ROBERTI CARDINALIS BELLARMINI O P E RA OMNIA TOMUS PRIMUS DISPUTATIONUM RORERTI BELLARMINI POLITIAM S. .1. S. IL K. CARDINALIS DE CONTROVERSIIS CHRISTIANAE FIDEI ADVERSUS HUJUS TEMPO1HS HAERETICOS TOMUS PRIMUS Editio prima iicapolilann imta Venetam anni mdccud ENINESTISS. CARDINALI aits®© as&m AHCIIYENSCUrO NEAPOLI ΓΑΛΟ DICATA NE A POLI APUD JOSEP1ILM G1ULIAAO EDI ΓΙΙ III. H 1856 χ Γ I B I L I JI L λ το ΙΙΙΊΙΙ,ΙΙΛ Hl.ll >il«U Mjgnouullu 5 , p p. LJ \ / b I C EMINENTISSIMO PRINCIPI XISTO EX DUCIBUS RIARIO SFORZA z ECCLESIAE NEAPOLITANAE ANTISTITI S. R. ECCLESIAE CARDINALI PRESBYTERO m Eminentissime Princeps Cvm mihi proposuerim, Princeps Eminentissime, artificium typorum quo perditissimi ho­ mines miserrimis hisco temporibus adomnem impietatem et morum tabem disseminandam maximoperc abutuntur pro mea virili parte ab infamia et dedecore vindicare, inque Christianae rei emolumentum pietatisque cultum amplificandum unice convertere; diu anceps animi pependi, quodnam potissimum tot inter egregia opera seligerem quo facilius optatum fructum uberrimamquo frugem consecuturum me fore sperare possem. Ex hae dubitatione doctissimi piissimique viri animum meum expedivero, qui omnes id consilium obtulerunt ut. ceteris postha­ bitis , in Bellarmini operibus consisterem. Quid enim accidere posse fortunatius plebi Chri­ stianae, quid opportunius culturae animorum, quam Clerum sortiri omni sapientia et pietate ornatum? Quapropter optimam me. operam in communi Christi cultorum bono promovendo collocaturum, siquid in publicum conferrem quo doctior sanctiorque Clerus evaderet. Xec ta­ men directe mihi magnopere de pietate laborandum esse (licet neque hoc neglexerit in suis asceticis opellis coelesti delibutis dulcedine F. Bellarminus) cum tot prostent apud bibliopo­ las quosque pii libelli, nec quisquam sit sacris initiatus cui talium non suppetat ingens copia. Desiderari adhuc a typis nostris opus quod universam, aut corte potissimam, doctrinam ca­ tholicam complectatur, ut nihil opportunae eruditionis desit, idemque tanta facilitate ad omni­ modam sapientiam iter munitet, ut nedum celerrimis ingeniis, sed etiam tenui cuique accom­ modatum videatur. JIanc porro doctrinae amplitudinem tantam cum mira quadam intellectus facilitate unum Robertum Cardinalem Bellarminum assecutum esse in suis doctissimis Con­ troversiis non secus ac ceteris quibusque operibus quibus Purpuram illustravit. Quocirca si rem acceptissimam universo Clero facere velim, maxime iunioribus, si eorum eruditionicon· sidere Usque relidi instrumenta praebere quibus Coelestis Domini campum omni arte operari et excolere valeant. nihil dudum morarer Bellamini opera typis meis iterare. Nefas existi­ mari ab eorum sententia, quorum auctoritas tanta est, tel arctum unguem recedere. Itaque in id statim incubui ut quantocius quod ii suaderent opere perficerem. Cui tamen potissimum Cardinalis Bellarmini Opera inscriberem , cuius auspiciis meus hic labor commendandus foret, quo patrocinio niti haec mea industria deberet, neque mihi neque aliis deliberandum fuit. Bellarmini opera itire quodam suo Te, Princeps Eminentissi­ me, appetunt. Te ambiunt. Quocirca cum eadem nomine tuo condecorata volui, nihil profecto • gi. nisi hoc iis rindicarc quod suum erat. Quid enim magis proprium quam doctissimi san(tissimique Ecclesiae Principis et Pastoris evigilatos labores tutela subsidioque muniri eminenlissimi viri nec levi doctrina nec vulgari sanctimonia ornati? Tu autem huiusmodi es qui praeclarae sapientiae ornamentis ac vitae innocentia sic praeluces populo fidelium, ut quivumque in Te intuentur, virtutum omnium exemplar et vere Pastorem factum formam gregis t \ animo (I Pel. V. 3) admirentur. Quid porro iustius quam libros illos quibus ad omnem Ί ■'.trinam theologicam erudiri optime possunt ecclesiastici homines Ei potissimum nuncupare qui nihil maius nihilque sanctius a se curam episcopalem exquirere arbitratus sit, quam Cleri disciplinam ad omnem pietatem et scientiam conformatam? Tu vero talem te praestitisti qui ab rjordio regiminis tui cum cetera munia o/ficii tui diligentissime obires , tum praecipuis laboribus et studiis, grat issimisque impensis hoc semper contendisti, ut quem bene moratum Η haud minimum quidem scientiis florentem Clerum recepisti, optimum efficeres et omni do■t·ι ·'■! i” .· redundantem. Quapropter Cardinalis Bellarmini opera, quae tot tantisque nominibus ad Te pertinent, perhibenti animo ut rem tuam suscipe, ac tuo patrocinio sanctissimisi/iie auspiciis tuere. Siquid ego laboris, siquid industriae contuli (fateor autem nihil omisisse neque diligentiae neque operis) ut emendatissima prodirent typorumque nitore haud poenitendo ornata , magnopere laetor mihiquc gratulor in Tua re adornanda laborasse. La­ boris autem mei hunc primum frudum mihi polliceor, tibi, Princeps Eminentissime. placere posse atque a te Pastoralem benedictionem mihi cditionique meae promereri. Eminentiae Vestrae Acajicli posii idic /Uus Jiaias v/ ccczwz Dewlnsimu» Ser*u$«c FiUus Addicli<*imu¥ __________________________________________________________________________________ EPITOME VITAE x I \ E E I O G II H VEN. ROBERT! BELLARMINI S. IL E. exscrimim Aucromiivs fatriitos CA II I> I λ A L I S r. hirliothf.ca scr.rrronrM moctbtat^ ïi>u imputa wmap. axko 1676 PHILIPPO ALEGAMBE, rr NATHANAELE SOTVELLO ejc21 .quo propter ingrave­ de miraculis etiam, ct propheticis praedictionibus, scentem annis, et aegritudinis aetatem, impetrata aliisque ornamentis, laccrc melius puto, ul illa de ab occupationibus publicis missione dic 10. augu­ Carthagine ail. quam pauca dicerc, omnia vero sti ex Vaticano secessit in domum nostram proba­ complecti voluminis justi est opus; est in manibus tionis s. Andreae, ct paulo post febri lentari coc- ejus vita luculenter descripta, quae sitim possit pil, quo tempore mortem sibi ominatus, canere au­ cxlingucrc, minutius ejus decora cognoscere cu­ ditus esh.Vunc dimittis servum tuum. Domine.,se­ pientis. Ego salis habuero, pauca de ipso claris­ cundum verbum tuum in pace. Exprimi non po­ simorum hominum suffragia praesentare. test, quam fuerit illi jucunda cogitatio propinquae Maphacus Barbcrinus cardinalis, qui jam Urba­ mortis. Omnino in hoc argumento mullus erat, ut nus Mil. est. dicebat Bellarminum etiam tum vi­ ostenderet vivendi fastidium, ct incredibilem sitim ventem ab se tam aestimari sanctum, nlquô alios , aeternitatis. Invisit cum decumbentem Gregorius qui antiquitatis etiam adjuncta commendatione pu­ XV.poni max.ac bis peramanter amplexus, sacrum blicam habent venerationem, nec dubitavit illum sc pro ejus valetudine facturum promisit.Ipse Chri­ in quodam carmine s. Carolo Borromaco virtute ge­ sti vicarium obsequiosissime reveritus,usurpavit il­ minum facere. lud Centurionis-.Dominenon sumditjnus.ulinlres Cardinalis a Monte Deum ajebat commodare usub tectum meum. Postquam sacramentis munitus sibus Ecclesiae exemplar hoc perfectissimum vo­ esi, mandavit P. Andreae Eudaemonianni intimo luisse. ul sacer senatus, ac sacculum nostrum ab suo. ul testaretur hllcris sc per Dei misericordiam illo.uti superius sacculum a s.Carolo, illustraretur. in Ecclesia catholica,atque in tide decedere, quam Cardinalis Bandinus adsimilcm dicit sanctis Ec­ ad cam diem et sincero coluisset animo, cl suis vo­ clesiae docloribus, tum in doctrina, tum in mori­ luminibus defendisset·, ac ne de divinis quidem au­ bus,semper vero visum exemplar excogitatissimum xiliis aliter morienlcm sentire, vel unquam sensis­ praesulum ecclesiasticorum, ct sacri collegii sin­ se, quam in controversiarum libris docuisset. I bi gulare lumen. imminere felicissimi transitus horam sensit, apoCardinalis Eslcnsis vocat singulare exemplar no­ slolicum symbolum, psalmum 50, orationem do­ strorum temporum, quem non honoraret ul cardi­ minicam , ct salutationem angelicam saepius reci­ nalem, sed adoraret ut sanctum, in cujus obitu ma­ tavit. interponens subinde suavissima Jesu ac Ma­ gnum acceperat damnum Ecclesia Dei. riae nomina, tum sacram Christi cruci afllxi cfliCardinalis Vcrallus ipsum ait ita vixisse, ul giem, detracto sibi pileolo, capiti venerabundus exemplar, unde sumere virtutem cardinales pos­ imposuit, et reductis brachiis ad pectus strinxit, sent. ct ecclesiastici omnes; ita scripsisse, ul alter ac demum inter nostrorum proces leniter anhelans nostri saeculi Augustinus haberi possit. spiritum Conditori suo placidissime tradidit dic 17. Cardinalis Cobcllutius ait excedente illo , ceci­ Septembris anno salutis U»2l.el 79. aetatis. Funus disse coronam capitis sacro senatui, qui fuerit Ec­ illi jubente pontifice comparatum est eo splendo­ clesiae sanctae lumen grande. Cardinalis Ibaldinus existimat hoc sacculo ne­ re, quo cardinalibus fieri consuevit, sed adversus undam populi concursantis ad osculum, laclumquc minem fuisse illo poliorcm sanctae fidei defenso­ •sacri pignoris, adhibere oportuit Helveticos c sti­ rem, ul merito possit appellari Athanasius, atque patoribus pontificiis. Decimo post die parentavit Augustinus aetatis nostrae; denique doctrina san­ ilii '•ru idas. Tarquinio Galluccio perorante. Quid­ ctis Ecclesiae docloribus parem, virtute speculum quid rerum in usu habuit raptum distractumque sanctimoniae, purpura formam fuisse ecclesiastico­ r p- - u!< rites est ad venerationem. Anno vertente, rum. Ml.N. CABO. BELI.ABMl.XI Cardinalis Continus appellat haereticorum mal­ leum, sanctae Ecclesiae propugnaculum, chrislianao fidei columen, catholicae veritatis assertorem ct vindicem. Cardinalis Valerius ait se haud reperisse lot vir­ tutes in mullis, quos noverat, viris laudatissimis simul omnibus, quot repérerai gradu quodam ex­ cellente in uno hoc magno Christi athleta, in hoc magno apostolo saeculi nostri. Cardinalis l.'rsinus celebrat in eo castitatem etiam in llorcnli aevo, quo perinde atque in Joscpho ; paupertatem inter divitias, sicut in Davide; libera* litalem in egestate, uti in Tobia; solitudinem inte­ riorem inter aulae occupationes, tamquam in Gre­ gorio; humilem opinionem de se in conferta multi­ tudine virtutum excellentissimarum, ut in Paulo; denique liberam vocem erga dominantes, ul in Joanne Baptista. Cardinalis a Sabaudia eum in honore a se habi­ tum ait, propter doctrinae miraculum, qua haere­ ticos religionis propugnator afflixit, atque adeo pro­ pter integritatis, sanctimoniacque ejus laudem. Cardinalis de Sourdis vocat sidus, malleum hae­ reticorum. verticem theologorum hujus saeculi. Atque ut velut per saturam colligam ex caeleris aliqua, dictus est vitae coelestis ac perfectae ma­ gister ct dux. qui intra limites aevi sui neminem habuerit majorem sc, validus Ecclesiae Dei colos­ sus: piissimus lidci athleta, ct haereticorum hostis acerrimus: novus Antoninus in sublevandis pau­ peribus; in vitae perfectione Basilios, in confutan­ dis haereticis Irenaeus a divina providentia desti­ natus; numquam salis laudatus nostro sacculo, et posterioribus semper laudandiis:liilor.praeses,con­ siliarius , senator chrislianac reipublicac magnus: magnum Ecclesiae columen: lucerna lucens in ca­ liginoso loco, tenebrasque omnes discutions: re­ rum divinarum consultissimus: amplissimi ordinis, suique sacculi ornamentum: hacresum debellator, novus Alcides aquilonis: eximium pietatis Christia­ nae, ct eruditionis omnimodae nostri aevi sidus , romanac sacrae purpurae decus immortale; in me­ dio Ecclesiae a Deo positus, tamquam lucerna lu­ cens ct ardens ; sacrae militiae princeps, ingens gloria temporum suorum, ct sexcenta in hanc sen­ tentiam elogia, quae brevitati condono. Hinc con­ tinuata semper per annos amplius 50. atque etiam aucta de sanctitate hujus celebratissimi cardinalis fama, jussu sanctissimi D. X. Clementis X. donuo institutus est hoc anno IG74. a s. congregatione rituum processus, devita, et miraculis ejusdem, ul in beatorum album, si legitime de requisitis ad id constiterit, referatur. Scripsit porro Itobeilus Bcllarmimis De controversiis Christianae fidei adversus sui temporis haereticos. Opus spissum sane, atque operosum, et omnibus numeris absolutum in tomos 3.distinctum, el G {.libris comprehensum, cujus to­ mus I. primum prodiit anno 1381., tomus 2. anno 1583. tomus 3., anno 1592. Sed exinde in solo Sep­ tentrione vigesimam habuit editionem : ct quanti sil facium in Ecclesia Dei, declarant scriplores ce­ leberrimi. Cardinalis Pcrronius pluris asserit a sc illud fieri, quam ullum opus aliud, quod vel ab 7 annis mille sil editum pro Ecclesiae defensione. Cardinalis Baronius censet esse propugnaculum, ct turrim David, ex qua mille clypei pendent, et omnis armatura fortium, ul Hierusalem nostra ad­ versus oppugnationes hostium defensa sil. Voca­ runt alii contra hujus sacculi hacreses primarium antidotum, murumque ct antemurale domus Dei. Aec ipsi hostes ausi sunt diffiteri, ex quibus Theo­ dorus Bcza. Inus hic liber, ajebat. nos omnes hu­ mi proturbat. Igitur in Angliae academia cantabrigiensi primum, mox etiam in oxoniensi nova prae­ lectio instituta est, ad controversias Bellarmini, si possent, refellendas. Hujus autem operis generalis divisio haec est. Tomus I. in septem generales controversias di­ visus. De verbo Dei scripto,et non scripto, lib. 4. De Christo capite totius Ecclesiae, lib. 5. De. summo pontifice capite militantis Ecclesia, lib. 5. De Ecclesia tum in conciliis congregata, tum sparsa toto orbe terrarum, lib. 4. De membris Ecclesiae militantis, clericis, mo­ nachis. et laids, lib. 3. De Ecclesia, quae est in purgatorio Aib. 2. De Ecclesia, quae triumphat in coelis, lib. 3. Est autem hic tomus in editione colonicnsi ab Cymico, et Hicralo facta anno 1615. ex recensione auctoris, divisus in duos tomos, ita ul prior conti­ neat 1res primas controversias , posterior reliquas quatuor cum additamento 7.opusculorum , quae sunt ista: Appendis' ad libros de summo pontifice. De translatione romani imperii, lib. 3. Appendix ad disputationem de culta imagi­ num. De indulgentiis, lib. 2. Judicium de concordia lulheranorum. Apologia brevis pro eodem libello. Jiecognitio auctoris omnium suorum librorum. Tomus II. seu juxta aliam editionem III. in 4. controversias generales. De sacramentis in genere, lib. 2. De baptismo, ct confirmatione, lib. 1. De eucharistia, et sacrificio missae, lib. G. De poenitentia, lib. 4. De extrema unctione, ordine, el matrimonio, lib. 3. Tomus III. vel ex alia editione 4.in 1res contro­ versias generales. De gratia primi hominis, et statu innocentiae, lib. 1. De gratia·' amissione,lib. 6. De gratiae reparatione, et statu justificatorum per Christum, lib. 14. Controversiarum autem epitomen ediderunt Antuerpiae llalduinus Junius ordinis Minorum , et fr. Joannes Baptista des Bois Gallus ordinis Mino­ rum Parisiis apud Caldorium 1602. ct novissime Andreas Coppcslain ordinis Praedicatorum. Eas autem gallice reddidit jussu cardinalis Perronii Chiastilloniusejusdem cardinalis sccrelarius. Scri­ psit etiam Bellarminus alia, quae Coloniae prodie­ runt typis Bernardi Guallcri 1617. tomis 3. com- EPITOME VITAE s prehensa post a'.ias editiones , quibus ea seorsini vulgata sunt, ea sunt tomo 4. seu malis 5. . Explanatio in psalmos, tom. 5. seu G. Conciones sacrae, loin. 6. seu 7. Opuscula I8.varii argumenti. Nimirum praeter sex priora.quae supra tomo I. cl 11. recensui. De scriptoribus ecclesiasticis, lib. 1. cum bre­ vi chronologia ab orbe condito usque ad annum Domini 1612.cl postea usque ad annum 4622. Co­ loniae 1622. in 8. Responsio ad librum inscriptum, triplici nodo, triplex çuneus adversus Jacobum regem Angliae. Prodiit primo snb nomine Matthaei Torti ( cl non Tosti, ut in bibliotheca legitur) presbyteri, et theo­ logi papiensis. Apologia pro eadem responsione, in qua ejus­ dem regis praefatio monitoria refutatur. De potestate summi pontificis in temporalibus contra Gulielmum Barclajum, lib. 1. Desponsio ad duos libros in favorem rcipublicae venetae conscriptos adversus interdictum Pauli V. poni. max. Desponsio ad tractatum septem theologorum pro causa ejusdem reipub. Responsio ad oppositiones F. Pauli Servitae, nec non Joannis ilarsilii ncapolitani. Explicatio symboli aposlolici, el Christianae doctrinae pro iis, qui erudiunt alios, copiosior explicatio. Haec duo italice con­ scripta fuerunt. • (Advertendum hic non solum haec duo opuscu­ la, sed etiam tres praedictas responsiones ad li­ bros, seu tractatus pro causa rcipublicae venetae a cardinali Bellarmino conscriptas esse, atque im­ pressas Romae,et Mediolani lingua ilalica; namque eadem editi erant libri, quos oppugnabat, el patet ex praefatione responsionis ad tractatum septem theologorum, in cujus initio cardinalis testatur se quibusdam libellis vulgaribus vulgariter, idest, ha­ licis italice non latine ob rationes ibi positas, coa­ ctum esse respondere.) De ascensione mentis in Deum, lib.1. De aeterna felicitate Sanctorum, lib. 5. Ww* F ’ Ue gemitu columbae , sive de bono lacrima­ rum, lib. 3. Accessit huic postremo tomo supplementum lypis ejusdem Gualtcri anno 1649. in quo sunt De septem verbis Domini in Cruce prolatis lib. 2. De officio principis chrisliani, lib. 3. Admonitio ad nepotem episc. Iheancnsem de officio episcopi. Institutiones linguae hebraicae. De arte bene moriendi, lib. 2. Denique ut nullum tanti doctoris , quamvis exi­ guum, fragmentum omittam, ejus est Hymnus de Spiritu Sancto, hoc initio: Spiritus celsi dominator axis, qui tacito ejus nomine es­ tai inter selecta carmina virorum illustrium. Item Hymnus de s. Alaria Magdalena brevissimus, qui a Clem. VIII. poni. max. positus est in Brevia­ rio romano, cl incipit: Paler superni luminis. Lilurgia aposlolica. In haereticum carptorem fulminis Sixli V. Correctorium errorum, qui typographorum negligentiain libros Roberti Dellarmini S. R. E. card, editionis venetae irrepserunt. Prodierunt demum ex ipsius bibliotheca depromptae Novae declarationes S. R. E. cardinalium ad decreta Sacri concilii tridenlini. Lugduni per Laurentium Durand 1634. Concio, quam de beato Aloysio Gonzaga ad socios habuit italice anno 1608. relata ad calcem ejusdem bcalae Vitae a Virgilio Cepario rccusac an­ no 1629. Prodiit demum ejus Oratio de passione Domini habita ad Gregorium Xlll. anno 1577. cum aliis ejusdem argumenti. Recognitio librorum omnium cardia. Bellarmini ab ipso auctore edita, in fol. Epistolas varias Dellarmini, collegit in unum volumen, cl typis vulgavit noster Jacobus Fidigallus. Romae apud Manelplmm anno 1650. in 12. Decora Roberti cardinalis Dellarmini, collegit, cl edidit Sebaslianus Badiis. Genuae typis Antonii Gcorgii Franchelli 1671. in 4. AD LECTOREM Tres omnino, Christiane lector, me causae impu­ lerunt, ut lias qualescumque disputationes meas in lucem prodire sinerem. Illa prima me ratio mo­ vit, quod non solum non obesse.sed etiam prodes­ se censeam ecclesiasticae causae; si plurimi hoc tempore scribant. Sancti Augustini sententia est et nota mullis, cl digna quae ab omnibus cognosca­ tur, optandum esse, ubi hacrcscs vigent, ut qui­ cumque aliqua scribendi facultate praediti sunt, ii scribant omnes, etsi non modo de rebus iisdem scripturi sint, sed eadem etiam aliis verbis fortasse scripturi. Expedit enim ut haeretici inlelliganl, in castris catholicorum non unum aut alterum esse , sed mullos, qui cum cis adversa fronte congredi audeant. Illud praelcrca ex mullorum scriptione commodum accedit, quod brevius cl facilius libri ipsi catholici ad manus omnium deferuntur,et, cum alii in alios incidant, omnes tamen armis iisdem in communi periculo instruuntur. Quam sententiam hominis prudenlissimi atque doctissimi, cl veterum patrum exempla, et experimenta quotidiana confir­ mant. Ariana haeresi quondam grassante, scripse­ runt accurate cl copiose tum graeci, tum lalini propemodum infiniti ; Athanasius, Basilius, Epiphanius, Didymus, uterque Gregorius, ulerque Cyrillus, Hilarius, Ambrosius, Augustinus, Gregorius Belicus, Idacius Clarus, 1'haegadius , Fulgentius , cl alii. Ita vero conveniunt inter se, cl quasi con­ spirant, sive testimonia Scripturae pro catholica fi­ de adducant, sive ad haereticorum argumenta re­ spondeant, ut eadem omnes repetere, atque incul­ care, cl omnes etiam ab uno aliquo accepisse vi­ deantur. Neque id illis vitio verti solet, aut potest. Nam quod mulli scriberent, causa erat ardor fidei, cl zelus religionis, quem in eorum pectoribus Spi­ ritus Sanctus accenderat : quod eadem scriberent, inde fiebat, quod antidotum veneni ejusdem ex eo­ dem fonte eodem spiritu hauserant, cl cx iisdem praesidiis adversus hostes eosdem, de possessione eadem, eodem auctore ac duce Deo pugnabant. Quod si veteres illi tanto ardore tum ipsi scribe­ bant. tum alios ad scribendum provocabant, cum una vel altera haeresi orbis terrae laboraret, el in­ ter haereticos non admodum inulti scriberent, et nondum ars typographies excogitata esset, quae ex uno volumine librorum examina pene momento ex­ trudit: quid hoc nosiro saeculo fieri par esset, quo cl innumerabiles haereses Ecclesiam undique lace­ rant, el rari sunl apud adversarios.qui non aliquid scribant, quorum libri non jam. ul cancer serpunt, sed volui agmina locustarum volitant : el denique certum esi atque exploratum, non modo mullis ho­ minibus haeretica scripta quotidie pestem adferre, sed totis aliquando provinciis perniciem attulisse. Haec igitur causa fuit, cur has disputationes typis mandari paterer; alioqui enim ab ea re non me­ diocriter abhorrebam. Sed altera me ratio vehe­ mentius incitavit. Ediderunt hac aetate praeclara volumina omnium ordinum el nationum scriplores, cl communis fidei causam adversus communes hostes conspirantibus animis egregie propugnarunt. Et quoniam alius aliud argumentum explicandum suscepit, atque iti eo quam accuratissime pertractando tolis viribus laboravit : exstant hodie de singulis ferme contro­ versiarum capitibus variorum auctorum plurimae caeque doctissimae, el (quod neccsse oral) longis­ simae disputationes: sed non inulti tanta librorum copia, lanioque otio abundant, ul cx tam variis el prolixis disputationibus, controversias omnes brevi tempore cognoscere, cl ea praesidia atque arma fa­ cile sibi comparare possint, quibus ad omnes par­ tes fidei pro virili tuendas egent, qui apud germa­ nos, gallos, brilannos, polonos, bohemos, pannones, illyricos, helvelios, aliasquc nationes haeresi laborantes, pastorum ac doctorum munere fungi 10 AD LECTOREM debent. Quapropter post insignium virorum doctisjinios laborer, id etiam desiderari videbatur, ut controversiae omnes in unum quasi corpus redige­ rentur, ccrlaquc ratione et via ita proponerentur et explicarentur, ut parvo tempore, facili sumptu, nec magno labore, ex uno armamentario, qui vellent, arma peterent, quibus utcumque saltem instructi, sine magno suo periculo adversus hostes in acie starent. Quod quidem ego non mea sane sponte, sed superiorum meorum jussu efficere conntussum: an perfecerim, aliorum erit judicium. Caelorum, quia genus ipsum scriptionis utilissimum videba­ tur. disputationes hascc in lucem dedimus, ut iis utantur qui volent, donec aliquid plenius et ela­ boratius ab alio aliquo, qui magis abundet et otio et ingenio in eodem genere prodeat. Tertia restat causa, quoe me non incitavit modo, sed plane etiam, ut initio dicebam, impulit, et coe­ git, ut hoscc labores posteritati mandarem. Cum hcalac'iiiemoiiae Gregorius XIII.pontifex max.geriiianicâc atque anglicac nationis adjuvandae studio, germanorum anglorumque adolescentium amplissi­ ma duo collegia in urbe Iloma.idcsl,in ipsa arce re­ ligionis. instituisset : ea mihi provincia demandata est,ut cornui collegiorum alumnis controversias fi­ dei,quam diligentissime et planissime fieri poterat, nostro in gymnasio explicarem; et quasi novos Ec­ clesiae milites,in suis ipsorum provinciis cum infe­ rorum copiis congressuros,pro mea tenuitate arma­ rem. Ea igitur oblata occasione rem aggressus,eam disputandi rationem inivi, ut controversias fidei omnes complecterer, ac parlim eas in sua membra Iribuerem.parlim cum aliis jungerem,et copularem, ut alia aliam sereret, et alia penderet et nasceretur ex alia, et ex omnibus unum doctrinae corpus in­ tegrum et perfectum, suisque numeris absolutum existeret. Quae nosirae disputationes ab auditori­ bus primum in gymnasio inter docendum exceptae, deinde a multis iterum atque iterum non sine ma­ gno vel labore, vel sumptu descriptae, atque ad varia loca delatae, tanta contentione ad praelum coeptae sunt postulari, ut etiam aliqui minarentur se typis eas nobis invitis ac repugnantibus manda­ turos. Quare coactus sum, opus adhuc rude et im­ politum (neque enim quotidiano docendi munere impeditus, extremam illi manum imponere potui ) ipse emittere, ne magno meo cum dolore disputa­ tiones in scholis exceptas, laceras videlicet ac mu­ tilas, et mendis undique refertas, typis excusas cernerem. Tu velim, optime lector, si quid erit in his com­ mentariis,quod ad Dei gloriam, et Ecclesiae catho­ licae utilitatem tibi usui esse possit, eo utarc, cl uni bonorum auctori Deo, non milii, gratias agas: si quid vero inter legendum occurrerit, quod saepe liet, aut nimis breve, aut parum aequabile, aut mi­ nus proprie cl eleganter dictum: illud memineris, non eo animo haec initio scripta fuisse, ut ederen­ tur, sed ut memoriam meam in 1er docendum juva­ rent ; nec quomodo quidque dicatur, sed quid di­ catur, attendas. PRIMA COXTROVEBSIA GEÏEBU1S de verbo dei QVATüOR LIBRIS EXPLICATA INDEX LIBRORUM PHIMI TOMI PRIMAE CONTROVERSIAE GENERALIS. de Verbo Dei. LIBER I. De libris sacris cl apocryphis. η II. De editionibus, hcbraica, chaldaica, graeca, latina vulgaribus. UBER 111. De inicrprctalionc ct vero sensu Seri· plurac. a IV. De verbo Dei non scripto. SECUNDAE CONTROVERSIAE GENERALIS, de Christo capite lobus ecclesiae. UBER I. De vera Christi divinitate. » H. De distinctione personali a Patre cl Spiritu sancto, ac de processione Spiritus Sancti a Filio. * UBER III. De anima Christi , et descensu ad in· feros. . > IV. De veritate ct majestate carnis Christi, » V. De officio cl merito Mediatoris. TERTIAE CONTROVERSIAE GENERALIS, de Summo Pontifice. UBER I. De primatu s. Petri in Ecclesia mili­ tante. » II. De successione romani pontificis in eo primatu. a III. De Anticbrislo, quod nihil commune habeat cum romano pontifice. UBER IV. De potestate romani pontificis in caus­ sis spiritualibus. ' V. De temporali dominio cl potestate ejus­ dem pontificis. Huic tertiae controversiae generali accesserunt 1res libri de translatione imperii romani: quorum haec est summa. UBER I. Romanum imperium a Graecis adFranOlhonum, cl gentem Saxonum, sumcos , summi pontificis auctoritate mi pontificis auctoritate transisse, translatum. LIBER IU.Septem electores imperii a summo pon» II. Romanum imperium a familia Caroli Malificc Gregorio V. potissimum instigni cl gente Francorum, ad familiam tutos. Belluuu.m. Vol. I. 3 INDEX LIBRORUM ET CAPITUM PRIMAE CONTROVERSIAE I.IBEII PRI1IIS DE VER DO C A P. I. Silne Scriptura verbum Dei. II. Libris, qui canonici nominantur,ver­ bum Dei contineri. IU. Refellitur objectio exverbis divi Pauli: Hiera occidit, spiritus autem vivi­ ficat. IV. Qui sint libri sacri. V. De haereticis. qui libros Testamenti ve­ teris primi ordinis oppugnarunt. ' VI. De haereticis, qui libros Testamenti novi supra numeratos oppugnarunt. i VII. De libro Esther. * VIII. De libro Barucli. IX. De quibusdam capitibus Daniclis. DEI. X. De libris Tobiae, Judith, Sapientiae, Ecclesiastici, et Machabaeorum. » XI. De libro Tobiac. η XIl. De libro Judith. a XI11. De libro Sapientiae. η XIV. De Ecclesiastico. a XV. De libris Machabaeorum. XVI. De quibusdam partibus librorum Mar­ ci, Lucae, Joannis. XVII. De epistola ad Hebraeos. Will. De epistola Jacobi, Judae, secunda Petri, secunda et tertia Joannis. a XIX. De Apocalypsi. b XX. De libris Apochryphis. CAP. LIBER SEcmvs DE VERBO DEI. C A P. I. Ostenditur, editionem hebraicam Mo­ sis et prophetarum, nunquam pe­ tiisse. II. Ifum hebraica editio sil corrupta. III. De editione caldaica. ii IV. De editione syriaca. η V. De variis graecis editionibus. VI. De interpretatione /.XX seniorum. MI. De editione gracca Testamenti novi. VIII. De latinis editionibus. IX. De auctore vulgatae editionis. X. D*1 auctoritate latinac editionis vul­ gata^. CAP. XI. Solvuntur objectiones haereticorum contra vulgatam lalinam editionem. XII. Defenduntur loca, quae liemnilius de­ pravata esse dicit in editione vul­ gata. .i XIII. Defenduntur loca, quae in psalmis male reddita fuisse a latino inter­ prete, Calvinus contendit. XIV. Defenduntur loca,quachacreticiajunt esse corrupta in editione latina Te­ stamenti novi. » XV. De editionibus vulgaribus. XVI. Solvuntur objectiones haereticorum. INDEX 15 LIBER TERTIIS DE VERBI DEI INTERPRETATIONE. C A P. I. Scripturam non esse tam apertam po­ se, ut sine explicatione sufficiat ad controversias fidei terminandas. » II. Solvuntur objectiones adversariorum. » III. Proponitur (jiiaeslio de judice contro­ versiarum; et simul disseritur de sensibus Scripturarum. « IV. Adferunlur testimonia ex Testamento veteri pro sententia catholicorum. C A P. V. Idem probatur ex Testamento novo. VI. Idem probatur ex consuetudine eccle­ siae. VII. Idem probatur testimoniis pontificum et imperatorum. u VIII. Idem probatur testimoniis patrum. d IX. Idem probatur ex ratione. » X. Solvuntur objectiones. LIBER QIARTIS DE VERBO DEI NON SCRIPTO. C A P. 1. Qui potissimum defenderint, vel oppu(jnarinl non scriptas traditiones. » II. Quid sit, et quotuplex traditio. ) III. Explicatur status quaestionis, et men­ dacia quaedam adversariorum de­ teguntur. » IV. Ostenditur necessitas traditionum. b V. Esse aliquas veras traditiones demon­ stratur ex Scripturis. ü VI. Idem ostenditur testimoniis pontifi­ cum el conciliorum. CAP. VII. Idem probatur ex patribus. » VIII. Idem probatur quatuor aliis argu­ mentis. » IX. Explicantur regulae quinque, quibus in cognitionem verarum traditio­ num devenimus. >» X. Solvuntur objectiones adversariorum, quae ex Scripturis petuntur. ο XI. Solvuntur objectiones ex patribus. XII. .Solvuntur rationes adversariorum. PRAEFATIO ROBERT! BELLARMINI SOCIETATIS JESV, ’ IN DISPUTATIONES DE CONTROVERSIIS CHRISTIANAE FIDEI, ADVERSUS HUJUS TEMPORIS HAERETICOS habita IN GYMNASIO ROMANO ΑΛΛΟ CD. IJ. LllVi. ‘ 'a* Ç'' -"· Aggredior do controversiis fidei adversus omnes Ac utilitas quidem propositarum nobis disputa- liujus temporis haereticos disputare, et quaestio­ tionum ex eo inlelligi facile potest,quod meliorem, nes plurimas, ac diversissimas, in unum quasi lo­ ac magis necessariam lolius theologiae partem cum cogere,et lanquam unius corporis membra.pro comprehendunt. Agendum esi enim non de stilli­ viribus, quas Deus e coelo suppeditare dignabitur, cidiis, cl fundis, non de rebus levibus, quae parum singula quaeque complecti. Arduum sane opus, et referi,ulrum sic an aliter se habeant: non de mela- certe, mea quidem sententia, ejusmodi, ut si non physicis subtilitatibus, quae sine periculo ignorari, leviter et perfunctorie, sed accurate, ac ut rei di­ cl interdum etiam cum laude oppugnari possunt : gnitas, et difficultas cxigil, tractandum sil : scien­ sed de Deo, de Christo, de Ecclesia, de sacramen­ tiam prope infinitam, non modo variarum discipli­ tis, de justificatione, de auxilio graliac, de arbitrii narum, cl linguarum, sed etiam totius antiquitatis libertate, deque aliis permultis gravissimis, cl dif­ omnium historiarum, cl temporum requirat. Quae ficillimis quaestionibus,quae ad ipsa fidei perlinent omnia cum ipse sentiam in me, quam sint exigua, fundamenta ; quorum si vel unum quis labefactare et tamen onus mihi impositum sustinere, ac per­ disputando velit, uls. Augustinus lib. 1.contra Ju­ ferre ncccssc sil: enitar saltem ingenii tarditatem, lianum cap. 2. sapienter monuit, lotum quod in labore, ac diligentia compensare; atque id clficcre, Christum credimus, is auferat ncccssc esi. Deinde ut quando caetera omnia doctrinae praesidia,atque haereticos homines, ad lumen fidei revocare, vel adjumenta nobis desint, studium certe cl industria saltem impetum eorum, el furorem frangere, ab minimo desideretur. ovili dominico feras illas arcere, Ecclesiam Chrisli Sed antequam de propositis quaestionibus dispu­ protegere , cl jam captas oviculas, de faucibus lu­ tare incipiam, pauca quaedam dicenda mihi esse porum eruere, el in caulas Domini rcslituere:quan- videntur de utilitate ejusmodi disputationum: dein­ ta, quaeso, utilitas est, quam vera causa laetitiae, de exponendum breviter, quae sint, cl quoi hujus quam copiosa gloriae seges? Al nihil horum un­ temporis controversiae. quam efficiet, qui non prius in his quaestionibus IS PRAEFATIO diu cl mullum versalus, cum ipse se annis Eccle­ Id ipsum omnino est in animis haeresis , quod siae diligenter instruxerit, tum hostium tela repel­ in corporibus,pestis.Primum graliae munus,quod a lere, atque in ipsos hostes retorquere didicerit. Patre coelesti in conversione ac justificatione reci­ Ac ne forte aliquibus minus nostra probelur ora­ pimus, primus cordis reviviscentis motus, primus tio, quod pestem haerescos esse judicent leviorem, vitae spiritualis sensus , absque ulla controversia quam revera sil, cum eam ex communibus vitiis, et et dubitatione, fides est : inde paulatim postea ad peccatis forte metiantur, quae quotidie per sacra­ sperandum animus excitatur, ad amandum volun­ mentum poenitentiae purgari, sanarique animadver­ tas accenditur, lingua solvitur ad confessionem , tunt: dicam de gravitate hacreseos non omnia, quae manus expediuntur ad opera. Cum igitur haeresis dici possent, nec etiam plurima, ne immensam ora­ cor ipsum animae continuo petat, et in eripiendis tionem suscipiam , sed pauca tantum , quae cum muneribus gratiae ad primum usque deveniat, et necessaria esse, tum etiam sufficere hoc loco posse initium illud vitae divinae atque coelestis exlinguat: videantur. quae lues hacrcsi perniciosior ac pestilentior cogi­ homilia ad populum anliochenum 5O.el s. Augusti­ tari potest? Primum aedificii spiritualis fundamentum, omni­ nus cap.25. lib. 21.de civitate Dei, haereticum ho­ um confessione ac sententia, fides est. Inde enim minem longe pejorem ethnicis et publicanis fa­ spei parietes paulatim consurgunt, lectum charila- ciunt: non commemorabo , quod ut procellae ven­ tis extenditur, ac demum varia multipliciaquc ope­ torum maria commovere, et perturbare solent; sic rum bonorum ornamenta accedunt. Domus Dei, in­ haeresis, quam regionem invaserit, mox in ea tu­ quit s. Augustinus serm. 22. de verbis Apostoli, multus, praelia, seditiones excitat : tacebo , quod credendo fundatur, sperando erigitur , diligendo majores nostri, cum in aliis persecutionibus, tran­ perficitur; quando igitur in hujus aedificii concus­ quillo animo hostem expedarent: tamen bello fidei sione et motu, non in lecto, non in parietibus si­ ingruente, ita animis omnes commovebantur, ut stitur; sed usque ad ultima fundamenta effodienda non sibi satisfacerent, nisi universas Ecclesiae vi­ ac evertenda, quod facit haeresis, pervenitur: quan­ res colligerent, et lanquam communi classico evo­ ta, quaeso, est illa ruina? quanta jactura? quid tunc cati, omnes una ad resistendum occurrerent. Alia remanet spei, quando nulla pars aedificii reliqua vilia ut depellerent, nemo de sua statione discede­ est, sed totum simul uno impetu funditus corruit? bat: hacresim ut propulsarent, domos ac provin­ Primus lucis divinae radius, quem in cordibus no­ cias suas deserere, et ignotas ac longe positas re­ stris ille accendit, qui nos de tenebris vocavit in giones, cum maximo rerum et vitae discrimine a- admirabile lumen suum, quid aliud est quam fides? dire non dubitabant. Alia prope infinita libenter inde enim quasi ab aurora incipiens lumen justo­ patiar sileri, quae me tamen alioqui non mediocri­ rum procedit, et crescit, ut sapiens ait, usque ad ter juvarent. Hoc unum dicam, hacreseos perver­ perfectam diem. Omittam enim quod s. Joannes Chrysoslomus sitatem tanto esse graviorem caeleris omnibus sce­ Cum igitur haeresis menti humanae subito diem leribus, atque fiagiliis: quanto communibus morbis eripiat et ne illum quidem primum aurorae fulgo­ magis est formidolosa et metuenda pestis. rem accensum relinquat: quid hacrcsi horribilius, Duo sunt, quae pestem prae caeleris morbis me­ miserius, funestius? Dicam haec ipsa planius. Si rito horrendam terribilcmque clllciunl. Vnum,quod catholicus quispiam labilur in peccatum, si furtum, summa velocitate venenum suum ad cor usque dif­ si adulterium, si homicidium forte committit : mi­ fundit, et hominem paulo ante sanum pene in mo­ sere ccric cum illo agitur. At nihilominus quoniam mento tempons cxtinguil: alterum,quod cum unum adhuc aliquis vitae sensus, adhuc aedificii funda­ interficit, centum alios inficit, et longe lalcquc tam mentum, adhuc lumen aurorae, idest, fides in ipso celeriter serpit, ut si hodie domum unam invaserit, est; mulla et magna praesidia ad salutem aeternam brevi civitatem lotam cadaveribus repleat. habet, non ambulat in tenebris, novit medicum PMEFATIO 13 suum, potest adhuc ex fide, quam babel, ad Dcum esse homines, in deliberationibus suis asinina ex­ clamare, super fundamentum aeditlcarc, commu­ spectare consilia. nem liberatorem appellare, clementiam ejus , et Deinde, quis non obstupescat potuisse homines misericordiam implorare; neque dcesl illi maternus reperiri, qui sibi persuaderent, nihil aliud ad ju­ Ecclesiae sinus, et palent quoque officinae omnes stificationem impiorum requiri, quam ut certo sta­ spiritualium pharmacorum. At homo haereticus ni­ tuant se osse justos, sibi remissa esse peccata, ut hil horum habcl, sed cxlinclo in corde ipsius lu­ jam non opinio, a veritate rei, sed e contrario, rei mine fidei, umbras inanes et phantasmata consecta­ veritas ab opinione dependeat? et tamen hoc ipsum tur; nescit quo vadat, et quo magis currii, eo lon­ incredibile paradoxum, est articulus quartus illius gius a via recedit et tenebris densioribus semper celeberrimae auguslanae confessionis; quae pro e- involvitur , donec a tenebris interioribus, quas in vangelio, est maximae parti nostri temporis haere­ animo patitur, ad exteriores illas, quae sunt in ge­ ticorum. henna, perveniat. Neque vero haec amplificatio est, sed extenuatio potius. Quid jam de Joanne Wiclefo dicemus, cujus hic est articulus sextus in concilio constantiensi damna­ An libi tenebrae densissimae, atque palpabiles tus sess. 8. Deus debet obedire diabolo ? quid de non videntur iis esse offusae, qui cum sapicnlissi- Joanne Calvino, qui in lib. instil. 2. cap. 16. tam mi omnium hominum videri velint, tamen ea dicunt serio, tam ex proposito docet, Dominum nostrum interdum, ea proferunt in medium, ea pro evange- Jesum Christum, quod certe piae aures audire re­ lio venditant, quae somnia , ac deliramenta esse , cusant, cruciatus gehennae cum damnatis ac repro­ pueri quoque, atque anus etiam decrepitae , inlcl- bis spiritibus aliquando pertulisse? unde etiam exsti­ ligcrcnl? quid magis impium, ac stultum fingi po­ terunt postea qui dicerent, Christum in cruce de­ test quam Deum, qui fons est bonitatis, et justitiae, sperasse , atque adeo ad inferos esse damnatum. auctorem omnium scelerum, et llagitiorum facere? Quam letra putas, caligine tenebatur animus ille , At hoc facit Petrus martyr in commentario libri se­ qui tantam impietatem cogitare potuit? cundi Regum, nccnon Joannes Calvinus in lib. in­ stitut. Leap. 18.§. 4. Sed quo in loco ponemus Martini Lutheri verba illa, quae is in libro de conciliis scripta reliquit : Quid magis puerile , et ineptum , quam dicere Mihi paulo ante negotium fuit cum neslorianis , Deum in lapide, vere et proprie esse lapidem ; in qui pertinacissime contra me disputabant, quod ferro, ferrum; in trunco, truncum; in stipite, slipi­ divinitas Christi non possit pati? tem; in rebus omnibus, res omnes? at hoc docet En libi, Christiane lector, quibus non tam erro­ Michael Scrvclus in epistola sexta ad Calvinum. ribus laborant, quam furoribus agitantur, quibus Quid magis absurdum , et contra omnem non so­ tenebris involvuntur, in quae praecipitia ruunt, qui lum rationem, sed etiam sensum, quam palam as­ semel circa fidem naufragium fecerunt: nec tamen serere, infantes dum baptizantur, exemplo s. Joan- attingere volui mysteria longe absurdiora anabapli- nis Baptistae divinas quasdam motiones internis slarum, et libertinorum. En quanto miraculo divisit sensibus percipere, promissiones evangclicas au­ Deus Israelcm ab aegypliis, ubi Israel, idesl, ca­ dire, et promittenti Deo fidem habere ? At hoc pa­ tholica chrisli Ecclesia est, ibi lux est, ut omnes lam asserit Marlinus Lulhcrus in commentario ter­ omnino a maximo usque ad minimum viam justi­ tii capitis epistolae ad Galatas, et qui eum secuti tiae, et veritatis agnoscant: ubi vero aegyplii, idesl, sunt cenluriatores, centuriae 2.cap. Î.nec saltem haeretici sunt, ibi tenebrae sunt horrendae, atque reverentur s. Augustinum, qui in epistola ad Dar­ palpabiles, ut etiam in ipsos humanos sensus fre­ danum quaesi. 2.scriplum reliquit: Si propter unum quenter incurrant. Joannem credibile est infantes omnes ante aetatem Atque ulinam soli sibi noceret haereticus, et non consilio, et ratione uti: et propter asinam Balaam, continuo venenum suum longe, lalcque diffunde­ quae sapienter aliquando loquula est, admonendos ret, sed verissime scriptum ab Apostolo esse, hae- 20 PB ΙΕΓΛΤΙΟ rcticorum verba, ul cancrum serpere; testis esi lo­ tem fugiebant ; ibat episcopus ad balnea , el alios cupletissimus nosira haec acias. Quis enim ignorat qui forte aderant, ul sccum lavarent, comiter invi­ postem lulheranam in Saxonia paulo ante exortam, tabat: at nemo unquam ipso praesente locum introi­ mox Germaniam pene totam occupasse: inde ad a- vit: nemo etiam postea, nisi prius aqua omni eje­ quiloncm, et orientem profectam; Daniam, Norve- cta, el nova rursum adducta , lavil : ludebant ali­ giam, Svetiam, Gollliiam, Pannoniam, Hungarians quando pueri in foro, contigit vero, ul lusoria pila absumpsisse: Ium ad occidentem, et meridiem pari pedem contingeret jumenti, quo episcopus vehe­ celeritate delatam, et Galliam, Angliam, Scotiam, batur, continuo exclamant omnes, el magno in ipso fiorcnlissima quondam regna, brevi tempore popu­ foro accenso igne, in cum pilam conjiciunt. latam: ad extremum Alpes transcendisse, el in Ita­ liam usque penetrasse? Talis erat veterum Christianorum zelus, talis pro pietate contentio, talis fidei catholicae ardor, quem Quae cum ita sint, ut ii, qui peste laborant, ne si Germania, si Bocmia, si Anglia, si Gallia, si po­ caclcros inficiant, ab aliorum consortio merito ex­ puli cactcri imitari voluissent, aliam profecto rem- cluduntur, et neque domos illorum ingredi, neque pidd. haberemus, si ad hacrcsim arcendam ea sal­ aliquid, quod ipsorum fuerit, contingere audemus: tem diligentia initio adhibita fuisset, quam ad pe­ sic etiam haereticorum libros, congressus, collo­ stem excludendam ubique adhiberi videmus: mul­ quia, convivia,jam inde a primo Ecclesiae ortu, sa- ta certe Ecclesiae membra, quorum jam prope est picnlissimo consilio, fidelibus omnibus majorum desperata salus, adhuc integra el incorrupta mane­ nostrorum auctoritas interdixit. Nulla (inquit s. Cy­ rent. Sed quando, peccatis nostris exigentibus, pe­ prianus,in epist. 3.1ib. 1.) cum talibus commercia stis hacrescos tam vehementer crevit, el crescit in copulentur, nulla convivia, vel colloquia miscean­ dies, el res nostrae in tam magnum atque apertum tur: simusque ab cis tam separati ; quam sunt illi discrimen adductae sunt, ulnon nisi longo tempo­ de Ecclesia profugi. El s. Leo sermone de passio­ re, el mullis mullorum laboribus el sudoribus, tan­ ne Domini 18. Viperea, inquit, haereticorum vita­ tis malis remedium adferri possit; hoc unum supe­ le colloquia, nihil nobis commune sil cum eis, qui rest, ul Ecclesiae filii, atque ii praesertim, qui ad catholicae adversantes fidei, solo sunt nomine Chri­ alios juvandos a Domino vocali sunt, ad resisten­ stiani. Beatus quoque Athanasius in vita magni An­ dum haereticis diligenter se parent. Quod ita fiet, tonii, Sic, inquit, haereticos detestabatur Antonius, si in iis cognoscendis, quae tum illi contra Eccle­ ul omnibus diceret, nec juxta eos quidem esse ac­ siam adfcrunl, tum pro Ecclesia nosiri respondent, cedendum. Quid, quod apostolus Paulus tam sae­ salis magnam curam operamque ponanl : quorum pe, el tam serio, de haereticis loquens , illud in­ studiis hos nosiros qualescunque labores, aliquid culcat: El hos decita? El s. Joannes apostolus el etiam prodesse vehementer optamus, el profuluros cvangclisla, ut cap. 3.lib.3. contra Valenlinum au­ Domino adjuvanto confidimus. Atque haec sunt ctor est Irenaeus cum balneum aliquando esset in­ quae de utilitate nostrarum disputationum dicenda gressus, mox, ulChcrinlhum haereticum intus esse esse putavimus. cognovit, de balneo cxilivil non lotus ; nimirum Nunc paucis exponam,quae sint, cl quoi eae con­ exemplo suo posteros omnes admonere volens, troversiae,quas explicaturi sumus. Humani generis hacrcsim morbum esse contagiosum, lolisquc viri­ hostis etsi lotus alioqui perversus el ordinis per­ bus, el summa animi provisione cavendum. turbator esse soleat, tamen non sine quodam ordi­ Intellexit hoc sane quondam, ariana peste gras- ne catholicae Ecclesiae veritatem oppugnare voluit. sante, Ecclesiasamosalensis;naraul cslapudThco- Itaque primis CC. annis ab Ecclesiae Christianae dorclum lib.4. hislor. cap.11. cura esset in ea ci­ exortu, totus fuit in ipso primo articulo aposlolici vitate populus catholicus, el episcopus haereticus, symboli labefactando occupalus. Quid enim aliud concinnabatur episcopus in ecclesia, sed scamnis, volebanl simoniani, menandriani, basilidiani, va- et parietibus: omnes enim eum ul peste laboran­ lenlinislac , inarcionislae, manichaci , el universa I’llAEI ΛΊΊΟ 21 schola gnoslicormn, quam non esse unum Deum , cis exortum est ( ut ego quidem arbitror, quamvis Patrem omnipotentem, creatorem coeli el terrae ? alii aliter sentiant) schisma graccorum, ab aposlo- Ubi vero id non successit, rursus lempore conse­ lica sede el Ecclesiis occidentis: cujus quidem quente post annum Domini CC. nova castra diabo­ schismatis fundamentum est error ille graccorum lus instruxit, el articulum secundum, quo Christi in tot conciliis confutatus, quo Spiritum Sanctum a Domini nostri divinitas explicatur, exagitare ag­ l ilio non procedere , pertinacissime contendunt. gressus est. Inde enim Praxcas, Noclus ac Sabcl- Tametsi enim multo ante .Macedonius Spiritum San lius, necnon Paulus samosatenus. cluni Deum esse, cl Theodorclus eundem Spiritum Posl annum vero CCC. Photinus, Arius el Euno- Saucium a Filio procedere negavit: adeo tamen co mius exstiterunt: qui vel Christi divinam personam tempore in ipsa Christi vera divinitate atque huma­ a Patris persona non distinguebant, atque cam nitate oppugnanda satanas occupabatur, ul articu­ proinde, ul Hilarius loquitur, perimebant: vel divi­ lum fidei , qui ad Spiritum Sanctum perlinet, ac nam ejus naturam diversam atque alienam a Patris potissimum eam partem, quae de processione est natura faciebant, cl ea ratione non vere divinam , a Patre el Filio, non nisi leviter tcnlasset. sed creatam esse disputabant. At cum ne tunc qui­ Verum enimvero, cum versutissimus hostis no­ dem adversus Ecclesiam portae inferi praevalere ster animadverteret, parum se in articulis illis con­ potuissent, tertio diabolus novo delectu habito, ar­ vellendis proficere, qui ad ipsas divinas personas ticulum tertium el simul quartum, quintum , sex­ perlinerent, totum se ad eos commovendos el de­ tum, el septimum, quoniam inter se connexionem struendos convertit, qui ad Ecclesiam et sacramen­ quandam cl quasi cognationem habent, majori co­ ta perlinent. Hos duos articulos, credo sanctam Ec­ natu el viribus oppugnare instituit. clesiam catholicam, sanctorum communionem, re­ Itaque Ncslorium excitavit ac Theodorum mop- missionem peccatorum, ab anno millesimo usque sueslenum. post annum CCCC. Deinde paulo post, ad hanc diem, saepius mutatis , audis , renovatis Eulychem el Diuscorum: circa vero annum 500. exercitibus , per berengarianos, peirobrusianos , Petrum gnapheum, Severum anliochcnum, Julium waldcnscs, albigenses, vviclefislas.hussitas, luthe- halicarnasscum : post annum autem DC. cl DCC. ranos, zvvinglianos, confessionislas, et anabapti­ Jacobum sirum , Cirum alcxandrinum . Sergium , stes, omni arte atque industria, el omnibus tutius Pyrrhum, ac Paulum constanlinopolilanos : deni­ inferni viribus evertere conatus est. et adhuc ho­ que omnem illam innumerabilem Eulychclisin mi­ die conatur. nutissimas secias varie concisam ac disseciam po­ 1 llud autem mirabile el animadversione dignum steritatem, cujus adhuc hodie germina in oriente mihi videri solet, quod Berengarius tanquam au­ rcperiunlur. ctor et parens haereticorum hujus temporis, tribus Isti siquidem omnes, diversis quidem, atque in­ suis erroribus fundamenta jecerit trium praecipua­ ter se contrariis arlibus cl machinis ; sed tamen rum sectarum, ad quas hoc tempore cactcrae omnes unum cl idem divinae Incarnationis mysterium , revocari possunt: sacramentariorum videlicet, con- nccnon passionis, resurrectionis , atque adventus fessionistarum, anabaplislarum. Primus enim Be- ad judicium, idest, quinque sequentes symboli a- rengarii error fuit, non esse in eucharistia verum posloliei partes destruere atque evertere studue­ Christi corpus, sed lanium ea significari. Hunc er­ runt. Priores enim, duas in Christo personas con­ rorem tanquam suum cl proprium sacramentarii stituentes, divinam unam , humanam alleram , el receperunt. Alter ejusdem fuit error, quem post Christum Deum ab homine Christo separantes, so­ secundam palinodiam excogitavit, esse quidem in lum hominem, non etiam Deum esse volebant eum, eucharistia verum Christi corpus, sed una cum qui conceptus de Spiritu Sancio, magno impetu la­ substantia panis; atque hunc suum fecit confessio befactare adorsus est. Nam circa annum Domini augustana, el in eo confcssionislac omnes perse­ DCCCLX. temporibus Nicolai primi romani pontiliJtELumnxi. Vol. 1. verant. Tertius ejusdem Berengarii error fuit, pur4 22 PRAEFATIO vulos non esse baptizandos, nec matrimonia colen­ de vulneribus ex peccato relictis, de gratiae repa­ da, cum omnes foeminac omnibus masculis sint ratione. de libero arbitrio, de justificatione,de me­ communes, ul Guilmundus libro 1. contra Bcren- ritis operum bonorum. garium auctor est; isla vero ipsissima est anabaptistarum ildcs et docirina. Porro bis omnibus quaestionibus praemittenda erit, quasi magnum quoddam prooemium contro­ Cum igitur haereses hujus temporis proprie cir­ versia de verbo Dei. Aeque enim disputari potest, ca hos duos articulos symboli aposlolici nonum cl nisi prius in aliquo communi principio cum adver­ decimum fere omnes versentur, nos etiam contro­ sariis conveniamus : convenit autem inter nos cl versias omnes ad eosdem duos articulos referemus. omnes omnino haereticos, verbum Dei esse regu- Initio igitur de sancta Ecclesia disseremus: in qua lam fidei ; ex qua de dogmatibus judicandum sil : disputatione agendum erit primum de ipso Christo, esse commune principium ab omnibus concessum, qui caput est et princeps Ecclesiae universae: dein­ unJe argumenta ducantur : denique esse gladium de dc ea parte Ecclesiae, quae laborat in terris , spiritualem, qui in hoc certamine recusari non pos­ necnon de capite ejus visibili summo pontifice , sit. Tamen dc isto ipso communi principio mullae deque omnibus ejus membris, idest, clericis, mo­ quaestiones sunt. Alii enim verbum Dei solum in­ nachis, laicis: Ium de altera parte Ecclesiae, quae ternum recipiunt: alii externum, sed scriptum: alii in locis purgatoriis expiatur: postremo dc illa, quae parlim scriptum, parlim voce traditum. Rursum jam cum Christo beata in codis triumphat, ubi dc alii hos libros, alii illos pro verbo Dei habent: alii cultu et invocatione sanctorum, de reliquiis, et hac editione, alii illa utendum censent : alii Scri­ imaginibus, aliisque similibus rebus disputabitur. pturam clarissimam esse per se, alii obscuram, cl Quibus expeditis ad sanctorum communionem , interprete indigere contendunt: denique alii sen­ idest, ad sacramentorum tractationem accedemus, sum Scripturarum a spiritu interno revelante, alii ubi tot erunt capita controversiarum, quot sunt sa­ ab Ecclesia, ejusque summo pastore petendum do­ cramenta. Aam quidquid fere theologi dc sacramen­ cent: quae omnes quaestiones initio exponi debent; tis affirmant, id lotum haeretici hujus temporis ne­ ut habeamus aliquid, unde dc caeteris statuamus; gant. Sequilur postremo, remissio peccatorum, ad sed haec omnia index totius operis plenius expli­ quam illae quaestiones omnes pertinebunt, quae cabit. sunt dc gratia primi hominis, dc gratiae amissione, DE VERBO DEI i.iBLii reluis CAPIT PRIMUM. Situe Scriptura verbum Dei. Instituenti milii ile libris sacris disputare, primo se offert illa quaestio : situe scriptura prophetica et aposlolica ul verbum Dei recipienda: an id so­ lum pro verbo Dei habendum sil. quod Spiritus Sanctus privatim unicuique in corde loquitur.Quam quaestionem, indignam alioqui quae tradetur apud theologos Christianos, peperil nobis hoc tempore, parlim Swenckfcldii cl libertinorum deliratio, par­ lim improbitas el impudentia lutheranorum. Gaspar Swenckfeldius ( ul Fridericus Slaphilus , in libro dc concordia discipulorum Lulhcri.el Petrus Palla­ dius in libro de hacrcsibus hujus temporis testan­ tur) verbum scriptum tnnquam lilcram occidentem respuit, soloque spiritu interno contentos nos esse jubet. Dc libertinis, qui auctoribus Copino el Quintino exorti sunt, in hunc modum scribit Joannes Calvinus in hislruclione adversus libertinos cap. 9. Jam, inquit. diximus, istos initio aperte ridere olilos si quis Scripturas allegaret: nec dissimu­ lasse, quin eas pro fabulis haberent. Inierim ta­ men non desinebant iis uti, si quis esset locus , quem in sensum suum torquere possent. Non (piod ei adhiberent fidem, sed tantum ul pertur­ barent idiotas, atque ita concuterent, ul tandem eos ad se possent facilius adducere. Si quis locus ipsis objiceretur respondebant: Nos Hierae mini­ me obnoxios esse , sed spiritum qui vivificat se­ qui oportere. Quin etiam Porcus ille Quintilius unumquemque apostolorum aliquo scommate no­ taverat . vetuli Picardico suo sermone . Paulum vocans vas fractum. Joanncm juvenem stolidulum. Petrum abnegatorem Dei, Matthaeum faeneralorem. Haec ille. Porro Marlinus Lulhcrus, cl Joannes Calvinus , cl quotquot sectatores cl discipuli eorum sunt, hunc ipsum Swenckfcldii et libertinorum errorem Romano Pontifici lotique catholicae Ecclesiae iuipudenlissimo mendacio adserihere non verentur. Lulhcri verba in lib. de conciliis el Ecclesia, pro­ pe eviremo sic habent: Papa, hac ipsa de re pene lotum orbem terrarum immani mole commenta­ riorum et librorum refersit, el in meros laqueos conscientiarum . leges, exactiones , jura divina et humana, articulos fidei, nomen peccati et ju­ stitiae convertit: ut meritus sit dentio tradi igni­ bus suum decretale:facile enim carere posset Ec­ clesia (ali libro. quihorribile el irreparabile da­ mnum dedit in magna parte generis humani,sa­ cram scripturam in coeno cl pulvere sepeliit, el doctrinam chrislianam pene integram delevit. llacc Lulhcrus, quorum similia passim leguntur in libro adversus regem Angliae, el in libro de (also stalu cleri. cl alibi. Calvini verba initio libri seu instructionis adversus anabaplislas haec sunk Jec enim papistarum more dicimus, sacrosanctas scripturas missas fieri oportere , ul auctoritati hominum acquiescamus:hoc enim effugium cen­ semus blasphemiam exeerabilem esse. Quapropier ul el illorum errorem , cl horum mendacium breviter refellamus, illud imprimis statuendum cnl: propheticos el aposlolicos libros juxta mentem Ecclesiae catholicae, el olim in concilio 111. carIhaginensi cap. 17. cl nuper in concilio Iridentino sess. I. explicatam, verum esse verbum Dei , el certam ac stabilem regulam iidci. Id vero bis ar­ gumentis comprobamus. CAPUT 11. Libris, qui canonici nominantur, verbum Dei contineri. Principio Moses, Prophetae, Christus ipse.Joan­ nes, Apostoli, vel divina dogmata ex Scripturis ipsi coutlrmabanl, vel certe ad Scripturas legendas 24 DE VEIIIJO DEI .iltos hortabantur, nec ullum unquam ail interni si certa non sit, ne regula quidem erit. Purro pri­ spiritus judicium Scripturis neglectis remiserunt. vata spiritus revelatio , utut in se certa sil, nobis Otiorum testimonia non eo a nobis adferentur, tamen nola esse nullo modo potest, nisi furie divi­ quod ab adversariis magnified existimemus ; sed nis testimoniis , idesl, veris miraculis confirme­ ne Scripturae, quarum auctoritate adversus nos tur; quorum extrema penuria ii praesertim labo­ qui eas merito veneramur, adversarii interdum ab­ rant, qui hoc nostro sacculo non minus quam eaeteri spiritum jactant. Nam quis mihi Udem faciet, utuntur, pro eorum sententia facere videantur. Moses igitur Deui. 17. Si difficile, inquit, ct non mentiri anabaplislam.cum se a spiritu alliatum ambiguum apud te judicium esse perspexeris dicit? Sed fac; non mentiri: qua via cognoscam spi­ etc. Et infra : facies quodcunque dixerint, qui ritum illum,spiritum lucis et non spiritum tenebra­ praesunt loco quem elegerit dominus, et docue­ rum esse? Et cum tam multi hoc tempore ducem rint te. juxta legem ejus. Ubi salis aperte s. Moses ac ductorem Spiritum Sanctum habere se gloricncontroversias exortas in populo Dei ex lego Domi­ hir, et tamen inter se sic animis sentcnliisquc dis­ ni dijudicandas docet. Ad eundem modum cl Isaias sideant ut aliis sint haeretici , fieri certe non po­ clamat cap. S. Ad legem magis, ct ad testimo­ test ut omnes recte sentiant. Quod si aut falluntur nium. El Malach. cap. 2. I.aliia sacerdotis custo­ omnes, aut quod est omnino necessarium, aliqui: dient scientiam, ct legem requirent ex ore ejus: quis offirmare audebit, ex eorum numero se non quia angelus Domini exercituum est. David quo­ esse, qui a spiritu Satanae deluduntur? At sacris scripturis, quae propheticis cl apostoque in ps. 118. Beati qui scrutantur testimonia licis literis continentur, nihil est notius, nihil cer­ ejus. Christus vero primum legationem suam Scriptu­ tius; ut stultissimum esse neccssc sil, qui illis fi­ rae testimonio continuai, illis prophetae verbis in dem esse habendam neget. Notissimas enim esse, medium allatis: Spiritus Domini super me, eo testis est orbis Christianus ct consensio omnium quod unxerit me etc. Deinde Mare. 12. saddu- gentium, apud quas multis jam saeculis summam caeos · x divinis literis confutat. cum ait : Nonne semper auctoritatem obtinuerunt: certissimas au­ ideo erratis non scientes Scripturas? Et infra: De tem atque verissimas esse , nec humana inventa, -, mortuis autem quod resurgunt. non legistis in sed oracula divina continere. Primo testis est veritas vaticiniorum, de qua sic libro .Uogsi etc. Porro M.illh. 22. Pharisaeis quo alio argumeplO silentium imposuit quam illo,quod loquitur s. Aug. lib. 12. Civ. cap. 9. Scripturae ex David deprompsit? Et rursus eosdem pharisaeos, fidae mirabilem auctoritatem non immerito habet non ad spiritum aliquem internum, sed ad scriptu­ in orbe terrarum atque in omnibus gentibus, ras divinas rejicit dicens Ioan.5. Scrutamini Scri­ quas sibi esse credituras,inter caetera vera quae dixit, vera divinitate praedixit. Et rursus e. 10. pturas. Jam vero Joannes Baptista testem legationis Quanto minus, inquit, credendum est illis literis, suae,non spiritus interni judicium.sed Isaiam pro­ quas plenas fabulosis velat antiquitatibus pro­ phetam adhibuit: siquidem interrogatus quis esset: ferre voluerint, contra auctoritatem notissimo­ Ego ( inquit Joan. I. ) vox clamantis in deserto, rum divinorumque librorum, quae totum orbem dirigite viam Domini, sicut d>ixil Isaiasprophe­ sibi crediturum esse praedixit.cl cui lotus orbis, ta. De Beroeensibus illud non sine laude comme­ sicut ab ea praedictum Csl, credidit : quae vera moratur in aciis apost. cap. 17. quod cum Paulum se narrasse praeterita, ex his quae futura prae­ apostolum audivissent, scrutabantur quotidie Scri­ nuntiavit,cum tanta veritate implentur,ostendit. Secundo testis est incredibilis quaedam cl plane pturas, si haec ita se haberent. Ipsi vero apostoli Petrus, Paulus, Joannes, Jacobus, Judas, non mo­ divina conspiratio atque concordia tot virorum,qui do in singulis epistolis frequenter adhibent testi­ diversis locis, temporibus , linguis , occasionibus monia legis ct prophetarum , quae nimis longum sacra volumina conscripserunt, ut non tam ipsi esset hoc loco recensere; sed interdum etiam Scri­ scriptores diversi, quam unius scriploris diversi pturarum auctoritatem universe praedicant: Habe­ calami fuisse videantur. Itaque recte Theod. prae­ mus, inquit s. Petrus 2. Pel.l. firmiorem prophe­ fatione in psal. cl sanctus Greg. praefal. in Job , ticum sermonem , cui bene facitis attendentes , linguas cl manus scriptorum sacrorum nihil aliud, lanquam lucernae lucenti in caliginoso loco. Et quam Spiritus Sancti calamos appellandos esse s. Paul. 2. Timoth. 3. Ab infantia, inquit, sacras consuerunt. Et s. Aug. lib. IR. Civ. e. 41. de hac admirabili Hieras nosti, quae te possunt instruere ad salu­ tem. Omnis Scriptura divinitus inspirata utilis concordia Scripturarum loqncns: Anciores nostri, est ad docendum, ad arguendum, ad corrigen­ inquit, in quibus non frustra sacrarum literarum dum. ad erudiendum in justitia, ut perfectus sil (igitur cl terminatur canon.absit ut inter se ali­ homo iiei ad omne opus bonum instructus. Deni­ qua ratione dissentiant.Unde non immerito cum que Deus ipse ad Josuc cap. 1. Non recedat. in­ illa scriberent, eis Deum, rei per eos loquutum, quit, volumen legis hujus ab ore luo . sed medi­ non pauci in scholis atque gymnasiis litigiosis taberis in eo diebus ac noctibus. Cum Mose igitur disputationibus garruli, sed in agris atque urbi­ pugnant, cum prophetis, cum apostolis, cum Chri­ bus, cum doctis atque indoctis , tot tantique po­ sto ipso. ac Deo Patre . cl Spiritu Sancto, qui sa- puli crediderunt. Ipsi sane pauci esse debuerunt, ne multitudine vilesceret, quod religione carum I r is literas et oracula divina contemnunt. Deinde regula catholicae fidei certa nolaque esse esse oporteret, ncc tamen ita pauci , ut eorum non sil miranda consensio. Neque enim in maldebet·, nam si nola non sil. regula nobis non erit LIBER PRIMUS Idudinv philosophât um, uni labore cliam I itera.· rio monumenta suorum dogmatum relique,runt, facile quis iiivencrit,inter quos cunclu quae sc/lsere conveniant. Tertio testis esl Bens ipse, qui aliquando coele­ sti animadversione scripturam hanc suam ah hu­ mana profanatione defendit. Miranti siquidem Pto­ lemaeo regi, cur divinorum librorum nulli, neque historici, neque poetae veteres meminissent ; Demellitis Phaleracus respondit, ut ex Aristaeo refe­ runt Joseph, lib. 12. uiiliq. cup. 2. el Ensch, lib. 8. praepar. evang. cap. I. Divinam liane scriptu­ ram esse , atque a Deo ipso datam , proplcrca si qui profanorum hominum eam attingere voluerunt, eos a Deo percussos continuo rcsiliissc. Allirmavitque, Theopompum quondam, quod aliquid divi­ norum voluminum graeca oratione ornare voluerat, subito, mentis quadam agitatione divinitus immis­ sa , vehementer perturbatum ab incoepto opere coactum esse desistere: Theodorum vero tragoedia­ rum scriptorem , quod nescio quid e divina scri­ ptura ad fabulam quandam transferre decreverat, luminibus captum orbalumquc esse: ita repentina calamitate insignem temeritatem continuo esse re­ pressam. Quarto leslis csl ipsa Scriptura , cujus si verae fuerunt praedictiones rerum futurarum, ut eventus postea comprobavit, cur vera non sint rerum prae­ sentium testimonia? Verum igitur csl, quod ail Da­ vid lib. 2. Keg. cap. 23. Spiritus Domini loculus esl yer me, cl sermo ejus per linguam meam. Vcrum quod ail Zacbar. Luc. 1. Ilcnediclus Domi­ nus Deus Israel etc. sicut loculus csl per os san­ ctorum, qui a saeculo sunt . prophetarum ejus. Vcrum quod ail Petrus. 2. I'elr. cap. I. Spiritu Sancto inspirati loquuli sunt sancti Dei homines. El Paulus 2. Tunolh. 3. Omnis Scriptura divini­ tus inspirata. Verum denique id quod omnes pro­ phetae identidem repetunt: Haec dicit Dominus. Postremo (estis esl inlinilus prope numerus di­ vinorum miraculorum, quae omnibus sacculis facta sunt ad ea dogmata comprobanda, quae in bis li­ teris continentur. Quare cum sacra scriptura regula credendi cer­ tissima lulissiinnquc sil. sanus profecto non erit, qui ca neglecta, spiritus interni saepe fallacis . ct semper incerti, judicio se commiserit. Et probe sanctus August, in prologo de doctrina Christiana, his verbis Christianos admonuit : Caveamus tales lentalioncs superbissimas et periculosissimas, magisque. cogitemus, cl ipsum apostolum I‘uuIum. licet divina et coelesti voce prostratum el instructum, ad hominem tamen missum esse. ut sacramenta perciperet, atque copularetur Eccle­ siae: cl Centurionem Conidium, quamvis exau­ ditas orationes ejus,cleemosinusque respectas ei angelus n uncia i erit, Petro tamen traditum im­ buendum: per quem non solum sacramenta per­ ciperet sed etiam quid crcdcildIlin .quid speran­ dum. quid diligendum esset, audiret. Huc accedit, qm>d providentia Dei ita quodque regii cl moderatur, ul cujusquc natura postulat: natura autem hominum id postulai-, ul quoniam iiimo cl corpore praediti sumus, cl corpualia 25 facilius quam spiritualia capimus: per ca, quae sensibus corporis percipiuntur. quasi per quos­ dam gradus, ad spiritualia el coelestia deducamur Non igitur omnes vulgo per internum afflatum lictis (locet, quid de se credi, quidvc a suis agi velit: sed per corporales Hieras, quas cl cernere­ mus, cl legeremus, erudire nos voluit. De. illa ci­ vitate, unde peregrinamur ( iliquil Augustinus eonc. 2. in psal. 90. ) literae nobis venerunt: ipsae, sunt Scripturae., quae nos hortantur, ul bene vivamus. Neque vero si David. Moses, Isaias, Pclrus, Pau­ lus. Joannes, cl alii quidam pauci in coelum quo­ dammodo angelorum admissi, ab ipso fonlc veri­ tatis per sc sapientiam hauserunt, continuo cacleri cliam homines, neque divinis literis, neque ullis ductoribus opus habebunt. Alia siquidem ra­ tio esse debet fundamentorum, alia parietum, alia montium, alia collium. Nunquid omnes apostoli? nunquid omnes prophetae? nunquid omnes fun­ damenta? nunquid omnes monies? cl si omnes montes: ubi colles? si omnes fundamenta: ubi do­ mus? si omnes apostoli cl prophetae: ubi synago­ ga populorum? de qua scriptum csl in psal.7. El synagoga populorum circumdabit te. Nos igitur superaedificamur (ul Apostolus ail in 2.cap. cpisl. ad Ephes.) super fundamentum apostolorum el prophetarum, quorum pracdicalionc cl literis eru­ dimur: illi vero, qui ipsi viderunt, el ministri fue­ runt sermonis, sustentantur atque nituntur ipso summo angulari lapide Christo Jcsu. Sole exoriente, monlium cacumina illustrantur; inde autem ad colles, cl usque ad imas valles ra­ dii luminis derivantur. Ila juxla psalm. 71. susci­ piunt monies pacem populo, cl colles jusliliam: .liantes (inquit s. Aug. trad. 1. in Joan.) excelsae animae sunt. colles parvae animae. sunt. sed ideo montes excipiunt pacem, ut colles possint exci­ pere justitiam. Quae csl justitia quam colles ex­ cipiunt? Fides: quia justus ex fide vivit. Aon autem exciperent minores animae fidem, nisi majores animae, quae montes dictae sunt, ab ipsa sapientia illustrarentur. ul possent parvulis trajicere, quod possint parvuli capere. Et infra: Oculos nostros cum levamus ad Scripturas. quia per homines ministratae snnt Scripturae. leva­ mus oculos nostros ad munies, unde auxilium veniet nobis. Postremo, si in quavis humana rcpublica. subla­ tis legibus inslilulisque majorum. id unicuique liceret. quod naturali sua prudentia aequum ac justum censeret: quanta perturbatio rerum oiimium? quanta confusio sequeretur’ quam brevi tempore tota ca respublica funditus interiret? et m ino tamen est. qui non aliquid sapiat in rebus humanis, quiquoomni prorsus judicio careat. Quid igitur lierci . si in ea rcpublica. quae divina po­ tius (piam humana csl. el in (pia multa necessario supra rationem naturalem credenda , mulla supra humanas vires agenda sunt, sacra eloquia divini­ tus inspirata tollerentur c medio, cl solus internus afflatus cxpcclandus cl sequendus esset? quid , quod maxima pars humilium c\ rudibus et impe­ ritis constat, (pii nihil sibi divinitus indicari, ue 26 DE VEItnO DEI per somnium quidem unquam senserunt; quid igi­ tur ïsliîcxpeclabunlsemper? nihil inierim eredem? in omnem nclcrnitalcm peribunt? an assoqucnlur sine fide justitiam? vel beatiludinem sine justitia? Sed habent svvenckfeldiani ac libertini argumenta, quibus sententiam confirment ac tueantur suam, scilicet, ut non sine ratione insanire videantur. Ilia igitur qualia sini, inspiciamus. la erit.si Moses cum Christo,et lex conferatur cum gratia. Etenim Moses cum legem datam a Deo de­ ferret ad populum, nihil detulit aliud quam hieras incisas in lapide; Christus vero, nec Hieras ullus scripsit, nec ab alio scriplas attulit, sed spiritum dilectionis el graliae, qui ne scribi quidem potest, conii bus suorum alllav it. Itaque merito Christi lex, spiritus el gratia: lex Mosis, lilcra nominata csl. Cur autem occidere lex dicatur, non eadem omnium sententia est. Origcncs lib. 0. contra Cel­ sum, prope extremo, lileram occidentem signifi­ CAPUT 111. care videtur esse Scripturam ipsam,cum juxta pro­ priam verborum significationem exponitur: eandem Refellitur objectio ex verbis beati Pauli: Utera autem spiritum esse vivificantem,si mystice cl spioccidit, spiritus autem vivificat. rilualiler exponatur: Lileram, inquit, nominavit, cum juxta sensum divinas Hieras accipimus; spi­ ritum vero cum juxta intellectum. El clarius lib. Apostolus Paulus, inquiunt, disertis verbis Hie­ 7. ante medium: Dicimus, inquit, legem esse du­ ram a spiritu distinquit. et illam ad testamen­ plicem. videlicet.alteram juxta lileram. alleram tum vetus aperte rejicit, quam etiam occidentem juxta sententiam, sicut el majores nostri docue­ vocat: hunc autem novi testamenti proprium esse runt. Jam illam, quae, sic, at scriptum est. acci­ confirmai. et vivificantem nominat. Idoneos, in­ pitur, non tam nos. quam Deus, per quendam quit, 2. Corinth. 3. nos fecit ministros novi te- prophetam jus non bonum nominat.et praecepta lamenti non Hierae, sed spiritus. Lilcra enim oc­ non bona. Quem imitatus Paulus nosterpronuncidit, spiritus autem vivificat. Igitur quemadmo­ davit Hieram occidere, quod perinde est, ac si dum vetus testamentum judaeorum est. et nihil verba dixisset occidere. Caelerum. spiritus, in­ ad homines chrislianos pertinet: ita nec scriptu­ quit, vivificat, quod tantundem valeat, ac si nos rae dirinac. quae nihil aliud, quam Hierae sunt, eorum intellectu vitam consequi scripsisset. Haec ad chrislianos homines pertinebunt. Origcncs: cujus sententia si ita accipiatur, ul nihil Ad hoc argumentum facile respondemus, ac pri­ omnino in divinis scripturis ad lileram exponi pos­ mum si res ita sc habet, et nihil ad nos sacrae li- sit. exploratum errorem continet, ct jam dudum a terac perlinent, cur ipse Christus ait Joan. 5. Scru­ patribus explosa est. Vide Epiph. cpisl. ad Joan, tamini Scripturas? cur Paulus tot litcras scripsit? el in liaercsi Origcnis. Chrysosl. hom. 13. in Gcn. cur 1. Tim. i. discipulum monuit, ut lectioni ope­ Micron. in cpisl. ad Pammachium, dc erroribus Jo. ram daret? Sed nimirum aposl. Paulus, neque per llicrosol. cl in cap.10. Danielis. August, lib. 13. hieram occidentem, sacram scripturam: neque per de Civ. Dei cap. 21. cl lib. 8. Gcn. cap. 1. Si sic au­ spiritum vivificantem, internam spirilusalloquulio- tem, ul quae figurate dicta sunt, ca secundum pro­ ncin inlelligi voluit. Neque aliud sunt Paulo lilcra priam verborum significationem explicare prohi­ el spiritus, quam Joanni lex el gratia. Lex, inquit beantur; vera quidem sententia csl, sed in hunc Joan.cap. !.. per Mosem data est, gratia cl veritas Pauli locum minime quadrat. Nec enim Aposto­ per Jcsum Christum fada est. El s. Aug. lib. 15. lus, cum lileram dicil occidere, dc figuris Scriptu­ contra Faustum cap. 8. Eadem, inquit, lex, quae rarum loquitur: sed dc notissimis illis praeceptis, per Mosem data csl, gratia el veritas per Jesum quae in duabus tabulis lapideis scripta erant. Sic Christum facia esi, cum accessit lite.rae spiritus, enim ait: Lilcra occidit. spiritus autem vivificat. ut inciperet impleri justitia legis, quae non im­ Quod si ministratio mortis literis deformata in pleta reos etiam praevaricatione faciebat. Quod lapidibus fuit in gloria etc. El rursum in cpisl. ad autem Paulus per lileram legem significet, ex ver­ Hom. ubi aliquoties repetit, legem occidere, non bis sequentibus potest inlelligi.Nam cum dixisset: aliam legem adfcrl in medium, quam illam, Non Idoneos nosfec.it ministros novi testamenti: non concupisces. El utique (ut verbis utar August, lib. Hierae, sed spiritus: lilcra enim occidit, spiritus de spir. ct lit. cap. 4.) non figurate aliquid dici­ autem vivificat; subjecit continuo: Quod si mini­ tur, quod accipiendum non sil secundum Hierae stratio mortis literis deformata in lapidibus fuit sonum, cum, dicitur, Aon concupisces: sed aper­ in gloria .ita ut non possent intendere /ilii Israel tissimum saluberrimumque praeceptum est: quod ni faciem Moysi, propter gloriam rullus ejus, si quis impleverit,nullum habebit omnino pecca­ quae evacuatur: quomodo non magis ministra­ tum. tio spiritus erit in gloria? Quibus verbis nullum Jam vero s. Jo: Chrysosl. in 2. ad Corinth, cap. reliquit dubitandi locum, quin per lileram occi­ 3. et qui cum scquuîi sunt . Theodor. Thcoph. dentem lev in lapidibus descripta inlclligcnda sil. Occumcnius. nccnon commentarius, qui s. Am­ Sed operae pretium erit breviter explicare, lex brosio attribuitur, cl alii nonnulli, lileram occiden­ illa per Mosem data, cur lilcra . cur occidens, cur tem, legem punientem: spiritum vivificantem, gra­ testamenti veteris propria esse dicatur,· ne dum li­ tiam liberantem a peccatis esse docent. Lex enim bertinos cl swenkfcldianos refellimus , aliquid lu­ non modo adulteros el latrones,sed etiam cum, qui tin ranis concedere videamur. sabbalho ligna collegcral, imperabat occidi, num. Ac prima quidem dubitatio facillima clpenc nul­ 15. Gratia vero sceleratissimos etiam homines, el LIBER PIll.Ml S omni flagiliorum genere contaminalos, per lava­ crum regenerationis, aut per verbum reconcilia­ tionis absolvit. Cactcnim haec etiam explicatio non omnino sa­ tisfacit: nam lex divina sicut improbis poenas, ita praemia bonis cosliluil: ct sicut scriptum csl Deui. 27. Maledictus qui non permanet in sermonibus legis hujus, nec eos opere perficit; ita scriptum etiam csl Levit. 18. Custodite leges meas, atque, judicia , quae faciens homo, vivent in eis. Cur igitur lex occidere dicitur, non etiam vitam afferre? nam si proplerea lilcra occidens merito appellari potest, quod transgressores suos occidat: pari ra­ tione lilcra vivificans dici poterit, quod cultoribus suis vilant propaget. Verissima igitur, cl verbis Apostoli maxime con­ sentanea s.Augustini sententia csl,legem videlicet sine gralia lileram occidentem ab apostolo Paulo, duabus dc causis esse appellatam. Primum. quod cum impleri non possit,eum cui datur quodammo­ do praevaricatorem official./.eae. inquit idem Apo­ stolus Rom. !.. iram operatur: ubi enim non est lea', nec praevaricatio. Dicnde, quod ipsa prohi­ bitione concupiscentiam augeat: nam, ulille recto ait: Nitimur in velitum semper, cupimusque nega la: Occasione, inquit Apostolus.accepta, peccatum per mandatum operatum est in me omnem con­ cupiscentiam, Rom.7.cl s. Augustinus de spirituel lit. cap. 4. Doctrina, inquit, illa quae praecipit, non concupisces, bona ct laudabilis le.r est: sed ubi sanctus non adjuvat spiritus inspirans pro concupiscentia, mala concupiscentiam bonam, hoc est, charilatcm diffundens in cordibus no­ stris: profecto illa lex, quamvis bona , auget prohibendo desiderium malum: sicut aquae im­ petus, si in eam partem non cesset influere, vehemenlior fd obice opposito, cujus molem eum evicerit, majore cumulo praecipitatus violentius per prona provolvitur. El hoc est. quod fallit pec­ catum per mandatum, et per illud occidit, cum accedit etiam praevaricatio, quae nulla est, ubi le.r non est. Quare nec per se, nec aliqua propria vitiositate sua, sed ex occasione solum, caque accepta, non data, lex occidit. Nam peccatum, ut Apostolus ait Horn. 1 .occasione accepta per mandatum seduxit me, et per illud occidit. Itaque lex quidem san­ cta, ct mandatum sanctum,ct justum, el bonum: quod ergo bonum csl, mihi factum est mors?absit: sed peccatum, ul appareat peccatum, per bonum operatum csl mihi mortem. Postrema restat quaestio: cur lex, sive lilcra propria testamenti veteris esse dicatur. Nam nec in testamento veteri viguit lex sine gralia . sive lilcra sine spiritu; cum tam multi floruerint eo tem­ pore justissimi, viri incedentes, ut ail Luc. cap. 1. dc Zacharia cl Elisabeth . in omnibus manda­ tis cl justificationibus Domini sine querela: nec in testamento novo regnat spiritus sine lilcra. sive gralia sine lege: cum Christus dixerit Mallii. S. /ludislis quia dictum est antiquis. non occides: qui autem occiderit reus erit judicio. Ego autem dico vobis, quia omnis, qui irascitur fratri suo reus erit judicio: ct quae sequuntur. El rursum Joan. 3. 27 Nisi quis renatus fuerit c:r aqua, ct Spiritu San­ cto non potest introire in reonum Dei: et Matlh. 28. Euntes, docete, omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et l ilii, el Spiritus Sancti: do­ centes eos servare omnia quaecunque mandavi vobis. Quid csl igitur quod Apostolus ait 2. cor. 3. Ido­ neos nos fecit ministros novi testamenti, non li(erae, sed spiritus? qua ratione lileram, line csl. legem a testamento noxo excludit, in quo tot leges ab ipso Christo praescribi videmus? Sed facile quaestio ista dissolvitur, si quid per se, el proprie ad utrumque testamentum pertineat, cx proprio ulriusquc testamenti line discernamus. Testamenti \cleris finis proprius erat id efficere, ut genus hu­ manum in ipso primo parente, tanquam in radice corruptum, cl vitiatum, aegrotationis vulnerumqiic suorum admoneretur, atque inde timore cl dolore concepto medicum quaereret. Ad hunc finem lex perducit. Per legem cognitio peccati, inquit Apo­ stolus Rom. 3. cl rursum: Peccatum non cognovi, nisi per legem. Rom. 7. el divus Augustinus: Uti­ litas. inquit cpisl. 200. ad Ascllicum. legis esi ut hominem dc sua infirmitate convincat.et gratiae medicinam, quae in Christo est, implorare com­ pellat. Quarc per se. ac proprie teslamentum vetus, quod logibus ac literis continetur, timorem addu­ cit, in servitutem generat, ul Paulus loquitur Rom. 8. ct Calat. 4. Qui vero sub veteri testamento justi liberique fuisse leguntur, ii non lilcra testamenti veleris, sed spiritu testamenti novi tales fuerunt. Dispensabant, inquit s. Aug. cpisl. 120. ad Hono­ ratum. illi sancti pro congruentia temporis te­ stamentum vetus, perlinebant vero ad testamen­ tum novum. El dc peccatorum merit, el remiss, lib. 1. cap.11. degnum mortis, sola in quolibet homine gratia destruit Salvatoris, quae operata est etiam in antiquis sanctis, quicunque ante­ quam in carne Christus veniret, ad ejus tamen adjuvantem gratiam, non ad legis lileram. quae jubere tantum.non adjuvare poterat.pertinebant. linis autem testamenti nox i non alius csl, quam mederi,sanare,liberare.Id vero totum praestat gra­ tia. Infelix ego homo, inquit divus Paulus Rom.7. quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gralia Dei per Jcsum Christum Dominum nostrum: cl s. Augustinus libro dc spiritu ct lilcra cap. 30. Per legem, inquit, cognitio peccati, per gratiam sa­ natio animae a vitio peccati. Igitur testamentum novum per se ac proprie , non legem adfcrl, sed gratiam , nec lilcrae . sed spiritus solius ministerium csl. nihilque csl aliud, «piam charilas Dei diffusa in cordibus nostris per Spiritum Sanctum qui datus csl nobis, quod tanto ante Propheta praedixit, cum ail-llicrem. 31. Eccc. dies venient, dicit Dominus, ct feriam domui Israel, et domui Juda faedus novum, non secun­ dum paetum quod pepigi cum patribus vestris in die qua apprehendi manum eorum.ut educerem eos de terra Aegypti; pactum, quod irritum fece­ runt. el ego dominatus sum eorum . dicit Domi­ nus. Sed hoc erit pactum, quod feriam cum domo Israel post dies illos, dicit Dominus: Dabo legem 28 DE VEillID DEI «icam ni visceribus corum, el in corde eorum mis doctissimisqnc viris aliquando in numero divi­ scribam cam. I laque si de co agatur, quod per sc norum volumi um haberentur, publico lamcn lo­ ac proprie ad ulrunique Icslamcnluin perlinet, ve­ tius Ecclesiae judicio nunquam approbati sunt. rissime Paulus dixit 2. Corin l. 3. Idoneos nos fecit Primi ordinis librorum haec sunt nomina; Penministros novi testamenti, non Hierae, sed spiri­ lalcuchus Mosis, liber Josuo, Judicum, Bulli, Be­ tus. Xcc minus vorc Joannis I. cap. Lej' per Moy­ gum quatuor , Paralipomenon duo , Esdrae cl sem data est.gratia cl veritas perJesum Christum Achemine duo, Job, Psalterium CL. psalmorum, facta, esi. Proverbia.Ecclesiastes. Cantica, Prophetae majores Sed quanquam Icslamcnluin novum per sc ac quatuor, Prophetae minores duodecim, Evangelioproprie leges non adierat, leges tamen duplici ra­ rum libri quatuor, Acta apostolorum, Epistolae tione complectitur. Primum enim eas omnes leges, Pauli numero XIII., omissa videlicet sola epistola quae ad bene bcaleque vivendum referuntur.gratia ad Hebraeos, epistolae canonicae duae, Petri una, novi testamenti non destruit, sed confirmat: quip­ Joannis altera. Secundus ordo bos libros continet; Hester, Ba­ pe quae humanae infirmitati ad eas implendas vi­ res praebet: Legem, inquit Apostolus Boni.3., de­ ruch. Daniclis partem, Tobiam, Judith,Sapientiam, struimus per fidem? absit, sed legem statuimus, Ecclesiasticum, Machabaeorum primum cl secun­ et infra cap. 8. quod enim impossibile erat legi, dum, Marci. Lucae, Joannis partes quasdam. Epiin quo infirmabatur per carnem ; Deus filium slolam ad Hebraeos,Epistolam Jacobi,poslcriorcm suum mittens in similitudinem camis peccati, et Petri, primae Joannis particulam, secundam ei ter­ de peccato damnavit peccatum in carne, ut justi­ tiam Joannis, Epistolam Judac, Apocalypsim. Tertius ordo illa omnia comprehendit, quae re­ ficatio legis impleretur in nobis, cl s. August, lib. de spiritu cl litera, cap. l'J.Zcæ ergo data est, censentur ab Innoccntio cpisl. 3. ad Exupcrium, inquit, ut gratia quaereretur, gratia data est, ut Gclasio disl. 15. can. Sancta romana, Alhanasio in le./ impleretur. Neque, enim suo vitio non imple­ synopsi, Eusebio lib. 3. hist. cap. 2a. ex quibus batur lex. sed vitio prudentiae carnis. Quod vi­ haec pauca videntur exstare, oratio Manassac 111. tium per legem demonstrandum,per gratiam sa­ cl IV., liber EsdracIH., item el IV. Machabacorum, psalmus CI.I., appendix libri Job, liber llcrnandum fuit. Deinde novas etiam quasdam leges Christus tu­ mclis qui inscribitur Pastor. Ac primi quidem ordinis libros in Ecclesia ca­ lit. ut de baptismo, de cucarislia, de sacramentis coctoris, vel exhibendis, vel suscipiendis: quia ta­ tholica divinam auctoritatem semper habuisse, te­ metsi Christus non ideo ad nos venit, ut tanquam stes sunt omnes summi pontifices, omnia concilia, alter Moses novae legis pondere nos premeret, sed omnes paires, qui quacunque de causa libros enu­ ut jacentes sub onere legis auxilio gratae subleva­ merare studuerunt. Vide ex pontificibus Innocenti­ ret; tamen ad veli ra inorum praecepta saluberri­ um 1. in cpisl. 3. ad Exupcrium c. ull. Gclasium 1. mas illas leges adjungendas putavit, quae dum ad in decreto dc libris sacris, quod c.xslat in 2. to­ sacramenta nos ducunt,atque ad gratiam per sacra­ mo conciliorum. Ex conciliis Laodiccnum can. 59. menta perducunt: non solum non premunt onere Carlbaginonse HI. can. 47. Florentinum in insti­ ponderum, verum attollunt etiam vice pennarum, tui. armenorum ju.xla fidem summae conciliorum, ut loquitur Augustinus lib. de perfect, jusi. Sed de Iridenlinuin sess. 4. Ex graecis patribus . Origcnom apud Eusebium prima objectione salis dictum est. Objectiones coeterac.quia communes sunt swcn- lib. (i. hist. cap. 18. Ipsum vero Eusebium lib. 3. ckfeldianis et libertinis, cum lulhcranis cl cahi- hist. c. 25. Alhanasimn in synopsi, Grcgorium Nan istis, in ea disputatione commodius dissolventur, zianzcnum in lib. dc genuinis Scripturis carmine in qua de interprete Scripturarum, et judice con­ conscripto, Epiphanium inlib. dc mensuriscl pon­ deribus. Item eundem adversus hacrcsim anotroversiarum adjuvante Domino disseremus. macorum, Cyrillum hicrosolymil, catechesi 4. Joannem damascenum lib. 4. defide, cap. 18. Ex patribus latinis, Hieronymum, cum in prolo­ CAPUT IV. go Galeato, tum in cpisl. ad Paulinuni dc studio sanctarum scripturarum, Bullinum in explicatione Qui sini libri sacri. symboli, Augustinum lib. 2. dc doctrina Christiana capite 8. Isidorum lib. 6. etymologiarum, c. 1. His Scripturam propheticam et aposlolicam, sacram adde 1res alios scriplores,qui solius testamenti ve­ divinamque esse, satis, ut arbitror, demonstratum leris libros recensent.Joscphum lib. 1 .adversus Apest disputatione superiore. Sequitur, ut qui sint pionem, Mclitoncm Sardensem apud Esebium lib. vere prophetici et aposlolici libri deinceps expli­ 4. hist. cap. 2G., cl Hilarium praefatione in psal­ cemus. Est autem omnis haec dc numero sacrorum mos. Porro coelcri patres Justinus. Irenaeus, Basilius, librorum disputatio divisa in partes 1res. Primum enim de iis libris agendum erit, dc quorum aucto­ Tertullianus, Cyprianus, Ambrosius, omnesque aritate nulla unquam full inter catholicos homines lii, tum graeci, tum lalini, quamvis divinorum li­ disceptatio. Deinde de iis qui tametsi vere pro­ brorum seriem non describant, passim lamcn eo­ phetici, aut aposlolici sint, non tamen semper ne­ rum testimoniis sic utuntur, ut cos omnes in sacris que certa cl explorata eorum auctoritas fuit. Po- divinisque libris a sc habitos non obscure leslcn‘tfcmo de iis, qui quanquam a nonnullis clarissi­ tur. 1 llil.li HUMUS CAPUT V. Dc haereticis, qui libros testamenti veleris primi ordinis oppugnarunt. Etsi vero in Ecclesia catholica, orthodoxorum omnium consensione , enumeratorum librorum semper viguit auctoritas ; non defuere tamen hae­ retici , qui libris iisdem omnem prorsus auctorita­ tem detrahere niterentur. Quoniam autem illas eo­ rum hacrcscs majorum nostrorum diligentia jamdudum exstinctas ac sepullas, rursum hoc nostro sacculo Sixtus senensis in extrema sua bibliotheca stylo prosequulus est, quam brevissime potero ab antiquis istis non tam hostibus , quam umbris ho­ stium me expediam. Igitur decem cl octo hacrescs adversus eos libros, quos in primo ordine recen­ suimus, diversis temporibus exstiterunt. Prima eorum est, qui libros testamenti veleris , quod cos a malo Deo quodam dictatos existima­ rent, in universum respuebant. Ita sensere primum Simoniani, Basilidiani. Marcionilae apud Irenacum lib. 1. cap. 20. 22. 29., dciude .Manichaei apud Epiphan. haeres. 66. Bogomiles apud Eulymium Panopliac par. 2. Iit. 23. cap. 1. Albigenses apud Antonin, par. 4. lit. 11. c. 7. Nostro etiam sacculo quindecim anabaplistarum praedicantes in collo­ quio Franckcntal, vetus testamentum baud aliter in disputationem fidei admittendum consuerunt, quam quatenus cum novo testamento concordat. Refellunt hanc hacrcsim Epiphanias in hacresi Manichaeorum, Augustinus , cum in lib. adversus Faustum Manichacum, tum in aliis duobus contra adversarium legis cl prophetarum . cl Pclrus cluniaccnsis in cpisl. contra Pclrobrusianos. El sane mirandum videtur. cos haereticos qui testamenti novi libros venerabantur, contemnere potuisse libros testamenti veleris , cum hi ab illis cl plurima cl luculentissima suae auctoritatis ha­ beant testimonia: Accesse est, inquit Dominus Lue. vdl.,impleri omnia quae scripta sunt in lege Moy­ si , et prophetis, cl psalmis de me. El Apostolus Rom. 1. Paulus , inquit, Apostolus segregatus in euangelium Dei, quod ante promiserat per pro­ phetas suos in scripturis sanctis , cl rursum ad Galal. 4. Scriptum esi. quia Abraham duos filios habuil, unum de ancilla,cl unum de libera,quae sunt per allegoriam dicta : haec enim sunt duo testamenta. Item alibi ad llcbr. I. Multifariam mullisque modis, olim Deus loquens patribus in prophetis, novissime loquulus est nobis in fi­ lio, etc. Altera hacrcsis Plolomaci cujusdam fuit: qui (ut Epiphanius refert haeres. 33. ) legem .Mosis 1res in paries dividebat; atque unius quidem mundi o· piliccm auctorem faciebat, alterius Mosem, tertiae seniores synagogae. Nec vero mundi opifex Plolomaeo Deus verus erat, sed medium quoddam nu­ men inter Deum , el diabolum. Haque non modo legem universam , sed nec ullam ejus pariem sa­ cram divinamque esse censebat. Refellit hanc hacrcsim Zacharias apud Lucam , Belmiimim. Vol. I. 20 <·. 1. , ubi testatur , Dominum Deum Israel loquutum esse per ora Sanctorum,qui a saeculo sunl.idesl, omnium prophetarum ejus. Refellit eandem Apostolus Paulus , cum omnem Scripturam divini­ tus inspiratam esse affirmat, 2. Timolh. 3. Tertia est hacrcsis Theodori Mopsuesliac episco­ pi, qui prophetas omnes, non quidem aperte reji­ cit , sed dum impudenter affirmai, nihil cos dc Christo unquam praedixisse , ( ut ex fragmentis commentariorum ejus quae in V. synodo collai. 4. recitantur, inlclligi polcsl) cum ipsorum propheta­ rum utilitatem cl auctoritatem nimium extenuat, tum ipsum Christum cl aposlolos clarissimorum mendaciorum reos facil. Quid enim aliud , quam mendacium erit, quod ipsa veritas de sc ait, cum perlecto testimonio Isaiac subjunxit Lue. 4. Hodie impleta esi haec Scriptura in auribus vestris? quid aliud quam mendacium erit, quod act. 10. Petrus ait : Huic omnes Prophetae testimonium perhibent? Omitto caetera prophetarum testimonia, quae passim in testamento novo dc Christo ab evangclislis et apostolis explicantur. Tot enim sunt, ut bre­ vi enumerari non possint. Vide Maith. 1. 2. 4. 12. 21. 27. Mare. 12. 15. Lue. 11. Joan. 2. 12. 19. Actor. 2. 4. 13. Ephes. 4. Ilebr. 1. 10. etc. Quarta hacrcsis psalmos Davidis ut humana, vel profana potius cantica, sine ullo divino afflatu con­ scripta repudiat.Auctores hujus erroris Pbilaslrius in catalogo haeret, cap. 127. Nicolailas cl Gnoslicos facil. Paulum Samosatenum scriptum reliquit Eusebius lib. 7. hist. c. 25. psalmos illos, qui in Christum canebantur, tanquam recens excogitatos dc Ecclesia sustulisse. Sed fortasse Paulus iste non tam psalmos Davi­ dis, quam hymnos aliquos ecclesiasticos ab Eccle­ sia sua removit. Neque enim credibile est. Davidis psalmos post tot saecula Samosateno recens excogi­ tatos videri potuisse. Sane deliramentum hoc refel­ lunt apertissimis verbis, cum ipse David. Ium etiam Christus cl apostoli: Haec sunt novissima verba. inquit auctor libri Regum, 2. Rcg. 23. quae dixit David filius Isai: dixil vir cui constitutum est de Christo Dei Jacob, egregius psalles Israel: Spiri­ tus Domini loculus est per me. cl sermo ejus per linguam meam: el Dominus Mallh. 22. Quomodo ergo David in spiritu vocat eum Dominum di­ cens: Dixit Dominus Domino meo sede a dextris meis? quae verba in 109. psal. scripta leguntur. El apostoli omnes una voce,7’u Domine, inquiunt aci. 4., qui Spiritu Sancio per os patris nostri David pueri tui dixisti: Quare fremuerunt gén­ ies. ps. 2. Denique aposl. Paulus in cpisl.ad llcbr. c. 3. Sicut dixit, inquit, Spiritus Sanctus: hodie si vocem ejus audieritis: quae sunt verba ps. 94. Quinta hacrcsis hebraeorum est.qui in Thalmud ord. 4. tract. 3., nec librum Job in divinis volumi­ nibus habent, nec ipsum Job unquam vixisse inter homines putant. Posteriores Rabbini. ut R. Salo­ mon, R. Levi ben Gerson, cl alii nonnullli, librum quidem recipere videntur, quippe quem commen­ tariis illustrare conati sunt: sed ipsum Job non se­ mel, nec leviter reprehendunt. Siquidem R. Salo­ mon audacter affirmai, sanctum Jvb impatientem 5 30 DE VERBO DEI calamitatis quae illi acciderat, non verbis, sed cor­ cujus reo: nobilis est, el cujus principes vescun­ de peccasse. R. nutem Levi ulterius progressus tur in tempore suo, ad reficiendum , el non ad scribit: hunc beatum virum abnegatae providentiae luxuriam. Denique cop. 11. Scito , quod pro his divinae, rcsurreclionisque mortuorum justissimas omnibus adducet te Deus in judicium.Aufer iram poenas dedisse. a corde luo , et amove malitiam a carne tua: Marlinus quoque Lulherus in convivialibus ser­ adolescentia enim el volupdis vana sunt. Num monibus, lit. de patriarchis et prophelis, affirmat, ista sapiunt Aristippum? Anne unquam ex Epicuri se non credere omnia ita esse gesta, ut in lib. Job officina tam severa praecepta prodierunt? narrantur. El nirsus Iit. de lib. veleris et novi te­ Quod si Ecclesiastes interdum edendi el biben­ stamenti ait: librum Job esse vehiti fabulae argu­ di delectationem non esse aspernandam praecipit, mentum ad proponendum patientiae exemplum. non eo facil. quod omnia voluptate moliatur, sed At proicclo, nec historiam Job esse confictam, ut avaros el sordidos quosdam perstringat, qui ma­ et ipsum Job vere sanctum atque perfectum virum lunt necessariis ac licitis vitae humanae commodis fuisse , locupletissimus testis adversus hebraeos el delectationibus scipsos fraudare , quam de cu­ Ezechiel esse potest : Si fuerint, inquit Deus per mulo pecuniarum vel minimum detrahere. Nec pauca etiam sunt, quae in hoc libro non ex Ezechielem cap. IL, tresviri isti in medio ejus, Aoe, Daniel, et Job , ipsi injustitia sua libera­ sententia Salomonis, sed ex vulgi, atque insipien­ bunt animas suas: ut inierim omittamus, quae de tium, el voluptariorum hominum opinione dicun­ s. Job Tobias cap. 2. cl Jacobus cap. scribunt; tur: quod eleganter et copiose demonstrat s. Gre­ necnon quae c.x hoc libro c. 5. Apostolus.ut ex rc- gorius lib. 4. dialog, cap. 4. Sed nec illud vere ab haereticis affirmatur, li­ liqua divina scriptura, in medium adducit I. Corint. ,'L horum enim testimonia Thalmiidislae non brum hunc eo tempore esse conscriptum, quo Sa­ lomon amore mulierum corruptus erat : id quod recipiunt. Sexta haeresis eorum est haereticorum, qui (este quatuor rationibus demonstrari potest. Primum l'hiluslrio in calai, hacreseon, cap. 132.. et Jaco­ enim in 3. lib. Reg. cap. 4. el 11. el in eo libro bo Chrislopolilano, praefatione commentariorum cpii Ecclesiasticas inscribitur, cap. 47. cum ordine in Cantica, librum Salomonis repudiant, qui inscri­ recenseantur acta Salomonis, prius dc libris ejus, bitur Ecclesiastes , quod eum librum Salomon in quam de amoribus narratur. Deinde in hoc ipso libro, dc quo agimus , con­ extrema senectute composuisse videatur, cum de­ pravatus amore mulierum,summum bonum in cor­ stanter affirmat Ecclesiastes , sapientiam suam , poris voluptatibus constituebat, atque ad Epicuri, quam videlicet divino munere quondam acceperat, ad earn usque aetatem secuin permansissc:Sapiensive Aristippi philosophiam aditum parabat. Marlinus Lulherus in convivialibus sermonibus lia quoque, inquit, cap. 2., perseveravit mecum: lit. de lib. veleris el novi testamenti, dicit, aucto­ non est autem verisimile , coelestis sapientiae lu­ rem libri, qui Ecclesiastes inscribitur, sibi videri men cum ea cordis depravatione simul habitare ocreis et calcaribus destitutum, equitare tantum in potuisse , de qua loquitur Scriptura , cum ait 3. soccis, quemadmodum ipse solcret, cum adhuc es­ Reg. 11. Et averterunt mulieres cor ejus ; cum­ que jam esset senex, depravatum est cor ejus set in coenobio. Sed tantum abest, ut Salomonis Ecclesiastes de per mulieres, ut sequeretur Deos alienos. Deinde in secundo capite hujus libri enumerat voluptate concionclur, ut umnes potius ad huma­ narum rerum despicientiam Deique melum, quasi Salomon omnes delicias suas , palatia , piscinas , magister morum severus el vehemens, orationc pomaria, servos, ancillas, cantica , modulationes, gravissima adhorletur. Qualo est illud exordium? aurea vasa atque argentea , cl alia id genus per­ multa: tot vero concubinarum atque uxorum, prae Vanitas nitalum,dixit Ecclesiastes: Vanitas va­ nitatum et omnia vanitas , Eccles. 1. Qualis illa quibus omnes alias delicias facile contemnebat, peroratio? Finem loquendi puriter omnes audia­ quaeque solae cor ejus emollire atque corrumpere mus; Deum time, el mandata ejus observa . hoc potuerunt, ne meminit quidem. Amare igitur non­ est enim omnis homo, Eccles. 12. Nec vero media dum coeperat, quo tempore librum hunc confi­ dissentiunt: llisum. inquit cap. 2.. reputavi erro­ ciebat. Postremo, quis credat ab animo illo tam molli, rem , el gaudio dixi. cur frustra deciperis? Et cap.3.Di.ci in corde meo. justum el impium judi­ atque elTocminalo , qualis erat Salomonis , cum is cabit Deus. El cap. L Custodi pedem tuum in­ septingentarum conjngum.cl trecentarum pellicum gredient domum Dei, el appropinqua ut audias: amoribus inserviret, tam graves sententias, quales mullo enim nudior est obedienlia, quam stulto­ paulo ante recitavimus, proficisci potuisse? Non ignoro, sententiam veterum Judaeorum es­ rum victimae. Et cap. 3. Ne temere quid loqua­ ris. nec cor (milii sil velox ad proferendum ser­ se, teste s. Hieronymo in c. 1. Ecclcsiaslae, librum monem. El cap. 1. JfcKtlS ' "I ire ad domum lu­ hnne esse compositum a Salomone post peractam dus.quam ad domum conririi.Et cap.S.Quia non peccatorum poenitentiam, quam etiam sententiam proferlur cilo contra malos senlealia . absque, idem Hieronymus approbare videtur in commen­ timore ullo filii hominum perpetrant mala. El tario Ezcchiclis, cap. 43., sed probabiliorem sem­ cap. 9. Melior est sapientia, quam arma bellica, per existimavi s. Augustini sententiam,qui in psal. cl qui in uno peccaverit, inulta bona perdet. Et 126. cl alibi saepe, Salomonem reprobatum a Deo cap. 10. Vae libi terra , cujus rex puer esi, cl fuisse scribit, quod scriptura divina senectutem uijtis principes mane comedunt. Beata terra, ejus gravissime reprehendat, nec dc poenitentia i UBER PHIMIS aliquid usquam addat. Si quis tamen priorem sen­ tentiam sequi malit, nihil impedio , cum ulraque sententia ad id, quod modo agimus, deserviat. At­ que hactenus de Ecclesiaste. Septima hacresis non dissimilis est superiori,ut enim Philaslrius c. 133. et Jacobus Chrislopolilanus loco notato scriptum reliquerunt ; non defue­ runt, ex antiquis haereticis, qui existimarunt,Can­ ticum Canticorum, non spiritu Dei veri, sed cupi­ dinis afflatu scriptum esse, nihilquc aliud eo Can­ tico comprehendi, quam sermones amatorios Salo­ monis regis, et uxoris ejus tiliae Pharaunis. Quo­ circa profanum esse Canticum , caque dc causa nullum in loto libro Dei nomen inveniri, quod idem Castnlioni tribuit Beza, praefatione in Josuc. At si sponsa illa quae his carminibus tantopere celebratur, tilia 1'haraonis, idesl, polcnlissimi re­ gis esset, quam mulla ineptissime a sapicnlissimo homine dicerentur? An illud Cant. 1. in tiliam re­ gis convenire potest: Filii matris meat· pugnave­ runt contra me , posuerunt me custodem in vi­ neis: Vineam meam non custodivi? Num etiam illud ibidem : Abi post vestigia gregum tuorum , el pasce haedos tuos? Quid illud ex c. 5. Invene­ runt me custodes, qui circumeunt civitatem.per­ cusserunt me, et vulneraverunt me? Quid item il­ lud ex cap. 8. Quis mihi det, te fratrem meum sugentem ubera matris meae, ut inveniam te. fo­ ris , el deosculor te? Quis credat tiliam regis Ae­ gypti vel mulierem rusticanam, vel sororem Salo­ monis esse, vel a custodibus murorum vulnerari potuisse? At eadem, quae alicubi ut rusticana describitur, alibi filia principis appellatur: Quam pulchri, in­ quit cap. 7., sunt gressus lui in calceame ntis /ilia principis. El rursum, quae cap. 5. vulnerata dici­ tur a murorum custodibus, eadem cap. 6. terribi­ lis introducitur, ut castrorum acies ordinata. Ni­ mirum haec est prudentia Spiritus Sancti, ut expli­ caret Deus benevolentiam suam in genus huma­ num, el quam ardenti charilalc per mysterium In­ carnationis Ecclesiam, quasi sponsam aliquam, si­ bi Christus copulaverit, mullo ante cani voluit car­ men nuptiale. Ut autem nulla daretur occasio suspicandi. vel filiam 1'haraonis , vel aliam certam foeminam isto carmine laudari. ea de sponsa sua scribi voluit, quae nulli uni mulieri aptari possent. Qua etiam ratione factum esse credimus, ut cum sponsae forma commendator , el quasi coloribus suis depingitur, ea dicantur, quae aptissime qui­ dem in Ecclesiam conveniunt, foeminam vero ali­ quam dedecorare potius quam ornare possint.Quae namque esset species ejus mulieris , cujus caput esset vastum ut Carmelus , nasus ut turris , oculi ut piscinae, dentes ut greges ovium detonsarum , ipsa vero tota nigra ut tabernacula Cedar? Neque vero illud alienum est. quod ex decem nominibus Dei, quae passim occurrunt in divinis libris testamenti veleris , quaeque breviter expli­ cantur in cpisl. s. Hieronymi ad Marcellum, quae est n. 13G. nullum in hoc spirituali epithalamio lo­ cum habet. Siquidem in reliquis libris testamenti veleris, Deus, quod ageret cum synagoga, id est, 31 cum ancilla, identidem se Deum , Dominum , for­ tem , omnipotentem nominabat : in Canticis vero amoris, ubi Dei Vilius cum Ecclesia, id est, spon­ sus cum sponsa colloquitur. merito ea nomina praetermittit, quae ad incutiendum terrorem ac­ commodati erant: el solum se sponsum , patrem , amicum, amantem , atque amatum appellat: quae nomina ad amorem fovendum,vel excitandum per­ linent. Octava hacresis Porpbyrii est, de quo ita scribit s. Hieronymus, praefatione commentariorum in Danielem: Contra prophetam Danielem duodeci­ mum librum scribit Porphyrius , nolens eum ab ipso, cujus inscriptus est nomine , esse composi­ tum , sed a quodam , qui temporibus Antiochi, qui appellatus est Epiphanes, fuerit in Judaea : et non tam Danielem ventura dixisse, quam il­ lum narrasse praeterita. Denique quidquid usque ad Antiochum dixerit, veram historiam contine­ re: si quid autem ultra opinatus sil, quia futura nescierit, esse mentitum. Ac, ut omittamus de libro Danielis divinum Chri­ sti testimonium ex cap.25. s.Matthaei, quod a Por­ phyrio non recipitur, scribit Joseph, lib. 11. anliq. cap. 8., Alexandro Magno venienti Hierosolymarii, oblatum a sacerdotibus fuisse volumen Danielis , atque eum locum c. 8. demonstratum, ubi arietem ab hirco, id est, regem Persarum a rege Graeco­ rum devictum ac profligatum iri, Daniel idem et praedicabat, el explanabat. Cum autem Alexander Antiochum annis amplius centum el quinquaginta praecesserit, qua ratione fieri potest, ut is liber tuliochi tempore scriptus fuerit, qui tanto ante Alexandro demonstratus fuit? Quae vero post An­ tiochi aetatem in Daniele sequuntur vaticinia , ea non mendacia, ut vult Porphyrius, sed oracula es­ se verissima is demum inlclligel, qui eos libros diligenter evolvet, quos s. Hieronymus praefatione commentarii in Danielem legendus monet. CAPIT VI. De haereticis , qui libros testamenti novi supra numeratos oppugnarunt. Nona hacresis evangcliorum libros in universum fere repudiat. Auctores hujus erroris bifariam di­ viduntur. Nonnulli enim in ea haeresi sunt, ut ne­ que ab apostolis, neque ab aliis discipulis Domini scripta esse cvangclia arbitrentur, sed a quibus­ dam impostoribus . qui multa falsa veris admi­ scuerint. cl tamen haec sua commenta pro scriptis apostolicis venditaverint. Ita sensisse atque scri­ psisse Faustum Manichacum , auctor est s. Augu­ stinus lib. 32. contra Faustum , cap. 2. cl lib. 33. cap.3. Nonnulli vero cvangclia quidem ab apostolis scripta esse non negant, sed ea tamen plurimis in locis , vel ipsa secutu . vel cum veritate pugnare contendunt : proplcrea quod apostoli parlim , ut homines interdum erraverint, parlim studiose ma­ gistri sui gloriam confictis narrationibus ornare non dubitaverint. Atque haec sententia permultos habuit patronos. a -1 IiMmr. 32 DE I EII1J0 DEI Primum ethnicos , teste Augustino 2. retract. c. ctoris Philastrius refert c.CO. sed Aloglnnorum, si­ HL deinde Julianum apostatam . teste Cyrillo lib. ve Alogorum dici posse, censet Epiphanius haeres. 10. in Julianum ; tum Malmmclem pseudoprophe­ 51. quem sequitur s. Augustinus haeres. 30, tam . teste Joanne Damasceno , libro do centum Undecima haeresis solum Matthaeum ex evange­ hacresibus:dcnique etiam nostris temporibus Otho­ lists probat: auctorem hujus haeresis Ebionem nem Brunfclsium, teste Joanne Cochlaco libro de fuisse, scribit Irenaeus lib. 1. cap. 2G. Vide etiam Scripturae el Ecclesiae auctoritate, cap. 3. et t. de hac re Epiphanium haeres. 30., el Eusebium Ac priorem quidem hacrcsim , quae est Mani­ lib. 3. hist, cedes, cup. 21. chaeorum, s. Augustinus, lib. 32. contra Faustum, Duodecima haeresis, quae est Chcrinlhi, eodem c. Hi. el 21. ct lib. 33. c. 7. duplici ratione con­ teste Irenaeo, 1.3. c. 11. solius Marci evangelio futat: Primum, quod Manichaei, cum ex evangeliis utitur. errores suos confirmare nitantur, el tamen eadem Dccimatcrtia haeresis Marcionis est, ut Irenae­ evangclia ab impostoribus quibusdam scripta esse us ibidem, et Tertullianus libro de praescrip. ad­ contendant; ita sane agere videantur, ac si quis te­ versus haereticos scriptum reliquerunt, solum Lu­ stem suum prius dicat falsilatc esse corruptum, el cam in pretio habet ; quanqunm nec integrum, sed mutilum ct corruptum, ut ex Tertulliano lib. tunc demum cum producat ad testimonium. Deinde, quoniam si ex tamen clara tot sacculo­ 4. contra Marcioncin,cl Epiphanio haeres.42. pla­ rum sibi invicem succedentium contestatione con­ num est. Dccimaquarla haeresis cvangclislam nullum atinua, non salis probatur, apostolorum esse eas literas, quas apostolorum dicit, et tenet Ecclesia ab gnoscil, praeter unum Joannem: cujus haeresis ipsis apostolis propagata, el per omnes gentes lon­ auctorem Valcnlinum ibidem Irenaeus facit. Atque ge laleque diffusa; omnium hierarum atque libro­ hanc hacrcsim vigere ac florere vehementer orum fides pereat ncccssc sit. Siquidem Hippocra­ ptassc videtur Mariions Lulbcrus.tametsi,quoniam tis libros, Platonis, Aristotelis, Ciceronis, Varronis, reni esso hoc tempore nimis difficilem intellexit, aliorumquc hujusmodi auctorum, unde constat es­ non nimium operae ac laboris in eo ponendum es­ se ipsorum? I nde, si quis hoc neget. nec saltem se putavit. Certe praefatione in novum testamen­ refellitur, sed ridetur; nisi quia sic cos ab ipso eo­ tum, ut etiam Joannes Cochlacus animadvertit in rum tempore usque ad hoc tempus successionis libro de Scripturae et Ecclesiae auctoritate, cap.3. series commendavit, ut plane sil hae de re dubita­ el in Scplicipite cap. 5. abolendum esse dicit il­ lam falsam opinionem, quod sint tantum quatuor re dementis? Alteram deinde hacrcsim hisce argumentis idem evangclia. Item Joanms cvangclium esse unicum, Augustinus lib. I.dcconscn. evangel, cap. 7. cl pulchrum, verum, ac principale cvangclium, aliis­ 8. non minus breviter, quam acule refellit : Pri­ que Iribus longe ac late praeferendum , adeo ut mum, si de Pythagora atque Socrate, qui nihil ipsi etiam Pauli ac Petri epistolae longe praecedant suum scripserunt, discipulis eorum scribentibus tria illa evangclia Matthaei, Marci, ac Lucae. lias quinque postremas hacrcscs veteres patres credimus; quae causa est.cur apostolis de magistro suo scribentibus non sit fides habenda? An illi for­ ut refutarent, mullis rationibus demonstrare conati tassis, quoniam sopientes erant, discipulos facci*b sunt,non modo quatuor lanium esse libros evangeveraces potuerunt; non potuit veraces facere disci­ liorum, verum etiam neo plores, nec pauciores pulos Christus , qui, ipsis etiam consentientibus , confici debuisse. Vide Ircnacnm lib. 3. c. 11. Ter­ lull. lib. 4. Marcionem; Ambrosium praefatione sapientia omnibus praestitit? Deinde cum illi ipsi, qui falsa scripsisse aposto­ commentariorum in Lucam, el lib. 10. cap. 101. los clamant, Christum sapicnlissimum hominem Enchorium lib. 1. in Gcn. c. 14. Hieronymum fuisse censeant, neque id aliunde, quam ex aposto­ pracfal. commentariorum in Maith. August, lib. 1. lorum literis discere potuerint ; an non salis per­ de consensu evangel, c. 0. Greg. hom. 4. in spicue convincuntur, apostolorum libris modo cre­ Ezech.El sane,ut rationes alias inierim omittamus, dere, modo non credere, non rationis judicio, sed quid significare credenda sunt quatuor illa ani­ arbitrio voluntatis? Praeterea si magistri gloriam mantia, quae Ezechicli el Joanni divinitus ostensa discipuli nimis cupide scriptis suis amplificare stu­ sunt, homo, Ico, vitulus, aquila; nisi quatuor evanduissent, debebant certe crucis ignominiam aut si­ gclislas, Matthaeum, Marcum, Lucam el Joannem? lentio legere , aut attingere quam brevissime : in Id enim non solum literis el vocibus populi ubique reditu vero ab inferis, atque ascensione in coelum testantur, sed ipsi etiam parietes signis ct imagi­ « vplicanda orationem longissimam ponere. Quo i- nibus clamant. Quintadccima haeresis librum actorum apostolo­ gilur consilio evangclistac omnes resurrectionem atque ascensionem vix commemorant: in exponen­ rum c numero divinorum voluminum detrahit.Au­ dis vinculis, flagellis, cruce, contumeliis, dedeco­ ctores huius haeresis mullos habemus, Cherinlhum ri·, cruciatibus, quam diutissime immorantur? Ni­ apud Philaslrium cap.3G. Gerdonem apud Tcrlull. mirum non magistri laudes falsa narratione prose­ de pracscript., Talianum apud Eusebium lib. 4. qui, sed Christi sermones.resipie ab eo gestas sim­ hist. cap.| 29., Manichacum apud Augustinum lib. pliciter ac vere literis commendare propositum ha­ de utilitate credendi cap. 3. Sexladecima haeresis Ebionilarum est, qui scri­ buerunt. Decima haeresis 1res evangelislas recipit, Mat­ pta omnia Pauli apostoli rejiciunt, el ipsum Pau­ thaeum. Marcum. Lucam, Joannem ut illis con- lum Graecum atque apostatam vocant: testes sunt tr irium repudiat. Hanc hacrcsim sine nomine au­ Irenaeus lib. 1. cap. 2G., el Epiphanius haeres. 30. I.H5EH PRIMUS Eundem errorem llelchcse.ilis posmodum plaçais* se, scribit Eusebius in 0. libro hist.cedes. cap. 27. Declmnscptimn haeresis, quae est Marcionis, te­ stibus Epiphanio,lineres. 42., ac Hieronymo praefat. comment, ep. ad Titum, epistolas ad Timo­ theum el Titum integras respuit: c coctoris, quod sibi videtur, spongia sua delet, Refellit has 1res hacrescs accurate Petrus cluniacensis abbas in epistola priore adversus Henricianos ct Petrobrusianos: nec est operae pretium in re tam perspicua tempus terere. Postrema, cormn haeresis est, qui in ipsis beati Pauli epistolis, aliisque sacris ac divinis libris, non omnia scripta esse volunt dictitante Spiritu Sancio, sed aliqua interdum sola prudentia el ralionc hu­ mana duce. Quocirca lotam epistolam ad Philemo­ nem, ut more humano scriptam contempserunt. Laborabant olim hoc errore, tum Anomoei apud Epiphanium haeres. 76., tum eliam alii quidam apud Hieronymum in cap. 5. Michcac, el pracfal. comment, epist. ad Philemonem, eiapml Augusti­ num lib. 2. conira adversarium legis el propheta­ rum cap. 2. Aoslro sacculo Erasmus eandem hacrcsim reno­ vavit: siquidem in annotationibus suis ad 2. et 27. cap. Mallh. non obscure scripsit, non esse metuen­ dum, ne totius Scripturae corruat auctoritas, si le­ vis aliquis error in ea deprehendatur, praesertim cum evangelislas interdum memoria lapsos Augu­ stinus concedat, lib.3. de consensu evangel, cap. 7. et negari nullo modo posse videatur. Refellunt hanc hacrcsim Epiphanius, Hierony­ mus, ct Augustinus locis paulo ante notatis. Quia vero s. Augustini testimonio Erasmus abutitur, operae pretium erit, ut hujus unius docloris verba in medium adieramus. Sic igitur loquitur s. Augu­ stinus lib. 2. dc consensu cvangelislarum, c. 12. Omnem autem falsilatem abesse ab cvangelistis decet,non solum eam, quae mentiendo promitur, sed etiam cum, quae obliviscendo. Aon igitur, ut vult Erasmus , errorem ex memoriae lapsu evangclistac tribuit Augustinus. Rursum in epist. X. ad s. Hieronymum, inquit, Admisso enim semel in lanium auctoritatis fasti­ gium officioso aliquo mendacio, nulla illorum librorum particula remanebit, (piae non ut cui­ que videbitur, vel ad mores difficilis. rei ad fidem incredibilis , eadem perniciosissima regula ad, menlientis auctoris consilium officiumque refe­ ratur. Quae ratio Augustini firmissima est. si enim erratum aliquod in Scripturis, sive imperitia, sive oblivione, sive alia quacunque humana imbecillatate ab auctore committi potuit, quicunque locus proferatur , de co quaestio esse poterit, an in eo scribendo auctor non dormitaverit. Quid igitur, inquies, sibi voluit Augustinus, cum in tertio libro de consensu evangelistarum cap. 7. quod apud Matthaeum legatur Hiercmias pro Zacharia , nominis errorem tribuit lapsui me­ moriae? Respondeo, non legisse mc apud Vugnslinum errorem, vel lapsum, ut Erasmus dicit, sed a Spiritu Sancio mirabiliter gubernatam mentem evangclislac, sine errore ct sine lapsu. Id unum Au­ gustinus dicit, scribenti cvangclislae divitia provi­ M dentia imius prophetae nomen pro alio occurrisse: in quo si lapsus, aut error fuit, ccrle Spiritus San­ cti fuit. Spiritum sanctum vero labi, aut errare posse, nemo sanae mentis unquam dixit. Sed ver­ ba ipsa s. Augustini audiamus. Quid, inquit,intelligendum est, nisi hoc actum esse secretiore consilio providentiae Dei, qua mentes cvangelislarum sunt gubernatae? Potuit enim fieri, iit animo Matthaei cvangelium con­ scribentis pro Zacharia Hiercmias occurreret, ut fieri solet, quod tamen sine ulla dubitatione emendaret, saltem ab aliis admonitus , qui ipso adhuc, in came vivente hoc legere potuerunt, ni­ si cogitaret recordationi suae, quae Sancto Spi­ ritu regebatur, non frustra occurrisse aliud pro alio nomen prophetae, nisi quia ita Dominus hoc scribi constituit. Cur autem Ha constituerit Do­ minus, prima illa causa utilissima debet facilli­ me cogitari, etiam sic esse insinuatum, ita omnes sanctos prophetas uno spiritu loculos mirabili inter se consensione constare, ut hoc multo am­ plius sil. quam si omnia prophetarum uno unius hominis ore dicerentur, el ideo indubitanter ac­ cipi debere quaecunque per eos Spiritus Sanctu.-, dixit, et singula esse omnium, et omnia singulo­ rum. Cum igitur et quae dicta sunt per II teremiam tam sint Zachariac quam Hieremiae ; el quae dicta sunt per Zachariam tam sini Hteremiae quam Zachariac: quid opus erat ut emen­ daret Matthaeus, cum aliud pro alio sibi nomen occurrens a se scriptum relegisset, ac non potius sequens auctoritatem Spiritus Sancti,a (pio men­ tem suam regi plus nobis ille utique sentiebat. Ha hoc scriptum relinqueret, sicut eum admo­ nendo constituerat ei Dominus, ad informandos nos tantam verborum suorum inter prophetas esse concordiam, ut non absurde, imo congruen­ tissime eliam Hieremiae deputaremus, quod per Zachariam dictum reperimus? Argumenta quae Melchior Canus lib. 2. de locis leolog. cap. Hi. 17. IX. pro hac hacresi adducit, ct diluit, praetermittenda mihi esse putavi , lutu quod ea apud nullum haereticorum legerim . Ium eliam quod ab ipso Cano facite peti pussiul. CAPIT ΎΗ. De libro Esther. Hactenus de primo ordine sacrorum librorum disputatum est: nunc dc libris singulis secundi or­ dinis. dc quibus major difficultas est. seorsim dis­ seremus. Ac primus se olïcrl liber Esther, quem librum 1res gravissimi scriplores extra canoncm posuerunt. Mclito Asianus apud Eusebium lib. 4. hist. cap. 26.. Athanasius in synopsi, cl Gregorius Nazianzenus in eo carmine quod scripsit de genui­ nis Scripturis. Aon defuerunt eliam qui librum quidem Esther inter sacros libros mimeramhim consuerint; septem vero postrema capita, quod in hebraicis textibus non habeantur, ejus libri vera membra esse negaverint, ct tanquam adulterina , atque aliena a reliquo corpore resecanda putave­ rint. In qua sententia fuisse beatum Hieronymum, 34 DE VERBO DEI ex ejus praefatione colligitur. Sequuli s. Hierony­ tcrnilali. ut deponant quidem sacros, qui apud mum sunt, non modo ante concilium tridcnlinum éos feruntur, libros: assenlenlur autem hebraeis, Aicolaus Lyranus, Dionysius Carlhusianus . Hugo et persuadeant ut nos puris impertiant, cl qui et Thomas de Vio cardinales in commentariis hujus nihil habeant figmenti. An non providentia in libri: verum etiam post concilium Sixtus senensis sanctis scripturis dedit omnibus Christi Ecclesiis aedificationem? non curam gessit eorum, qui in lib. 1. et 8. bibliothecae sanctae. At librum hunc sacrum et divinum esse , satis empti sunt pretio, pro quibus Christus est mor­ ccric probant omnia illa pontificum et conciliorum tuus ? decreta : necnon tam mulla patrum licbracorum , Accedit postremo decretum trident, cone. sess. graecornm et lalinorom testimonia, (piae supra in 4. quo libri omnes in ipso decreto paulo ante nu­ quarto hujus libri capite annotavimus. Nam si Jle- merati cum omnibus suis partibus approbantur, Jjtoncm, Alhanaslum , et Gregorium detrahas , re­ prout in Ecclesia legi consueverunt, et in latina liqui omnes de libri hujus divina auctoritate con­ vulgata editione habentur : cujus concilii auctori­ sentiunt. Quod vero attinet ad ea capita , quae in tas,quamvis apud haereticos nulla sil.apud Si.xlum hebraicis codicibus non habentur, ea quoque ad tamen caclerosque catholicos maxima alquc anti­ sacrum canoncm perlinere bis rationibus confir­ quissima est. Sed concilium, inquil Sixtus lib. 1., de veris li­ mamus. Primum enim negari non potest. quin volera brorum partibus loquitur , non de additamentis, concilia, Laodicaenum cap. 5!).. et Carthaginiense qualia sunt postrema capita libri Esther. Atqui si HI. can. 47., veteresque paires graeci, Origenes ista Sixti responsio vera esscl. mullae aliae partes in primum psalmum , Eusebius lib. 3. hist. cap. sacrorum librorum, Daniclis, Marci, Lucae, Joan­ 25., Cyrillus calcch.4.. el Damascenus lib.4. cap. nis apud catholicos in discrimen vocarentur. Quid 48. necnon paires lalini. Hilarius in primum psal­ enim haberet Sixtus quod diceret, si ei ad eas par­ mum. Innocentius cpist. 3., Itiillinus in symbolo , tes divinorum voluminum conservandas , concilii el Augustinus lib. 2. doelr. christ, cap. 8. cum in­ decretum quasi murum quondam objicienti, re­ ter sacros libros volumen Esther numerant, de eo sponderetur ab adversariis, concilium de veris par­ volumine esse loculos, quo tum ipsi, lum Ecclesia tibus esse loquulum , ea vero additamenta esse , universa eo tempore utebatur. Utebatur autem eo non paries? tempore universa Ecclesia libris sacris juxta cam Deinde quis ambigere poleral, ccriis libris a editionem, quam s. Hieronymus praefatione in li­ concilio approbatis, omnes etiam veras partes eo­ brum Esther, cl saepe alibi, vulgatam appellare rum librorum esse approbatas? Quorsum igitur ad­ solet, quae, ut ipse ait. graecorum lingua et literis dit concilium illa verba ( cum omnibus suis parti­ continetur·, in qua editione septem illa capita libri bus) nisi ut omnes intelligent, eas etiam paries, Esther, de quibus nunc agimus, non defuisse, te­ de quibus aliquando controversia fueral, ad sacro­ stes sunt in primis ipsi graeci textus, qui nomine rum librorum canoncm pertinere? Denique tridcnlinum concilium sententiam suam septuaginta duorum interpretum circumferuntur : testis quoque est. s. Athanasius in synopsi, ubi sequentibus verbis ita luculenter explicuit, ut nul­ summam , et primos sententias singulorum libro­ lus omnino tergiversationi locus sil reliclus. Cum rum adseribit ; testis denique est s. Hieronymus , enim dixisset: Si quis autem libros ipsos integros qui in sua translatione aliquot locis admonet, se­ cum omnibus suis partilius, adjunxit continuo; ptem islif capita in hebraeis textibus non haberi, prout in Ecclesia catholica legi consueverunt. sed c.x vulgata editione a se esse deprompta. Qua­ Quis autem nescii, feria quarta post dominicam re si concilia cl patres librum Esther, qualem ipsi secundam Quadragesimae, publice in ecclesia in­ legere consueverant in sacrum canoncm retule­ ter ipsa sacrorum solemnia lectionem decantari ex runt; certe librum integrum, atque his septem ad­ 13. cap. Esther? Et rursum ex eodem capite lectio­ nem pronunciari in ea missa , quae legi solei ad­ junctis capitibus retulerunt. Quid, quod patres non modo librum ipsum inter versus paganos? Ac demum orationem Esther recisacros numerant, sed etiam ex postremis septem lari ex cap. 14. ejusdem libri, in dominica 22. capitibus non raro testimonia petunt? Vide Chry- post Penlccoslcn, evangelio ac symbolo decantato? sosl. hora. 3. ad populum anliochcnum, cl Augu­ Sed operae prolium erit jam adversariorum argu­ stinum epistol. 499. ad Ediciam. Quid . quod Ori­ menta diluere. Ajunl primo, cum liber Esther hcbraico sermo­ genes in epistola ad Julium Africanum, liane ipsam pariem libri Esther , quae in hcbracornm volumi­ ne scriptus sit. septem ista capita quae apud He­ nibus non habetur, sacram cl canonicam esse de­ braeos non habentur . sine dubio censeri debere monstrat? In libro, inquit, Esther, neque liardo- supposilitia. Respondemus cum Origene loco nolachad,neque. Esther preces,quae legentes possunt lo . probabile esse aliquando isla cliam capila in aedificare, habentur apud hebraeos; sed neque lexlu hcbraico fuisse. deinde casu aliquo excidis­ epistolae, neque quae ab Aman scripta est de e- se. Cede Josephus libro ll.anliq. cap. G. dum hi­ tersione gentis judaeorum , neque Mardochaei storiam Esther narrai,duas epistolas Assueri cl ora­ ex nomine regis Arta.rer.ris gentem a morte libe­ tionem Mardochaci non praetermittit: cum lamcn rans. Apud septuaginta autem et Theodolioneni nihil horum nunc in hcbracornm codicibus habea­ ea sunt. Et infra: Vide ergo, ne imprudentes, et tur: neque credibile esi a Josepho haec esse con­ inscientes abrogemus exemplaria , quae haben­ ficta, cum ipse idem lib. 40. cap. 12 de se isla lo­ tur possim in Ecclesiis, et legem statuamus fra- quatur: In ipso, inquil, historiae meae principio LIBER PRIMIS propter cos qui quaestionem faciunt, aut in ali­ quo culpare nituntur, astruxi dicens, translatu­ rum me libros hcbraico» in eloquium graccum: cl hos volentibus aperire, neque adjicere me ali­ quid seorsum, neque subtrahere me promittens. Potest etiam responderi, primum libri hujus au­ ctorem qui hcbraico historiam Esther scribendam suscepit, summam tantum historiae conscripsisse: deinde alio tempore scriptam fuisse historiam ean­ dem ab aliquo alio copiosius et translatam in lin­ guam graecam a Lysimacho, regnante in Ægyplo Ptolemaeo Epiphane et Cleopatra, ut indicatur in hoc ipso libro cap. 11. Porro prioris auctoris li­ brum ipsum hcbraicum , posterioris autem non ipsum librum,sed solum translationem ad nos per­ venisse. Secundo objiciunt: non cohaerere postrema isla capita cum superioribus: nam cap. 2. narrantur in­ sidiae duorum eunuchorum, et detectio caruudem industria Mardochaci. Deinde rursum caedem nar­ rantur cap. 11. cl 12., sed priori loco dicuntur in­ sidiae factae fuisse anno septimo Assueri, el cap. 6. additur, nihil omnino mercedis accepisse Mardochacum, qui eas patefecerat: in loco autem po­ steriore, dicuntur factae anno secundo Assueri, cl additur, datis pro delatione muneribus. Respondeo septem illa capita libri Esther, quae sunt postrema in editione latina vulgata, non esse revera postrema, sed quaedam eorum perlinere ad initium libri, ut cap. 11. cl 12., quaedam ad me­ dium, ut cap. 13. If. 15. 16., quaedam ad finem, ut cap. 10. quod perspicuum est, tum ex graecis codicibus ubi omnia suo ordine collocata sunt; Ium ex annotatione s. Hieronymi inserta cap. 10. 11. cl sequentibus hujus libri in bibliis lalinis. Pati­ tur autem Ecclesia ea capita simul ad finem libri permanere ubi en s. Hieronymus collocavit, ut intelligamus, quid hujus libri sit, et quid etiam non sil in codicibus hcbracornm. Narratio igitur insidiarum quae habetur cap. 12. in lalinis bibliis, ad initium libri pertinet, atque ibi narrantur insidiae per anticipationem , quae rursum narrantur postea suo loco c. 2. Factae sunt autem anno septimo ut habetur c. 2., non autem anno secundo ut videtur colligi ex c. 11., siqui­ dem illa verba e. 11. anno secundo regnante .irtaxerxe, etc. non debent extendi usque ad narra­ tionem insidiarum, sed solum ea quae dicuntur in ipso c. 11., id est ad somnium quod Mardochacus vidit, antequam Esther Assuero conjungeretur. Quod vero objiciebatur de mercede .delationis, non habet dilllciillalem. Nam etsi non habuerat Mardochacus incrccdem pro delatione quando rex jussit relegi sibi annales, ut dicitur cap.6., tamen habuit postea amplissimam merendem, quae de­ scribitur in eodem 6. capite, et ea significantur cap. 12. per illa verba, Datis pro delatione mune­ ribus. Dices fortasse: si isla narrantur per anticipatio­ nem, cur in graecis textibus sequitur: ID factum est post haec in diebus Artaxerxis, etc.? narratur enim convivium regis Assueri factum anno tertio regni ejus, cl indicat Scriptura id facium esse post detectionem insidiarum, quas supra diximus anno 33 septimo factas esse.Respondemus, illud post haec non referri ad ea, quae narrata sunt per anticipa­ tionem, sed ad somnium Mardochaci quod suo lo­ co narratum fuerat. Objiciunt tertio: pugnare isla capita postrema cum aliis partibus hujus libri, totumque librum su­ spectum reddere. Siquidem in epistola Assueri quae habetur c. 16. dicitur Aman gente atque ani­ mo Macedo fuisse, Persarurnque imperium ad Macedones transferre voluisse: ex quibus verbis colligitur,historiam Esther incidisse in ultima tem­ pora regum persarum. Nec enim timere potuit Assuerus, ne regnum persarum ad macedones tran­ sferretur, nisi esset jam illud regnum alicujus no­ minis. Fuit autem regnum macedonum obscurissi­ mum usque ad tempora Philippi patris Alexandri Magni, ut Justinus testatur ad finem lib. G., nec initio regni Philippi, sed anno vicesimo primum coeperunt vires ejus regni suspectae esse persis, ut Diodorus referi lib. 16. Incidit autem annus Philippi vicesimus in annum vicesimumterlium re­ gis Artaxerxis Ochi, ut ex Chronico Eusebii cogno­ sci potest. Atqui nullo modo fieri potest, ut post annum vicesimumterlium Ochi contigerit historia Esther: quaero enim, quis fuit rex ille persarum qui habuit Esther uxorem? Ochusnc? At haec histo­ ria non post annum XX11I. sed anno XII. regni Assueri completa est. ut habetur in libro Esther cap. 3. Num \rses Ochi successor? At ille solis quatuor annis regnavit;qua ratione nec Darius Ar­ sis successor et postremus persarum rex maritus Esther esse potuit: quippe qui sex lanium annis regno politus est. Adde, quod si ad finem regni persarum perline­ ret historia Es her. supervixisset Mirdochaeus fe­ re ad trecentos annos. 1’uil enim Mardochacus translatus cum Jcehoma ex Hierusalem in Babylonem a Nabuchodonosor rege caldaeorum,Esther 2. cl 11., et certe habuit tunc aliquot annos: deinde mansit in captivitate annis LXX. Supervixisset po­ stea ab initio regni Cyri usque ad finem Ochi, qui sunt anni ducenti et viginli. Conjunge annos LXX. cum annis CCXX.,el adde adhuc aliquot alios quos egit ante captivitatem, et invenies fere CCC. an­ nos. Et augetur difficultas etiam propler Esther; nam cum ipsa fuerit neptis Mardochaci juxta Hie­ ronymi versionem, aut patruelis juxta hcbraicos cl graccos codices, vel fuit aequalis Mardochaeo, vel non multo junior; cl quando etiam fuisset cen­ tum annis posterior, habuisset saltem vitae annos ducentos cum ad nuptias Assueri pervenit. Quis autem credat anum ducentorum annorum esse il­ lam formosissimam virginem, quam rex persarum prae omnibus mulieribus adamavit? Respondemus: mullas esse de tempore quo vi­ xit Esther scriptorum sententias; et quamquam non sunt omnes aeque probabiles, tamen nulla est tam improbabilis, ut si eam sequamur,propositam objectionem diluere non possimus. Aliqui igitur historiam Esther ante solutionem captivitatis bahylonicac constituunt, volunlquc Assucrum Darii Medi patrem,cujus fit mentio Daniel. 9. cum esse, qui Esther duxit uxorem. Quae opi­ nio placuisse videtur Mclchiori Cano. lib. ll.de ■ DE VERBO bl.I locis cap. G., cl Geranio Mercaloii in thrûnologia; reges persarum, duobus testimoniis Scripturarum qui auctores ad illam objectionem de Aman, qui probant. Eoum est Dan. II., ubi Daniel posteatransferre voluit imperium persarum ad maccdo- quam dixerat 1res reges futuros fuisse in Per­ iii’s, responderent: non ideo lioc voluisse Λ man, side post Darium medum, continuo subjungit de quod jam tum regnum maccdonum ita floreret, ul Alexandro: Surgcl vero liem foriis, el dominabi· cum persis de imperio orbis terrae contenderet, hir, clc. Alterum est in 2. libro Esdr. e. 12., ubi sed contra potius,quia cum ipse gente maecdo es­ enumerat Aehemias magnos sacerdotes a Josuc fi­ set, voluit gentem suam per ea tempora obscuram lio Josedech usque ad .laddum, (piem constat (emilhislriss mani reddere, translato ad se et suos no­ poribus Alexandri Magni sacerdotio functum. E\ bilissimo imperio. (pio sequi videtur, ul pauci admodum fuerint reges Est tamen improbabilis haec sententia. Primo, persarum, cum Nehemias, qui tempore Cyri primi quia maritus Esther passim dicitur Artaxerxes, regis vir maturus erat, tempora Alexandri Magni at­ quod nomen medis non convenit,cum sil proprium tigerit. qui persarum monarchiam destruxit. Sed haec judacorum opinio nullo modo nobis regum persarum. Secundo, quia maritus Esther regnabat ab In­ probari potest. Nam Assucrus maritus Eslher supra dia usque ad .Ethiopian), Esther I. Aumqiiam au­ duodecim annos regnavit, Eslli. 3. Cambyses au­ tem Medi tam amplum imperium possederunt. Lo­ tem non vixit in regno nisi annos septem et men­ quimur autem de temporibus regni medorum ante ses quinque, juxta Herodotum libro 3., vel annos Cyri monarchiam: tametsi enim eo tempore majus tantum sex,si Josepho hcbraco credimus, libro II. esset medorum quam persarum regnum,uls. Hie­ antiquit. cap. 2., quibus omnes alii scriplores asronymus testatur in cap. 5. Daniclis; non tamen sentiunlur.Ncc possunt judaei dicere, multospracerat regnum illud medorum tam amplum , (piam tcrca annos Cambysem regnasse cum palrcsuo Cy­ postea fuit monarchia persarum, sive regnum As- ro, cum ipsum Cyrum Iribus lanium annis regnasse iidem judaei velint. sucri mariti Esther. Deinde Cambyses toto tempore imperii sui Ju­ Tertio, quia maritus Esther se cl persam cl per­ sarum regem diserte vocat, Esther ull. AI Assue- daeos odio proscqmilus est, nec unquam permisit rus.de quo agitur Dan.tE.de semine medorum erat. templum aedificari Hicrosolymae; ul aperte colligi­ Quarto, quia maritus Esther regnum suum a Deo tur ex lib. I. Esdrac, e. 4. Quis igilur credal, Cam­ hcbraccorum recognoscit, Esther ultimo.Nusquam bysem illum Assuerum esse,qui posl mortem Aman autem legimus, medos coluisse Deum judacorum: judacorum amanlissimus fuil? Quid quod Assucrus de Cyro vero cl posteris ejus id legimus. Nam 2. noster in libro Esther cap. ultimo indicat, se longo Parai, ull. et in l.Esdr. I. Cyrus dicit: Omnia re­ intervallo distare a temporibus Cyri, cum dicit, be­ gna mundi dedit milii Deus coeli, cl ipse jussit, neficio Dei coeli datum fuisse regnum majoribus ul aedificaremdomumin Hierusalem, cl l.Esdr. suis, atque usque ad sua tempora conservatum? 6. cl 7. leguntur epistolae Darii cl Artaxerxis re­ quae certe in Cambysem non conveniunt, qui Gyro gum persarum, quibus Deum judacorum hi reges proximus fuil. Neque fundamentum hcbracorum de Iribus per­ agnoscunt,cl sacrificari pro se ac regno suo jubent. Quinto, quia maritus Esther Susis regiam suam sarum regibus solidum est, cum non solum omnes habebat, Esther I. Al Susa non erat medorum re­ omnino historici graeci el lalini contradicant, cl gia sed persarum , ul scribunt Solinus cap. 58., ipse eliam Josephus natione ac religione hebracus, Diodorus lib. 11, cl Plularchus in Artaxerxe. Ne­ sed etiam Daniel atque Esdras: Nam Daniclis e. 11. que his repugnant Justinus lib. 1. cl Q. Curtius post illa verba: Ecce adhuc 1res reges slabunl in lib. i. (pii regiam persarum scribunt fuisse Pcrsc- Perside, sequitur: El quarius dilabilur opibus ni­ polim. Nam, ul referi Strabo lib. 15. el Persepolis miis super omnes: cl cum invaluerit divitiis suis, cl Susa regiae urbes persarum erani: sed Persepo­ concitabit omnes adversus regnum graccorum. lis ideo regia dicebatur, quod apud eam gazae et Quibus verbis aperte describitur Xerxes, (pii cum sepulcra regum essent: Susa vero, quod in ea re­ innumerabili exercitu venii in Graeciam. In libro aulem 1. Esdrac cap. 4. fil mentio Cyri, ges ipsi morarenlur. Susis autem sedem suam Cy­ rus constituit, quod cum ea civitas sita esset in li­ qui templum eximi jussit; Assucri seu Artaxerxis, mbus Assyriae, Persidis, cl Mediae, commodissi­ qui idipsum prohibuit: cl Darii. qui ilerum impe­ me poteral inde universum imperium defendi cl ravit ul tcnyilmn aedificaretur. Deinde cap.G.post regi. Non igilur Assuctus maritus Esther medus Darium ponitur alius Artaxerxes, qui etiam nomi­ aliquis fuit, sed persa. natur in lib. 2. Esdrac cap. 2. Cur aulem Daniel Aliorum opinio est. maritum Eslher non alium posl Xerxem continuo transeat ad Alexandrum Ma­ esse posse quam Cambysem . qui diam Assucrus gnum, ralio est, ul scribit in cum locum s.Hiero­ dicitur, I. Esdr. V. Quae sententia judacorum est nymus, quia Daniel non proposuerat historiam re­ in ea chronologie, quae 't'O. idesl, ordo sae­ gum texere, sed praedicere regnorum mutationes. culi inscribitur*, cl eandem seqmlur Gilbcrlus Gc- Numeravit igilur reges persarum usque ad Xerxem, nebrardus in sua chronologie. qui bellum gessit adversus graccos, ut indicaret, Porro judaei 1res lanium numerant reges Persa inde poslca natam esse occasionem, ul graeci ar­ rum, Cyrum, Assuctum, el Darium, (pii a Magno marentur in persas,cosquc tandem Alcxandroduce Abx.mdro vicius fuit: quocirca nulla eis quaestio imperio spoliarent. I remanet de aetate Mardochaei cl Esther, vel de AAlterum illud argumentum de numero pontifi­ man cl regno Maccdouiac.Trcs autem lanium fuisse cum, diluit Beda lib. 3. in Esdr. cap. 32. ubi do- 37 LIBER PRIMUS cel, N'ehemiam enumerasse genealogiam Josue pon­ tificis usque ad Jaddmn, quia Jaddi infantiam atti­ git. Nam, ut habemus in 2. lib. Esdrac cap. ull., tempore Nchemiac summus pontifex erat Eliasib nepos Josue, cl proavus Jaddi, qui tempore Ale­ xandri jnrn senex pontificatum gerebat: inter finem autem Artaxerxis Longimani, cujus pincerna erat Nchcmias, cl initium Alexandri, sunt anni nona­ ginta quinque. Fieri igilur optime potuit, ul Jaddus qui tempore Alexandri senex erat, tempore Ac­ hemine infans esset. Alia sententia aliorum est, maritum Esther esse Darium Hystaspis, qui Cambysi successit. Quaesenlentia Joannis Carionis est in chronico, et Joannis Benedicti in annotationibus marginalibus ad librum Esther; cl quanquam superioribus duabus proba­ bilior est, mihi tamen ob illa ipsa argumenta, quae ipsi pro se adierunt, rejicienda videtur. Dicunt, existimare se Darium Hystaspis esse As­ sueram nostrum, tum quia duas uxores habuit, Λtossam, et Arlyslonain; tum etiam quia morabatur in urbe Susa: quae duo referuntur de Assuero no­ stro in libro Eslher. At Herodotus lib. 3. docet, tam Atossam quam Arlyslonain uxores Darii, filias Cyri fuisse; quod certe nostrae Esther non convo­ mi: incoluisse aulem Susam non est proprium Da­ rii, sed commune regibus Persarum, ul supra do­ cuimus cx Strabone. Alia sententia, cl quidem valde celebris, Arta­ xerxem Mnemonem maritum Esther facit: ita Eu­ sebius docet in chronico, quem Beda in libro de sex aetatibus,et permulti alii scriptores sequuntur. Sed adversus hanc sententiam duo sunt non le­ via argumenta. Primum scribit Josephus in primo libro contra Appionem. non haberi apud Hebraeos in canone sacrorum librorum cos libros, qui post tempora Artaxerxis Longimani scripti sunt. Siqui­ dem librorum sacrorum canonem Esdras compo­ suit, cujus vita non extenditur ultra tempora Lon­ gimani: at liber Eslher semper in canone Hebraeo­ rum fuil, ul cx eodem Josepho in lib. 11. antiqui­ tatum, cap. G. cl in eodem lib. 1. contra Appionem colligitur: non igilur historia hujus libri ad tem­ pora Mnemonis referenda est. Deinde Artaxerxis Mnemonis vitam diligenter scripsit Plularchus, qui tamen ne innuit quidem aliquid eorum, quae habentur in lib. Eslher. quin potius contrarium inde colligitur. Narrat enim Plnlarchus, Artaxerxem Mnemonem duas conjuges habuisse. Statiram el Atossam: neutra aulem esse potest Vaslhi aut Eslher, quae uxores Assucri no­ stri fuerant. Nam Vaslhi repudiata full, Esther I., Slalira autem veneficio interfecta dum adhuc regi­ na esset, cl cum ingenii regis dolore: Alossa vero •repudiata nunquam fuit, sed vixit cum Artaxerxe usque ad ejus mortem. Jam voro Esther Hebraea erat genere, et in matrimonium accepta ab Arta­ xerxe anno septimo regni ejus, Eslher. 2.. Atossa nutem non hebraea, sed persica cl ipsius Artaxer­ xis filia erat: Slalira vero, non anno septimo regni assumpta, sed antequam regnare inciperet Arta­ xerxes ab eo ducta fuerat. Est igilur postrema sententia, caque meo qui­ dem judicio maxime probabilis, Josephi libro 11. Bclluihixi. Vol. I. cap. fi., nec non Sulpilii lib. 2. sacrae historiae, et Aicephori Constantinopolilani in Chronico, cl mul­ torum aliorum, quos sine nomine refert Eusebius in Chronico,qui docent, Assucrum maritum Eslher non alium esse posse,quam Artaxerxem,qui dictus est Longimanus, quam sententiam nos etiam se­ quimur, tum quod argumenta, quibus alias sen­ tentias refutavimus, adversus hanc sentent.am ni­ hil efficiant, turn etiam quia, si cui fides habenda est in hac historia, maxime Josepho. qui el hcbraeus cl sacerdos cl pcnlissimus rerum hebraicarum erat. Verisimile etiam est. Nchcmiam hebraeum idcirco pincernam tanti regis esse potuis­ se, quia et regina Esther hebraea, et Praefectus palatii Mardochaeus liebraeus erat. At, inquiunt, si Mardochaeus cum rege Joachim translatus fuit ex Hierusalem in Babylonem: quo­ modo fieri potest, ul usque ad tempus Artaxerxis Longimani supervixerit? Respondeo, non esse id omnino incredibile:sunt enim ab initio captivitatis Babylonicae usque ad Longimanum anni circiter Ki.*».: non est aulem incredibile, eo tempore Mardochacum superasse annum 1G5., quando diu po­ stea s. Paulus Eremita annum attigit 115., s. Hie­ ronymo leste, el nos ipsi viderimus senem anno­ rum 105. ita robustum cl vegetum, ul mullos ad­ huc annos supervicturus esse videretur. Deinde, quod scriptura dicit, Madocliacum tran­ slatum fuisse in Babylonem cum rege Joachim; recte intclligi potest, etiam si nondum natus fuis­ set Mardochaeus. Siquidem transferri potuit, non in se, sed in parentibus, aut majoribus suis, que­ madmodum Zorobabcl el Josue dicuntur rediisse in Hierusalem ex captivitate, quam transtulerat Nabuchodonosor, 2. Esd. 7., cl tamen Zorobabcl na­ tus est in ipsa captivitate. Mallh. !.. el idem verisi­ mile est de Josue filio Josedech.Et Genes. 46.. ac Deuteron, io. legimus, intrasse in .Egyplum cum Jacui) septuaginta animas, in quo numero compre­ henduntur dim filii Joseph, qui nati orant in .Egyplo: nec alia ratione dici possunt in .Egyplum esse ingressi, nisi quia Joseph, in cujus lumbis ipsi erant, in ^Egyplum intraverat. CAPUT VIII. De libro Baruch. De libro Baruch controversia fuil. cl est; tum quin non invenitur in hebraeis codicibus . tum etiam quia nec concilia antiqua, neque pontifices, neque patres, quos supra citavimus, qui catalogum librorum sacrorum texunt, hujus prophetae diser­ tis verbis meminerunt. Itaque proplerea cx catho­ licis.Joannes Dnedo hunc librum negat esse cano­ nicum. lib. 1. de scripturis et dogmatibus eccle­ siasticis. cap. ull. ad argumentum ultimum: cx haereticis Joannes Calvinus lib. 3. Institui, cap. 20. §. 8.. el Kemnilius in exam. 4. sessionis con­ cilii tridcnlini. Coctorum nobis contrarium persuadet Ecclesiae catholicae auctoritas,quae in concil. trident, scss.4. Prophetam Baruch inter sacros libros numerat: el in profesto Pentecostes palam lectionem cx libro 6 35 DE VERBO DEI Baruch cum lectionibus aliorum sacrorum libro­ nis quem Daniel interfecit, quae habetur cap. 11, rum legi jubet. Pari ratione Porphyrlus lib. 12., ex iis quindecim Nec desunt etiam veterum patrum testimonia, quos scripsit adversus Christianos , eodem Hiero­ quao adversariis opponamus. Cyprian, lib. 2. con­ nymo teste praefatione comment, in Daniclcm; nec tra Judaeos, e. liem apud llaruch, inquit, hic non haeretici hujus temporis, ut Kcnmilius in exa­ est Deus noster, etc., cl Ser. de orat, dominica ci­ mine I. sess. concil. IriiL, cl praecipue anabaplistat epistolam Ilicrcmiac,quae est ultimum cap. Ba­ lae in eodem versantur errore. ruch: Der Hieremiam, inquit, Spiritus Sum-lus Nec solum haeretici, pagani et judaoi, sed etiam suggerit, et docet dicens, in sensu autem tibi de- ex Christianis catholicis, olim Julius Africanus hi­ bel adorari Deus. S. Hilarius pracf. Com. in psal. storiam Susannac lanquam adulterinam et neoteri­ nominalim ponit in canone epistolam Ilicrcmiac. cam repudiavit, teste Eusebio lib. G. hist. cap. 23. Beatus Cyrill. lib. 10. in Julianum, nominalim cilnl Ex rcccnlioribus, Joannes Dricilo lib. I. deseriBaruch. Clem. Alexand. lib. 2. paedagogi, cap. 3. pluris cl dogmatibus Ecclesiasticis cap. ull. ExscPulchre, inquit, dicit alicubi divina scrip/li­ mi-cristianis, Erasmus in scholiis super praefatio­ ra, cie. citans cap. 3. Baruch. B. Amb. lib. 1. de nem b. Hieronymi in Daniclcm, idem senserunt. tide, cap. 2. citans illa verba Baruch 3. Hie est At nihilominus certum est, has omnes partes Deus noster, cl non aestimabitur alius ad cum , Danielis vere esse canonicas, quod probatur primo inquit: I num Drum died Scriplwra, etc. El infra: ex concilio tridcnlino, cl usu Ecclesiae; quod ar­ Quid discutimus cum, de quo tantus Propheta gumentum apud Driedonem caclcrosquc catholicos dicit, Spiritus Sanctus dicit, quOd ad cum non magnam vim habere debet. Concilium sess. 4. ju­ post il alius aestimari? Theod. totum hunc librum bet, recipi libros sacros cum omnibus suis parti­ exponit, cl in cap. 2. scribens, aperte vocat divi­ bus prout in Ecclesia catholica legi consueverunt: nam scripturam. Euseb. lib.6. demon. Evang. cap. hymnus autem trium puerorum legitur, cum in 19. citat cap. 3. Baruch, et poslca, Aihil oportet, missa in sabbalho quatuor temporum, tum omni­ inquit, addere divinis vocibus. bus diebus festis in precibus officii matutini: istoDenique veteres passim allegant hunc librum ria Susannac legitur lota in missa in sabbalho an­ sub nomine Ilicrcmiac, proplerea quod Baruch no­ te dominicam quartam quadragesimae: denique tarius et discipulus fuerit Ilicrcmiac, ut palet ex historia draconis interfecti legitur in missa feriae libro Ilicrcmiac, cap. 36., quae causa fuit, cur con­ tertiae post dominicam quintam quadragesimae. cilia antiqua, cl paires non posuerint Baruch nomi­ Neque solum hoc tempore , sed etiam anle annos nalim in canone, quia nimirum hunc librum par­ 1200. legebantur in Ecclesia istae omnes partes tem esse judicabant lliercmiae vaticiniorum. Cle­ Danielis, ut Ilullinus testatur lib. 2. adversus Hie­ mens Alexandrinus, libro I. paedagogi, capite IO. ronymum. citat nomine Ilicrcmiac illud Baruch 3. Audi Israel Probatur secundo testimoniis veterum. Beatus mandata vitae, et illud Baruch 4. Beati sumus Ignatius in epist. ad Magnesianos citat historiam Israel,quia quae Deo placent, manifest a sunt no­ Susannac ex cap. 13. Daniel.: camdcin citat Tertul­ bis. Be alus Ambrosius lib. I. de poenitentia, ca­ lianus libro de corona militis. B.Cyprianus in serni. pite 8. recitat nomine Ilicrcmiac quaedam ex ca­ de oratione dominica producit hymnum trium pue­ pite 3., cl quaedam ex cap. 5. hujus libri: cl lib. rorum, ac dicit, scripturam esse divinam , in qua 3. hexam. cap. 11. ponit alia ex cap. 4. S. Basilius ille hymnus continetur. Idem in serm. de lapsis: lib. I. in Eunornium non procul a fine, els. Joan­ Loquitur, inquit, scriptufa divina, etc. citat ver­ nes Chrysoslomus in oratione, quod Christus sil ba eorundem puerorum in igne. Lib. 1. epist. 8. Deus, contra génies adducunt locum illum Baruch adducit historiam Susannac, lib. 4. epist. 6. histo­ 3. Ilie est Deus noster, nomine Ilicrcmiac. S. Au­ riam draconis, cl camdcm lib. 3. epist. 1. lib. 1. gustinus lib. 18. de Civitate Dei, cap. 33. eundem epist. 4. item serm. de orat, dominica, cl scr. de locum dicit ab aliquibus citari nomine Baruch, sed eleemosyna cilnl historiam prandii llabacuch alla­ a pluribus nomino Ilicrcmiac. Denique eundem lo­ ti ad Daniclcm. B. Basilius lib. de Spiritu Sancto cum nomine Ilicrcmiac cilnnlSixlus Papal, in epist. cap. 30. Epiphanius in Ancoralo, cl b. Joannes ad omnes fideles, Felix IV. in epist. ad Petrum Chrysoslomus homil. i. ad populum, citant hy­ Antiochenum, cl Pelagius 1. in epist. ad Vigilium. mnum. vel historiam trium puerorum: cl serm. do Quae cum ita sint,non poterit ceric Baruch repu­ Iribus pueris, ac semi, de Susanna, qui habentur diari, nisi Ilicrcmias etiam repudietur .Ut enim nul­ in tine primi tomi, easdem historias explicat, et la fuit unquam apud veteres controversia de libro divinas vocat. Thcodorelus in comment. Danielis, lliercmiae, ita quoque censendum est de lib. Ba­ etiam hymnum trium puerorum cum caeleris par­ tibus prophetae ejusdem exponit. B. Ambrosius, ruch nullam apud cos controversiam exstitisse. lib. 3. de Spiritu Sancto, cap. 7. Iraclans histo­ riam Susannac, aperte docet, eam scripturam esse CAPUT IX. divinam, ut sunt aliae paries ejusdem prophetae. B. Augustinus libro de natura boni cap. 1G. pro­ De quibusdam capitibus Danielis. bat contra manichacos, res corporeas esse bonas ex hymno trium puerorum,ubi lux cl tenebrae, etc. Judaei, teste b. Hieronymo prcfalionc in Danic leni, nihili faciunt hymnum trium puerorum, qui laudant Deum. Et epist. 122. ad Victorianum citat habetur cap. 3. Danielis, nec non Susannac histo­ orationem Azariae, quam fudit in fornace ignis ar­ riam, quae habetur, cap. 13., cl historiam draco­ dentis. El tract. 3G. in Joan, adducit historiam Su- LIBER PRIMUS sannac. Origencs studiose defendiI has parles Da­ nielis, et praecipue Susannac historiam, canoni­ cam scripturam esse contendit; tum homil. 1. in Levit, tum in epistola ad Julium Africanum.B.Atha­ nasius in synopsi ubi ad Daniclcm pervenit, et ar­ gumentum lotius libri breviter explicat, disertis verbis meminit Susannac, hymni trium puerorum, cl draconis interfecti: cl aperte indicat, haec omnia ad corpus divinae scripturae perlinere. Denique credibile est, concilia vetera, ut Laodiccnum,el Carthaginiense 111., cl priscos patres qui gracca editione utebantur, cum Daniclcm in nu­ merum sanctarum scripturarum retulerunt, de eo libro Danielis esse loquulos, qui in graccis vulga­ tis codicibus habebatur. Iu graccis autem vulgatis codicibus istac omnes paries sine dubio habeban­ tur, ut ex synopsi Alhanasii. cl commentario Theodorcli aperte colligitur, nccnon ex praefatione Hie­ ronymi in Daniclcm, ubi testatur. Ecclesiam Chri­ sti Daniclcm legere ex editione Tbeodolionis, in qua editione haec omnia habebantur. Sed objiciunt adversarii, primo b. Hieronymi sententiam, qui cum in praefatione Danielis a se in Latinum conversi, tum in pracfal. commmcn. in Daniclcm salis indicat ista capita non esse alicujus auctoritatis. Respondet ipse Hieronymus in apolo­ gia 2. contra Rufllnum circa Unem, se non quid sentiret explicuisse in prologis illis, sed quid Ju­ daei dicerent indicasse. At Hieronymus etiam ibi vocat fabulas historiam Susannac cl draconis. Respondeo ; cum cum dicit fabulas, velle dicere historias, quas judaei fabulas vocant: addo etiam, interdum veteres nomine fa­ bularum, non res lictas,sed veras narrraliones ap­ pellare. Quomodo Lue. ull. El facium esi, dum fabularentur, elsccum quaererent, etc. cl Minu­ tius Felix initio dialogi, quem Octavium inscripsit, fabulam vocat veram quondam narrationem nescio cujus navigationis. Clemens quoque Alexandrinus apud Eusebium libro 3. hislor. cap. 23. narraturus verissimam historiam s. Joannis; Audi, inquit,/ribulam non fabulam, etc. quasi dicat, audi fabu­ lam, non tamen lictam et falsam, sed certam et veram. Secundo objiciunt, quod in historia Susannac Daniel introducitur lanquam puer: Suscitavit, in­ quit, Dominus Spiritum Sanctum pueri junioris. At hoc non potest esse verum, nam supra cap. G. dicitur Daniel fuisse unus ex primis Satrapis regni Darii Medi, quo tempore certe non erat puer: quo­ modo ergo postea cap. 13. dicitur esse puer? Si dicas, Scripturam non ordine narrare omnia, sed prius quae postea facta sunt, cl proptcrca in codicibus graccorum, ubi ordo servatur, ab histo­ ria Sussanac lotum librum incipere. Contra: nam in isto cap. 13. salis aperto indicatur, historiam Susannac contigisse initio regni Cyri persarum re­ gis: sic enim concluditur caput: El rea: Astyages appositus est ad patres suos, et suscepit Cyrus perses regnum ejus. Itaque ex isto capite habe­ mus, Daniclcm fuisse puerum tempore Cyri: hoc autem est falsum. Diam Daniel puer translatus est cum rege Jcchonia a Kabuchodonosor ex Hierusa­ lem in Babylonem , ut dicitur Dan. 1. Porro ab eo tempore usque ac Cyrum fluxerunt anni septuagin­ ta, ut palet lib. I. Esdr. cap. I. Initio igitur regni Cyri Daniel agebat circiter annum 80. vel 90., qua­ lis ergo puer erat nonaginta annorum? Adde, quod etiam tempore Kabuchodonosor non videtur Daniel luisse puer, sed jam olim defun­ ctus; cum Ezcchicl, qui prophetavit tempore Ka­ buchodonosor, anno quinio transmigrationis, ut dicitur Ezcch.L, memineritDanielis lanquam olim defuncti: sic enim ail cap. 14.Si A'oe, Daniel el Job fuerint in medio ejus vico ego, dicit Dominus Deus, quia fdium et filiam non liberabunt. Daniel igitur eo lemporc jam habuerat filios, cl mortuus erat sicut Aoe et Job. Respondeo, historiam Susannac contigisse lon­ ge ante tempora Cyri, cum Daniel revera cssel puer, et idcirco mento apud graecos poni in prin­ cipio libri: nee tamen male apud latinos rejectum esse ad extremum librum, ut inlclligcremus eam non haberi apud hchracos. Quod autem dicitur in line cap. 13. post hislorinm Susannac: Et Astyages appositus esi ad paires suos, et suscepit Cyrus perses regnum ejus: non refertur ad historiam Su­ sannac proxime narralain, sed est inilium alterius historiae quae contigit sub Cyro. Itaque in graccis codicibus historia Susannacest I. cap. lotius libri: illa autem verba: Et rex Astyages appositus est ad patres suos, ponunlur in principio ultimi capitis, ubi narratur historia Belis destructi, et draconis interfecti. Ad illud autem de Ezcchiclc respondet b. Hieronymus lib. I. in Jovinianum: ah Ezcchiclc mentio­ nem fieri Danielis. non olim defuncti, sed adhuc viventis in aetate puerili: annumerari autem viris illis gravissimis Noe cl Job. quia notus cral popu­ lo ob liberationem Susannac, cl interpretationes somniorum: vel, ut idem Hieronymus dicit in cap. 1L Ezcch.. quia sicut Aoe vidit felicitatem mundi ante diluvium, poslca calamitatem tempore diluvii, et rursum felicitatem post diluvium: et Job vidit felicitatem suam ante lenlalioncm, poslca suam miseriam in lenlalione, cl rursum felicitatem post lenlalioncm: ita Daniel vidit se felicem in regia Ju­ daeorum ante captivitatem, postea captivum cl mi­ serum, tandem rursum felicem, cum u Dario inter summos principes est constitutus. Aeque ncccsse est, tunc Daniclcm habuisse tilios cl filias, quia per liypolhcsim loquitur Ezechiel. ac si diceret; etiamsi isti 1res hic essent, et haberent filios cl fi­ lias, non possent cos ab imminenti malo liberare. Objiciunt tertio, quae dicuntur cap. it. de Da­ niele misso in lacum leonum pugnare cum iis, quae dicuntur cap. G. Aam cap. G. dicitur, fuisse tantum una nodo in lacu leonum, cap. I L sex diebus. Respodeo, bis Daniclcm missum esse in lacum leonum, semel a Dario medo, quoniam precatus erat Deum contra praeceptum regis, cl tunc fuis­ se lanium una nocte; clhoc narrari cap. G. Iterum autem missum esse a Cyro propter interfectum dra­ conem, et tunc fuisse sex diebus, ut dicitur cap. 11. Adde, quod non est improbabile, non eundem esse Daniclcm istum , qui Susannam liberavit, Bel destruxit, ac draconem interfecit, cl in lacu leo- 40 DE YEIIBO DEI non esse alicujns auctoritatis contendit Lulhcrus num sex diebus fuit, cum co de quo agilur in su in asseri, arlic. 37. qui est de purgatorio. perioribus capitibus, its enim multos o>im sensis Ecclesia vero catholica libros istos ul caclcros sc testatur Hieronymus prncfal. in comment. Da nicl., et aperte graeca editio LXX. habet, hunc pro sacris cl canonicis habet. Sed antequam id posteriorem fuisse de tribu Levi, ul ibidem Hiero­ probetur, notandum est, haereticos, et prescrlini nymus notat, cum certum sil. priorem fuisse de Ivemnilium. non negare hos libros esse bonos, el tribu Juda. Quae si Ha se habeant, duo argumenta sanctos, et dignos qui legantur; sed tamen non es­ jam facta nullam habent difficultatem. se tales, ul ex iis firma argumenta duci possint:hoo Objiciunt quarto, historiam Susannne videri om­ modo eludere conantur ea testimonia veterum, in nino confictam ab aliquo graeco. Nam ubi nos ha­ quibus hi libri vocantur sacri, vel ecclesiastici. bemus: Dic, sub (pia arbore videris eos colloquen- Quocirca probandum nobis est, hos libros ita esse les sibi; qui ait, sub Schino. Dixit autem Daniel, sacros, ut sint infallibilis veritatis; id quod proba­ recte mentitus es in caput tuum; oece enim an­ tur, primum dc omnibus gcneralim, deinde seorgelus Dei scindet te medium: in graeco allusio sim de singulis. Primum igitur hos libros una cum caeleris in quaedam est clcganlissima ab arbore Schino ad canone ponunt concilia carlhag. ill. can. îz.Trid. actionem scindendi; nam σ%ΐ·χ>ς est arbor, est scindere: et cum aller dixerit se vidisse cos sess. 'i. Pontifices, Innocentius 1. in episl. ad Exusub prino, allusit Daniel ab arbore prino ad actio­ perium. Gclasius 1. in decrcto de libris sacris el nem secandi: nam est arbor, rp/ξειν est βε­ ecclesiasticis, cum LXX. episcopis. Denique pa­ ι.ire: quomodo si quis diceret, ubi vidisti cos? tres, Augustinus lib. 2. doctr. christ, cap. 8. Isisub ilice: illico ergo interficieris. At in hebracis dorus lib. 6. etymol. cap. 1. Cassiodorus lib. 1. di­ nulla talis allusio fieri potuit; nam quod graeci di­ vinarum lectionum, cl Raban. lib. 2. de institut, cunt rp-.sy, nos ilicem, hebraei dicerent ΠΊΊΠ. At clericorum. Poni autem in his locis ut libros infal­ secare, scindere, dividere dicunt p*iD Jlp3 libilis veritatis, inde colligitur , quod numerantur JJD2/ DD'*? pbo. el ponuntur in eodem ordine cum aliis, qui sunt Respondet Origenes in episl. ad Julium Africa­ infallibilis veritatis. Praeterea quod concilium Carlhaginense, ex quo num, Danielcm non dixisse ilicem, neque lenti­ scum. sed aliquid aliud nobis ignotum , cui tamen caetera concilia istum canoncm desumpserunt, vo­ secundum proprietatem linguae hebraicae vel Chal­ cat bos libros non solum canonicos, sed etiam di­ daicae, qua ipse utebatur, aliquod verbum secandi vinos: librum autem esse divinum quid aliud est, responderet. Plurimas enim voces hebraei habent, quam divinam auctoritatem habere? Item quod in quae significant scindere, vel secare: porro inter­ locis praedictis dicantur libri canonici cl ad cano­ pretem graecum non vertisse ad verbum , sed ad ncm perlinere: porro librum esse canonicum, est sensum, cl ul servaret allusioncm accepisse alias esse infallibilis veritatis. El certe vanissima est distinctio Kemnilii, qui li­ arbores similes, quibus in graeco responderet al­ bros quosdam canonicos dicit esse infallibilis ve­ lusio ad verbum scindendi. ritatis, el quosdam non esse: nam, ul ipscmcl re­ cte deducit ex b. Augustino lib. 11. contra Faustum C A P U T X. cap. 5. el lib. 2. contra Crcsconium c. 32., dicun­ tur libri canonici, quia sunt quasi nonna cl regu­ De libris Tobiae, Judith. Sapientiae, la, qua imperitiae nostrae regatur infirmitas, cl Ecclesiastici, et Machabaeorum. ex qua dc omnibus aliis libris judicetur. Quomodo Ili libri simul omnes rejiciuntur ab hebraeis, ul ergo erunt norma el regula libri illi, qui non sunt b. Hieronymus testatur in prologo Galeato. Dein­ infallibilis veritatis? At contra primo objicit hoc, modo Kemnilius: de bebraeorum sententiam sequuntur haeretici hujus temporis fere omnes. Magdeburgenses lib.2. B.Agustinus lib. 2. doct. christ, cap. 8. dicil, in li­ cent. 1. c. 1. coi. 51. solos eos libros recipiunt, bris canonicis illud observandum, ulqui recipiun­ quos judaci recipiebant. Idem facit Marlinus Ke- tur ab omnibus Ecclesiis praeponantur illis, qui mnilius in examine sess. V. concilii Iri dentini. Item non recipiuntur ab omnibus, cl majoris auctorita­ Joannes Brentius in confessione wirlembcrgensi tis habeantur. At si essent omnes infallibilis veri­ cap. de scriptura sacra, cos tantum libros de qui­ tatis, non dcbcrci unus alteri praeponi, sed essent bus numquam est dubitatum recipi vult, qui sunt omnes ejusdem auctoritatis. Adde quod b. Hiero­ ii soli, qui a judaeis recipiuntur. Calvinus lib. 1. nymus in prologo Galeato dicil, libros canonicos instil, cap. 11. §.8.arguit mendacii librum Sapien­ dividi in legem, prophetas, cl hagiographa, cl ipse tiae. tantum abest ul cum recipiat. Lib. 2. cap. 5. idem praefatione in Tobiam, cl praefatione iti Ju­ §.18. librum Ecclesiastici non vult esse solidae dith dicit, hos libros inter hagiographa ellam a ju­ auctoritatis. Lib.3. cap. 5. §. 8. idem judicat dc li­ daeis numerari, cl lamcn non esse idoneos ad fi­ bris Moclnbaeornm. In antidoto autem concilii tri­ dei dogmata confirmanda. dent. seι; \ I.ιιιιο iii.i Jnm v/ ro posferlotrs ill,in oln . Igliur dicendum videtur, historiam Judilli Incidisse in letnpora llamissae régis Indu. Siqui* drill < o lemporn icgiiabiil apud Medos llioclu», qui I ' hnlnnn nedillcnvil, (este Eusebio in chronl* in nique bum Scriptura noslrn Aridiiixiiloppollnt. Item co lemporo rognnbmil Assyriorum reges in Ninive, ul coudai ex i.ltc/Uin 19. el ex Tobin cup, I Eredibile nulem est, cum qui In libro Judith di < dur Nabm liodonosor, alio nomine dictum csso Μ· rrnlin h ll.dadim, qui full ctlnm rex Baby Ionia. Aain pm-l Sennacherib regnnvll nub llncm rcgnl I /i i blue, polri Mlinm-so A .sur Addon i. Beg. 111. |>i>s| \ or Addon regnavit Merodnrh llaladiin, cu­ jus III ineiillo 4. Il· g. 20. cl llicrrni. .'ill necnon I d.39., qui quidem Ilex Baliyhmis oral, sod Iranklillll nd »c nlioin rrgiiiim A-synonim, el propleu a nulla deinceps in Scripturis menlio III regum A uvrlorum, aid solum Babylonis. torpil nulem rcgnuie letlio anno MamisflOO, ul probiildlili r, el ex conjecturis colligimus ( nom « i rlmii milium regni < pis ex millo auciorc probalo haberi poh d ) quocirca anmis «ju» decimus ter­ tius. In quo bellum movll rouira Judaeo» dor·· llohd< rm .im idlt in annum IG.ManoSSiio,quoin Motins* II in panto unie cnplivutli duxeral in llaliyloncm, I xdabant rllain lune. Hierosolyma el templum Domini, quorum Id menlio In hi lorin Judith <·. 4. 4 tu bal quoqm eo loinporn «acerdos magnus Ellachlni, ut paid ox rhronologin ftlcnplmrl paltinrcIiac ronstaiitiiiopolllnnl. qui cnunicraiin ροιιΙίΠοπ» Jud irormii, idler Sobnnm qui lull ponlilrx leiuporo I jrchiae, el ||< h iain qm lull limiporo louine, poml J.liai Imo. rumdnl niilein Inlor l./cclnam el Josi >n> inlorri’» isur Mannt‘<,m; convonil ctlnpi id rum lib. 4. Bog. rap. IH,, ubl Ellachim nominatur Inter praecipuus siiccrdoloe, cl mngia ellam qua­ di d rum pi' plmllii l«nlae < ap. 22. ubi praedicitur depositio bobinir. impuri poiililhls , cl rxalbilio Eliachim In locum cjus, I’lacli'ica farih) csl line ralimin. invenire lomptiS illml loiigibsimao paris, quod full lolo Icinporo vl* Inc liidilh el deinceps mullis anilis. A.im Manasμη Initio regni sceleratis Unius fuit, ur. pruploroa Ileo pcrmillente victu , fuit u rogo Hubylonis, qui lorrain Inda dovastavll, olipsum regem vinclum In llnbyloncm abduxit: deinde lanicii pocoiiliim amim ngiiovii, ei iu putrium remissus IrunquillisHiiim vi­ xit, ul liiibutiir lib. 2. Parui, cap. 33. Ali hac Uamissiic cnplivil.ilc usquo ud regnum Joncha/, lilii Joeine summa pax foil in lerru indo: quunlum hoc. tempus fuerit Scrinium nmi indicul, sed incilo rolllgunliir anni 72. Noni Maiuissca mgnavil annos .'i.'»., ό quibus accipio 39. post cupii \ilalem ejus. Constat enim Initio regni oiim cupii vlliilom uciidis e, ut olilim Josephus animi,avii lib. 10. iinliq. cap. cl ni diximus paulo unie, annus deriiniis Icrllus regis Assyriorum ol Babyloniorum incidit in iiiiiiiiin Uiinassiio decimum sexliim. An­ nis 39. nddimdi simi duo mini, quibus post .Manussmii regnavit Amnmii llliu : ejus 4. rcg. 21. ita erunt 'I. In .add.iiitiir mini 31. quibus post Am­ mon icgmvil Joslns t.llcg. 22. et cille,icnliir 72. Jam hoc Idem tempus oslcmlomu» Im sc post mortem llolofernis usipio ad linem vllao Judilli. Jndilh vixit usque nd aiiniiiii 10,».; ( sio enim inlelligl debet . 2. in Jiilianum, reverso gcslnin oshc, ultra medium, vocat scriplurnm divinam. IL AuguScd rursum objicies: colligi ex qulnlo cnpllft li­ alimis ex professo «locet ct prohnt, ex hoc libro bri Judilli. bellum lioc llolofernis contra Judncos posse confirmari dogmata, et librum osse canoni­ gosliiin csso pinilo post reditum ex captivitate ba­ cum, lib. I. de. iirncdesl. cap, 14. bylonien, sic. milm legimus : ifuiii cl unit' hou anEt quoniam iComnillus incredibili impudentia nos tutu rrcrn/ii fill u tin, r/wam dederal Ulin hunc locum Augustini truncato citat, et as .ctil allrnm, ni iimlmhirml in. eu, c.ilermimili mini perte, ex hoc loco colligi hunc librum non fuisse praeliti u mullis ntiliuiiiliii'i, cl plurimi rorum Augustino divinum cl infallibilis veritatis; lotum lo­ cuplim abducli mini in terrain nunmiam: nuper cum amliaimi ; ; Quod, inquit, a inc ipinquc jmdaulcm revert i ml dominum Deditn miuui, rc di- hnn, nimirum testimonium «lc libro Sapientiae, spersiour r/ua di.-prrm fuerunt, mlumili mini, fl friilri’x ιΊοι iln rf pui-'f di r i diu. Iiinquam non OMUniderunl monhimi. haec omnia, fl ilcrum pou- de llhro canonico adhibitum. Qua*i <7 i rirpla tridenl Ihfriimilfin, uhi mini tumlti corutn. liujih; libri αΙΙΐ'κΙαΙΙοη·', rfn ipmi non flaro ml, Ilcspondeo: non esse. inlclligendtini liiinc. locum quam voluimus hinc doceri. Haec citat Kcmnlde. cnpllvilnlo babylonien, sr,«l de varlls nflllclloni· liu bus pruoccdonlibus. Nom si sermo esset de baby­ Sed audiamus qiino In eodem cnpiln infra ponun­ lonien cnnllvltalo, non dlcorciHtir .ludnol cxlerml· tur: /Yon ilvliuil repudiari m nlcnlia libri fiapienmil! n mullis nationibus, «cd nb unii, Ideal, Chal­ litif, qui mcrilil in Id t lctia Chi iuli tie (/radu le­ daeorum : nec dicerentur plurimi nbdiicll captivi, ctorum r.fi lcmacChrildi lam lonya anno'dhtlc resed omnes; full enim generalis cnplivilas babylo­ citari, cl ab tnnuibun c.hi i-diuni*, ab epitropi» nien, paucissimi enim romniiserunl rolidi n Niibu- iif.qur ml r.i lrcmon laicos , fideles poenilcnha . cltodonosor, cl illi ipsi paulo potit fugerunt in .1, cotcc/iunieiioH cum venerationi’ «liiinoc auctori· gypliim, 4. Ileg. 25. Iln dispersio nc desolatio ple- inii··, audiri. Et infra: Oporlel ul librum istum Sanissimn full. pienliiir omnibut IruNatoribus anteponant, quo­ Igitur loqulliir Sc.riplurn do vnrils nllliclionlbtis niam tibi cum anleposucrunl etiam lomporibut populi Judaeorum. rpins vanis temporibus a vanis pro cimi apostolorum caragii iraclatoret, qui cum millonibus passus est, sed pinecipuc. de illa ulti­ tvtlcm mlhibrnlrii.nihil se mlhibcrc nisi divinum ma, qmio (iccidornl cum raperetur Mimasses: lune, Iculi mon i u m rrednlerunl, Aible, quod omnes vo· enim loin regio dovmdiiln full, 01 rex ip n cinii aliis lores hunc librum Salomonis esse nsscrunt: ex quo mullis c.npliis, cl ductus In II ibylommi, cl mulli mamleste sequitur esso cnmmiciim. Eusebius lib. olinm dispersi, fugnliquc in varia loca. Quod cu­ 5. Iiist. cap, 22. «Ileil, Kgoslppum cl lienncmii et lem additur : Ju/icr aulcm revori i r.r di pen io· omnem iinllipmriim chorum hunc librum Salomo­ ne de. vel Inlelliglliir de reversione rogis Mana ie nis es c existimasse. Pari ratione Tertullianus <|n cum sui ex Ihibylono, vel (si ab-.rnlr r< gr ge lum pt nesci Ipl. Gyprianus serm. do mm lalilale. Ililnr. csl hoc bellum ) hilclhgi polmlt de reversione, ex In ps. 127. Ambroalua norm. H. in ps. 1 |H. Basi iis locis nd qiino fugiendo pervenerant, cum icx liiis hb.5. contra Eiinmnium. I.piph. haeres. AnoAssyriae vastaret regionem ipsorum. mucorum, nomine Salomonis hunc librum citant. Nec vero movere quunqmim debcl. quod in Quod voro «I. IlieronymiiH praefatione In libro Sa­ textu graeco nddilur, diam templum fiil-.se sido lomonis hunc librum «licii a mullis putari Philonis ncqmilum . quando dispersi sunt .Induci. Nnm illa Imhiei, eld. Aiigiiallnus lib. 2.«loc,lr. christ. cap.H. vcrbn Hiipposllllln vldcnliir, quandoquidem snncliis «licit e-.se Jean lilii Sirach. non est contrarium com­ llicrmiymus, qui fidelissime Iranslulii hunc, librum muni sententiae doctorum. Nam scnlenliac quidem ex c.bnldneo urimono in Inliiium.iiibil de ever -imm sunt Salomonis, non Philonis, ul vole.res dicunt, ct lempll in mid editione ponuil.Elforlnssc iulo additio «darisstmiim oil ex c. IL. ubi nudor libri dicit: 7u grncc.i textus in cinismi fuit,cur lot gravissimi aucto clri/iidi mr rcf/rm populo luo, c.l φ i i-di nir, aedi­ res, Eiiscbliia, Augustinus, Sulplllus, llcdn in line ficaro Icmplum in monte nuncio luo, ede., tamen historia suo lornporo collocanda decepti fuorlnl, collo.ctno sunt hac Kcnlonlino ab aliquo alio, «pii n mullis putatur Philo, non ille nui foil post t.liri0 Λ P U T XIII, Htum. sed alius iinthpiior, qui «piidcm verius grue­ Do libro Sapiculiac. ris Salomonis amitmillas comidexus est, Spiritu Libor Snpicnliao testimonium bnbcl ub nnllqula Sando dictante, sicut Proverbiorum 25. dicuntur conciliis cl putribus. Concilium sardlcenso in cplsl. pnridioluo illuc Salomonis trair lalac in librum a viI!i nAnnixi. Vol. I. 7 4ϋ DE VERBO DEI iis E/ciliiae regis Juda, cum antea forte in sche­ nem filii mortui a parente factam, el privntim ho­ dulis haberentur. I).Augustinus autem sententiam noratam. Inde enim invalescente prava consuetudi­ ne ( ut in eodem cap. I I.Snp. dicitur ) coepta sunt retractavit lib. 2. retract, cap. 4. Joannes Calvinus lib. I. institut, cap. If. §. 8. tyrannorum imperio publice coli figmenta. librum Sapientiae mendacii coarguit: De idolorum, inqml.origine publico fere consensu receptum esi, C AP U T XIV. quod in libro Sapientiae habetur: primos scilicet extilissc eorum auctores, qui hunc honorem de­ De Ecclesiastico. tulerunt mortuis, ut ipsorum memoriam super­ stitiose colerent : el sane fateor, perversum hunc Librum Ecclesiastici, quod cx eo mulla dogmata morem fuisse vetustissimum, nec facem fuisse nego, qua accensus hominum ad idololatriam Fidei luculenter probentur, vehementer Calvinus furor magis exarsit : non tamen concedo hunc odit: I nde, inquit in Antidoto, melius faecem hau­ fwts.se primum mali fontem. Idola enim jam fuis­ rirent ? nec tamen habet aliquid, quod ei objiciat. se prius in usu. quam ista in consecrandis ima­ Nos autem contra, multis Veterum testimoniis aucto­ ginibus mortuorum ambitio invaluisset, cujus ritatem ejus libri confirmare possimus. Clemens apud profanos scriplores crebra fit mentio, con­ Alexandrinus hb. 7. Stromatum prope extremo, ci­ stat c.c Mose: cum Rachètent narrat furatam esse tans cap. I. Eeclcsiaslici sic ail : Sequentes autem patri suo idola, non secus ac de communi vitio Scripturas confirmemus quod dictum est. Sanctus loquitur. Haec ille, qui salis aperte falsum esse Cyprianus lib. 3. cpisl. 9. citans cap. 7. Sedet Sa­ contendit quod habetur Sap. 14. de orig. idolorum. lomon, inquit, in Spiritu Sancto constitutus testa­ \l Calvinus assumit falsum, et deinde colligit aliud tur, et docet. Epiphanius in haeres. Anomaeorum falsum. Assumit enim ante tiachclis tempora non numerat inter sacros ac divinos libros Sapientiam fuisse idola quae hominum figuram referrent : el Salomonis, el filii Sirach. id est. Ecclesiasticum. cum constet tunc aliqua idola fuisse, deducit, pri­ Ex quo iulelligimus. eundem Epiphanium, cum yi ma idola non fuisse imagines hominum, ut liber lib. de mens, ponder, dicit, hos libros non esse Sapientiae docet. At falsum assumit : nam in pri­ receptos, dc sententia Judaeorum esse loquulum. mis ista ipsa idola, quae furata est Rachel, erant 1). Ambrosius lib. 4. de tide cap. 4. verba Eccle­ imagines hominum: vel potius imago hominis, Fna siastici ex cap. 24. divina oracula nominavit. Bea­ mini tantum erat imago, sed nomine multitudinis tus Augustinus in lib. ad Orosium contra priscilliautitur Scriptura, quia illud nomen in Hebraeo non nislns : Clamat, inquit. Scriptura divina: Alliora habet numerum singularem.Vox hebraea est D'Din te ne quaesieris, quae sententia Ecclesiastici no­ quae quidem idolum significat, hominis figuram stri est. Denique Clemens, et Cyprianus locis cita­ repraesentans, el quod arte diaboli loquebatur el tis, Sixlus II.in episl.ad Gratum. Damasus in cpisl. responsa dabat.Quod hominis figura sil D>D*U1 pa­ ad Episcopos Italiae, Basilius lihr. 4. in Eunomium, let ex 1. Reg. 19. ubi Micliol cum vellet eruere Ambrosius in cap. 7. prioris ad Corinth. Hicron.iii Davidcm de manibus Saul, emisit illum per fene­ cap. 10. Ecclcsiaslac, el Gregor, lib. 10. moralium stram, el iu lecto, loco ejus posuit simulacrum cap. IL. hunc librum non solum citant, sed etiam quod hominem referret,in Hebraeo est D’DIH pro Salomoni attribuunt: nunquam autem dubium fuit, eo. quod nos habemus statuam, vel simulacrum. quin Salomonis libri canonici ac divini habendi es­ Quod autem isla idola loquerentur, palet ex Ezc· sent. At Epiphanius in haeresi Anomaeorum, el alii chicle 21. ubi enim nos legimus, Interrogavit ido- nonnulli auctorem libri hujus Josum Sirach esse fu.-in Hebraeo cslD>5Vlot similiter Zacliariae IO. volunt. Respondeo, facile potuisse fieri, ut Jesus obi legimus: Simulacra locuta sunt inutile. Dein­ Sirach sententias Salomonis a se diligenter colle­ de certum est Belum primum regem Assyriorum, ctas in unum volumen redegerit, ita ulerque auctor qui fuit ante llachclem, imino el ante Abraham, dici poterit. luisse pro Deo habitum post mortem, ut Eusebius C A P U T XV. testatur initio Chronici; el statuam illi a Nino lilio positam, fuisse primum idolum publice propositum De libris Machabeorum. ad adorandum, docet \mhrosius in primum cap. ad llnm sive quiconque fuit eorum commentario­ Libri Machabeorum, praeter communia testimo­ rum auctor, el b. Cyrillus lib. 3. in Julianum non procul a line. Denique initium idolorum fuisse fa­ nia, testimonium habent, el honorifice producun­ bricationem imaginum humanarum in memoriam tur a s. Cypriano in libr.de exhort.martyr, cap. 11, defunctorum, ut liber Sapientiae docet, lesiatur a s. Greg. Nazian. in oratione dc Maihabaeis, a s. Cyprianus milio libri dc idolorum vanitate, Chry- Ambrosio lib. 2. de Jacob c. 10. II. 12. cl ab aliis sôsl. horn. 87. m Mallii. Egcsippus apud Hierony­ passim qui eosdem libros scripturam divinam di­ sertis verbis appellant. S. Cyprianus lib. 1. ep. 3. mum in Iduo de viris illustribus. el alii passim. Sed objicies : si statua erecta Belo a Nino filio ad Cornelium, el Isidorus lib. 6. etymologiarum luit pi unum idolum, quomodo verum cslquod li- cap. 1. s. autem Augustin. ( cui mullum aucloritab r Sapientiae dicit, primum idolum factum esse a lis saepe Calvinus tribuit) lib. 18. dc civit. Dei paire ni memoriam lilii? Respondeo, statuam Beli cap. 30. innuit : Machabaeorum libri, quos non fuisse primum idolum publice ad adorandum pro- Judaei, sed,Ecclesia pro canonicis habet. Ellib.2. I · tmn : at primum idolum absolute fuisse imagi­ contra epistolas Gaudcnlii cap. 23. eorundem li- LlIlEll PHIMIS 47 brorum auctoritatem studiose defendit, scripturam qui ipsi audierant cl viderant, cl ministri fuerant sanciam cos appellans. Sed adversariorum argu­ sermonis. Quod autem ad veniam allinet, non petit menta videamus. veniam isle auctor erratorum, quippequi nulla esse Primum objicit Calvinus lib. 3. instil, cap..”. §.R. sciebat: sed orationis minus politae : quemadmo­ quod auctor horum librorum laudat praeposterum dum etiam b. Paulus se imperitum sermone confi­ zelum, cl superstitiosum factum Judae Machabaci, tetur 2. cor. 11. qui pro mortuis sacrificium offerri jussit. 2. Ma­ Objectio tertia aliorum, 2. Machab. 1. dicilur: chab. 12. Nam praeterquam quod superstitiosum ('.um in Persidem ducerentur patres nosti i: al cer­ est pro quibuscunquo mortuis orare, accedit etiam, tum est. non in Persidem, sed in Babylonem abdu­ quod isti, pro quibus Judas orare jussit, decesse­ ctos fuisse Judaeos: non igitur veram historiam rant lelhali crimine obligati, pro qualibus non esse narrat anclor hujus libri. Nonnulli valde laborant orandum etiam catholici docent: sic autem cos de­ ut ostendant quando in Persidem ducti fuerint Ju­ cessisse patet: nam ut ibidem dicilur: Invenerunt daei, sed existimo rem esse facillimam. Nam auctor autem sub tunicis inlerfeclorwnde donariis ido­ hujus libri Persidem vocat, non solum eam regio­ lorum,a quibus lex prohibai Judaeos, quae habe­ nem quae proprie dicitur Persis, sed etiam alias finitimas : id palet cx libro 1. Machab. cap.6.,ubi tur Dcut. 7. Respondeo: orare pro mortuis, quos non est cer­ nuncius qui venit in Babylonem ad Antiochum, di­ tum esse in coelo, vel in gehenna, pium et religio­ cilur venisse ad eum in Persidem. Neque iste lo­ sum esse, ut ostendemus suo loco : nunc salis sit quendi modus ab aliis scriptoribus alienus esi, cum opponere Calvino Augustinum, qui ex hoc ipso lo­ Chrysoslomus homil. 6. in Mallii, dicat, Judaeos co probat, pium esse orare pro mortuis, in episl.GI. cx captivitate persica liberatos. Objectio quaria, 2. Machab. 2. dicilur : Hieread Dulcilium, lib. t.de moribus Ecclesiae cap. 23. cl lib. de cura pro mortuis cap. 1. Itaque tantum mias. cum spoliaretur cl incenderetur Hierusalem interest inter spiritum Augustini el Calvini, ut Au­ el templum a Chaldaeis , abscondisse tabernacu­ gustinus quia libros Machabaeorum credit esse ca­ lum. el arcam foederis in spelunca quadam montis nonicos, inde colligat bonum esse orare pro mor­ Nebo: cl dixisse, locum illum fore occultum donec tuis: Calvinus quod existimet malum esse orare pro Deus iterum congregaret populum suum. At hic mortuis, inde deducat libros Machabaeorum non duo mendacia continentur. Unum quod Hicremias esse canonicos. Ad illud autem quo»! objicitur: re­ illud fecerit : nam antequam urbs a Chaldaeis ca­ spondeo : Jndam pie existimasse cos in articulo peretur, Hicremias semper fuit in carcere, cl erat mortis dolorem de peccato suo coram Deo conce­ invisus pene omnibus in Hierusalem, ut habetur pisse, cl misericordiam apud Dominum invenisse, Hicrcm. 37. el 38., quocirca nec per se, nec per quod significant illa verba : Quia considerabat alios potuit id cfiicerc : postquam autem capta est quod hi,qui cum pietate dormitionem acceperant, urbs, Chaldaei omnia diripuerunt, ut habetur 4. Reg. ult., proinde non remansit aliquid quod llieoptimam haberent repositam gratiam. Secundo objicit Calvinus in Antidoto concilii : remias posset abscondere. Alterum mendacium est, non posse hujus libri auctorem haberi canonicum, quod iterum revertentes a captivitate essent aream cum lib. 2. cap. ult. veniam petat erratorum.Adde el tabernaculum habituri: non enim unquam eam quod c. 2. ait: 1'1 nobis quidem ipsis, qui hoc opus postea habuerunt. Respondeo : potuisse illud optime fieri, el ante breviandi causa suscepimus, non facilem labo­ rem, imo vero negotium plenum vigiliarum cl spoliationem urbis cl templi ( ut Epiphanius sen­ sudoris assumpsimus. Quibus verbis indicat se tit in vita Hiercmiac ) el etiam postea, ut alii vo­ humano more hunc librum composuisse: auctores lunt. Ante quidem : non tempore Sedeciae, sed enim vere sacri non ingenio el labore suo.sed Spi­ Joachim, 1er enim Nabuchodonosor venit in Ju­ ritu Sancto revelante scripserunt,ut palet Hicrcm. daeam. cl abduxit inde captivum regem cl popu­ 36. de lliercmia, qui tanta facilitate dictabat nota­ lum. Primum, tempore Joachim, ut habetur 2. Pario suo Baruch ea quae Deus ei revelabat, ut ex li- ralip. ult. Secundo, tempore Joachim, ut habetur 4. Reg. 21. Tertio, tempore Sedeciae l. Reg. 25. J»ro aliquo legere videretur. Respondeo : Deum quidem osse auctorem om­ Tametsi autem tempore Sedeciae Hicremias fue­ nium divinarum scripturarum, sed aliter tamen ad­ rit fere semper in carcere, cl omnibus invisus: ta­ esse solitum prophetis, aliter aliis, praesertim hi­ men tempore Joachim liber erat cl magnae aucto­ storicis. Nam prophetis revelabat futura cl simul ritatis, ita ut credibile sit. ad ejus persuasionem assistebat, ne illiquid falsi admiscerent in scriben­ Joachim sponte se tradidisse regi Babylonis. Con­ do, cl ideo prophetae non alium habuerunt labo­ stat enim Hieremiam hoc suasisse. Hier. 27.. et rem, (piam scribendi, vel dictandi : aliis autem simul constat Joachim id fecisse, Hier. 29. Potuit scriptoribus Deus non semper revelabat ea quae igitur roge consentiente, arcam el tabernaculum scripturi erant,sed excitabat, ut scriberent ea quae asportare : potuit etiam poslcaquam civitas capta viderant, vel audierant, quorum recordabantur, cl est: nam Hicremias a Nabuchodonosor maximi fie­ simul assistebat ne falsi aliquid scriberent : (piae bat. ut palet Hier. 39. Non fuisse autem a militibus assistentia non faciebat ne laborarent in cogitando diripientibus urbem Hicrosolymam ablatam arcam el quaerendo quid cl quomodo scripturi essent. aut tabernaculum, salis palet'cx Hier. 52., ubi enu­ Quare s. Lucas praefatione in ovangelium a se scri­ merantur omnia, quae ex templo Domini Chaldaei ptum lesiatur,se assequulum omnia diligenter quae abstulerunt, usque ad phialas cl mortariola; cl ar­ ad evangelii scriptionem perlinebant, idque ab iis, cae ac tabernaculi nulla mentio fit. Neque vero al- 4S BE \ EHBO BEI terum csl mendacium, quod rursum area invenien­ da esset, quando iterum congregaretur populus: nain non loqucbaluriliercm.de illa congregatione, quae fuit tempore Cyri; sed vel de tempore novis­ simo, quod proxime diem judicii praecedet, ut vult Epiphanius in vita IIierem.,vel mystice inlclligendum est. arcam apparituram, idcsl, Christum in carne venturum in nova populi congregatione, ut exponit Rupertus lib. 10. de victoria verbi cap.21. Objectio quinla.Lib. I. Mach. cap. 1. Alexander Magnus primus regnasse dicilur in Graecia, et hoc falsum videtur, cum non fuerit Alexander primus, sed ante illum multi fuerint reges Lacedaemonio­ rum, Macedonum,Corinthiorum, Atheniensium,etc. ut ex chronico Euscbii palet. Praeterea ibidem di­ cilur Antiochus illustris regnasse anno 137. regni Graecorum: cum tamen constet ex eodem Eusebio, Antiochum regnasse anno 156., tot enim sunt anni a primo anno monarchiae Graecorum usque ad An­ tiochum. Denique lib. I. cap. 8.dicuntur Romani singulis annis committere uni homini magistratum suum cl omnes uni obedire : at hoc csl falsum, nam duo consules eo tempore creabantur. Respondeo: Scripturam, cum dicit Alexandrum primum regnasse in Graecia, non de regno quocun(jue, sed do monarchia Graecorum loqui : et cum dicit. Antiochum illustrem regnasse anno 137. re­ gni Graecorum, non numerare annos ab Alexandro, sed a Seleuco, qui post Alexandrum I. regnavit in Syria, ut monel Eusebius in chronico : quia enim Judaea pars csl Syriae, a primo rege Siriae annos numcrabanl Judaei: a Seleuco autem ad Antiochum sunt anni 137., quibus si addas annos 19. qui sunt ab Alexandro ad Seleucum, erunt anni 1S6. Ad il­ lud autem do Romanis respondeo: unius tantum consulis mentionem Heri, quia in more apud Roma­ nos positum erat, ut alternis diebus consules im­ perarent. Cujus rei testis esse potest infelix exitus pugnae canncnsis, cujus caussa temeritas fuit al­ terius consulis, penes quem eo die imperium erat. Itaque licet duo consules essent, uni tamen com­ missa esse respublica videbatur. Idque institutum csl ab ipso primo exortu consularis dignitatis, ne videlicet ( ut ait Livius I. 2. ) si duo simul consu­ lts imperarent, regibus exactis, non remotus sed duplicatus terror videretur. Objectio sexta. Lib. 1. Machab. c. 1. Judas legi­ tur purgasse templum anno 118., idcsl, uno anno ante obitum Antiochi, qui obiit anno 119. ut dici­ tur 1 Machab.6., at id repugnat lib. 2. c. 10. ubi habetur, Judam purgasse templum biennio post mortem Aoliochi. Praeterea lib. 1. cap. G. dicilur Antiochus illustris mortuus in Babylonia in lecto suo prae dolore animi, quia non successerant ei negotia sicut optavcr.il: at lib. 2. cap. 1. dicitur mcmbralim caesus cum mullis ex suis in templo Nanneae: e l rursum lib.2.c. '.(.dicilur mortuus cum dolore interno viscerum, tum quia de curru in ilim f ceciderat. Denique lib. 1. c. 9. dicilur Judas mortuus anno 152. at lib. 2. cap. 1., dicilur scrij.xi- c epistolam anno 188.quod si csscl verum, anuo 36. post mortem suam eam scripsisset. Haec omnia, cum tam male inter se coliacrcanl, manife­ sta indicia falsilalis praebent. Ad primam argumenti hujus partem Sixtus Se­ nensis ut respondeat, scribit’in lib.<8. bibliothecae sanctae, his faciam esse templi repurgationem : sed neque id verum esse videtur, neque ad argu­ menti solutionem necessarium. Et quidem verum non esse salis indicat Scriptura, cum omnia quae de hac repurgalionc uno in loco refert, referat etiam in alio. Aon esse autem necessarium inde probatur; quia posita una lanium repurgalionc, in utroque loco adhuc nulla est in hoc libro repugnantia. Ta­ metsi enim repurgalio templi in libro I. capite 4. narratur ante mortem Antiochi, cl lib. 2. c. 10. narratur post mortem Antiochi; tamen hoc poste­ riore loco narratur quidem post mortem Antiochi, sed non asseritur facta post mortem Antiochi. Vo­ luit enim anclor absolvere quae de Antiocho dictu­ rus erat, cl Ium demum redire ad Judam cl templi repurgationem: quod autem dicilur facta post bien­ nium; non significatur post biennium a morte An­ tiochi, sed post biennium a profanatione. Nam pro­ fanatum fuit templum anno 145., ut dicilur lib. 1. c. I., ei post biennium exactum anno 148. repur­ gatum fuit, ut habetur lib. I. c. 4. Quare recte Eu­ sebius in chronico, el Joseph, lib. 12. anliquilal. cap. 10. scribunt, templum repurgatum tertio an­ no a profanatione, idcsl, post biennium jam exa­ ctum. Quod allinet ad alleram partem argumenti, con­ veniunt fere omnes, eundem esse Antiochum, Epi­ phanem videlicet, cujus mors describitur lib. I. c. 6. el hb. 2. c. 9. nam potuit in itinere corripi doloribus viscerum, cl cudere ex curru, ut dicitur lib. 2. c. 9. cl postea sic aeger pervenire in Baby­ lonem, et ibi addito dolore animi ex nuntio ad se allato rei malae gestae in Judaea a suis, tandem mori. At de Antiocho, cujus mors describitur lib.2. cap. I., maxima quaestio csl. Aliqui volunt esse Antiochum magnum, ut Lyranus in hunc locum et quidam alii : sed hoc esse non potest. Nam Antio­ chus magnus obiit antequam Judas, qui hanc epi­ stolam scripsit, dux Judaeorum esset, nec fuit ul­ lum bellum Judaeis cum Antiocho magno. Alii vo­ lunt esse Antiochum Demetrii lilium, qui etiam Triphon, seu Griphus dicilur ab Eusebio. Ita Rupcrlus lib. 10. de Victoria verbi, cap. G. : sed ne­ que hoc potest esse verum. Nam tempore istius Antiochi, non Judas sed Joannes Ilircanus dux Ju­ daeorum erat, el tamen Judas epistolam scribit. Praeterea epistola scribitur Arislobulo magistro Plolomaei Philometoris, quem constat ex Eusebio in chronico fuisse tempore Judac, idcsl, diu ante tempora Antiochi Griphi. Dicendum igilur csl, hunc Antiochum esse An­ tiochum Epiphanem, illum ipsum de quo agitur in lib. 1. c. G. et lib. 2. c. 9. nam tunc vivebat Judas qui epistolam scripsit, cl etiam Aristobulus ad quem scripta csl. Praeterea iste fuit primus cl summus ex regibus Syriae inimicus Judaeorum, ut merito de ejus morte tanta laetitia esscl in Judaea. Denique quod dicilur lib. 2. c. 9. de Antiocho il­ lustri, quod templum in Perside spoliare voluit, cl turpiter fugatus csl, omnino convenit cum eo quod l.lBF.n PIHML'S 49 hic dicilur de islo Anliocho, quod in templo Nan- camus : illa verba anno 188. non esse principium neae cecidcril cl percussus fueril, cl quod multi epistolae sequentis quam Judas scripsil, sed finem cjus milites membralim caesi fuerint, Neque vero praecedentis quae scripta csl a tolo populoJudaconcccssc csl affirmare illic cum inlcriissc, ubi dici­ rum duce Joanne llircano. Id aperio indicant gractur cecidisse; cecidisse enim dici potesl, quoniam ei codices, qui posl illa verba, anno 188. distin­ exercitus ejus fusus fugalusquc. est. Quemadmo­ ctionem constituunt, cl ratio certe id exigit, ul cum dum Gcn. 11. regem Sodomorum in praelio ceci­ sini illa verba iuler initium unius epistolae cl fi­ disse narrat scriptura divina, et tamen paulo posl nem alterius, cl numerus annorum in tine polius cum viventem et Abrahao occurrentem introducit. quam in principio poni soleat, ea nos ad cpislolam Itaque Antiochus in eo sensu dicilur cecidisse, quo­ praecedentem, non ad sequentem referamus. niam exercitus ejus caesus percussusque fuerat, cl Objectio septima sumitur ex eo. quod liber prior ipse turpi fuga elapsus, forte etiam vulneratus, in M.icbabaeonun cum evangelio pugnare videatur. ipso itinere de curru cecidit, cl paulo posl mor­ Nam lib. 1. c. I. affirmai anclor ejus libri vatici­ tuus csl. nium Daniclis de abominatione desolationis stante Ad tertiam probationem aliqui respondent : non in loco saucio impletum esse, quando Antiochus esse .ludam Machabacum, sed aliquem alium qui Epiphanes idolum in templo Domini collocavit. Al eam epistolam scripsil. lia Rupcrlus lib. 10. de vi­ Christus Mallh. 24. vaticinium illud asserit implen­ ctoria verbi cap. 15. sed non videtur id esse ve­ dum in novissimis diebus. Respondeo: in libris rum. Nam anno 188., non Judas, sed Joannes Hir- Machabacorum nullam fieri mentionem vaticinii canus dux Judaeorum cral: nec. ullus fuit ex duci­ Daniclis, sed solum idolum Antiochi vocari abomi­ bus Judaeorum qui vocaretur Judas praeter unum nandum idolum desolationis, ul revera cral. Machabacum : nec csl verisimile, cum senatu cl Objectionem postremam quam afferunt nonnulli, populo in titulo lilcrarum alium nominari quam ex eo quod in his libris videntur ii commendari qui prinpipem. Alii volunt, hunc Judam esse quidem semel oecidcnml, qualis fuit Elcazarus lib. l.cap.G. Machabacum, sed annos qui inilio lilcrarum ponun­ cl Razias lib. 2. cap. 14.diluit jamdudum s. Augu­ tur supputari, non more Graecorum a Seleuco,sed stinus in cpislol. 61. ad Dulcitium, cl lib. 2. con­ more Hebraeorum ab anno duodecimo Assueri, quo tra cpisl. Gaudenlii cap. 23. cl sumina responsio­ liberati fuerunt omnes Judaei a n ce. opera Esther nis esi : mu les horum hominum mu rari in Scri­ reginae. Ha Lyranus cl Hugo cardinalis in hunc lo­ ptura,non laudari, vel eerie non ita laudari quasi cum, quos fere rcccntiorcs omnes sequuntur. Sed pie cl sancte fecerint quod fecerunt, quamvis au­ primum non videtur credibile in bis libris semper dacter cl viriliter, cl hominum judicio, foriilcr cos annos supputari more Graecorum, praeterquam in fecisse negari non possit. hoc uno loco : deinde etiam numerando ab anno duodecimo Assueri.non potest incidere annus 188. CAPET XVI. in tempora Judae Machabaei. Lyranus enim, quem caclcri sequuntur, ita computat : ab anno 12. AsDe quibusdam partibus librorum Marci, sucri usque ad finem regni ejus sunt anni 29.: his Lucae, Joannis. addantur sex anni quibus regnavit Darius filius As­ sueri, et sunt 35. quibus si rursus addantur 148., Ultimum capul Marci tempore b. Hieronymi non qui sunt ab inilio regni Graecorum usque ad Ju­ fuisse ab omnibus receptum ul canonicum, patet dam, erunt 188. anni. Sed in isla supputatione 1res sunt gravissimi er­ ex cpisl. ad Hedibiam quaesi. 3. Causa dubitatio­ rores. Primus, quod ex 29. cl (i. cl 148. non tinni nis cral propter quaedam verba apocrypha, quao 188. sed 183. ul palet. Secundus, quod omittunt in islo ull. cap. inserta erani, ut paid ex Hierony­ bi auctores annos novemdecim, qui sunt a princi­ mo lib. 2. contra pelagianos anle medium. Ihec pio monarchiae Alexandri usque ad regnum Seleu­ enim inserta erant verba, quae salis aperte Manici : ilii enim 118. anni Graecorum, qui numeran­ cliaeismum redolent : El illi satisfaciebant dicen­ tur lib. I. Maebabacorum, c. l.usquc ad victoriam tes, saeculum istud iniquitatis, cl incredulitatis Judae, numerantur a Seleuco, non ab Alexandro, substantia est. quae non sinit per immundos spi­ ul supra diximus. Si ergo addas annos novemde-. ritus veram Dei apprehendi virtutem, idcirco jam cim qui sunt ab Alexandro ad Seleucum, erunt nunc revela justitiam tuam. Nunc nobis dubitare omnes anni 202. ab anno duodecimo Assueri. non non heel, nam concil. trid. sess. 4. jubel, libros 188. ut ipsi volunt. Tertius error csl, quod in isla integros recipi cum omnibus suis partibus, ul in supputatione faciunt Assuerem ponullimum regem Ecclesia catholica legi consueverunt : legitur au­ Persarum, scquuli somnia Judaeorum adversus sen­ tem capul hoc in diebus celeberrimis Resurrectio­ tentiam Latinorum cl Graecorum omnium. Euse­ nis cl Ascensionis, cl idem exponitur a Reda, et a bius in chronico post Assucrum adhuc 1res reges b. Greg. hom. 21. cl 29. in Evangelio. Athanasius Persarum ponit: Josephus, quem ego supra sequu- etiam in synopsi in summa Evangelii secundum tus sum, .septem reges post Assucrum mimerai: ex Marcum hoc capul ul vere Marci agnoscit, el simi­ quo sequitur, ab anno duodecimo Assueri usque liter Augustinus lib. 3. de consensu evan. cap. 24. ad Judam, non 188. annos, sed longe amplius Denique incredibile esi Marci evangclium ita mu­ tilum et truncum esse, ul nihil de Resurrectione quam 200. effluxisse. Igitur cum Melchiorc Cano cl aliis nonnullis exi­ contineat. Adde, quod etiam Calvinus c. 17. §. 47. stimo, sic esse quaestionem dissolvendam, ul di­ instil, hoc ultimum capul Marci admittit ul pariem ôd DE VElîBO DEI evangelii, til non sit opus in hac re probanda diu­ tius laborarc. Ex cap. 22. Lucae quidam in dubium revocant historiam illam de sudore Christi sanguineo, et an­ gelica apparitione et consolatione, ut Hilarius te­ statur lib. IO. dc Trim el ilieronyin. lib. 2. contra Pclagianos. Causa quae hos permovit ea fuit, ne Christo infirmitatem cl animi dolorem tribuere vi­ derentur: qua etiam de causa quosdam calholicos praepostero zelo c suis codicibus cx illis verbis Luc. 19. ridens civitatem flevit super illam abra­ sisse verbum, /levit, testatur Epiplianius in Ancoralo. At corte isli timuerunt ubi non erat limor. Si enim Christus ut homo poluil imminente passione pavere et laedere,ut etiam Malth. c.2G. cl .Mare. 14. testantur ; cur non poluil eadem ratione sudare cl angelicam consolationem admittere ? cl si corpus habuil passibile cl animam senlienlcm; cur non potuit dolerc cl flere ? 1 laque Athanasius lib. G. ad Thcophilmn, qui est de. bealiludinc filii Dei, ana­ thema dicii iis qui Christum sanguinem sudasse negant. Epiphanias quoque in Ancoralo, cl Augu­ stinus lib. 3. dc consensu evang. cap. 4. hunc lo­ cum Lucae ut cvangclicum agnoscunt : neque Hi­ larius cl Hieronymus locis citatis contrarium do­ cent, sed tantum monent, non in omnibus codici­ bus suo tempore fuisse, et proplerca non ita certae Ulici liabilmn. initium capitis 8 Joannis, quo adulterae historia conlinclur, non fuisse olim certae fldei, Erasmus docet in annotatione hujus loci ex Eusebio lib. 3. hist. c. 39. ubi sic dicii dc Papia loquens : Histo­ riam quondam subjungit do muliere adultera, quae occusala est a Judaeis apud Dominum: ha­ betur autem in evangelio quod dicitur secundum Hebraeos scripta ista parabola. Quibus verbis aperte indicat, sc non vidisse eam historiam in evangelio Joannis el sibi non tam historiam quam parabolam videri. Nihilominus lamcn dubium esse non debet , quin ea cl historia sil cl evangclica , cum legator in Ecclesia in sabbatho post domini­ cam 111. quadragesimae , el eam agnoscant gravis­ simi patresgraccl cl lalini: AmmoniusAlcxandrinus in suo monolessaro evangelico , Athanasius in sy­ nopsi in compendio evangelii Joannis , Chrysoslo* mus liom. 60. in Joann. Ambrosius in cpisl. 58. lib. 7. ad Studium . Hieronymus lib. 2. contra Pelagianos , cl Augustinus tract. 33. in Joanncm. 1dem quoque Aug. lib. 2. de adulterinis conjugiis cap. 7. eam islonain ab inimicis verae Ibici erasam fuisse de nonnullis codicibus dicit. Neque caussae nostrae oltlcil. sed prodest potius quod Eusebius scribit, Papiam Joannisdiscipuhim bupis historiae nu minissc: id enim signum esi rem c-se veram. Quod aulein cam Eusebius in suo co­ dice evangelii non habuerit . parum referi, forle eniin ab aliquo erasa cral. Adde quod probabile esi Eusebium non loqui de hac historia adulterae, m d de alia vere apocrypha : nam in textu graeco 1 usi bii non habetur nomen adulterae, sed "‘p' dubium aliquando cx li tisse, el nunc elium esse de* hero , longa oratione contendit Erasmus in amiutalione hujus loci : al eerie in Ecclesia publice le­ guntur haec verba in dominica in albis. Eundem locum agnoscit Cyprianus lib. desimplicilnleprae­ latorum , Athanasius lib. I. ad Thcopliylum , qui esi de unita Deitate , Joann. II. Papa in cpisl. ad Valerium . Hieronymus in prologo epistolarum ca­ nonicarum. idocius in lib. adversus Varimundutn, cl Eugenios Carthaginiensis apud Vielorcm lib. 2. dc persecutione vvamlaliea. Quare verba illa verum esse pariem scripturae divinae non dubium est. CAPUT XVII. Dc epistola ad Hebraeos. Duplex dubilatio dc hac epistola fuit, una de an­ ciore , altera dc aulorilale ejus , quae lamcn ita connexae sunt , ul pauci sini , qui de uno dubi­ taverint , el non de allero. Primum igitur cx an­ tiquis haereticis .Marcion , leste Hier, praef. in cpisl. ad Titum : cl Arius , teste Theodorelo prae­ fatione in cpisl. ad llacbraeos, epistolam ad He­ braeos, neque Pauli esse, neque sacram docebant. Ex novis haereticis l.ulhcrus in prologo cpisl. ad Hebraeos hanc epistolam nec esse Pauli , nec ul­ lius Apostoli contendit y quod quaedam contineat contra evangelical» el aposlolieam doctiinam. LuIhero subscribit Brcnlius in confess, vvirlcmberg. c. de sacra scriptura , cl Kemnilius in examine 4. sess. cone, trident, mngdeburgenses quoque cent. 1. lib. 2. cap. 4.coi.55. el alii hujus temporis hae­ retici, exceptis Calvinislis : Calvinus enim in instil, impressa anno 1551. cap. 8. §. 216. contendit, hanc epistolam esse vere aposlolieam, cl errare in hac parte Lulhcranos: tamen an Pauli sil, an alte­ rius apostoli, ul Barnabae. aut Lucae, dubitat Cal­ vinus, ul palcl ex eadem instil, c. 10. §. 83. cl cap. 16. §. 25. quocirca ministri calvinislac in ea confessione quam obtulerunt Pissiaci ari. 3. , po­ nunt hanc epistolam in numerum divinarum scri­ pturarum . sed tanquam auctoris incerti. Praeter hos manifestos haereticos, calholicos cliam quosdam . cl praesertim latinos de auctore hujus epistolae dubitasse, cl proplerca eam mino­ ris fecisse . teslis esi Eusebius lib. 3. hist. c. 3. nec non d. Hieronymus in hb. de viris illustribus in Paulo , ubi dicit: hanc epistolam a quibusdam latinormn negari esse Pauli, sed vel Barnabae, vel Lucae, vel Clementis romani pontificis. \ddil Sixtus Senens, hb. 7. bibliothecae sanctae, a qui­ busdam etiam attribui Tertulliano. Nostris tempo­ ribus Erasinus ad finem annotationum in hanc epi­ stolam , cl Cnjclanus ad initium commentariorum in eandem epistolam , quaestionem jam olim sopi­ tam Herum revocarunt in lucem. Verum hanc epistolam cl canonicam esse , cl Pauli apostoli, facile probari potest. Primum, quo­ niam nomine apostoli Pauli legitur in Ecclesia in He verbis illis, quae habentur c. ull. cpisl. I. Jo: dic Nalalis Domini cl alias frcquenlcr. Secundo , T < ‘-uni qui testimonium dant in caclu , Paler , quia producta in testimonium ac rcccpla est ul - ’ 6 .· ' « f .spirifi' Sanctus,el hi 1res «num sun!. Pauli a mullis antiquissimis pontificibus, ul Clc- LIRER PRIMIS monte 1. in cpisl. ad Corinthios apud Eusebium lib. 3. e. 38. Innnoccnliol. in cpisl. 3. ad Exupcrium, Gclasio I. in concilio episcoporum LXX. Tertio , quin ponitur in canone sacrarum scripturarum no­ mine Pauli a concilio Laodiccno can. 59. Cnrlling. III.can. 17. cl Trident, scss.î. el agnoscitur etiam ut Pauli a Mcaeno I. teste b. Thoma in hanc epi­ stolam : cl ab EplicsinO I. et Chalcedonensi ap­ probantibus duodecim capitula Cyrilli , (piorum decimum tale est : Pontificem et Apostolum con­ fessionis nostrae factum esse Christum, divina scriptura commemorat etc., etiam ah Arausicano II. canone ullim., ubi cl apostoli , et divina scri­ ptura esse dicitur. Quarto , quoniam recepta fuit semper ab omni­ bus gr.iccis patribus , ul patet, tum quia omnes eam ul apostoli citant, Ium quia b. Hieronymus in cpisl. ad Dardanum id afilrmal , tum etiam quia omnes qui canoncm exponunt. hanc epistolam cum celeris Paulmis numerant , ul Origenes apud Eu­ sebium lib. <». cap. 18. Iiislor. cl ipse Eusebius lib. 3. cap. 3. Gregorius Nnzianzcnus in carmine do canone Scripturae , Athanasius in synopsi , Epiphauius haeres. 7G. Damascenus lib. 4. cap. 18. Quinto , recepta fuit etiam ab omnibus Latinis post Lactantium. Soli enim Tcrlullianu<', Cypria­ nus, Lactantius, Arnobius hanc epistolam non vi­ dentur agnoscere; nec enim eam unquam citant, quod scium: at Hilarius lib. 12. dc Truiil. Ambro­ sius lib. 2. de Cain cap. 2. Ilicron. in cpisl. ad Dardanum dc Terra promissionis, August, lib. 2. doclr. christ, cap. 8. el RnBinus in symbolum. el alii deinceps omnes eam ul Paulinam agnoscunt, el frequentissime citant. Philaslrius vero in catalo­ go hacrcsmn, inter haereticos numerare non du­ bitavit, qui eam epistolam vel rejiciunt, vel Pauli esse negant. Aon autem debet duorum aut trium Latinorum dubitatio anteponi certissimae confes­ sioni omnium aliorum. Sexto, videtur b. Petrus hujus epistolae mentio­ nem facere; Petrus enim priorem epistolam scri­ psit ad Hebraeos infer gentes dispersos, ul palet cx titulo, nique Oocumenius docet, el ipse etiam Erasmus ad initium annotationum in hanc cpistol. contendit: posteriorem ad eosdem scripsit, ul col­ ligitur ex illis verbis cap. 3. Hanc vobis charissimi secundam scribo epistolam. In eodem autem capite postea subjungit: Sicut et charissimus fra­ ter noster Paulus scripsit vobis. Scripsit igitur Paulus, Petro teste , epistolam aliquam ad He­ braeos. Postremo, epistola haec catholicorum omnium consensu, vel est Pauli, vel Lucae, vel Barnabae, vel Clementis romani, vel certe Tertulliani : sed Tertulliani esse non potest, cum Clemens Alexan­ drinus, (pii aliquanto antiquior Tertulliano fuit, af­ firmet hanc epistolam esse Pauli, apud Eusebium lib. G. hislor. cap. 11. Quid, quod ipse Tertullia­ nus hanc epistolam Barnabae esse putavit, ut Hie­ ronymus docet lib. dc viris illusi, in Paulo? Neque etiam esse potest Clementis romani, cum ipse Cle­ mens eam citaverit tanquam apostoli Pauli in qua­ dam sua epistola ad Corinthios, ut Eusebius refert lib. 3. hist. cap. 38. ac demum cum in line hujus SI epistolae auctor dicat: /impiius autem deprecor vos hoc facere, quo celerius restituar vobis. Ista enim verba nullo modo Clementi convenire pos­ sunt, qui cum esset episcopus romanus, non in Judaea, sed Romae habitaturus erat. Ex quibus ap­ parel, quam inepte Erasmus ad Unem annotatio­ num in hanc epistolam ejus auctorem Clementem facere conelur. Denique, nec Lucae, nec Barnabae epistolam esse, nec alterius omnino quam Pauli, satis probant argumenta supra allata : sed quando etiam aut Lucae, aut Barnabae esset, aposlolici viri esset, nec aposlohca auctoritate carere deberet. At contra hanc epistolam quinque argumenta proferunt Magdeburgenses, quibas argumenta I.utbcri el Erasini simul complectuntur. Primum est, quia prudens vetustas dc hac epistola dubitavit. Respondeo: inepte dici vetustatem de hac epistola dubitasse, cum unum solum Cajum ex Graecis, et duos vel 1res ex Latinis proferre possint, cl nos contra tot pontifices, tot concilia, omnes Graecos, uno excepto, cl omnes Latinos, tribus vel quatuor exceptis, pro nobis habeamus. El si dc antiquita­ te, non dc multitudine agatur, antiquior est Cle­ mens Romanus Cajo, cl Clemens Alexandrinus Ter­ tulliano, cl Dionysius Areopagita utroque, qui ta­ men hanc epistolam Pauli nomine citat in epistola ad Titum. Secundum argumentum est, quia non habet ad­ jectum initio nomen Pauli, ul habent omnes aliae epistolae, quanquam hoc argumentum fatentur ipsi ibidem non esse usque adeo grave. Respondeo cum Hieronymo pracfat. in cpistol. beati Pauli: si ideo non esi Pauli, quia non habet praefixum no­ men Pauli: nullius esse, quia nullius habet nomen, Quid, quod epistola prima Joannis non habet ejus nomen praefixum, cl tamen Joannis esse minime dubitatur? Et contra, cvangclia quaedam Thomae, Barlholomaci, Jacobi, Nicodemi nomen praeferunt, cl ab omnibus tamen nec immerito rejiciuntur. Addo praeterea, justis dc causis nomen suum huic epistolae Paulum non addidisse. Vel enim id fecit, ul ibidem Hieronymus docet, quia sciebat, nomen suum invisum Hebraeis esse quamvis nd fidem jam conversis, propicrea quod ipse prae coeleris legem veterem esse abrogatam acerrime disputabat, cujus legis illi adhuc aemulatores erant, aci. 21. Vel, ul idem Hieronymus docet in cap. I. ad Galatas, quia in hac cpisl. ad Hebraeos cap. 3. dicturus erat, Christum esse Apostolum confessio­ nis nostrac , noluit initio se more solito Paulum apostolum nominare, ne videretur, sc cum Christo aliqua ex parte conferre. Vel denique, ul Theodorelus pracfat. commentar in hanc epistolam docet, quia Paulus non erat apostolus Hebraeorum sed gentium, ut ipse fatetur Galat. 2., noluit more so­ lito incipere Paulus apostolus , sed nudam doctri­ nam exponere, non quasi apostolus el magister, sed ul amicus cl socius. Quocirca in fine episto­ lae ponit: Itogo autem vos fratres , ut sufferatis verbum solatii, etenim perpaucis scripsivobis etc. quasi dicere velit : non aegre feralis , si ego qui proprius apostolus vester non sum, per lileras vos monere cl cohortari volui. Id enim feci ul vos con­ solarer, non ul imperarem. Has omnes rationes 52 l>E \ UUJO DEI iillipii Clemens Alexandrinus apud Euseb. lib. C. de se, sed de hominibus sui temporis, quemadmo­ cap. 11. dum Isaias cap. Gl. in persona populi dicit: Facti Tertium argumentum surnunla diversitate styli, sumus ul immundus omnes nos , et quasi pan­ siquidem oratio hujus epistolae longe gravior, co­ nus menstruatae universae justitiae nostrae·,non piosior, ornatior est, quam coelerarum. Aeque sa­ est, qui invocet nomen tuum, qui consurgat, cl tisfaceret qui responderet, hanc epistolam esse teneat te etc., quo loco non loqui Isaiam de scipso scriptam hcbraicc, cl apostolum propria lingua me­ palet, quia ibidem longa oratione Deum invocat. lius loqui potuisse quam aliena , id est, graeca. Addo praeterea, non esse absurdum si Paulus po­ Aam epistolam hanc non hcbraicc scriptam esse, nat se in numero eorum , qui ab apostolis confir­ sed graeco patet, tum ex eo quod citantur in hac mati sunt; non enim hic agit de confirmatione per epistola testimonia secundum versionem l.XX, tum doctrinam, sed per miracula: ait enim, salutem, id etiam quia auctor epistolae cap. 7. interpretatur est, salutis praedicationem confirmatam esse per nomen hcbraicum Mclchisedecb, id csl. rex pacis, apostolos, contestante Deo signis et prodigiis: quis quod non faceret, si hcbraicc loqueretur. autem negare potest, Paulum quando conversus Itespondenl aliqui: hanc epistolam non hcbraicc csl, etsi evangclium plenissime didicerit per reve­ sed graccc primum esse scriptam, ct quidem sen­ lationem. tamen confirmatum esse in fide auditis tentias Pauli esse, verba autem Lucae, aut Clemen­ miraculis Pclri cl aliorum apostolorum, ct praeci­ tis, quo tanquam interprete cl scriba Paulus usus pue eo miraculo, quo ipse per manus Ananiac lu­ sil. El ideo epistolam hanc esse magis ornatam men oculorum recepit? quam caelcrc sint, quia sermo hujus epistolae, non Quintum argumentum : auclor hujus epistolae a Paulo ul caclcrarum , sed ab alio magis diserto pugnat cum doctrina Domini; Dominus enim dicit, compositus sil. Ha Origcncs apud Eusebium lib. Mallii. II. Venite ad me omnes: hic autem exclu­ G. c. 18. Alii existimant, epistolam hanc hcbraicc dit eos qui semel peccaverunt ; sic enim loquitur primum esse scriptam , ac deinde translatam in c. 6. Impossibile csl eos qui semel sunt illumina­ graccum sermonem a Luca , vel a Clemente. Ita ti. rursus renovari ad poenitentiam. Eleap. 10. respondet Eusebius lib. 3. histor. cap. 38. cl Cle­ affirmai, non relinqui hostiam pro peccato iis, qui mens Alexandrinus apud Eusebium , lib. G. cap. voluntarie peccant post acceptam notitiam verita­ II. Aeque repugnat huic responsioni interpretatio: tis. El cap. 12. Esau non invenisse locum poeni­ non enim apostolus interpretatur Mclchiscdcch tentiae. nomen hcbraicum graece, sed hcbraicc, ul c.x ety­ Ilcspondco: non magis haec loca pugnare cum mologia cl vi nominis aliquid probet. Quemadmo­ illo Venite ad me omnes, quam pugnent verba dum si latine quis dicat homicidium , csl hominis Domini, Matthaei 12. ubi dicit, blasphemiam in caedes: cl graccc ΔωρίΒίος estΘε«. lia hc­ Spiritum Sanctum non remitti, neque in hoc sae­ braicc p'vx '3^0 esi pe ρ^χ: quampiam si inter­ culo, neque in futuro. Apostolus enim non de quo­ pres addidisset interpretationem non esset absur­ cumque peccatore loquitur, sed de eo qui peccat dum; ul Exod. 12. Est enimp/uise, id csl, transi­ in Spiritum Sanctum, id est, qui voluntarie oppu­ tus Domini, quae interpretatio non habetur in He­ gnat cognitam cl exploratam veritatem. braeo, cl Mallii.27 Eli, Eli etc. id est, Deus meus, Porro dicuntur talia peccata irremissibilia Iribus Deus meus etc. Aeque illud obstat dc Scripturis dc causis. Primo, quia ul plurimum ejusmodi ho­ citatis secundum versionem l.XX: Apostolus enim mines non convertuntur, nec ejusmodi peccata re­ si Hcbraicum scripsit, ex hebraeo fonte testimonia mittuntur, etsi absolute contrarium potest accide­ protulit; tamen interpres graccus ea verba a Paulo re, cl aliquando re ipsa accidit : sicut in morbis citata ita vertere voluit, ul antea verterant illa ea­ corporalibus, cos vocamus incurabiles qui ul plu­ dem l.XX. ne aliquid novi Graccorum auribus in­ rimum non curantur, etsi quandoque curentur; ct ferret. Neque id csl novum ; quam multa enim te­ cos vocamus curabiles qui ul plurimum curantur, stimonia hebraeo sermone protulit idem Apostolus etsi quandoque non curentur. Secundo, quoniam in concione, quam habuit in Synagoga Antioche­ qui in Spiritum Sanctum peccant,directe resistunt na? cl Lucas tamen ea omnia retulit aci. 13. secun­ gratiae, qua sola curari possent , quemadmodum dum versionem I.XX. Ex bis duabus solutionibus, qui non potest sanari nisi sectione venae, cl nullo tametsi ulraquc probabilis csl. tamen prior cum modo admittit hoc remedium, recte medicus dc eo simplicior, tum etiam expeditior esse videtur. pronuntiat, fieri non posse ul sanetur; nec tamen Quartum argumentum , quo maxime nituntur proplcrca negatur, quin possit aliquis sapienlissiM.igdeburgenscs, ejusmodi est: Auclor hujus epi­ mus medicus aegrolo persuadere ul admittat ve­ stolae np 2. ponit se in numero eorum , qui ab nae sectionem. Tertio, qui ex malitia peccat nihil apo>toli> ad fidem conversi sunt, dicit enim: Quo­ habet in se unde remissionem mercatur, cl proplcmodo nos effugiemus , si tantam neglexerimus rea dicitur ejus peccatum irremissibile , quamvis salutem? quae cum initium accepisset enarrari absolute remitti possit. Qui autem peccat ex igno­ per Dominum, ab cis qui audierunt in nos con­ rantia vel infirmitate , aliquid habet unde miseri­ firmata est. contestante Deo signis el virtutibus cordiam Dei provocet, juxta illud Apostoli 1. Tietc. At Paulus G alat. I. graviter affirmat, se non raolh. I. Misericordiam consequulus stim, quia ab homine, nec per hominem,sed a Cbristo per re­ ignorans feci in incredulitate. Atque haec quidem responsio salis esse videlur velationem didicisse evangehum: non igitur Paulus ad eam tollendam difficultatem, quae ex prioribus hujus epistolae auctor est. Respondeo primum: b. Paulum haec dicere, non locis oriebatur. Potest etiam alia adhiberi. Nam LIBER PHIMI S priorem locum qui habetur Ilebr. G,, exponunt inulti ac ferme omnes, ul Chrysoslomus, Theodorelus, Occumcnius, Thcophylaetus, Anschnus, Se­ dulius et alii in hunc locum , necnon Augustinus in line exposil. inchoatae in cpisl. ad Roman., de renovatione ad poenitentiam quae lit in baptismo; non ad eam quae Iit in reconciliatione post bapti­ smum. Nam quod de baptismo loquatur hic b. Paulus, satis indicant verba illa : Aon rursum ja­ cientes fundamentum poenitentiae, /idei, bapti­ smatum etc. el illa; Eos qui semel sunt illumina­ ti. Num apud Dionysium cap. 2. ccclesiasl. hie­ rarch. et alios veteres, baptismus dicitur illumina­ tio, quia est sacramentum Odei. El illa : Bursum renovari: nam ul Augustinus loco citato docet, per baptismum proprie renovamur, per reconcilia­ tionem curamur. Denique illa; Iterum crucifigen­ tes Filium Dei: nam in baptismo repraesentamus Christi mortem; el sepulturam , ul dicitur Roman. 6.,et sicut semel tantum Christus mortuus est, ita el nos semel tantum baptizari possumus. Beatus Paulus igitur adversus fidei desertores disputat ac docet, neminem sperare debere , se post bapti­ smum in Ecclesia susceptum alibi posse jacere aliud fundamentum , el invenire aliud baptisma; nam id impossibile csl, cum unum sit lanium ve­ rum baptisma, cl illud repeti non possit. Eundem sensum habet secundus locus. Vere enim volun­ tarie peccantibus, idesl, recedentibus a jam co­ gnita et suscepta fidei veritate , non relinquitur hostia pro peccato', non quia non est locus poeni­ tentiae, sed quia nulla csl vere cllicax hostia nisi mors Christi, quam illi apostasia sua contemnunt. Nec enim alius Christus inveniri potest, nec alius baptismus, in quo mors ejus repraesentetur. Ad illud ex capite 12. dico: Esau duobus modis non invenisse locum poenitentiae: uno modo apud patrem suum . quia res perdita erat irrecuperabi­ lis: allero modo apud Deum, quia non recte poe­ nitentiam egit, ul Chrysoslomus hunc locum expo­ nit. Apostolus igitur deterrere volens homines a lapsu, proponit incertum exitum poenitentiae. Ut enim Esau non potuit recuperare haercdilalcm, quia erat irrecuperabilis , ita peccator non potest recuperare innocentiam, virginitatem , ct similia: et quemadmodum Esau non recte poenitentiam egit, quamvis fleverit, ct ideo Deum non placftvil, ita saepe peccatores poenitentiam agere videntur, et tamen Deum non placant, quia non agunt poe­ nitentiam ul oportet. Argumentum sextum csl Cajclani in commenta­ rio hujus epistolae. Auctor hujus epistolae probat cap. 1. Christum esse Filium Dei ex illis verbis li­ bro 2. Reg. cap. 7. Ego ero illi in 1‘atrem : cl haec verba inlclligunlur ad lileram dc Salomone, el solum ex litorali sensu sumuntur argumenta fir­ ma; igitur vel iste auclor non csl Paulus, vel Pau­ lus non solido argumentatur. Respondeo : similiter argumentari Apostolum Roman. 10. ct 1. Corinth. 9., nec tamen posse di­ ci, aut non esse Pauli eas epistolas , aut Paulum non solide argumentari. Argumentum igitur Apo­ stoli ideo fortissimum est. quoniam illi ad quos scribit admittebant, Salomonem typum Christi gesBeil.iiimi.xi. Vol. I. ss sisse, nec poterant hoc negare, ul d. Augustinus probat libro de unit. Ecclesiae cap. ft. Nam el 2. Reg. 7. cl ps. 71. dicuntur mulla de Salomone, quae ei non conveniunt nisi ut figura erat Christi. I l illud: Stabiliam thronum regni ejus usque in sempiternum. El illud: Dominabitur amari usque ad mare: et adorabunt eum omnes reges terrae, omnes gentes servient ei, etc. Argumentum septimum ejusdem Cajclani est. Ad Ilebr. 9. dicit auctor, fuisse in Arca urnam ha­ bentem manna, el virgam Aaron quae fronduerat, cl tabulas Legis: sed lib. 3. Reg. cap. 8. solae ta­ bulae referuntur fuisse in Arca; igitur aut mentitur Paulus, aut hujus epistolae auctor non est Paulus. Respondeo: lempore Salomonis non fuisse in Ar­ ca aliud quam tabulas Legis, ul dicitur 3. Reg. 8., tamen postea a Judaeis positas intra Arcam etiam urnam el virgam; id quod Paulus ex traditione sci­ re potuit. Ita solvit Ttieophylactus, qui etiam mo­ net. Hebraeos sui temporis id sensisse. Adde quod auclor libri Regum cum dicit: In Arca autem nihil erat aliud nisi duae tabulae, videtur innuere, suo lempore fuisse aliquid aliud , quod non erat tem­ pore Salomonis: videtur enim dicere voluisse, etsi nunc alia quaedam sint in Arca praeter tabulas Legis: tamen quo lempore Arca in templum a Sa­ lomone adducta csl, nihil in ea erat praeter duas tabulas. Quid si etiam, ul quidam volunt, urna et virga in parle aliqua exteriore Arcae, non intra ipsam Arcam fuerint? Argumentum postremum Erasmi et Cajclani csf. Auclor hujus epistolae cap. 9. loquens de testa­ mento proprie dicto, quod morte testatoris confir­ matur. allegat verba Exod. 24. Hic est sanguis foe­ deris, quod pepigit Dominus vobiscum : atqui in Exodo secundum hebraicam veritatem nulla sit mentio testamenti, sed pacti: illa enim verbaExod. 24. π5νί D'^i 52 5y nw m? w H'*C ΠΟΊ non habent ahum sensum quam istum: Ecce sanguis foederis quod pepigit Domi­ nus vobiscum super omnibus verbis istis; igitur aut Paulus non tenebat hebraicam linguam, aut hujus epistolae auclor non esi Paulus. Respondeo: vel est quaestio dc re, vel dc nomi­ ne; si de nomine, injuste Erasmus hunc auctorem accusat; nam non solum iste auclor, sed etiam 70. interpretes vocem perpetuo vertunt idesl, .testamentum , ut palet ex psalmis quos ex versiune 70. habemus, ct Hieronymo in c. 2. Malachiae, ubi alllrmal 70. semper fere vertisse testa­ mentum. El apostolus Paulus Roman. 9. Galal. 3. ct 4. el alibi loquens de lege vetero , semper te­ stamentum vocat id quod Hebraei dicunt priS}, im­ ino adeo trita est in Ecclesia haec vox tcsl.iincnlum pro hebraica ΓΗΊΧ ul nihil frequentius dica­ mus , vel audiamus, quam testamentum vetus ct testamentum novum. Si autem non dc nomine, sed dc rc quaestio est, quasi auctor hujus epistolae ad testamentum pro­ prie dictum detorserit hunc locum Exodi, in quo agitur dc foedere: respondendum est : promissio­ nem vitae aeternae , de qua per figuras in testa­ mento veteri, cl aperte in novo agitur, esso simul testamentum ct pactum: testamentum, quia conlis 51 de verbo ΓΊ.ι alii passim. Legitur quoque frequenter in Ecclesia nomine Jacobi apostoli. Epistola secunda Petri citatur nnminc Petri ab Iliginio episl. 2. a s. Gregorio hom. 18. in E/.cchic1cm, cl at> aliis passim. Legitur in Ecclesia in fe­ sto transfigurationis. Praeterea vel oportet confi­ teri. hanc epistolam esse Petri, vel contineri into­ lerabilem errorem , quod nullus baetentis dicere ausus csl. Nam. cap. 2. auctor dicit: Hanc vocem nos audivimus, cum essemus cum ipso in monte sancto, etc. al ccric in monte sancio cum Dominus transfiguratus csl. soli cum Domino luerunt. Pe­ trus. Jacobus, cl Joannes, ut cvangclium loquitur, Mallii. 17. Igitur epistolae hujus auctor, aut insi­ gnis aliquis impostor fuit . aut csl unus e Iribus apostolis Christi primariis. El quamvis parum re­ ferat, cujus sil c tribus quantum allinet ad aucto­ ritatem, tamen salis constat non esse Jacobi, aut Joannis : Ium quia nemo hoc unquam dixit ; Ium eliam quoniam auctor aperte initio epistolae vocat c \ r i T .win. se Simonem Petrum apostolum Jesu Christi. Quo argumento persuasus Beda , in commentario ad De epistola Jacobi. Judac. secunda 1‘ctri, hanc epistolam miratur, qua ralionc dubitari po­ secunda et tertia Joannis. tuerit dc auctore hujus epistolae. Epistola Judac citatur ut Jmlac apostoli a Dio­ nysio de divin, nom. cap. 4· Tertulliano lib. dc De his epistolis quosdam olim dubitasse an re­ habitu muliebri, a Cypriano in lib. ad Novationum, vera aposlolicao essent, testis csl Eusebius lib. 3. cl a posterioribus frequentissime. Eadem quoque hislor cap. 2.7. el d. Hieronymus lib. dc viris illu­ testimonium habet ab Origene lib. in cap. <>. stribus, in Jacobo, Juda, Peiro, el Joanne. Ex rc- ad Rom. ah Epiphanio hacrosi 7G. et a Hieronymo ccnlioribus Lulherus in prologis harum epistola­ in cap. 1. ad Titum, el in catalogo script. Epistola secunda Joannis citatur a Cypriano in rum, Ilrcntius, Kemnilius , el ccnlurialorcs locis notatis capile superiore, epistolam Jacobi el Judac lib. 2. sententiarum concilii Carlhagincnsis circa penitus contemnunt : dc reliquis dubii haerent: finem. Epistola tertia ejusdem citatur a Dionysio Coo­ quanquam Lulherus in prologo epistolae ad He­ braeos posteriorem Petri epistolam inter canonicas lest. hierarch, cap. 3. ponit. Erasmus in annotationibus ad has epistolas, Al contra non desuni argumenta. Ac Primum epistolam Jacobi nlïïrmal non redolere aposlolicam quidem Erasmi est contra epistolam Jacobi. Haec gravitatem; dc secunda Petri dubitat ; dc secunda epistola si est ullius Jacobi. illius eerie erit, qui el Icilia Joannis asserit, eas non esse Joannis apo­ fuit primus episcopus Hierosolymorum, el dc quo stoli, sed cujusdam alterius; dc epistola Judac nihil tam mulla dicuntur in actis apostolorum , el epidicit. Cajetunus dc auctoribus epistolae. Jacobi, Ju­ slol. ad Calat, sed hunc non vere esse apostolum dac, i t secunda ac tertia Joannis dubitat, cl prop- ex duodecim constat ex Hieronymo in comment, lorea etiam eas minoris auctoritatis vull esse, quam cap. 1. ad Galat. ubi dicit, graviter errare eos qui racleras. Porro Calvinus omnes recipit, et calvini- dicunt, Jacobum istum esse unum ex duodecim. slnc in illa confessione Pissiaccnsi ari. 3. Respondeo: argumentum hoc Erasmi manifesto Nobis jam non licet aliud senlire, quam esse has mendacio inniti. Hieronymus enim non dicit erra­ epistolas aposlolicas ct divinas. Probatur primo dc re cos qui sentiunt, hunc Jacobum esse unum ex omnibus simul; quoniam ponuntur in catalogo no­ duodecim, sed eos qui dicunt, hunc Jacobum esse mine apostolorum Petri, Jacobi. Joannis, el Judac fratrem Joannis . ct quem Herodes capile plodi a concilio Laodicensi, Carlhagincnsi III., Floren­ jussit. Esse nutem hunc nostrum Jacobum unum tino el Tridcnlino supra citatis; item ab Innoccn- ex duodecim idem Hieronymus docet, ct probat in tio I. ad Exuperium epist. 3. el Gclasio in conci­ libro advers. Helvidium bis verbis: Nulli dubium lio 70. episcoporum. Praeterea ab Origene hom. 7. est, duos fuisse apostolos Jacobivocabulo nuncu­ i i Josue. Epipbanio haeres. 7G. Alhanasio in sy­ patos·, .Jacobum Zebedaei, el. Jacobum Alpha ei: nopsi. Hieronymo in epislol. ad Paulinum de stu­ istum nescio quem minorem Jacobum. quem Ma­ dio Scripturarum . Augustino lib. 2. tie doctr. riae filium, nec tamen matris Domini Scriptura rlirist < qt. 8. llufllno in exposit. symboli. Isidoro commemorat, apostolum vis esse, an non'! Si lib. G. ctvmolog. cap. 1.. Damasceno lib. 4. c. 18. apostolus est. Alphaei filius erit: si non apostolus, Deinde de singulis seorsim. Nam epistolam Jacobi sed tertius nescio qui Jacobus, quomodo est fra­ ndfcrl ad probandum dogma ecclesiasticum conci­ ter Domini putandus*? el quomodo tertius ad di­ lium Mitevitanuin can. 7.. eandem citat Dionysius stinctionem majoris appellabitur minor ? cum de divin, nom. cap. 4., Cyprianus in lib. ad Nova- major et minor non inter 1res, sed inter duos so­ t.anmu, Augu-imus in episl. 29. ad Hieronym. ct leant praebere distantiam:et frater Domini apoη< I dispositionem deacrcdilate aeterna danda filiis Dei. quae non filii rala ante inorteni testatoris; te^lamentum enim csl dispositio do hacrcdilatc, quae non prius rala csl quam testator moriatur: < %l autem simul paclum illa Hei promissio, quia habet annexam conditionem: non enim vull testa­ tor Deus dare hacrcdilalcm aeternam nisi iis qui leges sunsobscrvavcrinl, el hac ratione dicitur foe­ dus el pactum. Jam ergo dc eadem re loquitur Moyses Exod. 24. el Paulus Hebr. 9. el Moyses quidem vocal paclum. sed inlclligit non qiiodctmqiic paclum. sed pactum dc danda haercditalc post mortem testatoris. el propterca sanguinem asper­ sit in populum, qui figura csl sanguinis Christi pro nobis effundendi : Paulus autem vocat testamen­ tum, sed inlclligit dc testamento non qualicumque, sed conditionalo. idcsl. quod simul sit paclum. I.IBI'.tl PHIMIS stultis sil, Paulo dicente, alium apostolorum t idi neminem, nisi Jacobum fratrem Domini. Praete­ rea hoc idem mullis rationibus probari posset: sed quia nec est necessarium hoc loco, el ego breviti* Ii studeo, hoc solum dicam : Si non est Jacobus hic noster unus ex numero duodecim apostolo* rum, unius apostoli ex duodecim nullam Heri me­ moriam in Ecclesia ; consl.il enim ex evangclio JIallh. 10. duos fuisse Jacobos inter duodecim: Ja­ cobum Zebedaei et Jacobum Alphnei : in Ecclesia autem non Iit memoria nisi Jacobi fratris Joannis dic 25. Julii , el hujus Jacobi qui scripsit hanc epistolam, el fuit episcopus primus llierosolimac die 1. Maji; si ergo iste non csl ille Jacobus ΛΙphaci, sequitur, illius nullam prorsus lieri memo­ rium, quod certe csl absurdissimum. Argumentum secundum. Anclor hujus epistolae non utitur solita apostolorum salutatione, sed pro­ fano more lanium dicit: Jacobus Dei el Domini no­ stri Je.su Christi servus, duodecim tribubus, quae sunt in dispersione, salutem; ergo non csl veri­ simile eam esse Jacobi. Respondeo ad hoc argu­ mentum, quod csl Cajelani in hunc locum: Si ista profana salutatio censenda csl, illam esse haben­ dam magis profanam, quae habetur ad. 15. \posloli et seniores fratres his qui sunt Antiochiae, Syriae,et Ciliciae fratribus ex. Gentibus salutem: atqui nullus catholicus hanc salutationem ut profa­ nam reprehendere auderet: igitur neque illam Ja­ cobi ullus ut profanam reprehendere debet. Argumentum tertium conti a eandem epistulam Magdeburgensium, ccnlur. I. lib.2. cap. i.coi.51. quemadmodum et caetera quae sequuntur. Euse­ bius afllrmal lib. 2. histor. cap. 23.. hanc episto­ lam, el illam Judac esse adulterinas ; igitur non sunt lirmae auctoritatis. Kespondeo : mendacium esse hoc, non argumentum; haec enim sunt Eusebii verba luco citato ab adversariis: Sciendum, in­ quit , est, quod a nonnullis non recipiantur. El addit: .Vos tamen scimus . eliam istas eum caele­ ris ab omnibus pene Ecclesiis recipi. Argumentum quartum. Hacc epistola mullum aberrat ab analogia doctiinac iipuslolicac. Aam c. 2. juslilicationcm non lidei soli , sed operibus adscribil, cum Paulus Roman. 3. dicat. hominem juslilicari ex tide sine operibus. Respondeo : hoc argumento confiteri hilhcranos, se esse lilios vete­ rum illorum haereticorum contra quos epistola ista scripta fuit. Audi enim, quid Augustinus scribat li­ bro de lide el operibus cap: I ί. Quamobrem , inquit, jam illud videamus, quod excutiendum est a cordibus religiosis, ne. mala securitate salutem suam perdant, si ad eam oblinendam su/Jicere fidem putaverint, bene autem vivere , el bonis operibus viam Dei tenere neglc.verinl. Xam eliam temporibus apostolorum, non intellectis quibus­ dam subobscuris sententiis apostoli Pauli. hoc cum quidam arbitrali sunt dicere . etc. El infra. Quoniam cryo haec opinio tunc fuerat exorta, (diae apostolicac epistolae Petri. Joannis. Jaco­ bi, Judac contra eam maxime dirigunt intentio­ nem, ut vehementer astruunt, {idem sine operi­ bus non prodesse: sicut eliam ipse Paulus non quamlibet /idem qua in Deum aeditui, sed eum 5ύ salubrem planeque evangelicam definivit, cujus opera ex dilectione procedunt. •VI argumentum autem respondemus cum Augu­ stino praef.il. iu psal. 31., apostolos non pugnare inter se: nam Paulus loquitur dc prima justifica­ tione qua homo Iit justus ex injusto , el nomine operum inlclligit opera quae fiunt sine lide ct gra­ tia solis viribus liberi arbitrii: Jacobus autem lo­ quitur de secunda justificatione, qua quis ex justo Iit justior; juxta illud Apocalypsis ull.: Qui juslu; csl, justificetur adhuc; el nomine operum inlelligit opera , quae fiunt cum lide el auxilio gratiae Dei. Quemadmodum enim non potest homo sci psum procreare, vtl a mortuis excitare; tamen poslcaquam natus est potest scipsum opere suo alere clangere: ita non potest peccatorseipsum justum facere; tamen potest , cum justus est , operibus suis augere justitiam. Sed dc hac quaestione suo loco plenius disputabitur. Argumentum quintum. Haec epistola mul i est de opere Christi , el doctrina fidei, ct solum de operibus concionalur: solent vero apostoli semper aliquid interserere dc lidei doctrina ; non igitur aposlolica hacc epistola est. Respondeo : Aposto­ lum Jacobum dc industria totum esse in operibus commendandis, ut ex Augustino supra demonstra­ vimus proptcrca quod lidei doctrinam satis expli­ cuerant evaiigelistae ct Paulus; el ii adversus (pius ipse scribit, doctrinam lidei nimis extollebant. ct bona opera ncgligebanl. Addo praeterea , si ideo hacc epistola adulterina indicanda csl, quia lota fere consumitur m operibus bonis commendandis: Proverbia quoque, el Ecclcsiaslcn Salomonis adul­ terinos hbrus existimari debere, cum nihil in iis, praeter conciones de moribus legatur, vel si Pro­ verbia el Ecclesiastes inter sacros libros habendi sunt, adversariis eliam consentientibus, nulla certe causa e»l, cur Jacobi epistolam libris illis persimi­ lem njiciamus. Argumentum sextum. Iste auctor c. I. el 2. vo­ cat legem libertatis legem testamenti veleris : at eam vocat legem servitutis apostolus Paulus , Galal. f. non igitur u traque epistola aposlolica esso potest : constat autem epistulam ad Galatas apuslolicam esse ; igitur quae fertur nomine Jacobi, non aposlolica, sed aposlulicae contraria csl. Respondeo: Jacobum non loqui de lege vetero sed de nova , cum cam legem libertatis appcll.il. Sed ideo illis visus est Jacubus loqui dc lege vete­ ro, qma mentionem facit decalogi praeceptorum, ct ipsi somniant legem novam non continere ulla praecepta, sed solus promissiones gratiae iideiquu praedicationem. At sine ulla dubitatione falluntui. Siquidem praecepta Decalogi non minus ad ehrisli.mus (piam .id hebratos peilinent. ut ex. 5. c. Matthaei aliisque Im is colligitur: sed huc interest inter novum ac vetus leslameiilum. quod vetus le­ ges adfcrcbat, non autem vires ad cas leges im­ plendas suppeditabat: proinde lex timoris ac ser­ vitutis , el dicebatur . ct erat, restamenlum vero novum una cum legibus gratiam praebet, quo ho­ mines adjuti, facile , libere, ac libenter implent ipsa praecepta , ct proptcrca dicuntur chrisliam nuit esso sub lege , el justis dicitur lex non essq, 56 DE VERBO DEI positi, non quod earn servare non debeant, sed quia lex cos non premil aut gravat, cum eam li­ bentissime hberrimeque servent. Sed Augustinum haec ipsa docentem audiamus, libro de nat. el gratia cap. 57. Si spiritu ducimi­ ni. inquit, non adhuc estis sub lege, utique lege quae timorem incutit, non tribuit charitatem, quae, charitas Dei diffusa esi in cordibus nostris, non per legis Hieram.sed per Spiritum Sanctum qui datus csl nobis. Haec est lex libertatis , non sertilulis, quia charilalis , non timoris ; de qua cl Jacobus apostolus ait: Qui autem perspexerit in legem perfectae libertatis etc. El cap. G. ad Galatas: Eadem, inquit. Scriptura. et idem man­ datum cum bonis terrenis inhiantes premit ser­ vos. testamentum vetus, cum in bona aeterna fla­ grantes erigit liberos, testamentum novum voca­ tur. El libro de continentia c. 3. Aon sumus sub lege, bonum quidem jubente non tamen dante, sed sumus sub gratia, quae id quod lex jubet fa­ ciens nos amare, potest liberis imperare. Argumentum septimum. Auclor hujus epistolae testimonia profert ex epistolis Peiri cl Pauli; non igitur ipse Apostolus sed aliquis cx apostolorum discipulis fuit. Respondeo: non citari in hac epi­ stola ulla loca Petri vel Pauli; sed inde adversarios esse deceptos, quod viderint ad marginem libri c regione verborum Jacobi loca quaedam Petri ct Pauli annolari. At cliam in marginibus epistolarum Pauli notari videmus loca quaedam cx epistolis Petri, et aliorum apostolorum ; ct ad marginem prioris epistolae Petri cl primae Joannis annotan­ tur plurima loca Pauli : nec tamen epistolae istae Petri, Pauli, Joannis in dubium revocantur. Nec enim ejusmodi annotationes significant unum apo­ stolum ab alio citari, sed similes sententias in apo­ stolis inveniri, quod Spiritus Sanctus ideo facit, ul ostenderet, se unum atque eundem eorum omnium auctorem esse. Quod idem videmus cliam in pro­ phetis: Isaias enim ct Michacas uno atque eodem vixerunt tempore, cum ulerque initio sui libri se scripsisse commcmorclin diebus Joalban, clAchaz, et Ezechioe Regum Juda, et tamen invenimuslsaiac 2. el Michacac 4. insignem prophetiam de Christo, non modo sententiis, sed etiam verbis iisdem desciiplain. Argumentum octavum. Epistolae hujus auclor non se vocat apostolum Christi, ut Paulus facit: non igitur credibile est, cum apostolum esse sed discipulum aliquem inferioris nolae. Respondeo: si ejusmodi ratiunculis fides haben­ da esset; non solum epistola Jacobi sed etiam ali­ quot alias Pauli cl Joannis rejiciendas fore. Siqui­ dem Paulus in epistola ad Philippenses, in ulraque ad Tbessalonicenses, clad Philemonem, non vocat se Christi apostolum, sed aut servum, ut facit Ja­ cobus, nut nihil addit: Joannes quoque nec in epi­ stolis, nec in Apocalypsi apostolum se nominat. Contra epistolam judac proferunt iidem Magdeburgenses argumenta quatuor. Primum, quia non ec vocat apostolum, sed hoc jam est solutum. Serandum, quia Judas asserit, se post apostolos \ Λ is-<·, cum ait : Memores estote verborum, quae ι ι·.·(ΙιΊα sunt ab apostolis Domini nostri Jcsu Christi, qui dicebant vobis, quoniam in novissi­ mo tempore venient illusores etc. citans operte quaedam ex secunda epistola Petri. Respondeo: .ludam simul cum apostolis vixisse, sed tamen po­ sterius epistolam scripsisse quam Petrum et Pau­ lum, el ideo merito potuisse eorum epistolas cita­ ro: quemadmodum cliam Petrus in secunda episto­ la mentionem facit epistolarum Pauli,cum tamen cl sinqd vixerint, cl eadem dic sint coronati. Argumentum tertium. Judas non in Graecia, sed in Perside praedicavit: igitur si quid scripsisset, non graeco sed persice scripsisset. Respondeo: Judam, etsi in Perside praedicaverit, tamen non ad Persas, sed ad Judaeos per orbem terrae dispersos epistolam suam scripsisse, ad quos cliam Petrus cl Jacobus scripserant. Merito proinde scribere vo­ luisse lingua gracca , quae tunc communissima crat. Praeterea quis non videt, quam ineptum argu­ mentum sil: Judas in Perside praedicavit ; igitur lingua pcrsica scribere debuit? Si quid enim vale­ ret ejusmodi argumentum, pari ratione colligere­ mus, Petrum qui Romae docuit, el cx eadem urbe duas epistolas scripsit, latino non gracce scribere debuisse ; cl Matthaeum qui predicavit in Aethio­ pia, oportuisse aclhiopica lingua scribere evangelium ; Paulum quoque qui in Italia praedicabat, cum scriberet ad Timotheum, ad Philemonem cl ad Hebraeos, debuisse latine scribere, non gracce vel hcbraicc. Argumentum quartum. Judas refert historiam al­ tercationis inter Michaclcm Archangehim el Diabo­ lum de Moysis corpore, ct vaticinium quoddam He­ noch: at nihil horum legitur in probatis Scripturis; igitur epistola haec inter apocryphas numeranda est. Respondeo: quamvis Tertullianus lib. de hab. mulieb. contendat, librum Henoch esse canoni­ cum. cl Reda in hanc epistolam dicat, tempore Judae librum Henoch verum cl canonicum in mani­ bus hominum fuisse, etsi modo non exstet: tamen probabilius videri, librum esse apocryphum. Caetermn, ul Hieronymus in capo 1. ad Titum, el Au­ gustinus lib. 13. de Civitate Dei cap. 23. cl lib. 18. cap. 38. dicunt, cliam in apocryphis esse aliquid veri, el hoc Judam protulisse, nec tamen proplcrca lotum librum approbasse; sicut etiam Paulus actor. 17., 1. Corinth. 15. el ad Titum 1. profert testimo­ nia cx ethnicis poetis, Arato . Menandro el Epime­ nide: nec tamen idcirco poetas illos consecravit. Al Judas, inquit Cajelanus, librum Henoch non ut apocryphum, sed ul propheticum citat. Respon­ deo cum Augustino lib. 15. de Civil. Dei cap. 23. sine dubio credendum esse, Henoch aliquid pro­ phetici el divini scripsisse, et ejus vaticinium in­ sertum fuisse in eo libro, quem .ludas citat ; sed cum librum proplcrca apocryphum esse , quod mulla incerta el fabulosa contineat simul cum hoc vero vaticinio quod Judas citat. Contra secundam Petri solum objicitur diversitas styli a prima, quam constat certo esse Petri; quae objectio Erasmi est, a quo non parum dissentiunt Magileburgenses, quippe qui scribunt, sibi videri valde similem stylum hujus epislolae, stylo episto­ lae prioris. Respondet beatus Hieronymus quae­ stio. 11. ad Hedibiam, styli diversitatem , si quae LI BEK PRIMUS sit, natam cx interpretis diversitate : nec enim Pe­ trum semper uno atque eodem interprete usum esse. Contra secundam cl tertiam Joannis solum obji­ ciunt auctoritatem Papiae apud Etiscbium, libro 3. hislor. cap. 39. cl Hieronymum de viris illustribus in Joanne. Tradidit enim Papias, duos fuisse Joan­ nes, unum apostolum, el alterum qui senior dice­ batur: cl quoniam auclor harum epistolarum . non apostolum, sed seniorem se nominat, verisimile esse videtur,duas has brevissimas epistolas Joanne seniore, non ab apostolo Joanne scriptas cssc. At haec levior conjectura est,quam ul opponi debeat, ne dicam praeponi tot Conciliorum, pontificum cl patrum auctoritati, qui has cpislolas Joanni apo­ stolo tribuunt; praesertim cum nec Papias dixerit, has cpislolas non esse Joannis apostoli ( solum enim ille duos Joannes nominal:uler autem cpislo­ las scripserit,tacet) cl Joannes apostolus merito se­ nior dici potuerit, quod post omnes apostolos vixe­ rit, cl ad extremam usque pervenerit senectutem. Porro sanctus Hieronymus de his epistolis adeo non dubitavit, ul eas citaturus in epistola 83. ad Evagrium, ita coeperit. Clangat tuba evangelica, /Ilius tonitrui, quem Jesus amavit / lurimum, qui e pectore Salvatoris doctrinarum /lucnla po­ tavit. CAPUT XIX. De Apocalypsi. Apocalypsim Joannis. cx antiquis haereticis, marcionislae respuebant, leste Tertulliano libro quarto contra Marcioncm, nccnon Alogiani cl Theodoliani, teste Epiplianio liaercsi 51. cl 55. Ex no­ vis, Lulhcrus in prologo dicit, se aliquid in ea de­ siderare, cum Apocalypsis asserat fore beatos qui servant ca quae ipsa scripta sunt, cum tamen nemo inlclligal quae illa sint. In praefatione vero anti­ quiore testamenti novi ait, se Apocalypsim neque pro prophetico, neque pro aposlolico libro recipe­ re, sed similem judicare libro Esdrac. Brcnlius cl Kcmnilius locis notatis Lulhcro subscribunt·. )lagdeburgenses autem cent. 1. lib. 2. cap. 4. col. 56. a Lulhcro deficiunt ad Calvinum, ct cum eo acriter pugnant pro Apocalypsi adversus alios luihcranos. Erasmus in line annotationum in Apocalypsim va­ rias conjecturas anxio quaerit, unde probet hunc librum non esse Joannis apostoli. Xcc defuerunt oliin catholici, qui de hujus libri auctoritate vel auctore dubitarent. Diam Cajus qui­ dam vetustus auclor librum hunc Chcrinlhi haere­ tici esse nillrmal, teste Eusebio lib. 3. hist. cap. 28. Dionysius vero Alexandrinus apud Euscbium lib. 7. cap. 23. hanc opinionem Caji refellens, li­ brum divinum cl canonicum esse asserit: tamen subdubitans silne Joannis apostoli,an alterius Joan­ nis. Denique b. Hieronymus in epistola ad Darda­ num testatur, ita Graecos de Apocalypsi dubitasse contra communem consensum Latinorum, quemad­ 57 modum Latini de epistola ad Hebraeos conlra com­ munem Graecorum sententiam dubitabant. Vcruntamen Apocalypsim, tum Joannis apostoli verum cssc foetum, tum librum admirabilem ac di­ vinissimum cssc. facile probare possumus.Primum ex conciliis: nam in Ancyrano concilio ante 1200. annos, can. ult., citatur nomine Joannis: in Carlhaginensi 111. can. 47. cl in concilio Romano sub Gelasio I. inter sacros cl canonicos libros annumera­ tur: item in concilio Tolelano IV. can. 16. mullo­ rum conciliorum cl pontificum sanctionibus confir­ matur. Apocalypsim esse Joannis apostoli ct vere canonicam ct divinam. Deinde cx patribus Graecis cl Latinis idipsum comprobari potest. Diam Dionysius capo 3. Eccles, hierarch, vocat Apocalypsim arcanam et mysticam visionem dilecti discipuli. Justinus in dialogo cum Triphone ultra medium . Apocalypsim dicit esse Joannis apostoli, cl eandem commentariis illustra­ vit. ul d. Hieronymus Icslalur libro de viris illu­ stribus in Joanne. Irenaeus lib. 5. circa finem as­ serit . Apocalypsim esse Joannis apostoli, el scri­ ptam pene suo sacculo ad finem imperii Domitiani: in eandem quoque commentaria edidit. auctore Hieronymo de viris illuslrib. in Joannc. Teophilus Antiochenus, Melito Sardensis , el Dionysius Ale­ xandrinus episcopi Graeci antiquissimi cl doctissi­ mi. Apocalypsim ul divinitus scriptam receperunt, teste Eusebio lib. i. cap. 24. et 26. cl libro 7. cap. 23. Clemens Alexandrinus lib. 2. paedagog. cap. 12. Apocalypsim citat. Origines homil. 7. in Josue. cl in psalmum primum, Apocalypsim Joanni apostolo tribuit,quod cliam facil Eusebius in Chro­ nico anni Domini 96. Athanasius in synopsi, Epiphanius liaercsi 51. el 76. Chrysostomus homil. 3. in psal. 91. ct Damascenus libro 4. cap. 18. Apocalypsim ul sacram, cl Joannis agnoscunt. Quo­ circa Graecos qui, Hieronymo teste , Apocalypsim non recipiebant, cl paucos cl obscuros fuisse nccessc csl. Probatur ultimo cx communi Latinorum consen­ su: nam Tertullianus lib. 4. conlra Marcionem, Apocalypsim Joannis apostoli esse affirmai. Cypria­ nus de exhortât, marlyr. cap. 3. 8. 10. II. cl 12. Apocalypsim ul reliquas divinas scripluras passim citat ; quod cliam facil Hilarius praefal. in psal. Ambrosius in psal. 40. Apocalypsim Joannis evangelislae esse «licii. B. Augustinus tract. 36. in Joannem dicit. Apocalypsim ejusdem esse Joannis cu­ jus est cvangelium, cl lib. 2. doclr. christ, cap. 8. inter sacros ct divinos libros eam refert,quod etiam facit Innocentius I. in cpisl. 3. ad Exuperium: Ruffinus in exposit. symb.jel Isidoros lib.G.elymolog. cap. 1. Sanctus Hieronymus non solum in epistola ad Paulinum de studio Scripturarum. Apocalypsim Joannis cssc docet, sed eandem sententiam esse omnium Latinorum affirmat in episl. ad Dardanum do terra promise. Denique Sulpicius lib. 2. sac. hist., ait, Apocalypsim a nonnullis aul slulle, aut impie non recipi. Ad argumentum autem Lulheri, qui inde probal Apocalypsim non esse paris auctoritatis cum cae­ leris libris sacris, quia capite primo cl ultimo hu­ jus libri dicitur: Beatus qui servat verba prophe- DE VERIJO DEI fuie hujus. cmn (amen ncmo scia! quid sibi velit haec prophetia. Respondeo: etsi permulta sint ob­ scurissima vaticinia in hoc libro, tamen permulta cliam esse praecepta vitae clarissima, ul de con­ stantia in persecutionibus, do haereticis odio ha­ bendis, dc pseudoprophetis fugiendis etc. et ar­ gumentum et scopus lotius libri non aliud est, quam ul nos hortetur ad perseverantiam et patien­ tiam tempore persequullonum. Quae quidem res clarissima et apertissima est. Sed videamus, quid etiam adierat Erasmus. Is objicit. Primo quosdam auctores (pii hujus libri non meminerunt, ut Dorotheum et Anastasium cl quosdam qui dubitarunt, an esset Joannis apostoli, ut Dionysium cl Eusebium. Secundo, quod passim nomen suum inculcat dicens : Eyo Joannes, eyo Joannes:perinde, inquit, quasi syngraphum scri­ bere! non librum, cum alioqui Joannes mode­ stiora de se narrans nomen suum nusquam ex­ primat in evangelio. Postremo, quod in Graecis codicibus titulus non sil Joannis apostoli sed Joan­ nis theologi. Sed haec levissima sunt. Nam pro duobus qui hujus libri non meminerunt, et duobus qui dc au­ ctore subdubitarent, nos citavimus quatuor conci­ lia cl plurimos patres, qui constanter hunc librum Joanni apostolo tribuunt.Quanquam Eusebius,quem Erasmus inter dubitantes numerat, aperte in Chro­ nico declaret, se nihil omnino dc hujus libri aucto­ re, vel auctoritate dubitasse. In secunda objectione modestiam Erasini merito desideramus, (pii arro­ gantiae accusare audeat auctorem hujus libri.quem lota Ecclesia ul sacrosanctum semper venerata est. Ncc esi verum illud Eyo Joannes in lioc libro tam saepe repeti,cum ad summum 1er in loto libro inve­ niatur.Neque vero est novum in prophetis,ul saepe nomen suum repetant, certe Daniel ul minimum octies ail Eyo Daniel. Denique nihil olllcil nostrae sententiae, quod auctor Apocalypsim Joannes theo­ logus appelletur. Nullus enim est alius Joannes , (pii cognomen theologi habuerit, praeter apostolum el evangclislam Joannem, el mento: nam, ul Augu­ stinus notat tractat: 36. in Joannem, ideo Joannes volanti aquilae comparatur, alii vero evangelislae animalibus in terra gradientibus, quod cactcri de humanitate Christi, ipse de divinitate praecipue scripserit. Quare Dionysius Areopagita in episl. ad Joann, aposlol. eum theologum et apostolum salu­ tat; cl Athanasius in synopsi aliique veteres theo­ logum illum vocant. CAPUT XX. De libris apocryphis. Sacrorum librorum canone explicato, ne pro in­ stituti operis brevitate ab adversariorum argumentis defenso, restat ul dc libris istis pauca dicamus.(pii tametsi nonnullis canonici visi sint, lamcn jure ac merito, non canonici, sed apocryphi nominantur. Igitur vox rrpo< r;/p/ius gracca est, et rem occul­ tam ac reconditam significat: siquidem celare est, ίτητιγΧ latibulum. Porro ccclesialici scriptores non semper eodem modo hanc vocem usurpant. Interdum enim vocant scripturas apocry­ phas eas, quas non est certum an sint canonicae el divinae, etiam si satis constet nullos in cis erro­ res inveniri. Sic Hieronymus in prolog. Galeato vult, cos omnes libros qui non sunt in canone, es­ se inter apocryphos numerandos. Interdum autem vocant apocryphos libros cos, qui errores admixtos habent. Sic utitur hac voce Origenes homil. 1. in Cani. ; Hieronymus in epistol. ad Laetam de insti­ tui. 111., cl Augustinus lib. 15. dc Civitate Dei cap. 23. Quam significationem sequulus Gelasius in de­ creto de libris ecclesiasticis, eos libros vocat apo­ cryphos, qui suul editi ab auctoribus haereticis, vel certe suspectis. Quod autem glossa in can. Sancta Romana, di­ stinet. 15. dicit, apocryphos vocari cos libros, quo­ rum auclor ignoratur; non est probabile: nam tunc mulli libri sacri essent apocryphi, ut liber Judi­ cum, Ruth, Job, primus Machabaeorum, cl per­ multi alii, quorum auctores ignorantur, quod ta­ men abhorret ab usu loquendi Ecclesiae. Quis enini unquam audivit, librum canonicum esse apo­ cryphum? Enumerantur libri apocryphi plurimi a Gelasio, ut habetur distinet. 15. can. Sancta Romana, ab Innocenlio I. episl. 3. ab Alhanasio in synopsi, cl ab Eusebio lib. 3. hislor. cap. 25., sed magna ex parte non exstant. Qui exstant hi sunt, oratio regis .Manasse, quae solei annecti libri Paralipumenon , quam idcoapocryphain.aul non certo canonicam (li­ cere posse videmur,quia non est pars alicujns libri sacri, ncc ponitur nominatim in canone ab aliquo concilio, vel pontifice, vel patre supra citatis ; nec habetur in hebraea aut graces, sed solum in latina editione. Apocryphus quoque esi psal. 151. Davi­ dis, cujus meminit Athanasius in synopsi, el inve­ nitur in graccis psalteriis. Quem psalmum apocry­ phum dico, quia concilium Laodiccnum canone 59, concilium Romanum sub Gelasio, cl Tridcnlinum sess. 4. nominatim ponunt in canone 150. psalmos. Item apocrypha est appendix libri Job.quae tan­ tum habetur m graccis codicibus. Concilium enim Tridenlinum sess. 4. cos lanium libros canonicos haberi voluit, qui in latina vulgata editione haben­ tur. Praeterea b. Hieronymus in quaesi, in Genes, ostendit, falsum esse quod in illa appendice habe­ tur. Job fuisse de stirpe Esau, cum fuerit de stir­ pe Ilus, qui fuit filius Nachor fratris Abrahac, ut dicitur Genes. 22. Adde quod illa appendix niti­ tur potissimum auctoritati cap. 3G, libri Genescos, ubi numeratur Jobab inter posteros Esau: at longe aliud nomen est 2VN quod est proprium ipsius Job, quam quod habetur in Genes, cap. 36. Apocrypha quoque esse videtur praefatiuncula, quae praefigitur Threnis llieremiae; nam nec esi in hebraeis codicibus, nec in omnibus lalinis, el ab expositoribus non attingitur. Nec minus apocryphus censendus est liber Hermelis, qui inscribitur pastor. Tametsi enim eum divinitus inspiratum esse putaverit Origenes lib. 10. in epistol. ad Roman., et ex eodem testimonia proferant Tertullianus libro de oratione, Irenaeus l.lllEll P1UMÜS libro Î. cap.37. Clemens Alexandrinus lib. G.Stro­ mal. Athanasius in libr. de decret. Aicacnac Syno­ di. Cassianus coli. 15. cap. 12. cl eundem librum utilem judicaverit Eusebius lib. 3. hislor. cap. 3. Iluffinus in symbolum, et Hieronymus in libr. de scriplorib. ecclesias!, in Hcnnclc: nihilominus ta­ men nec ab ulla synodo relatus est in canoncm, cl disertis verbis cum a canone rejicit Gelasius dccr. dc libr. ccclcsiasl.. cl Athanasius in sy­ nopsi, idem cliam Athanasius in lib. de décret. Nicaenae synodi, cl Theodorclus libr. 1. hislor. cap. 18. Arinnos, qui cx hoc libro testimonia pe­ tebant, dicunt cx libro non canonico testimonia petiisse. Postremo apocryphi sunt liber tcrlius cl quartus Macliabacorum, nccnon tertius ct quartus Esdrac. El quidem dc quarto Macliabacorum res perspicua est. cum solum nominetur ab Alhanasio in sy­ nopsi. cl ab eodem extra canoncm ponatur. Quar­ tus autem Esdrac citatur quidem ab Ambrosio lib. de bono mortis, cl lib. 2. in Lucam, ac in cpislol. 21. ad Horatianum: tamen sine dubio non est ca­ nonicus, cum a nullo concilio referatur in cano­ ncm, cl non inveniatur neque hcbraicc, neque graccc, ac demum contineat cap. G. quaedam fa­ bulosa de pisce Henoch cl Levialham, quos ma­ ria capere non poterant, quae llabbinorum Talmudistorum somnia sunt. Itaque mirandum est: quid Gcncbrardo venerit in mentem, ul hunc etiam li­ brum ad canoncm perlinere vellet, in Chronologia sua pag. 90. At dc tertio Macliabacorum major difficultas est, quoniam Clemons in canon, aposlol., canon. 84. refert in canoncm 1res libros Macliabacorum. Ncc minor est difficultas dc lib. 3. Esdrac: nam in graccis codicibus ipse est qui dicitur primus Esdrac, et qui apud nos dicuntur primus cl secun­ dus, in Graeco dicuntur secundus Esdrac. Quocir­ ca verisimile est, antiqua concilia cl patres, cum ponunt in canone duos libros Esdrac, inlelligcrc nomine duorum librorum omnes 1res.Sequebantur enim versionem septuaginta interpretum,apud quos 1res nostri, duo libri Esdrac nominantur. Accedit cliam, quod citatur hic terlius Esdrac ab Alhana­ sio orat. 3. conira orianos, ab Augustino lib. 18.de Civitate Dei cap. 3G. a Clemente Alexandrino lib. Stromal. 1. ab auctore operis imperfecti homil. 1. in Mallh., cl a sancio Cypriano in episl. ad Pom­ pejum. Quod ad priorem difficultatem attinet, proba­ bile, videtur, canoncm illum non esse Clementis. Nam Zcphirinus Papa XV. a Petro in episl. I. tra­ dit, solum septuaginta fuisse canones apostolo­ rum, vel ulalii codices habent sexaginta: Humber­ tos autem in libr. coni. Nicctam non agnoscil ni­ si quinquaginta: at iste est ocluagcsimus quarius. El certe melius noverat Zcphirinus quoi csscnl apostolorum canones (piam ulli posteriorum.Quo­ circa non sine caussa Gelasius distinet. 15. can. Sancta Humana, posuit inter apocryha canones apostolorum, quo propter aliquos , vel corruptos, vel additos ab haereticis fecisse vidctur.Ncc obstat, quod in canonibus, qui dicunlur VI. synodi, ca­ non. secundo approbentur 85. canones apostolo­ 59 rum: nam illi canones non sunt verne sextae sy­ nodi, sed cujusdam alterius concilii postea cele­ brati, quod summus pontifex Sergius, qui tunc se­ debat, non solum non approbavit. sed cliam repro­ bavit. ul palet cx Bcda in libr. dc sex aclal. in Ju­ stiniano. Deinde in isto canone 81. numerantur libri ca­ nonici. cl omittuntur quidam, qui certissime sunt canonici, ul libri Esdrac, Tobiae, Judith, Sapien­ tia. Ecclesiasticus, Apocalypsis, quae res non mi­ nimi momenti esse vidclur.Nam Ecclesia quae post apostolos fuit, non aliunde didicit qui libri sint canonici, clqui non sint, quam cx traditione apo­ stolorum. Porro Clementem exactissime tenuis­ se aposlolicas traditiones, quippe qui cum aposto­ lis Petro cl Paulo diu vixerat, testantur Ircnacus lib. 3. cap. 3., et Eusebius lib. 5. hislor. cap. G.: ergo qui libri a Clemente non ponuntur in canone, absolute canonici non videntur. Proinde vel libri Esdrac, Tobiae, Judith. Apocalypsis non sunt ca­ nonici, vel decretum illud non est Clementis.Quod aulcm quidam dicunt, Apocalypsim omissam a Clemente quia nondum scripta erat ejus tempore, probare non possunt. Nam Apocalypsim Joannes scripsit ad finem imperii Domitiani, ut docet Irc­ nacus lib. 5. extremo: Clemens aulcm obiit anno 3. Trajani, ul docet Hieronymus in lib. de vir. illustr. Potuit igitur Clemens Apocalypsim videre. Deinde, nonne in hoc ipso canorie ocluagesimo quarto ponitur Joannis evangclium ? At Apocaly­ psim ante evangclium scriptam fuisse,plurimi gravissimique autores testantur. Eusebius lib. 3. hist, cap. 24. Joannem, inquit, tradunt usque ed ulti­ mum pene vitae suae tempus.absque ullius Scri­ pturae indiciis evangclium praedicasse. Athana­ sius in Synopsi: Evangclium, inquit, secundum Joannem, ct praedicatum est a Joanne apostolo cl dilecto, cum exui in Palhmo insula, el postea ab eodem editum Ephesi. Epiphanius haeres. 51. quae est Alogorum, disertis verbis scribit, editum esse evangclium a Joanne post 90. annos vitae ejus, cl post reversionem ipsius c Palhmo. Thcopliylaclus, Eulhymius, Bcda, cl Rupcrhis pracfation. commentar, in Joann., communi con­ sensu doccl, aul in Palhmo, aul post reditum a Pa­ lhmo, Joannis evangclium scriptum cdilumquc es­ se. Neque his repugnat quod scribit Dionysius Areopagita in episl. ad Joann, in exilio agentem: vocat enim Dionysius Joannem evangelii solem, ct coelestem ejus theologiam, non ob scriptionem aliquam, quae tunc cxlarcl nomine Joannis, sed ob divinam el admirabilem ejus praedicationem. Praclcra in isto eodem canone 84. numerantur inter sacros libros, non solum tertius Macliabacorum, sed cliam epistolae duae Clementis, el con­ stitutiones aposlolicae ejusdem Clemenli>: quos tamen libros Ecclesia nunquam pro sacris agnovit. At si ille canon vere esset Clementis, non posset Ecclesia sine magna temeritate hos libros non re-» cipcrc, siquidem Clemens summus pontifex erat, cl canones apostolorum vel ipse condidit, vel quod verius est, ab apostolis conditos literis com­ mendavit: non autem liccl Ecclesiae aposlolicas leges, vel cliam pontificias recusare, nisi lanium 60 DE VEÏIBO DEI cas, quas, quod tempori potius quam veritati do­ gmatum inservirent, jam abrogatas certo constat, qualis est illa de sanguine cl suffocato non come­ dendo. Ad alteram difficultatem rcspondco:elsi in graecis codicibus duo libri Esdrae sint nostri 1res: ta­ men non proptcrca concilia antiqua et veteres pa­ tres, qui in canone ponunt duos libros Esdrae, intclligcre nomine duorum nostros 1res. Warn multi veterum, ut Melilo, Epiphanius, Hilarius, Hiero­ nymus, Rufllnus in canone exponendo testamenti veleris, aperte sequuti sunt Hebraeos, non Graecos:Hcbraei autem tertium Esdrae non habenl.Dcinde nihil ex hoc tertio libro in ecclesiastico officio unquam legitur: quod argumentum est, a longo jam tempore non fuisse eum librum habitum in numero sacrorum. Praeterea Gelasius in concilio Romano LXX. episcoporum unum tantum Esdrae librum ponit in canone. Quo uno sine dubio no­ stros duos inlelligit, qui ut Hieronymus testatur pracfal. in Esdram.uno volumine continentur. Ha­ que disertis verbis Gelasius priorem illum, qui est apud Graecos, rejecit. Denique beatus Hieronymus pracfal. in Esdram aperle significat, tertium et quarlum Esdrae non solum apud Hebraeos non haberi, sed ne apud LXX. quidem. Quare, licet quidam codices graeci haberent tria volumina Esdrae in duobus libris; correcliores tamen non habebant. Porro veteres patres utuntur interdum testimoniis ex hoc libro petitis, quem et nos non inutilem esse fatemur, sed et raro id faciunt, et nusquam sacrum cl divi­ num appellant. DE VERBO DEL LIBER SECUNDUS CAPvr primum. Ostenditur, editionem hebraicam Mosis, et prophetarum nunquam periisse. Disseruimus libro superiore de libris ipsis sacris, ul eorum numerum cl auctoritatem ab haeretico­ rum calumniis vindicaremus. Sequitur,ul de libro­ rum eorundem variis editionibus, id est, hcbraica, latina, gcrmanica, gallica, cl similibus, quae vul­ gares dicuntur, breviter disseramus. Parum enim prodesset, librorum divinorum numerum non igno­ rare,si cui editioni ex tam variis,quae nunc exstant, auctoritas tribuenda sit, ignoraremus. Ut igitur ab editione hcbraica ordiamur, duo sunt quae veniunt in quaestionem. Unum, an scri­ ptura illa ipsa quae a Mose cl prophetis condita est, ad nos usque pervenerit. Alterum, an ea Scri­ ptura quae hcbraicis codicibus continetur, perver­ so studio Judacrum ita corrupta ac depravata sit, ul aulorilalcm nullam in Ecclesia mereatur. De priore quaestione duplex sententia est. Una eorum qui docent, scripturam sacram universam periisse tempore captivitatis babylonicac, quando civitas eversa, cl templum incensum fuit, ac de­ inde ab Esdra fuisse rursum reparatam, Spiritu Sancio ei suggerente et dictante omnia, sicut anlca fuerant. Ila senlire videtur Basilius in epist. ad Chilonem: Hic campus, inquit, in quo secessu [acto, Esdras omnes divinos libros ex mandato Dei eructavit. Haec ille. Addunl quidam in ean­ dem senlcnliain Irenacum, Tertullianum, cl Cle­ mentem Alexandrinum, sed illi non aperte hoc docent. Haec opinio improbabilis nobis vidciur. Non enim alio fundamento nititur, quam testimonio libri apocryphi,id est,lib. 5. Esdrae cap. IL, ubi diser­ tis verbis scribitur, Esdram totis quadraginta die­ bus divino spiritu afflatum dictasse quinque viris, qui summa celeritate quae ab eo dicebantur exciBmuunai. Vol. I. piebant, atque eo modo universam Scripturam quae plane perierat esse reparatam. Sed hic liber non modo apocryphus est, cl ab Ecclesia catholica nunquam receptus, sed etiam multis in locis redo­ let fabulas judaicas, cl in hoc ipso cap. I L non alitcr loquilur de quibusdam libris occultis el per­ fectioribus, quam omnes Thalmudistac faciant de sua cabala. Quare potius testimonium libri hujus detrahit huic sententiae fidem, quam afferat: ex li­ bris autem canonicis nihil tale colligitur. Quod autem quidam dicunt, id colligi ex lib. 2. Esdrae cap. 8. tantum abest, ut sil verum, ul po­ tius contrarium inde colligatur. Sic enim habemus: Dixerunt Esdrae scribae, ul adferrel librum le­ pis Mosis: attulit ergo Esdras, etc. non dixerunt, ut iterum componeret librum legis, sed ut adferret, quia sciebant adhuc inveniri. Praeterea etsi Scriptura quae publice servabatur in templo fuerit incensa, cl perierit ; tamen incredibile est, non fuisse etiam aliqua exempla , vel certe paries eo­ rum apud privatos homines, et praecipue apud Ezecbielcm, Daniclcm, Hieremiam, Aggaeum, Zachariam, Mardochcum, et ipsum Esdram. qui tunc vivebant, el quibus sine dubio curae fuit lex Do­ mini. Est ergo altera sententia, fuisse quidem Esdram librorum sanctorum instauratorem, non omnia ite­ rum dictando,sed colligendo el ordinando Scriptu­ ras in unum corpus, quarum partes variis in locis invenerat, cl etiam emendando, si quae depravata erant negligcnlia scribarum, cum toto tempore ca­ ptivitatis negligenter lex servata sil, cum nun ha­ berent Judaei templum cl tabernaculum. Ita sensisse videntur gravissimi auctores. Nam Chrysoslomus homil. 8. in epist. ad llebr. docet, Esdram ex reliquiis Scripturae iterum eam compo­ suisse. Hilarius pracfal. in psal. ait, Esdram omnes psalmos collegisse , et ex cis unum librum confe­ cisse. Theodorelus pracfal. in psalm, ait, Scriptu­ ram veterem depravatam tempore captivitatis ab Esdra fuisse restitutam. Quod idem mihi significasy 62 DE VERBO DEI se videntur Iracncus lib. 3. cap. 25. Tertullianus fuisse, sed solum tunc primum coepisse vocari linlib. de hab. mulier., et Clemens lib. I. Stromal. guam hebraeam. Ut enim rccle explicat Eucherius Dicunt enim, Esdram recensuisse el instaurasse li­ in cap. II. Genes. , ante divisionem linguarum, bros omnes testamenti veteris: sed non addunt, lingua hebraea communis erat omnibus homini­ memoriter, nec meminerunt historiae illius, quae bus, cl ideo non habebat certum nomen: at tempo­ re Heber, cum mullae linguae esse coepissent, illa habetur in lib. 4. Esdrac. B. Hieronymus in prolog. Galeat, dicit, Esdram communis ad distinctionem aliarum dicta est He­ invenisse novas lilcras hcbraicas, cl antiquas qui­ braea, quia mansit in domo Ilebcr, unde Hebraei dem reliquisse Samaritanis, novas aulem tradidisse dicti sunt. Cum igilur planum sil, libros Esdrac plenos esse Judaeis, quibus etiam nunc utimur. Nam ul idem Hieronymus in cap. 9. Execli. testatur, lilera po­ vocibus chaldaicis: libros aulem legis el propheta­ strema alphabeti hebraici antiqui similis erat T rum puro hcbraico idiomalc scriptos esse; planum Grecorum, cl figuram crucis referebat, quoniam quoque videri debet, legis et prophetarum libros finis legis Christus crucifixus est : nunc postrema non ab Esdra, sed a Mose el antiquis prophetis lilera alphabeti nullam videtur habere crucis simi­ conscriptos nos habere. litudinem. Proinde sine dubio novas lilcras habe­ mus. De nova aulem librorum sanctorum editione CAPUT II. per Esdram facta nihil Hieronymus dicit, cum ta­ men ibi maxime esset locus dicendi. Num hebraica editio sit corrupta. Denique, si Esdras libros sanctos iterum dictas­ se!, verisimile est, cum id facturum fuisse non lin­ Sequilur nunc altera quaestio, inlegrane, an cor­ gua hebraica, sed chaldaca, vel mixta cx hebraica et chaldaca, quae tunc erat in usu, et qua videmus rupta cl vitiata sil hebraica edilio. Ac primum scriptos esse libros Esdrac, cl Daniclis: at certum haeretici hujus temporis odio editionis vulgatae ni­ est, sanctos libros praeter istos Esdrac cl Daniclis mium tribuunt editioni hcbraicao. Calvinus enim lingua hebraica esse scriptos, et illa ipsa, qua Λ- in Anlid. cone. Trid., necnon Kcinnitius in exarn. dam el Eva, cl patriarchae omnes loculi sunt. Quod ejusdem cone.; el Georgius Major praefat. in psal. manifeste colligitur ex nominum propriorum ety­ omnia examinari, el emendari volunt ad Hebraeum mologia, quae saepe non invenitur in ulla alia lin­ textum , quem purissimum fontem non semel ap­ pellant. gua. Quae sententia apertissime falsa est. Nam in pri­ Ac ul pauca exempla de mullis proferamus. Di­ xit Adam de uxore sua recens creata: Haec voca­ mis Calvinus institut, cap. 6. §. II. contendit, esse bitur virago, hcbraico nwx quia sumpta est de legendum Isaiae9..etvocabitur admirabilis elc.ol viro, qui in Hebraeo dicitur 2ΓΝ Gen. 2. Al in hebraeus textus modo non habet vocabitur, id est, nulla alia lingua vir et muller habent hanc nomi­ Kip> sed vocabit Xip'; neque ignoravit Calvinus, nis similitudinem. Nam chaldaica lingua , quae meliorem hoc loco vulgatam editionem esse, quam hebrnicac est affinis , vir dicitur , mulier hebraienm. Sic enim ait : Aeque est, quod obla­ ΝΓΓΙ’Κ quae ne unam quidem lileram commu­ trent Judaei, et sic lectionem invertant: hoc esi nem habent. Pari ratione graeca vocabula α·.->ο nomen quod vocabit eum Deus , foriis, paler fu­ el el latino, vir el mulier, nullam inter se ha­ turi saeculi, ac demum hoc unum Filio reliquum bent similitudinem lilcrarum. Aut igilur non dixit faciant, ut sit princeps pacis: quorsum enim tot Adam ea verba, quae supra posuimus, el propheta­ epitheta in Deum hoc loco congesta forent? Igilur rum eximius mcntlelur: aut fateamur neccsse esi, confessione Calvini, turbidus alicubi finit ille fons, ea lingua divinos libros scriptos esse, qua primi quem ipse idem ubique purum videri volebat. Pari homines utebantur. Similia suul quae Iu Scripturis ratione Iliercin. 23. vult ibidem Calvinus esse le­ dicuntur de ralionc nominis Evae, Cain , Abel , gendum, et hoc est nomen quod vocabunt, eum, Seth, Noe, Plialeg, Abraham. Isaac, Jacob, cl o- Dominus justitia nostra. At fons hebraicus conmnium ejus filiorum; necnon montium, fluminum, stanlcr habet ΊΧΊρν vocabit eum , non urbium, aliarumque mullarum rerum: siquidem in vocabunt cum. Praeterea psalm. 21. nemo Christianorum est qui hebraica lingua semper allusiones illae similium vocum repcriuntnr; in caeleris linguis nul nun­ non legat: Foderunt manus meas et pedes meos: textus vero hebraici legunt, sicut leo non quam, oui raro. Denique linguam Hebraicam, qua sacros libros foderunt, quod dicitur ΓΟ: item psal. 18. hebrai­ scriptos esse videmus, antiquissimam, atque adeo ci codices legunt: /n omnem terram exivit primam omnium linguarum esse Icslalur, tum i- id esi, linea, sire perpendiculum eorum; cum lu­ irrfi>:cl eorum versiopsius brevitas cl simplicitas,tum auctoritas doctis­ men LXX. verterint simorum hominum. Vide Eusebium lib. 10. prae­ nem approbaverit b. Paulus Rom. 10. ubi hunc parat. evangel, cap. 2 Ambrosium in cap. 3. ad psalm, citat. Ou d quod Hieronymus ad lileram Philippeos. Hieronymum in episl. ad Damasum de reddidil cx Hebraeo e.eirit sonus eorum? ul omni­ visione Isaiae ; Augustinum lib. IO- de Civil. Dei no neccsse sil, aut Paulum el Hieronymum repre­ cap. H. Neque his répugnai, quod Augustinus hendere aut eerie faleri, fontem hoc loco non esse ti­ lib. 1C. de Civil. Dei cap. ull. dici', linguam hc- purum.VerisImilc aulem esi legi debere bracam inventam posl lempora Noe. Non enim Au­ na enim lilera lanium additu, ex C?p fli obipAdgustinus indicare voluit, eam linguam anlea nou de, quod interdum dcsunl integrae sententiae in LIBER SECUNDUS Hebraeo, cum non desini nec in versione LXX., nec in Hieronymi translatione. Exemplum habemus Exod. 2. ubi decsl lutum illud. Alium quoque ge­ nuit. et vocavit nomen ejus Eliazer dicens, Deus patris mei auxiliatus csl mihi, el liberavit me de manu Pharaonis. His igilur omissis, qui hcbraico fonti niiriam pu­ ritatem falso attribuunt; aliis quoque occurrendum videtur, qui zelo quidem bono, sed nescio an se­ cundum scientiam, omnino contendunt, Judaeos in odium clirislianae fidei studiose depravasse, cl corrupisse mulla loca Scripturarum. Ita docel Ja­ cobus episcopus chrislopolilanus pracfal. in psalm., cl Canus lib. 2. cap. 13. de loc. Theolog. Pugnant aulem adversus hanc sententiam gravis­ sima argumenta. Primum est Origcnis in 8. lib. in Isaiam, ul Hieronymus referi in cap. G. Isaiae, cl Hieronymi ibidem qui hunc in modum ratiocina­ tur: Si Scripturas Hebraei aliquando corruperunt, vel id fecerunl ante Christi adventum . vel postea. Si antea; quarc Christus et apostoli nunquam eos do tam insigni crimine reprehenderunt, praesertim cum leviora non tacuerint? Quare Dominus ait Jo: 5. Scrutamini Scripturas] cl Jlatth 23. Super cathedram Moysi sederunt Scribae et Pharisaei; omnia ergo qùaecumquc dixerint vobis servate, et facite? Cui credibile erit, Christum ad corruptas Scripturas legendas sine ulla praemonitione homi­ nes invitasse: vel ad corruptores audiendos cl se­ quendos amandasse? Sin aulem post Christi adven­ tum id factum est; quo pacto testimonia quae a Christo cl apostolis citantur, omnia fere inveniun­ tur nunc in Mose cl prophetis, ul ab illis citata sunt? Nunquid forte sic ea protulerunt, ul per spi­ ritum cognoscebant depravanda postmodum a Ju­ daeis fuisse? Igitur si nec ante, nec post Salvatoris adventum sacrae lilcrac ab Hebraeis vitiatae sunt, illud cerlc sequitur, ul nunquam vitiatae sint. At­ que hoc Hieronymi, cl Origcnis argumentum csl. Alterum argumentum est s. August, in lib. 15. de Civil. Dei cap. 13. qui inde hoc probat, quùd non videatur ullo modo credibile, Judaeos voluisse suis codicibus eripere veritatem, ut nostris detra­ herent auctoritatem: cl etiam si voluissent, non sit verisimile potuisse. Sed verba ipsius audiamus: Si quaeram, inquit, quid sil credibilius, Judacorum gentem tam longe latcque diffusam . in hoc con­ scribendum mendacium uno consilio conspirare potuisse: cl dum aliis invident auctoritatem, sibi abstulisse veritatem? .4n 70. homines, qui etiam ipsi Judaei erant, in uno loco positos, ipsam ve­ ritatem gentibus alienigenis invidisse,el commitmunicato istud fecisse consilio; quis non videat, quid proclivius, faciliusquc credatur? Sed absit, ul prudens quispiam vel Judaeos cujuslibcl per­ versitatis atque malitiae tantum potuisse credat in codicibus lain mullis, ellam longe latcque di spersis, vel L.\.\. illos memorabiles viros hoc de invidenda Genlibusrcritale unum communicasse consilium. Haec Augustinus. Dicet aliquis, generalem istam depravationem hcbraiconim codicum post Augustini cl Hieronymi tempora accidisse : proinde eorum testimonia pa­ rum ad rem praesentem facere. At Augustini ratio- 63 nos omni tempore locum habent. Deinde si post illorum patrum lempora depravatio illa contigis­ set ; «piae caussa reddi posset, cor psalmorum in­ terpretatio hieronymiana ita cum textu hcbraico , qui nunc exstat, in omnibus conveniret? el tamen de psalmorum depravatione praecipua querimonia est. Num ita Hieronymus vertit, sicut Judaei falsa­ turi erani? neque his repugnat locus psal. 22. ubi Hieronymus vertit, foderunt. In Massorclh enim , quem posl Hieronymi lempora scripserunt,monent Ilabbini in psal. 22.scribi debere non cx quo evidenter colligitur, errore scribarum nunc legi Argumentum tertium sumi polcsl ab incredibili religione Judacorum erga sacros libros. Scribit Philo in libro de egressu filiorum Israel ab AEgypto, et citatur etiam ab Eusebio lib. 8. c. 2. prâèpar. evangel, usque ad sua lempora per spatium amplius quam duorum millium annorum, ne ver­ bum quidem fuisse unquam in lege Hebraeorum immutatum, cl quemlibet Judaeum centies potius moriturum,quam ul pateretur legem in aliquo mu­ lari. De superstitione aulem rcccnliorum Judaeo­ rum, qui legem fere ul numen adorant, el si ali­ quando in terram ceciderit, jejunium publicum in­ dicunt ; vide Joannem Isaac in responsione ad li­ bros Lindani de optimo genere interpretandi Scri­ pturas. Argumentum quartum : Si Judaei falsare voluis­ sent divinas scripturas in odium Christianorum, si­ ne dubio praecipua vaticinia sustulissent. Id aulem minime fcccrunt; siquidem ea in quibus discrepant Hebraea a Graecis cl Latinis,saepe nullius momen­ ti sunt, quantum allinet ad fidem, cl religionem, cl saepe codices hebraci magis Judaeos vexant, quam graeci aul lalini. Certe in 2. psal. Latini el graeci habent: Apprehendite disciplinam, ne ira­ scatur Dominus·,cx quo nihil apcrlc contra Judae­ os deduci polcsl: al in Hebraeo est. Oscu­ lamini Filium ne irascatur, Id csl, reverentiam exhibete Filio Dei ne ipse irascatur etc. qui locus est invidissimus contra Judaeos. An-ne igilur cre­ dibile erit Judaeos mutasse Scripturam, ul luculen­ tius Dei Filio testimonium perhiberet? Hem Isaiae 53. ubi nos habemus: El nos putavimus eum qua­ si leprosum, et percussum a Deo,ct humiliatum; in Hebraeo legi potest, percussum Deum, cl hu­ miliatum. nlytZ'D'nk Π510 quod certe magnum negotium Judaeis facessit, qui Christum futurum esse Deum non erodunt. Quintum el ultimum argumentum a providentia ducitur, qua Deus Ecclesiae suae semper prospicit. Aon enim verisimile csl. Deum id passurum fuisse, ul verba tot illustrium prophetarum generaliter fal­ sarentur, praesertim cum ad hunc lincm Judaeos disperserit per lotum orbem terrarum , cl circum­ ferre cos voluerit libros legis et prophetarum , ul inimici nostri Christianae veritati testimonium prae­ berent. Observavit id sanctus Justinus in oraliono exhortatoria, cl sanctus Augustinus lib. 18. do Ci­ vit. Dei cap. 45. cl cx nsal. 58. manifeste deduci­ tur: Ne occidas eos. ne quando obliviscantur po­ puli mei. disperge illos in virlule tua . etc. Ideo enim dispersi sunt Judaei libros sacros circuinfe- 64 DE VERBO DEI rentes, ut cum pagani non credunt ea , quae dici­ nec Hieronymus , qui sunt antiquiores libro Thalmus de Christo esse praedicta , sed a nobis ejus­ mud, unquam meminerunt hujus Tikun Sophrim. Addo deinde, si Tikun Sophrim non est fabula, modi vaticinia conticia, mittamus cos ad inimicos non esso corruptionem, sed veram cmondalioncnq nostros Judaeos, qui vaticinia sccum ferunt. At contra objiciunt. Primo Patrum testimonia, ut non faciam a quibuscunque scribis, sed ab Esdra, Justini in dial, cum Tripli., Eusebii lib. 4. hist, el aliis sanctis prophetis, qui post reditum a capti­ cap. 18. Origenis hom. 12. in Ilicrem., Chrysosl. vitate libros sacros reparaverunt, qui, ul Judaei boni. 5. in Jlatlh. cl Hieronym.in episl.89. ad Au­ perhibent, concilium celebraverunt, quod ipsi vo­ gust.; in cap. 5. Michacae, cl in cap. 3. ad Gala­ cant,magnam synagogam,quia magni viri interfue­ tas, qui suspicantur, Judaeos quaedam erasisse ex runt,cl in eo libros sacros, qui tempore captivita­ hebraicis codicibus, quaedam in odium cristiano- tis dispersi cl depravati fuerant, suae integritati restituerunt. Certe in editione nostra vulgata ista rum corrupisse. Respondeo: Justinum cl Euscbium nusquam scri­ loca ita habentur, ul scribae dicuntur correxisse; psisse, ab Hebraeis textum hcbraicum esse corru­ et b. Hieronymus in comment, in prophet, codeia ptum, sed textum graecum LXX. interpretum. Ver­ modo ista loca sc legisse significat. Ajunt Gcn. 18. ubi nunc habemus, Abraham ba Justini bacc sunt in dial, cum Tripli. : Ac, in­ quit, quod illi mullos el integros prorsus locos il­ adhuc stabat coram Domino, ohm fuisse, Domi­ larum ex translatione eorum, qui cumPlolomaeo nus adhuc stabat coram Abraham: sed a scribis fuere seniorum sustulerint, in quibus clare hunc locum fuisse mutatum. Al vulgata odilio priorem ipsum crucifixum Deum, el hominem esse, cum­ lectionem retinet. Item num. II. ubi nunc habe­ que in cruce pendere et mori pronuntiatum esse mus; Inveniam gratiam in oculis tuis, el non vi­ hoc est, malum meum: dicunt esse ostenditur, scire vos volo. Hacc Justinus. Neque deam usquam alibi scribil quidquam dc corruptione tex­ correctionem scribarum, el antea fuisse Tiny'p tus hcbraici. Eusebius autem nihil dicit aliud, quam malum tuum. Cacterurn priore modo legit editio convicium a Justino Triphonem fuisse, majores vulgata. Ajunt praeterea Oscac.U.olim fuisse DhQ suos c Scripturis quaedam capitula abstulisse. Quod non aliter inlclligcndum est, quam ul ipse Justinus id est, in carne mea ex eis: Scribas autem corre­ verbis suis exposuit. xisse CHO cum recessero ab eis.XI vulga­ Origencs quoque aperte loquitur dc corruptione ta editio habet Cum recessero ab eis; cl sic cliam versionis LXX., dicit enim , sublatam a Judaeis in legit b. Hieronym. Item ajunt Abacuch 1.antea fuis­ versionc Septuaginta vocem Juda in illo Ilicrem. se, h'unquid non tu a principio Domine Deus 17. Peccatum Juda scriptum est stylo ferreo : et meus sancte meus, men St1? non morieris? Scri­ positum, Peccatum eorum scriptum est stylo fer­ bas autem correxisse ΓΗΟ5 M3 n°n moriemur. reo. Sic enim Origencs loquitur : Deinde alia se­ At hoc ultimo modo habet editio vulgata, cl sic quitur prophclia, quam nescio quare apud LXX. cliam legit b. Hieronymus. Ajunt quoque .llalach. non invenientes , in caeleris editionibus, quae 1. fuisse, Et cxsulfldstis me: Scribas vero cum hebraeo sermone consentiunt, reperimus. Et correxisse, El exsufilaslis ηρήκ illud. Al certe infra: Judaei, qui exemplaria nonnulla falsarunt, vulgata latina editio cum Hieronymo el septuagin­ cliam in hoc loco pro peccato Juda,peccatum eo­ ta senioribus non habet, Me, sed Illud, aut Illa. rum posuerunt. Cujus etiam corruptionis meminit Idem dico dc aliis correctionibus scribarum, quas Hieronymus in hunc locum Hiercmiac. collegii Prochelusin 1. lib. dc victoria contra Ju­ PorroChrysoslomus loquitur dc interpretibus jti- daeos, cl Figucrola Valentinus cap. 3. partis pri­ docis, id esi, Aquila, Symmacho, cl Thcodolionc, mae libri sui contra Judaeos. qui m suis interpretationibus dc Hebraeo in Grae­ Ex quo apparet, imprudenter quosdam, dum sc cum mulla perperam posuerunt in odium Christia­ Hebraeos oppugnare credunt, Ecclesiam ipsam op­ nae fidei, clin reprehensionem LXX.interpretum. pugnare. Si enim illae correctiones scribarum sunt De quibus cliam loquitur b. Hieronymus in cpislol. hcbraici textus corruptiones, sequilur aperte, vul­ ad August., quae est 11.inter epistolas Augustini, gatam quoque editionem esse corruptissimam : ubi dicit, sc voluisse ex Hebraeo vertere divinos quam tamen nobis Ecclesia pro versionc authenti­ libros, ul restitueret quae Judaei, vel omiserant, ca tradidit. vel corruperant. Idem autem Hieronymus in com­ Tertio, objiciunt, in psal. 13. deesse octo versi­ mentariis citatis dubitat, non asserit. Al in com­ culos in omnibus impressis hcbracis codicibus,ni­ mentariis Isaiae, quae posterius scripsit, ul palet mirum illos: ex praefal comment, in Isa. cl ex lib. dc vir. illuScpulchrum païens guttur eorum. slr. extremo, aperte ridet cos, qui putant hcbracos Linguis suis dolose agebant. codices esse falsatos. Fenenum aspidum sub labiis eorum. Secundo objiciunt confessionem Judacrum, qui Quorum os maledictione,el amaritudine plenum est, passim olUrmanl, mulla a quibusdam suis sapien­ Veloces pedes eorum ad effundendum sanguinem. tibus mutata esse in sacris libris; cl eas mutationes Contritio cl infelicitas «iis eorum. El viam pacis non cognoverunt. vocant correctionem scribarum Ο’ΊΣΊΟρρΠiVon est timor Dei ante oculos eorum. Respondeo dupliciter. Primum , forte non esse verum, ullam emendationem Bibliorum factam a tWI, hoc est, el exiit exeundo el redeundo, do­ nec siccarentur aquae ; quod non significat, cor­ vum rediisse intra Arcam , sed volitasse circa Ar­ cam eundo cl redeundo ad tectum Arcac , cl inde abeundo, idque saepius donec siccarentur aquae ; cum quo bene cohaeret, quod egrediebatur, cl non revertebatur, nimirum intra Arcam. Adde, quod etiam non desunt lalini codices, qui habeant, egre­ diebatur cl revertebatur : ul ex variis lectionibus ad Biblia Lovaniensia annotatis cognosci potest. Ilis ergo duabus sententiis refutatis, restat ter­ tia, quam ego verissimam puto, quae est Dricdonis lib. 2. de ccclesiast. dogmal. cl Scriplur. cap. 1., el aliorum qui docent, scripturas hcbraicas non esse in universum depravatas, opera vel malitia Judaeorum ; nec tamen esse omnino integras cl puras, sed habere suos quosdam errores, qui par­ tira irrepserint ncgligenlia, vel ignorantia librario­ rum, praesertim cum in llebreo facile sil errare ob 65 literasquasdam simillimas,quales sunl; d el □ el: ΊβΙΊ: Π, Π, cl ΓΙ: Ί cl Ί: partira ignorantiaRabbinorum qui addiderunt puncta. Cum enim possint dictiones hebraicae variis modis legi, si punclis careanl; non esi mirum, si aliquando ipsi quoque in nolalione punctorum a vero aberraverint.Potest cliam fieri,ul ex pravo affectu.el odio in Christum ea lectio interdum ipsis magis probala sit, quae mi­ nus Christianis favebat. Caelorum non tanti momenti sunl ejusmodi er­ rores, ul in iis quae ad fidem el bonos mores per­ tinent , scripturae sacrae integritas desideretur. Plerumque enim tota discrepantia variarum lectio­ num in dictionibus quibusdam posita est, quae sensum aut parum, aut nihil mutant. Errores au­ tem qui ex additione punctorum acciderunt, nihil omnino veritati officiunt: puncta enim extrinsecus addita sunl, nec textum mutant. Itaque possumus, si volumus, puncta detrahere, el aliter legere. CAPUT III. De editione chaldaica. Chaldaica lingua editi sunl libri Tobiae cl Judih, cl ex parle libri Esdrae el Danielis. Praeterea lota Scriptura ve us translata esi paraphrastic ex He­ braeo in Chaldaeum, quam paraphrasim ipsi Targum vocant. El quidem Pentateuchum transtulisse fertur lî. Aquila, qui caldaice Onkclus dicilur.Pro­ phetas priores cl posteriores, id esi, Josuc, Judi­ ces, el Regum libros. Hem Isaiam, lliercmiam, et caclcros prophetas. R.Jonalham Uziclis filius. Psal­ mos, Job, Ruth,Esther, cl Salomonis opera, R. Jo­ seph caecus. Quae paraphraslicac lanslalioncs apud Hebraeos magnae sunl auctoritatis,cl idcirco nobis cliam uti­ les, ul ex iis convincamus Hebraeos. Alioqui ab Ecclesia non usque adeo magni fiunt, neque ex iis argumentum firmum duci potest. Siquidem ( ut recte ait Franciscus Ximenius cardinalis pracfat. Complulcn. Biblior.) chaldaicae paraphrases, illa excepta quae est in Pentateuchum, judaicis fabulis cl Ihaltnudislarum nugis conspersae sunt. Idque verissimum esse experimento suo comprobabit quicumque paraphrasim in Threnos, in Cantica, in Job. in psalmos, cl in prophetas omnes legere voluerit. Certe cap. 53. Isaiac, ubi de Christi passione apertissime propheta concionalur, lotum paraphra­ sis detorquet ad calamitates populi Judaeorum. In ea vero paraphrasi quae est in Cantica cl Threnos, passim leguntur libri Thahnudi, tertium templum, duo Messiae,liberatio a captivitate Titi cl Vespasia­ ni, minae adversus Christianos cl mahumclanos, quos per Esau el Ismael more suo significant. De­ nique fabulae permultae dc lamentatione Dei, de ascensione Mosis in coelum, dc tabulis legis ex sapphyro throni divini excisis ; deque aliis rebus generis ejusdem. Sed neque paraphrasis Aquilae in Pentateuchum omni no integra el incorrupla cen­ seri debet, llabcl enim etiam illa suos errores, ta- βί DE VERBO DEI quasi proles quaedam est hebraicac et chaldaicae linguae. Hebraei siquidem, qui usque ad captivita­ tem babylonicam hebraice solum, id est, lingua sua loqui consueverant, cum abducti essent in Ba­ bylonem, coeperunt oblivisci linguam propriam, et addiscere alienam, id est, Chaldaicam, quia tamen non pcrfcclc eam pronuntiare poterant, el semper aliquid ex hcbraica retineban(;factum est.ut lingua quaedam tertia nasceretur mixta ex hcbraica cl Chaldaica, atque ea est, quam pro vulgari ac mater­ na deinceps Hebraei habuerunt. Quae quidem sy­ riaca dicta est a regione ubi maxime ejus usus vi­ get, sive Hierosolymitana a civitate praecipua He­ braeorum: quemadmodum lingua chaldaica , quao hoc nomen habet a regione chaldaea , vocata est etiam babylonien a civitate Chaldaeae nobilissima. Porro distinguuntur hae duae linguae characteri­ bus, verborum conjugationibus, alllxis, punctorum notatione, sono vocalium, idiotismis, ac lota fere linguae structura, et multis etiam propriis dictio­ nibus. Quod autem perlinet ad secundum : primo cer­ tum est, nullum librum veleris testamenti scriptum esse a primo auctore in hac lingua , nisi fortassis liber primus Machabaeorum cl Ecclesiasticus, quo­ rum priorem Hebraicum se vidisse scribit Hiero­ nymus in prologo Galeato, dc posteriori idem scri­ bit in prologo Proverbiorum. Credibile enim est, lingua vulgari Hebraeorum, id est, syriaca scriptos fuisse hos libros , qui tamen non exstant hoc tem­ pore nisi graece.Dc caeleris libris constat, aut hc­ braicc, aut chaklaice, aut graece a primis auctori­ bus scriptos esse. Dc testamento novo major est dubitatio: cl qui­ dem valde probabile csl,cvangelium s. Matthaei, ct epist. s. Pauli ad Hebraeos syriaca lingua scriptos esse: id enim eilicaeissimis argumentis probat Al­ bertus Widmcsladius Ferdinand! Imperatoris Can­ cellarius , qui primus in Europa testamentum no­ vum Syriacum imprimi curavit: cl Guido Fabrilius, cujus est latina interpretatio novi testamenti syriaci in regiis Bibliis. Neque his repugnant veteres scriptores , Ire­ naeus. Origencs, Eusebius, Athanasius, Epiphanius, Hieronymus·, qui hos libros, ac praesertim cvangclium s. Manllhci hebraice scriptos fuisse di­ cunt: loquuntur enim de lingua hcbraica quae apo­ stolorum temporc vulgaris erat, quemadmodum In ipso evangelio passim legimus, dictum aliquid es­ se hebraice, quod tamen constat vulgari lingua, idesl, siriaca dictum esse, quale est illud Joan. 19. Exivit in eum, qui dicitur Calvariae locum, hc­ braicc autem Golgotha. Dc quibus vocibus vide s. Hieronymum in lib. de nom. Hebr., ubi diligen­ CAPUT IV. ter notavit omnes voces quae siriacac sunt, cum tamen hebraicac esse dicantur ab cvangeiislis. Praeter hos duos libros, lotum novum testamentum De cditonc syriaca. translatum esi ex graeco idiomale in syriacum.au­ Dc cditiour syriaca dicenda sunt tria. Primum ctore ( ul ipsi Syri arbilranlur ) s. Marco evange­ Tiid intersit inter linguam syriacam elchaldaicam. lism. Quod si verum esset, nulla esset caussa, cur de D' ; , qui libri sacri syriaca lingua scripti hahujus editionis auctoritate, (ul jam ad postremum ia mi'jT. Postremo , quanta sil hujus editionis au­ caput veniamus) dubitaretur. Sed non facile addu­ ctoritas. <; od igitur ad primum attinet, syriaca lingua ci possum ul credam, a s. Marco traditam Ecclesiis meisi pauciores et leviores, quam ceterae el Jose­ ph! paraphrases habeant. Ac, ut ex libris singulis aliquid exempli gratia proponamus. In Genesi cap. 4. vers. 23. ubi textus Hebraeus habel:>rUTî ϋ’Χ ’□ et concordat graecus; cr< a.fya arix.-t wt, el lalinus: Quoniam occidi virum: Chaldaea paraphrasis addit negationem Fl>7>t2p 73J N‘7 non occidi virum,et contrarium sensum reddit, item cap. 22. num. 18. cl cap. 26. num. 4. el cap. 28. num. II. textus hebracus ha­ bet. Benedicentur ?|y7T3 in semine luo omnes gentes terrae’. cl concordat graecus ί>τω στίρρατ/ «·.; et lalinus /n semine luo. El Apostolus Paulus ad Galal. 3. observari jubet promissiones Abrahae facias cl semini ejus, nec esso dictum, el semini­ bus quasi in mullis, sed quasi in uno, el semini luo, qui est Christus. Paraphrasis vero Chaldaica in his omnibus lucis reddidit numerum multitudi­ nis, benedicentur 543 7’73 propter filios luos omnes populi Icrrac. In Exodo cap. 12. num. 44. ubi legimus in tex­ tu hebraeo 733 ]3 73 Omnis filius alienigena non comedet ex eo : cl concordai graecus ra? «λet lalinus Omnis alienigena. Chaldaea pa­ raphrasis in odium neophytorum posuit; 7ί2ΙΜ£ίΝ3 73 73 omnis filius Israel destructus. Sic enim passim Judaei cos appellant,qui ad (idem cbrislianam, relicto Judaismo, convertuntur. In Lcvilico cap. 10.num.6. el cap. 21. num. 10. ubi textus hebraeus habet 1^72ΓΙ X7 D3’li?X7 Capita vestra non radetis seu nudabitis, el con­ cordat Graecus el Lalinus. Chaldaea paraphrasis contrarium reddidit y^7£) p37pl X7 non multi­ plicabitis comam. In Numerorum lib. cap. 21. num. 19. ponilur fabula de puteo, quem lingunt Hebraei descendis­ se cum filiis Israel ad torrentes, cl de torrentibus ascendisse cum cis ad colles, cl dc collibus rursuin descendisse ad valles: cl cap. 23. num. 9. ubi tex­ tus hebracus habet, Populus solus habitabit, hoc est, cum aliis gentibus non miscebitur: paraphra­ sis Chaldaea more Judaico reddidit, Ecce populus solus possidebit saeculum; id enim illi exspectant, ul soh dornincniur in orbe terrarum. Denique in Deutor, cap. 4. num. 28. cl cap, 28. num. (4. ubi Scriptura hcbraica gracca cl latina praedicit fore, ul llebraei serviant Diis alienis, quod ell ·ιη impletum novimus non semel fuisse : chali! ica [ an phr sis derivat hoc scelus idolatriae ab ID bracis ad gentes. Vertit enim: Servietis populis ·'■ η " /Uilus idolis. Nunc pauca quaedam dc syriaca editione addenda sunt. iWSKK LIBER SECUNDUS Syriac et Aegypti editionem sirincam testamenti novi universi ; cl ejus editionis nullam prorsus mentionem extare apud Clementem Alexandrinum, Origenem, Eusebium, Alhanasium, Thcophilum, Epiphanium, Hieronymum , Cynllum, Theodorelum, Joannem Damascenum, aliosquc patres, qui vel in Syria, vel in Aegypto, aut episcopi, aut pre­ sbyteri luerunt, cl vel de variis Scripturarum edi­ tionibus accurate disputarunt, vel certe multa de scripturis sanctis posteritati scripta reliquerunt. Quod si editio syriaca aetate horum patrum po­ sterior est, ul ego quidem mihi certo persuadeo, non potest ejus auctoritas lauta esse, ul cmn edi­ tione gracca, aut latina merilo comparari possit, ul interim illud omittam, quod non desunt etiam quaedam in ea editione, quae viris doctis cl piis non admodum placeant. Unum tamen est praeter alia ejus editionis commodum insigne, quod cmn in titulis, ac sectionibus capitum mentio fiat jeju­ niorum, venerationis crucis, precum pro defunctis, vigiliarum, memoriae Sanctorum, aliarumquc ejus­ modi rerum, quas lulhcrani lanquam romnni pon­ tificis traditiones detestantur: apertissimi mendacii liaec ipsa editio lulheranos convincit. Sed dc edi­ tione chaldaica cl syriaca salis multa pro instituti operis brevitate dicta sunt : nunc ad graccam ve­ niamus. CAPUT V. De variis graecis editionibus. Editiones graccac testamenti veleris novem om nino numerantur, praeter eam cujus meminit Cle­ mens Alexandrinus lib. 1. Stromal., quae antequam rerum poliretur Alexander Magnus, incertum quo auctore prodiit, cl ex qua Plato caelcriquc philo­ sophi non pauca hauserunt: sed quoniam ea, suc­ cedente poslca translatione illa celeberrima sep­ tuaginta seniorum, primum negligi, deinde etiam amitti coepit, ita ul longo jam tempore vix memo­ ria ejus conservata sil, e catalogo dimittitur. Prima omnium a scriptoribus numerari solet il­ la, quam Plolomaei Philadelphi jussu septuaginta seniores ediderunt, dc qua in sequenti capite plu­ ra dicemus. Vide Eusebium lib. 6. hist. cap. 13. Alhanasium in synopsi, cl Epiphanium in lib. de mens, cl ponder. , qui translationes ordine re­ censent. Secunda translatio testamenti veteris ex bebraica lingua in graccam facta est ab Aquila Pontico, anno duodecimo Adriani imperatoris, ul Epiphanius loco notato auctor est. Euii autem Aquila, pri­ mum gentilis, deinde Christianus; tum ab Ecclesia pulsus, quod astrologiae judiciariae studiosus es­ set, ad Judaeos se contulit, cl quoniam hoc extre­ mo tempore Scripturas interpretatus est. non salis bona fide in eo opere versatus creditur. Tertia translatio Commodo imperante a Theodotionc facta Csl ; qui auctor, etsi ex haeretico marcionisla proselytus Judaeorum factus sil, majori ta­ men fide, Epiphanio teste, in interpretatione usus est, quam caeleri ejus similes. Quocirca semper C7 Ecclesia Daniclcm ex interpretatione Theodolionis legit, ul Hieronymus testatur praefatione in Daniclem. Quarta est Symmachi editio, qui Severi Augusti temporibus sacros libros ex hebraeo in graecuin sermonem transtulit. Nescio autem quo errore fa­ ctum sil,ut cum Athanasius, et Epiphanius disertis verbis scribant, Symmachum sub Severo, Theodolioncm sub Commodo Marci lilio Scripturas inter­ pretatos esse, neque dubium ullum esse possit, quin Commodus Severum praecesserit; tamen iidem auctores Symmachum priorem, posteriorem Theodolioncm faciant. Quod vero ad Symmachum allinet, fuit is pri­ mum Ebionita, si Eusebio credimus; vel Samarita­ nus, si Alhanasium et Epiphanium sequimur : et cum apud suos principatum oblinere non posset, se Judaeis adjunxit, ac secundo circumcisus est. Ubi obilcr admonet Epiphanius, non esse miranduni, quod Symmachus bis potuerit circumcidi ; siquidem arte medica, cl certis instrumentis Ju­ daei solebant resectum praept t um iterum super­ inducere, sive attrahere; cl hoc esse quod Aposto­ lus ail I. Corinth. 7. Qui circumcisus aliquis vo­ catus est? non adducat praeputium: vel, ul cla­ rius sonant verba gracca «ί εχ.στάσ^,Ιιοο est,non attrahatur. Quinta editio gracca sine ullo nomine auctoris reperta est in doliis quibusdam apud urbem Hierico anno VII.Antonini Caracallae, qui Severo patri in imperium successerat, ul Epiphanius loco no­ tato auctor est. Sexta quoque sine nomine auctoris, eodem Epi­ phanio teste, in doliis inclusa apud Nicepolim in­ venta est Alexandro Mammacac lilio imperante. Ex quibus omnibus editionibus composuit Origenes, ul Eusebius lib. G. hisl. cap. 13. el Epipha­ nius haeres. G3. cl lib. de mens, cl ponder, nar­ rant, illam quae dicebatur hexapla, sive tclrapla, sive etiam octupla. Nam divisit primum Origenes singulas paginas in sex columnas; ac in prima qui­ dem descripsit hebraicum textum literis hebraicis; in secunda eundem textum hebraicum graccis li­ teris ; in tertia interpretationem Aquilae: in quarta interpretationem Symmachi : in quinta interpreta­ tionem LXX. seniorum; in sexta interpretationem Theodolionis.Atque haec volumina propter quatuor interpretationes tclrapla. propter sex columnas hcxapla dicebantur. Addidit deinde quintam cl sex­ tam versionem in duabus columnis aliis, cl ea vo­ lumina oclapla nominavit. Septima Origenis editio est, qui Scripturas qui­ dem ex Hebraeo non transtulit, sed interpretatio­ nem septuaginta seniorum ita emendavit, multis ex Theodolionc admixtis, et notatis signo stellae radiantis, mullis etiam obelo, idesl, veru jugulatis, ul novam editionem fecisse videatur. Ita vero pro­ bata est eo tempore haec editio, ul brevi bibliothe­ cas omnes repleverit, ul scribit s. Hieronymus in epist. 89. ad Augustin., quae esi II. inter episto­ las Augustini. Eandem quoque editionem hoc est, communem, appellari solitam scribit idem Hieronymus pracfal. lib. 16. Isaiam. Octava editio s. Luciani presbyteri et martyris DE VERBO DEI sententiam , ut solum Pentateuchum verterint, quod probat ex Aristaeo in libr. dc sepluag. duob’ interpret., cl ex Josepbo pracfat. in lib. anliquit. ct lib. 12. anliquit. cap. 2. quibus adde Philonem lib. 2. dc vita Mosis, qui solius legis mentionem faciunt. At eos vertisse omnia, scribil Justinus in Dial, cum Tripli., Irenaeus Jib. 3. cap. 25. Cle­ mens Alexandrinus lib. 1. Stromat., Epiphanius demens, cl ponder., Eusebius lib. 8. cap.!. prae­ parat. id quod longe probabilius csl. Nam apostoli usi sunt gracca versione in testimoniis propheta­ rum citandis: tempore autem apostolorum nulla erat alia versio gracca, quam septuaginta interprelum. Deinde, non csl verisimile regem illum, qui ex toto orbe terrarum libros adducebat in suam bi­ bliothecam, noluisse etiam prophetarum oracula cl alios libros antiquissimos Judaeorum. Praeterea, quomodo mirabile fuisset, spatio septuaginta duo­ rum dierum potuisse absolvi illam editionem, si Pcnlalcuchus lanium vertendus erat, qui breviore tempore sine ullo miraculo verti posset? Neque Hieronymus contrarium docet asserendo, sed du­ bitando: nam alioqui passim in commentariis pro­ CAPUT VI. phetarum mentionem facit versionis LXX., cieam explicat. Neque Aristaeus nomine legis solum Pen­ Dc interpretatione LXX. seniorum. tateuchum intclligcbat,ul Judaei sensisse videntur, sed omnes libros sacros. Nam a lege, quae erat De interpretatione septuaginta seniorum, quae praecipuus liber, omnes libri denominabantur. inter omnes graccas editiones merito primum lo­ Ifinc Joannis 10. cl 15. Dominus dicit in lege Ju­ cum semper obtinuit, quaestiones quinque exi­ daeorum scriptum esse id, quod in psalmis scri­ stant. Prima , quo tempore facta sit. Secunda, ptum est, cl b. Paulus 1. Corinih. U. in lege scri­ quorum librorum sil. Tertio, quomodo facta.Quar- ptum esse dicit, quod habetur in Isaia. Jam in tertia quaestione illud certum esse vide­ la, quantae sil auctoritatis. Quinta, num hoc tem­ pore germanam inicrprclalioncm 70. seniorum ha­ tur. quod omnium consensu cclcbraluriscpluaginla duos viros hebraeos senes, videlicet cx qualibet beamus. Prima quaestio facilis esl.Nam elsi Irenaeus lib. tribu filiorum Israel, uiriusque linguae pcrilissl3. cap. 25. cl Clemens Alexandrinus lib. 1. Stro­ mos, spatio dierum septuaginta duorum, mirabili mal. scribant, Plolomaeo Lagi lilio regnante id consensione, divinas lilcras apud Pharum Ægypti facium esse: Aristaeus nutem in historia de hac ex hcbraico sermone in graccum idioma transtu­ ipsa re; Josephus lib. 12. antiquit. cap. 2. Philo lisse. Utrum autem singuli separation, an bini ct lib. 2. de vita Mosis; Tertullianus in Apologetico bini, aul potius omnes simul inter se conferentes, cap. 18. Athanasius in synopsi; Epiphanius de interpretationem illam feccrinl, in quaestionem mens., cl ponder, aliique scriptores omnes Ptole­ vertitur, cl adhuc sub judice lis csl.Ac Epiphanius maeum Philadelphum nomincnklamcn intervallum quidem in lib. de mens, et ponder, scribit, hos in­ non csl usque adeo magnum, cum hic Plolomaeus terpretes binos cl binos in cellulis inclusos fuisse, superiori proxime successerit. cl divino miraculo singula paria ipsorum iisdem Est autem haec sententia posterior mullo proba­ verbis lotam Scripturam transtulisse, ita ut simul bilior priore, Ium quod plurcs, lum quod antiquio­ confecerint sex el triginta exempla ejusdem pror­ res testes habeat. Porro Epiphanius non solum sus versionis. tempus regis, sed etiam annum regni annotare euJustinus autem in orat, exhortai, ad gentes di­ ravil. Scribil enim anno 17. Plolomaci Philadelphi cit, singulos in singulis cellulis inclusos, cl ma­ eam translationem esso factam, atque ab eo tem­ jori adhuc miraculo a singulis scorsim totam Scri­ pore usque ad Christi natalem diem fluxisse annos pturam iisdem verbis redditam: et se apud Alexan­ 291. Tol igitur annis ante Christi adventum ea drian) vestigia cellularum vidisse. Justinum scquuli translatio luela est, nec sine divino consilio. Nam sunt mulli cx posterioribus, ul Irenaeus lib.3.c.25. ut Eusebius scribil lib. 8. de praeparat, evang. Cyrillus cateh. 4. Clemens Alexandrinus libr. 3. rap. I. si posl Christi adventam id fieri debuisset, Siromal. cl Augustinus lib. 18. de civil. Dei cap. aul Scripturam Judaei ex invidentia occultassent; 42. quamvis Augustinus lib. 2.doclr. christ, c. 15. aut corruptiorem nobis dedissent, aul certe in su­ non audeat rem allirmarc. His addunt rccenliorcs quidam patroni harum cellularum, Philonem lib. spicionem translatores facile vocarentur. Secunda quacslio paulo difficilior csl. Nam b. 2. dc vita Mosis,Tertullianum in Apologet, cap.19. Hieronymus in quaesi, llebr., cl in cap. 5. Ezcch, cl Chrysosl. homil.5. in Mallh. Sed isti 1res cellu­ tl in 2. cap. Michacac, propendere vidclur ineam larum non meminerunt, lanium dicunt, mirabiliter est, qui cum in editionibus jam numeratis mulla vilia obrepsisse cognosceret, rursum magno labore novam editionem molitus csl. Quam editionem senbit Athanasius sub Conslanlino imperatore re­ pertam esse Nicomediae, ipsius Martyris manibus descriptam, ed in pariete quodam asservatam. Pas­ sus est autem s. Lucianus in pcrseculionc Diocle­ tiani cl Maximiani, Maximino in Oriente lyrannidem exercente, ul idem Athanasius breviter indi­ cat in synopsi, et fusius narrat Eusebius lib. 9. hist. cap. G. Nona ac poslrcma editio Jlcsycliii est, qui inter­ pretationem 70. seniorum iterum emendavit, atque Aegypti Ecclesiis tradidit.De quibus editionibus in hunc modum loquitur s. Hieronymus, pracfat. in lib. Paralip.·. Alexandria cl Aegyptus in septua­ ginta suis Jlcsychium laudat auctorem. Constantinopolis usque Antiochiam Luciani Martyris exemplaria probat. Mediae inter has provinciae paleslinos codices legunt, quos ab Origcne ela­ boratos Eusebius cl Pamphilus vulgaverunt. I 11 BEP, SECUNDIS bos interpretes in eandem sententiam ct in cadcm verba convenisse. At b.Hieronymus pracfat.in Pcntatcuch.apcrlcri­ del hanc historiam: iVcscfo,inquil,guis primus au­ ctor septuaginta cellulas Alexandrine mendacio suo exstruxerit etc. Itaque existimat b. llieronym. septuaginta duos interpretes in eadem basilica se­ dentes, cl inter se conferentes, Scripturam transtu­ lisse. Id quod probat primum testimonio Aristaei, qui negotio interfuit,cl aperte dicit,cos simul confe­ rendo singulis diebus usque ad horam nonam,hanc versionem tandem septuaginta duobus diebus ab­ solvisse. Idem probal testimonio Joseph), qui cum csscl cupidissimus gloriae suae geniis,tamen libr. 12. anliquit. cap. 2. narrans hanc historiam, cel­ lularum ne meminit quidem. Addere possumus nos etiam Eusebium, qui lib. 8. praeparat, evangel, cap. 1. similiter rem lotam narrat sine ulla mentione cellularum, referens ad verbum quae habentur in libro Aristaei. Addamus etiam Philonem, Tertullianum, cl Chrysostomum supra citatos, qui cum miracula narrent, quae in hae versione contigerunt, nunquam de cellulis si­ luissent, quod cral omnium praecipuum, si eas ve­ re fuisse credidissent. Quod autem ipsi dicunt dc summa illa consen­ sione in eandem sententiam, non necessario con­ vincit, cos loqui de cellulis. Nam revera miraculum fuit, quod lot homines simul conferendo, tam bre­ vi tempore potuerint convenire in singulis senten­ tiis transferendis. Ubi enim est multitudo, diversi­ tas judiciorum evitari non potest. cl vel nunquam conveniunt, vel nonnisi post longas disceptationes. Quocirca b. Augustinus lib. 2. docir. christ, cap. 1.7. illud ab omnibus decantatum dc istis interpre­ tibus, quod quasi uno ore Scripturas veritrini, re­ ctissime inlelligi posse significat, tam secundum eos qui cellulas luentur, quam secundum cos qui illas oppugnant. Haec sententia mihi probabilior videtur.Ac etiam visa csl probabilior Tilelmanno in prol. apologet, pro edit, vulg., cl Andrcae Blasio pracfat, suar, an­ notat. in Josué. Nam quod Justino Judaei fabu­ lam a se conficiam persuaserint, ct quasdam rui­ nas ostendentes, cellulas esse dixerint septuaginta interpretum, facile fieri potuit: nec minus facile ul Justino viro sancio fidem habuerint aliqui posterio­ res. At Aristaeum qui interfuit, falsum scripsisse credibile non csl. Quod enim Ludovicus Vives in cap. 42. lib. 18. Civit. Dei, cl Leo a Castro prac­ fat. in commentar. Isaiac cap. 35. dicunt, hunc li­ brum non esse veri Aristaei, sed confictum ab He­ braeis, nihil mc movet: nam omnia quae Josephus, Tertullianus, Eusebius, el Hieronymus cx Aristaeo proferunt, in hoc nostro , qui nunc exstat, ad ver­ bum invenimus. At, inquiunt, Epiphanius Aristaeum legit cl ci­ tat, cl tamen meminit cellularum, quod non face­ ret, si in ipso vero Aristaei libro excluderentur cel­ lulae. Nescio quid Leo a Castro velit conficere cx hoc testimonio Epiphanii: vel enim vult conclude­ re, temporc Epiphanii librum Aristaei integrum fuisse, cl postea esse corruptum, cl tunc manifeste refellitur ex Joscpho ct Eusebio, qui ante EpiphaBtttaunixi. Vol, I. r,9 nitim scripserunt, cl tamen in Aristaeo cellulas non invenerunt; vel vult ante Epiphanii tempora non­ dum fuisse inventum librum verum Aristaei, sed tunc primum esse repertum, cl hoc etiam dici non potest: nam Hieronymus qui simul cum Epiphanio, ct etiam post Epiphanium vixit, discric affirmat.cx Aristaeo non probari, sed refutari cellulas. Praeterea Epiphanius contra omnium sententiam ponit solum triginta sex cellulas, cum alii vel se­ ptuaginta duas,vel nullas ponant: ncc sane aequum csl, unum Epiphanium omnibus aliis anteponere. Itaque credibilius est, Epiphanium, vel non legisse Aristaeum, sed aliis referentibus credidisse, vel certe cum haec scripsil, non habuisse cum in ma­ nibus, cl memoria lapsum esse. Omnino enim ve­ risimile csl, historiam de cellulis Epiphanium a Justino et Ircnaco accepisse, el tamen videmus , eum cx oblivione alilcrrcm narrasse, quam illi fe­ cerint. Sequitur quarta quaestio dc auctoritate horum interpretum, ct quamvis b. Hieronymus pracfat. in l’entai, asserat, septuaginta interpretes non vates, sed interpretes fuisse, cl in quaesi. Hcbr., in lib. de opt. gen interpret, in cpisl. ad Suniam cl Eretollam, ct in commentar, prophet, passim repre­ hendat versionem Septuaginta: nihilominus tamen certissimum esse debet, septuaginta interpretes optime transtulisse, cl peculiari modo Spiritum Sanctum assistentem habuisse , ne qua in re erra­ rent. ul non tam interpretes, quam prophetae fuis­ se videantur. Id in primis probatur ex communi sententia. Constanter enim hoc asserunt omnes citati aucto­ res, Aristaeus, Philo, Josephus. Justinus.Irenaeus. Eusebius , Clemens Alexandrinus , Epiphanius . Chrysostomus, Cyrillus: cl cx Lalinis Tertullianus, cl Augustinus, item Hilarius pracfat. in psalmos cl alii omnes. Neque ab hoc numero debet excludi b. Hieronymus, quippe qui pracfat. 1. in Parai, scribil: si versio 70. integra haberetur ul ab eis edita fuit, frustra se laboraturum in Bibliis transfe­ rendis. El pracfat. 2. dicit, septuaginta interpretes Spiritu Sancto plenos quae vera sunt transtulisse. In apologia quoque conira Itulllnum lib. 2. affir­ mat , se nunquam 70. interpretibus detrahere vo­ luisse. Ex quo inlclligimus, cum cum reprehendit ver­ sionem 70., non reprehendere ipsam versionem , sed vitia quae in eam postea irrepserunt, ucgligcnlia, vel malitia, aut etiam ignorantia aliorum. Quod autem ait, interpretes eos, non vales ; non pugnant cum co, quod alii passim dicunt, prophe­ tas cos fuisse potius (piam interpretes : nam nec alii volunt dicere, proprie cos fuisse prophetas, sed tantum Spiritu Sancio peculiariter illustratos: neque id Hieronymus negat, ul cx verbis ipsius oslendimus. Accedit. quod apostoli hac versione frequenter utuntur, ul cx eorum citationibus palet, cl aperte id asserit Ircnacus lib. 3. cap. 13. immo etiam ipse Hieronymus pracfat. evangel.ad Damasuin.Et poslmodum catholica Ecclesia mullis sacculis eandem interpretationem secula csl, ul idem Hieronymus pracfat. 1. in Paralip. scribil. Accedit denique, 10 *.o DE VEIIBO DEI quod non sine miraculo fieri poluil, ul lanla co­ loniale, lanloquc consensione tantum opus confic retur, quo factum esl, ul Philo scrihil de vila Mosis , ul singulis annis fcslus dies in loco ubi facta est hacc interpretatio.in memoriam tantae rei mul­ lis temporibus ageretur. Dc postrema quaestione, licet non ignorem non­ nullos in ea sententia cssc.ul cxislimenl, interpre­ tationem 70. seniorum penitus inleriisse ; mullo probabilius censeo, illam adhuc superesse, sed a leo co ruptam cl vitiatam, ul omnino alia esse Vi­ deatur. Quod enim adhuc supersit, fidem faciunt plurima testimonia,quae a veteribus citantur cx versionc 70., cl eadem nunc in nostris graccis codici­ bus inveniuntur. Deinde cum haec fuerit semper celeberrima, cl communissima translatio, quis cre­ dere poterii, hac abolita, vel neglecta, aliam ali­ quam osse conservatam? Non esse autem incorru­ ptam, sed valde vilialam in pluribus locis, ul jam lutum non sil, hcbraicos vel latinos textus cx grac­ cis codicibus emendare, probari potest mullis ar­ gumentis. 'Primum testimonio b. Hieronymi, qui praefat. in Parnlip., et in Esdrarn, cl alibi frequenter mo­ nel, versionem 70. esse vilialam mullis et variis modis. Secundo, quoniam 70. interprètes dicuntur om­ nia transtulisse ad verbum ila proprie, ut quicun­ que sciret utramque linguam, slalim judicaret, fi­ delissimam esse translationem. Sic enim scribit Philo lib. 2. de vila Mosis : Reddita, inquit, sinit propriis nominibus, graccis ad chaldaica exacte respondentibus, Id expert mentis quotidianis cre­ ditur , sive Chaldaeus grueeam linguam , sive Graecus chaldaeam didicerit, in «traque Scri­ ptura tum clialdaica, tum ejus interpretatione miratur germanitatem, immo rerum verborum­ que consonantiam adorat, etc. Nec vero moveat quemquam , quod linguam hcbraicam vocat Chal­ daicam; id enim idcirco facit, quod linguae sint af­ flues , cl nolior tunc esset chaldaca proplcr impe­ rium Assyriorum, quam hebraea. Alioqui hcbrai­ cam cl chaldaicam non esse eandem demonstrat b. Hieronymus in cap. 1. Danielis, ex co quod Daniel Hebraeus jus-us esl a rege Nabuchodonosor disce­ re linguam Chaldaeorum. Neque solus Philo, sed cliam anlc Philonem Arislacus testatus est, admirabilem fuisse rerum cl verborum consonantiam inter codices illos graccos el liebracos. El ad finem libri sui adjecit, eam in­ terpretationem a plurimis discussam , considcraLm. examinatam, antequam in regis bibliolccha poneretur, et ab omnibus acclamatum, sancte et fideliter singula esse translata , ut nihil addi, nihil demi posset. Al ista gracca versio quam nunc habemus , in pia Ibus locis dissentit ab Hebraeo, multa non h bet quae sunt in Hebraeo, mulla habet quae non sunt m Ikbraeo, ul omnes noverunt, qui in ea ver­ sati sunt. El qui dc hac re oh linguarum imperitiam judicare non possunt, legant Hieronymi praefat. in Penl.it episl. ad Suniam cl Frclcllem, quaes1.. liebr., comment, in prophetas, cl lib. dc opt. gen. interpret. Neque videtur salis apte hoc argumentum solvi ab iis qui respondent, textum hebraeuin esse cor­ ruptum ubicunque a graeco discrepat. Nam neque haeretici hoc admittunt, qui anteponunt hebraeuin textum graeco , neque catholici admittere debent, ne faleri cogantur, vulgatam editionem latmam, qua Ecclesia catholica lot jam sacculis utitur, cl quam Tridenlinuni concilium authenticam esse ju­ dicavit. totam quoque esse corruptam. Nam exce­ pto Psalterio, latina editio cum hebracis codicibus magis convenit, quam cum graccis. Scio quidem, Epiphanium lib. de mens, et pon­ der. Hieronymum in praefat. in Pcnlal., cl lib. dc opt. gen. interpret, et Augustinum lib. 18. de Civit. Dei cap. 12. cl ii. scriptum reliquisse, septuagin­ ta seniores dc industria quaedam omisisse, quae­ dam addidisse, et quaedam aliter vertisse, quia sic eis dictabat Spiritus Sanctus. Se.d isti patres pie quaerebant rationes excusandi, cl defendendi eam versionem, qua tunc Ecclesia utebatur. Caelorum, si ila esset, quomodo Philo diceret, summam fuis­ se consonantiam rerum cl verborum? Quomodo cliqm assereret Aristaeus, omnes qui eam initio vi­ derunt acclamasse, singula esse bene cl fideliter versa? quomodo non admirati fuissent, tam mulla detracta, tam mulla addita , tam mulla contrario sensu reddita? Tertio probatur cx mullis sententiis, quae in hac versione inveniuntur, quae nullo modo cum verita­ te cohaerent. Quale est illud de supputatione anno­ rum Mathusalem Genes.;». Nam secundum graecam editionem invenitur, Mathusalem vixisse I i·. annos post diluvium, cum tamen in Arca non fuerit, solum enim octo animae per Arcam salvae factae sunt, idest, Noc, Scm, Chain cl Japhel, el uxores eorum, ul habemus Gcn. G. cl 1. Pclr. 3. Quem nodum non aliter solvere potuerunt b. Hieronymus in quaesi. Hebr. b. Augustinus lib.15. Civit. Dei cap. 13. Euchcrius, et alii in c. 5. Gcn., nisi admittendo , esse errorem in codicibus grac­ cis, quem errorem licet non adscribanl patres illis senioribus septuaginta, sed iis qui primi descripse­ runt libros ex bibliolccha regis Plolomaci: inierim tamen codices quos nunc habemus vitiatos esse, negare non potuerunt.Talc est etiam illud Gcn. 2G. ubi 70. habent, dixisse servos Isaac dcepulco, .Ton invenimus aquam, cum hcbraci cl lalini codices habeant invenimus aquam , quae simul vera esse non possunt. El certum est, nostram lectionem es­ se veriorem, cum proxime sequatur, proptcrca Isaac vocasse nomen loci illius abundantiam. Tale quoque est illud Jonac 3. ubi 70. habent : Adhuc tres dies et Ninive subvertetur, cum habraici, cl nostri codices habeant Adhuc quadraginta dies. Quem locum exponens b. Hieronymus ostendit, non posse ullo modo defendi lectionem 70., el b. Augustinus lib. 18. de Civit. Dei cap. fatetur, Jonani scripsisse dies quadraginta, non dies 1res. Multa sunt alia ejusdem generis, sed haec tria loco exempli adferre placuit. Probatur ultimo , quia salis constat, editionem 70. interpretum a Judaeis mullis in locis fuisse corruptam, ul Justinus affirmat in dialogo cum Triphonc. Constat item, eandem editionem saepe sae- I.IBEIl SECUNDUS plus emendatam ab Origene , Luciano , Hesychio, Hieronymo: nihil autem emendatur, nisi quod ante vitiatum est. Neque credibile est, eam editionem , quae primis trecentis annis loi maculas contraxe­ rat, reliquis annis 1200. inviolatam atque integram servatam. Denique constat, tempore b. Hieronymi, ul ipse scribil in cpisl. 89. ad Augustinum, quae est 11. inter cpisl. Augustini, omnes fere graecos codices ex versione Septuaginta habuisse admixla mulla ex Thcodolione, aslcriscis praefixis, deinde paulalim nsleriscos excidisse : inlcnisse etiam editionem Thcodolionis; inde autem necessario orta est con­ fusio, ul jam nemo judicare possit, quid in iis li­ bris sil 70. quid vero Thcodolionis. Haec de Se­ ptuaginta. CAPUT ΎΠ. De cdilione gracca testamenti novi.' Duae quaestiones dc gracca cdilione testamenti novi disputari solent. Prior est de auctoribus ejus editionis. Posterior de auctoritate cl inlcgrilale ejusdem editionis. Ac prior quidem quaestio nec admodum neces­ saria, nec valde difiicilis est. Nam constat, testa­ mentum novum graccc scriptum esse ab iis apo­ stolis, vel cvangelistis, quorum nomina in tilulis singulorum librorum, vel epistolarum praefigun­ tur, exceptis dunlaxal evangelio Matthaei el Marci, et cpisl. ad Hebr. : siquidem Matthaeum hcbraico sermone scripsisse cvangclium suum.testantur Ire­ naeus lib. 3. cap. 1. Athanasius in synopsi, Hiero­ nymus praefat. comment, in Matthaeum ; cl in c. 11. Oscae, cl m lib. de script, ccclesiasl. in Mat­ thaeo, cl alii omnes. Porro Athanasius loco citato existimat, ab apo­ stolo Jacobo Matthaei cvangclium in graecam lin­ guam esse translatum: alii vero Joanni apostolo, cl alii ipsi Matthaeo eam translationem tribuunt. Sed cujuscunquc sil, ita recepta est ab Ecclesia illa translatio, ac si ea lingua primum scriptum fuisset cvangclium Mallhaci. Quocirca non mullum ege­ mus evangelio hcbraico quod Munslerus edidit ; nec illo etiam quod nuper edi curavit Joannes 'fi­ lius, in quo mulla desuni, mulla supervacanea sunl, non pauca eiiam immutata cernuntur: el Deus novit , utrum id factum non sil ad detrahendam fi­ dem graccac cl lalinac editioni.astutia videlicet Ju­ daeorum, cx quorum promptuariis cvangclium il­ lud prodiit. Marci vero librum latine ab ipso Marco Hornae scriptum esse, ac deinde ab eodem Aquilejae in graecam linguam conversum, docet Adrianus Fimis lib.G.Flagelli Judaeorum cap.80.ct lib. 8. cap. 62. et qui Finmn scquulus est Petrus Antonius Bculher annotat. 8. cl 9. ad sacram scripturam. In vita quoque s. Petri, quae in pontificali Damasi primum locum tenet, salis aperte indicatur . Marci cvangc­ lium initio latine ab ipso scriptum fuisse. Dc epi­ stola ad Hebr. jam antea disseruimus atque osten­ dimus, eam epistolam vel ab ipso Paulo graccc scriptam esse , vel certe ab aposlolico aliquo viro 71 ex hcbraico sermone in Graecum esse translatam. Itaque gracca editio testamenti novi universa apo­ stolos et cvangclistas anciores habet. Jam vero quod allinet ad auctoritatem, dubium esse non potest, quin editio aposlolica summae sil auctoritatis, nisi forte constet eam esse corruptam. Dc qua re ila sentiendum censeo, ul supra dc hcbraicis diximus, videlicet, non esse graecos codi­ ces corruplos generaliter : nec tamen esse fonles purissimos , ul necessario quidquid ab cis dissentil corrigendum sil, ul falso existimant Calvinus. Major, Kemnilius, cacicriquc hujus temporis hae­ retici. El vero, non esse graecos codices in universum nique omnino corruplos, facile demonstrari polesl: nam clsi mulla depravare conati sint haeretici; ta­ men nunquam defuerunt catholici qui eorum cor­ ruptelas detexerint, cl non permiserint libros sa­ cros corrumpi. Plurima cx loto novo testamento ab­ stulit mulavilquc Marcion. ul Icslalur Tertullianus lib. 5. contra Marcionem: sed illa omnia fere nota­ vit Epiphanius haeres. 42. cl in nostris codicibus graccis habentur recte. Ariani quoque abstulerant cx evangelio Jo. 4. Spiritus est Deus, sed indicavil cl notavit b. Ambrosius lib. 3. dc Spiritu Sancio cap. 11. cl nostri codices gracci omnes hoc testi­ monium habent. Quod autem non sint ubique incorrupti. sed ali­ qui interdum errores irrepserint saltem negligcnlia librariorum . cl non sil tutum semper latina ad gracca corrigere : aliquot exemplis planum fiet. Certe 1. Corinth. 15. legendum est: Primus homo ile terra terrenus.secundus homo dc coelo coele­ stis. ul non solum nostra latina versio habet,sed eliam Calvinus probat cap. 7. instil.§. 12. Al Gracci conslanter legunl. secundus homo Dominus de COClo, i ύίίηρος αν?ρωτ:ς Κυ-.ΐίς έξοοροπ/οο. Quam de­ pravationem mansisse v ilio scriptorum cx corru­ ptionibus Maroionis, palcl cl Tertulliano lib. 5. in Marcionem. Praeterea 1. Corinl. 7. ubi nos habemus: Qui cum uxore est. sollicitus est quae sunt mundi, quomodo placeat ιυυΐί. el divisus est: mulier in­ nupta cl virgo cogitat quae Domini sunt cie. Graeci codices longe aliter habent, nam illud divi­ sus est conjungunt cum sequentibus sic, v ν.σι divisa est uxor cl virgo. Quant lectionem b. Hieronymus in lib. I. contra Jovinianum affirmai, non esse apostolicac veritatis. Ho­ man. 12. nbi nos legimus: Domino servientes: Gracci non habent Κυρίώ sed , id esi. tempori servientes. El tamen nostram lectio­ nem esso verissimam palet. Imn ex Hieronymo in epistola ad Marcellam, quae incipit Post priorem epistolam: ubi dicil. in emendatis graccis codici­ bus haberi non κβφώ sed Imn cx Origene. Chrysoslomo, Theophy lacto , el aliis graccis patri­ bus, qui sic legerunt, cl explicaverunt in suis com­ ment. Denique consto!. in plurimis graccis codicibus déesse multas verae Scripturae paries, ul historiam adulterae Jo. 8.. ultimum caput Marci, testimonium pulcherrimum Trinitatis 1. Joann., cl alia dc qui­ bus supra disseruimus. Constat etiam, quaedam in Î2 DE VEHRO DEI omnibus graccis codicibus inveniri, quae non sunl parles divinae scripturae, ut Mattii. 6. orationi do­ minicae additur, Quia tuum est regnum, et poten­ tia el gloria in saecula, quae verba non esse de textu, sed addita a graecis cx duobus inlelligi po­ test. Primo ex co quod Tertullianus , Cyprianus, Ambrosius, Hieronymus, Augustinus orationem do­ minicam exponunt, cl tamen nullam horum verbo­ rum mentionem faciunt, cum omnes isti gracce be­ ne noverint. Secundo ex co quod Gracci in sua lilurgia recitant quidem haec verba sed non conti­ nuant cum oratione dominica. si quis putei conversum cssc ab illo novum lestamentum, quoniam b. Augustinus epist. 10. ad Hie­ ronymum scribit: Proinde non parvas Deo gratias agimus dc opere luo, quod evangelium ex Grae­ co interpretatus es , etc. audiat Hieronymum du­ bium hoc solventem in cpisl. 89. ad Augustinum, quae est II. inter cpisl. Augustini: Si me, inquit, in novi testamenti emendatione suscipis etc. Porro b. Hieronymi versio cx Hebraeo in Latinum mox coepit a quibusdam Ecclesiis recipi, cl publi­ ce legi, ul palet cx cpisl. 10. Augustini ad Hiero­ nymum, ila lamen ut cliam alia cdilio antiqua non contemneretur. Quod apertius inlelligilur cx b. Gregorio in cpisl. ante praefal. in lib. Moral, c. 5. CAPUT VHI. ubi dicit, suo tempore Romanam Ecclesiam utra­ que editione uti consuevisse, idest, antiqua versa De latinis editionibus. cx Graeco , cl nova Hieronymi versa cx Hebraeo. De latinis editionibus tria nobis explicanda sum­ Post tempora autem b. Gregorii, videntur omnes psimus. Primum, quot cl quae fuerint olirn lu tinae lalinae editiones evanuisse praeter unam istam, editiones. Secundo, quis sit auclor ejus quae nunc quam nunc veterem, cl vulgatam vocamus; de cu­ Vulgata dicitur. Tertio, quantae sil auctoritatis jus auctore mox dicemus. Hoc aulcin nostro sac­ hacc ipsa vulgata editio. culo iterum ad illam aetatem rediisse videmur, in Ac ut incipiamus a primo, editiones latinas te­ qua omnes qui aliquid poterant, continuo sacros stamenti veteris cx gracca versione LXX., ct testa­ libros transferebant. Siquidem rcccnliorum , ac menti novi.cx graeco fonte prope innumerabiles praesertim haereticorum lalinae interpretationes fuisse ante tempora Hieronymi, testatur b. Augu­ numerari vix possunt. Sed de his hactenus. stinus lib. 2. doclr. christ, cap. 11. his verbis: Qui. inquit, Scripturas cx hebraea lingua ingraecam verterunt numerari possunt: lalini autem CAPUT IX. interpretes nullo modo. Ul enim cuique primis fidei temporibus in manus venit codex graecus, Dc auctore vulgatae editionis. el aliquantulum facultatis sibi ulriusque linguae habere videbatur, ausus est interpretari. Idem Non parva quaestio est de hac nostra Vulgata la­ docet sanctus Hieronymus praefal. in Josue: Cum tina editione: situe illa antiqua, quae erat ante apud Latinos, inquit. tot sint exemplaria quot Hieronymum, an vero ipsius Hieronymi, an mixta codices, el unusquisque pro arbitrio suo vel ad­ ex utraque. Non esse b. Hieronymi arbitrantur, diderit, vel subtraxerit quod ei visunt est. vel certe suspicantur Sancies Pagniuus praefal. Nihilominus tamen una erat communior, quae suae interpretationis bibliorum ad Clementem VII, vetus cl Vulgata editio dicebatur, ul patet cx b. pontificem maximum, Paulus Foro Sempronii epi­ Gregorio praefal. in lib. Moral, cap. ii. el cx b. scopus lib. 2. cap. 1. dc dic passionis Domini. Hieronymo in cap. H. cl 49. Isaiae, cl alibi. El Conlra, cssc b. Hieronymi contendunt Augustinus hacc videtur cssc illa ilala interpretatio , quam b. Eugubinus, el Joannes Picus Mirandulanus in libris Augustinus lib. 2. docl. christ, cap. 15. omnibus dc hac rc editis, aliique nonnulli. At mixtam cssc aliis latinis anteponit, cum ait : In ipsis inlerpre- cx vetere cl nova, docent Joannes Dricdo lib. 2. talionibus ilala caeleris praeferatur : nam est cap. l.dc Eccles, dogmat. el Scripturis, ct Sixtus verborum tenacior cumpcrspicacilate sententiae. Senensis lib. 8. biblioth. s. extr. At s. Hieronymus bis testamentum vetus in La­ Nos igitur gratia brevitatis cl claritatis , senten­ tinum convertit, primum ex Graeco, id csl, cx ver­ tiam nostram quatuor propositionibus c mpleclcsione LXX., ul inlelligi potest cx lib.2. conlra Ruf- mur. flnuio, cl cx cpisl. 10. Augustini cl sequent. II. Prima propositio. Testamentum novum la tinum quae csl Hieronymi ad Augustinum, necnon cx editionis vulgatae ex antiqua versione habemus, I raviat, in Job. El rursum cx Hebraeo, ul ipso i- quum tamen b. Hieronymus emendavit: id vero dem testatur in lib. de viris illtiSlr. extremo, cl in eo potissimum argumento probamus, quod mulla pidcf.itioiiibus singulorum librorum quos Latinos loca quae b. Hieronymus reprehendit in antiqua versione, nos in nostra invenimus ita correcta, ul fecit. Novum autem testamentum non convertit dc ipse affirmat cssc corrigenda. Ac ul aliqua loca Graeco in Latinum, sed solum emendavit a multis conferamus: in commentar, cap. 2. Mallii, dicit, erroribus, qui vitio librariorum irrepserant. De illud In Bethlehem Judaeae, debere esse, In Beth­ quo suo Liborc sic ipse loquitur lib. de viris illu- lehem Juda e. Lib. I. in Jovin. reprehendit illud slr. in fine: Abvum testamentum, inquit, graecae 1. Corinth. 7. Divisa csl mulier ct virgo . el vult fid< i reddidi. El praefal. cvangcliorum ad Dama- legendum, Mulier innupta et virgo etc. In epist. ?uur. Ita, inquit, calamo temperavimus , ut iis ad Murcellam, ad finem secundi tomi, reprehendit tantum, quae sensum mulare videbantur. corre­ illud Roman. 12. Tempori servientes, et |eRj vunt us, reliqua manere pateremur ul fuerant. Quod Domino servientes. Ibidem reprehendit illud 1. LIBEit SECU.NDUS Timolh. \. Humanus sermo, cl docet legendum, Fidelis sermo. In comment, cnp. 2. Galal. repre­ hendit illud Quibus ad horam cessimus,el restituit, Quibus neque ad horam cessimus. Et in comment, cap.5. reprehendit illud Persuasio vestra ex Deo esi,cl vult legi,Aon est ex eo qui vocat vos.In com­ ment. c. 1. ad Ephes. reprehendit illud : Qui csl pignus haereditaiis in redemptionem adoptionis, cl vult legi. In redemptionem acquisitionis. Hacc autem omnia, cl alia id genus permulta ita nunc habemus in editione vulgata , ul ipse monet legi debuisse. Praeterea constat, Hieronymum emendasse no­ vum testamentum jussu pontificis Damasi: constat cliam ejus emendationem fuisse receptam, cl valde placuisse hominibus ejus temporis, ul inlelligi polesl ex cpisl. lO.Auguslini ad Hicronymum;non csl igitur verisimile postea fuisse rejectam, sed potius retentam ct conservatam. Aeque movere debet, quod quaedam loca non sunt emendata , ul Hieronymus monuit emendan­ da, quale est illud Horn. 12. Sapere ad sobrieta­ tem, quod Hieronymus lib. I. in Jovinianum vull legi, Sapere ad pudicitiam. El illud I. Corinth. 13. Si tradidero corpus meum ita ut ardeam , quod Hieronymus in cap. 5. ad Galat. vull legi, Ita ul glorier ; el quaedam alia, quae ipse corrigit in comment, epistolarum ad Galatas, ad Ephesios, ct ad Titum. Nam ipse idem praefal. evangel, ad I)aniasum fatetur, se non omnia correxisse, quae cor­ rigenda esse pulabat, ne nimis mulla immutasse videretur. Praeterea potest fieri, ut dum ista commentaria scriberet, existimaret illa esse mutanda, quae ta­ men postea cum testamentum novum suscepit cmendandum, re melius considerata, judicavit non esse mutanda. Nam prius eum scripsisse ista com­ mentaria, quam testamentum novum emendaverit, colligitur cx lib. dc vir. illuslr. extremo , cl sane nostra versio in his duobus locis melior est, quam illa, quam b. Hieronymus substitui tunc volebat. Secunda propositio: Psalterium vulgatae editio­ nis lalinae non est illud quod divus Hieronymus transtulit ex Hebraeo, neque illud quod transtu­ lit ex versione graven LXX.interpretum,sed illud quod ipse, emendavit, translatum ab antiquo in­ terprete ex editione s.l.uciani martyris; siquidem beatus Hieronymus circa Psalterium, quater la­ boravit. Transtulit enim illud ex Hebraeo in La­ tinum, ut patet ex epistola ejusdem ad Sophronium·, Hem convertit ex Graeco in Latinum c pura editione Septuaginta , ul habebatur in he­ xaplis Origenis, ut ipse testatur in epistola ad Suniam et EreteUam: denique bis emendavit an­ tiquam lalinum editionem , quae, translata erat ex. Graeca communi et vulgata, ut patet ex prae­ fal. Psall. ad Paulam cl Euslachium. Sed singula breviter demonstremus. Dicimus igitur Psalterium nostrum non cssc il­ lud quod b. Hieronymus transtulit cx Hebraeo, idque certum csl : nam illud exstat in operibus b. Hieronymi, cl fere ubique dissentit a nostro,saltem quoad verba. Addimus: neque esse illud quod ipse vertit ex 73 Origenis hexaplis, sed illud commune quod bis emendavit, idque probatur cx epistola ad Suniam cl Frelellam: nam ibi dicit, quod habetur psal. 5. Dirige in conspectu luo viam meam, aliter haberi apud LXX. cl omnes alias interpretationes , exce­ pta communi ct vulgata: at nostra editio ita habet; igilur nostra editio csl illa communis el vulgata et a pura interpretatione LXX. seniorum distincta. Praeterea ibidem Hieronymus dicit quod habetur psal. 73. Quiescere faciamus omnes dies festos Dei a terra, haberi apud LXX. in hexaplis,cl apud omnes alios interpretes, Incendamus, vel coinburamus omnes dies festos , cl solum in vulgata ha­ beri, Quiescere faciamus : at nos habemus, Quie­ scere faciamus. Item qued habemus psal. 103.Pe­ tra refugium herinaciis, dicit LXX. vertisse . Re­ fugium leporibus ; igilur nosira non csl illa ipsa versio LXX. Denique in lota illa epistola saepissime ponil verba lalini Psalterii, ul tunc erat in communi usu. cl in Ecclesiis cantabatur : al illa omnia in nostro invenimus ; igitur nostrum csl Psalterium illud commune cl pervulgatum. Porro commune a Hie­ ronymo vocari illud, quod Origcncs, ct postea Lucianus emendavit, perspicuum est cx illa ipsa episl. ad Suniam ct Frelellam; sic enim initio epist. s. Hieronymus loquitur: Sciatis aliam esse editio­ nem, quam Origenes, et Caesariensis Eusebius, omnesque graeci tractatores, , idest, com­ munem appellant, atque vulgatam, el a plerisque nunc λουχζ»ΐς dicitur , aliam septuaginta inter­ pretum quae et in ίξαχλο7« codicibus reperitur. Tertia propositio: Probabile nobis est, librum Sapientiae,el Ecclesiastici, el Machabaeorum.nos non habere ex versione Hieronymi, sed ex anti­ qua translatione, cujus auctor ignoratur. Ad hoc movemur. Primo, quia b. Hieronymus nusquam afllrmat se transtulisse hos libros, iicque ullae ex­ stant praefationes ejus in hos libros , cum tamen in epist. 89. ad August., quae est II. inter epist. lugusl., dicat, se singulis libris praefatiunculas praefixisse. Secundo, quia b. Hieronymus hos li­ bros arbitrabatur apochrypbos, ul palet cx prologo Galeato, cl cx praefal. Proverb.: proinde verisimi­ le csl, cum neglexisse horum librorum interpre­ tationem. Tertio, quia multa citantur ex his libris a b. Cypriano, praesertim in lib.de exhortât.mart., ct aliis patribus b. Hieronymo antiquioribus, eo modo prorsus, ul nos in nosira vulgata editione habemus. Quarta propositio. Reliqua omnia ex Hierony­ mi versione ex Hebraeo habemus in editione vulgata. Id probalur. Primo, quoniam constat. b. Hieronymum pri­ mum cl solum cx antiquis transtulisse ex Hebraeo in lalinum testamentum vetus, ct rursum constat, nostram editionem translationem cssc cx Hebraeo in Lalinum, exceptis psalmis. Sapientia, Ecclesia­ stico, ct Machobaeis. Quod Hieronymus transtule­ rit ex Hebraeo.ipse testatur lib. dc vir.illusl. extre­ mo. Quod ipse primus cx antiquis, patet cx Augu­ stino in epist. 8. cl 10. ct lib. 18. de Civit. Dei cap. 13. cl cx omnibus Hieronymi praefationibus, in quibus semper deprecatur calumniam, quod au- 71 DE VERBO DEI sus sil cx Ilchraco transferre.Quod post cum usque ad nostra tempora, nemo idem lentaverit, certo certius csl. Jam vero quod vulgata editio translatio sit ex Hebraeo, ipsa quodammodo clamat.dum pene ubi­ que concordat cum llcbraco.ct a Graeco dissentit. Sunt praeterea certa indicia hujus rei fore in omni­ bus libris. Nam in Pentateucho, praesertim Genes. 5.omnes libri antiqui.quia erant c.\ versione LX.X. expressi,continebant errorem illum de numero an­ norum: at nosira editio hebraicae veritati consen­ tit. In lib. Esther ct Dahielis, saepe in ipsis libris invenimus annotatiunculas b. Hieronymi dicentis, se expressisse fideliter, quae erant in Hebraeo,re­ liqua autem dc editione vulgata, vel ex Thcodolionc addidisse. Praefatione in Job dicit, in antiqua editione la­ tina el gracca libri Job deesse ad 800. versus, quos ipse de Hebraeo in sua editione posuerit: at nosira editio integerrima el plenissima est, non minus quam hebraica. Denique in comment, pro­ phet.,f< re ubique duas versiones ponit el explicat, idesl, suam quae csl nosira vulgata, cl aliam se­ ptuaginta interpretum. Secundo probatur, quia illa omnia quae b. Hie­ ronymus pracfal. in Pental., cl bb. de opt. gcn. in­ terpret, dicit, non haberi in editione LXX.,cl se addidisse in sua translatione cx Hebraeo, in nosira vulgata editione invenimus, ul illud : Ex Aegypto vocat i /ilium meum, Oscae ! I. et Aspicient in me quem trans/ircrunl, Zach. 12. ct Oculus non vi­ dit, Deus, absque le quae praeparasti e.epeclantibus le. Isai. 04. Tertio probatur ex iis locis, quae b. Hieronymus monet se alitor \erlisse. quam l.XX.verterint, quae in nosira editione omnia invenimus, ul ipse se ver­ tisse dicit. In cpisl. 8'J. ad August., quae est II. inter epistolas August., ait Jonae 4. sc vertisse II deram .ubi l.XX. verterunt Cucurbitam. Item in quaesi. Hebr. in Genesim dicil, Gen. 2. legen­ dum : C nnpleril Deus die septima opus suum, cum apud l.XX. legeretur die sexta. Ibidem dicil legendum: Vocata csl virago, cum apud l.XX. di­ catur Ifulier. Ibidem dicil legendum: Immisil so­ porem in Adam, cum apud l.XX. sil, Immisil ecstasnn. Similia mulla inveniuntur, tum in quaesi. Hebr.,tum in comment, prophet. S. Gregorius quoque lib. 2D. Moral, cap. 32. ex­ plicans illud: .Vulatus es milii in crudelem, dicil. antiquam translationem longe aliter habuisse, sed hanc novam ex Hebraico factam esse meliorem. U in nostra csl. Vulalus es mihi in crudelem.Job.30. Quarlo probatur cx praefationibus. Nam ipse te­ statur in cpisl. ad August, jam citata, se editioni suae c\ Hebraeo singulis pene libris praefatiuncu­ las praefixisse, quas etiam nunc videmus in bibliis vulgilne editionis, nec ullus unquam negavit cas esse Hieronymi : at certe non est credibile lotum opus periisse, praeter solas praefatiunculas. Qui enim abjcccrunl vel neglexerunt editionem b.Hie­ ronymi, cur, quaeso, praefatiunculas conscrvaruni ? Ai in contrarium irin argumenta potissimum fie­ ri solent. Argumentum primum Pauli Eoro-Sciu- proniensis cl Sanctis Pagnini sumitur cx mullis lo­ cis, in quibus nosira versio ab Hebraica veritate dissentit: ncc enim credibile csl, Hieronymum hcbraiene linguae perilissimum in ea re labi"potuisse. Ilcspondeo : duplici de caussa accidisse, ut no­ sira versio ab licbraieo textu aliquando dissentire videatur. Una est, caque longe lalcquc patens, in­ curia librariorum, de qua re passim ipse in prae­ fationibus suis conqueritur. .Altera caussa csl, quia saepe b. Hieronymus non tam verba, quam sensum exprimere studuit, ul faciendum esse ipse idem docet in lib. dc opi. genere interpret. Exem­ plum sil in illis verbis Eccl. I. Perversi difficile corriguntur, cl stultorum infinitus esi numerus. Videntur enim haec verba longe aliud sonare quam, hebraica quae ad verbum sic habent: ’yjjÿ x1? porri rpn1? to mya rvaan4? hoc csl. Perversum non poterii addirigere. cl stultum non poterii adnumerari. Sed certe Hieronymus elegantissime sensum expressit. De hoc argumento plura dicemus in sequenti capite. Argumentum secundum.Hicron.pracfal. in psal. cl in Job, cl in Paralip. admonet, sc distinxisse suam editionem per astcriscos cl obeliscos: at in nostra vulgata non videmus ista signa ; non igitur csl Hieronymi vulgata nosira editio. Ilcspondeo cx ipso Hieronymo in epist. ad Au­ gust. sup. cil: Hieronymum distinxisse per astcri­ scos cl obeliscos eam editionem quam fecerat cx graeco, non autem eam quam fecerat cx hebraeo. In psalterio igitur nostro vulgato debuissent esso aslcrisci el obelisci, quorum meminit Hieronymus in pracf.it.,sed exciderunt negligenlia librariorum, neque hoc est mirum, nam etiam lempore ipsius coeperant excidere, ul palcl ex illa ipsa pracfal., cl ex cpisl.ad Simiam cl Frclcllum. In libro autem Job cl Par.diporncnon noslrac editionis vulgatae nunquam fuerunt, ncc esse dcbenl aslcrisci vel obelisci. Hinc enim duas praefationes nos habe­ mus lam in Job, quam in Paralipomenon, qiiarum prior, in qua non fit mcnlio aslcrisci cl obelisci, perlinet ad nostram versionem, quae csl cx He­ braeo. posterior in qua iit mcnlio eorum signorum perlinet ad aliam versionem,quam fecit ex Graeco. Tertium argumentum. Mulla inveniuntur in no­ sira editione vulgata, quae b. Hieronymus in quae­ stionibus hcbraicis, in lib. de opt. gcn. interpret., in comment, prophet., et in Ecclesiastem docet, aliter fuisse vertenda : igitur fieri non potest, ul cdilio nosira vulgata sil illa ipsa translatio , quam Hieronymus fecerat ex Hebraeo. Ilcspondeo: quatuor de caussis accidisse.ut quae­ dam in nostro textu sini, quae b. Hieronymus re­ prehendit. Prima csl error cl negligenlia librario­ rum. Secunda caussa est, varia significatio vocabu­ lorum: interdum enim possunt duo significare : cl b. Hieronymus modo unam, modo alteram signifi­ cationem sequulus est: exemplum habemus in Ec­ clesiaste : nam b. Hieronymus bis vertit Ecclesia­ stem, ul palet ex pracfal. comment, in Ecclesias!., cl pracfal. Provcrl). El quidem in prima translatio­ ne vertit cap. 2. Cogitari trahere, carnem meam in vinum; ct sic etiam in commentario exponit: al in secunda translatione maluit vertere : Cogitavi LIBER SECl’NDLS ·· · iJ abstrahere carnem meam a vino: quam lectionem dicil cap. 1. Genesis, pro eo quod nos habemus. nos habemus, cl melior esi nosira lectio. Jforn ver­ Spiritus Domini ferebatur super aquas: in He­ bum hebrueum W3 potest significare in vino, sen braeo esse, Incubabat seu fovebat more avis. in vinum, el etiam dc vino sive a vino: nam lilcra □ deservit cl loeo in cl loco dc: contextus nutem C A P U T X. magis requirit a vino, quam in vinum. Sequitur enim, ul animum meum transferrem ad sapien­ Dc auctoritate lalinae editionis vulgatae. tiam. Quod autem lilcra 2 accipiatur frequenter pro Tertia, caque potissima restat quaestio.Quantae 1'2, idesl, ea;, de, ab, perspicuum csl his locis, Exod. 12. vers. 43. Exod. 35. vers. 32. Exod. 38. videlicet auctoritatis sil latina vulgata editio. El vers. 8. cl Levit. 8. vers. 32. cl 2. Paridipoin. cap. quidem haeretici nostri temporis, quamquam inlcr 46. vers. G. Quod vero I». Hieronymus soleat variis se non parum dissentiant in authentica editione modis veriore quando verba id ferant, testatur ipse- latina eligenda: lamcn adversus Ecclesiam mirifi­ mcl lih. I. npolog. coni. Itiiflln., ubi dicil psalmo ce omnes consentiunt. Siquidem lulherani volunt, secundo sc vertisse: Adorate pure: cl tamen in solam lulhcri versionem habendam esse authenti­ comment, exposuisse: Adorate lilium , quoniam cam, ul palcl cx dccrclo quodam Lipsiensi, cui Melancblbon, Pomeranus, Major, aliique pcrmulli vox hcbraca ambigua est. Tertia caussa csl, quia ipscmcl postea mulavil subscripserunt. De qiiodecrelo vide Slaphilum in sententiam, cl loca sua correxit. Ac ul exemplum tertio lopico praediramento Lulheranae theologiae. Al Zvvingliani, quibus anabaplistac cl calvinialiquod proferamus, lib. dc opt. gcn. interpret., cl pracfal. in Pental., dicit Isai. il. non debere slac consentiunt, nullam esse volunt authenticam legi: Flos de radice ejus ascendet; sed Nazaraeus versionem,ul ex praefatione tigurinac editionis pa­ de radice ejus ascendet: el L.XX.hoc nomen Naza- id: ubi docent, 11011 debere Ecclesiam alligari ad raci male praetermisisse.cl hunc locum citari aMal- unam aliquam versionem. Nihilominus tamen tam thaco cap. 2. ubi dicil: I t impleretur quod dictum lulherani, quam Zvvingliani in co conveniunt, ut csl per prophetas, quoniam Nazaraeus vocabi­ editio latina vulgata non sil habenda pro aulhenli­ tur: al ipse idem postea vertit, sicut verterant se­ ca, cum innumerabiles errores in ea deprehen­ ptuaginta, nimirum: Ft flos de radice ejus ascen­ dantur. Hinc cx castris Lutheri prodiit in aciem Marlidet. El in comment, cap. II. Jsoiuc, reddit ratio­ nem hujus rei. quoniam verbum hcbracum ibi po­ nus Kcmnilius, cx castris Zvv nglianorum Joannes stium scribitur per Tsade, cum Nazaraeus di­ Calvinus.qui adversus concilium Tridenlinum scri­ catura verbo -fC per Zam, quocirca comment.cap. bentes, quartam sessionem prae caeleris vexant, 2. Mallh. dicil illud Quoniam Nazaraeus vocabi­ in qua concilium definit, vulgatam editionem lalitur, non esse desumptum cx aliquo uno propheta, nnm habendum esse pro authentica. Scripsit etiam sed cx eo, quod omnes prophetae Dominum san­ dc eadem re Georgius Major pracfal. in psal., et ctum futurum esse praedixerunt. Pari ratione lib. Tilmannus Heshusius in lib. de sexcentis errori­ 5. comment, in Isa. fatetur cap. 19. male sc ver­ bus pontificiorum tit. 1. Al non pauciores pro vulgata editione scripse­ tisse Erit terra Judae Ægyplo in festivitatem , cum polius verti debuerit, in pavorem, ct hoc po­ runt. in quibus sunt Joannes Dricdo lib. 2. cap. steriore modo pos jam habemus in vulgata editione. I. dc ccclcsiasl. dogmal. cl script. Franciscus TiQuarta caussa csl, quia etsi b. Hieronymus in­ lelmannus in prologo apologetico pro editione vul­ terdum senserit, quaedam mutanda in sua versio- gata novi testamenti. Andreas Vega lib. 15. in nc, et ea notaverit in suis commentariis : tamen cone. Trident, cap. 9. Jodocus Tilclanus in 1. Ecclesia postea magis judicavit veram primam ver­ part, apolog. pro cone. Tridcn. cont. Kcmnilium, sionem, el illam retinere maluit in editione vulga­ Lindanus lib. 1. de opt. gen. interpret., Melchior ta. Nam lib. 5. Comment, in Isa. ubi b. Hier, dicil Canus lib. 2. de locis cap. 13. Sixtus Senensis lib. sc vertisse festivitatem, pro pavore, ibidem dicit 8. bibliolh. sanctae in refutatione ultimae hacrcse male vertisse rcfracnantem. pro lascivientem : sis. Quorum diligentiam imitari cupientes, his ar­ cl lamcn videmus in nosira editione vulgata prio­ gumentis rem eandem comprobamus. Primum csl argumentum ipsius concilii. Ait crem correctionem Hieronymi admissam, posterio­ rem non admissam, quod* certe non videtur casu nim synodus Tridenlina. nam a sc probari sacro­ facium, sed judicio posteritatis, vel polius ipsius rum librorum lalinam editionem, quae longo tot Ecclesiae. El hoc modo ad mulla alia responderi sacculorum usu in ipsa Ecclesia probata csl.Nec epotest. Editio enim vulgata, quamvis maxima c\ nim temere per annos fere mille.hoc est.a lempore parte Hieronymi sil: lamcn non est illa pura, quam b. Gregorii omnis Ecclesia latina hac una editione ipse cx Hebraeo convertit, sed csl aliquo modo mi­ usa csl, omnes concionalorcs hanc explanaverunt xta, additis non paucis cx versiono L.XX., quae in cl populis proposuerunt, omnia concilia cx hac cHebraeo non inveniuntur, atque id potissimum ditione testimonia protulerunt ad confirmanda dog­ mata fidei. Porro Ecclesiam lotis octingentis vel perspicitur in lib. I. Reg. ct in Proverb. His omnibus addi pOlcsl, interdum Hieronymum nongentis annis germana Scripturae interpretatio­ videri reprehendere versionem nostram, cum la­ ne caruissc, atque in iis quae ad fidem cl religio­ mcn eam non reprehendat, sed solum explicet, nem pertinent, errores interpretis nescio cujus pro quae silvis bcbracae vocis; ul cum in quaesi, hebr. verbo Dei coluisse, mirum csl, si cui mirum cl ab- îû DE VERBO DEI >urdum non esse videatur, praesertim si cx .Apo­ stolo didicerit, Timolh. 3. eam esse columnam cl firmamentum veritatis. Secundum argumentum sumo cx testimoniis ve­ terum. Nam vel haec nostra versio est Hieronymi, vel eerie illa antiqua communis quam Augustinus vocat Italam: si est illa antiqua, magnum testimo­ nium habet ab Aug. lib. 2. de duel, christ, c. 13. ubi died, eam omnibus esse praeferendam: si au­ tem est Hieronymi,ut nos supra probavimus, habet testimonia omnium veterum.qui eam videre potue­ runt. Aam in primis b. Augustinus lib. 18. Civit. Dei cap. 43. Quamvis non defuerit temporibus nostris presbyter Hieronymus homo doctissimus, et omnium trium linguarum peritus, qui non cx Graeco,sed ex Hebraeo in latinum eloquium cas­ item Scripturus converterit: sed ejus tam lileralum laborem quamvis Judaei fateantur esse verat cm etc. El cpisl. IO. ad Hieronymum dicit, ejus versionem, seu potius emendationem testamenti novi omnibus probari. Item b. Gngurius lib. 20. moral, c. 32. Quia. inquit, haec nova translatio er hebraco nobis eloquio cuncta verius transfu­ disse perhibetur, credendum est, quidquid in ea dicitur, et oportet ul verba illius nostra exposi­ tio subtiliter rimetur. 8. Isidoros lib. G. clyinol.c.i. Presbyter, inquit, Hieronymus trium linguarum peritus,ex hebraco in lalinum eloquium easdem Scripturas conver­ tit cloqucntcrquc transfudit, cujus interpretatio merito caeleris antefertur.VA lib.I.de ofïic. divin, c. 12. De hebraco, inquit, in lalinum eloquium tantummodo Hieronymus presbyter sacras scri­ pturas converlil,cujus editione generaliter omnes Ecclesiae usquequaque utuntur, eo quod vera­ cior esi in sententiis, el clarior in verbis. Haec ille, cui subscribit Rabattus lib. 2. de institui, cle­ ric. cap. 54. Porro qui deinceps secuti sunt, b. Anselmus, b. Bernardus, Kuperlus, llaymo, Hugo. Richardus, cl alii omnes satis ostendunt, se hanc editionem prae caeleris probasse, cum eam solum explanan­ dam susceperunt Adde cliam, quod non solum Latini versionem hanc probarunt, sed etiam Grae­ ci, qui quaedam divina volumina a Hieronymo in 1 ilinum cx Hebraco conversa, ipsi cx Latino in Graecum transfuderunt, ul b. Hieronymus testatur, lib. de vir. illuslr. in Sophronio, cl lib. 2. contra Rudinum. Tertium argumentum. Habuerunt Hebraei sua lingua authenticam Scripturam; Graeci quoque ha­ buerunt grac e authenticam Scripturam, idest, te­ stamentum vetus cx versione LXX. cl testamenti novi ipsos primos fontes: igitur, aequum fuit, ut la­ tina Ecclesia, in quae sedes Petri est, cl in qua perpetuo Udes Christiana mansura erat, haberet sua lingua authenticum Scripturum: non autem habuil aliam fere a mille annis quam islam; igitur ista authentica censenda est. Quartum argumentum. In conciliis generalibus Γ··<1· >iac. aut paucissimi, aut interdum nulli invemunlurlinguje hebraic ie periti; male igilur proviv in esset Ecclesiae,si in rebus gravibus non posset Gdere Ialinac editioni,sed deberet recurrere ad he- braicos codices, et mendicare :i Rabbinls hostibus suis veritatem. Idem dicere possumus de gracca lingua:nam clsi nunc utcumque mulli inveniuntur qui grneee noverint, tamen non semper ila fuit. Nam si llufllno credimus lib. hist. 10. cap. 21. ci sexcentis episcopis qui ad concilium Ariminense convenerunt, nemo fuit qui sciret, quid sibi vellet ^fwoufficj.El proplerca cum callidi quidam haeretici ariaui proponerent synodo, an vellet Christum cole­ re, an i.ueszr/w,omnes clamaverunt, sc nolle Syenσιο. sed Christum. / Denique idem experimento comprobatur. Vide­ mus enim nos haereticos, qui contempla antiqua editione novis inlerprclatioflibus student, adeo di­ versas el inler sc dissentientes editiones cudere, ul nihil fere cerli cx connn editionibus haberi pos­ sit. Quare Marlinus Lulhcrus in lib. coni. Zuviuglium de vcril. corp. Christ.in Euchar. Si diutius, inquit. steterit mundus, iterum erit necessarium, ul propter diversas Scripturae interpretationes quae nunc sunt, ad conservandam fidei unita­ tem , conciliorum decreta recipiamus , atque ad ea confugiamus. Superes! argumenta adversariorum solvere, sed anlca libet notare mendacia quaedam aperta, quae Marlinus. Kemnilius , cl Joannes Calvinus suis argumcnlis admiscuerunt. Primum Calvini mendacium est, nec judicio , nec redo delectu facium esse, ul cx inlerprclalionibus diversis una obtinuerit inler indoclos. Al eerie cum omnibus interpretationibus abolitis,haec noslra supra mille annos in usu lotius Ialinac Ec­ clesiae fuerit, aut nulli fuerunt tolis mille annis in Ecclesia docti , aut impudenter mentitur Calvinus. Deinde Sophronium , Augustinum, Gregorium, Isidorum, Bedam. Anselmum, Ruperlum, Bernardum, aliosquc tam mullos insignes viros non exi­ stimo inter indoctos numerandos essc.el lamcn isti omnes editionem nostram, ul supra demonstravi­ mus. aut inler cacleras, aut cliam praeter cacleras laudarunt. . . ** Alterum ejusdem mendacium est, decrevisse Tridcnlinos patres, minime esse audiendos cos, qui cx fonte ipso purum liquorem proferunt, et cx certa veritate falsum coarguunt. Hoc ideo menda­ cium voco, quod nihil ejusmodi in decreto conci­ lii legatur. Nec enim patres fontium ullam mentio­ nem fecerunt, sed solum cx tot lalinis versionibus; quae nunc circumferuntur, unam delegerunt,quam caeleris anteponerent: cl ( quod Ecclesiae gravita­ tem, cl constantiam decebat ) antiquam novis,pro­ batam longo usu recentibus adhuc, ac, ut sic lo­ quar. crudis-.denique unam mullis inter sc dissi­ dentibus, cl pugnantibus praetulerunt. Tertium mendacium est ejusdem Calvini, adeo nullam esse in vulgata editione integram paginam, ul vix 1res sint continui versus non insigni aliquo errore foedati. At si ita est. cur ibidem Calvinus, cum suscepisset notandos locos in psalmis perpe­ ram versos, nihil omnino in primi psalmi transla­ tione notavit? non habet fortasse primus psalmus 1res continuos versus? Sed non est opus , opinor, in tam apertis mendaciis refellendis immorari. Ad Kcinniliuin veniamus. LIRER SECUNDES 77 Primum Kemnilii mendacium est, concilium Trl- ipsi faciunt, idem etiam ab aliis fieri credunt : el dcnlinuin decrevisse, ut pro iis qune Spiritus San­ quia Marlinns Lulhcrus Biblia pessima fide con­ ctus in fontibus hebrnicis cl graccis scripsit, ea vertit, ul patet ex Joanne Cochlaco in vita cl aciis recipiamus, quae a librariis mutata , mutilata , vel J.ulhcri anni 1522. ubi legimus, in nova transla­ addita sunt. Hoc esse mendacium manifestum ne­ tione Testamenti novi per Lutherum facta . fuisse mo non inlelligil. Quis enim, non dico catholicus, notata ad mille loca immutata , id esi, addita , vel sed sanae mentis homo, unquam diceret, librario­ detracta, vel depravata : idcirco pulanl cliam ca­ rum vitia suscipienda pro Spiritus Sancti verbis? tholicos hoc facere, sed certe falluntur; fides enim Deinde, nonne concilium eodem loco jubet, ul sa­ catholica non eget praesidiis mendaciorum, ul illo­ cra Biblia quam emendatissimo Heri poterit impri­ rum figmenta. mantur? Secundum est ejusdem, in indice librorum pro­ CAPUT XI. hibitorum a Paulo IV. edito damnati omnes edi­ tiones Bibitorum, etiam veleris interpretis, in qui­ Solvuntur obiecliones haereticorum contra bus vel manifestissima quaedam vulgatae editionis vulgatam lalinam editionem. errata correcta sunt. Hoc cliam crassissimum men­ dacium est: non enim damnantur in eo indice nisi editiones quaedam ab haereticis, vel suspectis imArgumenta haereticorum contra vulgatam edi­ pressoribus factae: el omnes aliae permittuntur. Tertium ejusdem Kemnilii mendacium est, con­ tionem ad tria revocari possunt. Primum est. quia cilium Tridenlinum sess. 21. c. 2. ul probel Ec­ b.Hieronymus mulla aliter vertit.quam nos habea­ clesiam habere auctoritatem dispensandi in sacra­ mus,cl mulla reprehendit in nostra cdibonc vulga­ mentorum substantialibus contra inslilulionemChri- ta : sed jam est responsum supra cap. 8. Secundum argumentum. Magis credendum esi sli, sbuli acquivocalione veleris versionis, ubi 1. Corinth. 4. ministri Christi vocantur dtspertsatores esse verbum Dei quod habetur in fontibus hebraimysteriorum Christi. Quo loco exclamai Ifcmni- corum cl graecorum codicum, quam quod habetur lius: Bone Deus, quanta esi Anlichrisli impuden­ in rivulis versionum : nam hebraei cl graeci codi­ tia, in tanta luce cognitionis linguarum, de tam ces, prophetarum et apostolorum sunl. qui errarc gravi materia tam pueriliter ludere! cum Paulus non poterant : Latini autem sunl variorum inter­ cüoôjuo-j; vocet ministros Christi. Haec ille. pretum, qui errare poterant. Nam aliud esse inter­ AI uoliis merito licel exclamare: Bone Deus, pretem, aliud prophetam, doccl Hieronymus pracquanta est hominis haeretici impudentia , ul cras­ fal. in Pental. El idem Hieronymus passim repre­ sissima mendacia pro veritate obtrudere non ve­ hendit veterem interpretem in suis commentariis , reatur! Nam concilium ibidem diserte testatur. Ec­ cl lib. 1. conlra Joviniannm : b. Augustinus aulem clesiam non posse mulare substantialia sacramen­ non solum in genere dicit interpretes posse errare torum , sed tantum statuere modum el ordinem , lib. 2. de docl. christ, cap. 12. el epist. 19. cl 59. quo sacramenta administrari debeant. Deinde con­ sed cliam cpisl. 8. ad Hieronymum csscril. Hiero­ cilium non abutitur voce dispensatoris,ul Kcm- nymum in sua interpretatione errare potuisse. nilius somniat ; non enim dicit , Ecclesiam posse Accedit, quod patres passim doccnl, ad fontes dispensare in sacramentis, quomodo dispensat in hcbracos cl graccos esse recurrendum. Hierony­ volis et legibus , sed posse dispensare sacramen­ mus in lib. coni, llelvid. cl cpisl. ad Marccllam , ta, id est, administrare , porrigere , tradere fideli­ quae incipit Post priorem epistolam doccl . lali­ bus : cl instar fidelis ac prudentis oeconomi in nam editionem cvangeliorum ad graccos fontes re­ dispensandis bonis domini sui cl familia alenda , vocandam : cl idem dicit dc latina editione testa­ certam rationem el modum posse praescribere , menti veteris emendanda ex Hebraco, in conira. modo nihil liat contra leges, et mandata principis. cap. 8. Zachariae. Idem habet Augustinus lib. 2. Postremum Kemnilii mendacium est. concilium dc doclr.chrisl.cap 11.12.et 15.et epist.59.et alibi. Tridenlinum ideo voluisse vulgatam editionem esse El quod mirabilius est . in ipso jure pontificio diauthenticam, quia tota transformata est ad dogma­ sl. 9. can. I l veterum, ita dicitur : I1 veterum li­ ta pontificia. Quod mendacium non solum est ho­ brorum /ides dc hebraeis voluminibus exami­ minis impudentis . sed cliam imprudentis , siqui­ nanda est, ita novorum veritas graeci sermonis dem contra suum auctorem maxime pugnat. Si e- normam desiderat. RespOndeo : negari non posse, quin sini fontes nim pontificia dogmata habentur in editione vul­ gata , sequitur pontificia dogmata esse antiquissi­ Scripturarum anteponendi rivulis versionum,quan­ ma, et ipsorum dogmata contraria plane esse re­ do constat fontes non esse lurbabs : nunc aulem centia :nam editionem vulgatam cliam ipsi fatentur fontes mullis in locis turbidos fluere jam ante oslcndimus, cl certe vix dubitari potest. quin sicut esse, vetustissimam. Praeterea,si editio vulgata ficta esset post Lulhc- latina Ecclesia conslanlior fuit in fide relinenda , ri tempora, esset aliqua ratio suspicandi, eam esse quam graccojla etiam vigilanlior fuerit in suis eo. nccomodalam de industria ad pontificia dogmataiat dicibus a corruptione defendendis. Quod enim ofacta est ante mille annos, cl omnia quae illi re­ lim Hieronymus scripsit ad Dumosum in cpisl. dc prehendunt in vulgata editione, nos ostendemus nomine hyposl. nunc maxime habet locum . vide­ sic esse citata ab antiquissimis patribus, et semper licet.profiigalo a Graecis patrimonio, apud Latinos sic fuisse in vulgata editione. Sed adversarii quod lanium incorruptam Patrum haercditalem servari. tl IIiihkhin. Vol. I. 78 DE VERBO DEI Ad illud autem quod objiciebatur, interpretes interdum labi potuisse , non desunt qui respon­ deant : veterein interpretem novi testamenti, el ctiam b. Hieronymum interpretem testamenti vete­ ris peculiari Spiritus sancti lumine illustratos er­ rare non potuisse , sed non est opus eo confuge­ re. Admittimus enim , interpretem non esse pro­ phetam , cl errare potuisse : tamen dicimus, cum non errasse in illa versione, quam Ecclesia ap­ probavit. Λ un vulgata editio non est unius ancioris , sed quaedam habet c\ Hieronymo , quaedam ex Lu­ ciano , quaedam cx Thcodolione , quaedam cx aJio quodam interprete innominato.- stultum auautem videtur dicerc, Theodolioncm haereticum non potuisse errare , cl etiam Hieronymum nus­ quam errasse, cum ipse in c. 19. Isaiae dicat, se errasse , ct Ecclesia correctionem ejus receperit. Non igitur auctores illos canonizavil Ecclesia, sed tantum hanc versionem approbavit : nec ita Vimen approbavit, ut asseruerit nullos in ea li­ brariorum errores reperiri : sed certos nos redde­ re voluit, in iis praesertim, quae ad fidem cl mo­ res perlinent, nulla esse in hac versione interpre­ tum errata. Ad aliud dc emendatione Lilinorum codicum ad Hebraeos el Graecos, respondeo : quatuor tempo­ ribus licere nobis rcuurrcrc ad fontes hebraeos ct graccos, ul illi patres monent. Piiûio,quando in nostris codicibus videtur esse error librariorum; sic videmus nunc in missalibus novis emendatum illud Eccl. 43. Dedit illi coram praecepta , cum antea prave legeretur : Cor ad praecepta. Nam in Graeco est κατά ποόσωπον ubi nulla est ratio dubitandi : facile autem fuit. cx co­ ram facere cor ad. Sic Eccles. 24. illud : Ego quasi /bivius Diorix debere corrigi Ego quasi flu­ vii Diorix, ul est iuGrcco:nam Diorix fluvius nusquam est. Quamquam enim Rabanus in Com­ mentario hujus loci dicat, cx sententia quorum­ dam. flumen Armeniae esse, qui Dorix appelletur; tamen id nullo auctore probat. Διώρυξ autem est fossa o numine deducia ad irrigandam terram. Sic Sapient. 12. Ipsum qui non debel puniri condemnas, cl exterum extimas a tua virtute : non male correctum videmus in bibliis Lovaniensibus hoc modo : Ipsum qui non debet puniri condemnasse exterum putas a tua virtute, ul cla­ re ex graeco colligitur : et manifeste librariorum est error; licet S. Gregorius lib.3. Moral, cap.II. priorem sententiam pie exposuerit. Sic illud Psal. ί I. Ad Deum fontem vivum. Iulo mutari posset in fortem vivum : nam in Hebraeo est aperte C'rÙtÔa'lpeum ad fortem vi­ vum, et in Graeco est cliam r.zi; ~λί θεάν ιβχυρδν, ubi nulla est occasio erroris. In nostro facile po­ tuit mutari fortem in fontem.praesertim cum pracC’ d il Sitirit anima mea. Sic cliam in Missali cmendatum videmus illud Jo. 19. Accepit eam in sua. quod ante cr.il in suam, cum Graecus codex aperte habeat εις τα ίδια. Secundo, qnan lu Lilini codices variant, ul non possit certo statui. quae sil vera vulgata lectio , possumus ad fontes recurrere el inde juvari ad veram lectionem inveniendam. Sic Josuc 5. qui­ dam Latini codices habent.· Quibus juravit, ut oslcnderct eis terram /luentem lacte cl mello: qui­ dam habent, ul non ostenderet etc. vera lectio vi­ detur esse posterior : nam in hebraeo constanter additur Aon. Sicut c contrario Josuc 11. quidaui codices habent: Aon fuit civitas quae non se tra­ deret : quidam habent Non fuit civitas quaese traderet ; et hoc est verius, quia conforme est he­ braeo, el verba sequentia id requirunt. Sic Lue.!, quidam codices habent : Redemptionem plebis suae : quidam , plebi suae ; el haec videtur ve­ rior, cum in graeco sil τώ λαώ άυτβ. Tertio, quando verba aul sententia in latino esi anceps, possumus recurrere ad fontes, si forte ibi non sil ambiguitas. Sic quod legimus Genes. 3. Maledicta terra in opere luo , potest inlclligi dc opere futuro, idest, dum coles eam : cl dc praete­ rito , id est, dc peccato Adac propler quod terra maledicta est. At in hebraeo non est ambiguum , siquidem non potest significare nisi pro­ pter te, idest, propter peccatum tuum; unde cliam monel b. Hieronymus in quaesi, hebr., recte verlisse cos, qui dixerunt : Maledicta terra in Iras· gressione lua. Quamq nam non inficior potuisse fieri,ul in Hebraeo essel^p^yS el librariorum vi­ tio mutatum sil Dalclh in Resch. Sic cliam quod legimus Lue.2.In terra pax ho­ minibus bonae voluntatis : illud , bonae volunta­ tis ambiguum est, potest enim referri ad homines, cl ad pacem: sed ex graeco colligitur, melius con­ jungi cum pace , ul hic sil sensus , in terra pax hominibus, pax inquam, bonae voluntatis Dei er­ ga homines. Nam ευδοκία , ul plurimum non est bona voluntas hominis, sed bona voluntas Dei er­ ga homines. Sic Ps. 2. Ac quando irascatur Do­ minus: El Cum exarserit in brevi ira ejus: Et Reati qui confidunt in eo : apud latinos dubium es·, an haec dicantur de Patre, an dc filio, nam de utroque 111 mentio in psalmo isto : sed cx hebraeo manifeste colligitur, haec dici de Filio. Denique Ps. 138. Non esi occultatum os meum a te, in la­ tino dubium est, an sil os oris, au os ossis. Sed in hebraeo est clarum, est enim iDJiy non »D. Quarto el ultimo , licet recurrere ad fontes , ad energiam ct proprietatem vocabulorum inlelligendam. Sic ilhid Exod. 1. Aedificavit illis domos: inlelligimus ex hebraica phrasi significare foccundilatcm cl filiorum copiam. Ul cliam illud Ps.1!2. Qui habitare facit sterilem in donio;illud quoque Ps. 138. Imperfectum meum viderunt oculi lui, hcbraca vox aperte declarat proprie embrionem si­ gnificarent illud ibidem Mirabilis facta est scien­ tia tua ex me, cx hebraeo textu facile declaratur; significat enim mirabiliorem esse scientiam Dei. quam ul possit homo capere. Qualem etiam hebraismnm agnoscent, qui hujus linguae periti sunt, in illis Pauli verbis Ephes. 3. Scire etiam supere­ minentem scientiae, charitalcm Christi.Non enim sensus est, charitalcm Christi donum esse scientia eminentius , ul verba sonare videntur, sed charilalem Christi majorem esse, quam ul scientia com­ prehendi possit. Argumentum tertium sumunt cx variis locis , in LIBEIï SECUNDUS 79 nam illa est hyperbole Scripturae , qua saepe uti­ tur ad rem aliquam extollendam : sicut in eodem capite dicitur: Omnis caro corruperat viam suam: el tamen ibidem dicitur: Aoe vir justus algue per­ fectus fuit in generationibus suis. Tertius locus est Genes. *.). ubi legimus : Qui­ cumque effuderit sanguinem humanum, fun­ detur sanguis illius. Hunc locum dicil Kemnilius CAPUT XII. mutilatum esse, cum in hebraeo sil : Qui effude­ Defendunturloca. quae Kemnilius depravata esse rit sanguinem hominis , per hominem fundetur sanguis illius. Respondeo : illam omissionem non dicil in editione vulgata. reddere sensum falsum, neque iinpcrieclum : pro­ Primus locus esi Genes. 3. ubi legimus: Ipsa inde non esse magni momenti : sensus enim csl, conteret caput tuum. Quem locum Kemnilius di­ tam in hebraeo, quam in latino, Qui occiderit ho­ cil esse corruptum , ul inde probclur intercessio , minem, occidetur etiam ipse. Quarius locus csl Gene. 14 ubi legimus: .livero cl patrocinium Mariae , cum legendum sit, -ipsum conteret caput tuum: nam dc semine, idesl, Cbri- Melchiscdech ilex Salem proferens panem cl ti­ num, erat enim Sacerdos Dei allissimi. Hunc lo­ slo loquitur Scriptura, ul omnes veleres docenl. Respondeo : editionem vulgatam varie habere ; cum dicit corruptum . ul inde probare possemus quidam enim codices habent /psmquidam Ipsa: el sacrificium Missae : nam in hebraeo non habclur proplerca non esse contra vulgatam editionem , si verbum offerendi, ncc rationalis coniunctio, ul in vulgata editione. convincatur debere legi Ipse, vel Ipsum. Respondeo: falso Kemnilium dicere , haberi in Dico secundo: non esse improbabile deberi legi Ipsa, neque esse hanc depravationem Papislarum. vulgata editione verbum offerendi. Nec enim legi­ Nam eliamsi mulli codices hebrbaici habeant St'IT mus obtulit, sed protulit panem et vinum. Conjun­ tamen legi unum , in quo erat scriplum N’n, idest ctionem aulem rationalem habet vulgata editio . Ipsa, ac praeterea remotis punctis illam vocem sed habel cliam hcbracus textus, etsi eam Kemnihebraicam K’n posse interpretari Ipsam,nimis ru­ tius , vel propter imperitiam non viderit. vel pro­ dis esi qui nescit. Passim enim occurrit in sacris pter malitiam videre noluerit. Nam licel in hebraeo Bibliis pro Χ'Π-Sic Genes.3. vers.12. Exod.3. sili, non 'Z. tamen illud ί saepissime accipitur vers. 8. Adde quod Ipsa legerat Claudius Marius pro »2, ul Isa. 64. Tu iratus es, cl peccavimus, Vidor lib. I. in Genes., Alcimus Avitus lib. 3. idesl. quia peccavimus, ubi similiter csl 1. pro.'2. carm. cap. G. Chrysoslomus homil. 17. in Genes., Genes. 20. En morieris propter mulierem quam Genes. Augustinus lib.2. de Genes, coni. Manich. cap. 18. tulisti, habet enim virum by?n %'lib. 11. dc Genes, ad lit. cap. 36., Ambrosius lib. 20. Experimento didici,quia benedixerit mihiDo>riwH2.cl ejusmodi loca plu­ dc fuga sacculi cap.7.Gregorius lib. I.Moral cap.38. minusiVtfV Eucherius, Rupcrlus, Bcda, Rabanus, cl Slrabus, rima in hebracorum codicibus reperiunlur. Itaque Melchiscdech protulit panem cl vinum , ac Uranus in hunc locum, cl Bernardus see 2. su­ per Missus esi. Itaque mendacium csl quod Kem­ ul illud Deo in sacrificium offerret,quia erat sacer­ dos Dei allissimi. cl hoc facto gessisse Cum figu­ nilius dicil,omnes veteres legere ipsum. Al dices 3 verbum conteret in hebraeo csl ma­ ram sacrificii nostri . quo sub specie panis cl vini sculini generis , igitur refertur ad semen quod c- corpus el sanguinem Glirisli offerimus Deo,omnes tiam csl masculini generis, non ad mulierem quae veleres Graeci el Latini affirmant, ut Clemens Acslfoeminini. Respondeo: id non esse novum in lexandrinus lib. 4. Stromal. . Eusebius hb. 5. de­ Scriptura, ul cum nominibus foemininis conjugan­ monstrat. Evangel cap. 3. Epipbanius haeres 79. tur pronomina, aul verba generis masculini. Ruth Chrysoslomus boni. 35. in Gen. Cyprianus lib. 2. 1. vers. 8. dicil Ruth ad nurus suas C'y CH'^/ episl. 3. Ambrosius lib.4.dcSacram, cap.3. Hiero­ easy ΓΓΓΡ nujy» cl Esther 1. ver. nymus in Comment, cap. 2G. Maith. . Augustinus 20. Omen el Esther. 1.vers.20. >FV >n cl lib. 17. Civ. Dei cap. 17. cl Eucherius hb. 2. in Eccl.12. vers. Ü. γτ!3Ξ'7Ξ ίΠ'^’Ί cl alia huju­ Genes, cap. 18. Denique Psal 109. dicitur de Chri­ sto : Tu es sacerdos in aeternum secundum or­ smodi plurima reperiunlur. Secundus locus csl Genes.G. ubi legimus. Cun­ dinent Melchiscdech , ul exponit Paulus llt.br. 5. cta cogitatio cordis intenta est ad malum, quem cl 7. M cur Christus sacerdos cl secundum ordi­ locum Kemnililius vult esse corruptum , ad exte­ nem Melchiscdech, nisi quia ille obtulit panem el nuandum peccatum originale, cum in hebraeo sil vinum, hic seipsum in specie panis cl vim ? Quintus locus csl Numer. nil. cap. , ubi nos ha­ DVn *75 figmentum cordisejus tantum mulum omni die.Rcspondeo:scnsum esse bemus : Omnes viri ducent uxores de tribu ct co­ cumdcm : nam illud figmentum cordis significat gnatione sua, ct cunctae foeminae de eadem tri­ cogitationem cordis . quia a corde tingitur cl for­ bu maritos accipient : quem locum nou Kemni­ matur, ul cliam hebraei in cum locum docenl. Idem lius, sed Osiander in Annotat, cl H irnton. Evatig. autem est cunela cogitatio cordis intenta csl ad notavit. Nam hoc praeceptum videtur adversari malum, cl figmentum, idesl, cogitatio cordis non plurimis exemplis Scripturarum, .lusabelh enim fi­ csl nisi malum. Aon aulem sequitur hinc , ul Lu- lia Regis Joram de tribu Judn fuit uxorJojodae Pon­ therani putant, omnia opera hominum esse mala : tificis de tribu Levi 2. Puralip. 22. Rulli Moabilis quibus vidclur omnino vulgata editio errorem con­ tinere. El quamquam absque ullo ordine ista loca ipsi proponunt, nos tamen ordine referemus ; pri­ mum loca, quae adferunl ex variis libris Scriptura­ rum testamenti veleris ; deinde quae adierunt ex Psalmis; postremo quae adferunl cx testamento novo. SO DE VERBO DEI fuit uxor Booz de tribu Juda, Rulli I. Michol de tribu Beniamin fuit uxor Davidis de tribu Juda, 1 Rcg. 18. Item omnes Hebraei jurarunt Judic.ult., se non daturos uxores dc filiabus suis alicui ex tri­ bu Beniamin : igitur si Juramentum non interces­ sisset, licebat dare filias de u ia tribu viris de al­ tera tribu. El B.Virgo Maria de tribu Juda cognata erat Elisabeth dc tribu Levi Lucae 1. Denique videtur eliam contra textum hebraeum ; ubi solum habetur , ut mulieres (piae sunt haere­ des bonorum paternorum, non possint nubere aliis viris quam de sua tribu : de viris autem el de mulieribus quae non sunt haeredes, nulla ha­ betur lex. Abulcnsis in hunc locum dicit, legem istam non inclusisse tribum Levi. nec mulieres alieni­ genas ct casu necessitatis , propter magnos Prin­ cipes ct Reges , potuisse in ea dispensari ; sic re­ spondet ad omnia exempla allata: at in lege divina nemo polcral dispensare. Deinde David cum acce­ pit Michol in uxorem, non erat rex , nec erat ejus conjugium cum Michol tam necessarium, ut proptcrca debuerit in lege divina dispensari. Melius respondet Canus lib. 2. de loc. cap. 1L sed non plene rem explicat. Sensus igitur logis tam vulgatae editionis , quam textus hebraici hic est, ul cum aliqua mulier caret fratribus, ct proin­ de csl haeres, non possit nubere alicui qui non sil dc tribu sua, el nullus vir possit eam accipere, cliumsi ipsa vellet, nisi sil dc ejus tribu. Itaque da­ tur lex, ct viris, el mulieribus, sed tamen propter mulierum bona. Quod hic sil verus sensus legis, palet ex fine le­ gis. Finis enim csl, ut ibi dicilur, ne commiscean­ tur hacrcdilales, ct transeant de una tribu in aliam. Porro ad hunc linem obtinendum, non oportuit ju­ bere absolute ne Matrimonia fierent extra propriam tribum, sed lanium ne fierent extra tribum , cum mulicr nuptura csl haeres. Et hoc modo satisfit omnibus exemplis allatis. Ad id autem quod dicebatur, nliler haberi in hebraeo, respondeo: falsum esse. Nam le.x, data mu­ lieribus m textu hebraeo,clara est etiam in Latino: lex autem data viris, quam isti dicunt non haberi m hebraeo.illis verbis comprehenditur zjs ‘PZ’V '■’ΓΊ2ΝΊ2Ώ nbnùi Filii Drael Π(ίhaerebunt unusquisque in possessione Iribus pa­ trum suorum. Adversarii putant illud adimerebunt referri ad possessionem , ul sil sensus ; ad­ haerebunt possessioni, idcsl, manebunt in pos­ tpone tribus suae : al non ita csl, sed refertur ad • onjugcm.ul sil sensus; Filii Israel adhaerebunt. nimirum uxori. idcsl, conjungent matrimonia unusqui.-que in possessione tribus suae, idcsl, non, irunsi'umlo per conjugium ad possessionem al­ terius tribus. Hunc esse sensum, colligitur ex se­ quentibus , sequitur enim ; El omnis lilia haereditans posse -hhchi adhaerebit vio Iribus suae <’i'. atque ita hunc lorum intellexerunt Eusebius hb. I. hist. · p. <». Epiphanius haeres. 78. Ambr. in c ip. 3. Lucae, llcda in cap. 1. Lucae, Damasce­ nus lib. 4. cap. 13. Sextus est I. E Irae 9.ubi dicit nos habere pax illtiM , cum esse deberet paaiiHus. Respondeo: hic eliam esso errorem Librariorum: nam Hebraea vox C5l, *M1' paxillus seu clavus , ct multi Latini codices habent paxillus. Septimus est Job 5. Voca si est qui tibi respon­ deat, el ad aliquem Sanctorum convertere. Hunc locum vull Kemnilius depravatum, ad invocatio­ nem Sanctorum comprodandam. Despondeo: foria fuisse ebrium, cum hoc scripsit, Kemnilium: nam apertissime in Hebraeo est Job 5.ΠΊ3Π Πι ^ΊΊρα JE-'yxi Tpiy N*3 ΝΊρ quae ad verbum sic habent: Voca nunc, si est respondens tibi, el ad aliquem de Sanctis respice.El sane si quaeritur verbum ex­ pressum, hic expressissimum csl. Octavus locus est Proverb. 16. ubi habemus: Pondus el statera judicia Domini sunt, el opera ejus omnes lapides saeculi, cum dcbcrel esse la­ pides sacculi juxta Hebraeum Dii quod morsu pium significat;non saeculum,quod dicitur D'j'jf, vel Respondeo : in nostra editione esse varias lectiones, el eam esse veram.quae habeat sacculi: in alia errore scribarum positum esse saeculi. Nonus csl Ecclesiaslae 9. Nescit homo , utrum odio vel amore dignus sil. Quem locum vullKeinnitius esse depravatum, ut inde probetur dubitatio fidei de remissione peccatorum : quod idem antea scripsit Calvinus cap. 5. Instit. §. 28. Respondeo : interpretem nostrum optime vertis­ se, non quidem numerando verba Hebraica , sed ea expendendo, et sensum eorum exprimendo. Sic habet textus hc.bracus: y*Tp iStù’ô'CÙ ΓΊ> ΠΚΕΠ ornasb D'Wl·' hoc est,el amorem et odium non est sciens homo, sed omnia ante faciem ipsorum. Sensum horum verborum hunc esse vull b. Hieronymus in Comment, hujus loci; Porro, inquit, hic sensus est: Inveni justorum quidem opera in manu Dei esse el tamen utrum amentur a Deo, an non. nunc cos scire non pos­ se : in futuro igitur scient, el in vultu eorum sunt omnia, idest. antecedit eos,cum de vita hac recesserint, notitia istius rei, quia tunc esi judi­ cium, at nunc certamen. Hacc ille. Quam verissi­ mam loci hujus inlclligentiam non potuit inter­ pres melius reddere, quam illis verbis: Nescii ho­ mo utrum odio vel amore dignus sil, sed omnia in futurum servantur incerta. At ne quis objiciat: scire impios se dignos odio; animadvertendum est, de solis justis Ecclesia­ stem loqui, qui, cum nullius peccati sibi conscii sint, tamen cerlo statuere non possunt, dum hio vivunt, jusli-no sint an non; cx quo sequitur, ul ignorcnl utrum odio vel amore digni sint. Decimus est Eccles. 5. De, propitiato peccato noli esse sine melu. Hunc eliam locum vull Kem­ nilius depravatum . ad probandum inccrliludincm remissionis peccatorum. Respondeo : varias hic esse lectiones, ul Cornelius Jansenius in hunc lo­ cum ostendit. Quidam enim codices habent, do propitiato peccato ; ct quidam, de propitiatione , sive de propitiatu peccati . quae posterior vide­ tur melior. cum , sil conformior graeco textui -£5i έξιλααμ» μή γίυκ. Sed eliam hinc convincitur esse falsa haeretico­ rum sententia, qua jubeni, hominem certo crede­ re se esse jusium . vel fore justum , si ita credat : UBER SECUNDUS Si nam vcl loquitur Sapiens de propitiatione jam ob­ melius respondetur, s.Mallhacnm non citasse ver­ tenta, nt sit idem, de propitiatione peccati, cl de ba, sed sensum: nam Belidem eral parvula Civitas propitiato peccato ; cl tunc falsum csl, quod illi quoad circuitum murorum el frequentiam habitato­ dicunt, hominem debere esse securum dc obtenta rum, ul dic.il I’rophela : el hoc non negat Evange­ venia : vcl loquitur dc propitiatione oblinenda , ct lista: sed tamen eral maxima civitas privilegio na­ tunc falsum csl, quod iidem dicunt, hoinincm de­ tivitatis Christi, quod innuit Propheta, cum ait: ex bere esse securum de venia oblinenda. Sed dc his te mihi egredietur qui regat populum meum Israel, ct ad hanc magnitudinem respexit Evangclisla, qui suo loco. Undecimus cslEcclesiastici 10. Misericordia fa­ addidit parliculam rationalem dicens : ex te enim ciet locum unicuique secundum meritum ope­ mihi egredietur etc. nam illa interrogatio : Parvu­ rum suorum.Conqucrilur Kemnilius, nos addidis­ la es? non invenitur in ullo textu,neque hcbraico, se nomen meriti, quod non est in graeco,cl sic. de­ neque graeco, neque latino. pravasse hunc locum ad merita bonorum operum ostendenda , sicut antea conquestus eral Calvinus CAPUT ΧΠΙ. Institut, cap. 10. §. 52. Respondeo : in praeco textu non esse nomen meriti, quia hoc nomen esi lalinum, ct ille textus est graccus: tamen esse ali­ quid quod idem significet, el rectissime per meriti Defenduntur loca, quae in Psalmis male reddita fuisse a Latino interprete Calvinus contendit. vocabulum exprimatur: est enim κατα ε&γά, nemo autem (pii graccac linguae vcl tenuissime sil peririlus,negare potest, quin κατά έργα significet lati­ Nunc ad ea loca veniemus , quae Joannes Cal­ ne pro meritis operum. Duodecimus csl Joci 2. Praestabilis super ma­ vinus in Anlid. Concil. Trid. tamquam corrupta litia. Quae verba Kemnilius dicit nihil significare, ct depravata notavit . el quamvis ante nos dili­ et in Ecclesia nostra sine ullo intellectu cani. Re­ genter hoc idem praestiterit Guliclmus Lindanus spondeo .· Hieronymum in textu suo hoc verbum in lib. dc Opi. gen. inierpr. : lamen non videtur posuisse , el Commentario etiam hac voce usum , inutile , si haereticorum calumniae a pluribus re­ cui pati debet Kemnilius ut plus tribuamus . quam fellantur* Igilur primus locus csl in illis verbis Psal. 2. sibi. Significat autem praestabilis super malitia , excellens in miserando el in poena condonan­ Apprehendite disciplinam. Quem locum osten­ da, quod proprie Deo convenit: cslquc id m cum dit Calvinus vitio interpretis depravatum, cum in Osculamini /ilium :nec po­ illo PoenHens super malitia, quod ad verbum esi Ilebreo sil in hebraeo:nam cnjesl poenitere.tn niphal. Pos­ tuerit hoc ullo modo accidere culpa Librariorum , set eliam non male, si verba latina consideremus. cum nulla sil hierarum similitudo. Respondeo : ad verbum in Hebraeo esse Oscu­ Praestabilis super malitia . idem esse quod me­ lior, quum ut a malitia vinci queat. Quod qui­ lamini, sive adorate Filium : lamen sensum ejus dem verissimum est . cum nulla immanitate, aut loci rectissime versum per Apprehendite discipli­ numerositate peccatorum infinita Dei benignitas nam. Nam sic vertit chaldaeus, sic graccus, sic omnes velcros graeci el lalini hactenus legerunt. unquam superetur. Decimuslerlius csl Michae ac 5..nbi legimus: El Esi igilur observandum . cum dicitur Osculamini Iu Rclhlehem Ephrata parvulus es in millibus Ju­ /ilium. sensum esse agnoscite Filium Dei esse ve­ da, e.r te mihi egredietur . qui sit dominator in rum Regem ct Messiam vestrum, osculando illi Israel. Hunc locum depravatum vull esse Osian- manum honoris gratia : ul el b. Hieronymus ex­ der in annot. ad Harmon. Evangel.. cl corrigen­ ponit lib. 1. contra Rnllinum : ct proplerea eliam dum pro Parvulus, parum est ut sis in millibus verti posse Adorate Filium. Porro agnoscere Fi­ Juda etc. Dicit enim . imperitum interpretem non lium esse Regem el Messiam non aliter possumus, animadvertisse, hebracos carere neutro genere, el quam Fidem ct doctrinam ejus recipiendo. El quid pro eo usurpare masculinum vol foemininum: pro­ aliud esi Apprehendite disciplinam, nisi erudi­ inde licel TyX sil masculini generis,laincn debere tionem el doctrinam Filii Dei recipite? verti in neutro Parum, non Parvulus. El probat, Secundus locus Ps. i. Filii hominum usquequia quod sequitur Eæ le mihi egredietur etc. non quo gravi corde. Hunc locum reprehendit ibidem recte cobacrci cum superioribus, nisi dicatur Pa­ Calvinus, quod in hebraco nihil simile sil: nam pro illis verbis nostris (.'ravi corde ut quidiin h liraeo rum est etc. mobab gloria mea ad ignominiam. Respondeo: interpretem nostrum recte vcrlissc : est Respondeo: v.dde verisimile esse, corruptum nam ei consentiunt chaldaeos el graccus codex, el Hieronymus sic legit in Comment, hujus loci, ct esso textum hebraeum vitio librariorum : nam si quod majus csl, Matthaeus cap. 2. sic citavit : di­ mutetur 3 in 3 , ct puncta mutentur, fiet graves xit enim Minima es, non Parum est, ct quamquam corde ut quid.nimirum sic nebs? ·Τ22 el sine hebraei utantur interdum aliis generibus pro neu­ dubio sic legerunt Septuaginta,quorum versionetn tro. tamen non semper. Ad rationem ejus dico : omnes Patres graeci el lalini sequuli sunt, praeter optime cohaerere sequentia cum praecedentibus , Hieronymum , qui quoniam aliter legit. vertit in­ si praecedentia legantur cum interrogatione, ut le­ clyti mei : sensus tamen semper est idem , quod git Matthaeus.qui proptcrca vertit negnlivei.Vcçiia- sulTlcil ad veritatem interpretationis. Deus enim eo quam minima cs, quia legerat Parvula cs.Verum loco conqueritur dc hominibus, quod neglectis ae- 82 DE VENDO DEI ternis, diligant temporalia : et quidem secundum torsionem graccam et lalinnm vocat eos graves cor­ de, quia tales sunl vitio suo: secundum hebracum textum, ul modo so habet,vocal cos gloriam suam, seu inclytos suos, quia tales sunl beneficio divi­ no . si in eis imaginem coelestem, non vilium pro­ prium consideremus. Porro illud esse po­ test vel participium passivum verbi Π32 » vel no­ men verbale. Tertius est Psal. 31. Conversus sum in aerum­ na mea,dum configitur spina.tllunc cliam locum reprehendit Calvinus , proplcrea quod in hcbraco sunl alia verba, el alius sensus. Ad verbum enim est in haebraco ; Succus meus sine humore, cl vi­ ror meus versus esi in siccilales aestivas. El qui­ dem sensus nostrae editionis est, Conversus sum ad poenitentiam tempore aerumnae, el ofiliclionis, dum spina calamitatis in me figi coepit: sensus autem hebraicae veritatis est, Omnia mea bona perierunt, quomodo humor el viror in ae­ state Solis ardore siccatur el perii. Despondeo : nostrum interpretem non posse re­ prehendi in hoc loco, quia non vertit ex hcbraco, sed de graeco transtulit lalinum : graccus autem textus nostro textui optime respondet. Videntur au­ tem LXX. interpretes paulo aliter legisse textum hebracum, quam se habeat; proinde esse erro­ rem scribarum in hcbraco : nam minima muta­ tione unius vel duarum lilcrarum potest fieri, ut sil in hcbraco sensus nostrae editionis. Illud enim ’1'^*7 ‘jSnj. versus est l iror meus , si legantur >713 DII 3, erit,Conversus sum in aerumna mea , quemadmodum legit etiam b. Hieronymus, qui vertit, Versatus sum in miseria mea. El quod sequitur V>p ί . in siccilales aestivas, si legalur sic yip Ί erit, Dum configitur mihi >pina. El certe, si cum videmus in latino textu facile potuisse aliquid mulari a librariis propter Hiera­ rum similitudinem, cl non potuisse in hcbraco, dicimus errorem librariorum esse in latino : cur hoc loco , ubi facile potuit Heri error in hcbraco, ct non in graeco , vel latino , non cliam dicimus , in hcbraco, errore librariorum textum esse immu­ tatum ? Quarius est in codent psalmo,ubi enim legimus: In chamo, cl fraeno maxillas eorum constringe, qui non approximant ad te. Vult Calvinus, debe­ re logi ; In lupato, cl fraeno eorum ad coercen­ dum ne accedant ad te. Despondeo : miram esse ejus iu bac rc impudentiam:nam elLXX.ct b.Hie­ ronymus in suo psall. ad Sophron., cl omnes Pa­ tres sic semper legerunt, ul nunc legimus : et hebraca verba, etiam ul nunc habentur, sic possunt commodissime exponi. Quinius est in Psall. 37. Quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus. El quid inlclligimus , inquit Calvinus, per lumbos impletos illusionibus? 11· spon Ico: verbum hebracum ΓύΓΌ ignominiam <•1 ardorem significare: quocirca Davidcm loqui dc i o pruritu ac ardore libidinis, qui dum in corpore cvislil. illusiones in monte gignit. Porro Graecum interpretem quem latinus, el ( quod magis est mi­ rum ) chaldacus sequntus est, cflcclum pro caus­ sa posuisse, quod neque novu in, neque mirum cui­ quam videri debet. Sextus est in Psal. (»7. Qui habitare facit unius moris in domo. Calvinus vult debere legi, qui ha­ bitare facit unicos in domo , idesl, qui orbos el solitarios ditat familia. Despondeo: verb i hcbraca optime recipere plures sensus, el omnes veros. I nus sensus est : Qui in domo sua. quae est Ec­ clesia. habitare facit homines unius moris, idest, unius Fidei, unius spei, unius voluntatis, juxta il­ lud Actor, i . Multitudinis credentium erat cor ti­ num el anima una. Qui cniui diversae Fidei, aut voluntatis sunl, ut haeretici el scismalici, in Ec­ clesia permanere non possunt, sed vel ipsi exeunt, vel ejiciuntur. Hunc sensum expresserunt Septua­ ginta, el inde latinus interpres, cl omnes ferograeci el Lilini Patres. Aeque hic sensus ab hcbraca voce discedit.nam £>ΤΠ> venit a verbo ‘IHLquod est unire.inde Iit ΤΓΡ unitus, sive unus e mullis compositus.Quia tamen cliam unicum ct solitarium significat . inde est alius sensus etiam verus : Qui facit ul homines derelicti el solitarii.qui non ha­ bent a quibus defendantur, tamen . securi habi­ tent in domibus suis , divino eos auxilio prote­ gente. Huc videtur respexisse s. Hieronymus, qui vertit solitarios. Tertius sensus est cliam verus, cl alios non destruens : Qui facit homines uni­ cos , idesl. orbos, vel steriles habitare in domo, idesl, magnam familiam possidere. Neque absurda est eorum expositio , qui sic in­ terpretantur : Facit habitare solitarios in domo , idesl. facit ul quidam prae amore coelestis con­ templationis relicta frequentia , ad loca deserta se recipiant, cl soli habitent. ul olim llelia. postea .Liannes B iplisla , cl noster Paulus , Antonius, Ililarion, cl alii fcccruni. Septimus est in eodem psalmo, ubi pro co quod habemus : Qui habitant in sepulchris . Calvinus contendit esse lcgcndum:/n siticuloso loco.El qui­ dem negari non potest, quin vox hcbraca ΠΓΓΠϊ locum areniem cl siccum designet: sed neque cre­ dibile est, id ignorasse graccu.n interpretem, cum vocabulum sil salis notum. Voluit igitur interpres horrorem deserti illius exprimere . unde Deus po­ pulum suum eduxit: quod quidem instor scpulchri esse videbatur Qua phrasi usum videmus Ezech. c. 37. tpii Babylonicam captivitatem sepulchra Ju­ daeorum nominavit. Octavus est in eodem psalmo, ubi dicitur : Do­ minus dabit verbum evagclizanlibus virtute mul­ ta. /lex virtutum dilecti, dilecti, el speciei domus dividere spolia. Si dormiatis inter medios cle­ ros, pennae columbae deargentatae, et posterio­ ra dorsi ejus in pallore auri. Hunc locum prae caeleris maxime vexat Calvinus dicens . interpre­ tem. (dii sensus optime Huit in verbis Davidis, in­ volvisse aenigmata, unde sc nullus Oedipus expe­ diat. Vult autem ipse legi : Beges exercituum fu­ gerunt. fugerunt , el habitatrices domus divise­ runt spolia. Si dormistis inter medias ollas, eri­ lis sicut pennae columbae, quae tecta est argen­ to, et cujus alae ledae sunl /lavo auro. Despon­ deo : non posse accusari lalinum interpretem, qui xcrlil fidelissime quod in graeco rcpcril. El (piam- LIBER SECUNDUS quam in latina editione locus isle valde obscurus esi. lumen ellam esi obscurus in Bracco el He­ braeo. el in ipsa Calvini versionc, ul palet. Dico praeterea, posse facile hebracum textum ad nostram lectionem accomodari ; nam illud Ihesebaoth significat Reges virtutum, s; u exercituum: lumen si puncta mulenliir, el legamus ΓΠΧΞΧ erit Ihesebaoth.Rex virtutum, sicut Ρ>ϊ Λ<’® justitiae. El illud ’l'ï'l'V signifi­ cat fugient: tamen LXX. videntur legisse rirPV, una tantum hiera mutata,quod signi ici l Dilectum; quae vox habetur in titulo Ps. Ii. ubi dicitur can­ ticum dilecti.Illud autem s gnificul habi­ tatricem domus, non habitatrices, ul male vertit Calvinus: significat cliam niilicrcm speciosam el deliculam, ipiae fere semper domi manci ; el in­ de Irunslalo vocabulo , significat speciem cl pul­ chritudinem. Nam b. Hieronymus hoc loco vcrlil pulchritudo , el alibi fere semper. Denique illud O’SFRiL non significat ollas, ut Calvinus putat, nam csl dualis numeri, el proinde significat aliquid natura sua duplicatum; sic enim fere utunlur duali hebraei. Ollae autem sunl infi­ nitae : sed significat duo labia , sive duos termi­ nos , nui ordines : n im HOW est ordinare. I nde Hieronymus hic vcrlil:/nlcr lerminos:el LXX. lu­ ter cleros. Idesl. sortes, sive haerdilates, quasi diccrcni : Inter terminos duarum sortium ; habe­ mus igitur lectionem nostram non esse alienam a textu hcbraco. Nunc sensum explicemus. Sensus igitur illorum verborum , ul ex Augusti­ no. el aliis Putribus colligitur, talis est : Dominus dabit verbum evungelizantibus virtute, multa : id csl. Dominus dabit praedicatoribus Evangelii os cl sapientiam,cui non poterunt resistere, cl con­ tradicere omnes adversarii eorum. Nam quae di­ cent . signis cliam el prodigiis confirmabunt. Rex virtutum dilecti. dilecti, idesl, ille Dominus, de quo dicebamus, est /leæ virtutum , idesl, Rex polenlissimus, Dominus exercituum multo­ rum, millium Angelorum, cl simul paler dilecti, dilecti, idesl. Missae i ilii sui dilectissimi, qui etiam dabit dividere spolia speciei domus, idesl, dalil iisdem praedicatoribus, ut dividant spolia Gentium ad Christum conversarum . ad speciem cl decorem domus suae , quae est Ecclesia. Ilhid enim, speciei, csl dativi casus, el idem valet, quod. ad speciem. Si dormiatis inter medios cleros, id· csl. ii vos.o Praedicatores cl Pastores Ecclesiae, maneatis inter duas sortes,sive hacrcdilalcs,coe­ lestem et terrenam, ita ul dum hic vivitis, non loti silis in rebus temporalibus occupati. nec toti in actione, nec loti in contemplatione, sed in medio, tunc erit Ecclesia quasi columba formosissima et pulcherrima habens alas deargentatas,ct dorsum deauratum elc. Nonus csl ibidem ubi legimus : Ul quid suspi­ camini monies coagulalos.Xnll enim Calvinus es­ se legendum, id quid invidetis montibus opimis: sed cum verbum illud : nonnisi hoc loco in­ veniatur, cl loi sini fere expositiones hujus verbi, quot sunl interpretes; cur, quaeso, magis sequen­ dus erit unus Campensis, quam inlcrprclcs Sep­ tuaginta? Ccrlc non poterit Calvinus cx ullu a­ 83 lio loco Campensis sui versionem confirmare.Cum igitur necessario inlerprclum judicio acquiescen­ dum sil, quis non videt, LXX. Inlcrprclcs omni­ bus illis anteponendos esse, praesertim cum eo­ rum versionem Catholica Ecclesia lain longo usu approbaverit ? Decimus csl ibidem, ubi legimus : Etenim non credentes inhabitare Dominum Deum. Sic enim legendum Calvinus censet, Etiam defectores ul inhabitet Dominus Deus. Al profcclo nimia csl hi.ee libido contradicendi , cum cl sensus sil idem , el verba vulgatae editionis sini meliora, cl ipse cliam s. Hieronymus ex hebraeo verterit: Aon credentes inhabitare Dominum Deum, Undecimus csl ibidem, ubi legimus, Convertam in profundum maris. Nam in hebraeo contrarium haberi Calvinus dicil, hoc csl , Reducam ex pro­ fundis maris. Al primum, posse recte ex hcbraco verti In profundum , Icslalur R. David , qui asse­ rit. interdum 13 pro □ usurpari, ut Dculcronotn.33. vers.2. in Sinui.Deinde vanae sunl levi ones tamni Graecis, quam in latiniscodicibus: cum alii legant In profundum: alii In profundis.Quze leclio posterior, el verior esse videlur. el cum hebraica voce salis cohaeret. Nam quid aliud est Convertam in profundis maris, quam eos cliam, qui sunl in profundis maris, extraham, el contertam? quemadmodum Augustinus. Beda, Eulhymius, cl alii non pauci exposuerunt? Duodecimus locus csl in eodem P.-almo. Ibi Be­ niamin in mentis excessu. Miratur Calvinus, quid cogitaril interpres, qui sic vcrlil, cum in Hebraeo sil γΉΉ . id csl, dominator eorum. Respondeo: illud verbum posse significare dominator eorum a verbo vqn'y.el cliam alie dormiens a verbo ΊΎν posteriorem lectionem sequuti sunl giaecus cl la­ tinos interpres, sed utraque csl vera inleprelalio, nec una alleram destruit: nam per Beniamin in­ telligent Catholici s riplores cum Augustino Aposlohnn Paulum, qui cl fini in mentis excessu lain aile dormiens, ul noscircl an csscl in corpo­ re, cl simul fuit praecipuus Dominus, sive prin­ ceps spiritualis Ecclesiae Gcnlitnn. Decimus tertius csl in Psal. 131., ubi legimus: } iduam ejus benedicens benedicam. Quem lo­ cum cl Calvinus el Kcmnilius dicunl esse corru­ ptum. cum in hcbraco sit idesl victum ejus. Addil Calvinus,aliquem sacrificulum luscio­ sum habuisse in suo codice Victum: el putasse e. cl I. esse unum d. cl proplera legisse Vidum: cl quia hoc nihil significabat, addidisse unum a, cl fecisse Viduam, cl neminem fuisse qui hunc er­ rorem advertere poluenl. Respondeo: bis menliri Calvinum in hoc loco. Primo, cum dicil neminem advertisse hanc varie­ tatem: nam notarunt eam Chrysustomus el Hila­ rius in hunc locum, necnon b. Hieronymus in quaesi, in Genes.liem recenliorcs plurimi, Cajelanus, Tilchnanus, et alii in hunc locum. Secundo; cum dicil sacrificulum lusciosum ita corrupisse hunc locum; nam non ex Latino, sed cx Graeco nata csl hacc varietas: Graecis enim codicibus fere omnibus est Ζηραν. idesl. viduam, clsic legerunt Ambrosius, Hilarius. Augustinus, Chrysuslomus, DE VERBO DEI SI Prosper, Cassiodorns, cl alii.Assoril quoque S.Hi­ larius, antequam Christus nasceretur, fuisse in hoc. textu, iilcsl. viduam. Dico praclcren: si ulluS error hie csl, cssc in Graeco: noin cum /ηοαν, cl S/'jcw lanlum una lilera (hiïcrani.facile poluit fieri,ul aliqui pro δήραν scripserint 'Zifcav. 5am chain nunc aliqui graeci habent el Hieronymus in suo psalterio verlit i cnalioncm. cl sic exponunt Chrysoslomus cl Thcodorchis in comment, hujus Inci. Quia lamen sensus fere csl idem, cl semper in Ecclesia graeca et latina leclum cl cantatum est viduam: non putarem hunc locum debere mulari: nam Hieronymus in episl. ad Simiam cl Erclcllam sapienter monet, e quae in Psalmis laiinis viden­ tur dissentire ab Hebraeo, cssc quidem nolanda el observanda a doctis, lamen non esse proplerea mutandum lexlum, qui loi seculis in Ecclesia­ stico usu fuil. el tantam oblinuil auctoritatem. Quod Hieronymi consilium minime servavi! Calvi­ nus,qui ila omnia invertit cl mulavil, ul aliud pla­ ne Psalterium fecerit. Visum csl. ad extremum adseribere verba quae­ dam Conradi Pellicani, hominis Ztiingliani, ul ve­ re dc nostra editione dicere possimusquod dc Deo vero Moses ail: non csl edilio noslra, ul editiones eorum, cl mimici noslri sunl judices. Ille igilur cum bis psalterium ad Hebraicam veritatem a se conversum edidisset: hoc testimonium de noslro Psalterio dedit in praefui, anni 15’3 i. ΐ'α/Ηα dexte­ ritate, eruditione, el fide, Hebraico quo ad sen­ sum concordare deprehendimus vulgatam edi­ tionem Psalterii, ul eruditissimum. parilerque piissimum, el vere prophetali spiritu praeditum fuisse interpretem Graecum el lalinum, non du­ bitem: quamquam alicubi dissentiant a punctis hebraicis, quibus Judaei utuntur,quae olim non fuisse similia ambigere cogor, et quarumdam li­ terarum mutationem faciam suspicio sil confe­ rt nfibus singula diligenter. Haec ille. Atque ha­ ctenus dc Testamento veteri. CAPUT XIV. Defenduntur loca, quae haeretici ajunl esse corrupta in editione Lutina Testamenti novi. Porro in Testamento novo non pauca etiam loca Kemnilius et Calvinus annotarunt, quae ab inter­ prete lalino corrupta esse dicunt. Primus locus csl Malihuei 9.Aon veni vocare ju*tos, sed peccatores. Mutilata csl. inquit Kemni­ lius, pulcherrima sententia, nam deesl in lalino ^'■•'hiifiiliam. Respondeo: in quibusdam laiinis invvoin illam particulam: deinde dico, verisimilm- esse, illam particulam in graeco esse superRuam, cl in emendatis codicibus graccis non luisM . .V.in b. Hieronymus in comment, eam non le­ git. et lamen Hieronymus diligenter contulit Grae­ cum cum lalino, cl ex Graeco lalinum correxit. Quoi aulem non sil necessaria, perspicuum esi. 5 un vocarc pcocnlores non justos, aperte signi­ ficat, hortari ad poenitentiam cos qui egeni, non qui non egent, quod Dominus paulo ante exem­ plo medici illustraverat. Secundus locus esi Joannis 15. Spilus sancitis suggeret vobis omnia quaecumque di.rero vobis. Hunc locum vult Kemnilius esse depravatum, ad probandum, quaccumque in conciliis delliniuntur accipienda cssc pro oraculis Spiritus sancti: nam in graeco non esi Di.rero, sed Dixi, ζιτ.οί ύμΐν. Respondeo: Saucium Augustinum el alios vclcrcs sic legere ul nos legimus, cl sensum cssc cum· dem cum graeco.Xon enim inlelligimus Dominum dixisse , Spiritus sartus suggeret vobis omnia quae tunc di.rero vobis; sed quae nunc di.rero, idest, ea quae, nunc à me auditis, el non inlelligitis, tunc Spiritus sanctus in memoriam vobis revocabit, el explicabit. Neque in hoc verbo po­ nunt catholici fundamentum aucloritalis Concilio­ rum, sed alia praesidia habemus, dc quibus po­ stea. Tertius csl Roman. I. Qui praedestinatus c$t Filius Dei Hunc locum reprehendit Calvinus tanquam male redditum: Ium quia in graeco esi όγΛί'Γ.ος. id est declarati sive manifestati: Ium quin illa praedestinantur quae non sunl. Christus aulem semper fuil Filius Dei: quo argumento ulitur etiam Origenes hoc loco. Respondeo: Interpretem nostrum oplimè reddi­ disse: nam clsi verbum illud graecum όοίίειν si­ gnificet /inire,, el apud profanos auctores accipia­ tur saepe pro declarare; lamen in Scriptura alder accipitur. Ul enim doccl b. Dionysius lib. divin, nom. cap. 5. hoc verbum est proprium Theolo­ giae. idest. habet in Scriptura peculiarem signifi­ cationem: nam ubique significa! statuere, decer­ nere definire, nun piam autem dcrlarare.ul patet Aci. 2.l .l7.Rom. 8. Ephes. I. cl alibi.Aam cum di­ citur Aci. 2 Hunc definito consilio, el praescien­ tia Dei traditum interemistis. habetur haec vox ωοιτμ:'·//; 11 lamen cerium csl non significa­ re declarationem, sed divinam ordinationem. Si­ militer Rom.8. Quos praedestinavit, hos vocavit. in graeco esi προωρισε, quam vocem ne ipsi qui­ dem adversarii significare volunt declaravit. El quoniam ordinatio, cl definito Dei non potest esse temporalis sed aeterna : ideo interpres noster videns Apostolum loqui de aelerna destinatione, mahiil vertere praedestinatum , quam destinatum. El sic legerunt omnes ialini etiam antiquissimi, ut Irenaeus lib. 3. contra Valent, cap. 32. Hilarius lib. 7. de Trinil. Ambrosius, Sedulius . el alii in hunc locum. Augustinus lib. de praedcsl. cap. 15. cl in .Io. Iract. 105’. Tertullianus, lib. coni. Praxcam kgit definitus, quod est idem cum noslro. Adde Concilium Toletanum XI. cap. 1. quod cl le­ git. cl exponit praedestinatus. Neque ratiuncula illa Calvini aliquid cilicii : non enim id praedesti­ natum esse dicimus, ul Verbum Dei sempiternum inciperet cssc Eilius Dei. sed ut Verbum Dei flo­ rei homo , cl proinde ul ille qui faclus est Deo cx semine David, ul Paulus loquitur, sil Filius Dei. quod pulchre explicant Augustinus cl Concilium Toletanum. Quartus locus csl Roman. 1. in line capitis,ubi habemus: Qui cum justitiam Dei cognovissent non LIBER SECUNDUS intcllexerut, quoniam qui talia aqunl digni sunl morte, non solum qui. ca faciunt, sed etiam qui (oiisenliunt facientibus. Hune locum non solum h innilius, scd cliam Valla, Erasmus, Jacobus Fa­ ber, cl alii corruptum esse volunt. Primo,quoniam Graecus textus ila babel; οι τινες τό δινκιωμα τκ Ôés επιγνόντες δτι τα τοιαϋτα πράσοοντες άξιοι Îawjhs, 8 μόνον αυτά ποϊκσιν, άλλα καί συνευδοκησι τοιςπράσσιισι. Haque in noslro codice lalino sunl addito in primis illa non intellexerunt, el deinde illud qui, cum dicitur qui ea faciunt , et qui con­ sentiunt. Secundo, quia Chrysoslomus , Occumonius, Thcophylaclus exponunt, ul habetur in grae­ co. Tcrlio. quia quod habetur in nostro lexlu vide­ tur falsum , aut cerlc parum verisimile. Dicilur cnim : Qui cum justitiam Dei cognovissent. non intellexerunt quoniam qui talia agunt, digni sunt morte etc. Nam si hoc non intellexerunt, quo­ modo justitiam Dei cognoverunt? quae csl enim ju­ stitia Dei,nisi, ul qui male agit puniatur? Respondeo: nostram lectionem omnino cssc me­ liorem; nam secundum graccam sensus csl. pejus esse consentire male agenti, quam malum age­ re: secundum latinaro sensus est contrarius, pejus esse male agere, quam consentire male agenti­ bus. Al cede absolute peius csl male agere, quam consentire male agenti. Quis enim ncgcl, pojus esse occidere hominem, quam lanium consentire ut occidatur, idest. permittere, cum possis im­ pedire ? non cidm hic loquitur Apostolus de im­ perio, vel incitatione ad malum, scd de simplici consensu. Igilur ad primum dico : nihil nos posse ccrli colligere in hac parle ex graeco foule . nam varia csl lectio in graccis. Aliter enim logii Origenes quam Chrysoslomus, ul palet ex eorum Comment., clOecumcnius annotat, aliquos legisse,ul nos nunc legimus. Tilelmnnnus quoquo co Id. 1. in episl.ad Horn, asserit, sc legisse in vetusto codice Graeco manuscripto , illa verba s συνηκαν, idest, non in­ tellexerunt. Ad secundum opponimus auclorcs auctoribus : nam legunt, ul nos habemus el exponunt.Cypria­ nus lib. 1. episl. 4. Ambrosius, Sedulius llaymo, Ansclmus , el alii lalini in hunc locum, llcsychius lib. G. in Levit, exponens cap. 20. el Symmachus Papa in Apologet, conlra Anastasium Imperat. Ad tertium dico : id quod dicilur in graeco po­ tius videri falsum: nam quod dicitur in lalino Cum cognovissent justitiam Dei, non pugnat cum eo , quod sequitur 7U)n intellexerunt. Nam cum dicit cum cognovissent. loquitur de theorien cognitio­ ne : cum dicil non intellexerunt, loquitur ile pra­ ctice. Itaque sensus csl. eum cognovissent verita­ tem, tamen propter affectus pravos vxcaecali, non potuerunt serio sibi persuadere sic. esse agentium. Posset cliam dici, illud non intellexe­ runt non referri ad illud,quia qui talia agunt etc. scd ad illud sed etiam qui consentiunt facienti­ bus. Esi enim sensus, isti Philosophi ethnici cum cognovissent unum esse Deum, et proinde malum esse colere Jovem et Martem, et caetera falsa nu­ mina,non intellexerunt,non solum hoc cssc ma­ lum, quod turbae faciebant, scd etiam esse maliELL.UOII.O. Vol. I. 83 Ium consentire talibus, ac non eos admonere , cl increpare, quod ipsi Philosophi faciebant. Quinius locus csl Horn. 4. ubi dicilur, Abraham non esse justificatum ex operibus. Conqueritur enim Kemnilius nos addidisse Legis, ul possemus exponere locum illum de operibus legis illius, quae caeremonias praescribebat. Respondeo, me­ ram calumniam cssc. Nam codices lalini, vel om­ nes, vel fere omnes non habent illud legis. Neque nos intclligirnus locum illum dc operibus legis ve­ leris , scd de operibus faclis viribus propriis. Ad­ de. quod Ambrosius cl in textu habet legis , cl in Comment, exponit dc lege veteri. Non igilur papi slae locum istum, ul Kcmnilus mentitur, currupcrunl. Scd de hoc poslca. Sextus csl Roman. 11. ubi legimus: Si gratia, jam non ex operibus , alioquin gratia jam non csl gratia. Calumniatur Kemnilius nos detraxisse integram sententiam, nimirum, Si autem ex ope­ ribus, non amplius est gratia, alioqui opus jam non csl opus. Respondeo: cssc quidem in graccis illam sen­ tentiam, cl a Thcophylaclo explicari, lamen a nul­ lis aliis agnosci : nani nec Origenes , nec Chryso­ slomus, nec Ambrosius, nec ulli alii explanatores hujus loci ejus meminerunt : sed ncc Augustinus qui frequentissime hunc locum Iraclal. cl praeci­ pue lib. 2. dc bono persever. cap. 18. Immo et Erasmus in Annotat, ad hunc locum rejicit hanc additionem tanquarn superfluam. Quod cede solis cssc deberet Kemnitio, qui in eadem pagina remittil nos ad Erasinum, ul ab eo discamus errata vul­ gatae editionis. Septimus locus est Ephes.5. Sacramentiini hoc magnum est. Kemnilius enim docet male versum esse Sacramentum, cum sit gracce μυστήριον , at­ que ail. id a nobis facium esse . ut possemus inde probare matrimonium esse Sacramentum. Respon­ deo: idem esse Mysterium graccis cl laiinis Sa­ cramentum; graeci enim cum dc Sacramentis agunt, semper μυστήρια vocant.El hunc locum Apo­ stoli explicantes sancti patres , Ambrosius . Hie­ ronymus , cl alii latini, semper uluntur hac voce. Octavus locus csl Ephes. G. Accipite armatu­ ram Dei ut possitis resistere in die malo , el in omnibus perfecti stare. Kemnilius vult, hunc lo­ cum esse depravatum, quia in gracco csl omnibus perfectis άν.χκα. κατεργασαμενοί, cl sic exponunt Ambrosius, Hieronymus. Chrysoslomus, cl alii. Re­ spondeo: sensum esse cumdem. sed oportere illud perfecti conjugere cum vocem omnibus non cum verbo stare. Si quidem sensus Iposloli csl. ut ar­ memur ex omni parte spiritualibus armis, ul sic armati possimus in acie conlra Diabolum , non cadere, sed stare.Dicii igilur. accipite armaturam Dei, gracce πανοπλίαν , idest omnia arma , ga­ leam, scutum . gladium . loricam clc. ul in omni­ bus perfecti, idest ab omni parte muniti et arma­ ti, idest. praediti et perfecti omnibus virtutibus , possitis stare contra Diabolum: sive, el csl idem, ut omnibus perfectis . idest , cum omnia arma comparaveritis , el indueritis , tunc possitis sta­ re. clc. Nonus csl Hcb. 9. Ad mullorum exhaurienda 1Z S6 DE VERBO DEI peccdla.Conqueritur Kcmnilius. male esse reddita gracca verbe, nam άνανίγχειν non est exhaurire , sed auferre. Respondeo,cl hoc loco cumdem sen­ sum esse. Praeterea videtur Interpres propriissi­ me vcriissemam αναφέρω est proprie sursum fer­ re, efferre, educere: sicut ergo cum aqua, vel sor­ des ( ducuntur e.v aliqua sentina, dicuntur sordes exhauriri, ita etiam peccata, quae Christus extulit, cl eduxit ex profundo pectoris nostri, reclc dicun­ tur ab illo esse exhausta. Decimus est Ilebr. 13, Talibus hostiis prome­ retur Deus. Ilie vult Kcmnilius esse positum no­ men meriti, quod in graeco non habetur. Respon­ deo; verbum graccorum έοα^ίςεΐται ό ûîiç, signi­ ficare proprie, delectatur Deus , sive , ut Erasinus vertit, placet Deo. Latine aulcm recte dici beneincrcri de aliquo cum.qui facit rem illi gratam ne­ mo csl qui nesciat. Sic ergo dixit noster Interpres. talibus hostiis promeretur Deus, idcsl, his hostiis res grata fit Deo. et bene meretur de Deo qui illas offert.Accepit enim interpres mereri in passiva si­ gnificatione. Undecimus est Jacobi. 5. EI alleviabil eum Do­ minus. Kcmnilius dicit, non bene, redditum ver­ bum graccum , cl studiose locum esse de­ pravatum , ul ex eo confirmaremus effectus Sacra­ menti Extremae unctionis , cum nihil talc sonet verbum graccum, Rcspodco : nescire Kcmnilium quid loquatur : nam verbum graccum melius ostendit effectus Ex­ tremae unctionis, quos catholici in co Sacramento agnoscunt, quam verbum Lilinum. Catholici enim tres effectus attribuunt huic Sacramento. Unum praecipuum quidem , sed communem aliis Sacra­ mentis, videlicet, ul remittat peccata, si quae re­ manserint. Alterum proprium hujus Sacramenti, ul hominem in illo articulo temporis , inocslilia cl doloribus oppressum, torpentem erigat, cl ex­ hilaret. Tertium, ul interdum diam corporaliter sanci. 1105 1res effectus, incipiendo a minus praeci­ puis , diserte ponit Jacobus his verbis ; Infirma­ tur quis in vobis, inducat Presbyteros Ecclesiae, et orent super eum ungentes eum oleo in nomi­ ne Domini, et oratio fidei salvabit infirmum , cl alleviabil eum Dominus , et si in peccatis sil, remittentur ei. Effectum igitur huius Sacramenti secundum, ul hominem in arliculomorlismoeslilia,doloribus,lenlalionibusdepressum,ac torpentem exhilaret, erigat, excitet, propriissime exprimit ver­ bum, έγεφω nimirum excito, erigo etc. Duodecimus est I. Joannis 3. Haec scribo ro­ bi-, ul sciatis, quoniam vitam habetis aeternam, qui creditis in nomine Filii Dei. Kcmnilius dicit, sententiam hanc esse mutilatam , nam in graeco sic habetur : Haec scribo vobis qui creditis in nomine l dii Dei. ul sciatis quoniam vitam aeter­ nam habetis , cl ut credatis in nomine l ilii Dei. Respondeo ; non esse latinum codicem mutilum , sed graccum redundantem, ul etiam suspicatur Erasmus in hunc locum, cujus tamen judicio pluri­ mum tribuere solet Kcmnilius.Aam cum dictum sil Haec scribo vobis qui creditis in nomine Filii Dei; quorsum additur ul credatis in nomine Filii Dei? quid enim erat opus monere ul facerent,quod jam fecerant ? Adde quod etiam Reda legit, ut nos habemus. CAPUT XV. Do editionibus vulgaribus. Controversia csl inter catholicos cl haereticos, an oporteat, vel ccrtc expediat divinarum Scriptu­ rarum usum comunem esse in lingua vulgari, ct propria uniuscuiusque regionis. Et quidem haere­ tici hujus temporis omnes in eo conveniunt, uloportent Scripturas omnibus permittere , imino ct tradere in sua lingua,cl cum publice leguntur, vel canuntur, ul in sacris officiis, id quoque lien lin­ gua propria et materna. Ha Brenlius docet in Con­ fess. Wirlemberg. cap. de hor. Canon. Calvinus lib. 3. Instil, cap. 20. §. 33. Kcmnilius in exam. I. sess. Concil. Trident, quod idem alii omnes rcipsa docent, dum passim vertunt Scripturas in linguam germanicam. gallicam, anglican». cl iisdem linguis publice Scripturas legunt ct canunt. ΛΙ Catholica Christi Ecclesia non quidem prohi­ bet omnino vulgares translationes , ul Kcmnilius impudenter mentitor, nam in indice librorum pro­ hibitorum a Pio IV. edito rcg. 4. videmus concedi lectionem ejusmodi librorum iis . qui utiliter, et cum fructu ea uti possunt, id est, iis, qui faculta­ tem ab ordinario obtinuerint: prohibetur tamen ne passim omnibus sine discrimine concedatur ejus­ modi lectio, cl ne in publico ct communi usu Ec­ clesiae Scripturae legantur vel canantur vulgari­ bus linguis, ul in Concil.Trident, sess. 22. cap. 8. ct can. 9.statuitur : sed contenti simus illis Iribus linguis, ipias Dominus titulo crucis suae honora­ vit Jo.19. ct quae omnium consensu.anliquialalc, amplitudine, et gravitate omnibus aliis praestant, ac demum quibus ipsi libri divini ab auctoribus suis initio scripti fuerunt, hoc est, hebraea, graeca , cl latina. De quibus ita loquitur s. Hilarius pracfal. in Psal. : Ilis maxime Iribus linguis Sa­ cramentum rolunlalis Dei. et beati regni exspe­ ctatio praedicatur, ex quo illud Pilati fuit, ul his tribus linguis Jlegem Judaeorum Dominum Jesum Christum esse praescriberet. Scripserunt de hoc argumento, quod ego quidem sciam, auctores duo , llosius Cardinalis Varmiensis in Dialogo de sacro vernacule legendo , cl Ja­ cobus Ledesma nostrae Societatis Presbyter, in libro quem scripsit de hoc eodem argumento. Ex quibus nos aliqua decerpemus.et in hanc nostram disputationem, quo ea sil plenior, inseremus. Principio igitur Ecclesiae Catholicae consuetu­ dinem comprobare possumus ex usu Ecclesiae ve­ teris Testamenti. qui fuit a tempore Esdrac usque ad Christum. Nam a temporibus Esdrae desiit in populoDci lingua hebraiea osse vulgaris: siquidem in illis 70. annis, quibus Hebraei fuerunt inter Chaldaeos in Babylone . obliti sunt linguam pro­ priam et Chaldaicam didicerunt, ct deinceps Chal­ daica, seu Syriaca fuit illis materna , quocirca lib. Esdrac 2. cap. 8. habemus , quod cum legeretur LIBER SECINDIS fil liber legis Domini universo populo. Nchemias , cl isti qui loquuntur Galilaei sunt? el ecce nos au­ Esdras, cl Lcvilac interpretabantur , quia alloqui divimus loquentes nostris linguis etc. Ha enim nil populus inlclligcbat. Itaque proplcreu ibidem dicuntur a Judaeis, qui ex variis regionibus conve­ dicilur, facia csl laetitia magna in populo, quia in* nerant ad urbem Ilicrosolymae: sic enim Lucas ait Actor.2. Erant autem in Hierusalem Judaei,viri Icllcxcranl verba legis, Esdra interpretante. Praeterea id apertissime colligitur ex verbis religiosi e c omni natione, quae sub coelo est. IChristi ct Evangelislarum : nam Marci 5. Talithu lem Joannes graccc scripsit primam epistolam Par­ cumi, idest. Puella surge Syrum est. Nam puella this, ut b. Higinus tcslalur in episl. I. el b. Augu­ stinus lib. 2. quaest. Evangel, quaesi.39. el Joan­ hcbraicc non dicilur Tohi/ta.scd m'?’ Taut sic -ibba Marc. 11. nam 2N dicitur hcbraicc ; cl nes II. Papa in episl. ad Valerium, cum tamen Par­ Mattii. 27. Haeheldema Syrum csl. hcbraicc dici­ this gracca non esset materna. Probalur tertio ex usu universalis Ecclesiae: tur STnTCb Ibidem Golgotha Syrum csl. Hebrai­ ce dicilur rVjnyi et apud omnes Evangelistas ha­ nam, ul Augustinus docet episl. 118. contra id, bemus Pascha , quod non est graccum . nec hc- quod universa Ecclesia facit, disputare, insolentis* braeum, hcbraicc dicilur HDD. Vide plura apud simae insaniae csl: universa porro Ecclesia sem­ Hieronymum in hb.de nom.' Hebr. llaqnc dubium per his lanium linguis, hcbraca. gracca, cl latina esse non potest, quin eo tempore lingua vulgaris usa est in commun) et publico usu Scripturarum, non esset lubraica,cl tamen hcbraicc solum Scrip­ cum tamen jamdiu desierint esse vulgares. Id ita esse, demonstratur. Primum ex eo, quod turas in templo aut synagogis publice legebant, aut canebant. Nam ex lib. 2. Esdrac c. 8. salis b. Augustinus, lib. 2. duct. Christ, cap. 11. dicit, colligitur, tunc lectam fuisse Scripturam hcbraicc ad inlclligenliam Scripturarum esse necessariam non syriace: nam non inlclligcbat populus sine cognitionem lanium trium linguarum, hcbraicae, interprete. Huc etiam pertinet quod Jo. 7. dicilur, graccae. el lalinae. quia in illis linguis Scriptura divina legeretur, nec ullus antiquus auctor memi­ Turba haec quae non novit Legem. Denique usque ad hanc diem in synagogis Ju­ nit aheujus alterius translationis: et tamen tunc daei Scripturas hcbraicc -legunt, cum tamen nul­ sine dubio multae aliae erant linguae vulgares. li nationi hoc tempore lingua hebraica sil vulgaris. Igitur saltem primis 400. annis, quibus Ecclesia Neque his repugnat, quod exstet paraphrasis Chal­ maxime floruil, non legebantur Scripturae lingua daica Scriplurarum;nam illa v cl lota.vel majori ex vulgari. Deinde jutxa regulam Augustini lib. 4. parle facta est post Christi adventum.cl praeterea coni. Donal, cap. 24. et Leonis serm. 2. de Jeeam nunquam hebraci ita receperunt, ul publice jun. Pcnlec.id quod in universa Ecclesia servatur, si non possit assignari ejus initium, de Aposlolica eam pro Scriptura legerent.· de quo nos agimus. Probalur secundo ex usu Apostolorum : nam V- traditione descendere, cl sic semper fuisse merito postoli per lotum orbem terrarum Evangelium creditur: al nos videmus nunc, in Italia, Germa­ praedicarunt.cl Ecclesias constituerunt,ul patet ex nia. Gallia, Hispania, Graecia, ubicumque Catho­ Paulo ad Roman. 10. el ad Coloss. 1. cl ex Marci lici sunt, tantum graccae cl lalinae linguae esse Evangelio cap. ull. Item ex Ircnaco lib. 1. cap. 3, usum in publica Scripturarum lectione,nec potest qui cum fuerit vicinissimus AposloHcis tempori­ hujus rei assignari principium; quis enim dicat bus, tamen dicit suo tempore fuisse Ecclesias jam quando coeperit iste usus? Ad haec, in lolo Oriente tempore b. Hieronymi fundatas in Oriente in l.ybia, in Aegypto, in Hispaniis, in Germania . cl in mediis regionibus, in publico usu erat tantum editio gracca l.NX. In­ id est. Italia cl Gallia: cl tamen non scripserunt terpretum per Origenem , Lucianum , aut llesyEvangelia nul Epistolas linguis carum gentium, chium emendata.Nam ul ex ipso Hieronymo disci­ quibus praedicabant, sed tantum hcbraicc, aut mus praefat. in Paralip. a Conslanlinopoli usque graccc. cl, ut quidam volunt, latine. Sunt enim ad Antiochiam in publico usu erat editio gracca qui existiment Marci Evangelium, ul etiam supra Luciani. ab Antiochia usque ad .Egyptum , idest, monuimus, latine scriptum Romae ab ipso Marco, per lutam Syriam, erat in publico usu editio Oricl postea ab eodem in Graecam linguam transla­ genis: per lotam .Egyplmii utebantur editione llctum; de quo viilc Damnsum in vita b. Petri. Adria- sychii; el tamen lingua Graeca non erat vulgaris a num Finum. lib. 6. Flagel. coni. Jud. cap. 80. el Coslanlinopoli usquo ad Antiochiam, ct mulio mi­ lib. 8. cap. 02. et Petrum Antonium Bculcr. An- nus in Syria el .Egypto. Nam Galatia esi inter Con* not. 9. ad sacr. Script. slanlinopulim cl Syriam: tamen propria lingua Quod aulcm non scripserint ullis aliis linguis, Galatarum tempore b. Hieronymi non erat gracca, etsi ens non ignorarent, cum haberent donum lin­ sed alia quaedam simillima linguae Trevirensium, guarum, potest mullis modis ostendi. Primo, quia ul ipse Hieronymus testatur praefat. lib.2. in epi­ nullum exstat vestigium ullius scripti Aposlolici stolam ad Galal. Paclcrca, Ponius , Cappadocia , Asia minor, nisi graccc: nec ullus veterum tradit, scripsisse nisi hcbraicc. aut graccc,nul latine. Praeterea Pau­ Phrygia. Pamphilia sunt inter Conslanlinopolim lus Romanis graccc scripsit, cum tamen Romanis cl Antiochium silae,cl tamen non habebant eamdem vulgarem linguam sed diversam, ut alii alios non gracca, sed latina esset vulgaris: item Petrus, ct Jacobus scripserunt graccc Judaeis per orbem non inlclligercnl. ul palet c\ Aci. 2. ct tamen isti terrarum dispersis, quibus tamen non gracca erat omnes una cl eadem editione Scripturarum ute­ materna, nec hebrea, sed lingua ejus regionis, in bantur, nimirum S. Luciani. In Syria autem eo­ qua habitabant, ul patet ex illo Actor. 2. Nonne dem tempore linguam vulgarem nou fuisse grac- S3 DE VEIIBO DEI cam, sed aliam longe diversam, tcslalur b. Hiero­ sinuat b. Hieronymus pracfal. lib. 2. in epist. ad nymus in vil. Hilar., ubi dicil, Hilarionem inter­ Galat. ubi dicil,in insulis Baliaribus linguam gruerogasse quemdam obsessum primo syrincc, dein­ eae aflificin fuisse time vulgarem. de graeco, ul inlelligerenl Graeci qui aderant. S. in Anglia lestalur Beda lib. I. hist. geniis suae quoque Efrem mulla Syro sermone, idesl. sibi e. I. suo tempore quatuor fuisse linguas vulgares, vernaculo scripsit, ul s. Hieronymus in Calai. pro diversitate regionum ejusdem Insulae: tamen lalinam comiminem fuisse omnibus propter Scri­ Script, referi. Quod autem .Egyptus etiam propriam linguam pturas, quia scilicet omnes utebantur editione la­ haberet, testis esi Alhanasius in vita b. Antonii, tina Scripturarum, etsi aliqui linguas maternas ubi dicil, cum per interpretem disputasse cum proprias haberent, idem postea servatum patcl ex quibusdam Philosophis graccis. b. Hieronymus Thoma Waldensi torn. 3. de sacramcnlalib. Iit.3. quoque lib. dc vir. illuslr. in Antonio dicit, cum cl 4. Iu Gallia fuisse eliam usum linguae lalinae in scripsisse .Egypliace epistolas aliquot,quae postea publica Scripturarum lectione, quando Gallis non in graccam linguam versae sint. In Africa cerium est, quousque ibi Christiani erat vulgaris lingua latina, colligitur ex Albino Alfuerunt, semper in usu publico Scripturarum fuis­ cuino praeceptore Caroli Magni in lib. de divin. se solam lalinam linguam: nam nulla est mentio Ollie., nccnon ex Amalario Trevirensi, qui circa apud ullum auctorem ullius translationis Punicae. annum 840. floruit, el accuratissime scripsil dc El b. Augustinus lib. 2. doct. Christ, cap. 13, di­ Ofliciis Ecclesiaslicis, ubi eliam ostendit, non so­ cit, tempore suo Psalmos in Ecclesia latine can­ lum in lota Gallia, sed eliam in toto reliquo Occi­ tari consuevisse. Item b. Cyprianus serm. dc orat. dente eodem modo celebrata fuisse divina ofiicia. Domin. tcslalur suo tempore in .Missa dici solitam Tunc autem in Gallia maternam linguam non fuis­ praefationem illam Sursum corda. Augustinus de se lalinam ex eo colligitur, quod 200. annis ante bono persever, cap. 13. dicit, in .Missa post illud Amalarii aetatem.occupaverant Galliam Franci, qui Habemus ad Dominum, mox subdi a sacerdote ex Franconia Germaniae regione venientes,in GalGratias agamus Domino Deo nostro, cl responde­ liis cum ingenti mollitudine consederunt. Porro ri Dignum et justum esi.Ex quibus manifeste col­ Francos linguam propriam habuisse, scribit Hie­ ligitur, in Africa .Missam latino dici consuevisse, ronymus in vit. Ililarion., ubi dc quodam obsesso nccnon Lectionem vel Epistolam, et Evangelium, a daemone loquens: Videres, inquit, de ore bar­ quae c.x praecipuis partibus sunt Missae. baro el qui Fruncam tantum.et Lalinan linguam At eo tempore non fuisse lalinam linguam om­ noverat, Syra, ad purum verba resonare. Immu nibus vulgarem in Africa, idem Augustinus testis eliam antequam Franci Gallias occuparent, fuisse est; nam expos'd.inchoat, epist. ad Roman, circa linguam Gallorum diversam a latina, indicatb.Hie­ rued, dicit vocem hanc Salus, esse eliam Puni­ ronymus pracfal. lib. 2. in epist. ad Galat. Jam in Germania eodem tempore solius lalinae cam, sed Punice significare tria; cl ibidem allirmal, quosdam latino, cl punice; quosdam Punice linguae usum fuisse in publica Scripturarum le­ tantum scivisse, cl laies fuisse pene omnes rusti­ ctione, aperte colligitur ex Rnbano Episcopo Mocos. Item serm. 35. de verb. Dum. dicil, Punicam gunlino, qui fuit ante annos 700. Is enim lib. 2. linguam allhieiu esse hebraicac, cl quod Romani de instil. Clcr. explicans ordinem divinorum offi­ lucrum vocant, a Poenis vocari mammon, b. Hie­ ciorum, qui tunc in Germania servabatur, manife­ ronymus eliam prefal. lib. 2. in epist. ad Galat. ste significat, solum latine divinas Scripturas pu­ dicil, linguam Afrorum esse linguam Phoeniciae blice legi solitas, el non solum in Germania, sed nonnnibil immutatam: Phoenicia vero pars est eliam in reliquo Occidente idem servatum fuisse, Syriae. indicat eodem lib. cap. 9. cum ita dicil: Iste esi In Hispania fuisse semper in publico usu Scri­ Catholicus ordo divinarum celebrationum, qui pturarum solam lalinam linguam, palet ex Isidoro ab universa Ecclesia iucommut abii iter serva­ in lib. duob. de div. Ollie.; item ex Conc.Tolclan. tur etc. IV. e. 2. ante annos 'JOO. celebrato, ubi statutum Idem inlelligi polesl ex Rupcrlo Tuitions!, qui est, ul in lota Hispania idem ordo servaretur in ante annos 400. in Germania floruit, el lib. I. dc canendis Psalmis, in Missis, in Lectionibus, cl divinis Ollie, apertissime ostendit, in Germania,sialiis Ecclesiasticis Officiis: el deinde e. 12. 13.14. cui iu reliqua Ecclesia, nonnisi lalinc divinas Scri­ cl 15. salis operte ostenditur, lune lalinc consue­ pturus in Ecclesia legi consuevisse. Germanis au­ visse illa omnia legi, qui modus usque ad hoc tem nunquam fuisse linguam lalinam vulgarem cer­ tissimum esi. Ium ex Hieronymo in episl. ad Sutempus servatus est. Nec exstat ulla memoria, oui vestigium mutatio­ niam cl Frclellam, el in vita Hiliirionis, tum eliam ni*,cl l.iincn a mullis jam sacculis desiit in llispa- quia lingua germanica non habet ullam cum latina nia lingua latina esso vulgaris. Nam ante 1100. an­ affinitatem, ul dici possil nala paulatim ex lalinae nos separata fuil a Romano Imperio, cl subiecla linguae corruptione, quomodo nalac sunt italien, parlim Gothis, parlim Mauris, qui novam linguam bispanica, alque gallica. bine dubio invexerunt. Golhos enim, quos Gelhas In Bocmia, el finitimis regionibus, quibus eliam alii vocant, propriam linguam habuisse,docel Hie­ nunquam fuit lingua latina vulgaris ante annos ronymus init. ( pisi, nd buniam el Frelelhim. Quin 500.lalinc divinae Scripturae in Ecclesiis legeban­ chain antequam Gothi linguam Hispanorum corru- tur. Nam cxlalepislola Gregorii VII. lib. 7.°episl. jussent, fuisse m llispaniis propriam linguam, in­ ejus manu scriptarum ad Ducem Moeniorum iii LIBER SEt.l XDLS 89 quibus dicil, sc justis dc caussis non voluisse cis ea, aliisque regionibus. Cum igitur etiam nunc permittere ul divina officia lingua Sclavonics ce­ nulla sil communis loti Occidenti nisi lalina, cer­ te in ea Scripturae divinae legendae sunl. lebrarent. ul ipsi postulaverant. Quinio, si ulla ratio esset, cur Scripturae lingua Denique in Italia sine ulla controversia semper latine Scripturae divinae in Ecclesia lectae sunt. vulgari in coctu Fidelium legi deberent, ea certe Nani ordo Romanus divinorum officiorum idem esi esset potissima, ul omnes inlelligerenl: al cerlc nunc quoad substantiam, qui fuit ab initio Eccle­ populus non inlclligcrcl Prophetas, cl Psalmos, et siae. Isidores enim lib. 1 .de oilic. Ecclesiast. cap. alia (piae in Ecclesiis leguntur, etiamsi lingua ma­ 15. affirmai, a b. Petro coepisse hunc ordinem di­ terna legerentur: nos enim qui lalinc scimus, non vinorum officiorum, quo utitur Ecclesia Romana: propterea continuo inlclligimus Scripturas, nisi quem tamen poslca auxil, cl in meliorem formam expositores legamus vel audiamus: quomodo ergo rcdegil Gelasius I. ul paid ex Decrclo distinct. 15. inlelligerenl homines imperiti? praesertim cum can. Sancta Ilomana.VA poslca rursum Gregorius Scripturae eo sini obscuriores, quo magis in pere­ I., ul palcl ex libro sacramentorum ab ipso cdilo. grinas linguas Irasfcrunlur. Quid, quod populus non solum non caperet fru­ Deinde eliam Gregorius MI. eum ordinem, tempo­ rum ncgligcnlia nonnihil depravatum, in pristinam ctum ex Scripturis, sed eliam capcrcl detrimen­ formam restituit, ul palet ex can. In dic, conse­ tum? acciperet enim facillime occasionem errandi crat. distine. 5. quod idem nostris diebus fecil lum in doctrina Fidei, tum in praeceptis vitae ac morum: nam ex Scriptura non intellecta natae Pius V. Pontifex. Itaque ex collatione horum locorum inlclligi- sunt omnes haereses, ul ostendit Hilarius in exlr. nuis, hoc lempore Romanam Ecclesiam non so­ lib. de Synod, quod eliam Lulherus agnovit, qui lum eadem lingua, sed eliam eodem ordine, cl Scripturam librum haereticorum vocavit: el ex­ numero lectionum cl Psalmorum divina officia ce­ perimento idem comprobatur. Referi enim Cassianus collât. 10. cap. 2. 3. L lebrare, quo anlc annos mille, tempore Gelasii ce­ et 5. Anthropomorphilarum absurdissimos errores lebrabat. Desiisse autem jamdudum in Italia linguae lali­ ex sola imperitia esse natos, et .Eneas Sylvius in nae usum apud populum, dubium esse non debet, lib.de orig.Boemor.refert errores crassissimosThasiquidem Radcvicus, qui anno 1170. florebat, lib. boritarum, Orcbilarum, el aliorum, qui Scripturas 2. de rcb. geslis Friderici cap. 70. scribit, in ele­ materna lingua legebant, cl non inIclligebanl. ctione Victoris Papae his vocibus populum accla­ Quod idem accidit Davidi Georgio omnium haere­ masse: Papa Viliore Santo Pietro t'clegge. Bea­ ticorum pestilentissimo, qui nullam linguam nove­ tus eliam Thomas, qui anlc annos 300. liorujl, in rat, nisi suam maternam, idesl. Batavorum: et ta­ Comment, cap. 14. 1. ad Cor. testatur, suo tempo­ men ex Scripturis collegerat, se esse Dei Filium re aliam fuisse in Italia linguam qua populus ute­ cl Messiam, ul palet ex libro sive epistola, quam batur, cl aliam qua Scripturae in Ecclesia legeban­ de illius erroribus ediderunt Basilcenses. Praeterea, si popolus rudis audiret lingua sua tur. Habemus igitur in universa Christi Ecclesia id semper esse servatum, ul sacrae Scripturae vulgari legi ex Cani. Cantic. Osculetur me osculo gracca lanium, cl latina lingua publice legerentur, oris sui. Et Laeva ejus sub capite meo. et dexte­ tametsi eae linguae maternae, ac vulgares non es­ ra illius amplexabitur me. El illud Uscac: Vade sent. Quo argumento, certe non video quid effica­ et /ac tibi filios fornicationum: nccnon adulte­ cius desideremus ad reprimendam audaciam hujus rium Davidis, incestum Thamar, mendacia Judith, cl quemadmodum Joseph fratres suos inebriavit; temporis Novatorum. Sed accédai argumentum quartum ab ipsa ratio­ Sara, Lia, cl Rachel dederunt ancillas viris suis in ne petitum. Nam convenit omnino ad Ecclesiae concubinas, el mulla alia eorum, qui in Scripturis unitatem conservandam, ut publicus usus Scriptu­ magna cum laude commemorantur: vel provocare­ rarum sil in aliqua lingua communissima : nisi tur ad hujusmodi imitanda, vel contemneret san­ enim sil Scripturarum publicus usus in lingua ctos Patriarchas, ut olim Manichaei, vel putarent communi, tolletur in primis communicatio Eccle­ mendacia esse in Scripturis. El cum tam mullas siarum: nemo enim neque indoctus, neque indo­ appareilles contradictiones iu Scripturis esse vi­ ctus frequentabit Ecclesias, nisi in sua patria: el deret, et solvere non posset, periculum esset, ne praeterea non poterunt Heri ulla generalia Conci­ tandem nihil crederet. Audivi ab homine tide digno, cum in Anglia a lia, nec enim Paires omnes, qui ad Concilium ve­ niunt. habent donum liguarum, cl haec esi ratio a Ministro Calvinisla in templo legeretur lingua vul­ priori,cur \posloli omnia fere graeco scripserint, gari caput 25. Ecclesiastici, ubi mulla dicuntur de quia tunc lingua gracca orat omnium communissi­ malitia mulierum: surrexisse foerninam quandam, ma, ul M. Tullius testator in Oral, pro Archia Poc­ atque dixisse: Istudne est verbum Dei! immo po­ la: Gracca, inquit, leguntur in omnibus fere gen­ tius verbum Diaboli est. Sexto, si oporteret lingua vulgari Scripturas sa­ tibus, Latina suis finibus exiguis sane conti­ cras publice legero, oporteret eliam singulis aeta­ nentur. Deinde autem conversae sunt Scripturae in lin­ tibus mutare translationes. Nam linguae vulgares guam lalinam, quia paulopost crescente Imperio singulis seculis magna ex parle mutantur, ul Ho­ Romano, desiit gracca lingua esse communis in ratius m arte poct.,cl experientia ipsa docel. Tot Occidente, el coepit latina esse communis, saltem vero translationum mutationes, non sine gravissi­ apud eruditos in lota Italia, Gallia, Hispania, Afri- mo periculo el incommodo lieront. Nam non sem- 90 DE YEIHJO DEI per inveniuntur idonei interpretes: atque ita mulli si manifestum sermonem dederitis, quomodo errores committerentur, qui non possent postea scietur id quod dicitur? eritis enim in aeralofacile tolli, cum neque Pontifices, neque Concilia quenlcs. El infra: Si orem lingua, spiritus meus orat: mens autem mea sine fructu, est. Quid er­ de tot linguis judicare possint. Septimo, videtur omnino majestas divinorum go? Orabo spiritu, orabo cl mente: psallam spi­ officiorum requirere linguam magis gravem cl ve­ ritu, psallam et mente. Cactorum si benedixeris nerandam. quam sint illae quibus vulgo ulinmr, si spiritu, qui supplet locum idiotae, quomodo di­ id commode fieri possit: Praesertim cum in sacris cet Anien super luam benedictionem ? quoniam mysteriis mulla sint, quae secreta esse debent, ul quid dicas nescii: nam tu quidem bene gratias etiam vcleres docent. Dionysius c.l.cl ull. Eccles. agis, sed alter non aedificatur. Hierarch. Origcncs hom. 5. in Num. Basilius dc Respondeo: in primis cerium esse, in magna Spin sanet, cap. 27. Clirysostomus hom. 24. in parte hujus capitis non agi dc leclionc Scriptura­ Mallh. el Gregorius lib. 4. Dialog, cap. 56. Neque rum, nec dc oiliciis divinis, sed dc cxhorlalionc ad rem est responsio Kemnitii, qui conatur osten­ spirituali, sive collatione. Ul enim olim Monachi dere, non esse ullo modo Latinam linguam san­ inicr so conveniebant, ct conferebant de rebus ctiorem, magis venerandam, quam caclcrae sini. spiritualibus, unde existant collationes Patrum Non enim dicimus esse sanctiorem nec cliam gra­ apud Cassianum, ita cliam in prima Ecclesia, ul viorem, si verba speciemus, sed dicimus hoc ipso indicat b. Justinus in fine Apolog. 2., convenie­ esse graviorem cl magis reverendam , quod non bam Christiani diebus Dominicis, el primum le­ csl vulgaris. gebantur Scripturae, deinde fiebat concio ab An­ His omnibus accedant sanctorum gravissimorum tistite, tum celebrabantur mysteria,postremo inter Patrum leslimonia, Basilii graeci. cl Hieronymi la- se de rebus divinis sermones miscebant. tini, qui quidem non judicabant expedire, ul om­ Ne igitur turbationem pareret multitudo, Apo­ nes homines sine delectu Scripturas tractarent, stolus instituerai, ul duo aul 1res lanium in sin­ cliamsi id non posset eo tempore facile impediri, gulis Pollutionibus loquerentur,clcaclcri audirent, cum gracca cl latina lingua quibusdam populis ad­ ac dijudicarent, cl si forlc dum unus diceret, al­ huc essent vulgares, Refert Thcod. lib. 4. hist. c. ien' inspiratum fuisset aliquid melius, ul primus 17. cum Praefectus culinae Imperatoris nescio lacerel cl secundus loqueretur. El quia apud Co­ quid dc Scripturis protulisset, cum a magno Basi­ rinthios interdum aliqui erant, qui ul osteniareni lio reprehensum audivissc:7’uum est depulmenlis donum linguarum,peregrina lingua utebantur, Apo­ cogitare, non dogmata divina decoquere. Quid, stolus cos corrigit: nam exhortationes ab omnibus obsecro, nunc diceret s. Basilius, si pharmacopo­ debe.nl inlclligi. las, sulorcs. caclcrosquo opifices, cliam e pulpitis Hanc esse veram expositionem majoris partis hu­ sacra eloquia Iractare apud l.ulhcranos, Calvini- jus capitis inlclligi potest, Ium cx eo quod hunc slas, atque Anabaplislas videret? Hieronymus in locum ita interpretati sunt Veteres, Cyprianus in episl. ad Paulinum dc Stud. Scriplur. Quod me­ cpisl. ad Pompejum, ct in cpisl. ad Quirinum de dicorum est, inquil, promittunt medici, tradant haeret, rcbapliz.,cujus expositionem laudat b.Au­ fabrilia fabri. Sola Scripturarum ars est, quam gustinus lib. 2. dc Baplis. coiit. Donat, c. 8. ilcm sibi passim omnes vindicant. Scribimus indocti, Basilius in quaesi, brevil. cxplic. quaesi. 278.Am­ doclique poemata passim, hanc garrula anus, brosius, Sedulius, Ilaymo, Thcodorcltis, cl Oecuhanc delyrus senex, hanc sophista verbosus , menius in hunc locum: tum cliam ex verbis Apo­ hanc universi praesumunt, lacerant, antequam stoli. Nam illud Prophetae duo. aut 1res dicant, discant. et cacteri dijudicent: Et illud Si alii revelatum Quae Hieronymi querimonia nunc maxime lo­ fuerit, prior taceat: El illud Mulieres in Ecclesia cum habet in lota Germania cl Gallia. Omnes enim taceant.cA similia mulla nonnisi ad exhortationem opifices, non solum viri, sed etiam focminac Scri­ referri possunl: nam lectio Scripturarum ct divina pturas habent in manibus, cl cx carum leclionc ollicia non debent a Prophetis dijudicari: nec tunc ad imperitiam suam ndiungunt indocilitatem cl ar­ inspirantur cum leguntur, sed jam olim inspirata rogantiam. Quia enim possunl verba Apostoli reci­ recitantur: ncc unquam mulieres in Ecclesia di­ tare, el allegare libros cl capita, putant se omnia vina mysteria celebraverunt. Dc cxhorlalionc igi­ scire, ncc ullo modo doceri se patiuntur.Vide Jo: tur intelliguniur illa verba nobis obiecla: Si in­ Cochlaeum in lib. de vit. cl aci. Luth, anni 1522, certam vocem det tuba, quis parabit se ad bel­ lum? ita et vos per linguam, nisi manifestum sermonem dederitis, quomodo scietur id quod CAPUT XVI. dicilur? erilis enim in aera loquenles. Al manet adhuc diiliciillas dc illis verbis:Si orem Solvuntur objectiones haereticorum. lingua, spiritus meus orat: mens autem mea sine fructu est. Quid ergo? Orabo spiritu, orabo et Sed videamus, quid illi contra obiiciant. Primo mente: psallam spiritu, psallam el mente: cacteloco, profcrunl verba S. Pauli ex priore ad Cor. rum si benedixeris spiritu , qui supplet locum cap. 14. ubi Apostolus docet, publicas Ecclesiae idiotae, quomodo dicel Arnen super tuam bene­ lectiones cl preces debere lien lingua vulgari, sic dictionem? quoniam quid dicas nescit. In his cenim nilJ.'fenim si incertam vocem det tuba,quis nim verbis non dc cxhorlalionc, sed dc precibus parabit sc ad bellum'! Ita ct vos per linguam,ni­ cl Psalmis agi videtur. Ubi obilcr nolandunm est, LIBER SECI ABUS Ambrosium ct Ilaymoncm legisse hunc locum du­ plici interrogatione. Quis supplet locum idiotae? quomodo respondebit Amen? tamen Graeci sem­ per legerunt, ut nostra vulgata lectio habet Qui supplet locum idiotae, qnomodo respondebit .4men? quam el Calvinus, Beza, cl alii adversarii nostri probant ul veriorem. Ad hanc igitur tollendam difficultatem aliqui re­ spondent: etiam in his verbis agi dc exhortatione, non dc precibus. Ita Basilius, Thcodcrelus, el Se­ dulius paulo ante nominali. Sed videtur difficile hoc defendere: nam zpccni^op^i ct ψβ>.··> el i->7.a?‘· crd?, quibus vocibus Apostolus utitur, non signifi­ cant condonari, sed precari,d canere.cA gratias agere. Quocirca Cbrysosloimis et Theuphylaetus, necnon Ambrosius ct Haymo hunc locum dc preci­ bus inlelligunl. Alii ergo dicunt: Apostolum quidem loqui dc divinis officiis, sed non requirere ul totus populus intelligal, sed solum ul inlclligal aliquis , qui vice populi respondeat, hoc enim significari illis verbis: Qui supplet locum idiotae, quomodo respondebit Arnen? Ita intellexerunt hunc locum Haymo, Primasius, Petrus Lombardus, b. Thomas, cl alii qui­ dam ex lalinis. Sed non videtur omnino solida so­ lutio: nam illa verba Apostoli ό αυαπλη^ών τσυ τόπον •zswtoKS, nun signignificanl secundum usum graccae linguae qui gerit vices idiotae, sed qui adim­ plet locum idiotae, idcsl, qui sedet in locis idio­ tarum, qui occupat locum idiotarum, qui Csl ex idiotis el idiota,ulexponunt ChrysostoinusclTheophylaclus hoc loco : nam non solum profani auc­ tores sed cliam sacri non utuntur nomine illo τόπος pro vice, sed adverbio άντι : ul palet lib. 1. Macliab. cap. 9. Surrcxil loco Judae , et cap. 11. Ul regnaret loco patris sui. cl cap. 13. Loco JanaIhae fratris sui, cl cap. 14. Summus Sacerdos loco ejus, semper enim csl άντι. Alia est aliorum sententia: Apostolum cum di­ cit qui adimplet locum idiotae, inlelligcrc eum, qui est idiota,tamen idiotam vocare non cum, qui est revera idiota, sed qui officio est idiota, idest. qui respondet pro idiotis; sicut vocamus interdum hominem popularem cum, qui, etsi patriius sil, ta­ men sequitur factionem populi: ita haec opinio eril eadem cum .superiori, sed paulo aliter expli­ cata. Ita hunc nodum expedire voluit Sixtus lib.G. Bibliolh. sanet, annotat. 2G3. ubi etiam monet, verba Chrysoslomi hom. 35. in prior, ad Cor. non esse iideliler reddita. Verba enim Chrysososlomi sunt, ιδιώτην, δέ λαϊκόν Xc?zi: vertit autem inter­ pres; Idiotam autem promiscuam plebem vocat, cum vertere debuerit, Idiotam autem vocat laicum, idcsl, hominem pro laicis iu Ecclesia consti­ tutum. Sed neque haec explicatio videtur huic loco om­ nino quadrare,siquidem objici potest: tempore Aposloloriim totum populum respondere solitum in divinis officiis,nec fuisse ullum pro laicis constitu­ tum. Nam Justinus sub finem 2. Apolog. pro Chrislan. disertis verbis dicit, lotum populum in Ec­ clesia respondere consuevisse Arnen, cum Sacer­ dos terminabat orationem,vel gratiarum actionem. Idem cliam postea longo tempore servatum esse 91 tam in Oriente, quam in Occidente, palet ex lilurgia Chrysoslomi , quae habetur in fine operum cius,ubi apertissime distinguuntur quae Sacerdos, quae Diaconus, cl quae populus in divinis officiis canebant. Item cx Cypriano serin, de oral.Domin. ubi dicit, plebem respondere Habemus ad Do­ minum, cl cx Hieronymi pracfat. 2. in cpisl ad Galat. qui scribil, in Ecclesiis urbis Romae quasi coeleste tonitru audiri populum reboantem Arnen. Vera igitur scnlenlia csl.Apostolum hoc loco non agere dc divinis officiis, ncc de publica Scriptura­ rum lectione, sed dc canticis spiritualibus, quae Christiani componebant ad laudandum Deum, et gratias ei agendas,cl simul ad suam cl aliorum con­ solationem ct aedificationem. Aon loqui Apostolum dc Scripturis vel olliciis divinis cx eo probatur, quod Scripturae sine dubio legebantur graecc. cl divina ollicia fiebant graecc in Graecia, ut cliam haeretici admittunt· Apostolus autem hic loquilur dc oratione cl gratiarum actione, que fit per do­ num linguarum, lingua aliqua maxime extranea, quam nemo inlelligebat, ut Arabica, vel Persica, ul Chrysoslomus, cl alii omnes exponunt; immo eliam, cpiam non inlelligebat saepe is qui loqueba­ tur, ul illa verba indicant: St orem lingua, spiri­ tus meus orat, mens autem sine /ructu est, idest, si orem cx dono linguarum, lingua quam non inlelligam. spiritus meus orat, idcsl, a/feclus meus orat, tamen mens sine fructu est, idest, intellec­ tus non eruditur, quia non inlclligo quid dicam. Item illa: Qui loquilur lingua, non hominibus lo­ quilur, sed Deo, nemo enim audit, idcsl, nemo attendit, quia nemo inlelligit. Non ergo loquilur de divinis olliciis, quae cum graecc lièrent, a mul­ lis inlclligcbontur, sed loquitur dc oratione, seu laude Dei, cl gratiarum actione, quas interdum lingua peregrina aliqui iu collectionibus illis ca­ nebant. Porro consuevisse Christianos cantica spiritua­ lia componere, cl canere in Ecclesia tempore col­ lationum spiritualium, certissimum est. Nam hoc docet Eusebius lib. 2. hist. cap. 17. cx Philone; item Dionysius cap.3. de divin, nom. cl cap.seq., ubi adducit mulla ex canticis llierolhci. Tertullia­ nus quoque in Apologet, cap. 39. describens Agapem Christianorum, idcsl, publicam cocnarn, quae in Ecclesia fiebat, dicit, consuevisse eos qui pote­ rant, cx proprio ingenio aliquid canere Deo. Deni­ que Apostolus ipse Ephes. 5.Coloss. 3.hortatur, ul in Psalmis,cl hymnis,et canticis spiritualibus com­ moneant scipsos: (piem locum Haymo inlelligit de canticis quae ipsi componebant. Quoniam igitur isla cantica fiunt ad populi consolationem, vult Vposlolus ul liant lingua quae inlelligatur. ul idio­ tae qui non sciunt similia componere, saltem pos­ sint ea confirmare dicendo Anien. At objicies. Sicut Apostolus videbat isla cantica fieri lingua vulgari, ul populus subjiceret Arnen, ita etiam debuit velle, ul divina ollicia celebraren­ tur lingua vulgari, ul populus respondere posset Arnen. Respondeo: negando consequentiam, quia divina ollicia fiebant lingua gracca, quam mulli de populo inlclligcbanl, etsi non omnes, el hoc salis cral, nou enim volebat Apostolus, ul omnes pos- I 9 92 DE VERBO DEI sent respondere. Praeterea, lune quia Christiani ab imperitis loquacibus, sed etiam ab haereticis erant pauci, onines simul psallebant in Ecclesia, compositas,cl per iç/norantiae simplicitatem non cl respondebant in divinis officiis : al postea cre­ eas valentes discernere, utuntur eis, arbitran­ scente populo, divisa sunt magis officia, et solis tes quod bonae, sint, nec tamen quod in cis per­ Clericis relictum est, ut communes cl preces cl versum est evacuat illa, quae ibi recta sunt, sed laudes in Ecclesia pcraganl. Denique fluis praeci­ ab cis potius evacuatur. Quibus verbis docet S. puus illorum canticorum erat instructio cl conso­ Augustinus, etiam preces, in quibuà aliquid hae­ latio populi: fiebant enim in collationibus loco cx- retici admixtum est, non carere fructu, quando horlalionis:cl ideo aequum cral ul a plurimis inlcl- simpliciter dicuntur ab eo qui nescii quid dicat, ligerenlur, cl nisi lingua nota facta fuisscnl, vel cl pulal se bene dicere. Nam, ul idem Augustinus mox scquula fuisset interpretatio, periissct praeci­ ibidem ail, plerumque precis vilium superat prepuus fructus ipsorum. Al divinorum officiorum nec caulis allectus. Deus enim non tam respicit quid est finis praecipuus instructio vel consolatio po- dicamus, quam quid dicere cupiamus; si ergo pre­ puli,sed cultus Dci,el quae populum scire oportet, ces non intellectae cl malae, non sunt infructuo­ sae, quando dicuntur bona fide, quanto magis pre­ cx divinis officii·, a pastoribus explicantur. Secunda objectio. Ex oralionc non intellecta ces optimae ab Ecclesia institutae, etiamsi non innulla utilitas sequitur Isa. 29. cl Mattii. 15. Popu­ tclligaiiiur. proderunt? Huic Origenes hom. 20. in Josue: Etsi nos, in­ lus hic labiis me honorai etc. Et I. Corinl. Ii. Si orem lingua,spiritus meus orat, mens aulcm sine quit, non intelligimus. quae de ore proferimus, fructu est; igitur preces omnes tam publicae, illae tamen virtutes quae nobis adsunt intclliquam privatae lingua vulgari fleri debent. Quao gunl. el velut carmine quodam invitatae,ades­ objectio Calvini est: Sed facilem habet solutio­ se nobis, el ferre auxilium delectantur etc.Quam nem: nam imprimis falsum est, cx publica oratio­ rem duabus similitudinibus illustrat: Si enim cre­ ne Ecclesiae nullum fructum a populo percipi,nisi ditum est, inquit, a Gentilibus, quod quaedam ea oratio a populo inlelllgalur: nam oratio Eccle­ carmina, quas praecantationes appellant, qui­ siae non fit populo, sed Deo pro populo. itaque bus istud artis est,insusurrant es.num in ibus qui­ non est opus ut populus inlclligat, ut ei prosit, sed busdam compellatis, quae ne illi quidem qui in­ salis est,si inlclligat Deus. Quemadmodum si quis vocant,norunt, ex solo vocis sono, vel sopiantur apud Regem latine oraret pro aliquo rustico, certe serpentes,veleliam de cavernis protrahantur ab­ rusticus fructum inde percipere poterit, etiamsi strusi; quanto magis totius praecantationis, cl non inlclligat orationem advocati sui. carminis validiorem et potenliorcm ducendam Praeterea, Ecclesia orat pro fidelibus et aliis credimus quamcumque Scripiurae sanctae, vel peccatoribus, qui saepe non solum non inlelligiinl, sermonum, vel nominum appellationem'! El in­ sed nec audiunt, nec volunt pro se orari; cl tamen fra: Solent medici praebere interdum cibum ali­ non frustra Ecclesia orat; quanto igitur magis non quem, interdum eliam polum dare, nee lumen frustra orat pro fidelibus praesentibus cl cupien­ in edendo ipso cibo, vel in potando sentimus tibus orari pro necessitatibus suis? Hinc Le vi lie. 1G. quia utile est etc. Hoc ergo modo, inquit,creden­ Deus praecipiebat, ul dum Sacerdos Sanctuarium dum esi odiam de Scriptura sancta, quia utilis ingressus pro se cl pro populo oraret, populus fo­ est, el animae prodest, etiamsi sensus noster ad ris maneret, ita ul non solum non intelligercl, sed praesens inlelligenliain non capit Haec ille. Praeterea,si necessarium esset inlclligcrc quid­ nec audiret, nec videret Sacerdotem; quod etiam factum esse tempore Zachariae legimusLucac 1. cl quid orantes, vel Deum laudantes dicimus; profe­ tamen quis dubitare potest, quin illa oratio populo cto rari, aut nulli possent Psalmos Davidis canere, prodesset? Hinc diam Origenes hom”20. in Josue: el Prophetas, atque Apostolos in divinis officiis le­ Si vides,inquit.aliquando legi Scripturam in au­ gere. Quotus enim quisque est, qui inlclligat oribus tuis quam non iulclligis,inierim hanc pri­ mnium Psalmorum, Prophetarum, el Apostolorum mam scias te suscepisse utilitatem.t/uod solo au­ sententias, quam inulta occurrunt dum psallimus, ditu volui precanlotione quadam.noxiarum vir­ quae non inlclligimus? nec tamen debemus curre­ tutum, quae te obsident,virus depclliur.El Chry- re ab Ecclesia ad commentaria, el non propterea soslomus homil. 3. dc l.azaro-.Quid inquit, si non frustra psallimus,modo cum devotione cl reveren­ inlelligamus quae continentur in sacris libris? tia psallamus: scimus enim quidquid illud sil, ad maj-ime quidem, etiamsi non inlelligas illic re­ Dei laudem perlinere. Quid, quod S. Antonius condito. tamen ex ipsa lectione multa nascitur dicere solebat, illam esse perfectam orationem, in qua animus ila absorbetur in Deum, ul non inlclsanctimonia. Neque solum populus cx oralionc alterius, fru­ ligalipse verba sua? Neque his repugnant Scripiurae illae: Populus dum percipere potest, quamvis eam non inlcllipat, sed etiam cx ea quam ipscmcl pro se ipso ad hic labiis me honorat .VA: Si orem lingua,spiritus Deum fundit: nom ul S. Augustinus docet lib. 3. meus orat, mens autem sine fructu est. Nam in dod. Christ,c.9 Judaei non frustra colebant Deum priore non agitur dc oratione aut lectione, sed dc figuris et caeremoniis variis, quarum verilicalioncs iis qui ore profitentur pietatem.dicunlque se Deum multi eorum minus inlclligcbanl, quam verba lati­ diligere, cl tamen factis contrarium agunt, ut ex­ ponit Hieronymus in cap. 29. lsaiac,ct Augustinus na nostri rustici. Si tamen quis Pr. terra idem Augustinus lib. G. dc Bapt.cap. lib. 22. contra Faustum, cap. 25. Mulli irruunt, inquit, in preces, non solum velit ea verba ad orationem referre, is dicere dc- LIBER SECUNDUS bel, reprehendi cos, qui, quamlibet sibi nola lin­ gua.orantes, non attendunt quid dicant,sed vagan­ tur animo ad alia negotia. In posteriore Scriptura non reprehenditur ora­ tio quae non inlclligitur, sed ei anteponitur oratio quae intelligilur. Non enim Apostolus dicit oratio­ nem esse sine fructu, sed mentem. Qui enim orat lingua quam non novit, ul cum rudes homines re­ citant latine septem Psalmos, affectu quidem cl spiritu proficiunt, tamen mens eorum sine fructu est, quia non eruditur. Ejusmodi vero orationem non reprehendi ul malam el peni us infructuosam, declarat Apostolus illis verbis: Aum lu r/uidem be­ ne gratias agis. El idem confirmai aperte Chrysostomus hoc loco. Adde, quod, ul supra ostendi­ mus, Apostolus loquitur de lingua, quam nemo in tota Ecclesia inlelligere potest. Quocirca frustra haec Aposlolica verba adversus consuetudinem Ec­ clesiae Catholicae adducuntur: etsi enim in com­ munibus Ecclesiae precibus lalinis mens rustico­ rum sine fructu maneat: tamen non manet affectus rusticorum sine fructu, nec mens plurimorum alio­ rum qui latino sciunt, cl fructus mentis qui dccsl idiotis, compensatur utilitatibus mullis quae inde proveniunt, quod Scripiurae in publico donvcnlu, communissimo idiomalc, idcsl, latino assidue le­ guntur. Objectio tertia Brentii in Decretal, cap. Quoniam in picrisque, tit. de ollie, jud. ord. InnoccntiusIU. praecipit, ul cum in aliqua urbe permixti sunt ho­ mines diversarum linguarum. Episcopus provideat viros idoneos, qui diversis linguis divina officia ce­ lebrent. cl Sacramenta administrent diversae lin­ guae hominibus. Respondeo: Innocentium tantum loqui in eo de­ creto dc lingua Gracca el Latina. Quia enim l ·ηι· pore Innocenlii capta est Conslantinopolis a Lalinis, el Imperatore ac Patriarcha Gonslanlinopolilano la­ linis cxislcnlibus, permulti erant in Graecia Latini Graecis admixti: postulatum fuit a Pontifice in Con­ cilio generali Lateranensi,ad quod Graeci clLalini convenerant, ul permitteret duos Episcopos ordi­ nari in talibus locis Pontifex nutem cum Concilio respondit non convenire, ut sint duo Episcopi in una Ecclesia, sed tamen debere Episcopum provi­ dere, ul sint ministri idonei,qui graccc graccis. el qui latino Lalinis sacra celebrarent. Eslquc hoc decretum cap. 9. Concilii, et inde sumptum est cap. Quoniam in plerisque. Quod igitur non loquatur decretum dc linguis vulgaribus patet. Ium ex historia jam recitatu, turn eliam quia decretum fuisset maxime in Italia obser­ vatum. ubi Pontii. .Max. residet, cl temporale do­ minium habet. Al in Italia nunquam id observatum est : nam S. i humas qur floruit paulo post decre­ tum factum, officium composuit latine de festo Corporis Domini, quod eliam hodie retinemus, cum laincn ipse in Comment. 1. Cor 15. fateatur, linguam vulgarem Italorum suo tempore non fuisse lalinam. Objectio quarta ejusdem Breniii. Finis divino­ rum olllciormn piibllcarumquc lectionum est po­ puli instructio, consolatio, cl aedificatio: nam 11 in. 15. dicilur. It per ‘patientiam cl consolatioBen unim. Vol. I. 93 nem Script uvarum spem habeamus. Et. I. Co­ rinth. 1 i. Volo quinque verba in sensu meo loqui, ut alios instruam, quum decem millia verborum in lingua. El ibidem. Cum convenitis, unusquis­ que vestrum Psalmum habet , doctrinam ha­ bet, Apocalypsim habet, linguam habet, inter­ pretationem habet . omnia ad aedificationem fiant : al cx lingua ignota cl peregrina, quae in­ structio, quae aedificatio, quae consolatio percipi potest ? Respondeo : el propositionem cl assumptionem hujus argumenti falsam esse. Nam finis praecipuus divinorum officiorum non est populi instructio, vel consolatio, sed cultus Deo ab Ecclesia dcbilus.Clcvicorum enim officium est, nomine lotius populi Christiani perpetuo immolare Deo sacrificium lau­ dis. ul ipse requirit Psal. 40. cl more militum ex­ cubare, ac vigiliis cl orationibus lota caslra Eccle­ siae protegere. Isai. 62. Sttper muros tuos, Ilierusalem, constitui custodes : tota die et node in perpetuum non tacebunt. Deinde, qui non sunt imperitissimi, ii latine Sciunt, et instruuntur, dum audiunt divina cilicia : cacteri autem non instrue­ rentur, etiamsi vulgari lingua officium celebrare­ tur. non enim in verbis, sed in sensu instructio est. Quare plebis instructioni deserviunt conciones freqiie.ntissimac, quae in singulis Ecclesiis fieri debent. Neque tria illa Scripiurae testimonia sententiae nostrae ulla raiione oillciunt.Fatcmiir enim, Scrip­ tura.- sacras magnam adferre Fidelibus consolatio­ nem. ul Rom. 15. Apostolus monet, sed doclis qui­ dem dum leguntur, indoctis autem dum a concionaloribus explicantur. El merito S. Paulus mavull quinque verba in sensu suo ad instructionem loqui, quum decem millia verborum in lingua, quia me­ lior est cohortatio, quoc ab omnibus inlclligitur, li­ cet brevissima sil. quam ea quae non inlclligitur, etiamsi sil longissima. Denique per illa quinque vocabula, psalmum, doctrinam, apocalypslm, lin­ guam cl interpretationem, non inlelligunlurScriplurae divinae, sed quinque dona gratis data : nam paulo ante in hoc eodem capite Apostolus dc iis­ dem donis ita loquitur : Si venero ad ros linguis loquens. quid vobis prodero, nisi vobis loquar aut in revelatione, aut in scientia, aut in pro­ phetia, aut in doctrina ? Itaque per linguam inlclligit donum linguarum: per doctrinam inlclligit donum docendi, (piae ad bonos mores, vel eliam Fidem perlinent : per apocalypsim donum revelationis: saepe enim Deus tunc sedentibus in ecclesia revelabat mysteria: per interpretationem inlclligit donum exponendi Scrip­ turas, cl de una lingua in aliam transferendi, quod donumeliam prophetiam saepissime Paulus vocat: per psalmum iutelligil donum gratis datum psallen­ di. ul recte Chrysoslomus exponit, donum componendi spiritualia cantica, el ea in ecclesia modeste canendi. Sensus igitur est. cum in vestris conven­ tibus et collationibus possitis exercere haec omnia dona linguarum, revelationis etc., videte ul nihil fiat ad ostentationem, sed omnia ad utilitatem el aedificationem. Objectio quinta Remnilii. Christus praedicavit 13 94 DE VERBO DEI lingua vernacula : Apostoli in die Pcnlecosles Ιο-, braicc a Christo pronuncintain, ul est in Ipso Psal, quebanlur variis linguis magnolia Dei, el postea 21. nullo enim erat caussa, cur Dominus verba dispersi per orbem terrarum praedicaverunt ubique Davidis hcbraicc inciperet, ac deinde mutaret iu linguis corum populorum quibus praedicabant ; Syriacum idioinn. Quare d. Hieronymus in libro dc jgiluroporict variis linguis, iisque vernaculis Scrip­ nomin. hebr. tractans hunc locum, non dicilci.se turas divinas habere : nam si non inquinatur ver­ verba syriaco, quod tamen semper monere solet in bum Dei si proferatur lingua vulgari, cur inquina­ iis quae syriücu sunt : sed ponit verba bobroica, HQ*?'nx ’JPiSiy: el latinis literis ita reddit; bitur si scribatur lingua vulgari ? Respondeo : hoc argumento nihil concludi: nani Λ/ί, eli, lamina azablhani, quae certum est esse si bona csl consequentia a praedicatione ad Scrip­ hcbraica. Erasinus quoque, cui multum Kcmnilius tribuit, turam, cur Apostoli solum scripserunt gracce, cum praedicaverunt tam mullis linguis? Igilur verbum in annotatione ad hunc locum docet: Christum pure Dei recte praedicatur lingua vulgari, quia praedi­ hcbraicc illa verba protulisse. Adde, quod syriacc catio explicationem continet, quam omnes facile sic dixisset, llil, hit lemana sebaclani : quod au­ capiunt: at cum scribitur, nudum scribitur, nec tem in graeco el latino habemus sebaclani. nou ab omnibus capitur. Itaque quemadmodum non li­ azablhani, ul esse debuit, factum est, ul facilius cet sic argumentari: Matres dant infantibus panem pronuntiaretur, quemadmodum dicere solemus, dissectum in particulas, vel etiam pracmansum ; Isaiam, Ezechiam, Hicrcmiam, Assuerunt; cl alia possent igitur dare cliam integrum cl solidum,nam hujusmodi pro Jesajahu, Innejahu, Chizkiahu, csl idem panis. Ha non licet argumentari: mini­ Achascueros, et aliis hcbraicis durissimis voci­ stratur populis verbum Dei explicatum a concio- bus. Objectio septima Kcmnitii. Chrysoslomus saepis­ nalorc; igilur ministrari etiam debet sine explica­ sime hortatur laicos ad lectionem Scripturarum; tione et lingua vulgari scriptum. Sexta objectio ejusdem Kcmnitii. B. Hieronymus igilur par est, Scripturas vulgari lingua omnibus testatur, se vertisse Scripturas in linguam sclavo- permitti. El quamquam Kcmnilius nulla Chrysonicam. Item, Scripturae versae sunt olim in lin­ slomi loca adduxit, possumus tamen nos loca ejus guam Chaldaicam, quae tunc erat vulgaris, ct po- annotare. Homil. 9. in epist. ad Coloss. Audite, slea in graccam linguam, quae cliam tunc erat vul­ inquit, obsecro, seculares omnes, comparate togaris, cl Apostoli illa translatione usi sunt. Post- bis Biblia, animae pharmaco, si nihil aliud rui­ modum cliam versae sunt in linguam lalinam , tis, vel novum Testamentum acquirite, Apostolo­ quando illa erat vulgaris, cl Christus in cruce Scrip­ rum acia, Euangelia elc. Similia habet hom. 2.in turam citavit sermone syriaco, idcsl, vulgari ; igi­ Mallh. praefal. in cpisl. b. Pauli homil. 3. in 2.,ad tur nullum est piaculum cas vertere in linguas vul­ Thess. hom. 10. in Jo. cl hom. 3. de Lazaro. Respondeo : verba Chrysoslomi quae in concio­ gares. Respondeo : in primis nos non negare, posse nibus proferebat, semper accipienda esse juxta Scripturas verti in linguas vulgares: sed quod con­ mentem ipsius, ct occasiones quibus ad ca dicen­ tendimus est, non debere publice legi lingua vul­ da adducebatur. Quoniam igilur eo tempore dediti gari, ncc passim omnibus permitti legendas Scrip­ erant homines theatris, spectaculis, aliisque nugis, turas lingua vulgari. Utrum autem Hieronymus ver­ cl Scripturas divinas nunquam legebant, ne ii qui­ terit in linguam sclavonicam divinas Litcras, non dem qui capaces erant ; proplcrca Chrysoslomus ccrlo scio. Nusquam enim id legi apud Hierony­ ad eam desidiam excutiendam, perpetuo hortaba­ mum, vel apud ullum Veterem : tamen si id fecit, tur omnes ad lectionem Scripturarum, non quod non ideo fecit, ul publice legeretur Scriptura scla- vellet omn?s omnino cliam rudissimos id facere, vonice, sed ad consolationem eorum hominum, sed ul ii saltem id facerent, qui cum fructu pote­ qui ca sine periculo uti poterant, quemadmodum rant. Sciebat enim se cum iis agere, qui talibus cl apud nos hoc tempore certis quibusdam homi­ amplificationibus indigerent. Id autem ita cssc cx nibus conceditur. Porro, editio Chaldaica non tam mullis ejus locis demonstrari posset : sed Iribus versio. quam paraphrasis csl·, ncc unquam apud tantum in praesenti contentus cro. Igilur hom. 4. de Lazaro sic ait : Non polesl /te­ catholicos magnam habuit auctoritatem. Quod vero dc graeca translatione adfcrlur, pro ri. ut quisquam salutem assequatur, ni perpetuo nobis facit : non enim in linguam graccam transla­ versetur in lectione spiritali. At si hoc proprio tae sunt Scripturae, quia ca lingua csscl quibusdam accipiatur, quis non videat cssc falsissimum? quid vulgaris, sed quia communissima erat. Nam ccrtc enim ? qui litcras non didicerunt salvi cssc non Prolomaco Regi Aegypti, qui eas transferri curavit, poterunt? igilur bypcrbolica ca locutio est, non non erat vulgaris lingua graeca. Idem dico dc la­ propria. Hom. 15. in Genes. Neque, inquit, in re tina, translatas videlicet Scripturas in linguam la­ justa, neque injusta jurare licet. El hom. 17. in tinaro, eo quod illa csscl communis in loto Occi­ Mallh. Quid igitur, inquit, si aliquis juramentum dente, tametsi quibusdam paucis adhuc esset vul­ exigat, et necessitatem jurationis imponat ? sit tibi timor Dei omni necessitate violentior. Itaque garis. Ad illud dc Christo. Etsi Epiphanius liaercsi 69. videtur velle, nullo modo cssc jurandum, cum ta­ quae csl Arianorum, existimet. Christum in emee men certum sit, cssc actum religiosum cl bonum parlim hcbraicc, partira syriacc protulisse illam jurare in rc justa cl necessaria : sed Chrysoslomus sententiam, Deus meus, Deus meus, ul quid dc- ejusmodi amplificationibus in concionibus uteba­ reliquist i me : tamen probabilius csl, totam hc­ tur, quoniam populus ipsius miro modo addictus LIBER SECUNDUS erat juramentis, ul colligitur cx homil. 9. in Aci. Aposl., ct aliis locis ejusdem auctoris. Objiciunt ultimo. Moravis concessum fuisse onto annos 600, ab Aposlolica Sede, ul lingua sclavonicn divina oflicia celebrarent, ct praeterea nuno lluthenos.Armenos, Aegyptios, Aethiopes,et nescio quos alios populos suis vulgaribus linguis sacra facere. Respondeo : exemplis Ruthenorum , Armenorum, ct similium, non magis nos moveri, quam moveamur exemplis Lullicranorum. Anabaptisterum ct Calvinislarum, qui gcrmanicc. aut gallicc, aut angliee, aut etiam polonicc, aliisque linguis vulgaribus Scripturas publice legunt. Sunt enim cliam illi vel haeretici, vel schismatici, cl scimus, majores eorum catholicos aliter fecisse, ut supra est demonstratum. Quod si aliqui sunt inter cos catholici, ul revera sunt maronitae in Syria, el ali­ qui tum apud Armenos, tum apud Ruthenos, illi non celebrant quidem divina oflicia hcbraicc, graecc, vel latine, quia desierant istac linguae esse in 05 usu etiam apud eruditos in illis regionibus: tamen celebrant alia lingua quam populari. Maronitae enim vulgo utuntur lingua arabica, sed in sacris lingua Chaldaica, et qui utuntur in sacris lingua syriaca, vel arabica, utuntur syriaca, vel arabica crudita, non populari, quod etiam gracci faciunt, qui vulgo utuntur lingua graeca vulgari; in sacris vero lingua graeca crudita. Ad illud de Moravia respondeo : fuisse justam caussam, cur id eo tempore fieri deberet, quia ni­ mirum ( ut refert Aeneas Sylvius lib. de orig. Bohemorum, cap. 13. ) totum regnum simul conver­ tebatur, el nor. poterant inveniri ministri, qui lati­ ne celebrarent; visum csl summo Ponliüci melius, permitiore ul sclavonice id fleret, quam nullo mo­ do. Tamen postea ubi crevil eruditio, el ministri idonei inveniebantur, qui possenl latine idem prae­ stare, melius fuil omiltcro usum linguae sclavonieae, cl communem lotius Ecclesiae consuetudinem sequi, ul hoc tempore Moravi Catholici faciunt. Ac dc editionibus Scripturarum hactenus, DE VERBI DEI INTERPRETATIONE. LIBER TERTIIS CAPUT I. Scripturam non esse tam apertam per sc, nt si­ ne explicatione sufficiat ad controversias Fi· d,ei terminandas. Scripturis in hoc tertio lib. do interpretatione divinarum Lilcrarum, ab illa quaestione principium faciendum esse duxi: sinlne Scripturae sacrae per sc facillimae, atque apertissime: an vero interpre­ tatione indigeant. Et quidem Marlinus Lulhcrus praefat. assert, arlic. a Leone Poniif. damnat., sic ait: Oportet, Scriptura judice, hanc sententiam ferre, quod fieri non potest, nisi Scripturae de­ derimus principem locum in omnibus, quae tri­ buuntur Patribus, hoc csl, ut sil ipsa per se cer­ tissima, facillima, apertissima sui ipsius inter­ pres, omnium omnia probans, judicans, cl illu­ minans etc. Ibidem contendit. Scripturam esso clariorem omnium Patrum Commentariis. Similia docet in lib. dc scr. arb., ct alibi. Quia tamen videbat Lulhcrus mox posse objici : unde sint tot controversia, si Scriptura csl tam cla­ ra ? duo effugia excogitavit. Unum, quod Scriptu­ ra. eliamsi alicubi sit obscura, tamen illud idem alibi clare proponat. Alterum, quod Scriptura, li­ cet per se clarissima, tamen superbis cl infideli­ bus sil obscura ob eorum caecitatem et pravum affectum. Addit Brcnlius in Prolcg. contra Pcirum a Solo tertium effugium, quod cliam interdum sil obscu­ ra. propter phrases alienae linguae, idesl, Hebrai­ cae cl Graecae, tamen sensus ejus clarissimus sit. Quae sententia manifeste falsa csl : nam Scriptura ipsa dc sua difficultate atque obscuritate testimo­ I— I nium perhibet. Psal. 118. J)a mihi intellectum, ct scrutabor legem tuam. Ibidem : Itevclabo oculos meos, el considerabo mirabilia de lege tua. Ibi­ dem: Faciem tuam illumina super servum tuum, el doce me justificationes tuas. Et certe David no­ verat totam Scripturam, quae tunc erat, et noverat phrases linguae llacbraicao, nec erat superbus aut infidelis. Quocirca merilo S. Hieronymus in epist. ad Paulinum, tractans haec verba, sic ait : Si tan­ tus Propheta tenebras ignorantiae confitetur,qua nos putas parvulos, el liene lactentes inscitiae nocte circumdari ? Praeterea, Lucae ult. Dominus interpretabatur Scripturas discipulis suis, qui certe noverant phra­ ses Hebraicas cum essent Hebraei, ncc erant su­ perbi vel infideles. Aclor. 8. Eunuchus lleginac Acthiopum versabatur in Scripturis, casque dili­ genter legebat, el sanctus, pius el humilis erat, ut Hieronymus docet, in epist. ad Paulinum do Slud. Script., el tamen interrogatus a Philippo : Putas intelligis, quae legis ? respondit : El quo­ modo possum, nisi aliquis ostenderit mihi. Denique 2. Petri ult., B. Petrus asserit, in epi­ stolis Pauli esse quaedam difficilia intellectu, quae indocti cl instabiles depravant. Ubi notandum csl, Apostolum Pcirum non dixisse, esse quaedam dif­ ficilia indoctis cl instabilibus, ul haeretici expo­ nunt, sed difficilia absolute. Nam b. Augustinus, qui ccric indoctus cl instabilis non cral lib. dc Fi­ de ct opcrib. cap. 15. el IG. fatetur, sibi difficilli­ mum esse intellectu locum illum,!. Cor. 3. Si quis autem superaedificat super fundamentum etc. ct dicil, hunc esse unum ex illis locis, quae b. Pe­ trus monuit esse difficilia intellectu. Deinde, praeter Scripturae testimonium, idem oslcndi polcsl cx communi consensu veterum Pa- LIBER 1ERTIUS Irum. Irenaeus lib. 2. cap. 17. postcaqunm in re­ bus crcalis el natundibus plurima nos latere do­ cuit, adjungit : Si ergo nt in rebus creaturae, quaedam quidem cormn adjacent Deo. quaedam autem Assumpt. sua ad pontifie. Leo IX. in cpisl. adpcl. Antioch. Patriarch. Agalho in cpisl. ad Constanti­ num Imperatorem, quae lecta est in IV. Synodo aci. 8. a loto Concilio approbata. Pascalis II. in Concilio Romano, apud Abbatem UrSpergensem in Chronico; quibus, addo, velint,nolint hacrelici In­ nocentium III.cap.Majores de Baptismo el ejus cffeclti. Si ergo Romanus Pontifex errare non polesl ex cathedra docens, certe judicio ejus acquiescen­ dum csl, cl ipse esse debel summus Judex. 8cxlnm testimonium csl Aci. 15. ibi enim legi­ mus, cum oria essel quaestio gravis de Fide, an servanda essel Lex Mosis a Gentibus conversis, non fuisse remissos unumquemque ad spirilum suum, sed ad Concilium Hiero so lymae habitum, cui Petrus praeerat, cl Petrum omnium primum in Concilio loquuluin,dcind ■ Jacobum sententiam Pe­ tri confirmasse, cl sic quaestionem solutam illis verbis: Visum est Spirtui sancio el nobis etc. Qui­ bus : ostendunt, sententiam Concilii cui praecsl Pelrus, sententiam esse Spiritus sancti. El ibidem in fin. cap. legimus, Paulum quocumque ibal prae­ cipere solitum, ul servarent decretum illius Con­ cilii, id est, ul acquiescerent,cl non vclleul ipsi de sententia Concilii judicare. Septimum csl in cpisl. ad Galatas cap.2. Ascen­ di, inquit, Paulus, Ilierosolymam cum Rarnaba, contuli cum illis Evangelium, quod praedico in Gentibus: seorsum autem iis , qui videbantur aliquid esse, ne forte in vacuum currerem, aut cucurrissem. Quinam autem cssenl ilii quibuscum contulerat, inferius explicat dicens, fuisse Petrum, Jacobum el Joanncm. Quem locum explicantes Tertullianus lib. t . in Marcion., b. Hieronymus in cpisl. 89. ad August., quae est 11. inter cpisl. Au­ gust.. cl Augustinus lib. 28 contra Faustum cap.4. diserte affirmant, Ecclesiam non esse Paulo credi­ turam. nisi ejus Evangelium a Petro confirmatum fuisset: ergo Pclri erat tunc. cl proinde successo­ ris ejus nunc dc doctrina Fidei judicare. Octavum testimonium 1. Corinth. 12. Alii datur per Spiritum sermo sapientiae , alii sermo sa­ pientiae, alii interpretatio sermonum, alii pro­ phetia ole. Ilie aperte dicilur. non dari omnibus fidelibus spiritum interpretandi Scripturas. El prae­ terea constat ex illo 2. Petri 1. Omnis prophetia Scripturae propria interpretatione non fit, non posse sine spiritu interpretandi bene Scripturam exponi. Igitur evidenter colligitur, non esse judi­ cem veri sensus Scripturae ullum hominem pri­ vatum. Quid enim faciei, qui spirilum non habet ? immo quis erit certus, se habere hunc spirilum, cum sciamus, non dari omnibus, cl non sciamus quibus fletur? Restat igitur, ul judicem agnosca­ mus solam Ecclesiam, de qua dubium esse non polesl, quin habeat Spirilum Dei. ct filios suos si­ ne errore doceat, cum sil columna el firmamentum veritatis. Id quod etiam Lulhcrus in lib. de polesl? Papae his verbis confitetur: ( quidquid alibi scrip­ serit, ut miro modo varius et instabilis fuit ) De nullo privato homine certi sumus habeat neqte revelationem Patris: Ecclesia autem ipsa est, de qua dubitare non licet etc. Porro Ecclesia non a liter loquitur, quam per os Pastorum ct Doctorum IOC DE VERBO DEI nc praecipue in generali Concilio congregato­ fideles, quos certum est, Spiritum sanctum ha­ rum. Quod Concilium vel Summum Pontificem ha­ buisse. buerit praesentem, ct praesidentem, vel confirma­ Neque id Calvinus negare potest, quippe qui in tionem, atque approbationem ab eo meruerit ob­ hunc modum ratiocinatur in Inslit. 1. cap,9.§. 1. contra Svvencxfcldium, qui solum spiritum vole­ tinere. At, inquiunt, ille est certus sc habere, qui pe­ bat judicem, repudiatis Scripturis. Si spiritus iste tit ; scnpium est enim : Quanto magis Pater ve­ esset bonus, idem esset cum spiritu Apostolorum, ster de Coelo dabit Spiritum bonum petentibus se ct primorum fidelium: at spiritus illorum non vo­ Lucae II. et Jacob. I. Si quis vestrum indiget sa­ lebat esse judex, Scripturis contemptis. Sed ita pientia, postulet a Deo. qui dat omnibus abun­ etiam nos contra Calvinum el alios haereticos ar­ danter. Respondeo: in his cl similibus locis Do­ gumentamur: Si spiritus ipsorum esset bonus, es­ minum loqui non de spiritu interpretationis, qui set idem cum spiritu Apostolorum cl primorum csl gratia quaedam gra'is data, sed de spiritu Fi­ Fidelium: sed spiritus illorum non volebat esse dei, Spei, Charitalis, el Sapientiae necessariae ad judex, sed recurrebat ad Petrum cl ad Concilium, salutem. Ul enim b. Augustinus docet tractat. 73. cl eorum sententiae acquiescebat, ut supra osten­ 81. cl 102, in .Io., non impetrat oratio infullibili- dimus ex Actor. 15. igitur spiritus istorum, qui sc ler, nisi id quod est necessarium , vel utile ad sa­ judicem constituit, non est spiritus bonus. lutem ei, qui orat. Porro donum interpretandi, si­ cut donum linguarum cl miraculorum, ct alia ibi­ CAPUT VI. dem enumerata, non semper sunt utilia ei, qui illa babet. Sicut igitur Spiritum loquendi linguis, vel fa­ Idem probalur ex consuetudine Ecclesiae. ciendi miracula, non possumus semper impetrare, etiam si scriptum sit: Dabit Spiritum bonum pe­ tentibus se; ito nec spiritum interpretationis. Nam Probalur tertio ex praxi Ecclesiae: nam in omni­ alioqui posset fleri, ut totum corpus Ecclesiae es­ bus sacculis in Ecclesia exorta sunt nova dubia, et set unum membrum, id est, omnes essent oculi, scrnpereodem modo terminata sunt, nimirum ju­ omnes manus etc. contra Apostolum Roman. 12. dicio Pontificis Romani, el Episcoporum qui tunc et I. Corinth. 12. Praeterea, etiamsi Dominus in erant: non recte autem fieri, quod universa Eccle­ illis loqueretur de dono interpretandi, adhuc non sia fecit semper el facit, dicere.aut scribere, insoesset certus quicunque petit se illud habere, quia lentissimae insaniae est, ul Augustinus ait in epi­ non est certus an bene petat; scriptum est enim: sl. 118. Politis, et non accipitis, eo quod male petatis. El nola, nos non tantum dicere, fuisse omnes Jacob. 4. Alioqui cum spiritum istum petant Lu­ caussas judicatas per Pontificem Romanum el Etheran'!, petant Anabaplislac, petant Zvvingliani; piscopos,scd per Pontificem el Episcopos qui tunc unde csl quod diversissimos el inter se pugnantes erant. Nunquam enim propior ullam dubitationem spiritus accipiunt, si omnibus petentibus datur il­ judicandam crcali sunt novus Papa el novi Episco­ le unus cl verus Spiritus sanctus? pi: id quod dicimus propter Confessionistas, qui Nonum testimonium est 1. Joan. 4. Charlssimi, in confess. August, art. 28. falonlur, ad Episcopos nolite omni spiritui credere.sed probate spiritus, perlinere discernere veram doctrinam a falsa. Sed si ex Deo sint: quoniam mulli Pseudoprophetae cum petimus, cur ergo non acquiescant concilio exierunt in Mundum. Spiritus hominum privato­ Tridentino? Respondcnl-.islos. qui nunc sunt, non rum probandus est, an ex Deo sil; mulli cnitnja- esse Episcopos sed hostes Evangcln. At hoc idem ctanl Spiritum sanctum, qui agitantur spiritu ver­ dixerunt Anani cl alii omnes haeretici de Episco­ tiginis ct mendacii, ul dicilur 3. Reg. nil. 2. Para­ pis sui temporis: cl tamen hoc non obstante, jam lip. 18: Isaiac 19. el 29: igitur non potest priva­ per 1500. annos semper dubia religionis explicata tus spiritus esse judex: Quomodo enim erit judex, sunt ab Episcopis, qui secundum ordinariam suc­ cum de ipso adhuc judicandum sil? cessionem erant in Ecclesiis, quando dubia illa Quare si quis illud lloc csl corpus meum expo­ exoria sunUel qui non acquieverunt,hacrelici sunt nat per Hoc significat corpus meum, quia sic ei habili. spiritus revelat, adhuc non est quaestio definita. Primo igitur Ecclesiae sacculo, quod extenditur Nam Joannes monet, ul illum spiritum probemus, usque ad annum ccnlesimum a Christo nalo. orta an sil exDeo, nc potius forte sil spiritus verli- csl quaestio de caeremoniis Legis veleris,an essent glUIS. servandae a Gentibus ad Christum conversis Et si­ Non autem potest probari ex Scripinrn, ul ipsi cut illa fuit prima quaestio in Ecclesia exoria, ita volunt, quia de Scripturae ipsius sententia hoc lo­ lime celebratum est primum Concilium, praesi­ co dubitamosjergo debet probari ex conformitate ad dente Petro, et ejus Concilii decreto omnes ac­ spiritum eorum, quos constat verum spiritum ha­ quieverunt, Actor. 15. bere.tales aulcm sunt Praelati in Concilio legitimo Secundo saeculo,id est, usque ad annum ducen­ congregati. Legimus enim Act. 15. Concilium di- tesimum.orta est quaestio de celebratione Paschae vs$< I um est Spiritui sancto cl nobis: talis c- quibusdam volentibus Pascha celebrare cum Ju­ liam est Pontifex ex cathedra docens,quem osten­ daeis dccimoquarto die mensis, sive esset dies dimus semper a Spiritu sancio dirigi, ul errare Dominicus, sive non, alii aulcm tantum die Domi­ nrc, quae sit vera doctrina Ecclesiao.cl lunc cx quibus diserte positum erat,ad sedem Aposlolicam illa inlelligcndae sunl Scripturae. Quae sil autem perlinere judicium dc rebus Fidei sic ait: Ad om­ vera doctrina Ecclesiae, non potest tutius quaeri, nia nobis ille rescripsit, eo modo quo fas erat, quam in Ecclesiis Aposlolicis, quarum praecipua atque oportebat Aposlolicac sedis Antistitem. El est Romana. .Tam Deus doctrinam veritatis Chris o lib.eont,episl. fundamenti cap.5.ligo vero, inquil, tradidit. Christus Apostolis,Apostoli successorii) .s Erangclio non crederem, nisi me Ecclesiae Casuis. Haec ille in summa. Cyprianus lib. I. episl. tholicao commoveret auctoritas. BEic.vaHixi.Vol. I. 15 no DE VERBO DEI Respondet Calvinus: loqui Augustinum dc qua­ namque arbitror, ibi potissimum resarciri dam­ dam persuasione privata fidelium, qua nonnulli na Fidei ubi non possit Fides sentire defectum. convertuntur ad fidem; ul sensus sit; Ego Evan­ el infra: Tempus csl, ul vestrum agnoscatis, Pa­ gel io non crederem, idcsl. ego nunc non essem ter amantissime, principatum, probetis zelum , Christianus, nisi me commovissent suis persua- ministerium honoretis. In eo plane Petri impietionibus Christiani. II frigida csl solutio: nam in lis viceni, cujus tenetis et sedem, si vestra admo­ primis de praesenti loquitur Augustinus cum dicit: nitione corda in Fide fluctuantia confirmatis, si .Visi me commorere! auctoritas Ecclesiae. Deinde vestra auctoritate conteritis Fidei corruptores .Et paulo infra: Quibas,inquil. praecipientibus Evan­ cpisl. 189. Dicebam, sufficere scripta ejus ad ac­ gelic credidi, his jubentibus libi omnino non cusandum eum. nec mea referre, sed Episcopo­ credam. I bi non suasionem, sed imperium-tribuit rum, quorum csscl ministerii de dogmatibus ju­ Ecclesiae. Et infra , loqtiens dc libro Actorum dicare. Iposlolicoruin: Cui libro, inquit, necessc est, me credere, si credo Evangelio, quoniam uCAPUT IX. Ironique Scripturam similiter mihi Catholica commendat auctoritas; Idem in prooem. lib. dc Idem probatur ex ratione. doct. Christ, quasi praevidens spiritum istum pri­ vatum, qui dedignatur habere praeceptorem, Carcamus, inquit, tales te.nlationcs superbissimas, Probatur ultimo ratione. Xon ignorabat Deus, et periculosissimas, magisque cogitemus centu­ rionem Cornelium: quamvis exauditas oratio­ molias in Ecclesia exorituras difficultates circa fi­ nes ejus, eleemosynasque respectas ei Angelus dem: debuit igitur judicem aliquem Ecclesiae pro­ nuntiaverit. Petro lumen traditum imbuendum. viderent iste judex non potest esse Scriptura, ne­ El cerh· spadonem illum,qui Isaiam prophetam que spiritus revelans privatus,neque princeps sac­ legens non inlelligebat, neque ad Angelum Apo­ cularis; igitur princeps Ecclesiasticus, vel solus, stolus misit,nec ei per Angelum id quod non in- vel certe cum concilio cl consensu Cocpiscopotelligebal expositum, aut divinitus in mente sine rum: nec enim lingitur, ncc polesl fingi aliquid ahominis ministerio revelatum est clc. liud, ad quod hoc judicium pertinere posse videa­ Prosper in lib. coni. Collât, in fine, non aliter tur. Ac primum , non esse judicem Scripturam, probat, Pclagianos vere esse haereticos,quam quia planum est; quia varios sensus recipit, ncc potest damnati fuerant n Romanis Episcopis. Innocenlio, ipsa dicere, quis sil verus. Praeterea in omni IleZosimo, Bonifacio , Coclestino. Ainccnlius Liri- publica bene instituta ct ordinla, lex ct judex di­ nensisin suo Commonit. cap. 2.: Ilie, inquit, for- stinctae res sunt. Lex enim docet quid agendum, ί(αη requirat aliquis, cum sil perfectus Scrip­ cl judex legem interpretatur, el secundum eam turarum canon, quid opus est, ul ei Ecclesiasti­ homines dirigit. Denique de Scripturae interpre­ cae intclligcntiac jungatur auctoritas? Quia vi­ tatione quaestio csl : non aulcm se ipsa inlcrpredelicet Scripturam sacram pro ipsa sui altitudi­ lari potest. ne non uno codcmque sensu omnes accipiunt, At, inquiunt, ex collatione variorum locorum fa­ sed ejusdem eloquia aliter alius, atque alius in­ cile potest a quovis linguarum perito erui verus terpretatur, ut pene quot homines sunt, tot illinc sensus. Sed quid, si multi sint linguarum periti, sententiae erui posse rideantur. Alque idcirco cl eadem loca inter se conferant , cl tamen adhuc mullum necessc csl. propter tantos tam varii er­ convenire non possint: quis Ium erit judex? certe rons anfraetus.ut Propheticae ct Apostolicac in­ mulli Lutheranorum, mulli item Zwinglianorum terpretationis linea secundum Ecclesiastici ct Ca­ linguarum periti fuerunt, ct scripturas inter se ma­ tholici sensus normam dirigatur clc. Normam gno labore contulerunt, cl tamen in explicatione autem sensus Catholici, ibidem aperte ostendit es- illius sententiae, /foc est Corpus meum. convenire 'e Conciliorum decreta, consensionem Patrum, el nunquam potuerunt. At Zvvingliani, dicet Lulhcrasimilia. nus, cxcaccati sunt, proinde nihil mirum, si cla­ Gregorius lib. fi.episl. 25. Jobis, inquil, notum rissima Domini verba non inlelligal. Sed quid, si e-l, piissimos dominos disciplinam diligere, or- Zwinglianus Lulhcranos cxcaccatos dicat , quis dtm·, serrare. canones venerari,cl se in caussis erit judex? Quod aulcm Spiritus revelans unicuique privalo sacerdotalibus non miscere. Ansclmus in lib. dc m-irn. Verbi cap. I. sic, Urbanum romanum Pon­ homini judex esse non possil, facile demonstratur. tificem alloquitur: Quoniam. Inquil, divina pro- Siquidem ille, qui csl in le, a me neque videtur, i ab ulia vestram elegit sanctitatem, , cui vitam neque auditur: judex dcbcl videri cl audiri ab u■ i Eidem Christianam custodiendam, et Ecclc- traque parte litigante: nam tales sunt qui conten­ 'ieni Simm regendam committeret : ad nullum dunt. nimirum homines corporales, si enim spiri­ aliam r< < tins refertur,sï quid contra Catholicam tus essemus, forte sufficere! judicium spiritus. Eidem oritur in Ecclesia,ut ejus auctoritate cor­ Praeterea in llepublica temporali omnes habent verum lumen naturale,quo lex condita esl,cl quod rigatur etc. officiat ad eam exponendam, el tamen, nunquam Bernardus cpisl. 190. Ad Innocent. Pr.pam II. Oportet nd vestrum referri Aposlolalum pericula permittitur legis inlerprelalio’privnlo judicio unius­ quaertu· ei scandala emergentia in regno Dei. cujusque: et si permitteretur, diu respublica du­ ■ u praes< rtim quae de Fide configunt. Dignum rare non posset: quanto ergo minus permittenda LIBER TERTIES in csl Scriphirac interpretatio judicio uniuscujusqne, ad Principem temporalem, sed ad spiritualem cl cum non habeant omnes verum illud snpcrnulura- Ecclesialicum perlinet. le lumen, quo Scriptura condita est·, et quod csl necessarium ad eam recte inlclligcndam. Praeterea judex dcbol habere auctoritatem conc­ CAPET X. luant.alioqui nihil prodesset ejusjudicium-.ul priva­ ti homines nullam habent talem auctoritatem.Hem Solvuntur objectiones. plurimi sunt adeo rudes cl imperiti, ul ipsimel fa­ teantur, se nullo modo posse judicare dc quae­ stionibus fidei, el tamen cliam illi salvari possunl; At objiciunt primo illu 1 fsai. 5k Dabo univer­ non csl igitur necesse, ul omnes judicent. sos /dios tuos doctos a Domino. Respondeo: non Denique, si Spiritus iste revelans privatus esset loquitur Isaias de spiritu privato revelante,sed vel judex, praecluderetur via conversioni haeretico­ loquilur de doctrina Evangclii, quam Deus ipse, rum, ncc ullae controversiae unquam terminari idest, Christus praedicavit cl docuit, ul exponit hoc possent. Nam nemo est haereticorum, qui spiri­ loco Cyrilhis. ul sensus sil: populum Christia­ tum non jactet ct qui spiritum suum non praepo­ num non doceboper Prophetas,sed per meipsum, nat spiritibus aliorum, el sicut 2.Parat.IS.cum di­ juxta illud Hebr. 1. Multifariam.mullisque modis ceret Michaeas Propheta Domini.se loqui in nomine etc. Vel (quae est subtilior el germanior expositio) Domini,pseudoprophetas autem agilari spiritu men­ loquitur de gralia Spirilus sancti, qua homo inte­ dacii: respondit ei Sedecias pseudopropheta: Per rius a Deo movetur, el suaviter impellitur ad cre­ quamriam pertransiril Spiritus Domini a me.ul dendum cl amandum, ul cxponil b. Augustinus loqueretur libi ? lia si Catholicus diceret: Spiritus lib. dc gral. Christi c. 12. 13. cl 1 Lftaqne non csl ita mihi revelat, responderet haereticus; cl per sensus,omnes Christianos intellecturos divina reve­ latione omnia arcana Scriplurarum, sed tales fu­ quam viam? etc. Quod autem non sit Princeps saccularis judex, turos ul non solum audiant magistrum exterius ex­ probatur. Nam nihil potest ultra virtutem a caus­ plicantem verbum Dei.sed etiam audiant intus ma­ sis suis acceptam: causae autem principatus sac­ gistrum Deum suadentem.ul faciant quod audiunt. cularis humanae el naturales sunt: nam illiciens Dum fit concio, omnes audiunt, cl intelligent quod csl electio populi, tinis est pax, cl tranquillitas dicitur: sed unns credit, alius non credit: unus temporalis Reipublicac; igitur non habet virtutem, convertitur a peccato ad poenitentiam, alius non neque auctoritatem Princeps ut talis, nisi huma­ converlilur:illi priores dicuntur docti a Deo,illi po­ nam, qualem populus dare potuit, et qualis requi­ steriores non item.In hunc sensum prolulilex hoc ritur ad conservandam temporalem pacem. Cujus loco testimonium Dominus Jo.G.Esl, inquil. scrip­ signum csl. quod etiam sine Ecclesia sunt veri tum in Prophetis: Et crunl omnes docibiles Dei. llcgcs, et Principes temporales: el sine illis esse Omnis qui audivit a Patre, el didicit, venit ad polesl vera Ecclesia, ul in orbe Romano primis me. El Apostolus I. Thess. 'i.De char itate frater­ nitatis non necesse habemus scribere vobis, ipsi trecentis annis. Neque obstat, quod Rom. 13. dicilur: Aon csl enim a Deo didicistis, ut diligatis invicem. Secundum argumentum Hierem. 31. Dabo le­ polesias nisi a Deu.et qui potestati resistit.Di i or­ dinationi resistit. Nam non vult Apostolus dicere, gem meam in visceribus corum. cl in corde eu­ regiam potestatem esse immediate a Deo, sed me­ rum scribam cam. ct non docebit ultra vir pro­ diale, quia Deus instinctum illum naturalem po­ ximum suum. dicens: Cognosce Dominum: 0suit in hominibus, ut crearent sibi regem: sicul c- innes enim cognoscent me a minimo eorum, us­ tiam leges humanae dici possunl a Deo, quia tlunl que ad maximum. Respondeo cum Augustino lib. de spir. cl lit.c. lumine naturali, quod Deus in mente humana in creatione impressit. At principatus Ecclesiasticus 25. illis verbis Dabo legem meum clc. significari caussas habet divinas el supcrnaliirales: nam efll- graliam Testament novi,id est. Fidem per c liai da ciens immédiat·' est Deus, neque enim Pontifex leni operantem, quam Deus diffundit in cordibus ab Ecclosla aucloritatcm habet, sed a Christo, qui nostris, ul non solum sciamus, sed etiam implea­ docebit dixit ex.Pasce oves meas Jo.ull. Et: 7’ibi dabo clares mus divina mandala: illis autem D* regni coelorum etc. Mallh. 16. Finis culem est ultra etc. significari praemium Fidei, id csl, bea liludinem. in qua omnes electi videbunt Deum fa­ aeterna bcaliludo. Quocirca extra Ecclesiam non invenitur verus cio ad faciem. Si lumen quis contendat, cliam isla ultima ver; Ponlifex. nec veri Sacerdotes,nec sine his esse po­ lesl Ecclesia. El hinc Nazianzcnus in oratione ad ba dc hoc tempore inlelligcnda e; responderi cives timore pcrculso$;Chrysosloinus in hom.A.in polesl: hic non loqui Prophetam dc mishnis ab­ verba lsaiae,el Ambrosius iib.de dignit. saccrdol. sconditis Scripturarum, sed de cognitione unius c. 2. dicunt. Episcopum tanto esse majorem rege, Dei. Cum enim tempore Teslamenli veteris non so (pianto spiritus carni, coelum terrae, aurum plum­ him (’.entiles adorarent deos falsos, sed cliam fre bo praestat. El proplcrea cliam pontificatus, el sa­ qucnlissime populus Dei ad idola cl deos alienos cerdotium per se ad Ecclesiam perlinent: princi­ convcriereiur:praedi\il Hicremius futurum.ul tem­ patus aulcm temporalis per accidens. Igitur cum pore novi Teslamenli omnes homines c· gnoscanl res Fidei definire. cl Scripturas divinas interpre­ unum Deum, quod certe nunc impletum cernimus. tari sil actus spiritualis Ecclesiasticus, certe m n Nam Gentiles conversi sunl ad Fidem,cl ipsi eliam 112 DE I EMO DEI Jadaci cl Turcac , licet impii sin I, (amen unum cl eam sequuntur perseverantes usque ad mortem; neque est hic sermo dc difficultatibus Scriptura­ Deum colunt. Tertium argumentum Maith. 23. Vos autem no­ rum. Quod si etiam ageretur dc Scripturarum iolite rocari Habbi, unus esl enim magister vester, telligenlia, diceremus, Christum loqui suis ovibus leiliir solo interno iloclorc debemus cssc conlcn- mullis modis, per Scripturam, per internam inspi­ li.llcspondco: non prohibet Dominus nomen ct of- rationem, el apertissime per os Vira riorum suo­ cium magistri, sed ambitionem cl affectationem rum, dc quibus dixit Lucae 10. Qui vos audit, me illius honoris. Aam 2. Timolh. Apostolus vocal sc audit. Nec enim cum Dominus ait, oves meae doclorem < ( magistrum Gentium. Praeterea in illo vocem ineam audiunt exclusit vicarios,sed hostes c. 23. Dominos reprebenderal scribas cl Phari- suos. Sic enim ibidem nil: Alienum autem non saros, quod amarent primas cathedras, et salutari sequuntur. El, Non audiunt vocem alienorum. Septimum argumentum Actor. 17. Bcroenscs ab hominibus,llabbi.El ibidem dicil: El nolite vo­ care patrem super terram, cum tamen certo cer­ serui ibantur Scripturas, an ita se haberent, quae tius sil, non prohiberi nomen, aut officium pain's, Paulus praedicabat.·si ergo licuit hominibus illis, haud dubie,luicis. examinare verba Pauli, cur non sed nimium affectum erga parentes. Quartum argumentum Jo. 5. Ego testimonium liceat nobis examinaro verba Papae, cl Concilio­ ab homine non accipio; ncc verbum igilur Dei rum? Ilcspondeo: etsi Paulus oral Apostolus, cl capit testimonium a verbo hominis: sed Pontifex non pol .Tai falsam doctrinam praedicare , lamcn e! Concilium homines sunt: igilur eorum leslimo- non constabat hoc initio llerocnsibus nec teneban­ r.io Scripturae non egent, sed per sc sufliciunl ad tur mox credere, nisi prius viderent miracula, aut alias probabiles rationes credendi. Itaque cum omnes controversias dirimendas. Despondeo: Christus non eguit testimonio homi­ Paulus probaret illis Christum ex oraculis Prophe­ num pro se, quia majora testimonia habebat, sed tarum, merilo illi scrutabantur Scripturas, an haec lumen testimoniis hominum utebatur propter alios. ila se haberent. Al Christiani, quibus constat Ec­ Jo. I. Hi'· rmiil in'testimonium, ul testimonium clesiam non posse errare in explicanda doctrina perhiberet de lumine. El Jo. 15. Vos testimonium Fidei, lunentur eam recipere, cl non dubitare, an perhibetis quia ab initio mecum istis. Actor. I. hacc ita se habeat. Addo cliam, quod etsi liacrelicus peccat dubi­ Erilis mihi testes in Hierusalem, et in omni Ju­ daea..!) cniquc Martyres cur dicuntur Martyres, ni­ tando dc aucturi tale Ecclesiae, in quam per Bap­ si quia (estes Christi fuerunt? Cum ergo Domi­ tismum rcgcneralus esl, neque csl eadem conditio nus nil: Fos misistis ad Joannem.cl testimonium haerclici, qui semel Eidem professus cst,cl Judaei perhibuit verilali;ego autem Jo.’». non ab homine aul Ethnici qui nunquam fuil cbrislianus: lamcn («limonium accipi»,sed haec dico, ut salvi silis; posito hoc dubio, el hoc peccato, non male facil sensus csl: E*jo profero vobis Joannis testimo­ scrutando, cl examinando, an loca Scripturae ct nium, quod to ipsi quaesivistis, τιοη qnod ego Patrum a Concilio Tridenlino prulala ita se habe­ indigeam pro me, sed quia utile csl vobis, ul/a- ant, modo id faciat inlcnlionc inveniendi verita­ cilius credatis. \d eumdem modum, Scriptura pro tem, non calumniandi. Debcrcl quidem ille sine se non eget hominum leslimonio, sive enim in- examine recipere doctrinam Ecclesiae: lamcn me­ t lligalur, sive non, in se verissima csl, lamcn lius csl, ut examinando praeparetur ad vcrilalcin, propler nos eget leslimonio Ecclesiae, quia alio- quam ncgligcndo remaneat in suis lencbris. qui non sumus cerli qui sini libri vere sacri ac di­ Octavum argumentum Rom. 12. Habentes au­ vini, ncc quao sil coruinvera ac germana inlet li- tem donationes secundum gratiam, quae data genlia. est nobis, differentes: sive prophcliam secundum Quintum argumentum Jo.7. Si quis voluerit vo- rationem Fidei, sive ministerium in mini&lran(iinlalcm ejus facere qui inisti me, agnoscet de do, etc. Hic Apostolus doccl, donum prophcliac, doctrina mea, utrum ex Deo sit. Noh ergo prae­ idcsl,interpretationis Scripturarum, haberi secun­ ter spiritum dilectionis Dei requiritur aliud magi­ dum rationem, Gracce άναλογίαν Fidei, idcsl, se­ cundum mensuram, el proportionem Fidei: igilur sterium ad Scripturas inlelllgcndas. Despondeo, non hoc dicil Dominus, ul ostendat, non debcl peli Scripturae inlerprclalio a Papa vel omnes viros bonos per sc intelligcre pusse omnia Concilio, sed ab eo, qui magis Fide abundat, qui­ loca Scripturarum, sed ul doccal,viros prubos ca­ cumque ille sil. Respondeo: posset primo negari consequentia: rere impedimentis quibusdam, propler quae alii quidam, nec per se, nec per alios Fidei veritatem nam Papa.cl Concilium magis abundat Fide,quam inielligerc possint: nam cupiditas gloriae, ct pecu­ ullus homo privalus, cum ncc Papa ul docel cx niarum. cl similium rerum cxcaecal oculos. Unde cathedra, ncc Concilium in Fide errare possil: oJo. 5. Quomodo vos potestis credere, qui gloriam ninis aulcm homo privalus possil. Secundo posscl ab irui< in accipitis? El l.uc.lfi. Audiebant haec di i, prophcliam hoc loco non accipi pro interpre­ omnia Pharisaci, qui erant avari, cl deridebant tatione Scripturae, sed proprie pro dono praediccndi futura, ul exponunt Ambrosius, Thcodorceum. Sextum argmncnlmn Jo. IO. Ores meae vocem lus, Thcuphvlaelus, Thomas el alii hoc loco, ct nuam audiunt, el sequuntur me.-igilui nun ege­ Chrysoslomus in 1. Corinth. 12. Sed tertio dico, mus Jio pr..‘:c> pi re. Hespondeo: loquitur Domi­ quomodocumque sumatur prophetia,sive pro dono tu·, dc praedestinatis, ul hic exponit Augustinus, praedicendi futura , sive pro dono interpretandi, ui ante muriem omnino audiunt vocationem Dei, cx hoc loco nihil colligi conlra nos: nam illud se- LIBER 1'Ehl ILS tuwlumralionemridei non conjungitur cum ver­ bo /lahentes.scd cum verbo subinlelleclo admini­ stremus. Exponit enim Apostolus usum gratiarum gratis datarum, el docet, prophetiam debere ad­ ministrari secundum raionem Fidei, ita ul nemo vaticinetur aliquid conlra Fidem.ut faciebant Pseu­ doprophetae, neque interpretetur Scripturas in aliquem sensum Catholicae Fidei contrarium, ul haeretici plerumque faciunt. Nonum argumentum I. Corinth. 2. Spiritualis autem judicat omnia, el ipse a nemine judica· tur, igilur ad spirituales homines pertinet inter­ pretatio Scripturarum, non ad Papam, aul ad Con­ cilia. Respondeo: non negamus, fuisse in Ecclesia cl esse homines spirituales el perfectos, qui rec­ to interpretentur Scripturas, immo etiam futura prospiciunt, cl cordiura secreta scrutentur. Nega­ mus tamen, ad cos perlinere judicium definitivum controversiarum Fidei, duplici de caussa. Primo, quia non sumus certi certitudine Fidei, quinam sint isti spirituales, sicut certi sumus, Papam ct Concilium cssc spirituales, regi videlicet a Spiritu sancto. Secundo, quia scimus etiam maxime spiri­ tuales non semper illustrari.cl quaedam interdum ignorare, ut palet de Ilclisnco, qui habebat dupli­ cem spiritum lleliae, cl tamen dicil 4. Dominus celavit hoc a me, et non indicavit mihi. Dices: quid ergo significat illud Judicat amnia? Dico: significare omnia tam spiritualia, quam tem­ poralia: tam coelestia,quam terrena; dixerat enim, homines animales non percipere quae Dei sunt, sed tantum judicare posse dc rebus terrenis: nunc dicil, spirituales judicare omnia, idcsl, cl terrena, cl divina; non tamen sequitur, quod possil omnia divina. Nam quis neget multos veterum Patrum ha­ buisse excellenter donum interpretandi, cl fuisse spirituales, cl tamen constat quosdam cx praeci­ puis eorum non leviter in quibusdam lapsos? Decimum argumentum 1. Corinth. 12. loquens Apostolus dc dono interpretandi, cl similibus gra­ tiis Haec omnia,inquil,operatur unus,atque idem spiritus dividens singulis prout vull. Non csl igi­ tur alligatus hoc donum Concilio, vel Papae, sed datur libere a Deo cui ipse voluerit. Elconfirmant quia saepe, praeteritis Sacerdotibus cl Pontifici­ bus, Deus excitavit Prophetas cx populo: nam Amos cral pastor ovium, cl tamen factus csl Pro­ pheta, ct Dcbbora mulier prophetavit. Respondeo: Apostolum loqui dc particularibus hominibus, ac dicere velle, non dari omnibus ho­ minibus passim donum interpretandi. Neque hinc scquilur, non cssc in Concilio, vel Pontifice do­ cente cx Cathedra, donum interpretationis: alia enim ratio csl Concilii el Pontificis, alia privatorum hominum. Ad illas confirmationes dico: privilegia pauco­ rum non facere legem generalem. Quod si conten­ dant dari omnibus, quia datum csl Amos, el Dcbborac, etiam concludent dari donum loquendi omnibus jumentis, quia datum csl asinae Balaam. Practcrca, aliud csl loqui de novis revelationibus, aliud dc explicatione doctrinae jam acceptae: nam novae revelationes non sunt alligatae Pontificibus, ncc nunc, ncc in Testamento veteri.Nam iu Testa­ 113 mento veteri prophetabant Isaias, Hieremias, cl si­ miles, non autem Aaron, ct ejus successorcsicl in testamento novo prophetavit Agabus, et filiae Phi­ lippi, cl lamcn Pontifices Linus, cl Clemens, cl caeleri non prophetabant. At explicatio doctrinae acceptae,el judicium de dogmatibus semper spectaut ad Pontifices, ul supra ostendimus. Undecimum argumentum 1. Thess. 5. Omnia probale, quod bonum est tenete, el 1. Joan. 4. .}'dde omni spiritui credere, sed probate spiritus, si ex Deo sint. Igilur etiam Concilii, et Papae sententia probanda,cl examinanda csl: nihil enim Paulus ct Joannes excipiunt. Colligunt cliam ex his locis, injuste prohiberi hbros hacreiicorum, cum Paulus dicat, omnia probale clc. Respondeo, cl dico duo. Priino Paulum ct Joannem cum ajunl, omnia probale, vel probale spirilus, non velle dicere, ul omnes de Ecclesia id faciant,sed ul id faciant ii,ad quos perlini t Sicut si scribatur ad aliqam Accademiam , ul examinent aliquem librum, non significatur ut delur exami­ nandus liber omnibus hominibus illius Academiae, sed tantum docloribus ejus facullalis.de qua liber ille tradat. Dico secundo: in utroque loco agi dc doctrina dubia, nam illa sola probatione indiget. Nun csl autem doctrina dubia librorum pn h bitorum, aperte enim csl mala, cum sil examinata, el damnata: neque csl doctrina dubia Conciliorum, sed aperte bona. El ideo Paulus Apostolus Aci. 15. cum deferret ad Ecclesias decretum Concilii Hie­ rosolymitani, non dicebat probale, sed praecipie­ bat custodire dccrctum illud. Duodecimum argumentum I. Joan. 2. Non necesse habetis ul aliquis doceat vos,sed unctio do­ cet cos de omnibus. Respondeo: non loquitur Jo­ annes absolute de cognitione rerum divinarum, quasi non egeant magistro ulla in re, qui Spiritum sanctum acceperunt. Nam si ita essekcur Joannes banc epistolam scriberet, el moneret ac instrue­ ret cos, quos unctio docebat de omnibus? et quor­ sum Deus in Ecclesia posuisset pastores el doclores? loquitur igilur dc iis tantum dogmatibus quae jam acceperant ab Apostolis, cl coopérante unctio­ ne Spirilus sancti didicerant, cl crediderant: at­ que eos monet, ul in Fide permaneant, el non praebeant aures pscudo-aposlolis contraria docen­ tibus. Quomodo si catholicus aliquis scriberet ca­ tholicis, qui ab haereticis obsiderentur, cl pertur­ barentur: non neccssc habetis, ul aliquis lulhcranus, vel calvinisla doceat vos doctrinam Christi, omnino enim quae vos scire oportel jam didicistis, cl tenetis ex praedicatione Ecclesiae adjuncta unc­ tione Spiritus sancti.Hunc esse sensum,docent ver­ ba praecedentia,elsequenliapn praecedentibus sic ait: Aon scripsi vobis quasi ignorantibus verita­ tem, sed quasi scientibus eam, et vos quod audi­ stis ab initio, in vobis permaneat: haec scripsi vobis de his qui seducunt vos etc. In sequentibus autem ait: Sicut docui vos, manete in eo,ut cum apparuerit, habemus fiduciam, et non confun­ damur in adventu ejus. Decimumicriium argumentum.Apostolus Ephes· cap. 2. scribit: Estis cives Sanctorum el domesti­ ci Dei, superaedificati supra fundamentum Apo- ïï4 DE VERBO DEI dolorum et Prophetarum. XI si Scripturae inlelli tum assistente cl gubernanto Spiritu sancio; immo gentil penderet a Papa vol a Conciliis, fundumen- dico, haereticos esse qui revera nitnnluur baculo luni nostrum esset super Papa, cl Conciliis ma­ arundineo. Sciendum csl enim, propositionem Fi­ gis, quam super Apostolorum cl Prophetarum dei concludi tali sylfogismo. Quidquid Deus reve­ lavit in Scripturis csl verum: hoc Deus revelavit in scriptis. Respondeo ad hoc argumentum quod saepe re­ Scripturis; ergo hoc csl verum. Ex propositioni­ polit, et inculcat Calvinus; nos non negare, inio bus hujus syllogismi prima coria csl apud omnes, defendere contra negantes, verbum Dei ministra­ secunda apud Catholicos csl eliam lirmissimajnilitum per Apostolos et Prophetas esse primum fun­ lur enim testimonio Ecclesiae,Concilii,vel Pontifi­ damentum nostrae I’idci:idco enim credimus quid­ cis, de quibus habemus in Scripturis apertas pro­ quid credimus, quia Deus id per Apostolos, cl missiones quod errare non possint, letor, io. Visum Prophetas revelaviUscd addimus, praelcr hoc fun­ est Spiritui sancto cl nobis. El Eue.22.Rogati pro damentum primum.requiri aliud fundamentum se­ le , ul non deficiat Eides tua. At apud haereticos cundarium. idesl, Ecclesiae leslilicalioncm.Aeque nititur solis conjecturis, vel judicio proprii spiiilus, enim scimus ccrlo quid Deus revelaverit, nisi ex qui plerumque videtur bonus, cl csl mahis:el cum testimonio Ecclesiae: el proplerca sicul legimus, conclusio sequatur debiliorem partem :lil necessa­ Christum esso lapidem fundamentalem, et funda­ rio, ultola Fides haereticorum sil conjecturalis,cl mentum primum Ecclesiae.ita legimus Mallii. 16, incerta. Deciinumscxlum argumentum. Augustinus cl adc Pelro super hunc Petram aedificabo Ecclesiam ineam. Itaque Fides nostra adhaeret Christo pri­ lii Patres cum Scripturas exponunt, non usurpant mae veritati revelanti mysteria, ul fundamento praetoriam judicandi potestatem, sed permittunt primano: adhaeret eliam Pelro, idesl, Pontifici explanationes suas ab aliis judicari. Respondeo: aliud csl interpretari legem more ρΓοροιί'Ίΐΐι et explicanti haec mysteria, ul funda­ mento secundario. sel supra Scripturam, sed que fallantur. Haec sunt Calvini verba in pracfal. hoc non dicimus, quamvis haeretici calumnicnlur Instil., e.x quibus deducit, non esse Praelatos ju­ id m» dicere, qui passim vociferantur, nos subji­ dices controversiarum. Respondeo: in primis falso citari locum n Cal­ cere Scriplugm pedibus Papae. At secundo modo jtidicaic Eect am, el Pontificem dc Scripturis, vino, is enim in margine ponit cap. 2. contra Crcquod nos. sscrit.ius.non est Ecclesiam esse supra sconium: al contra Crcsconium sunt quatuor libri, Seripluram, sed >upra judicia privatorum bomi- el in nullo eorum librorum cap. 21.illa verba in­ nuni. Aon enim judicat Ecclesia de veritate Scrip­ veniuntur,sed habentur lib.2. cap.21. ubi loquitur turae, sed d·· intelligent^ tua, cl mea, el aliorum: Augustinus de quaestionibus facti non juris, in neque hinc unnt verbum Dei aliquod robur, sed quibusjudiccs Ecclesiastici falli possunt.Docel eintelligenlla nostra; non enim Scriptura csl verior, nhn, in eo saepe Ecclesiasticos judices falli, quod aut certior, quia sic ab Ecclesia exponitur, sed eus baptizent; qui ficto animo accedunt ad Sacra­ mea sententia est verior, quando ab Ecclesia con­ mentum, cl tamen sincera voluntate accedere vi­ firmatur. dentur. Et quoniam Calvinus videbat nihil pro se Dccirnumquintum argumentum. Si a judicio Ec- facere locum illum, ideo forte non notavit distinc­ clc 'ic permet t eles ticslra, igitur a verbo homi­ te locum. Solet enim alias salis diligenter notare num; ngo debilissimo nititur fundamento. Praete­ libros, cl capita, praeterquam quando loca solutio­ rea, Srnptura fida est spiritu Dei; ergo spiritu nem secuin ferunt apertissimam. Aha mulla argumenta, quae huc perlinere posse Det u m I/ < siac intelligenda est. II ·; · i .Iro: vrbum Ecclesiae, ( idesl, Concilii, videbaOlurr, tunc solvemus, cum tractabimus: an vel Γ .i...'.ici< docentis cx cathedra), non esse om- Ecclesia, vel Concilium, vel Papa errare possint, nnw v them Iu,minis, idesl, verbum errori obno-• cl cujus sit in Conciliis praesidere. 'i r:u, sed aliquo modo verbum Dei, idesl, prola­ DE VERBO DEI NON SCRIPTO. LIBER QLIRTES CAPUT PRIMUM Qui potissimum defenderint vel oppugnaverint non scriptas Traditiones. Dc Verbo Dei scripto hactenus disseruimus-.nunc de Verbo Dei non scriplobrcviler disputare aggre­ diemur, si prius tamen in gratiam studiosorum annotaverimus, qui potissimum hoc saeculo dc Traditionibus scripserint, vel certe quos ipsi lege­ rimus. Nec enim omnes videre nobis licuit. Igitur scripsit de hoc argumento praeclare Car­ dinalis Hosius in l. lib. advers. Prolegom. Brenlii, item Pcirus a Solo in sua delens. advers. eundem Brent. par. 2. a c. 5o. usque ad G(>., Melchior Ca­ nus lib. .3. de lue. Theolog.,Murtinus Perosius ini­ tio operis sui de Tradit., Jodocus Tilctanus in Apolog. coni, hemnit. pro Cone. Trident., Alphonsus a Castro lib. I. cap. 5. sui operis contra hae­ res.. el Episcopus RolTcnsis initio etiam sui operis coni, asseri, arlicul. l.ulticri: Doctorcs Colonienses, in exam. Calcch. Monliem.. in reprehens. 6. Dialogi: Peirus Canisius in suo Calcchis. de praecep. Eccles., cl Guliclmus I.indanus lib. 5. suae Panop.. Joannes a I.ovanio in lib.de invocat.Sanci c. 23. 21. el 25. Felicianos Ninguarda in assert. Fid. Callrol.: Gaspar Cardilcus Villulpandacus in lib. do Trudit. Ex haereticis praecipue, contra Traditiones scrip­ serunt Joannes Calvinus lib. Institui, cap. 8. §'. G. 7. 8. et cap.!(>.§. 18. 19. 20. cl in Antidoto ad sess. I. Conci). Tiid.; Joannes Brcnlius in suis Prolcgomenis contra Petrum a SoloiMarlinus Kcmnitius in libro quem inscripsit,Theologiae Jcsuilarum praecipua capila-.ct prolixissime in exam.Con- cil. Trid. examinans dccrctum de Traditioni u quod habetur sess. L cl quidam llcrmannus 11aiuelmannus,qui nuper edidit ingens volumen con* Ira Traditiones, quod divisit in 1res libros Prolegomenorum, el deinde in 1res paries operis praeci­ pui, quarum quaciibel mullos libros habet. CAPUT II. Quid sil, el quotuplex Traditio. Nomen Traditionis generale csl,cl significat om­ nem doctrinam sive scriptam, sive n inscriptam, quae ab uno communicatur alteri. Exod. 17. Scri­ be hoc obmoniinenlum in libro, cl trade in au­ ribus Josue. Actor. G. Lex Mosis scripta vocatur Tradilio: Audivimus eum dicentem, quoniam Je­ sus destruet locum istum, el mutabit Traditio­ nes, quas tradidit nobis Moyses. At 1. Corinth. II. Ego enim accepi a Domino , quod cf tra­ didi vobis : Traditio vocatur doctrina viva vo­ ce exposita:'el 2. Thcss. 2. Tenete Traditiones, quas didicistis, sive per sermonem, sive per epi­ stolam. Tametsi vero Traditionis nomen generale sil: ta­ men hoc ipsum nomen accommodatum csl a Theo­ logis ad signilicandam lanium doctrinam non scrip­ tam. Sic Irenaeus lib. .3. cap. 2. Evenit, inquit, neque Scripturis, neque Traditioni consentire eos. Tertullianus lib. de corona militis cap. Î. Si legem, inquit, expostules .Scripturam n ullam in­ venies.Tradilio tibi praetendetur auctrix etc.Cyprianus lib. 2.ep. .3. Admonitos autem nos scias, ul in calice offerendo dominica Traditio serve- 116 DE VERBO DEI tur,ut calix,qui in commemorationem ejiisoffer­ Tradilionis.scd an sil aliqua Traditio vere divina, tur mixtus vino ofleratur.Qucm locum falso Kern- aut apostolica. nil.us exponit de Traditione scripla:ousquam enim Ecclesiasticae autem Traditiones eandem vim in loto Evangelio aul epistolis Apostolorum scrip­ habent, quam decreta, cl constitutiones Ecclesiae tum est, ut calix miilus vino, idcsl,vinum, el aqua scriptae : nam eliam in rcpublica civili eadem ofLranlur.Ad cumdcni modum fere omnes Veteres vis est consuetudinum adprobalarurn, et legum nomen Traditionis pro non scripta doctrina usur­ scriptarum, ul patet distiri. 1. canon, consuetudo, pant; cl hoc modo deinceps ulemur hoc nomine. etl. diulurna.ft. de legibus. Vocatur autem doctrina non scripta,non ea quae Altera partitio Traditionum est penes materiam, nusquam scripta est, sed quae non est scripta a in Traditiones de Fide, et Traditiones de mori­ primo auctore: cxrnplo sil Baptismum parvulo­ bus, quae rursum ani sunt perpetuae , nul tempo­ rum. Parvulos baptizandos, vocatur Traditio apo- rales , et vel universales , vel particulares , vel stolica non scripta, quia non invenitur hoc scrip­ necessariae , vel liberae. Traditio de Fide est, tum in ullo aposlolico libro, tametsi scriptum esi quod B. Maria semper fuerit virgo , quod qua­ in libris fere omnium veterum Patrum. tuor sint tantum Evangelia, etc. Traditio ad mores Est autem duplex partitio Traditionum: prior pertinens est, quod signum Crucis in fronte pin­ sumitur penes auctores Tradilionuimposlcrior pe­ gendum sil, quod certis diebus jejunia, aut festa nes malcnam.Prior est in Traditiones divinas,Apo- celebranda, etc. stolicas, Ecclesiasticas.Divinae dicuntur, quae ac­ Traditio perpetua est, quae instituitur, ut sem­ ceptae sunt ab ipso Christo Apostolos docente, et per servetur usque ad Mundi consummationem,ul uusqdam in divinis Literis inveniuntur: talia sunt in exemplis positis. Temporalis est, quae institui­ ea quae ad materiam cl formam Sacramentorum tur ad certum tempus , ut observatio legalium periment, pauca enim de his habemus in divinis quarundam caeremoniarum , quae servandae oLitens, cl tamen certum est, Sacramentorum es­ rant usque ad plenam Evangelii promulgationem, sentiam non potuisse nisi a Christo institui. Prop- ut facilius Ecclesia ex judaeis et gentibus coale­ tcrca enim Apostolus 1. Corinth. II. loquens de sceret. Sacramento Eucharistiae dicebal:£go enim acce­ Traditio universalis est, quae toti Ecclesiae ser­ pi a Domino, quod et tradidi vobis. vanda traditur, qualis esi Paschalis, Pentecostes, Aposlolicae Traditiones proprie dicuntur illae, cl similium magnorum festorum observatio, ul b. quae ab Apostolis institutae sunt, non tamen sine Augustinus docet episl. 118. Particularis est, quae assistentia Spiritus sancti, et nihilominus non ex­ traditur uni lanium, aul pluribus Ecclesiis, qualis stant scriptae in eorum epistolis: quale est jeju­ cral tempore Augustini jejunium sabbalhi, quod nium Quadragesimae, et quatuor temporum, el Peirus Romanae Ecclesiae tradiderat, cl ab ea so­ alia mulla, de quibus postea. Solent tamen inter­ la. cl quibusdam aliis servabatur, ut Augustinus dum eliam divinae Traditiones dici aposlolicae, cl docet opisl. 8G. ad Casulanum. aposlolicae dicuniur divinae. Divinae Traditiones Traditio necessaria est, quae Iradilur in forma dicuntur aposlolicae, non quod ab illis sint insti­ praecepti , ul celebratio Paschae die Dominico tutae, sed quod ab cis primum Ecclesiae traditae post decimamquarlamLunam Martii. Libera esi, sint, cum ipsi seorsim eas a Christo accepissent: quae iradilur in forma consilii, ul aspersio aquae cl aposlolicae dicuniur divinae, non quod eas lustralis, el similia, Deus immediate instituerit, sed quod non sino spiritu Dei eas Apostoli instituerint. Quo modo omnes epistolae Apostolorum dicuniur divina cl CAPUT III. apostolica scripta, etiamsi quaedam in cis sint praecepta divina, cl quaedam proprie apostolica , Explicatur status quaestioni/, el mendacia ul palet cx illo I. Corinth. 1. Praecipio non ego, quaedam adversariorum deteguntur. sed Dominus, et postea; Dico ego, non Dominus. Ecclesiasticae Traditiones proprie dicuniur con­ suetudines quaedam antiquae, vel a Praelatis, vel Controversia igitur inter nos, et haereticos in populi; inchoatae, quae paulalim tacito consensu duobus consistit. Primum est,quod nos asserimus, populorum vim legis obtinuerunt. El quidem Tra­ in Scripturis non contineri expresse lotam doctri­ ditiones divinae eandem vim habent, quam divina nam necessariam, sive de Fide, sive de moribus: praecepta, sive divina doctrina scripta in Evange- el proinde praeter verbum Dei scriptum, requiri tns, el similiter aposlolicae Traditiones non scrip­ eliam verbum Dei non scriptum, idcsl, divinas cl tae eatudem vim b. bent.quam aposlolicae Traditio aposlolicas Traditiones. nes senptoe, ul in Concilio Trident, sess. 4. asse­ U ipsi docent, in Scripturis omnia eo mineri ad ntur, et ratio est manifesta: nam verbum Dei non Fidem el mores necessaria, cl proinde non esse est late, ntc hubel ullam auctoritatem, quia scrip­ opus ullo verbo non scripto. Lulherus in com­ tum esi in membranis, sed quia a Deo profectum ment. c. 1. ad Gnlal. Aeque alia, inquit, doctrina est. vel immediate, ul sunt sermones Domini, vel ■in Ecclesia tradi, et audiri debet, quam purum mediantibus \po;lolis. ul esi decretum Apostolo­ verbum Dei. hoc est, sancta Scriptura. Ductores, rum, Ver 15. Seque hoc negant, aul negare vel auditores alii cum sua doctrina, anathema possunl b. vrclici·. nam, ul postea dicemus, non sunto. Joannes lirenlius in prolegom. cap. de tra­ ■st quaestio quanta ji| vis divinae aul aposlolicae dit,: Perspicue, inquit, signi/icat Apostolus, quod LIBER QUARTUS 117 nulla Traditio contra,el praeter testimonia Scrip­ Traditionem sine ullo delectu. Calvinus lib. 4. In­ turae agnoscenda sil pro dogmate necessario ad stil. cap, 10. §. 19. Homanenses magistri extor­ salutem. Joannes Calvinus lib. 4. Institui, c. 8,§. quere volunt, inquit,ul nulla sil apud eos Caere8. Esto igitur, inquit, hoc firmum axioma, non moniola, quae non pro apostolica censeatur. Al aliud habendum esse l)ei verbum, cui detur in non hoc dicimus, sed eas lanium recipimus pro Ecclesia locus,quam quod Lege primum, et Pro­ aposlolicis , quas lirmis testimoniis antiquorum phetis.deinde scriptis Apostolicis continetur.Mar­ probare possumus esso aposlolicas. Deinde, com­ linus Kcmnitius in Exam. Concil. Trident, sess. 4. mune est iisdem sic agere, quasi ipsi Scripturas saepissime repetit, hunc esse statum quaestionis, lanium, nos Traditiones tantum defendamus, ne­ an Scripiurae contineant omnia dogmata ad salu­ que curemus an Traditiones sint secundum Scrip­ tem necessaria, cl se allirmarc. nos negare. turam. an contra Scripturam: al non ita est: nam Secundo dissidemus, quod illi existimant. Apo­ Scripturam nos pluris facimus quam illi, nec Tra­ stolos quidem quaedam instituisse praelcr Scrip­ ditionem admittimus contra Scripturam. turam. quae ad ritus el ordinem Ecclesiae perli­ Sed Kcmnitii mendacia singillalim enumeranda nent, quae tamen non sint necessaria, nec prae­ sunt.In examine igitur edito anno salutis ISGG.ad cepta; sed libera. Nihil autem tradidisse praeter 4. sess. pag. C8. et G9, dicit nos asserere. Deum Scripturam, ad Fidem aul mores necessario perli­ constituisse ul doctrina Christi cl Apostolorum non nens, id clare docet Kcmnitius, cum agit de septi­ scriberetur in libris, sed tantum viva voce tradere­ mo genere Traditionum, et Calvinus lib. i. Instil, tur: cl ipse postea pag.185, asserit. Apostolos ha­ eap. 10.§.20. Nos autem agnoscimus Traditiones buisse mandatum ul scriberent.Sed iitrumquc est aposlolicas omnium generum, ut supia exposui- mendacium, et veritas est in medio. Nullus enim Catholicorum docuit unquam, Deum constituisse mus. Tertio dissidemus, quod illi putant Traditiones ulnovum Testamentum non scriberetur; vel profe­ aposlolicas, si quae fuerunt, nunc non extare : rat Kemnilius auctorem, qui hoc dixerit: sic enim West, non posse certo demonstrari aliquam apo- Evangelislae el Apostoli, nostr i sententia, peccas­ slolicam Traditionem. Ila Kemnilius ibidem: Aill­ sem gravissime, scribendo; sed tantum dicimus, es inquit, certis et firmis documentis probari po­ novum Testamentum praecipue in corde scribi test, qui sint ritus certo ab Apostolis traditi, qui debere, nec necessario exigere ut scribatnr in cx Scriptura ostendi non possunt. Nos c contra­ libris. rio asserimus, non deesse certas vias, cl rationes, Falsum quoque est. Deum mandasse Apostolis quibus Aposlolicae Traditiones ostendantur. ut scriberent. Legimus enim Malth.ult. mandatum Nunc antequam ad probationem veniam, pauca ut praedicarent Evangelium: ul autem scriberent, dicam more solito dc contradictionibus cl dc men­ nusquam legimus. Itaque Deus nec mandavit ex­ daciis ipsorum. Brcntius cl Kemnilius locis nota­ presse ul scriberent, nec ul non scriberent. Neo tis aperte dicunt, nihil posse aequari sacris Scrip­ tamen negamus, quin Deo volente el inspirante turis. Brcntius sic ait: (Von contenti Scriptura di­ Apostoli scripserint quae scripserunt: aliud enim vinitus commendata et confirmata, jactant Apo­ est aliquid facere Deo suggerente cl inspirante, stolos multa tradidisse posteris sermone, quae aliud eo aperte praecipiente. El hoc. modo intellinon minorem habent auctoritatem. quam quae gendus est Sanctus Augustinus lib. 1. de consens. scripto mandata sunt. Kemnilius autem ait: Insi­ Evangel, c. ult..ubi sic loquitur: Quidquid ille de gnis audacia est, majestati, cl auctoritati Scrip­ suis (adis et didis nos legere vohut. hoc scriben­ turae canonicae aliquid aequare. dum illis tunquam suis manibus imperavit. Lo­ At iidem fatentur, Apostolos aliquid tradidisse quitur enim de imperio interno, quo Christus invi­ praeter Scripturas. Brcntius ibidem sic ait: Nega­ sibiliter. ul Caput membra sua. movet ad varias ac­ ri non debet, nec potest, quin tam Christus mul­ tiones,quod imperium suggestio quaedam et inspi­ la dixerit et fecerit, quam Apostoli mulla tradi­ ratio potius, quam praeceptum proprie dictum exi­ derint, el instituerint, quae non sunt ab ipsis li­ stimari debet. teris comprehensa. Kemnilius autem sic ait; .tpoNeque obstat, quod in Apocalypsi aliquoties le­ slolos igitur ritus quosdam ordinasse ct tradidis­ gimus. Scribe quae rides.· jubetur enim Joannes se Ecclesiis, cx scriptis ipsorum certo constat, el scribere quasdam arcanas visiones, non doctrinam verisimile est, quosdam etiam alios externos.qui Evangelii, el praecepta morum dc quibus nos ain Scriptura annotati non sunt, ab Apostolis tra­ gimus. ditos esse, etc. Jam vero st noti minor est auctori­ Deinde in line disputationis de Tradition, pag. tas Apostoli ore praecipientis, quam literis man­ »20. sic ait: Postremo multa monebit Lectorem dantis. certe non est audacia, aequare aliquid non et haec observatio, quod Pontificii non verentur scriptum verbo scripto. Possumus enim, ut mini­ multa ad Apostolorum Traditiones referre, quae mum, aequare ordinationem ritus externi ab Apo­ ab aliis auctoribus mullo posterioribus instituta stolis traditam cum simili ordinatione literis man­ el profecta esse,ex ipsis Pontificiorum scriptori­ data. Ipsi enim utroque modo fatentur Apostolos bus ostendi potest etc. Hoc autem probat undecim aliquid ordinasse. Cur ergo clamant insignem au­ exemplis, quorum nullum caret mendacio. daciam esse aliquid aequare verbo scripto? Pnmum est ubi dicit: scripsisse Innocentium Nunc ad mendacia veniamus. Commune est Cal­ 111. cap. dum Marlhae, extra de celebrat Missar., vino, Ifrentio, ct Kcmnilio saepius repetere, nos plura quidem esse verba in consecratione calicis, velle omnem ritum Ecclesiae esse aposlolicam quam Dominus in Evangelio dixerit: sed tamen ilBeii. ut’1151.Vol. I. US DE VEllDÜ DE1 la haberi ex aposlolica Tnidiliono..i/,inqml Kem­ num, etsi melius sil, ul sini diversi. llaquc recte nilius, scriplorcs Pontificii annotarunt,a quibus a Fabiano Papa in episl.2. dicilur, Chrisma singe· Romanis Ponlificibusillavcrbaadjccla sfn/.Men- lis annis renovandum, quod sic Apostoli institue­ dacium est. Nam scriplorcs catholici annotarunt rint. Sextum est. Calixlus jejunia quatuor tempo­ quidem in reliquo canone, quis Pontifex quid ad­ diderit; at in verbis consecrationis nemo invenitur rum instituit', ergo falsum est. quod sint exapoaliquid addidisse: neccsl, qui in hac re contradi­ stolica Traditione. Mendacium esi, quod Calixlus omnia instituerit qualum* temporum jejunia: ipse xerit Innoccntio. Secundum mendacium. Totum canoncm Mis­ enim in episl. I. dicil,se tantum addidisse unum sae, inquil, esse ex aposlolica Traditione, si quis jejunium ad tria, qunc antea erant. Quocirca quod vel dubitare se ostenderit, anathemate percelli­ saucius Leo senn. 2. de jejun. Penlcc., el senn. tur. Mendacium est. Nam cum in canone liai com­ 8. de jejun. septimi Mensis dicil, illa jejunia esse memoratio multorum Sanctorum, quorum aliqui ex aposlolica Traditione, non pugnat cum decreto 200. annis post Apostolos fuerunt: quis dubitare Calixli. Septimum csl.Sylvester confirmationem puero­ potest,non totum canoncm esse cx aposlolica Tra­ ditione? vel dicat aperio Kemnilius, ubi legerit rum invenit. Mendacium impudenlissimmn. Nihil quod (am audacter allirmal. Non igitur lotum ca­ enim tale de Sylvestre usquam legitur , et inve­ noncm, sed summam, cl praecipuam pariem asse­ niuntur decreta Puntilicum longe Sylvcslm anti­ rimus esse ex aposlolica Traditione, cui postea quiorum, dc catechismo. d. I,can. In cate< hsmo, cl can. Non plures, el d. 5. can. 1.2. cl sequensummi Pontifices aliquid addiderint. Tertium mendacium. ,1/r.rander.inqnit. aquam lib.: ubi non ipsum Sacramentum, sed aliqui ritus vino esse admiscendam in celebratione Euchari­ circa ejus udininislralioncm insliluunlur. Octavum csl. Felix altarium consecrationem stiae statuit. Idem aquam, ct salem benedictum instituit; igitur fidso isti rilus ad Apostolorum instituit. El hoc mendacium est. Constat enim, Traditionem revocantur. .Mendacium. Audi enim Sylvestrum auclurciii hujus ritus fuisse, quod al­ Alexandri verba m episl 1.Repulsis,ίικμιίΐ.opinio­ linet ad altare lapideum, cl solemnem consecra­ nibus superstitionum, panis tantum,cl vinum a- tionem: nam ante Sylvcslruin S. Dionysius Areo­ qua permixtum in sacrificio offerantur. Non de­ pagita scribit in lib. dc Ecclcsiaslica Hierarchia bet enim ( ul a Patribus accepimus, ct ipsa ratio c. 5. p. 1, altaria debere inungi oleo, cl conse­ docet ) in calice Domini, aul vinum solum, aul crari ab Episcopo. \idelur,Kemnilium decepisse aqua sola offerri. Itaque verum est quod dicil Cy­ episl. 1: Felicis. IV., ubi mulla disputantur dc prianus lib. 2. cp. 3. hanc esse divinam Traditio­ consecratione altarium: sed nihil ibi instituitur nem. Alexander enim salis aperte significat, non novi, sed solum antiqui ritus explicantur. Nonum est. Felix IV. instituit. ut infirmi ante a se incaepisse hunc usum,cum cum se a Patribus accepisse dicat. l)e aqua etiam benedicta non di­ obitum inungantur. Mendacium solemnc. Nam cil, se primum eam jussissc benedici, sed indi­ Marci G. Apostoli ungebant aegrotos oleo. El Ja­ cat, sc facere quud csl antiquae consucludinis.Sic cobi 5. praecipitur, ul Presbyteri ungant aegro­ enim ait: Aquam: itlquil, sale conspersam popu­ tos oleo. El Irmoccntius I. Felice IV. centum an­ lis benedicimus cie. llaquc merito dicilur esse a- nis antiquior,in epistola prima,quae csl ad Decen­ poslolica Traditio a Clemente lib. 8. Apostolic. tium cap. 8. Unctionem infirmorum Sacramentum Couslil. cap. 35. cl a b.Basilio lib.de Spiritu sanc­ Ecclesiae esse dicil. Decimum eat. Sgricius memoriam, el invoca­ to cap. 27. Quartutn est. Telcsphorus jejunium quadrage- tionem Sanctorum Missae addidit.El hoc menda­ simul" instituit. Mcndacium.Tclesphorus enim in cium est. Nam Cyrillus Hierosolymitanus Syricio epistola sua non dicil, sc instituisse Quadragesi­ antiquior, in Calech. 5. myslagog: Cum hoc sacri­ mam. sed t nilum, ul clerici ad solitum jejunium ficium, inquit, offerimus. facimus mentionem eo­ omnium Christianorum adderent 1res dies, idest, rum, qai anlc nos obdormierunt, primum Pa­ inciperent a carnibus abslincrc in Dominica quin- triarcharum , Prophetarum , Apostolorum, ut quagesimac:L’ognoscite,inquil. α nobis cl a cunc­ Deus orationibus liliorum suscipiat preces no­ tis Episcopis in hac sancta cl aposlolica Sede stras etc. El similiter in lilurgin Basilii, qui anti­ congregatis flalutum esse, ul septem hebdo­ quior fuit Syricio, vitiemus fieri memoriam, cl in­ mada* plciuisanlc saucium Pascha omnes Cleri­ vocationem Sauciorum. Undecimum, csl. Pelagius memorias mortuo­ ci a carne jejunent. Quibus verbis optime cohae­ ret quod dicil llieruiiyinus in epistola ad Marccl- rum anniversarias Missae adjecit. Et hoc men­ lam, dc erroribus Montani, Quadragesimam ab dacium est: Nam Tertullianus longe, antiquior Pe­ lagio Papa lib. dc Monogamia, meminit anniver­ Apostoli» institutam Traditione non scripla. Quintum mendacium. Hyginus, inquil. Chrisma sariae oblationis pro dcfunclis cx aposlolica Tra­ instituit. Mendacium sine ullo fundamento. Nihil ditione descendere. Ilis addamus mendacium duodecimum, cx li­ enim dc Chrismate in epistolia Hygini invenitur: ncc cxsiil apud alios Iule aliquod decretum, nisi bro, quem inscribit: Theologiae Jesuilarum prae­ quod Gratianus dc consecrat: disl. I . can,In cale- cipua capita; Notabis, inquil Kemnilius, hoc loco chitine, affert decretum quoddam Hygini, quo Sta­ Lector, quam faciant Jesuitae differentiam inter tuit, unum et cumdcm esse posse cum. qui susci­ Traditiones Apostolorum scriptas el inter eas, pit bapii- lum. cl qui confirmatum, idesl , petri­ quas ipsi sub nomine Apostolorum confingunt. LIBER QUARTUS Scriptas dicunt esse arbitrarias, confictas dicunt obligare sub periculo salutis. Hoc mendacium tam insigne, inde collegii Kcninilius, quod Colo* nienses in (libro contra Galecliisinum Monhemii scripserant, illud: Ego enim accepi a Domino quod et tradidi rabis etc. 1. Cor. 11. non signi­ ficare praecepi vobis, sed docui vos: atque inde deduxerunt, ex eo loco non colligi, obligari laicos ad usum calicis in Sacramento altaris. Sed si illud Tradidi vobis non significat docui, sed praecepi’. quis,quaeso, sensus esl?Quid sibi vult. Ego prae­ cepi robis.quod Dominus Jesus in qua nocte tra­ debatur accipit panem etc.nonne hic historia nar­ ratur. cl non lex constituitur? llaquc non dicunt Jesuitae, Traditiones scriptas non obligare, sed dicunt obligare diverso modo: Quando Traditio csl dc doctrina Fidei vel re gcsla. obligat ad creden­ dum. non ad operandum, sicut Traditio de morte Chrisli. At quando esi dc morum praccplis , obli­ gat ad operandum, quod idem el dc non scriptis intelligcudum est. 119 2. dc pccc. orig. cap. 24. cl lib. 1. de praedest. Sancior, cap. 9. cl lib. 18. Civit. Dei. c. 47. cl in ipso populo Dei, etsi Scripturae exstarent, lamen magis utebantur Judaei Traditione quam Scriptu­ ra, ut palel cx illo Exod. 15. Jarrabis filio luo in illo die dicens, hoc est, quod fecit Dominus etc. Dcuier. 'ΛΊ.Ι nlerrogapalrem tuum,et annuntia­ bit libi, majores tuos, cl dicent tibi. Job. 8. Inter­ roga generationem pristinam, el diligenter in­ vestiga patrum memoriam. Judicum 6. Ibi sunt mirabilia,quae narraverunt patres nostri/Psalm. 43. Deus, auribus nostris audivimus, patres no­ stri annuntiaverunt nobis opus quod operatus etc. Psalm. 77.Quanta mandavit patribus nostris nota facere ea /iliis suis, ul cognoscat generatio altera: filii qui nascentur, el exurgent, cl nar­ rabunt /illis suis. Eccles. 8. Aon te praetereat narratio seniorum, ipsi enim didicerunt apalribus suis. Et lamen fuil Ecclesiasticus ex ultimis Scriptoribus Testamenti veleris. Caussa aulem cur uterentur Hebraei magis Tra­ ditione quam Scriptura, videtur fuisse, quia usque ad tempora Esdrac Scripturae non erani redactae CAPUT IV. ad formam librorum, ul facile, el commode habe­ ri possent, sed erant dispersae in viriis annalibus cl chartis, cl interdum cx ncgligcnlia sacerdotum Oslendilus necessitas Traditionum. longo tempore non inveniebantur, ul palel ex 4. Keg. 22. ubi narratur lanquam novum quid, quod Nunc ul ad probationem veniamus, tria demon­ in diebus Jusiae fuerit inventum unum volumen strare conabimur. Primum. Scripturas sine Tradi­ Legis Domini in Templo. Esdras autem post cap­ tionibus nec luisse simpliciter necessarias , nec tivitatem omnia collegii, cl simul in unum corpus sufficientes; Secundo Traditiones npostolicas. non redegit, addens in Deuteronomio ultimum caput solum de moribus, sed cliam dc Fide reperiri. Po­ dc vita Mosis, cl quaedam alia hinc inde ad histo­ stremo, qua via certi esse possimus de veris Tra­ riae continuationem. De quo vide Thcodorclum praefui. in Psal. Bedam in c. 9. lib. I. Esdrae, el ditionibus. Primum probo cx variis aetatibus Ecclcsjae.Nam Petrum Antonium Beulcr annotat. 9.de sac.Script. Porro a Chrisli adventu per annos multos fuit ab Adam usque ad Mosen fuit Ecclesia Dei aliqua Ecclesia sine Scripturis, ita ul adhuc suo t 'mporc in Mundo. el colebant homines Deum Fide. Spe, el Cliarilate. el externis ritibus, ul patet c.\ Gene­ scribal Irenaeus lib. 3. cap. 4. fuisse Gentes ali­ si. ubi introducuntur Adam, Abel. Seth, Enoch. quas Christianas , quae solis Traditionibus sine Aoc.Abraham, Melchiscdech, el alii homines justi, scriptura optime viverent. Igitur ex hac deductio­ et ex Augustino lib. 11. Civil. Dei. cl sequentibus ne salis apparet, Scripturas non esse simpicitcr ubi deducit Civitatem Dei ab initio Mundi usque necessarias. Quod aulem Chrysoslomus dicil hom. ad finem: at nulla fuit Scriptura divina ante Mo­ I. in Mattii. Scripturas non fuisse necessarias Pa­ sem, ut palet, tum quia omnium consensu Moses triarchis et Apostolis: lamen nobis propter horni,csl primus scriptor sacer: tum quia in Genesi non num corruptionem esse necessarias: intelligilur ill mentio doctrinae scriptae, sed solum traditae, de necessitate non simpliciter, sed ad bene esse, Gen. is.icio,inqui:Deus,qUOdAbrohain praeceptu­ idest. dc utilitate: nam alioqui etiam tempore Pa­ rus sil /iliis suis, et domui suae post se.ut custo­ triarcharum el Apostolorum multi improbi fue­ diant viam Domini. Igitur annis bis mille conser­ runt. Quod autem Scripturae non omnia ita conti­ vata csl religio Sola Traditione : non est igitur bcriplur.i simpliciter necessaria. Quomodo enim neant, ul sullieianl ipsae sine alia Traditione, pro­ conservari potuit antiqua illa religio sine Scriptura bo primo:quia vel totus canon Scripturarum simul ad duo millia annorum, ita potuit doctrina Chrisli sumptus est sufficiens.vel .«unguli libri per se sunt sonservari s ne Scriptura ad mille quingentos.De­ sufficientes. Aon potest Kemnilius dicere , quod inde a Mose usque, ud Christum per alia duo an­ singuli libri sint sufficientes: nam tunc falsum os­ norum millia,extilcrunt quidem Scripturae, tamen sei quod idem dicil, traditionis usum luisse in Ec­ eae solae erani Judaeorum, rchqmie autem gén­ clesia usque ad complementum totius canonis ies. in quibus cliam erat apud aliquos vera re­ Scripturarum. Praeterea videmus. Evangelistas ligio. el Fides, sola Traditione non scripta ute­ non singulos omnia continere. .Nam Joannes nihil scripsit de Annunciatione, .Nativitate. Circumcisio­ bantur. \am quod praeter Judaeos mulli alii ad Eccle­ ne, Epiphania Domini, cl aliis multis rebus: idem siam perlinerent, palet cx Job, cl amicis ejus. 1- de aliis dici potest. Item, si unus liber continet tem ex tuguslino, qui hoc constanter asserit lib. sufficienter omnia, quid opus fuit tot libris? Dem- 120 DE I ElllVO BEI que ipsi aperte dicunl.lolum canoncm esse neces­■ non perfecle noverant, ul nimirum nos abstrahe­ sarium ad hoe, ul sufficiens doctrina habeatur. Al ret ab incertis aliorum narrationibus. Joaimem, scribit idem Euscb. ibidem, usque ad neque id rcrc affirmari potest. Nam multi libri vere sacri el canonici perierunt: igitur non liube- extremum senectutem sino ulla Scriptura Evange­ mus.ncc habuimus a 1.700 annis sufficientem doc­ lium praedicasse, cl addit Hieronymus in lib.de trinam, si lota sila csl in Scripturis. Nam cx Te- Script. Eccles., tandem cum compulsum fuisse ab slarnenlo veteri mullos libros periisse docel Chry- Asiae Episcopis Evangelium scribere prupler Esoslomiis hom. 9. in Matlb. in illud. Nazaraeus vo­ bionilarum haeream tunc exorientem. Itaque nisi cabitur: .Vulta, inquit,e® Propheticis periere mo­ Ebionis bacrcsis exstitisset. Jominis Evangelium numentis, quod de historia Paralipomenon pro­ fortasse non haberemus, quemadmodum nec alia bare possibile est. Desides enim cum essent Ju­ tria, nisi praedictae occasiones oblatae fuissent, daei, nec desides modo, sed etiam impii, alia licete enim scribit Eusebius loco notato, solum quidem perdiderunt ncgligenter, alia vero tum duos cx Apostolis duodecim Evangelium scripsis­ incenderunt, tum conciderunt. Idem docet hom. se , ct eos necessitate quadam ad hoc provo­ 7. in priorem ad Cor. neque responderi potesl, catos. Ex quo manifeste colligitur. Apostolos non dc illa omnia quae perierant fuisse reparata per Esdram: nam Chrysoslomus vult probare, nunc non scribendo, sed de praedicando Evangelio primaria omnia extare vaticinia Prophetarum, cl probat, intentione cogitasse. Praeterea.si doctrinam suam literis consignare cx professo voluissent, cerlecaquia Judaei mulla amiserunt. Praeterea Esdras non reparavit libros perditos , lechisuium, aut similem librum confecissent. Al sed emendavit el collegii eos qui exstabant I. Pa- ipsi vel historiam scripserunt, ul Evangelislae.vel ralip. ull.: Gesta autem David, inquit, priora, et epistolas cx occasione aliqua, ul Petrus, Pauhis, novissima, scripta sunt in libro Samuelis Viden­ Jacobus,Judas, Joannes, el in iis nonnisi ol ile: tis et in libro Nathan Prophetae, atque in volu­ disputationes de dogmatibus tractaverunt. Deni­ mine Gad Videntis, Et 2. Paralip. 9. Deliqua au­ que, vel singuli Apostoli edidissent scriptam doc­ tem opera Salomonis scripta sunt in verbis Na­ trinam Evangclicum, cum singuli hab-reiil curam than Prophetae, el in libris Ajae Silonilis, in vi­ alicujus provinciae, vel cede omnes simul con­ sione quoque Addo Videntis. El lib. 3. Hog. L gregati. antequam discederent , in suas provin­ Loquutus est Salomon tria millia parabolas, et cias communem aliquem librum edidissent, sicul fuerunt carmina ejus quinque millia. (binam iconstat cos communiter Symbolum Fidei compo­ sunt haec omnia? Ex Testamento novo probabile :suisse, quod tamen non scripserunt, sed viva tan­ est periisso epistolam Pauli ad Laodicenses, cujus tum voce tradiderunt, ul docent b. Irenaeus lib. ipso meminit aliquorum opinione Colos, ull. cl 3, cap. 4. b. Hieronymus in cpisl. ad Pammasine dubio aliam ad Corinth, cujus mcnlio fieri vi­ ch. coni, error. Jo. ilicrosolym. cl b. Augusti­ detur i. Cor. 5. initiis verbis Scripsi vobis in e- nus lib. dc fide el oper. cap. 9. b. Ambrosius c81. ad Syricium. b. Leo cpisl. 13. ad Pulpitlola; el facile potest fieri,adhuc aliqua alia pe- pisi. ] disse. Viderinl ergo haeretici, unde resarcient sc purum nomen, idesl, esse lanium voces cl verba sine sensu. Uclavo credendum csl. beatam Mariani semper fuisse Virginem, contra errorem Helvidii, ut sem­ per lota Ecclesia credidit; el tamen nullum de hac re est in Scripturis testimonium. Nono credendum csl, in novo Tcslamcnlo Pas­ cha esse celebrandum die Dominico: nam haereti­ ci habili sunl ab Ecclesia antiqua Quarladccnnani: cl lamcn nihil prorsus de hac re exslal in Scriplui is. Idem dici posset dc mullis aliis. Decimo credere oporlel , cl credunt nobiscum Lulherani ct Calvinistae conlra Anabaptistes, Bap­ tismum parvulorum esse ratum: id autem ex solis Scripturis, ncc Catholici probant, ncc Lulherani 122 DE VERBO DEI probare ullo modo possunt. Nam illi existimant, BapliMnom sine Fide acliioli propria nihil valere, ( t proptcrca credunt, infinies dum baptizantur aclu credere, id quod non solum Lulherus docet in c»p. 3. ad GnL ct Kemnilius in Exam.sess.î.Conc. Tnd.scd el Synodus generalis Lulhernnorum WirIcnibcrgan habita definivit: at hoc nullo modo ex Scripturis probari potest. I bi enim.quaeso,.Scrip­ tura indicat, infantes uti ralionc ante usum ratio­ nis dum baptizantur? Hinc videlicet Anabaplistao Lulheranos redigunt ad miras angustias,ct cogunt cos,vchnl nolinl(ad Traditionem ct usum Ecclesiae recurrere. Undecimo credit Lulherus Purgatorium esse. Sic enim ail in assert, ari. 37. Ego lamen et cre­ do Purgatorium esse, el consulo suadeoque cre­ dendum. Et tamen in ari. illo .37. asserit, Purga­ torium non posse probari ex sacris Literis. Denique credunt omnes haeretici huius tempo­ ris, nullum esse verbum Dei nisi scriptum.· at Irnc ccrlc in lota Scriptura nusquam invenitur. Quod enim praecipue soient adferre ex Deuler. 4·. Son addetis ad verbum quod robis loquor, pec au­ feretis e.r eo. nihil eos juvat, non enim dicit Mu­ scs ex verbo scripto, sed. e.c verbo quod loquor. cessaria. Sed hoc jam csl refutatum: mulla enim necessaria non sunt scripta, ct praesertim dc Sa­ cramentorum institutione, quae sine dubio Domi­ nus tradidit in illis diebus quadraginta. Secundum testimonium est, l.Cor. 11. ubi Pau­ lus duas quaestiones tractat, unam de modo oran­ di in Ecclesia,alleram de modo sumendae Eucha­ ristiae.Primam exorditur a Traditione: Laudo, in­ quit. vos, quod per omnia mei memores estis, et sicut tradidi vobis, praecepta mea tenetis. Ista enim praecepta dc modo orandi, nusquam scripta inveniuntur. Et aperte Chrysoslomus el Thcophylaetus notant hoc loco, Apostolum loqui dc prae­ ceptis non scriplis:necnon Epiphanius haeres. 61. quae est Apostolicor.,el llasijius lib.de Spir.sanet, cap. 29. el Damasc. 2. Thcssal. cap. 2. §, lin. De­ inde, quia adhuc aliquid deerat praeceptis tradi­ tis, addit, ul eliam hoc servent, ut viri in Ecclesia orent capile aperto, mulieres capile velato, El ut ostendat mullum tribuendum esse Traditioni ct consuetudini Ecclesiae, etiam sine scripto, con­ cludit; quis autem videtur contentiosus esse, nos talem consuetudinem non· habemus, ucque Ecclesia Dei. Itaque vull reprimi contentiosos e.\ Ecclesiae consuetudine, Alteram quaestionem exorditur eliam a traditio­ ne: Ego enim, inquit, accepi a Domino, quod ct tradidi vobis. El concludit. Caetera, cum venero CAPUT V. disponau : tuid aulcm disposuerit nu-quam scriptum iiiv.cn.iur.Merito autem censent Catholici,cum Esse aliquas voras Traditiones demonstralui non solum disposuisse quae ad nlus el caeremo­ cx Scripturis. nias perlinebant.sed eliam tradidisse alia graviora, Demonstravimus hactenus, Scripturas sine Trar ul dc Ordinatione ministrorum, de sacrificio alta­ ditionibus nec omnino necessarias, nec sufiicien- ris, de aljorum Sacramentorum forma el materia: tes fuisse: nunc quod secundo loco proposui Or nec haeretici pqssunl ullo modo contrarium osten­ slcndemus, esse videlicet aliquas veras Tradi­ dere. tiones. Tertium testimonium csl 2. Thcssal. 2. Itaque Ac primum colligi potest ex iis quae diximus. fratres. tenete traditiones quas didicistis , sive Nam si Scriptura non continet omnia, ct necessa­ per sermonem, sire per epistulam nostram. Ad rium est verbum traditum; sequitur, esse aliquod liune locum respondent duobus modis Ixenmiliu? verbum traditum,alioqui Deus non bene providis­ ct llennunnus. Primo dicunt: Apostolum eadem set Ecclesiae, Secundo probatur testimoniis Scrip­ tradidisse prius sermone,deinde epistola, el idcir­ turarum. Primum esi Jo. 16. Mulla, habeo robis co non loqui dc traditione non scripta. At ridicula dicere, sed non palest is portare modo.VA Jo. ull. est expositio. Primo, quia illa particula disjuncti­ .Sunt autem el alia multa quae fecit Jesus. quae va sive aperte indicat.diversa esse quae tradiderat m scribantur per singula, nec ipsum arbitror ct quae scripserat. Secundo, quia si ita esset, de­ Mundum capere posse eos, qui scribendi sunt, beret epistola una ad Thessalonicenses continere libros. Constat igilur, mulla Dominum fecisse et omnem doctrinam, quam Apostolus illis praedica­ dixisse, quno non sunt scripta. Nam istos libros verat. Sine dubio autem totum Evangelium plene qui extant, una manus capere potest:: Joannes illis praedicaverat.uleliapi colligitur ex cap.l.cl‘2. ; utem dicit, totum mundum non posse capere li­ prioris cpisollae: deberet igilur illa complecti to­ bros. qui scribendi essent. El praeterea illa, quae tum Evengellum: non autem continet centesimam promittebat Dominus se dicturum .Io. 16. dixit porkm, ul patet. haud dubio post resurrectionem suam . ul Lucas Secundurespondent: Apostolum hic loqui dc testatur Actor, I.Per dies quadraginta apparens sermone, quem ore prununciaveral, ct quem ipse < ·'. ct laqueus dc regno hei. \l de gestis el ver­ non scripserat, sed qui tum scriptus erat, vel fuit bis De divinae.cl quidquid ab Ec­ epist. ad Imperatorem Constantinum ex quo co­ clesia in mn-iietiidincmcst devotionis receptum, guntur lateri haeretici, hunc auctorem ante an­ d'· Tr ; li'i<.nc tposlolicu cl de S. Spiritus prodi­ nos mille scripsisse, proinde non esse contem­ re doctrina. Vide cliam serm. 8. cl 'J. dc jejun. nendum. sept. mens. Egesoppus apud Euscb. lib. 4. hist. cap. 8. Jam vro Concilium antiquissimum el celeberri­ Apos'olicas Traditiones quinque libris comprehen­ mum N cvinioi I. ex doctrina non scripta dauina- dit, qui etsi modo non exstent, lamcn satis indicat vilbacrcsun V i. ul diserte testatur Tlicodorctus hoc testimonium, Apostolos non omnia scripsisse, lib 1. lust. cap. 8. Etsi enim quaedam Scripturae qu ie docuerant. !’· lycnrpus apud Euscb. lib. 5. LIBER QUARTIS c.ip. 20. referebat verba, quae dicta a Domino, ab Apostolis ipse audierat,'cl dc virtutibus ejus ac doctrina. Irenaeus aulem, ul ibidem habetur, quae Polycarpus tradebat, describebat, non in charta, sed in corde suo. Ilie certum est agi dc Traditio­ nibus non scriptis. Si enim dc scriptis ageretur, nihil singulare diceretur de Polycarpo.vel Irenaeo, nam cliam ego possum referre dicta a Domino, quae in Aposlolis legi, nec csl opus, ut ea descri­ bam in charta. ΛΙ nihilominus respondet Kemnitius: loqui Eu­ sebium dc Traditionibus quae probari possunt cx Scripturis; ait enim ibidem, illa omnia quae Poly­ carpus dicebat,fuisse consona Scripturis: sed erral Kemnitius, nam aliud est, esse consonum Scriptu­ rae, aliud posse probari cx Scriptura: omnis enim vera Traditio, immo omnis veritas csl consona Scri­ pturae,cum verum a vero dissonare non possil;oec lamcn omnis veritas probari potcsl ex Scriptura. Justinus in line 2.Apologiac pro Christianis, posleaquam exposuit multa de Christianis, el inter alia quaedam non scripta in divinis Literis, (ut, quod conveniant singulis Dominicis, el post lectio­ nem Scripturarum cl concionem, offeratur cl con­ secretur panis cl vinum aqua temperatum. el quod non licei ullo modo participare de Eucharistia, ni­ si post Baptismum, cl alia ); subjungit slaiim Po­ stridie Saturni. qui dies Solis est. cwm Aposlolis, discipulisque suis a ppa missel, haec illis tradi­ dit, quae vobis quoque consideranda permittimus etc. El quamvis etiam Justinus non diceret, haec esse tradita a Christo, lamcn cum Justinus vicinissimus fuerit temporibus Apostolorum , ne­ cessarium esset credere , quae ipsius tempore in Ecclesia gerebantur ab Aposlolis tradita fuisse. Quis cniin alius fingi potcsl auctor? Aii hunc locum el similia Cypriani. Ambrosii . Ililorii, Hieronymi, el aliorum, quae ndfercmus, ni­ hil fere respondent llermannus el socii, nisi istos omnes alicubi errasse; Sed hoc nobis non officit. Etsi enim erraverint aliqui Patrum in quibusdam dogmatibus, nunquam tamen omnes simul in eo­ dem errore convenerunLproindc cum ostendimus, omnes convenire in Traditionibus non scriptis as­ serendis, salis cilicaciler probamus, in eo illos non errasse, Irenaeus lib. 3. cap.2. 3. et 4. multa praeclara do Traditionibus dicit. quae tamen a Brenlio el Kemnitio Irahunlur in alium sensum, de quo nunquam Irenaeus cogitavit. Itrcnlius dicil : loqui Ircnacutn de Traditione Scripturae, idest. de Tradi­ tione illa, qua per successionem Patrum inlclligimus, quae sint verae Scripturae. Al non hoc velle In nacuin, verba ejus nos docebunt, lib.5.cap. 5. Quid aulem, inquit, si neque Apostoli Scripturas quidem reliquissent nobis ; nonne oportebat or­ dinem sequi Traditionis, quam tradiderunt iis . quibus committebant Ecclesias? Cui ordinationi assenliunl inultae nentes barbarorum, quorum qui in Christum credunt, sine charta el ali amen­ to scriptam habentes per spiritum in cordibus suis salutem, et ve. erem Traditionem diligenter custodientes. Si loquitur Irenaeus de Traditione Scripturae, quomodo isti barbari habebant, el cu­ lti 111101'51. Vol. I. 125 stodiebanl diligenter Traditionem, qui Scripturas nullas habebant? Kemnitius autem dicil: loqui Irenaeum dc Tra­ ditione eorum dogmatum tantum , quae in Scriptu­ ris inveniuntur, cl quae per Scripturas probari possunl. Al hoc cliam esse falsum, docebunt ejus­ dem Irenaei verba; nam c.2.3.el 4. docet, non es­ se aliam viam perveniendi ad veritatem, quam con­ sulendo Ecclesias, in quibus est successio Episco­ porum ab Aposlolis, cl considerando quid ibi doccalur, cl quam dicant illae Ecclesiae esse Apostolicam Traditionem. Vull igitur Irenaeus. Traditio­ nem latius patere, quam scripturas, el sensum Scripturarum difficilium non ex Scriptura, sed cx Traditione haberi , ita ul Traditio sola sufficiat, Scripturae aulem non sufficiant. Al falsum esset hoc totum, si nihil aliud Traditio contineret, quam id, quod evidenter colligitur ex Scripturis, ul liemDitius somniat. Postquam igitur c.2.dixcrat.hacrclicos non posse convinci ex Scripturis, ctcap.3. enumeraverat Ro­ manos Pontifices a Petro usque ad Eleutherium . qui tunc sedebat, ul oslcuderct. esse m Ecclesia continuatam successionem Episcoporum conser­ vantium Traditionem Aposlolieam , ita loquitur Cap.4. Tantae igitur ostensionis cum sini haec , non oportet adhuc quaerere apud alios verita­ tem. quam facile est ab Ecclesia sumere: cum Aposloli quasi in depositarium dives. plenissime in eam contulerint omnia, quae sunl veritatis, ul omnis, quicumque velit. sumat ex ea polum vitae. Haec est enim vitae introitus; omnes au­ tem reliqui fures sunl cl latrones, propter quod oportet devitare quidem illos. quae aulem sunl Ecclesiae, cum summa diligentia diligcre.et ap­ prehendere. veritatis Traditionem. Quid cninTlel8i de aliqua modica quaestione disceptatio esset, nonne oporteret in antiquissimas recurrere Ec­ clesias. in quibus Apostoli conversati sunl, et ab eis dc praesenti quaestione sumere quod certum, el re liquidum est? Quid autem, si neque Apo­ stoli Scripturas quidem reliquissent, niftinc oporlebut ordinem sequi Traditionis'! etc. Quibus verbis addenda sunl, quae idem habet lib. 4. c. 43. Qui successionem habent ab Aposiolis, qui cum Episcopatus successione charisma veritatis certum secundum placitum Patris acceperunt. A ides, quomodo Aposloli tradiderunt successori­ bus non solum Scripturas, sed charisma veritatis certum, idest veram Scripturarum inlelligcnliam, el universam doctrinam Evangelicam. Clemens Alexandrinus in lib. de Pasch., ul est apud Euscb. lib. Iiislor. cap. 11. dicil, extorqueri sibi a fratribus, ut ea quae a Presbyteris Aposto­ lorum successoribus voce sibi sola tradita essent, describeret in libris, ac posteris traderet: nescio quid clarius pro Traditionibus diei possit. Origenos in cap. (i. epist. ad Itoni.: Ecclesia, inquit, ab Aposlolis traditionem suscepit, etiam parvulis Jhiptismum dare. Ei hom. .'i. in lib. Auiner..* /n Ecclesiasticis observationibus, inquit, sunt non­ nulla, quae omnibus quidem facere est, nec ta­ men ratio eorum omnibus palet. Et enumerat stalim mullus Traditiones non scriptas. 17 120 DE VElîBO DEI Eusebius lib. I. de Demonsir. Evang. cap. 8. stimat esse ferendum,quod Basilius dicat,camdem Caelcrum. inquit, .Voses in tabulis inanimalis, vim habere ad pietatem Traditiones paedagogicas Chridin aillent in mentibus vita praeditis per­ ( ul ipse loquitur ) dc signo Crucis, cl aqua bene­ fecta nori Testamenti documenta descripsit.Ejus dicta, cum Scripturae sanctae dogmatibus. vero discipuli, ad magistri sui nutum, auribus Sed omissis conviliis, nec enim nostrum est niuîli.ruin doctrinam suam accomodanles, quae- reddere mala pro malis, respondeo ad id quod cumgti-· quidem, relidi ultra habitum progressi, Brenlius objicit: rectissime aequari Traditiones a perfecto ipsorum magistro praecepta fuerant, Scripturi"; nam ut in Scripturis quaedam sunl ma­ ea iis,qui capere poterunt Iradiderunt.quuecum- gna praecepta, ul diligere Deum, quaedam minora, que cero iis convenire arbitrabantur,qui animas ut non dicere verbum otiosum,quae non aequae oadh uc affectibus obnornas gererent,curalionisque bliganl ad observationem, et tamen aeque obligant indigentes, ea ipsi ad imbecillitatem mullorum ad Fidem cl venerationem, (non enim minus csl se demittentes, partim literis, parlim sine literis, haereticus,qui non credit.aut non veneratur Scrip­ quasi jure quodam non scripto servanda com­ turam illam, quae dicit: De omni verbo otioso reddent rationem in die judicii·, quam qui non mendarunt. Athanasius in lib. dc decr. Aicanae Synodi con­ credit, aut non veneratur illam: Diliges Dominum tra Euscbium: Acce. inquit, nos quidem cx Pa­ Deum tuum clc.), ha etiam in Traditionibus quae­ tribus ad Patres per manus traditam fuisse hanc dam sunl majora, ct quuedam minora quoad obli­ sententiam demonstravimus. Vos autem, o no­ gationem agendi, el tamen omnia aeque obligant vi Judaei el Caqhie discipuli, quos tandem ad Fidem, cl venerationem. El eodem modo quae­ verborum vestrorum potestis ostendere proge­ dam sunl Traditiones majores quoad obligationem, nitores'! Basilius lib. de Spin sanet, cap. 27. quam quaedam Scripturae, quaedam minores, cl Dogmata. inquit, quae in Ecclesia servantur ac quaedam aequales; cum tamen omnes Traditiones, praedicantur, parlim cx conscripta doctrina ha­ el omnes Scripturae sint aequales, quantum ad Fi­ bemus. partim ex Apostolorum traditione in my­ dem cl venerationem,quae iliis debetur, cum pro­ sterio ad nos delata recepimus. Quae utraque ficiscantur ab eodem auctore Deo. cl veniant ad camdem ad pietatem vim habent, et'nemo his nos per manus ejusdem Ecclesiae Catholicae,quae contradicit, qui vel mediocrem saltem Ecclesia­ est mater nostra ei Christi sponsu. Denique llcrmannus non contentus iis, quae sticorum jurium experientiam habet etc. Ei enu­ merat continuo plurimas Traditiones non scriptas; Brenlius el Kcmnilius dixerant, addit: Ista omnia non esse Uasilii sed inserta inlibro Uasilii ab ali­ el similia habet cap. 29. Itespondel Kemniliusî hacc quae Basilius refert, quo nebulone. Quae sane expeditissima responsio non esse dogmata Fidei, aut morum, sed tantum est: sic enim facile csl solvere omnia arcumenla: ritus quosdam liberos, ul signare se signo Crucis, neque adfcrl aliam probationem llcrmannus, quam adorare nd Orientem, benedici aquam etc. Al me­ Erasini testimonium,qui visus csl sibi nescio qumn minisse. debet hcmnilius sc dixisse, non posse o- diversitatem styli olfecisse in his capitibus a supe­ slcmli ullum ritum certo ab Apostolis institutum : rioribus. At b. Joannes Damascenus longe anti­ hic autem Basilius audacter enumerat plurimos ab quior el doctior, cl in Basilii scriptis magis versa­ Apostolis mslilulos.Deinde, etsi non sil necessaria tus, nihil tale olfacere potuit. Is cnim( ul omittam ad salutem observatio aliquorum ex his ritibus.ta­ recciiliores plurimos) inorat, t.pro Sanci, ima· men necessarium est ad salutem credere esse be­ gin. sic ait: Sic ad verbum ail I). Hasilius in vigene institutos, et cos non contemnere: quemadmo­ simoseptimo capite illius libri, quem de Spiritu dum mulla quae sunl in Scripturis, non sunl ne­ sancio triginta distinctum capitibus ad Amphilo­ cessaria ad salutem, ul quod vir aperto capite orel, chium scribil: Quae in Ecclesia servantur, el cl mulier velato l.Corinl. 11. cl tamen ncccssc csl praedicantur instituta, partim ex scripta con­ ad salutem ista credere, cl non contemnere. stant doctrina, parlim Apostolorum Traditio­ Denique Basilius non solum ritus quosdam, sed ne etc. etiam quaedam referi essentialia, ul confessionem Gregorius Nazianzenus orat. 1. in Julianum ul­ Fidei, id csl, Symbolum Aposlolicuin, quod ex Tra­ tra medium, postquam dixerat, propter dogmata ditione habemus, el olei unctionem in Sacramento Testamenti veteris cl novi, doctrinam Ecclesiae vi­ Confirmationis: quaedam cliam alia commemorat, sam fuisse Juliano mirabilem; addit continuo: Cuequae etsi ex se non sint necessaria, tamen post­ lerum. inquit.majorem atque insigniorem ob for­ quam praecepta sunl, itu sunl necessaria, ul si de mas Ecclesiae nobis traditas, atque in hunc us­ Industria omittantur. graviter peccetur,ul signum que diem conservulas etc. Explicui nutem postea, crucis in consecratione aquae.Eucharistiae,Chrisma se figuras Ecclesiae vocasse disciplinam, politiam, Ii-. n>:< non abrenum ialio Satanae, el pompis ejus ordinem Ecclesiae , rationem psallendi, modum in Baptismo clc. Dicil enim Augustinus tractat. 118. poenitentiae imponendae, sacraria in templis, mo­ in lo.Xrne signo Crucis nulla Sacramenta rile per· nachatum, virginum coenobia, el alia permulta, ngueiidcm docelCbrysoslomusbomil.35.inJ!allli. quae ex sola Traditione habentur. Quae omnia Ju­ Brenlius aoietij inverecundior respondet: hos Ba­ lianus voluit Ethnicos imitari,ul eo modo Christia­ sil'» "Ciiienlias esse ex naevis el erroribus Basdii, nos facilius traheret ad paganismum. Chrysostomus in 2. Thessal. 2. Patet, inquit, qui pro honore tanli viri deberent silentio legi: ct ni·" votai porcos ei imitatores Cham, qui Patrum quod non omnia per epistolam tradiderint Apo­ n T’ ri'"i lurp luîmes denudamus.Son enim exi­ stoli, sed multa sine literis. Eadem vero fide di I.IIiEIl QI AllTl'S gnasunl tamisla, quam ilia. Idemhabent Theo· phylaçlus el Oeruinemus. Ilie illud notandum, ruin Basilius, Clirysoslomus, Theopbilaclus, Oecumcmus aequenl Iradiliones Scripturis, (pud sil judi­ candum de censura hemuilii, qui nit: Insignia om­ nino audacia, est, auctoritati, el majestati Scrip­ turae canonicae aliquid acquarc’.el passim ridel Concilium Trideulinum, quod pari pielalis ulTeclu veneretur Iradiliones el Scripturam. Idem Chrysusluinus bom (>’.). ad populum,el horn. 3. in cpisl. ad Philipp: Jon frustra, inquit. ab iposlolis san­ citum csl, ul m celebratione. venerandorum my­ steriorum iw.iHuriu liat eorum, qui lune disces­ serunt. A'overunt illis mullum lune emolumenti fleri, mullum utilitatis. Theophilus lib. I. cl 3. Paschali, discrie doccl, legem jejuniorum Aposlolicam esse Traditionem. Cyrillus Hierosolymitanus in caleeh. myslagog., nihil Iere explicui aliud, quam Tradiliones non scriptus de Bapiismo, ct aliis Sacramentis. Epiphanius haeres. .*>.>.qmic csl Meleliisedecianonnn: Termini, inquil, nobis positi sunt, el fundamen· la.el aedificatio Fidei: Apostolorum Tradiliones, el Scripturae sundae, el successiones doctrinae, el undequaqiie veritas 1) i munita est: cl nemo ilccipiaiur n ot is fabulis. Item nacres, til. quae csl Aposlulicorum: Oportet, inquit, el Traditione uli, non enim omnia a divina Scriptura accipi possunt, Quapropter a liqua in Seripluris,aliqua in Traditione sancti Apostoli tradiderunt. Simi­ lia vide haeres. Î5. Aeni el in compcnd. duel. Ad haec nihil respondent, nisi blasphemando, Epiphamum delectatum esse nimium Traditioni­ bus el apocryphis fabulis clc. El niler alia pulal brenlius non ferendum, quod Epiphanius dixerit, aposlulicam esse Trad.lionem.quod non liceat uubere pusi votum emissum virg.nihilis: cum nimi­ rum id Icccnnl primi pareilles Liiibcranorum l.ullierus cl Calbanna, sed haec alibi suo loco rcfciIcnliir. Dnnascenuslib. i . cap. 17. Plurima inquil, Aposlo i sine scripto tradiderunt etc, Mulla cliam Hubei orat, pro nnagin. sanci. E\ Latinis. Tertullianus lib, dc Cor. mil cap.3. Etiam, impnl, in Traditionis obtentu exigenda csl. inquis, auctoritas scripta.Ergo quaeramus, an cl Traditio non scripta non debeat recipi. Plane negabimus rei ipiendam. si nulla exem­ pla praejudicent aliarum observationum. quas sine ullius Scripturae instrumento, solius Tradi­ tionis titulo, exinde consuetudinis patrocinio vindicamus. Deinde enumeratis caeremoniis Bap­ tismi, signi Crucis, Sacrificii anniversarii pro de­ functis, ei alus quibusdam c. 5. subdit: Harum, inquil, d aliarum ejusmodi disciplinarum si le­ gem expostules ScriplUrarum. nullam invenies: Traditio libi praetendetur auctrix, consuetudo confirmatrix, el Fides observatrix. Idem passim Traditione ulendum doccl, lib. I. coni. Marcion.; lib. 2. ad uxorem; lib. de veland. virg. et lib. de praescripl. Ir.crcl. ubi ex instituto doccl, haereti­ cos non cx Scripturis,sed cx Traditione confutan­ dos. Quae ad haec loca respondent, jam confutata sunl, cum ageremus de Irenaco, cl Basilio. 1z7 B. Cyprianus lib. I. cpisl. 12. 1'ngi quoque necesse est, inquil, cum, qui baplizatus sit etc. Al coastal, nihil de chrismate in Scripturis haberi, sed lanium in Trndilione. Idem lib. 2. cpislol. 3. Admonitos nos scius, ul in calice offerendo Do­ minica Traditio servetur, neque aliud 'fiat a no­ bis, quam quod pro nobis Domitius prior fecit, ul calix, qui in commemorationem ejus offertur, mixlusvino offeratur. ilcspondcl Kemnilius: lo­ qui Cyprianum de traditione scriptu. Al falsum est. non enim aquae meminerunt Evungclislae.Hcrmannus dicil: quia non csl scriptum,Dominum po­ suisse aquam in calice, melius esse non ponere: sic enim Dominum fecisse. Al cum neutrum scrip Ium sil. mirum est, unde lanium sibi assumai Hermannus. ul velit sibi polius, quam Cypriano credi. Brenlius vcrlil se ad contumelias , dicil enim: Cyprianum semper esse nimium in suis opinioni­ bus asserendis, el haec illi incogitantor excidisse. Et ratio Brenlii csl, quia videtur Cyprianus inep­ ta ratione probare hunc ritum: dit il enim: Debere misceri aquam t ino, quia t inum significat Chrisium, aqua populos Ecclesiae: el dum miscetur aqua vino. Ecclesia jungitur Christo: si autem vinum solum consecraretur, jam inciperet Chri­ stus esse sine Ecclesia. Quod certe ridiculum vi­ detur.Quis enim credat,si unus sacerdos non mi­ scuerit aquam cum t ino in calice,mox Christum amissurum Ecclesiam? Al non animadvertit Brenlius, vel animadvertere fortasse noluit, Cypiianuni non de reali conjunctione, vel separatione Christi el Ecclesiae agere, sed lanium de significativa. Rectissime enim in materia Sacram nitorum argu­ mentamur ab imperfecta significatione. Praeiere·.. Cyprianus non vult servari hunc nlum propter il­ lam ralionem praecipue: sed quia Dominiis sic do­ cuit: ratio autem illa addilu csl, ul oslendalur Tra­ ditio rationi conformis esse. Quocirca, etiamsi Cyprianus non attulisset convenientem ralionem. non proplerca negandum essel, rilum hunc esse servandum, vel a Domino traditum. S. Hilarius lib.con.Constant. Imperat, circa me­ dium, objicienti Ariane Principi: Nolo,verba quae non scripta sunl legi; Respondet: Hoc tandem, impnl, rogo, quis Episcopis jubeat? quis apostolicae praedicationis velet formam? Dic prius, si recte dici putas, nolo adversus nova venena no­ vas medicamentorum comparationes etc. Quibus verbis duo indicat llilariuspinum, praedicationem consubslanlialilalis Patris el l ilii esse Aposlolicac praedicationis, licet expresso non sil scriptum,Fi­ lium esse Patri consubstantialem; alterum, nomen ipsum esse quidem novum, sed tamen relinendum, licol non sil scriptum, quia conforme est praedicationi aposlolicac. ilermannus hunc locum sua glossa depravat., sic enim exponit: Hoc, inquil, rogo, quis Episco­ pis jubeat, idesl, ut aliquid extra Scripturam pfOferanl. Al si ista est bona glossa. Hilarius con­ senui cum Constantio: igitur mule subjicit Dic prius si recte dici putas, nolo adversus nova ve­ nena etc. Quid, quod toto libro fere hoc agit,ut nomen retineatur? al secundum glossam Hermanni aboleri polius voluisset. 128 DE VERBO DEI S. Ambrosius lib. de iis, qui inil. mysler. cap. G. Illa consuetudo, quam cliam tunc homines 2. cl fi. ci lib. I. de Sacram, c. 1. cl 2. explicat sursum versus respicientes non videbant a po­ ritus, qm ab universa Ecclesia servantur in Bap­ sterioribus institutam,recte ab Apostolis tradita tismo, qui nusquam scripti inveniuntur in divinis creditur. El lib. 4. cap. 24. Quod universa, in­ Litciis, et quos cactcri constanter referunt in A- quit , tenet Ecclesia, nec Conciliis institutum, postolus auctores. Serm. 25. 34. el 36. docet.Qua­ sed semper retentum est , nonnisi auctoritate dragesimam u Christo praeceptam. Episl. 81. cl aposlolica traditum rectissime creditur. Ellib. serm. 38. docet. Symbolum Apostolorum Aposlo- 5. cap. 23. Apostoli, inquit. nihil quidem ex licam e>j.e Traditionem non scriptam. Contra Am­ inde perceperunt . sed consuetudo illa, quae brosium multa blasphemat llcrmannus, sed nihil opponebatur Cypriano, ab eorum Traditione exordium sumpsisse credenda csl,sicut sunl mul­ oflkiunl nostro proposito. S. Hieronymus in episl. ad Marcellum de error. la, quae univer a lend Ecclesia, et o‘j hoc ab AMontani: Aos, inquit, unam Quadragesimam se­ pusiolis praecepta bene creduntur, quamquam cundum Traditionem Apostolorum, tempore no­ scripta non reperianlur. Item lib. de unital. Ec­ bis congruo jejunamus. Item in dial. adv. Luci­ cles. cap. 22. Hic forte dicis, inquit, lege mihi, fer. ante medium, cum haereticus dixisset: Mulla, quemadmodum Christus suscipi jusseril eos, qui quae per Traditionem in Ecclesiis observantur, ab haereticis transire ad Ecclesiam volunt. Huc auctoritatem sibi scriptae legis usurpaverunt .Re­ aperte atque evidenter, neque ego lego, nec tu spondit Orthodoxus: Xon quidem abnuo, hanc etc. El postea subdit: Cum hoc nusqum legatur, esse Ecclesiarum consuetudinem: sed quale esi, credendum esse testimonio Ecclesiae, quam ve­ racem esse Christus testatus est.Similia habellib. ut leges Ecclesiae ad haeresim transferas? S. lugihlimis episl. IIK. lita autem, quae non 1. coni. Crescon. cap. 31. 32. el 33. Ad haec Kcmnilius respundel duo. Primo Augu­ scripta.scd tradita custodimus, quae quidem lo­ lo terrarum orbe servantur, datur intelligi vel stini quaestionem in islis locis esse, an posset pro­ ab ip>is Apostolis, vel plenariis Conciliis, quo­ ferri exemplum ex Scriptura, quo haereticus ali­ rum est in Ecclesia saluberrima auctoritas.com­ quis rcbaplizatus, vel sine novo Baptismo suscep­ mendata, atque statuta retineri: sicut quod Do­ tus fuisse doceretur: non aulcm, an essent rebap­ mini Passio, cl llesurrcctio, et Ascensio in coe­ tizandi, vel non rebaptizandi haeretici: el quidem lum. ct Adventus de coelo Spiritus sancti anni­ Augustinum putasse, non posse proferii lale exem­ versaria solemnitate celebrantur.Ad hoc respon­ plum, cl hoc docere in locis allegatis. Secundo det Hermannus. multa garriens, et tandem con­ flil:Auguslinum sine dubio credidisse exstare certa cludens: Cur. inquit, Augustine. extra Scriptu­ el aperta testimonia in Scripturis,quibus probetur, ram Traditiones cum aliis Patribus Ecclesiae non esse haereticos rebaptizandos; proinde hanc oblrud s’ Itaque fatetur llcrmannus, Augustinum Traditionem esse scriptam. Primum probal ex lib. I. coni. Cresc. cap. 33. cum aliis Patribus agnoscere Traditiones non scrip­ tas. Quae sane confessio sufiiccre deberet, si quid ubi AuguSltnus ait: Proinde quamvis hujus rei haberet sanital s, ad ipsius petulantiam coercen­ certe de Scripturis canonicis non proferatur exemplum etc. el similia habet Hb.de unii. Eccles, dam. H Brenlius dupliciter respondet. Primo dicit: cap. 19. Secundum probat, primo,ex lib. 1. cont. si 'erum sil, hanc esse aposlolicam Traditionem, Donal, cap. 7. Xe videar humanis argumentis non esse accipiendam ul legem necessariam, sed agere, ex Euangelio profero certa documenta. ul liberam observationem. At conlra: nam Augusli- Secundo, ex lib. 2. cap 14.Quid sit perniciosius, nus ibidem subdit: Ilia vero quae per loca terra­ utrum omnino non baptizari, an rebaptizari, rum regionumque variantur etc. liberas habent judicare di/fidle est: verumlamen recurrens ad observationes. I bi Augustinus distinguit inter has illam stateram Dominicam, ubi non ea? humano aposlolicas Traditiones necessarias, el observatio­ sensu, sed ex auctoritate divina rerum momen­ ns liberas. Secundo dicit Brenlius: Augustinum ta penduntur, invenio de utraque re Domini falso docere, ista festa esse ex aposlolica Traditio­ sententiam. Tertio, ex lib. 4.cap.0. Huc accedit, ne. cum Apostolus arguat Galal. cap. 4. quod dies quod bene perspectis ex utroque latere disputa­ observarent cl tempora. Sed respondet Augustinus tionis rationibus, el Scripturarum testimoniis, epislol. Hl), cap. 7. Apostolum reprehendere cos, potest etiam dici, quod veritas declaravit, hoc qm secundum Astrologorum regulas observant tem­ sequimur. Quarto, ex lib. 4. cap. 24. Veraciter pora. Ellib. cont. Adimant, cap. 1G. dicit. Aposto­ conjicere possumus , quid valeat in parvulis lum loqui de festis Judaeorum,non Christianorum. Baptismi Sacramentum,ex circumcisione carnis Quomodo exponunt etiam Hieronymus cl Chryso- etc. Quinio, cx lib. 5. cap.4.Quisquis el de prae­ slomuM. Ambrosius aulcm ulramque simul exposi­ terita Ecclesiae consuetudine, et posteriori robo­ re plenarii Concilii, el tot laniisque sanctorum tionem amplectitur. Idem vero Augustinus lib. 2.de Bap. coni. Do­ testimoniis et perspicuis rationibus veritatis inletnat. cap. 7. Quam consue ludi nem. inquit, credo ligit, Christi Baptismum verbis Evangelicis con­ rr aposlolica Traditione venientem, sicut inulta secratum, non fieri cujuslibel hominis perversi­ quae ion inveniuntur in literis eorum, neque in tate perversum. Scxlo, ex lib. G. cap. I. Poterat Concilio* posterorum, ct tamen quia per univer- jam sufficere, quod toties repetitis rationibus,ad­ » un custodiuntur Ecclesiam, nonnisi ab ipsis junctis cliam divinarum Scripturarum docu­ traditu, ct commendata creduntur. Ellib. 4. cap. mentis, ostendimus. Septimo, cx lib. 5. cap. 23. LIDEll QUABTl'S Contra mandatum Dei esse, quod venientes ab haereticis, si jam illic Baptismum Christi acce­ perunt , non, baptizantur. Scripturarum qua sanctarum auctoritate ostenditur! sed plane oslcnditur. Octavo, ex lib. .’>. cap. 26. Quod nos admonet, ut ad fontem recurramus, idest. ad aposlolicam Traditionem, el inde canalem in nostra tempora dirigamus, optimum est, el sine dubitatione faciendum. Traditum est ergo nobis, sicut ipse commemorat, ab Apostolis, quod sil unus Deus, cl unum Baptisma. llespondeo ajunxil quod omisil Kemnilius: quoniam quaestionis hujus ob­ scuritas magnos viros, el magna charitate prae­ ditos putres Episcopos ita inter se compulit, sal­ va pace,disceptare atque fluctuare, ut lotius Or­ bis Concilio quod saluberrime sentiebatur.cliam remotis dubitationibus firmarelur;ci lunc demum addit; Ex Evangelio profero certa documenta. Dixit ergo Augustinus, non potuisse ex Spripluris liniri quaestionem illam ante Concilium Eccle­ siae plenarium, sed postquam Concilium exipliea\ il dubitationem, cl quaestionem lotam, jam adferri posse certa documenta Scripturae. Sciiplurae enim explicatae a Concilio firmiter cl certo probant id. quod antea non firmiter probabant: quod etiam veruiu esse ostendit locus cx Evangelio. quem adferl b. Augustinus. Adferl enim illud Luc. 9. .Volite prohibere’, qui enim non est contra vos, pro vobis est. Quo Leo ostenditur , extra Ecclesiam jxjsse esse aliqua dona Dei. ul erat illud donum ejiciendorum daemonum: an autem inter illa etiam Baptismus numerandus esset, non potest colligi cx isto loco solo. Ad secundum respondeo: locum illum non esse ad propositum ; ibi enim Augustinus probat cx Scripturis, non licere rebaptizare, quando quis ve­ rum Baptismum semel in Ecclesia Catholica susce­ pit, non aulcm probal, Baptismum haereticorum esse verum Baptismum, de quo csl nostra quae­ stio. Docere enim eo loco volebat, posse admitti in Ecclesiam per poenitentiam cos, qui agnoscebant se male fecisse rebaptizando Catholicos. Aeque aliud Scripturae testimonium profert, nisi illud Joan. 13. Qui lotus est, non indiget ut iterum lavet. Ex quo loco nemo colligeret, Baptismum haereticorum esse ratum, sed solum ( quod Augu­ stinus colligit ) post verum Baptismum non esse addendum alium Baptismum, quod nec Donatislac negassent. Ad 111. IV. V. cl VI. dico: Augustinum ibi adferre conjecturas ex Scripturis,quae post definitio­ nem Concilii, ct exploratam Traditionem non scriptam, aliquid valent ad veritatem confirman­ dam; per se aulcm non sufficiunt. Id patet ex ver­ bis Augustini, ubi semper ponit Scripturas post consuetudinem, cl Concilium,ct utitur illis verbis: Accedit huc; Conjicere possumus: Addilis etiam Scripturis etc. Ad septimum dico: Kemnilium mala fide ci­ tasse. Illa enim verba Scripturarum auctoritate sanctarum plane ostenditur non referuntur ad su­ periora, quae posuit Kcmnilius. sed ad sequentia, quae ille tacuit. Sic enim ait Augustinus: Plane oslcnditur,multos Pseudochrislianos.quamvis non habeant eamdern charilatem cum sanctis, sine qua nihil prosunt quaecumque sancta habere po­ tuerint. Baptismum tamen communem habere cum Sanctis. Ubi B. Augustinus dicit certum esse 130 DE ΪΕΠΒ0 DEI t.\ Scripturis, mullos Christianos baptiznfos in Ec­ clesia perdere chnrilatem, el (amen non perdere Baptismum,id quod elfani Donalisiac concedebant: non autem dicil. cerium esse ex Scripturis, Baptis­ mum datum ab haereticis esse ratum. Practerca. etiamsi illa verba referrentur ad su­ periora. adhuc nihil babcrel Kemnilius: nam ibi < liam non dicit Augustinus certum esse, Baptis­ mum haereticorum esse ratum.sed dici', certum es­ se. eum qui verum Christi Baptismum accepit, nun debere rebaptizari, quod eliam Donalisloe conce­ debant: sed postea supererat quaestio: an Baptis­ mus haereticorum esset verus Christi Baptismus, necne. Ad octavum dico: ibi Augustinum non probare cx Scripturis sententiam suam, sed referre, qua Scriptura conabantur adversarii probare contra­ riam sententiam. dc Ncslorio. Eutyclielc, Dioscoro referi Basilius Ancyranus Episcopus in confess.. Cnlhol., quam recitavit in VII. Synodo Act. I. Idem dc Apostoli­ cis sui temporis Bernardus horn.(16. in Caul. Idem dc Joanne Wiclcfo . Thomas Waldcnsis lib. 2. doclr. Fid. ant. cap. 49. Ab his ergo quasi per ina­ nus acceperunt Lutherani dogma suum de Tradi­ tionibus contemnendis: ut nos a sanctis Patribus nostrum didicimus, dc iisdem cum omni honore recipiendis. Ilis adde morem omnium gentium. Nam Judaeos habuisse aliquas Traditiones extra Scripturam, do­ cent Origenes hom. 5. in Numer. et in Comment, cap. 3.ad Hun. et Hilarius in Psal. 2. necnon Ana­ tolius antiquissimus auctor Christianus apud Euseb. lib. 1. hislor. cap. 28. El quamquam non de­ sunt aliqui Catholicorum, qui negant ullam fuisse Traditionem non scriptam apud Judaeos: tamen non possum illis asscnliri, cum. ul supra docui­ mus. non omnia sullicienter continuerit lex vetus CAPL'T VIII. scripta, et mullo Icnporc populus ille, eliam post Mosen natum, sine lege scripta vixerit. Idem probatur quatuor aliis Argumentis. Deinde omnes profanae Respublicae magna ex parte legibus non scriptis reguntur, Pericles apud Praetor communem hunc Patrum consensum,id- Thucydidem parliNrjus Athenarum in scriptum et jpsuni suadet consensus haereticorum in Traditio­ non scriptum. Aristoteles lib. 3. polit, c. 11. parnibus contemnendis. I t enim cx communi con­ lini optimis legibus, parlim arbitrio optimi viri ci­ sensu sanctorum Patrum omnium aetatum, reci­ vitatem regendam esse slaluil. el lib. 5. de mori­ pientium Traditiones.colligimus,eas esse recipien­ bus c.4. judicem sive arbitrum, jus animatum vo­ das: ila ex communi consensu haereticorum om­ cal: quod videlicet aliud quodd nn praeterea exstet nium . Halum rejicientium Traditiones, colligimur, jus scriptum veluli mortuum.Porro Lacedaemoniis eas non esse rejiciendas. De Valentinianis, Mai- Lycurgus nullam legem scriptam dare voluit, ul ait rionistis. cl similibus Icslantur Irenaeus lib. 3. Plutarchus, sed solis Traditionibus vivere, quo es­ cap. 2. cl Tertullianus dc praescripl. quod Tradi­ sent in agendo, quam in legendo diligenliorcs. 1tiones Ecclesiae non scriptas rejicerent. dem placuisse Ciceroni salis apparel ex lib. 1. dc Cyprianus quoque cum errorem illum de Ana- legibus. El idem de sapientibus Gallorum scribil baptismo defendere vellet, non abler id facere po- Caesar lib. 6. de bell. Gall. tuil, quam n Traditione ad Scripturam provocan­ Aobilissimi Philosophorum Pythagoras, el So­ do, ul apparel e\ cpisl. ejusdem Cypriani ad Pom­ crates. cum plurima docuerint, nihil tamen scrip­ pejum, et ex idlera ad Jubajiinum. Quamquam an­ serunt. ut b. Augustinus docet lib. 1. de Cone. Etea Cyprianus Traditiones agnoverat. ul supra o- vang. cap. 1. nisi quod Socrates fabulas ab zEsopo slendimus, errorem eliam posteriorem eum corre­ scriptas versibus proscquulus esi. Denique in Jure xisse ante mortem, existimat B. Augustinus in c- civili. I. dinlurna fT. de legibus. el in Jure cano­ pisl. 48. nd Vincent. nico disl. t. car.Consuetudo, eadem tribuitur aucDonalisloe quoquo semper Scripturas urgebant, tordas legi scriptae, el consuetudini non scriplae. el b. Augustinus cis Traditiones, el Ecclesiae con­ Itaque nalura ipsa quodammodo clamare videtur, suetudinem objiciebat lib.de unii. Eccles.cap. 19. Traditiones non scriptas, vel necessarias, vel cer­ el alibi. te utilissimas esso. Ariiinos nullo modo qnidquam nraeicr Scriptu­ Accedat Ecclesiae Catholicae dignitas. Nam ul ras admisisse, testatur Hilarius, qui in lib. coni. olim Judaei excellebant omnibus nationibus, quia Cons'anl. introducit Arianum dicentem: Volo ver­ credita erani illis eloquia Dei, ul dicilur Rom. 3. ba, quae non scripta sunt. legi. Maximinus Aria- ila nunc praestat Ecclesia Christi omnibus Seclis, nus apud Augustinum lib. I.'cont. Maximin, sive quod ipsa sola.quippe quae sponsa Christi est no­ coital, cum. Maxim, in principio sic ait: Si quid verit omnia mysteria ver e religionis el conscia sil 4« dinnis Scripturis protuleris, quod commune secretorum sponsi, el proplerca appelletur colum­ •■it min omnibus, necesse est ul audiamus: eae na et firmamentum veritatis. I. Timol. 3. Alsi r- rt> ·■.<·, . quae extra Scripturam sunt, nullo omnia essent scripta, cl apertissime, ut haeretici comi π netus,'tucipiuntur. Praeterea cum ipse dicunt, nullum esset privilegium Ecclesiae: nam Domina* moneat nos. et dicat: Sine caussa co­ nihil minus scirent haeretici, el pagani, el Judaei ti· ' me d· · ■ .n< , madata.ri praecepta hominum. de mysteriis Fidei nostrae, quam nos ipsi, atque Idem t< statur Epiphanius haeres. 09. cl 13. Antistites nostri sciunt: neque esset verum quod Anan» s cum Thessalonicenses in numero Sanc­ clesiae non scripta. Quocirca Theodorclus , qui torum haberet, el Fidem atque charitatcm eorum lib.l.c. 7. narraverat hanc orationem Constantini, miris laudibus extolleret, lamen I. Thess. 3. dicit: idem cap. 8. referi, prolates fuisse ulrinque Scrip­ (Λα ales, ul videamus faciem vestram,cl comptai- turas, el cum ex iis non convincerentur Ariani, eo quod easdem Scripturas abler exponerent, quam musquue désuni Fidei vestrae. Aula Secundo, ea quae sunl simpliciter necessa­ Catholici, damnatos eos fuisse cx sermonibus non ria, iposlulus consuevisse omnibus praedicare: scriplis, pie lamen intclleclis; cui damnationi Con­ aliorum aulem non oun.ia omnibus, scd quaedam slanlinum assensum esse,nemo unquam dubitavit. Profert (|UurloAllianasiuin,qui in Oral.coni.Gent, omnibus.quae nimirum omnibus utilia erant.quae­ dam solis Praelatis, Episcopis, el Presbyteris, ul in ipso imiio; Sufficiunt per sc inquil, sacrae ac de ratione gubernandae Ecilesiie.de Sacramentis divinitus inspiratae Scripturae ad omnem, in­ administrandis, de refellendis haereticis etc. sicut structionem veritatis.Respondeo: illud Omnem de etiam modo alia disputantur iu scholis inter doc­ suo adjecisse Keinniliutn: nam Aihanasius non ha­ tes, alia explicantur iu concione populari. Sic Aci. bet,nisi ad veritatis indicationem. Loquitur enim 20. \piislolus seorsim instruit Episcopos Asiae. ibi,non dc omnibos dogmatibus,sed solum de duo­ >ic I. C n . 2. sapientiam loquitur inter perfectos. bus. quae sunl argumenta duorum librorum,quos Sic. 2. lim. 2. Haec, inquit, commenda fidelibus ad Macharium scribit; videlicet, quod idola non Iminmibiis, qui idonei erunt et alios docere. Sic sini Dei, cl quod Christus sil verus Deus cl simi­ Irttiaeus lib. I. cap. 43. dicit. Apostolos cum E- liter homo, quae duo habent in Scripturis expres­ piii op.Au tradidisse successoribus charismascien­ sa testimonia. Praeterea Aihanasius ibidem addit, Scripluras quidem sulllecrc ad indicationem vetiae. Ilis notatis, dico; illa omnia scripta esse ab A- vilalis horum duorum dogmatum; lamen non sine postolis. quae sunl omnibus necessaria, cl quae explicalionc sauciorum Patrum, quorum libri cum i, si p. l >ai oiuiiili is vulgo praedicaverant, alia au­ non facite ab omnibus haberi possint.dicit sc velle lem ut n uiunia scrip·..’. e;3c. Cum ig.lur Irenaeus scribere dc his rebus, quid a majoribus ipse didi­ a,l, \[ jslotes scripsisse quae praedicaverant in cerit. LIRER QUARTUS Profert quinio Bnsilium in Serm. dc Fid. con­ fess. ubi sic loquitur: InfidelilaUt argumentum fuerit, cl signum superbiae certissimum, si quis emum, quaescripta sunt, aliquid velit rejicere, oui eorum, quae non scripta, introducere. El si­ milia hubol in Sumin. mural. 72.cap. 1. el Summa 80. cap. 22. Respondeo: Loquitur Rasilius de ns, qui addunt nd Scripturae dogmata, idiqua alia con­ traria cl aliena, Scriplurisque repugnantia. Nam in eudem Sermone de confessione Fidei dicit, se cotdra haereticos disputantem saepe usum cssc sermonibus non scriptis: lamen cum Sciipluris consenlicii ibus; cl Apostolum quoque non solum cx Scripturis, sed etiam ex Philusopbis testimonia accepisse, quando illa non erant contraria Scrip­ turis. Addo cliam, de iis quoque Rasilium loqui, qui non contenti vocibus scriptis, cx proprio capi­ te inveniunt alias. Id enim superbiae signum est certissimum. Itaque agit dc Traditionibus, quae excogitantur a privatis hominibus, non dc iis, quas ab Apostolis Ecclesia per successiones Episcopo­ rum accepit. Alium locum affert cx episl.80. ubi Basilius ait: Aon putamus aequum esse, ul quae apud ipsas obtinuit consueludo.pro lege et canone habeatur redae doctrinae. Stemus itaque arbiti (Uni a beo inspiratae Scripturae. Respondeo: omisit Kcmnilius verba, quae erant in medio,cl contra illum fa­ ciebant.Erat enim lunc quaestio, an dicendum essel.etse in Deo 1res hypostases, cl unam naturam. Aliqui dicebant,non cssc sic dicendum,el profere­ bant pro argumento consuetudinem suae reg ouis, ubi talibus verbis nemo uteretur. Quibus respon­ det Basilius, qui contrarium sentiebat, in ali s re­ gionibus esse consuetudinem ut dicerent in Deo 1res hypostases, et unam naturam: el ideo si nol­ lent ipsi acquiescere huic consuetudini, non esse etiam aequum, ul ipsi suam aliam consuetudinem vellent cssc regulam, scd starent utrique judicio Scripturae, quam nemo rejicere potest. Hic igitur vides, non agi de Traditione in Ecclesia recepta, scd de particularibus consuetudinibus.Deinde Ra­ silium ideo provocasse a consuetudine ad Scriptu­ ras, quia cx consuetudinibus contrariis mini certi statui poterat. Sexto profert Ghrysoslomum liom.l. in Maith, hom. 3. in 2. ad Thessal. el hom. 13. in Ge­ nes. ubi Chrysoslomus dicit, Scripturam cssc uti­ lem , cl claram in rebus necessariis. Scd quor­ sum haec ? Deinde profert ejusdem testimonium ex hom. 49. in Mallh. ubi exponens illud cap. 24. Tunc qui in Judaea sunt fugiant ad montes· dicit, tempore hacresum non cssc ullam rationem inveniendae veritatis , nisi lc< lioncin Scriptura­ rum. Sed hoc testimonium non est Chrysostom , scd Auctoris operis imperfecti, qui vel fuil Aranus, vel certe opus ejus ab Arinnis mullis in lo­ cis depravatum esi. Nam hom. 48. haereticos vo­ cat homousianos, cl hom. 49. eonlra eosdem fe­ re semper loquitur, el propteren totus hic lucus tanquarn ab Arianis insertus, è quibusdam codi­ cibus nuper emendatis sublatus est. Aliud pro­ fert testimonium Chysuslmni ex hom. in Psal.95. circa fincm’.Si quid dicitur absque Scriptura,au- 137 dilorum cogitatio claudicat.nunc annuens, nunc haesitans: verum, ubi ex, Scriptura divinae vo­ cis prodiit testimonium, el loquentia sermonem, el audientis animum con/irmal. Respondeo: cum in verbis immediate praece­ dentibus Chrysoslomus dixerit:Xeque enim oportet quidquam dicere sine testibus, solaque animi cogitatione intelligere debemus, eundem, (cum continuo subjugii: Si quid dica'ur absque Scrip­ tura ) subii.lelligi voluisse, std sola animi cogi­ tatione. Itaque sensus verborum ejus is est, ul si quiil dicatur cx propria inventione , non ili facile persuadeatur, atque fieret, si quod dicilur Scripturae testimonio confirmari posset. Aliud pruferl ejusdem cx homil.l3.in2 epislol. ad Curinlh. Cum habeamus omnium exaclissimain trutinam, gnomonem, et regulam, divina­ rum legum assertionem, oro vos omnes, ul relin­ quatis, quid huic, vel illi videatur, et dc his a Scripturis haec omnia inquirite Respondeo: non loquitur de dogmaliLu·. Fidei,aut morum obscuris, sed de opinione carnalium, qui anteponunt opes paupertati, cum Scriplurae apertissime doceant, ixiuperlulem esse longe utiliorem ad salutem. Ita­ que Chrysoslomus nihil aliud hic dicit, quam magis credendum cssc Scripturis in hae parte, quam ho­ minum opinioni. Ultimo profert ejusdem Chrysostomi testimo­ nium ex Comment; r. in cap. 22. Mattii. Quidquid quaeritur ad salutem. lotum jam impletum est in Scripturis. Respondeo: loquitur Chrysoslomus do remediis viliorum,ac docet.nullum esse vilium, ad quod sanandum non inveniatur in Scriptura ali­ quod remedium.Quod etiam docet Basilius Oral.in 1. Psal. Sod quid haec valent contra tradiiunc»? Septimo pruferl Epiphanium. qui haeresi Gl. ait: Aus uniuscujusque quaestionis inventionem non ex propriis ratiocinationibus dicere possumus,sed cx Scripturarum conscqucnlia.Rcspondeo: non dicit Epiphanius. cx Scnplurarnm con­ sequentia solum : alibi aulem clarissime dicit, ul supra ostendimus, non omnia a Scriptura accipi posse, cl ideo necessariam cssc Tia dilioucm. Octavo pruferl Cyrdlum, qui lib. dc recta Fide ad Regio, sic ait: .Yeccssa rium nobis est. divinas sequi lilcras, cl in nullo ab carum praescripto discedere. Respondeo: non dicit, non licere ali­ quid dicere, quod in Scripturis non hiibealur; sed non licere contra Scripturas dicere. Hoc enim est non discedere a praescripto Scripturarum, quod quidem el nos libenter amplectimur; nec enim Traditiones cum Scriptura pugnantes unquam de­ fendimus. Item profert iilud ejusdem ex hom. 5. in Levit. Ego puto, in hoc biduo, duo Testamenta posse inlelligi, in quibus liceat omne verbum, quod ad Deum pertinet, requiri, et discuii.alque ex ipsis omnem rerum scientiam capi. Si quid aulem su­ perfuerit. quml non Scriptura divina decernat, nullam aliam debere lerliamScripluram ad auc­ toritatem scientiae suscipi. Respondeo primo: hu­ milias illas in Levilicum nun esso b. Cyrilli, sed Origcnis, vel nescio cujus alterius, qui passim literain destruit, ut mysticos sensus ex capite suo 1.1? DE VERBO DEI slaiuai.Proindchomilias illas non esse magnacauc- absque auclorilale et testimoniis Scripturarum, torii.iiis.Addc.qnod in co ipso loco auctor homiliac quasi Traditione Aposlolica sponte reperiunl, ni­ non excludit verbum Dei non scriptum,sed solum que confingunt, perculit gradins Dei. Denique tertiam Scripturam, idesl, humanam Scripturum, illud ex Commentar, in Psnl. 8G.in illud. Dominus quae sc pro divina venditare velit. narrabit in Scripturis populorum, el principnm, Profert nono Tbeopliylum lib. 2. Paschali: qui horum qui fuerunt in ea: Videte, inquit.quid di­ sic ait: Diabolici spiritus esl.aliquid extra Scrip· cat, qui fuerunt, non qui sunt, ul exceptis Apo­ turnrumsacrarumauctoritatem putare divinum. stolis, quodeumque poslca aliud dicetur, abscin­ Respondeo: loquitur dc libris apocryphis, qui pro datur, non habeat auctoritatem. diuiusa quibusdam supponebantur. Ineptum au­ Respondeo ad primum, depravatum esse locum tem csl, ne quid gravius dicam, quae de una re n Kemnilio. Sic enim Hieronymus habet: Sine au­ dicuntur, torquere ad aliam. clorilale Scripturarum garrulitas non habet /lProfert decimo Apollinarem, qui apud Euscbium dem.nisi viderentur perversam doctrinam.etiam lib. 5. hist. cap. 15. dii il, sc longo tempore distu­ divinis testimoniis roborare. Aon ergo vocat gar­ lisse scribere conlra Montani liacresim. ne videre­ rulitatem quod profertur extra Scripturam, sed di­ tur quibusdam aliquid addere Evangclico Dei verbo. cil, homines garrulos non invenire fidem apud ul­ Respondeo primo: ista verba non m omnibus co­ los, nisi suos errores ex Scripturis confirmare ni­ dicibus Inveniri. Secondo, non dicere cum aulo- tantur; quod maxime quadrat in haereticos. Ad se­ rcm. Evangclico verbo scripto. Tertio, inlelligerc cundum dico:illud etiam non fideliter cilalummam additionem novi dogmatis contrarii: nam ibidem Hieronymus non dixit universaliter.quod de Scrip­ accusat Monlanum.quod non servaverit doctrinam, turis auctoritatem non habet etc. Sed loquens dc quam Et clcsia ex Traditione, cl successione Epi­ particulari quadam sententia, qua quidam niteban­ scoporum ab Apostolis acceperat. tur ex libro apocrypho probare. Zachariam, quem Profert undecimo Tcrtullimium, qui lib. coni, Judaei occiderunt inter templum ct altare, luisse Jlcrmog. cap. 22. Adoro, inquil. Scripturae ple­ Zachariam patrem Joannis Baptistae.ait: Hoc quia nitudinem. Scriptum esse. doceat Hermogenis de Scripturis auctoritatem non habet, eadem fa­ oflhina. Si non csl Scriptum, timeat vae illud, cilitate contemnitur qua probatur. El sensus est, adjicientibus, vel detrahentibus destinatum. Ile- quia haec sententia probatur ex libro npocypho, s| undeu: loquitur Tertullianus de uno dogmate non ex canonico, facile contemnitur. Ad tertium t.mlmn, quod scilicet Deus creaverit omnia ex ni­ palet solutio: solum enim agit contra illos, qui hilo, non ix praejacente materia, ut llc;m g nes confingunt aliquid, el lamen videri volunt suum somniabat. El quoniam hoc dogma aperi ss me figmentum Apostolicam Tradilonem osse. Ad ulti­ continetur in Scripturis, dicil Teiltillianus.se ado­ mum dico: rej icerc eo loco Hieronymum ea, quae rare Scripturae plenitudinem, quantum ad hoc sunt aliena a doctrina Aposlolica , idesl, contraria dogma: cl addit, Hermogenem, qui addebat ad cl repugnantia Scripturis. Scripturam dogma contrarium, el repugnans ipsi Ultimo proferunt Augustini testimonia. Ac pri­ Scripturae, incidere in illam maledictionem, qua mum illud cx lib. 2. de doctr. Christ. cap. 9. In prohibemur addere, aut deirnhcrc Scripturae, ita his, inquil, quae aperte in Scripturis posita sunt ul veritas ejus immutetur. ■inveniuntur illa omnia, quae, continent l idem, Proteri duodecimo Cypr anum, qui sic loquitur moresque vivendi, llespondeo: loquitur de illis in episl. ad Pompejum: I nde csl, inquil, ista Ira- dogmatibus qualia sunt quae habentur in Symbo­ dilio? ulrumnc Dominica et Euangelica auctori­ lo Aposlolico. cl in Decalogo. Ideo idem Augusti­ tate d< 'ccndens, an d'· tposlolorum mandatis at­ nus lib. 2. dc peccatorum meritis cl remiss, cap. que epistolis vvnlens'lEu enim facienda esse.quae u’l. Credo, inquil.quod etiam hinc divinorum cscripta .'iinl. testatur Deus, et proponit ad Jesum loquiorum clarissima auctoritas esset,si homo si­ Nave div m:A'on rec< d<’l liber logis hujus cx ore ne dispendio promissae salutis ignorare non pos­ Ino. Si ergo aut in Evangclio praecipitur, aul in set. AI praeter ea mulla sunt alia, quae sola Tra­ Apostolorum epistolis aut actis continetur, obser- ditione habentur, ul supra ostendimus cx mullis vciur haec sancta Traditio elc. llespondeo: Cy­ locis Augustini. prianum haec scripsisse, cum errorem suum tueri Item secundo illud ex lib. 3. coni, literas Peti­ vellet, et ideo non mirum, si more errantium tunc liam cap. 6. Si quis sive de Christo, sive de ejus ratiocinaretur. Quarc S. tuguslinus lib. 5. coni. Ecclesia, sive de quacumque alia re, quae per­ Duti.dist. cap. 25. ct seq. hanc epistolam merito tinet ad Fidem, vitamque vestram, non dicam rHclhl. Praeterea etsi Cyprianus illam unam Tra- nos, sed quod Paulus adjecit: Si Angelus dc. coe­ • ueia di Baptismo rejiciebat.quia contra Scrip- lo vobis annuntiaverit, praeterquam quod in 1 η»' ·"C putabat: tann n non proplcrea rejici vo- Scripturis legalibus et Evangelicis accepistis . libat . ha-, (iiac etsi in S< ripluris non sint, lamen anathema sit. llespondeo: jam supra ostendimus cum Scriptura non pugnant. ex Augustino Tract. 98. in Joan, illud Praeter­ Iict imutcrlio profert illud celebre d’clum 11’ργο- quam significare contra quam. r.yn i in cap. I. tpiM. ad Titum: Sine auctoritate Tertio, profert loca quaedam cx lib.19.de Civit. *» . . ■ ■· i ga ‘ non haberet Fidem. Et Dei. cap. 18. Tractai. 2. in episl. .loan, ex episl. illi d in tap. 21. M i'th. Quod de Scripturis auclo- 1(13. ex lib. de paslorib. cap. 11. cl lib.ft.Confess, ntct' in nmi hahd eadem facilitate contemnitur cap. 5. sed in his locis nihil csl prorsus conlra qua pcjbat'h Et illud in cap. t. Vggaei. Quae Traditiones: solum enim dicil b. Augustin, cx 139 LIBER QI ARILS Scripturis probanda esse dogmata, quando testi­ monia Scripturae habentur; cl credendum esse Scripturae ; nihil esse dicendum conlra Scriptu­ ras, et similia, quae sunt verissima,sed frustra udferunlur conlra Traditiones , vel pro Scripturae sulllcientia, cum nullo verbo tale aliquid Augusti­ nus in illis locis indicaverit. Quarto, illud profert cx lib. de bono viduil.cnp. l.Quid amplius le doceam, quam id,quod apud Apostolum legimus? Sancta enim Scriptura no­ strae doelrinae regulam figit, ne audeamus sapore plus quam oportet. Aon sil ergo mihi aliud te docere, nisi verba tibi docloris exponere. lle­ spondeo: loquitur Augustin, non de omni dogma­ te, sed solum de professione viduitatis, quod qua­ le bonum esset, salis exposuerat Apostolus l.Cor. 7. el ideo dicil Augustinus, salis esse, si exponat verba Aposloli.Quod aulem generaliter Augustinus ponit: Scriptura nostrae doctrinae regulam figit, ne audeamus sapere plus quam oportet, conlra illos dictum est, qui cx proprio judicio fingunt novas doctrinas, quae Scripturis consonae non sunt. Quinio, illud ex lib.3.conl.Maximin.cnp.l 4.Sed nunc nec ego Aicaenum, nec tu debes Ariminensc.tanquam praejudicaturus proferre Concilium. Ncc hujus auctoritate, nec tu illius detineris: Scripturarum auctoritatibus, non quorumcum­ que propriis, sed utrisque communibus testibus, res cum re,caussa cum caussa.ralio cum ratione concertet. Item in Psal. 37. super illud Alienati sunt peccatores etc. Auferantur de medio chartae nostrae procedat in medium codex Dei,audiChristum dicentem, audi veritatem loquentem. Simi­ lia habentur lib. de unit. Eccles, cap. 3. G. 10. cl IG. Respondeo: videri quidem in his locis dici ali­ quid conlra Concilia.sed non contra Tradilioncs;at ncc contra Concilia aliquid ab Augustino doceri.fa­ cile possumus ostendere.Nam certum csl,Augusti­ num non voluisse removeri Concilia ab bis dispu­ tationibus, cl solas Scripturas recipi, quod non crederet maximam esse legitimorum Conciliorum auctoritatem, sed duplici de caussa. Primo, ul ex­ peditius ageret: si enim voluisset ex Concilio ar­ gumentum sumere, debuisset prius probare,Con­ cilia esse recipienda, quod nimis longum erat. El haec ratio praecipue locum habebat contra Arianos, qui nullo modo admittebant Concilium Nicae­ num. Altera ratio est, quia in illis quaestionibus, quae tunc erant, exstabant in Scriptura clarissima testimonia, quae sine dubio anteponenda sunt om­ nibus Conciliorum testimoniis. Et haec ratio prae­ cipue locum habet conlra Donatistas in quaestione de Ecclesia. Alioqui idem. Augustinus in epist. 118. 1G2. I (>.'>. IGG. cl in lib. de Baptismo , saepe urget Concilia cl Traditiones; immo cliam respon­ sa Pontificum, el Imperatorum. Sexto, proferunt illud cx lib. 2.do peccator nier, cl remiss, cap. 3G. I bi de re obscurissima dispu­ tait'.?, non adjuvantibus divinarum Scripturum certis clarisque documentis,cohibere se debet hu­ mana praesumptio,nihil faciens in alteram par­ tem declinando.Respondeo: loquitur dc quaestio­ nibus obscurissimis, qualem esse putabat ipse de origine animarum, ad quas definiendas non sup­ petunt ulla firma testimonia, sed solum conjectu­ rae aliquae ex divinis litteris. At nihil hoc ad Tra­ ditiones, quae totius Ecclesiae cl omni Veterum consensu firmantur: quod argumentum gravissi­ mum esse passim docet Augustinus, et praeser­ tim lib. 1. coni. Crcscon. cap. 33. ubi dicil,Scrip­ turae veritatem a nobis teneri, quando facimus quod universae Ecclesiae placet, eliamsi nihil de ea scriptum legamus. Septimo, illud ex lib. dc calcchizandis rudibus, cap. 3. G. ubi docet luguslinus, proponendam Cathecumenis summam brevem doctrinae cx Scriptu­ ris, quam cum illi credere sc dicent, el velle ob­ servare promittent, baptizandi sunt. Hinc enim ef­ ficere vult Kemnilius, sufficerc Christiano, quae habentur iu scripturis. Respondeo: id quidem suf­ ficere, ut quis possit baptizari,non aulem suflicere Ecclesiae Dei absolute. Alioqui cliam possemus concludere, suflicere Ecclesiae Symbolum Aposto­ lorum, cl reliqua omnia esse superflua. Haec sunt ergo testimonia Veterum ab haereti­ cis citata, in quibus tria notanda sunt: unum.duplo esse plura ea, quae nos citavimus in contra­ rium: alterum, nostra testimonia expresse docere de Traditionibus non scriptis recipiendis, adeo ut haeretici cum id negare non possent, passim ver­ terentur ad blasphemias. Testimonia aulem ab cis adducta, non proprie ad Traditiones perlinere, sed per malus consequentias eo tandem ab adversariis detorqueri. Postremum est, adversarios evidentia testimoniorum convictos, aliquando faleri, a qui­ busdam Patribus Traditiones esse defensas: nos aulem adigi non posse, ut admittamus, ab ullo Pa­ trum oppugnatas Traditiones fuisse. CAPUT ΧΠ. Solvuntur rationes adversariorum. Supcrcsl tertium genus argumentorum,quod du­ citur a ratione. Igitur prima ratio csl, quia videtur impossibile, potuisse conservari Traditiones non scriptas: cum plurima semper fuerint impedimen­ ta, oblivio, imperitia, ncghgcnlia.perversitas,.quae nunquam desunt in genere humano. Ex quo etiam facium esse videmus, ut dogmata Lycurgi. Pytha­ gorae,el similium,qui docebant el non scribebant, penitus interierint. Respondeo: non solum non esso impossibile Traditiones conservari sed etiam esse impossibile non conservari: nam cura ista non incumbit prae­ cipuo hominibus.sed Deo, qui Ecclesiam regit. Si­ cut ergo Deus conservavit veram Ecclesiam usque ad hanc diem conlra tot pcrsequuliones Imperato­ rum, Philosophorum, Judaeorum, haereticorum, el sicut potuit conservare Traditiones ab Adam usque ad Moscn per duo annorum millia; el deinde Scripturas a Mose usque ad hoc tempus per tria millia annorum el amplius, ita potuit sine dubio conservare Traditiones a Christo usque ad nos per 1500. annos, praesertim cum praeter Dei pro- no DE VERBO DEI vidcnliam, quae csl praecipua caussa, sini aliae dam el fovendam doctrinam ex praedicatione ac­ qualuurcaussae adjuvantes. ceptam. Quod non sit linis praecipuus Scripturae Prima esi Scriptura. Etsi enim non sini scriplae ul sit regula Fidei, probatur. Nam tunc continere Traditiones in divinis Literis, sunl tamen scriptae deberet omnia el sola illa, quao ex se ad fidem in monumentis Veterum,el in libris Ecclesiasticis. perlinent, sicut videmus facium esse in Symbolo, >·.■< unda est. usus continuus: pleraequc enim quod vere dicitur el est compositum, ul sil brevis Traditiones sunl in continua observatione,ut ritus quaedam regula Fidei: at in Scripturis plurima Sacramentorum administrandorum, dies festi, je­ sunl, quae cx se non perlinent ad fidem, idcsl, juniorum tempora, celebratio .Missae,el ollicioruui quae non ideo scripta sunl, quia necessario ero­ divinorum, cl alia generis ejusdem. L’t ergo con­ denda erant, sed necessario creduntur, quia scrip­ servantur linguae vulgares, etiamsi nullae quan­ ta sunl, ul palet de omnibus historiis Testamenti doque exstent Grammaticae, propler continuum veleris, de mullis etiam historiis Evangelii, el Ac­ usum, ut lingua Hebraica.qu.ie conservata est vul­ tuum Apostolorum, de salutationibus Pauli in epi­ garis iu popul.i Hei ab Adam usque ad captivita­ stulis, aliisque id genus rebus. tem it.ibjlonis per loi milia annorum, ita etiam si­ Quod autem mulla sint credenda, quae non sunl ne ulla Scriptura,usu conservari possent ejusmodi in Scripturis, supra copiose ostensum esi; igitur Traditiones. linis Scripturae praecipuus non csl, ut sil regula Tertia caussa sunl m mu nenia quaedam extern i, Fidei, sed ul variis documentis, exemplis, adhor­ quue ad longissimum tempus durant, ut lempla tationibus, nunc terrendo, nunc instruendo, nunc antiquissima, ct in iis ollario , sacri fontes, me­ minando, nunc consolando adjuvet nos in hac pe­ moriae Sanctorum, cruces, imagines, libri Eccle­ regrinatione. Hinc enim est, quod Scriptura non siastici, el similia. Baleoli in Flandriu anno 15'71. csl unum opus continuum, quale esso deberet re­ narravit inibi, cum lorle ad ca lucu venissem, Pa­ gula Fidei, sed continet varia opera , historias, stor ejus loci, quod cum minister haereticus por- conciones,vaticinia,carmina.epistolas cie.Quem fi­ suasissil populo, altarium lapideorum erectionem nem expressit Paulus Hom. 15*.Quacctimque scrip­ • ose novum inventum, el vix centum annorum: ta sunl. ad nostram doctrinam scripta sunl, ut • veperunt cives altaria demoliri.· sed cum essent per patientiam cl consolationem Scripturarum m opere, adverterunt litcras quasdam antiquissi­ spem habeamus. El 2. Petr. 1. Justum arbitror, mas incisas cssc in uno eorum altarium, quibus quam diu sum in hoc tabernaculo, suscitare ros iiolabilur annus, quo allare illud dedicatum fue­ m commonitione Et cop. 3. Hanc ecce vobis se­ rat: cx illa autem notatione intellexerunt, allare il­ cundam scribo epistolam, in quibus vestram ex­ lud fuisse eredum mullo ante, el ni fallor aliquot cito in commonitione .sinceram mentem etc. centuriis annorum ante illud tempus, quo dixerat Dico secudo: Scripturam,etsi non est facta prae­ haereticus altaria incocpissc. lia lapideum monu­ cipue,ul sil regula Fidei, esse tamen regulam Fi­ mentum haereticum confudit, et Traditionem Ec- dei, non lolalom, sed partialem. Totalis enim re­ ilesiaslicum conservavit. gula Fidei csl verbum Dei, sive revelatio Dei Ec­ Quarla caussa csl lucrosis: Deus enim mirabili­ clesiae lacta,quae dividitur in duas regulas partia­ ter utitur hostibus Ecclesiae ad Ecclesiam conser­ les, Scripturam cl Traditionem. El quidem Scrip­ vandam;quia enim singulis aetatibus orti sunt no­ tura quia csl regula, inde habet, ul quidquid con­ vi haeretici, qui diversa dogmata Eccles ae oppu­ tinet, sil necessario vcrum el credendum, cl quid­ gnarunt, ideo cliam singulis aetatibus exstiterunt quid ei repugnat sil necessario falsum cl repudian­ homines docti, qui ul haereticis resisterent, dili­ dum: quia vero non est regula tolalis, sed partia­ genter investigarunt doctrinam Ecclesiae, et Tra­ lis; inde illi i ocidil, ul non omnia mensuret, cl ditiones antiquis, cl magna diligentia eas poslciij proplcrca aliquid sil de Fide, quod in ipsa non commendarunt. Quemadmodum qui diu pacifice cmilinclur. El huc modo inlelligi debenl b. Augu­ possidet bona sua, facile amittit instrumenta et Ii- stini verba:nusquam enim dicit, Scripturam solam teras, quibus continetur unde illa bona ad eum esse regulam, sed dicil, Scriplurain esse regulam, pervenerint,ct quo jure bon i illa possideat: at qui ad quam examinari debent scripta velorum Patrum semper litigat, diligentissime illa custodit, ncc ut <*a recipiamus, quae Scripturae consona sunt: excidere ulla ratione patitur. illa rejiciamus, quue Scripturae adversantur. Aignnieiilum secundum. I.itcrae divinae scrip­ Argumentum tertium sumunt ex incommodo, lae sunl, ul habeaimis regulam cl normam Fidei, quod secum ferunt ITadiliones. Si enim aperitur • i1 ■ rura, ut Augustinus docet hb. 19. de Civitate haec porta, ul dicamus cssc recipienda dogmata Dei, cap. |H. el Lb. II. coni. Inustum, cap. 5. at aliqua, quae nullo Scripturae testimonio probari l>ct pcrLela sunt opera: igitur Scriptura eslregu- possunt, dabitur occasio mullis lingendi cl intro­ L pvrkcla.rl adaequata Fidei nostrae: igilur quid- ducendi in Ecclesiam multa falsa sub nomine Tra­ qmd csl in Scriptura est de Fuie: el quidquid non ditionis. Nam videmus, olim cliam sanctissimos is' ο ^(tiptu a m n csldc Fide: igitur sola Scrip­ viros hoc modo fuisse deceptos. Papias enim ex tura csl necessjiia cl sufficiens ad Fidem conser- Tradilionc tcriur docuisse, llegnum Christi lutu­ Vlidam. rum mille annoium post resurrectionem hic in ter­ lle-pondfo ad majorem propositionem duplici­ ris, cui lid-.-m habuerunt Irenaeus. Tertullianus, ter. Vruno: Scripturae finem proprium et praeci- Lactandus, alique permulti. Vide Euseb. lib. 3. puu.u i.ui. fuisse, ul csscl regula Fidei, sed ul es­ li st, cap. 39. Praeterea Irenaeus lib. 2. cap. 39. set ccnic.ntV.rutn quuddaui utile, ad conservan­ et 10. cx Traditione docet. Christum anno aetatis l.IllEk ni OUI S HI suae quinquagesimo aul circiter passum osse: A Siquidem Irenaeus lib. 1. cap. 23. scribit dc Basiconlrario vero Tertullianus lib. conlr. Jud. cap. 3. lidianis quod asserant, non oportere ipsorum my­ et Clemens Alexandrinus lib. 1. Slrom. docent, steria cfiari, sed in abscondito continere per silen­ Christum anno 30. aetatis suae esse passum, quae tium. El cap. 24. de C.arpocratianis : Jesum , in­ omnes Traditiones falsae sunl. quit , dicentes in mysterio discipulis suis et Apo­ Respondeo primo: si quid valeret hoc argumen­ stolis seorsum loquutum, el illos expostulasse, ul tum, non solum Traditiones, sed cliam Scripturae dignis el assentienlibus seorsum haec traderent. rejiciendae essent. Nam mulli etiam libri falsi et Tertullianus quoque lib. de pracscripl. Solent, in­ perniciosi ornati fuerunt olim titulo librorum ca­ quit, dicere, non omnia Apostolos scisse: vel om­ nonicorum, Petri, Pauli, Barlholomaci, atque alio­ nia quidem scisse, sed non omnia omnibus tra­ rum Apostolorum, ul patet ex Gclasio in Cone. 70. didisse. Episc. cx Hieronymo in lib. dc viris illustr. in Lue. Respondeo : haereticos esse simias Catholico­ Quocirca cliam 2. Thess. 2. Paulus ait: Ne terrea­ rum , ut Cyprianus docet in epist. ad Jubajan. et mini neque per eemonezn, neque per epistolam, proplcrca velle cliam ipsos habere mysteria. Inte­ tunquam per nos missam. Quia nimirum cl ser­ rest tamen inter mysteria illorum el nosira , quod mones viva voce, cl epistolas scriptas nomine ve­ eorum mysteria ideo secretum pelunl. quia turpis­ rorum Apostolorum promulgabant falsi apostoli. sima sunl, ul palet de illis ipsis gnoslicis. qui ex Praeterea Papias errorem illum suum de mille an­ semine viri , et menstruis mulierum conficiebant nis . non tam ex Traditione non scripta , quam cx Eucharistiam, ul Epiphanius refert: quod cliam re­ Scriptura male intellecta Evangcliorum, el Apoca­ fert Augustinus de Manichaeis , lib. de hacresib. lypsis desumpsit, ul liieron. docet in cap. 49. Isa. cap. 4G. cl similia constat esse mysteria An; bapti­ cl in cap. 19. Maith. Irenaeus quoque ex Traditio­ starum. El item, quod ipsi volunt, ea secreta esse ne cl ex Scriptura conatur probare , Dominum ad hominibus doctis , cl solum imperitis manifesta. annum fere quinquagesimum pervenisse. Id enim De hoc enim arguunt Irenaeus cl Tertullianus ve­ probat ex illo Joan. 8. Quinquaginta annos non­ teres haereticos, quod dicerent, Christum non tra­ dum habes , ct Abraham vidisti? Denique Tertul­ didisse ca mysteria Apostolis , nec Apostolos suis lianus cl Clemens Alexandrinus ex sola Scriptura successoribus Episcopis , sed nescio quibus aliis. male intellecta nituntur probare errorem suum. At mysteria nosira non traduntur solum quibus­ Frustra igilur cl temere ista conlra Traditiones dam , quia timeant lucem , sed vel quia non csl opus ut illa sciantur ab omnibus, vel quia non sunt Kcmnilius attulit. Dico secondo: istud incommodum, quod est com­ omnes capaces. Alioqui talia sunl,ut possint publi­ mune Traditionibus ct Scripturis, non multum ob- ce praedicari : nihil enim nisi purum ct castum aesse, neque veris Traditionibus, neque veris Scrip- gilur ab Ecclesia. Et hoc puto voluisse Dominum, turis. Est enim in Ecclesia auctoritas , cl certa c- cum ait Mallh. 10 Quod in aure auditis, praedi­ tiam via ac ratio discernendi veras Traditiones ct cate super lecta,nimirum, si opus fueril. El Joan. Scripturas a falsis: neque unquam publico judicio 18. Ego palam loculus sum Mundo, el in syna­ Ecclesiae receptus fuit liber aliquis apocryphus goga , quo omnes Judaei conveniunt, cl in oc­ pro canonico, ncc falsa Traditio pro vera. culto loquulus sum nihil : idcsl, nihil dixi, quod Arguumentum q uti r lum. Proprium est haeretico­ non possit ubique dici, quod allinci ad veritatem rum abscondere sua dogmata ac dicere, Christum cl puritatem dictorum : cum quo lamcn non pu­ cl Apostolos quaedam palam omnibus praedicasse, gnat, ul aliqua scorsim discipulis exposuerit. quaedam occulle quibusdam tantum tradidisse. l inis primae Controversiae generalis. LAUS DEO, VIRGINIQUE MATRI MARI.E. DEiuajnsi. Vol. 1· IV SEClJiDA COXTnOVEBSIA GHER.ILIS DE CHRISTO CAPITE TOTIUS ECCLESIAE QUINQUE UBIUS EXPLICATA. LwEa LIBRORUM ET CAPITUM UBER PRIMIS DE CillUSTO. Praefatio, de duplici genere hostium Divinitatis Christi. CAP. i. Explicatur sententia novorum Saniosa- CAP. X. Septima Classis ex Patribus. » XI. Octava Classis ex Sibyllis. tenorum. XII. Nona Classis ex divinis testimoniis vi­ 11. Explicatur sententia novorum Atiano­ sionum et miraculorum. rum. >> XIII. Demonstratur Divinitas Spiritus sancli. HI. Deum unum numero esse, ex, Scripturis » XIV. ) et Patrilms demonstratur. h XV. / IV. Divinitas Filii Dei asseritur.Prima Clas­ n XVII \ Solvuntur argumenta haereticorum. sis argumentorum ex utroque Testa­ mento. » XVIII* \ V. Secunda Classis e.i; veteri Testamento. » XIX. I VI. Tertia Classis ex Testamento novo. > XX. Solvuntur objectiones contra Divini­ VII. Quarta Classis ex nominibus veri Dei. tatem Spiritus sancti. \ 111. Quinta Classis ex attributis. IX. Sexta Classis ex operibus. LIBER SECLUDIS DE CIllllSTO. 1. De distinctione Personarum incu­ dem essentia. II. De vocibus,quibus utimur in hoc my­ sterio explicando. III. De vocibus Essentia et Homousios. IV. De vocibus Hypostasis et Substantia. » V. De caeleris vocibus. VI. Ostenditur distinctio Personarum. d Vil.VIII. Et decem sequentibus, diluuntur ar­ gumenta contra distinctionem. XIX. An Filius Dei sit Aulolheos. 'ù XX. De processione Spiritus sancti aEilio. >. XXI. De origine hujus haeresis, quod Spi­ ritus sanctus non procedat aEilio. CAP. CAP.ΧΧΠ. ExScripturis ostenditur, Spiritum a Filio procedere. » XXIII. Idem probatur testimoniis Concilio­ rum. » X.VIV. idem probatur ex Patribus Latinis. » XXV. /dem probatur ex Patribus Graecis. » XXVI. Ex ratione idem confirmatur. η XXVII. Solvuntur argumenta Graecorum. >> X.XMIL. Demonstratur. recte factum additio nem illam, Eilioquc. y XXIX. Solvuntur objectiones Graecorum. XXX. Concluditur disputatio divino testi­ monio. 13 DEX 116 IJBEK TERTIUS DE CHRISTO. In quo traclalur pars Icrlia, quuc est dc carne ejusdem, sive de Incarnatione. l. Du erroribus hujus temporis circa Incarnationem. > 11. Explicatur haeresis Eutychetis. III. Refellitur haeresis Eutychetis. IV. Solvuntur argumenta, quae fiebant olim adversus ea, quae superiore capite demonstrata sunt. » V. Explicatur haeresis Ncstorii. a VI. Refellitur haeresis Nestorii. - VILVIII. Solvuntur argumenta adversario­ rum. i IX. Proponitur quaestio, an ex unione hypostatica sequatur communica­ tio realis attributorum divinorum, ac praecipue Immensitatis sive Ubiquilalis. » X. Ex unione hypostatica non (luxis­ se communicationem Idiomalum rcalcm respectu naturarum. ftp. CAP. XI. RcfcllUurUbiquitas humanitatisChristi, quia pugnat cum Scripturis. « XII. Refellitur Ubiquitas corporis Christi quia repugnat Symbolo Apostolico. ) XIII. Refellitur Ubiquitas , quia repugnat praesentiae corporis Domini in Eu­ charistia. » XIV. Refellitur Ubiquitas testimoniis Patrum. η XV. Solvitur argumentum haereticorum. » XVI. Solvuntur aliae objectiones ex verbo Dei petitae. » XVII. Solvitur argumentum ex ipsa Incar­ natione ductum. V XVIII. Solvitur argumentum ex Patrum testi­ moniis petilum. b X X. Solvitur argumentum depromptum ex doctrina Scholasticorum. » XX. Solvitur postrema objectio ex naturali ratione deducia. LIBER QIARTIS DE CHRISTI ANIMA. CAP. 1. Proponitur controversia prima descien- CAP. X. Inferos esse loca subterranea distinc­ lia Animae Christi. ta a sepulchris. » XI. Animas piorum non fuisse in coelis » II. Probatur veritas ex Scripturis. III. hiem probatur ex doctrina Patrum. ante Christi ascensionem. η IV. Idem probatur rationibus. η XII. Christum vere ad inferos descendisse, .> \. Solvuntur argumenta adversariorum. ostenditur ex Scripturis. i M. Proponitur quaestio secunda, quae esi η XIII. Explicatur locus obscurissimus exode descensu ad inferos. pisi. I. S. Petri cap. 3. el 1. ί VII. Quod descendere ad inferos non sit » XIV. Adferlur Traditio Patrum de descensu omnino exlingui. Christi ad inferos. » XV. Christum proprie ac re ipsa descendis­ s VIII. Christum non pertulisse poenas damna­ torum. se ad inferos. » IX. Proponitur tertius error refellendus de » XVI. Solvuntur quaedam dubia. descensu Christi ad inferos. LIBER QUATIS DE CllRiSTO. Qui csl de Mediatore ct ejus merito. CAP. I. Explicatur breviter secundum quam na­ CAP. VI. Solvuntur argumenta adversariorum turam Christus sit mediator. deprompta ex Scripturis. II. Refutatur error Stancari de Mediatore. b VII. Explicantur testimonia Patrum, quae 111. Refutantur ex Scripturis errores Calviadversarii proferunt. nistarum ct Lutheranorum du Media­ η VIII. Solvuntur argumenta ex ratione petita. tore. » IX. Ostenditur, Christum sibi eliam aliquid IV. Refellitur idem error ex Patribus. meruisse. t V. Refellitur idem error rationibus. η X. Solvuntur argumenta Calvini. L· I B E R P R T M U S DE CHRISTO PRAEFATIO DE DUPLICI GENERE HOSTIUM DIVINITATIS ClIllISTI. Dc Ecclesia Universa, quae, in terris, in purga* tenlur: alter est longe major; ex proditoribus ct in­ lorio , el in coelis est, disputaturus, a Crislo sum­ sidiatoribus comparatus ; qui parlim symbolis , ac mo Capile ac Principe Ecclesiae totius initium fa­ nominibus ementitis in castris nostris contra nos ciendum esse duxi. Id enim ordo rerum tractanda, armantur: parlim in insidiis absconditi delitescunt, rum postulare videtur : lamclsi non ignorem , a rc ul in medio ardore praelii nos circumveniant, at­ omniun gravissima ct difficillima principium mo que a lergo el lateribus adoriantur. ducere. Nam , ul omittam rei ipsius , dc qua nunc El quoniam non parum ad victoriam refert insi­ agendum csl, praestantiam ct magnitudinem, quae dias delegere, latebras aperire, ab amicis inimicos lanium rebus omnibus , quas deinde tractaturi su­ secernere , omnium denique hoslium copias in mus , antecellit , quantum Ecclesiae Calholicac conspectu habere, operae prolium esse duxi, ante­ splendor ct amplitudo ab immensa divini numinis quam ad ipsam dimicationem veniamus, casira ho­ luce el majestate superatur : genus certe hostium stium lustrare , praecipuorum Ducum nomina re­ tam varium ac multiplex in hac concertatione no­ cognoscere , atque ad cos, si fleri poterit, cos om­ bis occurrit, ul cum eo reliqui adversarii nulla ex nes rejicere, qui castris nobiscum, animo cum ad­ parte conferri posse videantur. Siquidem in aliis versariis juncti, sic in hostes tela conjicere viden­ controversiis , quasi praeliis ulrinquc indiciis ct tur , ut nos inierim feriant, cl mira arte, quae pro proclamatis, hostes semper habebimus certos, no­ nobis sumpserant, eadem in nos arma convertant. tos , a fronte pugnantes , proprii Ducis insignia Ordiamur igitur, si placet, ab iis, qui Imperato­ praeferentes. ris nostri Christi Divinitatem ct Majestatem oppu­ Jam vero in hac summa, quae dc Christo Ipso in­ gnant , ct infelicissimo errore non se putant ad u- stituitur, disceptatione, res nobis futura est cum nici Patris gloriam , ul eleganter Augustinus ait, exercitibus duobus,quorum aller ex iis constat,qui nisi per unici Filii contumeliam pervenire. In bis se id quod sunt, hostes atque adversarios esse, el castris duo sunt ugmiua , ct quasi cornua praeci­ signa conferre , atque aperto Marte pugnare profi- pua. ΓΒΛΕΓΛΤΙΟ It? Primi agminis Dux alque Imperator csl Michael assumit: quae quidem ct publicis disputationibus, Serrelus Hispanus. Is cum esset juvenis ferox at­ cl libris cliam editis , omnes veteres Patres, om- que audax, el in scholis Lulhcranorum, quibus o- niaque antiqua Concilia, et ipsum orbem terrarum, peram dabat, identidem repeti audiret, verbum qui per annos 1580 1res in Deo personas, duas in Dei non esse Patrum aut Ecclesiae explicationi, Christo naturas credidit, Tritheismi damnare, So­ sed spiritus solius testimonio atque judicio alliga­ phistices accusaro, atque ad Anlichristum rejicere tum . coepit et ipse spiritum jactare, ct eo spiritu impudentissime audet. admonente admirari, cur Lutheran! cum Papistis Alterius agminis princeps est Valentinus Genti­ de Ecclesia cl Sacramentis tantopere contenderent, lis Italus. Hic primum studio rerum novarum cx de Christo ipso litem nullam haberent, atque ita patria sua Consentia Genevam ad Calvinum venit, cum dissentirent dc corpore, dc capite convenirent. fama Calvinianac eruditionis , ut ipse dicebat, in- Majora igitur moliri méditons, ac metuens ne aetas primis permotus, sed non diu inter discipulos, at­ sibi ad faciendam fidem non parum obesset, anno­ que auditores sc numerari passus est : cum enim rum quippe erat solum quinque ct viginti, quod cl ipse spiritu abundaret, ct aeque ac Scrvctus aetati videbatur deesse, prophetici nominis aucto­ moleste ferret, quod Ecclesiae reformatae adhuc ritate ct majestate compensavit. in fide Trinitatis cum Papistis convenirent, nec Itaque maxima tclri spiritus ubertate perfusus tamen Servcli discipulus dici, aut spiritum suum summum se orbis terrae Prophetam nominavit, cu­ spiritui ejus subjicere dignaretur, novam exco­ jus appellationis testem habemus Calvinum in lib. gitavit sententiam , quae cl cum Scrvcliana non 4. Institut, cap. 16. Hinc vero prophetica libertate consentiret, cl lamcn penitus a Catholica discre­ assumpta, libros illos eodem spiritu aspirante ef­ fudit, quos inscripsit, Dc erroribus Trinitatis: quo­ paret. Itaque asseruit, veram esse in Deo non modo rum librorum summa haec est, nullam esse in Deo personarum , sed etiam naturarum Trinitatem, sic distinctionem personalem, cl Christum Dei Filium ul 1res sini divini ac sempiterni Spiritus, essentiali appellari quod ex ipsa Dei substantia caro ejus in numero differentes. Quae sententia Philoponi quon­ utero Virginis concepta cl conformata sil; ita pau­ dam fuisse dicitur, si vera sunl, quae dc ejus er­ cissimis verbis, cl personarum Trinitatem destru­ roribus Suidas ct Niccphorus scripta reliquerunt. xit cum Sabellio, ct Christi naturas confudit, alquc Hunc igitur lapidem primum Valentinus ollendit, Incarnationem sustulit cum Eulychcle. sed cum animadverteret hanc Deorum Trinitatem Exitum vero si quis requirat, talem Scrvctus non posse cx divinis literis ulla ratione defendi, invenit, qualem ejus impietas cl scelera postula­ cum nihil in Scripturis frequentius inculcetur, ac bant. Nam in media Gcncvcnsium urbe igni tradi­ repetatur, quam unum ct solum esse Deum, extra tus, non constanter atque alacriter, ut sancti olim quem, praeter quem, ante quem, post quem, cum Martyres solebant, sed tam iniquo alquc impatienti quo nullus omnino sil alius Deus ; mutata senten- animo supplicium pertulit, ul, Calvino ipso teste, lia, paulalim ad Arianismum delapsus est. Nam, ut qui historiam mortis ejus conscripsit, magnis cla­ cx variis confessionibus cl prothesibus ejus , quae moribus , sive , ut ipse ait, magno boatu gladium in manibus sunt, cognosci potest, Dei Patris pro­ flagitaret. Sed cum in judices plane inexorabiles prium esse statuit, ut unus cl solus appelletur De­ incidisset, tandem aliquando est longissimo illo u us, cumque solum esse illum summum atque ollis­ cerbissimoquc dolore consumptus, anno 1555. simum Deum, quem nobis passim sacrae Literne Hunc ducem el principem scquuli sunl Georgius praedicant. Alquc hunc eundem solum Patrem esse iflandrata, Paulus Alcialus, Lclius Socinus, Fran­ ipsam veram essentiam , cl naturam Divinitatis, ciscos David, cl omnis illa Ministrorum colluvies, Porro Filium ct Spiritum sanctum non esse essen­ quae nunc in Transylvania erroris sui sedem con* tiam divinam , sed essentiae proles, cl proles ipsa stiluil, cl Ecclesiarum consentientium titulum sibi essentia longe inferiores , alquc , ut ipse loquitur, 113 PRAEFATIO pro modulo gencralionis , vel propagationis defini­ Syministac , atque Collegae Matthaeus Gribaldus, tas, atque circumscriptas. Tranciscus Lismaninus, alque alii, de quibus inulta Cum igitur ille Genevae ab insano illo spiritu Fbeodorus Bcza. praefatione ad librum Calvini ad­ impulsus, in renovando Arianisino occupatus esset, versus Gentilem. Siquidem Gribaldus peste correp­ inierim ab alio spiritu Calvinus agitur, ul sc Va- tus , alquc ab omnibus desertus , ul canis interiit. lenlino opponat . sic inler sc daemonibus collu­ Lismaninus Apostata Franciscanus in puteum se­ dentibus. Valentinus til reus haereseos apud tri­ mel praecipitem dedit. Franciscus David in vincu­ bunal haeretici Magistratus , ubi meluens Valenti­ lis agens, cl in amentiam ac furorem versus ex hac nus Calvini severitatem, el ad memoriam revocans vita migravit. Unus est Jacobus l'alaeologus , qui incendium illud formidolosum , quo in eadem Ur­ singulari Dei benignitate, anno 15S3. in urbe Ro­ be, eodem auclure Calvino , Servelus paulo anle ma, post multas disputationes cl colloquia, tandem perierat, ul tempori serviret , errorem se suum ad sanitatem rediit, el omnibus erroribus publice agnoscere simulavit. Itaque cx sententia Judicum revocetis. Ecclesiae Dei reconciliatus est. Reliqui ad poenitentiam publicam damnatus, depositis ve­ parentis sui Ani probrosam mortem imitati, infeli­ stibus , solo excepto indusio , nudis pedibus , de­ cissime perterunt. lecto capite, facem accensam manu gestans, praee­ Porro genus hoc hominum tam aperte, tam li­ unto praecone , totam urbem sic obivit : deinde a bere, tam audacter, tam impudenter Arianismum, Magistratu supplex veniam petiit, librum ipse suum vel eo pejorem Paulianisinum renovat, ul ipse Gcn- in ignem abjecit, ac jurejurando promisit, non abi­ lilis trium personarum ejusdem essentiae Trinita­ turum se Geneva , nisi prius a Magistratu veniam tem , novum idoluiu, turrim Bubcl, Deum fictilium impetraret. ac Sophisticum appellare non dubitaverit : Grego­ Sed praeclarus iste Apostolus Arianus, postquam rius Paulus unam Dei essentiam, sive unum Deum lain insigni palinodia ct inconstantia remiscentem in tubus personis, Satanae slralagcinata esse di­ Arianismum decoraverat, voluit etiam eundem or­ xerit: Michael Scrvctus (quod certe horret animus nare perjurio. Quare Geneva clanculum se prori­ cogitare) Cerberum tricipitem, cl tricorporem Ge- puit, el cum apud Gallos, Helvetios, Polonos, ulias- rioncin sacrosanctam Trinitatem appellaverit: Gc- que gentes Arianismum suum propagare conatus orgius .Niger Symbolum Alhanasii Salanasii Sym­ esset, el ad primum perjurium, alterum, uc tertium bolum appellandum consuerit: in publico colloquio addidisset, tandem anno undecimo a morte Servcli 1’elricuviuc habito, Puloni Ministri .Nicaenum Con­ apud Bernam Helvetiorum a Zwinglianis compre­ cilium improbaverint; Albanasium, Augustinum, hensus, el capitis damnatus, meritas suae temeri­ aliosque Putres Catholicus repudiaverint; Constan­ tatis poenas dedit, qui tametsi, dum in vinculis el tinum , Gratianum, Theodosium pios Imperatores carcero servabatur, se Marly rem primum suae sec­ vituperaverint; cl contra dolere se dixerint propter tae esse jactaret ac dicerel, Marlites caeleros pro casum Arii discipulorum in eodem Cuncilio dam­ Christi gloria mortuos, sc aulem primum omnium natorum , ae demum amplissime laudaverint tam pro eminentia Dei Palus mortem oppetere; tamen ipsum Arium , discipulusque ejus, quam Cunstaii- ubi nuntium mortis accepit, itu expavit atque ex­ liutn Caesarem fautorem Iriaii Tiim. Denique Fran­ palluit, ut omnes omnino aditus supplicii evadendi cisons David (ut ex epistula Blandratae refertur in quaesierit, paratus cliam doctrinam suam contem­ confutatione judicii Polunicuruin 1λ etesiarum ) eo nere , si judicum animos inflectere potuisset. Ex­ usque progressus fuerit, ul dicerel, sepeliendum stant acta publica Gencvensium m caussa Valenti­ esse Evangelium , cl revertendum ad Moysem , ad ni , necnon integra historia dc supplicio ejusdem Legem . ct ad Circumcisionem : Mosen , cl Moysis a Bernensi Pastore conscripta. Ex quibus haec pau­ doc.linum esse lineam rectam : Christum autem ca, quae sunl commemorata collegimus. Jesum , cl ejus doctrinam indirectam. Neque voce Neque vero feliciorem ;x lum surtiii sunl Gentilis th-LLVUMl.M. Vol. I. suluin cl scriptis, sed cliam depictis labellis 1120 150 ΡΙΙΛΕΠΤ.Ό dem suam toti orbi terrorum teslalom esse volue­ runt. Incipiamus ab Erasmo, quem iluogarici Ministri, in eo libro quem anno 1.‘>G7. Jonnni Regi obtule­ Prodiit enim nuper lobuln ex ipsorum oflb-inn, runt. praecursorem Prophetae sui Servati non sino in qua Ecclesia Catholica instar magni aedificii de­ caussa nominal erunt. Erasinus igitur in schidiis picta cernitur, in cujus lecto Liillu-rus sedet cum Tomi 111. Epistolarum S. Hieronymi, triarios dicit suis, tegulasque ct lateres longe projicit. Inde nu­ non tam haeresim docuisse, quam sobismala fecis­ dato jam lecto, Zvvingliiis cum cohorte Sacramen- se. cum essent illi nostris numero fere pares, elo­ t.iriorum parietes magna vi demoliri pergit : sed quentia , doctrinaque superiores. En patronum e- ..d iuodamcnlum eruendum , atque adeo domum gregium Ari.iiiormn. qui ab hacresi illos vindicat, lotam funditus evertendam ipsi frilhcislae, novi­ cl doctiores Catholicis facit : quid restabat aliud, que triani armati malleis, cl ligonibus. omniquo nisi ul Arianos Calolicos , cl Catholicos haereticos jienere ferramentorum diligenter incumbunt, obliti diceret ? §ed pergamus ad alia. videlicet Evangclic.im illam , atque fidelissimam Praefatione in libros Ililnrii : Audemus (inquit Christi vocem : El super tow petram aedi/icabo Erasmus) Spiritus siinctum appellare Deum, quod Ecclesiam meam, el portae inferi non praevale­ leleres ausi non sunl. O mendacium incredibile! bunt adversus eam. Sed de prioribus hostium co­ Nonne Hilarius ipse , in quem praefaris, ad finem piis falis mulla, ni fallor, dicta sunt. librorum de Trinitate Spiritum sanctum reni crea­ Veniamus ad po> teriores. Rem magnam, ac pene tam esse negat? cl si res creata non est, quid aliud, incredibilem dicturus sum, sed nolo mihi prius fi­ quaeso , quam Deus est ? Nonno Athanasius in di­ dem haberi, qua n rem lotam Solis luce clariorem sputatione eum Ario: Basilius libro de Spiritu sanc­ cfiecero. Consurgunt hoc tempore undique Luthe­ to cap. IG. Nazianzenus Oratione in Ileroncin; Di- ran!, Melanchtlionici, Zvviogliuni, Galvinistae, ad­ dymus in primo de Spiritu saucio: Ambrosius lib. versus Trilheistas : per omnem Germaniam , Gal­ 3. de spiritu sancio cap. 2. Augustinus lib. 1. con­ liam. Pohmi.mi libri volitant contra Servetum, con­ tra Maximinum : Nysscnus in libro quod Spiritus tra Gentilem, contra Blundralam, contra Grcgorium sanctus sit Deus, cl caclcri Patres omnes , el cla­ Paulum, contra Ministros in Polonia atque Ilunga- rissime, cl frequentissime Spiritum sanctum Deum ria, vel Arianos,vel Samosaltnos; novam hanc doc­ nominant? Sed caetera videamus. trinam quasi signum quoddam in medio proposi­ Annotatione in illud Roman. 9. Ex quibus csl tum confodiunt telis librorum suorum. Ex Geneva Christus secundum carnem, qui est super omnia Calvinus cl Beta ; cx Willcmberga Philippus Me- Deus benedicius in saecula. Mirum est quid non lanclillion: Ex Tiguro Simlerus ac Bullingcrus; Ex agat Erasinus, quo sc non vertat, quid non molia­ Berna Benedicius Ardius ; cx Lipsia Alexander A- tur , ut hoc telum de inanibus nobis extorqueat. lesiiis, Ex Marpurgo Andreas llyperius: Ex Polonia Primum vocem (Deus) suppositi liam vult videri. Stanislaus Sarnitiiis ; Ex llungaria Petrus Melius. Deinde ait hunc locum non esse efficacem ad re­ Aliis cx locis Joannes Wigondus, Jacobus Schc- vincendos Arianos. Denique sic optime exponi pos­ ckiu-. Franciscos Slancarus, ct qtiis non? Atquc se docet, ul post illa verba: Ex quibus csl Christus hi omnes cum Papislis de Trinitate sentire, sex secundum carnem : interposito puncto , sequatur prima Concilia venerari. veteres Patres cum ho­ a lio gratiarum , super omnia Deus, videlicet Pa­ nore recipere, Sabcllium, Samosntcnmn, Arium, ler. sit benedicius in saecula. An polerat manife­ Acstorium, Eulychctcm, omnesque haereticos de- stius Arianain caussam suscipere defendendam? lolar» se dicunt. Quis igitur non mirabitur, si tam \nnolalione in illud Ephes. S. In regno Cristi istos . quam cos, quos ipsi pro magistris cl quasi el Dei. Verum, inquit, id alias admonuimus, Pa­ Propbcti> cclunl. F.rastnum, ac Lulherutn, vel V ir· m c.c consuetudine sermonis Apostotici signi­ nanos, v< I SabctUanos. vel Ncstorinnos, vel Eu- ficari , quoties Deus absolute nominatur. At hoc lychranos fuisse, demonstrare potuero? tum favet Arianis plurimum, tum est falsum aper- 131 PRAEFATIO (issimc.Corie enim, ul alia inierim loca paelcrcam, verbum ομοχσ'.ος. Quid, quaeso, vel sentiret, vd Aclor. 20. cum Paulus ait: Regere Ecclesiam Dei, diceret aliud Inus, si ab inferis nunc exsisteret? quam acquisivil sanguine suo , non Patrem r sed Nam tola illa tragoedia , quae Ecclesiam loi annis Filium Deum absolute vocal. misere vexavil. ac vastavit, propter hanc unam vo­ Annotatione item ad illud Philip. 2. .Yon rapi­ cem excitata csl ; cum Patres Catholici nihil aliud nam arbitratus est esse se aequalem Deo: Primum suis libris cl Conciliis conarentur, quam hanc sen­ cum Maximino Aviano exponit. .Yon, usurpavit sibi tentiam stabilire , quae Christum homousion Patri cum Deo aequalitatem. Deinde addit: Scio ma­ esse docet, Haeretici conlra nihil aliud decem con- gnos auctores. Hilarium, Augustinum. ul caete- ciliabuhs suis, igni quoque el ferro, armis el exer­ ros taceam . sic interpretari. Aon rapinam arbi­ citibus molirentur,quam vocem hanc eandem abo­ tratus csl, quod esset aequalis Deo : nam quod lere. erat naturae, non potuit esse rapinae, cum esset Sed audiamus inauditam calumniam el menda­ in forma Dei. hoc est, cum vere esset Deus: atque cium ejusdem Lulhcri. In eodem conlra Latomum hanc praecipuam habent clavum. qua confician- libro affirmai , hanc ipsam vocem S. Hieronymo (nr .triani, qui solum Patrem vere volunt es c displicuisse, quod nescio quid veneni latere in syl­ Deum. Atqui si veris agere fas est. quid magni labis arbitraretur. Neque hoc Lulhero per inrogi- tribuit Paulus Christo. si cum Deus esset natura, tamam,aul lapsum calami excidisse putemus: id e- intellexit id non esse rapinae, hoc csl, novit seip- nim rursum repetit in libro de Conciliis in haec sum? Illud autem compertum esi. nusquam ma­ verba : Sanctus Hieronymus vehementer pertur­ jorem rim fieri Scripturis sacris, quam ubi cum batus lamentabiles Hieras scribebat ad Episco­ haereticis agentes nihil non detorquemus ad vic­ pum Romanum Damasum. el cupiebat expun­ toriam. tametsi non rideo quid hic locus proprie gi vocabulum faciat adversus Arianos. Quaeso le , Erasme , si istis.qui caussam non qucrunl lucri suam,nisi frau­ mcrccdom ab Arianis accepisses.poierasnc diligen­ dibus el mendaciis ? Nam S. Hieronymus eo loco, tius caussam illorum agere? Augustini Catholicam quem Lulherus adducit, qui csl in epistola priore explicationem refellis . Maximini Arianam amplec­ ad Damasum dc hypostasibus, in voce hypostasis, teris. Hunc locum praecipuam esse clavam Catho­ non in voce homousios, venenum latere dicit, quod licorum conlra Arium non negas , cl tamen hanc ea vox ambigua sil, cl tam personam, quam sub­ ipsam clavam nihil valere dicis : quid ergo restai, stantiam significare possit. Tanlumquc abest, ut ul dicas , nisi meliorem esse caussam Arianorum, S.Hieronymo vox homousios displicuerit, ul potius quam Catholicorum? Quid si luam illam Annotatio­ solo metu, nc ea vox nobis eriperetur ab Arianis, nem his addamus , (piam fccisli ad postremum ca­ 1res hypostases dicere formidaverit. Itaque episto­ put epistolae primae sancti Joannis? nonne eo loco lam lotam in haec verba concludit: Obtestor beati- lotis viribus contendis verba Domini: Ego et Paler tudinem luam per crucifixum mundi salutem, unum sumus ; ct illa discipuli: El hi 1res unum per homousion Trinitatem, ut mihi epistolis luis sunl. non de unitate naturae, cum omnibus Patri­ sive tacendarum, sive dicendarum hypostascon bus sed do vinculo charilalis, cum Arianis inlelligi detur auctoritas. ojxcsc.g;. Quid faciemus hominibus debere ? cl in operibus sancli Augustini ad margi­ Quid, quod non solum nomen homousios, sed nem libri primi contra Maximinum, ubi una atque etiam nomen Trinitati Lulhero displicuit, cl cx Ger­ eadem asseritur Dei natura, quis notationem illam manorum precibus illam precandi formulam sub­ adjccil, non una numero , nisi Erasmus? cl quid movit: Sancta Trinitas, unus Deus, miserere manifestius dixerunt unquam Trilbcilac? nobis. Sed mittamus Erasmum. atque ad Luthcrum ve­ Quid, quod non solum Ario, sed cliam Nestorio niamus. Martinus igitur Lulherus conlra Jacobtim ct Eutychcli plurimum Lulherus favit? Nam in ma­ Latomum scribens : Anima mea , inquit, odii hoc gnis Poslillis, in concione dc Natali Domini, impe- Ρ1ΙΔΕΙΆΤΙ0 152 riles quosdam, ail. Christum facere hominem om- mitti creatam agitationem, sed aliquid essentiae nipolenlem. Quid aulem est aliud, non esse Chri­ Dei. .Xeccsse est autem personam esse distinctam stum hominem omnipotentem . quam non esse quae esi aliquid Dei, el tamen non est /Viier.Phl- Christum hominem Deum,sed duas esse in Christo lippo Igitur aut multae sunl naturae divinae, cl ha­ persumis, ut quondam impius haeresiarcha Ncslo- bent quod volunt novi Trilheistae, aut certe mul­ lius praedicavit? In libro vero de Conciliis pari. 2. tae sunl paries divinae naturae, quae csl antiqua Vihi. inquit, paulo (inio negotium fuil cum .Ve· haeresis aliquanto Ariana absurdior: de qua sic storianis. qui pertinacissime contra me disputa­ olim Augustinus in libro de hacresibus cap. 74. bant. quod Divinitas Christi non possit pali. Et Est. inquit, alia haeresis quae triformem sic us­ Infra: Oportet, inquit, dici, hic homo Cristus, serit Deum.ut quaedam pars ejus sit Paler.quae- haec curo c( sanguis condidit coelum el terram, dam Filius, quaedam Spiritus sanctus. Porro in t erte nomina divinitatis el carnis nomina sunl na­ locis ejusdem anni 45. idem Philippus: Aon esi turarum, non personarum,ergo si Luhlero divinitas quidem, inquit, lacerata, aut mortua divina na­ patitur, si caro coelum el terram condidit; quis tura. sed fuit obediens Patri, quievit, cessit irae non videat a Lulhero Christi naturos cum Eutyche- aeterni Patris. Quid clarius pro Ariana hacrcsi di­ te cOfiTuridi? ci poleral ? Nam si natura divina Filii Palri fuit Ac, ul propensionem animi Lulhcri iu hos sum­ obediens, certe non est una Patris el Filii natura, mos duos baeresiaichas planius perspiciemus, in nec esi Deus Filius Deo Palri aequalis : qua sen­ illo eodem de Conciliis libro. Neslorium cl Euty- tentia nihil jucundius novi Ariani audire potuerunt. chclcm ex inscitia Sdlum aliqua, et iu modo lo­ Sed jam si placet, Calvinum inspiciamus. Is igi­ quendi lapsos dicil: nam alioqui ulrique zelum tur in libro adversus Gentilem, in refutatione de­ bonum,animum sincerum, el fidem rectam tribuit. cimae prolhcscos, non veretur Valentino concede­ Tutam vero caussam tumultus: el tragoediarum il- re nomen Dei χατα υπεροχήν, idesl, per excellen­ Io lempure excitatarum iu Episcopos Catholicos, tiam quondam soli Palri alliibuual si paler est per l.' oncm videlicet cl Cyrilhnn refert, el eo usque excellentiam Deus, quomodo non major csl Filio? luiidein ptogredilur,ui dicat vereri se, nc in extre­ Rursum ibidem affirmai, non esse verilali contra­ mo judicio aliqui haerelici sedeant judices,el Epi­ riam sententiam illam Gentilis,Deum habuisse vim scopi, qui eos in Conciliis damnaverunt, in aeter­ generandi Filium, ac propagandi Spiritum sauc­ num pr reanl:lanium non aperte dicens,Neslorium ium, quia voluit: al Deum qtiidem volentem ge­ cl Eulyihelcm cum Christo judices futuros: sanc­ nuisse Filium, non absurde dicitur: sed genuis­ tos vi iu Cvrilhim el Leonem in aeternum peritu­ se quia voluil, el quod absurdius esi, vim habuis­ ros. Non vacat milii haec portenta exagitare, nec se gignendi quia voluil: quis quaeso, sanus dice­ csl opus, tum ipsa per se salis aperte clament. ret ? Ac si Edium suum Deus proplerca genuit, I num tantum addam: si Ncslonus zelum tam bo­ quia voluil; non igitur necessario genuit: non est num. el animum tam sii < rum habuit, cur, ul Ε­ igitur Filius Palri aequalis. Nam qua ratione fieri ν. gr us referi lib. I. cap. 7. historiae suae, viven­ potest, ul qui poluil non esse, aequalis sil ei, qui ti Ncslorio linguam lotam vermes divinitus imm.s- necessario semper est? si Lui horribiliter corroserunt? Quid, qued in libro eodem idem Calvinus ait.l i­ lidiiM diuus ad Melunchlhonem. Philippus Me- lium personae respectu non nisi improprie crea­ Lm litl.uu in Lucis communibus anno 39.in lucem torem coeli el Icrrac nominari, Patrem autem pro­ cdlUs loi. 8 V<’cc".(· csl. inquit, in i ilio aliqu.d prie? quod quid est aliud,quam Filium redigere m '"··■ dirimie ηιΗιιπΐ'· El rursum fol. 10. Accesse ordinem rerum creatarum? Eslne hoc defendere, r l in t.linrlt) aliquam divinam naturum El an prodere caussam Fidei?patrocinari,an praevari­ in I ms moi la toi. 35. de Spiritu sancio verba cari? haereticum refellere, an cum eo iocari,cl lu­ fccuas: Teetuiur, i.iqull, per Juclcm. Deui. non dere? Quid.quod ibidem ait, impropriam ac duram cmc 133 ΡΠΊΕΕΑΤΙΟ esse locutionem Symboli NicacnkDeum de Deo,lu­ peravit, solam divinam Christi naturam Pontificem, men de lumine? quod jam olim in Ario apud S.Vi­ esse et Sacerdotem, humanam vero victimam, el gilium his verbis Athanasius reprehendit : Propria sacrificium: ac proplerca ratione ofllcii, minorem Filius, inquit, proprie csl Deus de Deo, lumen de esse Patre Filium, eliam in natura divina. Atquie hnninc.Jum vero in lib. Institutionum 2. cap. 14. haec ipsa verba legi possunt apud sanctum Augu­ verba illa Apostoli PaulizTunc cl ipse Filius subjec­ stinum in serin. Arian, proposil. 33. Ita pulchre tus erit ei qui subjecit sibi omnia: ad ulramque Fi­ nimirum Calvinislae, dum Arianos novos oppugna­ lii naturam,videlicet,divinam cl humanam referen­ re se dicunt, Arianorum veterum et verba ct sen­ da esse contendit, nec animadvertere potuit , aut tentias imitantur. voluit, non posse naturam divinam Filii Deo Palri Jacobus Schcckius Brcnlianus in libro contra subjectam inlelligi, quin a Patris natura distincta, Tritheitas tam egregie Fidem propugnat, ul tamen el ea longe inferior atque adeo res creata esse in- dici nolit, 1res esse in Deo hypostases, sed unam telligalur. Ilis accedit, quod permulta Scripturae- tantum cum Iribus potentiis. At hoc non csl vince­ loca, ac praesertim illum: Ego el Paler unum su­ re Arianos, sed vinci ac debellari a Sabcllianis. mus ita Calvinus haeretico more exponit, ut novi Joannes Wigandus in libro contra novos Aria­ Samosateni in publica disputatione dc sententia hu­ nos, Lulheri sententiam approbat, ac defendit, es­ jus loci Calvinum judicem appellaverint. Multa re­ sentiam in divinis gcncrarc ac generari: Ex qua stant dicenda, ego tamen brevitati studere cupio; tamen sententia, velit nolit Wisandus, cllicilur, itaque caclerorum errores indicabo potius, quam aliam Patris, aliam Filii esse naluram, cum nihil explicabo. possit scipsum gignere, nihil a scipso generari llenricum Bullingerum Zvvinglii successorem possit. non puduit scribere in libro dc Scriptui ae, cl Ec­ Quid jam de Brcnlio, Scbmidclino, lv.emnilio.ac clesiae auctoritate,1res esse in divinitate personas; caeleris dicam, qui dum in Christi carnem, omni­ non statu, sed gradu; non subsistentia, sed forma; potentiam, omnipracscnliam, omniaque divina at­ non potestate, sed specie differentes. Certe per­ tributa conferunt, eam sine dubio cum divinitate sonas divinas, gradu, forma, cl specie esse dilTe- confundunt? Quid item de Siancaro, ejusque sec­ rcnlcs, vix Ariani ipsi dicere ausi essent. tatoribus. qui sic ad solum hominem Christum of- Jam vero Petrus Melius, is qui in Transylvania cium Mediatoris referunt, ut duas in Christo per­ pro Lulheranis adversus Blandralam, cl Franci- sonas distinguere, ac ad castra Neslorii transire scum Davidem lotos decem dies publice disputa­ velle videantur ? vit, in actione octava sic ait: Scriptura dislinguil Quid denique de Tigurinis , Gencvensibusque Filium Dei a Filio hominis. El rursum: Dislin- Ministris, qui tanto ardore in Siancarum invehun­ fjuilur, inquit, Filius ille aequalis Palri ab co, tur, ul inierim ad scopulum ipsi longe duriorem qui non csl aequalis. naviculam suam allidant ? Dum enim ulrique na­ Quod idem Theodorus Bcza continuasse vidciur, turae Christi Mediatoris oflicia tribuunt, divinam tum contra Brenlium de omnipotentia carnis Chri­ Christi naturam, et a Patris natura distinguunt, ct sti, tum in allero contra Andrcam Jacobi, dc hy­ rem creatam cum Arienis faciunt. postatica unione duarum in Christo nalurarum:ubi Quae cum ita sint, vides, credo, Lector, non mi­ apertissime docel,duas esse in Christo hypostaticas nus hoc tempore cum Sabellio, Ario, Ncslorio, Eu- uniones, unam carnis cum anima, alleram Dei cum tychclc sentire Servelum, Gentilem, Blandralam, homine. Quod quid csl aliud quam Neslorium jam- ct caetcros qui palam se cos sectari ac defendere dudum sepultura ab inferis revocare? profitentur, quam Erasmum , Lulherum, Philip­ StanislausSarnicius, quem Calvinus in epistolis pum, Calvinum, Bullingerum. Martyrem, Brenlium ad Polonos mirifice laudat, cum in colloquio pu­ Bezam, Sariiiciuin,Schcckium,M igandum,aliosque blico resideret, palam asseruit, cl scribi etiam im­ oniucs qui eosdem se odisse ac detestari vocife20· JIA PRAEFATIO ranlur. Sed si vere, elexanimo eos execrarcntur, tunt, quaeque ad Mahumelismum viam sternunt ac non posscntcliam ipsi se doclrinamquc suam non muniunt, quam accuratissime, ac luculentissimo cxecrari, cum id sane negare non possint, sc illis fieri polesl refellamus. ad progrediendum in castra Arianorum non modo Ordo disputationis de Christo. occasionem aliquam dedisse, sed etiam portam latissimam patefecisse. Quid enim, quaeso, Luthcrani cl Calvinistac re­ Quinque erunt partes hujus disputationis. spondeant, si cum cis ita agant Trilhcislac: Cur Prima, dc Divinitate Christi. nos filios vestros tanto furore parentes vexatis ? Secunda, de Distinctione personali a Patre et Cur ferro cl igni persequimini quos genuistis? Cur Spiritu sancio. tim iniquo animo Evangelii vestri fructus colligi­ Tertia, de Carne, sive Incarnatione Domini. tis? Nulli certe cx Papislis fiunt, sed quotquot A- Quarta, de Anima ejusdem. riani sumus, cx vobis Luthcrani cl Calvinistac, Quinla, dc Oflicio Mediatoris. omnes prodivimus. Λ vobis sane, non a Papislis didicimus, nihil omnino credendum esse, quod Ordo primae quaestionis, quae est: An Christus expresse in sanctis Literis non habeatur. Quia ve­ sit unus numero Deus cum Patre et Spiritu ro homousion, Trinitatem, essentiam, personam, sancio. relationem, proprietatem in Scripturis expresse non legimus, haec omnia damnare coacti sumus. Λ Quaestio hacc prima et maxima csl inter omnes vobis didicimus, neque Patrum, neque Concilio­ quaestiones dc Chrislo. Habcbil aulcm partes rum, neque lotius Ecclesiae, sed solius spiritus sex. acquiescendum esse judicio. Nobis aulcm hoc spi­ Primo, explicanda erit scnlenlia novorum Sa- ritus diclat. ncc possumus salva conscientia aliud mosalcnsium, qui Scrveluin sequuntur. credere, vel dicere. A vobis didicimus, Papam An- Secundo, explicanda est scnlenlia novorum Uchrislum, Episcopos, Monachos, Papislas deni­ Arianorum, qui sequuntur Valcntinum Gen­ que omnes ad Anlichrisli membra perlinere. Quis tilem. aulcm crcdal Anllchrislum de Chrislo rcclc crede­ Terlio, probandum est, unam esse numero re ? ab Aniichrisio verum Christum praedicari? er­ veram Divinitatem, sive unum lanium esse go si nobis conslarc vellemus, alium Christum verum Deum. quaerere debuimus. A vobis denique, non a Papi­ slis didicimus, divinitatem Filii Patri obedire, illi Quarto, Christum esse illum ipsum verum Deum. sacrificare, cl pali, cl mori posse, aliaque sexcen­ Quinio, Spiritum sanclum esse illum eundem ta generis ejusdem; cx quibus profecto, nisi stipi­ verum Deum.Hinc enim sequitur, Christum tes essemus, omnia quae nunc docemus, colligere esse unum numero Deum cum Patre ct Spi­ debuimus. Quid ad hacc respondere dcbcanl Lu- ritu sancio. Nam quod Paler sil verus Deus, tbcrani, ipsis cogitandum relinquemus. Nos vero omnes fatentur. quae nostrae portes sunl, Deo bene juvante ope­ ram dabimus, ut haec tam blasphema, cl horribilia dogmata, quae Fidem Christianam funditus ever­ Sexto, solvendae sunl omnes objectiones ad­ versariorum. CAPUT primum Explicatur sententia novorum Samosatenorum. Quod ad primum allinet. Auctor novorum Snmo- saiensium luit Michael Servclus, qui innotescere caepit anno 1532. teste Surio: Anno vero 1555. Genevae combustuscsl. Sequuti sunl eum qui nunc in Transylvania praecipue sedem habent: quorum • principes erant, Georgius Blandrata. qui adhuc vi­ vit, ct Franciscos David, qui anno 1580. cum Chri­ stum negaret esse invocandum, aul Ecclesiae cu­ ram habere, a Principe Transylvania© ad pcrpcluos carceres damnatus fuerat, sed paulo post in phrencsini incidit, el post biduum cxlinctus csl. Sententia Servelianorum tria docet, el composita est cx tribus antiquis haeresibus. Primo asserit, nullam esse in Deo distinctionem personalem. Ita Senet, lib. 5. Trinit. pag. 189. cl in respons. ad art. I. cl Ministri Transvlvani lib. 2. cap. 4. Quod idem olim docuerunt Hermogenes, Praxcas, Noetus, Sabe,Ilius. Quorum oinniun meminit Augusti­ nus lib. I. dc haeres. Cap. 11. Ac deinde etiam Pau­ lus Samosalenus, el Pholinns, teste Hilario, lib. dc Synod. Secundo asserit, Christum ante incarnatio­ nem nihil fuisse, nisi in mente Dei per ideam. Ita Servclus lib. 3. Trinit. pag. 92. ct Ministri Hungarici lib. 2. cap. 3. Qnod idem olim docuerunt Ebion. cl Chcrinthus apud Irenacum lib. 1. cap. 25. ct 26. deinde Paulus Samosalenus, ac Pholinus apud Augustinum haeres. 4L el 55. Terlio asserit, Chrislo homini communicatam a Deo divinitatem non per generationem aeternam,sed per unctionem gratiae el inhabitationem, ac proinde posse Chri­ stum dici Deum, sed Deum factum el temporalem, non aeternum. Ha Blandrata dispul. 6. Albana, et Ministri lib. 2. cap. 7. Quod idem olim docuit Neslorius apud Thcodorcluni lib. 4. haeret, fabul. Ac in his quidem omnes novi Samosateui conve­ niunt. Dissident aulcm inter sc dc invocation© Jcsu Chrisli, cl in 1res quasi secias divisi sunt. Nam Franciscus David el mulli cx Hungaricis Ministris docent. Jcsum Crisium non esse invocandum, sed solum Patrem, qui solus csl verus Dens, cl solus hoc tempore curam Ecclesiae gerit. Exstant theses dc hac re Francisci Davidis, cl responsio ejusdem ad rationes Fausti Sucini, qui theses illas confuta- vorat. Ipse aulcm Faustus asserit in confutatione jam allegata, Christum in precibus invocari posse, sed lamen addit, majoris esse perfectionis ad Deum Patrem recta accedere. Denique Georgius Blandrata in thesibus, et Mi­ nistri Poloni in judicio quod ediderunt dc caussa Francisci Davidis. docent, Jcstim Christum non modo invocandum esse, sed etiam debere invoca­ ri: nec esse imperfectionem ad cum confugere. Ac­ cidit aulcm peropportune hacc eorum dissensio, non solum quia, ut ail S. Hilarus, bellum haereti­ corum pax est Ecclesiae, sed etiam quia uiraque pars ad miras angustias redigi coepit. Nam qui Christum invocandum esse docent, proferunt plusquam quinquaginta testimonia Scripturae, quibus adversarios repugnare ostendunt: qui vero non in­ vocandum asserunt , certissima ratione demon­ strant, adversarios secum ipsos pugnare, quippe qui nolint invocari sanctos, quia non sunl Dii veri, ct lamen Christum invocari velint, quem iidem pa­ lam affirmant non esse Deum verum. caput π. Explicatur scnlenlia novorum Arianorum. Quantum ad secundum.Sententia Valentini Gen­ tilis, cl aliorum, qui ejus comites, vel discipuli fuerunt, tria docet. Primo, 1res esse spiritus aeternos, Patrem, Fi­ lium. Spiritum sanctum, essentiali numero diffe­ rentes: ita docet ipse Gentilis prothesi 20. ct re­ fert hoc idem Benedictus Arctius inilio historiae de supplicio Valentini Gentilis: quae sententia fuit olim Peratarum apud Tlieodorelum lib. t. cap. 18. haeret, fnbtil. Isti enim dicebant. Trinitatem esse 1res Deos, 1res mentes clc. Fuit etiam Joannis Philopoui, ul referunt Suidas verbo Jo. Grammat. ct Nicephoros lib. 18. hist. cap. 48, qui etiam cap. 46. dicit. Philoponum tempore Phocae Imperatoris vixisse circa annum Domini 604. Idem docuit quidam Gallus tempore S. Ansclmi 156 i i: cnniSTo cir<«i annum Dumini I <-'90. adversus quern scripsit unum cl eumdem numero spiritum, fundamen· ip' Il Inselrnus lib. personas non esse aequales, sed Pa­ trem long'· esse cmincnliorcm caeleris, ila ul ip­ nus. inquit Moses,ipse csl el Deus.el non est alius se t-M-iilialor. caeleri duo essentiali dici debeant. praeter eum. El paulo post: Scito ergo hodie, Ita Gentilis lib. AnlidoL. anlid. 3. fui. 26. ubi ait, el cogilalo in corde tuo, quod Dominus ipse csl proprium esse Patris ut appelletur unus, et solus Deus in coelo sursum, el in terra deorsum, cl Jieus. Similia vide prothesi 8. 10. 22. 21. 38. el non sit alius.Cap. fi. Audi Israel, Dominus Heus 40. linque noxi Trillicilac jajn a Philopono ad A- noster Deus unus csl. El cap. 32.1 idele quod ego rium declinaverunt. Arius enim primus fuit, qui sim solus, cl non sil alius praeter me. Nec possunt haec referri ad unitatem speciQcain: filium miflurpin Patre esse docuit, teste Epiplianio haeres. 69. Exortus est autem Arius circa an­ nam qui loquitur in Scripturis non est Deus uni­ num Domini 321., teste TbodonMu lib. 4. dc versalis, neque ipsa species Dei, sed est Deus qui­ haeret. i.ibul: Tertio., docuerunt. Filium Dei non dam singularis, ul putei, cum sola singularia suit C-' ■ ex tiihilu, neque in Icmpoie genitum, sed in re, el loquantur atque agant: al singularis Deus . b aeterno, el cx Patris substantia. Id habet Gen­ falso dicit se esse unum cl solum Deum, el prae­ tili1· prothesi 11. et 21. quae sententia fuil rccen- ter se nun esse alium.si inveniuntur aha individua liurum Ananorum: nam ut S. August, docet lib.fi. ejusdem speciei. I\ec enim vere dicere putuisset 'fnnll. cup. I. posteriore.' Arioni Filium aeternum Adam postquam filios genuerat: Ego solus houio, esse < i ncesserunt, tametsi contrarium senserat Α­ praeter me nullus est homo. etc. ΠΟ?. Inde etiam Maximinus apud August, lib. 1. Idem probalur ex libris historialibus I. Reg. 2. lonliieinr Filium nun cx nihilo, sed c.\ Patris sub­ Aon csl sanctus ul est Dominus, neque enim csl stantia genitum, juxta sententiam Concilii Arimi­ alius extra te. 3 Ile/.H.D-us Israel, non est simi­ nensis. Aon erit fortasse abs re, si aliquas ex pro- lis lui Deusin Coelo desuper, el super terram tliesibus Valentini hic subjiciamus, ul Lector no- deorsum.Al quare Deus brad non habet similem, xorein Ananorum sententiam ex ipsis eorum ver- si sunt duae aliae individuae naturae sub eadem li' certius cognoscat. Prothesis (i. Paler non est specie? hiem probalur ex Psalm· ·:Psalm. 17. (Juis hypostasis, sire persona in uno ])eo ; sed, teste Deus praeter Dominum, aul quis Deus poeter Ap jstolo.C'i unus ille Deus, a quo omnia. 7. So­ Deum nostrum? Psalm.82.Tu es Deus solus. Idem lus Puter c.ri unus Deus, ul csl, sine ullo princi- ex Prophetis. Isa. 45. Ante me non est formatus pio.oul origine inventus: .S.Solus αυ-Λζεο:, id est Deus, el post me non eril. Ego sum Ego sum Do­ a nullo superiore numine essentialus,sed a seip- minus, et non esi absque me Salvator.Et cap.55. so Deus. 9. Qai unum Deum in 1res proprietates, Ego Dominus, et non est amplius, extra me nun seu personas distinguit rei sibi praestigias facit, csl Deus.Et infra Numquid non ego Dominus, et tel necessario unius Dei subslanliam dividit, at­ non esi ultra Deus absque me? Deus justus el sal­ que discerpit. 10 Deus habuit vim generandi.ac tans non est praeter me. propagandi, quia voluit: ideoqiic et λογον ante Similia passim docent omnes Prophetae. Idem ae< ala genuit.et spiritum propagavit. II. Æter- ex Sapientialibus. Sap. 12. Aon enim est alitu na λίγκ substantia. principium et originem ha­ Deus, quam tu.Eccl. 1.Dnus esi ditissimus. Idem bet a Deo. quatenus genita ac distincta sit, non palel ex Evangelio. Mali.4.Dominum Deum tuum quatenus sil; non enim est e r nihilo creata, aul adorabis, el illi soli servies. Mare. 12. Piius csl dc aliqua non e.rtante materia facta, sed de im- Deus, el non est alius praeter eum.Jo. 17. L'l co­ ι.ΌΊΐ'ΐΐ substanti i illius summi Dei genita. 20.Ge­ gnoscant te solum verum Deum.Est enim sensus, ni us a genitore substantiali numero differt. non Tu habes Deitatem,quae sola csl vera Deilas', non potestate, sententia, aut diversitate, naturae. 21. ergo invenitur alia Deitas. I M ' Deuti Ί ejus dwn sunt ejusdem na­ Denique ex Aposl.I .Cor.8. Scimus quod nullus turae substantiae intelligentes, id est, duo aeter­ Deus, nisi unus. Hem ibidem : Nobis unus Deus. ni spiritus consubstantiales, congruo gradu, or- Gal.3 Mediator autem unius non csl. Deus autem dim i i /aoprictate distincti. 22. Piares spiritus unus est. Ephes. 4. Inus Deus, unus cl Mediator imi. 7. Orni. 3. dc Thcol. Tria haec, inquit, unum, si Trimi. cap. ult. quaerit: an essentia divina sil ge­ Divinitatem spectes: et tinum tria, si proprieta­ nus. an species, el ulnnnque m gal: idque propter tum rationem habeas. Fulgentius de Fid. ad Pel. duas rationes. Primo, quin (amcisi genus, ul ani­ cap. 1. Trinitas, inquit, ad personas refertur, Γ- mal. dividatur in species, hominem, equum. Ico­ nitas ad naturam. Certe Trinitas islu numerica nem: cl species, ut homo, dividatur in individua, est, non specifica, eliam secundum adversarios: Abraham. Isaac, Jacob, cl caoteros homines singu­ ergo opponitur unitati numcricac. Athanasius in lares: tamen unum animal cl unus homo singula­ Symb. Fides autem Catholica haec csl, ut Unita­ ria sunt, nec possunt dividi in inferiora: at essen­ tem in Trinitate, et Trinitatem in Unitate venere- tia Dei dicilur una essentia, cl Deus dicitur unus mu'.: cl stalim explicat Trinitatem esse persona- Deus; igitur Deus in plura individua non dividitur. IlLll.UOllJI. V(,l. t. 21 138 DE cinilSTO Secunda. quia 1res homines plus valent, quam cit. mullos Graecos el Latinos Gentilium confutas· dun, cl duo quam unus: al non plus sunl in Dco se Deorum multitudinem, el in iis Clc. in lib. de tri - personae. quam dune, ici ima; non igitur 1res nat, Deor. tam ellicaci 1er demonstrasse, non possc esse plurcs Deos, ut non defuerint qui putarent, personae sunl 1res Dii ejusdem speciei. Quinio, Paires dicunt, esse mysterium ineffabi- ex Senatusconsulto cos libros aboleri debere. Lac­ le, quomodo 1res personae sunl unus Dcus: al si tantius lib. I. cap. 3. neminem esse dicit, qui si csscnl unusDcus specie, nullum essel mysterium, ralionem consulat, non unum Deum esse inlclligal: λ. /ianz. in Oral, nd Evagr. conatur ostendere inul­ el probat: toto lib. cx Platone aliisque Philosophis. tis similiiudinibus, qumnodo una el simplex natu- Similia vide apud Clementem in exhortai, ad Geni. ra Dei sil communis tubus: at nulla quneslio es­ Euscbiuin lib. 11, praepar. cap. 9. el Tlieod. lib. set, si mliira divina esset una specie. Idem Oral, 2. de curan. Grace, alïccl. Denique Paulus Orosius lib. 6. hist. cap. 1. di­ in Heron., seu Maximum, secundum alios: .Vu/ic tero, inquil, salis babe docere Trinilah’in in Uni- cil, communem sententiam sapientium esse, unum tub', et Unitatem in Trinitate, cujus el divisio el esse solum el verum Deum, caelcros autem qui di­ conjunclio plane admirabilis sil. Augustinus lib. cuntur Dii, nihil esse, nisi unius illius servos ct I. In Maximin.. sive Collnt. cum Maximin, ante ministros. Quod idem fere scripsit Prudentius in med. Ipsa, inquil. Trinitatis ineffabili; cl excelsa iv.iztioGZ'.: conjunctioiinmn Drum ostendit.unum Dominum. Consule, barbati deliramenta Platonis, Idem Jib. 7. Trinil. cap. nil. postquam diu dispu· Conside el hircosos Cynicos, quos somniat, cl quos Ltvil, quomodo 1res personae sunl una essentia, et Terit /iristuleles torta vertigine nervos: removit omnes similitudines, concludit: Si intel­ Hos omnes, quamvis anceps labyrinthus et error lectu capi non polesl. fide teneatur. Circumflexus agat, quamvis promittere cl ipsi Sexto, Paires, ut Basilius Oral, conlra SabelGallinam soleant aut gallum, clinicus ut se lium cl trium. .Vizianzonus Oral, de Nat. Dom. Dignetur praestare Deus morientibus aequum, tmbrosius lib. I. de Fid. cap. I. et 2. dicunt, SaCum ventum tamen ad normam rationis cl artis, Turbidulos sensus, el litigiosa fragosis bcllium od Judaeos. Arium ad Paganos perlinere; Argumenta modis concludunt numen m unum. Ecclesiam iero mediam viam Icnerc, quae nimi­ rum nec unam personam credat cum Judaeis, nec Terlio probatur rationibus. Prima ratio, Densest plurcs naturas cum Gentilibus. Al Ecclesia non vere medium tenebit, si naturam divinam multi­ summum cns,ul palet E.xod. 3. Ego sum qui sum·, plicet: sic enim nihil commune habebit cum Ju­ igitur Deus csl summe unus. Nam unum est passio daeis, ct plane conveniet cum Gentilibus, quorum entis, el proinde quo aliquid csl magis ens, est nleriquc Deos ejusdem speciei colebant, ul Jovem, cliam magis unum. Dem, quo aliquid perfectius JLricm, Mercurium clc. tide,quod Patres docent, habet esse, eo longius abest a non esse, ct proin­ Gentiles etsi xulgo plure» Deos colerent: tamen de a divisione, quae est via ad non esse: ergo Deus unum Boum naturaliter cognoscere potuisse, sicut csl unus non specie,sed m.mcro:nam haec csl ma­ re ipsa Philosophi unum Deum cognoverunt, ct ea xima unitas, quae non est ulterius divisibilis. cx pirle quasi naturaliter Christiani fuerunt: al si Secunda, Deus est suum esse, ul palet, tum cx P ure» dc uno Dco, non numero, sed specie loque­ eodem textu Exodi 3.Ego sum quisunr, tum cliam, rentur, nihil dicerent; nam vulgus Deos coelestes quia Deus omnium consensu caret omni composi­ non solum ejusdem speciei, sed cliam consangui­ tione; ergo in Dco idem csl esse cl essentia; ergo neo» faciebat. Inde csl illud Virgilii tam crebro Dei natura non est multiplicabilis, cl divisibilis in repetitum. <1 ex Homero desumptum: Divum Pa­ plura individua: nam esse proprium unius non po­ test ullo modo dividi, ul conveniat pluribus: sed ler ah/ue hominum Rex. Palet hoc in primis cx testimoniis plurimis cl esse hujus Dei, csl ipsa essentia Dei: ergo nec es­ clari"imis veterum Poetarum, cx quibus Justinus sentia Dei est ullo modo divisibilis in plurcs. librum dc Monarchia Dei composuit.cl in apolog.ad Dices: argumento hoc tantum probari, non pos­ Antonio, dicil, Socratem cl Platonem fuisse in hac se essentiam hujus Dei multiplicari: non autem es­ parie Christianos. Uhcnagoras idem ostcndil. ad­ sentiam Dei in communi.Respondeo: probari cliam ducens etiam testimonia multa veterum Elhnico- de essentia Dei in communi. Pro qno nola, esse, ruin in apolog. pro Christ. Irenaeus lib. 2. cap. 5. sive existcnliam, non esse aliquid abslrahibilc ab dicit, ab omnibus posse naturaliter cognosci unum inferioribus ut est natura, nec osse aliquid contra­ <·>*·· Deum. Tertullianus in apolog. cap. 17. dicil, it bile per differentius, aut contrahens instar diffe­ cliam cultores idolorum,cum in angustiis sunl,at­ rentiae: sed esse ipsam aclnalilatcm omnium quae tollere oculos ad coelum, cl oblito» Deorum. unum sunl in re.Ex quo 111, ul in creaturis in quibus non D om naturaliter invocare. blipsum doccl Cypria- csl idem omnino esse cl essentia, possit multipli­ na> tract I. d<· vanitate idol. Arnobius lib. 2. cont. cari unum sine allero : potest enim abstrahi a sin­ Grill. D i. Inquil, verum judicium, et haec omnia gularibus natura communis, remanente unicuique πύ HUBpu icn.*. qim<> videmus, magis an sint Dii singulari sua cxistcnlia; al in Dco. ubi csl omnino riv i r solium •'.reelsum. el elevatum, et ea. quae bilanllbus Hierusalem: cl offendent plurimi, cl sub eraui.replcbant templum. Seraphim sta­ cade.nl el coalerentur. Ilie ipertissinie. etiam Ju­ bant super illud: sex a hic uni, cl sex alae allcri; daeis omn biis consi nlicnlibus, vocatur summus duabus velabant faciem. cl duabus velabant pe­ Deus, cl !)< minus exercituum, quibusdam sanelilides ejih, ci tluu’ us volabant.Hl clamabant alter calio, quibusdam lapis offensionis, pelru.scandali, a Deus in saeculum sae­ culi. et tu Domine initio terram fundasti etc. Ji.ihunculae aulem Tninsylvanorum levissimae Mini, cl mirum esi, non fuisse a Petro Melio reful. Ius. Ad Primam el Secundam dico: Patrem Chri­ sti esse crcalorcm, sed non sine Verbo suo, cum quo sicut esi Deus unus, ila cl unus creator. Ad Ttrliam dlcmnoii pugnare esse creatorem, cl esse cum per quem Deus Pater créai. Nam idem Chri­ stus divil Jo. 5. Puler meus operatur, cl ego operur. cl lamen cliam dicil Jo. 14. Dater in me ma­ nens ipse faci( opera, itaque ulerque vere créai, quin ulerque habel in sc omnipotentiam, cl ean­ dem omnipotentiam: dicilur aulem Paler creare per i iliinn, non Filius per Patrem, quia Deus po­ tentia cl sapientia su i inumliim creavit: Filius au­ tem Virtus el Sapientia Dei a Paulo nominatur, 1, Cor. I. cl Hrachium Domini. ab Isaia cap. 53. Ad Quartam dico ; Paulum conferre Christum cum angelis, quia dicturus orat, cum paulo minus ab angelis fuisse minoratum per passionem, lia· que nc palaremus Chrislum esse omnino angelis minorem, confert cum cum angelis, cl ostendit, nullum esse inter cos comparationem, cum Glirislus sil Filius, angeli autem servi. Vide Albana· sium Oral. 2. in Arianos. \li loci solutio nihil valet, quia etsi Isaias non vidit I 'scniiain Dei,lumen species illa, quam vidit, Drum Israelis repraesentabat: el cum Joannes di­ cat,ea specie demonstratum esse Christum, sequi­ tur Chrislum esse Deum Israelis. Aoni luci solutio nulla esi. quia Paulus Rom. 14. non solum Christo lleclcnda esse dicil omnia ge­ nua. ul dicil Philip. 2. sed addit, id scriptum os­ se, cl citat locum Isaiae, ubi Deus Isiaci loquitur de sc. Ex quo clarissime palel, Chrislum esse ip­ sum Deum Israel. Neque obstat quod dicilur Phi­ lip. 2. Indit illi nomen, quod e.-l super omne noin'‘i’· nam juxla Commentarium \mbrosii. Paler dedit Filio nomen super omne nomen per aeternam generationem: juxla alios omnes, dedit homini Christo nosl resurrectionem nomen super omne nomen, idesl, nomon veri Dei, non quod antea id non hduret, sed quia non cognoscebatur: Deus autem ita clarificari! cum, ul lotus mundus nove­ ni. h t'.im ni illum crucifixum esse verum Deum, I ■ quo i hic locus dc manifestatione nominis inlcl­ ligi deb l'isqimm mundus [ii rei. Praeterea Philip. 2. id ix,i!h aur, cum dicltur.El omn»· lingua confiteatoi «n Denique cliam ante mortem Christus dice­ batur Id usDei vixi. Maiih. UÎ.Jo.11, el passim dindi.iur Dominus Iu. 13. Vos roratis me Magister • l |> idlin'. > I brne di/ ilis. sum etenim. Non igi­ tur ! r· i n t mortem acquisivil nomen lilii Dei,aul i ■ή i l'μ ut. sed manifestationem ejus. Vide i \t I hbA.lbcsau. cap. 2. egregie hunc locum tractantem. Der mi luci solutio similis csl prioribus. Nam iiou ideu *umi dtbcnl haec verba Ego sum pri­ mus ct novissimus abler in Apocalypsi, quam apud Isaiam, quia dicilur in Apocalyp. El fui mor­ tuus: id enim contendimus, eum qui csl morluus secundum formam hominis,esse cliam verum Deum, aeternum, primum cl novissimum secundum for­ mam Dei.ul Isaias dixit: nam ad verba Isaiae Joan­ nes respexit. Praeterea absoluto vocatur Christus primus cl novissimus, ul sunt absolute prima el ultima hierae, α el ω. At si Christus suium sit pri­ mus inter creaturas, el complementum operum Dei, non erit simpliciter primus cl ultimus, sed secundum quid tantum. Deus enim solus esi sim­ pliciter primum principium, cl ultimus finis om­ nium rerum. CAPUT V. Secunda Classis ex veteri Testamento. Primus locus Psal.2. qui Psalmus dc Christo intclligilur, tum quia llabbi Salomon, el cactcri Itabbini dc Messia exponunt, teste Galaliuu. lib. 3. cap. 7. tum etiam quia de Christo inlelligitur Aci. 4. 13. ct llebr. 1. el certe Paulus ad llebr. I.nou adduceret cx hoc Psalmo argumentum conlra He­ braeus, nisi scivisset, Hebraeos hunc Psalmum dc Christo inlelligere solitus. In hoc igitur Psalmo di­ cilur Filius meus cs Iu, ego hodie genui te: Ac nc putemus, Messium esse Filium Dei per adop­ tionem, quo modo ellam Israel dictus est primo· gemlus Dei: subjungit: El nunc Deges inlelligilc, erudimini qui judicatis terram.apprehendite di·' sciplinum etc. Ubi nola, in hebraeo foule. quem adversarii semper requirunt, esse *p îpUJj 0sculumini Filium, idesl, in signum subjectionis osculamini manum Filii aul pedem. Neque obstat, quod LXX. verterint; Apprehendite disciplinam: illi enim ad sensum, non ad verba respexerunt; tunc enim adoramus vere Chrislum, cum ejus ducIrinam recipimus. Nola praeterea in sequentibus verbis: .Ve quan­ do irascatur Dominus, iu Hebraeo non esse Do­ minum, sed referri ad Filium illa verba A‘e quan­ do irascatur, nimirum Filius.Ex quu inlelligunus vocem Dominum, a LXX. additam, ad Filium esse referendam; de quo cliam inlelligitur necessario id quod sequitur: Cum exarserit in brevi ira ejus, bealt omnes au i con/idunl in eo. Hic est jam ar­ gumentum, Messias est Filius Dei adorandus ab omnibus Kegibus: el quibus ille irascitur, ii omni­ no peribunt,cl qui in illo conlidunl, ii beati erunt; ergo Messias csl verus Deus .Nam sidus verus Deus habel imperium vitae cl moi lis. I. Heg. 2. Hem in Scripturis passim in solo vero Deo confidendum esse dicilur, ul llicrcm. 17. Maledicius homo, qui con/idll in homine. El inf.a:I/enediclus vir, qui confidit in Domino. Secundus locus Isaiae 48. Audi me Jacob, el Israel. (piem eyo coco. Ego ipse, ego primus, el ego novissimus: manus quoque mea fundavit terram, el dextera mea mensa csl coelos. El in­ fra: Accedite ad me. et audite hoc: non a prin­ cipio in abscondito luculus sum: ex tempore an'equam fieret, ibi eram, et nunc Dominus Deus LIBER PIUM DI Ιύύ misii inc, et Spiritus ejus. Cerium csl, hunc mis­ Jieret, ibi eram.Quid esi aulem illud Essendi hoc? sum non esse Piiircin, turn quia Paler non habel a Aliqui exponunt coelum el lerram.ul Hieronymus, quo milii possit, Ium cliam quia Filius testatur sc el tunc sensus esi Antequam Jieret, vel Cum Jie­ missum esse a Paire. Joan. 8. el a Spiritu Mjnclo ret coelum ct terra, eyo ibi eram. El hoc certe Lucae ί. cl lamen videmus hunc ipsum missum non polcsl convenire Prophetae. Alii inlelligunl per illud Hoc Legem datam in esse illum Dominum Deum, qui fecil coelum el lerram, cl qui csl primus cl novissimus. Respon­ Syna, el hoc cliam non conven'd Prophetae in per­ dit ad hunc locum, quem objecerat quidam Pau­ sona sua,quippe qui naius csl mullis sacculis post lus Thorius. Fraiiciscus David, disputai. Alban. V. Legem datam , ne dicam post creationem coeli et illa verba Et nunc Dominus Deus misit me dicta leir.ie. llaquc duae explicationes nobis maxime fa­ esse ab ipso Propheta de se ipso, (piam explicatio­ vent. Ahi exponunt de hac prophetia, ut sil sen­ nem a Valnblo accepit: Yalablus autem a Rabbims. sus, Cum jieret haec prophetia, eyo aderam. Probat Fraiiciscus David suam sententiam. Pri­ Al ridiculum esi: quis enim non csl, ubi loquitur? mo, quia si iste locus inielligerelur dc Christo, Aliqui exponere possent dc eversione Baby Ionis Christus luisset anle incarnationem. At 1. Joan. 4. per Cyrum, nam de line re paulo anle loquebatur dicilur, spiritus Anlichristi esse, qui assarii Cliri- Isaias: sed ibi. idesl, in HaJiylonia non eral Isa­ slum fuisse extra el ante carnem. Secundo, quia ias. cum id lierai, immo eversa est Babylon a Cyro Paulusdicilllebr I.Deum novissimeloquulum esse ducentis annis posl mortem Isaiae, el lamen hic in Filio.Isto igitur luco Isaiae non csl Christus qui loquitur de rc jam facta cum ait Cum hoc Jieret, loquitur, nam dicit, sc a principio loculum esse. vel, Antequam Jieret. Restat solum ul dicant, Pro­ Tertio, quia illuti Ibi eram solei exponi a Catholi­ phetam de improviso mutare person un. el cum di­ cis ibi, idest,in monte Syna·. At Calat. 3. dicilur xisset in persona Dei Antequam Jieret, ibi erani: Lex data in monte Sv na per angelos,non per Chri­ jam in persona sua dicere June Dominus Deus mi­ slum. At istac rationes nihil probant, el nurum csl, sit me. Sed obstat copulativa Et. quae habetur in illum Paulum Thurium non potuisse cas refellere. textu graeco, hebraeo cl latino. Cogit enim ea Ad Primuiir.Joannes non ait. Chrislum non fuis­ copula, el de eodem omnia inlelligannis.Qui enim se anle carnem. sed ail, Antichr Sium esse, qui dixil Antequam (icrel.ibi eram,subjungit Et nunc, negat Chrisli incarnationem, ul negabant co tem­ ?ni.sit me Domibus, Alioquin silicei sine caussa pore Ebion cl Cherinlhus, el nunc ipsi Transylva­ fingere mutationes personarum, nihil utiquam cer­ in. liaec enim sunt verba Joannis Leap. 4. Omnis ti ex divinis Literis colligi poterit. Tertius locus csl isaiae 35. Deus ipse veniet, ct qui confitetur Jesum Christum in carne venisse, cx Deo est, et omnis spiritus. qui soleil Jesum, salvabit nos. Tunc aperientur oculi caecorum, ex beo non est. et hic est Anlichristus. Quid csl cl aures surdorum putebunt. Tunc saliet sicut aulem solvere Jesum. nisi dividere Verbum a car­ cerrus claudus, et aperta erit lingua mutorum. ne, ac dicere. Filium Dei non esse facium vere li­ Hunc locum de Christo inlclligi palel. Pruno, quia lium hominis, sed solum in eo iatlquam in lemplo Dominus .Mattii. 11. respondit discipulis Joannis: inhabilas.se ? Quid vero csl, Jesum in carne venis­ Euntes renunciale Joanni etc. Caeci lident,sur­ se,nisi Verbum Dei veram carnem in unitatem hy­ di audiunt, claudi ambulant etc. Secundo,quia nunquam Deus per ullam Prophe­ postasis suae assumpsisse, atque ita verum homi­ tam haec signa fecil. Qui enim tempore Testamen­ nem facium ad homines venisse? Ad Secundum: Paulus non negat, Dei Verbum ti veleris miracula fecerunt,sunl .Moyses.Josuc.Re­ loquulum anle incarnationem,sed lanium ait,Deum lias, Ilelisaeus, el ipse Isaias. Al nudi eorum cu­ ultimo tempore loquulum esse corporali orc cl vo­ rarunt caecos, surdos, mulos, claudos, quae signa ce per Filium incarnatum,qui olim loquebatur per Isaias nominavit, cl Christus passim fecil. Praete­ rea loqu tur Isaias dc lempore futuro: Deus.inquit, ora Prophetarum. ipse veniet etc. al omnes illi Prophetae, qui signa Ad Tertium dico: Legem datam in Syna a Deo Paire, cl Filio el Spiritu sancto, sed ministerio aliqua fecerunt, ante tempora Isaiae fuerunt. Unde angelorum. Quod autem Isaias ad hieram loquatur Dominus Jo. 15. Si opera non Jecissem, quae ne­ dc ChrLlo, palel primo cx Patribus: nos enim ha­ mo alius Jecit etc. Tertio, quia Patres sic exponunt. Irenaeus lib.3. bemus consensum Patrum. Nam Origenes hb. 1. coni. Celsum ultra medium, Eusebius lib. 5. de­ cap. 22. Cyprianus lib. 2. cont. Ju 1. cap. 7. Euse­ monstrat. cap. G. Athanasius in serin, dc sancliss. bius lib. G. dcmonsl. cap. 21. Hieronymus cl CyDeip. ultra medium, Chrysoslomus de sancl. el rillus in hune locum Isaiae. Item Cynllus lib. ί. ador, Spir. circa linen) lumo 3. Ambrosius lib. 2. in Jo. cap. 28. Augustinus lib. dc quinq. haeres, dc Fnle, cap. 4. Hieronymus et Cyiillus in hnno cap. G. Athanasius hb. dc liumamt. Verbi, ultra locum Isaiae, cl Augustinus lib. 20. dc Civil. Dei, medium. Quod aulem Dominus Deus, de quo hie cap. till, ita exposuerunt. Praeterea textus ipse id csl sermo, sil Deus Israel, palel. quia absolute clamat: Eæ tempore antequam Jierent, ibi eram Propheta dicil, Deus ipse veniet: nam Deos falsos el nunc Dominus Deus misit me, in Hebraeo ha­ el metaplioricos nunquam absolute appellant Deos betur, ΠΓΤ,Ί ΌΧ HDVn njlD. a tempore essendi Prophetae, el praesertim illud pronomen Ipse in­ hoc, ibi eyo, cl nunc Dominus Deus misii me. hoc dicat verum Deum, non aulem ministrum aliquem csl, cum jierent, ibi eram, cl sic verterunt LXX. loco ejus venturum. Quartus locus est Isa. 52. Dicit Dominus: jugi­ >;νίχα έγέινειτο, έζεϊ ημτ,ν: vel ante tempus essendi hoc, idesl ul vertit Hieronymus , Antequam ter tota die nomen meum blasphematur, propter 1 I I>E CIIIUSTO he aj popiilusmcus nomen meum in ilia die. Trir,. in fine. Aazinnzcnus Orat. {. dc Thcol. Ba­ qni-i < 7" Ipse qui loquebar, ecce adsum. Quod sibus lib. i. in Eunohi. non procul a fine. Chrv-o>s,qui initio loquitur, sil Dominus Deus. cerium slomus in Oral, quod Christ, sil Deus. Angustians us·, nan ulilur nomine Ineffabili, el conqueritur, bb. IS. de Civil. Dei cap. 3.3. Cyrillus lib. ft), in qti, 1 blasphemetur nomen suum, cl nom rial sc Julian. Theodoretus in hunc locum. Ad hunc lo­ Deum Israel. el vocal Jmliicos populum suum, ac cum nihil respondent,nisi librum esse apocryphum denique dicit se cssc. qui per Prophetas loqueba­ quia non habetur in hebruco. At certe longe' ma­ tur, q.iae omnia soli Deo vero conveniunt. jor est tot Patrum auctoritas, qui hunc librum ul Quod autem idem ipse sil Christus, probatur. sacrum cl canonicum citant, quam paucorum hae­ i\um dicil Ego qui loquebar, ecce adsum. Quando reticorum, qui eundem librum rejiciunt. enim quaeso, qui loquebatur olilil per Prophetas Septimus locus esi Zachariae 2. Haec dicit Do­ adfuit pi.æscns, ni perse loqueretur, nisi cum na­ minus e.rercituum; Post gloriam misit me r leggpti cl negoliatiu Aethiopiae.) t Sa- hunc locum non esse ad propositum, quia est va­ laim.iari sublimes ad te traiisibunl.el lui erunt; ticinium de futuro.licet Propheta Impiatur in prae­ ) ">t t · aiabulabutd. vincli uuillieis pergcnl. el terito: natu loquitur de conversione Gentium,quao (■ adorabunt, leque deprecabuntur. Tanlum in factu csl post Christi ascensionem: cx quo non po­ lc ts! Deus, cl non obsque le Deus. Vere lu es test probari, Christum ante incarnationem fuisse. J>c‘<'· absconditus.Deus Israel StdvalQr, Haec tam Praeterea negat Franviscus David scriptum cssc, r.iuiulesle dicuntur i> Domino Deo de 1’ilio suo in- Jehuva misit me Jehova. carmmdo, ul Hieronymus in hunc locum scribat, At conlra: nam nos non vim facimus in praeteri­ uu.luai cssc cllugmiu u laqueis hujus Testimonii. to aul futuro, sed in co, quod isle, qui se missum Nam i Isi in superioribus loquatur dc Cyro: tamen dicit a Domino exercituum, vocat cliam seipsum quia Cyro non convenit illud Aon csl absque lc Dominum oxeereiluum: el cum constet, unum lau­ Deus; upvi|et vel Iraee dici dc Cyro ut Christum tum cssc Dominum exeroiluum: sequitur,Cnrislum referebat, ul simpliciter dc Christo , nec de Pairc cssc unum cl eaiudem Deum el Dominum excrciI" ■ u... rt non est ub.qu· lc Ileus. Adde quod si non sil scriptum h s vi rbis simul positis, scrip­ Pain non iccte diceretur, in l> est Deus: Christo tum tamen csl Ius veibis. licet quibusdam interpo­ culem rc< b?.-ime omnia conveniunt; nam cl in ip- sitis. (piae non mutant sensum, ut palet. <- ·' Ihii'.eum sit ejus humanitasipuisi templum Uclavus locus Z tchmiae cap. 3. Ostendit mihi Uivimiiturah’i- adv> rsusuum.llie adtn.- bin: Iwrepei Dominus in le Satan, Dmninus qui vnt ouiH'in itum ui.itphnae. it tradidit illam degit ΙΙ,ι r isulem. Ilie apertissime \ domus. Do­ J··'(>'· oil·. 11 Mta, post haec in terris visus esi. mi.u ί n' 'T' dicere diabolo: Increpct in te Domi­ 1 ·'·· i Mi, . Γ·ιΐΐ|·. rsnliis es/.Hic dc Deo Israel no Π',Ί' Ex quo sequitur Dominum η'Π' non d. r - i|i,r jjjiiur, qui sutus similem non habui, cl esse unam personam, sed plures. Quod autem al­ ‘iUl ( i-I ,u,m Ira lldil di qilinam Israel, idcsl Lu- tera harum sil Christus, docent Eusebius lib. 5. r**· n.em '\t i, i .i ni homo factus iu terris d iii m n>lr. cup.VJ.Amtus. qui ait Im i epel in te Dominus; quia nimirum s M t. ·Κ 1 bal figuram Christi: unde cum non posset ille Je­ Ii vis. Item ib'dem dicilur talis Filius, ul respectu sus per sc Satanae resistere, Filius Dei qui cliam ejus angeli servi dicantur, qui lamcn alioqui filii Jesus dicendus oral, i ncre pu it pro illo .>alanam, Dei sunl adoptivi, el quidem praecipui. cl simul hac incrcpalione significavit, sc cum car­ Denique Chrislus accusatus foil, quod se praenem accipcrcl diabolum increpaturum, quod fe­ dicasscl Filium Dei, Joan. 19. Λ’οβ legem habemus, cit Mallii. 4. cum ait: Vade Satana. et secundum legem debet mori, quia Filium Dei Posset aliquis respondere:hoc loco angelum co­ se fecit. El cerium esi. non fuisse accusatum.quod ram quo stabat Jesus. Dominum vocari, cl eum di­ sc fecisscl Filium Dei adoptivum, aul melaphorixisse//icrcpet in te Dominus.ilu enim exponit Be­ cum: nam etiam Judaei dicebant: I num Patrem nedicius Anas Montanus in Comimmlar. hujus lo­ habemus Deum, Joan. 8. El tamen Chrislus non cis; el polesl confirmari ejus explicatio, lum quia diluit hanc accusationem, sed lanquam veram ad­ in epistola Judae. angelo Miehaeli tribuitur hacc misit. cl in ca confessione mori vohiil. AI si verus, vox ad Salonam Increpclin te Dominus-.iutn etiam, proprius, unigenitus, naturalis Filius est: ergo cx quia frequenter in Scripturis angeli appellantur no­ substantia Palris genitus, non autem pariem sub­ mine Domini, quia legali ejus erani, el ejus per­ stantiae accepit, quia Deus imparlibilis csl: ergo sonam gerebant, ul patet Ceu. 18. Exod. 3. Judic. accepit lotam: igilur csl unus numero Deus cum 2.el alibi.At conlramam.ludas non loquitur de hac Paire. increpatione , sed de alia quae facta est ab angelo Respondent ministri Transylvani lib. 2. cap. 7. contendente cum diabolo de Moysi corpore. Porro el Bkmdrata, dispui. 6. Albana, Christum cssc Fi­ angeli nunquam appellantur nomine nyp sed is, lium vcrum cl proprium Dei. quia dc Spirilu sanc­ qui per angelos loquebatur. qui ciat verus Deus: io cuncrplus fuit, cl probanl. Nam Lucae I. dici­ aul certe angelus divilur non ul angelus,sed lur: Spiritus sanctus superveniet in le. ct virtus ul Dominum repraesentans. Sed sive hoc loco Do­ tllissimi obumbrabit tibi, ideoque quod nascetur minus ipse loquatur, sive angelus Domini perso­ ex te sanctum. vocabitur Filius Dei. num gerens; semper lamcn colligitur esse duas AI conlra: nam cliam Adam. Eva, angeli omnes, personas, quae sint unus numero Dominus. Nam non genili sunl cx semine viri, sed immediate ope­ si esset tanlum una persona Dominus , non dicet ra Dei; quomodo ergo dicilur Filius unigenitus? angelus illam personam repraesentans Jncrcpet in Secundo, si ideo csl Filius Dei Chrislus, quia con­ te Dominus, sed ipse increparet, ul personam Do­ ceptus est in utero Virginis opera Spirilus sancti; ergo Filius Spiritus sancti dici poleril:al hoc nus­ mini referens. Nonus locus Zachariae 12. Effundam super do­ quam habet Scriptura, immo contra. Spiritum a mum David, el super habitatores Hierusalem spi­ 1 ilio procedere dicil Joan. 15. cl alibi. Tertio, hoc ritum gratiae el precum.el aspicient ad me,quem non csl esse, naturalem cl vcrum Filium: non enim confixerunt. Hic locus inlclligilur de Christo con­ Deus ex substantia sua genuit Christum in utero fixu in cruce, el lamcn loquitur Deus Israel, qui Virginis, sed cx sola substantia Virginis. Unde solus polesl effundere in homines spirilum graliac Jlcbr. 7. dicitur. Chrislus siuc palrc cl sine matre, el precum.Nec csl opus afferre testimonia Patrum. idcsl, sine palrc in Icrris. sine matre in coelis, ul Nam Joan. It), dicitur impletum hoc, quando Chri­ omnes Graeci el Latini exposuerunt. Ad locum illum Lucae 1. dico cum Ambros. scr. stus crucilixus, el lancea perforatus fuit: et prae­ terea res ipsa clamat. Nam quando, quaeso, Deus 5. in Psal. 118. Gregorio lib. IS. .Moral, cap. 12. auclor gratiae confixus Full, nisi quando Chrislus Bcda cl Bernardo in hunc locum , virluletn Vilis­ verus Deus el Duminus gloriae ( ul Paulus loqui­ simi cssc Verbum Dei, quod in uleruui Virgi­ tur ) crucilixus lïiil? \el, si hoe non placet, osten­ nis descendit, ibique carnem induit; ac ideo filius dant adversmii, ubi elquando Deus Paler confixus Mariae Filius Allissimi dicilur. Posset cliam dici, fuerit. ul possil vere dicere: Aspicient ad me, conceptionem de Spiritu sancio signum, non caus­ sam esse, cur Christus dicatur Filius Dei. Decuit quem confixerunt. enim, ul si Dei Filius hominis filius fieri vellet, nonnisi ex Virgine nasceretur; el si Virgo paritura csscl, nonnisi Deum pareret, ul rede oil b. Ber­ CAPUT VI. nardus serm. 2. super Missus csl. Porro Jacobus Paleologus, qui imus cum csscl Tertia Classis cx Testamento novo. ex praecipuis docloribus novorum Samosaleiiorum, Romae tandem, ul supra diximus, ad veram Fidem Primum lesiimonium sil illa confessio Petri cx conversus csl; argumentum nostrum non solum revelatione Dei Patris, Matthaei 16. Tu es Christus nihili faciebat, sed etiam adversus nos hac ratione Tilias Dei vivi. I bi nola , hic Petrum asserere retorquebat. Non polesl ullus verus Dei Filius es­ Christum esse Filium verum, cl naturalem Dei: id­ so Deus verus: Chrislus autem csl verus Dei Fi­ eo enim addidil Vivi, quia proprium csl vivcnlium lius; non igilur esi verus Deus. Atque hunc syllo­ gignere sibi simile m natura. El confirmatur cx gismum (ul ego saepe ex illo audivi; jactabat ut alus locis, nam Joan. 3. dicitur Christus Filius verissimam demonstrationem: et cum ei dicerem, unigenitus. Ilum. 8. dicilur Filius proprius. 1. mijorem propositionem syllogismi illius adeo esse Joan. 5. dicilur 1 ilius verus. Coloss. 1. el Hubr. falsam, ut contraria sil verissima. Ul enim verus I. dicilur Nuluratis:nam dicilur imago seu charac­ filius hominis csl verus homo, verus filius Iconis est verus leo, cl in caeleris omnibus ad eumdem ter hypostasis paternae, quod non convenit adop 22 lil.LI lliMIXI. ' Ol. I. IGG DE cniUSTO modum: ita quoque rerum Dei Fil.uni, verum Deum ne intellexisse. Christum praedicare se aequalem Deo. Amu si falsa fuisset opinio Judaeorum, ut esse neccsse est. Respondebat: secundum Philosophiam quidem, recte notavit Chrysosloinus, certe Christus aul Everum Filium ejusdem esse naturae cum Patre suo, vangelisla admonuissent, ne in tanta re erraremus; non nutem secundum Scripturam. Siquidem Scrip­ sicut quando dixerat Dominus Jo.m. 2. Templum tura cos veros Dei lilios facit, qui a Deo consti­ triduo sc rimedillcalurum, exposuit Evangelista, tuuntur haeredes, ut dc Christo dicitur Hcbr. I. hoc dixisse de templo corporis sui. El Joau. ull. non autem potest esse Deus verus, qui a Deo hae­ cum ex verbis Douiini discipuli collegissent. Ju,'in­ nem non moriturum. addit ipse Joannes: d'on di­ res constituitur. Aon exspectas. credo, prudens Lector, harum xit Jesus non moritur etc. Christus autem mm ineptiarum refutationem. Quid enim? non eral se­ solum non correxit opinionem Judaeorum, sed cundum Scriptura verus Illius Adami Seth, cl Λ- etiam confirmavit dicens, se openin' eadem quae brnhami Isaac, el Jacobi Ruben? el nonue eranl Pater operatur, el sicut Paler excitui quos vull, itu ejusdem naturae cum patribus suis? Deinde Scrip­ el Filius, tide Cyrillum in lotum hoc cap. 5. ubi tlira nonne aperte dicit, hominem esse haeredem, ostendit, Christum mullis modis sc aequalem Patri quin filium: non filium, quia haeredem? Rom. 8. ostendisse. Quartum testimonium Joan. 10 Ego et Pater ti­ Quod si /ilii el haeredes: haeredes quidem Dei, cohaeredcs autem Christi. El de Christo llebr I. num sumus, iloc testimonio utuntur omnes Patres prius dicit: l.oquulus est nobis in Filio. Deinde contra Arianos. ul probent utram esse essentiam addit: Quem constituit haeredem universorum. Patris el Filii. Bcspubdent Transylvain lib. 2. cap. Nec inlelligns eum constitutum haeredem tempo­ !). el Franciscus David disp. 2. Albana, hunc locum inlclligi de concordia charilatis, qua erani unum rali donatione, sed aeterna generatione. Secundum testimonium Lucae I. Mullos /ilio­ Pater el Filius. Et probant primo auctoritate Eras­ rum Israel convertet ad Dominum Deum ipso­ mi et Calvini: poterant eliam addere Arium ct Eurum, et ipse praecedet ante illum in spiritu el nomium. Secundo probant ex Joan. 17. ubi dicitur virtute Deliae. Dominus Deus Israel omnium ju­ de Apostolis: Ul sint unum, sicut cl nos unum dicio, ct maxime haereticorum hujus temporis, est sumus. At quod dc unitate essentiae hic locus intclligasolus verus Deus: at angelus hoc loco vocat Chri­ stum Dominum Deum Israel. Sic enim inlerpre- tur, probo primo cum Basilio lib. I. in Eunom. tmlur Irenaeus lib. 3. cap. II. Ambrosius. Reda, circa fin. el Chrysoslomo in hunc locum ex prae­ Eulliymius. ct alii in hunc locum. Nec potest ali­ cedentibus verbis. Christus enim ul probel non ter inlclligi: nam illud El ipse praecedet ante il­ perituras suas oves, facit hoc arginneiilum: .Venio lum non potest referri nisi ad Dominum Deum Is­ potest rapere oves de manibus Patris mei, quia rael immediate anlen nominatum. Constat autem. ipse major omnibus est; ergo nec de manibus Joannem praecessisse ante. Christum, non ante meis polcsl nilus oves meas rapere: Ego enim ct Deum Patrem: Eduxit, inquil Paulus Ador. 13. Paler unum sumus. Quo I argumentum nihil con­ D^us Israel Salvatorem Jcsum.praedieanle Joan­ cludit nisi illud Unum sumus signified unum et ne anl·· faciem advenias ejus llaplismum poeni- camdem esse manum, idcsl, potentiam Patris ct t'mlmc. Idem confirmatur ex illis verbis: '.altos li­ Filii: quod si eadem potentia, certe eliam eadem liorum Urael convertet ad Dominum Deum ipso­ essentia: nam in Deo non distinguuntur potentia rum Joannes enim non conabatur convertere ho­ el essentia. Secundo probo cum Augustino cl Chrysoslomo in mines. nisi ad Christum, illum enim assidue prae­ dicabit. I nde Joan. I. Cum vidisset Joannes Je- hunc locum. Quia audito hoc verbo, Judaei su­ sum (iit; Ecce Agnus Dei. ecce qui tollit peccata stulerunt lapides, ut jacerent in eum: ergo intel­ mundi. El continuo ad illa verba, Andreas qui lexerunt per illud Unum sumus Christum se vere Joannis discipulus erat, conversus csl ad Chri­ Deum unum cum Paire praedicare, non enim la­ pidare voluissent, si lanium credidissent Christum stum, el sequulus csl cum. Tertium testimonium Joan. 5. Magis quacre- se dicere unum esse cum Patre concordia volun­ haul eum Judaei interficere. quia non solum sol- tatis. Cum autem Judaei sic intellexerint, nec ta­ nbal Sabbalhum, sed ct Patrem suum dicebat men Chrislus correxerit corum sententiam, con­ D< um aequalem se faciens Deo. Si Christus ae­ stat cos recle intellexisse. Tertio , quia Chrislus exposuit, quid sil Ego cl qualem se Deo Patri praedicabat: ergo eral verus Pater unum sumus: nam cum Judaei propter hoc Deus sempiternus ct ollissimus clc. Ad hoc posset aliquis dicere: Christum non sc cum vellcnl lapidare, «lixii: Vos (licitis blasphe­ praedicasse aequalem Deo Patri, sed id credidisse mas. quia dixi Filius Dei simi: ergo idem csl, Judaeos, ul sensus sit: quaerebant cum Jr.daei in- el Paler unum sumus, cl Filius Dei sum. Non er­ lerficcre, quia non solum solvebat Sabbalhum opi­ go sunt unum concordia sola voluntatis, quae ponione ipsorum, sed eliam Filium Dei se faciebal, test esse inter cos, qui non sunl consanguinei, sed unum sunl, quomodo Paler cl Filius sunl uaequalem se faciens Deo. ipsorum opinione. Al parum refcrl. utrum Evangelista referai sen­ num, qui camdem lrabe.nl naturam. Al objiciunt liacrelici, ac in primis Franciscus tentiam Judaeorum, an exponat id quod eral. Nam, ul Cbry^oslotnus, Cxrdlns. Augustinus, el aiii om­ David dispul. 8. Albana, el ministri Transylvani nes in bum locum dicunt vera erat opinio Judaeo­ lib. 2. cap. 7. Nam Chrislus in sequentibus verbis rum, el hoc Exangeliiia narrai, nimirum illos be­ videtur corrigere sententiam Judaeorum, ac docta- ι.ιεγ.γ, primus 167 rare, se esse Deum per solam gratiam, sic enim trem cl Filium esse unum in essentia cl specie; la­ ail: //i le( P.itris cl Filii: scd scientia in Deo. cl Chiysoslomi inventum, quod potuit relinqui ab in­ csM'iilia sunl idem, ul etiam Aristoteles cognovit; sidente musca,aut irrepere vitio Scriptoris.debent i-rgo una est essentia ulriusque. Et sic exponunt corrigi omnes codices graeci cl lalini? Denique, uiin.es Catholicis. Chrysoslomus, Cyrillus, \ugu- si non obstante illo puncto, Chrysoslomus ipse re­ slinus.el alii in hunc locum. fert haec verba. Qui csl super omnia Deus ad Fi­ Septimum lest monium est illud Joan. 20. Do- lium,cl idem faciunt omnes auctores, nullo excep­ fianiu i/o tis. cl Deus meus. Quo testimonio, ul to, quae temeritas csl, velle jam novum sensum ■ ■ : "in i utitur Augustin. in episl. 171.ad Pa- invenire? Nam nullum omnino pro sc Erasinus ci­ M<.nt. El quidem cerium est. hoc loco Dominum tavit, cl nos pn.clcr omnes Commentarios, habe­ Dm· i significare verum Deum Israel, Ium quia in mus cliam Ircnaeum lib. 3. cap. 18. Tertullianum gracco habetur articulus, tum cliam quia Thomas lib. coni. Praxcam. Cyprianum ubi sup. Hilarium . -.··>-i Israclita non noverat alium Dominum Deum lib. 4. cl 8. Trinil. Ambrosium lib. I. dc Spir. S. quant illum, dc quo scriptum erat: Audi Israel, cap. 3. cl lib. 1. dc Fide cap. 5. il Augustinum Dominu* Deus tuus, Deus unus csl. Addit Chry- lib. 3 coni. FtiUSl. cap. 3. cl G. cl lib. G. Trinil. <>vlutiiu> in bondi. de Tmiit. torn. 3. Thomam, cap. 13. Cyrillmn l b. thcs.cap.a.Grcgoriuin hom. tum Ii>· c dixit, implevisse i'lud Psal 7G. Manibus 8. in Ezcch. Athnn.isium Oral. 2. coni. Arian. A'ic..... Deum qnm -iri. cl non sum deceptus. Dutor num lib. I. coni. Arian. Idurimn lib. 1. ennt. L.uni autem '>-e non pel st, quin in eo Psalmo Varunadum. Cassianum lib.3. de Inc: mal. cl alios Je uro Deo iit sermo. omnes. UDER PHIMUS Quod ibidem nolnl Erasmus, non esse scriptum a Paulo :ς «>v, scd ί ών, nimis frigidum csl: quis enim ignorat, articulum praepositivum saepe poni pro postpositivo, cl adjunctum participio vim re­ lativi habere? Certe Matthaei cap. G. ( ul alia loca praeteream ) sic legimus: Pater noster l v/ ζϋϊς non aulem 8; εν ουρανοί». Aonum testimonium habeiur in episl. ad Gal. c. I. Notum vobis facio Evangelium. quod evangelizatum est a me. quia non csl secundum homi­ nem, neque enim ego ab homine accepi illud, neque didici, sed per révélaiioneni Jesu Christi. Et init, episl. Paulus Apostolus, non ab homini­ bus, neque per hominem. sed per Jesum Chri­ stum. et Deum Patrem clc. Ubi b. Paulus opponit Christum hominibus, ac proinde docet. Christum non esse purum hominem, ul Transylvani volunt, scd cssc etiam Deum, ul est Deus Paler: nec solum opponit hominibus, sed etiam angelis, ac proinde omnibus creaturis. Addit enim: Licet nos aut an­ gelus de coelo evangelizaverit vobis praeterquam quod cvangelizavimus vobis, anathema sii. Cla­ rissime igitur Paulus hoc loco separat Christum ab omnibus creaturis, el cum Deo Patre quasi e\ alte­ ra parte conjungit, cl Deum creatorem esso docet. Decimum testimonium Philip. 2. Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo. scd semelipsum exinanivit, formam servi accipiens. Ilie videtur clarissime explicari, Christum cssc verum Deum, cum habeat formam, idest. naturam Dei,et secundum illam non sit rapina. scd natura aequalis Deo Patri. Scd occurrunt Ariani, Transylvani cl Erasinus: ac ut distincte procedamus, primo explicandum est, quid sil Cum in forma Dei esset. Secundo quid sil .Ton rupinam arbitratus est esse sc ae­ qualem Deo. Dc primo Erasmus in hunc locum, ct Franciscus David disput. 2. Alb. contendunt, for­ mam hoc loco significare opera exteriora, in qui­ bus fulgebat Divinitas: lamen non eodem modo exponunt: Nam Franciscus David vult, Christum dici in forma Dei. quia erat imago quaedam visibi­ lis. in qna Deus invisibilis cernebatur. Et quod forma signified speciem exteriorem probat cx Deui. 4. Vocem verborum audistis. formam au­ tem penitus nullam vidistis. Erasmus aulem vult, Christum fuisse in forma Dei. quia exterius ta­ lia opera ftcicbal, ul plane sc Deum esso osten­ deret. Quod aulem forma hoc loco sign tied ope­ ra exteriora, probat primo, quia opponitur forma Dei formae servi, quam dicitur Christus susce­ pisse: Christus aulem non suscepit substantialiter formam servi: semper enim Filius fuit, non ser­ vus, scd suscepit exteriori specie formam servi, quin humiliavit se, cl ligari, ac flagellari permisit. Secundo probat cx Commentario Ambrosii. At expositio communis omnium aliorum Veterum Cl llccentiorum est. formam Dei significate essen­ tiam Dei. Et prima sententia Franàisci Davidis est mera corruptio lextuspiam neminem pro se habet, ac ne Erasinum quidem: nam Erasmus ex hoc loco probat Christi Divinitatem. Praeterea Paulus non •licit. Christum esse formam Dei. sed esse in forma Dei.Deinde sententia Erasini csl apctl falsa: nam IG3 primo vox grocca μορψή quae liic habetur, nus­ quam in Scriptura accipitur pro forma exteriori, seu pro opere, ul patet percurrenti omnia loca.Ina­ nio Chrysoslomus in hunc locum dicit,etiam apud alios Scriptores graecos nunquam ita aci· pi. Ac­ cipitur quidem apud Anslutclcni μορ^^ pro forma Occidentali aliquando, licel Saepius pro substan­ tiali, semper tamen pro forma inhaerente, cl in­ trinseca. numqiiam pro actione exteriori. Quod al­ legat ex Deulcr. 4. Franciscus, non csl ad propo­ situm : nam in graeco non csl μορφγ/, sed ô μοϊωμα, idest, similitudinem,ul in henraeo TUIQH et alibi, ubicumque in latino Csl forma.in graeco non csl μορί<>. sed ε·δο». τύπο», aut aliquid aliud. Secundo, si esse iu forma Dei, csl facere opera divina, nimirum miracula: ergo apostoli quoque dici possent fuisseiu forma Dei, cum miracula fe­ cerint maxima. Tertio, forma Dei opponitur formae servi hoc lo­ co: al forma servi csl natura humana, non opus aliquod: nam explicans Paulus quid sil formam servi accipiens,subjungit: In similudinem homi­ num faclus.et habtlu inventus ulhomo·.ideo igilur turmam servi accepit, quia inter homines ul homo apparuit, similis caeleris cliam exteriori figura. Nec enim habitus hoc luco vestem significat, sed figuram: nam csl in graeco σ'Ζήμα. non έοΟή». Nec argumentum Erasini quidquam valet. Nam Christus licet sil filius, non servus, si hyposlasitn respicimus, tamen ratione naturae humanae recte dicilur servus: ul enim quia est Deus el homo, di­ citur aequalis Patri, cl minor Patre: immortalis ct mortalis; creator el creatura: ila cliam dici polest Dominus el servus: el sic appellatur ub Isaia cap. 41).Ex quo loco Hieronymus in 1.cap.adTiium do­ cet, Christum recte dici servum ratiune humanae naturae. El illud Isaiae 42. Ecce servus meus.suscipiam eum: Matthaeus exponit dc Chiislo Matth. 12.el csl in hebraco quod proprie servum significat. Itnmo Christus Jo.20. nuntie ait: .beendo ad Patrem meum cl Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum. Illime accedat, quod omnes Interpretes hujus loci,excepto Ambrosio,de cujus Commentariis non parum dubitatur an sint ejus, per formatu Dei inlelligunt essentiam Dei; el praeter Interpretes, ila etiam inlclligiml Athanasius serm. 4.contra Arian. Nazianzcnus Orat. 5. de TIicoI , Nissenus lib. de serm. in monte explicans primam bcaiitudinem. Hilarius in Psalm. 138. et hb. 8. de Trinil. ultra medium. Cyrillus hb. 3. thus. cap. I. et 2. Hiero­ nymus in 1. cap. ad Tilum.Augustinus lib. 2.coni. Maximin, cap. 5. Denique Ambrosius epist. 5 7. Quid csl, inquil. in forma Dei? In natura Dei. Et similiter exponit lib.2.de Fide,cap.4. Unde ma­ gis probabile edicitur, Commentarios in epistolas non esse Ambrosii, quamquam quicumque fuerit anclor, etiamsi minus probabiliter exponit, nihil tamen favet haereticis, cum clarissime dicat, Chri­ stum esse verum Deum, el Palri aequalem. Quantum ad alteram partem hujus sententiae Non rapinam clc. Franciscus David dispul.2.Alb. dicit, Christum cssc aequali m Palri, quia Deus evexit illum ad suam aequalitatem. Scd hoc est ΓΟ DE CHRISTO contra Scripluram Isaine cap. 12. Ei regnum Al tymnnus qui rapuit regiam potesi.ih m. non audet vel ad modicum tempus compa­ vere sine purpura el sceptro, nc si conspicietur in veste plebeja, non agnoscatur pro rege, et paulalim amittat regnum etc. Latini accipiunt ul sil adversativa, el aequivaleat particulae tamen sive, sed tamen. Ita Augustin, lib. 2. coni. Maximin, cap. *>. ubi hunc vult esse Sensum: Cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus csl. esse se aequalem Dea. sed tamen exinanivit se etc. idest, licet esset aequalis Deo, non tamen horruit formam servi. Ha etiam Am­ brosii Commentarius: Etiamsi erat aequalis Deo, non tamen sibi defendit aequalitatem, sed exi­ nanivit se. idest, non voluit praetextu aequalita­ tis cum Deo, quam naturaliter habebat, recusare humilitatem passionis el mortis. Ad locum Tertulliani dico duo: Primo, librum de Trinitate qui Tertulliano tribuitur, non esse ip­ sius. sed potius Novationi, ul Hieronymus asserit lib. 2. in lluffin. cl de Scriptor. Eccles, in Novaliano. Secundo dico: sententiam hujus auctoris non esse contra ims: ille enim dicil, Filium se non comparasse Patri, solum propter originis auctori­ tatem. non propter aliquam differentiam naturae. Nam ibidem clare a-seril. Filium fuisse in forma Dei. quia in natura Dei et siipcr omnia, sicut est Pater: el tamen, quia ipse est a Patre, non e con­ trario, dcluli-se eum semper aliquid Patri. Neque csl hoc solius ΊΊ r ulliuni, sed Hilari i lib. 9. de Trinil.. Basilii I b. I. in Eunom.. Nazianzeni lib. f. Theol., et Cyrilli lib. 2. Hies. cap. 3. qui exponunt de Filio Dei. non solum ul est Illius hominis, sed etiam ul csl Filius Dei Paler major me est: dicunt enim. Patrem esse majorem ratione principii, et tamen Filium non esse minorem propter naturae identitatem. Undecimus locus est !. Jo. .*>. Tres sunt qui te­ stimonium dant in coelo. Pater. Verbum et Spi­ ritus sanctus, el hi 1res unum sunt: el tres sunl, qui testimonium dant in terra, spiritus, aqua el sanguis. Quo loco s. Joannes vult ostendere; Christum esse verum Deum el verum hominem, cl proplerca affert testimonia divina et humana, nec enim cum ait: Tres sunl. qui testimonium dant in coelo, per illam vocem in coelo inlclligit locum coelestem, sed testimonii qualitatem: alioqui etiam angeli sunl in coelo, cl testimonium Christo non semel dederunt. el tamen 1res tantum testes in coelo Joannes ponit. Patrem, Verbum et Spiritum sanctum. Itaque per testes qui sunt in coelo, inlelligunlur testes divini, ul distinguantur a testibus humanis ct creatis: cl proplerca etiam paulo post ait: Si testimonium hominum accipi­ mus, testimonium Dei majus est. Sicul igitur spi­ ritus, aqua cl sanguis sunl testimonia terrena, el cmnprobariinl veram Christi humanitatem. quando videlicet in morte Christi ex ore ipsius spiritus, cx latere aqua et sanguis linxerunt: ita quoque Pater, Verbqni cl Spiritus sanctus sunl personae divi­ nae, el testimonium divinum perhibuerunt dc ve­ ra Christi divinitate, lum alibi saepe, lum etiam in Baptismo et transfiguratione. Sed objicit Georgius Blandrata in disput. 2. Alb. Primo, illa verba 1res sunl qui testimonium dant in coelo a nullo auctore legi, excepto Hieronymo, LIBEIl PHIMUS qui parum pudens fuit. Secundo, non secus dici tie Spiritu, aqua el sanguine unum sunl quam dc Patre, Vcrbu cl Spinlti sancio: ac proinde sicut Spiritus, aqua et sanguis non sunl limini numero, hnmo nec specie, ita nec Patrem. Verbum cl Spi­ ritum sanctum esse unum numero, aut specie, sed sola consensione voluntatis. Ilcspondeo: Blandr.dam non esse parum puden­ tem, sed mullum impudentem, cum sanctum Ilieronviniim parum pudentem.Erasinum videlicet imi­ tatus. appellat: nec solum aio mullum impuden­ tem esse Blandralam, sed cliam imperitum, aut mendacem. cum nil, solum Hieronymum ita legis­ se. Nam ita etiam legerunt IDginus iri epist. 1. Cy­ prianus lib. de unit. Reel.: Idacius in lib. ndver. Variniadum: Alhannsitis in lib. I. ad Theopli.de unita licit. Trimi. Auctor disputationis ejusdem Allianasii cum Ario habitae in Concilio Nicaeno; Fulgentius in hb. coni, object. Arian, prope ex­ tremo: el Eugcnius Curlliaginensis in explicat. Fi­ dei Calli. Quod autem allinet ad illud et hi 1res unum sunl : sciendum csl.illa verba in mullis Lilinis co­ dicibus non haberi,ubi sermo est de. Spiritu.aqua, cl sanguine. Nam in Bibitis Lovanieiisibus notan­ tur ad marginem 15. codices maiiuscripli. qui ea verba non habent. Graeci autem codices habent quidem, sed differenter: nam de 1’alre. Verbo ct Fpirilu sancio dicunt και οΰτοι ol τρείς ïv eÎGtv.et hi 1res unum sunl: de Spiritu, aqua cl sanguine, και 'À ·Λζΐ; εις -À "et είσιν el hi 1res in unum sunl: ubi aperte vides, non esse unum spiritum, nquatn el sanguinem, sed solum conspirare in unum te­ stimonium. Duodecimus lorus est I. Jo. 5. in ull. vor.: Ul simus in vero Filio ejus, hic csl verus Deus cl vila aeterna. Al unus solus est vertis Deus.Jo.<17. Te solum verum Deum', unde Transylvani lib. 2. cap. 5. dicunt, esse nomen proprium Patris verus Deus·, ergo Christus est ille, idem Deus qui est Pa­ ter. Ad hunc locum respondent Transylvani, novi Samosaleni, lib.2.cap.l.el7. el Scrvctus lib. 1. άληύιυω. £·> τώύιώ αυτού 1’ησθυΧρΐ;ω θύτό.-έ-w i θεός. Deinde Patres de Filio exponunt. Hilarius lih.fi, de. Trinit. ull. med. postquam citaverat hunc lo­ cum. addit post 17.lineas: et cum hic verus Dei Filius nobis sit el vita aeterna etc. ubi quod cita­ verat hic est verus Deus ct vita elernu. exponit de Filio, cum dicit ipsum esse vitam aeternam. Hiermiym. in cap. fi5. Isaiae. Jurabit in Deo Amen: dicil. rimi golmn Patrem esse Damn Amen, idesl, Heum verum, sed etiam Flimm. et probal cx hoc loco, hic csl Deus verus, et vila aeterna. Augu­ stinus lib. I. de Tniul. cap. fi. Et. inquit, Filius non tantum Deus. sed et verus Deus, quod Jo­ annes apertissime in epistola sua dicil: Scimus quia Filins Dei venil. el dedil nabis intellectum elc. Hic est verus Deus etc. Cyrillus hb. 12. thés, cap. 13. pnsleaquam hunc locum adduxerat. >ic ail: Quid dicent haeretici ad haec heali Joannis vtrbii. quibus apertissime Deus verus Filius ap­ pellatur. Nam si Deus csl substantial iter. non participatione hoc ipsum est. sicut creaturae: qui autem Deus verus est. notura Deus est. Simi­ liter exponunt Bcdu et Oecuinenius m Commenta­ rio hujus loci. Eunoiniaiii olim convicii evidentia hujus testi­ monii admittebant.ut refert Gregorius Nazianzenus Orat. 3. de Theol.. Patrem esse verum Deum, cl similiter Filium esse verum Deum, sed acquivoce sicut canis coelestis el terrestris dicuntur aequivoce canes, ulerque tamen proprie cl vere. Al fa­ cile est hanc solutionem refutare.Nam vel loquitur Eunomius denequivocalioue perfecta, vel de ana­ logia quadam. Si dc perfecta acquivocalionc. qua­ lis csl inter nomina rerum ejusdem speciei: tunc non erit Paler magis Deus, nec maior Deus, nec prior Deus, quam Filius, sicul Judas Iscariolcs est magis homo, aut major homo, aut prius homo, quam Judas Thaddaeus. Praeterea tunc plures es­ sent veri Dii.sicul Judas Iscariolcs cl Judas Thad­ daeus sunt plures veri homincs:al Scriptura unum solum Deum esse docet. Si dc analogia quadam, vel Paler, vel Filius non cnl vere proprie el sim­ pliciter Deus, sicul homo pictus non est simplici­ ter ct vere ac proprie homo, neque canis coelestis csl proprie ac vere canis, sed ita dicitur, quia ter­ restrem canem repraesentat. At Christus csl ve­ rus Deus, el similiter Paler; ergo non sola analo­ gia Filius est Deus. Decimustertius locus Jo. i. In principio oral Verbum. et Verbum erat apud Deum, el Deus oral Verbum. Ita: Omnia per ipsum [acia sunt. Ex =ts: cl cap.l. mundus per ipsum factus est, ί xdcuo; htxo. El infra Aquam vi­ brae eam non comprehenderunt etc. hoc aulcm loco Jerlimn argumenlum csl in illis verbis: Omnia num facïam.-iïtop per ipsum /acia sunl. Hinc enim sequitur, ul col­ significat, feri. non esse. El palcl primo cx didis: ligit Augustinus lib. I. de Tnnil. cap. G. Verbum nam si A’erbum erat aule mundi ire itionem, certo non esse facium, el proinde non esse creaturam, ante carnem eral: nam ct caro una est ex creatu­ el proinde esse unum Deum cum Patre: nihil enim ris; non igitur Verbum caro eral. sed factum csl postea caro.cum carnem assumpsit. Secundo.quia est nisi Deus, ct creaturae ejus. iSed respondent ad primum ministri Transylvani si. esse,non feri significare voluisset Joannes,non idest, non di­ lib. 2. cap. 3. cl H. Verbum hoc loeu signillcurc dixisset t-ji>£T3 sed ί-μ-Ατο vel Cl riduin b< minem, diciqm Verbum, quia verba xisset. fuit. sed csl. vel erat: fuit enim dicilur so­ 1'ci nobis anmmciavil: et probant. Num cum dici­ lum de co, quod nunc non est: at Christus est clur: V rlmm euro factum esl.in graeco csl liam nunc caro. Tertio, quia Paires graeci, Chryquod significat eral, scu piil.nl paid ex similibus soslomus, Cyrillus. TheophyLictus, Eulhymius, locis. Nam in boc capite dicilur: Euii homu mis­ bene noranl potestatem graeci vocabuli, cl lamen sus a Deo. Graece έγεοίτο: similiter Luc. 1. Euii omnes exponunt facium est. quomodo etiam ha­ in diebus Herodis Sacerdos. El Luc. ull. hui fuit bel versio Erasini, el quae in Bibliis Vatabli ex­ < ir Prophem etc. semper csl Deque non slat. quibus adversarii plurimum tribuere solent. census. Verbum esse factum hominem per incar­ Quantum ad secundum argumentum. jam dixi­ nationem. sed Verbum illud, de quo lain mulla di­ mus. Joannem in islo capite solere frequentissime cuntur praeclari), nihil esse aliud, quam carnem, idem bis repetere in fine unius sententiae, el prin­ idesl. hominem quemd m: sicut Joannes dictus cipio alterius. Ita igitur hic nomen Deus bis poniesi vox. non quod essd vox incarnata, sed quod lur in eadem signiflcalrone, el sensus csl. Verbum homo clamans in deserto. erat apud Deum, idcsl. apud Palrem qui est Au s· eundum respondent I ranciscus David, di­ Deus, el Deus erat Verbum, idcsl, el idem Deus sp. 0. lib. el miiiishi Transylvani lib. 2. cup. 11. eral cliam Verbum: sive, ut alii volunt, qui faciunt Christum merito vocari Deum, sed non eumdem Deum praedicatum, ct Verbum subjectum: el Ver­ ' mi Paire: nam in hoc ipso loco dicilur Verbum bum eral ille idem Deus. Neque obstat quod ibi ■ipud Drum . nimirum Patrem: cum aulcm sub- apud Deum. est articulus τϊ> (·);:> lue aulcm, cl i .ngilur c/ Deus cral Verbum, si vox Deus acci- Detis cral Verbum. non csl articulus ante vo­ i« rr'ur eodetn modo, significaretur Eiiium esse cem Deus; unde Origenes argumentabatur. Pa­ Patittn. lrem esse majorem ITIio. Nam. ul notat Chryso* Λ1 Hind aulcm Omnia per ipsum facta sunl. SlOinus homil. 3. cl 5. in Ju. saepe Deus pro Pa­ res] "tidenl: inlclligi dc reparatione facia pcrChri- tre sumplus non habel articulum, ul in hoc capite: -lun q i.n' et .un solei dici nova creatio 2.Corinth. Euii homo missus a Deo, el infra: Deum nemo > >< qua i rtjo in Chrislo noni creatura, vetera vidit unquam, el aliquando Deus pro 1 ilio habel Ιγιιιιμ'Ίmit. '■»<·· factu sont omnia nova. Ephes. articulum, ul 1. Jo. 5. Ilie est verus Deus. El ad I /i -latrare omnia in Christo quae in coelis, Titum 2. Adrenliim gloriae maf/ni Dei. • I quae in terril sunl. El · ·*ρ- 2. Ipsius enim fac­ id illud autem Omnia per ipsum facia sunl, UBER PRIMUS 1Ί3 dico primo: explicationem adversariorum esse n- homines illi inilio eum non cognoscebant: et deo novam, ut nulli Veterum in mentem venerit, mundus per ipsum faclus est. idesl. el tamen ip­ ut palet legenti Origcnein, Chrysostomum, ('.yi il­ se homines illustravit, el fecit novas creaturas. lum. Augustinum, Tbcophylactmn. Redam, Rupei·· At conlra. Aam adversarii mutant ordinem ver­ tum, Eulliymium in Joünncm. Dico secundo: non borum: volunt enim prius mundum non cognovis­ debere Scripturam exponi metaphorice ad libitum, se, el deinde factam fuiss··. \l Evangelista dicit sed tunc solum, cum ipsu Scriptura praebet occa­ primo mundus per ipsum faclus csl: deinde, notat sionem. alioqui poterimus pervertere omnes Scrip­ ejus ingratitudinem dicens: El mundus cum non turas, ct eadem ratione possemus dicere, in t. cap. cognotil. Praeterea mundus in Ser pluris, aut si­ Genes, non describi creationem, sed revocationem gnificat SU.bstunliam coeli el tern e ut Eccles. 3. rerum. Neque obstant loca in contrarium allata: mundum tradidit disputationi eorum: aul homi­ nam in illis semper est aperta mentio renovationis, nes impios dilectores mundi, Jo. 12. Princeps hu­ ut palet legenti illa lora. Ilie autem simpliciter di­ jus mundi ejicietur foras. Jo. 17. Pro his rogo, cilur: Omnia per ipsum facia sunl. ιI sine ipso non pro mundo: ergo cum dicilur, mundus per facium cs( nihil. Dico terlio: etiamsi hic locos pa­ ipsum faclus est, vel significatur substantia coeli teretur utrumque sensum, tamen adversarios pro­ cl terrae, ul exponunt omnes Patres: vel sensus bare non posse, debere eum exponi de renovatio­ erit, per Christum factos esse homines impios, ne potius, quam de prima creatione: rationes enim quae csl ingens blasphcmia, accipiendo enim mun­ quas ipsi aflcrunt, nihil valent. dum pro impiis, Chiistus non facit, sed destruit Primo probant, non agi de creatione, quia Chri­ mundum, ul faciat novam creaturam. slus non eral natus tunc, cum mundus creabatur. Decimusquarlus lorus habetur Coloss.l. In ipso At negamus, non fuisse tunc Christum natum ex condita sunt universa in coelis el in terra, visi­ Patre Deo , licet nondum esset natus ex matre: bilia et invisibilia, sive throni, sire dominatio­ diiin autem adversarii assumunt quod probare de­ nes. sive principatus. sive potesletes. omnia per berent, nonne principum petunt? Secundo pro­ ipsum, el in ipso creata sunl. el ipse est ante om­ bant, quia Scripturae passim tribuunt Patri opus nes, cl omnia in ipso constant. Ilie locus est cla­ creationis: at non soli Patri tribuunt, tribuunt etiam rior superiore, nam explicantur quae sint illa om­ Filio. Proverb. 8. Cum en eram cunela compo­ nia, quae Chrislus creavit el conservat; el dicuntur nens. El in hoc 1. cap. .Joannis: Et mundus per esse omnia omnino terrestria cl coelestia usque ad ipsum factus csl. Pr ibant terlio . quia Joannes summos angelos. Ex quo sequitur, Christum non hoc loco postquam dixerat:Omnia per ipsum fac­ esse creaturam, sed verum Deum. ia sunt. et sine ipso facium est nihil, mox restrin­ Respondent tamen Transylvani lib. 2. cap. 12. git, dicens, quod facium est. quasi diceret, non et Francisons David dispul. 7. Alb. iu loto isto ca­ amnia absolute per CliriMmn facta esse, sed illa pite vocari creationem reparationem spiritualem, dumtaxat omnia, quae ad ipsius cilicium pertine­ quae facta est per Christum. Probat primo, quia bant, et rpiac per ipsum facta sunl. At haec esset ita exposuit Procopius in cap. I. Genes, pag. 3'J. ridicula rcslrinclio; esset enim ac si diceretur. Om­ Secundo, quia non ait Paulus, coelum el terram nia per ipsum facta sunt, quae per ipsum facta creata per Christum, sed ca quae sunl in coelo el sunt: non autem hoc ail Joannes, sed sine ipso in terra, idesl, angelos et homines, quos creasse factum est nihil, quod factum csl, idcsl. nulla dicitur Chrislus, quia cos pacificavit, et reconci­ est res quae sit ficta. cl non sil facta per ipsum; liavit inter se. quod addit Joannes propter Spiritum sanctum, no At contra. Primo omnes Interpretes hunc locum putaretur inclusus inleromnia illa quae facta sunt inlelliguul de prima creatione: unde adversarii, per Verbum. Adde, quod lectio illa probabilior cum omnes bibliotech is lustrassent, non potue­ csl. quam sequitur Augustinus, ul illa verba quod runt invenire, nisi unum auctorem Prncopium, factum e>t non pertineant ad praecedentem perio­ meliorem rhetorem quoin theologum, cl qui non dum, se 1 ad sequentem, hoc modo: Omnia per ip­ interpretatur hanc e istolam, sed obiter cum scri­ sum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. beret in Genesim, allegavit ad suum propositum Quod factum csl, in ipso vita erat, el vita eral miam .sententiam e.x hac epistola, non respiciens lux hominum. Ex qua lectione plane ruit adver­ qui praecederet, el quid sequerolur. Et ne glosarii argumentum. An igitur propter tam leves et lienlur lumen se invenisse unum socium sui erro­ falsas ratiunculas relinquenda csl Patrum commu­ ris. nutandum csl Procopium cumdem folio prae­ nis explicatio? cedenti. dum exponeret illud: Faciamus homi­ Dico quarto: Imnc locum explicari paulo infra nem ad imaginem et similitudinem nostram, accum dicitur: /n mundo erat, et mundus per ip­ cerrimo invehi in eos. qui negant 1res esse perso­ sum faclus est, el mundus eum non cognovit. nas ejusdem essentiae; qui cliam paulo post sic Ilie enim habemus, cum mundum factum esse per ait: Christus humanam carnem induit, ul homi­ Christum, qui Cliristopt non cognovit: at si effectio nem. quem creaverat, restitueret et sanaret. Cum mundi non esset creatio sed renovatio, falsum es­ igitur paulo post dicit, per Ch istum omnia creata set illud mundus cum non cognovit, cum renova­ secundum apostolum ad Colossenses, et exponit tio liat per Fidem cl cognitionem Chrisli. Respon­ instaurata, vult dicere, Christum instaurasse quod dent pertinacissime, hunc esse sensum; In mun­ antea creaverat. do erat, idesl, Christus homo inter homines ver­ Secundo probo e.x praecedentibus: nam di.xeral, sabatur: et mundus eum nun cognovit, idesl, el Christum esse primogenitum omnis creaturae, 174 DE CHRISTO idest, prius a Paire genitum. quam ulla creatura licrcl. ut tecic exponit Clirysosiomus. Deinde hoc probaturus subjunxit: lu ipso enim condita sunt univerw de. al si condere significet instaurare, Paulus nihil probat; non enim sequitur. Instaura­ nt umnes creaturas: ergo fuit ipse ante omnes creaturas. Quam saepe enim architecti instaurant neddicu, qnae mullis annis antea exstructa rue­ rant.quam ipsi nascerentur? ÜI igitur Paulus recte probel, Christum esse primogenitum ante omnem creaturam, non oportet interpretari, ipse omnia condidit, idest, instauravit, sed simpliciter crea­ vit. Tertio ex sequentibus: nam postquam Paulus di­ xerat, per Christum omnia creata, subjungit alia encomia Christi dicens, ipsum cliam esse Caput Ecclesiae, el primogenitum mortuorum, cl per ip­ sum instaurata omnia, cl pacificatos per crucem ejus angelos cum hominibus. Nisi ergo faciamus Paulum inepte loquacem, qui semper eadem repe­ tat; oportet fateri, in prima parle capitis agi de creatione, in secunda dc reparatione. Quarto probo ex ipso contextu: nam dicit omnia creata per Christum, etiam thronos, cl dominatio­ nes: at angeli non fuerunt renovati per Christum, quippe qui non facti sunt veteres per peccatum: dicuntur quidem pacificati cum hominibus, sed pacificare non csl condere et creare, neque ullum exemplum in Scriptura proferre poterii. Nec obstat lucus ad Ephes. I. ubi dicuntur in­ staurari omnia per Christum, quae in coelis cl quae in terris sunl : nam vox graee.i άναχεψα) αι· cjiOr. csl recapilulare. el in summam redigere, el sensus esi. Deum voluisse angelos et homines unire sub uno capite C/irifdo.Quod si eliam acci­ piamus lalinum verbum instaurare in sua pro­ pria significatione, tunc sensus eril. Deum voluis­ se instaurare in coelislibus per Christum. non ip­ sos angelos, qui non egebant instauratione, sed numerum angelorum imminutum per casum dae­ monum, ul cxponil Augustinus Enchir. cap. 61. et cli.iin cap. 62. ubi dicit. Christum non esse mor­ tuum pro angelis: cl cap. 1118. dicit, non habitu­ ros fuisse homines opus Mediatore el sanguine ejus, si Adam non peccassel. Al hic ipsi angeli di­ cuntur conditi el creali per Christum: ergo de ve­ ra creatione agitur, non de reparatione. Dccimusquinlus locus est Hebr. 1. ubi dicitur dc Filio: Der quem fecit el saecula. El infra: Et Iu Domine initio ferrum fundasti, et opera ma­ nuum tuarum sunl coeli. Ilie habemus clarissi­ me quod requirebant adversarii iu duobus locis superioribus, nimirum, Christum fecisse coelum cl terram, ct proinde ipsum non esse crealuram. s‘'<| crealorcru unum cum Patre. Respondent mi­ nistri Transylvaui lib. 2. cap. ull. et Francisons Baud dispul.J.Alb.per saecula inlelligi nova sae­ cula. Idest. n paralioncm humani generis. Conlra. Nam Paulus explicans cap.II.quid sil facere sae­ cula, ali: Eide inlellitfimus aptata esse saecula xerbo Dei. ut ex invisibilibus risibilia lièrent. Qu >d certe nun poiesl iulelhgi. nisi de creatione prima coelorum. Vide supra cap. 4. CAPUT VII. Quarta Classis ex nominibus veri Dei. Primum nomen divinum csl, Deus, cx quo non leve argumentum sumi polesUnmn Scriptura non solei absolute vocare Deum, nisi Deum verum, ul Irenaeus notai lib. 3. cap. 6. Segue Dominus, inquit,neque Spiritus sanctus,neque apostoli eum, qui non esset Deus, definitive, el absolute Deum nominassenl aliquando,nisi esset verus Deus. El cap. 8. Solutu igitur, inquil, el hac illorum ca­ lumnia, manifeste ostensum est, quoniam nun­ quam prophetae.neque apostoli alium Deum noiniit iverunt, vel Dominum appellaverunt, prae­ ter verum et solum Deum. Atque hinc Erasmus in cap. 5. ad Ephes, nolat, Patrem inlelligi quoties absolute Deus nominatur. Quod Erasini dictum f.dsum est, ul modo patebit: sed testimonium ejus annotare placuit, ul consta* rei,etiam adversam leslimonio, vocem Deus abso­ lute positum soli vero Deo convenire. El sine Irenaci vel Erasini testimonio res ipsa per se clamai: nam cum Scriptura nihil saepius repetat, quam unum esse Deum; quomodo non pugnaret sccuiu.si non suium Deum verum, sed etiam aliquid aliud Deum absolute vocaret? Jam hoc nomen tribuitur absolute Christo, Isaiae 9. Vocabitur nomen ejus admirabilis. Deus, foriis etc. Jo. 20. ubi Thomas Christo dicit:Dominus meus el Deus meus. Ador. 20. Attendite vobis cl universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus posuit episcopos regere Eccle­ siam Dei, quam acquisivil sanguine suo. Rom. 9. Qui est super omnia Deus. Apocal. 4. Domine Deus omnipotens qui erat, qui esi el qui ventu­ rus est. l.Jo. 3. In hoc cognovimus charilalem Dei, quia ille pro nobis animam suam posuit. Quomodo ergo non csl Deus verus, qui lam saepe in Scripturis absolute prominebitur Deus? cl quo­ modo, quaeso, cohaeret hoc, quod lain absolute Christus dicatur Deus, cum illo Exud. 20.Aon ha­ bebis deos alienos coram me. Ell. Corinlh. 8. Subis unus est Dcus:si Christus nun csl unus Deus cum Paire? Alterum nomen, el quidem maxime proprium veri Dei est ΠΊΓΡ quod gnieci τετραργάμματο'ΐ vo­ cant; sic legimus Exod. 15. ΠΊΓΡ 'ΙΏΐΐί pro quu noster Interpres vertit, Omnipotens nomen ejus. Sed in Hebraeo non csl proprie omnipotens, sed nomen illud ineffabile. Transylvani quoque ita per­ suasi sunl, hoc nomen soli vero Deo convenire, ul lib. 2. cap. 7. dicant, hoc nomen esse proprium Dei Patris: alia xcro nomina, ul Elohim. Sadai, Adonai, el caetera communicari interdum eliam Chrislo, angelis, aliisque rebus erealis. Probemus igitur, hoc nomen soli \cro Deo proprium Chrislo convenire. Ilierem. cap. 23. sic loquitur: El susci­ tabo David germen justum., el regnabit rex, el sapiens eril. El mira: El hoc est nomen quod vo­ cabunt cum Dominus justus noster, seu justitia nostra ΓΓΓΡ hoc de Christo inlelligi nemo negat. Sed R .bbini respondent, non significari hoc lo- LICIT ITd.ülS 173 co, nomen Chrisli fore FETT. seJ lenipr.ro Chrisli. illum parare vias ejus: praeivit aulcm ante Chri­ cl propior ipsum Christum oognoscituros homines slum, non ante aliquem alium, ul notum est. Praclerca: quomodo dalum esl Christo nomen Poamium Drum esse pisliliam nostram; slcul Elod. 13. Aedificavit J/oi/scs allant, el nocatil no- super omne nomen.nl Paulus ail Ph l p. 2. si non wen ejus Dominus e.rallutio mea. In Hcbrneo polesl ipse vocari Mli-simus? Denique idem Panjllud Dominus esl Π'Π' el E/oeli.ull. El vocabitur lusi cum scrihil Itoni. *.». Ej: quibus est Christus, qui esl super omnia Dos. qnid aliud signilical, nomen Jerusalem ΠΊΓΡ Dominus ibi. Sod hoc lacile refellitur. Nam verum quidem esl, quam esse Christum Vilissimum Deum? nec enim Christum mm fuisse vocim him quasi proprio no­ csl super omnia, nisi qui c>l Alissimus. Invisibilis. Numen esl fere propr um veri Dei. mine Dominus justitia nos ira: sed tamen cx hoc loco deducitur, ipsum esse veto Π3Π>. nam de ip­ Nam etsi in Symbolo dicimus. Deum esse factorem so dicilur: Dominus justitia nostra, non de Paire; visibilium cl invisibilium rerum: : lumen in Scrip­ ipse esl enim qui pro nobis divinae iusliliae satis­ turis hoc nomen fere non tribuitur nisi Deo I. Tifeci!. Inde Isaiae 53. di'- lur: /n scientia sua ju­ nioih. I. In visibili, soli Deo honor et gloria. Et stificabit ipse justus servus meus mullos. Eli. cap. 6. Qui lucem habitat inaccessibilem. Inde Cor. 1. Qui factus est nobis sapientia, el redemp­ cliam hoc nomen soli Patri Inbuunl Tr.msylvani tio. Praetereo nec ara, nec Hierusalem dicuntur lib. 2. cap. 5. el olim Annui apud Augustinum lib. simpliciter FflFP: Clusius nuncupatur FFIFT- 1- 3. cont. Maximin, cap. ull. El vere solus Dens saine 10. Voj: clamantis in deserto: parate viam est invisibilis, quia nun polesl videri,nisi seipsum Domini. Siquidem illud Domino in hebraeo csl manifestet: Angeli enim, lied nobis sini invisibi­ ΠήΠ' el inlelligi haec verba de Joanne Baptista les. lamcn aliis angelis el ipsi Deu sc abscondere qui paravit viam Chrislo, losinniur omnes Evangc- non possunt. U Filius simpliciter invisibilis csl lislae, Jlailh. 3. Marc. 1. Luc. I. el Jo. I. el simi­ sicul cl Paler. Nam Mallii. II. dic lur: .V<-mu novit liter appellatur Chrislus in tui locis Isaiae, Zacha- Filium nisi Paler, neque Patrem quis novit nisi jiac, ei Psalmorum explicatis in 1. el 2. classe ar­ Filius.el cui voluerit Filius rcvelarc.il Coloss.l. dicitur: Imago Dei invisibilis: etsi ciinn illud in­ gumentorum» Praolera nomen hoc “ΊΠ’ deducium esl ex illo visibilis csl genitivus, ul ex graeco palet ; tamen Exod. 3. FI'FIX n’ns Ero qui ero, she ul ideo dicilur imago Dei invisibilis, quia eliam ipsa nosier Interpres vcrlil, Sum qui sum. Inde enim imago csl invisibilis: esl enim simillima exemplari, addila lilera numinis proprii formairice, idcsl,Jod, cl proinde talis qualis ipsum, \poc.il. 19. El no­ liiclum esl numcn Π'Π’, el signilical proprie eum men habet scriptum. quod nemo novit nisi ipse, qui csl fons essendi, el cum non habeal esse ah cl nomen ejus esi Verbum Dei. Ergo Verbum Dei alio, dal rebus omnibus ul sinl. Quocirca nonnulli esl quid invisibile, quandoquidem solus ille, qui rcclc docent, hoc nomen, si ullu modo elïerri de­ esl Verbum Dei, novit quid hoc sit, nec lamcn ex­ heal, melius efferri per vocem //ite, id esl,eril: sic cluduntur Paler cl Spiritus sanclus, qui eamdeni eniin legi potest Flirt’ quam per vocem Jehova, cum Verbo essentiam cl scientiam habent. Aliud numen Deo vero proprium csl, Deus glo­ quae nuper excogitata csl.Videmus aulcm de. Chri­ slo dici id. quod hoc nomen signilical: igitur cl riae. sive eliam rex gloriae: illud enim Aci.7.Deus ipsum nomen ei conveniet. Dc Christo dicilur. A- gloriae appparuit patri nostro Abrahue. omnes poe. 1.4. el II. Qui esl. quierat. qui venturus iulelligunl de Deo Israel, al I. Corinlh.2. de Filio csl. El Jo. 13. Amodo dico robis priusquam fiai, dirlur: Si cognovissent, nunquam Dominum glo­ ul cum facium fuerit, credatis quia ego sum.De­ riae crucifi.uisscnl. El illud Psal. ‘.VA.Attollite por­ nique huic nomini semper in versimie I.W. re- tus principes vestras, ct elevamini portae acieripondcl κύριος, cl in versiunc Hieronymi Domi­ nales , et introibit re.c gloriae. De, .Messia expo­ nus. Porro κύριον seu Dominum absolute Chrislum nit Justinus iu Dialog, eum iiipb. Hieronymus m cap. 2. Zachariae. el Ambrosius lib. 1. de Fide, vorant evangehslac. et ipse seipspm.Mallii.21. di cite; Quia Dominus his opus habet, io. 13. Ius cap. I. Ilcm Augustinus, el alii m hunc locum vocalis me Magister et Domine , ct bene dicitis, Psalmi. Rex regum, ct Dominus dominantium trilmilur sum etenim. Allissiinus. Nomen est solius veri Dei. Psal. 82. soli Deo vero, I- Timolh. 6. Qui suitis est putens, Tu solus ollissimus in omni terra. El Transylvn- Ilex regum ct Dominus dominantium. At de Filio ni lib. 2. cap. 5. dicunl huc esse numen qno d cilur Apocal. 17. Agnus vincet illos, quoniam distinguitur Paler, qui solus csl verus Deus, a Fi­ He.v regum est el Dominus dominorum. El cap. lio.Quod idem olim tiinni dicebant; teste Hierony­ 19 In focmore scriptum habet Ilex regam et Do­ mo in Cummenl.Psal.86. AI hoc ipsum nomen tri­ minus dominantium. Denique Deo Patri Iribuunl buitur (.hrislo a Davido in Psal. 86. Homo natus Traiisylvani lib.2.cap.5. quod dicatur unus, verus, solus.’magnus. Paler omnium.Nam Deui.6. dicilur: est in ea, el ipse fund avii eam Allissiinus.De ii lio enim intelhguni Hieronymus, Augustinus el Dominus Deus tuus. Dominus unus est. El.Io.17. alii Expostiores. Idem nomen tribuit Christo Za­ 11 cognoscant te solum Deum verum. Deui. 32. Videte, quod ego sim solus, videlicet. Dominus. charias Luc. 1. leste Beda in Coinmcnl. cl verba ipsa satis apcrle hoc significant: Tu puer Prophe­ Jub. 36. Ecce. Deus magnus vincens scientiam ta Silissimi vocaberis: praeibis enim ante faciem nostram. Malach. 2. Aumquid non unus Pater Domini parare vias ejus, libi Joannes dicitur es­ omnium nostrum? se luturus Pruphcla Âllissimi, quia pracibil aille At haec umui i eliam dicuntur dc Filio. I. Cor.8, 176 DE CHRISTO Λ*ώί.- es/ unus Dominus Jesus Christus. I. Jb. ■». cens: Dominus possedit me in inilini antennam Hic est i - rus Deus. Epist. Jrnlne. Solum domina­ quidquam faceret a principio: ergo i....... torem Dominum nostrum Jesum Christum ne­ est snpieiilln genita, i,lest. Filius. d<* qua l. Cor. gantes. Unix taincn lucum Transylvani ila expo­ I. Christum Dei virtutem et 1)< i sapientiam. nunt ac deprnvanl, ul illini Solum dominatorem Ad liiine locum respondet Franciscus David dis­ ad Pairem referant: illud aulem et Dominum no­ put. Alb. 2. cl Blandrata dispul.G.el ministri Hunstrum Jesum Christum nd Filium. Al répugnai ra­ gancilib. 2. cap. 10. 20. librum Proverbiorum llo linguae giaecae: unus enim articulus csl pro non esse ctmonicumitil haec csl nimis crassa igno­ dllxbii' noillini 'US μ..οι> dvr-iTfj Θ-:> vm vjpm rantia. Aam de hoc libro nunquam fuit dubitnlum, non possunt nutem ad duas personas neti Judaeis, nec a Christianis, ul palet ex prologo r ferri, quae uno arliculo coiijungunlur.Til.2. Ex- Galeato Hieronymi: sed decepti sunl adversarii ex spcctunlcsbcaiam spem et adventum gloriae m«- eo. quod Sapientia ct Ecclesiasticus non recipiungni Dei, el Salvatoris nostri Jesu Christi. lur a Judaeis,nec. a Lulheranis.Existimarunt enim, Transylvani Erasinum seqmili. illud Magni Dei camdem esse rationem hujus libri.cl illorum, cum ad Pdlrcm referunt. Al hic quoque répugnai arti­ omnes fere idem argumentum tractent, et eidem culas urnis ulrique nomini adjunctus , tsJ αλάλου Salomoni tribui soleant. Praeter hunc lorum habemus alimn Miche,ne .7. (licÿ-xn σ.τ'^ς. Quare Chrysoslomus, Hierony­ mus, cl ahi de solo I ilio exponunt, quippe qui \i- El tu Bethlehem Ephrata parvulus es in millibus tlcbanl alium sensum non pati sententiam grac­ Juda: ex te mihi egredietur, qui sil Dominator iant. I’r.icierea, non exspectamus l’aïfem ventu­ in Israel, el egressus ejus ab initio, a diebus ae­ rum, sed Fdium: Paulus aulem dicil, nos expec­ ternitatis. Quem locum de Chrislo intellexerunt tore adventum gloriae, idesl, adventum gloriosum citam Scribae Judaeorum. Matlh. 2. (r-l enim hcbraica phrasis) magni Ilei: igitur Fi­ hespondel Franciscus David disput. 3. dies nelius csl magnus Deus. Denique Is.iiae, R. Pumi­ ternilalis vocari primos illos sex dies mundi.prop­ lus natus csl nobis etc. el vocabitur Admirabilis, ter continuamSuctessionem:lunc aulem dici egres­ Consiliarius etc. Paler futuri saeculi: csl ergo sum Christum, quia tunc facta csl promissio de Christus Paler omnium nostrum, I nde Joan. 15. Chrislo ad Adam. Al Heronyimus. Tlieodorclus, Aon relinquam vos orphanos. El Matthaei IO. ac llupcrlus. cl omnes alii Inicrpreles hunc locum J ». 13. filiolos apostolos vocal. Cum igitur omnia exponunt de aelerna Christi generatione; ipso cnomma veri Dei Christo conveniant; est omnino Uam Valnlabhis, cui mullum tribuere videnlilr ad­ Christus verus Deus. versari.Praeterea,sine caussa dicunt, dies aclernitalis vocari primos illos dies propter successionem id enim nec auctoritate. nec exemplo, nec ratione ulla ostendere possunt. Ilem sicut in illis verbis Ex te egredietur significatur vera nativitas , non CAPUT VIII. aulem promissio aliqua: ila etiam in illis Et egres­ sus ejus ab initio, a diebus aeternitatis delu i si­ Quinta Classis ex attributis. gnificari vera nativitas; idem enim est vocabulum utrubique tam in textu latino, quam hebraico. Alius locus csl Joan. I. In principio erat Ver­ Attributa Dei praecipua sunl. primo Aeternitas. Gem s. 21. Invocavit ibi nomen Dei aeterni. El bum. Quid esi enim In principio erat Verbum, Homan. K·. Secundum praeceptum aeterni Dei. nisi Verbum non coepil esse, sed fuit semper? Respondent Transylvani lib. 2. cap. 11. illud El I. I nuolli. 6. Qui .solus habet immortalitcm. Secundo immensitas, Magnus Dominus et lauda­ In principio non significare initium crealionis re­ bitis nimis, cl magnitudinis ejus non csl /inis. rum.sed innovationis, quae facta esi per Christum. Psal. Ii 5. Coelum et terram ego impleo, llierctn. Itaque sensum hujus loci esse volunt : In prin­ 23. I erlio Pulenlia. Qui solus est potens etc. I. cipio renovationis Ecclesiae. Verbum,idesl, Chri­ Timolli. <’·. Quarto Sapientia Soli sapienti Deo. stus homo, erat quidem in mundo, quia jam Horn. 10. Quinio Bonitas. .Verno bonus nisi solus erat natus ex Maria, sed erat apud Deum, quin Deus. l.uc. 18. Denique sexto Majestus digna sum­ erat occultus hominibus, cl soli Deo notus, do­ mo cultu, Dealer. G. el Mallii. 4. Dominum Deum nec a Joanne manifestatus est. Al répugnai huic tuum adorabis, el illi soli servies. Et fere haec explicationi verba sequentia Omnia per ipsum omnia ministri Transylvani tribuunt soli Palri, lib. jactus csl. Sed de hoc loco supra disputatum csl. Alius locus csl Jo. 8. ubi Dominus nil: Ante­ 2, i.qi. 5. Si igitur haec Filio convenire ostende­ rimus, probatum erit, cum verum Deum, cl unum quam Ibraham fieret ego sum. Qui locus non vo­ id contra Arianos , sed’ contra Samosalenos ’el tum Paire esse. Igitur Aetermlos l ilio Iribuilur Proverb. 7. Ab Transylvanos, qui volunt Christum non fuisse nnle aeterno ordinata sum. Hic enim Sapienlia loqui­ Mariam. Unde respondcl Franciscus David dispul. tur. non aulem Sopientia essentialis, quae esi om­ 4 Christum fuisse anlc Abraham, sed in typo cl nino idem cum essentia Dei: nam illa non gigni­ figura, el variis promissionibus Dei de, ipso miltur· li.icc aulem dicil: Ante omnes colles ego par­ lendo. Al Ime modo Christus non respondcl ad turiebar Λι· csl Sapienlia creata, quae liic Io- rem; nam Judaei dixerant: Quinquaginta annos quilui. n an nihil » rcaluiu esi ab aeterno. El prae- nondum habes, cl Abraham vidisti? Respondit kica, hûcc sapien'ia dislinguil se a creaturis di­ Dominus: ini quam fieret, ego sum, idesl, vidi LIBER PIUMÜS .lbra/ιαηι, quia antequam ille nasceretur ego mine Deus omnipotens, qui es, el qui eras, cl cram. Al eerie si in liguris latebat, non cum qui venturus es. Sed objiciunt Aii.mi illud Jo. Non potest Fi­ üdil. Praeter liacc loen, sunl alia qunodnm. ad quae lius a se. /'acere quidquam. nisi quod vulti il Pa­ nihil respondent. I nns e>l .loan. 17. Clarifica me trem lactentem. Ropundco cum Aazniiizenu orat. III Paler apUd lemolipsuni. claritate quam halati, 4. de Iheul. el AmbroMu lib. 4. dc 1' ide, cap. 3. priusquam mundu-i esset apud le. Solei nutem solum his verbis significari putentium Filii e»sea Scriptura describere, aeternitatem per illud ante­ Paire, el earndem cum putentia Patris*, nuti enim quam mundus fiere.l, sive ante mundi con>ing«.ilur e<> loco Paler aperlissi- ambiguitatem textus grcci. ubi illud: El Domino iiv l ilio, ruin addatur per Jesum Christum. De­ Jcsu Chrislo. posset legi, e! Domini Jcsu Christi. spondet Vupii'linii' III». 3. emit. .Mii.xim. cap. 13. hoc modo, Oralia vobis, et pa.r a Deo, qui est Soli sapienti de loti Trinilnle dici, cni per Chri- Paler noster, el qui etiam est Pater Domini Jetu sium defermr honor: nam Chrislus Dcus et homo Chrisliddeo notandus esi locus in cpisl. 2. .lu.ubi παρά .τεοϋ ζα: παρά zuptoï ami mI, ni Dons honorem rccipil cum l’aire el hubelur clarissime Spinlu sancio, ut homo illum defert. Detulit aiilcm Ιησο- Xptçiô. Pax a Deo, et a Domino Jesu Chri­ ami praedicavi! in mundo Trinitatem. el jussit sto, c.x quo luco exponenda sunl loca Pauli obscu­ hiplirari in nomino Pains, cl Filii el Spiritus riora. Denique omnes Fere prophetae praedixerunt, sancti omnes Gentes. Bonitas Iribuiiur Filin Sapien.7. Omnibus enim posl adventum .Messiae exterminadam idojolplniun: mobilibus mobilior est sapientia: attingit autem Ecclesia aulem semper in loto orbe terrarum Chri­ ubique propter ίιηιιι munditiam. Vapor est enim stum coluil templis, aris, invocationibus, festis virtutis Dei. et emanatio quaedam claritatis om- diebus: ergo vel Christus csl verus Deus dignus nipolcnlis sincera, el ideo nihil inquinatum in lalriac cultu, vel omnes prophetae decepti sunl. cajn incurrit. Candor est enim lucis aeternae, el Nam si Christus non esi verus Deus, nunquam fuit speculum sine macula Dei majestatis ct imago tam insigne idolurn i» mundo,nec lam floruit ido­ bonitatis illius. Et cum sil una. omnia potest etc. lolatria, quam post Christi adventom:et tamen cla­ Dem Mallii. 2. dicil Christus: .In oculus tuus ne­ mai Spiritus saucius. Isa. 2. Elevabitur Dominus solus in die illa, et idola penitus conterentur. quam est. quia ego bonus sum! Quomodo ergo (Inquiunt Inani cl Transylvuni ) Zacliar. 13. In dic illa erit fons patens domui Dominus Lue. 18. ait: Quid nte dicis bonum! ne­ David.et h datantibus Hierusalem.m ablutionem mo bonus nisi solus Deus. II ’spondeo rum Basilio peccatoris, el menstruatae, el erit in die illa di­ Μι. 4. in Eunom. Ambrosio lib. 2. de Fide, cap. f, cit Dominus exercituum . disperdain nomina Jli< rminno cl Chrysostmim in cap.19. .Mallii. Chri­ idolorum de terra, et non memorabuntur ultra. stum respondisse ad mentem illius, qui dixerat: tide etiam Is. 31. Ezecli. G. el 30. Oseac 10. el Magister bone quid faciendo etc. Ille cnim non .Mich. 1. Kespondenl ad hoc dc adoratione Transylvain j ulah il Christum esse D um, sed unum cx llablib. 2. cap. 4. cl Franciscus David dispel, el Bkmhinis. Majestas odoranda libiiitur Chrislo. Ilebr. 1. .·!· drala dispul. 4. el G. Christum esse adorandum, dorent cum omnes angeli ej.<$. Vhi notandum, tum quia Deus Paler id jussit, tum quia in se hahnec verba allegari n Paulo ι-x Psal. 95. ubi ngi- bel adorandam divinitatem.Al contra: nam si Chri­ tm dc idutalionc hilriae soli Deo propria: nam stus non esi verus Deus, non potuit Deus Paler id ) r.i cessit : Confundantur omnes qui adorant jubere,quin ipse sibi conlradicereknam Deuter.G. sculptilia, cl qui gloriantur in simulacris suis. El jusMl scribi: Dominum Deum adorabis, el illi so­ slaliin: Adorate eum omnes angeli ejus, ubi op­ li servies; el Isajue 42. (Horiam meum alteri nm dabo: quomodo ergo juberet, ul creaturae servi­ ponitur idololatria cultui Dei. Praeterea, Christus liiibel templum , quod esi remus, el gloriam ejus cum creatura commuuicaproprium lalriac signum. Malncli. 3. Tunc veniet remus? Item, si Christus esi Deus, sed non sum­ ad (emptum sanctum suum Dominator, quem mus cl citissimus: ergo non debetur ei cultus Iaros quaeritis, et angelus Testamenti, quem vos Iriae qui soli Allissinio convenit. Quod autem m mitis, liem invocatio absentis apud adversarios Chrislo Deus habitet, non sullicil ul illo possit rst adoratio lalriac, \l Christus invocatur: Joan, adorari, alioqui lotus mundus posscl adorari, cl ii. ait ipse: Si quid petieritis in nomine meo hoc praecipue sancti angeli, cl homines,in quibus sin­ I u iam.lu quem locum Augustinus tract.73. in J>. gulariter Deus habitat. Propter haec argmnmlum Franciscus David, ciSn ergo, inquil. perrexit ad Patrem, ut non de. - .er··! indigentes,sed exaudiret petentes. El Cy· si antea saepe docuerat Christum Osse Deum.el anilus I b. 9. in Jo. cap. 12. Liquido, input. hic doraudum, non quidem ul Allissimuin , sed ul Fi­ ;>< Hm s-* verum esse ostendit. Suscepturum enim lium Allissimi; tamen postea multivii scnleidiaiu, t raliunc* suorum se dii it, omniaque concessu­ ac docuil, Christum non esse vocar» Ium Deum,nec rum ei', quae petant. liem Slepbanus Act. 7.Do- esse adorandum nec invocandum: ei respondit ad i un Je.'U, inquil, accipe Spiritum meum.Et Aci. omina loca, quae nos supra cilavimus pro invoca­ 9 d al Ananias Chrislo: lltc habet potestatem al- tione Christi, ul patcl cx lib. coul. Faust. Sed non a unat omnes, qui invocant nomen tuum. El esi opus, ul lempus eonleramus in ejus refutatio­ Pstmis 2 Cur. '2. Ter. Dominum rogavi, et di- ne: nam argumenta ejus, ani sunl merae nugae,aut . i' mihi. su/ficit tibi gratia mea. Quo loco Domi- si vim habent, eincitinl aliquid contra Blandratam, mitium appcilnri Christmu. patet ex sequentibus: qui vult Christum non esse verum Deum.cl lamen /.d, uter igilur.inquil.gloriatior in infirmitatibus esse adorandum cl invocandum: conira nos aulem u·. ut inhabitet in me i ictus Christi, el I. Cor. nihil elliciunl: nam ea sunl praecipua argumenta. I. .<· m omnibus tere epistolis ila Paulus salut'd Si Chri-1 is esi adorandus culiu divino, el invocan­ t iin-ii .i u>. 6'rutia \ obis,et paæ a De.o Putre no· dus ul Dcus: Ergo cum papislis dicendum erit, fro et Pummo JeK Chri lo. Vbi precatur lidc- Chnsiuui esse unum Deum cum Paire, el oporleidnis i bio Paire, cl a Deu Filio simul gratiam ct bil reslilucre Trinitatem, quam hucicnus impu­ gnavimus. liem si Christos non est verus Deus, cl pacem. >cd quia adversarii ehtdunl hnce loca propter lamen invocari puteal: ergo etiam Spiritus sanctus liber pituius iinmo el Muria, ct angeli, el sancti caclcri invocari poterunt; quorsum igilur hactenus papistes accu­ savimus idololatriae, quia sanctos invocabant? Haec argumenta demonstrationes sunl certissi­ mae contra Blaiidralam, cl Faustum. el caelcros Anlilrinilariosiqui lumen, ul manifeste convincun­ tur a Francisco Davidis, el ejus sectatoribus, quod secuiu ipsi, el cum ratione clarissima pugnem: ita conlra convincunt ipsi Franciscum Davidis, cl ejus socios, quod incredibili temeritate Scripturarum testimonia pervertant. Libet aulem loco exempli proponere responsio­ nes Francisci Davidis ad illud testimonium Actor. 7. Lapidabant Slephanum invocantem ct dicen­ tem, Domine Jesu accipe spiritum meum.Primum respondit Franciscus David: illud esse exemplum, seu facium Slcphuni, non testimonium Scripturae. Al exemplum est hominis.qui. teste Scriptura.erat plenus Fide, el Spiritu sancio. Actor. G. cl 7.Se­ cundo respondit: illud Domine Jesu esse invoca­ tionem Patris; vult enim vocem Jcsu esse genitivi casus, ul s.l sensus, Tu Paler , qui es Dominus Filii lui Jcsu.accipe Spirilum meum. Al nunquam legimus uhbi Domine Jesu in eo sensu, itu ul Jesu sil genitivi casus: legimus aulem Apocal. ull. in cusu vocandi και έρχου κύριε Ιησσό, cliam veni Domine Jesu. Praeterea Actor. 7. Slephauus viderat Jesum stantem a dextris Dei. quan­ do ait: Domine Jesu.accipe Spiritum meum, igi­ tur ipsum Jusum invocavit. Respondet Franciscus David: illa verba Slepham Ecce video coelos aper­ tus posse facere hunc sensum: Fyo lam certo cre­ do Jesum resurrexisse, el esse nunc in coelo, ac si nunc aperto coelo ipsum Jesum viderem. Al Lucas dicil: Intendens in coelum vidit gloriam Lici, ct Jesum stantem a dextris Dei·, igilur vere vidit, el non solum ita credidit ac si vidisset. Re­ spondit tertio: illa verba Domine Jcsu dirigi ad Patrem,quia cliam Paler vocari polesl Dominus Je­ sus, cum sil proprium Patris dominari el salvare. Al quae csl haec temeritas nomen proprium Filii tribuere Pain? .Nonne hoc est confundere Patrem cum Filio more Subdiu ? CAPUT IX. Scxla Chissis cæ operibus. Quinque sunl opera Dei solius, Creatio, Conser­ vatio, Salvatio, Praecognitio occultorum, Patratio miraculorum. Primum opus Dei, proprium csl Creationis, Is. 44. Ego sum Dominus extendens coelos solus, stabiliens terram, el nudus mecum. Job. 9. Quid extendit coelos solus. Undo per hoc opus Dcus vult distingui a non veris Diis. Psalm. 95. Dii Gen­ tium daemonia, Dominus autem coelos fecit. Hierem. 10. Dii qui coelum et terram non, fecerunt, pereant de terra, el de sub coelo. Si ergo probe­ mus, Christum fecisse coelum cl terram, probatum erit, ipsum esse unum verum Deum cum Patre. Habemus aulem loca multa supra explicata, nimi­ rum Ju. 1. Omnia per ijnum facia sunt. Ibi· 179 dem: El mundus per ipsum factus csl. Coloss. 1. Omnia per ipsam creata sunt.llebr. I. Et tu D>mine initio terram fundasti, cl opera manuum tuarum sunl coeli. Ilis addamus illud Proverb. 8. Quando appen­ debat fundamenta terrae, quando certa lege el gyro vallabat abyssos, quando aethera /irmabal sursum etc. cum eo eram cuncta componens. Qui locus non polesl iulclligi dc Sapientia essentiali, ul supra docuimus, quia illa non gignitur: haec au­ lem dicil: Ante omnes colles ego parturiebar: noc de Sapientia creata, quia illa non luit unie mun­ dum. Nec potest dici, librum non esse canonicum, ul Transylvani dicunt, quia de hoc libro nec Ju­ daei, nec Christiani unquam dubitaverunt. Item Jo. 5. Quaccumque Paler facit, haec el Filius si­ militer facit, sed Pater creat quotidie animas ho­ minum qui nascuntur, ct creavit quondam coelum el terram, igilur etiam Films creat nunc animas, el creavit olim universum mundum. Ad hoc argumentum diversimode respondent Sauiosalcni cl Ariani. Samosaleni novi negant Chri­ stum esse creatorem, cum non fuerit ante Virgi­ nem Matrem: ct quid respondeant ad loca allegata, supra retulimus, el refutavimus. Unum addo con­ lra illos. Si Christus non creavit coelum cl Icrram. aut non esse Deum, aut debere exterminari de mundo. Nam Hier. 10. dicitur: Dii qui coelum el terram non fecerunt, pereant dc terra, el dc his quae sub cocto sunl. Al Samosaleni non negant Christum esse; ergo admillerc debent, eum esse creatorem. Ariani veteres apud Augustinum lib. I. cont. Maximin., cl in serra. Anan., el Valentinus Genti­ lis Ariamsmi renovator prothesi 24. respondent: solum Patrem esse principalem auctorem coeli el terrae, Filium aulem ministrum fuisse Patris in creatione. Transylvain quoque lib. 2. cap. G. di­ cunt: Christum non esse Deum aeternum, nec qnidquam egisse in mundi creatione: lamen si de­ beret ei concedi aliquid, non posse plus concedi, quam ul instrumentum fuerit Patris. Argumentum praecipuum ipsorum, quo etiam utuntur Transylvani, csl, quia in Scriptura semper dicitur, Palor per Filium fecisse, cl Patri tribuitur praepositio Ex: Filio praepositio Per, 1. Corinth. 8. Lnus Dcus Pater, ex quo omnia. Unus Do­ minus Jesus Christus, per quem omnia. Jo. 1. Omnia per ipsum facta sunt, llebr. 1. Per quem fecit el saecula. Coloss. 1. Omnia per ipsum creata sunt. Addunt etiam Transylvani loco notato Concilium Syrmicnsc. quod tanquam OrthoXuxum ab llilario recipitur, ct explicatur m lib. de Synod.: nam can. 3. el rursum can. poslr. Concilium illud asserit. Filium Dei Patri ministrasse in creatione mundi. Item addunt testimonia Ircnati lib. 3. cap. 8. el lib. i. cap. 13. Tertulliani lib. de Tritiil. Eusebii lib. I. liistor. cap. 1. el 2. el Lutheri, queni Dei nuncium vocant, in 1. cap. Genes, ubi Chri­ stum instrumentum Dei vocat. Demonstrandum igitur nobis est, Filium Deum non ul instrumentum, sed ul principalem caussam creasse mundum.Ac primum id palet ex illo llebr. 1. El tu Domine initio terram fundasti, el opera 1«0 de Christo iimnuum tuarum flint coeli. Nam quod hoc non inlclhgalur inuifsierialiier. probo c.x eo, quüd hoc idem dirit fi.ivid de Deo Israël, qucm adversarii volunt esse Putrem. et quem cerium esl non fuisse Instrumentum creationis. Praeiere». Ponius in isto rapite confert Chrislum cum angelis. el dicil hoc inien ssc. quod angeli sint ministri. Christus non sil minister; sic enim ait: Cui dixit aliquando angelorum: sede o de.r.iris mcis?nonne sunt om­ nes administratorii spirilus in ministerium missi? bccimdo probo ex Isain cap. 48. nam is qui di­ cit: et nunc Dominus misit me, el Spiritus ejus, quem esse Fihmn ostendimus supra in piima clas­ s'·. .ir.’iunenliirmii: He idem dicil: Propter me /’ucwm, ul non blasphemer: cl gloriam meam al­ ien nan dabo: al qui operatur propter se, eerie non est instrumentum. Terto, ex Apoc. 1. ubi Filins vocatur a el w, principium el/inis. el Dominus omnipotens. Nam si csl principium el iinis. ul sunl in ulphabelo a cl w; eerie csl principium primum, el ullimus li­ nis omnium rcrutii. proiu Ic non esl inslrumonlum; nculrum enim horum instrumento convenit, liem, si est omnipotens, potest ul anclor princi­ palis mundum creare; non ergo debuit allen minislrare. Quarto, rnllone demonstrativa per resolutionem: si PnhT creat per l ilium, vel Paler solum jubet, «l Films solum facit. vel ulerque facit, sed Puter ul caussa prima. Filius vero ul secunda, vel uler­ que totum ul caussa primaria, sed Paler sua vo­ luntate. Filius a Paire jussus; non enim facile esl a-signarc alium modum, quo potuerit Filius con­ currere cum Patre ud crcalioiiem, et lamen nun neque principaliter ac Paler; sed nullus eorum inodorum cum veritate consenui. ul ex iis, quae mux dicemus. planum liet: igitur Filius creatur esl jeruni neque principalis ac Paler. An mi quidem ajebanl: Patrem perse nihil fe­ cisse, sed Filium omnia fecisse jussu Patris, eu quod creaturae non sint capaces immediatae ac­ tionis divinae: el quia indignum est. summam il­ lam virtutem ad ista minima descendere, ul Cynilus refert lib. 5. lues. cup. 3. Al conlra. N un Proverb. 8. legimus cliam Pa­ lrem fecisse: Quando praeparabat coebis ade­ runt. El Jo. 5. Quaeeum/ue Paler fetori'.. haec ct i dius similiter 1'acil. Item: Peter m> us opera­ tur e1 ego operor. Et de minimis, Mallii. 10. f viiM passer non cadi/ in lerram sine Paire vestro. Prai i rc.i, nusquam legimus. palrem impciusse Film. it< m legimus, Filium imperando fecisse. Bajuch I. de illo, qui iu terris visus est. et cum hoii>i*i bos conversatus est. diçilur: Qui omittit 111· mt n. el radii. rocaril illud, el obedit illi cum iri iii'nt·: stellae aulem dederunt lumen in cuslo«lus uis, lucalae sunt el di.rerunl : Λ Isamus. ct hmrunl ci rum jucunditate qui Iccii illas. I l ue.Il K Qui* pul'ts Idc est, quia el VClllis. et mart impera/, el obcdiunl ci? V i dio Vriütioruni valet: nam ut bcnc cam i feluml Kltianasius serin. .1. cunl, Arian.. el Cydtus I li. 5 Un ’s. cap. 2. cl 3. aul Filins esl Dcus, m crealura. Si Dcus mm ergo puluil ipsurum o- pinione creare immediate : si crealura ; ergo non potuit creari n Paire immediate, nisi forte velint. Filium esse quid modium inter Deum el creaturam, quod sane esse non potest. Nam vel esl productus e.x nihilo, vel e.x re creata, vel ex ipsa Dei substan­ tia. Si primum aul secundum; ergo esl creatura. Si tertium: ergo esl Deusinon ergo datur medium. Habemus igitur, tam Palrem, quam Filium reipsa operatum esse in creatione mundi: no per hoc re­ futavimus primum illum inudum, quem in argu­ mento posueramus. Rursum, non polcsl illud dici, quod ulerque fe­ cerit, sed Paler majorem. Filius minorem partem: nam id pugnat cum Scriptura Proverb. 8. Cum eo eram cunela componens. El Jo. 1. Omnia per ipsum facia sunl. Et Jo. 5. Quaecumquo Paler facil, hacc similiter et Filius facit: ergo ulerque lacii lotum. Rursus, non polesl illud dici, quod uterque totum fecerit, sed Paler sil agens principa­ le,et Filius sil instrumentum.Nam vel habel Filius vim creandi in se, quomodo Sol habel vim illlumR nandi. licet sil Dei instrumentum, vel non habet, sed est similis umbrae Petri, uul cingulo Pauli.re­ spectu in raculorum quae per ea flebant. Si secun­ dum; ergo Filius Dei nihil habel prae aliis crea­ turis. El praeterea,quid esl quod ait Paulus 1.Corinth. f. Chrislum esse Ilei virlulem‘1 El llebr. 1. Qui portat omnia virtutis suae ! Habel ergo in se vir­ tutem faciendi quae facit: at virtus creandi esl vir­ tus inlinila, nec polcsl esse in instrumento . sed solum in summo cl inlinilo artiliee. Quare omnes Patres numerant Basihdem, el alius quosdam inter haereticos, quia dicebant, mundum creatum per angelos. Vide Irenaeuin lib. 1. cap. 22. Alhanasium in senn. 3. coni. Anan. Augustinum lib. 12. Civil. Dei. cap. 21. el 25. Cyrillum 2. in Julian., el Damascenum lib. 2. cap.3. Esl ergo Filius prin­ cipalis creator. Dices: habel virtutem creandi, non tamen csl principalis, quia Paler suo arbitratu agit : Filius «d eno. Conlra: nam Jo. 5. Sicut Paler suscitai mortuos, et vM/icat, sic el Filius quos vult vivificat. liem Spirilus saucius libere elsua voluntate agit. 1. Cor. 12. Dividil omnibus prout vult: al Spirilus saucius non esl major Filio, immo secun­ dum adversarios esl minor; igilur el Filius libere agit, cl proui vult. Denique si Filius habel xirlu­ lem creandi, vel eaindem numero «piam Paler ha­ bet, vel diversam.Si eamdem:ergo sunt unus crea­ tor. cl unum est opus, una voluntas, una essentia ulriusque. Si diversam: ergo falsum csl illud 1. Rcg. 2. Non est foriis sicut Deus noster. El illud Exod. 15. Quis similis lui in fortibus Domine"! N im invenitur alius aeque fortis,nimirum Christus. Ad argumentum de praepositione E.c el Per,respondeo: praepositionem E.e saepius tribui Patri; Per Filio; In Spiritui sancto, non quia una perso­ na sit inslrumenlum alienus, sed ad denotandas coi um proprietates. Nam. ul docet Basilius hb.de Spir. sancio, cap. 1. Pali i tribuitur Ex ad deno* laudum qui d ipse sit principium sine primipiu.Ex enim « st nota caussae clTiciculis.Per tribuit ir Fido, quia Per esl signum caussae mediae, el 1 ilius esl LIBER PRIMIS 1'1 principium de principio . habet enim a Pairo ut sil nia verbo virtutis suae. Et Coloss. 1. Omnia in principium.I nde, dicilur Filius a Paire faccre-.Cuin ipso constant. hoc csl ( ul exponit recte Chrysoreneril. inquil , Spiritus , quem mittam vobis a stomus ). omnium subsistenda pendet a Filio Dei, Paire.Quamquam posset eluimdici particulam Per ita ul si ab ipso conservetur, eonsi'lal: sin minus, tribui Filio, quia sapientia csl appropriation Filii, continuo intereat: igitur verus Deus est Filius. cl Deus per sapientiam cl artem suam omnia créa­ Tertium opus est salvatio. Isaiae 43. Ego sum nt, ul Damascenus lib. Leap. il. doce I. Deniqùo Dominus.et non esl absque, me Salvator. El cap. /nsignilhal continentiam,el Iribiiilur Spiritui sanc­ 45. Deus justus et s ilvans non esl praeter me. 0to, qui csl nexus Patris el Filn. Tamen nc haec di­ sene 13. Ego Dominus Deus, el Salvator non est versitas praepositionum Fidei obesscl, providit praeter me: al quid magis eonv< nil Christo quam Deus dupliciter. salvare? Matlh. 1. Vocabis nomen ejus Jesus. ipse Primo, indicando haec omnia convenire eidem enim salvum faciet populum sunm.JSam nomen Deo. Aam dicilur Hom. 11. O altitudo divitiarum Jésus, a quod salutem significat, sumptum sapientiae cl scientiae Dei etc. Quoniam ex ipso, est. Ac ne diras, eum salvare ministrando, audi per ipsum in el ipso sunt omnia .Xam haec omnia Paulum ad llebr. cap. 1. Dorians omnia verbo dicuntur de uno atque eodem Deo. ul patet cx eo virtutis suae, per semetipsum purgationem pec­ quod praecedit. Scientiae Dei. judicia ejus, sen­ catorum l'aciens. Etsi enim desit apud Latinos il­ sus ejus etc. el cx eo quod sequitur /p>i gloria in lud Per iemelipsum: est tamen in graeco saecula. Vel ergo dicuntur de solo Patre, cl tunc cl ibidem confert Paulus Chrislum cum ange­ palel, Per non significare ministerium . quia tri­ lis. cl illos servos, Chrislum Dominum dicil. Item buitur Patri,quem constat nullius esse ministrum: Isaiae 35. Deus ipse, idest, per se, non per Lega­ vel de solo Filio, aut solo Spit itu sancio, el tunc tos veniet, et salvabit nos. Item apostoli se Chri­ Filius et Spiritus sanctus non sunt ministri , quia sti ministros, niones. et posterio­ Ilitiiriu ibidem: Filium dictum esse ministrum,uon res glorias. Jo. cap. 2. Ipse sciebat, quid esset in quod proprie sil interior.aul subjectus,sed quia est homine. El Apocal. 2. El scient omnes Ecclesiae, a Putre. Ministravi! enim non ul lamuhis domino, quia ego sum scrutans renes el corda. sed ul illius patri, inter quos licet uon sil inaequaDices: cliam prophetas praedixisse futura, cl htas naturae. aul digmlulis;esl lamen in Patre auc­ praevidisse cordium cogitationes. ut de Elisaeo toritas principii. quae uon csl in Filio respectu palel. At conlra: nam Paulus ad llebr. 3. confert Patris: esl enim Filius a Patre, non conlra. Quod Chrislum cum Moyse summo prophetarum, ct di­ autem huc non laciat propriam servilulem , palel. cit. Moysen famulum. Chrislum Dominum esse. Iquia alioqui omnes lilii essent servi. Adde, quod lem Christus loquitur eodem modo, quo summus nescio quantam mictonlalem habeat Concilium hoc Deus, quomodo nullus prophetarum Ιοήΐιΐ aude­ Syrmiense: videtur enim mihi mugis toleratum, ret; quis enim unquam ait: Ego sum scrutans re­ quam approbatum. Certe apud Gratianum disl. IG. nes el corda, tusi Deus verus ct summus? Denique cl 20. ubi Concilia Catholica enumerantur, nulla si Spirilus Chrihli illustravit omnes prophetas. I. fit mentio Syrmiensis. Pel. I. quomodo Christus non alliori modo, quam Ad Irenaeum, Tertullianum, Euscbium el Lu­ prophetae ucculla novit? dicrum idem respondeo: quamquam Tertulliani et Quintum opus esl, patratio mirnciilorum. Psal. Eusebii in dogmatibus parva sit auctoritas: Lulheri 71. Qui facit mirabilia solus. El. Psal. 85. Fa­ aulem nulbi; omnes enim manifesti haeretici sunt, ciens mirabilia tu es Deus solus. El Pias. 135. sed Tertullianus el Eusebius doctissimi luerunt: Qui facit mirabilia magna solus. Quod lamen Lulhcrus plus babel loquacitatis, quum solidae inlelligitur propria aucloritaie , alipquin etiam sancti apostoli el prophetae miracula fecerunt, sed doctrinae. Alterum opus Deo proprium, esl conservatio lo­ per invocationem Dei, ul hoc loco notai Hilarius. tius mundi,quae esl quasi quaedam creatio, dc quo Al Christus miracula propria aucloritaie faciebat, Actor.l7.hi ipso vivimus, et movemur. et sumus: ul palel. tum quia imperabat. Marci 1. Dixit mari, at boc idem convenit 1 ilio,llebr. l.Qtiiportat om- tace, obmutesce. El cap. ‘J. Surde, et mule spifiO » Bmuun.xi. Vol. L 1S2 DE CnillSTO dicilur fuisse discipulus Christi: tamen cujusciimque sit. nihil habet pro adversariis, sed omnia pro nobis. S. Ignatius Jonnnis apostoli discipulus cl mar­ tyr in episl. ad Philippeus. Non in unum trino­ minem. neque in 1res incarnatos, sed in 1res ejusdem honoris credendum osse dicit. El infra: .ST vero, inquit. Deus et homo, cur iniquum vo­ cas Dominum gloriae, qui natura inrariabilis est? El infra: Illud, inquit. .ST Filius Dei es. igno­ . CAPIT X. rantiae argumentum est. Si enim id revera agnovisses. scivisses. quod ex aequo potest rerum Septima Classis ex Patribus. conditor universarum, el /'acere quod non csl. el Ex Patrum doctrina probanda est veritas Catho­ mulare quod est. In episl. ad Philadelphie!!. Si lica: narn etsi adversarii parum aul nihil Inbtianl quis dicat, unum esse Deum, et con/ilealur Chri­ Patribus: tamen Patres, qui ante Concilium Nicne- stum Jesum, sed eunidein nudum esse hominem num ΓιιοπιηΙ. suos putant, ul Ignalimn. Justinum, putet: hujusmodi serpens est. fraudem el erro­ Jrcnaeum, Tertullianum. Cyprianum. Alios etsi rem praedicans in exitium hominum, et est, contrarios sibi esse fateantur; tamen testimonia ejusmodi inops sensu cognomento Ehion. Nola, Hilani. Chrysostomi, Ambrosii. Cyrilli, Hieronymi hunc locum proprie pugnare adversus novus Ebioet Augustini citant contra nos, ul ostendant, Pa­ nilas, qui Christum purum hominem faciunt, quin tres vanos fuisse, cl sibi ipsos contradixisse, coac­ enim lingua Hebraica p'3 Ebion inopem signifi­ tos evidentia veritatis: ac breviter conantur ener­ cat. eleganter Ignalius Ebionitas inopes sensu ap­ vare nostrum argumentum cx consensu Patrum pellavit. Horsum idem in episl. ail Anliochen. Abjicite, omnium aelalinn. Nos ergo producemus testes consentientes omnium aetatum, et maxime ante inquit, omnem gentilem, et judnic.um errorem, ul nec mulliludinem introducatis Deorum, noc Nicaenum Concilium. Piimae aetatis, quae extenditur usque ad annum praetextu unius Dei. negetis Christum. Moyses ecentesimum Domini, habemus Clementem. Igna- nim Dei famulus fidelis dicens: Dominus Deus lium, Dionysium, Martialem. Primus prodeat Cle­ tuus Dominus unus est, el unum, el solum prae­ mens, qui lib. 8. Conslit. cap. 16. dicit. Patrem dicans Deum, continuo confessus est el Dominum sine medio genuisse Filium ante omnia, quod est nostrum dicens: Dominus pluit super Sodomam dicere, Filium non esse factum, sed naturaliter, el Gomorrham, a Domino ignem el sulphur. El cl necessario prodiissé ex Paire.Num, ul docet Ba­ infra: Omnis, inquit, qui annuntiat unum solum silius lib. L in Eunom., nihil factum est immedia­ Deum, el tollit Christi divinitatem, is est diabo­ tum opus artificis, quia mediat operatio, el inter lus, et hostis omnis justitiae. In episl. ad Polyc. Deum el creaturas mediat voluntas creandi: nec Exspecta, inquit. Christum Filium Dei in tem­ enim posito Deo, immediate ponitur creatura; al pore, qui omni tempore caret, palpabilem, omposito Deo. immediate ponitur Verbum ejus. Item nemque contactum refugientem, ulpole incor­ cap. 17.postquam recitaverat illud. Sanciti·, Sanc­ poreum. Haec omnia sunt expresse contra Trantus. Sanctus, subjungit explicans: Sanctus Deus sylvanos. qui Christum temporalem el nudum ho­ Pater, Sanctus Filius etc. El cap. 18. In line di­ minem faciunt. Sunt eliam contra novos Trilheilas t-il Deo: Tibi omnis gloria, ct honor, el adoratio, et Arianos, qui Christum etsi aeternum esse fa­ l ilio el Spiritui sancto. el nunc, el semper, el in teantur, lamen verum Deum esse negent. Ex qui­ omnia saecula saeculorum. Similem locum huic bus etiam facile colligi potest, quemadmodum sint profert cx isto Clemente Basilius lib. de Spir. intelligenda loca, quae citant ex Ignalio Valenti­ nus Gentilis, et Transylvani lib. 2. cap. 6. sand. cap. 29. Primo, proferunt epistolam ad Mognesiimos, ubi Jam b. Dimiysius Areopagita b. Pauli discipu­ lus in lib.de Div. noni. cap. I. Itaque, inquit, in dicilur:/ num et solum verum Deum Palremsuum omni ferme theologica tractatione summam Di­ annunciavil: ergo, inquit haereticus, solus Pater vinitatem sancte celebrari videmus: ul singula­ est verus Deus. Despondeo: illud Solum separare rem quidem atque unicam, propter simplicita­ Putrem Christi ab iis. qui non sunt ejusdem sub­ tem el unitatem illam impartibilem: ul Trinita­ stantiae cum ipso; est enim sensus. Patrem Chri­ tem iero propter supercsscntialis faecunditatis sti esse illum Deum, qui esi unus cl solus verus in suppositis tribus expressionem. El infra dicit, Deus,quod idem de Filio dici polcsl.et de Spiritu hanc summam essentiam in una suarum hyposla- sancio. Nam cum una sil lanium vera divinitas; et seon carnem humanam assumpsisse. Similia ha­ Puter est ille Deus, qui csl unus el solus Dens; et Filius est ille Deus, qui est unus el solus Deus; et bet tap. 3. de tuysl. Tlicol. Spiritus sanc’us csl ille Deus, qui est unus et so­ S. Martialis in episl.I. ad Burdegalen. cap. IO. Nihil. inquit, discretum in divinitate Trinitatis lus Deus. Denique nihil aliud Ignalius dixit, quam ■ nliatis. 1.1 infra: Et haec, Pater, Filius cl Spiri­ quod antea Christus ipse Patri suo dixerat: Ul co­ tus '.metus in personis tria divisa, in divinitate gnoscant te. solum verum Deum. Secundo, proferunt epistolam ad Tarsenses, ubi unus D us indivisus est. Hanc epistolam mullis dc caussis suspicor non esse ilpus Martialis, qui Ignalius dicit, Christum esso Filium crcaioris, nec tus. ego praecipio tibi, exi ab eo. Tum quia sola voluntate eliam absens curabat, ul patet de puero centurionis, Matlh. 8. cl dc lilio Reguli. Jo. L Tum denique, quia ul verus Dominus tolius natu­ rae concessit eliam aliis poleslalein faciendi mira­ cula. Mallii. 10. cl ad ejus invocationem apostoli miracula faciebant. ut palet ex illo Ador. 3. In no­ mine Jesu Christi Nazareni surge et ambula. LIBER PRIMUS 183 esse ilium, qui est super omnia Deus . sed Filium quatuor alios Patres , Jiislinmn . Athcnagoram . ejus. Respondeo: Christum sic esse Filium crea­ Inimicum cl Clementem Alexandrinum. Justinus turis. ut sit eliam ipse ille idem creator. ul idem in lib. scniiam Filio Filio et Spiritu sancio agnoscitur: cum namque cnmniiinicnvit. ac proplerca eliam lutum potentiam e.c substantia sua Paler I dium genuerit, atque et sapientiam, qua mundus creatus est. Porro Pa­ cx eadem Spiritum produxerit: jure, optimo, ter solus dicilur esse, super omnia Deus ab Igna- quae, unam habent camdemque essentiam, una tio,propter principii auctoritatem. non propter na­ atque eadem dignantur divinitate. El infra pro­ turae diversitatem: alioqui pugnaret cum Paulo bat. non esse creaturam Filium el Spiritum, sed Roman, ‘.t. el eliam ipse sucum, qui asseruit in e- tiiitiiu licum < realorem cum Patre.In Apol.ad Sénat; pisl. ad Plulippen. esse ejusdem honoris Patrem Porro I dius ejus, inquit, qui solus proprie dici­ tur Filius. Verbum simul cum illo ante creatu­ el Filium. Tertio, proferunt epistolam ad Philippenses, ubi ras. el existent, et naacens, quoniam per eum de Patre exponit illud Deutor. G. Dominus luus primitus cuncta condidit el ornant. In Apol. ad Dominus unus est. El infra, inducit Christum lo- Antonin, initio: Profitemur, inquit, nos talium, quentem ad Salainim: .Vovi unum.scio solum.non qui habentur Deorum, esse expertes, cl Atheos, sum Deo adversus. confiteor excellentiam. Re­ sed non verissimi illius Det Patris justitiae, el spondeo: Ignaltum ex luco Deui. G. probare velle., castitatis el virlutun aliarum. Verum hunc ip­ iiniuii esse. Patrem, el non phires Patres, ul eliam sum. et qui ab eo venit Filium cl Spiritum pro­ infra «locet, uiinni esse Filium, el non phires. Pro­ pheticum colimus, cl adoramus cum ratione cl bat igitur optime hoc modo: Dominus Deus unus ventule venerantes etc. Ibi opponit cultum Tri­ csl. Deul.G. ergo unus esi lanium Deus Pater.nam nitatis cultui idolorum, cl falsorum Deorum, ac, si essent phires Paires, illi n.Cum Inquit,declaratumsit manifeste quoniam neminem alium Deum vocaverunt, rei Dominum nominaverunt, qui veritatis fuerunt praedicato­ res. el apostoli libcrlaiis. nisi suium rerum Deum Patrem ei Verlum ejus, qui in omnibus princi­ patum ejus habet: manifeste erit ostensum. quod fartorem coeli p| terrae, el qui loquutus sil eum Mnip··. ei legis dispositionem ei dederit, qui convocuierit Paires. Dominum Deum confiteri eos. el alterum neminem nosse etc. El cap. 20. Exclusa est. inquit, omnis contiudictio dicentium, si f-rgo lune nutus est non eral unie Christus. Ostendimus enim, quia tunc non coepit Filius Dei e., siens semper apud Patrem. Lib. 4. cap. II. /p-e igitur Christus, inquit. cum Patre rivoruw e.·' Deus, qui d Im ulus csl Moysi, et qui Pa­ tribus manifestatus est. Si ■ objiciunt Gentilis el Transylvani multa ex In Primo illud ex lib. 1. cap. 2. Ecclesia acr< gil enm Fidem, quae est in unum Deum Pa­ in ui omnipotentem. qui fecit coelum et terram. nio. i· c| omnia quae in ei> sunt: cl in unum Jetum ( hnstum Fihi/m /)·ί. niciirnalum pro no*tra . 9. 11. 12. ill. IS. el lib. 4. cap. I. 2. 37. cl lib. S. ubi repetit saepissime Irenaeus. Deum Israel creatorem coeli ct lerrac esse Patrem Christi, el quod Chrislus seductor fuisset, si ahum Deum praedicassel praeter Patrem suum etc. Hinc enim deducunt, Christum non esse unum Deum eum Patre, cum Paler el Filius distinguantur. et sint duo. non unus: el alter eorum dicatur Deus Israel "creator. Respondeo: Irenacum tam saepe illa repetere propter Valcnlinum cl Marcioncin haeresiarchas, se quoque aeternus est.El infra: licui: Qui autem super omnes est. supra se ne­ /lov pacto l nitalem , quae u d visibilis est. in minem habet: non enim post Patrem ipse, sed de Trinitatem dilatamus, et Trinitatem, quae dimi­ Paire. Item mira: Evidenter ostenditur natura nui non potest, in I nilal· m. Deinde cum illum Trinitatis. el substantia una. quae est super om­ accusarent, quasi dicen t. Filium unum esse cjj numero rerum /actarum etnequaqu im Patri suo nia. Haec O igenes. quae certe durissima sunt. S. Gregorius thminaliirgiis Ncocnesiiriensis epi­ consubstaiilialem.VA inh.i: Ostendo,inuuil./iibum scopus in confessione 1 idei . «pine exstat apud esse crimen, quo mihi objiciunt quod Chra regula Fi­ dei a pluribus Diis saeculi ad u/iicum et verum ternitate. cl regno minime dividitur. Hem: Ae que serviens quid, neque factum. neque addi- Deuni transfert . non intelligentes unicum qui­ dem. sed cum sua ii/.oocpia c&so credendum. ej> lilium in Ti initate repentur. S. Dipnysius romnnus episcopus volumina edi­ jmvesciint ad ογ' /λί','^ί. Aumernm el dispo&tiodit p acclara, de qmbus ila Athanasius in epist. ■wm Trinitatis dirisioiiem praesumunt I nihilis, de sent. Dionys. ah \andr. Porro, inqu I. eæ Dio- quando I nilas rj· semetipsa derivans Trinilanui ii epist api romani voluminibus contra cos, t -m. non destruatur ab dia . sed udminislrcqui Filium D i opus, aut creaturam asseverant, lur e. c. Nola, vocari a Terliilliano oeconomiam Dei. orscriptis. dare ostenditur, haeresim Christi ho­ stium \rianorum non jam primum, sed olim ab d neiu <1 dispositionem trium persQmirum. Infra omnibus damnatam /disse.Item in cpisl.de decret. cap. 9 Kc.ee. inquit, dico, alium esse. Ibttrcm el Nic.mii, Synod, till. ιιγίΙ. idem Athanasius recihit i.lium l ilium el alium Spiritum. Mah accepit haec verba D.onysn cpiscupi romani: Audio quoi- i ii/le.· giii-.que aut perversus i e dicluu.. qU’isi 21‘ ISA DE CHRISTO diversitatem sonet et ex diversitate separationem portendat Patris, ei Filii cl Spiritus. Necessitate nutem A icdico. cum cumdem Patrem, et Filium rl Spiritum contendunt advenus ίΐζονομίαυ mo­ narchia adulantes, non tamen diversitate alium Filiam a Patre, sed distributione: nec divisione alium, sed distinctione, quia non sil idem Pater et Filius, vel modulo alius ab alio. El infra c.ip. 12. \lium autem qumiodo accipere debeas, jam professus sum p rsonae non substantiae nomine, ad distinctionem non ad divisionem. Cactorum ubique teneo unam substantiam in Iribus cohae­ rentibus. El infra cap. 13. Si una persona cl Dei cl Domini in Scripturis inveniretur.merito Chri­ stus non esset admissus ad nomen Dei ac Domi­ ni. Nemo enim alius praeterquam unus Deus praedicabatur. Et paulo inirn: Itaque. inquil Deos omnino non dicam, nec Dominos, sed apostolum soq tar, ul si p triler nominandi fuerim Pater et Filius. Deum Patrem appellem, et Jesum Chri­ stum Dominum nominem.Solum autem Christum potero D um dicere, sicut idem apostolus, ex quibus Chrislus. qui est. inquil, Deus super om­ nia benedicius in aevum omne. El infra cap. 17. El nomen Patris, inquil, Deus omnipotens, altissimus Dominus virtutum, rex Israelis, Qui csl: hacc dicimus et in Filium competisse, ct in his Filium venisse, cl in his semper egisse, cl sic ea m se hominibus manifestasse: omnia, inquil,Pa­ tris mea sunt, cur non el nomina ? El infra cap. 25.Qui 1res unum sunt. non unus.quomodo dic­ tum e I: Ego ct Puter unum sumus·, ad substan­ tiae unitatem, non ad numeri singularitatem. IX his explicari possunl loca in contrarium ad­ ducta a Gentili cl Transylvains.Primo objiciunt ex lib. coni. llermog. non procul ab initio: Nam, in­ quit. nec Paler esse potuit ante Filium, nec ju­ dex aille delictum. Euii aulcm tempus cum el delicium el Filius non fuit, quod judicem, ct qui Pa'rem Dominum faceret. Respondeo: verba is:a in de sonare , nec usur­ panda esse; non tamen apud Tertullianum signilleare l ilium Hei ul Deum non semper fuisse:nam in lib. cont. Prox. cap. K. sic ail: Sermo ergo ct in Patre semper, sicut dicit, Ego in Patre: cl apud Deum semper, sicut scriptum est, Et sermo eral apud Deum, ct numquam separatus a Patre, quia Ego et Paler unum sumus. Et cap. 5. dixe­ rat: Ante omnia Deus solus eral. Solus autem, quia nihil aliud extrinsecus praeter illum. CaeIrum ne tunc quidem solus, habebat enim sccum rationem suam. Ille ergo Filius, de quo ditil Tertullianus in lib. coni, llermog.. quod non emper fuit, non csl Verbum Dei. sed Filius per adoptionem, idcsl, quivis alius sanctus homo, vcl angelus: non enim hic de Christo agitur, sed dc irciturj rationis parti- i,»e,quae extrinsecus acces­ s'll, cl Deum ex tempore Patrem denominavit. Vel si sil Filius ille Verbum Dei: per tempus quod non oral, non intclligilur verum tempus, sed prio­ ri-' quaedam originis. Solum enim Tertullianus ib. dicere intendit. Deum non potuisse vocari Pa­ trem, nisi postquam FJ.un habuit: sed prior .ex­ plicatio sol dior, csl cl facilior. Secundo, objiciunt ex lib. coni. Prnx. Dum Fi­ lium agnosco, secundum a Patre defendo. Re­ spondeo: secundum vocal Filium el Spiritum ter­ num. propler ordinem originis, non propter gra­ dus diversos in cssenli i. Aam lib. coni, llermog. longe ante medium sic nil: Divinitas gradus non habet , ulpole unica. El in Iit), coni. Pra.x. sae­ pissime repetit, unam esse stilislanliam Patris ct Filii, t nde in eod. lib. circa prine, cum dixit, Fi­ lium distingui a Patre, non statu, sed gradu, per gradum inlclligit ordinem personarum. Tertio, objiciunt illud ex eodem loco: Paler lota substantia est, Filius vero derivatio lotius et portio. Respondeo: cum Tertullianus dixerit, di­ vinitatem non hab-TC gradus, et evidens sil. eam esse omnino imparlibilem: necessario haec verba inlclligi debent de sola distinctione personali, quam in lolo hhro inlendd. Vocat aiilean Filium portio­ nem, cl Patrem lotam subslonliatn, quia Paler est fons cl principium tiliarum personarum, cl in ca ratione quamdam majorilalcm habet: et hoc modo scipsum explicat cap. 9. Filius, inquil, derivatio totius et porlii, si<-ut ipse profitetur, quia Paler major me est. Sic cf Paler alius a Filio, dum Filio major: dum alius qui generat, alius qui generatur, dum alius qui mittit, alius qui mitti­ tur etc. cl tamen antea, dum loqueretur dc sub­ stantia, «liverat, Filium non esse alium a Patre. Quarto, objiciunt illud ex end. lib. cap. 15. Con­ sequens erit, inquit, ut invisibilem Patrem intelligamus pro plenitudine majestatis, visibilem ve­ ro Filium agnoscamus pro modulo derivationis. I nde ibidem docet, in omnibus apparitionibus Dei m Testamento veteri, semper visum fuisse Filium, Patrem autem mansisse invisibilem. Respondeo: apud Tertullianum Patrem dici in­ visibilem, cl Filium visibilem, non quod natura Filii visibilis, sil Patris autem invisibilis; sed quia Paler, ul Tertullianus cl multi alii potant, nun­ quam apparuit in forma corporea, Filius aulcm muliolies, tam in Testamento veteri assumens ad tempus formas visibiles, quam in novo assumens carnem. Cum autem dicit, Filium visibilem pro modulo derivationis, non loquitur de derivatione Filii a Patre per aelernam generationem, sed de derivatione ad nos per assumptionem formae visi­ bilis: id vero ita esse , palet. Primo, quia paulo post sic ait Tertullianus: Dicimus et Filium suo nomine catenas invisibilem, qua sermo, el Spi­ ritus Dei ex substantiae conditione jam nunc, el quia Deus, cl sermo et Spiritus: Visibilem au­ tem fuisse ante carnem eo modo quo dicit ad, Aaron ct Alariam, Et si fuerit prophetes in vo­ bis, in visione cognoscar illi. Secundo, quia pau­ lo infra, de Paire dicit dictum esse illud I. Timoli). I. Ilegi saeculorum immortali, invisibili soli Deo: de Filio autem contraria dici posse, cum constet eum morlumn el visum, ubi manifeste loquitur dc Filio secundum formam humanam. Est aulcm bic observandum, Tertullianum un­ decumque arripere occasionem probandi, Paircm non esse Filium, contra hacrcsim Praxac. El quo­ niam Scripturae dicunt. Deum esse visum Abrabac, Jacob, M ivsi. Isaiac: cl Christum Deum visum a- LIBER PRIMUS 1S7 poslolis: Tertullianus intic facit argumentum, duas Arius atque Eunomius docuit, qui Filium non cssc in Deo personas, unam invisam, alleram vi­ ex ipsa Patris substantia natum, sed ex nihilo sain. El ul argtimcnlmn melius consistat, omnia creatum volunt: el Filium Dei habere initium, et luca ubi dicitur Deus apparuisse, exponit dc Filio, minorem esse. Paire etc.. Sed ceric majore ratione cl omnia ubi dicitur Deus mm posse videri, expo­ dici polcsl, concilium vanitatis synagoga 1'raiisyinit dc Patre. El quamquam hoc argumentum ejus vimorum, qui non solum idem docent, quod oliin non est adeo solidum: nam polcsl dici eadem per­ Paulus Samosaleuus, sed eliam pro se allegant sona divina visibilis el invisibilis: visibilis in spe­ eos libros, quibus ipsi apertissimo refelluntur. Di­ cie crcalj . invisibilis in essentia cl personalitate co lerlio: Christum esse l ilium creatoris.el ideo sua: lamen c.x Ime ejus argumento colligimus, ipsum eliam cssc crealurcm, el cumdem cum Pa­ mentem ejus non fuisse, negare Christi divinita­ tie, quia loldiii Patris essentiam nascendo accepit. tem, sed asserere ejus propriam personalitatem. Nec idllcil sentent.ac nos.rac, quud Pater voeduT Quinto, objiciunt e.\ lib. dc Trin. unum Deum unus Deus: nam chara Films dicitur unu> Do­ Judaeorum esse Patrem Christi, cl Deo Palri nihil minii'·. el lamen constat, eliam Patrem e«sC Do­ comparari posse, el Filium nun eripere Patri illud, minum. Quartae aetatis habemus in primis generalem Sy­ quod unus csl Deus. Respondeo primo: librum non esse Tertulliani, nodum Nicaenam Patrum 318., quae Symbolum eut palet, tum quia numinalim refelluntur in hoc d.dil. quod recitatur u Ih illino lib. IO. hist. cap. 6. libro Sabclliani, qui nondum orti erani lempure ct rursum repetitur in Symb. Cuiislaiitinup. cap. 1. Tertulliani, tum eliam quia b. Hieronymus lib. 2. ct explicatur ab Alhanasio el Cyrillo: el cujus om­ contra Huflin. hunc librum tribuit Novuliano. Se­ nes fere Patres cum honore meminerunt. In eo cundo dico: ea loca non esse contra nos: nam vere symbolo haec de Filio dicunlur. Primo, quod sil unus Deus Judaeorum csl Paler Christi, neque verus Deus. Secundo, quod sit ipwx; Patri, id­ Chrislus eripuit Patri ut sil unus Deus, quia Chri­ csl, ejusdem essentiae cum illo. Tertio, quod sit slus non csl aliquis secundus Deus, sed idem aeternus. Quario, quod sil immutabilis, et inverti­ Deus cum Paire. Nec lamen Patri quidquam com­ bilis sicut Paler. Quinto, quod sil genitus, non fac­ parari polcsi, si spectes originem, cum ille sil tus. Itaque non polucnml Patres clarius refellere principium aliaium personarum, non contra; cum cos, qui Filium creaturam esse volunt. Dc hoc symbolo Transylvain mirum judicium quo lamen consistit aequalitas in substantia trium protulerunt: nam lib. I.cap.t. dicunt esse symbo­ personarum. S. Cyprianus tract, dc idolor. vanil. ull. mod. lum Aiilichrisii , el illa verba Genitum non fac­ inquil, Ënus omnium Dominus est Deus, neque tum esse Anlichrisli deliria, cum lam aperte pu­ enim illa sublimitas potest habere consortem, gnent cum Paulo qui dicit: Facium esse ex semi­ cum sola omnem teneat potestatem. El infra: Dic ne David. Hom. I. cl Factum esse ex muliere, Deus noster, hic Christus est. El lib. 2. ad Qui- Galal. 4. Al lib. 2. cap. 6. dieunl. in hoc symbolo rin. cap.G. quod Deus sil Chrislus, probat ex illis suam sententiam contineri, cum dicalur solus Pa­ Scripturae locis.quae omnium consensu loquuntur ter unus Deus creatur. Sic enim incipit: Credimus de uno vero Deo Israel: ul ex illo Genes. 35. Fac in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem alture Deo, qui apparuit tibi, quando fugiebas coeli el terrae, ct in unum Dominum nostrum Esau. Item ex illo Isaiae 45. In te est Deus, et Jesum Christum Filium Dei. At in utroque vere ipsi delirant.Symbolum enim non absque te Deus vere, Iu es Deus absconditus, Deus Israel Salvator. Hem ex illo Horn. 9. Ex cum ail. Filium genilum, non factum, loquitur dc quibus Christus, qui est super omnia Deus bene­ Chrislu ul Deus est. nam paulo infra dieilur. El dictus in saecula. Ex quibus apparel, Christum incarnatus est, et homo factus est. Itaque idem symbolum asserit, Filium factum cl non factum: Cypriano esse verum Deum Israel. Ex Cypriano allegant pro se Transylvain lib. 2. factum qua homo est: non facium qua Deus est. cap. 0. locum unum in explicatione Symboli ubi Quemadmodum etiam b. Paulus facium dicit ex dicitur creator Deus Pater Christi, cl unum esse muliere cl ex semine David,quod allinet ad natu­ Deum Patrem, unum Dominum Jcsum Christum, ram humanam, quam assumpsit in tempore: el alio loco dicit, non factum ex materia creata , sed ge­ unum Spiritum sanctum. Despondeo primo: Symboli explicationem non nilum a Patre ante omnem creaturam. Porro Pater sic dicitur unus Deus, ul saepe jam esse Cypriani, sed Hullini: nam ibi refelluntur nuininainn Arius, Eunomius cl Photinus, qui tempo­ diximus, sicut Filius unus Dominus: ut enim hinc re Cypriani nondum miti erani. Ex quo habes, non excluditur Paler a nomine Domini, ita nec Fi­ quattila sil eruditio historica Transylvanorum, qui lius a nomine Dei, sed utrubique onus tenet sc ex iiunduin didicerunt, quo tempore exstiterint ipso­ parte praedicati, nun subjecti, idcsl. non csl sen­ rum praedecessores cl parentes. Secundo dico: sus, quod unus Pater sil Deus, sed quod Paler sil paulo infra ea verba, quae Transylvain citant, ha­ ille Deus, qui est Deus unus. Praeter Concilium Aicaenum habemus hoc eo­ beri expiessam ipsorum refutationem; s«c enim ail ancior: Concilium vanitatis est, · uod ait Paulus dem sacculo Synodum Conslaiilinopolitanam 150. Samosatenus, el post eum successor ejus Pludi- Patrum, quae iterum asseruit. Filium Palri honiounus docuit, qui asseruit. Christum non fuisse sion. Praeterea habemus in hac aelale mullus Pa­ ante saecula natum, sed ex homine Deum exi­ tres graccos cl latinos. Athanasius enim scripsit stimat lactum. Concilium vanitatis est, cl quod quinque sermones longissimus centra Arianos, et iss DE CHRISTO omnia praclcrea sua opera eodem direxit. Rasilius libro» quinque contra Eunoniium. Gregorius .\a zianzeuus orationes quinque de lhelogia. Grego­ rius AisseitUs libros cliam quinque, idest, librum unum de Trinitate, el quoluor sequentes fere ejus­ dem argumenti.Cyrillus hiorosolymilimus quinque catecheses do hac re scripsit, idesl. a septima ad undecimam. Epiphanias accurate scripsit, lum contra Paulum Simosalenum lioores.tta., tum con­ tra Arianos haeres till. Ia Minis scripsit Hilarius libros duodecim de TriniLiic. Lucifer Cnlarilanus lib. nd Constantium pro Albamisio, et alterum quod sil moriendum pro Dei Filio. Marius Viciorinus libros quatuor conlra Arium. Gregorius Retiens librum de Fide conlra Arianos. Sacha lins librum adversus Arianos. Am­ brosius libros quinque.de Fide. Philasliius m hb. dc haeresibus, Saiuosalenum cl Anum breviter confutavit. E.\ Patribus quartae hujus aetatis adversarii so­ lum objiciunt Hilarium el Ambrosium: nam (Ida­ lius lib, !>. rona,horridumque (el miscuisti. Item illa: piscopum constanlinopolilanum orasse Deum , ut El dabunt Deo alapas manibus incaestis. si permitteret Arium ingredi Ecclesiam, tolleret se de hoc mundo: sin autem Ecclesiae parceret, tol­ Praeterea lib. 5. Sibyllinor.circa dn.hacc legimus: leret Arium. E.x quo intclligimus, non casu factum fuisse.ul tam foeda morte Arius exlingucretur.scd plane Dei providentia singulari, qui ea ratione im­ Cum domus effundet stirpem Daridica, cujus I ui mibus tuitu mundu.i.tellus.inar·!, coelum. Et infra: plere voluit, cl pii principis comminationem el Λιπ.-jue Dri nuite sana lui le notio fugit etc. sancti pontificis orationem: Ipse Dominus, inquil Ο li-jnu n fdi.r in quo Deus ipse pependit etc. El lib. 7. Athanasius, judicem se praebens, Arianam hae­ V m no
  • . Portae in­ feri non praevalebunt adversus eam.ElMatlh.ult. Ego vobiscum sum usque ad consummationem saeculi. Ubi etiam illae promissiones manerent, omnes gentes in Christum credituras testantur? Genes. 22. Benedicentur in semine luo omnes gentes terrae .\'s Nomen Del non r»l nomen < 1 niiu»'. ·-. d dignitatis cl Imperii, ul petet quia m hrrlplmn principe» <1 judices di< unlur l)u '4 Paler Chrbtt habet Imperium «umiii.m> m iniwi' » absoluta,ch iiii In ipsum Ghri4um; Chrmiu* bibet imperium In omne·, cxcuplo Patre; erga 1‘alcr < I vummiis Ilius simpliciter, Chriilu» aulcm < ( Deu» «umuiun poti Palrern. Nam Joan. H. Chrittus »11 : Paler major me mi. El Joan. (i li .ietidi de ruri» non ul [aviam itduntatcm m 'iix. rrd . Pau­ lus dicit, Christum subjcrliirn < "<: Patri , Chrislo iu em omnia, «olo Paire etccplo , qui subjecit Illi umnla. Ili spondeo: nomen D< i, ai respiciemus clymologi.rni non ilgniUcorc imperium, aed providentiam. bl< llur enim H $, a ')t>;!ni Ideal,trb/cre,vel 6 :·■/, idest, currere, quia ommbui μιπΙΙΓΠΙ, ill dicit him.mil', lib. I < ip. I-’. niti mugit placeat ra­ tio llicodoretl lib. 3. ml Gruocon, n < «et .iclmiun, cum ab tielurno mini luerit, tut In n, linpeiarn po»»cl. Praeterea lolium eat quoque, libum Ilei qua Deu» eat subjectum etm 1’itrl, ut principem cate Paire iniimrem. Si­ quidem ut Deui nulli subjoclus esl. sed omnium Uliiuliiu rtlio m: dominatur hicul Paler, cum ul Patri iiemialli, Joim. 5. ul Philipp. 2. Ad primum < rgo Im um < x Joan. I i. mulli Veta­ re· t< spondcriinl. Pali em dici majorem i dio ru­ tam· prmnpli, non ration· unliirao: notatur enim quo dam auctoritas in eu, quod Paler eil primipium J dii. noo conlra, Iln Duillius lib. I. In I.li­ num. AutluiiK hut Urat. i. dc Ibcol. Illlnrlus Id·. 9. b Irmil. cl lib de Synod. Qua·' sidulio non ecl omnino linprobundi: tamen non cogimur cum »α· qui, cum possimus faulliu» el probabilius exponer· J< i dio ralmim nalur ie humanae : me enim < he Malumus, Gyrillui. Augustinus Iu hunc Io· um Ju,rinia,cl Gaude tillu - In epiU. ud Paul, expoliunt. Adde, quod l.htvsonloUIUl in hunc Imum et Cyrilius lib. 2 Un s.inn clip, 3 cl VoguUliiiit l>b. 2. Irimi i .ip 1. uieiuim ruiil etiam prioris expoMiloni», cl Ii >in tamen poster lutem pridulci uul, m.p.c diiplhi d< (.m ..e Piimum. quia si ideo P.k ici dkerttur major Filio, qui i nuetur ejus <·»!, diceirlur ellam lain l’atn , quam I dius m ijor SpIrllU a»mlo ptuplet e.midcin <.u s.mi . al lior nuaqnam liem Domimn au .* Vmto ad Pali em, .i'ijor m<· >ti , < f,t>■. r n rui u m h u m unita lem. Ad »ecirndiirri lociirn idem responderi potest. Vi nil enim Cbiihliis facere niluiil.itein Putri» ’U|, non uilihililcm smnn, quatimus tidelieci hnbebtl ut homo voluntatem huimimun aubjcctiim divinae voluntati, quam ipse idem liobcbul ul Ileus. Sed dici : Domitius dcscoiidll d·· < ocio, ul faceret vo· luiihdcm Patria: ut n m dchcemlil ul homo dc rocio, u< < ibjeclum fore Deo post diem judicii , hignillinrr, naturam hum.inatii Christi tunc convertendam cale m lt< uin, cl obsorbendam iicnlliiB n diviniiate. Itu refert AugualloUH lib. I. de limit, cap. H. cl 10, sed hoc lam csl iibsiinium, ill non egeni refuta­ tioni); nain contrarium sequitur cx Puuli sententia; ■ubjecllo enim urguit di»hu< lionem. Gregorlua XisMinus, cl Chrysoslomus in tractatu proprio super hanc Pauli sententiam, et Cyrillus lib 10, llicsiiuri, cap. N. dicunl, Apoiloluiu loqui de Bccicllfl, sive dc Chritlo ul eil In nui» ineiiilirln; ul sensui hit: lune demum futurum esse, ul Iulum Christi corpus, Ideal, omnia E< etesia subjecto Deo conspiclnlur, nullo membro cxialcnlc rebelli, aulconkrniuci. At videtur bule rxpllrallonl repugnnrc quod Pau­ lus dicit, Illum subjectum fore Patii,em Paler suhjccil omnia : ille autem est l ilms m persono sun. Cummenlariiis Anibroxli, Oecumenii < < Theophyla< Ii nccipiuiil b.mr Pauli aimtentiam de i illo Dei absolute, sed vuliiol illam Kubjuellooem non slgmllcare servitutem, sed concordium < um Patre, ct processionem i du n Patro,Ita ut I dius dlcnhir miIh jec.liis, quin <’»i p. N. el I heodorclo, Primaalo, Sedulio, cl aliis in hum locum, «Impliciter exponi re dc nnlura liumuna Glin*li,quoc vere sub­ jecta eril Deo. Sed mi dicit: Tum- <■( ipHC Tiliun «ubjiiictur? imimpiid Ium: primum Inripicl mbjiet l.hrlslut horno Deo Palrl »uo? numquld non magis fuit xul>jc, his, (piando fuit obedieiii u*qiie ad mortem? Itcspoiidco*. illud tum quuuidiim habere emphnMin; < 4 enim nciisu»; cliam lune m Illa gloria erit subjectus Christus, ul hmno Deo. Nohinl Graeci omnes, Paulum M ribere ud Cmiullilos, qui paulo nide recesserant a fabuli» gentilium, ipiac docent, Deos inter se pugnare i*, non 1‘ dmm: «irul quod < qmlui I min DofnifttU Jr>u( e\i Ί ' '·· · Ί·.ιη ho», fuliiihis n Elirislo elmin Pnlrrm lu ordinem rcdlgrn durai esse. qiiomodn '•ulurmis n Joy»·. Ulin In or»ll- non P.ilrem, Ad lerllmn do ο; I num I·1 um · o loco linn rnitact'is fini; Idm iiddlt, omn»d siihjieiendn signill'iire lolnm 'liinilalrm , a qui distinguitur Clirndo. proelor entii «pit siibjeHl < I omni·: ft Chrishit ul medintor, idr»i, ul iicmo; Idco ermn non solum hoc, *nn Puulu* nddidll, homo Chrmim Jesus, \d primum «ophlsma, negalur primeenn«eqnen· lune in Ilin triumpho, poMquum lonlu ί·«*ηΐ, sub­ Ila: <-i « nim *imlii< liulr: Petrus r-l Illius unius jectum foru nun putri. xeri hominis; ergo qui non b ih l lil mn Petrum, non · st vrru* homo, Tamelsl rmm PtI ih non < sl quid miner ah- ul Immnuil i». lumen r»( m pluri­ CAPI T XVII. bus suppnsih*. el ideo vim liahrl unitnr*.ills. Ad secundum, nego 3««iimpllonrm ilium. TriniSolrifur argilmenturn Quartum. las non hub· I mcdi.ilorem; num Chrhrtu* mediulor Qnnrlo objrrtlo ex rmb m Illi. 2. cap. <·. Soln» » 4 ul homo, non ul Dens; rl biro mediator · 4 non piler c-t miti* vitii. Ileus ul ιρ·< Immiim* ml sohiin Pulris ct Spinlti* *.inrb, sed < limn sul ipJunii. 17. Λι/ιιο'.ιτπι/ le >olum rrrnm /Minn El »nis, qoslenus ip»e Beus <·4. ·»·· nidum Putrem inior >ri Yoluitsc: nmi Je ,η. II. «licii Christus: Si ι/nul ]><·1ί»ηΐιι in no­ nllne non csl onus veru· bent. Praeiere». Clirlslu·» csl mediulor uulu* vrrl Dei; mine mro, hoc faciam. Et Ahlili. till, h.ipiimri ju* ergo qui non habel mediatorem, non c*l tile until ben* omne» gentes, in nomine Patri» rt i'ilit ct venu» Beua: ted Trlnllns non l»>ibcl niejlinlorem. Sjtirilu» Oinctl, quid nllud jubel. qunm invocari Bod solns Paler, nlioqni Idem rsMjl meilmlor mii '1 rmit.iicm? El in Liturgn* U.i*llii, · l Chry o*lumL ip dus; ergo Trlniln- non csl veru* Don*, »< il solus grari-i*. r| in nostra cliom biilnn non *rtnel Invo­ Pater. El cnnllrin.iliir. Qui» Chrism* non dormi in· catur Trinitas; in iHanlis quoque, jam olim n repta rocarn Trinil.ili'in, mtJ p.ilrem tuum: cl or.diones e*t m Ecclesia Illa formula precandi ( Qlimnsi noEcclc*lnii olnn mimes illrigi Imnlm ml P.ilrem, do hnl < um novis Ari,ml Luthrru* cl Calvinus) Sanc­ quo I'XHtnt decreimn Concilii Cnrllingininsis III. ta hi utn» unus Dell», mn>'rrrc nobis. PrarliTrn IHony*ln* lib. dc mvit. Thcolog, In­ cup. 23. cujus non · tl alio cou**a, nisi quin solus quit: Iriiiitai iuj>< r>'nn nlialir> dirige noe. I.t 5a* Paler bubcl nicdlnlorcm. Ilc»pondco ml prmimn locum duplirllcr. Primo /I in/enu*. <>r:ii. 2. «h· pnee. circa Unem; O ancta cum Cliry-oslomo. Cyrilln, Augtislino in hum Io* et adoranda d longanimi» Trittila» (longanimi» cum. rl Ambrosio lib 5. do I ide, cup. 2. purlieu· < n ui oi. quae eo» a qu.'1 m hoc imindo vid, rl rulio pcrrcnicntH ad ‘Ham aeternam, nt cof/noecanl Ιιοιιιΐηικ p< ι /Ί- tim inculc.mi, verum Christum mduni i sao cx Vir· •Iim h· noliim rerum lirttm, idcsl, le Palrem, qui ginc, possum, mortuum, nec alium noverunt nuto in die llrun, ιμιί lohn hahcl veram iln initab ni; l-tuin; alloqui M dtli.o ug, Mhh o> et Ι.ιχ ,.κ mm Inrl pr.iclcrcn cof/mmcunl mium medialorcin bci coepissent ovnngolium i n dlvltoln, sed n.'ir. s < nl ullquae rcsgcalns Christi mile enrnem, r| Joiinm » cl hominum, quern mititli Jcmtm Chrletum. 20 lIiiiiiinHi. Vol. I. IDS DE UIIlbTO non dixisset: Hoc fecit initium signorum Jesu Jo- ram promiscuo usurpare vocabula faciendi, crean­ di, gignendi. Nam Dculcr. 32. dicitur: Deum qui λπ. 2. si . 7. et Augustini lib.l.Trin.cap. 12. qui mo­ quod jmn saepe citavimus. Possumus addere ad confirmationem hujus er­ nent, in hoc eodem capite scriptum esse: Ante roris (iix cl solutione magis elucescat veritas) quae omnes colles ego parluriebar; el proinde hic ex­ ! Merebant testimonia veteres Ariani. Igitur illi plicari utramque naturam Christi, naturam divi­ Alidem Christum fuisse ante Incarnationem agno* num cum dicitur parluriebar, humanam cum di­ s chant. sed creatum probabant ex illo Prov. 8. citur creavit me. Quarta csl Basilii lib. 2. in Eunom. Epiphanii· juxta LXX. Dominus creavit me initio viarum «arum. Et Eccles.. 24. Tunc dixit mihi creator hacr. 69. quae csl Arianorum, cl Hieronymi in omnium, el qui creavit me. requievit in laber- epist. ad Cyprian, qui monent recurrendum ad fon­ naculomeo. Joan. I. Qui pusi me venturus est, tem hebraicum, siquidem in hebraeo non est cre­ (■■ile me factus est. Coloss. 1. Primogenitus omnis avit , quod ipsi dicunt ΠΊ3 sed possedit fljp omturac. At primogenitus est similis fralribus in quo verbo solet explicari vera generatio, ul Gcn. natnra llebr. I. Tanto melior angelis effectus, 5. Possedi hominem per Deum, dixit Eva quando quanto excellentius prae illis nomen haeredita- genuit Cain ΠΊΠ» Π ’DOp el hoc modo hic ril etc. Et agitur liic de nativitate ex Patre, ul om- habetur hoc c.-l, possedit.] er generationem, /ics docent llebr. 3. Considerate pontificem con­ el forte ila eliam verterunt LXX. sed depravatus fessionis nostrae Jesum Christum, qui fidelis csl est codex mutatione unius Iilerulae, nam εκτίσζ est ei. qui fecit illum. creavit, έκτισε, est possedit. Respondeo ad argumentum Transyfranorum: nos Quinta est pulcherrima, cl servii etiam sequenti quoque non agnoscere alium Christum, quam cum, testimonio Eccl. 24. ubi non potest negari quin qui natus, passus, morluiis est: unus enim est scriptum sil creavit. Est aulem haec explicatio Christus non plures, tamen illum unum credimus Concilii cujusdam Catholici orientalis can. 3.apud his natum secundum duas naturas. Hilarium lib. de Synod, paulo post principium, cl Ad illud, quod cvangclistae non meminerunt ul­ camdrm sequitur b. Thomas lib. -4. contra Gentes lius Christi ante carnem, dico: Evangelistas pro­ cap. 8. positum sibi habuisse describere adventum Mes­ Dicimus igitur productionem Filii Dei nunc vo­ siae, cl res gestas ejus, idesl, Dei incarnati adven­ cari generationem, nunc creationem, quia nullo tum. vitam, doctrinam, mortem, resurrectionem vocabulo perfecte explicari potest: nam genetalio etc. proplerca non fuisse necessarium ul altius in­ significat productionem in eadem substantia, sed ciperent. El tamen ne putaremus, Verbum ante cmn mutatione quadam generantis: creatio signifi­ carnem non fuisse, Joannes evangelists ita incoc- cat productionem alterius substantiae, sed sine pil: In principio eral Verbum elc. El in 1. Epist. mutatione creantis. Porro Filius Dei ita produ­ incoepti: Quod fuit ab initio. quod vidimus dc. citur, ut recipiat substantiam gignentis, el ea ra­ El in I. cap. Apoculyps. Qui est, el qui erat, el tione dici polcsl generari: sed recipit sine mu­ qui renlurus est. · tatione, aut allevatione producentis, el ea ratio­ Ad locum Aci. 2. respondeo cum Cyrillo lib. 9. ne dici potest creari. Ulrumque igitur dicitur, thes. c. 3. Christum factum Dominum a Patre ra­ ul cx utroque sumalur, quod csl perfectionis, tione humanitatis, quomodo eliam posset dici fac­ cl quod csl imperfectionis omittatur. Ad illud Joan. I. Anlc me factus est dico, si­ tus Deus, id enim facium est per incarnationem, ut lile homo Jésus sil Deus, cl Dominus, non per par­ gnificari illis verbis, non Christum productum an­ ticipationem el gratiam, sed per unionem Verbi cl lc Joannem, sed Jounni praelatum, cl anteposi­ urnis. Posset eliam dici, ul idem Cyrillus ibidem tum fuisse, ac si Joannes dixisset, qui post mc n,lal. illud ficit positum esse pro declaravit , si­ venii, major me esi. Ita explicat Ambrosius lib. mi Philip. 2. Dedit illi nomen quod csl super 4. de Fide cap. 3. el omnes interpretes, ul Au­ omne nomen. gustinus, Chrysoslomus. Cyrillus, Thcopbylactus, Ad illud Prov. 8. Dominus creavit me, Patres el colligitur cx textu, nam sic nil: Ante me fac­ mullis modis responderunt. Prima responsio re­ ias csl. quia prior mc eral. idesl, praecessit fertur ab UljanaUo in lib. de decretis Nicaenae mc dignitate, quia aeternus erat, el ego tem­ "jnodi cx Dionysio romaoo. quod verbum graccum poralis. hoc loto non significet facere, sed praefice­ Ad illud Primogenitus omnis creaturae Cy­ re, Ul sensus sil. Dominus in initio praefecit mc rillus lib. 10. thes. cap. 4. respondcl: Christum dici primogenitum ul homo csl, sicul dicitur uni­ omnibus operibus suis creandis. Secunda est Alhanasii serm. 3. contra Arianos, genitus ul Deus est. Addit eliam, Christum p osse < t Cyrilli lib. 5. Hies. cap. 6. qui dicunt, Scriptu­ dici primogenitum eliam ul Dius csl, quia ipse I.IBEII I’lViMtS csl caussa ul alii cfl'icianlur Filii Dei; dicitur enim primum, quod csl caussa aliorum. Verum simplicior cl magis ad lilcram videtur Ambrosii cl Chrysoslomi Commentarius, qui docent, pri­ mogenitum omnis creaturae dici Filium, quin csl genitos aplequam ulla creatura fleret, quod cla­ rius dicitur Ecclesiastici 24. Ego ex ore Aliisfimi prodivi, primogenita ante omnem crea­ turam. Si cuim anlc omnem creaturam prodiit, nun est ipse creatura. Illud llebr. I. Tanto melior angelis effectus etc. Cluysoslomus el Thcophylaclus exponunt, idesl, declaratus, cl recte: nam hic agitur dc statu adepto post resurrectionem : sic enim nil Pau­ lus: Purgationem peccatorum faciens, sedet ad dexteram majestatis in excelsis. tanto melior angelis effectus etc. idesl post passionem exal­ tatus est, el declaratus tanto excellentior om­ nibus angelis, quantum distat Filii gloria a con­ ditione servi. Potest etiam cum Cyrillo lib. 8. Ilios, cap. 2. illud Effectus melior significare ma­ gis honoratus, scu pluris aestimatus: quomodo dicimus pluris facio . vel majoris facio probum quam divitem, angelum quam hominem c|c. Ad ultimum palet responsio. Non enim dici­ tur Chrislus simpliciter inclus ad llebr. 3. sed faclus pontifex, quod quidem verissimum csl, si inldligatur, ul debet inlclligi, dc Christo qua ho­ mo eral, non qua Deus erat. Porro Filius Dei sic accepit vilam, ul tamen nun­ quam fuerit non vivens, sic accepil potentiam et sapientiam, ut nunquam fiieril inflemus cl igno­ rans: nam haec omnia accepil nascendo: ab aeter­ no aulem natus est, el perfectus natus est. Augu­ stinus lib. 3. contra Maxmun. cap. 24. Beatius est. inquit, dare quam accipere, sed in hac vita ubi csl inopia, qua uliqilc melior csl copia. Vide \uguslinum cl Chrysostomiim in cap. 5. Joan, ubi explicanl Patrem demonstrare Filio non docendo, sed gignendo, el Filium audire a Patre non discen­ do, sed nascendo. Dicitur aulem Pater demonstra­ re. el Filius audire, quia Palcr communicando es­ sentiam communicat scientiam. Ad illam confirmationem cx Matlh. 20. dico cum IlieronymO, Chrysoslomo cl Cyrillo lib. 10. thes. cap. 5. Christum voluisse dicere, non esi meum, qui justus sum el sapiens, dare vobis primas se­ des. quia amici vel affines mei estis, sed iis qui eas merebuntur: talibus enim Palcr ab aelerno de­ stinavit, nec sine Verbo cl Spinlu sancto desti­ navit. Al. inquies, illi merebantur, nam ait Dominus: Potestis bibere calicem etc. respondenlibusquc: Possumus: ait. Culicem quidem meum bibetis, sedero aulem etc. llespondco: per calicis epolalionem illos meruisse regnum, sed non proplerca primas sedes. Nam quod omnia absolute sini com­ munia Palri cl Filio, paid ex illo Joan. 1G. Omnia quae habet Palcr mcu sunl. El cap. 17. Omnia tua mea sunt, CAPUT XIX. Solvitur argumentum Sextum. CAPUT XX. Ultima objectio. Beatius csl dare quam ac­ cipere. Ut Dominus ait, apostolo teste Actor. 20. cl polcsl idipsum ratione demonstrari. Nam dare csl divitis cl perfecti , accipere csl indigentis, et imperfecti: sed Palcr dat. el Filius recipit: dedit enim Paler Filio potentiam Matlh. ull. Data est mihi omnis potestas etc. Dedit vitam Joan. 5. De­ dit el Filio vitam habere in semclipso. Dedit sa­ pientiam, ibidem: Pater diligit Filium, et omnia demonstrat ei. El Joan. 15. Quaecumque audivi a Putre meo nola feci vobis. Denique quidquid habet a Patre Maith. 11. Omnia mihi tradita sunt a Patre meo·, non igitur sunl aequales Paler cl Fi­ lius, cl mullo minus sunl unus Deus. Neque satisfaciet qui respondeat; Patrem dare quidem Filio omnia, sed naturaliter el necessario, non libere cl gratuito; tunc aulem solum beatius esse dare quam accipere, quando quis libere dat. Nam eliam qui naturaliter dat, csl perfectior eo qui recipit, ul palet dc forma cl malcria, de coelo cl terra, ct similibus. Addebant Ariani; omnia qui­ dem quae habet Filius, habere a Patre, sed non omnia absolute habere quae habet Paler. Nam Mat­ lh. 20. dicil Filius: Sedere ad dexteram meam vel sinistram, non est meum dare vobis, sed qui­ bus paratum est a Patre nieo. llespondco: tunc solum esse beatius dare quam accipere, quando qui recipit csl in potentia ad re­ cipiendum: ct proinde csl indigens cl imperfectus. Solvuntur objectiones contra divinila'cm Spirilus sancli. f Transylvani lib. 2. cap. 5. nihil fere aliud adfcrunl adversus divinitatem Spirilus sancti, quam quod nusquam in Scripturis appelletur Deus, aul Dominus, quod argumentum fuit eliam veterum Arianorum, teste Gregorio Nazianzcno l.b. 5. de Thcolog. Sed facile csl respondere: nam cl falsum est, non vocari Deum, cum Ador. 5. legamus:.inania, cur lentavit Satanas cor tuum mentiri te Spiritui sancio? non es mentitus hominibus, sed Deo. Et 1. Corml. 6. Membra vestra templum sunl Spiritus sancti. El paulo infra. Glorificate ergo, et portale Deum in corpore vestro. El praeterea, licet nomen Deus in Scripturis non haberetur, nonne salis esse debet, si evidenter ostendatur in Scripturis, ex operibus Deo soli propriis. Spiritum sanctum esse Deum? Quid, quod Scriptura nus­ quam dicit. Spiritum sanctum esse creaturam: el tamen adversarii audacter Spiritum sanctum crea­ turam appellant? Veteres Ariani objiciebant quaedam loca Scrip­ turae, quae tamen facile a sanctis Patribus expli­ cabantur. Primo objiciebant illud Amos 4. Ego fir­ mans tonitru, cl creans spiritum. Sed respondit Basilius lib. 3. in Eunom. ventum eo loco spiritum esse vocatum, non Spiritum saucium, quemadmo­ dum cl in psalm. 148. dicitur Spirilus procella- 2ro de cuniSTO j-Mj». Eodem modo exponunt omnes interproles ejus prophetae, ul Hieronymus, Theodoretus cl Ruperitis. ' Secundo objiciebam illud Rom. 8. f/>se spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Re­ spondit Augustinus lib. I. contra Maximin, nunc Collai, cum Maxim, num. 13. non longe a princi­ pio, his verbis: Inlelligo, inquit, loquulionem ct blasphemiam devitabis: Sic enim dictum est: Ge­ mitibus interpellat, ul intelligeremus, gemitibus interpellare nos facit. Denique alio loco aposto­ lus. cum dicit clamantem Abba Pater·, alio loco dicit. Iu quo Clamamus Abba Pator, exposuit quid sil, Clamantem Abba Pater, dicendo, In quo clamamus: ac per hoc. quid est Clamantem, nisi clamare facientem? linee ille. Chrysoslomus qioquc homil. II. in episl. ad Horn, per Spiritum sanctum clamantem inlclligcndum esse docet do­ num ornlionis, quo anima clamat, ac gemit. Tertio objiciebant illud Joclis 2. E/ftindam de Spiritu meo Joan. 15. Cum venerit Spiritus veri­ tatis, quem ego mittam vobis a Patre etc. Nam ul refert Augustinus lib. 2. Triu. cap. 5. Ariani doce­ bam, eum qui mittitur, minorem esse co a quo mittitur, cl quoniam legebant. Filium missum esse a Patre.Spiritum vero sanctum a Paire et Eilio; in­ de colligebam. Filium minorem osse Patre, cl Spi­ ritum sanctum utroque. Sed respondit Augustinus, missionem per mo­ dum imperii signilicarc excellentiam mittentis,non aulcm quamlibet missionem. Porro Filium cl Spi­ ritum sanctum non mitti secundum imperium, sed solum ilici mitti, quia a Patre Filius procedit, cl Spiritus sanctus a Faire cl Filio, cl lam Filius quam Spiritus sanclus cocpil cx lempore novo mo­ do, cl quidem manifesto, ac visibili esse in crea­ tura. Nam Filius apparuit in carne, Spiritus sanc­ tus aulcm in columbae specie, cl rursum alias in linguis igneis. Itaque illa manifestatio visibilis personae invisi­ bilis ab alio procedentis, in Scripturis missio dic­ ta csl: nihil aulcm olliccre hanc missionem verae divinitati Filii, nui Spiritus sancti, ox eo colligit Augustinus, quod uterqim missus est ad cum lo­ cum, ubi unica eral invisibili majestate: nam de Filio diclum csl Joan. t. In mundo oral, ct mun­ dus eum non cognovit: el postea In propria ve­ nit: el dc Spiritu sancio in ps.il. 138. Quo ibo a spiritu luo ? Quarto objiciebant illnd Joan. I. Omniaperipsum facta sunl. Respondet Chrysoslomus homil. 1. in Joan, euangelistam idcirco statim addidisse: Et sine ipso factum est nihil quod factum esi, ul excluderetur objectio Arianorum.el intelligeremus, non omnia omnino quae sunl. facia esse per Ver­ bum, sed solum omnia quae facta sunt. Cyrillus autem, cl Augustinus legunt: El sine ipso factum esi nihil.Quod factum est in ipso vita erat eic.El Arianis respondent: Joannem sine dubio loqui do creaturis, cum ail, Omnia per ipsum facia sunl·, alioqui enim eliam Patrem oporteret esse factum per Verbum, si omnia quae sunl, per Verbum fac­ ta sunt. Objiciebant postremo, ejusmodi ratiunculam. Sunt modi duo agendi, per naturam cl per arlcm: nam per naturam gignuntur Filii, per arlcm elliciunlur opificia: al solum Verbum productum esta Deo per modum naturae, siquidem csl Filius uni­ genitus; igilur Spiritus sanctus cx arte processit, proinde opificium csl. Respondemus: modum agendi per naluram du­ plicem esse in iis rebus, quae monte, atque inlclligcnlia praeditae sunl. unum per intellectum, alte­ rum per voluntatem; nara el intellectus naturaliter producil notionem, ct voluntas naturaliter produ­ cit amorcm:l)oc lamen interest inter Deum clcrea­ turas, quod ille inlclligcndo atque amando sub­ stantiam producit, creaturae vero accidentia : ex quo iit, ul Verbum cl Spiritus sanclus verae sini hypostases: noslrae vero mentis. conceptus, nostracquc voluntatis amor hypostases dici non pos­ sint. Sed dc his plura dicemus in libro sequenti, si Dominus adjuvare dignabitur. LIBER SECUNDUS CAPUT PRIMUM De distinctione personarum in eadem essentia. i'i » · Hactenus ostendimus, unum verum Deum esse non solum Patrem, sed eliam Filium el Spiritum sanctum.Nunc ostendere opurlel hacc tria.Patrem, Filium el Spiritum sanctum esse vere It ia quae­ dam supposita ac distincta, non aulcm tria nomi­ na, aul Iria entia rationis. Quae quidem quaestio disputanda est propler eosdem adversarios, novos videlicet Ariunos, el novos Samosatcnos. Nam Valentinus Gentilis el ejus sectatores, etsi fatentur cum Ario . Patrem, Filium el Spiritum sanctum esse Iria distincta re, tamen non agno­ scunt in ipso vero beo intrinsecam distinctionem, itu ul eadem essentia sil in tribus ; el idcirco no­ lunt Patrem dici personum primam, imino dicunt personam primam esse personam sophisticam, ct quod horribilius est, diabolicam, ul patet c\ histo­ ria Benedicti Arelii dc supplicio Valentini Gentilis, clidcirco eliam rident ista nomina,Essentia, Perso­ na, Relatio, Proprietas etc. Porro Transylvain agnoscunt etiam Patrem a Christo distinctum, quippe qui Christum purum hominem faciunt; tamen ante incarnationem nulnam agnoscunt in Deo distinctionem, ut patet cx lib. 2. cap. 4. ubi dicunt, Verbum et Spiritum sanctum, quae leguntur in Scripturis Testamenti veleris, esse potentias seu virtutes Patris, non di­ stinctas ab ea persona relatione,, aut proprietate. Undo eliam ipsi in loto onorc rident ista omnia no­ mina. Nos ergo primo disseremus dc istis nominibus, ac ostendemus deduci cx Scriptura . cl antiquissi­ mis Patribus. Secundo probabimus, vere 1res esso re distinctos. Patrem,Filium cl Spiritum sanctum, licet unus Deus sint, ul libro superiore, oslendimus.Terlio solvemus praecipuas dilReulloics circa hoc ineffabile mysterium.quo unum numero Deum, 1res personas rcipsa distinctas esse credimus, ct docemus. Quarto disputabimus in particulari de di­ stinctione Filii a Patre propler eos, qui Filium άυτόΟίον esse dicunt. Quinto de distinctione ejus­ dem Fihi a Spiritu sancto, sine quod idem csl, de processione Spiritus sancti a Filio. CAPUT II. De vocibus, quibus utimur in hoc mysterio explicando. Quantum ad primum,nomen sunt hacc,Essentia, llomousios. Hypostasis . Substantia,Persona. Pro­ prietas. Relatio, Notio. Circuminsessio , Trinitas: dc quibus vocabulis duo dicenda sunt. Primo re­ fellenda quae in universum reprehendunt Transyl­ vani lib. 2. cap. 9. Deinde explicandum ordine do singulis. Illi igilur dicunt: haec nomina quamvis profana sint, lamen a nobis retineri quinque de caussis. Primo, quia utilia sont ad oppugnandos haereticos. Secundo, quia Patres illis usi sunt. Tertio, non ul aliquid dicamus, sed ul non tacea­ mus. Quarto, quia utilia sunl ad explicanda myste­ ria Scripturae. Quinto, quia etsi ca in Scripturis non habeantur, lamen habentur eorum semina, ct ncqnivalenlia. Deinde has omnes rationes quas ipsi sibi proposuerunt, refellunt. ΑΛ primani respondent, non esse facienda mala ut eveniant bona; el praeterea haereticos, qui non vincuntur Scripturis, mullo minus his vinci posse. Sed non recte exponunt Catholicorum sententiam, nec enim Catholici dicunt, istis nominibus oppu­ gnari haereticos, sed damnari.el excludi ab Eccle­ sia: nam propler novas haoresos cogimur nova no­ mina invenire, ut perspicue distinguamur ab illis, el Catholici sciant quid credere debeant. Vide Au­ gustinum Tractat. 97. in Joan, ubi ostendit fugien­ das profanas vocum novitates, sed non ipsa nomi­ na nova, quae contra novas haereses ieslitnonler. Ad secundam respondenl;crgo recipiendi erunt 2G* 202 DE CIIHbTO dum Scripturas, cur ejus nalura non poterit dici csscnlia ? Ad hunc locum ridiculo Transylvani respondent. Dicunt enim Deum posse vocari ens. sed non es­ sentiam, quia si quis hominem aliquem vocaret humanitatem, ab omnibus rideretur. Al non adver­ tunt, Deum esse simplicissimum, cl proinde dici de illo nomina tam abstracta quam concreta: voca­ tur enim in Scripturis Deus verus el veritas: sa­ piens cl sapientia, justus cl juslilia:cur non eodem modo igitur dici polcsl ens et essentia? Sed neque id hoc loco contendimus, Deum posse vocari es­ sentiam: sed illud suium, essentiae nomen, quo Dei nalura explicatur, non esse alienum a Scriptu­ ra, ncc esse ut absurdum repudiandum. Ex hoc numine sit «μουσιος, idesl, ejusdem essentiae, quod nomen Ariani cl veleres, cl novi maxime oderant: tum quia extra Scripturas, tum quia no­ vum illis esse videbatur. El lamen utebantur ipsi nominibus mullo magis novis, ct quae in nulla Scriptura reperiunlur.(pialia sunt Ρίφούσιο; idesl, alterius essentiae, el ίμβ’.ούσ'.ο» idesl, similis esseuliae. Sed primam calumniam duobus modis patres re­ futarunt. Primo demonstrarunt, nomen hoc non ideo esse rejiciendum, quod in Scripturis non sil, cum constet, in Scripturis sensum hujus nominis reperiri, dicente Domino Joan. 10. Ego cl Paler unum sumus. Ita respondit Aug. tract. 97. in Joan, et in disput; cum Pasccntio. Secundo: Patres ostendere conati sunt, non esse hoc nomen alie­ num a Scripturis. Ac primum Ambrosius lib. 3. dc Fide cap. 7. probat hoc nomen non esse alienum a Scriptura, quia similibus vocibus Scriptura uti­ CAPUT 111. tur. Dominus enim Luc. 6. τόν άρτον ·<μών dixit.Et .Moyses Dent.G. 1 l et 2G. vocal filios Israel De vocibus Essentia el Uomousios. λαόν--:ρ’.ούσ,'Λν. Sunt aulem plane similia επιούσιος “φίο.σ’.οςοί ξαοιούτιος: ni etiam latina, supersubs­ Igitur prima vox esl essentia, gracce οΰσία. quae tantialis, el consubstantialis. Cyrillus lib. I. dc in Scripturis invenitur Luc. 15. ubi enim adole- Trin. probat. llumousion non esse omnino extra scenUflr filius petii a patre portionem substantiae, Scripturam, cum deducatur ab ορσία. et οΰσία de­ in graeco csl. gfpos τύ; Guafa? ; ubicîçta opes ducatur ab S'/το;, ct allegat hunc locum Exod. 3. paternas significat. Quae sunt aulem Dei opes, nisi Ego sum i ών. Alleram calumniam de novitate hujus nominis ipsius divinitas, quae esl summum el infinitum bo­ num? Quia lamen non expresse hoc loco Dei natu­ mulli Patres apertissime confutarunt, atque osten­ ra vocatur $ύτία, merito Epiphanius dicere potuit derunt, non fuisse inventum hoc nomen in Nicaeno haeres. 73. Essentiae nomen nudo modo in vete­ Concilio ul ipsi Aiiani olim jactabant, sed fuisse, ri nc nuvo Testamento non habetur.sensus autem etiam antea in usu Patrum.Nam Dionysius alexand. et significatio ubique habetur. Haec ille, llaquc in apolog. ad Dionys. rom. ul Athanasius referi in risi haec vox non habetur in Scriptura, tamen ha­ epist. de senioni. Dionys. alexand. dicil. se usum betur ejus synonima. Nam Hum. 1. dicilur dc Deo: hoc nomine, quia etsi non invenitur in Scripturis, Sempiterna quoque virtus ejus ac diwitlas.Grae- lamen est conforme his quae in Scripturis de Pa­ i e (·Ϊΐ·Λτη;,quid csl aulem θειότης, nisi ουσία του ire ei Filio dicuntur. El rursum idem Athanasius Η λ- ? Hem Philip. 2. habclur του θεού, in lib. de decret. Nicaenae Synod, dicit. Arianos forma /M. Ceric non minus philosophicum est immerito conqueri de hoc nomine cx duobus Dio­ fui ma. quam essentia. El 2. Pel. I. habetur divi­ nysiis roman, et alexand. Item cx Theognoslo cl nae consortes naturae, gracce Θιίας ούβίίος. At Origcnc. El rursum in lib. de Synod. Arimini cl Seleuo. dicit, Concilium Nicaenum nihil novi sta­ idem omnino sunt essentia el nalura. Denique habclur ipsum nomen essentiae in sua tuisse, sed usum esse iis vocibus, quibus majores radice: nam essentia dicilur ab esse, cl esl abstra­ usi fuerant. Theodurclus cliam in I. lib. hist. cap. ctum ejus nominis, quod in concreto dicitur ens. 12. cl 13. probal hoc vocabulum non esse novum, Puiru cos el esse in Scripturis de Deo dicilur cliam leslimonio Eusebii Caesariensis, qui licet fa­ Exod. 3. I go sum qui sum: qui est, misit me ad veret Arianis: lamen confessus csl in quadam epi­ rus. Glane j v. Si igiiur Deus dicilur eus secun­ stola, antiquos cl illustres Paires hoc numine usos. ninnos errores Patrum. Sed negamus consequen­ ti ini. Patres enim nunquam omnes simul errant eliamsi aliquis eorum interdum erret: nos veru sequimur cos quando simul aliquid docent, non quando proprias ac singulares sententias aliis conlia licentibus delendum.Exemplo sil b. Cyprianus, quem non sequimur docentem, baptismum esse initum si ab haeretico tribuatur. Scimus enim, hac in re doclores caelcros Cypriano non consen­ sisse: ct tamen sequimur Cyprianum docentem , Chrislum esse Deum verum, quia id ipsum omnes Patres summa consensione docenl. Ad tertiam respondent: stultum esse loqui, ut nihil dicas. Sed uon intellexerunt isti verba Augu­ st. lib. i. Trio. cap. 9. cum ait : dici 1res per­ sonas in Deo. non ul dicatur, sed ul non taceatur. Voluit enim Augustinus dicere, nullum nomen sa­ tis explicare quid sint illa tria: lamen dici personas.non ul perlecte declaremus vim ct naturam di­ vinarum personarum, sed ul non omnino muti vi­ deamur, cum interrogamur, quid tria ? Ad quartam respondent: nomina ista exotica ct obscurissima esse, proinde inutilia ad explicanda mysteria Fidei. Sed falsum id esse, paulo pusi de­ monstrabimus, cum dc singulis disseremus. Cer­ te exotica dici non possunt, quae lain loi sacculis fuci uni in communi usu lotius Ecclesiae catho­ licae. Ad quintam negant inveniri synonima, el neqiiivalcnlia in Scripturis. Sed hoc esse mendacium, mox planum faciemus. I.IDE11 SECUNDOS 20J Illud enim primum posse recipi etiam a Sabellio, Ambrosius lib. 3. dc Fide cap, 7. scribit, Paires in Concilio Nicaeno occasionem accepisse hujus hoc secundum non posse.Nam synousion significat nominis usurpandi ex verbis Eusebii nicomedien- unitatem sine distinctione, liomousion significat sis haeretici Ariuni, qui scripserat in epistola qua­ unitatem cum distinctione, cl processione unius dam: Si verum Dei l ilium cl increalum dicimus, ab altero. Denique Ambrosius liti. 3 d.· Fide cap. homousion cum Patre incipimus confiteri. Haec, 7. Jleclc. inquil, homousion Patri Filium dieiinquil Ambrosius, cum leda esset epistola in Con­ mus, quia verbo eo ct personarum distinctio, el cilia Nicaeno, hoc verbum in tractatu Fidei po­ nalura unitas significatur. Haec ille. Potest hoc illustrari ex antepracdicamenlis Arisuerunt Patres, quod viderunt adversariis esse quae nos dicimus uni­ formidini. Vide igiiur quam impudenter Ariiini slotelis,ubi vocat querebantur, novum esse nomen, quod ipsi antea voca, ίμοηυμα quae nos dicimus aequivoca. Ul usurpabant. Ex quo refellitur etiam mendacium enim umvocum nomen esl omnino unum el Vuce Transylvanorum, qui bb. I. cap. 3. dicunt, in Con­ ct significaiiune.ila synousion significat aliquid om­ cilio Nicaeno introductum secundum Deum, Patri nino unum sine distinctione, el quomodo aequicoessenlialem, el proinde esse Deum recentem, cl vocum est unum voce, sed multiplex significatio­ ne: ita homousion est unum in essentia, distinctum Putribus incognitum. Sunt aulem boc loco dno notanda dc boc nomi- in personis. np. Primum esl, non solum Arianis displicuisse boc nomen, sed etiam quibusdam Catholicis propCAPUT IV. terca qud Patres Concilii Antiocheni conlra Pau­ lum Sainosalenmn diserte negaverunt, Filium esse De vocibus Hypostasis el substantia. Patri homousion, hlquc acciderat anle natam bacresim Arii.Quibus Athanasius in primis objicil au­ Hypostasis significat primam substantiam, quam ctoritatem Dionysii romani el alexundrini qui anti­ quiores fuerunt Concilio illo Antiocheno, el Filium universe dicimus suppositum, cl in nalura intelli­ Patri liomousion dixerunt. Deinde concili.il omnes gente personam. Distinguitur aulem ab essentia, ac dicil, Antiochenos Patres negasse liomousion quod haec significatur per modum formae totalis Patri esse Filium ad mentem Samosateni. non sim­ in alio cxislcnlis: hypostatis aulem significatur per pliciter. Samosalcnus enim acceperat corporaliter modum lotius, quod non in alio, sed in se el per hoc vocabulum, quasi significaret. Filium esse Pa­ se exislit. Ex quo scquilur. hyposlasim non addere tri consubstantialem, quomodo esl homo homini ad essentiam aliquem gradum naturae aul actum, consubstantialis: ita ul duae substantiae sini, sed sed .-»ohim modum essendi. Illa, inquil s. Thomas ejusdem speciei. De qua re loquitur eliams. Hila­ p. p. q. 2*.>. ari. 2. et q. U. dc Polcn. art. 1. sub­ rius in hb. de Synod, exlr. Male homousion Sa- sistere dicimus, quae non in alio, sed m sc eximosatenus confessus esl. sed numquid melius slunl. Ex quo iterum scquilur,essentiam esse comAriani negaverunt? Octoginta Episcopi olim re­ municabilem. hyposlasim incommunicabilem: re­ spuerunt, sed trecenti decem el octo nuper rece­ pugnat enim ul quod esl in sc sil in alio, nam esse perunt; illi conlra haereticum improbaverunt·, in alio, csl non esse in sc. Ex quo ultimo sequi­ numquid el isti non adversum haereticum pro­ tur, hyposlasim superaddere essentiae proprieta­ baverunt? Si et probando et improbando unum tem aliquam, idesl. aliquid sru aliquem modum, utrique statuerunt, quid bene constituta convel­ ratione cujus liat incommunicabilis. Quae omnia deducuntur cx Basilio epist. 43. cxNysscno in lib, limus ‘? ' Notandum csl secundo, hoc nomen divinitus in­ > άυτόι οι p.demain, ul Clirysostomus, Thcodtirelns, Thco- αφετιζόί ουσίαν τφασαγαρεύουσΐ τα» πατρ&ς ζαι *î'j pliyliiciiis el Oeeumenlus in Comment, hujus ίιοϊ και του ά,ίοΰ πνεύματος. loci: necnon Basilius epist. 13. cl Gregorius nysObjiciunt Transylvani lib.I. cap.S. auctoritatem sonus in lib. de dtlTcr. essentiae el suppositi, non Nicepliorl, qui lib. IO. hist. 15, haec dicit dc no­ enim I dins est imago essentiae, sed personae; il- mine hypostasis el usine.Primo, prinium qui men­ Ini' enim esi imago, cujos csl Films: imago enim tionem fecit horum nominum in disputationibus do cidia, quae dicitur Poter, Filius et Spiritus san- quaero, quare liceat hebraice de divinis personis ' lu< lique haec est vera Trinitas quae est trium dicere iverunt Dii. et latine non liceat ? Ccric I nitas, non quatuor: quidquid dicat dominus nulla alia ralio csl. nisi quia Hebraeorum consue­ Collinus de etymo. Huc vero delirium refellens tudo est, ut nomen plurale rem singularem signi­ Calvinus, ait. In Trinitate non comprehendi essen­ ficet: Latini autem ejusmodi consuetudinem non tiam, quasi una sit cx numero trium, sed includi habent. I.lBEIl SECUNDUS Tcrlio, quia nunquam Septuaginta, ncc Hiero­ nymus vertit bit. ncc ullus ila vertero auderet. Quod csl argumentum,pluralem significationem in iis locis ea nom i nu non habere sed singularem. Quarto, quia si nomen Dei in textu hcbraico ha­ beret pluralem signillealioncm ubicumque inveni­ tur in numero multitudinis, esset apertissima cl frequcnlissima contradictio in verbis divinae Scrip­ turae. Siquidem frequentissime legimus , unum tantum esse Deum, el tamen frequentissime etiam legimus Deos. Non est autem credibile, voluisse Deum his apparentibus contradictionibus pertur­ bare populum suum, cl occasionem blaspheman­ di praebere adversariis. Igiiur hi-> omissis, primum argumentum cl qui­ dem demonstrativum est hoc. Qui accipit esse ab alio, necessario ab eo distinguitur re ipsa, ncc enim fieri potest, ul aliquis producatur a seipso: sed Filius accipit esse a Patre, el Spiritus sanctus ab utroque; ergo distinguuntur rc ipsa inter se Palcr, Filius el Spiritus sanctus. Rursum. In Deo nihil potest lingi inhaerens,seu non subsistens, quia iti Deo nullum est accidens, nulla composilioiergo haec tria eum sint re di­ stincta, sunt tria subsistentia,el pruinde 1res hypo­ stases, seu personae. Probanda csl assumptio primi argumenti ex Scripturis: nam per se caetera sunt evidentia. Ac Filium quidem habere ipsum suum esse a Patre; probalur primo cx illo Proverb.8. Dominus posse­ dit me, idesl. acquisiti! per generationem'. id enim signilical vox hcbraca El nc dicant inlelligi hoc de Christo homine m praedestinatio­ ne, seu praevisionc generato ante colles; ibidem dicilur: Cum eo eram cunela componens. Ncc enim is, qui solum habebat esse in praede­ stinatione, poterat cum Palrc mundum creare: quod enim habet esse solum in praedestinatione, non est, sed futurum csl: quod autem non est,ope­ rari non potest; igiiur Filius Dei qui cum Patre cuncta composuit, in principio mundi jam erat, et tamen per generationem a Patre acceperat esse. Praeterea Eccles. 24. dicilur. Sapientia primo­ genita anle omnem creaturam. Item Jo. 5. De­ dit Filio vitam habere in semelipso. Ncc dici poicsl, hoc esse inlelligcndum dc Christo homine; repugnat enim illud: Sicut Pater habet vitam in semelipso, sic, dedit cl Filio vitam habere in se­ melipso. Ubi docemur, vitam datam esse Filio a Patre, non quomodo vitam habent creaturae, sed quomodo ipse Puter habet. Item Coloss. 1., dici­ lur Filius imago,primogenitus Dcuulnimque au­ tem nomen includit necessario distinctionem cl processionem. Ncc polcsl inlelligi de- Christo ho­ mine, quia ibidem dicilur de hoc primogenito : In ipso, cl per ipsum condita sunt universa. Item llcbr. I. vocatur Filius splendor et figura paternae hypostasis, quae omnia dicunt processionem. El ne haec trahuntur ad humanitatem, additur ibidem: Per quem fbcil cl saecula. Denique 1. Jo. 5. legimus, Et simus in vero Fi­ lio ejus. Certe verus Filius a Patre est natus vere: cl nc dicant, hoc perlinere ad solum hominem Christum, subditur: Hic csl verus Deus, cl vila ae­ 207 terna. Itaque de Filio ros csl certissima, habere il Ium esse a Pidrc, ac proplerca distingui re ipsa a Patre. De Spirilu sancto probabitur postea in quaestione propria. Inierim MifUciat illud Jo. 15. Cum venerit Paracletus. quem ego mittam vobis a Patre. Spiritum veritatis, qui a Patre procedit. Ilie enim expresse dicilui, Spiritus sanctus procederc a Patre, cl proinde ab illo distingui. D citur eliam mitti a Filio, el proinde eliam ab illo distin­ gui: missio enim in divinis non polesl inlelligi. nisi secundi m processionem, ut supra dictum est, el infra eliam dicetur. Secundum argumentum snmilur ex voce Alius. Scriptura siquidem vocat Patrem alium a Filio, et Spiritum sanctum alium ab utroque. Quid quidem apertam distinctionem, el quidem rcalem indicat. Jo. 5. Filius dc Patre loquens: Alius, inquit, est, qui testimonium perhibet de me. El Jo.ll.de Spi­ ritu sancio: .litum, inquit, Paracletum dabit vo­ bis. Non autem diceremus de una persona , alius est Marcus, alios Tullius, alius Cicero: nec de eo­ dem. alius est orator, alius consul, alius impera­ tor. Est tamen observandum cum s. Fulgcnlio in lib. de objeci. Anan., Pairetn, Filium cl Spiritum dici alium: ct alium, et alium: non aliud, et aliud, cl aliud: siquidem aliud distinctionem in essentia, alius distinctionem in persona significat. Quare Joan. lO.Clirislus ait: Ego el Paler unum sumus, non. aliud sumus.. Tertium argumentum sumitur ex particulis qui­ busdam denotantibus distinctionem . ul Apud, Cum. In. El, Proverb. 8. Cum illo eram cuncta componens. Joan.l. El Verbum erat apud D^um. Ibidem: Unigenitus qui esi in sinu Patris. Jo. 14. Ego sum in Paire, et Paler in me est. Mallh. ull. baptizate omnes in nomine Palris.cl Fihi cl Spi­ ritus sancti. Isa. 18, Dominus Deus misit me. el Spiritus ejus. El Epii. 2. Per ipsum (Filium) ha­ bemus accessum in uno Spirilu ad Pairem. Nam si Palcr, Filius cl Spiritus sanctus essent sola no­ mina, cl non res. csse.nl omnino synonima, quo­ modo M.T.Cicero.Al quisdiceret. Marcus erat cum Tullio, vel apud Tullium, vel in Tullio? vel Marcus cl Tullius hoc fecerunt? vel per Marcum habemus accessum ad Tullium in Cic. Dicent: Patrem, el Filium el Spiritum sanctum non esse sola nomina, sed Patrem esse verum De­ um. Verbum autem el Spiritum sanctum esse vir­ tutes, sive attributa Dei Patris: ratione tamen, non rc distincta ab ipso. At nec de virtutibus, seu at­ tributis ejusmodi sententiae vere dici possunt. Quis enim diceret: sapientia est apud intellectum? vel sapientia cum intellectu hoc fecit? vel humo cl manus ejus hoc fecerunt? Confitendum est igiiur, aut Scripturam ineptissime loqui, aut veram esse distinctionem inter Pairem, Filium el Spiritum sanctum. Quartum argumentum ex co sumitur, quod Scri­ ptura inducit Deum loquentem in numero multitu­ dinis, vel loquentem dc Deo tanquam dc alia per­ sona. Genes. 1. At! Deus, faciamus hominem ad imaginem nostram. Genes. 3. Ecce Adam quasi unus cx nobis factus est. Genes. II. Venite de­ scendamus, el confundamus linguam eorum. 208 DE cnniSTO Genes. ,9. Pluit Dominus a Domino. Oseae I. Di­ xit Dominus, salvabo eos in Domino Deo sun. Zach. 3. Dixit Dominus ad Salon, increpet Dominus in le Solan. El licet llabbini haec omnia eludant dicentes. esse phrases linguae etc. cl dif­ ficto sil cos convincere: lamen apud Catholicos habent suam anclorilalcm, quia Patres passim his argumentis ulunliir. El Concilium Syrmicnsc apud Hilarium lib. de Synod., dicil anathema iis, qui aliter explicant loca citata ex Genesi. Praeterea ha­ bemus alia loca in Testamento novo, quae nulla ra­ tione pissunt eludi. Joan. 10. Ego el Pater unum sumus. Et J<>. Ii. Ad eum veniemus, el mansio­ nem apud eum faciemus. Nec enim una el eadem persona, quae plura nomina vel officia habeat, vere dicere polesl ratione eorum nominum vel officio­ rum, nos faciemus, aul nos veniemus. Siquidem facere cl venire personarum csl, non nominum, aul officiorum, cl quis non rideret, si legeret dixis­ se Ciceronem : Ego cl Tullius veniemus? Quintum argumentum sumitur ex eo, quod Scri­ ptura saepe de Dco loquens, ternario numero uti­ tur. Exod. 3. Ego sum qui sum. qui csl misit me ad vos. Ibidem: Deus patrum vestrorum apparuit mihi. Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob. Num. 6. Sic benedicetis /iliis Israel: Dene lient Ubi Dominus, et custodiat te: ostendat Dominus faciem suam libi, el misereatur lui: convertat Dominus vultum suum ad te. el det libi pacem. Deui. 6. Dominus Dcus nosler Deus unus est. Psal. G6. llenedicat nos Deus. Dcus nosler, bene­ dicat nos Deus, et metuant eum omnes /ines ter­ rae. Psal, 135. Confitemini Domino, quoniam bo­ nus: confitemini Deo Deorum: con/itemini Domi­ no dominorum. Isa. G. Sanctus, Sanctus, Sanc­ tus Dominus Deus. Ub| notandum csl cum Theodoreto lib. 2. ad Grace., Deum in Testamento veteri noluisse pro­ ponere mysterium Trinitatis expresse, quia Judaei incapaces erant, el quia recens exierant de Aegy­ pto, ubi c< Icbanlur mulli Dii, el Intraturi erant in terram Channum, ubi etiam multi habebantur Dii ; nc videlicet putarent, sibi etiam 1res Deos propo­ ni colendos: voluisse lamen Deum adumbrare huc mysterium, idque mullis modis, ul cum in Testa­ mento novo praedic, rclur, non videretur omnino novum, vel repugnans Testamento velcri. Sextum argumentum cx numeris binario el ter­ nario in Scriptura expressis. Jo. 8. In lege vestra scriptum est, qui i duorum hominum testimoni­ um verum csl. Ego sum qui testimonium perhi­ beo de me ipso, el teslimonium perhibet de me, gui mi'it me Paler: ubi aperte se, el Patrem duos testes facit.Et .Iu. 15. de Spiritu Sancto addit: Ille hslimonium perhibebit de me: atque ita sunl 1res. El I Jo. 5. Tres sunt qui testimonium dant in corio, Pater. Verbum et Spiritus sanctus. Ultimo addi possunt congruentiae naturales.quae non demonstrant Fidem, sed ea supposita osten­ dunt, id qiiud. sscrimusnon esse conlra ralionem: qua< congruenti; s non prosequar fusius, sed so­ lum indicasse contentus ero, nc videamur in ejus­ modi ralionibus Fidei noslrac fundamentum collo­ care. Igitur prima csl. Summi cl infiniti boni est se summe el infinite communicare: non autem Deus infinito ac summo modo se communicavit in pro­ ductione creaturarum. Secundo. Perfecta beatitudo comprehendit omnia bona: ct unum, cl quidem insigne bonum est consortium aequalium personarum. Tertia. Generare sibi simile est perfectio, quae non debet abesse a Deo, qui est undequaquo perfectus. Quarta. .Melius csl ab aeterno Deum aliquid produxisse, quam otiosum fuisse. Quinta. Quia invenitur una natura in una hypostasi, ut in quolibet angelo; plurcs in pluribus, ul in multis angelis: plurcs in una, ul in homine, ubi duae na­ turae, anima cl caro, una spiritualis, altera corpo­ ralis: in unam hyposlasim humanam conveniunt igilur credibile est. esse quoque unam naturam, idesl, divinam in pluribus hypostasibus, hoc est, in Patre, in Filio el in Spiritu sonelo. Scxla. Halio sumitur cx vestigiis quae Deus impressit quodam­ modo in crcaturis.de quibus vestigiis disserit san­ ctus Augustinus a lib. 9. de Trinit. usque ad 15. Itaque res omnes ita affectant numerum terna­ rium, ul plane omnia clamare videantur, auctorem suum esse Trinitatem, quae omnia fecit in ponde­ re, numero el mensura. Primum igilur 1res solae sunl passiones omnibus rebus communes, unum, verum, bonum. Deinde lota rerum universitas di­ stribuitur in partes 1res: quidquid enim est, aut spiritale csl, aul corporale, aul mixtum cx utroque. Res spiritales in 1res hierarchias dividuntur: sin­ gulae hierarchiae in 1res onlines: singuli vero spi­ ritus angelici non tam vestigium, quam imaginem Trinitatis referunt, cum Iribus sint praediti facul­ tatibus, memoria, intelligent!;!, voluntate; atque in eis cx mente nascatur notitia, ex notitia amor pro­ cedat. Porro in rebus corporalibus pene innume­ rabilia rcperiunlur vestigia Trinitatis; sed ea per­ sequi nimis longum, minimeque necessarium hoc loco esse videtur. Nunc ad argumenta adversario­ rum diluenda veniamus. CAPUT VII. Diluitur argumentum primum conlra distinctio­ nem personarum in eadem essentia. Primum argumentum csl Valentini Gentilis. Qui non gignit, nec gignitur, nec procedit, non csl ve­ rus Deus: sed unus Deus in essentia non gignit, ncc gignitur, nec procedit; ergo unus Deus in es­ sentia non est verus Deus: sed Pater, Filius ct Spi­ ritus sanctus sunl per vos verus Deus; ergo non sunl unus Deus in essentia. Propositio primi syllo­ gismi ita probalur.Nullus csl Deus praeter Patrem, et Filium cl Spirilum sanctum: sed Palcr gignit. Filius gignitur, Spiritus sanctus procedit; ergo qui non gignit, nec gignitur, nec procedit, non csl ve­ rus Deus. Assumptio ejusdem primi syllogismi pro­ batur hoc modo. Dcus in essentia nihil est aliud quam ipsa essentia communis tribus: essentiam aulem non generare, nec generari, ncc procedere, Senlcnliarii docent. Ad hoc argumentum Joannes Wigandus lib.cont. nov. Anan., non potuit respondere, nisi negando LIBER SECUNDUS 20') cssontiom non generare, nec generari, quidquid erit in Deo Oualcinilas, non Trinitas: nam Essen­ dixerint Seritcnliarii: ct affert hanc,ul ipse quidem tia. Paler, E litis ct Spiritus sanctus sunl quatuor putat, demonstrationem. Kilins Dei est genitus se­ nomina, el non synonyma; ergo quatuor res signi­ cundum Scripturas: cl Filins Dei csl essentia quae- ficant. Item Paler. Filius el Spiritus sanctus sunt dam viva, non figmentum secundum Scripturas; 1res: sed Essentia nihil est horum, nam Essentia ergo essentia secundum Scriptliras gignitur, el mm csl Paler, quia non genuit, nec Filius, quia proinde cliam gignit. Quo argumento proposito non csl res genita, nec Spiritus, quia non proces­ quasi uno ictu omnes Scntenliarios prostr.nisset, sit: est igilur quartum aliquid. Praeterea essentia est fons personarum, ab illa subjungit: Mulier, idesl. ratio in Ecclesia taceat. Al profecto Wigandus non solvit argumentum, cniin emanant relationes , el proinde personae, sed incidit in gravissimum errorem: nam si essen­ quae, relationibus constituuntur: al fons, el rivuli tia gignit el gignitur; ergo duae sunl essentiae, nec distinguuntur realiler: ergo essentia distinguitur enim inlcUigi potest unum el idem, a seipso pro­ realiler a iribus personis; ergo cum illis facit nu­ duci, El ne dicat. Ime non esse secundum Scriptu­ merum quaternarium. Praeterea Papistac in Symbolo, post illa ver­ ras, cogitet, nos non aliter probare e\ Scripturis Patrem el l ilium esse distinctos ipsa ro,quamquia ba Credo in. unum Deum, ponunt virgulam, no cogantur dicere Credo in unum Deum Putrem; unus ab alio pr> ducitur. Recte igilur Concilium Lateranense cap. 2. defi­ ergo distinguunt Deum a Patre: sed infra etiam di­ nii. cssenliam non gignere nec gigni. Ncç argu­ stinguunt Patrem a Filio, el Filium a Spiritu sanc­ mentum Wigandi aliquid concludit, sed laborat fal­ to: ergo sunl quatuor. Praeterea Papistae dicunt. 1res personas in uno lacia accidentis: nam Filius licet includat essen­ tiam, lamen distinguitur ratione ab ea propter re- Deo icsiderc. el tinum Deum se m iribus personis lationem, quam dicil praeler essentiam: cl quate­ manifestasse: al quis esi ille Dcus? Certe non Panus ab ca dislinguilur. convenit ei generari, qifod 1er. non Filius nec Spiritus: nullus enim horum non convenit essentiae. Quemadmodum Paler in­ sein Iribus personis manifestavit, nec m ullo ho­ cludit camdcm essentiam, sed distinguitur ab ca rum 1res personae resident: igitur est quarius qui­ ratione propter relationem paternitatis, quam ha­ dam Deus. Respondeo: nuljam nos qunlcrnitalcin in Deo bet praeler cssenliam: idcirco Paler generare dici­ tur, essentia non dicitur. Similis fallacia essel si constituere; quin polius anathema dicere iis, qui diceres: Homo esi species: Pelrus est homo: igilur qtiaelemilalem pro Trinitate colunt. Nec argumen­ Petrus esi species. Vel Petrus csl individuum: et ta proposita nos quidquam movent. Respondemus enim ad primam ralionem: illa numina non esse Petrus csl homo; ergo homo csl individuum. .Ad argumentum principale polesl distingui pro­ synonyma, nec lamen significare quatuor res, sed positio: nam cum dicitur, qui non gignit, nec gi­ unam tantum, si de re absoluta dicatur : vel 1res gnitur, nec procedit, non csl verus Deus: si vos tantum, si de relativis: iolum Putrem esse umiin Décru, quia in Symbolo dicilur Credo in unum Deum Patrem: opem imploravit virgulae unius, i liat altera negativa bue modo. Densest genitus, cl Deus non esi genitus: vel sic, Deus ge­ mui, Deus non genuit, sunl contradictoriae, sed prima est vera, secunda est falsa. Ratio est. quiu nomen Deus absolutu accipitur pro persOpis indi­ stincte: sed quando dicilur. Deus genuit, vel Deus csl genitus, ratione praedicati nuliomilis restringi­ tur subjectum Deus ad unam certam personam. Et sic est verum, Deus genuit, quia restringitur no­ men Deus ad Patrem. AI quando est negativa, sub­ jectum non restringitur per pricdiculuin , quia tunc nihil assentur, sed negatur. Itaque cum dici­ lur, Drus non generat, vel Deus non est genitus, csl sensus, nulla persona divina general, nulla est genita; (piae sunl falsa. Ad secumlam respondeo: generabile per motum differre genere ab iogenerabili : tale omin genera­ bile natura sua est corruptibile: at generabile sine motu el mutatione, non necessario differt ab ingenerabili. Sed facilius polesl responderi: generabile ct ingcnerabile lum solum differre genere, cum natura ejus quod generatur per generationem pro­ ducitur: non aulein cum solum communicatur uni ab alio. Porro Filium dici genitum, non quod na­ tura ipsa ejus genita sit, seu producta, sed quod eam Filius a Patre per generationem acreperil. Itaque non distinguitur Filius a Palrc. natura, sed solum quoad modum naturam illam habendi. Sicut Adam ex nullo homine est productus, Eva cx solo Adamo, Cain ex Adamo cl Eva; et tamen erani om­ nes 1res ejusdem naturae specificae. Quo i exem­ plum affert Justinus de rcct. Fid. confess. Nazianzenus hb. 5. de Theol. Damascenus lib. I. cap. 9. cl Augustinus lib. I. ct 2. conlra Max. \d tertiam dico: genitum cl ingenitum ncc esse substantias, ncc accidentia: nam ingenitum csl ne­ gatio quaedam processionis, genitum aulein dicil relationem; ul cliam paternitas, ac spiratio tam ac­ tiva, quam passiva relationes sunl. Relationes au­ tem divinae sunl quidem rationes substantiales, el rcaliter ipsa Dei substantia: tamen ul distinguuntur ratione ab csscnliu. non dicunt substantiam, quia relatio ul relatio non est substantia: nec dicunl ac­ cidens. quia in Deo nullum csl accidens. Ita res­ pondit Augustinus lib. 5. Trin. cap. 3. I. et 5. ubi eleganter argumentum retorquet in Arianos: nam cum dicilur, Ego el Pater unum sumus: unumne, inquit, dicuntur Paler cl Filius secundum substan­ tiam.aul secundum accidens? Si primum; ergo sunl ejusdem substantiae Paler el Filius: si secundum; ergo in Deo sunl accidentia. El concludit tandem his verbis: haec non secundum substantiam dicun­ tur. sed secundum relativum, quod tamen relati­ vum non est accidens. Vide cliam s. Them, in I. p. q. 28. ari. 2. ubi doccl, in Deo esse duo praedi- ■a 211 LIBER SECIADUS catncnla secundum proprii generis rationem, snbslanlium, cl relationem. Sed ilices. Si ml essentiam cl substantiam Dei non perlinet esse genitum vel ingenitum, quomodo non accidit hoc illi? RospondCo c,um Vugustino ibi­ dem: beo nihil accidere posse, num omne accidens compositionem dicil, el imitationem. 1’nde conce­ dendum est, beo esse proprium, naturale cl neces­ sarium simpliciter ul sit Pater, Filius el Spiritus sanctus, el proinde quod una persona sit ingenita, alui genita, alia procedens: sic tamen haec sunt naturalia el necessaria b^o. ul non sint proprie cl fonniidter dc essentia ejus. Quomodo in rebus crea­ tis, natuiulo esi animali el necessarium cssc ratio­ nale vel irrationale, cl lamcn neutrum esi de es­ sentia ejus: cum tamen c contrario animal sil dc essentia uiriusque, idcsl..tam hominis, quam bru­ ti. Ita igilur essentia divina essentialiter includitur in relulionibus: nihil enim csl in beo, quod r.on sil essentialiter Detis; ahmpii esset essentialiter creatura: al contra ipsa relatio non includitur es­ sentialiter in essentia, ncc l.iu en accidit ei. ul di­ ctum csl.Quin politis darius hoc cernitur in nostro proposito: nam paternitas, filiatio et spiratio rclaliancs sunl: relatio aulein secundum suam forma­ lem ralionem abstrahil a substantia el accidente, nam in Deo π Lilio est substantia, in creaturis esi accidens. Vide s. Thomam I. p. q. 28. art. I. cl de pol. q. 8. ari. 5. el Erane. Ferraricn. in i. coni. Genl. cap. 14. non prooul-a line. in creaturis natura quae est terminus quo, per ac­ cidens generatur, quia non communicatur natura Filio eadem numero cum ea quae in Patre, sed alia quaedam nova, quae quia nisi producatur non est; ideo producitur, ul communicari possil. Al essen­ tia divina una numero csl in Paire, cl communica­ tur Filiopdco per generationem minime producitur. Ad continuationem respondeo: in crealuris de­ pendere Filium a Paire, quin accipil aliam mune­ ro naturam ab illa quam iiabcl Paler: m divinis aulcm non esse cjtismo ti dependentiam, quia ea­ dem natura, quae ex se esi simpliciter indepen­ dens, coniinunicalur a Palrc Filio, idque naturali­ ter cl necessario: unde solum csl retalio mutua Palris ad Filium, el conlra, sed sine ulla depen­ dentia in esse. Pari ratione negandum csl, omne productum necessario esso posterius: solum emm productio per se requirit ordinem inter producentem cl pro­ ductum, sed non pi lorilalem, nisi per accidens m crealuris,ubi nova natura ex non esse deducitur ad cssc. Vi inter personas divinas non potest ulla cs­ sc priorilas el posteritas, cum nihil habeant istac personne, rusi essentiam cl relationem,el essentia sii una el eadem in omnibus: relationes aulcm id requiranl, ul sini simul natura. CAPUT XI. Diluitur argumentum quintum. Diluitur argumentum quartum. Quartum argumentum. Generare csl summa per­ fectio in vivente: hanc aulein perfectionem Paler babel, Filius non habet; non igilur csl Eilius aequa­ lis Patri, proinde non sunl ejusdem naturae Paler £l Eilius, cl quod inde sequilur. non sunl plures .personae ejusdem essentiae in beo. El confirma­ tur. Quia productum dicil intrinsece dependentiam ab alio, cl posterius est eo a quo producitur, si non tempore, ccrle natura: nl verus heus csl ens cx se independens, cl necessarium, cl nulla re poslcrius; igilur Eilius non csl verus Deus, cum sil productus, cl a Palrc in esse dependeat. Respondeo: generare dicere perfectionem, sed minime eam deesse Eilio. Esi enim in Filio omnis perfectio activae generationis, licet ipsa activa ge­ neratio in Filio non sit, quia non csl opus: nam omnem perfectionem quam habet generatio,ab es­ sentia habet: essentiam aulein lotam etiam Filius habet. Id quod facilius inlclligel, qui observaverit, quod sicut principium quo generationis activae est essentia divina, el ideo generatio activa csl infini­ tae perfectionis: ita terminus quo generationis pas­ sivae csl essentia divina, el ideo illa cliam inlinilac perfectionis, imo ejusdem prorsus infinitae perfectionis csl. Dices: si terminus quo gcneralionis divinae est essentia; ergo essentia generatur saltem per acci­ dens, Respondeo: nullam cssc consequentiam; nam Quintum argumcnlum. Quando Eilius genitus csl. vel erat, vel non erat. Si erat: quare genitus est? Si non eral: ergo aliquando Filius non foil; ergo non csl verus Deus ; ergo non sunl plures personae ejusdem essentiae. liem. Vel Films semper gignilur,vcl semper est gcnilus, vel aliquando gigncbalur, cl aliquando fuil genilus: si semper gignitur; nunquam termi­ num el perfectionem ultimum assequelur: si sem­ per fuit genilus: quo paclo ad terminum sine via pervenit? si aliquando gignebatur,el aliquando fuil genilus; non semper eodem modo sc habuil, sed mutatus csl, quae omnia absurda sunl in Dco:non igilur in Deo plures personae asserendae sunl. liem. Vel Filius praefuit in Palrc actu, vel po­ tentia, vel nullo modo: si actu; ergo luit antequam gigneretur: si potentia; ergo in Deo est potentia passiva: si nullo modo; ergo ex nihilo factus e>l. Respondeo ad ralionem primam cum Basilio lib. 2. in Eunom., negandum esse. Filium fuisse ante­ quam gigneretur, cl concedendum fuisse cum gignerclur:nccscquitur.frustra genitum cssc;id enim frustra fieret,imino nec posset fieri, quod csscl an­ tequam fleret: quod aulcm csl dum fit. non frustra ill;ccrlc in rebus creatis momenta temporis el sunl cum fiunt, el fiuiil cum sunl. Aec cliam sequilur, Filium non semper fuisse, si negetur fuisse aillequam gigneretur: nam semper gcnilus esi, alque ila semper etiam fuit. Ad secundam Calvinus lib. 1. Instil. cap. 13. § ull. respondet: Filium semel genitum fuisse, nec jam generaii: dicil enim, slulle fingi in beo conii- 212 DE CHRISTO mu ni nclum generandi. Spynod pro­ pe fin. Ad postremam rationem quae erat de Spirilusan­ cto. respondeo: Spirilum sanctum similem produ­ ci in essentia Patri clFiho:ncc tamen esse Filium, cupis rei caussa non est usque adeo certa.Scriptu­ ra si quidem rem docuit, caussam tacuit, non in hac re solum, scd in multis etiam aliis, ul semper nos exerceat el humiles discipulos habeat. Vide Athanasinm in episl. ad Serapion.Greg. nazianz. lib. 5. dc Tool.: Basil hb. 3. in Eunom. : Damasc. lib.l. cap HI.; August, lib. 5. Trinil.cap.27. lib. 3. cont. CAPUT XIV. JIaximin. cap. 11. el Tract. 99. in Jo., qui docent Octavum argumentum. In Deo nihil csl nisi es- rem cssc nUiorem. quam ul a nobis perfecte intelsontia el relatio: sed neutrum general, aul genera­ ligi possit. Quamvis Augustinus duas rationes ex­ tur: ergo nihil in Deo generat, el nihil generatur; cogitaverit. quae utcumqe animo quaerentis satis­ facere possunt. Ait enim hb. 5.de Trinil cap. 14. non igilur sunt in Deo plures personae. liem. Verus Filius debet produci similis gignen­ ideo Spirilum sanctum non esse Filium, quia non ti: scd Verbum non csl simile gignenti sed ob­ procedit quomodo natus, sed quomodo datus. Ad­ jecto. ul notum est: igilur non csl Verbum Dei ve­ dit vero lib. 15 cap. 26.proplerca quoquo non pos­ rus Filius Dei, proinde nec ejusdem essentiae cum se vocari Filium, quia proccdilex duobus, qui nec Deo. duo Patres dici possunt, nec alter paler, altera Item. Spirilus sanctus aul producilursimilis Deo mater. Patii in essentia, aul dissimilis : non similis, quia Clarius s. Thomas 1. part, quaest. 27. art. 1. ct esset Filius, et lunc non esset Verbum unigenitus in q. de pot. q. IO. art. 2. ad arg, 22. rem istam Filius: ergo dissimilis; ergo non csl veros Deus ; explicuisse videtur, vit enim. Verbum Dei Filium ergo non sunl 1res personae imus verus Deus. esse Dei, quia cum procedat per actum intellectus Despondeo ad primam rationem: non essentiam, procedit ul similitudo quaedam el imago produ­ nec relationem seorsim sumptam gignere,aut gigni, centis, idque ex vi ipsius productionis. 5ec enim sed constitutum ex utroque. Itaque constitutum cx res ve.re intelligitur, nisi producatur nolilia, scii essentia cl paternitate gignit, el constitutum ex es­ Verbum, quod sil ipsius rei quae intelligitur simi­ sentia et (Hiatione gignitur: quemadmodum etiam litudo. At Spiritum sanctum, idem b. Tho. docet, in creaturis non gignit essentia, nec subsistentia, non esse Filium Dei. quia licet similis sil Palri ct sed persona ipsa principium est quod gignit, essen­ Filio, non procedit similis cx vi productionis, cum tia est principium quo gignit, subsistentia est con­ per actum amoris procedat : amor autem non sit ditio sine qua non gigneret. ex natura similitudo rei amatae, scd impulsus qui­ Ad primam continuationem. quae erat ejusmodi: dam in rem amatam. Verbum non est simile intelligent!. sed rei intel­ lectae: ergo non est Filius inlelligeniis. Despondeo: CAPUT XV. Deum inteiligendo seipsum producere verbum, et proinde rem intellectam cui verbum est simile, es­ Nonum argumentum. Vel subsistentia est de in­ se ipsum Deum qui producit verbum. trinseca ratione essentiae, vel non est. Si csl; erBeLUBMIXt. Vol. I. 28 2:4 DE cnillSTO go cssenlia csl incommunicabilis, vol si communi- essent plures subsistentiae. Sicul ideo non pos­ rit tir, communicabitur etiam subsistentia. El lune sumus dicere plures Deos, quia non sunl plures vel habent personae praeter islam subsistentiam : deitates: non enim iiiiilliplicanlur concretu sub­ quam accipiunt cum cssenlia, aliam propriam, vel stantiva, nisi multiplicentur furinae, liem. Si non non : si habent; ergo quatuor erunt subsistentiae: sunl 1res subsistentiae; quomodo distinguuntur ct proinde quatuor personae: si non habent;ergo realiler 1res personae? Nec enim realis distinctio una tantum erit subsistentia, ac proinde una tan­ habere potest locum, ubi non sunl distinctae exi· tum persona. Si vero subsistentia non est de ratio­ slciilic, aut subsistentiae: certum aulem csl, di­ ne essentiae: ergo essentia non csl infinita simpli­ vinas personas non distingui exislcnliis. Hem. Si citer, cum non contineat omnem perfectionem: ct non sunl plures subsistentiae , quo paclo consta­ praeterea erunt divinae personae compositae ex es­ bit. incarnationem esse faciam in hypuslasi solius Filii ? Denique. Si in Deo cum una sola subsi­ sentia, et subsistentia, quod csl absurdissimum. Rcspondeo:hic tangi quaestionem dilliHIliniotn, stentia sunl plures personae propior solam multi­ cl in qua Patres discordes videntur, Nam b. Augu­ plicationem relationum oppositarum; cur etiam in stinus lib. 7. Trin cap. 4. dicil, aliud esse in Deo Christo non sunl mullae personae propter mulliesse Patrem, aliud esse Deum: sed ibidem «locet, plicalionein naturarum oppositarum, idest, natu­ subsistere dici ad sc. non ad aliud, proinde esse rae creantis el creatae? Adde, quod b. Thomas p. absolutum et commune tribus. Denique addit, sic p. quaesi. 40. ari. 3. dicil, relationes alTerresccum esse in Deo unum subsistere . quomodo est unum hypostases, non praesupponcre, el abstractis rela­ sapore, cl sicut non sunl in Deo 1res sapientiae , tionibus ab essentia, non remanere hypostases. Ul igitur lania haec lis componatur, dicendum ita nec 1res esse subsistentias. El cap. 6. dicil , personam esse , aliud vero Deum esse; quamvis nobis esse videtur: subsislenliam divinam parlim sil aliud Deum esse, cl Patrem esse. Ubi videtur esse unam, parlim mullas; parlim absolutam, par­ s. Augustinus distinguere subsistentiam a relatio­ lim relativam; parlim communem Iribus, parlim ne, el subsistentiam uuam asserere, ralaliones au­ propriam singulorum; denique parlim dc ratione essentiae, parlim non de ratione essentiae. Quod tem mullas. Item Anselmus in Monol. cap. 43. dicil, perso­ ut facilius inlclligatur, aliqua praenotanda erunt. Ac primum quidem, ex s. Thoma qu. 8. dc pol. nas divinas per suam sapientiam , essentiam ct vitam subsistere, sapore, cl vivere, el Boetius lib. ari. 3. ad 7.subsislenliam duo habere ollicia: unum de duab. mit. : Subsistit. inquit, quod alio non ul constituai suppositum, el facial illud esse in se, indiget ut sil: quare quod Graeci dicunt ο.σίαν , idesl, non pendere ab alio: alterum ul dislingual nos subsistentiam vocamus. Similia habet Ilichar- illud ab aliis suppositis, quae duo officia valde in­ dus lib. 4. Trin. cap. 8. 19. El ipse etiam b. Tho­ ter sc distinguuntur. Nam unum potest esse ante mas quaesi. 9. de pot. art. 5. ad 13. ubi dicit, re­ aliud, ul palel in Adamo, qui quando erat solus, lationes habere ab cssenlia quod subsistant, non habebat esse in sc.scd non distinguebatur ab aliis. c contrario essentiam a relationibus: quod alibi c- Item aliquid distinguit quod non conslituil, ul pa­ liani saepe repetit: ct in I. seni. dist.2G. quaesi I. tet dc spiratione activa in Deo. Nota secundo, aliud esse loqui de subsistentia art. I. ad l. clare dicil, subsistentiam esse unam respectu essentiae . aliud respectu personarum : sicul essentiam. Idem quoque ratione demonstrari potest: subsi­ nam si dc cssenlia loquamur, illa non constituitur stere enim csl proprium substantiae, non relatio­ per relationem, nec accipit ab illa subsislenliam, nis: ergo non babel hoc cssenlia a relatione, sed sed habet in sc intrinsece subsislenliam; ila ut si a se.El praeterea, si haberet a relatione, non pos- mente separemus ab essentia relationes, illa crii in sel explicari, quomodo sil in Deo vera generatio, se existons,el distincta ab omnibus aliis essentiis, nam relalio sequitur generationem, cum in ipsa quamvis non habebit in se distinctas personas. Nola lertio, cerium esse, personas habere distin­ fundetur: suppositum aulem subsistens praecedit generationem, cum nihil agere possit nisi sil sup­ ctionem a relatione, el proinde subsislenliam quo­ positum: quomodo ergo Paler gignere poluil, si ad secundum oflicium: personae enim divinae di­ non habuil esse subsistens nisi per relationem , stingui «h bent minima distinctione, ul b. Cyrillus lib. I. Trin. el b. Thomas p. p. quaesi. 40. ari. 2. cl eam non habuil nisi posl generationem? Alix allera parle Joannes Damascenus lib. I. ad 3. docent: minima aulem distinctio est per re­ cap.6. dc Fide Orlhod. sic ad verbum ail.ô του θεού lationem: el hoc ipsum duceni passim Paires cl λδγίς τώ μίν υφεςάναι καθ' εαυτόν, διή^υται 7φό< Concilia, quae dicunt, solam relationem, distinctio­ i/.·.· >'yi, zap $5 •.ζίςασ·.·/ έ/xt, hoc esi. Verbum /hi nem cl numerum in Deo elllccrc. Al vero mule habeant personae divinae subsis­ hoc rpgo . quod per se subsistit distinguitur ab eo u quo hubelsubsistentiam.ubi salis aperte plu- lenliam quoad primum oflicimn. Paires non ila per­ res ponit subsistentias. Item VI. Synodus gene­ spicue expresserunt: lamcn nos cum s. Thoma di­ ralis ad. II. legi jussit epistolam Sophronii, et cimus, lotam susislcnlium habere personas a rela­ recepit cumdcm postea aci. 13. in qua epistola bis tione, sed non eodem modo; nam relalio includit repi lilur. Trinitatem esse numerabilem personali­ essentiam, el superaddit respectum.cum sil aliquid ad aliud: cl quidem quatenus includit essentiam, bus subsistentiis. Praelerea in Symbolo Alhanasii. et apud omnes conslituil el did personae esse in sc: qualenuS di­ Graccos. dicitur aha hypostasis Patris, alia Fili: cil respectum, distinguit. Esse aulem hanc senten­ al certe non possent dii i plures hypostases , nisi tiam s. Thomae, non nceibil qui ejus opera dili- 215 LIBER SECVNDUS gonlcr evolverit, siquidem ipse ubique doccl, rela­ tionem constituere el distinguere personas : sod constituere ul idenliflenlur cum essentia, dislin­ guere aulem, ul relalio csl. Vide de pol. q. 8. art. 3. ad 7. quncsl. 9. art. .*>. ad 13. Clquacsl. 10.art. 5. ad 12. Contra gent. lib. I. cap. 21. el 22. lib. 4. cap. 10. 14. el 49. cl p. p. quacst. 3. arl. 3. cl q. 29. ail. 4. el quacst. 40. art. 2. cl 4. el I. disl. 2G. quacst. 1. art. 1. ad 4. Sed placet adscribere pau­ ca s. Thomae verba; sic igitur loquitur in qunesl. 8. de pol. arl. 3. ad 7. Relationes et sieonstiluanl hypostases. tamen hoc faciunt in quantum sunt essentia dirina.El ibidem ad 9. Relatio distinguit in quantum est relalio: constitui I in quantum csl essentia. el quacst. 9. ad 13. Proprietates perso· nates non sunt principium subsistendi divinae essentiae; ipsa enim dii ina essentia per se sub­ sistit: sed e converso proprietates personales ha­ bent quod subsistant ab essentia. Dices: si relalio non consliluil ul relalio, sed ut cssenlia; ergo ipsa cssenlia consliluil. non relalio. Respondeo: non ita esse, quia idem debet esso principium constituens, cl distinguens, quamvis non eadem ratione ulrumque facial: conslal aulem dislinclivum principium esse relationem; relalio igitur debel cliam constituera, sed lamcn hoc fa­ cil. ul includit essentiam. Nola quarto, subsislenliam quo ad primum offi­ cium. idest, dum consliluil personam, duo facere. Nam cl dal esse per se. el praestat incommunicabihlalem; quamvis aulem divina relalio non det sim­ pliciter esse per sc, quia divina cssenlia cum sil infinitae perfectionis, includit essentialiter non so­ lum exislire, sed cliam per sc cxislere: lamcn dat incoiimiimicnbililalem, elconslituilsuppositum; di­ vina enim cssenlia, quamvis per se subsistai, ta­ men communieabilis csl ob suam infinitatem; cl ideo non esi suppositum: al pcrrclalioncm ila 1erminatur, cl quasi jnodillcalur subsistentia illa es­ sentialis. ul constitutum cx cssenlia ct relatione sil prorsus incommunicabile; quare relalio, etsi non consliluil ul relalio, sed ul cssenlia. quatenus con­ stituere dicil : ergo Filius csl Pater, bene videtur concludi: cl lamen falsum concluditur, si Fides est vera. LIBE» SEClWhL’S 217 llespondco a i: legimus enim Jo. 5. Paler Jo.ubi exponens illud:Tu quis es? principium qui dedit Filio vitam habere in semelipso. El Jo. G. el loquor vobis, dicil. Filium ose principium,sed /.’f/o uro propter Patrem: al si vitam dedit Paler de principio, sicul csl Deus de Deo, lumen de lu­ I ilio, certe ct essentiam; idem enim Deo csl esse mine. Nec csl idem, Filium esse Deum ad se. cl cl vivere. Item Maith. II. Omnia mihi tradita Deum a se. Nam illud primum signilical nomen Dei sunt a Patre meo. Cur non cl cssenlia? Jo. 7. Ego non esse relativum,cl tamen convenire Filio: ellioc s· io eum. quia ab ipso sum. El cap. 8. Quae au­ Auguslinus dicil, el verum dicil.quia etiamsi Fili­ divi ab eo haec loquor in mundo etc. al non po- us sil relativum, tamen est relativum subsistens , tesl inlclligi quomodo Paler Iradidcril Filio scien­ divinum, el proinde essentiam includens, quae ab­ tiam, nisi tradendo essentiam, ul supra ex Augu­ soluta est.Al vero Filium esse Deum a sc, signifi­ cat, Filium Dei non esse Filium Dei, sed ingeni­ stino docuimus. Pugna! sc undo cum Conciliis.Nam omnia fere tum. quod Auguslinus nunquam dixit, sed Calvinus Concilia post Nicaenum receperunt Symbolum Ni- falso ilii attribuit. Secunda ratio Calvini est, quia si Filius non ha­ caenum rum ili s verbis Deum de Deo. lumen de. lumine, ul Sardicense . Conslanlinopolilunum I. beret a sc essentiam,esset precario Deus, imo Deus 1. lie-mum I. el omnia alia. Al profecto csl intole­ titularis, cl re ipsa similis creaturis, quae aliunde rabilis Calvini superbia, qui eam formam loquendi suum cSse accipiunt. R ‘Spondeo: hoc argumentum bene concludere reprehendit, quam omnia Concilia primaria approi n ml. Vc dissimilis est in hac parle Calvinus contra Gentilem, qui ideo dicebat. Filium non ha­ Anaiib Vim m Concilio Aquiliensi s Ambrosius bere a seipso essentiam, quia putabat ipsum habere nutnquam putuit extorquere a duobus haereticis essentiam quamdam creatam a Patre. Al contra nos Uianis ul dicerent, Filium esse Deum verum de nihil valent illae consequentiae: nam etsi dicamus, Deo vero: semper enim illi respondebant. Filium Filium a Patre habere essentiam lamen dicimus • veru u unigenitum, veri Dei Filium , cl simi­ eam liabere per necessariam, el naturalem commu­ li ' numqu.im autem Deum de Deo vero , etiamsi nicationem; el ideo non esse precario, sed natura­ b>rle rcnlic» inlcrropiti sini. Et a Calvino in Con- liter Deum. Item dicimus, cum a Patre accipere I ile· i m··, nviisi uumqii mi poluisse extorqueri ut camdem essentiam, quam habcl paler, cl ideo non Ederetur. 1 hum c'se Deum de Deo. referi Petrus C3SC lilularem, sed verum el rcalera Deum. Tertia ralio csl, quia Filius dicitur Jehova sicul Cirolos, qm inlt rli I in epist. ad Card. Lolharing. LIBER SECUNDUS 2|0 Paler, cl hoc nomen significat ipsum Esso, ecu fon­ rium in Opusc. pro L ilin, cap. 1. cl llugoncm tem essendi , cl proinde a scipso est quoad essen­ Elherianum dc proces·..Spir.samli Denique Bessarionem in Oral. doginal, cl Concilium Florentinum. tiam. Respondeo: hoc eliam argumentum contra Gen­ tilem bene concludere, quia si Filius csl fons esCAPUT XXL senliaemon ergo habcl essentiam derivatam ab alia essentia, sed habet illam unam essentiam, a qua De origine hujus haeresis. pendent omnes essentiae: tamen sicul dicitur Deus de Deo, cl principium dc principio, sic potest dici Primus anclor hujus haeresis vidclur fuisse Thcofons essendi de fonte essendi, ul b. Auguslinus dicit m lib. 7. de Trimi, cap. 2. cl lib. 15. cap. I 4. dorclus (qui tamen poslea in Concilio Chalccdoubi ait de Filio Dens de Deo, lumen de lumine, nensi opera s. Leonis papae, Ecclesiae reconcilia­ sapientia de sapientia, essentia de essentia·. el tus Csl, el in suam sedem ex qua pulsus tuerai rctamen Patrem et Filium unum esse Deum, unum sliiulus) cum aliis qui Neslono favebant circa an­ lumen, unam sapientiam, unam essentiam. Ubi ta* num Domini 430. Nam quod in Prolcgomcnis V. Sy­ men observandum est,cum accepisse nomina abs­ nodi quidam Justinianus episcopus Siciliae in epi­ tracta pro concretis, cum dixit essentiam de es­ stola ad Petrum asserit. Macedonium docuisse. Spi­ ritum sanclum a solo Patre spirari, non est ullo sentia, sapientiam dc sapientia. Addendum csl hoc loco, tam Patrem, quam Fi­ modo probabile. Nam Macedonius dc Spiritu san­ lium posse dici άυΐόΰεον, sed alio sensu quam ac- cto cum Arianis sentiebat, teste Augustino, de hacceperint Valentinus et Calvinus hoc vocabulum. ics. cap. 52. Ariani aulcm Spiritum sanclum Filii Nam si άυτόΰεος significaret cum. qui csl Deus a creaturam dicebant, ul s. Basilius testatur lib. 2. scipso, ul illi existimant, certe nec Pater, ncc Fi­ m Eunom., ubi dicil, Arianos cx eo probare solilius posset diei άυτόΰεο»: nam Filius non csl Deus los. Filium esse Patre minorem, quod Puter crea­ a sc, sed a Patre: Paler eliam non est Deus a se, verit Deum quemdam parvum, hoc csl. Filium: Fi­ sed a nullo: esse enim a se. csl productum esse a lius aulcm non potueril creare Deum, nec magnum, se, Pater autem csl simpliciter ingenitus, el impro- nec parvum, sed Spiritum sanclum produxerit, qui duclus. Ncc probanda csl forma loquendi I.actan- nullo modo csl Deus. Adde, quod Concilium secundum congregatum lii, qui lib. 1. cap. 7. dicil, Deum a seipso esse procreatum: al potest άυτόΟεος significare cum qui csl contra Macedonium, cl lamen m Symbolo po­ est ipse Deus, idcsl, verissime Deus: quomodo di­ sait ex Paire procedentem. Sed furiasse incorre­ cimus, haec est ipsa vcrilas. el Graeci dicunt άυτη- ctum textum habemus illius epistolae, cl pro spi­ αλήΞεια item ανάδελφος proprius, seu germanus ro/ Macedonius a solo Patre Spiritum sanclum. le­ frater, ixz&ômos proprii jivris clin hac signifi­ gendum csl separat. Separabat enim spiritum Ma­ cedonius a solo Patre, quia solius Filii volebal il­ catione Epiphanius haeres. 69. vocal Filium Dc ά -.',-Λ'ι.'ΛΊ, cl άυτόίεον idcsl, vere perlectum, et lum esse facturam. Exstant igitur refutationes analhcmalismorum s. vere Deum. Cyrilli per Theodoretum editae, tam in tomis Con­ ciliorum, quam in operibus s. Cyrilli, in quibus reCAPUT XX. fulalionibus cap. 9. diserte Thcodorclus dicil, Spirilum sanclum ncc esse a Filio, nec per Filium, sed De processione Spiritus sancti a Filio. a solo Paire. Exslal eliam in tomis Conciliorum cl Restai pars postrema disputationis dc distinctio­ in operibus s. Cyrilli, el in Concilio Ephesino nu­ ne personarum, in qua explicanda csl distinctio, per edito, torn. 2. cap. 37. Symbolum Nesloriael processio Spiritus sancti a Filio, quae contro­ num, in quo eliam habetur, Spiritum sanclum non versia necessario tractanda est, Ium propler Armc- habere per Filium suam subsistentiam, sed a solo nos, Graecos, Ruthenos, Moscos, cl alios qui adhuc Patre esse. Quia lamen hoc obilcr Nesloriani dixerant, el in errore perseverant; tum eliam propler novos Arianos. Nam Valentinus Gentilis prolhcsi 36. ct alia crut caussa quae tunc serio agebatur, non vi­ 37. solum Patrem vull esse csscniialorcm Filii cl detur iste error altius radices tunc egisse: nulli enim inveniuntur, qui dc hac re tractent usque ad Spiritus sancti. El quoniam Graeci non solum non credunt Spi­ annum Domini 767. Hoc aulcm anno, scribit Ado ritum sanctum a Filio procedere, sed eliam con­ Viennensis in Chronico, celebratum fuisse magnum queruntur, Latinos ad Symbolum addidisse parti­ Concilium Genliliaci, cl disputatum coram Pipino culam Filioque sine consensu ipsorum; tria tra­ rege, Caroli Magni patre, inter Romanos cl Grae­ ctanda erunt. Primo, de origine hujus haeresis cl cos dc Trinitate el imaginibus, cujus disputationis, schismatis, ct dc lemporc illius additionis factae. cl Concilii meminerunt eliam Rhegino, Sigcbcrlus, Tertio, an potuerim ct debuerint Latini addere ad cl abbas Urspcrgensis in Chronico.Ncc videtur ulla poluissc Iraclari alia quaestio inter Graecos el LaSymbolum illam particulam. Vide de lota re Magistrum cum Docloribus lib. 1. l nos dc Trinitate, quam de processione Spiritus d.ll. Anselmum in lib.de process.Spir.sancli.Bea­ saucii: non enim alia controversia csl, ncc luil in­ tum Thomam in Opusc. de error. Grace. : el de ter Graccos cl Latinos de Trinitate. Posl annos deinde circiter centum lemporc Ni­ pol. q. 11). ari. 4. el 5. Ricbardum Armachanum lib. 6. quaesi. Armcnicarum. Gcnuadium Schola­ colai 1. qui sedit anno 860. Graeci apcrlius cum 220 DE CIIHISTO Latinis de hue re contendere coeperunt. Xam co tempore Theophylactus floruit, qui in cup. 3. Jo. scribens, m niinalim arguit Lalinus. quod credunt Spiritum ‘.metum c.\ Filio procedere. Et Joannes Diaconus, qui eodem tempore vixit, lib. 4. vitae s. Gregorii cap. 75. dicil, Graecos vertisse in graccam linguam Dialogos s. Gregorii, el abrasisse il­ lam particulam Filioque procedit. Caelorum posialius 200. annus.idesl, anno 1051. Icmpure Leonis IX. perfectum schisma coepit,adeo ut antea solum semina jacta videantur, lloc enim anno, imperunte Constantino X. qui dicebatur Monuinai lius: patriarcha cunstantinopoblanus Michael nomine, cupiens universalis patriarcha rcipsa lien, cujus dignitatis nomen jamdiu sibi usurpa­ verant ejus praedecessores, promulgare coepit, romanum pontificem el omnes alios Latinos excommunicnlos esse , quod contra decretum Concilii Epliesim ad Symbolum aliquid addidissent: llomanu aulem episcopo dejecto de prima sede, ad se primatum Ecclesiae jure perlinere, qui post romanuin primus esset. Nec id solum tunc Graeci fece­ runt, sed eliam omnes ecclesias Latinorum, quae in eorum ditione erant, claudi jusserunl. Impera­ tor eliam praemium constituit iis, qui contra Lati­ nus aliquid scriberent. Haec ila esse, cognosci potest cx epistolis Leo­ nis IX. ad imperatorem Constantinum, ct patriar­ cham Jlichacb-m: item ex Anselmo, qui illo ipso sacculo scripsit librum suum de processione Spi­ ritus sancli contra Graecos. Item cx Sigeberlo in Clirunico anni 1054. cl ex s. Antonino in hist, pari. 3. torn. 22. cap. 13. § 11. Haec dc origine hujus schismatis. Quando aulem additum sil ad Symbolum illud Filioque, non csl plane certum. Antoninus loco citato § 10. dicil. Nicolao I. obje­ ctum fuisse a Graecis, quod addidisset ad Symbo­ lum: sed in historiis antiquis hoc non invenitur, cl piaclcrea in Concilio Florentino sess. 7. Andre­ as episcopus Coloss. qui partes Latinorum tueba­ tur. asseruit, Graecos Nicolao id non objecisse, t um tamen quaererent omnes occasiones cum lae­ dendi. Denique certum est, additionem hanc mullo esse antiquiorem. Idem Andreas ibidem dicil. tem­ pore VI. Synodi, idesl, post annum Domini G00. hanc additionem factam esse a romano pontifice in Concilio ingenii Latinorum Patrum, propicr dis­ sensiones quasdam exortas m Gallia cl in Hispania. El quamvis nun possimus certo notare annum, aut ponlillcem certum, tamen videtur omnino hoc tempore id esse facium. Nam in Concilio Toletano VI11. recitatur Symbolum cum huc additione. Euit uulem celebratum hoc Concilium circa annum Do­ mini G53. cl ante hoc tempus non invenitur Sym­ bolum Conslanlinopolitanum cum tali additione: nam in Concilio Toletano III. celebrato anno 589. legitur Symbolum sine ulla additione.Signum etiam hujus rei csl illa quaestio, quam diximus tractatam inter Graecos el Latinos in Concilio Genliliaccnsi: quia enim Ecclesia latina jam coeperat uti Symbo­ lo cutu additione. Graeci quaislionem moverunt. Signum eliam hujus rei est, quod in MI. Synodo generali aci. 7. idem Symbolum cum additione re­ citatur. Sciendum est aulem. additionem illam re­ ceptam fuisse in Hispania el Gallia, antequam Ro­ mae a summo ponliOce reciperetur. Extul enim in Vaticana Bibliotheca post epistolas pontificum a Creseonio collectas. collatio habita inter Leonem 111. pontificem el legatos Curuli Magni, in qua legali illi referunt, in Galliis cantari Symbolum cum par­ ticula Filioque, et a pontifice petunt, ul ipse id ap­ probet. et Hornae eodem modo cantari jubeat. Congruil vero hoc totum cum Adonis Chrunico el an­ nalibus Francorum ab Annonio, ut creditur, scri­ ptis, in quibus habemus anno 809. celebratum Con­ cilium Aquisgrani de processione Spirilus sancti, el inde missam legationem ad Leonem pontifici m. Quod aulem quidam dicunt, additam hanc par­ ticulam fuisse in Concilio Romano a Damaso papa illo ipso tempore, quo celebratum esi Concilium I. Conslanlinopolilanum : quae duo Concilia unum Concilium generale efficiunt: non video quemad­ modum reclc defendi possit. Exslal quidem inter opera sancli Hieronymi Symbolum quoddam sub nomine Damasi, in quo haec particula habetur.Sed non quaerimus, quis insuo Symbolo posuerit. Spi­ ritum sanctum ex Filio procedere, sed quis id ad­ diderit Symbolo Conslanlinopolitano : non fuisse aulem Damasum, his argumentis probamus. Nam si ita esset: cur nulla hujus rei mentio inveniretur, vel in primo tomo Conciliorum, vel lib. 9. cap. 16. (list, tripartitae? Quomodo Theodorelus, vir plane doctissimus, el qui in historia sua inseruit episto­ las Concilii Conslantinopidilani ad Damasum, et Damasi ad Concilium, addition m istam ignorassci? Ignorasse enim eum ejusmodi additionem cx eo colligitur, quod tam audacter scripsit, Spiritum sanclum ex Filio non procedere. Cur item Leo papa III, Symbolum Coslantinopolilanum, ul refert Petrus Lombardos lib. 1. Seni, (list. 11. in argentea tabula sine illa additione scri­ bi jussit? Ignoravi fortasse Leo acta praedecesso­ ris? an voluil contrarium potius definire? Cur ab eodem pclunl legali Caroli Magni , ut Symbolum cum ea particula recipient? Cur Concilium Toleta­ num HI.sine illa additione Symbolum recitavit, si tanto antea in Symbolo locum suum illa addilioobtinucral? Cur denique Graeci nouante annum 600. quaestionem moverunt? el quo colore diccre ausi sunl. Latinos peccasse contra canones Concilii III, illius particulae adjectione , si ea iu Concilio II. addita fueral? Maneat igitur quod supra diximus, post annum Domini 609. additionem illam esse factam. CAPUT XXII. Ex Scripturis ostenditur. Spiritum a filio procedere. Jam igitur quod Spirilus sanctus a Filio proce­ dat, primum ex Scripturis demonstrandum est. Ait Dominus Jo. 16. Omnia quae habet Paler mea sunl. Et Jo. 17. Omnia tua mea sunt. Fx quibus verbis ila concludi potest argumentum. Quidquid Pater habet, habet etiam el Filius, excepta solum relatione paternitatis, ul Augustinus exponit: sed Palcr babel esse principium Spirilus sancli: ergo LIBER SECUNDUS 221 cl Filius id ipsum Imbol. Undo Augustinos Nb. 5. dest, accipiet id quod csl commune mihi cl Palri, Trin. cap.II.. Filius. inquil.eef liocomnino quod non aulem propria nlriusque. Cur aulem dixerit in Palcr. ho» tumen Pdler, quia isle Filius. ille Pa­ futuro, ratio est, quia acceptio illa aeRrna est. el ler. Ubi AugitSlitius seqtiulus verba Domini docel contincl in se virtute omnia tempora, er ad omnia Filium esse omnino idem cum l’aire,excepta rela­ tempora accommodari potest; unde sanctus Augu­ tione paternitatis; ex quo manifeste sequitur, esse stinus exponens hunc locum sic ait: Erit, fuit, csl. eliam Filium splmlorcm Spiritus sancli; nam hoc Erit, quia nunquam deerit: fuit, quia nunquam non csl esse pairem, el tamen habel hoc Pater, ul defuit; est, quia semper est. Itaque cum omnia tempora in aeternitate contineantur, el omnes pro­ sil spirator. Deinde si Palcr ct Filius non bnbcrenl omnia positiones de rebus aeternis verae sint, quocum­ communia, excepta relatione opposita , distingue­ que tempore exprimuntur. Scriptura varia tempora rentur plus (piam relatione cl proinde distingue­ exprimit, prout res de qua agitur postulat: hoc au­ rentur substantia: nam Paler ul spirator non esi lem loco describitur Spirilus sanctus tamquam le­ relativum ad Filium : ergo sl ut spirator distingui­ gatus a Patre et 1 dio mittendus ad apostolos: le­ tur a Filio.distinguitur per spirationi m. non ul re­ gali autem tunc solent instrui . quando mittuntur; latio est. sed ul est forma quaedam iu Patre subsi­ ideo dicit quaecumque audiet, el de meo acci­ stens: proinde Paler el Filius in substantia diffe­ piet. Tertio probatur ex eodem textu, ubi legimus: Si runt, quae est haeresis Ariaua. Secundo probatur ex illis verbis ejusdem capitis; non abiero. Paracletus non veniet ad vos. si au­ Ille me clarificabit, quia de meo accipiet. et an­ tem abiero, mittam cum ad vos. Elcap. 15. Cum nuntiabit vobis.Quid, quaeso, accipiet a Filio Spi­ venerit Paracletus, quem ego mittam vobis u Pa­ rilus nisi scientiam? nam paulo ante dixit, non a tre. Omnis missio aut est per imperium, quomodo seipso Impietur, sed quaeeunique audiet loquetur, millunlur servi a dominis, aut per consilium, quo­ cl dc scientia c.xpnnunl Chrysosl. Cyrill. et Augu­ modo mitti dicuntur qui instruuntur a sapienltoristin. nccnon eliam Theophylactus. cl Eutyinius. bus. ul cum millunlur aegroti a medico ad capien­ Quomodo autem potest Spiritus accipere a Filio dam medicinam; aut per naturalem productionem, scientiam.nisi accipiendo ab illo essentiam? quid­ quomodo arbores mittere dicuntur radices, emitte­ quid enim aliud dicatur, lici Spirilus sanctus cre­ re flores etc. Certum aulem csl. Spiritum sanctum non posse mitti ut servum, vel ignorantem a poatura. Insinuant duas solutiones Thcopliylaclus cl Eu- tentiore vel sapienliore: constat enim inter nos et lymins. Primum dicunt.Spiritum accipere de scien­ Graecos, Spiritum sanctum esse Deum; ergo mis­ tia Filii , quia nihil docel contrarium iis quae do­ sio ejus erit intelligenda secundum productionem. cuit Filius. Deinde addunt . illud de meo signifi­ El huc idem confirmatur ex Augustino lib. 4. Trin. care de meo thesauro . qui est Palcr ; ac si Fi­ cap. 19. 20. cl seq.. qui dicil. Filium mitti, esse lius diccrcl, inde Spirilus accipiet, unde e*sl su­ per eum, cl illum unxit. Quae cum Ha sint, aul oportet cx Evangelio delere illa verba Christi de Idem probatur testimoniis Conciliorum. Spiritu sancio ego mittam eum. aul certe conce­ Non possum equidem solis mirari, qua Tronic dendum est, Spirilum sanctum a Filio procedere per internam atque aeternam hypostasis ejus pro­ Ilicremias, qui se patriarcham oecuincnicum ap­ pellat, nuper in censura sua ad confessionem I.uductionem. Cur aulem dicat Filius mittam in futuro, cum ta­ Iherunonnn scribere ausus sil. a Nicaena Synodo men processio sil uclenia. facile polesl explicari: el omnibus aliis consequentibus generalibus Con­ nam missio duplicem relationem importat, unam ciliis delinilum esse. Spiritum sanctum ex solo ad eum qui mittit, alleram ad cum ad quem mittit. Patre procedere. Sic enim ipse loquitur in ipso 1. Quantum ad primam relationem, missio est aeter­ cap. Censurae: Mcaena Synodus, el reliquae cum na, el de omni lempore verilicari potest, al quan­ ca consentientes. omnes decreverunt; Spirilum tum ad secundum, est temporalis. Mittitur enim sanctum cx ipso solo Patre procedere. Haec ille. Spirilus sanctus ad homines, quando incipit in eis Quod si mendacium non csl, non video quid unesse novo modo, idesl, per cognitionem el amo­ quam mendacium appellari poterit. Ac ne forte suspicemur, reconditum aliquem ca­ rem, idesl, quando incipit cognosci, ct amari per infusa ab ipso dona. Quoniam ergo ista missio quo­ nonum esse, in quo ejusmodi decretum habeatur, ad terminum ad quem futura oral. quoad terminum subjungit idem Ilicremias: Quod quidem sacra illa a quo semper fuit, est el erii; ideo dictum est mit­ et incorrupta Fidei Christianaeconfessio,sacrum, tam, sic enim est vera propositio quoad lotam ra­ inquam. Symbolum. hoc ita esse disertissimis verbis explicat; Spirilum scilicet sanctum ex solo tionem missionis. Quarto probatur cx illo Jo. 20. insufflavit cl di­ Patre procedere.', quam quidem sententiam a tre­ xit, accipite Spiritum sanctum. Huc enim caere­ centis decem et octo plenis Deo Patribus, in Ni­ monia, ul exponunt August, lib. 3. in Maxim, cap. caena primum Synodo, deinde in ConstantinoII. el Cyrillus lib. 12. in Jo. cap. 50. significaro polilana a ISO. confirmata: reliquae item univer­ voluit Christus, a se procedere Spiiiluin sanctum. sales quinque Synodi, nihil addentes, nihil de­ Theophylactus quidem scribens in cap. 3. Jo. ri­ trahentes, verum in idem plane uno Spiritu san­ del huc argumentum, sed quam bene, ipse vider l: cto conspirantes obsignarunt. Haec ille. LIBEB SECUNDI S 223 Consulamus ergo Symbolum Nicaenum, ac vi­ brata est anni' 48. post mortem Leonis. Cude ipse deamus. an disertissimis verbis doceat, Spiritum in suis operibus non citat Concilia, nisi usque ad sanctum cx solo Patre procedere. Integrum Sym­ sextum. Demde etiamsi ad tempus VII. Synodi for­ bolum Nicaenum recitant cx Graecis Cyrillus lib. tasse pervenerit; lamen sine dubio libros illos de I. de Trln. cl in lib. de explicat. Symb.: cx Lati­ Fide antea scripsil, ul aperte colligitur cx aci. 6. nis Ilufllmis lib. 10. hist. cap. G. niliil aulem aliud Concilii Nicaeni II. Jam vero praeler Concilia ista graeca , extant in co Symbolo legitur de Spiritu sancio quam haec sententia, zai ε/ς πνεύμα: cl in Spirilum cliam permulta celebrata apud Latinos. Ac pri­ sanctum. Testatur aulem Naziauzenus in cpisl. 2. mum apud Barum Concilium eslcelebralum a Grae­ ad Celidonimn, Nicaenam Synodum non tradidisse ci' simul el Latinis lempore Urbani II. paulo post perrectam doctrinam de Spiritu sancio, propUTca inchoatum schisma circa annum 1090. in quo An­ quod nondum exorta erat quaestio dc Spiritu san­ s'Imus cvidcnlissimis rationibus Graecos convicit. cio. Viderit ergo lliercmias, in quo Symbolo Ni­ .Meminit hujus Concilii ipse Anselmus lib. de pro­ caeno legerit, Spirilum sanctum cx solo Patre pro­ cess. Spir. sancti cap 4. el fusius rem lutam nar­ rat auctor vitae Anselmi lib. 2. qui in eodem Con­ cedere. Porro Concilium Coslantinopolitanmn Symbolo cilio interfuit. Secundum est Concilium Lateranense sub Inno­ addit illa verba Qui cx Paire procedit ; sed non ait disertissimis verbis, ul Ilicremias loquitur,qui cent. 111. anno 1215. ubi cliam in I. cap. defini­ cx solo Patre procedit: illa enim particula solo ad­ tum csl, Spirilum sanctum a patre. Filioque pro­ jectio est Hicrcmiac, non Concilii proprium ver- cedere. et in Concilio interfuerunt Graeci, el con­ bum.Cnr aulem Concilium non adjecerit ex Filio, senserunt, ul palet ex cap. I, ejusdem Concilii. Tertium Concilium est Lugdunense sub Grego­ sed satis esse censiieril dicere, qui ex Patre pro­ cedi!, ratio csl certissima, quia co tempore dubi­ rio X. anno 1273. ubi Graeci interfuerunt, et om­ um non erat, an Spirilus ex Filio procederet: id e- nibus consentientibus,cantatum est Symbolum cum nim haeretici concedebant, ut constat ex Basilio ■additione Filioque 1er graecc, lcr latine. Exstat hb. 2. in Eunom. sed dubium erat de Patre, a quo definitio hujus Concilii in Sexto decret, til 1. alienum omnino Spiritum sanctum.tanquam solius cap. 1. Quartum Concilium est Florentinum anno 1438. Filii creaturam haeretici esse dicebant. Concilium igitur ut remedium morbo adb net, id posuit in ubi rursum idem est definitum post longissimas dis­ putationes, consentientibus Graecis el Latinis. Symbolo,quod necesse erat. Adde Concilia Toletana I. cap. 21. HI. cap. 1. Ilis ergo omissis, proferamus nos Concilia, quae Spirilum sanctum a Filio procedere testantur. Pri­ IV. cap. 1. VIII. cap. I. cl XI. cap.I. quae omnia mum Alexandria'· Concilium celebratum est . ex celebrata sunt ante dissidium Graecorum.nimirum quo Concilio scribit Cyrillus epistolam ad Ncslo- ante annum Domini 700.Ex his apparel non solum rimn. in qua haec, sunl verba: Spirilus appellatus sententia Ecclesiae, sed cliam Graecorum pertina­ csl veritatis; el veritas Christus est, aude et ab i- cia el levitas, qui toties victi disputationibus, sem­ sto similiter, sicut ex Paire procedit. Habetur per ad vomitum redierunt. haec episl. in Concilio Ephesino Timm I. cap.lt. el est approbata. lain ab ipso Concilio Ephesino , CAPUT XXIV. quam a IV. Synodo ad. 5. et a V. Synodo act. ull. eta VI. Synodo aci. 17. et a VII. Synodo net.7. Idem probatur cx Patribus latinis. Habemus igitur quinque generalia Concilia apud Graecos celebrata, quae sententiam illam recipiunt Proferemus nunc testimonia Patrum latinorum, a ci tissimam el clarissimam.Spirilus sanctus u Fi­ lio, sicut a Patre procedit: quid igitur jam quae­ qui floruerunt doctrina, el sanctitate ante schisma runt? quid postulanl?Qtiid, quod rursum in Conci­ cl litem Graccorum ; quos nolle recipere, nimis lio VII. generali ad. 7. Symbolum legitur cum magna temeritas est,Ium quia nulla csl caussa cur hac additione Filioque: el tamen illud Concilium debeant recipi Graeci et mm Latini, si sint ejus­ dem antiquitatis, eruditionis el sanctitatis; tum maxima cx parte Graecorum fuit? Graeci quidem in Concilio Florentino sess. 5.cl etiam, quia videmus Concilium Ephcsinum alle­ 7. dicebant, in suis codicibus non ita haberi.lamen gasse ad probandum dogma Ecclesiasticum, et Latini protulerunt exemplum antiquissimum, et u- Latinos, cl Graecos, nimirum. Felicem . Julium, bi nullum erat vestigium corruptionis, ct prclerca Cyprianum. Ambrosium, latinos: Basiliiim. Nyssecitaverunt historicum antiquum testem hujus rei : num. Nazianzenum, Alhauasium, graecos: ni te­ ct certum csl, nunquam fuisse morem Latinorum statur Vincciitius Lirinensis prope finem sui Opu­ sculi. Item constat V. I. cl VII. Synodum pariter corrumpendi libros, sed Graccorum. Sed objicies: si in hoc Concilo fuisset receptum adduxisse testimonia Graccorum el Latinorum, Symbolum cum particula Filioque: quomodo san­ quod cliain facit Basilius lib. dc Spir. sancio cap. ctus Joannes Damascenus, qui tempore hujus Con­ 29. et Augustinus lib. I. cl 2. in Julian, ulerque cilii vixit, tam aperte negassel Spirilum a Filio enim profert testimonia Graecorum pariter ct La­ procedere lib. 1. dc Fide cap. 11. Rcspondco:çro- tinorum. Qui sunl igilur isti Graeci novelli, qui sanctos babile esse, Damascenum obiissc ante Concilium VII. nam florebat maxime lempore Leonis 111. ul Paircs latinos, etiamsi anlissiquimos,el probatissi­ palet ex 2. Orat, dc culi, imag., el Synodus cele­ mos nihili laciunt? nonne vident hac ratione se DE CniUSTO schismatis accusare antiquissimam Ecclesiam? vel Filius quia ait: Omnia quae Pater habet mea putius docere.nunquam Graecos cum Lalinis con­ sunt, et quae accepit ipse per unitatem naturae, junctos fuisse? al certe aliud testantur acta se­ ex ipso per eadem unitatem accepit et Spiritus, ptem generalium Conciliorum, ubi summam vide­ sicut ipse Dominus Jesus de Spirilu suo declarat mus Lalinuruui Gr.iecorumque concordiam. Sed dicens: Proplerca dixi, quia de meo accipiet. V. B. Hieronymus in episl. ad lEnlib.q.'J. Ipse, novi isti doclores non solum a doctrina, sed eliam a muribus veteris Ecclesiae longissime recesse­ inquit, Spiritus sanctus cum mittitur, a Pa­ tre et Filio mittitur, in alio atque alio loco. Spi­ runt. Primus igiiur cx Lalinis est Tertullianus , qui ritus Dei Putris el Christi Spiritus appellatur. El lib. cunt.Prax.cap.l. Spiritum non aliunde puto, in cap. 57. Isaiuc: Spiritus de Patre egreditur, inquit, quam a Paire per Filium .Ad hunc locum el propter societatem naturae a Filio mittitur. \1. llullinus in explicat. Symb. Spiritus san­ Graeci responderent. se non negare Spiritum san­ ctum procedere per Filium, sed a Filio. Xam. ul ctus . inquit, de utroque procedens , el cuncta docel Bessarion in fin. Oral, dogmal. Graeci ad­ sanctificans. VU. Augustinus tract. 99.in Jo. Ilie, inquit, amittunt illud per Filium sed exponunt tribus mo­ dis. Pruno, quod per Filium addatur ad denotan­ liquis forsitan quaerat. utrum et a Filio pro­ dam relationem ad Patrem. Secundo, ad denotan­ cedat Spiritus sanctus. El infra; Cur non creda­ dam consubstantialitatem Patris cl Filii. Tertio, mus , quod etiam de Fdio procedat Spiritus san­ quia Per sulci accipi pro Cum el citant nescio ctus, cum Filii quoque ipse sil Spiritus? Vide eliain lib. 15. Trin. cap. 17. 2G. 27. el lib. 3. coni. quem poclain. Al prima el secunda evasio frigidissimae sunt: Maximin, cap. 11. '111. II. Prosper lib. 1. de Vit. conlcmpl. cap. nam eodem modo liceret eliam dicere.Filium pro­ cedere a Spirature per Spiritum sanctum. Sic enim 18. de Spirilu Sunclo, inquil, ex Patre ac Fdio significaremus relationem Patris spiratoris ad Spi- procedens. IX. B. Leo in cpisl. ad TurbiumOf. alias 93. cap. luin sanctum.et consubstantialitatem Patris et Spilus sancti. Deinde quid opus est, ul cum dicilur I. Alius, inquil, est qui genuit, alius qui genitus Spiritus a Patre procedere, simul indicetur relatio csl , alius qui de utroque processit. Atque hic Patris nd Filium , aul consubstantialitas Patris et csl magnus ille Leo. quem Synod. IV. G30. episco­ Filii ? Tertia non csl eliam sufiieiens. Primo, quia porum, qui ferme omnes Orientales erant, in sin­ idem absurdum sequeretur, nimirum posse dici. gulis actionibus suminis laudibus extulerunt, et 2'ilium procedere a Palrc per Spiritum. Secundo, dc quo identidem repetebant, ut credit Leo, sic cl quia quidquid sit dc illo pocla,iu Scripturis el Pa­ nos credimus. X. B. Fulgentius lib. do Fid. ad Petr. cap. 2. tribus,immo eliam in communi modo loquendi Per significat caussam , el saepe eliam pro accipi­ Proprium, inquil. Spiritus sancti, quia ncc natus tur, ul docet Basilius lib. de Spin s. cap. 5. Legi­ csl . sed solus de. Patre Filioque procedit. XI. Idacius Clarus lib. cOnl. Varimad. ull. mcd. mus enim Gcn. I. Possedi hominem per Deum, idesl. η Deo.Item Jo. 1. Omnia per ipsum faelu Si tibi, inquil, dixerint: ostende Spiritum san­ sunt. El Coloss. i. Omnia per ipsum creata sunt. ctum nude trahat originem. Desponde, certa cl El Hebr. I. Per quem fecit et saecula. Si enim in manifesta origo Spiritus sancti Paler et Filius. XII. Boetius lib. I. dc Trin. cap. 12. Ila cogi­ his locis Per signilicarei Cum. sensus esset, Fi­ lium esse factum seu creatum a Deo una cum ipsis tare debemus , Filium ex Palrc esse , Spiritum creaturis: quod certe ne Graeci quidem admittent, sanctum ex ulrisque etc. XIII. llormisda papa in cpisl. ad Justinum impe­ nisi cum Arianis desipere malint.quam cum Eccle­ sia catholica recte saperc. Planum est igitur. Spi­ rat. cap. 2. Proprium, inquil, est Spiritus san­ ritum per Filium produci . secundum Scripturas cti, ut dc Patre et Filio procederet, sub una sub­ nihil esse aliud, quam a Filio, sive ex Filio proce­ stantia Deitatis. XIV. B. Gregorius papa Symbolum edidit, quod dere, el produci. Sed pergamus ud cuelerus. II. Est b. Cyprianus . qui Serm. de adv. Spin recitatur in ejus vita lib. 2. cap. 2. quod ita ha­ sancti Spiritus sanctus. inquil.u Palrc procedens bet: Credo in Spiritum sanctum, nec genitum, u Patre rt Fdio quaternario superfertur, et opus nec ingenitum,sed coaetern um dc Palrc el Filio juum conditor benignus amplectitur etc. Loqui­ procedentem. Idem Gregorius lib. 2. dial. cap.ult. tur de Spirilu sancio, quando initio mundi fereba­ dicit: Spùüum a Patre Filioque procedere. Idem habet lib. I. Moral, cap. 8. quem firegorium mi­ tur super aquas, cl quatuor elementa formabat. JI. B. Hilarius lib. 2. de Trin. sic ait: De Spi­ rum est. cur Gracci in suo calendario esse patian­ rilu sancto non tacere oportet, nec loqui neces- tur, el nl vere sanctum honorent, cum tamen ejus se est. Sed sileri u nobis, eorum caussa qui ne­ sententiam tanquam haeresim exeereniur. XV. Et postremus ex Latinis sil venerabilis Bescium,non potest: loqui autem de eo, non neces­ se est,quia de Patre cl Fdio auctoribus con/iten- da: cos enim solum adferre stalui, qui ante schis­ dum csl, el quidem puto, an sit, non, esse tra­ ma exortum floruerunt. Sic igitur loquitur Bcda lib. 1. de clement. Philosoph. Spiritus , inquil, ctandum. IV. B, Ambrosius, quem certe Gracci rejicere iste a Patre et Filio procedit, liem quoque in col­ non deberent, cum in tertia Synodo gcnerali , ul lectaneis cx Augustino super episl. Paul.,ad locum sunclum Boelorem allegatum videant, lib. 2. de illum Galal. 4. .Visit Spiritum Filii sui, adducit Spin sancto cap. 12. Omnia, inquit, Patris habet prolixam dispulalionciu Augustini, qua probalur, I.IDK11 SECL'XDUS Spiritum sanctum a Palrc, Filioquc procedere.Sed juin ad Graecos veniamus. CAPUT XXV. Idem probalur ex Patribus graccis. Ex Graecis primus sit s. Gregorius thaumalurgus, qui hi confessione Fidei divinitus accepta, quae exstat apud Gregorium Nyssenum in vita hu­ jus Gregorii.ila loquitur:f nus Spiritus saucius ex Deo ortum et exislentiam habens. quique per l'ilium apparuit, imago Filii perfecta, Quu lo­ co nun e.4 movenda quaestio de particula Per ncc de verbo Apparuit’. nam jam supra ostendi­ mus, paniculum Per signilicure caussam , sive principium productivum, et ex eo,quod Filius mi­ sit Spiritum sanctum ad creaturas, colligi eviden­ ter Spiritum sanctum a Filio procedere eliam ab aeterno. Est autem notandum illud Imago Filii: nam et­ si Spiritus sanctus non sit lain proprie imago Fi­ lii. quam est Filius imago Patris, quia non proce­ dit ex vi similitudinis, tamen non posset diei ullo modo imago Filii, nisi ab illo procederet, el esset ei similis in essentia. Imago enim dicit relationem producti ad producentem, cl sine hac habitudine non sullicil quaelibet similitudo.I nde non di.ilur. frater imago fratris, etiamsi illi simillimus sil: nec ovum unum alterius ovi est imago.quamqqpm pro­ pter similitudinem unum vix discernatur ab alio. Non enim sufllcil similitudo, sed requiritur, unum procédai ab alio, quod in ovis el fratribus non reperilnr. Cum ergo s. Gregorius Spiritum san­ ctum imaginem Filii dixerit, sine dubio existima­ vit. cum a Filio vere procedere. Dices: non requiritur, ul exemplar sil caussa acliva imaginis, sed sal est si sil exemplaris, ul pa­ tet in statuis.Respondeoun rebus artificialis exem­ plar non esse caussam activam, al in naturali pro­ ductione esse. Siquidem necessario coincidil cum principio activo, ul planum csl in omnibus rebus. Omnia enim quae naturaliter agunt producunt ef­ fectus suos ad similitudinem propriae fonnae;quare cum Spiritus sanctus non libere, sed naturali­ ter producatur, idem csl principium activum, Cl exemplar respectu ipsius. Secundus cx Graeci csl b. Athanasius, qui in Symbolo ila loquitur: Spiritus saucius a Patre et l ilio non factus, nec creatus, nec genitus, sed procedens. Ad hoc testimonium duo dici possunt. Primo, non esse hoc Symbolum vero Athanasii. Sed hoc. facile refellitur, turn cx Gregor. Xazianz. in Orat, de laud. Allumas, ubi dicit, eum composuisse perfectisHinam Fidei confessionem, quam lutus el oc­ cidens ct oriens vcncralur: tum vero cx Augustino qui nominatim Alhanasium episcopum alcxand. ci­ tans in psalm. 120., integrum versiculum hujus Symboli adducit, cl sine nomine Athanasii utitur integris sententiis hujus Symboli, tanquam in Ec­ clesia notissimi lib. 5. de Trinil. cap. 8. cl episl. 174. ad Pascent. Enchir. cap. 30. clScnn. 295. de tempore. 223 Secundo dici posset, haec veiba El fdio esse ad­ dita a Lalinis. Al neque hoc dici potest, tum quia eliam in graccis Symbolis haec particula invenitur, tum eliam in Concilio Toletano IV. cap. I. recita­ tur confessio, fere ad verbum dc-uinpla cx hoc Sy mbolo, et ibi legimus, a Patre · l l ilio, cl Imi cele­ bratum huc. Concilium circa annum 633. el proin­ de ante schisma Graecorum. Adde, quod Griinadius Scholarius in lib. pro defens. Concit. Florent, cap. I. sect. 5. dicit, Graecos sui temporis dicere solitos, Alhanasium fuisse ebrium, quando haec scripsit. Ex quo apparet, illos non negasse, Alha­ nasium ila scripsisse. Secundus locus Athanasii sil ex Serm. 4. coni. Anan, longe ante mcd. fol. 233. Aon enim, inquil, tria principia, aut 1res Patres introducimus, si­ cut Jlarmunis lar., cum non 1res Soles ad compa­ rationem addticainu». sed unicum Solem, ejusque splendorem, unicumque ex ambobus lucem. Aides hic durissime Iria esse*,Solem, splendorem, el ex utroque lucem procedentem. Xec puto dubi­ tari posse quin per Solein Patrem, per splendorem Filium, per lucem Spiritum sanctum Athanasius in­ tel. exei it. Quid, quaeso. hic re.-ponderi potest? Tertius lucus Athanasii in lib. qui inscribitor Re­ dargutio hypuerysis Melctii, circa linem: Atqui, in­ quil. impossibile, in Trinitatis gloria Spiritum sanctum numerari, si non emanassel ex Deo per Filium. sed per modum creaturae a Deo factus, ul putant. Aola. non dixisse Alhanasium, ex Patre per Filium, ne Graeci reccntiores dicerent apposi­ tum Filium ad denotandam relationem: sed dixisse ex Deo per Filium. Nec possunt haec referre ad missionem ad creaturas, cum haec emanatio op­ ponatur creationi. Quartus lucus est in epistola illa longissima ad Serapionem, ubi probat contra Macedon ia nos, non pusse ullo modo defendi. Spiritum sanctum esse creaturam, si Filius non csl creatura. El hoc est argumentum totius epistolae. Idem autem probat hac ratione, quam in lota fe­ re epistola varus modis proponit. Talis ordo cl unio est inter Spiritum sanctum cl Filium, qualis inter Filium cl Patrem: sed Filius, quia est cx Deo Patre, est Deus sicut Palcr: ergo similiter Spiritus sanctus qui csl ex Deo Filio, erit Deus sicut Filius: vel si ipse non csl Deus, nec Filius erit Deus, imnio ncc Paler: Cum igiiur. inquil ull.med. episl., istiusmodi ordinem et naturam habeat Spiritus ad Filium, qualem Filius habet ad Patrem. qui fieri potest, ut qui Spiritum creaturam dicit. non illud idem necessario el dc Filio senlial? Si enim Filii creatura Spiritus est, consequens est, ut di­ cant eliam Verbum Patris creaturam esse. Haec ille. I bi adeo cerium esse credidit Athanasius, Spi­ ritum sanctum a Filio produci,ut inde tanquam cx principio firmissimo . el notissimo concludat id qumi erat dubium, videlicet, Spiritum sanctum es­ se Deum. Respondere possunt: solum ordinem Spiritus ad Filium, cl Filii ad Patrem in hoc consistere, quod sicut Paler millil Filium ad creaturus, ila Filius millil Spiritum. Sed hoc non potest dici nisi cum missione ad crealuras inlelligamus veram proces- 226 j>e cdbisto sioncm quoad essemam alioqui argumentum Alhanasii nihil valeret, quomodo non valet hoc argu­ mentum. Deus millii angelos; ergo vel angeli non sunl creaturae, vol Deus est crealura: hoc cnim ideo nihil valet, quia angeli sic mittuntur a Deo nd creaturas, ul ilia rnissio non jncludal aeternam processionem angelorum ab ipsa Dei substantia. Si ergo Spirilus sanctus mittitur a Filio ad creaturas, ct ab ipso Filio non procedit substantialiter sicut n Patre, certe non aliter mittitur, quam angeli mit­ tantur; et propterea non potest inde colligi, ipsum esse Deum, aul Filium non esse Deum, quod la­ men Athanasius colligit. Deinde si Athanasius lo­ queretur de missione ad creaturas, non diceret, Si enim Filii creatura Spirilus sanctus est elc. ista enim verba productionem significant, non mis­ sionem: ac contendit Athanasius, Spiritum sanctum a Filio produci, sed non creari ex nihilo. Praeterea post unum folium inquit Athanasius: Quin etiam Filii imago esl. el dicilur Spiritus. El infra: Quod si Filius, quia ex Deo et Paire est, proprius ipsius substantiae csl: accesse esl el Spiritum, quia ex Deo esse dicilur, proprium es­ se Filii secundum substantiam. Sane Athanasius cum dicil, Spiritum ex Deo esse, inlelligil cx Deo Filio. alioqui non bene concluderet: ideo ilium es­ si proprium Filii, sicut Filius ideo esl proprius Pa­ tris, quia ex Patre esl. Exstant cliam duae episto­ lae breviores ad eumdem Serapionem, ubi eadem dicil aliis verbis. Terlius graecus Paler est s. Basilius, quem qui­ dem Graeci fere aliis omnibus anteponunt. Is igi­ tur lib. 2. in Eunom. cire, tin.: Illud vero, inquil, cui ex omnibus obscurum csl, quod nulla Filii operatio a Paire dissecta est. neque esl aliquid in rerum nalura, quod Filio adsit, et u Paire alienum sil. Omnia enim, inquil, mea tua sunl, el tua mea sunl: quomodo igiiur Spirilus caus­ sam soli unigenito allribuil? Haec ille. Nec verba graeca ab his ullo modo, dissentiunt, sic enim ait: ΙΙώς oev ivi πνεύματος ~.7ρ aiiîa'i τώ ρζ·<ν;νιζ1 μόνω ΐφοςίτησι; certe Basilius probans non solum l ilium esse cmssam Spirilus. sed etiam Palrem,quia omniaquae habet Filius habet Paler,si­ mul docet, imo pro comperto assumit, Spirilus ca­ ussam, ut Graeci loquuntur, esse Filium. Ree po­ test ista caussa referri ad dona Spirilus sancti: nam Basilius scribit conlra Eunomium. qui non de do­ nis disputabat, sed de substantia Spiritus sancti, ac volebat solum Filium esse vere caussam Spiri­ tus sancti. Aller csl locus Basilii lib. 3. coni. Eunom. circa principium·, Cur, inquil. necesse est, si dignitate ct ordine tertius esl Spirilus, natura quoque ip­ sum tertium esse? Dignitate namque ipsum se­ cundum a Filio cum ab ipso esse habeal. el om­ nino ab illa caussa dependeat, pietatis ratio tra­ dit, nalura uro tertium, uli neque ex sanctis Scripturis didicimus, neque ex praedictis colli­ gere possibile esl. Hunc locum in Concilio Florentino sess. 20 dixe­ runt Graeci corruptum esse cl non haberi in grac­ cis codicibus omnibus, sed solum in quibusdam. El vere in graeco textu Basileac edito anno 1551. sic habetur: βξιώματί μεν γά,ο δευτερευειν -.vjmû, παραοΐδωσιν I τής έυσεβείας /.νρ-,ς etc. ac desuni ilia verba I.uni lib pso esse habeat. el omnino αύ illa caussa dependeat, in quibus vis rationis tota posita est. 'lamen Enlini responderunt, graccum codicem potius esse corruptum ab ipsis, et exhi­ buerunt codicem antiquissimum scriptum ante an­ nos sexcentos, ubi erant omnin quae recitavimus. Sed praeterea cx consequentibus colligimus evi­ denter. aul illa verba debere esse in textu, aut cer­ te sensum eorum. Nam sie pergit Basilius: .Vawi quemadmodum Filius ordine quidem a Patre se­ cundus est. quoniam ab illo esl: et dignilale. quoniam origo atque caussa essendi Paler ipsi csl: nalura tero nullo modo secundus, quoniam in utroque uua esl deitas: iia el Spirdus sanctus, etsi dignitate el ordine secundus a Filio est, non tamen alienae ipsum esse naturae inde cotisequelur. El habentur haec omnia in graeco ad ver­ bum. Perpende, obsecro, rationem Basilii. Dicit, Spiritum esse secundum a Filio ordine el dignilale, non tamen nalura. El probat, quia sicut Filius est secundus a Patre, quia al> illo habel esse: ita quo­ que et Spirilus esl secundus a Filio, ubi nisi ad­ datur vel suhinlelligalur id. quod esl in nostris co­ dicibus, videlicet, Spiritum habere esse a Filio, sicut Filius habet esse a Paire, ratio Basilii nihil concludet, nec ullo modo probari posset, Spiritum sanctum esse secundum a Filio,· ul Filius csl se­ cundus a Paire. Terlius locus in lib. 5. coni. Eunom. cap. 8. cl quo t Spirilus saucius sil vi ra el naturalis imago Dei el Chrisli. Isle enim lituhis: ότι είζών άλητής, χαι γυσιζή θεοΰ. και Κριςοϋ τό πνεύμα satis indicat, Sp.i hum sanctum habere esse a Patre el Filio. Nam. ut supra diximus, non esl vera el natura­ lis imago , quae non prcducihn ab ipso exem­ plari. Ouarlus locus est in lib. end. cap. 11. ubi sic legiinus in ipso titulo capitis ότι ώςύιό; ποός πα· έχει ούτως πνεύμα ποόν ύιό;: hoe esl: Quod ul sc habel Filius ad Patrem: sic etiam se habel Spiritus ad Filium. El mox pergit: Διά τούτο και θεού μεν λόγο; ύιό.-. όήμα δ έ υιού τό Ι1νεύμα:Ιΐοο esl: Quapropter Verbum Dei est Filius, Verbum aulem Filii esl Spirilus sanctus, lluec ille. At quomodo Verbum Filii Spirilus dici potest. si ab ipso non procedit? El quomodo sic sc habel Spi­ ritus ad Filium, ut Filius ad Palrem, si Filius qui­ dem a Patre procedit, Spirilus aulem saucius non pr< cedit a Filio? J· Quinio locus esl in end. lib. cap. 12. ubi Iniis proponitur quaestio: Διά τι μή ζαί τό μν-ΰμα υιός τού υιού: Quare Spirilus non esl Filius Filii? Ilespondet autem Basilius: ότι ού διά τό μή είναι έχ Ηεού δί ύιού άλλ’ ϊνα χτοιά-τ μή νο^ισύή πλήθος άπει­ ρον. el quae scqnunlur:hocesi:Aon ideo non dicil Filium Filii, quia non sil ex Deeper Filium.sed ne suspicemur. Trinitatem multiplicari in infini­ tum. Nam si Spirilus diceretur Filius Filii, conse­ quens videretur,ul etiam ipse haberet alium lilium, cl sic deinceps. Sunl aulem hic aliqua observanda,ac primum ipsum titulum quaestionis esse argumentum pro no- LIBE» SECUNDIS slra veritate: nam si Spirilus esset a solo Paire, ceric non quaereretur, cur non dictflur Filius Fi­ lii: situi nemo quaerit, cur frater non dicatur Il­ lius frutris, cum res tam sil perspicua, ul ne suspic o quidem ulla inde nasci possit. Cum ergo seno quaesitum sil,cur Spirilus noti dicatur Filius Filii; signum esl, in confesso apud omnes fuisse, Spiiilum a Filio procedere. Nola secundo, istam quaestionem magnum ncgOlium fecisse lam Basilio, quam Alhanusio in epislolis citatis ad Serapionem: ulerque cnim vide­ tur magnas angustias pali , el hoc ipsum esl in­ gens nrgumeiilum pro nostra veritate. Nam potuis­ sent uno verbo dicere: non dicilur Filius, quia non csl ab illo, el lamen hoc nunquam dixerunt, sed dicunt, hoc esso mysterium inscrutabile, cl satis nobis esse debere, in his rebus scire quia esl, el non quaerere debere, cur et quomodo etc. Nola tertio, responsionem Basilii non quia non sil a Deo per Filium esse item argumentum pro nobis. Nam si illud /'er non significaret caussam, sed poneretur loco cum, ul Graeci volunt, Basilus nihil dixisset.Si enim Spirilus essel a beo per Fi­ lium. idest, cum Filio: nemo poluissel suspicari, illum esse Filium Filii, sed potius suspicari debu­ isset, esse fratrem Filii. Nola ultimo, responsionem Basilii hunc sensum habere, el Spiritus a Filio , lamen per alium mo­ dum productionis, quam per generationem; ideo non dicitur Filius etc. Sextus lotus esl in lib. de Splr. s. cap. 17. ubi sic loquitur Basilius: ώς.το^υν r/ει πρός πα τέρα ούτω πρός :-'λί ~λ πνεύμα: hoc est: Sicut se habel Filius ad Putrem, sic ad Filium se habet Spirilus. Haec ille. Quae aulem est habitudo inicr Putrem el Filium , nisi producentis ad productum? Idem enim sunl Paler cl Filius, eo cxceplo, quod Filius csl a Paire, non Paler a Filio; igiiur cl inicr Spiritum sanctum ea sola distinctio esl. quod Spi­ rilus saucius a Filioesl.non Filius a Spiritu sancto. Quarius sil Gregorius Nysscnus, quia Iria testi­ monia nobis praebebit. Unum citat Gcnnadius in defens. Cone. Florent, cap.l. cx homil. 'i. in Oral. Dominic. Spirilus saucius cl ex Paire dicilur, cl ex Filio praeterea esse ostenditur etc. Hunc ta­ men locum dicil Gcnnadius cx plerisquc codicibus a Graecis esse sublatum, cl verc non reperitur in exemplaribus, quae nunc exstant. Alterum testimonium adducit Bessarion in sua Oral. cap. 6. ex lib. I. Greg, in Eunom. qui libri nondum Latini exstant: Spirilus, inquit, Patri con­ junctus est,secundum quod ulerque increalus est. Rursum ab eo distinguitur, co quod ipse non est Potier: Filio vero, el secundum quod ulerque in­ crealus est. et secundum quod ulerque cx primo principio suam substantiam habet, conjunctus; distinguitur sua proprietate, quae est, quod nec unigenitus ex Patre productus esl , el quod per ipsum Filium sil mani,estulus.Haec ille. Ubi nola primo, illud Per non posse accipi pro Cum , quia Spirilus quatenus cum Filio a Patre procedit non distinguitur a Filio, sed conjungitur cum eo , hic autem dc distinctione agitur. Nola secundo , illud Manifestatus non posse accipi pro sola clïu- 227 sionc donorum lempoi alium: nam hic agitur de ip­ sa distinctione personarum: personae autem distin­ ctae erant suis proprietatibus ante omnem missio­ nem externam Spirilus sancti. Tertium testimonium habetur in lib. ad Ablah., quod non oporteat 1res Deos dicere, circa flo.lib., ubi eum docuisset Gregorius, unam esse naturam simplicissimum Hei. subjungit, non ideo confundi personas, sed distingui ριτ hoc, quod una csl ab alii : Eam, inquit.quae circa caussam ct caussalum consideratur di/ferentian, non negamus , per quod solum discerni alterum ab allero deprehen­ dimus, nimirum.eo quod credimus aliud quidem caussam esse, aliud vero ex caussa, ct ejus quod ex caussa est. Rursus aliam differentiam consi­ deramus: nam aliud quidem continenter el sine medio exprimo csl;uliud vero per id quod im­ mediate 1t cx continenti esl. Nola primo, ex illis prinus verbis Per quod so­ lum colligi evidenter. Filium esse caussam seu principium Spirilus sancti.Nam Gregoriusdicil,so­ lum disi eini tres personas per hoc. quod una est caussa alterius. Hinc enim sequitur; si Filius non est caussa Spirilus sancti. Filium cl Spiiilum san­ ctum uon distingui. Nec enim dicturi sunl Graeci, Spiritum sanctum esse caussam Filihal neque di­ cturi sunl. Spiritum a Filio non distingui, ne Dualitiilcm pru Trinitate colant: coguntur igiiur faleri si Gregorio Udem habent, Filium essa caussam Spi­ rilus sancti. Nola secundo, in illis verbis Aliud caussam, aliud cx caussa, el ejus quod ex caussa esl notari 1res proprietates trium personarum. Nam Palcrcaussa esl, Fdius ex caussa. Spirilus sanctus ex eo quod est ex caussa, idesl, cx Filio. Νο'.ι tertio, in illis verbis Rursus in aliam diffe­ rentiam. non proponi aliam differentiam specie di­ versam a superiore, tunc enim pugnaret sccum Gre­ gorius, qui dixerat, hoc solo distingui personas , quod una csl caussa alterius; sed differentiam aliain vocat illam eadem alio modo propositam: est aulem haec quod Filius esl immediate a solo Paire, Spirilus aulem immediate a Patre, immediate a Fi­ lio: quod lamen sano modoinlclligcndum esl. Nam Spirilus esl a Paire mediale el immediate, media­ te quatenus Pater non solum per Filium.sed cliam perseipsum Spiritus producit. In hoc ergo diffe­ rentia consistit, quod Filius nullo modo csl a Paire mediale, sed solum immediate; ul Spirilus aliquo modo a Patre est mediale. Quinius csl sanctus Gregorius N.uianzcmis, qui Oral. 5. de Thcol.. que esl de Spiritu sancio , ita loquitur: τ{ oSv έςΐ φησ(ν, c λείπει τώ πνεύματι πρός τό είδε υιόν εί γάρ «ή λείπόν τι ήν υιός αν ήν ού λείπειν φα«εν δέ ·)άρ έλλειπής θεός, τό δέ τής «χφανσεως ΐν' ούτως επω, ή τής πρός άλληλα ογε’τεως όιάψορον, αύτών καί τήν χλήαιν πεποίηχεν. Quibus verbis quaerit,quid desit Spiritui sancto,quare non sil Filius. Respondet:Presse nihil, ditimus:neque cnim Deo quidquam deesl: verum manifestatio­ nis. ut ita dicam muluaeque eorum relationis differentia, diversa quoque ipsis nomina pro­ creavit etc. Quo loco Gregorius reddit istam caus­ sam, cur Spirilus non dicatur Filius, quia habent 2’S DE CninSTO diversas, immo oppositas ac mutuas relationes: at certe non possunt esse mutuae relationes inter Filium et Spiritum s inclum. nisi quia unus spirat, alter spiratur: m c enim Filius qua Filius est rela­ tivum nl Spiritum sanctum.sed Filius qua spirator refertur ad Spiritum sanctum. Nec polesl respon­ deri. distingui Filium el Spiritum sanctum per di­ versas relationes respectu Patris, non respectu ipsoruni ad invie,cnr.nam dare dixit Gregorius,Spi­ ritum non esse Filium, hoc csl. distinctum esse a Filio, propter habitudinem quam habent inter sc, hoc csl, propter mutuam relationem. Praeterea paulo infra scribil: eodem modo Filio nihil dresse cur non sil Paler, et lamen non esse Palrem,quia nimirum habent oppositas relationes. El paulo infra ponit cxmplum \dae, Evae ct Selh quorum Viam a nullo est homine, Eva a solo viro, .'' III ab utroque,c \'βάα τί τχ-.ί \·>: ζλάίρα Ηεσΰ.τι ii ή Ενα; "<ό;μα τού “/άσματίς. τί <5$ i àuÇoτίρων Quid, inquil. erat Adam'//igmen­ tum Dei. Quid Eia ? segmentum figmenti. Quid Selh?germen ex utroque.Cavo ergo histiibus ho­ minibus 1res divinas personas Gregorius comparamveril, quis non videt ex scnlenlia Gregorii. Fi­ lium esse a Patre Spiritum vero a Patre ct Filio? Sextus Cyrillus Hierosolymitanus calccli.7. ante med : Inus tantum. inquil, est. algue idem Spi­ ritus Sanctus veniens el subsistens, qui ubique Patri el Filio adest, non qui ab ore el labiis Pa­ tris et Filii loquendo formetur, vel efflelur.aul in airem diffundatur, sed substantialis. loquens ipse <■! operans etc. I bi non diceret Cyrillus . cum non formari corporali modo ab ore Patris et Filii, ni.-i crederet eum spirari aliquo modo a Patre el Filio: salis enim cral dicere, non formari ab oro Palris. Vull ergo Cyrillus, Spiritum sanctum esse Spiritum Palris el Filii, el ab utroque procedere , sed modo spirituali cl ineffabili. Septimus Joannes Chrysoslomus torn.’», hom. I. de Symb. Iste, inquil, est Spiritus de Patre cl Fi­ lio procedens, qui dividit propria dona singulis prout i ait. El homil. 2. Isium, inquil, Spiritum sanctum dicimus Patri ei Filio coaequalem,et pro­ cedentem de Patre el Filio. Et homil. 7U. in Jo. E’ cc inquit, quod non Pater solus, sed cliam Fi­ lius Spiritum mittit Ac ne dicant Graeci, Chrysoslomum loqui dc It mporali missione donorum Spi­ ritus sapeti: idem Clirysosl. hom. 77. explicans , cur dicatur m Ili Sp ritus a Filio.Praeterea: inquit, et personarum differentiam ostendit cum duas ponit clc. Ergo si mi"io exprimitur ad significan­ da u distinctionem pt rsonarum, vere persona ipsa mittitur, non sola dona: el cum distinctio persona­ rum sil aeterna, hacc missio aeternam emanatio­ ni hi includat necesse est. Denique Gennadius in sua spot, pro Latin, cap. I. § i. adducit alium lo­ rum Chrysoslomi cx hom. de Incarnationem hacc wr|.»: Vi-iiiI (JinsfhS ad nos, dedit nobis discen4i ) tp.su Spiritum, cl corpus nostrum su­ scepti. Octavus Epiphanius haeres. <»*·>. quae est Arianorum pag 21Ί Sed neque sanctus Spiritus aliis tpirdJats adaequatur, quoniam unus est Spiri­ tu' Dei, Spiritus cj Paire procedens, ct filio ac­ cipiens, hi vero volunt hunc creaturam creatu­ rae esse etc. Quo loco illini /<;.r Filio accipiens ni­ hil significare potest,nisi ex Filio procedens per ae­ ternam emanationem. Num opponit Epiphanius islud Accipere cx Filio creationi: docet enim, Spi­ ritum non esse creatum a Filio, ut haeretici dice­ haul, sed accepisse subsistentiam suam a Filio alio modo, quam per creationem. I nde paulo infra ite­ rum ail: El quandoquidem non alienus esi Fi­ lius a Patre, sed cx ipso genitus.etiam non alie­ nus csl Spiritus sanctus. Verum Filius quidem 'unigenitus, genitus sine principio, sin·· tempore, sanctus autem Spiritus neque genitus est, neque creatus, sed cx Patre procedens, et de Filio ac­ cipiens. Et pag. 223. Omnia a Deo sunl creata, solus vero Filius Dei genitus csl. el solus Spiri­ tus sanctus cx Patre processit, et ex Filio acce­ pit: reliqua vero omnia sunt creata, el neque progressa ex Patre praecesserunt, neque cx Fi­ lio acceperunt. Pag. 229. Quo ostendat, inquit, fontem ex fonte, ex Paire cl Unigenito Spiritum sanctum. Item in Anebor.pag. 332. Spiritus Dei,et Spiri­ tus Palris , el Spiritus Filii non juxta aliquam compositionem, quemadmodum in nobis anima el I'orpus.sed in medi > Patris ct Filii ex Paire,el Filius lerlius nomenclatura. Pag. 3i9. Si cero chrislus ex Patre creditur Deus ex Deo. ct Spi­ ritus cx Christo, aut ab ulrisque. Pag. 350. Vita, inquit, ex vita est Filius. Spiritus autem sanctus ab ulrisque. Pag. 351. Filium, inquil. vocjil eum qui csl ex ipso. Spiritum vero sanctum ab ulris­ que. El infra.· ludi, o bone, quod Pater veri Fi­ lii est Paler lotus lux. el Filius veri. Patris lux de luce, non sicut facturae aul creaturae nomi­ ne solum: el Spiritus sanctus Spiritus veritatis est, lux tertia a Paire el Filio. Et infra: Spiritus sanctus ex Paire el cx Filio solus esi lux veri­ tatis. Nonus Dydimus Alexandrinus lib. 2. de Spin sancto nil. med.: Xon loquitur, inquil. a semclipso, hoc est. non sine meo el Patris arbitrio, quin inseparabilis a mea. cl Patris csl voluntate, quiu non cx se est. sed ex Paireel me csl. Hoc enim ipsum qu >d subsistit, el loquilur, a Patre el me illi est. El infra, Spiritus, inquit, sanctus. qui est Spiritus veritatis . Spiritusque sapientiae, non polesl Filio loquente audire quae nescii. cum hoc ipsum sil quod profertur a Filio, idesl, pro­ cedens a veritate, consolator manans de conso­ latore. El pag. seq. Seque, inquil. alia substan­ tia est Spiritus sancti, praeter id quod datur ei a Filio. Decimus Cyrillus nlexnndrinus lib. 11. in Jo. c. I. Verum, inquit, quoniam consubstantialis Filio est. proccditque per cum. omnem ejus habens viriulcm: ideo ait. quia dc meo accipiet. Et infra. .Yam cum per Filium naturaliter procedat, ut proprius ejus cum omnibus quae absolute habel, accipere dicil quae ipsius sunt. Nola, Spiritum procedere per Filium cum omni­ bus quae absolute habet. Quid enim id aliud signi­ ficat, quam Essentiam divinam, cl omnes absolu­ tas perfectiones Spiritui sancio per processionem LIBER SECUNDUS 229 a Filio communicari? Et cap. 25. E.r ipsa. inquit, geniti, el geniti, el per Filium Patri conjunctus. substantia Dei Patris prodiens, profusus aulcm Habemus igihir quindecim testes latinos, el quin­ ad Sanctos per consubstantiale Verbum. a quo decim graccos. qui ante dissidium nostrum exor­ est secundum emissionem ad esse atque subsiste­ tum apertissime docuerunt. Spiritum sanctum a re. Poluiine clarius sanclo> Cyrillus dicere, Spiri­ Paire cl Filio produci, ac. spirari , nl jam intolera­ tum sanctum a Filio procedere? I<1 enim inlclligi- bilis plane Graecorum obstinatio videri debeat. * nius nos per processionem a Filio, habere esse el subsistere Spiritum sanctum a l ilio, quod disertis verbis Cyrillus allirmat. liem lib. 12. in Jo. cap. 56. CAPUT XXVI. Ex Patre, inquil. per l'ilium procedit. Item lib. 13. thesaur. cap. 2. El ideo, inquit, Spiritum san­ El ratione idem confirmatur. ctum Dominum similiter appellat, .sicut e.r ipso Filio, et in ipso naturaliter exislentcm. El infra. Nide rationes mullas opud s. Thomam lib. 4. Sic Filium Dei cx ipso et in ipso Patre natura- coni. Genl. cap. 24: el q. ID de pol. art. 4. Ratio liter esse intclligimus. E.r, Filio autem naturali­ praecipua s. Thunine esi haec. Si Spiritus sanctus ter, ac essentialiter Spiritum sanctum sicut e.r. non procederet a Filio, non distingueretur ab illo: Patre provenire credimus. Item lib. de reel. Fid. hoc aulcm csl conlra Fidem, quia tunc essel D.iaad Theodos, oil. med. El lib. .*». 6. el 7. de Trin. lilns. non Trinitas; igitur procedit a Filio Spiritus similia habel. Denique in cap. 2. Jodis (ut citat sanctus. Bessario in sua Orat. cap. 7.) Proprius, inquil. iPropositio argumenti ila probator. Omnis distin­ psius. et in ipso,et ex ipso Spiritus est. quemad­ ctio in Deo nascitur ex relationibus originis: alsi modum sane de ipso Deo el Patre intelliqilur. Spiritus non procederet a Filio, non esset inter cos XI. Simeon Melaphraslcs. cujus m Concilio Flo­ relatio originis: ergo si Spiritus non procederet a rentino honorifica mentio Iit, in vita s. Dionysii Filio, non dislinguerelur a Filio. Hujus argumenti Areopagitae: Ascendit. inquit, meus Chrislus in probatur iterum propositio. Nam iu Deo nihil est coelum, et ad paternam sedem revertitur, et Spi­ nisi essentia et relatio, sive absolutum et relativum: ritum, qui e.r ipso procedit, mittit discipulis. sed essenlia ct omnia absoluta sunl communia: er­ XII. Auustiisius, cujus Iit mentio cum magno ho­ go sola relatio distinctui. I nde in Concilio Toleta­ nore in M. Synodo, in I. lib. de red. dogmat. sic no XI. cap. I. dicilur. in solis relationibus nume­ loquitur: Spiritus sanctus appellatus csl Spiritus rum cerni: proinde omnem distinctionem ex rela­ oris Dei: os enim Patris est Filius. Haec. ille. I bi tionibus ortum ducere: ubi enim non esi distinctio, salis aperto indicat, Spiritum sanctum sic a Filio nec numerus esse potest. Praeterea , si non es­ procedere, qui os Dei dicilur, siciil Spiritus oiis sent communia tribus personis omnia absolut:’, nostri a nostro ore spiratur. Idem infra: Et doceat, non essonl ties personae una res. ul docel Conci­ inquil. ‘tinam esse essentiam tam ejus qui acci­ lium Lateranense cap. 2. Hem non possemus de­ pit, quam illius a quo accipit, ipsiiçs ettamnum fendere Dei simplicitatem, nec possemus ostende­ a (pio procedit. Haec ille. I hi per eum qui accipit re. nullam perfectionem esse iu una persona, quae essentiam inlelligit Spiritum, per eum a quo acci­ non sil in alia: quare dubitari non debet, quin sola pit Filium, per cum a quo procedit Palrem. Quod retalio distinguai Trinitatem. si Spiritus a Filio essentiam accipit, quid aliud re­ Rursum. Non quaelibet relatio sufficit ad distin­ quirimus? Nec enim dc voce Procedit quaestio esso ctionem faciendam: num relationes non oppositae debet, cum de re ipsa constet. I nde ibidem subjun­ non d stinguunt, ul palet, quia in uno Paire sunt git: Aeque, enim exeo prodiit, quod alienae sit duae relationes , paternitas cl spiratio activa, ct essentiae, aut quidvis accepit e.r non sibi con­ tamen non distinguunt duas personas; ergo debent substantialibus. Et infra: Dursum. inquil, ipse. esse relationes oppositae ul distinguant. Spiritus et ab ipso procedit et mittitur, non a Rursum. Non quaelibet oppositae distinguunt, Patre solo, sed et a Filio. El infra: Equidem Do­ sed reales esse debent: nam relatio identitatis dicit minus declarans Spiritum sanctum a se emerge­ oppositionem, sed non distinguit, qui i non dicit re, insufflans in discipulos dicebat. Accipite Spi­ opposilionom realem. Rursum relationes oppositae, ritum sanctum. et renies, vel fundantur super quantitate ul aequali­ XIII. Tharasius in cpisl nd palriar.Oiienlis, qilao tas, vel super qualitate ut similitudo, vel superahabetur MI. Synodo ad. 3. Credimus, inquil. in clione ul paternitas, el liliatio:scd iu Deo non sunt Spiritum sanctum, qui cx Patre per Filium pro­ relationes reales fundatae in quaiililule, nui quali­ cedit. tate: ergo solum remanent relationes fundatae in XIV. Maximus vir doctissimus et sanctus in cap. actione, quae dicuntur relationes originis, quae di­ 4. Zach. Spiritus sanctus, inquil. quemadmodum stinguere possunl personas. secundum essentiam Dei et Palris est, ita et Fi­ Probatur assumptio. Num in Deo est quidem ae­ lii secundum essentiam csl. tanquam cx Patre qualitas ct similitudo, sed quia fundamentum ho­ essentialiter, per Filium ineffabililer natum pro­ rum omnium est sola essenlia. quae csl una nume­ cedens. Citat hunc locum Bessario cap. 6. ro; ideo istae relationes rationis sunl. non reales: XV. Est Joannes Damascenus lib. I. de Fid. cap. nun enim possunt esse renies relationes, ubi non If1. Imago, inquit. Palris est Filius, et Filii '/ i- sunl fundamenta pr< xnna distinctu rcabler. El li­ ritus sanctus: at certo imago ab exemplari habel ci l aequalitas et similitudo in Deo essent relatio, esse. El infra: Deus Spiritus sanctus medius in- nes real· s, ul v ull Scotus, lamen adhuc non posset Bi.lluih vi. Vol. I. 30 230 DE ClllthTO Quoniam igilur paternitas est coiisl.luliva per­ inde sumi dislinctio personarum. Nam Scolus pulat, ad hoc ut sint relationes reales, non requiri sonae spirantis. necessario distinguitur u spiratio­ dislinclu fundamenta, sed stifllcere distincta subje­ ne passiva, quae est constitutiva personae spira­ cta relationum: cl quoniam Paler el Filius sunl ex­ tae, alioqui Spirilus sanclus a sc ipso procedere). trema realia: ideo putat eorum aequalitatem el si­ Naui a Patre prucedil, el ipse esset Pater , si non distingueretur paternitas el spiratio passiva. Idem militudinem esse relationes reales. Itaque secundum hanc sententiam non sunl di­ dico de lilialione, quite distinguitur a spiratione stinctae personae, quia aequales aul similes sunl passiva , quia filiatio constituit personam Filii, cl rcali relatione aequalitatis vel similitudinis: sed e proinde spirntoris. si a Filio procedit Spirilus san­ « onlrario, ideo reali relatione sunl aequales aul si­ citis : spiratio aulem passiva constituit personam miles, quia distinctae personae sunt. Solae ergo spirali: opponuntur autem spiratur el spiratus. Ita­ relationes originis distinguuntur: el inde sequitur, que aliqua distinguitur in Deo.quae non opponun­ ul jam probatum est, aut Spiritum sanclum origi­ tur relative; sad ratio distinctionis semper est ali­ nem ducere a Filio, el ad eum referri relatione ori­ qua oppositio relativa, quae si tollatur, nulla rema­ ginis, quod est ab ipso procedere: nui certe ab eo nd distinctio. Dices: si Spiritus non procederet a Patre, sed a non distingui, quod ne Graeci quidem unquam do­ solo Filio, nulla esset oppositio relativa inter Pa­ cuerunt. Sed contra hanc rationem est objectio molestis­ trem el Spirilum: el lamen ab co distingueretur: sima: nam non videtur verum, solus relationes op­ naui alioqui Spirilus esset Paler, cl sic produce­ ret suum auctorem, id csl. Filium. Respondeo: positas distingui in Deo realitcr. Nam paternitas,cl spiratio passiva distinguunturrealiter;el lamen non non posse ullo modo tolli a Patre spirationem activam, nisi tollatur cliam a Filio: naui si Fil tis opponuntur: similiter filiatio el spiratio passiva. Respondent aliqui: paternitatem distingui a spi­ spirat Spirilum sanclum , co ipso cliam Paler ratione passiva, quia idcniiiicalur cum spiratione spirat, saltem mediate, cl sic mediale opponi­ activa, quae passivae opponitur. Al contra. Nam tur Spiritui sancio: at si tollatur u Filio spiratio tunc spiratio activa non posscl esse in Filio , quia activa , non necessario tolletur a Patre, sed lunc idcniiiicalur cum paternitate, quae opponitur filia­ non distingueretur Filius a Spirilu sancio. Quod tioni, cl similiter cssenlia non posscl cssc in Filio si lingamus lolii ab utroque, tolletur cliam ipsa aul Spiritu sancio, quia idcniiiicalur cum palcrni- processio Spiritus sancli, atque adeo ipse Spi­ I ile , quae distinguitur rcaliler a filiationeel spira­ ritus sanclus. Alia csl objectio adversus eamdem nostram ra­ tione passiva. Respondent alii: paternitatem et spirationem pas­ tionem. Generari cl spirari sunl duo modi produ­ sivam distingui, quia sunt in distinctis suppositis. ctionis plane iucompossibilcs. cl in cis funduntur Al neque hoc satisfacit ; nam cliam spiratio activa relationis incompossibiles . etiamsi nullo modo est in distinctis suppositis , nimirum iu Patre et sint oppositae, ut palet, quia nihil potest bis pro­ Filio; el lamen esi una ct eadem m utroque. El duci, aul duabus modis produci . idem testantur osa cssenlia nonne csl in iribus suppositis re di­ exempla: nam nemo polesl gignere filium per natu­ stinctis: cl lumen est una cl eadem in omnibus? ram. el cunidcm producere cx arlc, el facere ulsit II praeterea ipsa supposito, idest. Paler cl Spirilus idem filius et statua, etiamsi non opponuntur haec sanctus non sunl opposila proprie: ergo non om­ ullo modo. Accedit etiam sancli Ansclmi a icturilas, qui lib.de proces. Spir. sancli cup. I. sic ait: nis distinctio oritur cx oppositione. Respondent alii: paternitatem el spirationem pas- Quoniam nondum constat quod Spiritus sanclus sivam esso opposila viriualiler. quin paternitas fun­ de ilio sil cl procédai; ideo non est Spiritus san­ datur in productione notitiae . spiratio passiva in ctus nec Spirilus sanclus est Filius, quia Filius productione amoris, quae productiones oppositae nascendo habet esse de Patre: Spirilus sanclus sunl, coin includant relationes originis: nam amor vero. non nascendo, sed procedendo. Respondeo: qu .c sunt in creaturis mulla cl divi­ < \ cognitione nascitur. At contra. Nam amor non oritur cx cognitione effectivo : intellectus enim sa, in Deo esse nnuin cl simplex, modo non im­ solum proponit objectum voluntati: non aulem est pediat oppositio. Unde pi a Filio non procederet distinctio reads necessario ponenda inter objectum active Spiritus sanclus. sine dubio generari cl spi­ •l a< luiii.nl patet in Deo,ubi cssenlia csl objectum rari non essent duo modi, sed unus realitcr. qui agnitionis cl amoris, cl non distinguitur a cogni­ tamen distingui possent ratione. Nam sicut in Deo idem sunl intellectus el voluntas, inlclligere ct vel­ tione cl amore. Respondeo igilur: paternitatem non opponi spi­ le. idem cliam esse posset Verbum cl Amor , nisi rationi passivae, ei lamen distingui abea ratione n- unum ab allero vere procederet: el sicut non repu­ ’ctijus oppositae relationis . Esi enim observan­ gnat uni personae,ut sit dicens cl amans,.seu Pater dum, cum duae relationes opponuntur, non solum el spirator : ila uon repugnat uni personae, ul sit i -as distingui, sed cliam propter ipsas distingui Verbum cl Amor, Filius cl Spirilus sanctus. Adde, quod non deesl cliam exemplum in crea­ ipsa supposita relativa. Itaque non solum dislinpiunlnr spiratio activa el passiva, sed etiam distin­ turis : nam gignere cl docere sunl diversissima guuntur spirator cl spiratus: cl quia ista relativa fonnalilcr, el similiter relationes Patris cl Filii -uni personae subsistentes: consequenter distin­ plurimum differunt a relationibus ductoris ct di­ guuntur proprietates ron-lilutivae harum persona­ scipuli : cl lamen unus el idem potest esse paler tum, alioqui una esset alia. cl ductor respectu cjusdetn,qui erit Clius et disci- LIBER SECUNDUS 231 detur Filius, ul ex simili sententia perspicuum est: nam dicilur Mallh. 11. .Verno τιοιίΐ Filium, nisi Paler", el tamen non excluduntur a cognitio­ ne Filii ipse Filius el Spirilus sanctus, qui sunt ejusdem nalurae. Et ibidem addit: Neque Patrem quis novit, nisi l Hias, et cui voluerit Filias re­ velare", nec lamen excluditur Pater el Spirilus a cognitione Patris, etiamsi Filius nihil eis revelet. Eodem igilur modo si diclum esset: nemo produ­ cit Spiritum sanctum nisi Pater, non excluderetur Filius ab ea productione. Quanto igilur minus ex­ cluditur pe/ eam sententiam , Spiritus sanclus a Patre procedit ? Hic enim nulla est exclusio, nulla negatio. Secundum argumentum sumunt Graeci ex eo, quod iu Concilio Ephesino lectum est Symbolum Aeslorianoriim. cl liber Theodoreti conir.i analhemalismos Cyrilli, et in utroque habebatur expres­ se, Spirilum non procedere a Filio, el tamen Pa­ tres Concilii tacuerunt; ergo approbasse videntur. Respondeo primo . retorquendo argumentum. Num in eodem Concilio Ephesino, el postea in 4. cl 5. Synodo lecta est epistola Cyrilli cum analhemalismis ad Neslorium, impia bis habetur, Spi­ rilum a Filio habere suum esse: el lamen Patres non contradixerunt ; ergo approbaverunt. Secun­ do, Theodoretus non solum ait Spiritum non pro­ cedere a Filio, scd etiam non procedere per Fi­ lium, quod lamen Graeci modo asserunt; ergo si Concilium suo silentio approbavit, Spirilum non procedere a Filio, quod videlur contra nos, ap­ probavit cliam non procedere per Filium, quod est contra ipsos. Dico ultimo: Ephcsinuin Concilium etsi noluerit lunc, expresse dispulare de ista quae­ stione, quia propter aliud negotium eonvcncraUtaCAPUT XXVII. men satis operte signillcasse sententiam suam.cum summo consensu probavit lotam Cyrilli doctrinam, Solvuntur argumcnlae Graecorum. el damnavit contrariam Nestoriaiiorum cl Theodo­ Primum argumentum sumunt cx illis verbis Jo. rei i, quod idem fecerunt 4. cl 5. Synodus: immo 15. Cum venerit Paracletus. quem ego mittam etiam 6. el 7., ac breviler omnes Synodi conse­ vobis a Patre Spiritum veritatis, qui a Patre quentes. Tertium argumentum ex Patribus sumunt, ac procedit. Cum enim tam diserte Dominus dixerit, Spirilum sanclum a Patre procedere, el non addi­ primo adducunt Dionysium Areopagitam . qui de derit a Filio: temeritas videtur asserere, Spirilum di\. nom. cap. 2. pag. I.solus, inquil. fons super­ substantialis Deitatis est Paler. Respondeo: id es­ a Patre Filioque procedere. Respondeo cum Augustino lib. 3. coni. Maxim, se verum , quia Paler non habet aliunde divinita­ cap. 14.nominari solum Patrem, non ad excluden­ tem. Unde aliqui comparant Patrem fonti, qui dat dum Filium, scd quia Paler csl principalis auctor cl non accipit. Filium flumini, qui accipit el dat , Spiritum sanclum lacui , qui accipit et non deri­ Spirilus sancli: Filius enim n Patre habet ul spiret. Quod aulem Filius non excludatur, etiamsi non vat alio aquam. Sed quamquam hac ratione dica­ nominetur.probatur primo ex aliis similibus locis. tur solus Paler fons, quia non accipit aliunde: ta­ Nam Mallh. ili. dicitur: Caro et sanguis non reve­ men alia ratione etiam Filium fontem Epiphanius lavit tibi. sed Paler meus qui in coelis est: cl ta­ vocat, haeres. (»9. sed fontem de fonte,sicut Deum men illa revelatio facta fuit ab omnibus personis. dc Deo, quia accipit eamdem essentiam, quam ha­ El dc Spiritu sancto Jo. 15./De vos docebit omnia: bet Pater. Secundo proferunt Rasilium, qui episl. 43. Nul­ cl lamen etiam Pater el Filius nos docent omnia. Secundo, cum dicilur, a Patre procedit , non lam. inquit, secundum propriam notionem com­ potest inlelligi a Patre ul Paler est formalilcr.qtiia munionem habet Filius cum Patre: ergo non con­ tunc Spiritus esset Filius; ergo a Patre ul habet venit cum Patre in spiratione, quae csl quaedam notio. Praeterea , ibidem dicit, proprium notio­ essentiam communem cum Filio; proinde cliam a Filio procedit. nem Spiritus sancli esse, quod per Filium, ct Tertio, ut acute Anselmus lib. de process. Spir. cum Filio cognoscatur, cl ex Patre subsistentiam s. ratiocinatur. Si dictum esset: nemo producit Spi­ habeat. Respondeo ad primum; non loqui Rasilium de rilum sanclum, nisi solus Paler, adhuc non exclu­ pulus ejus. Quando aulem id non videmus, ui in illo exemplo de lilio et statua, id accidit propter nniliiplicXionem cl distinctionem materino, non propter nicompossibililatom relationum. Ratio ergo s. Thomae solidissima est, ct dedu­ cta ex fundamentis Fidei, el praeterea est commu­ nis Patrum doctrina, quod sane Scolus non adver­ tit. Nam Nazianzcnus Orat. 5. dc Tlieol., solum agnoscit distinctionem ob relationes originis. Nyssenus in line libri ad Ablabium solum dicit.distin­ gui in Deo personas per esse caussam el caussatum, quod est idem cum praecedente sententia. Augustinus lib. I. Trin.cap.ull. el lib. 15. cap.14. suium vult distingui personas per lioo, quod una est ad aliam. Boetius lib. 1. de Trin. cap. 12. Sola, inquil, relatio multiplicat Trinitatem. Aqselmus lib. de process. Spir. s. cap. 2. omnia dicit cssc unum,ubi non obviat relationum oppositio.Iticliardus lib. 2. de Trin. dicit , distinctionem persona­ rum nasci ex numero producentium.quia una per­ sona producit, cl non producitur, alia producit, el producitur, tertia producitur, elnon producit. Ex his ad locum ex Anselmo citatum facile est respondere. Anselmus enim in 1. el 2. cap. expo­ nit ea, in quibus nos cum Graecis convenimus , quorum unum est, quod Filius a Spirilu sancio distinguatur, quia unus nascendo. alter proceden­ do accipit esse. Deinde autem ostendit, non posse esse hos duos modos distinctos, nisi Spirilus san­ ctus sil a Filio, quia omnia sunl unum, ubi non obviat relationis oppositio. Supcresl jam. ul argu­ menta Graecorum breviter proponamus, el con­ futemus. 232 DE CHRISTO notione qualibet, sed de notione quae est pro­ prietas, ul palet ex verbis ejus. Vult ergo dicere , l’ilium ratione (Hiationis , quae sola est ejus pro­ pria notio, non convenire cum l'aire , aul Spiritu sancto. Ad secundum dicoilocum esse pro nobis,si bene iiiiclhgalur: nam cum dicil. Spiritum saucium per l’ilium et cmn Filio cognosci,non vult dicere, Spi­ ritum sanctum cognosci ex praedicatione el do­ ctrina Filii: sed cognosci per Filium, cl cum Filio, ut relativum per suum correlalivum. Nam paulo ante dixerat, Spinium sanctum cx Filio pendere, el non posse unum sine alio cogitari,quod est pro primn relativorum.Praclcrea disscril eo loco de di­ stinctione personarum intima et aeterna, non au­ tem debet sumi distinctio aeterna a lemponili no­ stra cognitione: alioqui ante nostram cognitionem non fuissent personae distinctae. Quod si relativa sunl Filias ct Spiritus sanctus, nece, el sit Fi­ lius spirans scu spirator Spiritus sancti, quod Ec­ clesia Catholica dicit. Neque obstat quod Rasilius dicil. Spiritum ex Patre subsistere, id enim tribuit Paln tanquam principali auctori, sicut ipse Domi­ nus dixit: Qui ex Patre procedit. Tertio proferunt Nazianzcmim. qui in Orat, ad episc. qui venerat cx Aegypto: Omnia.inquit.r/irne habe' Pater, habet cliam Filius, excepta caussalitate. Hinc emm sequi videtur, Filium non esse causiam Spiritus sancti.sed solum Patrem.Respon­ deo; loqui s. Gregorium dc cnussulilnlo respecta ip>iu> I dii.quce e.>t proprietas Patris.ac si dixisset: omnia Filius habet quae habet Paler, praeter esse Patrem. Quid, quod ibidem uperte Gregorius insi­ nuat. Spinium esse a Filio? Nam sicul contulerat Filium cmn Paire tanquam productum cum produ<·( n!e; ila postea confert Spiritum cmn Filio: 0mntu.inquit,quoe habet rilius.habet Spiritus san­ ctus. excepta lilialiqne. idest, excepta proprieta­ te ejus personae. a quu ipse producitur. Quarto adducunt Damascenum lib. I. cap. 11. dc Fide: Spiritum. inquit, per Filium esse dicimus cx Filio non dicimus. S. Thomas quaesi. 10. de pit Themlorclum: sed non videtur id verum ("c: siquidem Theudoretus diserte negavit. Spiri­ tum sam lum a l ilio, vel per Filium esse: Dama­ scenus aulem negat esse per Filium. IU spondeo igitur cum Bessaridnc el Gennadio: D am i, enum non m-gasSe Spiritum sanctum pro­ ved» re cx Filio, quod ad rem attinet, cum dixerit. Spinium esse imaginem Filii, et per Filium esse: sed existi nasse, tutius dici per Filium, quatn CX Film. qu.iulum ad modum loquendi, propter hacΓιΊΐιι Mac» dumi ( l Eunon ii. qui ex Filio tanquam pniit.ii a. mimo etiam sola caussa processisse dice­ bant Spinium sanctum. Quemadmodum dicimus ρ»Ί h.i·· »">im NeMoni. Mariam non Chrisliparam. 1 Deipar.nn. non quod non sil Chrislipap, sed ne potetur "dum Clirislipara. el non Deipara. Cael rum sicul piuplcr hacrcsim Macedonii recte diccbdvr. >i’ ritus esse u Patre per l ilium; tto pro­ pter errorem Graecorum rectius dicitur nunc a Pa­ tre et Filio. Quinio adducunt, ut .Magister tcsialur lib. I. d. II., Leonem 111. pontificem romanum, qui ad Fi­ dei cautelam juss i scribi in tabula iirgcnlea Sym­ bolum Conslaiilinopolilanuiii sine additione. I ilio­ que el poni in altari post corpus s.PnuIL Vixit au­ tem isle pontifex circa annum 700. a Christo nato, quo tempore jam additio laeta fuerat; ergo illam abstulit pontifex. Respondeo: Pontificem dedita opera hoc fecisse, ut servaretur memoria Symboli Ci nslanlinopolilani, quale fuerat, el ut inlelligereiil omnes, non damnari illud Symbolum, nec. esse contrarium no­ stro. Habet enim Ecclesia plura Symbola. Apostolicum, Nicaenum. Alhanasii, Conslantinopoliianum sine ulla additione, et illud idem cum additione, quae omnia unum el idem sunl, licet unum sil alio darius el explicatius. Porro omnia illa Symbola Ec­ clesia catholica recipit, et honorat, ct sicul condito Nicaeno Symbolo, non fuit abrogatum Symbnlum Apnslolicum, cl sicut condito Conslnniinopolilano. nim fnil abrogatum Nicaenum: ila quoque condito nostro .Symbolo, non debuit abrogari Constantinopolilnniim. Itaque prudentissimo consilio summus pontifex, ne Graeci putarent. reprobari a nobis Symbolum Conslanlinopolitaiium, jussit illud ho­ norifice in Ecclesia conservari. Sexto adducunt Theophy Inclum in cap. 3. Jo. Sane, inquit, Latini male haec exponentes, et minus recle intelligentes dicunt, quod Spiritus etiam ex Filio procedat. Respondeo: schismatis tempore vixisse Theiqihylach.... idebquc non re­ cipi ejus nucloritalcm: ahoqni nos ellam plurimos alios proferre potuissemus, ul llermirdum, Ruperlum. Ilicliardum. Thomam, Botiaveuluram, cl alios sanctos recentiores. Ultimo nlferunl rationes. Prima ratio est Theophylacli loco citato. Spiritus saucius unus esi; er­ go unum habet principium, non duo, et una spi­ ratione procedit, non duabus. Respondeo: rationem istam, qune praecipua lamcn est Graecorum, nihil valere: nam licet Paler et Filius sini duo spirantes, tamen unica spiratione spirant, el unum principium sunl Spiritus sancti. Nihil · enim multiplicatur in Deo, nisi relalio opposita: spiratio autem quo Pa­ ler spirat, non opponitur spirationi, qua spirat Fi­ lius. El certe Si argumentum concluderet, ediceret etiam Filium non esse creatorem mundi, nam mun­ dus est unus; ergo unum principium habet, et una actione prodmntor: ergo si duae personae non pos­ sunt esse unum principium, nec. una actione crea­ re. non creavit Filius mundum, sed Paler solus. Sicut ergo Pater cl Filius, immo etiam Spiritus sanctus unu n sunt mundi principium, el una actio­ ne creant, quia unam essentiam habent: ila quoque Paler el Filius unum -mnl prine pium Spiritus san­ cti. et una spiratione spit ani, quia unam habent putentium spirativam. Secund i ratio. Paler csl suffit i ns principium Spiritus sancti; ergo non rcqtiiril auxilium Filii. Respondeo: Palrcm cliam esse sufficiens princi­ pium creationis: el tamen hoc non obstante omnes personae creant, quia habent cimidem pt lenti:.m LIBER SECINDLS ’ 2Λ3 el essentiam: non enim Filius cum Patro spirat, procéderai a Filio: nec eral opus quaerere, an a quia Paler egeat auxilio, sed quia eaindcm vim spi- Filio procedere!, necne: non emm tenemur omnia ratiram habent Paler cl Filius. Adde, quod Spiri­ scire, sed tamen tenemur nunquam positive asse­ tus sanctus procedit necessario a duobus, quia rere errores. Itaque postquam mola csl quaesito, ulioqui non esset tertia persona, sed coincidetet cl multi coeperunt errare, m-cesse iuil remedium cum secunda, ul ostensum est. Itaque mundus pro­ adhibere, el hoc ipsiim etiam d> linivit Concilium ducitur necessario a tribus, necessitate producen­ I lorcntinum in bare verba: Delinimus, explica· tis, non necessitate producti: al Spiritus sanctus lioncmverborum illorum Fdioque veritatis decla­ producitur a duobus necessario, necessitate pro­ randae gratia, el imminente tunc necessitate, li­ cite et rationabiliter Symbolo fuisse appositam. ducentium. el necessitate producti. Vçniamus nunc ad atteram pariem, ac demon­ Tertia -ratio. Si a Filio procedit Spiritus; ergo Patri similior est Filius, quam Spiritus sanctus: stremus. hanc explicationem a Latinis sine Grae­ nam Filius spirat cum Patre spirante, cl Spiritus corum consensu fieri potuisse. Primo, Papa Roma­ mm general cum Patre generante. Respondeo: st nus est Pastor el Doctor lotius Ecclesiae, ul in iSpiritus a solo Paire procedit, fore similiorem Fi­ pso Cone.Flor.Graeci confessi sont, el palet ex il­ lium Spiritui, quam Patri: nam Filius procedet cmn lo Jo. ull. Pasce oves; ergo potcsl ipse, etiam sine Spiritu, el non producet Patre: sed neutrum horum Concilio, definire res fidet: nam quia paslor ct argumentorum concludit: nam similitudo attendi­ doctor universalis esi, non potest errare cum do­ ccl cx cathedra; alloqui lota Ecclesia errarel. quae tur ex parle essentiae, non ex parle relationum. illum sequi tenetur: definire autem res Fidei ad il­ lum pertinet, ipd non potest errare. CAPUT XXVIII. Secundo, etiamsi papa non esset paslor totius Ecclesiae, m-c posset definire controversias Fidei Demonstratur recto, factam additionem sine Concilio: tamen' non proplerca requireretur illam, Filioque. Concilium Graecorum cl Latinorum, sed sufficeret Sjjpcrcsl ostendere. Latinos potuisse cl debuis­ Concilium aliquot episcoporum ab ipso romano se expliparc Symbolum addendo illam particulam pontifice convocatum. Est enim ipse (ul minimum) Filiaque’, tic primum «simulam, debuisse Symbo­ primae sedis episcopus, cl sine ipso Concilia non lum explicare; deinde id putuisse facere Latinus habent robur, cl cum ipso habent, ul fuse docet Gelasius in tom. dc vine. analhem. Nam firmitas sine Graecis. Quod ergo debuerit explicari Symbolum, proba- Conciliorum non oritur ex multitudine et diversi­ lur. .Nam necessarium est ad salutem, non credere tate episcoporum, sc i cx connexione cmn sedo Spirilnni sanctum a solo Patre procedere: ergo orta Petri, cui dictum est: Rogavi pro te. ul non defi­ lincrcsi, qmie docebat Spiritum a solo Patre pro­ ciat Fides tua. Lucae 22. id quod etiam exempla cedere. debuit adhiberi remedium per explicatio- testantur. Nam Concilium Ariminense habuil COO. episcopos . parlim Graecos, parlim Latinos: el ta­ nem. quia debent tolli occasiones erraudi. Probatur antecedens. Nam Athanasius in Sym­ men quia romanus episcopus dissensit, semper est bolo. ubi posuerat a Patre et Filio etc. dicit: linee habitum erroneum ab omnibus, lain Graecis, quam csl fides Catholica, quam nisi quisque integram, Latinis. Conlra. Concilium 11. 150. episcoporum inviolatamque servaverit, in aeternum peribit. graccorum. el in quo nullus fuit Lilinorum, quia a El in cpisl. ad Serapion, apud d. Thomam Opusc. pontifice Damaso confirmatum fuit, a quo Ariminen­ cont. error. Grace. Junta quod, inquit, mandat se fuerai reprobatum, semper habitum est in ho­ Apostolus. haereticum hominem post unam aut nore. Videmus igitur a sede Pelri Conciliorum fir­ alleram correptionem devita, etiam si quos vi­ mitatem esse. Tertio, etiamsi papa non esset caput lotius Ec­ deas eum Delia volantes per aera, cl cum Petro cl lfoy.se. sicco pede calcantes maria, nisi Spiri­ clesiae, nec primae sedis episcopus, sed unus pa­ tum sanctum profiteantur Deum, essentialiter ex triarcha nihilo major caeleris, adime Graeci non DeO Filio e.ristenlem. sicul et Filium naturaliter possent conqueri propter islam additionem. Nam Deum genitum, aeternaliter ex Deu'Patre exi- vel quaestio esi de Fide, vel de ritu, idest, veluostenlem. ul nos profitemur, eos non recipias. Vi­ lunl Graeci hanc additionem, quia est falsa cl con­ de similia loca Cyrilli'el Epiphanii apud b. Tho- tra Fidem, vel quia liccl sil vera, tamen non placet illis in Symbolo. inain in Opusc. coni. Graec. Si esi quaestio dc ritu: certe sicul mulli alii sunt Praclcrea probatur cx decreto Concilii Florenti­ ni. ubi sic habetur. Delinimus, ul haee. Fidei ve­ ritus diversi Graecorum el Latinorum, el non pro­ ritas ab omnibus Christianis credatur, ac susci­ plerca fieri dcbel schisma: ila etiam iste ulus tole­ pimur, quia Spiiilussanctus a Patre-et Filio ae­ rari polerut sine schismate. Praeterea potest unus ternaliter est. Denique ratione. Nam credere Spi­ episcopus in sua Ecclesia aliquem ritum inslituero ritum non esse a Filio, est. ut demonstravimus, sine consensu aliorum; quanto magis lota natio La­ error conlra Scriptui as: ergo necessario vitamin*. tinorum s nnil? Si autem qua ‘slio esi dc Fide: non possunt qui­ Esi tamen hoc loco animadvertendum, mm semper necessarium fu sse, non credere non esse a Filio dem Concilia provincialia vel natiomilia aliquid ila Spiritum saucium: nam antequam oriretur cl defi­ definire, ul slalim debeat ab omnibus recipi: la­ niretur quaestiu, salis erat credere, Spiritum a Pa­ mcn possunt definire, el alii non debent conqueri, tre proccdeic, in quo includeb dur etiam, quid sed prubare, si viderint rem esso bene definitam: I bi: cnnisTO 231 sin minus, convocare majus Concilium. Wain ila fa­ ctum videmus saepissime in Ecclesia. llaeresim Pauli Samosaleni damnavit Concilium Antiochenum paucorum episcoporum, nec alii mul­ to plures in loto mundo conquesti sunl. sed ratum habuerunt, ut palet ex hist. Euscb. lib. 7. cap. ult. Ilacrc-iui Macedonii damnavit Concilium Constanlinopolilanmn, in quo nullus fuit Latinorum, nec Latmi conquesti sunt, sed probaverunt, llaeresim Pelagii damnaverunt Concilia provincialia. MilcviInnum cl Carihaginense. nec ullus proplcrca fecit schisma, quia non fuisset vocatus, llaeresim NeSlorii damnavit Concilium Ephesinum, antequam adessent Latini, quos pontifex Coelestinus mitte­ bat: non tamen Latini conquesti sunt, sed volue­ runt cognoscere rem gestam, el cognitam appro­ baverunt. Ei hujusmodi sunl infinita exemplo.Grae­ ci ergo non possunt conqueri,quod sine ipsis quae­ stio definita est, praesertim cum post illam delinitionem sint vocali ad Concilia generalia, non se­ mel. neque bis, sed saepius, et rursum quaestio proposita el discussa sil ipsis praesentibus. Si potas: licet non fuerint necessario Graeci ini­ tio vorandi, tamen cum vocari potuerint, quare initio non sunt vocati? Kcspondeo primo: non esso certum: non fuisse vocatos, ul dicilur in Concilio Florentino: ul enim ignoramus, in quo Concilio fuerit facta additio, ila ignoramus, an interfuerint Graeci, necne. Sed si vorati non sunl. caussa fuit. Pruno, quia non erat nccessc, cum quaestio esset facilis. Nam ul Augustinus respondit Pelagianis pe­ tentibus generale Concilium lib. A. ad Botiifac. cap. 12. non omnis haoresis esi talis, ul prnpier eam debeant vexari omnes provinciae. El profecto latis esi haec de Spiritu sancio. El si facta sunt Concilia generalia, facta sunl ul satisfieret Graecis, mm quod rei difficultas haec exigeret. Secundo, quia necessitas urgebat, el requirebat celeritatem propler contentiones in Gallia el Hispania nains: nec potcranl tam cito ex remotis regionibus epi­ scopi advocari. Tertio, quia inutile erat: nam eo tempore milii fere erant in Graecia homines dodi. Has 1res caussas reddit Bona ventura l.dist. Ii. quaesi. I. CAPIT XXIX. Solvuntur objectiones Graecorum. Sed necesse csl objectiones ipsorum diluere; prima csl hujusmodi. Synodus III. generalis pro­ hibuit omnem mutationem circa Symbolum: haec enim habentur ad Unem Concilii: Decrevit sancta Synodus alteram Fidem nemini licere proferre. aut scribere. aul e.rponere, praeter eam. quae definita fuit a sanctis Patribus apud Nicaenam uroein in Spiritu sancto congregatis. Eos autem, qui luerint ausi aliam Fidem componere, sive porrigere. aut proferre his. qui volun· ad verita­ tis co;/nitioii“m converti ex gentibus, vel ex Ju­ daeis. rcl etiam ex qualibet liaercsi: istos. si qtfidem episcopi fuerint, aul clerici alienos, episco­ pos quidem ab episcopatu, clericos a clericatu: »i vero laid fuerint, anathematizatos. Ib spondent nostn: hoc decreto non prohiberi explicationem Symboli, et mutationem quoad ver­ ba. sed prohiberi corruptionem per additionem, aut detractionem contrarium sensum reddentem, id quod probant mullis modis. Primo, sic intolligiinlnr etiam verba Pauli Galat. I. ubi anathemati­ zat eos, qui docent praeter id quod ipso docuit: nam ipscmel multa alia docuit postea, ct Joannes totum evangelium postea scripsit, ubi sunl mulla quae non inveniuntur in Paulo; non ergo prohibet Paulus, addi doctrinam, sed addi oliqdid contra­ rium superioribus. Secundo, si Concilium Ephesinum loqueretur dc qualibet mutatione Symboli, jam esse abrogatum Symbolum Conslautinopolilaniim, ubi habetur Ex Patreproccde.nlem:namSyuibolum Cunslantinopohinnum addidit ad Aicaenam inter alia, cliam banc particulam Ex Patre procedentem',el tamen Graeci semper usi sunl Symbolo Conslanlinopolilano, et non Kicncno. Tertio, in Concilio Chalcedoncnsi, ubi videntur interluisse mulli ex episcopis, qui fuerunt in Con­ cilio Ephesino, act. 5. cum csscl conscribenda Ei­ des. episcopi clamabant, addatur ad Symbolum , Sanciam Jlariirm esse Deiparam, cl in illa ipsa aclione scribitur novum Symbolum in qua mulla mutantur,adduntur,detrahuntur cx particulis Sym­ boli Wicaeni et Conslanlinof oliiani:ct nd finem ad­ ditur illa prohibitio:Pccrerii sanctu Synodus alle­ ram etc. ul in Ephesino Concilio. Ex quibus evi­ denter apparel explicatio decreti. Aisi dicamus, Concilium quartum pugnare cum tertio, cl esse ex­ communicates omnes episcopos quarti Concilii, quod nemo hactenus dixil. Adde enim, quod Graeci non ignorarunt olim. Latinos esse hujus sententiae: nam llonnisdain epist. ad Justin, imperat, diserte scripsit, ex Palrc Filioque Spiritum procedere. Item non ignorarunt additionem factam, cl tamen per annos circiter 3imos.novus Ordines religiosorum,plu­ rimos homines doctos. Praeterea hoc tempore Fides Latinorum propa­ gata csl accessione Indorum orientalium , cl novi orbis in occidente : Fides Graecorum minuitur in dies quotidie: Graeci iu Conciliis convicti, ad no­ stram Fidem conversi sunl quater, aul quinquies, cl fortassis cliam saepius: el semper ad vomitum suum redierunt. Latmi semper in disputationibus superiores in eadem Fide el doctrina permanserunt. Denique apud Latinos regna ct imperia potcnlissima adhuc llorcnl: imperium vero Graecorum per Tureas Chri­ sti busies eversum , ac destructum csl penitus, ipsique omnes in miserrima servitute degere , gravissimumque jugum captivitatis perferre co­ guntur. Ac ul inlelliganl caussam exilii sui cssc pertina­ ciam in errore de processione Spirilus sancti ; in ipsis fenis Spirilus sancti capta fuit Conslanlinopoiis a Tureis, imperatur occisus,el imperium omni­ no cxtinclum. Nam. ul probal Gerardus Mercator in sua Chron. anno 1452. die 28. maji indixit Mahumetes exercitui suo ultimam oppugnationem , cl sequenti die Constanlinopolim coepit. Illoautem anno fuit Pentecoste die 28. maji, ul planum csl ex aureo numero, el lilcra dominicali, unde festa mo­ bilia investigantur. Erat enim aurcus numerus 9. cl lilcra dominicalis A.Itaque multi comparant Ec­ clesiam Graecam regno Samariae.quod separavit se a vero templo , ct tandem in captivitatem perpe­ tuam adductum csl. LIBER TERTU S / l.X QUO TBACTATI n PARS TERTIA, QUAE EST DE CARXE EJUSDEM, SI VE DE 1NCARXAT1ONE De Chrisli divinitate, quae illi communis est cum Patre et Spiritu sancto, nccnon de distin­ ctione personali ab utroque disseruimus libris superioribus. Nunc ad humanitalem ejus accede­ mus, ac de carne quidem, et Incarnatione in hoc Tertio Libro: de anima vero in sequenti dis­ putabimus.' Porro praesens controversia quinque partes habebit. Iu prima referemus errores hujus temporis de Incarnatione. In secunda ostendemus in Chrislo esse duas naturas. In tertia demonstrabimus in Chrislo unam esse personam. In quarta exponemus in quo proprie consistat unio hypostatica. In quinta an ex hac unione caro Chrisli id obtinuerit, ul sit ubique, bre­ viter disseremus. CAPUT PRIMUM percrcnliiralem. et ipsum Chrislum eliam ratione ♦ Immanitatis esse verum Deum. Denique testator De erroribus hujus temporis Petrus Canisius praefat. lib. I. de Corrupt, verb. circa Incarnai tonem. Dei. anno 1371. publice faciam potestatem Anabaptistis disputandi quaestionem illam: an Chri­ Quod ergo ad primum allinet, duo sunt hoc stus ex Virgine carnem assumpserit, an aliunde; tempore genera errantium circa Incarnationem: idqtte in ditione Palatini prope Uiedelbergam. aliqui enim aperte cl directe oppugnant hoc my­ Ad secundum genns perlinent hoc lempore fe­ sterium: idii obscure cl quasi oblique.Ad primum re omnes Lulhcrani, qui duo docent, ex quibus ρ·ιη> perlinent Anabaplislae cl Swenckfeldiani. sequitur, cos vel esse Eiitychianos, vel NesloriaAuabaptisUie diserte duceni, Chrislum non ha­ nos, vel monstrum cx ulruque hueresi tempera­ buisse λ eram carnem cx Virgine assumptam. Te­ tum. Primo dicunl, Chrisli carnem habere attribu­ statur Joannes Coddaeus in lib. de error. Mona- ta divinitatis, ac praecipue omni-pracscnliain. Se­ stenen. Anabaptist., hunc esse unum cx praeci­ cundo ducent, hypostaticam unionem consistere in ista communicatione attributorum divinorum puis eurum articulis. Praeterea Memnon ex signiferis Annbaplistarum ipsi cami el humanitati. El si quidem volunt ista docet. Christi corpus ex Patris substantia coelilus attributa conjungi essentialiter humanitati,jam illa delutmn in uterum Virginis, ul potet ex Colloquio Ilei unum cum divinitate, quae esl haeresis EulyX' -inariens Micba· Servctus, ct ipse Vnabapti- cliiona. Si vero conjungi volunt accidenlalilcr,lnni slarutn unus lib. 2. dc Trm. docet. Chrisli carnem distinctae erunt personae Dei el hominis, et una esse divinam < l co< testem,ac ex Patris essentia ge­ eril in alia per inhabitationem cl per accidens,quod nitam. Gasp r etiam Swenckfeldius in lib. de div. esl aperte Acslorianum. Sevi de refutatione postea u ajc-t. liuinanil c.br. docel, Chrisli Immanitatem agemus: nunc sententiam ipsorum lanium expli­ ρο.Ί Ascensionem non esse crcoluralcm, sed su- camus. LIBElt TE11TIU3 Auctor hujus erroris videtur Jacobus Faber Stapulensis: ita enim scribit in cap. 12. cpist. prio­ ns ad Cor. Corptie Christi, idest, assumpta hu­ manitus coetum implet el terram: est enim ubi­ cumque Verbum Dei esl, quia Verbum caro fa­ ctum est. quare Verbum nusquam est sine carne. El in cap. 14. Jo. iln scribit: Cum Filius sit in Patre el in omnibus sanctis qui sunl in coelo et in terra, an eliam corporaliter sil ? quidni ? sed absque modo, nisi dicas divino cl incomprensibih modo, qui non tam modus, quam non mo­ dus dici debet. Hunc sequutus esl in primis Lulherus, qui etsi ubique jaclel se credere in Christo unam perso­ nam, cl duas naturas: tamen doctrina ejus aliud habet. Num in Serm. de Sacram. Coen. Dom.lom. 2. Oper. ejus fol.l 12. Credimus, inquil, quod Je­ sus Christus sil juxta humanitatem super omnes creaturas collocatus el omnia impleat. El paulo posl: El habeat omnia in sua manu, cl sil ubivis praesens. Item in lib. quod verba Christi J/oc csl corpus meum adhuc lirina constent.prolixe docet, dexleram Dei esse ubique. Deinde assumit corpus Chrisli esse in dextera Dei. el ul ipse ail: Aon in minimo digito, aut ungue dexterae, sed in lota] atque inde concludit, corpus Chrisli necessario esse ubique. Item in libro qui inscribitur, Confes­ sio Murtini Lulheri de Coena Domini, dicit, se probare evidenter , Chrisli corpus esse rcaliler praesens in Coena. quia est ubique: esse autem ubique dicil se probare, quia esl in dextera Dei quae csl ubique: el ibidem ponit 1res modos essendi in loco. Primum localiter, idest. circumscriptive, el hoc modo non vult Chrisli carnem esse ubique. Se­ cundum spirilualilcr seu per penetrationem , ct hoc dicit convenire corpori glorioso , sed ne­ que hoc modo ponit Chrisli carnem ubique. Ter­ tium coclcslcni el divinum per unionem hyposta­ ticam, et hoc modo tribuit carni Christi ubiquitaIcm, ct ait: Accesse habes, Chrisli carnem quae est cum Deo una persona, longissime extra crea­ turas collocare, adeoque tam longe, quam Deus ipse extra creaturas est etc. Quibus verbis, videlur omnino velle, Christi carnem non esse creatu­ ram. sed Deum, cum velit eam longissime distare a Creaturis,el tamen esse ubique. Hinc enim colli­ gitur, eam non distare a creaturis distantia locali, cum sit ubique, sed distantia dignitatis el excel­ lentiae, ac proinde esse revera Deum. El ibidem reprehendit Zvvlnglianos, quod passionem Chrisli soli tribuant Immanitati, non etiam Deitati. Al eer­ ie si curo Chrisli non est creatura, cl Deitas pas­ sa est: videtur omnino unum quid facium ex utra­ que natura, ct hoc idem repelil in lib. dc Cone., nimirum, errasse Zwinglinnos cum dicunl, Chnsti divinitatem pati non potuisse, ubi ( ut alius dixi ) defendit. Neslorium el Eutychelem non crasse ni­ si in modo loquendi. Joannes Brenlius adeo locupletavit hanc doctri­ nam. ul putetur auctor Ubiquilalis . cum tamen vere non sil, l.ulhcrum sequatur. Primum igitur in Apol. pro confess. Wirlembcrgen in tract, de Coen. Dom. ex professo tradit, Chrisli carnem esBriiunnxi. Vol, I. 2?>" se ubique ratione unionis hypostaticae, ct in lib. de duab. nat. Christ, el asccns. et sess. a dexi.. idem asserit, el probat multipliciter, cujus argu­ menta postea solvemus. Ibidem assent , Chrisli corpus cliam ante passionem fuisse in coelo invi­ sibiliter, cl nunc quoque non esse in aliquo certo loco cocti, sed ubique. Denique in alio lib. de majest. Christ, hora., in hoc ponit unionem hypo­ staticam, quod Filius Dei in Filium Mariae effu­ derit omnia dona, el proprietates suas : ubi simul Ncstorianus est , distinguens Filium Dei a Fi­ lio Mariae, el Eulycbianus est. tribuens carni omnia divina attributa: El Petri.inquit, humanitas in uno lanium loco esl: divinitas autem qua im­ pletur, el sustentatur, ubique sese diffundit', el cum propter hanc caussam Petrus el Deus, seu Filius Dei qui esl in Petro, sint duae distinctae hypostases, seu personae: quomodo non eliam propter camdem caussam Filius Mariae et Filius Dei, qui esl in Filio Mariae, duae fierent perso­ nae ? Haec ille; nbi hoc solum discrimen ponit inter unionem Dei cum Chrislo cl cum Petro,quod Deus non habet Petrum ubique sibi unitum, et ideo ab eo distinguitur personaliter: Chrislum au­ tem habet ubique unitum, cl ideo ab eo non di­ stinguitur personaliter. Notabis vero hoc loco, el in sequentibus Brentii verbis Nestorianas illas phrases. Filius Dei est in Filio Mariae: item, Filius Dei assumpsit Filium hominis. Sic, enim pergit in eodem libro.Cum di­ citur Deus, seu Filius Dei assumpsisse. aut uni­ visse hominem sibi,seu Filium hominis persona­ liter, non id solum significatur. quod Deus subslanliaseu essentia sua existai in homine,et con­ ferat aliquot dona sua in hominem (sic enim dici possel.quod Deus sibi univissel personaliter,non lanium semen Abrahac.aul /ilium Virginis,verum etiam quemvis hominem, imo quamvis creatu­ ram ) sed illud proprie significatur. quod ita se uniat, ct conjungat cum humilie, ut in ipsum omnem majestatem suam conferat , nec cum uno tantum, aut allero, aut etiam multis . sed infinitis. adeoque omnibus, omnibus, inquam, suis coelestibus ac divinis donis ornet. Et inlr.«: Cum omnipotentiam suam Filius Dei in Incarnatione contulerit in Filium hominis, ri­ deo ut eam communem habeat cum Filio ho­ minis , omni-praesentia vero ab omnipotentia pendeat; negari non potest quin cliam contu­ lerit omni-praesentiam. Etiam declarans quid sil. Verbum caro factum esl: Hoc, inquit , tale esl. quod Filius Dei sic impleat .Filium Mariae, ut communicet cum eo omnem suam potentiam, sapientiam. ct felicitatem.et praesentiam: nisi cnim haec sit sententia, non habebitur inter Chri­ stum et alios homines discrimen. El haec saepis­ sime repetit, iu quibus certe vides, unionem hy­ postaticam nilnl esse aliud, quam effusionem do­ norum. et attributorum Dei in naturam Chrisli hu­ manam. Jam Matthias Illyricus in lib. de Ascens. Dom.: cl loc. Pel.Act.:’A.Qucm oportet coelum suscipere, contendit, Chrislum hominem non osse in coelo ut in loco, sed potius coelum esse in Christo,cum 31 238 DE INCARNATIONE ipso sil ubique. Et ibidem vtill. Christum in die alia in aliis agat et operetur. Ha in Chrislo lota Ascensionis ascendisse usque nd nubes, deinde effunditur, ul jam extra ipsum nihil, sed in ho­ nun ulterius perrexisse in illa furina corporis visi­ mine, el per hominem Christum omnia in omni­ bili, ct circumscripta, sed quodammodo evanuis­ bus operetur. El thesi 22. sic ait: Seque vero hac se. ila ut jam nusquam sil in illa fonna aspecta­ reali plenitudine omnis divinitatis communica­ bili, sed ubique sil invisibili majestate, quod quid tione. natura humana cum divinitate, miscetur, est aliud, quam veram Chrhli carnem plane de­ aut plane aboletur, sed quod divinae est per es­ sentiam, id humanae suo modo per accidens struere? Marlinus Kemnilius in lib. dc duOb. Christ, nat. communicatur. El thesi 24. ilacsola, inquit, idiovull videri valde cautus, el omnia mirabiliter invo­ malum xoivovia hypostatica unio definienda csl. Denique Concordia Evangeiicu amio 1580. edi­ luti: nam cap. 30. ubi traclul cx professo, an caro Christi sil ubique, non audcl dicere absolute esse, ta, hunc praecipue scopum habere videtur, ut siaubique, sed dicil esse ubi voluerit, el posse esse biliiai Lbiquilalem. ei destruat mysterium Incurubique si voluerit, laincn vel pugnat secum, vel nationis. Nam in epitome articulorum controverso­ dicil quod alii dicunt. Nam inprimis initio libri rum ari. 7. § 5. habes, dexteram Dei esse ubique, proponit praecipua loca Scripturae pro majestate el ad eam esse evectam Chrisli humanitatem. Ait. Chrisli. et inter alia ponit illum ex Matlh. ull. Da­ 8. § II. habes, ab ipsa conceptione Chrisli, illum ta csl mihi omnis potestas in coelo ct in terra. El hominem assumptum fuisse in Deum, cl exaltatum hoc modo explicui, data esi mihi omnis potestas, ad dexteram Dei.ila ul non solum Christus ul Deus, idesl, omnipotentia: iu coela et in terra, idesl o- sed eliam ul homo omnia possit,omnia sciai,omni­ inni-praeseiilia. Deinde cap. ί. habet haec verba: bus erraturis sil praesens. Caelerum haec omnia Quae unio adeo arcta, individua, el insolubilis, Christum non ostendisse nisi post resurrectionem, quando deposuit formam servi. Deinde in repeti­ cl inseparabilis est. ul divina nat lira τού nec velit, nec possit, nec debeat extra hanc cum tione copiosa eoruindem articulorum isla omnia carne unionem,sed in anliisima dia unione co­ prolixe probant. Esiaulem observandum, saxonicas Ecclesias 1er gitari, quaeri, aut deprehendi. El huc aliquoties infra repetit. At si natura divina non potest cogi­ mutasse sententiam. Nam initio. Lulhero docente, tari,vel comprehendi sine came; necessario sequi­ defendebant cum ipso ubiquilatem. Deinde Ludic­ tur , unum esse de essentia ulterius, el proinde ro mortuo. regnante .Melanclilhone.coeperunt op­ una natura erunt. pugnare ubiquilatem contra Illyricum el Urentium. Ibi Ic.ii dicil,cx unione hypostatica communica­ Nam Philippus in 3. cap. episl. ad Coloss. aperte ri carni, seu humanitati omnes divinas doles. El damnai ubiquilatem, el vull. Christum esse incerto cap. 21. dicit, praeter dona infusa ct creatu, com­ loco coeli quoad carnem, ubique autem quuad di­ municari naturae assumptae eliam attributa propria vinitatem. El in episl. ad Fridencuni comitem pa­ divinitatis,el proind··. omnipotentium,et omni-prae- latinum. quam scripsit anno 1551). Alii,inquit, ubi­ senlium. Denique cap. 30 dicit, Christi humanita­ quilatem excogitarunt. El addit: Haec sunl por­ tem nun solum esse m coemi, sed eliam extra coc- tentosa omnia, ignota eruditae vetustati. Unde eliam anno 1571. celebraverunt Synodum liain in Ecclesia praesentem fidelibus reipsa : el addit, eliam extra Ecclesiam omnia subjecta esse Dresdenscm, convenientibus ct consentientibus Christi humanitati . el Chrisli humanitatem omni­ omnibus superintendentibus ducatus Saxon ici. necbus rebus dominari,el omnia regere, non per vica­ non ductoribus academiarum Lipsiae, el Wirlemnos quasi a rebus distet . quomodo reges guber­ bergae, atque ibi statuerunt, ubiquilatem corporis nant provincias per alios, sed habere omnia prae­ Chrisli esso horribilem profanationem omnium ar­ ticulorum Symboli, el renovationem omnium hacsentia: al nonne hoc csl esse ubiquo? Similia docet Joannes Wigandus in lib.de com­ reseon: Quod, inquiunt, praecipuum Fidei no­ munie. idiom., el Nicolaus Selncccorus in lib. dc strae. ct Ecclesiae caput est. videlicet, articulus Paedagug. spirit., ubi Symboli articulum de Ascen­ de duabus naturis in Chrislo, id commentitia sione exponit. Joannes eliam Timanus pastor lire- idiomulum reali. cl physica in ipsis naturis com­ mensis m libro quem vocal farraginem sententia­ municatione depravari horribiliter, atque e con­ rum. adducit plurima testimonia insignium Lulhc- trario haereses jam olim damnatas Marcionitarariurum, <|uod Chrisli corpus sil ubique. Andreas rum, Valenlinianorum. Manichaeorum, SamosaMusculus, teste Slaphilo in lib. dc Cone. diScipul. tensium. Sabcllianorum. Arianorum, Nestorial uilitT. contendit, divinitatem Chrisli in cruce pas- noruni, Eulychianorum ct Monotelilarum redu­ Ίΐη esse, idque probat pluribus Lulheri testi­ ci, atque innovari salis evidenter demonstratum est. El infra: Commentitia ista communicatio phy­ moniis. liem Jacobus Andreas Smidelinus supcrinlcn- sica, quae nostro primum tempore cum ubiqui4vu> Wirlcmbcrgensis, insignis Brenlianus,in the- luie corporis Christi introduci coeplaesl. univer­ -ibus Tuhiugae disputatis omnino non agnoscit a- sae Orthodoxae Ecclesiae, el loti orbi Christiano ii.nn unionem hypostaticum.quam per communica­ inde usque ab initio incognita fuit, atque diam tionem donorum.eumque accidentalem; nam thesi nunc a Pontificiis ipsis rejicitur, ct laxatur acer­ 20. sic. ail: Aon csl imaginanda aut lingenda rime. El intra: Commentitia illa ubiquitas hor­ olui Dei in Christo, quam in creaturis reliquis rendum in modum corrupit omnes pene articu­ omnibus-. quoad àidav divinitatis praesentia, los Fidei de Chrislo, ac discrimen divinae et hu­ quae id η creaturis energia disceruilur, quod manae naturae in Chrislo inprimis delet atque 2'D LIBEll TEIlTIL’S evertit. Dace illi tunc. Ibi eliam gloriabantur, in Saxonin semper fuisse eamdoni Fidem immobilem, cl consensum in doctrina. Al non ίΐΐιχιτηηΐ anni decem, quando prodiit cx eadem Wirtemherga. el Lipsia, el caeleris ejus re­ gimus locis nova Concordia, in (pia tantopere dam­ nala illa ubiquilas recipitur pro articulo Fidei: sic enim babel ea Concordia edita in 4. anno 1580. pag. 731. Revera omnia implet, cl ubique non tantum ut Deus, verum eliam ul homo praesens dominatur a mari usque, ad mare. Haec illi: qui eadem repcluni, cl supra pag. 572. el infra pag. 745. ac proinde Dresdcnse Concilium in Spiritu sancto congregatum, ul ipsi credebant, rejiciunt lanquam impium: el adhuc non vident, quam aper­ te deludantur a Satana? Scripserunt conlra hanc ubiquilatem praeter Scholasticos in 3. dist. 22. Claudius Sanctius repe­ titione 4. de Euchar. et ante eum scripsit quidam ex nostris theses quasdam de majestate Christi ho­ minis, quae sunl Ingolsladii excusae anno 15G4. Ac postea anno 1582. el 8i. scripsit eliam ex sociclate nostra Gregorius de Valentia conlra camdein ubiquilatem quatuor libros. Ex adversariis scri­ pserunt Ilenricus Ihillingcrus lib. de duab. nat. Christ.: Petrus martyr Dialogum de loco corporis Christi: et Thçodorus Beza librum de omnipraesenliu carnis Chrisli conlra Brenlium, el alterum de unione hypostatica duarum in Chrislo naturarum conlra Schmidelinum. CAPUT II. Explicatur haeresis Eulychclis. Jam vero ul ad secundum veniamus, demonstran­ dum csl, duas esse in Chrislo naturas: sed prius explicanda csl sententia Eulychclis, qui signifer habetur ejus hacreseos, quam nunc refellimus. Sciendum igilur csl, haeresim fuisse Eulychclis, in Chrislo post incarnationem unam tantum fuisse cl esse naturam: non enim putabat aliter posse de­ fendi contra Neslorium, esse unum Christum ct non duos. Deinde dicebat, unam esse factam naturam ex divinitate et carne, cl id per conversionem divini­ tatis in carnem, quia scriptum est Jo. I. Verbum caro factum csl: cl quia unum fieri alterum, csl verti in illud, sicul cum aqua facta csl vinum, aqua conversa csl in vinum: cl nunc cum panis per consecrationem lit caro Chrisli, panis convertitur in carnem Chrisli. Tertio asserebat, divinitatem Verbi natam, pas­ sam, mortuam, sepullam fuisse: quod quidem cx priore errore nascitur. Si enim divinitas versa est m carnem, cl caro nata, passo, mortua, sepulla di­ citur, ccrle divinitas nata, passa, mortua, sepulla dicenda csl: non enim ila divinitas lingitur versa in carnem, ul desierit esse divinitas: quomodo aqua cum in vinum vertitur definit esse aqua. Kalio hu­ jus erroris fuil, quia non putabat posse refelli Ne­ slorium, qui Christum Deum natum cl passum ne­ gabat. nisi divinitas Christi nata, et passa ostende­ retur. Quarto asserebat, Chrisli carnem non esse eius­ dem naturae cmn nostra, neque Verbum in vit.hu carnem csmi conversum, sed in carnem quamdam apparentem ct phantasticam, ila ul potius Verbum simulaverit se hominem, el natum, el mortuum es­ se, quam revera fueril. Halio ejus est, quia videtur indignum Deo. quod vera caro fuerit, el vere na­ tus, passus et mortuus sit. Atque ita haeresis ista in haeresim Valentini, Manichaei, el aliorum, qui veram Immanitatem in Chrislo negabant, tandem recidebat: quam poslea cx Lulheranis secuti sunt Gaspar Svvcnckfeldius, Cl Andreas Musculus, si Slaphilo credimus in lib. de Concord, discipul. Lulh. II.mc fuisse haeresim Eulychclis, cognosci potest ex epist. s. Flaviani a crucillxum fuisse. 1.Corinth.2. sed secundum quam naturam id passus fuerit,explicat Petrus,cum ait: Christo igitur passo in carne, el vos eadem cogitatione armamini. 1. Petri 4. Argumentum quintum. Indignum divinitate esse videtur,ul in veram carnem conversa esse dicatur; ut m utero (oemituc conclusa uiansenkut in cruce mortua pependerit etc.ergo non vere sed simulato­ rii.· Verbum caro factum est etc. Respondeo: verisfimum esse antecedens, ct inde recte colligi, nec veic nec simulatorie in carnem conversum esse di­ vinitatem. At non esse indignum Deo,ul secundum formam humanam assumptam in utero VirginisclaH-us manserit, el in cruce mortuus pependerit: et idcirco ncc sequi, ut Verbum non vere, sed simu­ latorie caro facium dici debeat. I.IDEIl TENTH'S 113 Ira s. Cyrillum.cl proptcrca nnnlhcninliz.tnlui* scri­ lius Dei. Item Jo. I. El verbum caro factum est. pta ejus in V. Synodo cap. 12. tamen poslea resi­ Ul enim supra diximus conira Eulychianos. verus puit cl reconciliatus luit Ecclesiae in Concilio Clial- sensus eorum verborum csl Verbum caro factum cedonensi aci. 8. ct ideo pa&uil Aesloriuni inter est. idcsl, Deus factus est homo, sicul dicimus , David factus csl rex: ut ergo David cl rex non sunt haereticos lib. A. de haeret, rabulis. Huic haeresi non obscure favent, saltem in mo­ duae personae, sed una, liccl diversae formae sini do loquendi, Lulherus cl Calvinus. Ille enim in natura humana cl dignitas regia: ita quoque una Cone, de Nat. Dum.: Imperiti quidam , inquil, persona esi Verbi el carnis, licet duae ac diversae Christum hominem omnipotentem faciunt. hiem sint formae, sive naturae, divinitas Verbi, el homi­ lumen Lulherus saepe contrarium docuit, ul mihi nis caro. Simile csl illud Jo. 3. Nemo ascendit in coelum sane magis Eutychianisla, quam Ncstoriimus fuis­ se videntur. Quod chain vidit, cl notavil Beza;num nisi qui descendit de coelo. Filius hominis, qui ad finem I bri adversus Jacobi Andrcae theses re- est in coelo. IIjiic enim locum non facile esi aliter cilal hanc Lulhcri sententiam, atque addil : Gcr- exponere , qnam ul Chrisoslomus , Auguslinus el in.imae cl lotius mundi peccata fecisse , ul in ea Cyrillus in hunc locum, ct Nazianzcnus episl. I.ud Chelidon, exposuerunt: nimirum , Dominus eumconfessione Lulherus non persévérant. Calvinus aulcm lib. I.Instil.cap.13.§ 9.dcChri­ dem asserit Filium hominis cl Filium Dei: alioqui sto disputans ul csl persona quaedam divina, sic < niin falsum esset. Filium hominis descendisse dc ail: Mediatoris personam nondum attingo, cl § coelo, cl tunc cum loquebatur in leira, simul in 23. Despondeo, inquil. Dei esse Filium , quia coelo fuisse. liem Joan. 10. Ego ct Pater unum sumus. Quae sermo est a Patre ante saecula genitus: nondum enim de mediatoris persona nobis sermo est. El certe verba humanae personae convenire non pos­ § 21. Nam ex' quo maiiifestalus est in carne sunt; ac proptcrca ille homo Chrislus qui tunc lo­ Chrislus.Filius Dei vocatur, non tantum quate­ quebatur, nun Verbi templum tantummodo, sed nus ante saecula genitus ex Patre fuit aeternus Verbum ipsum erat. El cap. 9. dixit Dominus cae­ sermo, sed quia mediatoris suscipit personam co. paulo ante illuminato: Tu credis in Filium el munus. Ubi perperluo distinguere videlur Cal­ Dei? Despondit ille,Quis est, Domine, ul credam vinus in Christo duas personas, unam Filii Dei. i/ι cum? dixit ei Jesus: El vidisti eum. et qui lo­ alleram Mediatoris. Nec videlur excusari posse, quitur lecum, ipse esi. II ille ait. Credo Domine. quasi nomine personae medinloris, non substan­ El procidens adoravit eum. Non poleral sane Do­ tiam. sed qualitatem inlclligal, quo modo dicere minus apertius demonstrare, unam esse personam solemus, alienam suscepisse personam judicis, Filii Dei cl Filii hominis. Nam illum ipsum, quem aut advocati. Nam ibidem § G. Personam, inquil. caecus illuminatus vidit, audivit, adoravit. Filium voco subsistentiam. El in lolo illo capile , perso­ Dei appellari videmus. El cap. 20. dixit Thomas Domino quem videbat: Dominus meus, et Deus nae nomine utitur ad designandam substantiam incommunicabilem. Ilaqnc saltem a vitiosa aequi- meus. Hunc locum mire depravabat Theodorus vocatione excusari non polcsl. Clarissimo au­ Mopsuestcnus. ul palet ex V. Synodo act. ult. cap. 12. dicebat enim. Thomam non dixisse dc Christo: tem huic haeresi favent Breniius in lib. dc Majesl. hom. Christ., ubi saepissime repetit. Filium Dei Dominus incus, el Deus meus, sed obstupescentem esse in Filio Mariae; el Smidelinus in thesibus, ut dc miraculo resurrectionis glorilicasse Deum, oculisquc in coelum sublatis dixisse Deo Palri, Domi­ supra notavimus. nus meus, cl Deus incus! Sed praeterquam quod Sancli omnes aliter expo­ CAPUT VI. nunt, eliam ipse sanclus Joannes ibidem prondens haeresim Neslorii.immo scribens contra Cherinlum Itefellitur haeresis Neslorii. eadem haeresi laborantem, mox subdit: Haec au­ Sed jam hanc ipsam hacrcsim breviter refella­ tem scripta sunt, ut credatis quia Jésus e>t Chri­ mus. ac demonstremus.unam in Christo esse per­ slus Filius Dei, idcsl. ul non dividatis Chri-tum sonam, cl non purum hominem, sed Ipsum Deum in duas personas, in Filium Dei. cl Filium ho­ Verbum , secundum carnem dc Virgine natum, minis, sed credatis. Jesum Filium .Varia ■ eumpassum in cruce, ac mortuum esse. Ac primum dem esse Christum Filium Dei. Praeterea ni proprietates humanae non tribuuntur divinitati: -equilur non cssc mutuam communicationem idiomalum, quod est conlra omnes Veteres, el prae­ cipue centra Damascenum lib. 3. cap. 4. Quid, quod hac ratione coguntur dicedere a suo bullie­ ro, qui aperte docuit, divinitati tribuenda, quae dicuntur dc passione Domini ? Secundo, non est verum, omnia omnino Deum operari per carnem. Aam actiones saltem imma­ nentes, ul intelligcre el vello divinum non erani, ncc sunt per carnem. Item excitatio carnis Christi a mortuis non fuit per carnem, sed per Spiritum Dei. ad Hom. 8. Tertio, non omnia Dei attributa consistunt in operatione externa, ut planum est dc Simplicitate, Infinitate, Sapientia. Potentia, llomlalc : ergo cliamsi Deus omnia opera exteriora per carnem operaretur, non proplcrca communicasse! illi sua attributa. Praeterea, etiamsi omnia omnino Deitas per humanitatem ageret, el attributa omnia in actione consisterent: adhtinc non posset dici Im­ manitas omnipotens, oinnisapiens. omnijusla etc. Ncc enim epitheta caussae principalis conveniunt instrumento: alioqui cum quis docte el sapienter scnberel, calamus doctus el sapiens diceretur. Denique ipsa similitudo animae cl corporis est conlra ipsos. Aam anima non communicat corpori suas veras proprietates, neque corpus animae:non enim corpus inlelligil. discurrit, deliberat, quae sunt propria animae: neque e contrario anima cur­ rit. sedet, esurit, sitit, quae sunl propria corpo­ ris. Ei praeterea anima tota est in capite . et Ianu-n eadem lota est in pede, ubi non est caput, cl conlra. Similitudo quoque ferri candentis nihil Keinni· lium juvat; immo imperitum plane ostendit. Ait enim Keninilius: ignem communicare ferro suam ipsius vim urendi et lucendi, non per informatio­ nem. sed per unionem, qua ferrum penetratur ab omni parle ab igne: el addit, ferrum adhuc reli­ nere suas proprietates, idcsl, naturalem duritiem, nigrorem, frigus, licet non appareant. At profe­ cto qui haec dicit, caret sensu. Nam remotis mira­ culis el praestigiis, calor, el frigus, durities, C mollities, candor, el nigror, si non apparem cl sentiuntur, non sunl. Al quis unquam vidit in fer­ ro candente nigrorem? quis sensit fngus?quis du­ ritiem diceret esse in ea re,-quae flectitur instar cerae ? Al. inquit Kcmnilius: si removeatur ignis, ap­ parebunt nigredo, frigus, durities; ergo etiam an­ tea erant. Respondeo: remoto igne a ferro, paulatim recedere calorem el candorem fern, quae non solum ab igne in ferro producebantur, sed etiam conservabantur. Itaque cum iterum existii in ferro frigus et nigredo, non apparel quod latebat, sed redit quod abierat. Praeterea, qualo paradoxum est. quod ignis pe­ netret totum ferrum, non per calorem productum, sed per seipsum. cl quod ferrum lucent ct unit, non per calorem acceptum ab igne, sed per illum ipsum qui est m igne? Aam hoc modo substantia ignis sine ullo miraculo penetrabit aliam substan­ tiam. quod non faciunt nisi divina virtute rorpor.i gloriosa, ut s. Th. docet 4. sent. d. 44. q. 2. ari. 2. El praeterea, quantumvis intime penetretur fer­ rum ali igne, certe nunquam eril verum dicere, fer­ rum urit, aut lucet, nisi ipsum ferrum sii affectum qualitatibus sibi inhaerentibus caloris et lucis: sed dicere oportebit, ignis qui est in ferro urit ac lucet. Adde, quod in ferro candenti non cernilur ea com­ municatio idiomatum. quae cernitur in Incarnatio­ ne: non enim' mus.ferrum esse ignem, el ignem l* I 25 î LIBER TEilTIl'S cssc ferrum, quemadmodum dicimus, Deum esse hominem, cl hominem esse Deum. Neque obstat, quod Paires hac similitudine ulanlur: illi enim non volunt ostendere hac similitu­ dine communicationem idiomalum, ncc lotum In­ carnationis mysterium, sed unam ejus conditionem, quomodo videlicet per Incarnationem non lacdalur divinitas, el inultum pei tlcialur humanitas: ul enim ignis in ferro non nigrescit, nec frigescit, nec, con­ sumitur robigine, itu etc. Alque haec de attributis in genere. CAPUT XI. Refellitur Ubiquilas humanitatis Chrisli, quia pugnat cum Scripturis. Nunc in speciali dc Ubiquilato disputandum est, vel potius ipsa ubiquilas destruenda. Primo ergo ista ubiquilas repugnat expressis Scripturis, quae dicunt, Chrislum hominem ratione humanitatis ali­ cubi non fuisse, el proinde non semper fuisse ubi­ que. Jo. 11. Lazarus mortuus est, et gaudeo pro­ pter ros, ut credatis, quoniam non eram ibi. Jo. 6. Cum vidisset turba, quia Jesus non esset ibi. Mallii, ull. Non est hic, gurrexit enim. Sed ad haec respondent: significari his testimo­ niis, Chrislum non fuisse ubique divino modo. At etiam in Coena corpus Christi non est localiter, cl tamen quia revera ibi est, nemo Luthcranorum au­ deret absolute dicere, corpus Christi non est hic. idesl. in Coena. Item. Deus non csl in mundo lo­ caliter: el tamen non toleraretur qui diceret, Deus .non est in coelo, nec in terra. Eodem igilur modo, si Christi humanitas vere est ubique, quocumque modo ibi sit, falsum erit absolute quod Scripturae dicunt, Non est hic, Non eram ibi etc. Scriptura aulcm falsa esse non potest; igilur falsa csl senten­ tia adversariorum. Praeterea, anima Christi non erat in inferno localiter, sed spirilualilcr; el tamen non semper ibi fuit: nam non csl relicta in inferno Aci.2.: ergo revera non csl ubique, non solum lo­ caliter. sed nec alio modo. Secundo, repugnat illis Scripturis, quae dicunl, Deum cssc ubique, ul hoc modo illuni discernant ab omnibus creaturis, llieremiae 23. Coetum et terram ego impleo, cl alibi. Et Psalm. 13S. Quo ibo a Spiritu tuo, et quo a facie tua fugiam? Un­ de Patres cx hoc Dei attributo probant, Spiritum sanctum esse vcrum Deum, non creaturum, quia scriptum csl Sap. 1. Spiritus Domini replevit or­ bem terrarum. \ ide Ambrosiumlib.l.dc Spir.sancio cap.7.Hie­ ronymum el Cassiodormn in psal. 138. Cyrillum lib. 7. de Trin. Basilimn lib. dc Spir. s. cap. 22. Dydimum lib. I. de Spir. s. Fulgentium in lib. ad Donal, cap. 8. Vigilium in dispul. Alban., Arii el Sabelli. Augustinum lib. 3. coni. Maxim, cap. 21. Respondent: proprium esse Deo, cssc ubique per sc: lamcn hoc idem convenire Christi humani­ tati per accidens, ratione unionis cum Deo. Al hoc non satisfacit: nam esse ubique per accidens, po­ test dupliciter inlelligi. Primo. .1 Christi huma­ nitas vere non sil ubique, sei' ur cssc ubique, Bni unini. Vol. I. quia csl conjuncta cum Verbo, quod csl ubique. Secundo, quod revera sil ubique, lamcn hoc ha­ beat non cx natura sua, sed per gratiam Dei. quae csl accidens respectu ipsius essentiae humanae. Si primo modo intelliganl, ncc proprie loquun­ tur, nec habent quod intendunt. Non loquuntur proprie, quia non potest absolute dici talc id, quod non csl ipsum tale, sed est conjunctum cum alio quod csl tale: alioqui corpus posset dici spirilus, quia csl conjunctum cum anima, quae est spiritus, cl oculus csscl in calcaneis, quia est conjunctus cum anima, quae cslin calcaneis. Nec habent quod intendunt: nam ex ubiquilate volunt stabilire ve­ ram praesentiam corporis Christi in Coena: al cx ista ubiquilate accidenlaria nun sequilur. Christi corpus esse in Coena revera, sed lanium sequilur cssc conjunctum cum Deitate, quae csl praesens in Coena. Si secundo modo accipiant, ut sine dubio acci­ piunt; tunc argumentum Palrum pro Spiritu sancio plane concidit. Nam Anani dicent, Spiritum san­ ctum esse quidem ubique,sed per accidens;el ideo non esse Deum vcrum. sed creaturam. Cum ergo Patres recte probarini ex ubiquilate, Spiritum san­ ctum esse Deum: manifeste sequilur soli Deo con­ venire vere cssc ubique, nec id esse per gratiam communicatum ulli creaturae. Dices: nonne corpus Christi, ut csl in tot locis simul sacramenlalitcr, posset cliam esse in loto mundo? nonne possel Deus lotum mundum con­ vertere in panem, el panem illum in corpus suum? cl tamen non propicrea corpus Chrisli posset esse Deus. Kespondeo: polesl quidem id fieri, sed hoc non csl esse ubique quomodo est Deus, cl quomodo Brcnliani inielligunl dc corpore Chrisli. Nam Deus ita csl in lolo mundo, ul non contineatur mundo, sed sil lautae immensitatis, ut possil rcplere infi­ nitos mundos: id quod nos corpori Chrisli. quod csl linitum, minime tribuimus. Deinde, quidquid sil de eo quod potest, aul non polesl fieri: salis no­ bis csl; reips. id non cssc communicatum, nec communicandum ulli creaturae, ul sil ubique, et ideo inde evidenter probari, Spiritum sanctum esse Deum. Tertio, répugnai ubiquilas testimoniis, quibus Patres probant, in Chrisio duas esse naturas, prae­ cipuus enim locus est ille Jo. 3. Nemo ascendit in coetum nisi qui descendit de coelo. Filius homi­ nis qui est in coetu. Ex quo loco plurimi Patrum deducunt. Chrislum esse Deum ct hominem, quia quando erat corpore solum in lerra. dicebat tamen se esse m coelo, nimirum Deitate. Ha Augustinus. Chrysoslomus, Cynilus, Theophylaclus. Beda in eum locum. Item Nazianzunus cpisl. 1. ad Cheli­ don.. el Hilarius lib. 10. dc Trin., cl alii. Al si vera sit Ubiquishirnm sententia, hoc argu­ mentum nihil concludit. Nam dicerent Eulychiani ab l biquistis edocti, cliam carne tunc fuisse Chri­ slum in coelo, el in terra, el ubique. Praeterea: probant Patres, Chrislum Deum esse ct hominem ex illis locis, ubi dicilur Christus iter fecisse ac mutasse loca, nunc navi, nunc pedibus, nunc cliam asello; cum tamen ul Deus ubique es33 231 DE INC\11V\1 ΙΟΛΕ mus, ubi antea non videbatur; Nativitas igilur non fuit veru, sed apparens, ul Manichaei ditobiml. liem Fides requirit, ul in morle, Chrisli corpus et anima separata fuerint, el corpus quidem m se· pulchro jacuerit, anima ad infernum descenderit; at secundum Ubiquistas, in sepulchre elinm eral anima cuiu corporo, el in inferno eral caro cum aniinn. El ne mullum laboremus in probando: Auctores Concordiae m repetitione articuli noni dicunl, se credere, quod pusi sepulturam Chrisli lota perso­ no Deus el homo descenderit ad inferos: at certe si homo ad inferos descendit, non sola anima de­ scendit. liem Fides tradit, Chrisli corpus post 1res dies a morle rediisse ad vitam, el exiisse de monumen­ to clauso, cl intrasse ad discipulos januis clausis, quae notantur ab Evangelislis tanquam miracula: al secundum Ubiquistas, nunquam exiit Chrislus de sepulchro, ncc intravit ad discipulos, sed ma­ nifestavit solum se extra sepiilchrum, quamvis ibi manserit invisibilité): ncc rniium ullo modo fuit, quod scribil Joannes de ingressu Christi ad disci­ pulos januis clausis,quandoquidem nun vere intra­ vit januis clausis, sed tantum fecit se visibilem in loco, ubi eral invisibiliter: ei lamen Brenliusurgel haec miracula conlra Zwinglianos in lib. dc Majesl. humin. Christ.;ei eadem afferuntur in lib. Concord, pag. 718. Denique Fides habel, Christum ascendisse in coelum, el inde venturum ad judicium: al secun­ dum Ubiquistas, ncc ascendit, nec descendit. Respondent ad hoc dc Ascensione, in articulo Symboli de Ascensione in coelum: nomen coeli accipi figurate, non proprie, et solum significare gloriam, regnum el majestatem Dei, non aulcm CAPUT XII. certum aliquem locum. El probat Illyricus in lib. de Ascens. Chrisli. Primo, ex verbis Pe Iri Ador. Jlefellilur Ubiquités corporis Chrisli, quia 3. Quem oporlel coelum suscipere: nam si sermo répugnai Symbolo Apostolico. esset de loco, dictum esset: Quem oporlel coelo Deinde pugnat Ibiquilas cum articulis Symboli, recipi. Secundo, probat cx ipso Symbolo: nam quid sil de Chrisli Conceptione, Nativitate, Morte, Sepultuja. Descensu ad inferos, llesnrrecliune, Ascensio­ Ascendil in coelum, explicatur per verba sequen­ tia Sedel ad dexteram Patris: haec aulem sunl ne el Descensu ad judicium. Ac primum cum Conceptione: nam Fides habel, rnetaphurica verba; nec enim Paler habel proprie in solius Mariae utero fuisse carnem Chrisli: at se­ dexteram, aul sinistram; igilur etiam ascensio in cundum Ubiquistas, mox a Conceptione fuit illa ca­ coelum metaphorice accipi debet. Terlio, si Chrislus verc ascendisset in coelum ro in utens omnium mulierum, horno et virorum el proinde illa laus communis csl omnibus; Beatus hoc corporeum, debuisset permittere, immo im­ renier qui le porlavit Lucae II. Item Fides docel. perat e discipulis, ut viderent, quomodo ipse aChrisli corpus pusi nonum mensem produsse ex scenderel usque ad summum coelum,cl asccndeuutero in lucem, ct sic vere esse natum: at secun­ dendo perumperet stellas el globos illos coelestes, dum Ubiquistas, ante nonum incusem, imo primo ul id leslan possent loti mundo, quod lamen nun dic Conceptionis fuit extra uterum, el post decimum est facium. El addit, more suo umbras verberans, mensem adhuc eral in utero, imo inde nunquam et tamen triumphans; Profecto isla est plane invi­ da demonstratio conlra istorum localitatem Chri­ exiit. Dicent: exiisse quia localiter eral in utero, el non sli in coelo inclusi. ■ Brenlius aulcm in lib. de dual), nat. Christ., cl extra uterum: cl postea fuit localiter extra ulerum, el non in utero. At contra; quia istud esse locali­ Ascens., idem probat. Primo, quia Christus dici­ ter nihil videtur esse aliud , quam apparentia quac- lur supra omnes coelos ascendisse. Ephes. I. .1u.iin. sicut cum Deus qui csl ubique, in ccrlu luco scendil super omnes coelus. Hebr. 4. Penetravit apparel. Nani si vera ub ipsa Conceptione Chrisli coelos; nun eigo, inquil Bren lius,haesit in aliquo. < aro fuit i raesens omm loco, non potuit vere ali­ llebr.7.E.£cclsior coelis faclus,-non est ergo Chri­ quo proficisci, sed lanium ostendi, ut supra dixi­ slus in cuelo ul in loco. set, ct moveri non posset. Vide b. Ambrosium lib. 2. de Fid. cap. 4. el Athanasium apud Vigilium in dispul. cum Ario. Al secundum tbiquislas isla omnia nihil pro­ bant. Nam si Chrisli caro ubique cral. eerie nun poterat moveri nisi metaphorice, sicut Deus dicilur aliquando descendere de coelo in terram, quia ap­ parel hominibus, non ubi non cral, sed ubi non 'idebalur. A im moveri proprie dc loco ad locum, est deserere unum locum, cl acquirere alium: qui aulem csl ubique, nec polesl deserere unum, nec acquirere alium. Nec valui quod dicunl: corpus Chrisli hiisse ubique invisibiliter, sed visibiliter m certo loco, et hoc secundo modo potuisse moveri. Aam non polesl esse in eodem loco visibiliter, cl invisibiliter simul, quia tunc bis esset iu eodem lo­ co, deinde nonne iuvohiil contradictionem, rem eamdem m eodem loco videri, cl non videri? Denique moveri proprie non potest inlclligi sine novi loci adeptione; igilur Christus si eral ubiquo, non poterat vere moveri, sed solum apparenter: cl proinde, sicut e.x motu Dei melaphorico non pro­ batur, Deum esse creaturam; ita ex motu Christi, qui solum inctaphorieus esse potuit, non poterat recte colligi. Christum esse hominem. El confirma­ tur cx responsionibus adversariorum, qui cum vo­ lunt ostendere, non pugnare cum Ubiquilalc mo­ tum corporis Chrisli. probant, quia etiam dc Deo dictum est Genes. II. Descendamus el confunda­ mus linguam earum. El Genes. 19. Descendam cl videbo clc. Ita enim Breidius in lib. de Majesl. Christ, hom. ratiocinatur. Fatentur igilur ipsi, non abler posse moveri de lucu ad locum Chrisli huma­ nitatem, quam pussil moveri Deus. I.IUEH I LUTHS 2’3 j Secundo.quia si esset in coelo corporeo; dcbe- stigiatorem faciant Christum.Quod aulem terminus rel esse in polo antarctico, nam débet esse in lo­ ac linis illius veri multi» non esset nubes, palet co quieto,ahoqni valde male se haberet iu illa per­ Luc. 24. Ei factum est. inquit, dum benediceret petua agitatione: soli aulcm poli sunl immobiles; diis, recessit ub eis, < t ferebatur in coelum. Chriergo debet esse in allero polorum, el m puncto sium aulem vere eo pervenisse, quo ibal. testatur consistere: polus autem antarcticus est superior Marcii» cap. |G. El Domina* quidem, inquil, Je­ secundum Vrisloielcm.el arclicusest inferior; igi­ sus, postquam locuutlis c»l cis, ussumplus csl m tur in antarctico polo Christus locandus est. El coclum, el sedet a dextris Dei. Itaque narraul Evuugelisluc milium , progressum el finem ascen­ confirmai: quia si in coelo corporeo esset, quo se reciperet, quando coelum destruetur? Ita nimirum sionis. Inilium autem luil verum ac proprium, non filios tenebrarum juvat ludere, ct jocari de myste­ meluphoncuni, non phantasticum: igitur el pro­ gressus el linis vera ac propria fuerunt; vere igi­ riis Chrisli. Tertio, probat in alio lib. dc Majesl. Christ., lur ac proprie Chrislus ascendil m coelum. Terlio, id probatur e.x descensu de coclu ad ju­ quia Chrislus ascendit in coelum illud, ex quo de­ scendit. Jo. 3. Aemo ascendit in coelum, nisi, dicium: nam ad judicium dc eo coelo descenuel, qui descendit de coelo etc. al descendit de coelo ad quod ascendil. ul habetur Aci. 1. Sic veniet, corporeo; igilur ncc ascendit in coelum corpo­ quemadmodum vidistis cum euntem tn coclum, reum: sed sicili metaphorice dicilur descendisse, Mali. 24. Tunc apparebit signum Filii hominis quando exin inivit semelipsum; ita metaphorice in coelo, I. ThcssaL 4. Ipse Dominus in jussu, dicilur ascendisse, quando Deus exaltavit illuni, cl in toce archangcli, ei in tuba Dei descendet el dedit illi nomen,quod est super oinne nomen. de cocio. Et 2. i Lessui. 1. In revelatione Domini Al Catholici credunt. Christum in verum coe­ Jesu de coelo. Al cerium est, Dominum non de­ lum corporeum ascendisse, sive maneat intra i- scensurum de coelo metaphorice, ila ul descen­ psum coelum, ul videtur sentire s. Augustinus c- dere de coelo, sil relinquere gloriam, regnum el pisl. 57. ad Dard, ubi in line cpisl.. Christum es­ majestatem, quin polius tum maxime apparebit in se ubique ut Deum, et iu aliqua parte coeli pro- majestate cl polesiaie magna: igitur coelum unde pler veri corporis modum: sive maneat supra descendet, non csl regnum cl majestas, sed locus el extra omncsOoelos. itu ul pedibus tangat con­ quidam; ergo ad locum etiam quemdam ascendil. Quarto, probatur ex loco Sauciorum. .Aam ibi vexum summi coeli,ul vult b. Thomas m 3. part, quaesi 57. art. 4. Isla enim non sunt ceria, ncc csl homo Chrislus, ubi sunl, cl erunt sancti ho­ necessario cognoscenda; imo etiam monel Augu­ mines.Jo. H./n domo Patris mei mansiones mul­ stinus de Eid., cl Syinb. cap. G. curiosissimum lae sunt, si quo minus dixissem vobis, quia va­ do partire vobis lucum, el si abiero, ul praepa­ esse el supervacaneum id quaerere. Illud est cerium, Chrisli corpus nunc esse visi­ ravero vobis locum, iterum venio. el accipiam bile el palpabile, el tantum spacium occupare , vos ad incipiam, ul ubi sum ego, et tus silis: al quanta csl moles corporis, el esse in cocio islo Sancti non erunt ubique, sed iu certo loco, cl si corporeo, sive sil intus, ul aliquis dicilur essoin in certo loco, certe in nobilissimo, idest, in coe­ domo, sive supra, ul aliquis dicilur esse in tcclo. lo: ergo el Chrislus homo in eo loco csl, el eril. Denique haec esi scnlenlia omnium Sauciorum Et probatur primo, quia Chrislus ad illud coclum ascendit, ubi csl sedes Dei: illud aulcm coclum et praecipue Augustini cpisl. 57.ad Dard.ubi eum corporeum csl, ul paid ex psal. 113.Coelum coeli monet.ul recolui Symbolum,cl simpliciter credat, Domino, terrain autem dedit /iliis hominum.Vbi Christum hominem post resurrectionem veram ve­ cum opponatur coclum h i rae, el lerra proprie ac­ re ascendisse in coelum, atque ibi in corio loco cipiatur isla corporea quam calcamus:certe el coe­ nunc essc.Ellib.de Fid.elSymb.cap.G.scribit,licet lum proprie accipi debet. Isa. GG. (.'ocium milii Ethnici mirentur, quomodo corpus Christi in coe­ sedes, terra aulem scabellum pedum meorum. lo esse possil; lamen vere Ha credendum esse: Ilcm Mallh. 5. Aon jurare per coelum, quia thro­ quod idem docet in lib. de agon. Christ, cap. 25. num Dei est. neque per terram . quia scabellum Acc rationes in contrarium aliquid probant. est pedum ejus. El cap. G. Pater noster qui es in Ad primam Illyrici dico: sententiam Petri omni­ coelis. El infra: Fiat voluntas tua sicut in coelo, no esse ambiguam tam Graccc. quam Latine, sed el in terra.Vides ubicumque coclum dicilur sedes quocumque modo exponatur, non sequi quod ipse Dei, semper opponi terrae, quam nos habitamus. vult. Aam si legamus Quem oportet coelum susci­ Quae antithesis apertissimo docet, coclum istud pere, ul sensus sit, Oporlel ut coclum suscipiat corporeum quod supra nos cernimus , sedem es­ Christum,ul locus locatum;lunc sententia est pro se Dei, ac proinde ad hoc coclum Christum ascen­ nobis. Si vero sensus sil. oportet ut Christus su­ scipiat coelum: tunc cliam non cril conlra nos. disse. Secundo,idem probatur ex historia ascensionis, Nam ul Chrislus suscipiat coclum. non est neces­ quae ila describitur in Scripturis, ul non possit se ut Chrislus sil diffusus per lotum coclum. sed ullo modo per tropos everti, nisi quis plane im­ salis csk ul Iit in «aliqua parte coeli, sicul dicilur pudens esse velit. Act. 1. Videntibus illis, in­ rex suscipere regnum.vel palatium regale,vel thro­ quit Lucus,elevatus est.el nubes suscepit cum ab num regium,quando incipit esse in regno, vel pa­ oculis eorum Huc usque non est locus Iropismam latio. vel throno.etiam si non sil praesens re ipsa apostoli viderunt cum euntem usque ad nubes , loti regno, vel throno, vel palatio. Prima lamen explicatio est magis conveniens quae aulem videntur corporea sunt,nisi forte prae­ <>rr Di: INCARNATIONE l>.\!ur. lia n dicilur: Quern oportet coelum susci­ pere usque ad tempora restitutionis omnium: ubi nun indicatur aeccpuo |iossessioms regni. quae in nioiiifiiiu lil, sed monsiu in luco, quae longo tem­ pore dural, el hoc inudo expunil Oecumemus. Esl eiiiiin coniuniiiur ahis locis, quae dicunl , Chri­ stum assumptum. v el elevatum in coelum , Marci nil. el Act. !.. el profectum in coelum, I. Pe­ tri 3. Ad secundam rationem: nego idem esse, ascen­ dere in coelum el sedere ad dexteram Dei; nam m Symbolo nun debet aliquid repeti, cum sil bre­ vissimum compendium. Quid autem sil sedere ad dexteram Dei, dicemus puslea. Ad tertiam dico: non luisse opus , ut apostoli viderent Chrislum penetrantem omnes coclos:nam m non habemus eorum testimonium de hac re,ha­ bemus testimonium angelorum, qui Act. I., aper­ te indicarunt, Jesum assumptum in coelum, ea­ dem forma descensurum ad judicium: imo conve­ nientius luil, ut non viderent linem ascensionis il­ lius; tum ne putarent esse illusionem, quandoqui­ dem naturaliter non potest eo pertingere visus hu­ manus; turn ut Fides eliam in ipsis lucum haberet: sicut etiam non viderunt Christum incarnari, na­ sci. resurgere, immo nec muri, excepto Joanne: et lumen futuri erant praedicatores, cl testes primi ct praecipui omnium mysteriorum Fidei Chri­ stianae. Ad primam Brenlii dico: inde probari senten­ tiam s. Thomae, videlicet, quod Chrisli corpus su­ pra sit convexum ultimum coeli, non autem quod nusquam sil persona conspicua. Quamquam nec sententia s. Thomae plane convincitur ex illis lo­ cis: responderi enim potest, ascendisse Chrislum super omnes coelus, el excelsiorem coelis facium, el penetrasse omnes coelos, quia est in parle su­ prema ullum coeli, atque ita habet sub pedibus Minimum coelum pro maxima parle.Imo locus Hebr. ί. lavet sententiae Augustini: nam Paulus Uebi. 'i. alludit ad potililicem Aaronicum. qui pene­ trabat singulis annis usque ad interiora velaminis, el ipsa Sanctu Sauciorum, sed non ultra illa pro­ grediebatur. Ita ergo el Dominus ul coelestis pon­ tifex penetravit usque ad intimum recessum sum­ ini coeli, sed non ultra progressus esl, nec extra ipsum coelum mansit. Ad secundam dico: illa esse verba otiosa BrenIn. m dicam blasphema, cum in jocum convertat mysteria divina. Sed ne el ipsi joci noceant , re>p’ondeinus:Ctliisli corpus nor. redigi ad angustias poli antarctici, sed esse in qua parle voluerit, nec periculum esse agitationis.cum coelum empyreum quietum ponatur ab omnibus: nec illud sil peri­ turum. licel inferiores coeli sim aliquo modo im­ mutandi. Sed haec omnia superant modum intelligenliae hujus vitae. Sat esl cum Augustino lib.ull. Civil. Dei cap. nil., scire, in coelo habitura corpo­ ra gloriosa statum el mutum prout voluerint, sed omnino decentem. \d tertiam diro: Chrislum ascendisse in coe­ lum. ex quo descendit. Porro autem ex veru coelo descendisse, licel melaphoricus fuerit ipse dcs ensus: nec tamen inde sequi, eliam ascensum debere exponi metaphorice, si descensus fuit metaphoricus: nam descensus fuit Verbi incrcali spi­ ritualis el immensi, ascensus fuit carnis corporeae creatae, et linitae. CAPUT XIII. Refellitur Ubiquitas, quite repugnat praesentiae corporis Domini in Eucharistia. Terlio pugnat Ubiquitas cum ipso Sacramento Eucharistiae, pro quo stabiliendo esl excogitata. Nam si caro Chrisli esl ubique, certe nun egemus Eucharistia, et frustra imus ad templa, frustra re­ citamus verba Coenac, frustra paramur ad illam Coenam, cum domi habeamus in pane cl vino, cl aliis omnibus cibis corpus Chrisli. Lulherus iu lib.quod verba Chrisli lloc est cor­ pus meum adhuc lirina stent, objicit sibi hoc ar­ gumentum his verbis: Si corpus Christi est in omnibus locis, agedum devorabo, et helluabor ipsum in omnibus hospitiis, el in omnibus scu­ tellis. poculis, cantharis. Respondet autem sic: Audi tu porce, canis fanatice, aut quisquis fue­ ris insulse asine, etiamsi corpus Chrisli sil in omnibus locis, nonlamen tu slatim ipsum vel de­ vorabis, vel hclluaberis. El iiifra:.lblcj70 te in ha­ ram luam porcorum, vel in tuum sterquilinium. Sumina responsionis esl: licel sil ubique, non ta­ men posse ubique capi. Exponit exemplum dc ra­ diis Solis, qui nos undique attingunt: el tamen si quis velit illos includere in cistam, et sevum fer­ re, non poterit. Vl haec solutio nihil valet.Nam si corpus Chrisli vere esl ubique: non polesl separari ab ulla rc, ct proinde esl impossibile, ul habeam panem in men­ sa, vel in manu, vel in ore, vel in stomacho, et non habeam ibidem corpus Chrisli. Nec similitudo ra­ diorum valet, quia radii non modo nun sunl ubi­ que, sed nec penetrare possunt corpora non transparentia. Joannes Brenlius in lib. de duab. nat., el Asccns. Christ, respondet paulo aliter, vel potius explicat sententiam Lulheri. Dicit enim, corpus Christi ubi­ que esse personaliter, sed iu Coena esse cliam dcfinitivo, idest, ex definitione el decreto Dei per con­ secrationem. qui modus essendi addit solum effica­ ciam: nam in Eucharistia sumitur ellicacilcr, cl nu­ squam alibi. Haec solutio aperte includit Calvinismum: nam Brenlius cogitur dicere, nihil sumi in Coena, quod non habeatur extra coenam, nisi efficaciam corpo­ ris Christi: et proinde in Coena non sumi revera corpus Chrisli, sed solum quamdam energiam ejus. El licel Brenlius id non diceret: tamen sequitur cvidentor cx Ubiquilate. Nam sicut, quia Deus esl ubique, non polesl moveri, nec per se, ncc per ac­ cidens: ct ideo nemo comedens panem, dici potest vere comedere Deum, licet in pane sil Deus: nam panem vere comedo, quia panis vere transit dc ma­ nu ad os, de ore ad stomacum;al Deus non trans­ it. quia simul est in manu, in ore, in stomacho, el ubique: ita cliam, si Christi corpus esl ubiquj. non pulesl vere cum pane comedi, quia non polesl UBER TERTUS 2u7 Theodorelus Dial. 2. Igitur. inquit, corpus Do­ minicum surrexit quidem a corruptione et inte. ritu alienum, el impatibile, el immortale, el divina gloria glorification, el a coelestibus adora­ tur potestatibus: corpus tamen est. et habet quam prius habuit circumscriptionem. El Dial. 3. Atqui post resurrectionem, inquit, visum cs’ circum­ scriptum, et habens manus, el pedes, el alias cor­ poris partes, et tangi poterat, et sub aspectum cadebat, vulneraque et cicatrices habebat sicut ante resurrectionem. Duorum ergo alterum dice­ re necessc est. vel divinae etiam naturae has par­ CAPUT XIV. tes habuit, vel faleri corpus mansisse in suae naturae finibus. itcfellilur Ubiquitas testimoniis Patrum. Leo Serm. 2. de Ascens: Ineffabili, inquit, mo­ Pugnat ultimo Ubiquitas cum omnibus Patribus. do per Ascensionem coepit esse divinitate prae­ S. Ambrosius lib. 2. dc Fid. cap. 5. Aequo mini, sentior. qui factus esl humanitate longinquior. inquit. Deus de loco ad locum transit, qui ubique Gregorius hom. 29. quae est de Ascens: /lio rever­ semper est: ul homo, est qui vadit, ipse qui re- tebatur, inquit, ubi erat, et inde redibat, ubi re­ nil, denique el alibi dicit: Surgite eamus. In eo manebat. quia cum per humanitatem ascenderet ergo vadit et venit quod esl commune nobiscum. in coelum, per divinitatem suam et terram pari­ Cyrillus Hierosolymitanus Calcch. It. in line: Aon ter continebat, et coelum. Vigilius lib. I.c ml.Euenim, inquit, quia nunc non adesl in carne, ex lycli.: Sed et nobiscum csl. inquit, et non csl noeo pules quod spiritu medio hie non adsit, au­ biscum. quia quos rfliquil. et a quibus discessit diens quae de illo dicuntur, cl videns quae lu humanitate sua, non reliquit, neque deseruit di­ cogilas. el scrutans renes cl corda. S. Chrysosto- vinitate sua. Per formam enim servi, quam abs­ musin illud Jo. 3. Filius hominis, qui esl in coelo tulit a nobis in coelum, absens est nobis, per for­ elc. Aon carnem, inquit, sed a minori substantia mam Dei. quae non recedit a nobis in terris, lotum seipsum denominat. Itufflnus in Symb. ,t- praesens csl nobis. El lib. i. Deinde, inqu l. si scendit ergo, inquit, ad coelos. non ubi Verbum Verbi, cl carnis una natura est, quomodo cum Verbum ubique sit, non ubique inveniatur el ca­ Deus ante non fuerat, quippe qui erat semper in coelis, sed ubi Verbum caro facium, ante non se­ ro? namque quando in terra fuit, non erat uti­ derat. que in coelo, el nunc quia in coelo est, non est Augustinus tract. 78. in .Io.: Sed a quibus, in­ utique in terra. Fulgentius lib. 2. ad Trasimund. cap. 17. Unus, quit. homo abscedebat, Deus non derelinquebat, et idem ipse Christus homo el Deus. Ergo et ibat inquil.tdcmque secundum humanam substantiam per id quod homo erui, el manebat per id quod absens coelo cum esset in ferra, cl derelinquens Deus erat. Ibat per id quod uno loco erat, mane­ terram cum ascendisset in coelum, secundum di­ bat per id quod ubique erat. El episl. 57. ad Dani. vinam vero immensamque substantiam, nec coe­ Aon esl autem consequens, inquit, ul quod in Deo lum dimittens cum de coelo descendit, nec terrain esl. ita sil ubique ul Deus: nam et de nobis vera­ deserens cum ad coelum ascendit. Ad haec testimonia respondet Kcmnilius lib. de cissima Scriptura dicit, quod in illo vivimus, mo­ vemur el sumus: ner. lamcn sicut ille ubique su­ duali. nat. cap. 30. el milita dicit. Primo, Veteres mus. sed aliter homo ille in Deo, quoniam aliter loqui conlra Manichaeos el Eulycbianos, qui Chri­ et Deus ille in homine, proprio quodam ac sin­ sli humanitatem volebant conversam esse in im­ gulari modo. Una enim persona Deus el homo mensam, eiillocalcm divinitatem. Secundo, voluis­ esl, et utrumque est unus Christus Jesus, ubique se Patres dicere. Chrisli humanitatem non esse ubi­ per id quod Deus esl. in coelo autem per id quod que s< eundum naturales suas proprietates. Tertio. Patres velle. Chrisli Immanitatem secundum visi­ homo. Cynllus alexandrines lib. II. in.Io. cap. 21. /’li­ bilem formam non esse ubique diffusam, nec loca­ tabant. inquit discipuli (discentiam Chrisli. ut ho­ liter, circumscriptive, el sensibiliter nunc esse in minis dico (Deus enim ubique adest), mullorum terris. At levia sunl haec omnia. Aam quod ad primam eis incommodorum caussam futuram, cum non adesset, qui eos posset ab omnibus malis eruere, solutionem allinet: verum quidem csl, Patres loqui sed oportebat non solum in carnem Chrisli, ve­ conlra Eulychianos, sed cos hoc argumento refel­ rum etiam in Deitatem respicere, quae quamvis lunt. quia cum Chrisli caro non sit ubique sicut di­ oculis non cernatur, adesi tamen semper summa vinitas; necessario distinctae naturae esse debent: cum potestate, nec quidquam csl quod prohibere qui ergo negant Patrum fundamentum, atque usse­ possit: quin omnia repleat, cl quo velit peragat. runt. Chrisli carnem esse ubique; aperte Patribus Son enim loco aut dimensionibus circumscripti- repugnant, el proinde a Patribus refelluntur. Secunda item solutio nimis esl debilis. Aam Pa­ hilis natura divina est. Quare cum Deus cl homo Christus vere sil. oportuit eos intellexisse, ine/fa- tres non disputant de proprietatibus naturalibus I ili dedatis potestate una cum eis semper futu­ carnis, sed simpliciter negant. illam esse ubique, linum Augustinus in episl. ad Dard. e.x professo rum. etiamsi carne abesset. 33* vere transire rum pane dc menu ad os. de ore ad stomachum, quin mm polesl moveri, cum iit ubi­ que; ergo solum in Coena Chrisli corpus sil prae­ sens cl manducatur per energiam, cl non per rea1cm sumptionem. Vides, quomodo Lulhernni et Brcnlinni, dum Calvinislas oppugnant, illis favent. cl Inmen Bren· tins in suo Testamento execralur Sacramenlarios, nec patitur ullum locum cis in Ecclesia dan. 25S DE INCARNA HONE Iraclat de co, quod convenit carni non ex so, sod ex unione cum Verbo. o( clarissimo idlirmal. non esse consequens, ul si Verbum est ubique, cliam caro illi unita ubique sil, Terlia quoque solulîo non est solida: lum quia nomo poterat dubitare, an Christi caro visibiliter ubique ( sset diffuso, lum quia etiam Patres non op­ ponunt carnem visibilem carni invisibili, sed car­ nem Deitati, el dicunt. Christum secundum deita­ tem ubique esse, secundum carnem non ubique. CAPUT XV. Solvitur argumentum haereticorum. Sed jam solvenda sunl argumenta adversariorum, quae parlim a Scripturis, parlim a leslimoniis Pa­ trum, cl Scholasticorum depromuntur. Primum argumonlum el praecipuum sumunt cx dextera Dei: nam Clirislus ul homo cxallalus est ad doxicram Dei Pains Mallii. 211. Aci. 2. Ephes. I. Coloss.3. 1. Pol. 3. llcbr. I. ct alibi: al dextera Dei est ubique, non emm csl dexlera corporalis, quae certo in loco statui possit; igitur Clirislus ul homo non est in certo aliquo loco, sed ubique. Respondeo, ct dico tria. Primo, si esse in de­ viora Dei accipiatur crasso modo.nl accipit l.ulherus in lib.. quod verba Domini IIoccsl corpus me­ um adhuc limia sicul, ubi probat Christi carnem esse ubique, quia csl in dextera Dei. cl non in mi­ nimo digitn. aul ungue illius dexterae: dico, con­ sequentiam nullam esse. Nam etiam dicuntur esse animae justorum in manu Dei. Sap. 3. cl sine dubio non sunl in extremo digito, aul ungue illius manus, sed in tola manu. El pari ratione manus Dei est ubique, el tamen non proplerca animae ju­ storum sunl ubique: cujus ratio csl. quia manus Domini non csl ubique per extensionem, quasi par­ tem habeat hic, et pariem ibi, sed tola csl hic, cl tota ibi. Secundo dico: per dexteram Dei a mullis Inlclligi bealiludinem aeternam, non aulem maje-talem, aut potentiam divinam. Ila explicat Hieronymus in cap. I. ad Ephes. cl Augustinus hb. dc Fid. el Symb. cap 7. el lib. de agon. Christ, cap. 2G. qui non solum Christum vult sedere a dexlris Dei, sed cliam omnes electos sessuros a dextris Dei, juxta illud Ephes. 2. Consedere nos fccil in coelestibus in Christo. El Maith. 23. dicuntur oves futurae a dextris. Et potest confirmari haec sententia cx eo. quod apud antiquos sedere a dextris erat minus hono­ rificum. quam sedere a sinistris, ut observat et pro­ bat mullis testimoniis tnlonius Nchrisscnsis in ex­ plicatione quinquaginta locorum Scripturae. Inde etiam in sigillis plumbeis pontificum, ct in mullis antiquis picturis Petrus ponitur a sinistris, cum ta­ men constet, Petro semper delatum primum locum fuisse. Si igitur Christus ul minnr cl inferior a dexlris sedet: non ergo illa sessio debet referri ad maje­ statem divinam, in qua Filius Patri est aequalis, sed od humanam gloriam cl bealiludinem, quae conventi Clirislo ul minor esi Patre: cl secundum hanc expositionem argumentum haereticorum nihil valet. Nam esse hoc modo a dexlris Dei, non re­ quirit ubiquilatcm, sed solam bealiludinem, quam habere potcsl cliam qui in minimo angulo mundi lanium haeret. Tertio dico: probabilius esse, per dexteram Dei, ad ipiam Clirislus sedet, inlelligi debere gloriam, potentiam cl majestatem divinam, ila ul sensus sil illius articuli. Clirislus sedel a dexlris Patris, idest pari potentia, ct honore regnal, judical cl gubernat omnia cmn ipso Paire: ila ut dexlera su­ matur simpliciter pro latere, idesl, pro loco aequa­ li, non superiore, vel inferiore: nam in psal. 109. sicul dicitur Filius a dexlris Patris, itu dicitur po­ stea Paler a dexlris Filii: Dominus a dextris luis confregit in die irae suae reges. Ex quo paid, dexteram significare aequalitatem. Praclcrea ila exponunt fere omnefe Patres.Atha­ nasius Serm. 2. coni. Arian.. Basiliuslib.deSpir. sancio cap.G.Cyrillus hierosolymilanusCalcch. II. Cyrillus alexandrinus lib. 12. lhes. cap. 7. Dama­ scenus lib. 5. cap. 2. Leo Serm. I. el 2. de Aseens. Denique Chrysoslomus. Theodon lus, Theophyla­ etus, Oecumenius in cap. l.ad Ilebr. cl l.adEphes. Ambrosius lib.2. de Fid. cap. 5 .cl in cap. 1. ad Ephes, cl alii. Deinde idem indicant ipsae Scrlplurac. Nam Mai­ th. 22. Clirislus atlnlil locum psal. 109. Dixit Do­ minus Domino meo, sede a dextris meis ad pro­ bandam divinitatem suam, el cum Paire veram ae­ qualitatem. El hoc ipsum testimonium psalmi a Paulo affertur ad probandam Christi divinitatem, cum ail Ilebr. 1. Sedet ad dexteram majestatis in excelsis.lanio melior angelis e/feclus, quanto dif­ ferentius prae illis nomen haeredilavit: cui enim angelorum dixit aliquando, sede a. dexlris meis? Nec cliam convincit conlra hanc sententiam il­ lud quod afferi Augustinus ex cap. 2. ad Ephes. Consedere nos fecit etc. Non enim sensus est, omt es nos esse sessuros ad dexteram Dei in i roprlis personis, sed in Clirislo, ul Paulus dicil: quia enim ejusdem speciei, cl naturae sumus cum illo homi­ ne, qui esi in dexlera Dei, omnes dicimur per il­ lum sedisse in dextera Dei: alloqui enim lola Scri­ ptura tribuit Clirislosoli sedere ad dexteram Palris. El secundum hanc expositionem argumeniuni haereticorum aliquid videtur valere. Nam isla ses­ sio ad dexteram Palris, quae significat potentiam cl majcslalem. dola esi humanitati Christi, ul pa­ let Act. 2. Dexlera igitur Dei cxallalus etc. Ephes. I. Constituens ad dexteram suam, \onenim con­ venit Deitati exaltari, el constitui ad dexteram. Ilufllnus cliam explicat. Symb. dicit id datum huma­ nitati, ul eveheretur ad doxicram Dei, cl b. Leo Serm. 1. cl 2. dc Aseens. Chr. dicil, ipsam hunianilalcm evectam esse ad thronum Palris. et ad con­ sortium gloriae ipsius. Theodorelus quoque in psal. 109. el in 1. cap. ad Ilebr. dicil, illud Sede a dextris meis dictum esse humanitati: nam Ver­ bum non egebal Palus jussione ad sedendum. Quae cum ila sint, videtur jam negari non pos­ se. quin ipsa humanitas sit praedita majestate di­ vina, cl proinde sil cliam ubique. Desponde?·: da­ tam esse hunianllali islam sessionem, sed dot: m MDEi» TERTIUS non ipsi in sc, scd in Bupposilo; non oniin factum csl, ul humanitas in seipsa sedeat ad dexteram Dei, scd ul sii Immanitas illius personae, quaesodel ad dexteiain Dei: sicut non factum est per in­ carnationem, ut humanitas sil Deus, scd ut sil hu­ manitas Dei: el proinde in concreto dici possit, isle homo est ileos, el sedet ad dexteram Palris, el ap­ posita est similitudo de purpura regis. Cmn emm rex induit purpuram, cl sedet in solio suo. evcliil purpuram ad illud solium, non sic, ni purpura di­ catur sedere aul regnare, sed ul dicainr vcslis se­ dentis aul rcgmmlis, cl cliam ul dicatur purpura­ tus rex sedere aul regnare. Tametsi autem hoc fa­ ctum sil in ipsa Incarnatione, tamen dicitur Chri­ stus sedisse a dextris Dei post ascensionem, quia tunc primum perrecte innotuit gluria, el majestas hujus hominis, ul dicitur Philipp. 2. Quod aulem res ila se habeat, facile probari po­ test.Siquidem per dexteram secundum hanc expli­ cationem inlclligilur aequalitas honoris, el poleslalis:humanilas aulem nec est.nec esse potest ae­ qualis Deo. Nam cum Dominus Jo. Ii. Dicil Paler major me esi. sine dubio intclligil ratione huma­ nitatis: cl 1. Cor. 15. Apostolus scribit, etiam post diem judicii furc Filium subjectum ei. Qui subje­ cit cl omnia; quae etiam subjcclio non potest, ul supra docuimus, recte intclligil, nisi ratione hu­ manitatis. Denique si humanitas csl creatura, nonne con­ tradictionem involuil.ul sil, vel esse dicatur aequa­ lis Creatori? Sed respondent: humanitatem Chi isli non esse aequalem omnino Deo. cl tamen sede­ re a dexlris ejus: non habet quidem ipsam poten­ tiam cl majestatem Dei. quod est sedere ad dexte­ ram Dei, cl tamen quia id non habet a seipsa,sicul habet Deus, scd habet a Deo; proplerca non po­ test omnibus modis aequari Deo. At hoc non difiiculter refellitur. Nam habere ab alio, non facil inaequalitatem: nam Filius Dei ha­ bet a Patre omnia, et lamcn csl illi vere cl pro­ prie aequalis.Respondent: Filium habere naturali­ ter. humanitatem habere per gratiam. Centra.Nam habere per gratiam, non est habere illam ipsam majestatem, scd quamdam ejus participationem, quae non sufllcil ad constituendam sessionem, dc qua loquimur. Denique, vel est humanitas vere aequalis Deo, vel non esi: si csl; ergo falsum est illud Paler major me est, el illud Filius subjectus erit ei, qui subjecit sibi omnia:. si non csl; igitur non sedet Christi Immanitas a dexlris Dei hoc tertio modo, scd solum secundo modo; ex quo non col­ ligitur ubiquités, ul paulo ante demonstravimus. CAPIT XVI. Solvunlur aliae objectiones eje Verbo Dei petilae. Secundum argumentum sumunt ex duobus lo­ cis. Nam in epist. ad Philip, cap. 2. legimus,Chri­ stum esso in gloria Dei Palris. Quid sil autem glo­ ria Dei Patris describitur Isai. 10. ubi dicitur de Deo: Quis aquas pugillo nicnsus est el coelos 239 palmo pondcratil ? 2. Paralip. 2. Coelum, cl coeli coelorum eum capere nequeunt.lA lliercm. 23. Coelum el terram ego impleo. Igitur Jesus Clirislus terram pugillo continet, el coelum palmo metitur, el Coelum ac terram implet, id aulem est esse ubique. ' Respondeo ut supra; datam esse gloriam Dei Palris humanitati Christi, non m ipsa, sed in sup­ posito. idcsl.pcr gratiam unionis accepisse Christi humanitatem, ut c>sel natura Filii Dei: et proinde illum hominem Christum es>c m gloria Palris. et terram pugillo continere, el coelum ac terram im­ plere. Tertium argumentum Maith. 11. Omnia mihi tradita sunl a Patre meo. El Mallii. ull. Data est mihi omnis potestas in coelo el in terra. Quo loco omnis potestas notai omnipotentiam in coelo; el in terru omnipraesenliam; proinde Christus vere prae­ sens omnia gubernat. Addunt Brenlius el Kemnitius illud psal. 8. 0mnia subjecisti sub pedibus ejus. El illud Jo. 13. Omnia dedit ei Pater in manus: inde vero acute concludunUcrgo Christus ul homo, pedibus cl ma­ nibus omnia contingit. Ac ne forte respondeatur: omnipotentiam cl omnipraesenliam ul res infinitas non posse communicari creaturae finitae; addunt secundo, Christo datum esse potestatem in terra dimittendi peccata, Jlalth. 9. quae tamen est infi­ nita potestas: nam quis potest dimittere peccata nisi solus Deus? Respondeo: priora duo loca posse inlelligi du­ pliciter: primo, de potentia divina quam accepit Filius Dei a Paire per aeternam generationem: el tunc non sunt haec loca ad propositum. Secundo, de potentia divina quam accepit natura humana per unionem hypostaticam, el tunc eadem csl re­ sponsio, quae ad superiora argumenta. Tertio, polesl locus posterior inlelligi dc potentia cvllata Christi humanitati in omnes creaturas, quae lamcn nec esi absolute omnipotentia, nec requirit omni­ praesenliam. Nam solum illis verbis significatur, omnibus creaturis Christi humanitatem praeesse, el jus habere in omnes; cx quo non sequitur.quod possit quidquid Deus potest, vel quod sil ubique: cur emm non possit jus habere in rem absentem? nonne apud homines id ordinarie cernimus, ul rex in universum suum regnum jus habeat: el lamcn non occupel praesentia sua. nisi exiguum angu­ lum domus, vel cubiculi unius? Ad primum confirmationem respondeo: miram esse istorum perversitatem, el impudentiam , qui tropos inveniunt, ubi minime oportet.et ubi oporlei nolunt admillere:quid enim notius cl usitatius, quam per manus intelligere potcslalem?Quid enim aliud significat illud psal. 91. In manu ejus sunl omnes fines terrae? El illud Jo. 10. El non rapiet eas quisquam de manu mea ? Quid item no­ tius cl usitatius, quoin discribere per subjectio­ nem sub pedibus attributionem cul non quia aliquis in domo tem vivificandi el majestatem summo honore di­ habitat, ideo dicitur domus esse homo, aut habere gnam. Eadem autem ratio est de omnibus aliis i- formaliter attributa hominis; solum ergo Paulus vo­ diomalibus; ergo omnia alia sont ci Iri >uta; ac luit dicere, in Christi humanitate habitare divinita­ proinde omnipotentia ct omnipraescnlia. El ne re­ tem corporaliter, idest. non umbratice, ut in ange­ spondeatur. haec data esse Filio ul Deus csl : ad­ lis cl prophetis, qui gerebant Dei personam, sed ditur ibidem: Potestatem dedil ei judicium faee- vere, ita ut ille homo vere fuerit Deus, et illa hu­ re. quia Filius hominis est. El confirmat Brenlius manitas, Dei fuerit humanitas. ex Cyrillo liti, de incurn. cap. 7. cl 28. ubi dicit. Septimum argumentum cap. 4. nd Ephes. AscenVerbum communicasse carni suae majestatis ope­ dilsupra omnes coelos ut impleret omniniquod ex­ rationes: el similia habet Leo epist. 83. ad Mona- ponit Occumenius hoc modo, quia antea divinitate ch. Pa laesi. omnia repleverat, descendit et ascendit, ul eliam Respondeo: Iribus modis eum locum posse in­ carne omnia repleret; ubi videtur velle. Christum lelligi. Primo, ul umnia quae bic dicuntur data ad eum modum replevisse omnia corporali prae­ Cin isto a Patre, inlelligonlur data ipsi Verbo per sentia, quemadmodum antea omnia repleverat ma­ aeternam generationem. Sic enim intelligit Chry- jestate divinitatis. Item Theophylaclus ibidem li­ sustomusin hunc locum.qui illud Quia Filius ho­ cii. non fuisse impedimento Christo descensum minis est dicit debere conjungi cum sequentibus, ad ascensum, quia nimirum simul poterat ubique non cum praecedentibus, ita ul non sic legamus, esse. dedil ei judicium facere, quia Filius hominis Respondeo: primo ilhnl Ul impleret omnia pos­ csl: sed sic: Quia Filius hominis est, nolite mi­ se inlelligi de adimpletione vaticiniorum. Nam tue­ rari hoc, idest. nolite mirari . si ego eum sim Fi­ rai praedicta a prophetis tam descensio quam alms hominis, lamen dixerim me habere potesta­ scensio: et quamvis hanc explicationem irrideant tem vivificandi, cl judicandi, et debere honorari ul adversarii: tamen adhuc eam non confutarunt. Se­ Patrem. nam non sum Filius hominis lautum, sed cundo dico: posse inlelligi de implclionc locorum, eliam Filius Dei. sed per effectus suos: voluit enim Chrislus omnia Secundo . potest inlelligi ea ratione, ut illa o- replere gloria sua.et in omnibus nperari mirabilia. mma significentur data humanitati, non in se, sed Tertio, potest inlelligi de repletione locorum suc­ in supposito, idque per gratiam unionis, ul supra cessiva. accipiendo per loca, genera locorum, si­ diximus de sessione a dextris: itu videntur acce­ cul dicitur aliquis fuisse in lota Europa, quia fail pisse Augustinus et Cyrillus. Ex quorum explica in omnibus provinciis Europae, etsi non fueril in I.IIlEll TEHTU’S omnibus oppidis, vel domibus Europae. Ha enim Chrislus fueral m terra, ambiilnvortit super mare, fueral in niire, in cruce, fuerat sub terra, in infer­ no; debuit ergo ascendere in coelum, ul omnia lo­ ca praesentia sua illustraret cl repleret. humo hic idem locus manifeste doocl, Christum non replevisse omnia praesentia carnis suae; nam descendere, el postea ascendere repugnat repletioni:debuissel potius dilTundere se,quam descen­ dere et ascendere, si omnia simul replere volebat; imo nec fuit opus descendere, vel ascendere, vel etiam dilTundere se, si ubique semper fuit. Nec Oecuinenius el Thcophylaclus contrarium docent. Nam Oecuinenius solum ait: Christi car­ nem replevisso omnia. Quod inlelligilur eo modo quo poterat, idcsl. non simul, sed successive ob­ eundo omnia loca, El Thcophylaclus non dixit, Christi descensum non impedivisse quo minus si­ mul ascenderet, sed non impedivisse quo minus ascenderet, nimirum postea. Hortatur enim Theophy laetus ad humilitatem, et ostendit, quod quo magis hic sese aliquis dejiciet, eo magis exaltabi­ tur, sicul in Christo factum csl.Itaque perperam hi duo auctores allegantur ab auctoribus Concordiae. CAPUT XVII. Solvitur argumentum ex ipsa Incarnatione ductum. Octavum argumentum. Per Incarnationem id factum est, ul esset una persona Deus cl homo: persona autem csl individua substantia: ergo non potest una pars personae ab altera ullo modo divelli;ergo ubicumque csl una.ibi est altera.Confir­ matur primo ex Concilio Clialeedoncnsi. aci. 5. et Concilio G. aci. 17. cl Leone epist. 83. ad Mo­ nadi. Palaesl. ubi habemus.Incarnationem factam esse c ex duabus naturis indivisis inseparabiliter , cl inconfuse; ergo ubi una est. etiam altera: alioqui quomodo sunl indivisae el unitae inscperabililer, si una csl in coelo, el altera est in terra? El confirmatur iterum ex Damasceno lib.3.cap. 3. qui non solum dicit, naturas in Christo unitas esse in­ separabiliter, sed eliam άίιαςάτως, idest,indistan­ ter; ergo una numquam distat ab altera: at quo­ modo non distant, si una non csl ubi est altera? Confirmatur ultimo, si caro Christi non est ubique cum Verbo; sequitur. Verbum alicubi esso homi­ nem, alicubi non esse hominem, quod sane absur­ dissimum est. llespondoo:cum dicitur in definitione personae individua substantia, non significatur talis indivisio, ut ubi est una pars personae, ibi sit altera: id enim patet esse falsum; nam nostrae manus el pe­ des, et caetera membra occupant diversa loca , cl tamen unam personam faciunt. Dicitur igitur per­ sona individua substantia, quia est unum subsi­ stens non divisum in se in ratione subsistentiae, et divisum ab omnibus aliisicl talis est Chrislus Deus ct homo. Ad primam cl secundam confirmationem dico : unionem inseparabilem, etindislantem non requi­ rere, ut unum sit ubicumque csl aliud, sed lanium Bellaiuiixi. Vol. I. 261 ul alicubi simul sint: nam si nusquam simul essent, tunc vere inter se distarent. Exemplo existai glo­ bus Solis. Is unitus est inseparabiliter, cl indistan­ ter suo orbi, cl tamen orbis Solis totum orbem in­ feriorem ambit, el est simul in occidente et orien­ te, quod Solis globo non convenit. Instant : Sol non est unitus suo orbi secundum lotum, sed secundum partem tantum: at humanitas est unita toti Verbo. Ilespondco: humanitas est qui­ dem unita toti Verbo, quia Verbum csl indivisibile: lamen non proplerea adaequat ejus immensitatem. Itaque sicut stella, quia minor csl molis quantitate, quam sil suus orbis, non polcsl simul esse ubicum­ que csl ipsius orbis : ita humanitas Christi, quia est minor Verbo quantitate virtutis, non potest esse ubi­ cumque est Verbum, licet ab eo non separetur, nec distet. Ad ultimam confirmationem dico : illam proposi­ tionem Verbum alicubi non est homo esse falsam, si significet Verbum alicubi deservisse humanita­ tem. Licet enim alicubi sil Verbum ubi non est hu­ manitas ; tamen eliam ibi Verbum est homo, quia Verbum ibi existons sustentat humanitatem ut suam cl propriam, licet alibi cxistcnlem. Quemadmodum anima rationalis in pedo existons unita est cum ca­ pite , cl informat caput, licet caput ibi non sil ubi sunt pedes. CAPUT XVIII. Solvitur argumentum ex Patrum testimoniis petilum. Nonum argumentum ex Patribus: ac primo profe­ runt Chrysostomum horn. 17.in epist. ad llebr. sic dicentem de Christo: Quid dicis, inquit, nisi intra­ verit in coelum non apparebit Deo qui ubique est et omnia replet? Ilespondco: in verbis sequenti­ bus esse solutionem. Intueris, inquit, quia carnis sunl haec omnia ? quibus verbis Chrysostomus do­ cet, Christum qui ulDcus ubique csl; lamen secun­ dum carnem debuisse intrare in coelum . ul appa­ reat vultui Dei pro nobis, quia secundum carnem non eral m coelo antequam ascenderet. Secundo proferunt Cyrillum epist. I. ad Success.: Dei. ul dixi, inquit, proprium corpus existons omnia humana franscendif.Ilem.lib.l2.in Jo. cap. 32. explicans do vestibus Christi m quatuor partes divisis, cl tunica indivisa manente dicit, hoc signi­ ficare , Christi carnem impartibililer communicari hominibus omnibus, qui sunl in quatuor mundi par­ tibus: In singulos, inquit, parlibiliter transiens unigenitus, et animam atque corpus eorum per carnem suam sanctificans , impurtibiliter atque integre in omnibus est.cum unus ubique sil nullo modo divisus. Quod idem fero iisdem verbis habet Thcophylaclus in cap. 19. Jo. Ilespondco: in primo testimonio tantum asserit Cyrillus, corpus Dominicum transcendere dignita­ te omnia humana, sed non inde sequitur esso ubi­ que. Sed quoniam Brentius literis majusculis haec verba Cyrilli imprimi curavit, lanquam si argumen­ tum insolubile illis paucis verbis contineretur,opor­ tet accuratius respondere. 34 2G2 DE INCARNATIONE Igilur cx duobus colligitur, quomodo inlcllignl Cyrillus,Chrisli corpus omnia humana transcendis­ se. Primo cx praecedentibus; nam Cyrillus deducit hanc suam sententiam ex verbis illis Pauli 2. Co­ rinth. 'i.Et si cognovimus secundum carnem Chri­ stum. sed nunc jam non novimus. I lii Paulus vo­ luit dicere, Christum nunc non habere carnem pas­ sibilem. cl fami. sili, injuriae, morti obnoxiam, siculi dicil 1. Corinth. 15. Cnro el sanguis regnum Dei non possidebunt. El llebr. 5. Qui in diebus carnis suae preces . suppi icalionesque etc. Kam alioquiidcm Paulus I. Timoth. 2. dicil. Christum eliam nunc esse hominem, cl 1. Corinth. 15 proli­ xe ostendit. Chrisli corpus vere resurrexisse. Hoc ergo eliam vull Cyrillus , Chrisli corpus jam tran­ scendisse omnia humana . idesl, omnes humanas passiones. Secundo patet ex sequentibus. Nam ex­ plicans Cyrillus ipse, quid sil omnia humana, di­ cil, esse facium incorruptibile, cl vivificum, el glo­ ria ineffabili illustratum, non autem addit, esse fa­ cium immensum, cl ubique cxislens. Quod aulem allinet ad aliorum testimonium, Cy­ rillus, cl Theopbylactus disputant eo loco dc Eu­ charistia , ut palcl cx sequentibus, ubi ponunt ty­ pum Agni Paschalis: quocirca non voluerunt signi­ ficare , Christi carnem esse absolute ubique . sed ubique ubi sunt qui communicant: potest enim fie­ ri ul simul in omnibus mundi partibus distribuatur communio. Quid autem intorsit inter hanc Ubiquitalcm, cl eam quam ponunt hacrclici, supra osten­ dimus in secundo nostro argumento, nimirum, esse Christum ubique ubicum |ue sunl Hostiae consecra­ tae, non csl esse absolute ubique , nec infinitis lo­ cis simul, nec postulat immensitatem : esse aulem ubique ubicumque est Verbum , est esse absolute ubique, el esse, vel esse posse in infinitis locis si­ mul, el plane immensitatem divinam requirit. Tertio, proferunt Ambrosium lib. 7. in Luc. cap. 57. in illud: Si quid supererogareris. Lue. 10. Quando, inquit, reverteris Domine nisi in die ju­ dicii ? nam licet ubique sis semper, elslansin medio nostrum, non cernaris a nobis, erit tamen tempus quo universa caro aspicial te revertentem. Haec ibi: ubi videlur dicere, Christum secundum eam formam esse ubique invisibiliter. secundum quam videbitur ab omnibus iu die judicii, illa au­ lem forma humana csl. llespondco : eumdem Chri­ stum reversurum in forma humana, et qui csl ubi­ que in forma Dei, cl eumdem videri, el non videri ratione duarum naturarum, sive formarum. Quarto, proferunt Hieronymum in lib. conl.Vigi1 ut., ubi dicit agnum Dei, idesl. Christum esse ubique. Dem in epist. I IS. ad .Marccl., ubi propo­ nenti Marceline quaestionem de Chrislo , an post resurrectionem illis 40. diebus alicubi tantum fue­ rit. idesl,in terra,an vero latenter aliquoties ascen­ derit in coelum , cl descenderit dc coelo ; respon­ dit: non fuisse opus Dei Filio saepius ascendere , ac descendere, cum semper ubique sil.Qua respon­ sione aut Hieronymus docuit,Chrisli corpus semper esse ubique, aut certe insignis impostor fuit : nam de corpore interrogatus fuerat, non de Divinitate. llespondco ad prunum locum : ibidem haberi so­ lutionem: proinde miram esse Brcniii impudentiam, qui ejusmodi loca proplerca solum proponit, ulfal­ lut incautos. Hacc enim sunl verba s. Hicronvmi. Si agnus, inquil, ubique·, ergo el hi qui cum Agno sunl, ubique esse credendi sunt. Haec ille. At cer­ tum est, Sanctos non esse ubique simul, sed suc­ cessivo , idesl, posse migrare ad quae loca volue­ rint: cur ergo non eodem modo inlciligamus Agnum esse ubique.hoc est.posse continuo adesse ubicum­ que voluerit ? Ad secundum dico: Hieronymum cum ait, Filium Dei esse ubique, loqui de sola Deitate, id quod ver­ ba ejus testantur: Stultum, inquit. est illius po­ tentiam unius corpusculi parvitate liniri, quem non capit coelum: cl tamen qui ubique eral etiam in Filio hominis totus erat. Divina quippe natu­ ra, cl Dei sermo in partes secari non potest. nec locis dividi: sed,cum ubique sit, totus ubique esi. Ubi vides , Hieronymum asserere , non liniri divi­ nam potentiam parvitate unius corpusculi Chrisli, cl proinde latius patere Deitatem quum carnem Chri­ sli. Hem vides . Hieronymum dicere . Dei naturam el Sermonem Dei, idesl, Filium ul Deum esse ubi­ que, cl simul lotum in homine Chrislo , quia indi­ visibilis est Deitas, licet omnia repleat. Al, inquiunt, .Marcella non petierat de Deitate, sed de humanitate, nec ignorare poterat illa , Dei­ tatem esse ubique. Respondeo: Marccllam propo­ suisse quaestionem de Domino : el quia Dominus duas habet naturas , Hieronymus recte respondit, Dominum secundum unam naturam semper ubique fuisse. Nec est incredibile. Marccllam. aut cum cu­ jus nomine quaestionem illa proponit, suspicatum fuisse, Verbum Dei non fuisse extra suam humani­ tatem. Nam videmus eliam , Augustino propositam similem quaestionem a Volusiano : An , videlicet, Verbum Dei reliquisset coelum, cl intra unius cor­ pusculi angustias se redegisset. Vide epist. 3. Au­ gustini. Certe Hieronymus lota sua responsione hanc suspicionem tollere conatur,ne credatur,Deus redactus ad angustias unius corpusculi. Quinio, proferunt Augustinum Serm.l4.dc verb. Aposl. Sedet, inquil,iu coelo, qui ambulat in ter­ ra·, in coelo eral, quia ubique Christus, idemque Christus el Filius Dei, el Filius hominis. Respon­ deo : haec omnia dc persona dicuntur, non de na­ tura humana ; unde paulo post loquens de Chrislo in terris degente ante passionem, ait: Propter unitalem personae in terra Filius Dei. propter eamdem unitatem in coelo Filius hominis.\ides, non dictum esse, in coelo humanitatem, iu terra Deita­ tem, sed in coelo Filium hominis, idesl. personam, in Icrra Filium Dei, idesl, eamdcm personam, quia ubique csl illa persona. Sexto, proferunt Gelasium in lib. de duab. nat.: Quod, inquit, dictu audituque fugiendum est; vel homo Deus esse jam desinat, si sola illic humani­ tas, non etiam Delias perseverat; vel Deus homo consequenter esse désistai, si sola illic divinitas , non eliam humanitas unita permaneat. Respon­ deo: illud Illic non significare locum , sed Chri­ stum, seu mysterium Incarnationis: vull enim dice­ re, Si in Christo sit sola divinitas, aul sola huma­ nitas, jam Christus non erit Deus, cl homo. Et palcl ex verbis sequentibus: Videbitur, inquil, quod LIBER TERTU S abhorret animus dicere, sed conii necessitas non tacere. Divinitas in utroque mutabilis , si rei in carnem csl ipsa conversa, vel sic csl in deitatem humanitatis transfusa cond ilio,ul proprietas ejus esse desierit. CAPUT XIX. Solvitur argumentum depromptum cx doctrina Scholasticorum Decimum argumentum cx Scholasticis. Conten­ dit Brcnlius. hanc suam Ubiquilatem esse dociriη.ιπι,ηοη modo antiquorum Palrum.sed eliam prae­ cipuorum Scholasticorum. Ac primo profert .Magi­ strum in lib. 3. disl. 22. ubi dicil : Christus totus est.ubicumque est.sed non totum. Quid aulem sit. lotus ubique, sed non lotum, exponi dicil Brcnlius a Thoma 3. p. quaesi. 52. art. 3. ubi Thomas doccl, Christum lotam esse ubique, sed non totaliter, quia nullo loco circumscribitur. Addit Bonavenlnrain in 3. disl. 22. quaest. 2.qui sic ait: Cum dicitur.Iste homo est ubique.hoc pronomen Iste demonstrare potest personam Chrisli. vetsingulare hominis. Si personam Chrisli. sic absque dubio ista vera csl. Iste homo est ubique: si vero singulare hominis, adhuc vera est.sed non •per propriam naturam . sed per communicatio­ nem idioma tum. quia quod convenit Filio Dei per naturam, convenit Isii homini per gratiam. Postremo allegat Compendium Theologicae verilalis lib. I. cap. 17. ubi sic habetur: Corpus Chri­ sti licet non sit ubique. cum sil creatura, nec ae­ quari possit in hujusmodi Creaturi : in pluribus tamen locis est totum sub diversis hostiis. et hoc propter unionem carnis ad Verbum. Al ista ratio, inquil Brcnlius, concludit, ilhid esse plane ubique, nusquam enim non est personalis unio carnis ad Verbum. Quare nui Compendium pugnat secum, aut cum dicil, Chrisli corpus non esse ubique, inlelligil, non esse ubique per se. sed gratia Dei. De­ spondeo: Scholasticos omnes cx professo contra­ rium docuisse, ul eliam hinc impudentia Brenlii non mediocriter illustretur. Ac primum Magister cum ait: Totus Christus est ubique, sed non to­ tum, scipsum ibidem explicat, sic dicens: Totum ad naturam refertur . totus ad hyptstasim etc. Itaque totus Christus csl ubique . quia persona di­ vina tota est ubique: al non lotum Christi csl ubi­ que, quia ollera naturarum ejus non csl ubique. Porro s. Thomas loc. cil. cum dicil, Christum lotum esse ubique, sed non totaliter, quia non cir­ cumscribitur loco, non exponit Magistrum, nec lo­ quitur dc corpore Christi, sed dc persona divina. Unde in corp. ari. dicil, in triduo mortis animam Christi fuisse in inferno, corpus in scpulchro, Dcilalcm ubique. El coni. Geni. lib. 4. cap. 19. Ver­ bum Dei, inquil. non habet subsistentiam ex na­ tura humana, sed magis naturam humanam ad suam subsistentiam . vel personalitatem trahit; unde nihil prohibet, Verbum Dei esse. ubique , li­ cet humana natura a t urbo Dei assumpta ubique nonsit. Et m 3. disl. 22. quaesi.I. arl.i. llespondeo, inquil, dicendo, quod humana nalura Chri­ sti non csl ubique. 2 02 Jam vero Bonaventure in 3. disl. 22. quaesi. 2. tam clare loquitur, ul non possit clarius: nam pro­ posita quaestione. An Christus ubique sil homo : respondet his verbis: Quaestio ista potest esse de re. et dc sermone: si de re. de plano responden­ dum est, quod humanitas Chrisli non foil, nec est. ubicumque esi ejus divinitas, quia divina nalura csl immensa cl infinita, unde nullum locum sibi determinat: sed humana natura cum sil creata . locum sibi determinat.Similiter ratione humani­ tatis quantum est de se. in uno lanium loco est : quod enim sil in pluribus, hoc csl sub Sacramen­ to. Haec ille. Cum igilur poslca addit. Filium hominis esse ubique per communicationem idiomalum . quia Fi­ lio hominis convenit per gratiam id, quod Filio Dei convenit per naturam : non loquitur dc re . sed de modo loquendi. Nam quia per gratiam unionis (dc ista enim gratia loquitur, non dc creata aliqua gra­ tia) factum csl. ut una sil persona Deus cl homo : ideo recte dicitur. Filius hominis est ubique. quia nimirum illa persona, quae csl Filius hominis, csl ubique. Demqne Compendium illud Tbcologiae.cum di­ cil.Chrisli corpus esse in pluribus lucis Sacramcntalitcr propior unionem ad Verbum. non vull dice­ re, rationem formalem cl immediatam cur sit cor­ pus Chrisli in pluribus locis, esse unionem ad Verbum; tunc enim pugnaret sccum nimis aperte, ct dcberel concedere, eliam extra Sacramentum Chrisli corpus esse in pluribus locis: immo eliam fuisse ab ipsa conceptione: sed indicare voluit, propter unionem a l Verbum, posse hominem Chri­ stum statuere suum corpus in pluribus locis: quia enim ille homo csl Deus, ideo potest hoc facere: nos enim, qui lanium homines sumus, possumus quidem a Deo, si ipse xolucril, poni in pluribus locis, sed non possumus nos ipsos ponere in plu­ ribus locis. El deinde, quidquid sil dc isto Compendio, cer­ tum est. Scholasticos Doclores omnes . Alberlum, Durandum. Scolum, Gabrielem. cl caeleros in 3. disl. 22. disertis verbis, cl summo consensu hoc ipsum docere: omnes enim dicunt, de re ipsa non esse quaestionem, cum certum sil. carnem Chrisli non esse ubique: dc modo aulem loquendi sta­ tuunt 1res regulas. Prima est. quando quaeritur an Christus homo sil ubique: si homo sil subjectum propositionis; absoluto concedendum est esse ubique, quia tunc vox Homo supponit pro supposito. Itaque ista csl vera simpliciter, Christus homo est ubique. Secunda est. si Homo sil praedicatum, ct adver­ bium ubique teneat se ex parle subjecti; similiter concedenda est propositio llaque cum dico. Chri­ stus ubique est homo, verum dico,si illud ubique tenet ex se parle subjecti; csl enim sensus, Chri­ stum, qui csl ubique, esse hominem. Tertia est, si Homo sil praedicatum, ct ubique teneat sc cx parle praedicati, tunc falsa esi pro­ positio. Nam dico. Christus ubique csl homo, si ubique cilicii conjunctionem subjecti cum praedi­ cato, significat. Christum in omni loco habere se­ cum praesentem humanitatem, quod csl falsum. DE incab.xatio.m: 2CI CAPUT XX. Solvitur postrema objectio cx naturali ratione deducia. Ultimum argumentum Brcniii. Christus homo sine dubio csl summe felix, summe pulcher, sum­ me beatus; ergo est ubique praesens: nam loco circumscriptum cssc.cl ue loco in locum ambula­ re non est divinae excellentiae, sed corporeae im­ becillitatis; non coelestis majestatis, sed terrestris parvitatis: non spiritualis pulchritudinis, sed car­ nalis deformitatis. Respondeo: beatum esse cum ( ut definit s. Au­ guslinus lib. 13. de Trin. cap. 5. ) Qui habet omnia quae vull, ct nihil vull male: pulchritudi­ nem aulcm esse membrorum proportionem, cum suavitate coloris, ui idem Auguslinus habcl lib,22. de Civ. Dei c,19. Ex quibus sequitur, Deo, qui est natura immensus , nccesso esse ad felici talem cl pulchritudinem ut ubique sil:si enim non ita esset, non haberet quidquid vellet, aul aliquid mali vel­ let. Al vero homini, qui naturae est linitae et cor­ poreae. ct habcl instrumenta motus,malum et tur­ pe esset, si moveri non posset, et si omnia reple­ ret ita ul periret, forma el figura conspicua mem­ brorum. Argumentum igitur Bronlii tam est admi­ rabile, nt plane contrarium cllleial ejus, quod ef­ ficere debebat. Sed hoc loco praeterire non possum illa verba Brentii: Loco circumscriptum esse, ct de loco in lucum ambulare, non est divinae excellentiae, sed corporeae imbecillitatis; non coelestis, sed, terrestris parvitatis; non spiritualis pulchritudi­ nis, sed carnalis deformitatis. Quid enim aliud spirant hacc verba, quam verissimum Eulychianismum? Nam si Christi humanitati tollas esse cor­ poreum, terrenum el carneum, ut Breniius tollit, el tribuas divinam excellentiam, coelestem maje­ statem, ct spiritualem pulchritudinem, ul Breniius tribuit; nonne manifeste mutabis humanitatem in Deitatem, ct mysterium Incarnationis omnino dis­ solves? Nimirum huc Satanas ab initio spectabat, cum Lutherum'exoilavit,el paulatim per Indulgen­ tiarum, Purgatorii, ct similium rerum reprehen­ sionem, tandem eo res deveniret, ul Christus ipse el summa Fidei nostrae mysteria impie abnegaren­ tur. Sed do his salis. Veniendum enim jam est ad postremas de Christo disputationes. LIBER QUARTUS DE CHRISTI ANIMA CAPUT PRIMUM Proponitur controversia prima de scientia animae ChristL Disseruimus hactenus de Christi Divinitate el In­ carnatione : nunc dc Anima ejus, non quidem omnia quae a theologis disputari solent, sed ea so­ lum. quae al» haereticis hujus temporis in dubium revocantur, explicare aggrediamur. Duae sunl igi­ lur dc Christi anima hujns temporis controversiae: una dc perfectione ipsius, altera dc descensu ad in­ feros: ac ut de priore prius dicamus. Fuit haeresis antiqua Agnoitarum. qui, auctore Themislio Diaco­ no. ut referunt b. Liberatus in Brcviar. cap. 19. et b. Gregorius lib. 8. epist. 12. docebant. Christum ignorasse diem judicii: neque vero divinitati Christi, sed animae eam ignorantiam tribuebant, ut planum est cx eorum argumento: sic enim colligebant. Ver­ bum accepit corruptibile corpus . ul moriendo pro nobis, nos a morte liberaret: ergo accepit etiam no­ stram ignorantiam, idesl. mentem humanmn igno­ rantem. ut nos ab ignorantia liberaret. Hanc haeresim sequuntur omnes fere hujus tem­ poris haeretici, qui asserunt, Christi animam pnulidim didicisse, quae vere ignorabat, claliquid etiam Cgisse, quod corrigi debuerit: quod eliam si pec­ catum fuisse illi non audent dicere ; tamen pecca­ tum revera fuit, si corrigi debuit. Marlinus Lulherus in Cone, do Nat. Dom. tractans locum Marci 13. Dc dio illo, etc. Intempestivam , inquit,narrationem quidam hic afferunt dicentes, Filius nescii, idcsl. noluit scire.Quid opus est istis comiïientis? Christus verus homo fuit. quare ul alius purus sed sanclus homo, non quolibet tem­ pore cogitavit. dixit, voluit, intellexit omnia. El infra : Sicul enim non quolibet tempore omnia vi­ dit. audivit, atque sensit, ita eliam corde non omnia semper agnovit,sed quantum illud duxit ac I docuit Dominus. Similia habcl idem Lulherus in bom. Dom. I. poslEpiph. explicans illud Proficie­ bat sapientia et gratia. Zwinglius quoque in Confess, ad Carol. V. art. 1. dicil. Christi sapientiam paulatim crevisse. Bucerus in cap. 21. Mallii. Ul ergo, inquil, omnia alia humanae infirmitatis in se recepit, homini­ bus per omnia similis factus.excepto peccato,ila eliam humanam scientiam, et ignorantiam , ra­ tionem videlicet mentemque humanam, quae per intervalla augetur, sive accrescit, sive diminuitur assumpsit: secundum quam nimirum aliquid ne­ scire dicitur: ideo alibi habetur: Proficiebat sa­ pientia, aetate et gratia. Cnlvmus in cap. 24. Mallh. Porro ter el quater, inquit, insanus foret, qui se gravalim ignorantiae subjiceret. quam ne ipse quidem Dei Filius no­ stra caussa subire abnuit etc.Similia habet in cap. 2. Luc. el utitur argumento eodem, quod Agnoilae. Theodorus Beza in lib. coni. Andream Jacobi de duab. nat. Chr. cum ei objiceretur, quod Christi animae ignorantiam tribuisset ; non negavit, sed respondit, se secutum esse Luihcruin, cl Calvinum. Rursum Calvinus in cap. 26. Maith, dicil: Christi orationem in horto, abruptum fuisse votum. Et infra. Metu percussus, inquil. et anxietate constri­ ctus fuit.ul necesse foret, inter violentos tenlalionum fluctus alternis volis quasi vacillare. Haec ratio csl. cur mortem deprecatus, mox sibi fre­ num injiciat. Patrisque imperio subjiciens, vo­ tum illud subito elapsum castiget ac revocet. No­ la illa verba Subito elapsum: item illa castiget, ac revocet. Et infra: Videmus, inquit, ut Chrislus statim ab ipsis carccribus affectum suum cohibeat, seque ipsum mature cogat in ordinem. Ibidem : Λ’οη fuit, inquil. haecmedilata Christi oratio, sed vis ct impetus doloris subitam ei vocem extorsit, cui stalim addita fuit correctio: eadem vehemen­ tia praesertim coelestis decreti memoriam illiabs•34* DE CHRISTI ANIMA 2GG tulit. Haec ille : qui non ignornnliam modo , scd chain oblivionem,et peccatum Chrislo tribuere non verelur. Fundamentum suae sententiae constituunt in quinque locis Scripturae. Primus est llebr. 2. cl i. Dcbuil per omnia fratribus similari absque pec­ cato. Secundus est Lue. 2. Pitôr aulem crescebat, et confortabatur, plenus sapientia, el gratia Dei erat in illo. Nam in graeco non csl, plenus , sed qui implebatur; non enim csl πλήρης sed partici­ pium praesens ιάηρούμενβν. Tertius csl ibidem: Je­ sus aulem proficiebat sapientia. aetate el gratia. Quarius csl .11.irci 13. De die illo nemo scit, neque angeli, neque Filius, nixi Pater.Quinius eslMallh. 26. Si possibile exi, transeat calix iste: verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu. Videtur enim Dominus revocare cl corrigere priorem orationem suam. El praeterea, vel sciebat Dominus possibile fuisse ul transferretur calix, vel sciebat idfuisse im­ possibile, vel ignorabat possibile ne esset, an im­ possibile. Si ignorabat : ignorans erat: si sciebat esse possibile; cur dubitabat? si sciebat esse im­ possibile; cur petebat? Denique, nonne venerat pro genere humano moriturus ? cur igilur morlcm de­ precabatur ? At Catholicorum communis sententia semper fuit, Chrisii animam ab ipsa sua creatione repletam scien­ tia cl gratia, ita ul nihil postea dedicerit, quod an­ tea nesciret, ncc ullam actionem fecerit, aul face­ re potuerit, quae emendatione eguerit. Ita docent cum Magistro omncsTheologi in 3.dist. 13. ct eliatn omnes Patres, ul mox videbimus. CAPUT II. Probalur veritas ex Scripturis. Paucis igitur nobis demonstrandum est, Chrisii animam ob ipsa sua creatione sapientia ct gratia plenissimam fuisse. Id quod Scripturarum testimo­ niis, Patrum doctrina, cl argumentis ab ipsa ratio­ ne petilis probare conabimur. Habemus imprimis testimonium Isaiac cap. 11. Egredietur virga dc radice Jesse, el flos de radice ejus ascendet, el re­ quiescet super eum spirilus Domini, spiritus sa­ pientiae etc. Quem locum de Chrislo omnes omni­ no inlelligunl: cl hoc idem significabant illa omnia loca, ubi dicilur Chrislus unctus a Dco Spiritu s., ul psal. i 5. Unxit te Deus Deus tuus etc. Et Isaiac 61. Spiritus Domini super me, eo quod unxerit me. El Aci. I.Convenerunt vere. adversus sanctum puerum tuum Jesum quem unxisti. El Act. 10. Unxit eum Dcus Spiritu sancto, et virtute. Sed circa haec loca est duplex difficultas. Prima, quia in nullo horum locoruin habetur, quod ista unctio sil facta in ipsa conceptione, immo videtur facta anno 30.. quando super cum descendit Spiri­ lus s. in specie columbae, ul indicare videtur s. Hieronymus in Comm. Isaiae cap. 61. Altera difficultas csl. quia liccl constaret, in ipsa conceptione fuisse Christum unclum Spiritu s., el repletum omnibus donis: lamen adhuc potuisset postea augeri sapientia et gralia. Nam Luc. I. di­ cilur dc Joannc: El Spiritu s. replebitur adhuc ex utero matris suae·, cl lamen omnes fatentur, illum auctum postea multis donis fuisse. Respondeo ad primam difficultatem: istam un­ ctionem non potuisse fieri nisi ipsa conceptione. Primo, quia verba Isaiae hoc significant: Egredie­ tur. inquit, virga de radice Jesse, et flos dc radi­ ce ejus ascendet, el requiescet super cum spiri­ lus Domini, spirilus sapienliae etc. Conjungitenim Isaias cum ipsa Incarnatione, seu conceptione Chrisii c\ Virgine (quid enim cslaliud virga florens, quam Virgo concipiens? fructus siquidem in arbo­ ribus. parium, flos conceptum desigmitjdcsceiisiini Spirilus saucii super Christum cum omni donorum suorum copia. Haque super ipsum Ilorem. idesl, super Christum hominem nondum natum, sed con­ ceptum, Spirilus sanctus descendit, cumque sa­ pientia, Intellectu, consilio, fortitudine, scientia, cl pietate replevit. Secundo, quia si anno demum 30. Dominus Je­ sus uncius fuisset. non dixisset angelus ad pasto­ res Luc. 2. Natus esi vobis hodie. Salvator, qui est Chrislus Dominus. Quid est Chrislus, nisi un­ cius? jam lune oral uncius, el Chrislus jure dici poterat, cum cx Virgine nascebatur. Tertio, quia Jo. I. legimus: Et Verbum caro facium est, el habitavit in nobis, el vidimus glo­ riam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre, ple­ num gratiae el veritatis. Ubi illud plenum gratiae cum sil nominativus masculini generis in graeco textu, πλήρης conjungi debet cum illa voce Ver­ bum graecac λίγος ul sensus sil, Verbum caro facium est plenum gratiae et veritatis’, proinde hic cliam cum Incarnatione conjungitur plenitudo gratiae. Quarto, quia si alio lempore, quam in conce­ ptione facia csl unclio, maxime in anno trigesimo faciam dicamus nccesse csl, quando descendit su­ per eum Spirilus s.: alliinc non esi facia: nam ul Augustinus dicil lib. 15. Trinit. cap. 26. absurdis­ simum csl dicere, Christum anno 30. accepisse Spirilum sanctum, cum ejus Praecursor acceperit in utero matris suae. El praeterea Lue. 2. Christus adhuc infans dicilur plenus, seu quod implebatur sapientia, el quod gralia Dei erat in illo: non ergo cxpcclavil spiritum sapientiae el gratiae per an­ nos 30. Neque obstat, quod Hicronynjus in cap. 61. Isa­ iac dicil. unctionem Christi expletam anno ejus 30. Voluit enim Hieronymus dicere, Christum, qui fue­ rat uncius in conceptione sua invisibiliter, fuisse unctum in baptismo visibiliter, idesl, manifesta­ tam tunc fuisse exteriore signo unctionem, quam intus antea jam acceperat. Ad secundam difficultatem respondeo: liccl Jo­ annes, el alii homines ita fuerint pleni initio, ut lamen adhuc potuerint proficere: lamen Christum non potuisse proficere, quia initio accepit gratiam sine mensura: alii vero acceperunt cum mensura. Nam dc Chrislo dicil Jo. cap. I. De plenitudine ejus omnes accepimus: non enim secundum men­ suram dat Deus spirilum. nimirum, Filio suo: dc aliis dicilur Ephes. 1. Unicuique, nostrum data est gralia secundum mensuram donationis Chri­ sti. Unde dicilur Jo. ull. Domine tu omnia nosti. LIUEIl QUABTCS Ei Coloss. 2. In quo sunt omncs thesauri sapien­ tiae cl scientiae absconditi. CAPET 111. Idem probalur ex doctrina Patrum. Accedant nunc testimonia Patrum. Eusebius lib. 10. demons!. Evang. cap. ull.. exponens psal. 21. ex illis verbis De. ventre matris meat· Deus metis cs tu deducit, Chrisii 'animam in utero Virginis per­ fectissimam cognitionem, cl constantiam habuisse, iinmo cl Deum vidisse, cui cognitioni nihil addi potest: Cum. inquil. adhuc intra celtain gestan­ tis me in utero laterem, te tamen Deum meum videbam etc. El supra: Putabar, ut reliqui homi­ num infantes, imperfectus esse, el absque usu rationis: non aulem eram talis, licet mihi caele­ ris hominibus simile esset corpus. Ambrosius lib. 5. dc Fui. cap. 18. proponit quo­ rumdam sententiam, qui dicebant, Christum ul Deum omnia scivisse . non aulem ul hominem , quia scriptum sil. Proliciebat sapientia etc. Dein­ de refellit, dicens: Haec taipcn alii dicant: ego aulem mullo magis arbitror, quia Filius qui cum hominibus conversatus csl. cl hominem egit, car­ nem suscepit, nostrum assumpsit affectum, ut nostra ignoratione nescire se diceret, non quia aliquid ipse nesciret etc. Gregorius Nazianieniis Oral, in Basil., parum a med.: Proficiebat, inquil. sapienlia. non. quod haec in illo incrementum acciperent (quid enim eo. quod a principio per­ fectum erat, perfectius esse possit?).sed quodhaec paulatim detegerentur, et elucerent. Hieronymus m cap. 11. Isaiac dicil, in Christum cx Maria conceptum descendisse Spirilum san­ ctum, non per paries ul in alios Sanclos: Sed ju­ xta euangelium quod legunt Nazarei, inquil. De­ scendet in cum omnis fons Spiritus sancti. El in cap. 31 .Hier. in illud: Mulier circumdabit virum. Absque viri semine, absque ullo coitu, inquil, foqmina circumdabit virum gremio uteri sui, qui juxta incrementa quidem aetatis per vagitus cl infantiam proficere videbitur sapienlia ct ae­ tate: scd perfectus vir invenire Virginis solitis mensibus continebitur. Athanasius Serm. 1. cont. Arian, ull. mod. sim­ pliciter negat, Christum in sapienlia profecisse: Eslnc, inquil, ille homo, ut vulgus hominum, an Dcus humanitate, cl carne indutus? Quod si vul­ garis csl homo, esto, ul pro conditione aliorum hominum profectus capiat. AI istiusmodi est Samosalcnsis sententia, quam vos toto animo ct ope fovetis clc. Verum est quidem, Alhnnasium praecipue loqui de Chrislo qua Deus oral, cum ne­ gat cum profecisseilamcn cum solum admittit pro­ fectum quoad externam demonstrationem sapien­ dae, cl simpliciter negat, Christum interno profe­ ctu ullo modo auctum osse; satis aperte signifi­ cat, se loqui cliam de Christo qua homo erat. Augustinus lib. 2. dc Peccat, mcr. el rem. cap. 29. Quam, inquit, ignorantiam nullo modo cre­ diderim fuisse in infante illo, in quo Verbum caro factum est ut habitaret in nobis: nec illam 2«Π ipsius animi infirmitatem in Chrislo parvulo fue­ rim suspicatus, quam videmus in parvulis. El infra: Scd quia in eo erat similitudo carnis pec­ cati. mutationes aetatum perpeti coluit ab ipsa exorsus infantia etc. 1 bi Augustinus solum aelalc conccdil Cbrislum profecisse, cl mutationem pas­ sum, non aulem in dotibus animae. El lib. IS.Trin. cap. 2C>. absurdissimum judical, Christum acce­ pisse Spirilum sanctum alio lempore, quam in ipsa conceptione. Cyrillus lib. 20. Ihcs. cap. 7. apcrlc dicit, nihil additum Chrislo. etiamsi legamus eum profecisse sapienlia et gralia. El lib. 1. in Jo. cap. 17. Quia magis eum, inquil. indies homines admiraban­ tur, illorum potius de Jesu opinio, quam illius perfecta crescebat gralia. Gregorius lib. 8. cpisl. 12. Jaudal Eulogium qui scripserat conlra Agnoilas, cl ipse cliam cam haeresim breviler refellit. Sophronius quoque in cpisl. ad Serg., quae legi­ tur in 6. Synodo, aci. 11. damnai Themislium au­ ctorem Agnoitarum. Bcda in hom.Dom.l.posl Epiph. Juxta hominis inquil. naturam proficiebat sapientia, non qui­ dem ipse sapientior ex lempore exislendo. qui a prima conceptionis hora spiritu sapientiae ple­ nus permanebat, sed camdem, qua plenus erat, sapientiam caeleris cx lempore demonstrando clc. Damascenus lib. 3. cap. 22. Qui. inquil. profice­ re ipsum dicunt sapienlia el gratia, et horum accessionem additionemque subinde suscipien­ tem. non secundum hyposlasim adorant unio­ nem etc. Bernardus horn. 2. super Missus est. inquil: Si­ ve latens in utero, site rugiens in praesepio, sive jam grandiusculus in templo, site jam perfectae aetatis docens in populo, aeque profecto plenus fuit Spiritu sancto. Ncc fuit hora in quacumque aetate sua. qua de plenitudine illa, quam in con­ ceptione sui accepit in ulero. vel aliquid minue­ retur, vel aliquid eidem adjiceretur. Vide quoque Anselmum lib. 1. Cur Dcus homo, ct Theophylnclum in 2. cap. Lucae. CAPUT IV. Idem probalur rationibus. Addamus posiremo argumenta ex ratione petila. Primum. Aon est ullo modo credibile, ul Verbum personaliter factus sil homo, cl non simul effude­ rit in ipsa Incarnatione in illam humanitatem omnia pona, quorum capax erat: nam si fecil illam animam animam suam propriam, ila ul vere dica­ tur cl sil anima Dei; quomodo verisimile est. non illam continuo saplcnlissimam reddidisse? Absur­ dum est enim, animam Sapientiae aliquando insi­ pientem fuisse; cl hoc est quod urget Damascenus cum ait, cos non credere Incarnationem, qui cre­ dunt, illam animam paulatim profecisse. Secunda ratio. Sapientia cl gratia Christo homi­ ni naturalis fuit, ut doccl Augustinus in Enchir. cap. 40. non quidem quod non fuerit a Deo animae infusa, scd quia in Chrislo ab intrinseco principio, 2€8 UE CHRISTI AMMA cl per modum naturae fluebal: siquidem ipse Chrislus seipsum gratia cl sapientia replebat, idesl, ex una Christi nalura in alleram haec dona redunda· bank ergo non accepit Christus illam sapientiam, vel gratiam post Incarnationem, sed in ipsa Incar­ natione: nam ideo dicilur naturalis, quia slalim el abundantissime manavit. Tertia ratio. Christus homo in Incarnatione coe­ pit esse Filius Dei: ergo tunc debuit repleri omni­ bus donis, nam Filins esi haeres omnium bonorum paternorum: ncc debuil exspectaro Christus suc­ cessionem ex morio 1’alris. ul notum csl. Et haec esse vidclur ratio Cyrilli lib. I. in Jo. cap. 17. ubi dicil. Deum dedisse Christo omnem sapientiam cl gratiam, quia Filius eral: caeleris aulem dedisse munera quaedam, quia servi sunt, ul eliam legitur fecisse Abraham Genes. 2.7. qui filio Isaac dedit omnia sua adhuc vivens; filiis aulem concubinarum largitus csl munera. Quarta ratio. Christus homo in Ipsa Incarnatio­ ne facitis est Caput, non solum hominum, sed etiam angelorum, ut omnes concedunt: ergo de­ buit tunc repleri sapientia, gratia, el ipsa eliam bealiludine: nec enim conveniebat, ut caput esset minus ornatum , et minus sapiens, quam sint membra. Quinta ratio. Adam crcntus esi snpienlissimus, ul cx eo colligitur, quod mox a creatione imposuit nomina omnibus animantibus Genes. 2. ergo mullo magis secundas Adam debuil in ipsa conccpliono sapieniissitpus fieri, CAPUT V. Solvuntur argumenta adversariorum. Ad rationem Agnoilarum cl Calvinislarum, quam proponit b. Gregorius, cl non solvit, dicens sc alio (empore soluturum; respondeo: Christum accepis­ se duo quaedam ex nostris rebus in Incarnatione. Primo, naturam integram cum omnibus quae.ad ejus perfectionem perlinent: nam, ul ait in Sym­ bolo Athanasius: Perfectus Deus csl Christus, et perfectus homo. Secundo, accepit aliquos defectus consequentes naturam nostram corruptam, ul mor­ tem, famem, siliiuelc.non tamen omnes defectus: nam non accepit pcccalum, fomitem, ignorantiam cujus rei caussa est, quoniam cum defectus non pertineant ad essentiam, vel perfectionem nalurae assumplaé; ex ejusmodi defectibus non debuil ac­ cipere nisi illos, qui conducebant ad finem Incar­ nationis, qui eral salvare homines. Jam vero mo­ nendo cl patiendo, polcral mereri apud Deum, quia patientia virtus csl: al vero fomes, pcccalum. igno­ rantia, non erani utilia ad salvandos homines, sed potius noxia; non enim pcccalum peccato tolli polesl, sicul morte mors occisa est. Cum igiiur Scriptura docet, Christum debuisse assimüari fratribus per omnia absque peccato. Hebr. 2. cl |. nun oporlcl inde colligere, assimilari elhmi debuisse in ignorantia, quae non csl pec­ catum, cl tamen est in nobis. Nam cum excipitur pcccalum, per illas voces absque peccato inlclli- gunlur cxcepla non solum peccata . sed eliam onines illi defectus,qui non erani utiles redemptioni. Et cum dicilur Per omnia assimitari, nomine omnium inlclligunlur omnia, quae ad perfectionem naturae perlinent, vel ad redemptionem conducunt. Alloqui si omnia deberent esse in Christo quae sunt in nobis, non debuisset concipi de Spiritus., ncc nasci ex Virgine, nec in infantia impleri sapientia, nec carere rebellione partis /inferioris. Immo eliam oportuisset, eum febri, podagra, caeterisquc mor­ bis allliclari. Adde, quod nusquam habetur illa sententia, ut ab eis citatur: nam Hebr. 2. sic legimus: Debuil per omnia fratribus similari·, sed non habetur hoc loco, excepto peccato; el sensus est, Debuil assimitari per omnia, quae ad naturam perti­ nent. Hebr. 4, legimus: Tentalus per omnia pro similitudine, absque peccato. El sensus csl. len­ tatus, fuil Christus omnibus modis, idesl, exper­ tus csl omnia mala, quae soient homines perpoli in corpore, in anima, in honore, in facultatibus, in amicis el consanguineis: cl tamen nulla liliruin lenlalionum eum ad pcccalum unquam adduxit. Jam voro ad aliorum Scripiurae testimonium, cu­ jus lobi vis posita esi in illa voce greca “ληρονμρ^ς, llespondeo prmio:illud-Zr(ooû;iîv5ç aliquando signi­ ficare redundans, quod csl idem quod πλήξης, cl hanc significationem sequutus est noslcr Interpres qui vertit plenus. Secundo dico : si legamus passive implcbalur, sensum hunc esse, quod sapientia tam mercata , quam creata, quae in ipso erat, replebantur indies magis organa corporea, el movebantur, atque apta­ bantur ad opera excellentiora facienda. Quem sen­ sum indical Athanasius Serm. i. coni. Arian.. el quadral hic sensus valde textui. Puer enim cresce­ bat corpore, el roborabatur spiritu, non extrinsecus adveniente, sed qui in ipso oral, ut opera perfectio­ ra faceret,ctpariler implcbalur sapientia, non aliun­ de adscila, sed ea quae in ipso eral diffundente se, et possidenle omnia membra el omnes sensus. Un­ de sequitur: El gratia Dei oral in illo; non ail, . § 10..Xihil, inquil. actum erat, si corpo­ rea lanium morte defunctus fuisset Christus : sed operae simul pretium erat, ut divinae ultionis severitatem sentiret. Et infra : I nde etiam eum oportuit cum inferorum copiis, aelemaeque mor­ tis horrore, quasi consertis manibus luctari. Si­ milia repetit, el fusius in cap. 27. Maith. Haec est Calvini sententia, quam videntur etiam cx parte sequi Meluuehthon et Brenlius. Siquidem Meliinehllion in loc. cap. dc Filio . bis dicit, Glirisium Im i lum gravissime cum Icnlatione de abje­ ctione. Drenlios in cap. 2. Aci. diciEChrislum pas­ sum esse dolores inferni. El in lib.de Chr. Majesl. in 2. par., ubi agit de Ascensione , nihil aliud fere docet, quam inferos non esse corium aliquem lo­ cum, sed stalum damnatorum. Immo addit, ubique esse inferos . ubi sunl impii, qui leniantur de aotcrmi sua damnatione, El hinc laudem processit illa incredibilis biasphemia cujusdam apostatae , cujus meminit Joannes Coclilacus in aci. Luth., cl Laurentius Surius in hist, anm 1527. qui asseruit, Chrislum desperasse cl esso damnalum: el forte in poenam hujus pec­ cati Calvinus in morle desperavi!,el maledixit diei, quo libros scribere coepit, ul in ejus vita legimus cap. 22. Daemonibus, inquit anclor, invocatis, ju­ rans, exerrans. et blasphemans, misere expirarit: cujus ilii testimonium perhibuere,qui decum­ benti ad extremum usque halitum ministrarunt. Immo hoc etiam, quod diem atque horam dete­ status sit, el exeeruitis, quam, unquam sludiis.vel descriptionibus impendisset. Haec Hieronymus Hermes Itolsec, Mericus Lugdunensis, qui Calvini vitam scripsit. Jlefollilur haec nova el inaudita impietas. Primo, quia Scripturae lotam salutem nostram tribuunt sanguini cl morti corporali ipsius Chrisli, cl post mo tem corporalem nullam ulterius poenam agno­ scunt. Philip. 2. Humiliavit semetipsum . factus obedient usque ad mortem, mortem aulem cru­ cis : propter quod Deus exaltavit illum etc. Vides , hic nullam mentionem lien inferorum , sed obedieuliae usqoe ad mortem omnia tribui. el mox subjungi exaltationem. Item psal. 21. et Isa. 53. describuntur sigillatim omnes Chrisli afflictio­ nes : nulla aulem mentio inferni. Matth. 20. .Mare. 10. Lue. 18, praedicit Dominus apostolis passio­ nem suam, el nominat flagella.sputa,crucem, mor­ tem. cl subjungit continuo: Ll tertia die resurget. El ubi , quaeso . reliquit dolores damnatorum, cl cruciatus gehennae? Hom. 5. Commendat aulem charitalcm suam in nobis, quia cum adhuc peccqir,) ' '-senius. Christus pro nobis mortuus est. Eph'-s l./n quo habemus redemptionem persanqu nein ejus. Colos. 1. Pacificans per sanguinem crwi> ejus ue quae in terris sive quae in coelis ■un! II br. 9. Per proprium sanguinem introivit .einrl in sancta, aeterna redemptione inventa. I I'd ! Aon corruptibilibus, auro, rei argento n dem; Ii estis,ted pretioso sanguine quasi agni immaculati ct incontaminati Chrisli I. Jo.I.San* guis ejus emundat ab om ii peccatu.Denique Apoc. 5. Sam ii clamant in coel >: Uedcmisli nos Deo in sanguine tuo, etc. Vide ergo quam sit verum quod dicit Calvinus, corporali morle Chrislum nihil egisse , sed inferni doloribus . cum Scripturae passim inculcent, nos Chrisli morle redemptos : dolorum autem inferni ne meminerunt quidem. Xam quae loca pro sc Cal­ vinus adducit, paulo post demonstrabimus , nihil ad rem propositam facere. Secundo probatur ex circumstantiis passionis Chrisli. Xam si ab oratione illa m horto, usqueqd resurrectionem Christus fuit in inferno , el Deum ul sibi adversum el iratum apprehendebat, cl non eral securus de sua salute: quomodo tam audacter dicebat Caiphae: Amodo videbitis filium hominis venientem Hi nubibus coeli? Item Plato: llegnum meum non csl de hocmundo? liem:quomodo orat Palrem pro crucifixoribus suis? quomodo promittit latroni Paradisum ? quomodo Patri animam suam commendat? Certe haec non sunl signa diffidentis de benevolentia Pulris. mullo minus desperantis, aul metuentis de salute propria. Tertio probatur. Quia si redempti essemus per infernales poenas Chrisli, deberent figurae prae­ cessisse: deberet cliam aliquod Sacramentum ex­ stare in memoriam tanti beneficii ; ul csl Euchari­ stia in memoriam passionis. Item Ecclesia deberet celebrare memoriam hujus beneficii, ul celebrat memoriam natalis Domini, passionis, mortis, resur­ rectionis. Hem deberet depingi Christus in igne ge­ hennae iu medio damnatorum, ul depingi solet in cruce inter duos latrones. Al nihil tale vidimus fie­ ri, aut legimus unquam facium : ergo Ecclesia vel semper fuil ingraljssima , vel figmenta sunt quae docet Calvinus. Quarto. Omnes Patres, qui descensum Chrisli ad inferos describunt, describunt ul descensum vi­ ctoris el triumphatoris, non ut r i, ncc ullo modo indicant, Chrislum aliquid passum in inferno. Cyrillus Calceh. 11. Exterrita esl mors , inquil, vi­ dens novum quemdam descendentem in infer­ num. vinculis quae illic sunl non ligatum. Qua de. caussa, o portae inferi, hunc videntes exhor­ ruistis? Quis insuetus vos coepit limor? Ambrosius lib, de Mjsler, PastIi. cap. 1 Expers peccati Christus cum ad tarlari ima descenderet, seras inferni, januasque confringens , vinctas peccato animas mortis dominatione deshucla, a diaboli faucibus revocavit ad vitam.atque ita di­ vinus triumphus aeternis characteribus esl con­ scriptus. Similia habent Hilarius Jib. III. Trin. Augusl. episl. 99. ad Evod. Chrysoslomus , Eusebius Emissenus. el alii in hom. de Pasch. Procul igitur a doctrina Patrum abest Calvini sententia, quae Chrislum non vietorem , sed reum ad inferos de­ mittit. Quinto. Fundamentum Calvini csl falsum , quod videlicet, esse in inferno nihil sil aliud, quam ti­ mere Deum iratum. Xam ista esl baeresis damnata inOrigene. teste Hieronymo, in epist. ad Avii. Praeterea, inde sequeretur, multos hic viventes jam esse in inferno, el esse damnatos, quod certo repu- LIBEIl QUARTIS gnal statui hujus vitae.Quam mulli cnim in line Vila reperiunlur, qui cerlo sibi persuadent, Deum sc habere iratum? Quant multi qui de salute aeterna desperare incipiunt ? Num igiiur illi omnes jam apud inferos degunt ? Quid esl hoc aliud, quam in­ ferus omnino negaro , cl alhoismo viam munire? Denique ostendemus paulo posl, voros inferos esse loca subterranea. Sexto. Si Christus emisit verba desperationis, eerie videlur gravissime peccasse: quomodo autem per peccatum nos a peccato redimere potuit ? ilespondcl Calvinus : Chrislum emisisse verba dcspcralionis , ct timuisse do sua salute quantum ad sensum carnis : lamen nunquam fuisse destitu­ tum Fide, el Spe in Deum,quae illum erigebat con­ tra lenlaliones desperationis. Nam etsi dixit.Ul quid dereliquisti me, quae sunl verba desperationis: ta­ men etiam dixit, Deus meus Deus meus, quae sunl verba Fidei el Spei. Haec enim sunt ejus verba in cap. 27. Maith. Sed absurdum videlur. Christo ela­ psam esse desperationis vocem. Solutio facilis est: quamquam sensus carnis exilium apprehende­ ret, fixam tamen stetisse Fidem ejus in corde. Et iiifra:Quo(/ satis, clare patet ex duobus quaerimoniae membris. Λdm antequam lenlalionem expri­ mat. praefatur, se ad Deum confuqcre, tanquam Deum suum. El infra: Cum desperatione, inquil, luctatus est; non fuit tamen victus. At conlra primo. Christus vero pcrtulil statum damnatorum secundum Calvinum: haec cnim sunt verba ejus lib. 2. cap. 16. § 10. Diros in anima cruciatus damnati ac perditi hominis pertulit. Et ibidem: Signi/ical, inquil, propheta in locum sce­ leratorum sponsorem ac vadem; adeoque instar rei summissum , qui dependeret ac persolveret omnes, quae ab illis expetendae erant. poenas, uno hoc dumtaxat excepto, quod doloribus mor­ tis non poterat detineri. El in Calechismo parvo, in expositione hujus articuli dicit, hoc interfuisse inter damnatos cl Chrislum.quod illi porpotuo, iste ad breve tempus poenas sustinuit. Al poena damnatorum includit essentialiter de­ sperationem salutis, sicut felicitas includit certudir.cm salutis nunquam amittendae; spes aulem cum desperatione consistere non polcsl ; ergo Christus simpliciter desperavit, vel vere non per­ tulit poenas damnatorum , el proinde secundum Calvinum, non vere nos liberavit. Praeterea. Quando Christus emisit verba despe­ rationis, ul Calvinus dicil in cap. Matlh. 27., vel emisit deliberata voluntate, vel non. Si primum; ergo vere desperavit, ct peccavit. Si secundum; ergo in Christo fuit inordinatio passionum, quan­ doquidem potuit metus praevenire rationem,el ex­ torquere vocem desperationis invita voluntate. Al hoc esl contra ipsum Calvinum, qui lib. 2. Instil, cap. IG. § 12. dicit, Chrisli naturam fuisse perfe­ ctam, el nullam in eo fuisse passionum inordina­ tionem. Praeterea.Quomodo potest vel cogitari,ul in ea­ dem sententia, prima pars sil deliberata, secunda indeliberala? Al in illa sententia, Deus meus qua­ re dereliquisti me, illa verba Deus meus sunl ver­ ba Fidei et deliberata secundum Calvinum: quo­ 2’3 modo ergo sequentia Quare me dereliquisti pos­ sunt esse verba desperationis indeliberala ? An Christus tam imperfectus el inconstans fuit,ul non posset cx Fide quatuor verba continuare? Al, in­ quit, vis doloris extorsil.FA numquid non dolebat, quando dixit, Deus meus? cur ergo cliam ista non sunl extorta? Adde, quod idem Calvinus in Comment, psal. 22. dicit, ista verba Deus meus esse correctionem illorum Quare me dereliquisti. Al quis unquam audivit, c jrrcclioncm praeponi errori? Nonne cor­ rectio sequi debet errorem? Non igiiur illa verba exciderunt indeliberate , el proinde deliberate Do­ minus desperavit, si ullo modo desperavit. Au­ deat igitur Calvinus, cl ad caetera sua perversa dogmata adjungat etiam hoc, cl Agno Dei qui tulit peccata mundi, non solum peccatum, sed etiam maximum peccatum tribuat. Denique Christus Calvini sententia dubitavit dc sua salute, quando ad inferos descendit, ul supra ostendimus ex lib. 2. Instil, cap. 16.§ 12.at idem Calvinus lib.3. Instil, cap. 2. $ 16. docet, dubita­ re de sua salute esse pcccalum contra virtutem Fidei; ergo Christus contra Fidem peccavit. Re­ spondebit: in Christo non fuisse dubitationem de­ liberatam, sed immissam a diabolo per tenlationem: sic cnim ipse respondit in eodem libro 3. cap. 2. § 17. de lidclibus.quos dicil cum Fide pa­ li dubitationum lenlaliones. Al ibidem § IS. idem Calvinus asserit, has du­ bitationes, licet non cxlinguanl Fidem, lamen ori­ ri cx imperfectione Fidei,quae cum non plene re­ plet el occupat nos. non etiam perfecte curat ab omni dillidenliac morbo;crg) saltem cogetur Chri­ sto tribuere Fidem imperfectam.el dillidcnliac mor­ bum, quandoquidem illi tribuit dubitationem de propria salute. En igiiur quam bene pugnat Calvi­ nus pro gloria Chrisli, quando non solum non tri­ buit illi bealiludincm cum Catholicis, sed nc per­ fectam quidem Fidem cum Lulhcranis. Sed argu­ menta ejus videamus. Primum argumentum sumit ex Isaia cap. 53. ubi dicilur Christus a Deo percussus; hinc cnim col­ ligit. Deum iratum ct infensum sibi Chrislum su­ stinuisse. Respondeo primo: Christum dici percussum a Patre, non quiu Paler illum oderit, sed quia per­ misit occidi pro nobis, ul explicat Apostolus Hom. N. Proprio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum. Quomodo, quando Abra· ham lilium suum immolare vohiil.nl Deo obodiroi, nec lilium oderat, nec Illius putabat se odio habe­ ri: sed inielligebal id lieri nd obodientiam Deo praestandam, sine ulla ira, vel odio erga se. Duo secundo: istam percussionem a Hieronymo, el omnibus aliis Expositoribus referri ad solam, mc lem temporalem,non ad poenas gehennae, dc qub bus nullus Veterum somniavit. cum dc passione Christi ageret. Dico terlio.llgmenlum esse Calvini, omnes qui percutiuntur a Deo irato, pali poenas infernales: quam saepe cnim Deus in mundo lia gcilal impios, qui lamen non dicuntur propterva jam esse in inferno? Secundum argumentum cx eodem e. 53. Isaiae; 35 274 DE CHRISTI ANIMA Correctio pacis nostrae super eumtcrpo Christus At Christus, ul copiosa esset redemptio, voluit lucre debuit omnes poenas, quas nostra peccata etiam poenam moeroris ct timoris subire; cl ideo merebantur: sed nostra peccata non merebantur nec obstupefecit sensum suum, nec permisit,ul re­ solam mortem corporis, sed etiam poenam gehen­ dundaret ex parlc superiore gaudium in portem nae; Christus igitur sustinuit etiam poenas gehen­ inferiorem,nec avertit cogitationem a morte immi­ nae, et sane alioqui solum Redemptor corporum nente, sed potius dc industria delixil mentem in omnia tormenta impendentia , quod sine dubio esset. Respondeo: Si hoc argumentum aliquid conclu­ summae fuil fortitudinis ct charitatis. Nam, ut ait deret. debuisset Dominus aeterno tempore manere cvangelisla Mallh 26. Assumpto Petro el duobus in inferno, cl infinitum prope numerum poenarum filiis Zebcdaei coepit contristari et moeslus esse perpeti. Nos enim merebamur aeternam damnatio­ etc. Quare lunc coepit, nisi quia tunc voluit? Nam nem, cl sumus prope infiniti qui hoc merebamur; cliam ante sciebat se moriturum, cum hoc prae­ ul ergo Calvinus cogilur admittere, unam poenam diceret discipulis, ct Sacramentum institueret in temporalem Christi satisfacere potuisse pro mullis memoriam passionis suae; ct lamen non solum aeternis: ita nos dicimus, mortem corporis Clirisli non metuebat, scd etiam consolabatur metuentes satisfacere potuisse pro morte animarum omnium: discipulos, ul palet Jo. II. cl 15.Unde etiam finita pretium enim redemptionis a Christo persolutum oratione, quia non amplius voluit timere, non am­ non debet pensari e\ multitudine, vel qualitate, plius timuit, scd alacriter occurrit se quaerentibus vei diuturnitate poenarum, scd ex dignitate perso­ ad mortem, ct in toto decursu passionis suae nul­ nae, quae patiebatur, el ex charilale, qua patieba­ lum signum timoris dedit. Hinc csl etiam quod Jo. tur. Nec sequitur, solum corporum esse Redem­ 11. legimus, cum a scipso turbatum. In quem lo­ ptorem; Ium quia Christus animo el corpore pas­ cum scribens Augustinus tract. 49. in Jo. Atten­ sus est; tum etiam quia una poena corporis erat dite potestatem, inquit, Turbatus est Christus quia voluit. Ubi summa potestas est , secundum infiniti pretii. Tertium argumentum sumit cx illa tristitia ct voluntatis nutum tractatur infirmitas: hoc est metu,quem in horto passus est Dominus,Mallh.26. turbavit seipsum. Vide lotum sermonem, ubi de Nam si solum timuisset mortem corporis, fuisset hac re multa praeclare dicit. Quartum argumentum cx .Mallh. 27. ubi Chri­ iniinnior multis puris hominibus.qui audacter mor­ tem subeunt. Certe mulli martyres in passionibus stus exclamat, Deus meus, Deus meus , ul quid cxullabant, ncc solum martyres, scd etiam ipsi la­ me dereliquisti? Videtur enim, Christus non po­ trones saepenumero constantissime moriunliir:qui tuisse in haec verba prorumpere, nisi apprehen­ vero timidiores sunt, trepidant quidem, scd nun­ disset Deum ut sibi iratum el infensum. Respondeo: nullam Heri hic mentionem irae Dei quam se adeo vinci, ac dejici n perturbatione pa­ tiuntur, ul sanguinem sudent: al Christus horre­ erga Filium, scd solius derelictionis; dereliquit bat, cadebat, sanguinem sudabat, angelica conso­ enim Deitas humanitatem in poenis, ct cum pos­ latione indigebat, ac demum in agonia positus pro­ set eam inde eripere, noluit, ul sacrificium perfi­ lixius orabat; aul igitur infirmior omnibus homini­ ceretur, quo mundus redimendus erat. Voluit au­ bus fuil, aut non solum corporis mortem, sicut tem Dominus hoc moto clamare,ul intelligercmus, illum vere gravissimos dolores pertulisse, el non caclcri, scd cliam animae periculum metuebat. Re-pondeo.Sanctos Patres varie exposuisse hunc sua culpa pertulisse, id enim signilieal illud Qua­ timorem Christi, nullum tamen vel minimo verbu- re, ac si diceret, non est in me caussa hujus lo insinuasse, hunc timorem Christi fuisse de sa­ poenae. Quintum argumentum cx Actor. 2. Quem Deus lute animae. Hilarius can. 31. in Mallh. dicit.Chri­ stum nihil timuisse pro se.sed pro discipulis.quos suscitavit solutis doloribus inferni , juxta quod praevidebat negaturos: sed cum ail. Transfer ca­ impossibile erat teneri illum ab co. Nam si non licem a me, voluisse dicere, Transfer a me ad pertulit Christus dolores inferni, quomodo potuit alios, idest. fac ut sicut ego alacriter bibo, ila ab illis solvi? Quis cmm solvitur a vinculis, qui­ etiam mei discipuli bibant. Hieronymus in cap. bus nunquam fuil ligatus ? Respondeo primo: in graeco legi, solutis dolo­ 26. Mallh. dicit, Christum tristem fuisse propter populum Judacorum, quem videbat illa nocte gra­ ribus mortis, του δανάτου, ct sensum cssc secun­ vissime peccaturum, el ideo dixisse. Transfer ca­ dum Chrysoslomum cl Occumenium, quod Deus licem istum a me, idest. fac ne illi me occidant, per Christi resurrectionem ipsam mortem a dolo­ sed aliqui alii etc. Ambrosius in cap. 22. Lucae, ribus liberavit: mors enim quasi dolorem patieba­ ct Chrysoslomus in cap. 26. Mallh. dicunt, Chri­ tur. cum Christum detineret, quem lenere non poterat. Sed forte planior sensus erit, si dicamus, stum naturali affectu mortem corporis horruisse. Ad argumentum aulem Calvini respondeo: Si Christum sua resurrectione destruxisse ac dissol­ Christus nun potuisset non timere, cl coactus ti­ visse mortem cum omnibus doloribus, qui illam muisset: merito infirmior mullis videretur: al non comitantur: resurrexit enim immortalis el impas­ ita est. Nam timuit, quia vohiilicaeleri si non li­ sibilis. Quod autem Calvinus per dolores mortis intclliment, vel est quia Deus infundit consolationem maj irem quam sil ea poena, vel quia diabolus ob- gi vult dolores, quos parit maledictio cl ira Dei, >lupi,facil sensum aliquorum sibi addictorum, vel quae origo mortis est, et proinde dolores damna­ quia avertunt animum a cogitatione poenarum, el torum; nimis longe petitum est. Num si, quia ira Dei fuil caussa modis, ideo dolores quos paliebaulibl eum defigunt, quamvis rarissimi isti sint. LÎBER QUABTCS lur in morte Christus, crnnl nb irato Deo, cl do­ lores damnatorum dici poterant; eadem ratione omnes qui moriuntur, etiam martyres, haberent Deum infestum, ct paterentur dolores gehennae. Est igilur ira Dei caussa remota et generalis ipsius mortis: tamen proxima el particularis caussa, sae­ pissime est benevolentia cl gralia specialis Dei. ul Augustinus dicit lib. 13. de Civil. Dei cap. 6. el alibi. El ipse David qui conii: Pretiosa in conspe­ ctu Domini mors Sanctorum ejus. Psal. 215. Et Joannes audivit vocem dc coelo dicentem sibi: Beati mortui qui in Domino moriuntur, Apoc. 11. Denique Paulus mortem lucrum sibi esse di­ cebat, Philip. 1. Dico secundo: in nostra editione latina haberi Solutis doloribus inferni, quae lectio forte csl praeferenda gniccae. Nam Irenaeus lib. 3. cap. 12. legit doloribus inferorum. El Augustinus episl. 99. ad Evod., el alii similiter legunt: ac ut doccl Augustinus,duplex sensus esse potest.Unus, Solutis doloribus inferni, idest, irritü effectis·. solvit enim Chrislus dolores inferni, non quibus tenebatur, sed ne icncrclur; Quemadmodum, in­ quil Augustinus, solvi possunt laquei venantium nc teneant, non quia tenuerunt. Alter est. Solu­ tis doloribus inferni, quibus teneri ipse non ροterat, scd quibus tenebantur alii, quos ipse nove­ rat liberandos. Ubi Augustinus non solum explicat recte hunc locum, sed etiam pro confesso asserit contrarium ejus, quod Calvinus probare intendit. Sextum argumentum ex illo Hebr. 5. In diebus camis suae preces supplicationesque ad eum, qui possit illum salvum facere a morte, cum cla­ more valido et lachrymis offerens, exauditus est pro sua reverentia. Auli enim Calvinus illud Pro sua reverentia debere sic intclligi Exauditus est a suo metu, «rb της ευλαλίας, quasi dical, Chri­ stus non orabat ul non moreretur, scd ul non ab­ sorberetur ul pcccalor, idcsl, nc damnarclur in aeternum, cl ab hoc melo perdendae salutis aeter­ nae per paternam exauditionem liberatus csl. Al oporlel Calvinum oslcndcrc ευλάβειαν accipi pro metu poenae, significat enim pietatem cl re­ verentiam, cl proinde cliam metum revercntialcm. Ipse enim Calvinus in cap. 2. Lucae, ubi nos legi­ mus de Simeone, quod esset timoratus, ipse le­ git, pius, cl cxponil dc vera pietate; cl lamen vox graeca est ευλαβής. Bcza quoque in Annotat, ad cumdcm locum Evangclii.ila scribit: etynt/fcal.non quem­ cumque timorem , sed cum reverentia potius quam cum animi trepidatione conjunctum.Lati­ ni religionem vocant.Alsi ila est,cur Hcbr.5.camdem vocem accommodare conantur Calvinus ct Bcza ad melum mortis aeternae, conjunctum cum summa trepidatione? ,. Scd Beza urget, voculam illam άπδ. quam dicit non posse accipi pro particula Pro, vel Propter, scd pro Ex, vel Ab: cl quia absurdum videtur, Christum voluisse liberari a pietate cl religione sua; ideo vertendum existimat, a metu, videlicet mortis, aul damnationis. Al profecto facilius nos ostendemus, voculam άτ.ο cum genitivo idem si­ gnificare, quod διά cum accusativo, quae omnium 27.» consensu significal Propter, quam Beza possit ostendere Ιυλά^ζιτ/ accipi pro metu poenae. Nam .Mallh. 13. ver». 44. Lucae 24. vers. 41.ct Aci. 12. vers. 44. legimus, ir.i, χαοάς. prae gaudio. sive ob gaudium. Lucae 22. vers. 45. àr.b τής λότντ,ς, ob tristitiam. 2. Mach. 5. vers. 21. άπά τής ob superbiam, ut ibidem expli­ catur p'-r alias voces, διά μετεωρισμόν τής ζαρδία?. ob elationem cordis. Quare Chrysoslomus, Theopbylaclus, Oecumenius in hunc locum, exponunt illam vocem de ve­ neratione, quae Christo debebatur, ut sit sensos. Exauditus est quia merebatur exaudiri,cum es­ set dignissimus omni honore et reverentia, vel. Exauditus est ob reverentiam, qua ipse Patrem suum prosequebatur. El eerie negare non pos­ sunt adversarii.quin Chrysoslomus. Thcophylaclus, Oecurnenms graecas phrases inlelligercnl.' Quid,quod Erasmus quoque in Annotat, ad cumdem locum , per έυ> .ά^ζια·/ reverentiam el pielalem inlelligi debere doccl ? Etsi aulem non ccrlo scimus quae fuerit haec oratio , dc qua Paulus agit hoc loco : lamen probabile csl, eam cssc , quam Dominus in horto fudit imminente passione: in eo aulem exauditus csl, quod absolute petiit, nimi­ rum, ut licrct voluntas Dei in morte sua , vel ul li­ beraretur a morlc per resurrectionem. Septimum argumentum sumit Calvinus ex Hilario, qui lib. 2. de Trin. sic ait ; Crux, mors, infe­ ri, nostra vita sunl. Ul lib. 3. Filius Dei. inquit, in infernis est: sed homo refertur ad coelum. Et lib. 4. dicit, per descensum Christi ad inferos id nos consecutos, ul mors perempta sil.El in fin. lib. Mortem, inquil. in inferno perimens. Despondeo: miram cssc Calvini impudentiam in Hilario cilando, cum constet, Hilarium vix dolores corporis inChrisio agnovisse.Certe theologi multum laborant, ul ostendant, ab Hilario non esse omnino negalos Christi dolores. Praeterea in hb. 10. de Trin. refellit ex professo Calvini hacrcsim, ac doccl, Christum non potuisse ullo modo metuere dolores inferni . pag. 195. La­ zaro, inquil, in Abrahae sinibus lactanto, infer­ num Chaos Christus timeret?Haec stulta atque ri­ dicula sunt. El pag. 203. Anne tibi, inquit, me­ tuere infernum Chaos, et torrentes flammas, et omnem poenarum ultricium abyssum credendus est,dicens latroni.Hodie mecum eris in paradiso? El infra: Dominus communionem ei paradisi mox pollicetur, tu Christum in inferis sub poenali ter­ rore concludis?Ilacc Hilarius,qui tantum non nomi­ nat Calvinum, cum nescio cujus errorem confutat. Cum ergo dicil Hilarius . inferos Christi nostram cssc vitam, et in inferno mortem occisam , vult di­ cere, Christum descendisse ad loca inferorum , ut inde Sanctos cripcrcl, ct deinde locum illum ob­ strueret, nc ad eum amplius ulli descenderent, qui in cum crederent, cumque diligerent. CAPUT LX. Proponitur tertius error refellendus de descensu Christi ad inferos. Sequitur tertia explicatio, quae csl Buceri,in cap. 27. .Mallh. ct Bezac in cap. 2. Aci. qui doecul, in- 2ï6 DE CHRISTI ANIMA tclligisepulchriim inScriplurisnominc inferni; pro­ inde nihil osse aliud, Christum descendisse ad in­ feros. quam scpullum esse. Calvinus parlim hanc sententiam sequitur, par­ lim cam refellit: Nam in psal. 15. ubi nos habemus, Aon derdinques animam meavi in inferno , ipse vertit; Non derelinques animum meam insepuD diro. Et lib. 2. Instil. cap. 16. § 9. cum Bucero dicil, fabulam esse, quod sini loca animarum sub­ terranea. cl quod ad ea Chrislus descenderit ; la­ men in hoc dissentit, quod descensum Christi ad inferos, qui punitur in Symbolo, non vull esse se­ pulturam, sed, ut jam refutavimus, descensum ad poenas damnatorum. Si quis petat a Calvino el Beza, ubi fuerint ante Christi mortem animae justorum; respondent: fuis­ se in coelo, licet ncc viderint Deuin, nec sint visu­ rae usque ad diem judicii. Ita Calvinus in Psychopannychia, cl Beza in lib. cont. Brenl. de Chr. majest., p. 2. ubi de ascensione disputat. Ad refutationem igilur hujus sententiae tria pro­ banda sunt. Primo, inferos esse loca subterranea distincta a sepulchris.Secundo,animas ante Christi mortem non fuisse in coelo, sed in inferno subter­ raneo ; ct proinde Christum , qui ad locum anima­ rum descendit, in infernum subterraneum descen­ disse. Tertio, directe Christi animam descendisse ad inferos, a scpulchro distinctos. CAPUT X. Inferos esse loca subterranea distincta a sepulchris. Quantum ad primum, c\ nomine inferorum, quo utuntur Scripturae hebraicae, graecae cl lafinae, cognosci potest ubi sint inferi. Nomen inferni latinum. non dubium quin sil distinctum a nomine sepulchri.el cum significet aliquid inferius nobis cl in­ fra nos. nihil sil nisi centrum terrae: necessario lo­ ca inferorum mlelliguntur loca profunda subterra­ nea. Sed de latino nomine parum curant adversa­ rii, quia Scripturae graece el hebraice solum scri­ ptae sunt. Nomen graecum, quod habemus Mattii. II. Lu­ cae 16 Aci. 2 el ubicumque latine est infernus, esi »t;. quod nomen Theodorus Beza in Aci. 2. assem, ordinario accipi pro scpulchro , aliquando lamen apud poetas pro loco damnatorum. Sed haec est nimis aperta impudentia. Nam . ul omittam , quod graece >cpulchrum dicitur τάφο;, non ΐδζ,ς, unde Lpitaphia dicuntur eliam a Latinis carmina . quae adscpuichra scribi solenlxerle Matth.l l.cuin dicitur de Capharnaum: El tu Capharnaum numquid v-que ad coelum exaltaberis? usque ad inlenium descendes, non potest accipi pro seputchn vov Sir,;. l.-:«:i enim ridicula antithesis, eum coc­ tum mullis millibus stadiorum distet a terrae super ficie. ubi er· i Capharnaum, cl s< pulchrum non di­ stet nisi paucis ulnis. Vull autem Dominus dicer» ili un urbem i.»m profunde descensuram, quam all· vi bbatur exaltatu. Lucae 16. ubi dicitur, dives pur'> ir uis m in/erno fuisse m tormentis, non potest vox £$ης c.xponi de scpulchro. nisi quis velit, ani­ mas esse in sepulchris cum corporibus. Adde, quod Chrysoslomus in Romiliis de Lazaro semper inlclligit per infernum, ubi eral dives, ge­ hennam. Praeterea Lucianus in dial, dc hiet, dicit, 5δην esse locum sub terra profundum. Plato in lib, 2. dc Rcpub., dicil, έν βδου δήζην δώσ^μζν, idest, in inferno rationem reddemus operum nostro­ rum: corium aulcm est, non reddi rationem in sc­ pulchro.Denique llcnricus Stephaniis in suo mag, thes. in gratiam Bezae (ut videlur) dicil, posse ac­ cipi pro scpulchro vocem 5o-/(v, sed nullum inve­ nire potuit auctorem, qui ita loquulus fuisset, cum lamen mullos citaverit pro significatione inferni. Jam vero nomen hebraeum . quod habetur pas­ sim in Testamento veteri, est quod verbum contendit Beza ubique accipi proscpulchro, sed fal­ sum csl; nam signilical voraginem: cl ordinarie ac­ cipitur pro loco animarum subterraneo , el vcl ra­ ro, vel nunquam pro scpulchro. Et probo primo ex illo Genesis ‘ΛΊ .Descendam ad lilium meum lugens ininfernumXbi vox csl 5'KIJ cl non potest accipi pro scpulchro, quia dicil, sc iturum ad filium suum, quem putabat morluum , cl devoratum a feris, el proinde caruissc scpulchro. item Num. 16. Descenderunt viventes in infer­ num operti humo. Quae verba do loco damnatorum inlclligit Epiphanius in Aneor, longe a mcd. Hie­ ronymus in cap. 4. ad Ephes. cl Beda in cap. 1G. Num. El ccrle Epiphanius cl Hieronymus doctissi­ mi erant hebraice,el eo loco verbum est ‘jiX’J.Item ps. 138. Si ascendero in coelum, tu illic es,si de­ scendero in infernum . ades. Ubi opponuntur ter­ rae superficiei, ubi tunc eral David,duo loca dislanlissiina, allissimum coelum , el profundissimus in­ fernus: sepulchrum autem non abest a terrae super­ ficie duobus palmis: saepe eliam supra terram ex­ stant marmorea sepulchra. Item Isa. 14 dicitur re­ gi Babylonis, cl in ejus figura dicitur diabolo : Di­ cebas, in coelum conscendam etc. verumlarnen usque ad infernum detraheris, in profundum kici. Ubi quatenus agitur de diabolo . non potest in­ fernus significaresepulchrum,quia diabolus non csl in scpulchro, ul notum csl: quatenus agitur dc re­ ge Babylonis, non potest eliam significari scpulclirurn, el quia perirci antithesis, cl quia ibidem di­ citur rex ille canturus scpulchro. Iluc accedit consensus fere omnium illorum, qui dc hac re judicare poterant. Nam LX.Y. seniores ‘ίήχζί,ubique verterunt 5δην.nusquam τάφ$;.Hiero­ nymus ubi(|ucvei lit infernum, nusquam sepulchrum. Chaldaeus vertit 3Ί}Π'2. gehenna.Rabbi David.in psal. 9.in illud. Convertantur peccatores in infernum·, el idem Rabbi David ct Rabbi Abcnczra m illud psal. 138. Si descendero in infernum, ades: cl Rabbi Levi m cap. J/>. Prov. cl 26. hb. Job, ex­ ponunt per 7'N‘w loctM.1 animarum subterraneum. Confirmatur item hoc idem e.x ipso Calvino prae­ ceptore Bezae: is enim in Psychopannychia dicit, interdum accipi pro scpulchro,sed ul pluri­ mum pro statu damnatorum. Quid, quod Beza se ipse pulcherrime refutat? scripsit enim duos libros, qui m eodem volumine compingi solent: unum conira Scbaslianum Casta- 1.11)1’11 QUARTUS lioncni, de sua et illius vcrsionc Testamenti novi ; alterum conira Urentium, de omnipraesenlia carnis Christi: in 1. lib. tractans ilium locum Act. 2. Aon derelinques animam meam in inferno, dicit, in meridie caecutire qui non inlelligunl per infernum sepulchrum. Et cum ei objiceretur locus ille Luc. 16. de divite el Lazaro, contendit, ibi eliam per in­ fernum significari sepulchrum.El cum Christus di­ cil, divitem illum fuisse in tormentis, exponit Beza, Christum figurate esse loquulum , quasi constitue­ ret nobis divitis sepulchrum in mediis flammis , in quo non tam cadaver, quam vivus homo continere­ tur, cum lamen revera nihil in eo scpulchro prae­ ter corpus inanime fuerit, el de alio loco, quam dc sepulcifro Scripturus exponcre, dicil, esse orcum cl ercbum cum poelarum fabulis fingere. At in hb. coni. Brenl. assumit jura contrariam personam, el dicit, eos in meridio caecutire, qui cx historia I.azari et divitis Luc. 16. non deducunt ve­ rum locum inferorum, ubi damnati torqueantur. El ibidem defendit Bullingcrum.qui ex loco Num. 16. probaverat, inferos esse vera loca subterranea,cum tamen ibi sil vox ’j^b-Ilem ibidem profert locum psal. 138. Si descendero in infernum, ades ad probandum inferos contra Brcnlium : el lamen ibi eliam est ^Xlii.Denique non minus acriter pugnat pro inferis veris corporalibus, localibus, cl subter­ raneis. ul Brcntio contradicat, quam alibi pugnat, ul veros ol locales inferos destruat, vol in sepul­ chre convertat, ut nobis resistat. Secundo probo esso inferos pracicr sopulchra cx nomine abyssi. Nam Lucae 8. daemones rogabant Christum, ne miltoroleos in abyssum: certum est, abyssum esse profundam voraginem, cl proinde in­ fra terrae superficiem. Hem , certum est, non esso sepulchrum, nec enim daemonibus parantur sepul­ chre. Denique certum est.abyssum non osse aliquid spirituale, ul vult Breniius, ubique dillbsum : non enim daemones petivissent non mitti in abyssum. Quid ergo restai, nisi ul abyssus sil profundissima vorago subterranea ? Tertio probo ex Apoc. .’i. ubi legimus, non fuisse inventos, qui solverent librum, Aeque in coelo, ne­ que in terra. neque sublus terrain. Et infra: Dixe­ runt laudem Deo omnes creaturae in coelo, el su­ per terram, elsub terra. El Philip. 2. Ul in nomi­ ne Jesu omne genufleclatur coelestium, terre­ strium, cl infernorum. Iu quibus locis vox χαταχδονιων, nihil aliud significat, quam sublerraneornm. Al certe non sunl cadavera sepulchrorum , quae non poloranl aperire librum, vel quae Deum laudant, ct in nomine Josu flectunt genua ; igilur spiritus sunl, qui dicuntur subterranei, eo quod in locis subterraneis degant. Quarto probo cx Patribus. Irenaeus lib. 3, prope fin. dicil, Christum descendisse ad inferiora ternio, ubi erant animae. Tertullianus in Apolog. cap. 43. vocat infernum arcani ignis subterraneum thesau­ rum. Cyrilliis lib. de rec. Fid. ad Theodos., vocat infernum ubi erant animae subterraneam specum. Arnobius lib. 2. coni. Geni.: Audetis, inquil, ride­ re noe, cum gehennas dicimus, et inextinguibiles quosdam ignes etc. Et infra, dc Platone , sic ail. Non est absone suspicatus, jaci eas animas in /luItELLUIfllM. Vol. I. W mina torrentia flammarum, globis el coenosis vo­ raginibus tetra. Ambrosius in cap, 4. ad Ephes., dicil, Christum ul mortuis praedicaret in inferno, in cor terrae descendisse. Idem habet Nyssenus Orat. I. de resur. Dom.Hieronymus in cap. II. Isa. Dicimus, inquil, quod infernus sub terra sil. Au­ gustinus lib. 2. Retract, cap. 24. be inferi*,inquit, magis mihi videor docete debuisse. quod sub ter­ ris sint, quam rationem reddere , cur sub terris esse credantur, siue dicantur, quasi non ita sit. Gregorius lib. 4. Dialog, cap. 42. Bcda lib. 3. in Job. cap. 7. Primasius in cap. 7. Apoc. ct Dama­ scenus lib. 3. cap.ull. infernum sub lerra esse de­ finiunt. Accedat postremo eliam naturalis ratio. Siqui­ dem consentaneum est ralioni, ul locus daemonum el hominum impiorum ac reproborum longissime distet ab eo loco, in quo angelos ac beatos homi­ nes perpetuo futuros non dubitamus : locus autem beatorum ( eliam adversariorum testimonio ) coe­ lum csl; a coelo vero nihil abest longius, quam ter­ rae centrum. CAPLT XI. Animas piorum non fuisse in coelo ante Chrisli ascensionem. Quantum ad secundum,quod animae piorum non fuerint in coelo ante Christi ascensionem , proba­ tur primo, quia est ea sententia prorsus inaudita in Ecclesia Dei: id quod sane deberet sufficere ad refutationem. Praelcrca Genes. 37. Jacob ait : De­ scendam ad /ilium meum in infernum. Pius erat Jacob, pius eliam Joseph; cl lamen ulrumque non, ascendisse ad coelum , sed ad inferos descendisse Scriptura significat. Item Lue. 16. dives in inferno cum esset, vidit a longe animam Laxari in sinu Abrahae, ol audivit,inter loca ipsorum magnum hia­ tum esse . id enim significat χάσμα: ex quo appa­ ret , nihil solidi fuisse interjectum inter locum damnatorum el sinum Abrahae , sed utrasque ani­ mas in eadem voragine fuisse , licet mullum inter se distantes. Hem hb. 1. Reg. cap, 28. anima Sa­ muelis apparens Sauli de lerra ascendere visa est. Et quamvis non desint qui negent, illam fuisse veram animam Samuelis : lamen opinio contraria el communior el probabilior et tutior est. Id enim docent Josephus lib. 6. antiq. cap. 13. Justinus in Dial, cum Tripli. Basilius episl. 80. ad Eustach. Ambrosius in I. cap. Lucae: Hieronymus in 7. Isa. Auguslinus de cura pro mori. cap. 13. El recenliores, Lirantis, Abulonsis, Dionysius Carlhusianus, el Cajelanus in cum locum. El deducitur salis aperleex textu divinae Scripturae: Cumvidissel. inquit, mulier Samuelem. Hem , Dixit Samuel ad Saul. Item, Intellexit ergo Saul, quod Samuel esset. Certo non diceret Scriptura Intellexit, sed putavit, vel cogitavit, si non esset verum. Praeterea m Eccles, cap,46. ponitur in laudibus Samuelis, quod morluus prophetaverit , et annunciavcril regi, quae veniura erani : al quae laus es­ set Samuelis, si non ipse , sed daemon aliquis in ejus forma apparens futura praedixisset ? al incro36 •O*1’C3 PE CHRISTI AMMA dibile videtur, animam lanii prophetae subjectam qui lamen non convincit, sed probabiliter suadet, luisse incantationibus pythonissae. I. circ. fin. Tertullianus lib. dc ani­ terea in quo sanguine Teslamenli liberali sunl Ju­ ma. cap. 31. Nyssenus Orat. 1. de Resurrect. Am­ brosius in cap. 4. ad Ephcs. daei dc Babylone ? Quarius locus csl Aci. 2. Aon derelinques ani­ Denique Patres communi consensu hoc docent. Irenaeus lib. 5. circ. (in. Tertullianus lib. 4. in mam meam in inferno. Beza vertit, Aon relinques Marcion. Origencs in cap. 5. ad Horn. Cyrillus ca- cadaver meum in sepulehro.YA in defensione hu­ lech. 4. Cyrillus alter lib. de rec. Eid. ad Begin. , jus versionis conlra Sebaslianum Cuslalioncm: llic, in fine locor, cx Mallh. Hilarius lib. 10. dc Trin. inquit, agi de corpore cl sepulchro , nemo dubi­ Basil, in ps. 48. Athanasius in cpisl. ad Epictetum, tare potest, nisi quis velit meridie caecutire. Et Epiphanius haeresi 4G. Ambrosius lib. 3. de Eid. paulo ante caussam reddens cur ila mutaverit ani­ cap. 3. Hieronymus in cap. 9. Zachar. in 3. Ecole- mam in cadaver, cl infernum in scpulchrum: Aon si istae. Primasius in cap. 5. Apoc. Gregorius lib. temere feci, inquil, cum hunc praecipue locum a 13. Moral, cap. 21. Concilium Toletanum i.cap 1. Papislis torqueri ad suum librum constituendum Denique Augustinus, etsi in cpisl. 99.ambigere vi­ videamus, ct Vclercs etiam inde descensum illum delur, an sinus Abraham, ubi erani animae Patrum animae Christi ad inferos excogitaverint. Videlur Bezne placuisse decretum Rabbinorum , olim, in inferno esset, an alibi : lamen lib. 20. dc Civit. Dei, cap.lj.afilnnal in inferno fuisse, ul cac- quod refertur a Rabbi Salomone in cap. 21. lib. 2. leri omnes Patres semper docuerunt, quorum ver­ Reg., bonum esse mulare aliquid de lego , ul Deus publice sanctificetur. Al nos habemus in primis ba in sequenti capite referemus. verborum proprietatem : nam in textu graeco Aci. 2. ψυχή non nisi animam proprie significat, cl άδης CAPUT XII. infernum proprie designat, cl hoc probatione non Christum ad inferos descendisse vere, ostenditur eget, consulantur omnia dictionaria. Respondet Beza: licet ψυχή, animam proprie si­ cjc Scripturis. gnificet, lamen accipi cliam posse pro corpore Iri­ Quantum ad tcrlium, probo cx Scripturis , Chri­ bus modis. Primo , quia anima accipitur pro vita : stum vere descendisse ad inferos. Primus locus, vita aulem, corporis respectu, vidciur obruta scpul- LIBER QUARTI! 219 cliro non minus quam corpus. Secundo,quia cx ani­ nium animae hominis:al graccum ψυχή, ullalinmn ma potest inlelligi lotum , cl idem est diccro, non anima non esi tam générale . ul sine tropo posait derelinques animam meam, ct non derelinques me. accipi pro loto anim di. Itaque in Levilico non po­ Rursus ex toto polesl inlclligi pars, el ita idem erit nitur pars pro parte, idcsl. anima pro corpore, sed dicere, non derelinques me . et non derelinques vocabulum . quod ipsum corpus significare solet . cadaver meum.Tertio.quia ψυχή graccuin,el G*j£3) aul certe ponitor lotum pro parte, idesl, vivens pro hobraiciini idem significat. Porro (t)93) invenitur corpore. At Aci.2. ponitur ψυχή, quae animam so­ in Scriptura acceptum pro cadavere Levit.21. v.l. lam significat. Praeterea, cliam nephes quando opponitur car­ et II. ubi legimus, super anima non contaminetur, prohibet Lex tangi cadavera , el ea animas ap­ ni. non potest suini pro rarno.ul Levit. 17. Anima carnis in sanguine est. Ilie nutem anima opponitur pellat. Sed istae argutiae nihil valent: nam etiamsi pos­ carni, cum dicilur. neque a unia relicta est in in­ set pro anima inlclligi corpus , non lamen prople- ferno, nequ·· caro vidit corruptionem; ergo hoc lo­ rea continuo probatum esset, hoc loco ila exponen­ co nullo modo toleran polesl Bezae interpretatio , dum esse. Praeterea, hic distinguitur anima a car­ qui pro anima cadaver inlclligi voluit. Qu ntus locus esi Horn. 10. .Ve dicas in corde ne, cum dicilur paulo infra, nec anima ejus dereli­ cta csl in inferno , nec caro ejus xidil corruptio­ luo: Quis descendet in abyssum . idesl, Christum nem : sic enim habetur in gracoo : ergo non potest u mortuis revocare ? ergo Chrislus posl mortem hoc loco anima accipi pro carne.Praeterea.vox άδη; fuil in abysso. .Non polesl autem nomine abyssi in(ulsupra ostendimus),significat semper infernum . lelligi status damnatorum . nam in illo secundum nunquam scpulchrum: al corpus Chrisli non fuit in Calvinum fuit Chrislus adhuevivens, hic aulcm agi­ inferno; ergo anima ibi fuit. Praeterea, de anima cl tur dc loco ubi cral solum cum csscl mortuus. Ne­ inferno exponunt, Ambrosius Serm. 74. de marlv- que polesl inlelligi sepulchruin: nam abyssus prorib. Hieronymus in psal. 1.'». Augustinus cpisl. 99. lundissimam voraginem significat, quahs non csl scpulchrum. ad Evod. Bcda in 2. cap. Act. cl alii. Praeterea, facile eral in scpulchrum descendere, Ad primam rationem ilczae respondeo: licet ani­ ma possil accipi pro vita . quia dat vitam corpori : al hic ponitur lanquam res homini viventi impossi­ lamen nusquam accipi pro cadavere . eum in cada­ bilis, descendere in abyssum. Denique opponitur vere sil privatio vitae. Ncc possumus dicere, vitam hoc loco abyssus coelo, lanquam terrae superficies esse in sepulchro. cum ibi sil corpus sine vita: ncc sit media inter abyssum el coelum; nam praecedit: Quis ascendet io coelum. idesl, Christum dedu­ enim contraria simul poni debent. Ad secundam dico : Grammaticam non admitte· cere.’, el continuo sequitur per anlilhesim: Quis de­ re illam Dialecticam ratiocinationem . pars occipi­ scendet in abyssum . idesl. Christum α mortuis tur pro loto, otiolum pro parte: ergo pars pro revocare. Fun igilur Chrislus posl moi leni, el ante parle. Nam vocabula sunl ad placitum . cl ab usu resurrectionem in abysso. quae longissime ab­ loquenlium pendent : usus aulem admittit synecdo­ est a coelo , idesl, in profundissimis terrae par­ chen, qua ponimus pariem pro toto, cl conlra. sed tibus. Sextus locus est ad Ephes. 4. Quod ascendil, non admittit partem pro parte. Quis enim ferret, si diceremus hominem pedibus videre, quia pes po­ quid est nisi quia, el descendit in inferiores par­ ies terrae. \d hoc respondet Beza in Annotat, in test poni pro homine, et homo pro oculo? Ad lerlinin dico : mullum inter el ψυήν in­ hunc locum . inferiores partes terrae esse scpul­ téresse. Aam *c;D7 esi generalissima vox. cl signifi­ chrum. Augustinus Marloralus inlelligit descensum cat sine ullo tropo tam animam, quam animal.immo in hanc terram, quasi dicluiu çssel, descendit m cliam corpus.nl palet cx plurimus Scripturae locis; hanc imam terram. Al nos habemus in primis Hieronymum, Ambro­ unde cliam fere semper ad jungitur cum substantivo nep/tes adjectivum vivens quod est proprium lotius sium, Chrysostomum, el Thcophylaclum,qui expo­ compositi. Genes. 1. Producant aquae reptile a- nunt de inferno, infra quem nihil esi. Secundo ha­ Rimae nven/fs. Ibidem: Producat terra animam bemus verborum proprietatem : nam inferior pars virentem. cap. 2.: Fnelusesi in animam viventem. terrae non significat lotam terram, sed unam par­ Quibus in locis frustra adderetur adjectum vivens, tem, eaimpie alus inferiorem ; non ergo significat nisi vox hebraea quam Interpres vertit ani­ terrae superficiem, quae est pars superior . nec et­ mam . significaret aliquid indifférons nd vivum cl iam scpulchrum Chrisli quod etiam supra terram non vivum. Qmire Num. 23. dicit Balaam: Moriatur fuit. Tertio pro nobis facit id quod sequitur, ut ad­ unimamca morlejustorum. El Num. 31. dicun­ impleret omnia : voluit enim Chrislus descende­ tur omnes animae sexusfocminci ex praeda Madiun re usque ad verum infernum, sicut descenderat in terras, ut praesens visitaret omnes paries regni sui. fuisse trigintaduo millia. Porro anima humana, non mori potest, ncc se­ quod tripartitum csl, juxta illud Philip, 2. Ul in no­ xum habet : proinde in illis locis anima non alle­ mine Jesu omne genufleclalur coelestium, terre­ ram partem hominis, sed lotum hominem, aut cer­ strium. el infernorum. Ibi graecc. ul supra monui­ te ipsum corpus significat. Item Genes. 37.Aon in- mus. csl καταχθονίων. idcsl, subterraneorum, qua lerficiatis animam ejus : ubi anima ncc pro anima voco non possunt inlelligi cadavera, quae sunl m proprie dicta, nec pro homine per tropum, nam sepulchris: illa enim etsi subterranea sunl : la­ repugnat pronomen ejus, sed pro ipsa carne pro­ men non possunt innomine Jesu genua iledere. prie accipitur. N un. 19. cadaver vocatur morlici- hoc est.honorem illi praestare. Sunl ergo in locis DE CII II ISTI ΛΑΙΜΑ ±εο subterraneis aliqui spiritus, qui Christo reveren­ tiam exhibere debent, el ad eum locum Christus descendit, ul sc lotius mundi regem ac Dominum declararet. CAPUT XIII. Explicatur locus obscurissimus ex epistola prima Sancti Pelri, cap. 3. et 4. Ad ea Scripturae testimonia, quibus probatur de­ scensus Christi ad inferos, perlinet etiam locus ille s. Petri : Clirislus semel pro peccatis nostris mor­ tuus est, justus pro injustis, ul nos offerret Deo, morlificatos quidem carne, vivificatos autem spi­ ritu, in quo his qui in carcere erant spiritu ve­ niens praedicavit,qui increduli fuerant aliquan­ do, quando cxpectabanl Dei patientiam in diebus Noe, 1. Pel. 3. Cui loco videlur jungendus alius ex cap. L Propter hoc ct mortuis evangelizalum est, ul judicentur quidem secundum homines in car­ ne,vivant autem secundum Deum in spiritu. Ut nutem hic locus, qui semper obscurissimus habi­ tus est, inlelligalur, 1res expositiones discutiendae sunl. Prima expositio est s. Augustini epist. 99. ad Evod., quem sequitur Bcda. Sic Augustinus expo­ nit, ut per spiritus in carcere constitutos intelligal homines, qui erant lempore Nue, quorum animae erant in corpore mortali tanquam m carcere: csl enim corpus tanquam career animae , ac dicil, Christum non secundum humanitatem, quam non­ dum assumpserat,scd secundum Deitatem praedi­ casse per internam inspirationem,aut per linguam Noc illis hominibus, qui tamen increduli fuerunt. Itaque non vult Augustinus hunc locum ad inferos pertinere. Hanc expositionem non refutarem, si ipsi Augu­ stino placeret omnino:scd ipsemel falclur.se hunc locum non intellexisse, cl rogat, ul quaeratur ra­ tio, quomodo possit hic locus ad inferos perlinere. Ipso igitur non solum permittente, sed cliam cu­ piente Augustino, hanc expositionem primam bre­ viter refellemus. Primo, non placet haec sententia, quia communis Patrum csl in contrarium. Nam Clemens Alexandrinus lib. 6. Stromal, ani. med. Athanasius cpisl. ad Epici., ct lib.de Incarnat, qui incipit: .Vos pii hominis. Epiplianius haer.77.Cyrillus lib. dc reel. Fid. ad Theodosi, cl lib. 12. in Jo. cap. 36. Hilarius in psal. 118. in illud Defe­ cerunt oculi mei in eloquium tuum dicentes, Quando consolaberis mei Ambrosius in cap. 10. ad Horn, llutllnus in expos. Symb. Oecumenius in hunc locum Petri,exponunt dc descensu Christi ad inferos, ubi spiritus defunctorum degere existima­ bant. Praeterea Justinus in Dial, cum Tripb. el Ire­ naeus lib. 3. cap. 23.cilanl verba quaedam Isaiac, quae modo non inveniuntur, simillima islis verbis >. Petri, ul credibile sit, inde s. Peirum accepis­ se: sunt aulem hacc verba: Commemoratus csl Dominus sanctus Israel mortuorum suorum, qui dormierant in terra sepullionis. el descendit ud eos vvangelizare salutem, quae est ab eo, ul sal­ vare eos. Secundo , non probatur ea sententia, quia dici­ tur Christus profectus spiritu ad praedicandum spiritibus: id enim referi illud in quo, nimirum spiritu veniens etc. at spiritus, qui hic distingui­ tur conlra carnem, non videlur posse significare aliud quam animam: non ergo sola divinitate, scd cliam anima Dominus ad praedicandum spiritibus profectus esi. S. Augustinus ex hac ipsa ratione dicit semove­ ri ad hoc, ut non intelligal per hunc spiritum ani­ mam Christi: nam cum dicitur vivificatus aulem spiritu,si spiritus significaret animam: sequeretur, aliquando animam Christi mortuam fuisse, nihil emm vivificatur nisi quod mortuum est. Vult igi­ tur ipse sensum esse, Christum morliflcatum fuis­ se carne, quia secundum carnem mortuus est, cl vivificatum spiritu, quia virtute Spiritus Dei exci­ tatus est a mortuis. Sed hacc ratio non concludit: nam in Scriptu­ ra passim dicitur vivificari id quod non occiditur. 1. Keg. 27. Virum, et mulierem non vivificabat David, idest. non relinquebat vivum; et 2.1leg.8. dicitur. David extendisse duos funiculos super Moab,unum ad occidendum,unum ad vivifican­ dum, idest, definivisse quot ex Moabilis vellet oc­ cidi, quot servari. El Aci. 7. Afilixil Patres no­ stros ul exponerent infantes suos ne vivificaren­ tur, idest, ul non viverent, scd occiderentur ad unum omnes. Vult ergo s. Petrus dicere,Christum carne morlificalmn.spiritu vivificatum in passione, quia caro mortua mansit, anima vero non potuit occidi, scd mansit viva, cl operans, ac triumphans dc inferno. Tertio, non placet ea sententia, quia illud Ve­ il iens praedicavit si de anima inlelligalur, pro­ prie accipi poterit: vere enim venit ad locum, ubi non erat: al si dc divinitate, non potcsl accipi ni­ si improprie. Praeterea verbum in gracco csl z$ρευΟεΙς, idest, profectus, quod idem repetitur pau­ lo infra, cum dicilur, profectus in coelum etc. at in hoc secundo loco accipitur propric; ergo cl in primo. Quarto, quia per spiritus, qui in carccre erant, non videtur posse inlelligi homines viventes, ni­ si dc industria s. Peirus affectaverit improprieta­ tem cl obscuritatem: al certe quando habemus sensum proprium cl facilem, non liccl fingere Iropos. Adde, quod cap. 4. de jisdem loquens Peirus dicil: Propter hoc et mortuis evangelizalum csl. El liccl Augustinus per mortuos inlelligi velit morluos in peccatis, qui lamcn vivant in corporibus; tamen videlur obstare praecedens sententia, nam dicil: Reddent rationem ei, qui paratus est judi­ care vivos et mortuos, propter hoc enim ct mor­ tuis evangelizalum est. Aleum dicimus, Chrislum esse judicem vivorum cl mortuorum, inlclligimus ad lilcram, quod judicabit eos, qui vivunt, cl eos qui morlui sunl vere cl proprie, ul idem Augusti­ nus doccl in Enchir., cap. 53. Igitur veris mor- LIBER QUARTIS luis Clirislus praedicavit, idest, ad veros inferos descendit. Quinio, si hic locus inlelligalur dc praedicatione facia in diebus Aoe, non apparet quorsus hic sil inserta isla narratio.Quomodo enim ista cohaerent, Christus in passione sua carne morluus est, spiri­ tu vivus mansit; ideo Deus olim praedicavit homi­ nibus per Noe? At si inlclligamus de descensu ad inferos, omnia cohaerent: nam volens Peirus ostendere, Christum in passione et morte mansisse vivum quoad animam, probat, quia illo tempore anima ejus profecta est in infernum, cl praedicavit spiritibus in carcere conclusis. Sed objicit Augustinus: quia non videlur ratio, cur praedicaverit solum iis, qui increduli fuerunt lempore Aoe, cum tam mulli nhi essent in inferno. Item, quia videlur absurdum valde, quod Christus praedicaverit in inferno: videtur enim inde sequi, ul debeat etiam in inferno constitui Ecclesia, ubi convertantur, cl reconcilientur animae. Id aulem absurdum sequi cx nostra sententia, probat Augu­ stinus, quia sinus Abrahac.ubi erant omnes justi, non videlur fuisse in inferno, sed ab inferno remo­ tissimus, cum cssel Chaos magnum inter divitem inferni colonum et l.azaruin habitatorem sinus Abraliae; ergo si hic locus de descensu ad inferos inlclligilur, Christus solis peccatoribus praedica­ vit: al non praedicavit frustra, nec sine fructu: er­ go aliquos convertit: al hoc nullo modo est asse­ rendum; ergo praestat, hunc locum non inlelligerc de descensu ad inferos. El haec csl potissima difficultas, quae Augustinum a communi sententia recedere coegit: timuit enim, ne cogeretur admit­ tere conversionem cl reconciliationem spirituum damnatorum. Respondeo: primam objectionem posse retorque­ ri; nam etiam non apparet ratio, cur dicat Petrus , Christum in diebus Aoe praedicasse potius . quam in diebus Abraham, el aliorum patriarcharum , vel etiam aliorum omnium hominum. Dico praetereo: Christum praedicasse in inferno omnibus bonis spiritus, sed nominnliin fuisse ex­ pressos illos, qui fuerunt in diebus Aoe increduli . quia dc illis erat majus dubium , an essent salvi necne, cum puniti fuerint a Deo. et submersi aquis diluvii. Indicat ergo hicPeirus cliam ex illis incre­ dulis fuisse aliquos, qui cliam in fine vitae poeni­ tentiam egerint, el liccl quantum ad corpus perie­ rint, tamen quantum ad animam salvi fuerint, quod etiam Hieronymus doccl in quaesi, llcbr. in Genes, tractans illud cap.G.Aon permanebit spiritus meus in homine etc. Ubi dicit, Deum punivisse mullos eorum temporaliter aquis diluvii. nec deberet cos punire in gehenna in aeternum.El hunc cliam sen­ sum videntur facere illa verba cap. 4. Propter hoc mortuis evangelizalum, ut judicentur quidem secundum homines in carne,vivant aulem secun­ dum Deum in spiritu, idcsl, ut secundum homi­ nes exterius judicentur carne, idcsl, damnati exi­ stimentur humano judicio , quia corpora eorum aquis necata fuerunt ; tamen vivant spiritu secun­ dum Deum, idcsl, animae eorum salvae sint apud Deum. Ad secundum dico: ipsum Augustinum poslca eo- gnovissc sinum Abrahac fuisse in inferno, ul putet cx Iraclatu m psal. 85. el lib. 2O.de Civil.Dei, cap. 15. quae sententia est omnium Patrum , el lotius Ecclesiae. Dico igitur : praedicationem Christi in inferno non fuisse ad convertendos inlidcles , sed fuisse solum ad annuncialionem gaudii magni piis animabus. quibus annunciavit completam esse re­ demptionem , ul intclligerenl, se jam inde libe­ randas, el tempore suo etiam corpora recepturas. Alque haec de expositione s. Augustini, quam refu­ tavimus, sequuli mentem ejus, non verba. Secunda expositio est Bezae in Annotat, ad eum locum, ubi sic exponit, Christus in spiritu, idest, divinitate, veniens praedicavit spiritibus in car­ cere, idest, spiritibus, qui nunc sunt in carcere inferni, sed tunc quando cis praedicabatur, non in carcere, sed in corpore erant, quando videlicet llcbat arca Aoe. Hanc expositionem ila jactat Reza in defensione suae versionis conlra Casiahonein , ut propter illam dicat, sibi coram el per lileras a mul­ lis gratias actas. At haec non differt ab illa s. Augustini, nisi in tribus. Primo, quod Augustinus suam proponit ul dubium, el quae teneatur donec melior non inveni­ tur: Beza suam vult esse certissimam. Secundo, quod Augustinus servat textum, ul invenit a Majo­ ribus scriptum; Beza pro sua audacia mutat, cl ubi nos habemus. Qui in carcere erani, ipse vult le­ gi, Qui in carcere sunt. El licet iu graeco nullum sil verbum, tamen omnes Latini hactenus legerunt erani, ct Graeci, (pios citavimus, exponunt erani, non aulem sunt ; siquidem eos volunt a Christo li­ beratos dc carcere : non poluil autem vere dici tempore Petri de illis spinlibus cos tunc in carcere fuisse. Tertio, quod Augustinus per carcerem in­ tellexit corpus mortale: Beza intclligil infernum; id quod pro nobis csl. Itaque sententia Bezae, qua­ tenus dilTcrl ab illa s. Augustini, non eget refuta­ tione, quia pro nobis csl : quatenus cuiu illa con­ venit, jam refutata csl. Argumenta quoquo ipsius, cx didis omnia facile solvuntur. Primum objicit, quia dicilur Christus in Spiritu venisse. Respondeo : jam ostendimus , hoc loco Spiritum significare animam. Secundo, quia tantum fit mentio incredulorum, quibus nihil pro­ fuisset descensus ad inferos. Respondeo: jam dixi­ mus, illos quondam incredulos fuisse . scd poslca conversos ad Deum el pie mortuos. Tertio objicit , quia nihil hic dicilur de liberatione animarum. Re­ spondeo: praedicationem Christi nihil fuisse aliud, quam nuncium liberationis. Quarto objicit, absur­ dum esse mortuis praedicare,qui non possunt con­ verti. Respondeo : non esse praedicatum ul con­ verterentur impii, scd ul gauderent animae pio­ rum. Tertia expositio csl Calvini lib. 2. Instil, cap. It». § 9. cl in Psychopannychia, ubi dicil, cx senten­ tia Petri Christum praedicasse spiritibus defuncto­ rum cl bonis cl malis, non quod ad eos venerit per animae praesentiam, scd quod cITcccnl, ul senti­ rent effectum passionis cl mortis suae, et boni qui­ dem gaudium reciperent, mali moerorem. El quia poterat aliquis dicere: quomodo animae piorum dicantur esse in carcere,cum pcrCalvinum 282 de ciinisri anima semper fuerint in coelo? Respondet: illud in car­ cere debuisse verti in specula : nam vox gracca Çj/.αζή, signilical tam carcerem, quam eliam vigi­ liam. observationem, excubias. Itaque animae pio­ rum dicuntur fuisse iu specula, quia erant in con­ tinua exspectatione passionis Chrisli. Addit prae­ terea : posse eliam ilici eas fuisse in carcero, quia vdiili sub nube el umbra eminus lucem prospicie­ bant. iia ul illa exspectatio career dici posset. Hanc explicationem dicil Calvinus talem esse , ut plane confidat, se bonis omnibus persuasurum. At falsus propheta fuit, nam ne suu quidem vicino, atque addictissimo Sibi. ac successori Bezao per­ suasit. Siquidem Calvinus per spiritum intelligil ef­ ficaciam, Beza divinitatem. Calvinus per carcerem speculam coelestem : Beza custodiam infernalem. Calvinus per spiritus fn carcere animas piorum; Ihva animas damnatorum. Calvinus vult, hoc esse facium in morte Chrisli : Reza tempore Noe. Vel ergo Beza non csl vir bonus, vol Calvinus non per­ suasit omnibus bonis. Sed his omissis, expositio Calvini facile refelli polesl. Primum enim per spiritum non polesl in­ lelligi efficacia, sed anima: lum quia hic distingua­ tur contra carnem tanquam conlra alleram pariem eiusdem compositi : Ium cliam quia hic dicilur , Christus spiritu profectus praedicasse,ubi illud pro[cclus notat mutationem personae dc loco ad locum. Secundo falsum est ψυλάχήν, significare specu­ lam in c<> sensu.quem Calvinus intendit: nam Çu/.χ/.ή, proprie custodiam signilical a verbo φυλάττω, quod est custodio, observo, etc. cl inde traducitur ad significanda omnia . quae ad custodiam cl tute­ lam periment, qualia sunt carceres, excubiae, vi­ giliae etc. al non polesl significare simplicem ex­ spectationem, seu vigiliam, quae non referatur ad custodiendum; nec facile inveniet Calvinus aliquod exemplum in bonis auctoribus pro hac specula sua. Quod autem dicil: exspectationem in umbra pos­ se dici carcerem, ridiculum csl. Nam hoc modo , nocturno tempore dum exspectamus diem . omnes essemus in carcere: el praeterea animae piorum , etiamsi subobscure prospicerent Chrislum , lamcn mulla alia perspicue cernebant, et absolute in lu­ mine erunt. Iinmo vero, quo pacto, Calvini senten­ tia. dici poterant esse in tenebris, vel in carcere , si iu coelo erant ? quis enim capiat, in coelo esse tenebras ut carcerem ? Tertio, Calvini sententia seipsam destruit, nam ipse duo dicil. Primo, spiritus in carcere esse ani­ mas piorum exspectantes Chrislum . el islis Chri­ slum annunclasso gaudium. Secundo dicil , Chri­ stum terruisse sua praedicatione animas impio­ rum. el hoc significari illis verbis : Qui increduli fuerunt aliquando cum fabricaretur arca. At PeIrus d·· jisdein loquitur: sic enim ait.· Ilis qui in carcere erant spiritu veniens praedicant, qui in < r<‘u ad inferos, el Augu­ stinus lib. de hacrcsi.cap. 79. dicunt, e>se haere­ sim. si quis asserat,ullos impios in inferno Chrislo praedicante conversos cl salvatos. Praeterea, vide­ tur implicare contradictionem . quorl aliqui fuerint damnati ad aeternas poenas , el l.imen poslea sal­ vati fuerint: nam aeterna damnatio includit certitu­ dinem poenae nunquam flnieiidite;nlquomodo certi esse possunt, se sine fine puniendos , qui aliquan­ do liberantur ? Adde locum Eccl. 21. Illuminabo omnes spe­ rantes in Domino. Hinc enim deducitur, nullos eorum fuisse illuminatos, qui damnati erant ad ae­ ternas poenas , quippe qui sine dubio non spera­ bant in Domino. Adde praeterea illud Jo. 9. Venit no.c, in qua nemo potest operari. El 2. Corin. 5. Omnes stabimus ante tribunal Christi, ul refe­ rat unusquisque propria corporis. El Galat. t». Qiue seminaverit homo , haec et metet. Dum tempus habemus operemur bonum. Haec enim omnia salis aperte indicant, non esse post hanc vitam locum poenitentiae, ct reconciliationis. Ad­ de postremo consensum theologoium in 3. di­ sl. 22. Quare inter fabulas numeranda csl illa narratio, quam in historiis Patrum circumferri dicit Nicetas in comment, ad 2. Oral. Greg. Nazianz.de Pascha. Al enim , cuidam chrisliano maledictis insectanti memoriam Platonis ul impii el damnati. Platonem per quietem apparuisse, atque dixisse : E 38 292 bl. CIRUSTO JIEDfATOllE Trinitatem,el Clirisium esse mediatorem inter Tri­ nitatem. cl homines peccatores: sic enim loquitur: Quid csl. inquil. mediatorem esse inter Drum el homines? Non inter Patrem cl homines.sed inter Deum cl homines. Quid csl Deus? Paler , el Fi­ lins cl Spirilus sanctus. Qui sunt homines? pect nlorcs. impii, morIales. Inter illam Trinitatem, et hominum in/irmitalcm et iniquitatem. Media­ tor foetus csl homo, non iniquus. sed tamen in­ firmus. Idem repetit in Comment, cap. 3. cpisl. ad Galat. El idem docent Augustinum scquuli, Beda cl Ansclmus in Comment. 2. cap. cpisl. 1. ad Ti­ moli). El ratio cliam ipsa id manifeste testatur. Nani non soliis Paler erat nobis ob nostra pcccala infen­ sus, cl proinde a mediatore placandus·, scd etiam Filius cl Spirilus sanctus; lota igilur Trinitas a Mediatore hominibusreconcilianda erat.Quare cum Paulus dicit: Unus Deus, unus ct mediator Dei ct hominum: per unum Deum Trinitatem totam si­ gnificet ncccsse esi. Unde Calvinus , dum rejicit islam expositionem , Augustinum . Bedam, Anselmum cl graocos omnes Patres , ct ipsam ralionem rejicit: ncc propteren sequitur Qualcrnilas , nam idem Chrislus propter duas naturas, cl numeratur inter personas Trinitatis , cui debetur satisfactio . el simul ipse est qui satisfacil. Ipse enim ut homo est, mcdhitor csl ad seipsutn ut Dens est. CAPUT IV. HefeUitur idem error ex Patribus. Accedant nunc testimonia Palrum.Ac primum Cy­ rillus in \pol. pro 12. cap. cont. Orient., proponit hanc objectionem conlra 10. cap.: Si Deus Ver­ bum esi sacerdos, cui vel quali Deo suum mini­ sterium o//erl? Deinde respondet hoc modo:Quando faclus eslhomo.vocalus est ponlifex.non quod majori Deo offerret sacrificium. scd sibi ipsi ct Patri. Et infra: Audiens quod dictus csl sacerdos propter humanitatem , erubcscisne? Deinde quo­ modo non admiratus es . quod non secundum sacerdotum morem alteri fecerit sacrificii mo­ dum, sed sibi ipsi potius cl Patri, ul dixit? Hic Cyrillus mm solum apcrlc dicit, Christum esso ponlifleem propter humanitatem, sed etiam cogit nos intelligent negativam, idesl. non propior divinitatem, cum dicit, eum sacrificium sibi ipsi obtulisse el Patri. Non enim polesl unus ct idem, ul idem, sacrdlcium olTerre cl accipere: scd sacri­ ficium accepit ut Dcus; ergo non offert ul Dcus; of­ fert igilur lanium ul homo. Idem lib. 11.in Jo.cap. 7. In quantum, inqu il, Filius et Deus est . una cum Paire nobis bona largitur: in quantum vero mediator csl ct pontifex , nostras preces ad Pa­ trem adducit. Chrysostomus in cap. 9. ad llebr. explicans il Ind Ideo novi Testamenti mediator est elc. Quid <‘.u. inquil. mediator ? Mediator non est dominus re:, cujus csl mediator, sed alia quidem res : al qms dicat. Christum ul licum non esse Dominum? < rgo Chrysostomus snlum secundum formam servi vult, Christum esse mediatorem. Ridiculo csl autem g'os>p Juslae Simlcri ; dicit enim, deitatem Christi nmJam cssc dominam , ta­ men ratione exinanitionis non esse dominam. At exinanitio non convenit divinae naturae,scdperso­ nae Filii, qui dicitur exinanitus, quia formam servi accepil, non amissa lamen forma Dei. Dicere au­ lem. deilalem lilii non esse dominam, est dicere, non esso veram deitatem , scd naturam creatam, ul Ariani volunt. Augustinus lib. ID. Confess, cap. 43. Ια quan­ tum homo. Inquil. in tantum mediator, in quan­ tum aulem Verbum. non medius. quia aequalis Deo. ct Deus apud Deum, cl simul cum Spiritu sancto unus Deus.Item ad Panlinum cpisl. 59. Per Mediatorem, inquit, non Deum.quod semper Verbum erat, scd hominem Christum Jesum. Ei lib. 1. Trio. cap. 7. Chrislus. inquil. in forma Dei ae­ qualis Patri, in forma servi mediator Dei cl ho­ minum. Lib. 1. de cons. Evang. cnp.A.Secundum hominem, inquil. Chrislus et rex ct sacerdos ef­ fectus est, ul essel ad interpellandum pro nobis mediator Dei et hominum, homo Chrislus Jesus. Lib. 10. dc Civil. Dei cap. 20. Undeverus ille me­ diator. in quantum formam servi accipiens, me­ diator eficclus est Dei el hominum : cum in for­ ma Dei sacrificium cum Patre sumat, cum quo el unus Deus csl , lamen in forma servi sacrifi­ cium maluit esse. Lib. 16. cont. Fausl. cap. 15. Dissimilis homini Chrislus.quiaDeus. similis ho­ mini, quia homo mediator Dei cl hominum. Lib. 2. dc pec. orig. cap. 28. Non per hoc mediator csl, quod aequalis Patri. per hoc enim quantum Paler, tantum et ipse a nobis distal. El quomodo erit medietas, ubi eadem distantia est? Ideo Apo­ stolus non ait. Christus Jesuit. sed homo Chrislus Jesus. Per hoc ergo mediator, per quod homo : inferior Patre, per quod nobis propinquior: su­ perior nobis, per quod Palri propinquior. Quod apertius ita dicitur, inferior Paire, quia in for­ ma serti. superior nobis, quia sine, labe peccati. Item in psal.29.Infer Trinitatem cl hominum in­ firmitatem et iniquitatem , faclus est mediator homo, non iniquus, sed lamen infirmus. Dqniquc (ul cx omnibus decem lomis Augustini testimonia habeamus) tract. 82. in Jo. Mediator, inquil. Dei el hominum, non in quantum Deus, sed in quantum homo csl Jésus Christus.VA Senii. 11. de verb. Aposl.: Unus Deus , unus et media­ tor Dei el hominum. Non ait, Inquil. Chrislus Je­ sus.ne tu putares secundum Verbum dictum, sed. addidit, homo mediator Del cl hominum , homo Christus Jesus.Fulgentius lih.de. Incarnat, et grui. Chr.ciip.13. Ilie in humana natura mediator Dei cl hominum faclus est. CAPUT V. Refellitur idem error rationibus. Accedant ullimo clllcncissimiie rationes. Prima ratio, ex definitione , el conditionibus mediatoris. Mediator debet esse medius,idesl, distans ab ulraque parte dissidente aliquo modo: num si omnino LIBER QUINTUS sil idem cum una parle, non |>olcst cogilari, imino ncc lingi, quo pacto sil mediator. Porro haec defi­ nitio convcnil Chrislo ut homo justus csl, non auicm ul Dcus csl: nam ul homo distal a Dco: ul ju­ stus convcnil cum Deo: cl conlra. ul homo conve­ nit cum caeleris hominibus, ul juslus distal ab omnibus hominibus. Omnes enim nascunitir natura filii irae: al Chrislus ul Deus non distal a Deo ullo modo: igilur non ul Dcus, sed ul homo juslus , mediator csl inter Deum cl homines peccatores.El hoc csl quod ail Augustinus . inter Trinitatem, ct hominum infirmitatem el iniquitatem, mediator csl homo, non iniquus, scd infirmus in psal. 29. Secunda ratio. Si Chrislus csl mediator secun­ dum ulramquc naturam, vel secundum ulramquc conjunctim sumptas,vel secundum ulramquc seorsim acceptas: non secundum ulramquc simul; Chrislus enim secundum ulramquc naturam simul sumptam, distat quidem a caeleris hominibus, el cliam a Dco Patre el Spiritu sancio, al non distal Deo Filio, ncc persona, nec natura; cl lamen et­ iam ab illo distare debet,cum el ipse sil pars offen­ sa, ad cujus placationem mediatore opus sil. Nec valet responsio Josiae qui dicil: Clirisium ut Deum esse mediatorem sui ipsius. Nam csl qui­ dem Chrislus ut homo mediator sui ipsius ut Deus csl: al ipsum unum el cumdcm ul Dcus csl. me­ diatorem esse sui ipsius ul Dens est.involuil aper­ tissimam contradictionem : sequitur enim inde, Clirisium a seipso dislare, cl non dislare. eadem ratione cl modo consideratum; non igilur Christus secundum ulramquc naturam simul sumptam esse polesl mediator. Quod aulem non sit Christus me­ diator secundum ulramquc naturam seorsim, pa­ let, quia non secundum divinam seorsim acce­ ptam, cum illa sil pars offensa, cl secundum illam nihil distet Chrislus a Dco; restat ergo , ul solum secundum humanam sil mediator. Tertia ratio. Si Chrislus essel aliquo modo me­ diator secundum naturam divinam . omnes 1res personae essent mediatores: nam cum natura divi­ na sil communis Iribus, quidquid secundum illam convenit uni personae,id convcnilomnibus Iribus; unde csl illa maxima sanctorum Patrum: Opera Trinitatis esse indivisa. Porro absurdum esse, ul omnes 1res personae dicantur esse mediatores,non videtur egere probatione: nam si lota Trinitas sit mediator, cujus, quaeso, cril mediator? Num esi aliquis Deus supra Trinitatem , apud quem ipsa Trinitas mediatori fungatur officio? Respondet .losias: opera Trinitatis sic esse in­ divisa, ul lamen aliis saepe tribuantur, tamquam propria. El ponit exempla duo. Unum in internis actibus, nam solus Paler gignit, solus Filius gi­ gnitur. liccl opera Trinitatis sint indivisa. Alterum m externis, nam in baptismo Christi Malth. 3. Pa­ ler solus dixit. Hic csl Filius meus dilectus: el solus Spiritus in forma columbae apparuit. El si­ mile legitur Malth. 17. de voce cl nube in transfi­ guratione.el confirmat testimoniis Augustini Scrm. 11. dc verb. Dom. el Leonis Semi, de Transflg. Scrm. 2. el 3. dc Pcntce. At haec nimis frigida sunt. Nam generare cl ge­ nerari in divinis non sunt actiones essentiales. 2'J;1 quae sunl communes tribus personis,scd dicuntur actus notionalcs, qui nihil proprii in personis po­ nunt, praeler relationem. Nam generare csl inlclligerc divinum cum relatione producentis notitiam; el quidem ipsum inlclligere commune est tribus, sola relatio csl propria gignentis: al actiones me­ diatoris sunl actiones ad extra; cl ideo si conve­ niunt Chrislo ul Dcus csl. convenient omnibus aliis personis, quae sunt idem Deus cum Chrislo. Nec cliam secundum exemplum valet. Nam in baptismo Christi illa vox quae audita csl, a tota Trinitate formata csl, scd ad solum Patrem signifi­ candum. Quemadmodum cl columba a tota Trini­ tate formata csl, scd ad solum Spirilum sanctum repraesentandum. Hame actio veni el realis qua res illae factae sunt, communis oral: sola aulem repraesentatio propria unius El hoc docent alle­ gati Patres, cl darios idem Augustinus lib. 2. dc Trin. cap. 10. Patris, inquit, persona ostenditur, et in ea voce,ubi super baptizatum columba de­ scendit, non quia fieri potuit vox sine opere Fi­ lii et Spirilus sancti, Trinitas quippe insepara­ biliter operatur: sed quia ea vox facta est. quae solius personam Patri ostenderet. Cum ergo non disputemus, quid significent opera mediatons, sed a quo fiant; concedere debet Josias, actiones me­ diatoris communes esse toti Trinitati. itaque lice­ bit dicere, Paler interpellat pro nobis, fodit san­ guinem pro nobis, cl aha id genus, quae ad baeresim Palripassionorum manifeste perlinent. Quarta ratio. Ofllcium mediatoris proprium csl sacrificare, el sacrificando satisfacere, ul constat ex cap. 7. 8. el 9. ad llebr. cl ex confessione ad­ versariorum: al sacrificare,non polesl Chrislo con­ venire secundum divinitatem, scd solum secun­ dum humanitatem; siquidem facere divinitatem Filii sacerdotem csl apertissimus Arianismus: nam omnis sacerdos est minor co. cujus csl sacerdos: officium enim ejus csl ministrare. Quare Ambro­ sius lib. 3. de Fid. cap. 5. /dem.inquil, sacerdos, idem et hostia: cl sacerdotium tamen el sacrifi­ cium humanae conditionis officium est. El infra: Aemo igitur ubi ordinem cernit humanae condi­ tionis, ibi jus divinitatis asserat. Hieronymus in psal. 109. in illud: Juravit Do­ minus etc. Tu es sacerdos in aeternum: Mon ei juravit, inquil, qui ante Luciferum genitus est, sed ei qui post Luciferum natus ex Virgine est. Fulgentius de Fid. ad Pel. cap. 2. Solus. inquil. sacerdos, sacrificium et templum, ct haec omnia Deus secundum formam servi. Augustinus lib. I. dc cons. Evang. cap. 3. Secundum hominem, in­ quil, Chrislus rex ct pontifex effectus est. Deni­ que in Scrm. Arian, prop. 33. apud Augustinum lom.tl. habetur, quod Filius sil minister el sacer­ dos Patris sui; non ergo Christus ut Dcus sacrifi­ cavit, nisi cx sententia Ariannorum. Idem dici polesl dc aliis officiis mediatoris Chri­ sti, ut quod interpellai pro nobis, Horn. 8. quod advocatus nosler esi, I. Jo. 2. quod dedit semelipsum redemptionem pro nobis. I.Tim. 2. Haec enim omnia arguunl naturam inferiorem; non igi­ lur potest Chrislus ut Dcus esse mediator, nisi ul Deus sil minor Paire, cl Palri serviat ul minister. 294 DE CIIIUSTO JlEDIATOIli: Quinla ratio csl. Si operatio propria mediatoris convenit Christo ratione ulriusquc naturae; sequi­ tur confusio operationum, et consequenter uulu· rarum in Christo, quae est haeresis Monothclilarmn cl Etilychianorum damnata in 6. Synodo, ad. 17. Nam cum in (». Synodo rejicitur una operatio m Christo, non rejicitur una operatio respectu Dei tanquam principalis agentis, cl hominis ul insimmenti: nam cerium est. in Clirisio mulla ejusmo­ di opera inveniri; talia enim erani omnia miracula, quae ficbanl a Deo Verbo per carnem, ul instru­ mentum: sed rejicitur una operatio respectu Dei et hominis, tanquam propriae el principalis caussaeulla enim dicilur caussa propria el principalis, quae agit cx virtute sua, quam habel expropria sua forma cl essentia. \c. ut exemplis rem illustremus, quando Chri­ stus curabat febres, imponendo aegrotis manus: impositio manuum eral operatio propria el princi­ palis liumanilalis. quia ex propria sua forma id habebat: at expulsio febris eral propria cl princi­ palis operalio Deitatis, quia non habebat hoc cx sua forma manus Christi. sed lanium ul applica­ batur a Deo ad illud opus. Dicere aulem, impone­ re manus fuisse proprium operationem Deitatis, vel expellere febrim fuisse propriam liumanilalis; cl proinde imam lanium fuisse operationem, im­ ponere manus, el pellere febrim, csl confundere operationes el naturas, el haec csl hacresis in co Concilio damnata. Jam ergo sacrificare, quod csl officium media­ toris, proprium esi Christi ul homo csl: nam con­ venit ei secundum humanam formam , ul palet, quin convenit diam puris hominibus: ergo si lior, idem convenit Clirisio ul Detis est.eadem eril ope­ ratio ulriusquc naturae ul caussae propriae cl principalis: nisi velint, Deitatem esse instrumen­ tum liumanilalis, quo nihil absurdius cogitari po­ test.Quare introducitur hac sententia hacresis Eulydiiunoium d Monolhelilarmn, jamdudum ma­ gno labore dumiialn, ac fere exlincla. Despondet Josia: non esse omnino eamdem adioiicm Deitatis el liumanilalis sacrificare, licet sil unum opus; n im substantia operis csl pro­ pria liumanilalis. sed efficacia cl dignitas illius oper s est propria Deitatis. Contra. Si ita esset, nun posset Deilas appellari sacerdos el pontifex, ul tamen Sarnicius appella­ vit : ncc posset denominari sacrificans, sicul non dicilur Deus dormire vel ambulare , eo quod dei nobis cQicacinm ad dormiendum, aul ad ambulan­ dum. 1’ruclerca. clficacia el diguilas sacrificii Chri­ sti non est aliqua actio physica.aul aliquis influxus aul efficientia realis deitatis in illud opus : lunc enim illa < llicacia, el proinde sacrificium non ma­ gis esset 1 ilii, quam Patris cl Spiritus saucii, cum omnis operatio sit communis, quae per essentiam divinam illis convenit. I nde igiiur. inquies , habel sacrificium Christi infinitam efficaciam cl dignitatem? Habet exeo, quod esi sacrificium personae divinae, liccl in na­ lura humana peractum. Quemadmodum eliam idem opus facium a rege cl a privato homine differunt valde quoad pretium ratione dignilalisopcranlium: el tamen regia majcslas nihil physici el realis in­ fluit in illud opus.Non ergo polesl ulla ratione con­ cedi. sacrificare esse actionem ulrmsquc naturae, nisi quis velit in haeresini Moiiolliclilmuin jailldudum damnatam cl explosam incidere. CAPI T VI. Solvuntur argumenta adversariorum deprompta ex Scripturis. Sed objiciunt primo verba illa Domini, Jo.S. ligo pono animam meum.Iloc,inquit Calvinus m episl. ad Polon..Mediator dicil.nec tamen dicit ul homo, sed ul Deus: nemo enim habel arbitrium vilae cl morlis nisi Deus. Itcspondeo : ponere unimani non esse Dei. sed hominis, quamvis potestas ponendi illam el reci­ piendi ad libitum sil a Deo dala ipsi homini: nam ponere animam quid aliud esi, quam mon ? et re­ sumere animam quid est, nisi resurgere ? mori au­ tem el resurgere cerie hominis esi, non Dei. El sic exponunt haec verba sancti Paires. Augustinus tract. 47. accepit animam pro ipsa substantia animae; cl quaerit: cujus sil ponere amiiiam. an Verbi, an carius, an ipsius animae. El rcspomlhl. non esse Verbi, quia Verbum nunquam dimisit animam ; ncc esse animae, quia anima a seipsa separari nequit : sed esse carnis, quae ani­ mam aliquando deseruit, aliquandorccepil : Caro, inquil, ponit animam suam , et caro iterum su­ mit eam, non tamen sua potestate, caro , sed po­ testate inhabitantis carnem. El lib. 3. nunc. 2. coni. Maxim, cap. II. Quid, inquil, quod eliam illud commemorandum pulasli, quod manife­ stissime ul homo loquitur. potestatem habeo po­ nendi animam meam etc. Chrysoslomus eliam aliquoties repetii m hunc locum, haec dici a Christo secundum humanitatem.V ideril ergo Calvinus quos anciores sequatur, dum ponere animam suam, el iterum sumere eam divinitati attribuit. Sed rursum proferunt illud 2. Cor..». Omnia au­ lem ex Deo, qui nos reconciliavit sibi per Chri­ stum. El infra : Deus eral in Christo , mundum reconcilians sibi. El infra: Pro Christo ergo lega­ tione fungimur,tanquam Deo exhortante per nos, obsecramus pro Christo, reconciliamini Deo. El illud Coloss. 1. Paci/icans per sanguinem crucis ejus, sire quae in terris, sive quae in coelis simi: al reconciliare, exhortari, pacificaro, ucliones mediatoris sunl ; igiiur Christus ul Deus mediator fuit. Itcspondeo primum : reconciliare, exhortari cl pacificare, non semper esse mediatoris; mediatoris enim csl reconciliare unum alteri: al si quis per seipsum reconciliet sibi inimicum, is non dicilur medialor. Itaque omnis mediator reconciliai. sed non omnis qui reconciliat continuo csl medialor. Addo praelerea: aliud esse reconciliare per media­ torem. aliud vero esse mediatorem. Polesl enim al­ leva c\ partibus diffidentibus procurare mediato­ rem, cl per emn reconciliationem, non tamen ipsa pars eril mediator. Ita ergo Deus reconciliavit nos sibi, sed per mediulorcm , ad nos misit. UBER QI INTI S Postremo adfcrunl illud llebr. 4. Habentes pontificcm, qui pc.nclravii coelos, liem illud Hebr. 7. Sine patre. sine matre, sine ÿenealoffia. Nam pe­ netrare coelos, non polesl homini puro convenire, ncc csl ullus sacerdos sine paire cl sine matre,ni­ si Christus Ileus el homo: is eniin. ul Deus, caret maire, ul homo, card paire: igiiur Christus sacer­ dos, ac proinde medialor csl secundum utramque naturam. Quocirca Athanasius iu lib.de hum.Verb. d Cyril Ius in episl. ad Nestor, cap. 10. Verbum ipsuin fatentur sacerdotem essoItcspondeo: haec omnia recte probant , perso­ nam pontificis nostri esse divinam, id quod nos libentissime confitemur: vere enim Jesus pontifex summus, qui penetravit coelos, quique sine palrc, et sine maire est, cl simul pairem habel el ma­ trem. Deus csl, sed non qua Dens csl penetravit coelos: ncc qua homo csl caret maire , aul patrem habel; ac denique non quo Deus csl, pontifex csl: nam virtus quidem, qua Christus penetravit coelos, a Deo eral: tamen ipsum penetrare coelos, cum sil loco moveri, non polesl Clirisio secundum formam Dei. quae immutabilis csl, sed solum secundum formam hominis convenire. Pari ratione Christus Deus caret palrc , sed ut homo: card matre, sed ul Deus: idem vero patrem habel, quia csl Deus de Deo.cl matrem habel,quia Illius hominis csl. Denique Verbum Dens.nl Atha­ nasius cl Cyrilhis recle docent, sacerdos csl, sed secundum formam hominis, ul idem Cyrillus in Λpologia sua tcsialur. 29'5 lur hoccsl.ditnne humana opera, qua­ lia erant omnia miracula , non tamen omnia opera Christi. Porro talia non soni opera mediatoris ul mediator csl, nimirum sacrificare cl orare : haec enim omnia humana sunt. Potest eliam afferri tertia intclligcntia hujus theandricae operationis cx D amasceno lib. 3. cap.19. qui docet . omnem Christi aciioncm posse vocari llicandriram ratione suppositi operantis: semper cnim Deus homo operabatur, non nudus fietis*, aut nudus bomo. Quomodo etiam vidclurexponere Da­ mascenus id , quod ait s. Leo episl. Ul. utraqne. nalura operator cum alterius communione , quoti proprium csl : id enim vull esse cum commu­ nione, alterius. ac si dictum essei, manente unione cum altera in eodem supposito ; cl secundum hanc inlclligeiiliam auctoritas Dionysii non csl ad rem. Secundo objiciunt Irenaeum. qui lib. 3. cap.20. Oportuerat, inquil mediatorem Dei ct hominum per suam ad ulrosque domestlcitutcm et ad ami­ citiam et concordiam utrosque reducere. el face­ re, ut Deus assumeret hominem, et homo se red­ deret Deo.liem proferunt similia verba r\ Epiplianio m Aneor, ante meti., Cltrvsostomo . Ambrosio, * Theodorelo el Theophylaclo in cap. 2. prioris ad Tiinolh. qui dicunt, mediatorem Dei et hominum debuisse ulranupie naturam in se habere,ul Deum el homines in amicitiam redigeret. Despondeo: hi omnes loquuntur de mediatione substantiali, quae faela est in ipso Christo per In­ carnationem.et necessaria fuil ad mediationem per operationem: nisi enim essei Christus Deus homo, non essei supposilmn divinum in nalura humana CAPUT VII. operans, et proinde non essenl opera mediatoris Explicantur testimonia Patrum, quae adversarii infiniti pretii. Itaque formaliter (’hrislus csl media­ lor. quantum ad mediationem operationis, perso­ proferunt. lam humanitatem: l imen ut e>SCl medialor.cl pos­ Secundo loco proferunt testimonia Patrum. Ac set lotum mundum redimere ex rigore jusliliac,de­ primum objiciunt Dionysium Areopagitam , qui in buit praeter formam liumanilalis habere divinum episl. 4. ad Ca jum dicil. Christum administrasse suppositum : non aulem poterat habere divinum ■ι-τΛν^ι Idcsl.operationem Dei virilem. supposilmn in natura humana.nisi in illo esset me­ diatio substantialis duarum naturarum. El idem habetur in cap. 2. de div. nom. Tertio objiciunt Augustinum Encbir. cap. 108. Respondeo: hanc sententiam Dionysii iribus mo­ .Vum. inquil. neque per ipsum liberaremur unum dis inlelligi posso. Ac primo, si quis inlclligat per Dei virilem ope­ mediatorem Dei el hominum, nisi esset ct Deus. rationem imam operationem propriam ulriusque Item lib. I. do cons. Evang. cap. 35.Ideo Christus naturae, ul videntur velle nostri adversam . mani­ medialor Dei el hominum dictus csl inter Dcufn feste errat : nam in Svnodo G. ad. 8. Macharius immortalem et hominem mortalem , Deus et ho­ V haereticus Monothelila hanc ipsam sententiam c\ mo reconcilians hominem Deo. manens id quod Dionysio afferebat in huue sensum , ad suam hac- eral.factus quod non eral. liem hom.de ovib.cap. 12. Aon medialor homopracler divinitatem.Item. resim stabiliendam. Potest tamen secundo vocari Dei virilis operatio Divina humanitas . ct humana divinitas media­ aliquod opus Christi , in quo concurrant deitatis trix est. Item lib. 9. de Civ. Dei cap. 15. Quae­ cl liumanilalis actiones, sed distinctae, cl duae re­ rendus csl medius, qui non solum homo, verum vera. Quae sententia csl vera , el ab auctore inten­ eliam Deus sit. Respondeo: loquitur Augustinus de persona, ta. Et hoc modo exponitur a Sophronio in illa in­ signi Oralionc, quae legitur in G. Synodo act. II. quae operi dare debebat dignitatem: id quod paid, ubi distihguil tria genera operum Christi;quncdam tum cx locis a nobis allegatis . Ium ex lib. 9. de pure divina.ut creare cl conservare omnes creatu­ Civit. Dei eup. 15. nb adversariis citato.Nam post­ ras: quaedam pure humana, ut comedere, bibere: quam dixerat Augustinus, mediatorem esse, debuis­ quaedam parlim divina parlim humana, ul ambu­ se Deum el hominem . subjungit : .Tee tamen ob lare super aquas. Nam ambulare hominis erat : da­ hoc medialor est, quia Verbum : maxime quippe re autem aquis soliditatem erat Dci.El haec dienu- immortale, et maxime beatum Verbum longe csl ï’J6 1>E CHRISTO MEDIATORE a mortal ili ux miseris, sed mediator per quod homo. CAPUT VIII. Solvuntur argumenta ex ratione petila. Ultimo objiciunt rationes.Renovare corda, el da­ re Spirilum sanclum, sunl opera mediatoris, docet enim Augustinus in Enchir. cap. 33. per Mediato­ rem nos recipere Spirilum sanctum: cl tamen cer­ ium est, dare Spirilum sanclum . et renovare cor­ da, esse solius Dei. liem, docere csl opus media­ toris, et tamen Augustinus in lib. de Magist. affir­ mat. suium Deum esse verum magistrum . qui do­ ccl hominem scientiam: Christus ergo ut Deus me­ diator est. Respondeo: dare Spirilumsanclum meritorie csl proprium mediatoris . sed hic modus dandi Spiri­ tum non est Dei formali1er, scd hominis: dare au­ tem Spirilum sanclum, ct renovare corda efficien­ ter, ct ut auctorem doni, non csl mediatoris . sed ejus, apud quem mediator intercedit , idest, Dei Patris, et Filii cl Spirilus sancli. El palet, quia cum donum Spiritus sancli, cl omnis illuminatio detur a lota Trinitate; si ejusmodi donatio esse me­ diatoris, lota Trinitas esset mediator. Pari ratione: docere principaliter est Dei, idest, Trinitatis; docerepcr modum instrumenti, csl ho­ minis; Christus igilur ut Deus, doctor ac magister est verus ac principahspdcm Christus ul homo me­ diator Dei cl hominum, doctor fuit ul instrumen­ tum divinitatis, scd instrumentum conjunctum el singulare, non separatum ct commune, qualia in­ strumenta fuerunt apostoli el prophetae. Secunda ratio csl Calvini, in cpistol. ad Polon. Chrislus fuil caput angelorum el hominum , etiam anle lapsum Adac. integro adhuc statu rerum, Coloss. 1. Primogenitus omnis creatura: igilur fuil cliam mediator Chrislus ante lapsum primi homi­ nis: atqui lunc Chrislus nondum eral homo ; ergo ul Deus eral hominum cl angelorum caput cl me­ diator. Adde cliam, quod Chrisoslomus, Augustinus el Hieronymus in Comment, cap. 3. episl. ad Galal. exponentes illud , Lex ordinata per angelos in manu mediatoris, volunt, per Christum mediato­ rem datam esse legem, el dc hoc loqui Paulum eo loco.lmmo cliam Hieronymus ulterius progrcdilur. ac dicil.per hunc mediatorem non solum legem es­ se datam, sed etiam mundum esse creatum. Constat aulem Christum non fuisse hominem, quando lex dnla est Hebraeis, el multo minus, quando mundus creatus csl ; nuare necessario scquilur, ul secun­ dum (ormain Dei mediator fuerit. Respondeo: Christum ut Deum fuisse cliam ante lapsum angelorum ct hominum, caput eorum, sed non ipsum solum, verum cliam Patrem ct Spiri­ tum sanctum. Mediatorem autem angelorum fuisse Christum, aut etiam hominum ante peccatum, fal­ sum est: alioqui cliam Patrem el sanclum Spiri­ lum faceremus inediatores.Nain in primis Scriptura facil quidem Chrislum caput omnium angelorum cl hominum Ephes. 1. cl Coloss. l.al mediatorem mgclorum nusquam facit: Paulus enim l.Tira.2. dum dc mediatore loquitur, disertis verbis offirmat: Christum mediatorem esse Dei el hominum. Augustinus aulem in Enchir. cap, fOS. addit. quud si homo non pcccasscl, Christo mediatore non eguisset. El in cap. 3. ad Galat. dicit, Chrislum non esse mediatorem Dei et angelorum, scd Dei ct hominum lanium,eo quod angeli qui peccaverunt, nunquam reconciliandi sunl: qui aulemnon pecca­ verunt, medialore non egeant. Itaque quod Calvinus dicit de mediatore Chrisio ante peccatum Adac, est expresse eonlra Augusti­ num. cl videtur cssc manifestus Vrianismus.Neqm· enim Calvinus ideo Chrislum anle Incarnationem facil mediatorem, quod ob Incarnationem cl meri­ ta ejus praevisa, existimet datam fuisse angelis, el primo homini gratiam, quod nonnulli cx Catholicis sensisse videntur, de quorum sententia modo non disputo: sed quod arbitretur, ipsum Verbum aeter­ num qua Deus eral, ante Incarnalioncm. inierPa­ trem cl angelos, atque cliam homines in statu in­ nocentiae constitutos ; mediatoris officio functum, quod sine suspicione Arianismi non dicilur. Nam mediator qua mediator csl, cum debeal socriflcarc, supplicare, inlerccdere. necessario minor csl Deo cui sacrificat, cui supplicat, apud (piem intercedit: si ergo Chrislus, cum adhuc non esset homo, me­ diator eral, certe cum adhuc non essel homo , Deo Patre minor erat: atqui lunc nihil eral nisi Deus ; igilur ul Deus minor eral Filius Patre. Neque ab hac haeresi abesse videlur id , quod idem Calvinus ail lib. 2. Insl. cap.12. §4. Fateor, inquil, in primo creationis ordine, ct integro na­ turae statu praefectum angelis cl hominibus fuis­ se caput. Qua ratione dicilur a Paulo primoge­ nitus omnis creaturae. Haec ille. Qui quidem so­ lum Filium, cliam anle Incarnalioncm, facit caput hominum el angelorum; illum enim facil caput.qui csl primogenitus omnis creaturae, solus autem Fi­ lius esi primogenitus omnis creaturae : al si solus Filius eral capul hominum et angelorum ; igilur aliquid inllucb.il Filius iu angelos ct homines,quod Paler non influebat; non sunl ergo indivisa opera Trinitatis, proinde nec est una nalura alque cssen­ lia Trinitatis. Deinde, quid sibi vult illud , Filium ul Deum praefectum fuisse caput angelis et hominibus ? \ quo enim, quaeso . praefectus fuit ? Nonne a Pa­ tre ? Igitur Patris minister , cl quasi vicarius fuit Filius, etiam antequam esset homo. El quid aliud At iani volebant? Nec juval Calvinum locus Apostoli ad Coloss. I. Nam cum dicit,Christum esse primogenitum omnis creaturae ; vel loquitur de Christo secundum furmam servi ; vel, ul exponil Chrysoslomus. loqui­ tur quidem ile Chrisio secundum formam Dei, sed non facit cum fratrem primogenitum creaturarum, sed signilical genitum fuisse a Patre. priusquam ulla creatura efficeretur. juxta illud Prov. S.Domi­ nus possedil me in initio viarum suarum , ante­ quam quidquam faceret a principio. Sed dc his mulla diximus in primo libro. Jam quod allinet ad Patres, qui dicunl Chrislum mediatorem dedisse legem Hebraeis , vel mundum creasse. LIBER QUI.XTUS 297 lom autem cruris, propter quod et Deus exaltavit illum, ct dedit illi nomen clc.\d llebr. 2. Videmus ./esum propter passionem mortis gloria el honore coronatum. Respondet Calvinus-his testimoniis solum signi­ ficari , Christum post passionem suam habuisse gloriam, non aulem unum fuisse caussam alterius; sicut cum dicilur Luc. ull. Oportuit Chrislum pa­ ti, el sic intrare in gloriam suam. Al in primis etiam iste locus potest significare caussam ; est enim , ac si dictum esset : Oportet vincere, cl sic triumphare.Deinde non sunl omni­ no similia ista loca: nam Philip. 2. cl ad llebr. 2. habetur particula Propter, quae particula caussam ubique, significare solet. Deinde particula Et in il­ lis verbis Propter quod el Deus exaltavit illum . aperte indicat caussam. Est enim sensus, Christus obedivil Deo, et vicissim Deus honoravit illum : sicut Mallii. IG. post confessionem Petri . dicit ei Dominus: Et ego dico libi, quia tu es Petrus etc. CAPIT IX. Ubi Hieronymus: Mercedcm, inquit, recepit vera confessio. Ostenditur, Christum sibi etiam aliquid Denique sic exposuerunt omnes Patres. Chryso­ meruisse. slomus hom.7.in episl.ad Philip.Extremam,inquil. Chrislus praestitit obedientiam.propterca accepit Restai postrema quaestio ; an videlicet Chrislus el supremum honorem etc. Ubi hortatur Chryso­ operibus ac laboribus suis,non solum nobis omni­ slomus ad obedientiam el humilitati m. quae ex­ bus gratiam ct gloriam acquisierit, sed etiam ali­ hortatio frigidissima esset, si illud Proplerea non quid acquisierit sibi. El quidem theologi doctores diceret caussam. Ambrosius in cap. 2. Philip. Quid , inquit . et apud Magistrum in 3. sent. dist. 18. conveniunt inter se , atque uno consensu docent, Chrislum quantum humilitas mercatur, oslcndi etc. Augu­ praeter ea bona,quae suis laboribus peperii nobis, stinus tract. 104, in Jo. hunc locum tractans: Humeruisse cliam sibi corporis gloriam , cl nominis militas, inquil. claritatis est meritum . claritas humilitatis est praemium, sed hoc factum est in exaltationem. Repugnat Calvinus lib.2.Inslil.cap. 17.§ Quae­ forma servi. Vide etiam Cyiillum lib. 3.lhes. cap. rere, inquit, on sibi meruerit, quod faciunt Lom- 2. Rasilium lib. 4. in Eunom. Augustinum lib. 2. bardus el Scholastici, non munis stulta est cu­ cont. Maxim, cap. 5. el lib. 3. cap. 2.Thcophyhriositas, quam temeraria definitio. ubi hoc idem clum, Oecumenium , Primasium , Redam. Anselasserunt. Quid enim opus fuit descendere unicum mum cl alios in haec loca. Omnes enim ex his lo­ Dei Filium, ut sibi acquireret quidquam novi ? cis colligunt . Christum meruisse humilitate glo­ Et consilium suum exponens Deus,omnem dubi­ riam. non solum nobis, scd cliam sibi. El certe tationem exemit. Non enim Filii utilitati consu­ longe lotius est. tot veteres Patres, graccos et la­ luisse dicilur Pater in ejus meritis, sed cum tra- tinos in Scripturarum explicatione sequi.quam no­ disse in mortem, neque ei pepercisse, quia mun­ vellos istos doctores.qui non videntur sibi sapere, dum diligeret.Et notandae sunl laquuliones pro­ nisi omnibus contradicant.Praeterea est etiam con­ pheticae: Puer natus csl nobis. Item: Exulta fi­ gruentia rationis: nam melius csl. caeleris pari­ lia Sion, ecce rex tuus venit tibi: Frigeret etiam bus. aliquid ex merito habere, qnarn sine merito. alioqui confirmatio illa amoris , quam Paulus Si dicas: quare ergo non cliam gratiam,el scien­ comendat, quod Chrislus pro inimicis mortem tiam. el gloriam animae habuit Christus ex me­ subierit. Inde etiam colligimus rationem sui non rito ? habuisse; idque clare a/firma', dicens : Pro illis Respondet b. Thomas 3. pari, quaest. 19. art. sanctifico meipsum. Sc etiam nihil acquirere te­ 3. Chrislum debuisse habere omnia optimo modo: statur.qui fructum sanctitatis suae in alios trans­ sunl aulem quaedam bona tum excellentia, ut me­ fert. Et certe hoc maxime dignum observatu , lius sil illis nunquam carere, quam ea acquirere quod Christus, ut se totum addiceret in salutem cx merito, quia magis detrahit perfectioni alicujus nostram, quodammodo sui oblitus est. Haec ille. carentia illorum ad tempus, quam dignitas meren­ El paulo infra: Quibus merdis,inquit, assequi po­ di; el lamen non potest quis ea mereri, nisi ali­ tuit homo, ut judex esset mundi, caput angelo­ quando illis careat. El talia sunt gratia, gloria, rum, atque ut potiretur summo Dei imperio'/ scientia,cl praecipue unio hypostatica,quae omnia Haec tamen nihil impedient veritatem. Dicimus Chrislus ab initio habuit. At gloria corporis, el no­ ergo, Chrislum meruisse sibi illa omnia quae acce­ minis exaltatio minora sunl , quam ipsa dignitas pit post passionem suam. El probatur lioc primo merendi, el ideo melius fuil carere illis ad tem­ expressis Scripturis. Ad Philip. 2. Humiliavit sc- pus. et ex merito illa acquirere , quam carere di­ metipsum factus obediens usque ad mortem.mor- gnitate merendi. 38· Respondeo: Paires loqui de mediatore materia­ liter. non formaliicr; non enim dicunt, Christum fuisse mediatorem in creando mundo . aul in lege danda : scd dicunt, Christum mediatorem , idest, illam personam quae postea futura eral mediatrix, esse verum Deum, ct auctorem mundi, el legis, cl omnium rerum. I ndc Chrysoslomus expresse diril, Chrislum auctorem fuisse legis, cl proinde ab­ rogare illam potuisse ; cx quo scquilur , cum non ul mediatorem, scd ul auctorem primarium id fe­ cisse : nec enim mediator esi auclor, nec legem abrogare potest, qui non csl auctor. El ibidem Au­ gustinus clicil, Chrislum cssc quidem mediatorem, scd mediare inter lotam Trinitatem cl homines pec­ catores; ex quo iterum sequitur . cum non fuisse proprie mediatorem, quando nulli erant homines peccatores. ni: ciiinsTO mediatohe 29S CAPUT X. Solvuntur argumenta Calvini. Neque argumento Calvini valde melucnda sunl, nam cum ail : quid opus fuil descendere unicum Filium Dei, ul sibi acquireret aliquid novi ? Respondeo : non eguisse Dei Filium ulla re,ncc descendisse ul sibi aliquid acquireret; nam qui de­ scendit, Deus fuil. non homo,immo hoc ipsum de­ scendere fuil hominem fieri, el scipsum exinani­ re. Al postquam descenderat, ct formam servi acccper.il, aliquid sibi acquisivil in ea forma, quam assumpserat, non in ea , qua descenderat. Porro in forma servi aliquid ei defuisse ante resurrectio­ nem, quis ambigere polcsl? Dices: gloria corporis scquilur per sc cx gloria animae; al accessorium non cadit sub meritum. Respondeo inprimis:gloriam corporis non videri absolute accessorium, nam scquilur cx gloria ani­ mae secundum Dei determinationem , el merito­ rum congruentiam; Deus cnim voluit, ul gloria animae redundaret in corpus, quia gloria animae acquiritur per actus animae, qui in corpore exer­ centur ; cl ideo tam gloria animae, quam gloria corporis cadit sub meritum. Dc ndc quid prohibet, id quo accessorium est ca lere sub meritum? Etsi, enim jam debitum csl ratione ejus cui accedit: la­ men polcsl etiam cadere sub meritum,ut alio quo­ dam titulo debea ur. Quare licet fateamur, debitam fuisse Christo gloriam corporis, eliamsi pro ea non biborassel : lamen quia quod debetur uno mo­ do, potest deberi cliam alio modo : id.*o voluit Deus, ul gloria corporis deberetur Christo cliam jure praemii ac mercedis. Alterum Calvini argumentum sumebatur cx locis ubi dicilur, Christus pro nobis laborasse usque ad mortem Rom. 8. Proprio Filio non pepercit, sed pro nobis tradidit illum. Isaiae 9.Puer natus csl nobis. Zachar. 9. Ecce rex tuus venit libi. Jo. 17. Pro cis ego sanctifico meipsum. Respondeo primum: in nullo horum locorum le­ gi,propter nos lanium Chrislum laborasse, proinde liacc omnia nihil aliud cfllcerc, quam nobis Chrisli labores profuisse, quod minime negamus. Addo deinde: in his locis nullam faciam esse mentionem gloriae ipsius Chrisli, quasi propior nos lanium la­ borasset, quia nos fuimus caussa sine qua non fuissel passus; si cnim Adam stetisset in ea inno­ centia. in qua conditus fuerat. sine dubitatione ul­ la Dei Filius passus non fuisset, fortasse cliam nec carnem assumpsisset, ul ipse etiam Calvinus docel lib. 2. Instit. cap. 12. § I. Jam vero tertium Calvini argumentum illud erat: frigeret confirmatio illa amoris, quam Paulus com­ mendat, Rom. 5. quod Christus pro inimicis mor­ tem subierit. Sed respondeo : nihil impedire meritum pro­ prium quo minus ostendatur ardor charitalis Dei erga homines. Nam inprimis Scripturae ul pluri­ mum extollunt charitalcm Dei Patris, qui nihil lu­ crari poterat, Jo. 3. Sic Deus dilexil mundum ut Filium suum etc. Rom. 8. Proprio Filio non pe­ percit elc. Deinde cliam Chrisli maxima apparci 'charilas, si rcspicias divinam ejus personam, cui nihil ac­ cessit utilitatis, cl hoc Paulus nobis proponit 2. Cor. 8. Scilis, inquit, gratiam Domini nostri Jesu Chrisli, quoniam propter vos egenus /'actus est, cum esset dives. El Philip. 2. Cum in for­ ma Dei esset semclipsum exinanivit etc. Denique etiam Chrisli hominis apparet maxima cbarilas, qui poterat ipse sine passione cl morle per alios actus mereri sibi gloriam corporis, cl no­ minis exaltationem: cl tamen mori voluit, ct pro inimicis mori, ul copiosa esset redemptio. Quod aulem Christus non sui omnino oblitus fuerit, ut Calvinus dicil, palel cx verbis illis Jo. 17. Clari­ fica me Pater claritate quam habui apud te etc. Ibi postulat a Deo gloriam resurrectionis,et nomi­ nis exaltationem, ul exponit eo loco s. Augu­ stinus. Argumentum postremum illud fuil: quibus me­ ritis assequi potuit homo, ul judex esset mundi, el caput angelorum, atque ul summo Dei imperio potiretur, atque in eo resideret majestas illa, cu­ jus millesimam pariem cunctae hominum ct an­ gelorum virtutes attingere nequeunt? Sed facilis solutio est. Non cnim docemus,Chri­ stum suis meritis id asscquulum, ul esset caput angelorum. et summo Dei imperio poliretur, at­ que in eo Dei majestas resideret: si enim id me­ ruisset, unionem hypostaticam meruisset, quod Augustinus aperlc negat lib. de praedest. Sanet, cap. 15. cl nos cliam paulo ante negavimus. Porro, ul judex esset mundi, facile Christus me­ reri potuit: nam Chrisli merita si non fuissent suf­ ficientia ad hoc, ul ipse fleret judex mundi, multo minus fuissent sufficientia ad reconciliationem lo­ tius mundi; majus cnim cl difficilius fuil totius mundi peccata expiare, quam mundi judicem con­ stitui: ct lamen 1. Jo. 2. dicilur, Chrisli sanguis esse propitiatio pro peccatis nostris, cl non pio nostris lanium, sed cliam pro lotius mundi. Finis secundae Controversiae generalis LAUS DEO , VIRGINIQUE MATRI MARIAE TERTIA COATROVEIISIA GEA'ERALIS DE SUMMO PONTIFICE QUINQUE LIBRIS EXPLICATA -O- INDEX LIBRORUM ET CAPITUM I.IBEIl PRIAIS DE ROMANI PONTIFICIS ECCLESIASTICA HIERABCHIA Praefatio in libros de Summo Pontilice. CAP. a •i λ x > :> I. Proponitur quaestio, Quodnam sil CAP. XV. Quid significet, Pasce. Joan. 21. η XVI. Quod illis verbis: Joan. 21. Otes optimum regimen? II. Probatur prima propositio, Quod mo­ meas, universa Ecclesia significa­ narchia simplex,simplici et aristota sit. cratiae et dimocratiae praestet. ο XVII. Explicatur primapraerogativa s.Pe­ 111. Quod monarchia aristocratiae dimo­ tri ex mutatione nominis. cratiae admixta, utilior sil in hac :> XVIII. Explicatur secunda praerogativa ex modo quo ab evangelislis apostoli vita, quam simplex monarchia. IV. Quod circumstantiis exclusiis monar­ numerantur. chia simplex absolute cl simplici­ » XIX. Explicantur quatuor aliae praero­ ter excellat. gativae ex euangelio s. Matthaei. V. Proponitur secunda quaestio,Debeatd XX, Explicantur tres aliae praerogati­ ne ecclesiasticum regimen esse movae ex euangelio s. Lucae. > XXL Explicantur aliae duae ex evangenarchicum? VI. Quod Ecclesiae gubernatio non sil di- lio s. Joannis. mocralia. » XXI1. Explicantur aliae novem praeroga­ VII. Quod non sil ecclesiasticum regimen tivae ex Actis apostolorum et epi­ penes principes saeculares. stola ad Galatas. » XXIII. Proponuntur aliae praerogativae ex VI11. Quod non sil ecclesiasticum regimen praecipue penes episcopos. variis auctoribus. IX. Quod regimen ecclesiasticum praeci­ ί XXIV. Tres ultimae praerogativae in me­ pue monarchicum esse debeat dium adferunlur. 1 XXV. Testimoniis Patrumgraecorum et laX. Proponitur tertia quaestio, et proba­ tinorum confirmatur primatus tur Petri monarchia ex loco evangelii Matlh. AC». Petri. » XXVI. Diluitur argumentum ex compara­ XI. Quid sil super petram aedificare ec­ clesiam. Matth. 16. tione Petri cum Jacobo. » XXVIT. De comparatione Petri cum Paulo. XII. Quis sil ille, cui dicitur: Tibi dabo claves, Matlh. 16. » XXVIII. Refellitur objectio , ex quindecim XIII. Quid intelligalur per claves. MaUhAG. peccatis s. Petri, a MagdeburgenXIV. Soli Petro esse a Christo dictum: Pa­ sibus concinnata. sce oves meas. Joan. 21. 39 Bellarhi.yi. Vol. I. 502 LIBER SECl.VDLS De Summo Pontifice. CAP. I. Proponitur quaeslio, An b. Petrus Bomac fuerit, ibidcmque existons mor­ tuus sit ? j II. Quod Petrus Bomae fuerit. r, III. Sanctum Petrum Bomae mortuum esse. IV. Petrum Bomae, usque ad mortem epi­ scopum fuisse. » V. Solvitur argumentum primum haereti­ corum. ,) VI. Solvitur secundum argumentum. η VII. Solvuntur alia quinque argumenta. VIII. Solvuntur alia octo argumenta. ? IX. Solvitur dccimumsexlum argumen­ tum. » X. Solvitur decimumseptimum argumen­ tum. η XI. Solvitur ultimum argumentum. a XII. Bomanum pontificem Petro succedere, in ecclesiastica monarchia; probatur ex divino jure et rationis. XIII. Idem probatur ex Conciliis. XIV. Idem probatur ex testimoniis summo­ rum pontificum. XV. Idem probatur ex Patribus graccis. : XVI. Idem probatur ex Patribus latinis. CAP. XVII. Idem probatur ex origine et anti­ quitate primatus. » XVIII. Idem probatur ex auctoritate,quam exercuit romanus pontifex in fi­ lios episcopos. XIX. Idem probatur ex legibus, dispen­ sationibus cl censuris. » XX. Idem probatur ex vicariis papae. » XXI. Idem probatur ex jure appellatio­ num. » XXII. Solvuntur argumenta Nili de jure appellationum. XXIII. Solvitur argumentum primum LuIheranor. XXIV. Solvitur alia tria argumenta. η XXV. Solvitur argumentum ultimum. » XXVI. Idem probatur ex eo, quod sum­ mus pontifex a nemine judicatur. η XXVII. Solvuntur argumenta Nili. » XXVIII. Solvuntur objectiones Calvini. » XXIX. Solvuntur alia novem argumenta. d XXX. Solvitur argumentum ultimum, cl tractatur quaestio, An papa hae­ reticus deponi possit. ): XXXI. Idem probatur ex nominibus, quae romano pontifici tribui solent. LIBER TERTUS De Summo Pontifice. CAP. » » • » I. Proponitur disputatio dc Antichrislo. II. Anlichrislum certum quemdam ho­ minem futurum. 111. Ostenditur Anlichrislum nondum ve­ nisse. IV. Explicatur prima demonstratio quod nondum venerit Anlichrislus. V. Explicatur secunda demonstratio. VI. Explicatur tertia demonstratio. VII. Explicatur quarta demonstratio. VIII. Explicatur quinta demonstratio. IX. Explicatur sexa demonstratio. X. De nomine Antichristi. XI. De charactere Antichristi. XII. De generatione Antichristi. XIII. De sede Antichristi. XIV. De doctrina Antichristi. XV. De. miraculis Antichristi. CAP. XVI. De regno el praeliis Antichristi. » XVII. De Gog el Magog. η XVIII. Befclluntur 'deliramenta, haeretico­ rum , quibus non tam probant, quam impudenter affirmant, pa­ pam esse Anlichrislum. XIX. Befclluntur nugae Synodi Smalchaldicae Lulhcranorum. > XX. Befclluntur Calvini mandacia. » XXI. Befclluntur mendacia Illyrici. > XXII. Befclluntur ineptiae Tilmanni. .·» XXIII. Befcllunturmendacia Chytraci. XIV. Refutantur argumenta Calvini cl Il­ lyrici, qui probare conantur, pa­ pam non esse amplius episcopum, ubi eliam refellitur fabula de Joan­ ne papa foemiia. LIBER QIARTIS De potestate spirituali Summi Pontificis. CAP. 1. Quod popa sil summus judex in contro­ versiis fidei cl morum dijudicandis. CAP. II. Proponitur quaestio, Silnc cerium pa­ pae judicium? 3 (Π IXhEX CAP. η η » η D d » a » η •i ,> III. Statuitur prima propositio de infal­ tifex habeat jurisdictionem vere libili judicû» summi pontificis. coactivam, itant possit leges con­ dere, quae obligent in conscientia, IV. De romana Ecclesia particulari. V. De decretis morum. el judicare ac punire transgres­ VI. De pontifice,ut csl particularis quae· sores? CAP. XVI. Probatur testimoniis rerbi Dei. poss>' dam persona. pontifices veras leges condere. VII. Solvuntur objectiones ex ratione pe­ » XVII. Solvuntur argumenta adversariorum tilae. ex Scripturae testimoniis ducta. VIII. Dc erroribus qui falso adscribuntur summis pontificibus , Petro, Lino, η XVIII. Solvitur argumentum ex compara­ Anacleto,Thclesphoro, Victori, Zetione legum. » XIX. Solvitur argumentum ductum ab ex­ phyrino, Urbano, Pontiano , Cor­ emplis. nelio ct lllarcellino, qui non solum η XX. Solvuntur argumenta duo desumptu pontifices, sed etiam martyres fue­ ex ratione conscientiae. runt. » XXI. Solvitur argumentum ex Patribus. IX. De iis quae Liberia cl Felici 11. obji­ » XXII. Proponitur quaestio postrema , An ciuntur. Chrislus jurisdictionem ecclesiasti­ X. De Sirioio, Innocentio, el aliis septem cam soli pontifici summo immedia­ pontificibus. te contulerit. XI. De Honorio 1. η XXIII. Apostolos a Christo jurisdictionem XII. Dc aliis septem pontificibus. omnem accepisse. XIII. De Gregorio VU. η XXIV. Episcopos omnes a papa jurisdictio­ XIV. Dc caeleris pontificibus, quibus error nem accipere. in fide falso tribuitur. » XXV. Solvuntur argumenta adversariorum. XV. Proponitur quaeslio, An summus pon­ LIBEB annis Dc pulcslalc Pontificis temporali. CAP. I. Proponitur quaeslio de potestate tem­ porali. η II. Papam non esse Dominum tolius mundi. » HI. Papam non esse Dominum totius orbis Christiani. » IV. Papam non habere ullam temporalem jurisdictionem directe. V. Solvuntur argumenta contraria. CAP. VI. Papam habere temporalem potestatem indirecte. η VII. Rationibus probatur theologorum sen­ tentia. » VIII. /dem probatur exemplis. » IX. Aon pugnare cum verbo Dei.ul unus homo sil princeps ecclesiasticus et politicus simul. 2 X. Solvuntur argumenta contraria. PRAEFATIO IN LIBROS DE SUMMO PONTIFICE HABITA IN GYMNASIO ROMANO AMO G3. D. IAXVII Antequam ad disputationem de Pontifice Maxi­ • Porro adversarii, idesl, haeretici , cum in aliis mo aggrediamur, pauca quaedam praemittenda es­ fere dogmatibus non minus inter se, quam a nobis se censui. Primum de utilitate et magnitudine in­ dissentiant, in hoc tamen omnes conveniunt, ut to­ stitutae disputationis: deinde de iis qui romanum lis viribus, summaque animi contentione romani primatum scriptis libris oppugnare, vel etiam c pontificis sedem oppugnent, nulli fuerunt unquam contrario propugnare, ab exordio Ecclesiae usque hostes Christi atque Ecclesiae, qui simul cum hac ad nostra tempora studuerunt: postremo de ratio­ sede bellum non gesserint. Quae duo mihi Isaias ne et ordine, quo praesens Controversia,quae ne­ propheta longe ante providisse ac praedixisse vide­ cessario longissima lutura est, a nobis tractanda tur. Rei quidem magnitudinem cl utilitatem , cum atque explicanda sil. ait: JEcce ego ponam in fundamentis Sion lapi­ EI quidem quaestionis de pontifice magnitudo, dem, lapidem probatum, angularem, pretiosum, atque utilitas ex duobus potissimum inlclligelur : in fundamento fundatum.Haereticorum vero con­ cx magnitudine rei de qua agitur, quaeque in du­ tentionem et impetum, cum hunc ipsum lapidem : bium revocatur, et ex multitudine et contentione Lapidem offensionis, et petram scandali esse di­ adversariorum. Etenim do qua re agitur, cum de cit. Quae posteriora verba etsi ab Isaia non eodem primatu pontificis agitur? Brevissime dicam, de loco posita sunt, quo priora (haec enim cap. 8.illa summa rei Christianae. Id enim quaeritur, dcbeal- cap. 28. continentur ) tamen apostolus Paulus ad ne Ecclesia diutius consistere , an vero dissolvi et Rom. 9. cl apostolus Peirus in epistola priore cap. concidere. Quid enim aliud est quacrcrc, an opor­ 2. ita haec omnia prophetae verba copularunt, ut teat ab aedificio fundamentum removere , a grege nemini dubium esse possit,quin ad eumdem finem pastorem, ab exercitu imperatorem , solem ab a- idemque propositum referantur: cl quamquam slris.capu! a corpore, quam an oporteat aedificium haec verba in Christum praecipue convenire non ruere, gregem dissipari , exercitum fundi, sydera ignoramus,eadem tamen inepte in Christi vicarium obscurari, corpus jacere? quadrare censemus. 39* JO 3 PRAEFATIO Quae sunl igilur fundamenta Sion? Explica! line tra Eugenium papam a diabolo concitatam sedare apostolus Joannes in Apocalypsi : describens enim conatur.Ejusmodi vero seditiones liirbolenllssimat· hujus ejusdem sanctae civitatis paries omnes, at­ et perniciosissimae, atque ad romanum pontificem que ornamenta, inter caetera sic ail : El murus ci­ perdendum aptissimae, aliquot,non diebus, nequ vitatis habens fundamenta duodecim, et in ipsis mensibus , sed annis, immo ct saeculis durave duodecim nomina duodecim apostolorum Agni. runt. Fundamenta ergo Sion apostoli sunl: in his nume­ Huc accesserunt schismata gravissima, cl pluri­ rator, cl excellit singularis quidam lapis: Ecce, ma ipsorum inter sc romanorum pontificum,quibu» inquit, ponam in fundamentis Sion lapidem. non potuisset ullo modo non cedere,cl tandem la­ Quis iste lapis sil, nemo ignorat qui Evangelium befactari ac destrui Petri sedes, si non petra esset legit. Cum enim ex apostolis duodecim unus dice­ firmissima ac probatissima,el ab illo in fundamen­ retur Simon; Dominus ei nomen mutavit, ct pro tis Sion constituta, qui ait: El portae inferi non Simone Peli um diei voluit, petram inquam : siqui­ praevalebunt adversus eam. Ac ne forte putare­ dem lingua Syrorum, qua Dominus sine dubio ute­ mus, ob vitam incorruptam, el mores integerrimos batur, nihil aliud Cephas, quam peiram signilical. summorum pontificum tamdiu stetisse hanc sedem: Ail igitur illi Dominus: Tu es Simon, tu vocaberis permisit ad extremum Deus , ul eliam quidam pa­ Cephas, idcsl, Petra,sive ul nos Lalini commodius rum probi pontifices aliquando hanc sedem tene­ dicimus, Pelrus.FA rursum alio loco:7’u es Petrus, rent cl regerent. Quales sane fuerunt Stephanas sive,tu es Petra, et super hanc petram aedificabo VI. qualis Leo V. Chrislophorus 1. Sergius 111. Jo­ Ecclesiammeam.Ecce vobis lapidem in fundamen­ annes XII. aiiiquc non pauci,si vera sunl, quae de tis Sion.Sed (pialem lapidem putatis? Lapidem,in­ eorum vita ct rebus gestis apud historicos eorum quit, probatum,angularem, pretiosum, in funda­ temporum scripta leguntur. mento fundatum. Lapidem probatum: siquidem o. Ita<|uc nihil csl, quod haerclici tantum laborent mni genere probationis lentata csl haec peira, o- in quorumdam pontificum vitiis conquirendis. A os mnes portae inferorum in eam impetum fecerunt. enim agnoscimus cl fatemur, ea fuisse non pauca: Ac, ut omittam persecutiones Judaeorum atque sed tantum abest, ul iis gloria hujus sedis obscu­ Ethnicorum, quae huic sedi cum reliqua Ecclesia retur, vcl minuatur, ul iisdem polius vehementer communes fuerunt: eerie inprimis haeretici per­ crescat el amplilicclur.Uinc enim inlelligimus.non multi non semel neque bis, sed frequentissime re­ humano consilio, prudentia,viribus,romanum pon­ novatis exercitibus cum hac sede aperio Marie con­ tificatum tamdiu consistere . sed quia haec petra flixerunt. Deinde Graecorum aemulatio ac super­ ita a Domino roborata, divinitus fundata,angelorum bia. non ante dcslilil cum hac sede bellum gerere, custodiis septa, singulari Dei providentia, ct prote­ quam ipsi a Turearum imperatore oppressi reli­ ctione munita est, ul adversus eam portae infero­ gionem quoque cum dignitate amiserunt. Tum im­ rum nullo modo praevalere possint,sive illis portis peratores polcnlissimi ct Christiani, cl quod majus persequutio tyrannorum,sive rabies haereticorum, est sub nomine religionis el pietatis, hanc ipsam sive schismaticorum furor, sive scelera ct flagitia sedem, unde ad cos imperii romani sceptra perve­ designentur. Lapidem ergo probatum posuit Deus nerant, dejicere, atque cverlere saepe conali sunl. in fundamentis Sion : ncc solum probatum , sed Ve enim ignoratis quas tragoedias in Ecclesia etiam angularem,qui duos parietes connectât; quod Uenricus IV. Uonricus V. Otho IV. Fridcricus II. mihi videlur ad demonstrandum discrimen inter aliique nonnulli diversis temporibus cxcitarinl. El pontificem Christianorum ct Judaeorum esse posi­ quasi haec parva fuissent, addidil Satan romanum tum. Ille enim Iapis quidem ct fundamentum erat, populum contra pontifices commovere. Exstat ad­ sed non lapis angularis: ncc enim parietes duos , huc b. Bernardi epistola gravissima ad senatum sed unum tantum sustentabat. Al noster lapis an­ populumque romanum,qua seditionem eorum con­ gularis csl: nam cl Judaei et Gentes , quasi parie- I; EBBS ο· PRAEFATIO 307 les duo simul conjuncti, atque unam clirisllannm ignoramus csso Christum, dc quo Apostolus ail: Ecclesiam facientes , ab hoc uno angulari lapide Fundamentum aliud nemo potest ponere, prae­ continentur. ter id quod positum est. quod est Christus Jesus. Addit Isaias, et Pretiosum. Quo uno verbo infi­ At post Christum, fundamentum est Petrus, el nisi nitus bonorum thesaurus significatus est, qui a Pe­ per Pcirum non pervenitur ad Christum. Jacient tri sedo in omnem Ecclesiam copiosissime atque licet haeretici Christum, ejusque verbum ac doctri- uberrime derivatur. Unde enim ad Germaniam, Gal­ nam sequi se glorienlur, necessc lamen est, ul in­ liam, Angliam, aliasque remotissimas provincias quil magnus Leo in epist. ad episc. Viennens. missi sunt, qui cvangclium praedicarent, nisi ab hac prov. extorrem mysterii illum esse divini, qui au­ sede? Ubinam episcopi de suis sedibus pulsi, loto­ sus fucril a Petri soliditate recedere. que orbe profugi, ul Athanasius quondam et Petrus Est igilur Petri sedes lapis probatus, angularis, Alexandrini, Paulus el Chrysoslomus Conslanlino- pretiosus, in fundamento fundatus, cl id quidem polilani, auxilium cl refugium invenerunt, nisi in nobis: al vero adversariis nostris haereticis nihil hac sede? Unde dogmatum explicationem, rilus sa- csl aliud, quam lapis offensionis, et petra scanda- cramentorum, indulgentiarum communicationem Ii. Cum enim deberent se super eam aedificare in habemus, nisi ab hac sede ? lemplum sanctum in Domino, illi contra, ul vere Unde, ul caetera praetermittam, quae nimis lon­ caeci atque furentes in eam impingunt. Displicet gum esset enumerare, consensio in doctrina, vin­ enim humanae sapientiae, displicet superbiae eo­ culum pacis, unitas Fidei, quae csl ipsa salus ct rum, qui in oculis suis prudentes sunl. ut unus vita religionis, nisi ab hac sede? Alioqui enim, cur mortalis, quo, ncc eruditione, ncc probitate, nec haeretici nostri temporis, cum satis mullas cl am­ ulla alia ratione inferiores se judicant, fundamen­ plas provincias obtineant, Angliam, Scoliam. Da- tum dicatur Ecclesiae, super quod lanium, tam in­ niam, Norvégien!,Svcciam.el Germaniae, Poloniac, gens. tam sublime, tam immensum aedificium col­ Bocmiac, llungariae non exiguam partem, nunquam locetur. Proptcrca vero cis hoc displicet, quia non adhuc unum generale Concilium, in quu vcl dc uno inlelligunl, quam sit Deo non solum facile, sed articulo omnes convenirent, cogere potuerunt? Cur eliam gloriosum inlirma eligere, ul confundat for­ eliam Graeci ab anno 800. quo a sede Peiri romi- tia. Ncc animadvertunt hanc esse Dei consuetudi­ naque Ecclesia discesserunt, per alios lotos ferme nem, ul per Fidem, cl humilitatem ad sapientiam 800. annos ne unquam quidem Synodum celebra­ ct gloriam nos deducat. verunt in argumentum mutuae per ipsos consen­ Sic nimirum constituit, per stultitiam praedica­ sionis ct pacis? Cum nos c contrario ab eo tempore tionis Crucifixi salvos facere credentes: sic pisca­ circiter decem Concilia generalia, eaqtie frequen- tores elegit, ul converteret imperatores: sic rebus lissima habuerimus, quorum postremum csl hoc abjectis, ac vilibus aquae, oleo, panis, viniquo spe­ ipso tempore, quo Lullicrani inter se acerrime di­ ciebus, sacramentorum virtutes, el infinitos dono­ gladiantur, cl dc concordia plane desperant, sum­ rum coelestium thesauros alligavit: ut dum fide ct ma Patrum consensione celebratum. Quae polcsl humilitate rebus illis abjectis subjicimur, ad sor­ esse hujus tantae differentiae ratio, nisi quod illi eo tem liliorum Dei, el ad ipsius divinae naturae con­ duce ac rectore carent, qui solus polcsl ac debet sortium evehamur. Sed illi ad haec omnia oculos fratres omnes in Fide confirmare, cl Ecclesiam uni­ claudunt, ct solum contra salutarem petram, con- versam in unitate retinere? iraque Dei consilium insanire, ct debacchari non Addit postremo idem propheta: In fundamento cessant, ul vere sit illis lapis offensionis ct petra fundatum. Quid est enim in fundamento funda­ scandali. Hanc enim sedem Donatislae quondam tum, nisi fundamentum post fundamentum, funda­ cathedram pestilentiae nominabant: hujus sedis mentum secundarium, non primarium? Siquidem pontificem Bcrengarius Pompificem atque Pulpili- primum ac praecipuum Ecclesiae fundamentum non com vocitabat: hanc Waldenscs purpuratam mere- ·. 208 PRAEFATIO tricem: hanc Joannes Wiclef Salanac synagogam: Primi, qui serio primatum romani pontificis oppu­ liane Luthcrani. Calvinislae, Anabnplislac, Anti­ gnarunt, videntur fuisse Graeci. Ipsi enim jam in­ christ» solium esse contendunt. Et cum a nobis in do ab anno Domini 381. episcopum conslantinopo- plurimis aliis rebus dissideant,tamen hinc nobis so­ lilanum, qui antea ne patriarcha quidem eral, tri­ lum nomen imponere voluerunt. Nec enim aliud, bus patriarchis orientis anteponere, cl secundum quam Papislas nos vocant, quasi vel sohim, vel prae­ a romano pontifice facere voluerunt. Id inlelligi po­ cipue in summo pontifice tuendo errare nos arbi­ test cx Concilio II. generali, can. 5. Deinde anno trentur. Neque putant se majori contumelia aliquem 451. eo Graeci non contenti, cum episcopum con- afficere posse, quam si cum nominent papam. stanlinopolilanum romano pontifici pacem cfllccrc Quin eliam e contrario loca omnia coenosa ac sor­ conati sunl. Nam in Synodo Chalccdoncnsi, act. 16. dida, cl quidquid turpe ac foedum in rerum natura definiunt graeci Patres, non tamen sino fraude, cl reperilur, papae vocabulo appellare coeperunt. absentibus legatis romanis, constantinopolitanum Denique is est Luthcri atque Calvini, corumque episcopum ila secundum a romano esse debere, ul similium in pontificem animus, ul cum dc aliis re­ tamen habeat aequalia privilegia. Neque hoc etiam bus omnibus mordaciter ac petulanter scribant, in contenti, temporibus s. Gregorii, ac praedecesso­ pontifice summo vexando, ct probris, calumniis, ris ejus Pelagii ejus nominis secundi, circiter an­ comitiis onerando, furiis agitari, ct malo daemone num G00. episcopum constantinopolitanum, Occu- pleni esse, vel potius hominem exuisse, ac daemo­ mcnicum, idesl, orbis terrae, sive universalem epi­ nem induisse videantur. Caclcrum quia ipsi, velint, scopum appellare coeperunt. Cujus rei testis csl nohnt, lutei fragilesque sunt, summus vero ponti­ ipse s. Gregorius in epistolis, quas mullas brevi ficatus petra firmissima est, non ipsi, dum apud tempore dc hac caussa scripsit ad Joanncm episco­ hanc sedem offendunt, eam confringent, sed ab ea pum constantinopolitanum, ad imperatorem Mau- potius sine dubio conterentur: Quicecideri/, ait Do­ rilium, ad imperatricem Constantiam, ad patriar­ minus, super lapidem hunc, confringetur, super chas caclcros orientis. quem vero lapis ceciderit, conteret cum. Et ma­ Denique anno 103 i. aperte pronunciarunl.roma- gnus Leo Leo ante notato: Quisquis, inquit, huic num episcopum propter additionem particulae Fi­ sedi principatum existimat denegandum, illius lioque ad Symbolum Constantinopolitanum,cx sen­ quidem nullo modo potest minuere dignitatem, tentia Synodi Ephesinae quae id prohibuerat, de sed inflatus spiritu superbiae suae, semetipsum suo gradu excidisse, cl jam summum ac primum in inferna demergit. episcoporum omnium esse pontificem Constantino- It enim ingens aliquis scopulus, qui in medio polilanum. Referi id Sigcbcrtus in Chronico, cla- mari super undas ac fluctus eminet, non dejicitur lioqui cx epistolis Leonis IX. salis aperte colligi- unquam, nec movetur, liccl identidem venturum lur. Exstat eliam libellus gracce scriptus a Nilo flatus marisque fluctus magno impetu in cum in­ Thessalonicae archicpiscopo adversus primatum currant, sed cos potius omnes solvit ac frangit; sic romani pontificis, quem nuper Illyricus ex nescio Petri sedes toties jam ab Judaeis, ethnicis, haere­ quibus tenebris productum ad lucem, latinitate do­ ticis, seditiosis, schismaticis, incredibili furore pul­ navit. sata, illis fere omnibus, vel consumptis, vel suba­ Ex Latinis primi sunl Waldcnscs, qui se ab obe- ctis. vel prostratis, supra mille cl quingentos an­ dienlia romani pontificis subtraxerunt. Exorti sunt nos stat immola: ct semper ( ul s. Augustinus ait) aulem Waldcnscs anno 1170. ul Reyncrius scribit, frustra circumlatrantibus haereticis, culmen aucto­ ritatis obtinuit. Quae cum ila sint, vides, ni fallor, qui ante annos 300. floruit. Anno deinde 1300. Matthaeo Palmerio teste in Chronico, exstiterunt ejus controversiae magnitudinem, quae nobis ad quidam, qui Fraticelli dicebantur,qui praeter alios explicandum proposita est. errores hunc eliam habuerunt, Petri auctoritatem Venio nunc ad id, quod secundo loco posuimus. in romana Ecclesia jamdudum cessasse, atque ad 309 PRAEFATIO seciam Fralicellorum esse translatam. Vide Joan- Ex Germania quinque Joanncm Eckium in lib. ncm dc Turrccremala, lib. 4. Eccles. p.2. cap.37. Iribus dc prim. s. Petri; Joanncm Fabrum in refu­ Non diu post, eodem Joanne de Turrecrcmala te­ tat. lib.Lulh.de pontif.potcsl. Joanncm Cochlacum ste, exstitere Marsilius Paduanus , cl Joannes de in 4. Philippica ; Gasparem Schatzgcrum in Con- Janduno, qui romanopontifici non modo episcopos trovers. Conradum Clingium lib. 3.de loc. comm. omnes, sed omnes eliam presbyteros pares fece­ Ex inferiori Germania sex : Joanncm Driedonem runt. Deinde circiter annum Domini 1390. cxorlus esi lib. 4. cap. 3.p. 2. dcScriplur. el dogmal.Eccles. Joannes Wiclef,el cum scquuliis csl Joannes Huss, nnnem a Lovanio dc perpet. cath. Petri protect, et quorum scnlenliac adversus aposlolicam sedem le­ firmil. Jacobum Latomum lib. de primat. Petri;Gu- gi possunt in Concilio Conslanlicnsi.scss.S. cl 15. lichnum Lindanum lib. 4.Panopliae:Joannem Bun- Ad extremum nosiro hocsacculoMarlinus Lulhc- Alberlum Pighiurn lib. 3. 4. ct 5. Eccles, hier. Jo- dcriumin compend. Concert, lit. 31. rus, cl quotquot posl cum haeretici apparuerunt, Ex Anglia sex: Thomam Waldenscm lib. 2. do­ romanum ponlificalum tolis viribus omnique animi ctrinalis Fid. art. 1. cl 3. Joanncm Roffensem in conlcnlionc labefactare conati sunt.Ac summa qui­ refill, arlic. 25. Rcginaldum Polum cardinalem lib. dem doctrinae ipsorum haec csl, romanum episco­ dc sum. ponlif. cl lib. 1. cl 2. ad regein Ilenricum pum fuisse aliquando pastorem cl concionatorem VIII. Alanum Copum Dialogo 1. Nicolaum Sande- Ecclesiae romanac, atque unum de caeleris , non rum in lib. de visib. monarch. Thomam Slapleto- super caclcros : nunc vero nihil esse aliud quam num lib. 6. Controvcrs. Anllchrislum. Vide Lulhcrum in lib. de potest, pa­ Ex Hispania, septem: Joanncm de Turrccrema- pae, el in assert, art. 25. Philippum Mclanchlho- la lib. 2. de Ecclcs. Alphonsum de Castro lib. nem (si tamen ipse csl libri auclor) in lib. dc po­ 12. conlra haer. Mclchiorcm Canum lib. 6. de lo­ test. ct prim, papae, seu dc regno Anlichr.nomine cis; Petrum dc Solo in defens. suae confess, cap. Synodi Smalchaldensis conscripto. Joanncm Calvi­ 74. usque ad fincm; Franciscum lloranlium lib. G. num lib. 4. Instil, cap. 6. cl scq. Joanncm Bren­ de locis calhol. Franciscum Turrianum in lib.coni. lium in Confessione Wirlemb. cap. dc sum.ponlif. Antonium Sad cel cm. El Gregorium de Valentia qui cl in Prolcgom. advers. Petrum a Solo. Mallhiam nuper eliam de eodem argumento scçipsil in sua Illyricum in Cent. I. lib. 2. cap. 7. col. 524. el Analyst Fid. Calhol. par. 7. cl 8. scq. el cap. 10. col. 558. cl seq. ac deinceps in Ex Italia ocio : I). Thomam in Opusc. coni. singulis centuriis, cap. 7. item in lib. dc prim.pa­ Grace.: b. Augustinum Triumphum Anconilanum, in pae; cl in allero de hisl. concert, papae, el Conci­ sum. de potest, papae; b. Antoninum 3. pari. lit. lii VI. Carlhagincns. 22. sum. Theol. Thomam Cajclanum dc Instil, ct Jam vero qui pro summi pontificis auclurilalc auclor. rom. ponlif. Gasparem Conlarcnum dc po­ scripserunt,ex omnibus nationibus mulli reperiun- les!. rom. pontif. Thomam Campcginin in lib. c- tur : sed ne aliquis forte queralur sc praetermis­ jusdem liluli: Joanncm Antonium Delphinum lib. sum, profiteor me non omnes cnmncralm urn, sed 1. el 2. de Ecclesia. cos tan(um,quiad manus meas pervenire potuerunt. Ex Polonia uuum habemus, sed qui instar mullo­ Ex Graecia uuum: Gcnnadium Scholarium in de­ fensione cap. 5. rum esse possit, llosium videlicet cardinalem.cum Quod aulem allinet ad ordinem cl dispositionem; in explicatione Symboli, cap. 2G.lum in lib.2.coni. proposita disputatio duas habet partes praecipuas: Brenlium, turn in lib. de auctor, sum. ponlif. unum dc institutione summi pontificatus, sive ec­ Ex Gallia duos habemus: Rcmundum Rufium in clesiasticae monarchiae: alleram dc summi pontifi­ lib. advers. Carol. Molin. pro sum. ponlif. ct Ro- cis officio cl potestate. Ac parte quidem priore sex bertum Arboriccnscm in 1.lom.de ulriusque glad, quaestiones continentur. potest. 1’n.i.inmxi. Vol. I. Prima : Silnc monarchia optimum regimen ? 40 310 PRAEFATIO Secunda : Num regimen Ecclesiae debeal esse monarchicum? Terlia : Fucritnc s. Pclnis primus Ecclesiae ca­ tholicae spiritualis monarcha? Quarta : Num idem b. Petrus Romam veneril.atque ibidem pontificalem sedem perpetuo mansu­ ram constituerit? Quinta: Succcdatne s.Pelro romanus episcopus, Jam vero posterior Controversiae pars sex alias quaestiones complectitur. Prima : Silne romani pontificis statuere dc con­ troversiis Fidei, cl morum? Secunda: An in eo judicio erraro possit? Tertia: Possible summus pontifex leges condere, quae hominum conscientias vere ligent, ct simul animadvertere in praevaricatores ? non solum in episcopatu romano, sed etiam in u- Quarta: An sit ecclesiastica jurisdictio soli pon­ niversae ecclesiae principatu? Ad quam quaestio­ tifici summo a Christo ita commissa,ut nonnisi per nem quaedam etiam aliae revocabuntur, quae cum cum ad cacteros derivetur ? ca ita conjunctae sunt,ul sejungi nullo modo pos­ Quinta : An praeter spiritualem jurisdictionem sint: ul, de appellationibus ex toto orbe terrarum habeat idem pontifex temporalem aliquam pote­ audiendis;dc instituendis,confirmandis,transferen­ statem, ca ratione qua pontifex csl ? dis, puniendis cliam cl ab officio removendis epi­ scopis; ct aliae nonnullae generis ejusdem. Sexta: Num idem romanus episcopus cx vicario Sexla:An possit habere, ac rcipsa habeat, prin- cipum donatione, imperium aliquod temporale in certas provincias, aul regiones? Chrisli in Anlichrislum aliquando transierit? r LTBER PRIMUS P DE ROMANI PONTIFICIS EGCLESIATICA MONARCHIA CAPUT PRIMUM Proponitur quaestio: Quodnam sil optimum regimen? Nemini dubium esse potest, quin et potuerit et voluerit Salvator nosler Jesus Chrislus Ecclesiam suam ea ratione cl modo gubernare,qui sit omnium optimus el utilissimus.Trcs autem sunl formae bo­ nae gubernationis: monarchia, idcsl, unius princi­ patus. cujus contrarium vilium csl Tyrannis : Ari­ stocralia, idcsl regimen Optimatum, cui opponitur Oligarchia, hoccst, factio paucorum : ct Dimocralia, hoc est, populi totius imperium, quod in sedi­ tiones non raro degenerat. Docent hoc principes philosophorum, Plato in Politic., cl Aristoteles lib. 3. Polit, cap. 5. cl lib. 8. Elhic.cap.10.ncc sine magna ratione id docent. Nam si multitudo gubernanda est , fieri non po­ lesl, quin aliquo modo cx Iribus gubernetur : aul enim unus praeficietur rcipublicac , aul aliqui dc multis, aut omnino omnes. Si unus , Monarchia erit: si aliqui dc mullis, Aristocralia: si omnes onmino, Dimocralia. Quamquam aulcm 1res lanium sint formae sim­ plicis gubernationis: possunt lamcn inter sc illae quasi permisceri, cx qua permixtione quatuor aliae formae mixti regiminis producentur. Una, tempe­ rata cx omnibus tribus: altera cx monarchia ct arislocratia: tertia cx monarchia cl dimocralia : po­ strema cx dimocralia cl aristocralia. Quibus ila constitutis, prima nascitur quaestio, quae sit cx se­ ptem formis gubernationis optima? Ac Joannes quidem Calvinus, ul omnes omnino vias obstruat,quibus ad ecclesiasticam monarchiam constituendam disputando perveniri solet , aristo­ craties cx formis simplicibus: cx mixtis vero,tem­ peratum regimen cx ipsa ct dimocralia, omnibus aliis anteponit: deterrimam omnium vull esse mo­ narchiam, praesertim si in toto orbe terrarum, aut in ecclesia universa constituatur. Verba ejus cx lib. V. Instil, cap. G.§ 9. hacc sunl: Verum sit sa­ ne ul colunt bonum atque utile . orbem lotum monarchia contineri, quod csl tamen absurdis­ simum, sed ila sit: nunquam tamen concedam id ipsum in Ecclesiae gubernatione valere. El cap. 20. § 8. Equidem si in se considerentur 1res illae quas ponunt philosophi regiminis formae , minime negaverim, vel aristocratiam, vel tempe­ ratum cx ipsa cl politia statum ab aliis omnibus longe excellere. Subjicit deinde rationes duas: li­ nam ab experientia ductam, alteram ab auctoritate divina: Id, inquit, cum experimento ipso semper fuit comprobatum, tum sua quoque auctoriiate Dominus confirmavit. cum aristocratiam , poli­ tiae vicinam, apud Israelilas instituit. Nos vero b. Thomam , ahosque theologos ca­ tholicos sequuti, cx tribus simplicibus formis gu­ bernationis monarchiam caeleris anteponimus , quamquam propicr naturae humanae corruptionem, utiliorem esse censemus hominibus hoc tempore monarchiam temperatam cx aristocralia et dimo­ cralia, quam simplicem monarchiam: modo tamen primae partes monarchiae sint , secundas habeat aristocralia, postremo loco sil dimocralia. Verum, ul facilius res lota explicari cl argumen­ tis confirmari possil,sententiam nostram Iribus pro­ positionibus complectemur. Prima propositio: cx formis simplicibus praestarilissima csl monarchia. Secunda: regimen temperatum ex omnibus tribus formis,propler humanae naturae corruptionem uti­ lius est, quam simplex monarchia. Tertia: circum­ stantiis seclusis simplex monarchia simpliciter cl absolute excellit. DE ROMANO PONTIFICE 312 CA PIT 1Γ. Probatur prima propositio , quod Monarchia simplex simplici Aristocraliae cl Dimocraliae pracslci. Ut igitur a prima incipiamus ; Non comparamus hoc loco monarchiam cum mixti regiminis formis, neque eam mixtis el simplicibus omnibus antepo­ nimus; sed hoc solum asserimus, si simplex aliqua forma regiminis necessario eligenda sit , sine du­ bio eligendam esse monarchiam. Id vero his argu­ mentis comprobamus. Primo: conveniunt in hanc sententiam veteres omnes scriplores hcbraci, graeci. lalini, theolo­ gi, philosophi, oratores, historici,poetae. Ex theo­ logis hcbracis, Philo in lib. de confus, linguar. laudans Homeri sententiam: Illud, inquit, multos imperitare malum esl, rex unicus esto, non ad civitates elhomines magisperlinet,quam admundum et Deum. Ex Graecis, b. Justinus in orat, exhort, ad gent. multorum principatum noxium esse docet, ct con­ lra, unius utilem el salutarem: Unius enim,inquit, principatus, a bellis dissidiisque solulus,ac liber esse solet. Ilea Ius quoqueAlhanasius in oral.advers. idol. Ut enim, inquit,multitudinem Deorum dixi­ mus nullitatem esse deorum: ita quoque nccesse est multitudinem principum id efficere,ul nullus esse princeps videatur: ubi autem princeps non est, ibi prorsus disturbatio nascitur. Ex Latinis idem docet, b.Cyprianus,qui in tract, de Idol.vanit. cx eo potissimum probat, Deumesse unum, quia monarchia sil optimum, el naturalissi­ mum regimen: Ait divinum , inquit, imperium etiam de terris mutuemur exemplum: quomodo unquam regni societas aut cum Fide coepit,aut sine cruore desiit ? el b. Hieronymus in episl. ad Rusticum monach.Unus, inquit, imperator·, ju­ dex unus provinciae. Roma , ul condita est, si­ mul habere duos fratres reges non potuit. Deni­ que s. Thomas in 1. p. q. 103. art.3.et lib.I.cont. genl. cap. 76. Jam cx philosophis . Plato in Polit, ultra med. Unus, inquit, dominatio bonis instructa legibus , lex illarum omnium optima esl: gubernationem vero eam. in qua non multi imperant, mediam censere debemus: caeterum multorum admini­ stration? m omnibus in rebus debilem,atque infir­ mam. Platonem scquulus Aristoteles lib. 8. Ethic, cap. 10. poslcaquam 1res illas formas regiminis enumeraverat, ista verba subjecit: Harum optima rc jnuin.pessima respublica est. Seneca lib. 2. dc henef. Marcum Brutum, ait, non satis prudenier egisse, cum Julium Caesarem spe libertatis occidit: cl rationem reddens, ait : Cum optimus civitatis status sub rege justo sil. Porro Plnlarchus integrum opusculum de Monar­ chia.caeterisquc formis regendae multitudinis con­ scripsit. in quo opusculo sententiam suam ita ex­ pressit: Si optio, inquit, eligendi concessa fuerit; non aliud eHgat, quam unius potestatem.El rur­ sum idem Plularchus in Solone, cum dixisset, A- thenis plurimas seditiones ortas esse, cum dimocralia vigeret, addit continuo : Una autem superesse ratio videbatur ad salutem et quietem , si res delatae ad dominatum essent. Ex oratoribus, Isocrates in ea oratione quae in­ scribitur Nicocles,mullis rationibus hoc ipsum pro­ bare contendit. Joan, vero Stobacus 15. Serm. hoc titulo praenotavit, 3τι ζάλλιςον ί] μοναρχία: atque in co sermone Hesiodi, Euripidis, Serini, Ecphanlis, aliorumque mullorum ad hoc ipsum confirmandum testimonia producit. Herodotus cx Historicis lib. 3. qui Thalia inscri­ bitur, cum exposuisset caedem magorum, qui re­ gnum in Perside occupaverant ; exponit etiam dis­ putationem, quae inter principes versata fuerat de rcpublica constituenda. Cujus disputationis is exitus fuil.ul diligenter excussis eorum sententiis, qui pro arislocralia vel politia certabant, omnium consensione, uno tantum excepto , monarchia uti­ lissima ct pracslanlissima judicaretur,cl proplcrea cliam in Perside relineretur. Denique cx Poclis, Homerus in 2.lib.Iliados sen­ tentiam illam protulit ab omnibus pene scriptoribus celebratam, o'vz αγαθόν πόλυζοφανίη, ε/ς zslpavo; εςω, ε/ς βασιλεύς. Ad quod Homeri testimonium, quod solum cx tam mullis adversus sententiam suum objecit, respondet Calvinus lib. 1. Inslit. cap. G, § 8. Facilis csl. inquit, responsio: non enim hoc sensu vel ab Homerico Ulysse, vel ab aliis lauda­ tur monarchia, quasi unus debeat totum orbem imperio regcre;scd indicare volunt,regnum duos non capere,et potcstalemfut ailillc) impatientem esse consortis. Al certe si facile fuit Calvino respondere, facilius nobis eril responsionem ejus refutare. Nam vel ni­ hil dicit, vel quod nos dicimus dicil, vel falsum di­ cit, ct sibi contradicit. Si enim, cum ait, unum re­ gnum non capere duos,vim facit in verbo regnum, ct vult dicere, regnum proprie dictum non capere duos, quia si duo sint,non eril regnum proprie di­ ctum, cum regnum proprie sil unius hominis sum­ ma potestas: tum nihil omnino dicil, sed solum ambiguitate verborum offundit tenebras impdritis. Nam eo sensu dicere, regnum non capit duos,idem significat ac si aliquis dicercl, regimen unius non est regimen duorum: ct unus homo non sunl duo homines; ad quod pronuucianduin nihil opus erat sapientia Ulyssis. Si vero non vim in verbo facit, sed per regnum inlclligil multitudinem, quae regi debet : tum idipsum dicit, quod nos dicimus.Idcirco enim asseri­ mus, monarchiam praestare politiae cl aristocra­ liae, quod multitudo non commode regatur a mul­ lis, cl potestas impatiens sil consortis. Si denique vult inlelligi per regnum, non quam­ vis multitudinem, sed unam aliquam provinciam , sive unum exiguum regnum: ul sensus sit,uni pro­ vinciae unum esse regem attribuendum,non tamen idem esse judicium de lolo orbe terrarum: tum el falsum dicil, cl sibi ipsi contradicit. Nam Homeri­ cus Ulysses non disputai de constituenda rcpubli­ ca in aliqua una provincia,sed contionatur ad uni­ versum excrcilum Graecorum, qui tunc pugnabat ad Trojam, iu quo exercitu multae nationes erant, LIBER QlINTl S 313 unus apibus, dux unus in gregibus, et in armen­ mulli principes,aliquot eliam roges,atque afiirmat non oportere eam omnem muUiludinein a mullis tis rector unus. Addit S. Hieronymus in episl. ad regi. sed ab imo. Itaque sensus ejus celeberrimae Rustic. El grues unum sequuntur ordine Uterasententiae non alius esse polesl , quam in quavis to. Ridet Calvinus hanc rationem lib. 4. Instil, cap. una multitudine unum esse debere rectorem pri- G. § 8. Hujus rei, inquit, si Deo placet probatio­ inanmir.quod quidem aeque locum habet in exiguo nem sumunt a gruibils et apibus, quae sibi du­ regno, et in maximis imperiis; non enim uni regno cem unum semper eligunt, non plures. Recipio exiguo unus debetur rex, quod illud regnum sil sane quae proferunt exempla: sed an ex toto orbe confluunt apes, ul regem unum eligant? exiguum, sed quod sit unum. Quare si regnum aliquod amplissimum.quale fuit suis alvearibus contenti sunt reges singuli; ita Nini, vel Cyri, vel eliam Alexandri, aut Augusti. quoque in gruibus, unaquaeque caterva pro­ unum sit; unus ei debebitur princeps, et quoniam prium regem habet; quid inde aliud evincent, Ecclesia una est. Luc. I. Regni ejusnon eril finis, quam singulis ecclesiis debere suos episcopos cl ban. 2. In diebus regnorum illorum suscitabit attribui ? Sed facile csl refellere istam Calvini responsio­ Deus coeli regnum, quod in aeternum non dis­ nem. Nam Ecclesia sicut unum est ovile, Joan. 10. sipabitur: propterea etiam ab uno regi debet. Porro pugnat etiam secuin Calvinus : siquidem non mulla ovilia: sic etiam unum alveare cl una non solum in loto orbe terrarum non existimat u- caterva dici polesl: el idcirco quemadmodum rex tilem esse monarchiam , sed neque in aliqua una unus csl apibus, et grues unum sequuntur ordine civitate aut Ecclesia, ut aperto colligitur cx lib. 4. lilcralo: ila debet Ecclesia universa unum habere Inst. cap. 41. §6. ubi omnem ecclesiasticam pote­ ac sequi ducem, el doclorem primarium. Deinde statem coetui seniorum tribuit: cl cx lib. 4. cap. grues el apes non sunl ejus naturae, ul possint 20. § 8. ubi laudat eas civitates, quae excusso jugo cum absentibus el longo positis animorum conjun­ principum, a senatu el populo gubernantur, ul esl ctione copulari; el propterea mirum non est. si ex respublica Gencvensium. Cum igitur nullum o- toto orbe non confluant, ut regem unum eligant: mnino locum monarchiae Calvinus relinquat, vide­ tum hoc ipso quod quaelibet earuui caterva regem rit ipse, quam bene respondeat tot et tam gravi­ suum habet, salis aperte ostendunt, quam sit na­ turale regimen unius. bus ancioribus qui Homeri sententiam laudant. Altera ratio ducitur ab auctoritate divina, quae Denique si his exemplis a gravissimis Patribus Iribus modis ostendit, monarchiam esse optimum allatis evincimus, ul Calvinus dieil. singulis eccleregimen. Ac primum. institutione generis Immani: siis debere suos episcopos attribui; cur episcopos Deus enim cx uno fecit omne genus hominum, ipse ndn palilur. nisi forle solo nomine, re autem ul Apostolus ail Act. 17. non enim virum cl foemi- ipsa omnem ecclesiasticam potestatem coetui se­ nam pariter ex humo produxit,sed virum cx humo, niorum attribuit ? focminam cx viro. Cujus rei caussam exponens Sed his omissis, quam formam regiminis Deus s. Joannes Chrysoslomus hom. 34. in epistol.l. ad auctoritate sua confirmare voluerit, colligi potest Cor. cap. 13. eam esse dicil, ul esset inter homi­ eliam atque hinc maximo, ex ea republics quam in nes non dimocratia, sed regnum. Etenim si plures populo Hebraeorum instituit. Non enim, ul Calvi­ homines simul ex humo producti luissent omnes nus ait nec probat, gubernatio Hebraeorum nristoilli ex aequo principes suae posteritatis esse de­ cratica fuit, ac politiae vicina, sed plane monar­ buissent: quocirca merito dubitare potuissemus . chic. Principes apud Hebraeos fuerunt primo pa­ num placorcl Deo regimen unius. Nunc vero cum triarchae. ul Abraham. Jacob. Judas, cl cacteri; ex uno fecerit omne genus hominum , cl omnes o- deinde duces, ul Moyses, cl Josue;tum judices. ui mnino pendere viduent ab uno: salis aperte signi­ Samuel. Sampson, el alii; postea reges, ul S:iul, ficasse videlur, unius principatum se potius appro­ David, Salomon: postremo iterum duces, ut Zorobabel cl Machabaci. bare quam mullorum gubernationem. \c patriarchas quidem regia potestate praeditos Deinde indicavit Deus sententiam suam . cum non solum hominibus, sed eliam omnibus pene re­ fuisse indicant res gestae ipsorum. Abraham. Ge­ bus inseruit naturalem propensionem ad monarchi- nes. 14. bellum gessit adversus quatuor reges: nec cum regimen: neque dubium esso potest, quin na­ legitur ab ullo senatu optimatum potestatem acce­ turalis propensio ad auctorem naturae Deum refe­ pisse, sed nec ullum quidem senatum consuluisse. renda sil. Esse nulem , praeter caeteias regiminis Judas, Genes. 38. nurum suam, quae stupri fuerat formas, maxime naturalem principatum unius, de­ accusata, igni adjudicavit: nec ipse ullum senatum clarat inprimis, quod in qualibet domo naturaliter consuluit aut rogavit. Moyses,Exod. 32. ul verus el ad unum palrcmfamilias perlinet gubernatio con­ summus princeps populi Judaici, mulla millia Ju­ jugis, filiorum, servorum, rerum denique caelera- daeorum propter vitulum aureum, quem erexerant, rum : item quod maxima pars orbis terrarum a re­ una die jussit occidi: neque legimus ullum sena­ gibus gubernatur. Praeterea quod longe vetustiora tusconsultum, aut plebiscitum praecessisse. Idem sunl regna quam respublicae. Pi incipio rertnn omnino de judicibus dici potest, qui nulla facultate (inquit Justinus lib. 1.) gentium nationumque im­ a senatu vel populo accepta, cl bella gerebant, et quos volebant neci dabant. Certe Gedeon, Judic. 8. perium penes reges erat. Denique, quod cliam animantia rationis cxpcriia post victoriam de Madianilis, occidit septuaginta unius principatum expetere videantur. Sic enim lo­ viros urbis Socoth, el turrim Phnnuel subvertit. Porro seges, cl qui eos sequuti sunt, duces Juquitur s. Cyprianus in trad, dc Idol, vanit.: Rex 40’ 3i ; DE ROMANO POATIl kE daeornm summa nique adeo regia poleslaic prae­ caret, cum omnes cives ejusdem conditionis, cl au­ ditos fause, illustrius csl. quam ul sil nccesse pro­ ctoritatis in rcpublica censeantur. Altera proprietas est assequutio proprii finis, Nec bari. Vident ergo Cuhinus ubi legerit, rcnipublienm Jmiaeorum ab optimatibus ct populo, non ab enim dubium esse polcsl, quin illa sil melior forma regendae multitudinis, quae commodius el facilius imo aliquo principe gubernari solitam. Sed objiciet fortasse id quod habemus lib. I. propositum Unem assequitur: linis aulem guberna­ Reg. cap. 8. ubi a Deo reprehenduntur Israelilne. tionis esl, civium inter se conjunctio, atque pax quod postulassent regem. Nam si Deo non placuit quae conjunctio in eo potissimum sita esse videtur, regem institui ad cani rcmpublicam gubernandam; ut idem sentiant, idem velint, idem sequantur oquomodo ciedibilc csl duces cl judices a Deo con­ nines.Id vero mullo certius,cl facilius obtinebunt, si uni parendum sil, (piam si mullis: vix cnim fle­ stitutos regiam potestatem habuisse? Respondemus : duobus modis posse aliquem ri polcsl, ul multi, quorum unus ab alio non de­ unum toti reipublicac cum summa poleslaic prae­ pendeat, dc rebus iisdem eodem modo judicent, fici: uno modo, ut regem cl dominum, qui a nullo llaquc si mulli sint, qui multitudinem regunt, el dependeat: Allero modo, ul proregem seu ducem alius aliud imperet, aul alicui non parebitur, aut in primanum, qui loti quidem populo praesit, sed re­ varia studia populum scindi ncccsse eril: quod tunc minime polcsl accidere, cum ad unius lanium offi­ gi lamen suo subjiciatur. Jam igiiur Deus Ime posteriore modo rempubli- cium pertinet imperare. Confirmai hoc idem usus, atque experientia re­ cam Judeorum instituerai tempore ducum et judi­ cum, ul nimirum esset ipse quasi proprius el pe­ rum magistra. Siquidem apud Humanos sub regi­ culiaris rex illius populi: cl lamen quoniam illi ho­ bus rarae admodum inter cives dissensiones legun­ mines erant, el rectore indigebant visibili, el quem tur fuisse: exactis aulem regibus, cum per annuos adire el appellare possent, praefecit cis hominem magistratus respublica gereretur, rarus ille annus aliquem tanquam proregem, qui nullo modo a po­ fuil, in quo non contenderent patrilii cumplebcis: pulo sibi subjecto, sed a solo vero roge Deo, pen­ ac tandem eo usque civiles contentiones progres­ deret. Hinc est illud ad Samuel. I. Reg. 8. Non le sae sunl, ul suis quodammodo manibus polcntissiabjecerunt, sed nie. ne regnem super cos. Ac il­ ma illa respublica interierit. Accedil cliam illud, lud Aposl.llebr. 3. Moyses /idelis eral in Iola do- quod nunquam majori el diuturniori pace romans civitas usa csl, quam sub imperio Augusti, qui pri­ mo cjus tanquam famulus. Quia vero non contenti Judaei hoc slain reipu- mus Romae stabilem monarchiam instituit. Tertia proprietas csl, robur ac potentia rcipublicae, ad priorem illum modum rcg:m habere vo­ luerunt, qui non modo unus omnibus imperaret, blicac. Illa enim gubernatio omnium judicio caele­ quod cliam duces cl judices faciebant, sed cliam ris antecellit, quae potcntiorcm ac fortiorem remuniversum regnum ut suum cl proprium posside­ publicam facit: illa vero fortior respublica est, in ret, ct ad Illius cl nepotes tanquam haercdilalcin qua major csl civium inter sc conjunctio ct con­ aliquam transmitteret; proplcrca merilo reprehensi spiratio, vires cnim conjunctae se ipsis dissipatis el casligali a Domino sunl. Ncc tamen ila displicuit forliorcs sunl: al major conjunctio est ubi ab uno Deo illa populi cupiditas habendi proprium regem, pendent omnes, quam ubi a mullis, ul supra de­ ul jusseril eos ad politiam potius, vel arislocraliam monstratum csl; igitur monarchia cl fortiorem facit animum applicare; quin potius ipse regem illiso- rcmpublicam, cl ipsa optima gubernatio est. Accedil experientia: siquidem cx quatuor polcnpliinum designavit,ac postea tamdiu cl regem cl re­ gnum eorum servavit ct protexit, donec in officio tissimis imperiis, Iria sub regibus creverunt, im­ perium videlicet Assyriorum, Persarum cl Grae­ permanserunt. Sequitur postrema ratio, quae ducitur ab enume­ corum: unum csl Romanum, quod sub populari do­ ratione earum proprietatum, quas pro comperto minait) crevit, sed et illud in maximis rerum per­ omnes habent optimo regimini convenire. Ac pri­ turbationibus sine dictatore, idest, rege ad tem­ ma quidem proprietas est ordo. Eo siquidem me­ pus constituto, conservari non poterat; cl mullo lior gubernatio esl, quo magis csl ordinate: magis magis postea sub Augusto monarcha floruit, quam aulem ordinatam monarchiam esse, quam aristo- tempore reipublicac unquam floruisset. Quarta proprietas esl. stabilitas ac diuturnitas. craliam vel dimocraliam, sic demonstrari potest. Omnis ordo in eo positus csl. ut alii praesint, alii Neque cnim negari polcsl, quin illa sil melior gu­ subjiciantur; nec cnim inter pares, sed inter supe­ bernatio. quae stabilior ac diuturnior esl: at monar­ riores cl inferiores ordo dignoscitur. Ibi aulem mo­ chiam quidem mullo quam arislocraliam, vel dinarchia est, ibi omnes ornino ordinem aliquem ha- mocralium diutius duraturam, si dc externa vi aga­ b· nt. com nemo sit qui non subjiciatur alicui, co tur, jam demonstratum csl. cum docuerimus, eam solum excepto, qui curam omnium gerit. Hac ra­ sine dubio esse caeleris fortiorem. Nunc illud supcresl demonstrandum, nulla adhi­ tione in catholica Ecclesia summus esl ordo, ubi plebe? subjiciuntur parochis, parochi episcopis, bita vi externa, minus esse monarchiam casibus cl episcopi melrnpolitanis, metropolitan! primatibus, mutationi obnoxiam, quam ullam aliam formam primates ponlitlci maximo, pontifex maximus Deo. gubernationis. Id vero ita probatur: Omne regnum Ubi vero gubernatio penes optimales csl, plebes in se divisum desolabitur, ul Christus ait Mallii. quidem ordinem suum habent, cum subjiciantur 12. difficilius aulem dividi potest monarchia, quam optimatibus, sed optimates inter se ordinem nul­ ulla alia forma regiminis: id cnim minus facile di­ viditur, quod csl magis unum: magis aulem unum lum habent. Mullu cliam magis dimocralia ordine 315 LIBER PRIMUS est ipsum simplex unum, quam multitudo conspi­ rans in unum; illud cnim esl unum per se, et na­ turaliter, el nihil aliud est quam unum: haec nutem solum cx arte est unum, per se vero et naturaliter mulla; igitur monarchia, quae pendet ab uno, mi­ nus facile scindi, dcsiruive polcsl, (piam aristocralia ve) dimocralia, quae pendent a multitudine con­ spirante in unum. Hinc nimirum monarchia Assyriorum a Nino ad Sardanapalum sine interruptione duravit annis 1240. ul Eusebius docet in Chronico; vel 1300. ul colli­ git Justinus lib. 1. xel supra 1100. ul vult Diodorus lib. 2. cap. 7. Sic autem duravit hoc regnum, ul semper successor in regno fuerit demortui regis filius, si verum esl quod scribit Velleius Paterculus in priore volumine historiarum. Scylbarum aulem regnum, quod esl habitum omnium veluslissimuni.necabullo externo hoste de­ strui potuit, ul Justinus lib. 2. scribit, nec csl per se ullo unquam tempore dissolutum: quocirca ali­ quot annorum millibus regnum illud stetisse necesse esl: nulla aulem respublica csl quae diutur­ na ct stabilis fuerit. Certe respublica potentissime Romanorum vix annos 180. numerare potuit: tot enim sunt ab exa­ ctis regibus usque ad imperium Julii Cesaris. At sub monarcilis m oriente a Julio usque ad Constan­ tinum ultimum sine interruptione duravit annis 1495. in occidente aulem ab eodem Julio usque ad Auguslulum supra 500. et n Carolo Magno usque ad praesentem imperatorem annos fere 800. Sed ncc illis 480. annis quibus floruit in romano im­ perio dimocralia, semper eodem modo respublica regebatur: initio cnim annui consules creati sunl; paulo post additi tribuni; Ium consulibus cl tri­ bunis sublotis, creati decemviri; illis cliam post an­ num ejectis, iterum consules cl tribuni revocati; non raro etiam dictatores, cl aliquoties tribuni mi­ litares cum consulari potestate introducti. Itaque nulla una forma diu duravit, ncc omnes simul ud aetatem nobilium regnorum pervenire potuerunt. Objicient fortasse rcmpublicam Venetorum, quae annos numeral supra mille el centum. Al ncc ipsa pen cnil ad annos regni Seytliarum, vel Assyrio­ rum; immo ne Francorum quidem: cl praeterea non csl respublica Venetorum aristocratie admixta po­ litiae, quam formam Calvinus laudat, sed arislocralia admixta monarchiae: ncc ullum in ea civitate locum habel dimocralia. Quinta ac postrema proprietas est, facilitas gu­ bernationis. Mullum cnim refert, facile ne an diffi­ culter obtineri possit, ul civitas bene gubernetur. Facilius autem esse, ul ab uno recte civitas regatur quam n mullis, his rationibus probari potest. Primum: facilius csl unum hominem bonum reperire, quam mullos. Deinde facilius populi uni, quam multis parebunt. Praeterea magistratus qui per vices, atque ad breve tempus rcmpublicam ge­ runt, prius saepe deponere coguntur provinciam, quam reipublicac negotia plane cognoverint; rex aulem qui semper eodem officio fungitur, tametsi interdum tardioris ingenii sil, lamen usu atque ex­ perientia mullis aliis praestat. Item, annui magistra­ tus negotia reipublicac, eo quod non propria, sed communia sint, quasi aliena n spiciunt; rex vero tanquam sua cl propria: certum autem esl cum fa­ cilius, tum etiam diligentius propria, quam aliena curari. Adhaec, ubi mulli sont qui regunt, vix fleri potest, ut inde absit aemulatio, ambitio, contentio: ex quo non raro accidere solei, ul alii alios impe­ diant, atque id eflicianl, ul qui in praesentia res gerunt, male rcmpublicam administrent, quo ma­ jor ad se. cum magistratu ipsi fungentur, gloria re­ dundet: ni vero mon.m lia, qui non habel cui invi­ deat, aul cum quo de gubernatione contendat, fa­ cilius omnia moderatur. Postremo, quemadmodum in amplis familiis, ubi multis servis idem ministerium assignatur, negligenlcr negotia procurantur, quod unus alii provin­ ciam communem relinquat: sic cliam ubi mulli sunl principes reipublicac. unus alium respicit, el dum unusquisque in collegas onus rejicit, nemo salis diligentem curam adhibet civitati. Rex aulem. qui scit a sc uno pendere omnia, cogitur nihil négligére. Atque hactenus quidem demonstratum csl. mo­ narchiam simplicem simplici arislocratiue longe praestare. Nunc ad secundam propositionem com­ probandum accedamus. CAPUT III. Quod Monarchia Aristocrat iae elDimocraliac ad­ mixta, utilior sil in hac vita, quam simplex Monarchia. Altera igiiur propositio talis erat: Regimen tem­ peratum cx omnibus tribus formis propier naturae humanae corruptionem utilius esl, quam simplex monarchia : quae sane gubernatio id requirit , ul sil quidem in rcpublica summus aliquis princeps, qui et omnibus imperet,cl nulli subjicialur:Praesides tamen provinciarum vel civitatum , non sint regis vicarii, sive annui judices, sed veri princi­ pes, qui et imperio summi principis obediant, cl inierim provinciam vel civitatem suam , non tanquam alienam , sed ul propriam moderentur. Ita locum haberet in rcpublica . tam regia quaedam monarchia , quam chain principum optimatium arislocratia. Quod si his adderetur, ut neque summus ille rex, neque principes minores haereditaria succes­ sione dignitates illas acquirerent, sed cx universo populo optimi quique ad eas eveherentur: jam es­ set etiam suus quidam locus ditnocniliae m republica attributus. Hanc esse optimam el in hac mor­ tali vita maxime expetendam formam regiminis , duobus argumentis comprobamus. Primum cnim haberet ejusmodi gubernatio ea omnia bona, quae supra demonstravimus inesse in monarchia: ct esset praeterea in hac vita gratior cl utilior. Ac bona quidem monarchiae in hac no­ stra gubernatione inesse. planum cshcum haec gu­ bernatio monarchiam quamdam vere ac proprie comprehendat : futuram aulem in omnibus gratio­ rem, cx co perspici potest, quod omnes illud ge­ nus regiminis magis amant, cujus participes esse possunt; quale sine dubio csl hoc nostrum , cum virtuti non generi deferatur. 316 DE ROMANO PONTIFICE De ulililalc vero nihil csl quod dicamus . cum Quocirca veteres Patres, s.Cyprian, in Tract, de cerium sil. non posse unum aliquem hominem per Idol, vanitas. Justinus in Oral, exhortai., s. Atha­ se provincias, cl civitates singulus regere , et velit nasius in Oral.advcr. Idol., quibus etiam Philo Ju­ nolit, cogatur carum procurationem , vel admini­ daeus adjungi potest in lib. de confus.lingu. unum stris vicariis suis . vel propriis earum principibus esse Deum, qui res omnes creatas regit, cl mode­ demandare: cl rursum aeque sil certum, mullo di­ ratur. eo potissimum argumento probant, quia mo­ ligentius ac fidelius principes res suas, quam alie­ narchia csl optimum regimen : qua etiam de caus­ nas vicarios procuraturos. sa Justinus cl Philo libros inscriptos dc monarchia Accedit alterum argumentum cx auctoritate di­ Dei posleris reliquerunt. vina. Deus enim ejusmodi regimen, quale ante Quae cum ita sint, excusari non potest Joannis descripsimus,in Ecclesia sua tam veleris quum novi Calvini error, qui cxcaccatus odio ccclcsiaslicac Testamenti instituit. Ac de veteri quidem Testa­ hicrarchiae , aristocraliam praefert omnibus aliis mento facile probari potest: habuit enim populus gubernandi formis,etiam si per se cl praecisis cir­ Hebraeorum semper unum, sive ducem , sive ju­ cumstantiis omnibus consideretur.Haec enim sunt dicem, sive regem, qui loti multitudini imperaret, ipsius verba lib. 4. Instil, cap. 20. § 6. Et si ipsos quod perlinet ad monarchiam: habuit praeterea status citra circumstantias inter se compares,non multos principes minores, de quibus ita legimus, facile sil discernere, quis utilitate praeponderet, Expd. 18. Electis viris strenuis de cuncto Israel, adeo aequis conditionibus contendunt. Et paulo constituit eos principes populi, tribunos et cen­ post: Equidem si in se considerentur 1res illae , turiones, et quinquagenarios,cl decanos, qui ju­ quas ponunt philosophi,regiminis formae, mini­ dicabant plebem omni tempore. Id autem ad ari- me negaverim, vel aristocraliam , vel tempera­ stocratiam pertinet. Denique cx omni plebe , non tum ex ipsa et politia statum, aliis omnibus lon­ cx una aliqua tribu principes assumebantur, ut ex ge excellere. Hacc ille. eodem loco Exod. 18. cl etiam Deutor. 1. aperte Al inquies . lege quod sequitur , cl solutionem colligitur, quod aliquo modo dimocratiae csl. tuae objectionis invenies. Sic enim Calvinus sub­ De Ecclesia Testamenti novi idem postea proban­ jungit : Non id quidem per se. sed quia rarissi­ dum erit, esse in ea videlicet summi pontificis mo­ me contingit.reges ita sibi moderari.ul nunquam narchiam, atque episcoporum (qui veri principes a justo et recto discrepet eorum voluntas: deinde ct pastores . non vicarii pontificis maximi sunt) tanto acumine et prudentia instructos esse. ul uaristocraliam: ac demum suum quemdam in ea lo­ nusquisque videat quantum salis est. Facit ergo cum habere dimocraliam, cum nemo sil ex omni hominum vilium vel defectus, ul tutius sil, uc Christiana multitudine, qui ad episcopatum vocari magis tolerabile, plures tenere gubernacula. nor. possit, si tamen dignus eo munere judicetur. Audio: sed quid flet de editione anni 1554. ubi verba ista non habentur? Sed. inquies , admonitus CAPUT IV. postea emendavit errorem. Omillo quod in tanto magistro in Israel ferendum non cral, ul unquam fjuod circumstantiis seclusis, Monarchia simplex tam graviter laboretur: illud miror . non potuisse absolute ct simpliciter excellat. Calvinum errorem il Ium corrigere, nisi sccum ipse pugnaret: nam si, ul ipse dicit, non facile csl dis­ Sequitur tertia propositio, quae talis erat : Cir­ cernere , quis status praeponderet, etiam si citra cumstantiis seclusis, monarchia simplex omnibus circumstantias inter se comparentur: cl si dum In aliis gubernandi formis absolute etsimplicilcr prae­ se considerantur 1res illae, quas ponunt philoso­ stat. Nam si ea de caussa mixtum regimen inter phi , regiminis formae.arislocralia indicatur excel­ homines monarchiae simplici anteponimus , quod lere; quomodo verum est, quod statiin addit: Aon nequeat unus homo omnibus locis adesse, et ne­ id quidem per se etc. Et : Facit ergo hominum cessario cogatur aut per administros vicarios suos, vitium vel defectus, ul tutius sil uc magis tolera­ aut per principes negotia reipublicae procurare; bile, plures tenere. gubernacula ! Pugnant enim certe hac circumstantia personae, et aliis si quae ista, ni fallor: Si in se considerentur formae illae ejusdem generis exclusis, nulla erit ratio,cur sim­ 1res; arislocralia excellit. Et: Non id quidem per plex monarchia aliis formis regiminis non praefe­ se. sed quia rarissime contingit , reges a recto ratur. non discrepare. Sed habemus praeterea aliud efficacius argumen­ Nec minus illa pugnanl : Non potest discerni tum. Siquidem monarchia simplex in imperio Dei quis status praeponderet, si citra circumstantias et Christi locum habet: debent autem Deo et Chri­ considerentur. El: Facit vilium hominum, ul asto optima quaeque attribui ; igitur optimum regi­ ristocratia judicetur utilior. Nam secluso isto vi­ men simplicem monarchiam esse necesse csl. Si tio hominum, atque omnibus aliis circumstantiis quis autem id negare voluerit, non video quemad­ remotis, vel excellet monarchia, vel non: si excelmodum in Marcionis ac Manichaei , atque etiam lel : qua ratione verum erit illud,non posse discer­ Ethnicorum errorem non prolabatur. Nam cum ni quis status praeponderet, etiam si citra circum­ mundus ab ctTeclore suo,et sine controversia, opii- stantias inter se comparentur? si non excellet; m<’ gubernetur; st arislocralia praeslantissiina esi quo pacto Dei monarchiam adversus Manichaeos forma regiminis, mulli erunt mundi hujus modera­ atque Ethnicos defendemus? Sed jam ad alleram tores. ct quod inde sequitur, mulli effectores, mul­ quaestionem veniendum est. ta principia prima, mulli Dii. l.IBEIl PRIMUS CAPUT V. 317 visibili monan-.hia Ecclesiae.Quorum vestigiis insi­ stentes, quatuor propositiones in medium adfereProponitur secunda quaestio: Debealne mus. ac pro viribus defendemus. Prima erit, regi­ ecclesiasticum regimen esse monarchi­ men Ecclesiae non esse praecipue penes populum. cum. Secunda, Non esse penes principes sacculares.Ter­ tia, non esse potissimum penes principes ecclesia­ Cum domonslraluit) sil. monarchiam esse opti­ sticos. Quarta. esse praecipue penes unum sum­ mum regimen ; secunda nusciiur quacslfo : An Ec­ mum lotius Ecclesiae praesident ac sacerdotem. clesiae Christi conveniat monarchic» gubernatio. Atque ut certa a dubiis separemus : in tribus nobis CAPIT VI. cum adversariis convenit. I num est. in Ecclesia esse aliquod regimen.nam Cant. G. dicitur: Castro rum acies ordinata. Act. 20. Attendite vobis et Quod Ecclesiae gubernatio non sil dimocratia. universo gregi.quos Spiriius sanctus posuit epi­ scopos regere Ecclesiam Dei. llebr. 13. Obedite Prima igitur propositio, quae regimen ecclesia­ praepositis vestris. sticum negat ess<; populare, his argumentis conGrSbcundumcsl,regimen ecclesiasticum spirituale in in potest. Primum ex quatuor rebus.quae inesse esse el distinctum a politico: (piando enim Paulus debent in muni popul iri gubernatione. dicebat: Quipraeesl in sollicitudine Horn. 12. Et: Primo Ebi est populare regimen, magistratus Qui bene praesunt duplici honore digni habean­ ipsa plebe constituuntur, atque ab eadem auctori­ tur 1. Tira. 5. el similia : nondum erant ulli , aut tatem sumunt: cum enim plebis per scad jus dicen­ certe rarissimi ita Ecclesia saeculares principes, dum sedere non possit, debet s illem alios consti­ quae duo docet etiam Calvinus Instil, lib. 4. cap. tuere, qui nomine suo id faciant. Quocirca .71. Tui. init. 2. \gr. Consulatum, qui summus erat in II. § 1. Tertium csl, regem absolutum et liberum lotius republica roni.inn magistratus, populi beneficium Ecclesiae solum Christum esse , de (pio dicitur vocat: el ibidem dicit, consuevisse creari consules psal. 2.Ego autem constitutus sum re.r ab eo su­ ad suffragia populi. per Sion montem sanctum ejus. El Luc. 1. Et re­ Secundo. Ibi est populare regimen , appellatur gm ejus non erit /inis.Itaque non quaeritur in Ec­ a sententia magistratus in rebus gravioribus ad ju­ clesia absoluta et libera monarchia . vel arislocra- dicium populi: id consuetum fuisse in republica lia. vel dimocrnlia.sed hilis qualis esse potest mi­ romnna testatur Livius lib. 2. cl 4. quod idem dc nistrorum cl dispensatorum. cum dical Paulus, I. republica Atheniensium docet Plularchus in So­ Corinth. I. Sic nos e.cisfhnet homo , ul ministros lone. Christi et dispensatores mysteriorum Dei. Tertio.Leges quibus respublica gubernanda est, El quidem adversarii existimant, regimen eccle­ a magistral!! qiudcm proponuntur, sed a populo siasticum hominibus commissum a Christo, nullo jubentur, ut constat ex Livio lib. 3. Idem cognosci modo esse monarchicum , sed nrislocralicum et potest ex Orat..71. Tullii de lege Manii, cl de lege dimocralii uni, quamquam nec ipsi inter se omni­ Agr. ad pop. rom. Quarto. Accusari solent magistratus apud popu­ no conveniunt. Illinens enim Cent. I .lib. 2.cap.7. doccl.nullum esse in Ecclesia (pii omnibus praesit, lum. necnon dignitate privari,el in exilium depor­ sed lotam auctoritatem ecclesiasticam esse, tum in tari. vel etiam morte mulctari. si ita populo videa­ ministris, tum in populo: tamen in lib.de episcop. tur : exempla sunt plurima. Humani enuii ex duo­ elect, summam potestatem attribuit multitudini to­ bus primis( nsulibus quos creaverant.Tarquinium tius Ecclesiae, existimat pie , dimocratiam in Ec­ Collatinum.solum propter odiosum nomen Tarqui­ clesia habere primas partes, secundas vero arislo- niorum. ante tempus magistratu privarunt , ul re­ slocratiam, idest seniorum coin, rogationem. Cal­ fert Livius lib. 2. Jidem cum decemviros creavis­ vin. nutem e contrario in Instil.hb. I.cap.11. § 6. sent. eosdem p>slea invitos deposuerunt, teste Li­ sumnmm potestatem ecclesiasticam tribuit coetui vio lib. 2. Jam quod nihil horum conveniat Christianae ple­ seniorum.quibus vult praeesse episcopum, ul con­ sulem senatui. Et ibidem aperte docet, majorem bi. facillimum est demonstrare.Ac primum de pri­ esse auctoritatem coetus seniorum, quam episco­ mo. salis ex eo constat.quod in lota scriptura non pi: plebi autem tribuit quidem Calvinus aliquid, est unum verbum.quo detur auctoritas plebi crean­ sed minus quam coetui seniorum. Porro Joannes di episcopos, vel presbyteros : est autem quo da­ llrcntius in prolegom. coni. Pet. a Soto, concedit tur episcopo talis auctoritas ad til. I. Cujus rei summam potestatem optimatibus: sed eos non vult gratia reliqui te Cretae, ut constituas per civita­ o«e episcopos.sed principes sacculares, quos no­ tes presbyteros, sicut ct ego disposui tibi. Deinde apostoli, qui primi fuerunt Ecclesiae ministri, u bilissima Ecclesiae membra esse contendit. •I.uii vero doclores catholici in eo conveniunt Christo, non ab Ecclesia leguntur electi et consti­ omnes,ut regimen ecclesiasticum hominibus a Deo tuti. 'lare. G. Primi quoque episcopi post aposto­ commissum, sil illud quidem monarchicum . sed lo·;.quo tempore puris>iran erat Ecclesia.non a po­ tempcralum. ul supra diximus, ex aristocratie el pulo, sed ah apostolis facti sunt, ul cognosci po­ diniocrutia. Id quod praecipue tractant b. Th. in test vel ipsa histori a Magdeburgensium. Aam Cent. I.cool. Gent. cap. 7G.Jo.dc Turrecrcm. lib. 2. I. lib. 2. cap. 2. col. 15. testantur Centuriaturos , de Eccl. cap. 2. et Nicolaus Sandcrus in libris de Iconii el Antiochiae a Paulo datos esse pastores cl IhiLuwvi. Vin . I. 41 31S ΙΈ R( 31ΑΝ0 10ΝΊΙΓΚ.Ε cap. 10. col. 621. docent cx Nauclero nliisque hi­ storicis. Apollmurein Ravennae, Maternum Treve­ ris, el Hennagoram Aquilejae a b. Pclru episcopus esse constitutos. ’ Ad haec 1». Irenaeus lib. 3. cap. 3. asserit, l.i nu in ab apostolis 1’etro et Paulo Romae factum epi­ scopum. Tertullianus de praesci ipl. s< nbil, Cle­ mentem Romne a Petro fai tum episcopum, et Pulycarpum Smyrnae a Juonne. Euseb. lib. 3. cap. ί. List, aillrmai Timotheum Ephesiis, el ritum Cre­ tensibus a Paulo episcopus dalos. Nicephorus lib. 2. cap. I I. scribit a Matthaeo apostolo Philonem ο­ ι iscopum L.ciihu in uppido quodam Aiilhrouoplia· gurum, numine Mirmena. S. Marcum a b. Petro creatum episcopii n, el Alexandriani missum scri­ bit Leo cpisl. 81. ad Doscuruin el B da l.b.de sex uciat.il) Claudio. Dionyrium quoque Areopagitam a P.iu'o Athenarum constitutum episcopum , colli­ gitur ex Eusebio lib. 3. cap. 5. List, cl clarissime idem asserit fiedu in murlyrologio. Idem de mullis aliis, si opus essel,facile pussemus ostendere.Quae cum ila sinl, salis appar··!. in ipsa prima el puris­ sima Ecclesia nullum lucum habuisse dimucraliam. cum ecclesiasticum magistratum nun plebs , sed apostoli consuluerint. Neque secundum illud de appellatione ad popu­ lum convenit plebi Christianae. Nusquam enim est auditum in Ecclesia , ul appellaretur ab episcopis ad populum, neque ul populus absolverit, quos episcopi ligaverunt, vel ligaverit quos episcopi solxcranl. Neque etiam umquain accidit, ul populus judicaverit de controversiis Fidei : el nos quidem proferimus mulla judicia episcoporum , el praeci­ pue summi pontificis, quae exstant in tomis Con­ ciliorum. At adversarii non possunt vel unum judi­ cium plebis adferre. Adde, quod sunt innumera Scripturae,Concilio­ rum et Patrum testimonia, quibus probatur, nullo modo convenire Christianae plebi exercere judicia ecclesiastica: quae nos parlim attulimus In quae­ stione de judice ecclesiastico, el parlim adferemus in quaestionibus de Conciliis. Al certe si in Ec­ clesia rigeret status popularis, mirum essel in istis 1500. annis nihil uiuquam luisse u populo ju­ dicatum. Porro tertium illud de legibus ferendis minus etiam convciiil plebi. Omnes enim leges ecclesia­ sticae , vel a pontificibus , vel a Conciliis inveni­ untur latae, nec umquain exspectatum est suffra­ gium populi , ul cx eo censerentur auctoritatem habere. Hinc Act. 15. b. Paulus transiens Syriam cl Ciliciam , praecipiebat populis, ul cuslod reni praecepta apostolorum et seniorum. Nulla autem exstat lex, quae dici possit plebiscitum in Ecclesia, quales leges permultae exstabunt in republicu Ro­ manorum. Denique illud extremum dc judicando magistra­ tu minime unm um convenit. Nullus enim poterit ustendi episcopus, qui a populo fuerit, vel deposi­ tus, vel excommuniculus : cum plurimi inveniuntur depositi, cl cxcumuu nicali a summis pontificibus el Conciliis gcneralious.Ccrle Nesturium ab episco­ patu Conslanlinopolilano depositum a concilio Ephes.uu cx mandatu Coele simi pupae,testatur Evu· grius lib. I. cap. i. et Dioscorum episcopatu Ale­ xandrino privatum a Concilio Chelcedonensi ex sententia s. Leonis, patet c.x ipso Concilio Aci. 3. atque haec quidem est ratio prima. AH· ra ratio sumitur a sapientia Dei. Non enim credibile est, Christum regem sapientissimum in­ stituisse in Ecclesia sua illud regimen quod est omnium deterrimum: deterrimum autem r> gimen esse dimocralicuin, docet Plato in Axiocho: Quis, inquit, beatus esse possit vulgi vivens arbitrio, tametsi faveatur ei, plaudalurque etc. Ariel, hb. 8. Elh. cap. 10. ex tribus formis regemhie multi­ tudinis munarcliiam optimam, diinocruliam pessi­ mam es.-e prununcial, Ptularchus in Sulone referi, Auacharsidcm Scytham miratum, quod in Graecia sapientes dic· reni, stulti judicarent: quia nimirum oratores dicebant, populus judicabat. Item in Ipuphtheg. dicit. Lycurgum interrogatum , cur Spar­ tae non instituisset diinocruliam ; respondisse in­ terroganti, ut ipse primus dumi suae eam insti­ tueret. Ex nostris s. Ambrosius lib. ;>. bexam. cap. 21. dc multitudine \ulgi dicit : Aon merita virtutis expendit , nec publicae utilitatis emolumenta rimatur, sed mobilitatis mutat incerto. Hierony­ mus in cap. 21. Maith. Semper, inquit, turba mo­ bilis est, nec in proposita voluntate persistens, atque in morem llucluum diversorumque vento­ rum huc illueque traditur. S. Chrysos!. hum. 2.in Jo.definit populum,quid­ dam tumultus perlurbalionisque plenum , c stulti­ tia majori ex parte constans atque compositum,te­ mere instar llucluum maris, varia el pugnante sen­ tentia sacpenumeio jactatum ; deinde subdit : Qui ergo sub ejusmodi servitio premitur, nonne omnium est sane miseri bnws?Accedil etiam ratio. Nam non pulesl non pessimum esse regimen, ubi sapientes reguntur a stultis , periti ab imperitis, buni a malis : tale autem est regimen dimocraticum ; nam ubi viget dimocralia , plurium suffra­ giis omnia statuuntur : constat autem semper plures esse stultus, quam sapii nies; malos, quam bo­ nus; imperitos, quam peritus. Ad haec, si ul Arist. lib. I. polit, cap. 1. cl 3. docet, qui pollent ingenio, ii naturaliter domini sunt eorum, qui sunt tardiores: cl ul s. ait Aug. lib. de ulilil. cred. cap. 12. Melius stulti homines viverent, si servi possent esse sapientium. Quis nun videt quanta perlui balio ordinis sit. guberna­ cula reipublicae inconditae plebis multitudini per­ mittere ? Postremo, si plebs hnberct auctoritatem aliquam in Ecclesia gubi rnamli, vel eam a se haberet, vel ab alio: non autem a se, quia non est de jure na­ turae vel gentium haec potestas, sed de jure divi­ no et supernatural!. Non enim est similis civili po­ testati, quae est in pupulo, nisi a populo transfera­ tur in principem. Neque habet plebs ab alio : de­ bet enim a Deo habere si ab alio habet : at a Deo non habet; siquidem in Jib. Dei, idesl, in sacris literis nusquam traditur populo potestas docendi, pascendi, regendi , ligandi, solvendi, sed semper populus vocatur grex, qui pasci debeat. Petro auleui dicitur : Pasce oves meus. Jo. ult. Episcopos LIBER PRÎMES 319 posuit Spiritus sanctus regere Ecclesiam Dei. A- H, ad presbyteros el diacones scribens dc qui­ cior. 20. Habemus igitur non esse popularem Ec­ busdam turbulentis fratribus : Inierim , inquit. clesiae gubernationem. Sed adversus hanc propo­ prohibeantur offerre, acturi el apud nos.el apud sitionem tria sunt argumenta. Primum sumittir ex plebem universam caussam suam dc. Ambrosius verbis illis, Mallii. 18. Dic Ecclesiae: ubi videtur in episl. 32. agens de judicio Fidei: Jam ipse po­ summum tribunal Ecclesiae penes fidelium univer­ pulus. inquit, judicari/, Item. Auxenfius, inquit, sitatem esse constitutum. vestrum refugii examen. Ilespondemu>:illud Die Ecclesiae significare,de­ Respondeo: S. Cypr anum consuevisse fere o· fer ad publicum Ecclesiae judicium,idesl, ad cos. rnnia negotia majora tractare coram i Iero cl populo, qui publicam personam in Ecclesia gerunt.Ita enim el nihil agere sine eorum consensu. CaelerumJioc Ciirysostoinus exponit, Dic Ecclesiae, idesl, prae­ faciebat sponte sua, nnn coactus ulla lege , ui pa­ suli: quod idem sane confirmai Ecclesiae consue­ let 1 b. 3. episl. 10. ubi a l: Quando a primordio tudo; nec enim unquam vidimus, aut audivimus , episcopatus mei statuerim, nihil sine consilio ve­ aliquem criminosum apud multitudinem populi stro, et sine consensu plebis mea privata senten­ caussam dixisse: sed qui apud episcopum caussam tia gerere etc. Al non proplerea Cyprianus clero aut populo subjectus erat : quemadmodum ncc Asdixerit, saepe vidimus, saepius audivmns. Alterum argumentum ducitur ex cap. l.elG. suerus rex sapientibus illis viris , quorum faciebat Actorum apostolorum. Nam Ad. l.tola Ecclesia cuncta consilio, ul legimus in lib. Esther., cap.l. elegit Malthiam : cl Actor. G. eadem Ecclesia ele­ cl quando etiam Cyprianus sponie se clero el pogit septem diaconos: et Patres passim docent, epi­ pulu subjecisset, quod non est ullo modo credibi­ scoporum electionem ad populum perlinere. le , non continuo legem loti Ecclesiae praescri­ Respondemus : de electione ministrorum alio psisset. loco a nobis disputandum esse. Inierim vero nega­ Quod vero ad Ambrosium attinet, loquitur eo mus, cx illo jure, quod habuit aliquando populus loco s. Ambrosius dc judicia privato, quo quisque in electione ministrorum , dimocratiaui Ecclesia­ statuit quid sibi sequendum sil.non dc publico ju­ sticam ullo modo probari : siquidem populus non dicio, quod auctoritatem habeat caclcros obligan­ ordinavit unquam, neque creavit ministros, neque di. lil quod cx verbis ejusdem Ambrosii perspici tribuit illis ullam potestatem, sed nominavit solum potest; sic enim ait ibidem : Veniant plane si qui el designavit, sive ul Veteres loquuntur, postulavit sunt ad Ecclesiam, audiant cum populo, non ut cos,quos ab episcopis per manus impositionem or­ quisque judex resideat sed ut unusquisque dc dinari cupiebat. Quare Aclor. G. dicunt apostoli : suo allectu habeat examen, eligat quem sequa­ Considerate viros boni testimonii septem , quos tur. Vide plura, quae ad hunc locum facere pos­ constituamus super hoc opus. I bi solum tribuunt sunt, in lib. 1. de Conciliis, cap. 19. el 20. populo, ul quaerat el offerat aliquos idoneos ad il­ lud munus : sed oblatos apostoli, non populus dia­ CtPUT VII. conos creaverunt. Quod etiam Cyprianus docet: Apostulos, inquit. Dominus elegit, diaconos apo­ Quod non sit Ecclesiasticum regimen penes stoli sibi constituerunt, lib. 3. episl. 9. Principes saeculares. Praeterea, quando etiam populus vere crcarei episcopos, non continuo esset ecclesiasticum regi­ Altera propositio, quae negat, ecclesiasticum re­ men praecipue dimocralicum. Aam ul sil aliquod gimen ad saeculares principes pertinere, adversus regimen dimocralicum . requiritur quidem ul po­ duos Brentii errores pugnat. Primus error Brenln pulus constituat magistratus, s*d mulla alia requi­ est.oplim des Ecclesiae esse principes saeculares: runtur: neque id solum per se sufllcil. Primi enim episcopos vero adeo Brentium deprimit. ut velit roges electi sunt a populo . el tamen eorum regi­ esse principum mancipia. Secundus esi, ad hos men monarcliicum est. el non dimocralicum. optimates curam el regimen Ecclesiae praecipue Pari ratione imperatores romani eligebantur o- perlinere.Quos errores habuit etiam llenricus VIII. lim a militibus, et nunc a certis principibus eligun­ Angliac rex: is enim se caput Ecclesiae anglicanae tur: et nihilominus imperium ad monarchiam per­ cunstiluil. et eodem modo censuil, alios principes imet, non ad dimocraliam; ul enim dimocralia es­ capila suprema Ecclesiae in suis ditionibus esse set, oporteret, ul facta electione principis, adhuc debere. major esset in populo quam in principe auctoritas, Ac primus quidem error facile refutatur: Primo et a sententia principis ad judicium populi provo­ c.x illis propheticis verbis, psal. 44. Pro patribus caretur.Id quud non sit in Ecclesia, quemadmodum tuis nati sunt libi /ilii. constitutes eos principes nec in regno aut imperio Romanorum. Quod intol- super omnem terram. Sic enim hunc locum b. Aug. exponit, pro pa­ ligens Valenlinionussenior, ul refert Sozomenus lib. G. cap. G.cum ei milites collegam in imperio tribus. idesl. apostolis, nati sunt filii . idesl fide­ tiare vellent, respondit : .Ve ad imperium eligere les multi, quos Deus constituit episcopos. el eo penes vos erat: sed tum jam a vobis electus sim, modo principes super omnem terrain. El s. Ilicconsortem imperii quem postulatis, non amplius rmi. in eumdem locum: Fuerunt. inquit, o Ecclein vestra, sed in mia tantum potestate eligere, sia apostoli patres lui quia ipsi te genuerunt . situm est. nunc autem quia illi recesserunt a mundo.habes Tertium argumenlim ab auctoritate sanctorum pro his episcopos filios. El infra: Principes Eccle­ Cypriani el Ambrosii petunt.Cyprianus lib.3.ep'sl. siae, idesl,episcopi constituti sunt. Nec multo ali- 320 DE ΙΙΟΜΑλΌ PONTIFICE 1er graeci Paires. Chrysoslomus cl Thnnlorclus primum calicem imperatori,ul omnium nobilissimo exponunt, qui per patres patriarchas; per lihos vellet ullerre, ille ad episcopum misil, qui nun re­ principi s apostolus inlelligunl.ilein ApOfl. I.Cur. cusavit, sed primus bibit, el postea nun impera­ 12. cl Epli.f.Deits, inquil. in Ecclesia posuit pri- turi, sed presbytero suo calicem tradidit : nullum muni apostolos, secundo prophetiis, tertio, el du­ scilicet existimans digniorem qui post se bibnel; nec integrum sibi lore, si aul regem . ani eus qui ctores. Si primi sunt apostoli, qui episcopi fuerunt cl a rege erant proximi, presbytero praetulisset, ul quibus episcopi succedunt, ccrie pruni nun sunl scribit Sulpilius in vilu s. Alartini. reges cl principes saeculares: iimuo. ul recle an­ Postremo rclellilur idem error duplici ratione. nulant Damasceu.in 2. Orat, pro imagm.. Aposto­ Primum, episcopus regem inungil . docet, hgal, lus reges non solum non pusuil pruno loco , sed suivit, benedicti: ail aulem apostolus ad llebr. 7. nec ullu alio, ul indicaret, nun esse reges Ecclc Sine contradictione est minus quod a meliore be­ siac magistratus,sed lanium saeculi. nedicitur. Praeterea,principatus saecularis institutus est ab Secundo refutatur ex Patribus. Ignatius in episl. 7. ad Smyrnen., nihil esse dicit honorabilius epi­ hominibus, estque de jure gentium : al principatus scopo in Ecclesia : el addit. primum honorem de­ ecclesiasticus est a solo Deo, et dc jure divinu: il­ beri beo, secundum cpfseopu , lerlium regi. Aa- le regit hommes, ul homines sunl. ct magis ratio­ ziarizcnus in Oral.ad cives timore perculsos.Chry- ne curpmum quam animarum: iste vero regii ho­ sosl. lib. 3.de sacerdol., cl hom. ί.ιη cap.G.Isaiae mines, ut Christiani sunl, et magis ratione anima­ cl Ambrosius lib. de dignil. sacerd., cap. 2. epi­ rum quam corporum ; ille hubel pro line tempora­ scopum regi apertissime anteponunt. lem quietem et salutem populi: isle vilam cl felici­ Quin cliam Chrysost. hom. S3, in Mallh. Reges tatem sempiternam: ille utitur naturalibus legibus non episcopis solum, sed etiam diaconis subjicit ; el institutis humanis: iste legibus divinis el sacra­ sic enim ad diaconum suum luquilur: .Si dux. in­ mentis divinitus institutis ; ille gerit bella cum ho­ quit, quispiam, si consul, si is qui diademate stibus paucis el visibilibus; iste cum invisibilibus ornatur, indique adeat, cohibe et coërce ; majo­ el inihiitis. rem tu illo habes potestatem. Su^.m psal. 98.proScd eonlra objicit Brcnlius: Episcopi servi sunl liat.Moysem fuisse sacerdotem ea r iiiune.quia Aloy­ Ecclesiae. 2. Cor. I. Non nosmelipsus praedica­ ses imixiinus fuil, et nihil est majus sacerdote. El mus. sed desum Chrislum. nos aulem servos ve­ G e Iasius in episl. ad Anastasium: Nosti. inquil. fili stros per Jesum. Quanto igilur magis regum servi clementissime.quod licet praesideas humano qe- erunt, praesertim cum dc regibus dicat b. Pclrus, neri dignitate rerum lerrcnarum.tamen praesu­ 1. Pel. 2. Subjecti estote omni humanae creatu­ libus divinarum devotus colla submittis.Et infra: rae propter Deum, sive regi tanquarn praecellen­ Subdit, inquil, te debere cognoscis rcliqionis or­ ti. sive ducibus tanquarn ab eo missis. dine potius quam praeesse. Nosti itaque ex illo­ Respondeo: duplex esso genus servitutis: omnes rum te pendere judicio, non illos ad luam redi- enim qui laborant m alterius commodum , dicun­ qi posse voluntatem. tur ei servire; sed quidam laborant el serviunt al­ Gregorius hb. 13. Moral, cap. I’J.asserit, prima teri eum regendo, cique praesidendo : quidam la­ membra in corpore Domini esse sacerdotes. El borant el serviunt obediendo cl parendo; qualia lib. k episl. 31. ad Maurilium doccl, sacerdotes proprie sunl mancipia: episcopi autem servi sunt esse Deos quosdam inter homines, el proplerca ab Ecclesiae,scd ad priorem modum; quemadmodum omnibus cliam regibus honorandos: quod idem ct cliam magistratus servit rcipublicae, cl rex populu docet cl probat Nicolaus I. in episl. ad Aliehae- (si rex. non tyrannus sil) cl paler liliis cl magister 1cm. discipulis. Tertio cx gestis episcoporum ct regum. Nam Fa­ Quare b. Paulus, 1. Corin. 4. quorum sc dixe­ bianus pupa primum imperatorem Christianum rat scrviim. eorum patrem sc cssc dicit: Per evanPhilippum exclusit a communione Sacramenti al­ qeliu/m, inquit, eqo vos genui. El addil: Quid mil­ taris m die Paschalis,propter quaedam ejus pecca­ iis? in virga veniam ad vos. an in charilate, el ta publica: nec antea cum admisit, quam ille con­ spiritu mansuetudinis? El llebr. 13.Obedite prae­ fessione el poenitentia peccata purgavit. Scribit positis vestris. et subjacete eis. El Aci. 20. Spiri­ hoc Eusebius lib. 6. cap. 25. hist, liem Constan- tus sanclusposuit episcopos repere Ecclesiam Dei. lmus aperte professus csl.de episcopis se judicare Hac ratione b.Gregor, servum servorum Dei se vo­ non posse, ut qui Dii quidem sint : sed contra po­ cat. El b. August, lib.9. confess, cap. ull. Inspira. tius eurum sesiare subjectum judicio; scribit Buf- Domine, inquil. serris luis fratribus meis . /iliis linus, lib. 1. cap. 2. hist. luis dominis meis, quibus voce. el corde, cl lite­ Theodosium seniorem b. Ambrosius ab Eccle­ ris servio. El b. Bernardus hb. 2. de considérait, siae liminibus expulit. el poenitentiam publicam Eugeniuin, cum factus esset pontifex,elevatum su­ subire coegit: ac deinde cum imperator in Ecclesia per gentes ct regna, sed ad ministrandum , non ad ad loca sacerdotum ascendere atque ibidem sede­ dominandum. re vcllel.jussii eum Ambrosius descendere.et cum Al, inquies, reges sunl reges etiam in Ecclesia, plebe consistere: id quod ille libenter fecit: scribit ct illis Christiani subjecti esie debent, tanquarn praecellentibus. Verum csl ii quidem . sed in iis Thi odorelus lib. 5. hist. cap. 17. Denique Maximus imperatur . cum in convivio rebus tantum, quae ad slalnn politicum pertinent. sederet, assidente quoque b. Murtino , el pincerna Praesunt enim Christiani regis hominibus christia· LIBEli I lll.MCS nis, non ul Chri*linni,scd ul homines sunl, quem­ admodum chain Judaeis el Turcis interdum prae­ sunt. aed ul homines public) ; num ul Christiani mes sunl pasluribns episcopis subjecti, ni N'azianzenus docet in Oral, ad cives timore perculsos, el ul s. ail Ambrosius in Oral, de traden.Basil. nihil honorificentius dici potesl.quam ul imperator Ec­ clesiae Illius esse dicatur : Imperator enim bonus inlra Ecclesiam non supra Ecclesiam esl. Posterior Breitlii error cx iis quae dicta sunl fa­ cile refulalur.Si enim principes non sunt Ecclesiae optimales; ad eos non perlinet arislocralia Eccle­ siae. Scd possunt praeterea adjungi haec argu­ menta. Primum. Regimen Ecclesiae supcrnalurale est; nemini igilur convenit nisi cui Deus commisit: le­ gimus aulem in Scripturis commissum apostolis el episcopis eorum successoribus. Nam Petro aposto­ lo dictum est : Pasce oves, Ju. ull. cl de episcopis dicilur. Act.2D. Quos posuil Deus episcopos regere Ecclesiam Dei.be regibus nihil ejusmodi usqu.nu legimus. Deinde ad annos ferme 300.nullus fuit in Eccle­ sia saecularis princeps.excepto solum Philippo im­ peratore , qui brevissimo lempure super.ixil: el forte aliquis alius in provinciis non subjectis im­ perio romano; el lamen eadem fuil Ecclesia quae nunc esl, el eamdem habuit regiminis formam, non igilur principes saeculi Christi Ecclesiam re­ gunt. item qui habent summam potestatem in repu­ blics, n possunt omnia , quae inferiores magistra­ tus possunl. Quis enim prohibere posscl regem, si eas caussas per se cognoscere el judicare vellet, quas proregibus. el praetoribus , el judicibus mi­ noribus commisit ? At non possunt reges ollicium episcopi, presbyteri, diaconi sibi usurpare, qua­ lia simi, verbum Dei praedicare, baptizare, conse­ crare etc. non igilur sunl reges supremi Ecclesiae magistratus. Aon posse aulem reges officia sacerdotum inva­ dere, ila probamus. Imprimis reges non solum vi­ ri, sed etiam foeminae esse possunt: at foeminas publice docere apostolus prohibet, 1.Corinth. 11. et I. Tini. 2. el Pepuzitae ab Epipliauio hacr. 49. clAugusl. hacr. 27. inter haereticos numerantur, quod foemmis sacerdotium aliribuerini. Deinde in 2. psal. 19. Josaphal rex optimus : zlniarios, inquil,sacerdos el pontifex in his quae ad Deum pertinent.praesidebit : porro Zab udius super ea opera cril, quae ad regis officium per­ tinent. El 2. 1’aral. 26. cum Ozias rex vellet thus adolere, prohibuit eum pontifex, dicens: Non est lui officii. Ozia, ul adoleas incensum Domino , sed sacerdotum. El cum ille perseveraret , conlinuo gravissima lepra divinitus percussus est.Quod si in Testamento veteri non poterat rex fungi mune­ re sacerdotum, mullo minus in novo,ubi sunl mu­ nera sacerdotalia longe augustiora. liem in Synodo Malisconcnsi can. 9. in Concilio Jlilevilano, can. 19. el Toletano 3.Cen. 13.puniun­ tur gravissime clerici, (pii caussam Ecclesiae ad judicem saecularem deferunt. El Ambrosius episl. 33. ad Sororem, dicil,se Valentiniano dixisse: Noli 321 te gravare imperator, ul pules te in ea. quae di­ vina sunt, aliquod imperiale jus habere. Publi­ corum tibi moenium jus commissum csl,non sa­ crorum etc. Item Theodosio imperatori dixisse cumdem Ambrosium: Purpura imperatores facil non sacerdotes ; referi Theodorelus lib.5.cap. 18. lusi, qui etiam lib. 4. cap. 18. scribit, Euiogium quemdam, cum ei Modestus praefectus Valenti' imperatoris Ariani dixisset : Conjungere cum im­ peratore: facete respondisse: Numquid una cum imperio die etiam ponlificaluni csl consequulus? Aihanasius quoque in episl. ad sohl. vil. agent., reprehendit Constantium, quod se rebus ecclesia­ sticis admisceret,el addit.llusium episcopum Cor­ dubae eidem Constantio dixisse : .Ve praecipe no­ bis in hoc genere . scd ea potius a nobis disce : libi enim Deus imperium commisit.nobis ea quae sunl Ecclesiae concredidit.Similia eidem CunsUinlio Lcontium episcopum dixisse, lestatur Svidas in voce Leontius. Sulpilius hb. 2. sac. bisl. cir. fin. refert. s.Marlinutn maximo imperatori dixisse, no­ vum esse el inauditum nefas, ul caussam Ecclesiae judex saeculi judicaret. B. Augustinus episl. 48. eloO.el 165. doccl,pio­ rum regum munus esse, Ecclesiam defendere, severisque legibus ac poenis blasphemes.sacrilegos, el haereticos ab Ecclesia dumnulos coërcerc : sed ibidem reprehendit Dunalistas, quod caussam epi­ scopalem non ad cocpiscopos, sed ad regem ter­ renum judicandam detulissent. S.Greg.lib.5.epist. 125. de Maiirilio imperatore loquens: Notum esl , inquit, piissinios dominos disciplinam diligere , cl ordinem servare, canones venerari el in caus­ is se sacerdotalibus non miscere. Idem prolixe ducent Joannes Damascenus m l.el2. Urat, pro imag. Denique Basilius imperatur . in 8. Synodo diserte asseruit.nec sibi, nec ullis laicis licere ne­ gotia sacerdotalia tractare; quod idem professum cliam Valentinianum seniorem IcslalurSozomenus, lib. 6. cap. 7. Argumenta Brenlii sumuntur ab exemplis Testa­ menti veteris, ubi legimus, Moysem, Josue . Duvidem, Salomonem, Josiam , qui duces aut reges erant, saepe se in negotiis religionis miscuisse. Ad­ dit etiam Brcnlius ad argumenti confirmationem , regibus a Deo commissam esse custodiam legis di­ vinae.el idcirco ad cos curam Ecclesiae perimere. Sic enim Apostolus ait. Rom. 13. Aon sine caussa gladium portat. Minister enim Dei esl, vindex in iram ci qui male agit. Respondemus: Moysem non solum ducem , sed cliam sacerdotem summum fuisse,ul in quaestione de judice controversiarum lib. 3. de Verbo Dei de­ monstratum esl:caeleros aulem quaedam inlerdum egisse extraordinaria auctoritate,non tam ul reges, quam ul prophetas. Sed non proplerea delendam fuisse ex Deulernom. legem illam, qua ordinarie in dubiis de religione, remittebantur homines,non ad regem,sed ad sacerdotem leviltci genens.Deu1er. 17. quocirca, ulsupra diximus, Ozias rex pu­ nitus esl lepra,quod munus sacerdotis sibi assum­ psisset. Ad confirmationem aulem respondemus : Reges custodes esse debere legum divinarum,sed nun m- 322 DE ROMANO PONTIFICE lerprctes: ipso.um est enim edictis cl poenis im­ pedire blasphemies,hacreses,sacrilegia: quae sinl aulcm haoreses,el conlra,quae sit Fidos Orthodoxa ab episcopis discere debent , quod imperatores pios, Constantinum, Valentinianum , Gratianum , Theodosium, Marlianum fecisse , cx ipso codice cognosci potest. I. eundos populos til. de sum. Trmil. ct Fid. Cnlhol. et in toto lit. dc haeret.Vide plura in quaestione dc judice controversiarum ; cl in quaestione de praeside Concilii generalis. CAPIT Vili. Quod non sit Ecclesiasticum regimen praecipue penes Episcopos. Sequilur tertia propositio, quae Ecclesiae regi­ men non cssc praecipue penes episcopos cl presby­ teros adversus duos Calvini errores doccl. Prior Calvini error est, episcopos cl presbyteros jure di­ vino pares esse. Posterior aulcm est, in coetu se­ niorum supremam Ecclesiae potestatem residere. In quo errore fuit Joannes Ilus, ul ex art. 27. 28. ct 29.in Concilio Conslanliensi sess. 15. damnatis inlelligi potest. Ac prior quidem error in ca disputatione com­ modius refutabitur, quam de clericis, suo loco in­ stituemus. Salis erit inierim, hunc errorem prio­ rem ex posteriore refellere: siquidem hi duo erro­ res inter sc pugnant. Si enim Ecclesia regitur ab optimatibus, idcsl,a coetu seniorum,vel inter istos seniores includuntur soh episcopi, qui sunl veri Ecclesiae optimates, vel includuntur cliam presby­ teri: si soli episcopi includuntur, sequilur.presby­ teros non esse pares episcopis, neque cssc opti­ mates. ct tunc refellitur prior error Calvini : si presbyteri includuntur,sequilur Ecclesiam non regi ub optimatibus,sicut a coetu seniorum qui erat po­ sterior error Calvini.Constat enim, in Conciliis ge­ neralibus, in quibus dc administratione totius Ec­ clesiae agilur, el ubi leges, quibus Ecclesia regi­ tur, feruntur vel abrogantur, nunquam interfuisse presbyteros cum auctoriiate definiendi. nisi essent legali, el locum tenerent aliquorum episcoporum: id quod non opus csl aliter probare,quam ex ipsis actis Conciliorum quae adhuc exstant. Jam vero posterior error.qui hujus loci proprius est, his rationibus confutatur. Primum nusquam in Scripturis legitur collate sumina potestas Concilio sacerdotum: quaecumque enim auctoritas aposto­ lis caclerisque discipulis concessa a Chrisio csl, non solum omnibus sed cliam singulis concessa est : neque nd cam exercendam crat opus Conci­ lio: poterant enim sine dubio apostoli singuli, ct possunt etiam nunc singuli episcopi . docere, ba­ ptizare, solvero, ligare, ordinare ministros etc. so­ lus csl locus Molili. 18. ubi tribuitur aliquid Con­ cilio, cum dicilur: Ubi fuerint duo vel 1res con­ gregati in nomine meo,ibi sum in medio eorum Al neque hic explicatur,quae sit potestas Conci­ lii. summane.an mediocris, an infima: et Calvinus ipse, adversus quem praecipue disputamus lib. 4. Instil, cap. 'J. § 2. hunc evangelii lorum adeo non magni facit, ut dicat, eum nihilo minus in quemvis particularem coctum competere, quam in Conci­ lium universale. Itaque non est cur m praesentia dc hoc loco multum laboremus. Secundo,si penes optimates esset suminum Ec­ clesiae regimen; sequeretur, Ecclesiam fere sem­ per carere rectoribus , cl ul plurimum neminem esse,cui curae sil commune bonum: proinde rempublicani ecclesiasticam omnium esse miserrimam; optimates enim cum pares inter se sint, non pos­ sunt commune bonum, ul par est, administrare, nisi vel congregati sint, vel aliquem elegerint com muni consensu magistratum, cui omnes obedianl; quemadmodum Romani suos consules eligebant. Al in Ecclesia rarissime congregantur optimates ad generale Concilium. Primis enim 390. annis nulla fuil congregatio generalis: postea vero vix centesimo quoque anno: magistratum autem, cui Ecclesia universa saltem ad lempus pareret, nullum umquam optimates isti crearunt: nam si créassent aliquem, is maxime fuisset unus ex primariis quin­ que patriarchis, qui semper in Ecclesia prae cae­ leris eminuerunt: al patriarcham romanum nun­ quam habuisse hanc potestatem adversarii conten­ dunt: de caeleris quatuor res certissima est; nun­ quam enim Alexandrinus patriarcha aliquid juris habuit extra Aegyptum, neque alii extra suas re­ giones. Quare s. Hieronymus in epist. ad Pammacli. advers. Jo. episc. hierosol.: Responde, inquit, mihi. Ad Alexandrinum episcopum Palaestinae quid pertinet? Ei Chrysoslomus in epist. priore ad In­ nocent. 1. graviter quaeritur dc Theophilo patriar­ cha alexandrino, qui sc negotiis ecclesiasticis ev­ ira suam provinciam ingerebat: Aeque enim, in­ quit, aequum esi, ul qui in Aegypto sunt, judi­ cent eos qui in Thracia. Quam autem hoc sit absurdum, ul Ecclesia ca­ tholico, quae adeo est una, ut una civitas, una do­ mus, unum corpus in Scripturis dicatur; nullum in terris habeat, qui ejus curam gerat, quis non vi­ det? Nam si Ecclesiae particulares non essent inter se ila colligatae, ut unum corpus facerent; suflicerei unicuique suus reclor: nunc nutem non magis possunt uno aliquo reclorc carere, quam possit unus grex.uno pastore, cl unum corpus suo capite. Tertio, si esset in coetu optimatium summa po­ testas, qu<» numerosius cogeretur Concilium, co plus haberet auctoritatis: neque umquam evenire posset, ul minuri Concilio filus tribueretur quam majori. Al Concilium Ariminense episcoporum COO. nul­ lius umquam auctoritatis in Ecclesia catholica ha­ bitum est: Concilium autem primum Constantinopolilanum 150. episcoporum summae semper au­ ctoritatis fuit. Ac nos quidem Catholici hujus rei caussam reddimus, quod illud fuerit a pontifice sumino in quo csl summa Ecclesiae potestas repro­ batum: hoc autem confirmatum; qui autem sum­ mam potestatem tribuunt optimatibus, nullam caus­ sam possunt adferre, cur Ariminense Concilium damnent, Conslantinopolilanum aulein amplectan­ tur. At, inquiunt, Ariminense Concilium erravit, non erravit Conslanlinopclilanum; proplcroa hoc amplectimur, illud damnamus. Sed quid est hoc W3 LIBER PHIMUS aliud, quam sc Concilii rum cl lotius Ecclesiae ju­ dicem facere? Quarto, tametsi dimocralia est absolute pessi­ mum regimen: lamcn Ecch siae perniciosior esse \idelur aristocralia. Siquidem summum Ecclesiae mulum haeresis csl: hacreses autem ab opii.mili­ bus potius, quain a plebcis hominibus excitantur. Celle Haensiurcliaô fere omnes, aut episcopi, aut presbyteri fuerunt: itaque sunl liuereses quaedam quasi opliinuliuin factiones, sine quibus nullae es­ sent in Ecclesia populorum seditiones. Factiones autem nunquam facilius, el frequentius oriuntur, quam curn optimales regunl, ul non solum experimcnlo. cl pbilosoplioruin leslimonio, sed etiam Calvini ipsius confessione lib. 4. Institut, cap. 20. § 8. comprobari potest. Sed objiciunt Iria Scriplurac lesliinonia, adjun­ ctis cliam tribus testimoniis Palrum. Primum csl Aci. 15. ubi legimus, piimam controversiam in Ec­ clesia exortam, non ab uno aliquo summo judice fuisse deOnilam, sed a conventu apostolorum el se­ niorum: Convenerunt. inquit Lucas, apostoli el seniores videre de verbo hoc.. Respondeo: nullum hinc argumentum sumi pos­ se pro aristocralia asserenda. Siquidem in eo Con­ cilio prima illa quaestio dclimla esi. ubi praeses cl caput Petrus erat: nec enim Petrus in aliena dioe­ cesi, el episcopo proesenlc Jacobo, loqui primus ausus fuisset, nisi ipsi tuli Concilio praefuisset. Ne­ que monarchiae repugnat, quod aliquid in publico conventu, communi principum consilio el consensu statuatur, quemadmodum fieri solei hoc tempore in comitiis imperialibus. Allerum testimonium csl Ad. 20. ubi b. Paulus episcopos admonet his verbis: Allendile vobis cl universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus po­ suit episcopos regere Ecclesiam Ilei. Tertium est I. Peir. 5. ubi b. Petrus ila loqui­ tur: Seniores qui in vobis sunt obsecro, consenior el (estis Christi passionum, pascite, qui in vobis est, gregem Dei. Respondeo: ex ncutro horum locorum aliquid probari; nec enim negamus episcopis el presbyte­ ris convenire, ul Ecclesiam Dei pascant et regant: sed quaestio nostra est dc sumina lotius Ecclesiae potestate; situe ea in coctu ministrorum, an in ali­ quo uno homine? Quam quaestionem in his locis neque Paulus, neque Petrus attingit, sed solum episcopos admonent, ut erga subjectos sibi popu­ los pastorali munere strenue fungantur. Jam ex Patribus primo loco Cyprianum profe­ runt, qui lib. 3. cpisl. 19. ad clerum suum ita scribit: Quae res cum omnium nostrum consilium cl sententiam spectet, praejudicare ego, el solum mihi rem omnem vindicare non audeo. Respon­ deo: Cyprianum proplcrca id non cssc ausum, quod sponte sua se ipse obstrinxerat, cum episco­ patum susciperet, nihil sine cleri cl populi consi­ lio, cl consensu esse facturum, ul ex lib. 3. cpisl. 10. supra docuimus. Proferunt deinde Ambrosium, qui in Comment. 5. cap. prioris cpisl. ad Tim. ila loquitur: El syna­ goga, cl postea Ecclesia, seniores habuit, quorum sine consilio nihil agebatur. Respondeo: non ma- gisex Lis verbis probari posse aristocratiam eccle­ siasticam, quain exsenatu cl consilio regio probe­ tur, nullam esse in regnis monarchiam. Certe enim Salomon 3. Reg 12. Seniorem coelum habebat a consiliis: el Assueras. Esther I. sapientium consi­ lio m rebus omnibus utebatur; nec tamen ideo non erani reges. Praeterea, quod episcopi veteres sine presbyterorum consilio nihil agerent utile ac salu lare, non lumen necessarium fuisse, vel ex eo mlolligi potest, quod Ambrosii tempore non fiebat, ncc tamen Ecclesia penitus interierat. Postremo Hieronymum producunt, qui in cap. I. ad Titum sic ait: Antequam diaboli instinctu sta­ dia in religione lieront, et diceretur in populis: Ego sum Pauli, ego Apollo. egovero Cephae., com­ muni presbyterorum consilio Ecclesiae guberna­ bantur. Postquam vero unusquisque eos, quos baplizaveral, suos putabat esse non Chrisli, in loto orbe decretum est. ul unus de presbyteris electus superponeretur caeleris, ad quem omnis Ecclesiae cura pertineret, el schismatum semina tollerentur. Igilur primo tempore Ecclesiae quan do ea purissima erui, aristocralia vigebat, el opti­ mates presbyteri erant. Respondeo: videtur b. Ilicronymus in ea senten­ tia fuisse, ul existimaret, episcopos, si dc jurisdi­ ctione agatur, esse quidem presbyteris majores, sed jure ecclesiastico, non divino, quae sententia falsa est. el suo loco refellenda. Inierim tamen ni­ hil Calvini aristocratiam presbyterorum juvat, sed conlra maxime laedit : non enim Hieron. dicil, in pruna Ecclesia viguisse aristocratiam presbytero­ rum, el fuisse illud bonum regimen, el paulalim postea per abusionem aliquam introductam esse a malis hominibus monarchiam: sed e contrario nfllrmal, aristocratiam, quae initio erat, quia non be­ ne succedebat, el plurimae inde oriebantur sedi­ tiones et schismata communi orbis lerrae consilio in monarchiam esse mutatam. Neque dubium esso polesl, quin Hieronymus senserit, mulalioncinhanc esse factaiu apostolorum temporibus, cl ipsis apostolis auctoribus: nam hoc loco dicil, tunc factam esse mutationem, cutn coe­ pit dici: Ego sum Pauli, ego Apollo; quod accidis­ se tempore suo testatur Paulus 1. Corinth. 1. Dein­ de Hieronymus in lib. de vir. illuslr. in Jacobo di­ cil, Jacobum slalim a passione Domini ab aposto­ lis creatum episcopum Hierosulymae, el in epist. ad Evagr. quae est 85. asserit, s. Marcum episco­ pum fuisse Alexandrine. Adde, quod non loquitur Hieronymus de regimi­ ne universalis Ecclesiae,sed solum particularium, cum ait, initio coepisse gubernari Ecclesias com­ muni presbyterorum consilio: alioqui enim Petrum fuisse caput totius Ecclesiae a Christo constitutum, disertis verbis docel idem Hieronymus in lib. 1. cont. Jovin.: Ex duodecim unus eligitur, ul ca­ pite constilulo, schismatum tolleretur occasio. CAPUT IX. Quod regimen ecclesiasticum praecipue monarchicum esse debeat. Restat postrema propositio, quae Ecclesiae regi­ men praecipue monarchicum esso debere alliriual. 3’4 ΡΕ ROMANO PONTIFICE Ac primum quidem ratio. qua id probetur, ex iis quae dicta sunt deduci potest: natu si 1res sunt re­ giminis formae. Monarchia, Arislocratia, Dimocratia. cl jam probatum csl. Ecclesiae gubernationem, nec dimocraticam . nec arislocraticani esse debe­ re: quid aliud supercsl, quam ut sil monarchic,a. Deinde, si monarchia est optimum ac praeslnntissinium regimen, ut supra docuimus, et certum est. E· etesiam Dei a snpientissimo principe Chrislo in­ stitutam optime gubernari: quis inficiari potest, ejus regimen debere esse monarchicum? Sed occurrit Calvinus lib. 4. Instil, cap. G. § 9. ac negat, si monarchia sit optimum regimen, inde sequi, debere Ecclesiam ab uno aliquo homine gu­ bernari . cum constet, ejus regem ac monarchal)! esse Christum. Sed facile refellitur, nam etsi Chrislus unus sil ac proprius Ecclesiae catholicae rc.x. et monarchs, eamque spirilualiicr*ac invisibiliter regat, cl mode­ retur: tamen eget Ecclesia, quae corporalis cl visi­ bilis est. imo aliquo visibili summo judice, a quo lites dc religione exortae componantur, quique oinncs inferiores praefectos in officio cl unitate con­ tineat. Ahoqoi non solum summus pontifex, scd e iam episcopi, pastores, doclorcs. ac ministri onincs supervac;iii>'i essent:Christus enim pastor est, et episcopus animarum nostrarum, I. 1’etr. 2. Ipso es! unicus magister, quem audire jubet Pater coelestis. Malth. 17. Ipse est, qui baptizat in Spi­ ritu sancto. Jo. I. Qucmadmodrm igitur episcopi, doclorcs. caelerique ministri supervacanei non sunl. tametsi quod ipsi ut ministri faciunt. Christus principaliter fa­ ciat: sic etiam non est e medio tollendus is. (pii to­ tius Ecclesiae curam. ul summus oeconomus ge­ rit. quamvis camdem curam Chrislus principaliter gerat. Secunda ratio tib ea similitudine ducitur, quam habet Ecclesia mortalium hominum, cum Ecclesia immortalium angelorum. Qua ratione utitur etiam s. Greg. lib. i. ep-sl. 52. Siquidem certum csl. istam 'Il us exemplar, et quasi ideam quamdam es­ se ul \posl. indicaro videtur ad llebr. K. el s. Ber­ nardus diserte allirmat in hb 3. de Consider, ad ΕιιΓ··η.. ubi militantem Ecclesiam in Apoc. Hieru­ salem novam descendentem de coelo. appellatam esse dicit, propterea quod ad exemplum coelestis illius civitatis instituta el conformata sit. Nec minus certum et exploratum est. inter nngeb s. praeler summum regem omnium Deum, es­ si unum qui aliis omnibus praesit. Al initio qui­ dem hac dignitate praeditum fuisse cum, qui nunc ■ Ii bolus dicitur: testes sunl Terlull. lib. 2. cont. M riion., Gregor, hom. 34. in Evang. et lib. 32. Moral. cap. 24. Hieronymus, seu polius, Beda in < up. 40. Job Isidor. lib. I. de sum. bon. cap. 12. cl deduci polesl ex Scriptura. Job 10. ubi Behemot. id< sl. diabolus dicilur principium viarum Do­ mini. »1 Isaiac II. ubi comparatur Lucilero. idesl, stellarum maximae et pulcherrimae, saltem quoad ;)o:e|;iiam, el vulgi opinionem, ad quam sc Serip rac accommodare solent. Ibine aiit-mi Eucih r.m « ss' diabolum docent Hieronymus el Cyrillus ·. hunc locun. el Augistimis lib. Il.de Civit. Dei cap. 15. El Ezcch. 28. ubi dicilur: Omnis lapis pretiosus operimentum tuum: et mox enumeran­ tur novem lapides, quibus significantur, ul Gregor, exponit lib. 32. .Moral, cap. 25. novem chori an­ gelorum . (pii hunc angelum tanquam principem suum circumstabant. Post casum vero diaboli s. Micbaelem principem esse omnium angelorum, colligitur cx cap. 12. Apocal. ubi dicilur: Michael et angeli ejus. Quid enim csl. Micliiiel cl angeli ejus, nisi Michael ct exercitus ejus? ut enim, cum ibidem dicitur, dia­ bolus cl angeli ejus, inlelligimus omnes angelos malus diabolo esse subjectos, ul milites imperato­ ri: ita cum dicitur Miehiiel et angeli ejus, inlelligerc debemus omnes angelos bonos Micbaelein prin­ cipem suum agnoscere, quocirca recte in ecclesia­ stico officio s. Michael paradisi praepositus, cl princeps coelestis militiae nominatur. Calvinus nihil respondet aliud lib. ·. Instil, cap. G. § 10. quam non oportere, nisi valde sobrie lo­ qui de rebus coelestibus, cl non esse quaerendum alium typum Ecclesiae, quam qui expressus csl in evangelio el epistolis sanctorum apostolorum. Quasi vero non sobrie loquatur, qui nihil ex capite suo dicit, scd apostolum et sanctos Patres sequitur. Tertia ratio sumitur ex Ecclesia Testamenti vele­ ris. Constat enim Testamentum vetus fuisse figu­ ram novi, dicente Apostolo I. Corinth. 10. Hacc omnia in figura contingebant illis: tempore au­ tem Testamenti veteris semper fuit unus,qui omni­ bus praeerat in iis. quae ad legem el religionem perlinebant: ac praesertim ab eo tempore, quo coe­ perunt Hebraei redigi ad formam populi, el guber­ nari legibus, cl magistratibus, quod fuit post egres­ sionem ab Aegypto: tunc enim .Moyses ordinavit rempublienm Judaeorum, scripsit cis leges quas a Deo accepi-ral. Aaronem consecravit pontificem, eique uni sacerdotes omnes et levitas subjecit. Ac deinde usque ad Christi tempora nunquam deluit unus princeps sacerdotum, qui omnes Synagogas totius mundi gubernaret: id quod facile prub.iri posset, nisi ab adversariis concederetur. Sic enim loquuntur M.igdeburgonses Center. I. lib. I. cap. 7. col. 257. In Ecclesia populi Judaici unus tan­ tum erat lege divina sacerdos summus, quem omnes cogebantur agnoscere, eique parere. Idem fatetur Calvinus Instil, lib. 4. cap. G. § 2. Igilur cum illius temporis Eceli siae hujus tem­ poris figura fuerit . ratio omnino exigit, ul si­ cut illa praeler Deum invisibilem rectorem, li­ num habuit rectorem visibilem : ita quoque et isti habeat: nulla siquidem perfectio in figura reperiri debet, quae non reperiatur, cl quidem exactius, in exemplari. 11 Joannes Calvinus lib. 4. cap. G. Institut, duas adhibet solatium s ad hoc argumentum. Prior est. non esse camdem ralionem uniu- exigui populi Judaici, ct universi orbis chrisliani: Debuit enim. ait, unus populus Judaeorum . obsessus circum­ circa ab idololatris habere unum summum prin­ cipem. qui omnes in unitate contineret .ne. variis religionibus dcstraherelur. I/ populo chrisliant) toto orbe di/juso velle dare unum caput . absur­ dissimum est.El addit similitudinem. Sicut.inquit, IJBEIÏ PfUJU’S non propterea debet totus mundus committi uni homini, quia unus agerab uno homine colitur. Verum linee solutio prima non tarn solvere,quam iungis ac magis ligare nodum argumenti mihi vide­ tur. Nam si ratio cur habuerit unum caput popu­ lus Judaeorum fuit, ul Calvinus dicit, ul in unitate contineretur, cl non deliccrei ad idololatres , qui eum obsidebant : mnjori ratione habere debet unum rapui Ecclesia Christianorum. Nam ibi magis requiritur unum caput, ubi difficilius servatur uni­ tas, el ubi majus periculum csl nc distrahatur po­ pulus variis religionibus : difficilius aulem serva­ tur unitas in majori multitudine, quam in minori, el mnjus periculum csl, ubi plurcs sunl hostes Fi­ dei, quum ubi sunl pauciores. Al mullo major csl populus Christianorum , quatn luerit umquam Ju­ daeorum, el plurcs hosles habent Christiani, qui non solum obsidentur a Tureis. Tartaris, Mauris , Judaeis, aliisque infidelibus , sed etiam versantur inter innumeras secias haereticorum. Igitur apud Christianos difficilius unitas conservatur, el majus periculum imminet ab hostibus religionis , quam apud Judaeos olim, vel unitas servaretur, vel pe­ riculum immineret. Proinde qua ralione Calvinus populo Judaeorum unum caput attribuit, eadem vel majori attribuere dcbel populo Chrisiianorum. Neque similitudo illa de agro aliquid efficit: nec enim volumus ul uni­ versum orbem Christianum unus praefectus perse regal, quemadmodum agrum unum unus agricola per sc colit : sed ila uni summo pastori totum or­ bem Christianum regendum committimus , ut per multos alios minores pastures regat ; quemadmo­ dum unus dives paterfamilias colit mullos agros per multos agricolas, el unus rex inultas civitates ct provincias per mullos proroges cl praesides administrat. Subjicit deinde Calvinus aliam solutionem , ac dicit. Aaron figuram gessisse non pontificis Testa­ menti novi, sed Christi: proinde cum Chrislus eam figuram in seipso jam expleverit, nihil ex ca sibi papam vcndicure posse. Ai nos non tam urgemus figuram Aaronis, quam totius Testamenti veleris: cum enim Testamentum vetus sil figura novi, sicut in veteri fuit regimen monarchicuin. ita dicimus esse debere in novo. Addo praeterea, ipsum etiam Aaronem, non solum Christi gessisse figuram,sed Petii quoque, ad suc­ cessorum ejus: sicut enim veleris legis sacrificia, cl sacrificium crucis significabant. el simul typi erant ejus sacrificii, quod nunc olTerlur in Eccle­ sia: ila summus sacerdos Testamenti veleris , cl Christum summum sacerdotem referebat, el simul typus erat ejus sacerdotii.quod nunc esse videmus in Ecclesia: eadem enim sacrificii el sacerdotii ra­ tio est. Negabunt fortasse, sacrificia velora Christi pas­ sionem, ct simul nostram oblationem degnasse, al id docet b. August, lib. 20. cont. Faustum cap. 18. Hebraei.inquil. in victimis pecorum, quas offerebant Deo,multiset variis modis.sicut re tanta dignum erat, prophetiam celebrabant futurae victimae.quam Chrislus obtulit.Unde jam Christia­ ni- peracti ejus sacrificii memoriam celebrant , IJl.l t Ιι’.ηΐΜ. You 1. 3’5 sacrosancta oblatione et participatione corporis et sanguinis Domini Et hb. l.cont. adversar.lcg. et prophet, cap. 18. Quod lotum . inquit , fideles in Ecclesiae sacrificio sciunt, cujus umbrae fue­ runt omnia priorum genera sacrificiorumAÂb.3. de Baptis, cap. 19. Ipse Dominus quos mundarit a lepra ad eadem sacramenta, ul offerrent pro se. sacrificium sacerdotibus misit . quia nondum cis sacrificium successerat, quod ipse post in Ec­ clesia voluit celebrari pro illis omnibus, quia il­ lis omnibus ipse praenuntiabatur. Nec alia ratio est. cur b. Gregorius in lib.de cur. pastor, par. 2. cap. 4. omnia quae dicuntur de vestibus ct ornatu Aaronis interpretetur de iis virtutibus, quae requiruntur in pontificibus Chri­ stianis: cl Cyprianus hb. I. cpisl. Ί. exponat de sacerdotibus nostris quae dicuntur in Testamento Veteri dc Aaronicis sacerdotibus, quod frequenter omnes alii Patres faciunt, nisi quia sacerdotium novum veteri sacerdotio.et pontifices christiani judaicis pontificibus, tanquam suis quibusdam typis et adumbrationibus successerunt. Quarta ratio ab iis similitudinibus petitur , qui­ bus m Scnptura describitur Ecclesia: omnes enim ostendunt,necessario debere esse m Ecclesia unum caput.Compara tu r Ecclesia exercitui ordinato Cantic.C».Corpori humano seu mulieri speciosae,Csnl. 7. Hegno. Daniel.2.Orili. Jo. !.Domui. I.Tiinolh. 3. flavi seu arcae Voe. I. Pel. 3. Jam nulla sunl, castra ordinata, ubi non sil unus imperator, mulli tribuni, plures centuriones etc. Hieronymus in episl. ad Buslic. inonach. In quamvis grandi exercitu unius signum expectatur. Quomodo ergo Ecclesia csl exercitus ordinatus,si omnes episcopi, immo omnes presbyteri sunl pares, pari ralione ia quolibet corpore humano unum esi capul. \e nc forte dicas: habet Ecclesia suum caput Christum: proptorca non comparamus hoc loco Ec­ clesiam cum Christ > ul membra cum capite, sed ut sponsam cum sponso: qua similitudine Scriptu­ rae utuntur Apoc. 21. 2. Cor. 11. Ephes. 5. clin Cani, frequentissime.Ac profeclosi Ecclesia quae csl in terris, Chrislo secluso, non inepte compara­ tur sponsae: secluso etiam Christo , unum caput habere debet, praesertim cum diserte Canlic. 7. inter alia ejus membra etiam caput numeretur : Caput tuum.inquit sponsus ad sponsam sicul Car­ melus. El sponsa de sponso: Caput ejus aurum optimum. Cani. 5. Et sponsus quidem comparat capul sponsae monti Carmelo, quoniam etsi sum­ mus pontifex ingens est mons : tamen nihil aliud est quam terra, idesl.homo. Comparat aulem spon­ sa sponsi capul auro optimo , quia caput Christi Deus est. Jam vero, quod umquam regnum fuit, quod non regeretur ab uno?el quamquam rex Ecclesiae Chri­ slus est; lamen cx co colligimus. Ecclesiam habere debere praeler Christum aliquem unum a quo re­ gatur, quod regna semper administrantur regie , idesl. per unum qui omnibus praesit : el siquidem rex praesens est, per se id facit : si abest, per alium. qui dicilur prorex: saepe etiam rege prae sente, generalis aliquis vicnrius constituitur. Quod vero ovile unum, pastorem quoque unum 42 S2G LE RG JH.NO PONTIFICE requirat, ex cvangclio colligitur: Fiel unum ovile, inquil Dominus. Jo. 10. el unus patior. Ubi csl obiler annotandum, posse illud el unus pastor intelligi dc pastore secundario, idcsl, dc Petro,ejus· que successoribus. ul Cyprianus exponit.i\’am cum Dominus alias oves habere se dicil,quae non sunl cxhocovili, dc populo Gentili el populo Judaeo­ rum loquitur: al docel habere se inler génies mul­ tos electos , qui vcl jam fideles sini, vcl ccrlc fu­ turi sini, el lamen ad populum illud judaicum non pertineant. Quamvis autem, si de pastore Deo agatur, sem­ per fuerint populus judacorum el populus genti­ lium unum ovile, cl Deus unus eorum pastor: non lamen semper fuerunt unum ovile , el unus pastor respectu gubernationis humanae; nec enim Genti­ les, vel qui inler cos ud Ecclesiam perlinebant, a Judaeorum pontifice regebantur. At voluit post ad­ ventum suum Christus, ex utroque populo unum ovile Heri, omnesque homines ab uno paslorc ho­ mine gubernari. Hinc Cyprianus lib. 1. episl. (>. ad Magnum, loquens de Novutiano, qui voluit fleri cpiscopus Hornae, cum jam crealus esset. ct sede­ ret Cornelius: idcirco, inquil. Dominus insinuans nobis unilalem de divina auctoritate venientem, ponit el dicit: Ego el Paler unumsumus:ad quam unitatem redigens Ecclesiam suam denuo dicil: Et erit unus grex et unus pastor. Si autem grex unus, quomodo polcsl gregi annumerari, qui in numero gregis non est? aql pastor haberi quo­ modo potest. qui manente vero paslorc. el in Ecclesia Dei ordinatione succedanea praesidente, nemini succedens, el a se ipso incipiens, alienus sil el profanus? Bc-l.il domus ne. navis: cl quidem omnis domus unum habcl Dom num cl unum oeconomum, juxta illud Lucae 12.Quis putus esi fidelis dispensator, el prudens, quem constituit Dominus super familium suam 'l Quae verba dicuntur Petro, el de ipso 1'alro: nam paulo ante cum Dominus dixisset: Ileali servi illi.quos cum venerit Dominus invene­ rit vigilantes: quaesivit Petru^Domfne ad nos di­ cis hanc parabolam, an cl ad omnes? ll<'Spon(lil Dominus Petro:Quis putas esi fidelis dispensator cl prudens, quem constituit Dominus super fami■ liam suam? Quasi diceret· libi o Petre in primis dieu: Ubi enim incumbit cogitare, quid requiratur in oeconomo fideli el prudenti , quem constituet Dominus super familiam suam. El paulo post, ul oslcndal se loqui de uno , qui praesit omnibus conservis, cl qui soli Domino sub­ jiciatur, subjungit: Quod si dixerit servus ille in corde suo moram facit Dominus meus venire , el coeperit perculere servos et ancillas, el edere, el bib<·re, inebriari: veniet Dominus serti illius in dic qua non sperat. el hora qua nescit, cl divi­ det eum. partemque ejus cum infidelibus ponet. Quibus verbis Dominus aperte indicat, se unum servum loli domui suae praepositurum, qui a sc solo judicari possit. Certe hunc locum diserte explicat Chrysoslomus de Pelro, el successo­ ribus ejus, hb. 2. de saccrd., cir. prine, cui Ambrosius assenliens, vcl quicumque est auctor illius Comment, in cap. 3. ad Tim. : Domus Dei, inquil, csl Ecclesia, cujus hodie rector csl Damasus. Denique dc navi Hieronymus in episl.ad lluslic. In navi, inquil, unus gubernator: cl Cyprianus lib. I. episl. 6. posteaquain docuit arcam Aoe ty­ pum fuisse Ecclesiae,inde probat,Novalianum mai potuisse fieri hujus arcae gubernatorem, quia jam Cornelius foetus erat, ct navis una unum rectorem postulabat, non plnrcs. Quinta ratio ducitur a primordiis gubernationis Ecclesiae. Constat enim. Ecclesiam a Christo con­ gregatam coepisse inllio regimen visibile el exter­ num habere monarchicum, non arislocralicum,aut (liinocralicum. Chrislus enim, cum in terris dege· rei. eam visibiliter administrabat. ul summus ejus pastor, cl rcclor, ul etiam fatentur Mogdeburgenses, Cent. 1. lib. Leap. 7. col. 268. el sequenti­ bus; igilur ctiarn nunc habere debet Ecclesia exter­ num et visibile regimen monarchicum, alloqui non esset Ecclesia quae nunc est , eadem civitas Dei cum illa. Ul enim philosophus docel, lib. 3. pol. cap. 2. Civilas dicitur eadem specie, donec rema­ net eadem forma reipubheae , idcsl. idem commu­ nis gubernationis modus, quo mutato, mutatur eliam civilas. Sexta ratio ducitur a simili. Recte in locis singu­ lis singuli constituuntur episcopi, qui caeleris omnibus ejus loci ministris el pastoribus praesint : quod Calvinus in lib. 4. Instil, cap.6. § 7. his ver­ bis confitetur : Quid aliud evincent, quam singu­ lis Ecclesiis debere suos episcopos attribui? Rursum in provinciis singulis recte constituun­ tur singuli métropolitain. qui suae provinciae epi­ scopis praesideant; el in majoribus urbibus prima­ tes seu patriarchae, qui, ul loquitur s.I.eo in episl. ad Anastas. Thcssal. archiep.. curam suscipiant ampliorem ( neque id Calvinus negare ausus esi; sic enim loquitur, cap. 4. § 4. Instil.Quod autem, inquil, singulae provinciae unum habebant inter episcopos archiepiscopum: quod item in Nicaena Synodo constituti sunl patriarchae , qui essent ordine el dignitate archicpiscopis superiores; id ad disciplinae conservationem perlinebat)’,igilur aequum est, ul sil eliam unus aliquis, qui toti Ec­ clesiae praesit, el cui primates quoque el patriar­ chae subjiciantur. Nam si monarchicus principatus convenit uni civitati, uni provinciae, uni nationi; cur non eliam Ecclesiae universae? quae ratio po­ stulat, ul partes monarchice , lotum autem oristo· cratice gubernetur? Deinde quibus rationibus probatur,debere unum episcopum praeesso parochis. archiepiscopum epi­ scopis. patriarcham archicpiscopis; jisdem probari polcsl, tinum pontificem summum praeesse debere patriarchis. Cur necessarius csl in singulis Eccle­ siis unus episcopus, nisi quia una civitas non po­ test bene regi.nisi ab uno? al eliam una esi Eccle­ sia universa.liem cur unus requiritur archiepiscopus, nisi ut contineantur episcopi in unitate , ut dissolvantur eorum lites,ut ad Synodum convocen­ tur, ul cogantur fungi suo munere? al propler eas­ dem caussas requiritur unus qui archicpiscopis el primatibus omnibus praesit. Respondebit Calvinus : episcopos presbyteris, LIBER PRIMIS caeleris episcopis nrchiepiscopos . atque istis pri­ matem majorem esse honore et dignitate, non au­ ctoritate cl potestate. Sic enim ipse docet hb. i. Instil, cap. 4. § 2. Sed ceilc fallitur aut fallit : nain ( ul omittam lilia) I. Tunoth. 5. cum apostolus ail: Adversus presbyterum accusationem noli recipere.nisi sub duobus aul Iribus testibus. Episcopum judicem presbyterorum facit, judex autem sine potcsialo nullus esi. Praeteiea, m concilio Antiocheno, can. lü. statuitur, ul si quis presbyter aul diaconus a proprio episcopo damnatus, et honore privatus ad alium episcopum.accessorii, nullo modo recipia­ tur. Potest igilur episcopus presbyterum damnare, el honore privare, quod certe potestatis cl jurisdi­ ctionis est. Item, in Concilio 3. Carlhaginensi. cap. 45. as­ serum Paires,licere primati ex quavis dioecesi epi­ scoporum assumere clericos et ordinare episcopos, ubi luerit opus, etiam invito episcopo, cui clericus ille subjectus eral. An non aperte hic videmus, primatem potestate majorem esse caeleris episco­ pis? Denique Leo in episl. ad Anastas. Thcssal., quae est 84. el Gregorius lib. 4 . episl. 52. aperio duceni, non esse omnes episcopos pares potestate, sed esse alios aliis vere subjectos ; el inde s. Leo recte deducit,ad unam Petri sedem universalis Ec­ clesiae regimen pertinere. Septima ratio ex propagatione Ecclesiae sumi po­ test.Aam Ecclesia semper crevit et crescere debet, donec in lolo mundo praedicatum sil evangelium, ul palet Mallii. 24. Praedicabitur /toc cvangclium regni in universo inundo,et tunc veniet consummulio. Aon autem polcsl id Ilei i, nisi sil unus sum­ mus Ecclesiae praesul, cui soliciludo incumbat lo­ tius hujus corporis conservandi , e*, propagandi : nam nemo debet praedicare , nisi initiatu. . Dom. 10. Quomodo praedicabant nisi mittantur? Mit­ tere aulcm in alienas provincias non eslepiscopotum particularium : illi enim bubon suos certos lines episcopatus sui, extra quos nullum jus ha­ bent, ncc ad eus pertinet cura , nisi luendi gregis sibi assignati. Quocirca in historiis Magdelmrgcnsium vix inve­ nimus Ecclesiam propagatam post apostolorum tempora per alios, quam per eos quos m opus Dei miserant romani pontifices. Germanos convertit s. Bunifacius a papa Gregorio 11. missus.l·'runcones S. Ivihanus missus u papa Conone.Anglos Augusti­ nus a papa Gregorio I. destinatus. Innocent, vero 1. in episl. 4. constanter allii mat, per omnem Hi­ spaniam. Galliam. Africam,Ecclesias esse fundulas per cos, quos Petrus aul ejus successores in hoc opus miserant. Octava ratio ducitur ex unitate Fidei.Accesse est enim, ul omnes fideles idem omnino sentiant in rebus FideiJisl enim unus Deus.una Fides,unum Baptisma, Ephes. ί..it una Fides in Ecclesia esse nun potest, si non sit unus summus judex, cui oDines acquiescere teneantur. Quod eerie salis aperle docet, quando nulla esset alia ratio, dissen­ sio ipsa Lutheranorum , quos videmus . quia non habent unum, cui omnes judicium suum subjicere teneantur, m mille sectas esse divisos, cum lamen 327 omnes ab uno Lulbero descend rink neque adhuc potuisse unum Concilium cogere, in quo omnes convenirent. Sed el apertissima ratio id suadel. Cum enim mulli sunl pares . va fieri polcsl, ul in rebus obscuris cl difficilibus ullus vehi alienus ju­ dicium suo judicio anteponi. Respondent Magdeburgenses Cenlur 1.lib.2.cap. Ί. col. 522. el sequent. . pusse conservari unita­ tem Fidei per consociationem mullarum Ecclesia­ rum, quae se invicem juvent, cl per fileras inler se aganl dc quaestionibus Fidei. Verum id cerie non sutlicil: nam ad unitatem Fidei conservandam, non sal est consilium: imperium requiritur: quid enim liet, si episcopus errans nolit scribere ad alios, vel si postquam scripserit, nolit consilium aliorum se­ qui? Nonne ipse Illyricus a collegis admonitus, ul Manichaeum errorem de peccatu originis , a se ite­ rum excitatum ab inferis, retractaret,nunquam ad­ duci potuit, ul vel patienter eos audiret? Et ista consociatio tmu efficax est : cur pacem el con­ cordiam non cilicii laudem ahquandu inter molles el rigidos Lulheranos ? Dices: terminabuntur quaestiones a Concilio gçnerali: omnes enim majori parti episcoporum ac­ quiescent. At enim in Concilio gcntrali major pars polcsl errare, si auctoritas desii summi pasturis, ul experimento comprobatum csl Ariminensis cl Ephesini 2. Concilii. Adde, quod non semper cogi possunt Concilia generalia: primis ennn 300. an­ nis . nullum lien potuit generale Concilium, el ta­ men plurimae tunc buereses exstiterunt. Superesi ul ubjecltoncs eorum diluamus.Ac pri­ mum objicit Calvinus in Instil. hb. 4. cap. 20. § 7. locum evangelii Lue. 22. ubi sic legimus: Fa­ cta est contentio inter cos, quis eorum videretur esse major? Dixit autem : iteyes gentium do­ minantur eorum ; vos autem non sic. Ubi Calvi­ nus: JI«inc variam eorum ambitionem, inquil, ul compesceret Dominus , eorum ministerium non esse regnis simile docuit, in quibus inler caeleros unus eminet. Respondeo : lum hoc loco, tum Mallii. 20 Do­ minum nmi removisse monarchiam ab Ecclesia,sed polius eam instituisse, atque admonuisse diversam esse a monarchia civili gentium.Primum enim non ail Dominus, Vos non praesidebitis ullo modo,sed non sic ut reges gentium. Qui aulcm dicil. Tu non sic praeeris ul ille,id signilical, praeeris quidem, sed aliter quam ille. Deinde,nonne clare hoc loco subjungitur: Qui major esi in vobis, /iat sicut ju­ nior,el praecessor,graece ’.ρρύμίνος idcsl. dux el princeps: sicul ministrator'! unus igilur eral a Do mino dux designatus. Denique,exemplo suo rem declaravit: Sicut ego, inquil, non veni ministrari . sed ministrare. El : Ego in medio vestrum sum, sicut qui ministrat. El lamen dc se dicit, Jo. 13. Vocalis me magi­ ster et Domine, ct bene dicitis. sum etenim, m cut ergo Chrislus non dominabatur , nec praee­ rat sicul reges gentium, sed ministrabat el labo­ rabat. el lamen vere praeerat, iimno el Dominus eral: ila quoque vull, unum ex suis vere praeesse, sed absque libidine dominandi, qualis est in regi­ bus genuum, qui tyranni sunl plerumque , impe- 328 DE IIOJIA.NO POM D ICE rantque subjectis in servis , cl omnia referunt ad suum cummudum cl gloriam. Vult enim suum vi­ carium praeesse Ecclesiae ul pastorem cl pairein, qui non lucrum ct honorem quaerat, sed commo­ dum subjectorum . cl ideo praeter cacleros labo­ ret cl serviat omnium utilitati. Praeterea reges gentium, eliam illi qui tyranni non sunt, ita regna sua administrant . ul proprium haerediiatem quam liliis derelinquant: al praelati Ecclesiae non sic; non enim reges,sed vicarii sunt, non palrcsfamilias , sed oeconomi. lime Bernar­ dus lib. 3. de Consider.Quid, inquit, praeesse non iteras,el dominari vetas? plane sic, quasi non be­ ne praesit qui praeest in solicit udine: praesis ul provideas,ul consulas, ulprocurcs.el scrves:praesis ut prosis.praesis ut (idelis servus el prudens, quem constitua Dominus super familiam suam. Secunda objectio Calvini in Instil, hb. 4. cap.G. § I. talis esl. Ad Ephes. 4. delineavit nobis apo­ stolus lotam ecclesiasticam hierarchiam , quam Chrislus post ascensionem suam in terris reliquit : ibi aulcm nusquam est mentio unius capitis , sed mullis m commune traditur Ecclesiae regimen.Sic enim ait: El ipse dedit quosdam quidem aposto­ los. quosdam autem prophetas, alios vero evangelislas, alios autem pastores el doclorcs.PA nun dixit, primum quidem unum summum pontifi­ cem, deinde episcopos, parochos elc. Item: Solicit i servare unitatem spiritus in vin­ culo pacis, unum corpus el unus spiritus, sicul vocali estis in una spe vocationis vestrae . unus Dominus, una Fides, et non dixit: unus pontifex maximus, qui Ecclesiam in unitate conlincalAA. ibidem: Unicuique nostrum data est gratia se­ cundum mensuram donationis Chrisli.El nun di­ xit. uni data est plenitudo potestatis, el ut vices Chrisli gerat, sed data esl, inquil. singulis sua portio. Respondeo: Pontificatum summum diserte posi­ tum ab apostolo in illis verbis: El ipse dedil quos­ dam quidem apostolos: ct clarius 1. Curinlb. 12. ubi ait: Et ipse posuit in Ecclesia primum apo­ stolos, secundo prophetas.Si quidem summa po­ testas ecclesiastica non solum data esl Petro, sed eliam aliis apostolis : omnes enim poterant dicere illud Pauli : Instantia mea quotidiana.soliciludo omnium Ecclesiarum, 2. Cor. 11. sed Petro data csl ul ordinario pastori,cui perpetuo succederetur, aliis vero tanquam delegatis, quibus non succede­ retur.Fuit enim in illis Ecclesiae primordiis neces­ sarium ad Fidem loto orbe Ici rarum celeriter disse­ minandum, ut primis praedicatoribus, el Ecclesia­ rum fundatoribus summa potestas cl libertas con­ cederetur: mortuis autem apostolis, aposloliea au­ ctoritas in solo Peli i successure permansit ; nullus enim episcopus praeter romanum solicitudinem ha­ buit unquam umniuiu Ecclesiarum , cl solus ipse vocalus esl ab omnibus aposlolicus pontifex, el se­ des ejus aposloliea simpliciter, el per antonoma­ siam. el munus ejus apostolalus. Cujus rei pauca quaedam testimonia subjiciemus. Hieronymus in epist. 2. ad Damas, de noni, hyposl. Qui apostolos, inquil. honore sequeris, se­ quaris et mer to. El lib. 2. coni. Buflin. Miror, inquil, quomodo episcopi receperint, quod sedes upostolica condemnavit. El in epist. plurim. episcopor.galloium ad Leonem, quae csl inter epistu­ las Leonis 52. Det, inquiunt, aposlolatus vester nostrae veniam tarditati. Elin line epistolae: Ora pro me Domine beatissime, merito et apuslolicu honore venerande papa. Item: Apostolalum vesirum in Domino veneror cl saluto. Augustinus epist. 102. In romana Ecclesia semper apostolicae cathedrae viguit principatus. Denique ( ul mnillam infinita similia) Concilium Chiilcedonense in epist. ad Leonem, quae habetur post 3. aci. El post haec omnia, inquiunt, insu­ per' et contra ipsum cui vineae custodia a Sal­ vatore commissa est, extendit insaniam, idest, contra luam quoque aposlolicam sanctitatem. Hinc divus Bernardus lib. 3.de Consider, cir. nui. luqiiens de apostolis omnibus, de quibus dicitur, psalm. 44. Constitues eos principes super omnem terram: ail Eugenio papae: Eis lu successisti in hacrcdilal&m: ita tu haeres, ct orbis hueredilas. El infra, l.uiic ipsum locum. Et ipse dedil quos­ dam q uidem apostolos, inlclligil dc ponlilicia au­ ctoritate. Potest eliam responderi: Apostolum hoc loco non delineasse hierarchiam Ecclesiae, sed tantum enu­ merasse varia dona, quae sunt in Ecclesia. Primum enim posuit Apostolos. idcsl, cos qui primi a beo missi sunl. Secundo Prophetas. idcsl, qui lutura praedicunt, ul exponunt Chrysoslomus, Oecumcnius, Thcophylaclus. Tertio. Evangelistas, idest, eos qui cvangelia scripserunt, ul exponunt Oecuinenius et Theophylaclus. Ultimo, Pastores el Du­ ctores, quo uno verbo significavit confuse lotam hierarchiam ministrorum Ecclesiae. Et l.Curinth. 12. addidit genera linguarum, curationes <4 alia, quae non ecclesiastica ministeria , sed Spiritus sancti charismata sunl. Ad illud aulcm, de uno corpore, uno spiritu, una Fide, uno Deo, in quibus non csl annumera­ tus unus papa: respondeo: unum papam in illis verbis esse comprehensum , unum corpus, cl unus spiritus: ul enim iu corpore naturali ideo servatur unitas membrorum, quia omnia parent ca­ piti: ita quoque tunc in Ecclesia servatur unitas, cum omnes obediunt uni. El quamquam caput Ecclesiae totius csl Cluislus:lamcn quia ipse a militante Ecclesia abest se­ cundum visibilem praesentiam, exigitur necessario unus aliquis Chrisli loco, qui visibilem hanc Ec­ clesiam in unitate contineat. Quare Optatus lib. 2. Petrum caput appellat, cl unitatem Ecclesiae in eo ponit, ul omnes cohaereant cum isto capite. Joan­ nes quoque Chrysoslomus hora. 55. in Mallii. ita loquitur de Ecclesia: Cujus pastor el caput pisca­ tor homo atque ignobilis elc. Ad illud de plenitudine potestatis: respondeo: summum pontificem, si conferatur cum Christo, nun habere, plenitudinem potestatis, sed lanium suam quamdam portionem, secundum mensuram donationis Christi; Chrislus enim regii omnem Ec­ clesiam, quae csl in coelo, in pürgatorio, interris, cl quae fuil ab initio mundi, cl erit usque ad Unem: ac praeterea pro arbitrio potest leges condere, sa- LIBER PRIMUS cramnnla instituere, gratiam tribuere, eliam sine suc rumen lis. Al pupa suium regit eam Ecclesiae parlern quae esl in terris, dum ipse vivil, ooc polcsl leges Chri­ sli mulare, aut sncrnmeohi instituere, aut peccata sine sacram nto remittere. Si lamen summus pon­ tifex cum episcopis caeleris comparetur, meritu hnbere dicilur plenitudinem potestatis, quia caeteri definitas habent regiones quibus praesint, defini­ tam eliam potestatem: ipse veru tuti orbi christiano praepositus est, el lotam ac plenam habet eam potestatem, quam Christus ad Ecclesiae utilitatem in terris reliquit. Tertia objectio esl Calvini lib. 4. Instil, cap. 6. § 9. ubi hoc argumento utitur: Chrislus esl caput Ecclesiae, Ephes. 4. igitur injuriam facit Christo qui aliud caput nominal. Respondeo: nullam fieri injuriam Chrislo ex eo quod papa sil caput Ecclesiae, mimo putius gluriam ejus augeri. Non enim asserimus, papam caput Ec­ clesiae esse cum Chrislo, sed sub Christo, ul ejus ministrum el vicarium: nun autem Iit injuria regi, si dicatur prorex esse caput regni sub rege, quin potius augetur ejus gloria; omnes enim qui audiunt prorogem esse capul regni sub rege,mox cogitant, regem esse capul nobiliori modo. Adde, quod m Scriptura Christus ipse, qui de se ait, Ego sum lux mundi, Jo. 8. idem dixil Malth. 5. apostolis, ros estis lux mundi, nec lamen sibi ipse injuriam fecit. Et apostolus qui dixil: Funda­ mentum aliud nemo potest ponere praeter id quod positum esl. quod est Chrislus, I. Cor. 3. idem dixil: Superaedificati super fundamentum apostolorum el prophetarum. Ephes. 2. et cum Chrislus sil pastor cl episcopus animarum nostra­ rum, l.Peir. 2. ei apostolus confessionis nostrae, llcbr. 3. et vir propheta, Luc. ull. cl doctor justi­ tiae. Joel. 2. lamen non fecit illi injuriam Paulus cum Ephes.4. scripsil, in Ecclesia esse apostolos, prophetas, pastores el doclores. Denique quod esl nomen augustius quam Dei? et lamen non semel in Scripturis homines dicuntur Dii sine ulla inju­ ria veri Dei. Psalm. 81. Ego dixi. Dii estis. Cur ergo injuria erit Christo cupiti Ecclesiae, si alius quidam sub ipso dicatur etiam caput? At, inquiunt, nusquam Ecclesia dicitur corpus Petri, aut papae, sed Chrisli. Respondeo: ejus rei caussam esse, quod solus Chrislus sil capul prin­ cipale et perpetuum totius Ecclesiae: ul enim re­ gnum non dicitur esse prorogis.sed regis,cl domus non est oeconomi, sed domini: sic Ecclesia non est ci rptis Petri aut papae , qui solum ad tem­ pus, cl alterius loco eam gubernat, sed Chrisli, qui propria auctoritate, el perpetuo illam regit. Praeterea cum dicitur Ecclesia corpus Christi, vox illa Chrisli polcsl commode referri, non tam ad Christum ul capul, quam ad cunidem Christum ulhyposlasim ejus corporis, quemadmodum cum dicimus, illic jacet corpus Petri, illic Pauli, non significamus Petrum aut Paulum esse corpora, sed personas qu.irum illa sunl corpora. Chrislus enim non modo caput est Ecclesiae, sed ipse qua­ si magnum quoddam corpus ex mullis cl variis membris constans. Annotavit id s. Augustinus lib. 323 1. dc peccat, mer. el remiss, cap. 31. ex eo quod apostolus, I. Corinth. 12. cum ait: Sicul enim corpus unum est, membra habet mulla, omnia autem membra cum sint multa, unum, corpus sunl·, non addit, ita ct Christi corpus, sed, üa et Chrislus. Jam igitur Ecclesia corpus esl Chrisli. nun Petri, quia Chrislus lanquam corporis hujus hypostasis omnia membra sustentat, et omnia in omnibus operatur; per oculum videt, per aures audit, ipse esl enim qui per doclorem docet, per ministrum baptizat, per omnes denique omnia fa­ cit: quod certe nec in Petrum,nec in nullum alium humiliem convenil. Objcclio quarta esl Theodori Bezae, qui in con­ fess. ,cap.5.ai l. 5. D< uiu solum oneri toims Eccle­ siae regendae pariem esse posse dicikpromde rem impossibilem u nobis offirmari, cum summo pon­ tifici lotius Ecclesiae regimen committimus. Quod idem anle l.utherus in lib. de potest, papae scri­ ptum reliquit, eique assensus esl hbellus de pri­ matu papae, in Synodo >malchaldica conscriptus. Respondeo: lien non posse sine miraculo, ul udus homo solus loiam Ecclesiam per se regat, neque id ullus Catholicorum docet: ut autem unus per mullos sibi subjectos ministros el pastores id faciat, non modo possibile . sed etiam utile et commodum esse censemus. Nam in primis, nonne 2. Cur. II. apostolus dicilse habuisse solicitudinem omnium Ecclesiarum ? neque loquitur so­ lum de omnibus Ecclesiis quas ipse plantaverat, sed de omnibus simpliciter. Aura Chrysoslomus in hunc lotum scribit, Paulum lolius orbis terrae curam gessisse: el idem probari posset ex episto­ la ad lluui.el Coluss. cl ad Ilebr. senbil enim ad eos quibus non praedicaverat, el quos lamen ad curam suam perimere arbitrabatur. El quamquam apostoli inter se distribuerant qui­ bus peculiari studio verbum Domini praedicarent: nun lumen proplcrea unius provinciae finibus soliciludinem suam concludebant, sed unusquisque eorum ita lolius Ecclesiae curam gerebal, ac si ad sc solum ea cura perlioerel. Deinde mulli principes saeculares habuerunt a Deo regna amplissima, el certe majora quam nunc sil orbis chrislianus universus, quae nisi admini­ strare poluissenl, data eis a Deo nunquam fuis­ sent. Exempla habemus in Nabuchodonosor. de quu Daniel. 2. hoc inudo legimus: Tu rex regum es,et Deus coeli regnum et fortitudinem et impe­ rium dedil tibi, el omnia in quibus habitant filii hominum, et sub ditione tua universa constituit. Item de Cyro Isaiae 45. Haec dicit Dominus Chri­ sto meo Cyro,cujus apprehendi dexteram,ut sub­ jiciam ante faciem ejus gente, el dorsa regum vertam etc. Quam amplum autem fuerit hoc regnum , patet ex cap. 1. Esther, ubi dicitur regnasse rex Persa­ rum AsSuerus super 127. provincias ab ludia us­ que ad Aethiopiam. De Augusto legimus Lucae 2. Exiit edictum a Caesare Augusto, ut describere­ tur universus orbis. Et certe nunquam felicius administratus esl orbis terrarum, quam tempori­ bus Augusti. Quod autem regnum ejus a Deo prae­ paratum fuerit, ul facilius evangelius per loium 230 DE Η0ΜΑΛΌ PONTIFICE mundum deferretur: scribunt Eusebius lib.3. cup. 9. de demonstr. evang. et Leo serin. I. de sanclis Petro et Pauio. Cum igiiur Deus totum fere orbem terrarum unius hominis imperio parere volucriUcur non po­ tuit eliam Ecclesiam universam unius hominis pru­ dentiae ac solicitudini commendare?praescrlim cum facdior sit gubernatio ecclesiastica, quam politica cl reges illi non alia praesidia haberent, quam hu­ manam prudentiam ct generalem Det providentiam: pontifex aulem nosler habeat supcrnahiralc lumen Fidei, Scripturas suctas, coelestia sacramenta, et particularem divini Spiritus assistentium. Adde, quod longe difficilior est diniocralit» , vel aristocratie in Ecclesia,quam monarchia. Num diinocrali.i Ecclesiae non talis esset qualis erat Ποmanorum vel Atheniensium , ubi soli domina­ bantur hommes unius civitatis, qui non difficulter in unum convenire, et ad plura suffragia statuere poterant, quidquid volebant: in Ecclesia enim si popularis gubernatio esset, omnes Christiani totius mundi suffragii jus haberent: quis aulem posset congregare omnes Christianos ad aliquid commu­ ne loli Ecclesiae statuendum? Pan ratione arislocratia Ecclesiae non esset ta­ lis, qualis nunc esi Venetorum, in qua soli palrilii unius urbis dominantur, qui facile congregari el decernere possunt quod volunt: sed esset talis qualis nunquam fuit: in qua videlicet omnes magi­ stratus lotius mundi, idesl, omnes episcopi el pre­ sbyteri lotius urbis cbnstiani aequale jus guber­ nationis haberent.quos etiam congregare, aul dif­ ficillimum. aul impossibile sine miraculo essei. Ubjcciio quinta ejus libelli est, quem de prima­ tu papae in Synudu Smalchaldaica Lutherani edi­ derunt. Paulus, inquiunt, I. Cor. 3. ministros olunes exaequat, el Ecclesiam super ministros esse docet, cum ait: omnia vestra sunt, sive Paulus, si­ ve Apullo, sive Cephas. itcspondeo: me non esse tam acutum, ul vim hujus argumenti percipiam. Nam si propleren ex­ aequantur ministri, quia simul numerantur, cum dicilur,sive Paulus, sive Apollo,sive Cephas: parcs quaque erunt duces, consules, imperatores, quia Cih jfusloinus hum. 83.in Mallii.ail: Si dux quis­ piam , si consul, si is qui diademate ornatur , indigne adeat. cohibe el coerce etc. Neque sequi­ tur, Ecclesiam aucluriiale et potestate esse supra ministros, quia sunt instituti propter Ecclesiae ulihlalem. quod illis verbis Paulus significavit 0mnui vestra sunt: alioqui el pueri paedagogos legerent, el pupuli regibus aucluriiale praestarent quia sunt paedagogi propter pueros, et reges pro­ pter populus, nun cunira. Objectio sexta csl m eodem libello: Christus omnes aposiuius, pariter misit, cum ait, Jo. 20. E-ju mitto vue; non igiiur unum caeleris praepo­ suit. Respondeo: illis verbis nun esse unum aliis pr. cpusiluin. sed non deesse alia loca, quibus uuus praeponatur. Certe Jo. 21. uni dicilur, Posce oves meus. Litimo objiciunt alii, si mundus debet guber­ nari ab uno m us quae ad religionem perlinent: utile etiam esset, ul regeretur ab uno in iis quae ad politicum ordinem spectant: at hoc neque fa­ ctum est unquam, neque expedit ul enim «locet Augustinus lib. 4. de Civit. Dei, cup. 15. Felicioribus sic rebus /ιιπηαηι.ι. omnia regna, essent parva. et concordi vicinitate laetantia. Respondeo: non esse eaindem ratiuncin politici et ecclesiastici regiminis. Siquidem orbis terra­ rum non necessario debet esse unum regnum: proinde non necessario postulat Cinum qui omni­ bus praesit: al Ecclesia lota unum est regnum, una civilatas, una domus, el ideo ab uno lola regi debel. Cujus differentiae illa est ratio, quod ad conservationem politicorum regnorum non neces­ sario requiratur, ut omnes provinciae servent eas­ dem leges, cl eosdem ritus: possunt enim pro lo­ corum cl personarum varietate diversis uti legibus el institutis; el idcirco non requiritur unus, qui oinnes in unitate contineat. Ad conservationem ve­ ro Ecclesiae necesse est, ul omnes conveniant in eadem fide, jisdem sacramentis, jisdemque prae­ ceptis divinitus traditis, quod sane fieri non po­ test. nisi sint unus populus, el ab uno in unitate contineantur. Utrum aulem expediret, omnes provincias mun­ di ab uno summo rege gubernari in rebus politicis, quamvis id non sil necesse, posset esse quaestio. .Mihi tamen omnino expedire vidclur, si possit eo perveniri sine injustitia el bellicis cladibus: prae­ sertim si summus monarrha sub se haberet non vicarios et proroges, sed veros principes, quomo­ do summus pontifex sub se habel episcopus. Quia tamen non videtur posse fieri talis monar­ chia, nisi adibila magna vi el mullis ac magnis bellis: ideo recte b.Augustinus dicil. feliciores fure res humanas, si essenl ubique parva regna con­ cordi vicinitate laetantia, quam si unusquisque re­ gum per fas el nefas imperium suum extendere el propagare contendat.Adde.quod s.Augustinus pro­ bat quidem parva regna, sed non negat utili futu­ rum. si parvis istis regibus unus aliquis summus imperator pracsit:quin potius id affirmare videtur, cum ait.parva illa regna concordi vicinitate laetan­ tia esse debere, quemadmodum mullae domus se habent in civitate: constat enim, unum esse cui 0rênes domus parent, tametsi quaelibet suum pro­ prium habeat palremfalias. CAPUT X. ·» Proponitur tertia quaestio, et probalur Petri Mo­ narchia cx loco Evangelii. Mallh. 16. Explicatur est hactenus, cl salis diligenter, ni fallor, probatum, monarchiam esse optimum regi­ men, cl ejusmodi regimen in Ecclesia Christi esse debere. Restat nunc quaestio tertia: fuerit ne aposlolus Petrus Ecclesiae totius caput el princeps loco Chi isti ab ipso Christo constitutus? Haeretici omnes, quos initio citavimus, deserte hoc negant: Catholici c contrario, quos citavimus, id affirmant. Est enim revera non simplex error, sed perniciosa haeresis, negare b. Petri primatum a Christo institutum.Eum nos triplici ratione ct vio LIBER PRIMUS confirmare aggredimur. Primum cx duobus locis evangelii, in quorum allero promittitur. in allero exhibetur. Deinde ex plurimis b. Petri privilegiis ac praerogativis. Postremo ex apertissimis Grae­ corum et Latinorum velerum testimoniis. Ac ut a primo incipiamus, prior locus est. Mal­ lii. II». ubi sic legimus: Tu es Pelru, el super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, el li­ bi dabo claves regni coelorum, el quodeumque ligaveris super terram. eril ligalum el in coelis, el qtiodcumque solveris super terram, erit solu­ tum el in coelis. Otiorum verborum planus el ob­ vius sensus est. ul iulelligamus, sub duabus me­ taphoris promissum Petro lotius Ecclesiae prin­ cipatum. Prior metaphoia est fundamenti ac aedi­ ficii: quod enim est in aedilicio fundamentum, id est in corporc caput, in civitate rector, rex in re­ gno. paterfamilias in domo. Posterior est clavium: cui enim traduntur claves civitatis, ille instituitur rex, vel certe gubernator civitatis, qui quos vult admittat, quos vult excludat. Verum haeretici lotum hunc locum miris modis depravant: nam nec Petrum per pelram inlelligi volunt; nec Petro claves esso promissas concedunt; nec per metaphoras fundamenti el clavium sum­ mam potestatem ecclesiasticam significatam esse sibi persuadere possunt. Quaestiones igiiur quatuor nobis explicandae sunt. Prima: an Pclrus sit illa peira. super quam fundalur Ecclesia. Secunda: an esse fundamentum sit esse gubernatorem lotius Eccl.Terlia:an Petrus sit ille cui dantur claves. Quarta: an per claves inlelligalur potestas plena Ecclesiam gubernandi. De prima quaestione quatuor sententiae sunt. Prima catholicorum communis, petram illam esse Pelrum, idesl, illam personam quae dicebatur Pclrus: non tamen ul persona eral particularis, sed ul pastor cl caput Ecclesiae. Secunda est Erasmi in hunc locum, omnem hominem fidelem esse hanc petram. Tertia Calvini lib.4. instil, cap. 6. § 0. pelrant illam esse Christum. Quarta Lulheri lib. dc polesl. papae, el Centuriatorum lib. I. Center. 1. cap. 4. col. 175. et lib. I.Smalchaldici de primatu papae, fidem seu fidei confessionem esse pelram, de qua Dominus hoc loquitur. Prima sententia , quae verissima est. primum cx ipso textu aperte deducitur. Nam illud prono­ men, Hanc, cum dicilur El super hanc petram, demonstrat aliquam petram, de qua paulo ante Do­ minus sil loquutus: proxime aulem Dominus Pe­ lrum vocaverat pelram; syriace enim loquebatur, et syriaca lingua Petrus dicilur Cephas, ul habe­ mus Jo. I. Cephas aulem pelram significat, ul Hieronymus docet in cap. 2. ad Galal. el res cer­ tissima est: nam ubicumque iu textu hebraco est . idcsl, petra, in syriaco est Cepha: quin eliam hebraice saxum seu rupem signilical: uhi enim Hicrcm. 4. legimus, ascenderant rupes, in bebrueo est, qby Dixit ergo Dominus: Tu es Cepha. ct super hoc Cepha: vel latine Tu es petra, el super hanc pe­ lram aedificabo Ecclesiam meam·, ex quo sequi­ tur, illud hanc non posse referri nisi ad Petrum qui eo loco voculus est petra. 331 At cur lalinus Interpres non vertit, Tu es pe,ira. el super hanc peAram?')uod graccum codicem sil sequulus: non enim vertit cx syriaco. sed ex graneo m quo legimus, σΰ ζ'ς Πέτρο;, καί ταύτη τ/j πέτρα ε/κοοομήοω τή / Ε'ζηλη-ζαν μου. Cur vero qraecus non vertit, où εκ πέπρα. και πϊ τούτη πέ­ τρα, caussa est, quoniam cum apud Graecos lam πέτρο; quam πέτρα significet lapidem, visum est interpreti commodius homini nomen masculinum quam focmininum tribuere. Deinde vero ad expli­ candam metaphoram, secundo loco non voluit, dicere, ίπι τώ πέτρω. quod fuisset ambiguum . sed «άτη πέτρα, quod nihil aliud quam saxum signi­ ficat. Accedat consensus Ecclesiae lotius, et graneo­ rum ac hilinorum Patrum : lotum Chalcedonensc Concilium 630. Patrum aci. 3. appellat Peirum pelram el crepidinem Ecclesiae catholicae. Item in Ecclesia canuntur limite omnium ore. cl cantati sunt a 1200.annis illi versus divi Ambrosii m hymno laudum diei dominici: Hoc ipsa petra Ecclesiae canente culpam diluit. Testatur enim (I. Augustinus lib. I. retract, cap. 21. jam suo tempore coeptum cani ex versibus Ambrosii, Pe­ trum esse peirain, super quam Dominus Ecclesiam aedificavit. Praeterea ex Patribus graecis Origines hom. 5. in Exod. Vide, inquil. may no illi Ecclesiae funda­ mento el petrae solidissimae, super quam Chri­ stus fundavit Ecclesiam.quid dicatur a Domino: mudicue fidei, quare dubitasti? Athanasius in cpisl. .ul Felicem, quam scripsit nomine suo el Synodi Alexandrinae: Tu es. inquil, Petrus, et super fundamentum tuum Ecclesiae columnae idesl episcopi, sunt confirmatae elc. Eleganter Athanasius Petrum facit fundamentum, quo nituntur Episcopi super quos ul columnas to­ tum aedificium collocatur. Basilius lib. 2. in Eunom. Petrus, inquit, pro­ pter fidei excellentiam Eccledae aedificationem in scipsum suscipit.Gregorius Nazianzcnus in Orat, dc moderat.servait.in disputat.: Petrus, inquil.pe­ tra vocatur, atque Ecclesiae fundamenta fidei suae credita habet. Epiphanius in Aneor.: Domi­ nus. inquil, consi Huit Petrum primum apostolo­ rum pelram firmam, super quam Ecclesia Dei aedificata esi. Chrysoslomus hom. 55. in Mallh. Dominus ait, inquil. tu es Pclrus, et ego super te aedificabo Ecclesiam meam. Et hom. 4. m cap. 6. Isa ia e: Quid aulem, inquil. Peints, basis Ecclesia··: illa vehemens amator Christi: ille sermone indoctus cl rhetorum victor: ille imperitus qui tamen philosophisobturavilos: ille qui graecanicam sapien­ tiam non aliter. quam aranearum telam disso­ luti· ille qui sagenam midi in mare, ct piscatus esi orbem? Cyrillus lib. 2. cap. 12. in. Jo. .Vcc Si­ mon fore jam nomen illi, sed Pclrus. praedicit: vocabulo ipso commode significans, quod in eo tanquam in petra, lapideque firmissimo suam esset aedificaturus Ecclesiam. Pscllus in cap. 5. Cani, in illud; Crura ejus sicul columnae marmoreae: Per crura, inquil, Pelrum inlellige apostolorum principem, super quem 33 î BE ROMANO PONTIFICE Dominus in evangeliote Ecclesiam suam aedi­ ficaturam promisit. Habentur coinmcnlalia Psclli in commentariis Theodoreli in Canlic. Theophylaclus in cap. 22. Luc. Post me, inquit , Ecclesiae petra es, et fundamentum. Eulhytnius in cap. 16. Matlh. Te ponam, inquit, fundamentum creden­ tium, aedificabo super te Ecclesiam meam. Ex Latinis. Tertullianus lib. de praescripl. cap. 22. Latuit, inquil, aliquid Petrum . aedificandae. Ecclesiae petram dictum? Cyprianus in episl. ad Quintum : Petrus quem primum Dominus elegit et super eum aedificavit Ecclesiam suam: similia passim repetit. Hilarius in cap. It». Matlh. 0 in nuncupatione novi nominis felix. Ecclesiae fundamentum . dignaque aedificatione illius petra,quae inferorum leges dissolverit. 0 beatus coeli janitor etc. Hic tamen ad marginem annotavit Erasmus: Fides Ec­ clesiae fundamentum·. quasi Fidei sil nomen mu­ tatum, cl non Simoni, el fides sii beatus coeli ja­ nitor. Quid quod Hilarius hoc loco fidem ne nomi­ navit quidem? Ambrosius ser. 47.Denique, inquit, pro solid itate devotionis Ecclesiarum petra dici­ tur. sicul ait Dominus: Tu es Petrus etc. Petra enim dicitur eo quod primus in actionibus fidei fundamenta posuerit, et saxum immobile tutius operis Christianicompagemmolemque contineat. Hieronymus in cap. 16. Matlh. Secundum meta­ phoram petrae, recte dicitur ei,aedificabo Eccle­ siam meam super te. Et in episl. ad Damas, de nom. hypost., de Sede Petri loquens: Super illam petram, inquit, aedificatam Ecclesiam scio. Augustinus in psal. conlra partem Donati: Nu­ merale sacerdotes vel ab ipsa Petri sede: ipsa est petra quam non vincunt superbae inferorum portae. Ubi nota . tam Hieronymum quam Augu­ stinum, non tam Petrum quam ejus sedem vocare petram, super quam fundatur Ecclesia , el contra quum non praevalent porlae inferorum,quia Petrus csl petra, non ul particularis homo . sed ut ponti­ fex. Idem Augustinus serm. 13. de Sanctis:Petrum itaque fundamentum Ecclesiae Dominus nomi­ navit; e' ideo digne fundamentum hoc Ecclesia colit, supra quod ecclesiastici, aedificii altitudo consurgit. M. simus serm. I de sanctis Poiro et Paulo : Per Christum Petrus factus csl petra, dicente ei Do­ mino: Tu es Petrus. et super hanc petram etc. P; ulinus episl. 4. ad Severum: Petra est Christus, sed eliam discipulo suo hujus vocabuli gratiam non negavit, cui ait, Super hanc petram etc. Leo '>‘rin 2. de annivers. assumpt. suae ad pon­ lif. die. Manet ergo dispositio veritatis, et b. Pe­ trus m accepta fortitudine petrae perseverans. suscepta Ecclesiae, gubernacula non reliquit. Sic enim prae caeleris esi ordinatus, ul dum petra di'-ilur, dum fundamentum pronuntiatur, dum petra dicitur, dum fundamentum pronuntiatur, dum regni coelorum janitor constituitur: qualis q»< cum Christo esset societas, per ipsa appeliolu-num mysteria nosceremus. Gregorius lib. 6. i· -t 37 ad Eulogium: Quis nesciat, sanctam £c• l< 'Kimin apostolorum principis soliditate firma­ tam etc. ? Ex his apparet, quanta sil quorumdam Vaerelieorum impudentia. Calvinus enim loro notato di­ cit, se nolle Patres adducere, non quod non possit, sed quod nolit de re tam clara disceptando mole­ stus esse lectoribus.Erasinus aulem in hunc locum .Matthaei miratur, aliquos fuisse qui hunc locum ad ronianam Ecclesiam detorserint, nililurquc excu­ sare Cyprianum el Hieronymum, quod dixerint,su­ per Petrum fundatam esse Ecclesiam, quasi hoc sit paradoxum inauditum: cum tamen omnes Paires id doceant, el plurimi rcceuliores tam theologi, quam canmjislac, nccnon antiquissimi pontifices, Cle­ mens, Anacletus. .Marcellus, Pius, Julius el alii, quos omissi, tum gratia brevitatis, lum quia ab ad­ versariis non recipiuntur. Excutiamus nunc secundam opinionem quae est Erasmi. Probat Erasmus nomine Petrae, mlelligi omnes fideles, cx Origcne, qui tract. I. in Matlh. hunc locum exponens, sic ait: Petra est omnis qui imitator est Chrisli. el super omni ejusmodi pelra aedificatur Ecclesia Dei. In singulis enim qui­ busque perfectis, qui habent in se congregationem verborum et operum, et sensuum omnium, con­ sistit Ecclesia, cui porlae non praevalent infe­ rorum. Ai Origenes allegoricc exponil hunc locum, non lileraliler ul Erasmus somniat: ad literam aulem exposuit in loco supra citato. El sane ad literam non posse hunc locum intelligi de omnibus fideli­ bus, palet ex eo quod Dominus, ul de solo Petro se loqui indicaret, descripsit illum mullis modis: vocavit enim eum Simonem, quod erat illi nomen a parentibus impositum, et addidit nomen patris, vocans eum lilium Jonae seu Joannis. ut distingue­ ret a Simone fratre Thaddaei. Bealus. iniqmt.es Simon Bar Jona.addidit etiam nomen Petri, quod ipse illi indiderat: usus csl praeterea pronomini­ bus certam personam designantibus, dicens: Eg> dico tibi, quia Iu es Petrus etc. Si ergo adhuc li­ cet asserere, nihil hinc Pelro peculiare esse colla­ tum, vel promissum, quod non aliis omnibus, certe omnia loca Scripturae depravari potuerunt. Deinde, si omnes fideles sunl ista petra, super quam fundatur Ecclesia; omnes erunt fundamen­ tum: si omnes fundamentum, ubi erunt parictcsct tectum hujus aedificii? quemadmodum si totum corpus oculus, ubi auditus? ubi caetera membra? 1. Corinth. 12. Adde, quod ibidem Erasinus absur­ dum esso censet, super hominem Petrum aedificari Ecclesiam: quomodo igilur super singulos fideles aedificabitur? nonne caeteri quoque homines sunl? Jam tertia explicatio Calvini est. qui etsi paulo obscurius loquatur, videtur lamen per petram Chri­ stum mtelligere. Alenim rem esse perspicuam, su­ per quam petram aedificetur Ecclesia, cum apo­ stolus dical I. Corintli. ?>. Fundamentum aliud nemo potest ponere, praeter id quod positum csl, quod est Christus Jesus. Accedit eliam Augustinus, qui tract, ull. in Jo. Super hanc, inquil, petram, quam confessus es, aedificabo Ecclesiam meam. El serm. 13.de verb. Dorn, idem babel, cl lib. I. Retract. cap. 21. ubi retractat quod dixcral alicubi, super Petrum aedi­ li' alam Ecclesiam cl docel super Christum potius LIBER PHIMUS 333 aedificatam dici debere, cl sic intclligendom hunc super aliquem petrinum vel petrejum aedificanda esl: ideo existimavit Augustinus, per illam petram locum de quo agimus. Neiho dubitat, quin Christus sil petra, el pri­ inlelhgi non Petrum, sed Chri-tum. Al si advertis­ mum fundamentum Ecclesiae, et quod eliam ex lioc set. Cepham nihil aliud significare quam pelram, luco id aliquo modo colligitur: nam si Petrus csl et Dominum dixisse, Tues petra, ct super hanc fundamentum Ecclesiae loco Christi, mullo magis petram: nihil dubilassel de veritate nostrae sen­ Christus est fundamentum. Al nihilominus sensus tentiae. Quarta restai sententia, quae omnium fere Luproprius, ct ut sic loquar, immediatus el lileralis csl, super Petrum aedificandam Ecclesiam: id quod theranorum communis est, el velorum Patrum te­ praelcrraliones supra allatas, probatur propriis ar­ stimoniis confirmari posse videtur Siquidem Hila­ rius hb. 6. de Trinit. Super hanc, inquit, confes­ gumentis. Pruno pronnmen Hanc non potest referri ad sionis petram, Ecclesiae aedificatio esi. hem: Haec Christum petram, sed ad Petrum petram: debet fides Ecclesiae est fundamentum: per hanc fidem enim referri ad aliquid proximum, non ad remo­ infirmae adversus eam sunt porlae inferorum: tum: proxime aulem dictum fuerat non Chrislo, haec Eides regni coelestis habet claves elc. Ambro­ sed Pelro. Tu es Cephas, idest. petra. Deinde licel sius lb 6. cap. 9. in Lucam: Fundamentum. in­ Chnstus dici possit petra, lamen hoc luco non csl quil. Ecclesiae Eides est. Chrysoslomus boni. 55. vocatus petra a Pelro condiente, sed Christus Filius ni Matlh. .Super hanc petram aedificabo Ecclesiam Dei vivi: debet autem referri illud Hanc ad cum meam, idest, fidem atque confessionem. Eodem qui nominatus est pelra. non ad eum qui non est modo exponit hom. 83. in Matlh. Item Cyrillus lib. appellatus hoc nomine, licin si referretur ad Chri­ 4. de Trimi. Petroni. inquit, hum· locum exponens, stum. quorsum dictum fuisset: Ego dico libi quia opinor nihil aliud quam inconcussam, el firmis­ lu es Petrus ? plane frustra, nisi id quod sequitur simam discipuli fidem vocavit. Addit lllirycus: si super i'elrnm, et non potius ad Petrum referatur. Denique si ad Christum re­ ferretur, non diceret Dominus aedificabo, sed ae­ super Fidei confessionem fundata esset Ecclesia, difico Ecclesiam meam: nam in se jam aedificave­ continuo corruisset: Petrus enim mox incurrit in rat apostolos el discipulos multos. Dicil autem aedi- articulum dc passione Domini, el corruit: in eodem ficabo. quia nondum constituerat Petrum fonda- enim cap. 16. Maith, dicitur ei. Vade post me Sa­ menlum, sed post resurrectionem suam id factu­ tana, scandalum es mihi, quia non sapis quae Dei sunl. Deinde etiam Christum tertio, nec sine rus erat. Ad argumentum Calvini dico: b. Paulum loqui magna execralione abnegavit, Matlh. 26. Respondeo: Fidem, sive confessionem duobus non dc quocumque, sed m ordinis, quam jurisdictionis, quae signiliciinlur per actiones ligandi el solvendi;el aliquid prae­ terea amplius, cum latius patere videatur aperire el claudere, quam solvere el ligare. Verum haec doctrina subtilior quam verior nobis esst videtur. Inauditum est enim, m Ecclesia ■ .'»■· alias claves, quam ordinis , el jurisdictionis. E; planus sensus illoruiu verborum: Tibi dabo claves, et quodeumque solveris super terram elc. isle est, ul primo promittatur auctoritas seu pote­ stas designata per claves , deinde cl actiones sive oRicium explicatur per illa vocabula solvere el li­ gare, ita ulornnino sil idem sulverc et aperire,clau­ dere el ligare. Expressit vero Dominus clavium acliones per solvere el ligaro , non per claudere el aperire, ul inlelligereiuus, esse omnes istas meta· phoricas loquuiiones, el tum demum coelum ho­ minibus aperiri, cum homines solvuntur a pecca­ tis, quae ingressum in coelum prohibebant. Ilis igitur sententiis praetermissis, asserimus il­ lis verbis quae habentur Matlh. 18. nihil dari sed tantum promitti vel explicari ac praedici, quantam poleslalcm essent apostoli eorumque successores suo tempore habituri. Primum enim planuin est, apostolos non esse factos sacerdotes nisi in ultima cocna, neque episcopos cl pastores nisi post resur­ rectionem; pruinde quo tempore haec Dominus lo­ quebatur, privati homines erant, nec ullam habe­ bant ecclesiasticam poleslalcm. Deinde si his verbis (Juaecumque ligaveritis erunt ligala, datur re ipsa potestas ligandi, etiam illis verbis : Quodeumque ligaveris erit ligatum etc. erit data, non promissa potestas; sunt enim verba omnino similia : at latentur adversarii, per illa verba Quodeumque ligaveris nihil esse datum, sed lanium promissum;igiiur el per ista Quaecum­ que alligaveritis nihil datur, sed tantum promittilur. Caussa vero hujus promissionis fuit, quia di­ xerat Dominus, habendum esse pro Ethnico cl Pu­ blicano, qui Ecclesiam non audiret , ne qui ergo putaret, contemnendam Ecclesiae auctoritatem, subjunxit, tunlain fore praelatorum Ecclesiae pote­ statem, ul quae ipsi ligaverim in terns, sint ligatu cl in coelis. Dices: si non sunt apostolis datae claves hoc loeo, sed tantum promissae, quo tandem loco sunt datae? Respondeo: datas esse, Jo. 20. el 21. Nam Jo. 20. cum Dominus ail apostolis: Pax vobis, sicui misit me Paler el ego milio vos, tum cis pote­ statem seu elavem jurisdictionis attribuit; fecit eniin his verbis cos quasi legatos, el nomine suo gubernatores Ecclesiae: verbis autem sequentibus: Accipite Spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata elc. dedit cisdein potestatem ordinis, ut supra diximus. Iit autem inlelligercmus, hanc summam potesta­ tem collutam apostolis omnibus ul legalis, non ut pastoribus ordinariis, et cum quadam subjectione ad Petrum, soli Petro dicitur, Jo. 21. Pasce ove» meas, quemadmodum suti illi dictum erat: Tibi dabo claves. Claves enim regni ut principalis el ordinarius praefectus tunc solum accepit, cum au­ dit: Pasce oves meas; tunc enim etiam upostulurum fratrum suorum cura ei commissa csl. El proplerca etiam, quemadmodum Matlh. Ifi. in promissione clavium Simon Bar-Jona appella­ tus est; ita quoque in exhibitione Jo. ull. Simon Joannis. vel, ul est in graeco, Simon-Jona dictus esi.El sicut Matlh.16. non ante sunt ei claves pro­ missae, quam Rdcin suam singularem in Christum testaretur: ita Jo. ull. non ante dictum est illi, l'a· see oves meas, quam interrogatus esset, num plus 1.1 BF.fi PRIMUS caeleris Christum diligeret. El snne nulla rau-sa erat, cur ita singulariter Petro diceretur: Tibi da­ bo claves: cl Pasce uves meas·. atque id ob singu­ larem ejus fidem el dilectionem, si nihil praeter cacleros accepturus erat. Hccle Igitur s. Leo in cpisl. 89. ad episcopos Viennensis provinciae, scri­ bit. Pelro prae cuelcri solvendi ac ligandi Iradil.nn potestatem. Objectio ultima I.ulheri et Calvini ex Patrum testimoniis sumitur. S. enim Cyprianus in lib. de siniplic. prachit..sive de unil.Eccl. docet, non alia de caussa datas Pelro seorsim claves, quae postea datae sunt omnibus, quam ul unitas Ecclesiae si­ gnificaretur: //oc, inquit, erant utique et caeleri apostoli, quod fuit el Petrus pari consortio prae diti, ct honoris, el potestatis: sed exordium ab unitate proficiscitur, et primatus Petro datur, ul Ecclesia una monstretur. S. etiam Hilarius lib. G. de Trin. ita loquitur: Vos o sancti et beati viri, ob fidei vestrae meritum claves regni coelorum sortiti. ct ligandi atque solvendi in coelo el in terra jus adepti etc. S. Hieronymus lib. 1. in Jovin. A/ dicis, inquit, super Petrum fundatur Ecclesia, licet id ipsum in alio loco super omnes apostolos fiat, cl cuncti accipiant etc. S. Augustinus tract. 50. in Jo. Si in Pelro non esset Ecclesiae sacramentum, non ei diceret Dominus; Tibi dabo claves regni coe­ lorum. Si hoc Petro tantum dictum est, non fa­ cit hoc Ecclesia: si hoc ergo in Ecclesia (it. Pe­ trus quando claves accepit. Ecclesiam significa­ vit. Similia habet tract.ult.in Jo. Item in psal.108. cl lib. I. doclr. Christ, cap. 18. et lib. de agone Christ., cap. 3. Denique s. Leo serm. 3. de mini­ vers. nssumpl. suae ad pontif.,explicatis haec ipsa verba; Tibi dabo claves elc. Transivit. inquit. in alios apostolos vis potestatis istius. et ad omnes Ecclesiae principes decreti hujus constitutio com­ meavit. Respondeo; s. Cyprianum, cum dicit apostolos fuisse pares honore cl potestate, nihil dicere ad­ versus sententiam nostram: fatemur enim, aposto­ los fuisse pares in npostolica potestate, et habuis­ se in populos Christianos camdcm omnino auclorilaleni. sed non fuisse pares inter se: id quod s. Leo in episl. Si. ad Anastas, episc. Thcssal., quasi explicans ista verha Cypriani, docet: Inter beatissimos.inquit, apostolos, in similitudine ho­ noris fuit quaedam discretio potestatis, cl cum omnium par csscl electio, uni tamen datum est, ut caeleris praeemineret. Quod idem s. Cyprianus ibidem el alibi passim docet. Nam cum ait: Exordium ab unitate profi­ ciscitur, ul Ecclesia una monstretur, non intelligilprius ordine temporis hanc potestatem datam esse uni Pelro, miam caeleris, ul per illum signi­ ficaretur unitas Ecclesiae: sed coepisse Ecclesiam in uno Petro, lanquam in fundamento et capite, ut cx eo quod Ecclesia unum haberet fundamentum ct caput, una lanium esse monstraretur: sicut una domus dicitur ab uno fundamento, et unum cor­ pus ab unO capite. Hanc vero sententiam esse Cypriani verborum, primum cx eo probatur, quod falsum csl temporis 339 ordine prius datam esse Petro quam caeleris eccle­ siasticam potestatem: nam omnibus data csl Jo. 20. soli autem Pelro postea dictum esl-.Pasce oves, Jo. 21. ergo exordium profectum ab uno non intel­ ligible. quia uni prius datae sint claves , sed quia uni lanium datae sunt ut ordinario , ct primo Pa­ stori el capiti caclerorum. Deinde, idem probatur cx verbis ipsins Cypriani, nam in hoc ipso lib. de simplic. praela l., explicans Ecclesiae unitatem, cl qua Mlione exordium fieret ab uno Pelro·. scribit Ecclesiam esse unam co mo­ do. quo omnes radii solis dicuntur unum lumen , quia ab uno sole manant: ct mulli rivi una aqua , quia ab uno foule derivantur : cl mulli rami una arbor, quia ab una radice omnes pullulant. Porro hanc radicem ct hunc fontem.unde unitas Ecclesiae sumitur. Petri sedem esse, multis in lo­ cis Cyprianus docet. lib. I.cpist. 3. ad Cornei. : Navigare, inquit, audent avi Petri cathedram, et Ecclesiam principalem, unde unitas sacerdota­ lis exorta est. Quid clarius? El lib. 4. episl. 8. ad Cornelium, de cathedra Petri loquens : Scimus, inquil, hortatos nos esse ut Ecclesiae catholicae matricem el radicem agnoscerent ac tenerent. El in episl. ad Jubajan.: .Vos. inquit. Ecclesiae unius caput et radicem tenemus. El infra, explicans quae sil haec radix, ait: Nam Petro primum Dominus.super quem aedificavit Ecclesiam el unde universitatis originem instituit et ostendit, pote­ statem istam dedit. Et infra.· Ecclesia quae una est. super unum qui clares ejus accepit, voce Do­ mini fundata est etc. Ubi clare vides , Ecclesiam dici unam, quia super unum Petrum fundata csl. Jam ad testimonium llilarii fatemur, omnes apo­ stolos accepisse claves, sed non eodem modo quo Pelrum. Quare idem Hilarius ibidem scribit, Pe­ trum, quia solus respondit cunctis apostolis silen­ tibus, supenninenlem fidei suae confessione , lo­ cum promeruisse: habuit ergo Petrus inter apo­ stolos locum supereminentem,si Hilario credimus; ei in cap. IG. .Matlh, singulariter de Pelro dicit .· 0 beatus coeli janitor, cujus arbitrio claves ae­ terni aditus traduntur. Ad Hieronymum dico: solutionem esse in eo­ dem loco: nam Hieronymus dicit, sic habuisse cla­ ves omnes apostolos,ui tamen subjecti essent Pe­ tro capili. Ad Leonem dico: transivisse quidem in alios mullos eam auctoritatem solvendi el ligandi, sed tamen Pelro principaliter datam. Nam idem Leo ibidem ait.* Si quid cum eo commune caeleris Christus voluit esse principibus, nunquam nisi per ipsum Petrum dedit, quidquid aliis non ne­ gavit. El in episl. 8'J. ad episc. Viennens. prov: Petro, inquil, prae caeleris solvendi et ligandi tradita est polestas. Restant Augustini testimonia,quae ul diligentius explicentur, tria sunt annotanda. Primum est. Au­ gustinum, cum ail Petrum gessisse figuram Eccle­ siae quando claves accepit, historice hoc accepis­ se, non parabolice, ila ul nullo modo negandum putaverit revera Pelrum in sua persona claves ac­ cepisse. Id palet ex tract, in psal. 108. quem lo­ cum Lulhcrus objecit : ibi enim Augustinus dicit, 310 DI. ROMANO PONTIFICE ita Petrum fuisse figuram Ecclesiae quando ncccpit cloves, sicut Judos fuit figura ingratorum Judaeo­ rum quando Christum prodidit: at certum est hi­ storice revera Judam in persona Christum prodi­ disse. Item tract, ult. in Jo. dicit Augustinus sic Petrum gessisse personam Ecclesiae militantis et vitae a■ iivae, quando audivit, Sequere me: el, Alius cin­ get le, ei ducet quo Iu non vis: el quando accepit claves regni, sicut Joannes gessit figuram Ecclesiae triumphantis et vitae contemplativae, quando recu­ buit supra pectus Domini, el quando de eo dictum est, Sic eum volo manere. At certum est. Joannem historice el vere in propria persona recubuisse su­ pra pectus Domiui, et ad literam impletum in illo Sic eum volo manere, sive sil mortuus, sive non sil mortuus violenta morte, sive quid aliud intelligalur per ea verba: nec minus certum est ad lite­ ram, in persona sua Petrum audivisse, Alius cinget te clc. igitur historice quoque debet inlelligi, Pe­ trum accepisse claves. Denique lib. 15. de Trin. cap. 26. Augustinus di­ cit, Christum gessisse figuram Ecclesiae quando baplizalus est: el tamen sine dubio, vere el ad Me­ ram baplizalus est; non igitur apud Augustinum excluditur historica narratio, cum unum alterius fi­ gura esse dicitur. At, inquies, Augustinus in psal. 108. sentire vi­ detur, non posse inlelligi omnia de persona Judae, quae dicuntur in illo psalmo: el idcirco oportere mulla exponere dc Juda. ul personam gerebat im1 iorum. El trad. ult. in Jo. Augustinus figurate ex­ ponit quae dicuntur de Peiro el Joanne, quoniam non videntur eorum personis proprie convenire. Nam de Petro scribitur, quod plus «Illexerit Chri­ stum quam Joannes, el contra scribitur de Joanne, quoi] plus fuerit a Christo dilectus quam Petrus, quae ad literam nou possunt esse vera, cum Chri­ stus sil justus,cl semper diligat cos amplius, a qui­ bus amplius diligitur, igitur Augustinus cum ali­ qui I exponit de Petro ul Ecclesiae personam gereLai, ideo id facit, quoniam existimat illud Petro non proprie convenire. Respondeo: Augustinum nusquam dicere, non esse vera ad literam quae dicuntur de Juda. vel de Petro el Joanne in Scripturis: neque enim tam im­ peritus aut impius erat Augustinus ulnegare v<-llel. Joannem historice recubuisse supra pectus Domi­ ni vel dc ipso ad literam dictum. Hic est discipu Ius quem diligebat Jesus: vel Petro ad literam di­ ctum. Simon Jo annis, amas me plus his ? vel il luti. Sequere me. Non itaque negat Augustinus, ad hieram posse cl «I here inlelligi quae dicuntur dc Juda, Petro cl Joanne, sed tantum dicit, litoralem sensum saepe esse obscurum, el non facile inveni­ ri: sensum autem mysticum esse mullo illuslriorcni rl clariorem, cl propinca se. omisso lilcrah, figu­ rate ca loca exponere voluisse. Secundo loco observandum est. s. Augustinum, cum ail beatum Petrum in persona Ecclesiae ac­ cepisse claves, non velle significare ab eo claves revera cl historice esse acceptas, sicut a vicario quodam seu leg du Ecclesiae,quemadmodum a le­ gato regis, numine priucipis sui, claves accip' so­ lent alirujus civitatis: sed potius ul a principe el moderatore totius Ecclesiae, quo pacto dicimus, re­ gno dari, quod regi ipsi datur, praesertim si id in publicam utilitatem cedat. Hanc autem s. Augustini mentem, ac sententiam cs*c, ex eo manifeste colligitur, quod ipse fere ubi­ cumque «licii Petrum fuisse figuram Ecclesiae, ex­ plicat se hoc dicere ratione primatus, trad. ult. in Jo. Cujus Ecclesiae, inquit. Petrus apostolus, propter aposlolalus sui primatum, gerebat figu­ rata gencralitate personam. In psal. 108. Cujus ( Ecclesiae ) ille agnoscitur gessisse personam, propter primatum quem in discipulis habuit. Serin. 13. de verb. Domiui: Petrus. inquit, a pe­ tra cognominatus , beatus, Ecclesiae figuram portans, aposlolalus principalum tenens. Observandum postremo est, duobus modis Pe­ trum propter suum primatum gessisse figuram Ec­ clesiae apud Augustinum. Primum enim Petrus ul summus Ecclesiae praesul acceptons claves, signi­ ficavit, omnes praesules easdem habituros esse claves, sed a Peiro, nec sine mensura communi­ catas: non enim Petrus eas accepit, ul solus ipse illis uterelur.sed ul eas cum «minibus episcopis el presbyteris communicaret, apostolis videlicet duntaxai exceptis, qui extraordinaria quadam ratione eas a Christo immediate acceperunt, ul alibi di­ ximus. Itaque primum figura fuit Peints totius coelus ecclesiasticorum ministrorum, el hoc sibi voluit August. tract. 50. in Jo.cum ail: Si hoc Petro tan­ tum dictum esi. non facit hoc Ecclesia: si autem hoc in Ecclesia fit, Petrus quando claves accepit. Ecclesiam sanctam significavit. Ex «pio loco Cal­ vinus abstulerat illud tantum, ul nobis persuade­ ret. Petro nihil esse dictum vel datum, nisi qujlenus Ecclesiam significabat. Al Augustinus non ail. si hoc Peiro dictum est. non facit hoc Ecclesia, sed ait: Si hoc Petro tan­ tum dictum est etc. et sensus eorum verborum est: si Ha dicioni est soli Petro Tibi dabo claves, ul ipse solus debeat solvere el ligare; sequitur, Ec­ clesiam reliquam, idesl . reliquus ministros hoc non facere: si autem etiam alii hoc faciunt, ut vi­ demus, certe Petrus cum claves accepit,universam Ecclesiam repraesentavit. Allcro modo idem Petrus accipiens claves, figu­ ra fuit lotius Ecclesiae sauciae, idesl, omnium ju­ storum el vivorum membrorum corporis Christi: nam b. Augustinus propler Donnlislns excogitavit novum modum loquendi de clavibus el remissione peccatorum: pracler enim eum modum loquendi, quo dicimus, a sacerdotibus remitti peccate in ndminislralionc sacramentorum b: plicui el poeniten­ tiae, quo modo loquendi ipse cum caeleris Putri­ bus passim utitur: solet cliam frequenter dicere, peccata remitti a charitate Ecclesiae, a gemitu co­ lumbae. ab orationibus sanctorum: el hoc inudo claves regni esse lautum justorum, cl hoc signifi­ casse Peirum cum accepit elaves. Tract. 121. in Jo. Ecclesiae . inquil , charilas, quae per Spiritum sanctum diffunditur in cordi­ bus nostris, participant suorum peccata dimitti': eorum autem, qui non sunt ejus participes tenet. LIBER PRIMIS 3 >1 Item lib. 3. dc baplis. cap. 18. /lemissam, inquit, lionis; pro Christo ergo legatione fungimur, tam­ peccatorum non dabant,quae per orationes san­ quam De.o exhorlanle per nos. Observamus pro ctorum, idesl, per columbae gemitus datur, qui- Christo, reconciliamini Deo. Itaque ille remittere dicitur peccala, quiannuncumque baptizet, si ad pacem illi perlinent, qui­ bus datur. .Xon enim raptoribus el foeneralori- ciando evangeliutn Immines convertit ad Deum: il­ bus diceret Dominus: Si cui dimiseritis peccata le dicitur relinere, qui cos, quos udet obstinatos, dimittentur illi, si cui tenueritis, tenebuntur, declarat sempiternis poenis esse mancipandos. Ex loris quidem nec ligari aliquid potest nec solvi, quo sequitur, accipere claves regni coelorum, non ubi non sit qui aut ligare possit aut solvere: sed esse accipere principatum vel potestatem in asolvitur, qui eum columba fecerit pacem el liga­ lios, sed nudum ac suium ministerium verbi. Quam tur qui cum columba non habet pacem. El cap. expositionem di< it Calvinus esse, non argutam, \Ί. .Xum quod in Igpo unitatis Dominus Petro non coactam, non detortam, sed germanam, fluen­ dedit potestatem, ul id solveretur in terris, quod tem, obviam. Magdeburgenses Cenl.2. Iib.2.cap. 7.coluin..’>26. ille solvisset, manifestum est, quod illa unitas cliam una columba perfecta sil dicta. El infra: idem probant alia ratione: quia nimirum si bis ver­ Per orationes sanctorum spiritualium, qui sunt bis fuisset Petro datus, vel promis-us primitus; ain Ecclesia.tanquam per columbae creberrimum posloh non dubilasscnl postea, quis eoium videre­ gemitum magnum geritur sacramentum, cl oc­ tur esse major: al de hoc quaesierunt , Matlh. IX. culta dispensatio misericordiae Dei. ut eorum Mare. 9. Lue. *.). et Lue. 22. El praeterea Dominus cliam peccata solvantur, qui non per columbam, saltem respondisset: .Nolite ulterius litigare , nam sed per accipitrem baptizantur. si ad illud s i- Petrum constitui principem. Nihil autem ejusmodi cramcnlum cum pace catholicae unitatis acce­ Dominus respondit; igitur promissio ilia clavium dunt. Similia vide lib. 5. de baplis. cap. 21. lib.3. nihil ad primatum facit. At nos el catholici omnes per claves dabis Pe­ cl lib. 7. cap. 51. Cactorum per haec verba non significat s.Augu­ tro, inlelligimus summam potestatem in omnem stinus Ecclesiam justorum, cx auctoritate ptcci.l.i Ecclesiam:el id ir.bus rationibus confirmamus.Pri­ rcmillcre, sed nemini peccala remitti, quantumvis mum ipsa metaphora clavium, ul in Scripturis ac­ baptizetur vel reconcilietur, nisi ad eum extenda­ cipi solet: siquidem Isa. 22. descnbilur depositio tur charitas Ecclesiae, el liai membrum vivum co­ unius summi pontificis . »»l institutio alterius his lumbae,el proinde particeps orationum aliorum ju­ verbis: Vade, ingredere ad < um . qui habilut in storum. Orationibus enim sanctorum lanquam ge­ tabernaculo, adSubnam praepositum templi, cl mitu columbae impetratur poenitentia interior, el dices ad eum: Quid lu hic? El infra: Expellam te charilas.per quam fonnalilcr justificantur quicum­ dc statione lua, cl de ministerio luo deponam le. El erit in die illa: vocabo servum meum Eliaque justificantur. Excogitavit autem hunc modum loquendi b. Au» cim filium llelciae, el induam illum tunica lua, gustinus propter Donalislas, quibus mirabile vide- et cingulo luo confortabo eum.el potestatem luam baiur.haeieticos posse per baptismum homines ju­ dabo in manu ejus. el erit quasi paler habitan­ stificare, et in Ecclesiam introducere,ctiin sint ipsi tibus Hierusalem, el domui Juda. El dabo ela­ cooperti peccatis, el extra Ecclesiam. Ad hanc ad­ vem domus David super humerum ejus, et ape­ mirationem tollendam dicit Augustinus , non tam riet, cl non erit qui claudat, el claudet, et non cum qui baptizat remittere peccala,quam gemitum erit qui aperiat. columbae; quoniam non ideo iste qui baptizatur ju­ Hic aperto per elaves non inlclligilur remissio stificatur, quin ab isto vel illo baptizatur, sed quia peccatorum, aut ministerium verbi , sed principa­ per baptismum a quocumque exhibitum in cum ex­ tus ecclesiasticus. Quo etiam perlinet illud Isa. 9. tenditur charilas Ecclesiae. Factus esi principatus ejus super humerum ejus. Idcirco enim dicitur principatus super humerum CAPUT XIII. impositus, quoniam claves, quibus principatus de­ signatur, super humerum poni solebant..Neque per Quid intclligatur per claves, Matlh. 16. < laves Christi principatum significari, negare po­ test. qui legit illud dc Christo, Apoc. 3. Haec dicit Superest quartum: quid nimirum intclligatur per sanctus el verus, qui habet elavem David, qui claves: nam Calvinus Institut, lib. Î. cap. G §3. aperil , el nemo claudit; claudit, el nemo aclcap. It. § 1. contendit . non esse datum Peiro perit. principatum Ecclesiae , cliam si convinci possit, Accedit cliam communis consuetudo , etiam in illi soli datas claves regni coelorum: cl probat hac rebus profanis: quando enim urbes deduntur ali­ ratione. cui principi, offerunt ei claves in signum subje­ Quid sil solvere el ligare, Dominus exposuit, Jo. ctionis, et ei qui instituitur oeconomus in domo 20. cum dedit apostolis auctoritatem remittendi, claves tradi solent. cl relinendi peccala : solvere enim csl remittere Secundo probatur verbis illis : Quodcumque li­ peccata, ligare csl relinere.Quomodo autem remit­ gaveris etc. nam in Scripturis ligare dicitur qui tantur cl retineantur peccala, Scriptura passim do­ praecipit et qui punit. Dc praeceptis loquitur Do­ cet, curn per evangelii praedicationem testatur il­ minus, Mattii. 23. AUiganl. inquit, onera gravia luminari homines,cl liberari de pravitate viliorum. et importabilia in humeros hominum ele.Dc poe­ 2. Cor. 5. Posuit in nobis verbum reconciliatio- nis, Matlh. 18. Quaccumque alligaveritis super Ei ii u-ii.vi Vol. I. 34» DE 110JMN0 PONTIFICE terram etc. Hic enim. etiam Calvino leste, Joquiliir hominis a mortuis resurrexerit. El verbum con­ Dominus de censura cxcommunicaliunisdigal enim tinuerant apud se, conquirentes quid csscl, Cum Ecclesia cos quus punit poena excommunicationis. a mortuis resurrexerit. Quod autem ex illa suspicione quam habebant Hinc etiam communiter dicimus, homines obligari ad legem servandum, cl cliqm obligari ad poenam de Petri primatu inter se contenderint, testantur subeundam, sicam non servent.Solvere aulcm di­ Origenes, Chrysoslomus el Hieronymus in cap. citur, qui remittit peccata, qui liberal a poena, qui .Mallh. 18. Neque verum esi, quod Magdeburgensvs dispensai in lege, in volis, juramentis, et similibus dicunl, Dominum nun respondisse jam esse dc.-i obligationibus.Cum ergo dicilur Peiro generaliter: gnatam principem: quid enim sibi volunt illa Chri­ Quodcumque solveris etc.datur ei poleslas praeci­ sti verba Lucae 22. Qui major csl in vobis, fiai piendi, puniendi, dispensandi, remittendi; proin­ sicut junior,el qui praecessor csl vjeupsvi; sicut de sit judex el princeps omnium qui sunl in Ec­ ministrator/ Nonne, unum majorem el ducent lu­ culenter appellavit? clesia. Terlio probatur cx Patribus: nam Chrysoslomus CAPUT XIV. hom. 55. in Mallh. hanc promissionem exponens, dicit,Peiro commissum universum orbem terrarum, cl ipsum factum pastorem cl caput totius Ecclesiae. Soli Pelroesse a Chrisio dictum;Pasce oves meas. Joan. 21. Et Gregorius lib. I. epist. 32. cum dixisset, Cun­ elis cvangelium scientibus liquet, quod voce do­ Hactenus dc verbis illis Domini disseruimus, minica sancio et omnium apostolorum principi Petro totius Ecclesiae cura commissa est. Conti­ quibus aposlolu Petro summa poleslas ecclesiasti­ nuo rationem reddens, ait: Ipsi quippe dicilur , ca promittebatur.Nunc de verbis illis disputandum erit, quibus eadem illa potestas eidem Peiro data Tibi dabo clares regni coelorum etc. Aeque Calvini argumentum aliquid concludit. fuit. Sunl aulcm hacc verba: Simon Joannis, pa­ Aam inprimis non csl verum, claves promissas Pe­ sce oves meas: in quorum verborum explicationem tro, .Mallh. 16. datas illi Jo. 20. cum amplius sil tria demonstranda sunl. Primum soli Peiro dictum ligare el solvere,quam remittere el retinere pecca­ esse: Pasce oves meas. Deinde verbo illo Pasce ta, ut supra docuimus. Et sane frustra singulariter traditum esse summam ecclesiasticam polcslalem. Petro sunt promissae claves, el hoc in praemium Postremo illis vocibus Oves meus universam Chri­ singularis ejus confessionis, si nihil ei puslea sin­ sli Ecclesiam cssc designatam. Siquidem haec oninia adversarii negant. gulariter est datum. Ac prunum quidem soli Petro dici ; Pasce oves Deinde falsum quoque csl,nihil esse aliud remit­ tere peccata, quam Evangelium praedicare. El mi­ meas, probatur.Primo cx illo nomine Simon Joan­ rum est, tam obviam expositionem nulli Veterum nis: nam eo numine solus Petrus vocabatur, nec obviasse, sed imi Calvino tandem occurrisse.Cei te sim: mysterio, ul supra monuimus , eodem modo Chrysoslomus et Cyrillus in hunc locum Joannis , Christus Petrum appellat, el cum promittit ei cla­ el Hieronymus in epist. ad Hcdibiam, q. 9. intelli­ ves, .Mallh. 16. ct cum oves pascendas coinmillit, gent per auctoritatem remittendi peccata , potesta­ Ju. ull..-.ut nimirum inlelligeremus , illud ipsum tem conferendi sacramenta baptismi el poeniten­ reipsa dan Jo. till., quod fuerat promissum Mallh. tiae, non potestatem concinnandi. Non esse auc n 16. cl eidem illi Simoni dari, cui fuerat ante pro­ idem concionari cl baptizare,ducet Paulus, 1. Cur. missum. Secundo probatur cx verbis illis Diligis me plus I. ubi dicil se missum a Domino, non baptizare, his/ Illi enim dicilur Pasce ures mens, cui dicitur sed evangelizare. Ad illud aulcm 2.Cor. 5. de verbo reconciliatio­ Diligis me plus his/Hoc autem soli Petro dici ma­ nis,respondeo: eo luco per verbum reconciliationis nifestum csl, cum discitis verbis excludanturcucinlelligi quidem concionem, sed non velle b. Pau­ teri, illa comparatione plus his. Porro qui exclu­ lum dicere,sufficere concionem ad reconciliandum duntur, non quicumque homines, sed praecipui ased per concionem moveri homines ad huc , ul ve­ posloli sunl: erant enim tunc praesentes cum Pe­ lint reconciliari Deo,quod postea Iit per baptismum, tro. Nathanael, quem multi llarlboloinacuin cssc ct poenitentiam, ul dicilur Act. 2. Num posl con­ putant. Jacobus, Joannes, Thomas, cl duo alii di­ cionem Petrus ait, Poenitentiam agite, el baptize­ scipuli, quorum alterum credibile csl , fuisse Antur unusquisque vestrum. Nun autem dixit, salis dream; non igilur omnibus apostolis, sed soli Pe­ iro dicilur Pasce oves meas. esi audivisse concionem. Terlio probatur cx trina interrogatione. Nam ex Ad argumentum Magdcburgensium respondeo : apostolos non intellexisse aperte promissionem Cyrillo cl Augustino el aliis in hunc locum disci­ Domini Pclru factam, nisi post Chrisli resurrectio­ mus,Petrum ter inierrogalum an diligeret plus cae­ nem·, el lamcn suspicatos esse Petrum forte consti­ leris. quia 1er negaverat: al solus ipse 1er negavit; tuendum ournium principem, cl ideo inter sc con­ igilur solus ipse interrogatur; pruinde soli ipsi di­ tendisse. Neque minim est eos non intellexisse , cil Pasce oves meas. Quarto probatur ex illis verbis Contristatus esi nam metaphorice Duminus loquulus erat : illi au­ tem adeo rudes erant, ul multa etiam proprie dicta Petrus etc. Prdptcrea enim contristatus est Petrus, non intelligerenl. Scribit enim .Marcus,cap. 9. De- si Chrysoslomo credimus, quia metuebat, ne forte scendenlibus illis de monte.praecepit illisne cui­ falleretur, cum diceret. Tu scis Domine,quia amo quam quae vidissem narrarent, nisi cum Filius te: quemadmodum falsus fuerat quando dixerat, Et 3i3 LIBER PRIMIS si oportuerit memori tecum,non te negabo. Sed isla caussa tristitiae soli Petro qui Dominum ne­ gaverat convenit; igilur solus Petrus tristabatur, ct solum Petrum alloquitur Christus cum ait, Pa see oves meas. Quinto ox illis verbis, Cum senueris extendes manum luam etc.Illi inim dicilur Pasce,cui prae­ dicitur crucifixio: soli autem Petro cl in propria persona mors praedicitur. Sexto cx illis Hic autem quid? el cx responsio­ ne Domini: Quid ad te? tu me sequere. Nunquam enim Petrus inlerrogasset . quid Joannes acturus esset, si intellexisset dictum omnibus Pasce oves ineas: neque Dominus dixisset: Quid ad le? tu me sequere’, sed dixisset, idem faciet quod tu. Septimo ex Patribus. Nam praeter Chrysosloinutn, Cyrillum , Augustinum in hunc locum . qui dicunt ei dictum Pasce, qui 1er negaverat, qui sine dubio solus erat Peirus: idem habet Ambrosius in cap. ull. Lucae exponens hacc ipsa verba : Ideo , inquit.quia solus profitetur ex omnibus.omnibus antefertur. Item Maximus serm. de s.Petro elPau­ lo: Jam necessarium. inquit , reor , ul proprias eorum specialesque virtutes proloquamur.Hic esi Peirus, cui Chrislus ascensurus ad Patrem pa­ scendas oviculas suas , agnosque commendat: crgoprnprium el speciale hoc fuit Peiro. Item Leo cpisl. s'j. ad episc. Yicnnen. prov., Cui cum prae caeleris solvendi el ligandi poleslas tradita sit, pascendarum tamen ovium cura specialius man­ data est. Sed contra in hunc modum ratiocinatur lib. Leap. 6. § 3. Joannes Calvinus Petrus horiatur compre sbyleros suos, ul pascant gregem Dei, 1. Pelr. 5. igitur vel illa verba pasce oves dicta sont omni­ bus, vel certe Petrus jus suum in alios transtulit. Respondeo: Petrum hortari cotnpresbyteros ul pascant gregem . non universalem, sed particula­ rem: ait enim : Pascite gregem qui in vobis est. Quemadmodum et Paulus cum Act. 20. hortatur asianos episcopos , ut attendant sibi et universo gregi,slalim adjungit.* in quo vos Spirilus sanctus posuit episcopos, idesl, non universo simpliciter, sed lanium universo illi gregi . qui vobis commen­ datus est. Itaque ista verba Petri non prohibent , quin soli Petro sit commissa potestas generalis to­ tum gregem Chrisli pascendi.el quin ipsejus suum plenarium in neminem transtulerit. Deinde objici possunt Augustinus el Chrysostornus. N.un Augustinus lib. de ag. Christ., cap. 3D. ita scripsit, Cum ei (Petro) dicitur . omnibus di­ cilur, Amas me. Pasce oves meas. Chrysoslomus lib. 2. de saccrd.. persuasurus Basilio ut episco­ patum, ad quem vocabalur.susciperel. hunc locum allegat, alque ait: Tum ostensurum llasilium exi­ miam suam dictionem in Chrislum. si pascat ejus gregem, cum scriptum sil, Si diligis me , pas^e oves meas.Itaque vult Chrysoslomus non ad solum Petrum, sed ad omnes episcopos verba isla Domi­ ni pertinere. Respondeo: etsi haec verba proprio et principa­ liter ad solum Petrum pertineant. omnibus lamcn episcopis suo quodam modo convenire, quin vide­ licet, omnes qui in paricm solicimdinis u Petro vo­ cantur, Petri formam in p iscendu grege imitari de­ bent. Itaque quod summo pastori dicilur, id etiam suo modo, servata proportione,aliis minoribus pa­ storibus dicitur. Atque idcirco Dominus facturus Petrum pastorem Ecclesiae, interrogavit eum , an diligen t plus caeleris, ut admonerentur ii.ad quos pertinet eligere el constituere pastores, ul eos eli­ gerent ad episcopatus, qui charilale caeleris ex­ cellunt. Alque huc perlinet illud Leonis serin. 3. do annivers. suae assump. Ideo Petro hoc singu­ lariter creditur, quia cunelis Ecclesiae rectoribus Petri forma praeponitur. CAPIT XV. Quid significet Pasce Jo. 21. Jam vero cum constet. Petrum esse cui dicilur Pasce oves meas: sequilur, ul quid significet hoc ipsum pascere videamus. Marlinus enim Lulherus in hb. dc pol. papae contendit , per illam vocem Pasce nullam dari novam potestatem , sed tantum injungi officium diligendi, praedicandi el do­ cendi Petro , qui jam antea constitutus erat apo­ stolus ct pastor , non quidem Ecclesiae univer­ sae, sed cujusdam portionis , quemadmodum et caeleri apostoli ct pastores. Id vero his rationibus probat. Primum. Pascere non csl praeesse , sed cibum praebere ac ministrare , quod etiam ab inferiore fleri polesl: non igilur continuo instituitur praesul, cui dicilur Pasce. Deinde, non imperat Dominus Christianis ul obediant Petro, sed imperat Petro ul praebeat alimenta Christianis*, igilur minister, non princeps per hoc verbum Pasce constituitur. Posln mo, si per haec verba institueretur pontifica­ tus. sequeretur.non cssc pontifices eos qui non di­ ligunt. aul non pascunt ; proinde saepe nullum pontificem haberemu$:major enim pontificum pars, neque diligit gregem, neque cnin verbo et exem­ plo pascit; quare non pontificis institutio, sed sim­ plex praeceptum diligendi et docendi hoc verbo Pasce continetur. At nobis difficile non erit ex hac ipsa voce Pa­ sce demonstrare summam potestatem illi attribui, cui dicitur: Posce oves meas. Primum enim, non proprie dicitur pascere alium. qui cibum quacumque ratione ministrat, sed qui procurat ac providet alteri cibum, quod cer­ te praepositi el gubernatoris est: Qui putas,inquit Dominiis Lue. 12. est fidelis dispensator ac pru­ dens. quem constituit Dominus super familiam suam, ut det illis in tempore trilici mensuram? Itaque illius est pascere, qui est super familiam constitutus. Deinde per verbum Pasce intelligilur cx com­ muni usu loquentium omnis actus pastoralis:idem enim est pascere, quod agere pastorem, sive esse pastorem. Porro actus pastoralis non est tanlum pruebere cibum, sed cliam ducere, reducere, tue­ ri. praeesse, regere, castigare. Quid ? Pastores ovium num solum pabulum illis praebent? nonne etiam regunt,el baculo cogunt ul pareanL?Hiuc vide­ licet in Scripturis passim pascere accipitur pro eo — 311 DE ROMANO PONTIFK :e quud csl regere,ul psal. - ubi legimus: /leges cos tn virga ferrea. In hebrueo cyVI- idcsl, pasce eo«. Ei sane qui pascunlàr m virga ferra, verissi­ mam potestatem in pastore suo esse negare non possunt, et Isa. it. qui dico Cyro xyn, idcsl, pastor meus es (u. Quo loco lamen non ministe­ rium praebendi elbum, scd amplissimum regnum Cyro praedicit. Deinde hoc idem eflicacius demonstrari potest ex eo verbo, quod Joannes in evangelio suo po­ suit. Scripsit enim πόιμαωε. idest. pasce regendo et praesidendo. Nam ei Homerus lib. 2. Iliad.,fre­ quenter vocat regem Agamemnonem ποιμένα λαών, idest, pastorem populorum: cl in Scriptura ubi legimus Mallh. 2. Ex te enim extcl dux, (pii re­ gat populum meum Israel. In graeco esl , i/. σοΰ pot ιξελεύσΛαι γούμενος, σςκ πδ'.μανέϊ τόν λαόν τοΰ Ισραήλ. Et notandum, in. hObraeo apud Michaeam cap. 5. unde Matthaeus accepit,non cssc verbum, nyi quod pascere significat, scd verbum b’C-’E quod esl dominari. ’Wlû ΓΤΓΓύ Denique Apocal. It).ubi diciiur.Et ipse reget eos in i irg.i ferrea, gracce esl, και «υτό,- ποιμανεϊ αυτούς ν ραβ&ω σιδηρώ. Igilur cum ποιμαίνω nun signifi­ cet puscer.· quocumque modo.sed regere ac pricesβο, ct Petro dictum sil a Duinino, ποίμαινε τά προ>ατα; manifeste sequitur, esse Pelnim rectorem ac praesidem Ecclesiae constitutum. Accedant postremo testimonia veterum Patrum. Chrysoslomus lib. 2. dc sacerd., non semel vocat praefecturam officium Petro commissum per il­ lam vocem Pasce idque explicat per illam aliam Scripturam Mallh. 2t. Fidelis servus et prudens, quem constituit Dominus super familiam suam. b. Angus imis in hunc locum; Oves ipsas, inquil, pascendas, idcsl docendas, regendasque commit­ tit. Denique Gregorius in lib. de cur. pastor., pas­ sim pastores vocal rectores, cl curam pastoralem regimen, immo el culmen regiminis; cl ipsum pa­ scere, regere ac praeessc interpretatur. Neque Lutheri ratiunculae aliquid efficiunt. Ad primam enim jam responsum esl: pascere non es­ se dapiferi officium, scd recturis: nec enim domi­ ni pascuntur a servis,quamvis illi cibos ad mensas dominorum adierant, sed contra potius a dominis pasci dicuntur servi, quippe qui sumptibus domi­ norum vivunt. Ad secundam respondeo: praeessc nc subesse , regere, ac regi,pascere el pasci, relationem quam­ dam inter se habere, ila ul unum sine allero esse non pussil; proinde quu verbo dicitur Petra, ul praesit, regat, pascat, eodem nos jubemur Petro subesse, atque ab eu nos regi el pasci sinere. Ad tertiam respondeo: pasce cssc praeceptum quidem, sed eo praecepto institui ecclesiasticum principatum: significatur enim per actum ipsa poleslus, unde actus ille procedit. Quemadmodum cum Deus ait: Germinet terra herbam virentem: cl animalibus, Crescite et multiplicamini, focriindilatem attribuit rebus, el naturas aplas ad gene­ randum instituit. Nec solum Deus, scd etiam ho­ mme? pei verbum modi imperandi instituere so­ lem praefectos. Si enim rex dicat alicui: Vade, re- gc talem provinciam, omnes intolligunlur, cum praefectum esse constitutum ejus provinciae. Al. inquil Lutlieius: si per illud praeceptum in­ stituitur pontificatus; ergo desinit esse pontifex, qui desinit implere praeceptum. Ilcspondeo: per illa praecepti verba sic institui pontificatum, ul lamen potestas collatu non pendent ab observatio· nc praecepti. Id quod etiam in rebus humanis vi­ demus: nec enim prorex desinit esse prorex, do­ nec a regi· non revocatur,etiamsi non rccleprovio· ciam regat." Deinde nec çsl verum quod assumit I.uthcrus, ronianos pontifices a,Jungo jam tempore non pa­ visse gregem. Nam tametsi pleriqUe eorum non coneionanlur: lamen alios mullos excreent actus pastorales, dum ligant, solvunt, dispensant, con­ troversias judicant, episcopos creant, et quod per se, concionando non faciunt,'per alios faciunt. Quemadmodum ct episcopos Hipponensis Valerius, cl alii nonnulli, vel senio, vel linguae- vitio impe­ diti. per suos presbyteros condonandi munus im­ plebant. • I 1 •. CAPUT XVI. · Quod illis verbis Jo. 21. Oves mens universa • Ecclesia significata sit. , Tertia restât quaestio, num per Oves meas. in· Iciligaltir Ecclesia universa. Negant id Lulherani omnes, el praecipue Lullierus, lib. dc pol. pa­ pae : Illyricus in lib. coni, primat, papae. Mag. deburgenses Cent. 1. lib. 2. cap. 7. cui. 525. Li­ ber Sm.ildialdicus de prim, papae, el Calvinus lib. A. Institui, cap. G. § 7. Nubis aulem exploratum cçrlumque est , omnes omnino Christianos, etiam apostolos ipsos , Petro tanquarn oviculas commendari,cum ei dicilur: Pa­ sces ovps meas. Esl autem observandum, Chi istum bis dixisse: Pasces agnos meos, el semel : Pasce oves meas. Tametsi enim in graeco textu semel cstpasce. agnos. cl bis pasce ores: tamen corruptus videtur locus vitio librariorum, qui in secundo loco scripserunt πρόβατα, cum scribere debuissent προβάτια. idest, oviculas seu agnos: facile aulem fuil excidere unum jota. lia cssc colligo, primum cx Ambrosio ct Maxi­ mo. Ambrosius enim in cap. ull. Lucae, dicit, Christum primum commendasse Petro agnos.grac­ ce άρνϊα. Secundo oviculas, quae dicuntur gracce προβάτ'.α. Tertio oves . graecc πρόβατα. Maximus serm. dc s. Petro cl Paulo dicit, Petro oviculasel oves commendatas: qui certe hoc non diceret,nisi legisset προβάτια el πρόβατα. Deinde idem colligo cx nostra versiune : nam si fuisset in graeco bis πρόβατα. nc indoctissimus quidem puer secundo loco vertisset agnos: quis enim ignorat, agnos dici άρνία, non πρόβατα? Cum ergo omnes lalini codices legant agnos, nec unquam fuerit haec lectio n Hieronymo, vel ullo alio improbata; neccsse csl diccrc, Interpre­ tem legisse προβάτια, idest. oviculas; el vertisse LIBER PRIMUS agnos. quia oviculae cl agni saepe pro eisdem accipiuntur. Ilis notatis, ex hac variatione, quae mysl rio non videtur carere, probamus. Petro omnes Chri­ stianos esse subjectos. Nam si per oviculas inlelligamiis agnos, dicemus agnos bis repetitos esse ad significandum duos populos, judaicum cl genti­ lem: oves aulem semel nominatas significare epi­ scopos, qui sunl voluti maires agnorum. Itaque commisit Dominus Petro curam agnorum. idest, populi judaici. el agnorum, idcsl, populi gentilis, el ovium, idest. eorum qui agnos istos pepererunt in Christo, qui sunt apostoli cl episcopi. Si voro per oviculas inlelligimus oves parvas majores ngni<. minores perfectis ovibus:diccndum cnl cum s. Ambrosio, loco notato, Petro commit­ ti agnos, oviculas. el ores, idcsl, incipientes, pro­ ficientes, cl perfectos, ita ul nulli sint in Ecclesia, quantumvis spirituales, eruditi cl sancli. qui Pe­ tro non subsint. Vel per agnos intelligemus popu­ los. qui nullam habent curam pastoralem, quique solum filii sunt,non parentcsrper oviculas accipie­ mus sacerdotes minores, idest, presbyteros el pa­ rochos, qui sic parentes sunl populorum, ut sint filii episcoporum: per oves denique interpretabi­ mur sacerdotes majores, idest. episcopos, qui et agnis cl oviculis praesunt: el lamen etiam ipsi PeIro subjiciuntur. Atque huc videtur respexisse s. Leo. cum in 3.serm. dc aiinivcr. assumpt. suae di­ cit, Petrum esse a Christo praepositum omnibus Gentibus, omnibus Patribus.el omnibus Apostolis: Génies enim agni suni. Patres oviculae, Apostoli oves magnae atque perfectae. Deinde aliam rationem, eamque insignem, no­ bis suppeditat pronomen illud ,1/eas. Nam cum absque ulla rcslriclionV. addatur ad nomen Oves pronomen ineas, manifeste significatur, eas omnes oves Pciro commendari, ad quas extenditur pro­ nomen meas: certum aulem est illud meas exten­ di ad omnes simpliciter: nec enim ullus csl in Ec­ clesia. qui se Christi ovem esse non glorielur; igi­ lur omnes Christianos, nullo excepto, Pelio Do­ minus commendavit. Et similes loquuliones vulgo passim usurpari vi­ demus. Nam qui dicit Delinquo mea bona filiis meis, sine dubio nihil cx suis bonis, nec ullum ex suis filiis excludit. El Dominus cum ait Jo. 10. Co­ gnosco oves meas, et oves meae vocem meam au­ diunt. el ego pono animam meam pro ovibus meis: tametsi non dicat, omnes oves, et omnibus ovibus: lamen nemo negare potest, quin dc omni­ bus sil loqmilus. Praeterea,quid aliud csl Pasce oves ineas,quam habe curam mei ovilis? Esl aulem unum tantum Christi ovile, Jo. 10. Erit unum ovile et unus pa­ stor: igitur universum gregem suum Petro Chri­ slus commisit. Ad haec.cum Dominus ait Pasce oves meas. vel commendavit Petro oves suas omnes, vel nullas, vel aliquas ccrlas ac definitas, vel aliquas indefi­ nitas. At nemo dixerit, nullas aul aliquas ccrlas esse commendatas, id enim est manifeste falsum : nec cliam aliquas indefinitas, quia non csl sapien­ tis provisoris relinquere indefinitam curam, cum *4" possit cam definire, praesertim com certa confusio ct perturbatio ex ilia inlelerminationc oriatur. 1‘raelcrca commendare aliquas, ct non indicare quas, idem cssc videtur, ac si commendarentur nullae. Quas enim, quaeso, pascet, qui gregem suum non cognoscit? Restat igilur. ut omnes omni­ no suas oves Petro Chrislus pascendas assignaveril. Atque haec cslsententia omnium veterum Pa­ trum. Epiphanius in Aneor.: Hic est, inquil, qui audivit. Pasce oves meas, cui concreditum est ovile. Unum aulem solum cssc Christi ovile, paulo ante cx evangelio demonstravimus. Joannes Chry­ soslomus in hunc locum: Aliis, inquit, omissis, Petrum dumtaxat affatur, fratrum ei curam committit. El infra: Nam, inquil, cum magna Do­ minus Petro communicasset, orbis terrarum cu­ ram demandasscl etc. Ambrosius cap. ull. Lucae dicil, Dominum per haec verba Pasce oves meas reliquisse nobis PeIrurn tanquarn vicarium amoris sui: Quem inquil, elevandus in coelum sui vicarium relinquebat: ut nimirum haberemus Petrum, qui nos amore pa­ terno et pastorali foveret, quemadmodum Christus ipse, fecerat: el ibidem. Quia. inquil, solus profi­ tetur ex omnibus, omnibus antefertur. Leo serm. 3. dc assumpt. sua an poni..· De toto mundo inquit, unus Petrus eligitur, qui et uni­ versarum gentium vacationi, el omnibus aposto­ lis, cunctisquc Ecclesiae Patribus praeponatur·, ul quamvis in populo Dei multi sacerdotes sint, mullique pastores . omnes tamen proprie re­ gat Petrus, quos principaliter regit et Christus. Gregorius lib. 4. episl. 32. eum dixisset. Petro lo­ tius Ecclesiae curam esse commissam, ralioncm reddidit, diccus: Ipsi quippe dicilur, Pasce oves meas. Thcophylaclus in cap. ull. Jo. Finito, inquit, prandio praefectum ovium totius mundi Petro commendabat.non aulem alii, sed huic tradidit. Et in cap. 22. Luc. Tu, inquit. Petre conversus, bonum exemplum poenitentiae omnibus eris, qui cum apostolus fueris, el negaveris, iterum receperis primulum omnium, el praefectum or­ bis. Bernardus hb. 2. de consid. Cui. inquit non dico episcoporum, sed etiam apostolorum . sic absolute et indiscrete totae commissae sunt oves? Si me amas. Petre,pasce oves meas.Quas? illius, vel illius populos civitatis, aut regionis, aut cer­ te regni? Oves meas inquil. Cui non planum non designasse aliquas, sed assignasse omnes? nihil excipitur, ubi distinguitur nihil. Sed jam adversariorum argumenta refellamus. Prima Lutheri objectio est. Non ait Chrislus . Pa­ sce omnes oves meas: quemadmodum dixerat alio loco: Docete omnes gentes: igilur non omnes oves suas Pciro pascendas tradidit. Respondeo: prono· men illud .1/eas acqnipollere signo universali , ut supra demonstravimus. Secunda objectio ejusdem Lutheri, atque cliam Illyrici esl. Si Petro omnium ovium pascendarum cura commissa csl: debuit igilur Petrus omnes pa­ scere : atqui hoc ipse non fecit; paverunt enim ct apostoli cueleri partem suam gregis Domini, cl non :-i6 DE ROM l.XO PO5TIITCE u Pclro, sed a Chrislo missi sunt. Respondeo: S.Pe­ trum perliin per se, parlim per alios universum dominicum gregem, ul sibi iinpcralum fuerat, pa­ visse: nam etsi aposlolos omnes Dominus ad prae­ dicandum et ad pascendum gregem suum miserit; tamen hoc ipso, quod eorum curam (ul Chrysoslo­ mus ail ) Peiro commisit, quod illi agebant, Petrus per illos agebat, a quo illi tanquam a capite ct im­ peratore suo pend· bant. Tertia objectio communis csl Luthero cum cae­ leris, quorum loca init. cap. annotavimus. Aposto­ lus Paulus < ap. 2. epist. ad Galatas, nullam agno­ scit subjectionem ad Petrum , aut Jacobum , aut Joannem: Quibus, inquil, neque ad horam cessi­ mus subjectioni. Item: Mea nihil refert, quales fuerint. qui aliquid esse videntur. Item: Qui vi­ debantur esse aliquid, nulla mihi mandata de­ derunt. Hem.· Nihil mihi contulerunt. Item : De­ xteram dederunt societatis. Respondeo: propositum Pauli in epist. ad Gala­ tas, non fuisse, ostendere se non esse Peiro subje­ ctum, quod attinet ad gubernationem ; nullam enim hujus rei mentionem facit : sed evangelium suum aeque verum el divinum esse, et a Chrislo ipso immediate acceptum , atque evangelium Pe­ tri, et Jacobi, el Joannis. Id enim csl, quo·! pseudoaposloli jactaverant, nimirum, Petrum, Jacobum cl Joannem a Chrislo doctos , Paulum hominum esse discipulum; proinde verius existimandum il­ lorum. quam Pauli evangelium. Itaque adversus liasce pscudoaposlolorum ca­ lumnias ita Paulus orditur epistolam suam: Paulus apostolus, non ab hominibus, neque per homi­ nem. sed per Jesum Christum el Deum Patrem. El infra: Notum facio vobis evangelium, quodevangelizalum est a me. quia non esl secundum hominem. Neque enim ego ab homine accepi il­ lud, neque didici , sed per rivelalionem Jesu Chrisli. Atque huc perlinei illud: Qui videbantur esse aliquid, nihil mihi contulerunt. Significat enim bis verbis Paulus, nihil se doctrinae ab apostolis caeleris accepisse, sed de omnibus a Chrislo dili­ genter instructum. Quod autem addit : Dexteram mihi dederunt societatis: cogit quidem, ul creda­ mus, Petrum ct Paulum socios fuisse in cilicio praedicandi, sed non prohibet, ul mlelligamus Pe­ trum Paulo fuisse majorem in oillrio gubernandi. Nam eliam lib. 1. regum, cap. 23. Scriptura di­ cit: Ivit Saul el socii ejus : el tamen eadem Scri­ ptura Saulem regem, caeleros aulcm servos ejus lacii. Illud vero; Quibus nec ad horam cessimus sub­ jectioni, non ad Petrum el Jacobum, sed ad pseudoaposlolos ab ipso Paulo refertur. Sic enim leginiu>: Sed propter sui introductos falsos fratres , qui subinlroirrunt expl >rare libertatem nostram quam habemus in Christo Jesu, ut nos in servi­ tutem redigerent Quibus nec ad horum cessimus subjectioni. Illud aulcm..Vert nihil refert quales fuerint qui aliquid esse videntur, non ad contemptionem Pe­ tri el Joannis dicitur, ul liber Smalchaldicus exi­ stimari volui, sed od laudem el honorem. Caus­ sam enim Paulus reddit, cur cum illis apostolis, qui erani Hierosolymis, conferre voluerit evangehum suum, tametsi aliquando imperiti homines, vilissimique piscatores fuerint; ac dicit, parum sua intéresse, quales illi fuerint aliquando, Deus enim personas non accipit, sed se ud eos profectum,qui jam Dei gratia magni apostoli , et columnae quae­ dam Ecclesiae videbantur. Illud denique, Qui videbantur esse aliquid,nul­ la mihi mandata dederunt : viderit Smulchaldica Synodus Lutheranonnn. ubi legent, ct unde in suum libellum de primatu papae, illa verba trans­ tulerit; num certum esl . in Paulo non inveniri. Sed nimirum ista csl familiaritas, quam adversarii habent cum Deo. ul ad verbum ejus audacter ad­ dant, nec metuant plagas, quas Deus ad verbum suum addentibus comminatur. Quarta objeclio eorumdem. Apostolus in epist, ad Galatas cap. 2. docet, jure divino et humano, divisam fuisse jurisdictionem inter Petrum cl Pau­ lum: ac Petro quidem attributum populum Judae­ orum,Paulo autem Gentium;non igitur Petro omnes Christi oves commendatae fuerunt. Apostoli verba haec sunl: Cum vidissent, inquit, quod creditum esl mihi evangelium praeputii, sicul el Petro circumcisionis ( qui enim operatus esl Peiro in apostolalu circumcisionis, operatus esl el mihi inter Gente sjdexteras dederunt mihi elllarnabae societatis,ul nos in Gentes,ipsi autem in circum­ cisionem. Itaque Petri aposlululus nihil ad no» perlinet, quippe qui Gente» sumus. Respondeo: divisionem, de qua Paulus loquitur in epist. ad Gal., non esse jurisdictionis , sed pro­ vinciarum, ad commodius praedicandum Chrisli evangelium. Quamquam enim poterant apostoli omnes, el eliam singuli m universo orbe terrarum evangelium praedicare: tamen ul celerius et faci­ lius id fieret, duplex distributio provinciarum in­ ter apostolos facta est : una inter aposlolos duo­ decim, qui, ul ex Origenc referi Eusebius lib. 3. hist. cap. 1. ita inter se provincias diviserunt, ut Andreas Scythiam. Thomas Parthiam, Indiam Bartlmlomneus, Matthaeus Aethiopiam Joannes Asiam, alque alias alii Chrisli evangelio susciperent im­ buendas. Altera distributio inter Petrum el Paulum facta esl. nimirum.ul Pelrus praecipuam operam in con­ versione Judaeorum poneret, nec lamen a Genti­ lium conversione prohiberetur: Paulus e contrario Gentilium conversioni potissimum studeret, ncc lamen ab Hebraeorum conversione penitus vaca­ ret. Quae omnia ex divinis literis parvo negotio confirmabimus* Ac primum. quod Petro licuerit Gentibus prae­ dicare, tametsi Judaeorum apostolus esset, constat ex mullis locis. Ipse enim praedicavit Cornelio ct toti domui ejus, Auctor. IO. de qua re sic ipse lo­ quitur Aci. 15. Vos. inquit, scitis, quoniam abant iquis diebus Deus elegit per os meum Gentes au­ dire verbum evangelii. el credere.Dmique Malth. ull. Dominus omnibus pusiolis dixil: Euntes ergo docete omnes Génies. El Marci ull. Praedicate evangelium omni creaturae. Poterant igitur jure divino praedicare omnes apostoli omnibus Gen- UBER PRIMES libus : cl certe non excluditur princeps aposto­ lorum ab eo jure, quod omnibus apostolis datur. Praeterea Innocentius 1. in epist. 1. ad Decen­ tium, cap. I. docet, in lota Italia, Gallia, Hispania, Africa, Sicilia. Ecclesias constitutas a Petro , vel ab iis, quos parlim ipse, parlim successores ejus miseruiil:has autem Ecclesias Gentilium praecipue fuisse, negari non potest. Denique, si Petrus lanium Judaeorum , el non gentium apostolus eral: cur sedem episcopatus sui non posuit 11 erosolymis, quae metropolis eral Ju­ daeae, sed primum Antiochiae in Syria,deinde Ho­ rnae, quae urbes Gentium erant? El cur Gentiles , qui erant Antiochiae, quaestionem dc legibus non detulerunt ad Paulum, qui eral gentium apostolus, sed ad Pciruin el Jacobum , qui erani apostoli Ju­ daeorum ? Jam vero potuisse eliam Paulum Judaeis evangelizare, licet principale mandatum de solute Gen­ tium accepisset, cx ejus rebus gestis perspicuum esse potest. Diam quocumque ibat, in synagogis Judaeorum evangclizabal. Aci. 13. praedicat in sy­ nagoga Judaeorum apud Salaminam, et Antiochiam Pisidiae, item. cap. 14. apud Iconium:cap.l7.apud Thessalonicam; cap. 18. apud Corinthum el Ephe­ sum, el Ad. 28. Romae primum omnium Judaeis amiuncial evangelium. Et I. Cor. 9. dicit. Judaeis faclus sum tanquam Judaeus. ul Judaeos lucra­ rer. Denique scribit ad Hebraeos, curam illorum agens, el 2. Cor. II. fatetur, se soliciludincm ge­ rere omnium Ecclesiarum,el si omnium, certe liebraicurum. Poterant ergo jure.divino tam Petrus,quam Pau­ lus omnibus praedicare, tam Judaeis , quam Gen­ tibus : quia lamen Paulus Gentium praecipue apo­ stolus eral; idcirco Aci. 9. Dominus ipse de Paul » dicit: Vas electionis esl mihi iste, ut portet nomen meum coram Gentibus, el reyibus. el /iliis Israel. Ubi lilii Israel ponuntur ultimo loco: Gentes au­ lcm primo. Petro autem cum aliis apostolis dicitur Aci. \. Erilis mihi testes in Hierusalem, el in onini Judaea.el Samaria,el usque ad uUimum ler­ rac. Ubi Judaei ponuntur primo luco , el Gentes ultimo. Hoc ergo csl, quod Paulus dicit Gal. 2. Petrum fuisse apostolum circumcisionis, se autem praepu­ tii. Elsie exponit Hieronymus in hunc locum, ubi proposita quaestione: An non licuerit Petro Genti­ lem trahere ad Fidem, et Paulo Judaeum? Respon­ det, licuisse omnino : immo boe fuisse ulrique propositum, ut cx lutu mundo Ecclesiam c.ongrcgarcnUsed lamenPelriim habuisse principale man­ datum dc Judaeis. Paulum de Gentibus. Esl autem praeterea observandum, honorificen­ tius fuisse munus Petri, quam Pauli, cum Dominus ipse per se Judaeis praedicare voluerit: Gentibus aulcm per discipulos, Malth. 15. Non sum missus, ait Dominus, nisi ad ores, quae perierunt domus Israel. El apostolus Horn. 15. dicit : Christum Jesum ministrum fuisse circumcisionis. El idem Paulus Itoni. 11. comparat Judaeos oleae , Gentes oleastris inferendis in bonam olivam, ul fiant par­ ticipes pinguedinis illius. Objectio quinta, Apostolus Paulus in eadem ad 3A7 Gal. epist. cap. 2. dicit, se Petro in faciem resti­ tisse; non igitur illi subjectus, sed aut major, aut certe aequalis erat; proinde non omnes Chrisli oves Petro subjiciuntur. Respondeo: scio Clementem alexandrinum apud Eusebium lib. 1. hist. cap. H. non Petrum apo­ stolum, sed quemdam alium a Paulo reprehensum dicere. Scio eliam Hieronymum, el alios mullos vellere, non vere , sed simulatorie Petrum repre­ hensum : sed quia probabilior est Augustini sen­ tentia, quod serio fuerit Petrus reprehensus; dico, licere minori reprehendere majorem, modo res id postulet, el debita reverentia conservetur. Itaque Cyprianus in epist.ad Quintum; Petri hu­ militatem laudat, quod a Paulo reprehensus, non dixerit se primatum tenere, cl sibi potius obtempe­ rari a novellis, el posteris oportere. Ubi indicat , Petrum a minore reprehensum fuisse. El Augusti­ nus in epist. 19. ad Hieron.sic ait. Rarius el san­ ctius exemplum Petrus posteris praebuit, quo non dedignarentur a posterioribus corrigi:quam Paulus, quo confidenter auderent minores ma­ joribus pro defendenda verilale , salva charitaie resistere. Gregorius quoque hom. 18.in Ezech. Se, inquit, etiam minori fralri ad consensum dedit,alque in eadem re factus esl sequens minoris sui, ut in hoc etiam praeiret, quatenus qui primus erat in apostolalus culmine, esset primus etiam in humilitate.El infra: Ecce a minore suo reprehendi­ tur, el reprehendi non dedignatur. Objectio sexta. Apostoli sine ullo Petri mandato diaconos constituunt Aci. f». Ac rursum , Petrum ipsum mittunt in Samariam.Aci. 8., non igitur Pe­ trus capul cl pastor apostolorum erat, sed ipse po­ tius illorum imperio subjiciebatur. Praeterea, am­ bigit Petrus, Aci. 10. licealne sibi gentibus evangclizare, el quia id fecit, a discipulis caeleris re­ prehenditur, Act. 11. Quis igitur facile credat, ad ejus ovile pertinuisse Gentiles? Respondeo: inprimis nihil praejudicare prima­ tui Petri, quod apostoli omnes, communicato inter se consilio . diaconos constituerint. Credendum enim csl, id factum esse Petro auctore, vel certe consentiente. Tunc aulcm derogaret ejus prima­ tui. si probaretur factum co nulenlc cl invito. Ad illud autem dc missione Petri el Joannis. de qua Aci. 8. Respondeo; nomen Missionis non ne­ cessario significare subjectionem in eo qui m itilur. Dicitur enim mittere quicumque esl auctor alicui ul eat. sive id faciat praecepto, quomodo Do­ minus mittit servos, de quo dicitur Ju. 13. Non csl scitus major domino, snc consilio el suasione , quomodo cl par parem,cl minor majorem aliquan­ do mittit. Nam. Malth. 2. Herodes misit magos in Bethlehem; in quos tamen nullum habebat impe­ rium: ct populus Judaeorum. Josue 22. misit Phi­ neos sacerdotem ad filios Ruben ct Gad ; cum ta­ men jure divino loti populo pracesscl summus sa­ cerdos, ul Magdeburgenses fatentur. Igitur mise­ runt apostoli consulendo , cl suadendo Pelruin ad Samaritanos, quia res maxima eral, novam illam gentem in fide confirmare. Ad ea vero quae adferunlur cap. 10. cl 11. Aci. 348 DE ROMANO PONTIFICE dico : mullos decipi in co quod putant , Petrum non scivisse praedicandum esse Gentibus , nisi quando revelationem illam habuit, Act. II. Id e* iiiiu absurdissimum est, nam Marci ull. cl Malth. ull. jubentur apostoli docere omnes Gentes, et nc quis diceret, apostolos non intellexisse·, Lucas ait: Aperuit illis sensum, ul intelligerenl Scripturas. Ei mox subjungit explicans (pias Scripturas; Quo­ niam, inquit, oportebat Christum pali, cl resur­ gere a moi tuis.et praedicari in nomine ejttë poe­ nitentiam in omnes Gentes. El Pelrus Act. 1. 2. cl 3 passim ostendit, se intellexisse Scripturas , citans psalmos. Joelem. Deuteronomium, el nomi· nalim illud Genes. 22 In semine tuo benedicentur omnes familiae terrae. Vidit ergo Pelrus illam visionem . parlim pro­ pter se, parlim propter alios; propter se quidem , non ul disceret sibi licere Gentibus praedicare.scd ul inlciligCrct, lunc esse tempus eis praedicandi. Nam quia Dominus dixerat, Aci. I. Erilis mihi te­ stes in Hierusalem, et in omni Judaea, el Sa­ maria, el usque ad ultimum terrae: quibus ver­ bis illum ordinem apostolis praescripserat, ul pri­ mum praedicarent in Hierusalem , deinde in reli­ qua Judaea, tum in Samaria, ultimo in regionibus Gcnlium; idoo Pelrus subdubitabat, quandonam tempus essel praedicandi Gentibus, el an liceret cis oblata occasione praedicare, antequam per lo­ tam Judaeam el Samariam praedicatum essel. Hoc dubium sustulit Spiritus sanctus ostensa illa vi­ sione. Quare Cyrillus lib. 9. in Julian., explicans hanc visionem. Statim, inquit, intellexit Petrus, quod instaret tempus transformandi in veritatem um­ bras. Propter alios aulem vidit Pelrus visionem , quia mulli erani ex Phurisaeis conversis ad fidem , qui existimabant, non oporlere Gentibus praedica­ re, et qui etiam reprehensuri erani facium Pelri, si Cornelio pracdicusscl , quemadmodum postea fecerunt Act. II. It ergo haberet Pelrus optimam ralionem satis­ faciendi ejusmodi reprehensionibus Deus ei hanc visionem ostendit, ul recte explicat Chrysostomus hom. 12. in Malth. Aliorum, inquit, gralia hoc dir<*bn(, et ut satisfactionem ad accusantes praepa­ raret. Et in comment, hujus in cap. 10. Act. Aim­ quid Petrus, inquil, timuerat comedere? Absit . sed dicit, divina dispensatione lutum hoc factum esse propter cos , qui ipsum erant reprehen­ suri. CAPUT XVII, Explicatur prima praerogativa s. Petri cx mutatione nominis. 11 lemis attulimus quae ad promissionem . el insiiiulionem primulus Pelri pertinebant : nunc ad ejusdem primatus confirmationem singulares varisque praerogativas Pelri in medium adferemus. k! veto eo libentius facimus, quod Magdeburgen. Cent. 1. i b. 2. cap. 10. col. 558. et seq. ililiguitar enumerare studuerint quindecim peccata . atque In rrendos lapsus (ul ipsi loquuntur) s. Pe­ lri. quae divino consilio in divinis literis exstare dicunt, ne nimis mullum Petro tribuamus. El quamquam, exceptu Christi negatione, quam gravissimum peccatum inisse negari non polesl , caetera qualuordeciin, non b. Pelri horrenda pec­ cata. sed Magdeburgcnsium horrenda mendacia et blasphcmiae sunl. ul postea demonstrabimus: inte­ rim lamen pro 14. fabis criminibus adieramus nos 28. veras praerogativas. Prima igilur praerogativa csl mutatio nominis; nam Jo. I. ait Dominus Petro: Tu es Simon filius Jona; tu vocaberis Cephas. I bi observandum cum Chrysoslomo in hunc locum, Deum nunquam im­ ponere nova nomina, nisi maximis de caussis, cl ad significanda privilegia concessa cis, quibus no­ mina intilaiilur. Ha Abrahamum . cum diceretur DXZX. Abraham, idesl, paler excelsus , dici voluit DFOZK, Abraham,idesl,patrem multitudinis Genes. 17. ul eo nomine significaret hominem Illum, qui jam senex oral, el uxorem anum . el sterilem ha­ bebat; tamen ex dono Dei sic immutandum, ul fie­ ret pater plurimorum filiorum,vel polius gentium cl populorum. ' · Est autem duplex praerogativa in hac mutatione nominis Simonis in nomen Pelri. Una. quod soli IMro ex omnibus apostolis nomen mutaverit: nam etsi Mar. 3. imposuit nomen filiis Zebcdaei Boa­ nerges,lamen luit illud polius quoddam cognomen, quam proprium nomen. Itaque nusquam postea ab evangelislis vucanlur Boanerges , scd lanium Jacobus el Joannes, ul antea vocabantur. Al Pe­ lrus deinceps fere semper vocatur Pelrus: el Pau­ lus Galal. 2. Pi-.trum saepe nominat , ct nunquam aliter quam Petrum aut Ccpham . quod csl idem : Joannem aulem suepe quidem nominal, scd Joannem perpetuo, nunquam Buancrges. Altera est. quod tale nomen ei dcdcril; nnm Sy­ riace Cephas significat petram ut nos supra docui­ mus, ct Hieronymus testatur in cap. 2. cpisl. ad Galal. Graece aulem significat caput, ul lib. 2. cont. Parmen, annotavit Optatus.Ac demum unum csl ex celeberrimis Christi nominibus: nihil enim frequentius in Scripturis Chrislus appellatur.quam pclra. Vide Isa. 8. et 28. Dan. 2. psal. |17. Mallii. 21. Rom. 9. 1. Cor. 10. Ephes. 2.1. Petr. 2. cl alibi. Chrislus ergo cum solo Petro suum ipsius nomen communicans, cl nomen illud quo ipse si­ gnificatur. Ul fundamentum el caput Ecclesiae uni­ versae: quid aliud indicare voluil. quam sc facere Petrum fundamentum el capul Ecclesiae loco sue? Itaque recte b. Leo episl. 89.ad episc. Vienncn. prov.: Hunc, inquil , tn consortium individual' unitatis assumptum, id quod ipse erat, voluit nominari, dicendo : Tu es Petrus etc. Et Scrm. 2. de anniv. die assump. suae ad ponlif. ita Chri­ stum loquehtom ad Petrum introducit: Sicut Puter incus tibi manifestavit divinitatem meam , ila el ego libi notam facio excellentiam tuam, quia tu es Petrus, idesl. cum ego sim inviolabilis petra . ego lapis angularis,qui facio utraque unum.ego fundamentum, praeter quod nemo potest aliud ponere, tamen tu quoque petra es . quia mea virtute solidaris,ul quae mihi potestate sunl propria, sini tibi mecum participatione communia. I.IBEll Plii.MI S CAPUT XVHI. Λί9 cipe principatus, a consule consulatus . sic a pri­ mo sil primatus.Him· Ambrosius in 2. Corinlh. 12. Explicatur secunda praerogativa ex modo quo Prior sequulus est Andreas Salvatorem quam Pe­ ab Evangelislis Apostoli numerantur. trus. ct tamen primatum non accepit Andreas , scd Pelrus. El Augustinus tract, ull. m Jo. Pelrus, Altera Pelri praerogativa est, quod cum ab e- inquil, propter apostolalus sui primatum clc.Cer­ vnngclistis nominantur apostoli, vel omnes, vel a- te autem primatus non dicilur de eo,qui casu scri­ liqui, semper primo loco ponitur Pelrus. Malth. ptus csl primus in catalogo, sed qui jure, cl meri­ 10. Duodecim aulem apostolorum nomina sunl to scribilur primus , propter gradum el auctorita­ haec : primus Simon, qui dicitur Pelrus etc. Si­ tem suam. militer legimus Mare. 3. Lue. 0. Act. 1. Quod au­ Secundo idem colligitur ex co, quod ordo alio­ tem hoc non sit factum, quia Pelius fuerit primus rum plerumque mutatur: Pelrus aulem semper po­ a Christo vocatus, certum esi : nam Andream Do­ nitur primo loco. Nam Mallh. 10. post Petrum po­ minus primum vocavit, ut Joannes testatur cap. I. nitur Andrens, Marc. 2. post Petrum est Jacobus , Scd occurrunt Magdcburgcnses qui Cent, i. lib. Luc. G. post Petrum numeratur quidem Andreas , 2. cap. 7. col. 524. dicunt. Pclrum vocari primum, sed mutatur ordo caelerorum: nam Mallhcus ante­ vel propter insignia sua dona,vcl propter aetatem, posuit sibi Thomam. cl Simonem Zelotem anlepoquia nimirum erat omnibus senior, non quia essel sml Thaddaco: Lucas aulem anleponil Matthaeum capul aliorum: capite aulem 10.col. 5GI. scribunt, Thomae, el Thaddacum Simoni. Aclor. !. post Pe­ casu factum esse, ul Pelrus primus in catalogo po­ trum ponilur Joannes, cl in caeleris cliam magna neretur: debuit enim aliquis primo loco numerari, mutatio invenitur. Pari ralione ubi nominantur duo vel plurcs.sem­ casu aulem Petrus occurrit. Sed nulla harum rationum aliquid valet.Non pri­ per ponilur primus Pcirus. Mare. 5. el Luc. 8.Aon ma, nam vel loquuntur dc insignibus donis, quae permisit intrare secum quemquam nisi Petrum , Pelrus habuil in ordine ad Ecclesiam, ul quod ac­ et Jacobum. cl Joannem Luc. 22. Misit Petrum, cepit singulariter claves,quod faclus est fundamen­ et Joannem. Mallh. 17. Assumpsit Petrum. Jaco­ tum Ecclesiae;quod constitutus csl pastor omnium bum ct Joannem. Marc. 13. Interrogabant eum ovium Christi etc. ct tunc pro nobis loquuntur: vel Petrus. Jacobus, Joannes et Andreas. Jo. ult. loquuntur de donis pcrsonalibuscl propriis, idesl. Erant simul Simon Petrus, et Thomas, et A'athade virtutibus ejus; el tunc falsum est quod dicunt: nael, et filii Zebcdaei, et alii ex discipulis ejus nam cvangclisla non facile scire potuit, nec judi­ duo. Vide ubique Petrum esse primum, quod sine care ausus fuisset, quis essel inter apostolos opti­ dubio casu factum esse non polesl. mus, praesertim cum scircl, Joannem fuisse virgi­ Unus Ionium csl locus ubi Pelrus non nominatur nem. Petrum conjugatum , cl Joannem cumdcm primo loco, nimirum, Galal. 2. ubi dicilur Jaco­ ila diligi videret a Domino, ul vocaretur Discipu­ bus. Cephas cl Joannes. Scd non csl cerium , an lus quem diligebat Jesus. Ncc ignoraret. Jacobum Paulus sic dixerit : nam Ambrosius , Augustinus ct minorem lania sanctitate praeditum, ul juslus, cl Hieronymus in hunc locum, ct in tcxlu ct in com­ frater Domini ab omnibus diceretur. mentario legunt. Pelrus, Jacobus, ct Joannes, Quod vero de aetate dicunt,pugnat cum Veterum ct Chrysosloinus in commentario hujus loci: Pe­ traditione. Nam Epiphanius haeres. 51. quae csl trus, inquil , Jacobus el Joannes , indicans sc Alogorum: Occursus, inquil,Andreae primus con­ ila legisse, cl sic credibile est Paulum esse loquutigit, sum esset Petrus minor tempore aetatis. lum. Hieronymus quidem lib. I. in Jovin. dicil, Joan­ Si vero admillamus dcbcrc legi, Jacobus , Pe­ nem non fuisse electum in capul aliorum , quia trus cl Joannes; dicendum cril, vcl cum d. An­ cral pene puer : al Petrum fuisse omnibus se­ selmo el d. Thoma in hunc locum , hoc faclum es­ niorem , non dicil. Adde , quod Magdeburgen- se, quia Jacobus cral episcopus Hierosolymorum, ses Cénl. 1. lib. 2. cap. 10. in vita Andreae , ubi lune erani aposloli de quibus Paulus loqui­ probabile esse dicunt, Andream seniorem Pelro tur, vcl Paulum hoc loco nullum ordinem ser­ fuisse. vasse. Nam quod alioqui inlelligerct Paulus majorem Quod cliam non sil facium casu , quia nimirum debuit unus primus in catalogo poni , cl casu oc- esse Pclrum Jncobo:palel cx ilia ipsa cpisl.ad Gal. currll Pelrus: scd quod sit positus Pelrus primus cap. I. ubi dicit: Deinde post annos tres veni ralione dignitatis . patcl ex duobus. Primum ex Hierosolymam videre Petrum. Non dicil veni vi­ modo enumerandi, nam Petrum nominalim Mat­ dero Jacobum, etiamsi ipse quoque essel Hieroso­ thaeus vocal primum . deinde caeleros non vocat lymis: cl l.Cor. I. Unusquisque, inquil. dicil ego unum secundum, alium lorlium clc. sed sine ulla sum Pauli, ego Apollo, ego Cephae, ego Chrisii, l bi aperte progreditur ascendendo, cl Pclrum pro­ observatione ordinis nominal. Itaque inter Petrum cl caeleros ordinem esse ximum sub Chrislo constituit. Neque vero Petrus solum primo loco ponilur. Matthaeus docet, quia Petrus superior csl, caelcn inferiores: al inter alios nullum statuit ordinem, el primus vocatur, sed chain passim in Scripturis quia sunl omnes aequales . ut rccle annotavit Al­ describitur, ut paterfamilias , ut dux, et princeps bertus Magnus in comment. hujus loci . cl ex hoc reliquorum. Nam quemadmodum Apocal. 12. dici­ nomuqj primus deducunt Patres primatum, quam tur diabolus cl angeli ejus: Michael el angeli ejus, vocem tantopere oderunt haeretici. Nam ul a prin- idesl, dux cl milites ejus: ila dicilur Marc. 1. El 45 BELLAiun.xi. Vol. 1. υι·: 3S0 iiümvAo ιό.χτι:ί< i proscquutus est eum Simon.et qui cum eo erant. Lue. 8. Dicit Petrus. et qui eunt illo erant. J.ne. 9. Petrus vero, et qui tum illo erant. March. IG. Dicite discipulis ejus, cl Petro. Aci. 2. S/ans Pe­ trus cum undecim. Ibidem: Dixerunt ad Petrum cl ad reliquos apostolos. Aci. 5. Petrus el apo­ stoli dixerunt. I. Corinth. 9. Nunquid non luibcmus potestatem sororem mulierem circumdu­ cendi. sicut caelcri apostoli, ct fratres Domini , ct Cephas? An. quaeso, Cephas non eral discipu­ los? non ernl apostolus? cur ergo diciiur Petrus ct apostoli ? discipulis cl Pelro ? apostoli cl Ce­ phas ? nisi quia Petrus princeps , cl caput alio­ rum eral. Quocirca b. Ignatius in episl.ad Smyrncns.dicil. Christum post resurrectionem venisse ad cos qui circa Pelrum erant. Ad enindcm praerogativam perlinet quod Pclni" fere semper loquitur nomine omnium, ut Mnllh.lt). Ecce nos reliquimus omnia etc. Li c. 12. Id nos dicis hanc parabolam. an ad omnes? Io. G. Domine ad quem ibimus? In quem locum Cyrilhis ita scrib.l : Per unum qui praeerat, omnes respondent lliuc etiam Chrysosiomus hum. 55. in Mallh. Pelrum vocal os apo­ stolorum. CAPUT XIX. Explicantur quatuor aliae, praerogativae ex Evangelio s. Matthaei. Tertia praerogativa est Mallh. 14. ubi solus Pe­ trus una cum Domino ambulat super aquas.De qua praerogativa sic loquitur s. Bernardus lib. 2. de Consider. Instar Domini, inquil. gradiens super aquas, unicum se Christi vicarium designavit, qui non tini populo, sed cunctis praeesse debe­ ret: siquidem aquae mullae, populi mulli. Simile csl quod narratur -Io. 21. ubi caeleris discipulis in navicula venientibus ad Dominum , qui in litorc exspectabat, Peints se misit in mare . cl natando venit. De quo b. Bernardus ibidem : Quid istud ? ‘nempe signum singularis ponli/icii Petri. per quod non navem unam.ut caetcriquisque suam, sed sacculum ipsum susceperit gubernandum; mare enim sacculum est, naves Ecclesiae. Quarta praerogativa csl, illa peculiaris revelatio facta soli Petro Mallh. 1G.insigne enim privilegium csl, quod Petrus primus omnium apostolorum a Deo edoctus cognoverit summa mysteria nosirae fidei, distinctionem videlicet personarum in Deo , cl incarnationem.Nam etsi antea nun raro Chrislus vocatos fuerat Filius Dei, ul Mallh. 14. cum dixe­ runt discipuli, Vere/Ilius Dei es: et Jo. I. eum di­ xit Nathanael, Tu es Filius Dei. tamen isti voca­ bant Filium Dei Christum eo modo quo omnes san­ cti dicuntur filii Dei. Al Petrus intellexit. Christum esse Filium Dei verum ac naturalem : quod palet cum cx lexlu graeco, obi omnia exprimuntur eum articulis emphasim habentibus hin:i csl Ad. 10. ubi Petrus omnium piiiuus incipit praedicare Gentibus, sicul ipse o- mnlum priinuspraedicnveral Judaeis.El soli ipsi vi­ sio illa ostensa est, qua motfebulur , tempus esse praedicandi Gentilibus, ubi etiam pulchre dicitur ei Macta ct manduca. Nam capitis esi manducare, el per manducationem trajicere cibum in stoma­ chum, ct illum sibi incorporare. Significatui· enim hac metaphora, Pelro convenire , ul ipse lanquam caput Ecclesiae infideles convertat,el efficiat mem­ bra Ecclesiae. Sed objicies: Nonne Act. 8. Philippus converte­ rat Ethnicum hominem , Eunuchum videlicet re­ ginae Aethiopum? et nonne Paulus Act. 9. loque­ batur Gentibus, el disputabat cum Graecis ? quo­ modo ergo Petrus dicitur primus praedicasse Genti­ libus? Respondeo: Eunuchum illum fuisse proselytum, idest, jam conversum ad Judaismum: non aulem plane Gentilem, ul erat Cornelius.Nam Pelrus non mentitur Act. 1.7. cum indicat, se primum praedi­ casse Gentibus.Deinde Act. II. scribit Lucas, cos qui dispersi fuerant a tribulatione quae facia est sub Slephano, perambulasse varias regiones evangelizando, Nemini loquentes verbum , nisi solis Judaeis: unum autem cx his fuisse Philippum , palcl ex Act. 8. Praeterea, si Philippus jam prae­ dicaverat homini gentili, el nemo cum reprehende­ rat: cur postea Petrus dubitat, an sit tempus prae­ dicandi Gentilibus? cur coelesti visione ad hoc ani­ matur? cur hoc audito aliqui ex Judaeis obstupue­ runt, alii Petrum accusaverunt ul rem insolitam ausum? Adde, quod iste Eunuchus ibal in Hieru­ salem ad templum,ct Isaiam in curru legebat,quae sunl aperia signa judaismi. Denique Hieronymus in epist. ad Salvinam. de Cornelio loquens: Primus,inquil, ab apostolo baplizatus, salutem Gentium dedicavit.El Cbrysost. hom. 22. in Acta, dc Cornelio loquens: Vides, in­ quil, unde initium sit Gentium? a viro pio qui operibus dignus est habitus.Quod si aliquando Pa­ ires dicunt, Eunuchum illum,quem baptizavil Phi­ lippus, fuisse Gentilem, intclligunt, natione non religione. De Paulo autem secundum graccos codices nulla est difficultas.Non enim csl in graeco illud lique­ batur g entibus, sed lanium csl loquebatur et dis­ putabat adversus Graecos : Graccos aulem hic vocal Judaeos in Graecia natos clgraccc loquentes, ut indicant Chrysoslomus ct documentas. Nec csl verisimile. Paulum praedicasse Gentilibus in ipsa Hierusalem, ct nullum rumorem excitatum ab He­ braeis, qui poslca tam vehementer in Petrum in­ surgebant, quia praedicaverat Cornelio. Quia lamen lalini codices habent , loquebatur Gentibus, et disputabat cum Graccis; dici potest, eum loqmiltim esse ac disputasse eum Gentilibus, non cos ad fidem pertrahendo.sed fidem ab eorum calumniis defendendo. Itaque idem Lucas subjun­ git, non aliquos esse conversos , sed odium adeo grave in Paulum excitatum, ul quaesierint cum in­ terficere; primus ergo palcr tam Judaeorum, quam Gentilium Petrus fuit. Dccimaoctava est Aclor. 12.ubi pro Pelro incar­ céré constituto oratio fiebat sine intermissione ab Ecclesia:undc eliam insigni miraculo liberatus est. LIBER PHIMUS 3S3 Scimus anlc illud tempus Slephanum iu periculo quit ordinatum episcopum , qui postea ordinavti fuisse, el postea eliam lapidatum: item Jacobum Petrum el alios? iu eodem carccre constitutum , el postea interfe­ Quod autem non omnes aposloli immediate a ctum; nec lamen legimus ila sine intermissione Domino sint ordinali, palet. Nam saltem Paulum , ab Ecclesia pro illis oratum, ut nunc pro Petri pe­ quem ipse de coelo vocavit el apostolum fecit, riculo lieri videmus. Quae potest alta ratio assigna­ non episcopum ordinavit, sed jussit ordinari per ri, nisi 'quia mullum interest , utrum membrum u- manuum impositionem ministrorum Ecclesiae ut num, an capul ipsum perichletur? Itaque Chryso­ palet Act. 13. el ex Leone in epist. ad Diosc. quae slomus in hunc locum: Magni, inquit, amoris in­ est 81. in operibus ejus, sed in tomis Conciliorum dicium, oratio, Patrum omnes quaerebant etc. 79. ubi loquens Leo de ordinatione episcoporum , Dccimanona csl Act. 15. ubi Petrus in Concilio exemplum hoc Pauli adducit: et ex Chrysoslomo , primus loquitur, el sententiam ejus Jacobus, o- qui in hunc locum Act. dicil, adeo veram fuisse inncsque alii sequuntur.ul Hieronymus docel in e- Pauli ordinationem, ul in ipsa nomen mutaverit: pisl. ad August, quae est 11. inter episl. August, slalim enim subjungitur, Saulus, qm el Paulus. Praeterea, quod Jacobus minor, unus ex duode­ ct '1’hcodorelus in epist. ad Leonem de eadem re, sic loquitur: Paulus, inquil, praeco veritatis, tuba cim, fuerit ordinatus episcopus Hierosolymae ab asanctissimi Spiritus, ad magnum Petrum cucur­ poslolis, cl nou a Christo immediate , docet Anarit, ut iis qui Antiochiae de legalibus institutis cletus in episl. 2., ubi scribit, episcopum debere ordinari a tribus episcopis, sicut Jacobum mino­ contendebant, ab ipso adferrcl solutionem. Vigesima est ad Galat. 1. ubi Paulus dicit: Post rem ordinaverunt episcopum, Petrus, Jacobus ma­ annos 1res ascendi Hierosolymam videre Petrum. jor, clJoannes. Item Clemens alexandrinus apud Eusebium lib. In quem locum Oecumenius dicit, ascendisse Pau­ lum in Hierusalem ut videret Petrum, lanquam se 2. hist. cap. 1. idem tradit, Jacobum scilicet a Pe­ majorem. Cbrysost. hom. 87. in Jo. Os, inquil. e- tro, Jacobo el Joanne ordinatum episcopum. Idem habet Hieronymus de vir. illuslr. in Jaco­ ral apostolorum el princeps; proplerca el Paulus eum praeter alios visurus ascendit. Ambrosius bo: Jacobus, inquil, slalim post passionem Domi­ in cap. 1. ad Galat. Dignum fuit, inquil. ut cupe- ni ab apostolis Hierosolymorum episcopus ordi­ ret videreJ’elrum. quia primus eral inter apo­ natur. stolos. cui delegaverat Salvator curam Ecclesia­ Neque dici potest, hunc Jacobum non fuisse arum. Hieronymus in episl.ad August. 89.sup.cil. poslolum ex duodeciin:rcpugiiai enim Hieronymus Tantae Petrus auctoritatis fuit, ul Paulus in epi­ in lib. coni. Ilelvid. et nos alibi idem ostendimus stola sua scripserit: deinde post annos 1res veni ca ratione, quia sequeretur, unius apostuli ex duo­ decim nullam lien memoriam in Ecclesia. Hierosolymam videre Petrum. Quod autem non aliquus Dominus ordinaverit , CAPUT XXÏ1I. alios non ordinaverit, inde salis probalur , quod apostoli. excepto Pelro, essent inter se aequales, el Proponuntur aliae praerogativae ex variis nullus in alium jus haberet, el omnis potestas eis tradita, communiter omnibus sil tradita , quantum auctoribus. ex evangehis colligi potest; ergo si neque million, Hactenus eas praerogativas recensuimus quae ox neque omnes, neque aliquos piures Dominus ordi­ divinis literis colliguntur: addemus nunc alias octo, navit, sequitur, solum Petrum ab eo ordinatum. quaS ex variis auctoribus decerpsimus. Secunda ratio est, quia passim docent Veteres Igitur Vi gesi map rima praerogativa est,quod Chri­ romanam Ecclesiam esse matrem omnium Eccle­ stus suis manibus solum Petrum baplizaverit. Scri­ siarum: ab ca omnes episcopos habuisse conse­ bit enim Evodius . Petri successor in episcopatu crationem, cl dignitatem suam. Quod non videtur anliocheno, in epist. quae inscribitur τόψώς , a esse verum, nisi in eo sensu, quia pelrus, qui epi­ Chrislo cx mulieribus solam \ irginem matrem scopus fuit romanus, omnes apostolos omnesque suam; ex viris baplizalum solum Petrum: a Pelro alios episcopos, vel per se, vel per alius ordinavit : Andrciim. Jacobum el Joanncm : ab iis caeleros. alioqui enim cum omnes aposloli plurimos episco­ Id quod referunt Euthymius in cap. 3. Jo. el Nicc- pos in variis locis constituerint, si aposloli ipsi non sunl facti episcopi a Pelro , certe maxima pars phorus lib. 2. Iiisl. cap. 3. Vigcsimasecunda est,quod solus Petrus a Chrislo episcoporum non deducet originem suam a Pelro. Quid est ergo quod Anaclclus episl. I. dicil: ln> episcopus ordinatus fuerit: cacleri autem a Pelro episcopalem consecrationem acceperint. Id quod novo Testamento post Christum a Pelro sacerdo­ probat Joannes dc Turrccrcmala lib. 2. Sum. de talis coepit ordo ? Non enim loqui potest de ordi­ Eccles, cap. 32. mullis rationibus, sed praecipuae ne miliorum sacerdotum, idesl , presbyterorum : sunl duae. Prima csl,quoniam vel Dominus nullum nam constat, apostolos in ultima eoena simul 0ordinavit episcopum, vel omnes , vel aliquos, vel mnes ordinatos sacerdotes; loquitur ergo de ordine majorum sacerdotum, idest, episcoporum , qui a unum. Quod nullum non potest dici. Nam si ita esset. Pelro non recte dicitur incoepisse, si omnes apo­ nullum haberemus jam episcopum : nemo enim sloli immediate a Chrislo ordinali fuerunt episcopi. potest dare alien quod ipse non habet; non ergo Quid est eliam quod Cyprianus dicil lib.kepist. potest non episcopus episcopum ordinare. Si er­ romanam Ecclesiam esse matricem et radicem lo­ go Dominus neminem, ac ne Pelium quidem reli­ tius catholicae Ecclesiae ! Quid est quod ait limo- 334 DE I10.MWO POA’TIFICE Cenlius I. episl. ad L'oncil. C irlhag. quae csl 91. huit, sed (piem eral habiturus , si Dominum non ml r epistolas August. J quo, Petro, ipse episco­ prodidisset. patus, el lota auctoritas nominis hujus emersit? Vigesimalerlia csl, quod Petrus primum haere­ Item quod iu episl. ad Coneil. .Milevil. scribit,quae siarcham, ct principem, ac pairem ominum haere­ csl 93. inter epistolas \ugust. Quoties fidei ratio ticorum , <|ui postea fuerunt , Simonem videlicet ventitatur, arbitror omnes fratres, el coepiscopos magum, primus detexit, ul palet Act. 8. et postea nostros non nisi ad Pelrum, idesl, sui nominis, damnavit, el plane cxliuxil. Decuit enim omnino ut princeps et pater Eccle­ et honoris auctorem deferre dcbere?Quil est quod mi Ju .us I. in epist. I. ad Orientales: Quam cul­ siae, principem et pairem onmium haereticorum pam incurrere non potuissetis , si unde conse- superaret: Simonem aulem pairem fuisse omnium i rationis honores accipitis , inde legem lotius haereticorum, scribil Irenaeus lib. 1. cap. 20. ct observantiae sumeretis, ct b. apostoli Petri sedes, initio lib. 3. Quia vero Calvinus in Institui. lib. 4. cap. 6. § quae nobis sacerdotalis mater est dignitatis,esset 15. habel pro absurda fabula contentionem b. Pe­ ecclesiasticae magistra rahonis? Quid denique, quod ait s. Leo serm. 3. de as· tri cum Simone; adferaiiius Veterum de hac re te­ sump, sua ad pontif. cum dicil : St quid cum eo , stimonia. Id enim tradit Egesippus lib. 3.de excid. Petro, commune caeleris voluit esse principibus, Ilicrusol. cap. 2. et Clemens lib. I*. constitui, nunquam nisi per ipsum dedit , quidquid aliis aposl. cap. 7. 8. cl 9. qui lotam historiam fuse ex­ non negar.il. Et cpisl. 89. Hujus muneris Sacra- plicant. Ilem Arnobius lib. 2. cont. Geni,: Ipsam,inquit, mentum ita Dominus ad omnium apostolorum officium pertinere voluit, nl in beatissimo Petro, apud dominum Hornam . in qua cum homines apostolorum omnium summo . principaliter coD sint Numae regis artibus atque antiquis supersti­ lucaret. ul ab ipso quasi quodam cupite dona tionibus occupati, non distulerunt tamen res pa­ trias linquere, el veritati coalescere Christianae.. sua vetui m corpus omne diffunderet ? Sed, Objiciuul quidam hoc argumentum.In apo- Viderant enim cursum Simonis magi, et quadri­ stolalu episcopatus includitur, alioqiti verum non gas igneas, P· Iri ore difflatas, el nominato Chri­ «•'.set, quod hiacletus scribit in episl. 2. episcopos sto evanuisse. Viderant, inquam , fidentem diis apostolis succedere: at apostolos omnes Christus falsis, et ab eisdem metuentibus proditum. pon­ fecit, non Petrus : igitur el episcopos Christus cos dere praecipitatum suo, cruribus jacuisse prae­ ordinavit, non Pclrus. fractis. Idem narrant Damasusin vita Petri. Cyril. Calè­ Quid quod de Juda proditore iûlelligilur illud psalm. 1118. Epi. opalum ejus accipiat alter, ul ches. G. Epiphanius haeresi 21. Theodorei, lib. 1. explicat Peirus Act. 1. ul Judaui non ordinavit Pe- haeret. fabul. Ambrosius Orat, in Auxenf. Hierony­ htis; igitur non oiimes ordinavit peirus. mus in lib. de vir. illustr., in Simone Pelru. SulpiRespondeo: in aposlolalu contineri episcopatum, lius lib. 2. sac. hist. Gregorius Turonen. lib. I. i i episcopos succedere apostolis,non quia eu ipso hist. cap. 25. Eusebius lib. 2. hist. cap. 13. .Maxi­ i π·'·! aliquis csl apostolus sil episcopus ( nam Do- mus in serm. ult. de sanctis Petro cl Paulo. Au­ niintis Luc. G. elogii duodecim discipulos, et apo- gustinus denique,cujus haec verba sunt lib.de hae­ . toio.s nominavit, etiam antequam sacerdotes eos res. cap. I. In urbe Homab. apostolus Petrus Si­ laceret, nedum episcopos : ad apuslulalum enim monem magum vera omnipotentis Dei virtute proprio perlinet jus praedicandi, cui annexu fuil cxlinxil. Ex quibus intelligimus, eumdem Augustinum in amplissima jurisdictio quaedam delegata, qualis chain iu non episcopis esse polcsl):sed quia omnes episl. 8G. ad Casulanum cum ait ; Est quidem el apostoli fuerunt episcopi, innuo eliam primi epi- haec opinio plurimorum, quamvis eam falsam M-opi Ecclesiae, tametsi non sini ordinali a Gliri- esse perhibent pleriquc Hornam, quod apostolus sto, sed a Pclro. Pclrus cum Simone mago die dominico pugna­ Ad illud de Jtida respondeo, in psal. 108. vocari turus , propter ipsum magnae lentationis peri­ rpiscopalum, non id quod nunc proprie vocamus culum, pridie cum ejusdem urbis Ecclesia jeju• piscopalum.scd praelecturam quamcumque:esl c- naverit, el conscquuto tam prospero gloriosoque inni m hebraco nS ptj quod visilalioneinseu prae- successu, eumdem morem tenucril, cumque imi­ le< lunmi significat: ct credibile csl,Pelrum hebrai- tatae sint nonnullae Occidentis Ecclesiae etc. non i · allegasse hunc psalmum, et nomen illud prae- velle dicere, esse opinionem incertam dc conten­ tione Petri cum Simone, ul Calvinus putavit, sed I··· lurae ad aposlol.ilum Judae accommodasse. Lucas aulem haec referons graece. scqmilus e-t dc caussa jejunii sabbali. Etsi cniin auctores citati IW. Inlerprcles. quj verterunt rrp έΰ'.τχοπήν, qua concorditer tradunt, Petrum Romae cum Simone voce LX\. Interpretes non potuerunt mlelligere contendisse, cumque superasse: tamen nonnulli ntei pr e cluraiu in genere, eum non esset ipso- tradunt hoc facium esse dic dominico, neque pri­ '1,111 t. tiijdue episcopatus proprie dictus adhuc die esse jejunaluin, neque proplerca institutum inshiui vdde quod cii,mi Cicero lib. 7. cpisl. sabbali jejunium, de quo in illa epistola disputat nd Altu , ' i hoc immine utitur. emu dicil , so Augustinus. Vigcsimaquarla csl. quod Romae potissimum , I’uiupcju luuua L. uip.Kiiae episcopum consti­ sedem suam divino jussu collocaverit. Signum tutum. !'Pest cli.im ι · · ull,)rrj; Psalmum istum loqui enim apertum principatus Peln esse videtur, quod cum apostoli ab eu m lotum uibem iniilcrentur, uv p "v0|’ du piopno ditto, nun qn tn Judas ha LIBEH I’HIJlb’S Peints nd ipsum brbls terrarum caput el urbiuiii reginam missus sil. hl quod ctiam docel Leo serin. I.de nal. ss.PeIri el Pauli. .Vam,inquil, cum duodecim apostoli, accepta per Spirilum sanctum omnium loquutione linguarum imbuendum euangelio mun­ dum, distributis sibi terrarum partibus, suscepis­ sent: beatissimus Petrus princeps aposlolici or­ dinis ad arcem romani destinatur imperii, ut lex veritatis, quae in omnium Gentium revela­ batur salulcm; cf/icacius se ab ipso capite per totum mundi corpus effunderet. Et Maximus serm. I. de nal. ss. Petri cl Pauli: I bi mundus, inquil. caput habebat imperii, ibi regni sui principes collocavit. Sed de hoc plura in sequenti quaestione Vigesiinaquinla csl, quod sub finem vitae Pelri. Christus ipse Petro apparere, cl roganti: Domine (pio vadis? respondere dignatus sit: Venio Ho­ rnam iterum crucifigi. Id Egesippos lib. 3. de excid. Hierosol. cap. 2. et Ambrosius in Oral. coni. Auxenl. testantur: No­ cte, inquit Ambrosius, muro egredi coepit, et ri­ dens sibi in porta Christum occurrere,urbemque ingredi, ait: Domine quo radis? respondit Chri­ stus: venio Hornam iterum crucifigi. Intellexit Peirus ad suam crucem divinum pertinere re. sponsum. Indicat eliam hoc Ahannsius, licet, obscurius, cum in apologia pro fuga sua, de Petro ait: Cum audiisel oportere se Romae martyrium subire , non abjeci! eam perfectionem, sed cum gaudio Romani venit. Denique idem referi s. Gregorius in explicat. +. psal. pocnilenl.: Petro, inquil, ait. venio Romam iterum crucifigi; qui enim in seipso jampridem crucifixus fuerat, in Petro Herum se crucifigen­ dum dicebat. Quid aulem significare voluit Dominus, cum ait, in Petri crucifixione se iterum crucifigi, nisi Pe­ lrum suum esse vicarium, el quod Pclro fit, sibi ipsi lien? Sic enim antea Samueli dixerat. I. Reg. N. Aon te abjecerunt, sed me, ne regnem su­ per cos. CAPUT XXIV. Tres ultimae praerogativae in medium adferuntur. Vigeslmascxla praerogativa est, quod solae illao Ecclesiae semper sint habitae. Patriarchates cl primae, quas Petrus fundaverat. Siquidem apud Veteres 1res Ecclesias lanium fuisse proprie pa­ triarchates el primas; romannm, alexandrinatn, el antiochennm. palet cx Concilio Nicaeno, can. <». cx Cbatcedonen. act. IG. ex cpisl. 3. Anaclcli; cx episl. 53. Leonis ad Anatholium; cx cpisl. Grego­ rii ad Eulogiiim, quae csl 37. lib. G. neque id ne­ gat Lulherus aul Calvinus. Porro Hierosolymitana per annos fere quingen­ tos habita quidem csl quarta palriarchalis. scd no­ mine non re; seu honore non potestate. Nam pa­ triarcha alexandrinus non solum secundo loco se­ debat in Conciliis, sed eliam vere praeerat omni­ bus archiepiscnpis ct episcopi* tegypli el Lybiae: el anliochenus non solum sedebal tertio loco, sed eliam praeerat omnibus arcbiepiscopis el episco­ pis orientis: al Hierosolymitanus sedebal quarto loco, sed nulli arcbiepiscopo. vel episcopo praee­ rat, immo subjectus eral archiepiscopo Caesarien­ si, qui eral metropoli lanii-. Palaestinae, ct praete­ rea patriarchae, anliochcno. qui. ul diximus, toti orienti praesidebat. Id ita esse putei cx Concilio Nicaeno can. 7. ubi decernitor, ul episcopus Hicrosolymae habeat honorem post romanum. alexandrinum el anliochenmii. sed lamcn nihil proplcrca detrahatur dc auctoritate métropolitain, qui eral Caesariensis. Quare b. Hieronymus in cpisl. ad Painiuach. coni. Jo. episc. hicros. sic alloquitur eumdem Joannem.· Tu. inquil. qui regulas quaeris eccle­ siasticas et Nicaeni Concilii canonibus uteris, re­ sponde mihi.adalexandrinum episcopum Palae­ stinae quid perlin··!? ni fallor hoc ibi decernitur, ul Palaestinae metropolis Caesarea sit, cl totius orientis Antiochia. Aul igiiur ad Caesariensem archiepiscopum referre debueras, cui , spreta communione tua, communicare nos noveras, aul si procul expetendum judicium erat, Antio­ chiam politis Hierae dirigendae. Sed novi cur Antiochiam nolueris mittere. Maluisti occupatis auribus molestiam facere, quam debitum metropolitano tuo honorem reddere. Hinc eliam Leo in episl. G2. ad Maximum An­ tioch. Juvenalis, inquil, episcopus ad obtinen­ dum Palaestinae provinciae principatum, credi­ dit se posse sufficere, et insolentes ausus per commentitia scripta firmare etc. Denique neque Anaolelus, neque Leo, neque Gregorius supra ci­ tati ubi patriarchates sedes enumerant, ullam hicrosolyinitanac faciunt mentionem. Ilis accessit postea patriarchates coustonlinopolilanus: nam tempore Nicaeni Concilii nondum oral Constanlinopolis. nedum patriarchates constanlinopolilanus. Nam anno 2.*». imperii Constantini, idcsl, quinio anno post Nicaenum Concilium Conslanlinopolis dedicata csl, ul scribil b.Hieronymus in Chronico: poslea tamen in Concilio 1. Const.intinopolilnno, ac deinde in Chalcedonensi conatos csl episcopus constantinopolilaous non solum paIriarchatum.adipisci, sed etiam secundum lacum inter patriarchas oblinere: sed non ante Justiniani tempora id a romanis pontificibus impeiravit.Tem­ pore aulem Justiniani, idesl. posl annum Domini 500. Ium imperatoris opera, imn pontificum romanorum permissione, coepere conslanlinopolilanus el hierosolymilanus episcopi in numero pa­ triarcharum haberi, nullo amplius reclamante. His ila constitutis.miratur Calvinus Instil libA. cap. G. § 13. ncc immerito, cur tam paucae, el cur isto ordine collocatae fuerint sedes patriarchates. Num si antiquitatem spectes: Hierosolymitana se­ des deberet poni primo loco, el lamcn ponitur quarte vel potius nullo. Si dignitatem primi epi­ scopi consideres:cerlo post romanam sedem del»·· ret esse sedes Ephesina, quam Paulus fundavit. « t Joannes usque ad mortem i exit, llicrosolvmilana 3Γ»6 DE ROMANO l’OATIHCE quoque, in qua primus scdil Jacobus apostolus ct frater Domini, cl post cum Simeon cliam frater Domini, deberet praecedere alcxandrinam, in qua scdil Marcus apostolorum discipulus.Praeterea cur alcxandrina praecedit anliochcnam, cum anliochena sit antiquior, quam alcxandrina, et in nnliochcna Petrus ipse, in alcxandrina discipulos Petri fcdcril? Quod si dicas, ul Calvinus suspicatur Instil.lib. 4. cap. 7. §11. in constituendis patriarcharum se­ dibus Concilium Nicaenum solum habuisse ratio­ nem nobilissimarum cl regiarumurbiumjrepugnabil b. Leo, qui in episl. 54. ad Martian. August, respondens ad argumentum Graecorum, qui as­ serebant, conslanlinopolilanam sedem debere es­ se palriarchalcm post romanam, quia erat cliam sedes imperatoria, sic ait.: Habeat, inquit, conslantinopolilana civitas gloriam suam, ac prolegente dextera Dei, diuturno clementiae vestrae /'ruatur imperio, alia lamen ratio est rerum saecularium, alia divinarum. Nec praeter il­ lam petram , quam Dominus in fundamento posuit, stabilis erit ulla constructio. Et Gelasius in cpisl.ad episc. Dardan.: Nam quod dicitur, in­ quil, de regia civitate, alia potestas est regni saccularis, alia ecclesiasticarum distributio di· gnitalum.Sicut enim quaevis parva civitas prae­ rogativam praesentis regis non minuit: sic impe­ rialis praesentiae mensuram dispensationis re­ ligiosae non mutat. Deinde petemus: cur lunlum 1res fuerint sedes patriarchates constitutae, cum multo plurcs sint urbes nobiles cl regiae?Deinde nobilissimae cl re­ giae urbes semper sunl habitae ubi erat sedes im­ peratoris. Al circa tempora Nicaeni Concilii, sedes imperatoria in Oriente erat Nicomediae, quae est urbs Bylhyniac longe clarissima. In Occidente crat Treveris ct Mediolani, quarum Treveri in Gal­ lia transalpina, cl Mediolanum in cisalpina cele­ berrimae urbes habebanlur.Siquidcm eodem tem­ pore Diocletianus Nicomediae sedens, inde lotum Orientem regebat: Maximianus ex Mediolano Ita­ liam. Africam et Illyricum gubernabat: Constan­ tius pater Constantini cx Treveris Gallias el Brilannios moderabatur. Hinc Gelasius in epist. ad episc. Dardan.*. Itisimus, inquil, quod praerogativam volunt Aeacio comparari.quod episcopus fuerit regiae civitatis; vunquid apud Mediolanum, apud /lavcnnam, apud Sirmium,apud Treveros mullis temporibus •non constitit imperatorPnunquid harum urbium sacerdotes ultra mensuram sibimet antiquitus deputatam quidpam suis dignitatibus usurpa­ runt? Cur ergo non fiebant patriarchates sedes Nicomediensis, Trevirensis. Mediolanensis? Adde, quod Concilium Nicaenum non instituit, ul falso docet Calvinus, sedes patriarchates, sed confirmavit tantum. Sic enim habent verba Conrilii Nicaeni can. fi. Aios antiquus perduret in Aegypto, vel Pentapoli, ut alcxandrinvs episco­ pii, horum omnium habeat potestatem. El infra. Similiter autem et apud Antiochiam, caetcrasque provinciae,honor suus unicuique servetur Eccle­ siae! El infra cnn.l.Quoniam mos antiquus obti­ nuit. el vetusta traditio, ut lleliae, idest, Jlierjsolymorum episcopo honor deferatur, habeat consequenter honorem. Vera igitur cl sola caussa illius numeri palrarchalium sedium est dignitas Petri.Solae enim illae Ecclesiae habitae sunl patriarchates proprie, m quibus Pelrus tanquam episcopus sedit: Pelrus au­ tem Antiochiae cl Romae per soipsum sedit; Ale­ xandrine aulem scdil vel per se, ul Nicephorus te­ statur lib. IL cap. 3. vel per discipulum suum Marcum, quem eo misi, ut nomine suo fundaret Ecclesiam, ul docet d. Gregorius lib. (>. epist. 37. ad Eulog. alcxandriuum; ub sic ait: Cum mulli sint apostoli, pro ipso tamen principatu sola aposlolorum principis sedes in auctoritate conva­ luit, quae in tribus locis, unius est. Ipse enim sublimavit sedem, in qua etiam quiescere et praesentem vitam /inire dignatus esl: ipse deco­ ravit sedem, in quam evangelislam discipulum misit: ipse firmavit sedem, in qua septem annis quamvis discessurus sedit:cum ergo unius atque unasil sedes,cui ex auctoritate divina 1res nunc episcopi praesident, quidquid ego de vobis boni audio, hoc mihi imputo. Ibidem ait: Ille mihi de Petri cathedra loquulus est, qui super Petri cathedram sedet etc. Ubi affirmat, episcopum alexandrinum super ca­ thedram Petri sedere, quia nimirum nomine Petri Alexandrine Marcus primus episcopus sedit. Idem omnino docet Gelasius papa in deer, de lib. Can. et Apocr., quod edidit in Cone. 70. episc. Eamdem rationem reddit Leo in episl. 53. ad Λnatholium: Nihil inquil, alexandrinae sedi ejus, quam per s. Marcum evangelislam b. Petri di­ scipulum meruit, pereat dignitatis. Antiochena quoque Ecclesia, in qua. primum praedicante apostolo Pelro Christianum nomen exortum est in paternae constitutionis ordine perseveret, ct in gradu tertio collocatanumquam fiat inferior. Item Anaclelus episl. 3. Secunda, inquit, sedes apud Alexandriani b. Petri nomine a Marco ejus discipulo consecrata csl.Terlia. aulem sedes apud Antiochiam ejusdem beati Petri aposloli nomine habetur honorabilis. Haec ergo est ratio numeri harum sedium. Ratio autem ordinis est, quia cum omnes 1res sint sedes Petri, tamen romanam per se usque ad mortem administravit: alcxandrinam per Marcum evangelislam. anliochcnam per Evodium. Sicul ergo major csl Pelrus apostolus Marco evangclislac, el Marcus cvangelisla Evodio, qui neque apostolus, neque cvangelisla fuil; ila quoque re­ mana Ecclesia alcxandrinam, cl alcxandrina antiochenam aucloritaie el dignilale superat. El quam­ quam non est negandum, quin Pelrus in his sedibus eligendis habuerit etiam rationem magnitudinis, ul d. Leo docet in episl. 84. ad Anastas, cir. fin.: la­ men (ut dictum est) propria el immediata caussa honoris el potestatis harum sedium fuit primatus ct dignitas Petri. Vicesimaseplima esl festum cathedrae Petri. Nam quod publice in Ecclesia cctebrelur dies festus in honorem institutionis episcopatus Petri, cl nihil la- LIIJEIl l’Ill.MLS le fiat pro sedibus aliorum apostolorum, argumen­ tum csl, sedem Petri singulariter praestare omni­ bus aliis; immo ipsam esse solam cl singularem ca­ thedram, cx qua lotus mundus doceri debeat, ul Optatus ait lib. 2. coni. Parmcnian. Esse nutem vetustissimum festum cathedrae b. Petri, facile po­ lcsl. tum ex marlyrologio lled.ie, tum cx eo sermo­ ne cognosci, quem habuit s. Augustinus ad popu­ lum, qui est senn. 15. dc sanctis. Vigesimaoctava praerogativa est, quod in literis formalis, antiqui post nomen Patris, et Filii el Spi­ rilus sancti, nomen apostolorum principis adjun­ gebant. Scribit Atticus episcopus, ut ad lincm Con­ cilii Chalccdonensis legitur in hunc modum: Ne in faciendis epistolis canonicis, quas mos latinus formatas appellat, aliqua fraus falsilalis temere praesumeretur, hoc a Patribus trecentis decem ct octo congregatis saluberrime inventum est, el con­ stitutum,ut formatae epistolae hanc calculationis, seu supputationis habeant rationem, idest. ul as­ sumantur in supputationem prima graeca ele­ menta Patris, cl Filii el Spirilus sancti, hoc cs/, π. υ, α, quae elementa octogenarium, quadrin­ gentesimum el primum significant numerum. Pe­ tri quoque aposloli prima Utera, idesl, r. , quae numerum 80. significat. Ejus quoque qui scripsi! epistolam prima lilera;cui scribitur,secunda litera; accipientis, tertia Utera: civitatis quoque, de qua scribitur, quarta: et indictionis.quaecumque est,temporis idem qui fuit numerus assumatur. Atque ita his omnibus graccis literis, quae, ul diximus, numeros expri­ munt. in unum ductis, unam quaecumque fuerit collecta summam, epistola teneat, Haec ille. Meminit formatarum epistolarum Optatus Milevilamis lib..2. cont. Parmen. his verbis: Cum quo (Siricio)nobis lotius orbis commercio formatarum in una communionis societate communicat. El Concilium Miicvilanum, can. 20. velat clericis, ne sine formalis literis ad comitatum eant. Vide Burchardum lib. 2. cap. 227. Ivoncm lib. 6. cap. 433. cl 434. et Sidonium Apollinarem lib. 7. episl. 2. CAPUT XXV. Testimoniis Patrum graecorum el lalinorum confirmatur primatus Petri. .Superest. ul adferamus veterum Patrum testimo­ nia pro primatu s. Petri. Est aulem antea obser­ vandum, quod si Patres dixerint . Petrum fuisse caput Ecclesiae, aul primatum in apostolos,vel Ec­ clesiam habuisse . id salis esse debebit ad osten­ dendum ex Patrum sententia id quod volumus. Fa­ tentur cnim adversarii.per haec duo nomina caput el primatus significari summam in Ecclesia pote­ statem. Haque Magdeburgenscs Cent. l.hb. 2.cap. 7. colum. 527. dicunt, propriam esse nolam Anliclirisli. habere primatum in Ecclesiam. Et Calvin. Instil, lib. 4. cap. 7.§ 3. Certe, inquil, quamdiu duravit Ecclesiae vera el pura facies, ista omnia superbiae nomina, quibus postea insolescere coe­ pit rumana sedes, prorsus erant inaudita. LoBnnunm Vol. I. 351 quiliir aulem de nomine capitis el primatus*. el ibi­ dem indien! , tempore Hieronymi adhuc durasse veram Ecclesiae faciem. Primus ergo prodeat cx Graecis Origenes (nam Dionysium, Clementem romanum, Anaclelum, el similes omitto, quia ab adversariis non recipiun­ tur ) qui in cap. (>. ad Horn, sic ait: Petro, inquil, cum summa rerum de pascendis ovibus tradere­ tur, et super ipsum relut super lerram fundare­ tur Ecclesia , nullius confessio virtutis alterius ab eo. nisi charitatis exigitur. Euseb. in Chroni­ co anui 'i 4. a Christo nato *. Petrus, inquil. aposto­ lus natione galilaeus, el Christianorum punlifex primus. Ubi esl observandum discrimen, quod Eusebius ponit inter Petrum el aliarum civitatum episcopos. Num de Petro non dicil.Komanorumepiscopus pri­ mus, sicut ibidem dicil de Jacobo: Ecclesiae Hie­ rosolymorum primus episcopus ab apostolis ordi­ natur Jacobus frater Domini. El de Evodio: Pri­ mus Antiochiae episcopus ordinatur Ecodius;non ita de Petro loquitur, sed Christianorum pontifex primus, nimirum ul inlclligercmus,Jaeobmn unius civitatis. Petrum lotius orbis chnstiaui ponlilicem fuisse. Idem lib. 2. hist. cap. 14. vocat Petrum omnium apostolorum probatissimum el maximum, primorum principem el ducem, ac magistrum mili­ tiae Dei. Quid aulem aliud esl esse ducem militiae Dei, quam esse caput militantis Ecclesiae? S. Basilius serm. de jud. Dei, de Petro loquens; /ll<>. inquil, beatus qui caeleris praelatus disci­ pulis fuil, cui claves regni coelestis commissae etc. S. Gregor. Nazianz. Oral, tie Moderat, iu disp. serv., ostendere volens, in omnibus rebus esse debere ordinem, argumentum suinil ab apostolis , qui etsi omnes magni cssenl, tamen imum prae­ positum habuerunt: Vides, inquil.quemadmodum ex Chrisli discipulis, magnis utique omnibus et excelsis,atque electione dignis, hic petra vocetur, atque Ecclesiae fundamenta fidei suae credita habeat, ac reliqui discipuli posthaberi se tran­ quillo animo ferant. S. Epiphanius haeres. 51. Petrum, inquil, ele­ git ul dux esset discipulorum. El in Aucor. : Hic esl. inquil, qui audivit , Pasce agnos meos, cui creditum est ovile. Cyrilhis hierosolymilanus Calli. 2- Petrum prin­ cipem apostolorum excellentissimum vocat.C) nilus alexan.Irinus hb. 12. m Jo. cap. *>4. 1'1 princeps, inquil. caputque caeterorum primus exclamat : Tu es Christus Filius Dei vivi.El in Thesaur. ( si b. Thom. credimus m opusc. coni. Grace.) Sicut Christus, inquit, accepit a Patre sceptrum Eccle­ siae gentium, dux cx Israel egredlens , super omnem principatum ct potestatem . super omne quodeumque est, ut ei cuncta curventur : sic el Petro et ejus successoribus plenissime commisit, el nulli alii, quam Petro Christus quod suum esl plenum, sed ipsi soli dedit. S. Joannes Chrysoslomus hom. 55. in Matth. Petrum , inquil, Ecclesiae futurae pastorem con­ stituit. Et infra: Deus concedere solus potest , ut futura Ecclesia tui lanlisquc fluctibus impetu ir­ rumpentibus, immobilis maneat, cujus pastor el 4G 35S t»E BOMA.W POMIFICE caput (ecce nomen capitis Calvino inauditum) ho­ mo piscator, atque ignobilis. El Infra: Hieremiam uni genii pater, huncaulem universo terrarum orbi Christus praeposuit. El hom. ult. in Jo. ali­ quoties repetii. Petro fratrum . idest apostolorum curam demandatam , et orbem lotum commissum. Eulhymius in cap. ull. Jo. bis rcpelil , Pelrum accepisse pracsidenlinm super discipulos. Ibid. Si dicas, inquit, quomodo Jacobus sedem Hierosoly­ mis accepit? Hespondco.hunc Petrum totius orbis magistrum esse consiiiulum.Ebi docet Eulhymius, sicut Jacobus fuit episcopus Hierosolymorum , ila Pelrum fuisse episcopum lotius orbis. Thcophylaclus in cap. 22. Luc. in illud Confir­ ma fratres tuos: Planus, inquit.hujus intellectus is csl. Quia te habeo ut principem discipulorum, postquam negato me fleveris, elad poenitentiam veneris, confirma cacteros, hoc enim decet te,qui post mc Ecclesiae petra es ct fundamentum. El infra: Tu Petre conversus, bonumexempium poe­ nitentiae eris omnibus, qui cum apostolus fueris, cl negaveris,Herum receperis primatum omnium elpraefecturam orbis. Hic eliam audis nomen pri­ mulus Calvino inauditum. Oecumenius in cap. I. Aci. Surgit, inquii, Pelrus. non Jacobus, el velul ferventior. el velul is cui discipulorum praesi­ dentia commissu erat. Hugo Elhcrianus sive Ilcrcllianus circa annum Domini 1160. lempore Emmanuelis imperatoris . scripsit libros dc processione Spiritus sancli ad­ versus (iraecos, in quo opere lib. 3. cap. 17. sic ail : Ex ipsa, inquii, rei evidentia liquido appa­ ret, quod Pelrum ejusque successorem Christus principem et caput non modo Latinorum et (Iraecirrum, occidentis el septentrionis universi, ve­ rum eliam Armenorum, Arabum , Judaeorum , Madianitarum et totius orientis , ul meridiani climatis in perpetuam constituit. Hunc adjunximus graccis, non quod fuerit gran­ eus natione, sed quod graccc, nl plurimum , el in aula gracci imperatoris scripserit. Ex Latinis s. Cyprianus in episl. ad Quintum di­ cil, Pelrum noluisse, dicere, cum a Paulo repre­ henderetur se habere primatum, cl sibi obediendum esse: quibus verbis indicat.eum habuisse pri­ matum. cl potuisse aliis omnibus jubere. Ac ne forte dicant adversarii.Pelrum cx sententia Cypria­ ni ideo non dixisse sc habere primatum . quia fal­ sum dixisset ; audiamus Augustinum exponentem hunc locum Cypriani, lib. 2. deBapl. cap.l. Idem Cyprianus, iiiquil.in epistola ad Quintum ita lo­ quitur.· Aam nec Petrus quem primum Dominus etegit, cl super quem aedificat Ecclesiam suam , cumsccum Paulus de circumcisione disceptaret, posimodum vindicavit sibi aliquid insolenter.aut arroganter assumpsit, ul diceret , se primatum tenere, et obtemperari a novellis el posteris sibi filius debere etc. El paulo post : Ecce , inquii. ubi commemorat Cyprianus, quod etiam nos in Scripturis sanctis didicimus, apostolum Pelrum, ta quo primatus apostolorum tam excellenti gra­ tia praeeminet etc. Idem s. Cyprianus in lib. de unit. Eccl., sive dc sitnplic. Bradai.(ul supra deduximus) facit Petrum caput, fontem, radicem lolius Ecclesiae. El dc eo­ dem dicit in episl. ad Jiibajanmn : Nos unius Ec­ clesiae caput, et radicem (enemus. 1 laque illa duo nomina Cypriani libenter usurpat, quae Calvi­ nus inaudita luisse dixerat in antiqua Ecclesia. S. Maximus in 3. serm. de apQSt.: Quanti ergo , inquit, meriti apud Dominum suum Pelruserat, ut ei post naviculae parvae remigium totius Ec­ clesiae gubernacula traderentur? Optatus lib. 2. cont. Parmen.: Cathedra.inquit, una esl, et negare non audes, scire te Petro pri­ mum in urbe Horna cathedram esse collatum,ubi sederit omnium apostolorum caput Pelrus, inde Cephas appellatus, in quo uno cathedrae unitas ab omnibus servaretur, nec cacleri apostoli sin­ gulas, sibi quisque defenderent, ul jam schismatichus el peccator esset .qui contra singularem cathedram alleram collocaret.Ergo cathedra una est. quae est prima de dotibus.In ea sedit primus Petrus, succedit Linus, Lino Clemens etc. Vidés, nomen capitis el Petri cathedram ac successorum, umeam totius Ecclesiae cathedram nominari; quae Calvino erani prorsus inaudita. S. Ambrosius in cap. ull. Lucae vocal Petrum , Vicarium amoris Christi erga nos, cl eum dicil omnibus praelatum.Et in cap. 12.episl.2.ad Corinlh. Primatum, inquit, non accepit Andreas , sed Pe­ trus. Ecce iterum nomen Calvino inauditum. Idem in cap. 1. ad Gal. dicil, Pclro curam Ecclesiarum a Domino demandatam. Denique serm. II. Hanc, inquit, solam Ecclesiae navem ascendit Dominus in qua Petrus magister esl constitutus . dicente Domino:Super hanepetram aedificabo Ecclesiam meam.Quae navis in altum saeculi istius ila na­ tat, ulpereunlemundo,omnes quos suscepit ser­ vet illaesos:cujus figuram jam in veteri vidimus Testamento. Sicut enim Noe arca, naufragante mundo, cunctos quos susceperat incolumes re­ servavit,ita et Petri Ecclesia,conflagrante saecu­ lo, omnes quos amplectitur. repraesentabit illae­ sos: et sicut luno, transacto diluvio . ad arcam Noe columba signum pacis detulit, ila et transa­ cto judicio.ad Ecclesiam Petri Christus gaudium pacis refert. It. Hieronymus lib. 1. in Jovin.: Inter duodecim unus eligitur . ut capite constituto, schismatis tolleretur occasio. Sed cur non Joannes electus est virgo? aetati delatum esl, quia Pelrus senior erat, ne adhuc adolescens ac pene puer progrèssac aetatis hominibus praeferretur. Ilie cliam audis nomen capitis Calvino inauditum. B. Augustinus passim dicit, Petrum habuisse primatum, ac praesertim lib. 2. cap. l.de Bapl., ul jam ante citavimus, ubi cliam addit: Puto, inquii, quod sine ulla sui contumelia Cyprianus episcopus Pclro apostolo comparatur , quantum allinet ad martyrii gloriam. Caele.rum magis ve­ reri debeo.ne in Petrum contumeliosus exislam, Quis enim nescii, illum apostolalus principatum cuilibet episcopatui praeferendum? sed etsi di­ stal cathedrarum gratia, una esl tamen marty­ rum gloria. Observandum hoc loco csl , mullum omnino cx sententia Augustini Petri cathedram praestare par- A ; i I I I I.II1EK PHIMI S 3.VJ licularium episcoporum cathedris , cum veritus sit, lie contumeliam Pclro videretur facere , si cum eo compararet Cyprianum ; qui tamen non solum episcopus, sed etiam primus erat lolius Africae. Notandum quoque , putasse Augustinum posse comparari martyrium Cypriani cum martyrio Petri, licet Petri esset mullo nobilius, quia m eodem ge­ nere sunl martyrum omnium palmae: al Cypriani sedem non posse conferri cum sede Petri. quia solum sedes Petri csl nobilior sede Cypriani , sed csl quodammodo in alio genere . nam diiTcrunt ul totum cl pars; non solum enim Pelrus erat episco­ pus Romae, ul Cyprianus Carthaginis , sed eliam erat Pelrus pontifex orbis terrae lolius, cum lan­ ium partis unius esset pontifex Cyprianus. Idem Augustinus de poenitentia Petri loqueris , serm. 124·. de temp. Totius. inquit, corporis mor­ bum in ipso capite curat Ecclesiae, in ips» verti­ ce componit membrorum omnium sanitatem etc. Auctor quaestionum veleris cl novi Testamenti , quae sunl in 4. loin. operum August, q.75. Sicut, inquit, in Salvatore erant omnes caussae magi­ sterii,ila et post Salvatorem in Petro omnes con­ tinentur. Ipsum enim constituit caput eorum, ul pastor esset (/regis dominici. El infra: Manife­ stum est, inquii , in Petro omnes contineri: ro­ gans enini pro Petro,pro omnibus rogasse digno­ scitur. Semper enim in praeposito populus aut corripitur, aut laudatur. S. Leo passim haec docet, praesertim serm. 3. dc assump. sua ad ponlif. De toto mundo, inquit, unus eligitur Petrus, qui ct universarum Gen­ tium vocationi, el omnibus apostolis cunclisque Ecclesiae Patribus praeponatur, ul quamvis tn populo Dei mulli sacerdotes sint , mullique pa­ stores, omnes lamcn proprie regal Pelrus , quos principaliter regit et Christus. Et in epist. ad Anastasium in line: Magna . inquii . dispositione provisum est, ne omnes sibi omnia vendicarent. sed essent in singulis provinciis singuli: quorum inter fratres haberetur prima sententia: El rursus quidam in majoribus urbibus constituti sollicitu­ dinem susciperent ampliorem.per quos ad unam Petri sedem universalis Ecclesiae cura conflue­ ret, el nihil umquam a suo capite dissideret. Ec­ ce habes hic quoque nomen capitis, el curam uni­ versalis Ecclesiae. S. Prosper lib. de ingrat. sa est. Et infra: Ecce, inquii, claves regni coele­ stis accepit, potestas ei ligandi atque solvendi, tribuitur, cura ei totius Ecclesiae cl principatus tribuitur. Bcda hom. in vig. s. Andreae, in illud; Intuitus eum dc. Jo. t. Vidit, inquii. cordis ejus simplici­ tatem, vidit animi sublimitatem, cujus merito cunctae esset praeferendus Ecclesiae. El hom. in testo Petri cl Pauli : Ideo , inquit , beatus Pelrus. qui Chrislum vera fide confessus, vero csl amore sequutus, specialiter claves regni coelorum, et principatum judiciariae potestatis accepil.ul omnes per orbem credentes inlelligant, quia quicumque ab unitate fidei, vel societatis illius quolibet modo semelipsos segregant , tales nec vinculis peccatorum absolvi,nec januam pos­ sint regni coelestis ingredi. S. Bernardus in episl. 237. ad Eugen.: Locus, in quo stas, terra sancta est, locus Petri est, lo­ cus principis apostolorum, ubi steterunt pedes ejus, locus illius est, quem constituit Dominus dominum domus suae, et principem omnis pos­ sessionis suae. El lib. 2. de Consider.ait de Petro: Instar Domini gradient supra mare, unicum se Chrisli vicarium designavit, qui non uni populo, sed cunctis processe deberet , siquidem aquae multae, populi mulli. Ilis 24. Patrum testimoniis,quasi vocibus 24 se­ niorum de Apocalypsi,aperte ostenditur consensus veleris Ecclesiae, tam graccae, quam lalinae. ad quae nihil omnino responderi polesl,nisi quod Lu­ lherus clCalvinus dc Leone dicunl ; cos humana passos, ac deceptos esse. Sed si ila csl: cur nemo umquam eos reprehen­ dit? Ccrlc Epiphanias, Thcodoretus, Augustinus, Damascenus, indicem hacrcsum el haereticorum texuerunt, el in eo eliam Origenem posuerunt. At cur, quaeso.in erroribus Origcnis illum non anno­ tarunt, quod dixerit. Pclro summam rerum dc pa­ scendis ovibus a Christo lradilam?Cur Cyprianum. Ambrosium, Chrysoslomum. Optatum. Leonem, ct alios inter haereticos non numerarunt, cum tam clare docuerint , habuisse Petrum primatum, ct fuisse caput Ecclesiae, cl lotum orbem terra­ rum illi commissum? Certe lanium errorem, qui Anliclirislo, ut ipsi dicunl. tam aperte favet, omnium scriptorum calamis confodi oportebat. Quare cum uno ore Veteres clament, apostolo Pclro primatum ecclesiasticum a Chrislo esse de­ latum: cum iidem tot insignes Petri praerogati­ Sedes lloma Petri, quae pastoralis honoris. vae lestanlur:cuin in sacris divinisque literis hunc Facta caput mundo, quidquid non possidat armis, ipsum primatum lain liberalilcr promissum, quam /teligionc lend dc. iidciilcr datum esse videmus: nimis profecto perti­ naces erimus, si adversus lam claram veritatis lu­ Arator in cap. 1. Act. dc Pclro sic ail: cem oculos clauserimus. — cui tradidit Agnus fjuas passus salvavit oves, loltmiquc per orbem lloc auget pastore gregem, quo munere summus Surgit dc. S. Gregorius lib. 4. episl. 32. ad Maurit.: Cun­ ctis, inquit, euangelium scientibus liquet . quod beatissimo, ct omnium apostolorum prinbipi Pc­ lro, dominica voce totius Ecclesiae cura commis­ CAPUT XXVI. Diluitur argumentum ex comparatione Petri cum Jacobo. Argumenta, quae adversus primatum Petri fieri solent, maxima cx parte soluta sunt in explicatio- 3Γ«Ο DE llO.MANO PONTIFICE ne duorum locorum Scripturae, Matlh. IG. et Jo. solyinac, quae universalis Ecclesiae porlio quae­ ull. ubi de petra, de clarlbus cl de ovibus disse­ dam est. Ha solvunt hoc argumentum Chrysoslomus el ruimus. Tria tamen supersunt: unum ex compara­ tione Pelri cum Jacobo: alterum ex collatione e- Eulhymius m comment, nil. cap. Jo., quibus ac­ jusdem cum Paulo: postremo cx horrendis foedis­ cedit Bernardus lib. 2.de Consider, ubi ail: Jaco­ que lapsibus Petri, quos divino consilio Spiritus bus una Hierosolyma contentus, universitatem sanctus literis mandari voluit, nc nimis mullum Petro cedit. Ad tertium ralionem respondeo: l.ulherum non Petro apostolo tribueremus. Ac primum quidem argumentum Lulhcri csl, in bene legisse nicnenum Concilium: nam. ul supra lib. de pol. papae, ubi Jacobum majorem Pelro demonstravimus, in nicaeno Concilio datur epi­ scopo Hierosolymac quartus locus inter patriar­ fuisse, his rationibus probat. Primum. Christus fuit episcopos Hierosolymac, chas, quantum ad honorariam quamdam sessio­ non Hornae,cl apostoli ejus presbyteri fuerunt; igi­ nem; nullus autem locus quantum ad veram juris­ tur Jacobus, qui post Christi passionem cspisco- dictionem : subjicitur enim ut simplex episcopus palum Hierosolymac sortitus csl. Christo succedit, episcopo Caesariensi lotius Palaestinae melropolilnno. vel certe vicarius ejus est. non Petrus. Ad testimonium Euscbii respondeo: Jocum EuDeinde.Hierusalem est malcr omnium Ecclesia­ rum: nam de Sion exibit lex, ct verbum Domini snbii sine dubio esse corruptum; nam etsi in Badc Hierusalem , Is. 2. igitur Jacobus omnium silcensi codice versionis Itiillmi habeantur verba , Ecclesiarum pater csl, non Petrus. Praeterea, ni- /piae supra citavimus; lumen in codice Coloniensi, caonmn Concilium can. 7. episcopo hierosolymac ab homine catholico verso edito, non habetur primatum tiibuil: idque ex anliqua consuetudine primulus, ct pro illis verbis: Apostolorum episco­ pum, habetur, Hierosolymorum episcopum. ct traditione confirmat. Quae lectio cochacrel inprimis cum Niccphoro, Possumus addere duo gravissima testimonio, li­ num Clementis, qui lib. G. Disposit. apud Euse- ita hunc locum allegante lib. 2. cap. 3. necnon bium lib. 2. hist. cap. I. sic ail: Petrus, Jacobus cum ejusdem Euscbii sententia, qui in eodem lib. et Joannes post assumptionem Salvatoris.quam­ 2. cap. II. hist, dicit. Pelrum fuisse apostolorum vis ab ipso fuerint omnibus pene praelati.tamen maximum, el primorum principem. Choneret deinde cum graeco codice, tam Vati­ non sibi veiidicabant primatus gloriam. sed Ja­ cobum. qui dicebatur Justus, apostolorum epi­ canae bibliothecae, (piam etiam Parisiens! nuper edito.Sic enim habetur in utroque Πέτρον γάρ ψήσι scopum statuunt. Hucrespcxitbullibruslib.de pot. papae, cum /.αί Ιάκωβον καί Ιωάννη·/ μετά την ανάληψιν του του Κυρίου -ροτετιμημενους ail: Pelrum , Jacobum cl Joannein , primatus Σωτηρο; ώς αν καί suos rejecisse, et in Jacobum nlinorem cos con­ μή ϊΓ.<Λ':/.ά ζεσ^αι οόξης αλλά Ιάκωβον τον οίκοτον £~ίσηο"ον Ιεροσ/.ύμων ίλέσΟαι. tulisse. Clemens ergo alexandrines apud Euscbium non Alterum est Clirysoslomi. qui hom. 3. in Acia: I /dc.inquil. Jacobi modestiam. Is acceperat Hie­ ait, Pelrum, Jacobum et Joanncm detulisse pri­ rosolymis episcopi munus, et tamen hic nihil matum Ecclesiae universae Jacobo minori, cl eum loquitur. Considera autem et aliorum discipu­ episcopum apostolorum constituisse, quod absur­ lorum singularem modestiam, quo pacto conce­ dissimum est: sed lanium ail, cos apostolos prae­ dunt ci solium,nec amplius ambigunt disceptan­ cipuos non quaesivisse gloriam propriam, el ideo non sibi assumsisse episcopatum omnium eo tem­ tes inter se. Kcspondco nd primum argumentum. Christum pore nobilissimum, sed eum Jacobo minori detu­ non fuisse episcopum ullius particularis urbis, lisse. Etsi enim episcopatus unius urbis non dero­ sed fuisse et esse pontificem, non solius Hicroso- gat primatui: tamen non parva gloria erat fieri epi­ lymac, sed lotius Ecclesiae, neque ullum ei suc­ scopum Hierosolymac eo tempore,quo nullus erat cedere. cum semper vivat. Porro vicarium suum ex particularibus episcopatibus illo nobilior. Ad locum Chrysosloibi dico: loqui: Chrysoslogeneralem magis decuisse, ul alibi, quam llicrosohtnis constitueret:quoniam sicut mutabatur per nnim de solio particularis episcopatus, cum ait: Christi adventum lex ct sacerdotium : ita etiam Apostolos concessisse Jacobo solium. Nam quod decuit.ul locus mutaretur summi Sacerdotis, cl fie­ absolute Chrysoslomus Petrum Jacobo anteposue­ rent vere omnia nova.Atque ideo fortasse templum rit, cx plurimis cius locis manifestum csl. Nam in el Hierusalem brevi eversa ct incensa post ascen­ Jo. hom. ull. in illud. Sequere me, inquit: Qui­ bus iterum curam, et familiarem in cum affe­ sionem Domini fuerunt. Ad alteram rationem dico: Hierosolymorum Ec­ ctum ostendit. Quod si quis percunctaretur. quo­ clesiam matrem omnium Ecclesiarum antiquitate, modo Jacobus sedem Hierosolymis acceperilPHccl muli s privilegiis insignem, ob Domini cl apo­ sponderem, hunc Petrum lotius orbis magistrum stolorum praesentiam, qumn longo tempore Im­ constituisse. Idem Chrysoslomus hom. '3. in Acta, post ea buit. ct praecipue ob mysteria redemptionis noslrne co loco perfecta cl consmnmnlatsed nihil hoc verba, quae nobis objiciuntur.subjungit de Pelro: tamen praejudicare Petri primatui.Nam quemadmo­ Merito, impiit. primus omnium auctoritatem udum I cclcsiac Hierosolymorum Jacobus fuit pa­ surpat in negotio, ut qui omnes habeat in manu; tor cl episcopus. ita Petrus fuit pastor cl epi- ad hunc enim dixit Christus: Et tu aliquando "i.opus lotius Ecclesiae: ac proinde , etiam lliero- conversus, confirma fratres tuos. F ** - V * Ι.ΙΒΕΚ PHIMUS CAPUT XXVII. De comparaliiine Petri cum Paulo. Alterum argumentum sumitur ab eo, quod Pau­ lus per antonomasiam vocatur apostolus; inde enim sequi videtur, ul ipse potius , quam Petrus princeps apostolorum sit. Accedit quod in antiquis sigillis, quibus diplomata summi pontificis obsi­ gnantur, inveniuntur imagines Petri cl Pauli, sed hujus a dextris, illius a sinistris. Quod etiam ob­ servavit s. Thomas in episl. ad Gal. led. 1. cl Pe­ trus Damianus in tract, de hac ipsa re. Respondeo: Paulum vocari apostolum per anto­ nomasiam. non quia fuerit major Pelro potestate vel auctoritate, sed duabus aliis de caussis, quae nihil detrahunt de primatu Petri. Una luit, quia plura scripsit,cl doctior aesapieniior fuil caeleris: lune enim fere vocamus eum apostolum per anto­ nomasiam, quando scripta ejus citamus. Altera fuit, quia ad apostolum proprie ut apostolum per­ tinet, plantare fidem: Paulus autem pluribus in locis plantavit Udem, quam ullus alius. Num cacleri apostoli missi sunt ad certas provincias,Paulus ad omnes Gentes, sine certae provinciae determi­ natione: cl ipse de se ait: Plus omnibus labora­ vi. 1. Corinth. 15. Testatur quoque Hieronymus in cap. 5. Amos, in illa verba: Qui vocat aquas maris, ct effundit eas super faciem terrae, Paulum non solum plan­ tasse iidem Christi per totum cum longissimum tractum, «pii csl ab Hierusalem usque ad Illyri­ cum, ul etiam ipse Paulus ait Hom. 15. sed etiam a mari rubro usque ad oceanum per lotum fere or­ bem, ul prius cum terra defecerit, quam studium praedicandi, itaque in eo, quod csl proprium apo­ stoli, Paulus excclluil, ct sicut Petrus dicitur prin­ ceps apostolorum, quia institutus est caput el pa­ stor ovium: ita etiam Paulus dici potest princeps apostolorum,quia munus aposlolicum excellentis­ sime adimplevit. Quomodo Virgilius dicitur prin­ ceps poetarum, el Cicero princeps oratorum. ('Iramque rationem s. August, paucissimis ver­ bis complexus est lib. 3. ad Bonif. cap. 3. Aposto­ lus, inquil, cum dicitur.si non exprimatur quis apostolus,non intelligitur nisi Paulus, quia plu­ ribus csl epistolis notior, cl plus omnibus aliis laboravit. Quod autem objicitur de imaginibus Petri ct Pau­ li, quae ita disponi solent, ut Paulus ad dexteram Petri conspicialur. mullis modis solvi potest. Pri­ mum enim, tametsi satis constat, Pelrum Paulo au­ ctoritate majorem fuisse, ul supra docuimus testi­ monio Cypriani in episl. ad Quintum, Augustini episl. 1'.). ad Ilieron.: Hieronymi episl. 89. ad Au­ gust. Gregorii hom. 18. in Ezech.: Thcodorcti in episl. ad Leonem; cl Oecumenii in I. cap. ad Gal.: tamen etiamsi constaret, Paulum Pelro omnibus no­ minibus anteponendum esse, nihil id romanis pon­ tificibus ollicerel, aut ipsi etiam Petri summo pontilicolui. Aon quidem pontificibus romanis, quoniam ipsi tam Pelrum, quam Paulum praedecessorem cl parentem agnoscunt: siquidem ulerque apostolus SGI romanam Ecclesiam fundavit, cl gubernavit, ul prae­ ter alios testatur Irenaeus lib. 3. cap. 3. cl in urbe Borna ulerque per martyrium vitam finivit; itaque omnis Pauli gloria ad romanos pontifices perlinet. Nihil etiam Pelri pontificatui officeret summa digni­ tas el auctoritas Pauli; quoniam extraordinaria erat, quanta tandem esset. Quare, quemadmodum in populo Judaeorum ma­ jor eral Moyses Aarone, cl nihilominus tamen Aa­ ron vere ac proprie summus pontifex fuit: cl non Moysis, sed Aaronis posteri in summa illa dignitate path successerunt, quoniam potestas Moysis extra­ ordinaria, Aaronis ordinaria eral: ila quoque si ad­ mitteremus. extraordinario privilegio Paulum Pelro majorem fuisse; non propterea negaremus Petrum ordinarium,ac summum Ecclesiae pontificem fuisse. Deinde polcsl etiam responderi: non esse hoc perpetuum, ut in antiquis imaginibus Paulus de­ xteram partem occupet.Siquidem in iis, quae Ro­ mae nunc exstant, ul in quibusdam Paulus cerni­ tur ad dexteram, ita in aliis non paucioribus cerni­ tur ad sinistram: el sicul in diplomatibus Paulus oblinet dexteram, ita in numismatibus oblinet sini­ stram. El fortasse consulto id Veteres observarunt, ul cx duobus summis apostolis modo unum, modo al­ terum anteponerent, nimirum, ul eo modo signifi­ carent, hos apostolos vel pares esse inter se, vel ccric ignorari, uter alteri praestet: nam etsi Petrus major est potestate. Paulus major csl sapientia, ul eleganter monet s. Maximus serin, ull. de sanctis Petro cl Paulo, ubi Peiro elavem potentiae, PjuIo elavem sapientiae datam esse dicil. lime s. Lcoserm. 1. de nat. aposlol.. Hos. in­ quit, gratia Dei in tantum apicem inter omnia Ecclesiae membra provexit, ul cos in corpore, cui caput est Christus. quasi geminum constitue­ ret lumen oculorum: de quorum meritis atque virtutibus nihil diversum, nihil debemus sentire discretum, quia illos el electio pares, et labor si­ miles, cl linisfec.it aequales. El s. Maximus loc. not.: Ergo, inquit, beatus Pe­ trus cl Paulus eminent inter universos, el pecu­ liari quadam praerogativa praecellunt: verum inter ipsos quis cui praeponatur, incertum est. Puto enim illos aequales esse meritis, quia ae­ quales sunt passione. El s. Gregorius lib. 1. Dialog, cap. ull. Paulus, inquil. apostolus Petro apostolorum primo in prin­ cipatu aposfolico frater est. Tertia quoque responsio adhiberi potest. Nam ul annotavit Antonius Nebrissensis in Annol. ad 50. Scripturae loca, cum duo simul incedebant, olim id observabatur, ut senior el honoratior ad laevam esset, junior autem latus ei dcxlcrum clauderet, ct nonnihil praecederet in signum obsequii: inde enim dicti sunt lalerones, et per contractionem latrones, qui dextrum latus nobiliorum hominum defensionis caussa tegebant. Id ille probat multis argumentis, sed praecipuo testimonio duorum illustrium poeta­ rum. Nam Ovid. lib. 5. Fastorum, de seno ait: Et medius juven um, non indignantibus illis, Ibat, cl interior si comes tinus erat. 362 DE ROMANO POM D ICE Porro interiorem dici eum, qui ad partem laevam csl, ex Virgilio discimus , qui lib. 5. Acneidos ail dc Cloantbo, qui ad sinistram partem Gyae na­ vigabat. Illa inter navemque Gyae, scopulosque sonantes Iludil iter laevum interior, subilusque priorem Praeterit. rum ille s. Jacobo episcopo cl apostolo, iste s. Sixto summo pontifici ministravit ; el lamcn Ecclesia magis honorat Slephanum quam Jacobuin. cl Lau­ rentium quam Sixlum, quia clarissima horum dia­ conorum martyria loti Ecclesiae mirabiliter prae­ luxerunt: magis autem Slephanum cl Laurentium ab Ecclesia honorari quam Jacobnm el Sixlum,vel ex eo perspicitur, quod illorum dies natales octa­ vas habent, istorum non habent. Pari ratione s. Hieronymus cl s. Thomas Aqui­ nas simplices presbyteri fuerunt: Antonius, Bene­ dictus, Franciscus, ne presbyteri quidem; cl lamcn ab Ecclesia, quod ad cultum attinet, mullis sanctis episcopis, et martyribus , cl summis etiam pontifi­ cibus praeponuntur , quoniam illi scriptis libris, isti ordinum religiosorum institutione plurimum Ecclesiae profuerunt. Altera ratio est, quia Paulus doctor Gentium praecipue fuit, Petrus Judaeorum ; ul igilur signi­ ficaret Ecclesia, Gentiles Judaeis tandem antepo­ sitos cssc, ab eo qui dixit: Major serviet minori, Paulum anteposuit Petro. Tertia ratio cssc potest, quoniam Petrus a Chri­ sto vocatus fuit, adhuc mortali el quodammodo in sinistris constituto:Paulus autem de coelo vocatus est a Christo immortali, ul regnante ac sedente ad dexteram Palris. Alque hanc rationem attingunt cliam Peirus Damiani in epist. ad Dcsidcr. quam dc hac ipsa quaestione scripsit. Innocentius 111. in serm. de evangel., els. Thomas loci.i. in epist. ad Gal. Addit Petrus Damiani ct quarlam ralionem, quia videlicet Paulus de tribu Benjamin erat, el in ipso Benjamin demonstratus , ac typice expressus in Scripturis: porro Benjamin , etsi postremus erat inter frairessuus, tamen cla palrc filius dexterae est appellatus, cl a Joseph omnibus fratribus an­ tepositus. Vide in Genes, cap. 35. cl 42. Addere possumus Eusebii testimonium, qui lib. 1 .de vita Constant, scribit, sc vidisse in Palaestina Constantinum adolescentem obeuntem provinciam cum seniore Augusto,semperque ad dexteram ejus incedentem: neque dubium esse polesl, quin Con­ stantinus adolescens, ac pene privatus in loco mi­ nus honorato esset, quam senior Augustus. Neque his répugnai quod Ambrosius in scrm.de Pcnlcc., qui est Gl. el Hieronymus in Comment. 1. cap. ad Ephes., dicunl.sedere ad partem dexte­ ram cssc majoris honoris signum. Nam absolute dextera honoratior est, cl praesertim in sedibus re­ cto ordine collocatis: ut si ad parietem ponantur dirae sedes, el una alleram non legat,dubium cssc non polesl, quin dextera debeatur praeslanliori : tamen alia ratio est de incessu, cl quando unus al­ terius latus corporo suo tegit. Jam igilur credibile est. initio coepisse depingi Paulum ad dexteram Petri ut juniorem cl mino­ rem: nam idcirco in diplomatibus pontificiis ila Paulus ad Petri dexteram collocatur, ul cum prae­ cedat. cl ferine totum legat, quod csl argumentum obsequii in Paulo, cl dignitatis in Petro. Quod au­ tem postea coeperit pingi ad dexteram, cliam cum Petrum non legit, vel cum Chrislus, aul beata Vir­ go medium locum tcncnl, cx imperitia facium vi­ detur, nimirum, viderant alicubi Paulum depictum ad dexteram , ncc adverterant, sic cum cssc ad dexteram, ul Petrum legeret; inde existimarunt ob honorem Pauli id fieri, ac proplcrca , in sedibus quoque, vel cum inter se mullum distarent, dexte­ ram partem Paulo tribuerunt. CAPUT XXVIII. Cacicrum non ob Pauli honorem id a Veteribus facium esse,vel inde probari potest,quod in omni­ Refellitur objectio ex quindecim peccatis s. Petri bus aliis rebus semper Petrus Paulo anteponitur. a Magdebwg ensibus concinnata. Si nominandi sunt, PelruS praecedit: si in preci­ bus invocandi, praecedit Petrus : si festi dies in Argumentum postremum sumitur ab horrendis corum honorem celebrandi: prior csl Peirus. Cur lapsibus s. Petri,quos Magdcburgcnscs cnumcraiil igilur in imaginibus ordo isle alioqui perpetuus Centur. 1. lib. 2. cap. 10. colum. 558. 559, 560. alque cos dicunl non sine consilio Spirilus san­ mutaretur? Denique, si haec aliquibus non probantur, ad­ cti memoriae traditos , ne Petro nimium tribuere­ mitti polesl, honoris gratia Paulum a dexteris Pe­ tur, id quod posterioribus sacculis futurum cssc tri in signis el imaginibus collocari, cujus honoris Deus praevidit. Primum lapsum cssc volunt',quod Mallh. 14. Pe­ caussae 1res potissimum cssc videntur. Prima, quoniam plus ipse videtur Ecclesiae pro­ trus cx curiositate, ul ipsi dicunl, petierit a Do­ fuisse, quam Peirus: plures enim cx Gentibus ad mino, ul evocaretur in mare; idcoquc postea pu­ Chrisli fidem adduxit: plures provincias summo nitus sil, cl in majora inciderit peccata , nempe in cum labore peragravit: plura scripta eaque utilissi­ dubitationem. Respondeo: nullum in hac re Petri cssc pecca­ ma nobis reliqui l. Ecclesia vero in colenda sanctorum memoria , tum, sed conlra potius singularem fidem. Nam si non tam respicil gradum honoris quem habuerunt pcccasset Petrus petendo, ul evocaretur in mare , m terris, quam utilitatis quam posteris attulerunt : non obtinuisset quod petiit : non enim miracula cum enim graliludinis caussa cos honorcl,illis ma­ Dei cooperantur peccatis nostris. Quare Maximus jorem cultum deteri, quibus plus debel. Cede Stc- semi. 1. de nat. apostol. Hic est, inquit, Peirus , plwnus cl Laurentius diaconi lanium erani, quo­ quem Chrisli esse confidenlissimum, subjecta ve­ Hill'll PHIMUS 36J stigiis ejus maria probaverunt. Num a Domino nem Chrislus gravi oratione retundere cogitur . suo novos sibi duri in fluctibus gressus, ut fidelis Mallh. 18. poposcit, et ul dilectus c.meruib Qui ob id solum At Scriptura nusquam dicit, in eo numero fuisse trepidasse visus est, ut fragilitas humana cogno­ Pelrum: Paires autem in cap. 18. Mallh.,Origenes, sceret, quanta csscl inter dominum scrvumquc Chrysoslomus. Hieronymus, et alii diserte docent: distantia. El infra: Vere beata Petri, et dum tre­ non Petrum, sed alios discipulos eam quaestionem pidat, mirabilis fides, quem nec perurgentis pe­ movisse, quia suspicabantur, Petrum omnibus anriculi potuit turbare formido. Clamando enim leponcndum:et hoc ipsum ex evangclio colligitur. dum mergitur, Domine libera me, dose diffisus Nam cum dixisscl Mallh. cap. 17 .extremo, Pelrum est, non de domino dubitavit , ne quis ergo ti­ esse missum ad mare ; subjungil initio cap. 18. morem hunc gloriosissimi Petri ducat in vi­ In illa hora accesserunt discipuli ad Jesum, di­ tium etc. centes: quis putas major est. Quibus verbis in­ Secundo ponunt quod Mallh. 16. Peirus dixerit dicat, absente Peiro . quaestionem illam fuisse Chrisio: Absit a te Domine, nonerit tibi hoc. Qui­ motam: siquidem ia illa hora qua Petrus ad ma­ bus verbis foedum, inquiunt Mngdeburgenses , et re amandatus fuerat, discipuli caeteri Dominum horrendum lapsum commisit. Ei infra: Disce verbis adierunt. Quinlum lapsum esse volunt, quod Mallh. 18. horrendus lapsus describitur, quo quidem aeter­ nam meruisset damnat ionem,nisi cx ingenti mi­ Petrus resiringere voluerit remissionem peccato­ sericordia esset retractus. Nec dubium est , quin rum ad numerum septenarium, dicens: Quoties serio tanlum peccatum fuerit deprecatus. peccabit in me frater mcus.ct dimittam ei? usque Respondeo: longe aliler hoc facium d. Hierony­ septies ? Nugae sunl pueriles : nec enim Peirus mus aestimavi l.- nam in cap. 1 ί. Mallh. In omni­ resiringere voluit, sed interrogat praeceptorem bus locis,inquit,ardentissimae fidei invenitur Pe­ suum. trus. Interrogatis discipulis, quem homines di­ Sextum lapsum in eo constituunt. quod Mallh. cerent Jesum; Dei Filium confitetur: volentem 19. Peirus eruperit in illa verba : Ecce nos reli­ ad passionem pergere: prohibet: et licet erret in quimus omnia, quid ergo erit nobis? Ubi videtur sensu, tamen non errat in affectu. El in cap. IG. somniasse carnalia quaedam praemia, el arrogan­ Mihi, inquil, hic error apostolicus, et de. pietatis ter cliam loquulus. Sed audi Chrysoslomi com­ affectu veniens, nunquam incentivum diaboli vi­ mentarium: Aon ambitione, inquil. aul inani glo­ debitur. ria: verum ul pauperum plebem introducat,haec Terlio ponunt quod ail Petrus Mallh. 17. Domi­ dicil. Ipse quoque Dominus non Pelrum arguit ne bonum est nos hic esse, si ris. faciamus hic lanquam peccantem , sed ei maxima praemia pol­ tria tabernacula etc. Peccabat, inquiunt, Pe­ licetur. trus. quod extra verbum Dei memoriam istius Septimum lapsum numerant, quod Petrus Jo.13. rei cult unique cogitaret instituere: immo ct vo­ dixerit: .Non lavabis mihi pedes in aeternum. ce Patris coelestis ista superstitio Petri casti­ Peirus, inquiunt, inscitia quadam et prava devo­ gatur. tione negat sc admissurum , ul Chrislus sibi pe­ Respondeo: quod Peirus nullo modo peccaverit, des lavet. palet ex Marc. cap. 9. qui ail: Nesciebat quid di­ Respondeo: longe aliler ss. Paires dc aciis Pelri ceret, erani enim timore exterriti, linquo Peirus judicant. Augustinus in hunc locum dicil, Pelrum raplus cnil quodammodo exlra se, cum ea dixil, el id fecisse recusando, quod quilibet alius apostolo­ licet in Inii excessu mentis erraro potuerit . ccrle rum fecisset. Chrysoslomus in hunc locum: Non peccare nullo modo potuit. Immo docet Chryso­ parui. inquil, amoris cl reverentiae argumentum slomus in hunc locum, ex maximo fervore Petri fuit. El infra: Ob nimiam, inquil, dilectionem ila haec verba procedere: Vides, inquit, quanto Chri­ loquulus est. liem: Iu recusando vehemens Pe­ sli fervore incendebatur, non enim quaerere de­ trus. el in permittendo vehementior , utrumque bes, quam prudenter hortabatur, sed quam fer­ cx amore. Rasilius in serin, de jud. Dei qui mora­ vens charilate Christi , quamque inflammatus libus praeponitur, de hac rc loquens: Nullius . esset. inquit. peccati. nullius contemptus significatio­ Mirum est praeterea,unde novum cultum in me­ nem dedit,verum potius excellent i erga Dominum moriam Iransliguralionis.cl superstitionem olfece­ honore usus est. et convenientem servo ac disci­ rint Magdcburgcnscs, cum Peirus clare dical: Bo­ pulo reverentiam ostendit. Cyrillus lib. 9. cap. I. num est nos hic cssc; el proinde tabernacula non in Jo.: Jure, inquil, tantae rei pondus fidelis di­ m memoriam rei praelerilac , sed ad praesentem scipulus pertimuit, el solitae sibi usus reveren­ habitationem cum Chrisio glorioso erigere volue- tiae fructu, recusavit. Octavum lapsum esse volunt. quod Peirus di­ ril. I nde Leo in serm. dc Transilig., dicil. bonum fuisse, quod Peirus petebat, sed minus ordinatum, xerit : Etiamsi oportuerit me mori tecum, non, te quia nondum lempus oral adipiscendae gloriae il­ negabo, Mallh. 20. videlur enim mendacii arguere lius. Ncc lamcn peccavit in petenda gloria ante voluisse Dominum, qui eum negaturum esse prae­ dixerat. lempus, quia nesciebat quid diccrcl. Quartum lapsum in eo ponunt, quod Peirus ti­ Sed audi Hieronymum in hunc locum: Non est. nus fuerit, el forlc non postremus ex numero illo­ inquit, temeritas, neque mendacium , sed fides rum, qui agitabant quaestionem, quis eorum futu­ est apostoli Petri, ct ardens affectus erga Salva­ rus esset maximus; quam inscitiam ct ambitio­ torem. Audi Clirysostomuni: Unde, inquil, id tibi 3f, I Ι»Ε ROMANO PONTIFICE accedit? cx mullo certe amore, el mulla volunta­ catum inesse videtur. Nani si Dominum sequi de­ te. Ilnquc aut nullus hic lapsus fuit, aut auiuris ct buissent, vel ul eum defenderent , vel ul se morli objicerent sequi debuissent: at jam intellexerant. pietatis excessus fuit. Aonum in eo ponunt, quod in horto jussus vigi­ Dominum nolle defensionem ullam pro se flori ; lare obdormierit.Sed excusat eum ct apostolos rae- nec tenebantur se morli objicere,quin potius man­ teros: evangelisla dicens: Erani enim oculi coram datum acceperant fugiendi: Cum vos , inquil Do­ gravati. El sane cum ad mullam nodem vigilas· minus Mattii. 10. persequenlur in civitate una, sent, non video, cur tam grave peccatum fuenl a fugite in aliam. Dccimumterlium lapsum esse volunt, quod post somno superari. Decimum lapsum numerant, quod Mallii. 26. resurrectionem Domini, eum Petrus magno ardore Petrus Malcho auriculam abscident: Contra Chri­ ad sepulchrum cucurrisset, nondum tamen articu­ stiinterdictum, inquiunt,gladio utitur, temerario lum resurrectionis recte percepit, ul Joannes sicl impio conatu auriculam Malcho pontificis mi­ gmlieat, cap. 20. Sed ibidem Joannes se ipse ac nistro amputans. El infra: Violenta vi Dei consi­ Petrum simul defendit ab ista criminatione, cum lium in Scriptura praedictum, quantum quidem ait : Nondum sciebant Scripturas, quia oporteret cum resurgere a mortuis. Itaque ignoratione qua­ in ipso est, conatur impedire. At in primis mendacium csl, quod contra Christi dam laborabat Peirus eo tempore, sed absque cul­ interdictum Petrus gladio sil usus. Nihil enim Do­ pa sua: nec enim ex illis eral, qui nolunt inlelminus praedixerat de gladii usu , praeter id quod ligere. ul bene agant, sed simpliciter ignorabat. Decimumquarlum lapsum in eo ponunl, quod habetur Luc. 22.Qui non habet, vendat tunicam, et emat gladium. El cum discipuli dicerent: Ecce Jo. 21. curiose de Joanne quaesierit: Ilie autem duo gladii etc.; respondit Christus: Satis est,idesl, quid? Nam a Domino reprehensus audivil : Quid sufficiunt gladii duo.Quibus verbis etsi revera non ad le? Iu me sequere. Caelerum, ista si curiositas praecipiebat ul gladio ulcrcntur, tamen mullo mi­ dicenda est, venia dignissima est: nam, ut in hunc locum scribit Chrysoslomus , ex nimia charilale nus prohibebat. El quamquam Petri factum Dominus postc.a im­ Pelri erga Joannem profecta csl. Existimabat enim probavit, quia non egebat illa defensione: tamen a- Petrus Joannem cuperc, sed non audere dc se in­ nimum Petri nec Dominus reprehendit,et sancli Pa­ terrogare; proplcrca ul Illi gratificaretur,Dominum tres etiam laudant.Chrysoslomus hom.85.in Matlh. interrogavit. Tu, inquil. discipuli amorem pium et humilita­ Postremum lapsum in eo constituunt, quod An­ tem considera. Alterum enim, idesl, ferire .liai- tiochiae non ambulaverit ad veritatem evangelii ; chum, ex diligendi fervore: allerunt, idesl, repo­ cl idcirco merito a Paulo fuerit reprehensus. In nere gladium in vaginam ex obedienlia fecerat. quo peccalo referendo salis apcrlc majores suos Cyrillus lib. 9. cap. 35. in Jo. Intentio . inquit, imitantur, Mareionem videlicet haeresiarcham . et Pelri, qui gladium adversus hostes acccpü , a apostatam Julianum.qui gravissimi peccati n Paulo mandato legis non fuit aliena. Ambrosius in cap. notatum, el reprehensum Petrum fuisse dicebant; 22. Lucae: Petrus, inquil, eruditus in lege.prom- quorum calumnias jam olim refutarunt Tertullia­ plus affectu, qui sciret, Phinees reputatum ad nus lib. 4. adv. Mansion., cl Cyrillus lib. 9. in Ju­ justitium, quod sacrilegos peremisset, percussit lian. Ites autem ita se habet. principis servum. Apostolus Petrus cum Antiochiae degerei, Chri­ Blasphcmum ergo, est, quod dicunl Magdebur- stiana libertate cum gentibus cibum capiebat: su­ genses, Petrum impio conatu id fecisse, cl violen­ pervenerunt interim Judaei quidam a Jacobo apo­ ter impedire voluisse Dei consilium. Non enim c.x stolo ad Petrum missi.Tum Petrus cogitare coepit, odio contra consilium Dei. sed ex amore in magi­ vix posse se offensionem . aut Gentilium , aut Ju­ daeorum evadere: nam si pergeret cum gentibus strum suum, defensionem illam parabat. Undecimo, ponunt negationem Petri, quam ma­ cibum capere ; sine dubio Judaeos offenderet, qui gnum peccatum fuisse non negamus , sed tantum adhuc infirmi iu fide cum essent . nondum sibi abest, ut hoc peccatum obsil primatui . ul potius persuadere potuerant,licere Judaeis cibis gentium eum confirmet;sic enim ail Greg. horn.21 incvang. uti : sin autem segregaret se agentibus, cl scorConsiderandum, inquit, nobis csl,cur omnipotens sim cum Judaeis cibum sumeret ; in offensionem Deus eum,quem cunctae Ecclesiae praeferre dis­ Gentilium incurreret.quippe qui aut Pelri levitatem posuerat. ancillae vocem pertimescere,etseipsum arguerent,aulexemplo tanti viri ipsi quoque judai­ negare permisit. Quod nimirum magnae actum zare inciperent. Itaque in hac fluctuatione animi osse pietatis dispensatione cognoscimus, ut is qui beatus apostolus id elegii.quod minus mahim puta­ futurus crut pastor Ecclesiae, in sua culpa disce­ vit.ul videlicctquia Judaeorum praecipue apostolus erat. Gentiles potius . quam Judaeos offenderet. ret. qualiter aliis misereri debuisset. Duodecimum lapsum faciunt, quod comprehen­ Paulus autem electionem illam improbavit, el Pe­ so Domino a Judaeis, praeclarus el animosus ille trum salis acriter reprehendit. Jam hoc Pelri facium graeci Patres omni pecca­ heros Peirus fugam arripuerit. At primum non id solus Petrus fecit, sed, ul ail to vacare volunt, ul palet ex comment, eorum in Matthaeus cap. 26. Discipuli omnes relido eo fu­ cap. 2. ad Galat. cl graecis subscripsit s. Hierony­ gerunt. Deinde Peirus clsi initio fugit, tamen mox mus, Ium in comment, ejusd. episl., tum m episl. rediit: Et sequebatur eum a longe, ul ibidem le­ 89. ad August, plerique autem Lilinorum pecca­ gimus. Adde ultimo, quod nullum in hac fuga pec­ tum aliquod in hoc Pclri facto agnoscunt, ut LIBER PRIilS Tertullianus lib. 4. in Mnrcion.. Cypti-‘iuis '|l ipisl. nd Quintum, Ambuisms in <·;ιρ. ~· Gal.d. Auguslintts in episl. ad llicrony. 8.'·>· ,l *'·· goniis lib. 28. Moral, cap. 12. el alii nonnulli. Cactorum, sine dubio peccatum illud nui venia­ le, ac levissimum fuit,nui etiam solum inalcrialiler peccatum fuit, idesl, erratum quoddam,sed absque ulla Pelri culpa: siquidem cerium csl. cum optimo animo fecisse quod fecit. Bi ii «iunu 365 Quod aulcm crravcril in eligende, causa fuit,nut aliqua incoinideralio: ct tunc peccatum fuit venia­ le, nut defectos luminis, cl ignoratio quaedam in­ voluntaria; cl tunc nulla culpa sua id fecit. Credi­ bile aulein csl, divinam providentiam id egisse, ul in eo negotio magis illustraretur Ρ.ιιΙί, quam Pclri mens , ul exemplum utilissimum haberemus, tam libertatis in Paulo, quain p ititidiac cl humilitatis in Peiro. LIBER SECUNDUS DE SUMMO PONTIFICE CAPET PRIMl'JI % Proponitur qjiàestio: An b. Petrus llomae fuerit, ibidcmque episcopus existons mor­ tuus sit. Constitutis iis, quae ad Petri primatum- expli­ candum, el defendendum perlinebant. ad ea ve­ niendum nobis est, quae ad primatum successo­ rum ejus perlinent. Quoniam autem jus successio­ nis pontificum romanorum in eo fundatur ; quod Petrus Romae sedem suam jubente Domino collo­ caverit, atque ibidem usque ad mortem sederit; prima nascilur quaestio: /In Petrus Romae epi­ scopus fuerit,nec inde unquam sedem suam alio transtulerit. Haeretici hujus temporis plurimi in dubium re­ vocant, id quod jam supra 1500.annos constantis­ sime a toto orbe terrarum creditum csl, nimirum, b. Petrum episcopum romanum fuisse , ac Romae per crucis martyrium spiritum Domino reddidisse: sed alii modestius, alii impudentius lioc argumen­ tum tradant. Primus quod sciam qui docuit, b. Petrum neque episcopum fuisse Romae, neque Romani ipsam un­ quam vidisse; fuit Gulielmus quidam Joannis Wicldl praeceptor , ut Thomas Waldcnsis refert lib. 2. doctr. lid., ari. 1. cap. 7. Hunc scquulus csl I I ilricus Vclenus lull>cranus,qui librum integrum d h c re edidit, in quo 18. persuasionibus (sic ipse eas vocat) demonstrasse se putat.Petrum nun· quam fuisse Romae, citam Petrum, quam Paulum, non Romae, sed Hierosolymis esse occisos. ITo quo opere ad tinem libri allinunt. se sine ullo du­ bio immarcescibilis coronae praemia a Deo perce­ pturum. Elsane si mendacia coronantur a Deo, splendidissimam coronam sine ulla dubitatione Vc­ lenus accipiet. Illyricus quoque in lib. coni. prim, papae: De­ monstratio, inquil, certa esl. Petrum llomae non fuisse. Joannes Calvinus lib. i. Inslil. cap. G. § 15. postquam reni lotam esse dubium ostendit, ita Concludit: Tamen, inquil , propter scriptorum consensum.non pugno quin illic mortuus fuerit, sed episcopum fuisse, praesertim longo tempore, persuaderi nequeo. Similia habent Magdeburgcnses. Cent. 1. lib. 2. cap. 10. col. 561. Esl aulcm observandum, quatuor esse quae in dubium revocantur. Primo, an Petrus fuerit Ro­ mae ? Secundo . an sil mortuus Romae ? Tertio, im fuerit episcopus Romae? Quarto , an romanum episcopatum semel susceptum nunquam muta­ verit? Ex bis quatuor, solum postremum, cl requiritur necessario, cl sufficit ad romani pontificis prima­ tum constituendum : quae caussa fuit . cur Calvi­ nus solum hoc quartum nullo modo admiserit,cum dc caeleris tribus parum sollicitus esset; nam il­ lud primum neque requiri,neque sufilccre planum csl, cum multi veniant Romam, qui lamen romani pontifices nunquam evadunt, cl multi romani pon­ tifices nunquam fuerint Romae.ut Clemens V.Joan­ nes XXII. Benedictus XII. Clemens VI. Innocen­ tius VI. qui in Galliis ordinati,ibidem semper man­ serunt. Alterum item neque requiri, neque sufficere, te­ stantur mulli romani pontifices, qui extra Romani mortui sunl: nam Clemens I.obiit in Ponto,Pontia­ nos in Sardinia, Joannes 1. Ravennae, Agapetus Conslanlinopoli, Innocentius III. Perusiae , Inno­ centius IV. Neapoli, Joannes XX. Vilerbii, cl alii in aliis locis.Idem testantur mullo plures,qui quo­ tidie moriuntur Romae, nec lamen romani pontifi­ ces sunt. Tertium aulcm requiri, sed non sufiiccrc, cx co colligitur, quod Petrus episcopus Antiochiae fuit LIBER SECUNDIS cl lamen quoniam sedem alio transtulit, nunquam deinceps locum primum episcopi anliocheni ha­ buerunt: igitur quartum solum et requiritur.et sufUrit. Quia lamen omnia sunl vera, suis ac propriis argumentis singula demonstrabimus. CAPUT II. Quod Petrus Romae fuerit. Ac ut a primo incipiamus, s. Petrum Romae ali­ quando luisse ostendimus , primum cx testimonio ipsius Petri, qui sic ait ad finem prioris epistolae.: Salutat vos Ecclesia in Babylone collecta.el Mar­ cus filius mens. Hanc enim epistolam ex Roma scriptam esse, quae dicitur Babylon a Petro, testis esl Papias apostolorum discipulus apud Euscbiuin lib. 2. hist. cap. 15. Papias, inquil Eusebius , et hoc dicit quodPelrus inprima epistola sua,quam dc urbe Roma scripsit, meminerit Marci, in qua tropice Romam Babylona nominavit. cum dicit: Salutat vos ea, quae in Babylone esl electa Ec­ clesiae. el Marcus filius meus. Testis csl eliam Hieronymus in lib.de vir.illustr. in Marco, cujus haec sunl verba: Petrus in episto­ la prima sub nomine. Babylonis figuraliter Ro­ mam significans: Salutat, inquil, ros Ecclesia , quae esl in Babylone collecta. Eodem modo ex­ ponunt Oecumemus. Reda, cl quotquot in banccpistolam commentaria ediderunt. Praeterea Joannes in Apocalypsi passim Romam vocat Babylonem, ul Tertullianus annotavit lib. 3. coni. Mare., el lib. coni. Jud., cl aperte colligitur ex cap. 17. Apoc., ubi dicitur Babylon magna se­ dere supra septem montes,cl habere imperium sti­ per reges terrae: nec enim alia civitas csl, quae Joannis tempore imperium habuerit super reges terrae, quum Roma, cl holissimum esl, supra se­ ptem colles Romam aedificatam esse. Denique adversarii passim clamant. Romam es­ se Babylonem dc Apocalypsi. Ideo enim Lulherus librum inscripsit dc Babylonica captivitate, ct.Magdeburgenses, non alia dc caussa recipiunt Apocalypsin in numerum divinorum librorum , quam quod in eo libro multa adversus Romam sub no­ mine Babylonis dicantur, vide Centur. 1. lib. 2. cap. L coi. 56. Quare si Roma in Scripturis esl Babylon,ul ipsi volunt, cl Petrus cx Babylone scri­ bit; ccrle ex Roma scribit. Respondet Velcnus: Ac vera Babylon , inquit, duplex tantum fuit, una apud Assyrios, altera apud Aegyptum, quae, nunc dicitur Chayrum; ex quo sequitur. Petrum ex Assyria, vel ex tcgyplo. non. ex Italia scripsisse, cum ex Babylo­ ne scripsit. Sed nihil dicit Velcnus. Nam Petrus non dc Babylone proprie didn, sed de ea, quae figurate Babylon dioilur in Apocalypsi, loquitur, ulex plu­ ribus ostendimus, quibus certe magis credendum csl, quam uni Vclcno, qui nullum pro sua exposi­ tione auctorem proferre potuil. Aliuqui respondeat nobis Velcnus: si nulla fuit Babylon extra Assy­ riam, cl Aegyptum,quocnam csl illa Babylon,quae 367 in Apocalypsi habere dicitur imperium super re­ ges lerrac? Constat enim id neque Assyriae, neque Aegypto convenire. Sed instat Velcnus : Si apud Petrum, inquit, nomine Babylonis intelligunl Romam, ul eliam apud Joannem; igitur rede faciunt omnes qui recedunt a romana Ecclesia; mon Apocal. 18. sic legimus: Cecidit. cecidit Babylon magna, ct facta esl habitatio daemoniorum, el custodia omnis spiritus immundi etc. El rursum: Exile de illa populus meus, ul ne participes sitis delicio­ rum ejus, cl de plagis ejus non accipiatis. Ilespondco: Babylonem vocari, non romanam Ecclesiam, sed romanam urbem, qualis eral Joan uis tempore. Nam. ul exponit Tertullianus lib. 3. coni. Marc., quemadmodum vera Babylon fuerat capul imperii, el regem habuerat Nabuchodonosor, qui populum Dei persequebatur, et in captivi­ tatem abducebat: ita quoque el Ruma tempore apostolorum eral capul imperii, cl iiupcralorcni ha­ bebat Neronem, qui populum Dei crudelissime persequebatur. iTaedicit,autem Joannes hanc Babylonem ruitu­ ram, quia romanum imperium delendum eral: id quod jam fere factum esse cernimus. An non enim Gothi, AVandali . Hunni. Longobardi . romanae urbis imperium ferc ad nihilum redege­ runt? Eamdem Babylonem vocat habitationem daemo­ niorum, cl custodiam omnis spiritus immundi, quia ul ail s. Leo serm. I. de nat. aposl. Cum omnibus dominaretur Gentibus.omnium Gentium serviebat erroribus. De hae dicit: E.rilc de eu popule meus,quod inlelligitur corde,non corpore, ul s. Augustinus exponit in Brev. collai., collai. 3. Jubet enim Joannes.ul sancti non conjungantur cum Ethnicis el Idololatris, morum el vitae si­ militudine. tametsi in eadem urbe simul cum eis esse possint.Inde eliam constat propter haec ver­ ba Joannis, nunquam Christianos de urbe exi­ visse. Quocirca b. Hieronymus in cpisl. ad Marce!., qui nomine Paulae el Eustochii eam horlatur.ul ex Umna in Bethlehem migret; postcaquam haec ver­ ba de Apocalypsi conira Romam protulit, subjungit continuo: Esi quidem ibi s. Ecclesia, sunl Irophaea apostolorum ct martyrum, esl Christi ve­ ra confessio, est ab apostolo praedicata fides, el gentilitate calcula,in sublime quotidie se erigens nomen Christianum etc. Quibus verbis docet, non contra Ecclesiam ro­ manam, sed conira gentilitatem romanam Joannem cSse loqmilum. El lib. 2. in Jovin. prope fin. sic alloquitur Romam:Ad te. inquil. loquar, quae scriptam in fronte blasphemiam, Chrisli confes­ sione delesti. Secundo probatur hoc idem cx Aci. ull. cl cx cpisl. ad Rom. Constat enim ex liis locis, Romae, mullos fuisse Christianos, immo Ecclesiam am­ plam el llorentcm. anlcquam Paulus co veniret. Peto igitur: quis l.os Christianos fecerit, si Petrus non fuit BomaeINam quod Petrus primus omnium praedicaverit Romanis.cl Ecclesiam fundaverit an­ lcquam Paulus eo veniret,mulli Veterum scribunt: .US [IE ROMANO POMU ICE quod aulem aliquis alius id frcrril, non potest ul­ jural per conscientiam suam . se milium menda­ cium, uullamque fraudum obtrudere velle. Tran­ lo (inno argumento demonstrari. Certe Irenaeus lib.3. cap. 3.dicit, romannm Ec­ quillus enim m vit. Tiber, nun meminit Ghnsli.iiioclesiam a Petro el Paulo fundatam, idesl. primum rum, scd in vita Claudii, ubi dicil,Judaeos Chrislo a Petro, dcindc a Petro ct Paulo simul. Eusebius impulsore tumultuantes a Claudio fuisse Roma lib. 2. hist. cap. 15. dc Petro loqtiens: Salutaris, expulsos: id quod nostrae sententiae favet; id enim inquit, praedicationis verbo PH/Ml'S in urbe contendimus, lempore Claudii coepisse Ilo.nae es­ li lina cvangeUi sui clavibus januam regni coe­ se Christianos. Tertullianus vero in Apolog. polius contrarium lestis aperuit. Arnobius lib. 2. cont. Getii, dicit. Rumam ideo conversam ad Chrisltlm, quia vide­ indicat. Nam dicit, Pilatum ex Palaestina scripsis­ rat Simonis magi igneas quadrigas Petri ore dif­ se Tiberio de resurrectione Christi, ct quod a mul­ flatas, Christi nomen invocato continuo evanuisse. lis Dcus credebatur: Tiberium aulem retulisse ad Epihanius haeres.27 quae csl Cnrpocratis: Pri­ senatum, an videretur Chrislus m DCum recipien­ mi, inquit, in/lomu p/erunl Pelrus et Paulus. dus ; porro senatum recusasse , proplerea quud Chrysosiomus in psal. 58. Piscator Pelrus quo­ antea coepisset a populis Deus haberi , ul Pilatus niam civitatem maxime regiam occupavit,etiam scripserat, quam a senatu eonsecratus essel. Ex qua narratione non polesl colligi,tunc Rumae fuis­ post mortem resplendet sole clarius. Paulus Orosius lib 7. hist. cap. 6. Exordio, se Christianos, sed polius non fuisse: si enim fuis­ inquil, regni Claudii. Petrus apostolus Domini sent, cx illis prius Tiberius cognovisset famam nostri Jcsu Chrisii Hornam venit, et salutarem Christi quam cx literis Pilati. Porro Orosius quem sequutus est Platina,ad ver­ cunctis fidem fideli cerbo docuit, potentissimisque virtutibus approbavit, atque exinde ( nola ) ba Tertulliani addidit, senatum decrevisse, exter­ Christiani Hornae esse coeperunt. Leo serin. I. minandos cx urbe esse Christianos, quod non ita de nat. nposl. Cum apostoli imbuendum euan­ inlelligendum csl,quasi lune in urbe Christiani es­ gelio mundum distributis sibi terrarum parti­ sent: idem enim Orosius in eodem lib. 7. diserte bus suscepissent, beatissimus Petrus princeps a- docet, non fuisse Christianos Romae, nisi post Pe­ poslolici ordinis, ad arcem romani destinatur tri adventum; Petrum autem imperante Claudio ve­ imperii. 7lieodorelus in cap. I.ad Burn.: Primus, nisse. Itaque sensus edicti senatus hic erat,ut nun inquil. eis ( Romanis \magnus Pelius doctrinam reciperetur ullo modo Christiana religio, el cx ur­ euangelicam praebuit. Gtegorius Turotncns I b. be exterminarentur si qui unquam Christiani adve­ I. ΙιιΊ. cap. 25. ubi (livrât Petrum sub Clau­ nirent. Quod tamen edictum nullam vim habuil, dio Romam venisse, subjungit: \l> illis diebus nam ul ibidem Orosius refert, Tiberius puciiam Christiani apud civitatem romunum esse coepe­ slaltiil accusatoribus Christianorum. runt. Ad illud de Barnaba respondeo: non esse veri­ Theodosius imperator. C. de sum. Trin. clFid. simile, Barnabam praedicasse Romanis lempurc Cath.,1. Cunctos populos, inquil: Cunctos popu­ Tiberii. Constat enim nullum fuisse ausum praedi­ los, quos clementiae nostrae, regii imperium, in care Gentilibus antequam Pelrus coelesti visione Iuli volumus religione versari, quumb. Pclrum admoneretur, Act. 10. et 11. Ab illo aulem leiiipu* apostolum tradidisse Homanis religio usque ad­ re semper foil Barnabas cum Paulo coiijunclus huc insinuata declarat. usque ad peractum Concilium hierosulymitamim , Adde Sybillae Erythraeae vaticinium, quae inter ul paid Act. II. 12. 13. 15. el 15. cl cum Paulus caetera praedixit, Christum non in gladio cl bello loto illo lempore non iverit Romam ; constat ncc Aeneadem urbem sibi subjecturum, sed in hamo Barnabam ivisse. Celebratum aulem csl Concilium piscanlis. Refert lior vaticinium Nicolaus Sandc- hierosolymilammi anno 18. post passionem Domi­ nis lib. 7. dovisib. .Moriar, png. 250. Respondet ni, ul colligitur cx Paulo ad Galal. I. el 2.qui erat Vf lemis: slalim ροΊ passionem Christi, adhuc Ti­ amitis 13. a morlc Tiberii; non igilur Tiberii tem­ berii lempore, coepisse Romae esse Christianos, poribus Barnabas Romam venit. m tradmil, inquil. Orosius lib. 7. Ilisl. Tertullia­ Adde huc,libros Recognitionum apocryphos cen­ nus in Apolog.. Platina in vil. Chr. et Tranquillus seri. Purro synopsim quae Dorolheo tyrciisi fal­ hi iit. Tiber. Ex quo sequitur, non fuisse a Petro so adscnbilur, plenam esse narrationibus conticiis •'. in I'. f |esi. in fundatam, quippe qui dicilur lum­ alque mendacibus.Nam (ul alia praelermillamjqua ralione anclor ille defendi polesl, cum inter disci­ pin' Cl.mdii primum Romam venisse. IdtlamiH in graliamVi leni testimonium Ch men­ pulos 72.numerel Emnmclium reginae Aelliiopuui, ti'. l b. I. Recegml. uhi legimus, Barnabam lem- quem a Philippo conversum constat, post ascen­ i’"re Tibeni Rf.mae praedicasse. Quern sequutus sionem Domini : ct Juniam episcopum facial,quam b'lrotheus lyrensis. m syimpsi did. Barnabam lamen certum csl focminam quamdam luisse ? el Caesarem, cujus meminit Paulus ad Philippenses, «"»· primum qui-Runluo piacdicarit. Ilf 'p'.ntleo. falsum esse, quod ulli fuerint C.liri- discipulum Chrisii el episcopum fuisse dicat, cum 'ti. m llomnctempore Tiberii: xerissimuiuqtm esse perspicuum sil, de Nerone Caesare Paulum esse •nodi’ 'n ' dicunt . primum Petrum praedicasse loquti lu m '? boni, ni' idque b-ntpore Claudii. Nam ex qmilimr Adde ultimo, quod si reciperemus Recognitio­ Uiter'hus i \elenn < ilnlis, duo antiquissimi Tran­ num libros, cl Durolhuei synopsim, adhuc parum, quillus el TtrlulltanUB non hoc dicunt . menlitur- aul nihil Volentis lucraretur. Idem enim Clemens, Ψ * aperte \tlcnus, Ινΐη· Ί>ι in pr o faluinc saqcle quem Dorothacus sequutus esi, ibidem reieit, 36'J LIBER SECIMJlS Humabam nihil profecisse Hamac . el slaliin post primntn conciuncm sine fruclu habilam in Judaeam rediisse. l rem istam, quam tam celebrem fuisse dicimus, es­ se fais un. ei neminem fuisse per annos UDO. qui eam refelleret? Postremo testantur hoc idem lesiiinnnia veli·rum Palrum graecormn el Latinorum. Ignitius,.qui lempore apostolorum vixit, iu episl. ad Rom..cu­ jus magnam pariem reciiii b. Hieronymus m lib. de vir. illuslr. in Ignatio, rogans llmu nius m: ru­ pe lirent passionem ejus. ait: Jo/ι sicul pelrus el Paulus praeripio vobis etc. quibus v< rb.s videtur alludere ad passionem Pelri et Pauli, quae p.mlo nati sunl impedire eurum passiones: nam laciymis 370 DE ROMANO PONTIFICE suis Petrum coegerunt ex urbe discedere, cum ad supplicium a Nerone quaereretur. Dicit ergo Igna­ tius, etsi ego non possim vobis praecipere, ul po­ terant Petrus el Paulus: tamen rogo, nc me impe­ diatis, sicut illos impedire conati estis. Dionysius Corinthius, qui centum annis ab obi­ tu apostolorum floruit: cum Hornae esset, ul Euse­ bius refert lib. 2. hist. cap. 25. Inter caetera sic ait: Ambo, inquil. in hac urbe simul docentes, etiam martyrio pariter, uno eodemque tempore coronali sunt. Cajus, qui circiter 50. annos, fuit Dionysio posterior apud cumdem Eusebiuin , ibi­ dem sic ait: Ego. inquit, habeo trophaea aposto­ lorum, quae ostendam. Si enim procedas via regali, quae ad Vaticanum ducit,aul via Ostien­ si. invenies trophaea defixa , quibus ex utra­ que parte constitutis, romana communitur Ec­ clesia. Egesippus el ipse vicinus apostolorum tempori­ bus hb. 3. doexcid. Hicros.cap.2. lotam historiam prolixe rccilakaddcns ad ea quae priores dixerunt, Petrum capite deorsum verso crucifixum, ul ipso postulaverat. Eusebius in Chron. anni 71. a Chri­ sio nato, Primus, inquil. Nero super omnia sce­ lera suaetiam persequutionem in Christianos fe­ cit. in qua Petrus el Paulus gloriose Romae oc­ cubuerunt. Theodoretus in episl. ad Leonem papam.de Ro­ ma loquens: Habet. inquil. communium Patrum et veritatis tinctorum Petri et Pauli scpulchra , quae fidelium animas illuminant.Origenos lib.3. m Genes, ul referi Eusebius lib. 3. hist. cap. 2. El Petrus, inquil,nd ultimum in urbe Roma com­ moratus, ibi ei crucifixus est , deorsum capite demerso, quod ipse ita fieri precatus est,ne exae­ quari Domino videretur. Aihanasius Apol. pro fuga sua: Petrus, inquil,el Paulus cum audissent, oportere se Hornae martyrium subire, non ab­ jecerunt eam profectionem, sed cum gaudio ab­ ierunt. Chrysoslomus bom. 32. in episl. ad Rom. Non ila coelum splendescit, quando radios suos sol rr se dimittit, quemadmodum Romanorum urbs duas illas lampadas ubique terrarum effundens. Hinc rapietur Paulus, hinc Petrus. Considera­ te. el horrete quale spectaculum visura sit Roma. Paulum videlicet repente ex theca illa cum Pe­ tro resurgentem, in occursum Domini sursum ferri. Ex Laiinis Tertullianus de praescripl.St Italiae, inquil. adjaces, habes Romam, unde nobis quo­ que auctoritas praesto esl. Felix Ecclesia, cui to­ tam doctrinam apostoli cum sanguine suo pro­ fuderunt, ubi Petrus passioni dominicae adae­ quatur, ubi Paulus Joannis exitu coronatur. Lactantius lib. ί divin, instil, cap. 21. Chrislus, inquit, decedens aperuit discipulis suis futura omnia, quae Pelrusel Paulus Romae praedica­ verunt. El infra: Cum eos Nero interemisset Ju­ dacorum nomen, rigentem Vespasianus cxlinxit, fecitque omnia quae illi futura praedixe­ runt. Imbrosius in Orat. coni. Auxcn., quae habetur hb. 5. episl. .Nocte, 1‘clrus, muro egredi coepit , el videns sibi in porta Cltristum occurrere, ur­ bemque ingredi, ait, Domine quo vadis? respon­ dit Chrislus, venio Romam iterum crucifigi : in­ tellexit Petrus ad suam crucem divinum pertine­ re responsum etc. El infra; Slatimque correptus per crucem suam honarificavil dominum Jesum. Hieronymus dc vir. illuslr. in Pciro: Simon Pe­ ints, inquit, ad expugnandum Simonem magum Romam pergit, ibique 25. annis cathedram sa­ cerdotalem tenuit usque ad ultimum, idest, It. Neronis annum, a quo et affixus cruci, martyrio coronatus est. capite ad terram verso. Augusti­ nus lib. I.cap. 10. do cons, evang. Merita Petri el Paulipropter eumdem passionis diem celebrius el solemnius Roma commendat. Maximus serai. 5. dc nat. apost. Petrus, inquil, el Paulus mar­ tyrium pertulerunt in urbe Roma, qua principa­ tum, et caput oblinet nationum , scilicet ubi ca­ put superstitionis eral,illic caput quiesceret san­ ctitatis. Sulpitius lib. 2. sac. hislor. Divina apud ur­ bem religio invaluerat , Petro ibi episcopatum gerente, el Paulo postea Romam adducto. El in­ fra: Paulus ac Petrus capitis damnati, quorum uni cervix gladio desecta, Petrus in crucem sub­ latus esl. Paulus Orosius lib. Ί. hist. Nam pri­ mus (Nero) Romae, Christianos suppliciis,et mor­ tibus affecit, ipsumque nomen exstirpare cona­ tus. beatissimos Clirisli apostolos Petrum cruce , Paulum gladio occidit. Eutropius lib. 7. inviti Neronis ; Denique, inquit, omnibus flagiliis suis etiam hoc addidit, quod sanctos Dei apostolos Petrum Paulumque trucidavit. Pauliqus natali 3. Ipsaque coelesliumsacris procerum monumentis Roma Petro Pauloque potens.Lsidorus in vita Pe­ tri: Septimo, inquit, el tricesimo anno post pas­ sionem Domini a Nerone Caesare in urbe Roma, deorsum verso capite , ul ipse voluit, crucifi­ ante esl. Leo serm. I. de nat. apost.: Hodierna, inquit, festivitas praeter illam reverentiam, quam loto terrarum orbe promeruit, speciali el propria nostra urbis exaltatione veneranda csl, ul ubi praecipuorumapostolorumglorificaluscsl exitus, ibi in die martyrii eorum sil letiliae principatus. Gregorius Turonicus lib. 1. cap. 25. Nero, inquil, Petrum cruce , Paulum gladio jubet interfici. Gregorius papa lib. 6. episl. 37. dc romana Eccle­ sia loquens, Petrus, inquil, sublimavit sedem, in qua etiam quiescere, cl praesentem vitam finire, dignatus esl. Prudentius in hymno de s. Laurentio sic ail. Discende adulter Juppiter stupro sororis oblite. Relinque Romam liberum,plebemquc. jam Christi fuqe. Te. Paulus hinc exter minat, te sanguis exturbat Peiri Tibi id, quod ipse armaveras, facium Neronis nffleit Arator in fin. Aci. Apost. sic ail : RignaqiU! materies Petri. Pauliqve coronae, Caetareas superare minas, el in arce tyranni Pandere jura poli, summumque in agone, tribunal Vincere, nc tHulas parvus contingeret hostis. I.IUER SECI Nid S Ëlpis uxor Boetii in hymn, de aposl. O felit /foma, nm, (piae tantorum principutn Es purpurata pfe.lioso sanguine, Non laude tua, ned ipsorum meritis, Excellit omnem mundi pulchritudinem. Omitto innumerabiles alios, ul Redam, Adonem Freculpbum, ilernardum.et cactcros: siquidem hi stifliccrc possunt, cum omnes floruerint primis quingentis annis, el cum adversarii nc unum qui­ dem hactenus proferre potuerint, qui contrarium senserit. Adde ultimo, quod Ethnici auctores, etsi non meminerunt nominalim Petri cl Pauli,qui apud cos contemptibiles videbantur: tamen conveniunt cum citatis Patribus in eo , quod Romae primus Nero Christianos occidi mandaverit, ul palet cx Cornelio Tacito lib. 15. Annal., cl Svclonio in Ne­ rone. Ad haec testimonia nihil respondet Vclenus. nisi id quod dictum est ab aliquibus cx Patribus. Chri­ slum videlicet apparuisse Petro ad portam romanam, cl dixisset Venio Romam Herum crucifigi ; esse horrendum mendacium, cl blasphcmium con­ tra ipsum Petrum ct Spiritum sanclum. Nam Chri­ stum nunquam descensurum de cocio, nisi in dic judicii testatur Spiritus sanclus per os Petri, Act.3. Quem, inquit. oporlel coelum suscipere usque in lempora restitutionis omnium. At profecto Vclenus potius mentitur cl blasphe­ mat, qui conatur Christo compedes inijeere. ne sc commovere possit usque ad diem judicii. Nam ut omittam alias apparitiones Christi, quae in pro­ batis auctoribus leguntur, certe Aci. 9. Chrislus in aere terrae proximo constitutus Paulo apparuit. Nam. quod lunc Paulus vere corporalibus oculis Chrislum sibi praesentem, cl vicinum viderit ; pa­ tet tum cx luce, quae illum circumfulsit.ct cx cae­ citate, quam post visum Chrislum gloriosum in­ currit, ul ibidem dicilur: tum praecipuo ex verbis Scripturae. Nam Act. 9. dicit Ananias ad Paulum: Dominus Jesus misil me,qui apparuit tibi in via. El ib'u\em:Bai~nabas apprehensum Paulum duxit ad Apostolos, cl narravit illis, quomodo vidisset Dominum. El Paulus ipse 1. Cor. 9. ail : Nunquid non sum apostolus? Nonne Jesum Christum Do­ minum nostrum vidi? El 1. Corinth. 15. Aovissime autem tanquarn abortivo visus csl cl mi­ hi. Ubi enumerat testes resurrectionis. qui Do­ minum oculis corporeis viderant, ct sc inter cos ponit. Ad illud igilur cx Act. 3. respondeo: Petrum si­ gnificare vuluissc, Chrislum non venturum publi­ ce cl coram omnibus, nisi in dic judicii : sed hinc non efficitur, quin possit privalim, ct cui voluerit apparere.Posscl cliam dici.cl fortasse probabilius: Christum sine descensione c coelo apparere po­ tuisse b. Petro : non enim difilcilc csl Deo id efliccrc, ul unum corpus in pluribus locis sit. CAPUT IV. Petrum Romae usque ad mortem episcopum fuisse. Restant postrema duo capita, quae simul de­ monstrari poterunt. Igilur Petrum episcopum ro­ ni manum fuisse, el cum episcopatum ad mortem us­ que retinuisse. Primum suadere videtur ipsa sum­ ma dignitas roman.ic Ecclesiae; semper enim omnium consensu habita csl prima, ct praecipua omniuin aliarum, ut etiam Calvinus fatetur: non po­ test aulem ulla ratio reddi hujus excellentiae, nisi quia princeps apostolorum illius Ecclesiae pro­ prius pastor, cl episcopus fuil, ul supra ostendi­ mus, cum de XXVI. praerogativa s. Petri disputa­ remus. Deinde, si non fuil Petrus episcopus Romae us­ que ad mortem,exponant adversarii, ubi Petrus se­ derit ab eo tempore, quo reliquit Antiochiam.Nam non mansisse Petrum perpetuo apud Antiochiam, anliocheni ipsi confitentur, el salis id probat Ec­ clesiae consuetudo, quae nuinquam attribuit pri­ mum locum episcopo antiocheno: el nulla Eccle­ sia esl. aut fuil, quae assereret episcopum suum fuisse Petrum,excepta antiochena cl romanamum ergo dicemus, Petrum non fuisse illius loci episco­ pum ? Scd adversarii hoc dicere non possunt, quippe qui Petrum volunt fuisse, non episcopum univer­ salis Ecclesiae, sed alicujus lanium particularis, sicut foil Joannes cphesinae. Jacobus Hierosoly­ mitanae. Dicant igilur , ubi fuerit episcopus Pe­ trus, vel. si fuil Romae episcopus el postea mu­ tavit sedem, dicant si possunt, quo eam transtu­ lerit? Accedat testimonium, ct consensus omnium Ve­ terum. quibus Calvinus lenclur credere , nisi sccum pugnare velit: ipse enim ail, se propter con­ sensum .Scriptorum nolle pugnare,quin Petrus Ro­ mae sil mortuus: cum ergo udem scriptores sum­ mo consensu dicant, Petrum Romae fuisse episco­ pum, el nemo Veterum unquam id negaverit ; cur nequit persuaderi,Peirum Romae episcopatum ges­ sisse ? S. Irenaeus lib.3.cap. 3.texuit catalogum romanorum episcoporum, ct primo loco ponit Petrum el Paulum, secundo Linum,tertio Anacletum.quar­ to Clementem , cl caelcros usque ad Eleuthe­ rium, qui lunc sedebat: el nominalim de Clemenle, Sixlo cl Eleutherio repolit, quod apostolis suc­ cedant, Clementem dicens tertium ab apostolis, Sixlum sextum. Eleutherium duodecimum: at pro­ fecto non potest vero dici, romanos episcopos Pc­ iro succedere , si Romae Petrus episcopus non fuit. Tertullianus hb.de praescripl. Evolvant,inquit. ordinem episcoporum suorum. ila per successio­ nes decurrentem,ulprimus ille episcopus aliquis ex apostolis, vel aposlolicis viris fuerit. El infra: Sicut, inquil. romanorum Ecclesia Clementem a Petro ordinatum profert. Quod aulem non inlelligal, Clementem a Petro quidem ordinatum fuis­ se, scd Peirum postea alio sedem transtulisse, pa­ tet ex eodem libro,ubi Tertullianus scribit,Peirum Romae crucifixum; cx quo inlelligimus,Clementem a Petro ordinatum, imminente passione ipsius Pe­ tri, et proinde Clementem Petro jam mortuo successisscj S. Cyprianus frequentissime romanam sedem Petri cathedram vocat, quod sano non diceret si 372 Ι»Γ. ROMAM) Ι’οΜΊΓΙ· I crederet. Petrum nlibi sedem suam statuisse.quam Itoniae. Lib. I. epist. 3. ail Cornel. Navigare au­ dent. inquit, ad Pelri cathedram , atque ad />· ctcriani principalem, unde unitas sacerdotalis exorta est: a schismaticis el profanis Hieras ferre, nec cogitare. cos esse Itomanos.ad quos perfidia habere, non possit accessum. El lib. 4.episl. 2.ad tiiiuiii.ui. Factus est, inquil, Cornelius episcopus, eum Fabiani locus, idest.cum locus Petri ct gra­ dus cathedrae sacerdotalis vacaret. Eusebius in Chronico mini 44. Petrus natione galilacus, Christianorum pontifex primus, cum primum autioch nam Ecclesiam fundasset, Ho­ rnam proficiscitur, ubi cvangelium praedicans, 25. annis ejusdem urbis episcopus perseverat. Epiphnnius haeres.27.quae est Carpocralis: Episco­ porum. inquit. in Roma successio hanc conse­ quentiam habuit: Petrus ct Paulus, Linus, (Ac­ tus, Clemens. Evaristus, Alexander etc. Athanasius in episl. ad solilar. vit. ngen. Pri­ mum, inquit, ne Liberia quidem romano episco­ po pepercerunt, nulla reverentia moli, quod se­ des illa apostolica esset. Et infra inducit Uberium sic loqiicnlein: Jimquam talem a Patribus tradi­ tione accepimus, qui a beato el magno Pelro ac­ ceperunt etc. Ibi Uberius inter praedecessores SUOS Pclrum numeral. Dorolheus in synopsi: Linus, inquit, post Cory­ phaeum Petrum. Romae, episcopus fuit. Sozomenuslib. 4. cap. 14. Aon sine divina, inquit, pro­ videntia facium est, ut mortuo Felice, solus Libe­ rius romanae Ecclesiae praccssel, ne Petri sedes ulla infamiae macula aspergeretur. Eulogias apud Gregorium lib. 6. episl. 37. dicil, Petrum Ro­ mae nunc usque m suis successoribus sedere. 0ptalus lib. 2. coni. Parmen. Igilur. inquil, negare non potes, scire te. in urbe Roma Pelro primum cathedram episcopalem esse collutam. El infra enumerat rouianos episcopos a Pelro usque ad Si­ ncinio. qui suo lempore sedebat. Ambrosius lib. 3. dc sacram, cap. I. Utique , inquil. ipse auctor esi nobis hujus assertionis Pe­ trus apostolus, qui sacerdos fuit Ecclesiae ronia,nae. Hieronymus dc vir. illnslr. in Pelro dicil. eum. 25.annis Romae sacerdotalem cathedram lenuisse. Idem in I. epist. ad liamus. , de nom. hypost. Cum successore, inquil . piscatoris et discipulo erui is loquor, ego beatiludini tuae, idesl. cathe­ drae Petri communione consocior. Augustinus Jib. 2. cap. 51. coni. Iit. Pelr. Cathedra tibi quid fecit Ecclesiae romanae, in qua Petrus sedit, et m qua nunc iuastasius scdetfldem in episl. 164. di i' 165.enumeral romanos episcopos a Pelro us­ que ad Anastasium. Prudentius in hymno dc s. Laurentio: Roma jam regnant duo Apostolorum principes: Aller vocator Gentium, Alter cathedram possidens Pnmam, recludit creditas Aelernilalis januas. Prosper lib. de ingr.: Sedes Roma Petri, quae pastoralis honoris. Foeta caput mundo etc. Siilpilius lib. 2. snc. hisl. Invaluerat apud ur­ bem divina religio, Pelro episcopatum gerente. Petrus episcopus Ravennae in episl. ad Eulyeh.. quae habetur inter praeambiilarcs ad Concilium chnlceduncnsc: Ihrlamur, inquil, (<· frater hono­ rabilis. ul his. quae a beatissimo papa romanae civitatis scripta sunl, obedieule.r attendas. Quo­ niam b. Petrus, qui in propria sede , e.t vivit, et ■praesidet, praestat quaerentibus fidei veritatem. Tbcodorclus in epist. ad Leonem, postquam di­ xerat, Petrum el Paulum Romae esse mortuos,sub­ jungit: Ii vostram sedem effecere magis illustrem, ea est vestrorum bonorum summa. Illorum au­ tem Deus nunc quoque sedem claram insignemque reddidit, cum vestram sanctitatem in ea col­ locaverit, quae radios fidei orthodoxae emittit. Isidorus in vita Pelri : Hic. inquil. postquam untiochenam Ecclesiam fundavit, sub Claudio Cae­ sare conlra Simonem magum Romam pergilribique praedicans cvangelium, viginti quinque an­ nis ejusdem tenuit pontificatum. Idem habent Reda do sex aelal. Freculphus Ioni. 2.Chronic.lib. I. cap. 13. Ado viemiensis in Chrou., anno Chrisli 49. el roecniiorcs omnes. Accedant etiam praeier loi Palruin anclorilalcm. Icslimonia veterum romanorum pontificum marlyrum, vel confessorum. Clemens I. lib. 7. Consi, nposl. cup. 4G. docel, Pclrum imminente morle si­ bi reliquisse romanum episcopatum, Anaclctus cpisi. 3. docel, propler Pelri sedem romanam Ec­ clesiam esse omnium aliorum caput. Marcellus I. in epist.ad Anlioch.: Pelri sedes primitus apud vos fuit, quae jubente Domino Romam translata est etc. Damasus in portlif. in.Pelro dicil. Pe­ trum 25. annis Romae futes i episcopum, idesl, usque ad mortem. Innocentius I.in episl. ad Cone, milevil., quae csl 93. inter episl.; August. Leo serm. l.de nat. aposl.: Gelasius in episl. ad cpisc. Lucan, et Sicil : Joannes 111. in episl. ad enise. Germ, el Galliae: Gregorius lib.2. episl. 33.: AgaIho in episl.ad Constant, imp.: Adrianus in episl.ad Tharas.-.Nicolaus I.in episl. ad Midi.,cl alii omnes, qui aliquid scripserunt, affirmant, sedem suam sedem esse Pelri-.quorum Icslimonia non recipiun­ tur quidem ab adversariis, quia dicunt . cos caus­ sam propriam agere; sed cerle immerito non reci­ piuntur , cum cl. sanctissimi fucrinl, cl nemo Veterum unquam eos hac in parlc reprehenderit. Accedant icslimonia veterum Conciliorum, quae ab haerelicis noslri temporis recipiuntur. Ac pri­ mum in Concilio sardicen. cpisc. 300. can. 3. S. Pelri aposloli memoriam honoremus, ul scri­ batur ab his, qui caussam examinarunt, Julio romano episcopo, ct si judicaverit renovandum esse judicium, renovetur, ct deljudic.es. liem in Cone, ephes. I. lom. 2. cap. 16. vocatur Coelcslinus romanus pontifex, ordinarius successor el vi­ carius b. Petri apostolorum principis. In Cone, chalccd. aci. 2.cum lecla esset episto­ la Leonis, oinnes clamaverunt·. Petrus per Leonem loquutus est. Act. 3. cum sententia fertur iu Dioscorum, dicilur Leo Pelri apostoli praeditus digni­ tate Dioscorum deposuisse. El in cpisl.ad Leonem totum Concilium dicil.Leonem vocis Pelri inlcrpre- (em fuisse, Idesl. Pclrum per Leonem loquulum. Quae omnia aperte indicant.fuisse pcrSiinsissimum lîlis 630. Putribus. Leonem episcopum romanum Pelri esse successorem. In Cone. .7. art. I. (Quod lamen non csl Conci­ lium quintum generale, sed Concilium quoddum particulare, quod quintae Synodo generali prae­ cessit. Vide infra lib. I. dc Conciliis cap. 5. ) Menas patriarcha Concilii praeses , sententiam fe­ rens in Anlhiimmi cl alios haereticos: Contempse­ runt, inquil, romanam Ecclesiam , in qua sue· cessio csl apostolorum, quae sententiam conlra ipsos protulit. In Cone. VI. ad. 8. subscribunt episcopi epistolae Agnllionis. variis modis. Inter alios quidam sic. loquitur. Suggestiones, inquil, directas a patre nostro Agatlione sanctissimo archiepiscopo aposlolirae. el principalis sedis an­ tiquae Hornae, tanquanï a Spiritu sancto dicta­ tas. per os sancti ac beatissimi principis aposto­ lorum Pelri. el digito 1er beatissimi papae Agathonis scriptas suscipio et amplector. Ex his quinque probalissiuiintionciliis habemus plusquam 1200. antiquos episcopos majori ex parte graccos, qui testantur, romanum pontificem Pelro succe­ dere. CAPUT V. Soh ilur argumentum primum haereticorum. Nunc objectiones Yeleni. quibus Calvini quo­ que el Illyrici argumenta continentur, diluamus. Prima persuasio ejus talis est. Auctores qui dicunt Petruin Romam venisse, non consentiunt inter se de tempore quo venerit: nam Orosius dicil venis­ se iu exordio regni Claudii. Hieronymus dicil an­ no 2. Claudii, fasciculus temporum dicit anno 4. ejusdem Claudii, passionale de vit. sanet, dicil anno 13. Claudii. Praeterea mira varietas invenitur in Pelri suc­ cessoribus numerandis. Nam quidam post Pclrum immediate ponunt Clementem, ul Tertullianus do praescript. el Hieronymus in cap. 52. Isaiae: alii post Petruin ponunt Linum, cl postea Clementem tertio loco, ut Optatus hb. 2. coni. Parmen, cl Au­ gustinus in epist. 165. alii post Petrum ponunt Linum cl Cletum, sive Anaclelum. el tandem Cle­ mentem quarto loco, ul Irenaeus lib. 3. cap. 3. Eusebius iu Chron. Epiphanius haeres.27. el Hie­ ronymus dc viris illusir. in Clemente. Adde quod isti omnes cx Cieto elAmiclelo unum faciunt; igilur nihil cerii statui potest: discordia enim auctorum argumentum est falsilalis. Respondeo ad primum: discordiam de tempore, si qua esset, quo Petrus Romam venit, non infir­ mare sententiam nostram,quod Petrus Romam ve­ neni: nam saepissime accidit, ut constet dc re. el non constet do. modo, vel alia circumstanti j. Nam constat apud Christianos, Christum esse mortuum in cruce pro nobis: tamen maxima discordia est dc lempore. quo morluus est. Tertullianus lib. coni. Jud. Clemons aloxandrinus lib. I. Sirom. el Lactantius hb. 4. div. Instil, cap. 10.docent. Chri­ stum mortuum anno 15. Tiberii,aetatis aulem suae Ih.iiiiiin.xi. Vol. I. anno 30. Ignatius ad Tral. el Eus bios in Clirun. el ahi dicutil, emu anno aetatis 33. Cl Tiberii 15. crucifixum. (Jnuphrius. Mercator , cl aliquot alii rcccnliores, anno aetatis suae 34. Christum pas­ sum esse volunt. Irenaeus lib. 2. cap. 39.conten­ dit, Christum fere ad annum quinquagesimum per­ venisse; proinde non sub 'liberto, sed sub Claudio passum esse. De die ac mcnse, quo Christus morluus est.tanla est discordia veterum ct reecniiorum . ul adliuc sub judice lis sit. \ ide Clementem hb. 1. Strom, ubi multas opiniones refert; al numquid proplerea negabimus Christum esse passum? Pari ralionc cum constet, impletas esse in Chri­ sti passione hebdomadas Danielis: lamen plurimae sunl opiniones de lempore, quo incipiant . el quo desinant. Item dc annis regum Pcrsaruinzde annis Samuelis. Saulis, aliorumque nonnullorum principtiin Judaeorum; dc annis imperatorum ct pontifi­ cum romanurum: denique de annis mundi, qui hactenus fluxerunt, totsunl fere sententiae quot chronologi. Num igilur proplerca dicemus , reges Persarum non fuisse , Samuclcm cl Saulem non praefuisse, imperatores el pontifices nunquam ex­ stitisse , ct mundum ipsum non incoepisse , vel non durasse usque ad hanc diem? Discordia ergo scriptorum argumentum csl f dsitalis , quantum ad id in quo discordant, quia necessario aliqui cx discordantibus falluntur : sed sicul discordia csl signum falsilalis . ita concor­ dia summa quae csl inter omnes Patres . quod Pcirus Romae sederit, morluusque sil, signum est veritatis. Deinde respondeo : nullam esse inter bonos au­ ctores discordiam. Nam Eusebius inCliiun. Hiero­ nymus lib. descript, cedes, in Petro , ct Addo trevirensis in Marlyrol. dicunt. Petrum Romam venisse anno 2. Claudii, a quibus non dissentit 0rosiiis lib. 7. qui ail, venisse cum in exordio re­ gni Claudii. Nam si regnum Claudii 1res in partes dividas, idesl. in exordium, medium el Unem; an­ nutu secundum ad exordium, medium cl linctu; annum secundum ad exordium pertinere videbis. Cum his consentiunt omnes illi auctores, qui Pe­ trum asserunt Romae sedisse annis 2.7. cl in an­ no 14. Neronis objisse, videlicet, Damaslts. Isido­ ros. Retia, Freculphus. Ado viemieus s . et cnelcri quos supra citavimus. Nec enim sunl anni 2.7. us­ que nd annum 11. Aeronis,nisi a secundo Claudii numerare incipiamus. Quocirca fasciculum temporum , el passionale merito contemnimus , prae.-erlnn cum fasciculus ille Marianum Seotum seq intus sil,qui sevum ipse ct cum veritate apertissime pugnat. Aii enim Ma­ rianus Scolus in suo Chron. Pelium anno i. Clau­ dii Romam venisse, postremo anno Neronis objis­ se, el tamen sedisse m romano episcopatu annis 2.7. cl mensibus duobus, quae nullo modo inter se cohaerent. Nam regnavit Claudius in universum annis 13. mensibus t». diebus 2IL .V ro aulem re­ gnavit annis 13. mensibus 7. diebus 28. testibus Dione Cassio , Svetmiio Traiipnllu . Eusebio et ipso eliam Mariano Scuto. Nam quid in Chronico Euscbii tribuuntur Neroni anni H. menses 7.dies 48 374 |ι|· ROMANO ΡΟλΤΙΙΊι.Ε 28. ρΐιηιιιη est error·.· librariorum iacliiin esso . μ ΙιιιΊΙιίπ poslea com anni singuli numerantur.lion mveniimlur nisi 1.3. cl aliquid amplius. Jan: vero hacc tempora Claudii cl Neronis simul jonclii non οΙΓιΐΊηηΐ majorem summam , quam an­ norum 27. mensium dierum 18. cx quibus si tollas annos .3. menses 5. dies 18. quos vull Ma­ rianus >colus cllluxisse de imperio Claudii . ante­ quam Pelios Humain veniret : soli supererunt anni 2.3. menses II. Igilur aul Pelrus objil post Nero­ nem, nut nun sedit annis 25. Quod vero allinet ad alleram argumenti pariem, dc successione quatuor primorum pontificum ; pri­ mum illud respondeo: cliamsi plane ignoraremus, quis Pelro proxime successerit; non tamen proptorea in dubium revocari debere, an aliquis succes­ serit. Quemn Imodum maxima quaestio inter scri­ ptores versatur, qhis fuerit manius Esther , cum aliqui Assitorum Medum, alii Cambjscm Persam , .dii Darium llislaspis,aln Arlaxersem Longimanum alii denique Mnemonem fuisse scripserint: nec la­ men ullus unquam dubitandum consuerit,mantum ne Imbuerit Esther an non. Deinde respondeo: posse rem totam ita componi cl explicari. Apostolum Pelrus, passione sua immi­ nente, b. Clemcnli sedem episcopalem reliquit. Id ICsInulur gravissimi auclorcs,Tertullianus de pracscripl. Hieronymus lib. 1. in Jovi i. et in cap. 52. Isaiae, Ihilliuus pracf. rccogmt. el invecl. in Ilie1'on. Joannes 111. papa in episl. ml cpisc. Genii.el pr.iel ’ie.i Clemens ipse lib. 7. ConSlil. npost. cap. .37. Anaclelus episl. I. Alexander epist. I. el Da­ mases in vita Pclri. Cacl-rum, Pelro mortuo, Clemens in sede nposlolica sedere noluit, dotted vixenin I Linus cl CleIlis, qui ipsius b. Pclri adjiilores in episcopali ofIkiofuerant. Quocirca primus a Petro pontifex non Clcnn ns, sed Linus fuit. Id ita esse colligimus , pimium cx Epiphanio. heres. 27.qui cx sententia Yclcruin tradit, a Clemente sedem recusatam.dum viverent Linus cl Cletus. Deinde ex hac ipsa ambi­ guitate: si enim absque ulla contentione successis­ set Pelro Clemens. aulLinuS.aul quieumque alius; nulla eerie quaestio de primtf successore Pclri • xslitisscl : quemadmodum de primo successore Jacobi Hierosolymis.cl Marci Alexandrine,el ipsius Pclri Antiochiae, nulla unquam fuit quaestio. Quia vero in romana Ecclesia posl Petri obitum suù (a f onlenho cx humilitate nata est . el unus lini, elaller esso debuit primus successor Petri, inde nonnulla obscuritas in hanc successionem invecta csl.Atque ex his conciliari possunt auctores, qui Cb mentem Lino, aul Linum Clementi anlipmmiil: siquidem Irenaeus, Eusebius, Epipharm·. Optatus. Auguslinus, Hieronymus, dum assc'imi Pelro Litium proxime successisse, verum i sserenl, sed non negant id facium esse, quia Clemens episcopatum illum recusaverat: porro lithilli.ii ·, Hieronymus, Rullinus cl caelcri, «ilii Clementem a Pelro successorem relictum cs• s· rdnint, rem veram narrant, sed nec ipsi negant , Clementem eo lemporc sedem accipere munisse. Neque mullum me movet, quod pontificalis Da- masi. Sophronius et Simeon mclaphrasles in vita Lini dicunl, Linum ante Pelrum objisse. N.nn So­ phronius cl Simeon recenliores sunt: Ponliliculis vero liber, qui Damaso tribuitur, dubiae in hac re auctoritatis est: Auctores utilem , qui Linum Pelro successisse scribunt, cum antiquissimi, tum eliam plurimi cl probatissimi sunl. Jam vero posl Linum Cletus , sive Anaclelus , posl quem Clemens quarto loco collocandus eat.Au­ ctores sum Irenaeus, Eusebius. Epiphanius, Hie­ ronymus. ilem canon missae vetustissimus, ubi le­ gimus Lini. Gluti, Clementis : denique Ignatius in episl. ad Mariam Zurbcn. ubi signilical, Clemen­ tem Anacleto successisse.Post Clementem Atiaclctus alius sine dubio subjiciendus est, ul Optatus , Auguslinus, Damasus, ct alii subjiciunt. Duos enim fuisse Anaclelus, (piorum alter eliam Clelus dicebatur: tametsi propler nominis similitu­ dinem mulli Veteres unum cx duobus fecerint. Pri­ mum nobis persuadet Ecclesiae catholicae aucto­ ritas, quae duos festos dies in eurum memoriam célébrai ; Cleli videlicet mense aprili , el Anacleii mense julio: el Clelum romanum, atque Aemiliam lilium: Anacletuni atheniensem, et lilium Antiochi esse dicil. Nec enim credibile csl, in re tanta Ec­ clesiam universam falli. Deinde idem colligimus ex co, quod aliqui Ve­ terum Anacletuni Clemcnli ani !ponunl,ul Ignatius, Irenaeus, Eusebms: alii subjiciunt, ul Optalus , Damasus, Augustinus ; id enim argumento csl, duos luisse, non unum. Priorem porto Auaclelmn, etmin Clelum appellari solilum, inde constat, quod eumdem omnino pontificem, quem Ignatius . Ire­ naeus cl Eusebius Anaclelum vocant, Epiphanius, Hieronymus . Damasus , Joannes 111. el ipse sa­ crosanctus missae canon Clelum nominant. Neque vero mirum videri debet, propler nominis simililudincm a Veteribus quibusdam ex duobus Anaclclis unum esse factum , cum constet , apud. Graecos passim confundi Novatum cum Novnliano, cum tamen certissimum sit, Novatum carlhagineiisem, Novationum romanum presbyterum fuisse: cl Eusebius ac Niccphorus conslanlinopolilanus in Chronicis, ex Marcello el Marcelline unum fece­ rint, cum duos fuisse ccrium omnino cl explora­ tum sil. CAPUT VI. Solvitur secundum argumenlum. Secunda persuasio Velcni, quae cl csl Calvini, cl Magdeburgcnsium Pelrus non potuit Romam ve­ nire ante 18. annos a passione Domini ; nam cum lieret Concilium Hierosolymitanum, Aci. 15. adhuc oral Pelrus in Judaea: factum est aulem illud Con­ cilium anno 18. a passione Domini, ul colligit b. Hieronymus in cap. 2. ad Gal. Nam Paulus post annos 1res a conversione sua venit in Hierusalem videre Pelrum, Gal. 1. Deinde post annos 11. rcdiil in Hierusalem ad Concilium , Gal. 2. qui­ bus si addas unum annum qui fluxit n passione Domini, usque ad conversionem Pauli lient an­ ni 18. LIBER SECUNDUS Adde . quod Pelrus dicitur fuisse quinque an­ nis in Judaea, deinde septem annis Anliochiae , tum mullis annis ahis in Pnnto, Gnlalia. Cappado­ cia . Asin el Bylhinia : ncc cniin uno die pole­ rat in lol locis praedicare; itaque ul minimum 18. anui fluxerunt, antequam Romam Pelrus venire posset. Praelcrca si ante annum IS. Petrus Romam ve­ nisset. venisset corte anno secundi» Claudii . ul nos supra diximus, el id fieri non polesl: turn quin illo anno nondtim s. Pelrus ex vinculis libcralus fucml, in quae ilium conjecerat Herodes; contigit enim on libenilio anno lerlio Claudii , ul cx Luca Act. 12. el ex Juse.pho lib. 10. Anliq. cap. 7. col­ ligitur: turn eliam quia mandaverat Christus apo­ stolis. ul cx Hierusalem ante annos duodecim non recederent, til ex Thrasea marly re refert Eusebius lib..'», hi'l. cap. 18. incidit aulem annus duodeci­ mus a Chrisli resurrectione in annum tedium Claudii: non igilur anno secundo Claudii Pelrus Romam venit, sed posl annum nmiinn , qui eral 18. a passione Domini. Diciiur aulem Petrus sedisse Romae annis 25. a Damaso. Eusebio, Hicrmiymô. cl aliis: supervixit ergo usque ad annum 13. a passione Domini : sed lime jam obicral Nero, immo eliam Galba, Otho cl Vitellius, cl imperabat Vespasianus: igilur lem­ porc Vespasiani obiil Pelrus, sed Vespasianus fuil mitissimus imperator.nec ullos Christianos Romae occidit, ul omnes lestantur.Vidé Tertullianum cap. 5. Apolog. cl Augustinum lib. 3. dc Civil.Dei cap. 31. Eusebium, Sulpilium, Orosiuni, cl cacleros omnes historicos ; Pelrus igilur alibi obiil, quani Romac. Respondeo primum: cliamsi errassent Paires, qui dixerunt, Romae sedisse 23. annis apostolum Pelrum: non lamen proptcrca sequeretur. Pelrum nunquam sedisse Romac, ul supra mullis allatis similibus demonstravimus. Sed non csl opus ad ista confugere : vere cniin scdil Romae annis 25. el septem Antiochiae , cl omnia cohaerent. Hacc enim csl verissima cl brevissima historia vitae s. Petri. Mansit b. Petrus quinque fere annis in Judaea ; quocirca facile potuit s. Paulus posl annos 1res a sua conversione Pelrum Hierosolymis convenire. El recto Eusebius anno quinto a pdssiono Domini ponit ingressum Pelrum in urbem Antiochiam.Xiv que his repugnat illa Thraseae martyris traditio : non enim Dominus imperavit, ut omnes apostoli ad annos duodecim Hierosolymis morarentur; id enim constat esse falsum ex act. aposl. cap. 8. el 9. IO. ubi legimus: ingressum Pclri profectum in Samariam, Lyddam, Joppem et Caesaraoam, an­ tequam in vincula conjiceretur, alque adeo ante annum 12. a Chrisli passione: sed ul non omnes inde recederent, verum aliquis semper , aul etiam aliqui cx apostolis Hierosolymis manerent ad testi­ monium Hebraeorum. Igilur ex Judaea iinno quin­ to a passione Domini Pelrus profectus in Syriam, Antiochiae lixii sedem,clmansil annos fpre septem episcopus ejus urbis. Non tamen hoc ita accipiendum cslipiasi nun­ quam cx Antiochia lolo illo lemporc egressus sit : W5 immo vero eodem tempore, peragravit vicinas pro­ vincias. Ponlum, Asiam, Galatiam. Cappadociam cl Bylliiniam. Inde aulcm profectus anno sepiim>> episcopatus anliochensis. qui eral 11. a passimie Domini, rcdiil in Hierusalem: ubique comprehen­ sus le.iqnam seplem annis Romae praedicavcrsit, rcdiil in Hierusalem , expulsus a Claudio ex urbe una cum caeleris Ju­ daeis. Scribit enim Lucas, Aci. 18. Claudium cx puhssc ex urbe omnes Judaeos: idem sçribil Sveloniusin Claudio: idem Joscplms, ul Orosius citat, cl ipse Paulus Orosius hb. 7. lusi, qui addunl.lioi* factum esse anno nono Claudii, idcsl. 18 a passio­ ne Domini. Ilaquc cum audissenl ii. qui erani An­ tiochiae, Pelrum venisse in Hierusalem, miseruijl ad cum Paulum Cl Barnabam . el tunc facium Csl Concilium liicrosolymil.mum : murino aulem Clau­ dio . rcdiil Pelrus Rumam, cl ibidem vilain siinvii. Neque his repugnat.quod Pelrus in vinculis fue­ rit Hierosolymis paulo ante moi leni Herodis, ul colligitur ex act. aposl. cap. 12. cum ex Joseph»» lib. 19. Anliq. cap. 7. condet , Herodem oluisse anno 3. Claudii. Nam s. Lucas Ul. 12. non ail, Petrum in vinculis fuisse paulo ante, mortem Hero­ dis, sed contrarium polius indicai. eum narrai . posl Petri liberationum a vinculis Herodem profe­ ctum esse Caesaraoam. ibique commoratum: illa enim mora, tempus utcumque lungum signilical, quod ul minimum unius anni fuil. Referi aulem S. Lucas, posl necem Jacobi el vincula Petri, con linuo 1ère mortem llerodis, ul indicaret,horribilem .illum Herodis interitum poenam peccali fuisse in apostolos Domini ab eo commissi. Adversus eam hisloii.nn. quam paulo anle expo suimus, vehementer pugnat nova quaedam Onuphrii Paiiuini opinio: eam opinionem hoc loco bre­ viter confutare aggredior. Igilur Panumus in Aunot. ad Plalinam.in ipso principio docet,s. Petrum non fodisse Anliochiae antequam Romam profici­ sceretur, sed postquam ex urbe redierat,el Concilio hicrosoly imlaim interfuerat. Quae opinio mullis nec levibus argumentis refellitur. Primo pugnat a perle cum sententia summorum pontificum , vete­ rum Patrum, cl illustrium historicorum. Pontifices veteres ac sancti, Anaclelus in episl. 3. Marcellus in episl. 1. Damasus in pontificum vilis. Inuoicii litis in episl. Ii. Leo serin. I. de nat. aposl. Gela sins in dec. de lib. apocr. Pelagius junior iu episl. ad Benignum, Greg. lib. 7. episl. 37. diserlis ver­ bis tradunt . s. Pelrum sedisse Anliochiae anle, quam ad urbem Romam se conferret : quod idem scriboni Eusebius m Chron. Hieronymus in lib. de Scripl. cedes, in Pelro, el in coni. 2. cap. ad Gal Isiduriisin lib. de vit. Pal. Beda dc sex aetatibus Ado Viennensis in Gbrun. Simeon mclaphrasles iu vita sancR Pclri, llaymo Id». 2. cap. 21. dc mem. rcr. Christian, cl alii pciinuhi tum veteres, luin re- 376 DE ROMANO PONTIFICE ccnliorcs: neque ullus est quoj scinm. ex Vcleri- ergo retinuit simul duos episcopatus particulares hu$. qui contrarium scripserit, ne ne ex recentio- cl proprios.cl maximo intervallo inter se distantes; ribus quidem. praeter Onnplirium. Neque respon­ ergo reliquit posteris perniciosissimum exemplum deri polcsl: hos nue tores inlelligcndos esse de po­ plores simul episcopatus relinendi.Dices fortasse: steriore adventu Petri in urbem. Nerone imperan­ s. Petrum venisse Antiochiam ex Roma, sed non te. non dc priore, imperante Claudio. Nam pleri- sedisse Antiochiae, ul proprium ejus urbis episco­ que horum auctorum notant etiam tempus , ac di­ pum. Al hinc quoque multa sequuntur absurda: cunt. Petrum venisse Hornam sub Claudio . cum nam si b. Petrus non fuisset antioohenus episco­ jam fondasse! anliochcnam Ecclesiam , ut Dama- pus; non esset sedes anliochcna palriarchalis; non sus. Eusebius, Hieronymus, Leo, Bcda. Lsidorns , fuisset a majoribus institutus festus dies cathedrae Jlaymo, Adb: reliqui a nobis citati tempus quidem anliochenae; errareni omnes historici, qui primum non ponunt, lamen aperie significant, s. Pcirum episcopum antiochcnum faciunt apostolum Pc­ fuisse primum Antiochiae episcopum, deinde Ito­ irum. Sed videamus, quid tandem Ontiphrium impu­ niae, cujus contrarium affirmat Onuphrius. Itaque non dubium csl. quin sententia Onuphrii nova sil, lerit, ul novam sententiam excogitaret. Primum ejus argumentum ducitur ab aucloritaie b. Lucae cl idoneis auctoribus carent. Deinde pugnat haec opinio cum traditione eccle­ in aci. aposl. sancti Pauli in episl. ad Gal. ct Eu­ siastica dc festo dic instituto in honorem cathedrae sebii in Chron. dicil cnim, colligi cx his auctori­ nnlioclicnne. Solcmuilas cnim anliochenae ca­ bus s. Pcirum primis novem annis a passione Do­ thedrae vetustissima csl, ul palel cx sermonibus mini non recessisse ex Judaea: decimo aulem an­ s. Augustini de cathedra Petri, ncc non ex marly- no venisse Romam; ex quibus scquilur. ul non rnlngiis Bedac. 1,'suardi ct Adonis Ircvircnsis, cl potuerit Antiochiae sedere, nisi posl reditum ab foto orbe chrislinno celebratur, cl quidem honori­ urbe. Respondeo: nihil horum cx cilalis auctoribus ficentius. quam festus dies cathedrae romanac , qui nuper a Paulo IV. institutus csl, ct nusquam colligi. Nam ex act. aposl. cl episl. ad Gal. id so­ a populo ninrc festorum dierum colitur,cum festus lum habemus, s. Petrum fuisse Hierosolymis an­ dies ralhedrae anliochenae non tantum a clero , no 4. II.cl 18. a passione. De anno 4. constat cx sed cliam a plebe multis in locis religioso serve­ episl. ad Gal. ubi Paulus dicil,sc venisse in Hieru­ tur. At certe si cathedra anliochcna jmslenor fuis­ salem videre Petrum post annos 1res a sua conver­ set quam cathedra romana, ul Panuinus contendit, sione, idesl, anno 4.a passione Domini, quo cliam nulla ratio esset, cur occidentalis Ecclesia festum quadriennio contigerunt ea, quae s. Lucas narrai diein ageret pro institutione cathedrae anliochenae, dc Cornelio, Aenea, Tabila, Simone mago,el aliis. potius quam alexandrinae . vel hicrisolymilanae : Dc anno undecimo constat cx cap. 12. Aci. nam vel <-iJ1em cur esscl ea solcmuilas antiquior el ce- vincula s. Pclri cl caedes sancti Jacobi inciderunt Jebrior.quam cathedrae romanac: igitur conceden­ in secundum annum Claudii, ul Onuphrius fatetur, dum esl, primam s. Pclri cathedram fuisse anlio- cl ex Joscpho probari posselninnum aulem secun­ ihenain. ct ideo per lotam Ecclesiam in ejus ho­ dum Claudii fuisse undecimum a passione Domini, norem diem festum celebrari. paulo inferius demonstrabo: de anno 18. perspi­ Tertio pugnat illa opinio cum manifesta ralione. cuum csl e.x cap. 2. ad Gal. Haec sunt Scriptum Nam si s. Pelrus non sedit Antiochiae nisi post ccrla: sed cx his non colligitur, non potuisse s.PeConcilium Hierosolymitanum,idest.post annum 18. Irum ab anno quarto a passione Domini usque ad a passione Domini; quaero: foil nc ante hoc tem­ undecimum habitare Antiochiae. Porro quod dicil pus episcopus aliquis antioclicnus, vel nullusYNuI- Onuphrius, colligi ex Chronico Eusebii, s. Pcirum him fuisse non est ullo modo credibile , cum An­ non potuisse anliochcnam sedem tenere antequam tiochiae fuerint Christiani mulli fere slalim a pas- proficisceretur Romam, mirabile csl: nam in eo s one Domini, imo cliam Ecclesia florentissime , Chronico Eusebius diserlis verbis notat, Tiberio adeo ul ibi primum appellari coeperint discipuli imperante sanctum Pcirum sedem suam Antiochiae Christiani, ul paid Act. II. si fuil episcopus ali­ constituisse, eamque scplcm annis tenuisse, ac quis antioclicnus; quaero: Pelrus nc, an alius ? Si tum demum profectum Romam anno 2. Claudii. Pelrus, id est quod contendimus; si alius, multa Esl quidem error in Chronico Eusebii circa tem­ sequuntur ahsurda, non cnim verum eril quod o- pus vinculorum sancli Pclri, sed hoc nihil ad rem mirs historici, ct ipse Ignatius tradit in episl. ad facit. Alterum argumentum Onuphrii csl quaedam hi­ Antioch, tntiochiae primum sedisse Petrum, dein­ de Exodium.tum Ignalium: item concedendum erit, storica demonstratio, quam ipse breviter indlcnl in 1’rlnmi apostolum successisse in episcopatu anlio- Annol. ad Plalinam, sed fusius explicat in Com. simain putamus, duobus argumentis appro­ bare. Piimum argumentum nititur iribus princi­ piis, quorum iiinim esl, Chrislum ex sententia Eusebii m Chron. Pauli OrOSii lib. 7. cap. 2. cl aJiorum fere omnium, nalum esse anno 12. imperii Caesaris Augusti. Alterum . Augustum imperasse annis 56. non integris, ul Svc.lonius cl alii tra­ dunt. Tertium. Chrislum passum esse anno 18. Ti­ berii, quod expresse tradunt Eusebius in Chron. Epiphanius in lib. de meus, et ponder. Eutropius lib. 7. el Beda dc sex aetatibus, et colligitur ex Hieronymo de script, eccles. in Paulo, ubi di­ 377 cil, annum 2. Neronis fuisse 25. a passione Do­ mini: nam eliamsi daremus Tiberio post Chrisli passionem quatuor annos integros. Cajo quatuor integros, Claudio 14. integros, el acciperemus se­ cundum Neronis completum ; non haheremus la­ men 25 annos, sed solum 24. oporlel igitur ex sententia sancli Hieronymi dare Tiberio quinque annos post passionem Domini, ac per hoc.. anno Tiberii IS. constituere passionem dominicam, non anno 19. ul contendit Onuphrius. Ex his tribus principiis manifeste colligitur, Christum passum esse anno aetatis suae 33. non 34. narn ab anno 42. Augusti ad annum IX. Trberri non plurcs nu­ merantur. quod nc ipse quidem Onuphrius nega­ ret, si Chrislum passum esse fateretur anno Ti­ berii 18. Secundum argumentum nostrum nititur dunbus aliis, cerlissimisque principiis. Unum esl. Chri­ slum baplizalum esse anno aetatis suae 3o.inchoa­ ti), non expleto. Alterum, Chrislum post baptis­ mum supervixisse annis Iribus, el eo amplius. Ac primum quidem principium probatur ex testimo­ nio Lurae cap. 3. ei tpse Jesi/.s eral incipiens quasi annorum triginta; nisi enim vis adhibeatur his verbis, sensus planus el obvius esl. Chrislum coepisse agere annum trigesimum cum ad baptis­ mum venit: eral enim annorum triginta, non com­ plens videlicet, sed incipiens annum trigesimum. El hoc modo verba isla intellexerunt omnes vele­ res Paires, a quorum concordi sententia in expli­ catione Scripturarum recedere temerarium est. S. Irenaeus lib. 2. cap. 39. Ad baptismum, inquit , venii nondum qui triginta annos suppleverat, sed qui inciperet esse. tanquam triginta anno­ rum; ita enim qui ejus annos significat. Lucos posuit. Tertullianus in lib. coni. Judaeos.Clemens alexandr. lib. 1. Slrom. el Julius africanus apud Hieron. in Comm. cap. 9. Daniclis scribunt, Chri­ slum praedicasse unum annum,cl postea occisum, cum explessel annum irigcsimumtex quibus sequi­ tur necessario, ul velint eum baplizalum anno 30. inchoato: cl quamvis errent cum dicunt, Chrislum occisum anno 30. completo, quia sine ullo funda­ mento id scribunt,lamen non errant cum scribunt, eum baplizalum anno 30. inchoato, quia sequun­ tur Lucam evangelislam. ul communiter exponi solei. Eusebius lib. I.hist.cap. 10. juxla versionem Chriçlophorsoni. Christus, inquil, cum jam trige­ simum suae aetatis annum agere incipiebat, ad Joannem, ut lavacro baptismi lingeretur, sc contu­ lit. Epiphanius hacresi 51. Eral, inquil. triginta annorum, sed non plenus; quapropter dicil. in­ cipiens esse annorumferme iriginta.Et infra sub­ jungit : Christum complevisse trigesimum, cum primum signum fecit in Cana Galilaeae. Grego­ rius nazianzenus Oral, in s. Bapl. Hieronymus in I. cap. Ezcch. Chrysoslomus homil. 14. in Jlarc. el Gregorius homil. 2. in Ezech. dicunt, Chrislum anno 30. baplizalum docere coepisse: qui modus loquendi indicat, annum trigesimum inchoatum non completum. Clarius Augustinus lib. 2. de doctr. christ, cap. 28. scribit. Chrislum. cum esset annorum fore 30. venisse ad baptismum, lsidorns lib. 7. in Levit, cap. 27.1’ropler quod, inquil, cum 378 ΡΕ ΠΟ.ΜΛΝΟ PONTIFICE non plenorum triginta annorum venisse ail ad ba- n. eumdem locum:' Observa. inquil.ju.cla apostolum, quid, inquil Vçlenus.dc lam remotis ac penu,-L;ivaria esse.dona discipulorum Christi, alios pro­ lissimis temporibus romanac curiae palpones, ci­ phetas, qui ventura praedicebant, alios sapien­ tra Petri Hornam adventum, passionem el pontifica­ tes. qui noverunt,quando debebant proferre ser­ tum contingere non poterant? monem, alios scribas in lege doctissimos,ex qui­ At si Irenaeus, Tertullianus, Eusebius , aliique bus lapidatus esi Stephaniis, Paulus occisus,cru­ 30. vel IO. Patres citati, romanac curiae palpones cifixus Pclrus, flagellati in actibus apostolorum fuerunt, recle loquilur Velenus. Sin aulem pars discipulis. Item Nicolaus Lyranus in hunc locum: eorum sunl antiquissimi, ul Irenaeus el Tertullia­ Ex eis, inquit, occidetis, sicut Jacobum fratrem nus, quorum tempore romana Ecclesia non erat oJoannis, Aci. 12. el Slephanum, Aclor. 7. cl mul­ pulenia, ul palpatores habere potuerit: pars sunl los alios, ct crucifigetis, ut Pelrum, cl Andream Graeci, ul Eusebius, Theodorclus, Sozomenus, el fratrem ejus etc. alii, quorum nalio invidere polius , quam adulari Respondeo: ex verbis Domini Mallh. 23.ei Chry- romanac Ecclesiae consuevit: pars aulem , vel po­ soslomi expositione, nihil colligi adversus senten­ lius pene omnes sunl viri sancli, ul Ambrosius, tiam nostram. Dominus enim elChrysoslomus non Hieronymus, Xticuslinus, Chrysoslomus, cl alii, a dicunt.omnes apostolos occidendos fuisse a Judaeis quorum moribus procul aberat adulationis vi­ in Hierusalem, sed lanium aliquos: id enim signi- lium; cerlc sequitur , Velenum , qui hos roniafical illasenlcnlia: Ex illis occidelis,el crucifigetis nae curiac palpones vocat, impudentissime men­ etc. idque impletum csl in Slephano, quem lapida­ tiri. verunt, Aci. 7. cl in Jacobo majore, quem ITerodes Praelerca argumentum ejus nihil valet.Nam tam in Judaeorum gratiam occidil, Aci. 12. el in Jaco­ dc rebus nuper gesti', quam dc antiquis tinguribo minore, quem Judaei ipsi in Hierusalem neca­ Inr errores, quando res sunl clam gcslac , et sine verunt, leste Joseplio, lib. 20. Anliq. cap. 16. el testibus, aul quantum ad numerum annorum, vei in Simeone Jacobi successore , qui in Hierusalem similes circumslanlias.quae facile mandaulur oblicrucifixus csl, ul docel Eusebius in Cliron. , Mal- vioniimm autem qu.nilum ad ipsam summam,el su­ Ihiam quoque in Judaea crucifixum, mulli probabi­ bstantiam rerum celeberiiinarunr.praeserliin quan­ liter existimant. do praeter testimonia scriptorum, exslanl eliam ea­ Quod si dc omnibus apostolis Dominum loqui rum rerum monimcnla lapidea,aul aerea permulta, Velenus contend il;ncgandae erunt omnes historiae, qualis esi res dc qua agimus. Atque haec de tota quae Andream in Achaja, Philippum cl Joanncm hac disputatione sufficere posse existimavi, dc qua in Asia. Thomom in India, Barlholomaeuin in \r- librum insignem jam pridem a Joanne RofTensi . menia, Matthaeum in Aethiopia,Simonem el Judam beatae memoriae viro, editum accepi ; sed librum in Perside obiisse testantur. ipsum videro nunquam potui. Saucius vero Hieronymus non voluit significare, CAPIT XII. Pelrum el Paulum Hierosolymis occisos, cum di­ serte doccal lib.de vir. illuslr.eos Romae a Nerone intcrfcclos:scd cx verbis Domini deducit.varia fuis­ Romanum pontificem Pclro succedere in cedestica monarchia, probatur ex divino jure cl se dona, cl mortes diversas discipulorum Christi. Quia enim Dominus dixerat, se missurum prophe­ ratione successionis. tas, sapientes et scribas:observai Hieronymus va­ Demonstravimus hactenus, romanum pontificem ria esse dona discipulorum: quia rursum Dominus ail: Quosdam occidetis , quosdam crucifigetis; ob­ Pclro succedere in episcopatu romano : nunc id servat idem Hieronymus diverso mortis genere di­ ipsum demonstrare aggredimur dc successione iu scipulos dc hac vita migraturos fuisse, ct exempla universae Ecclesiae primatu. Negant hoc haere­ ponit, Slcphani lapidati , Pauli capite caesi, Petri tici omnes hujus temporis, sed praecipue pugnant crucifixi. Itaque exempla haec non tendunt ul in- contra prunulum romani pontificis , Lulherus lib. lelligamus, quosnam ex discipulis Judaei occisuri dc pol. papae, Illyricos in lib. coni. prim, papae , 4'J Bellviuii.xi V >l. I. 382 DE ROMANO PONTIFICE Synodus stnolclialdica in lib.ejusd. nrgum. Jo.Cal­ vinus lib. 4. Instil, cap. G. cl 7. Magdcburgcnscs ni singulis centuriis nd linent, cap. 7. Et ante hos omnes Nilus Thessal. episcopus in hb. adv. prini, papae. Ilie enim auctor non negat, Petrum lotius Ec­ clesiae pastorem fuisse,cl Hornae episcopatum ges­ sisse usque ad mortem: sed hoc solum contendit, non succedere Petro romanum pontificem in prae­ fectura totius catholicae Ecclesiae , sed solum in romano episcopatu. Addit vero . habuisse postea romanum pontificem ex Conciliorum decretis pri­ matum quemdam , ul videlicet, primus episco­ porum esset, primus sederet , primus senten­ tiam diceret, non tamen caeleris omnibus impe­ raret. Quoniam aulcm tam nostra, quam adversario­ rum argumenta cx iisdem fontibus ct capitibus su­ muntur; reducemus omnem disputationem ad ali­ quot capita, sive genera argumentorum , cl simul probabimus veritatem, ct refellemus aliorum obje­ ctiones. Primum ergo probatur,romanum pontificem Pe­ tro succedere in ponlificalu Ecclesiae universae, ex divino jure, el ratione successionis. Debet Pe­ tro jure divino aliquis succedere: ille non potest esse alius quam pontifex romanus ; igitur ille suc­ cedit. Negat ulramqne partem argumenti Jo. Calvinus, sic enim loquitur lib. k Instil, cap. G. § K. Verum, inquil, ul de Petro illis concedam quod petunt , non est tamen caussa, cur c.e singulari exemplo universalem faciant regulam, ct quad semel fa­ ctum fuit, ad perpetuitatem trahant. Rursum § It, Jam, inquit, ut alterum illis largior , quod nunquam apud sanos homines obtinebunt, sic constitutum in Petro primatum.ut perpetua suc­ cessione semper maneret; unde tamen evincent, sedem Romae ita collocatam,ut quicumque sil ur­ bis illius episcopus, orbi universo praesideat/ Nos ergo ulrumque seorsim ostendamus. Ac pri­ mum, oportere Petro aliquem succedere in ponli­ ficalu Ecclesiae universae, colligitur ex tine pon­ tificatus. Nam certum est, pontificem esse propter Ecclesiam, non Ecclesiam propter pontificem : sic enim Augustinus lib. dc pastor, cap. 1. Quod Chri­ stiani sumus, inquit, propler nos csl, quodpraepositi sumus, propler vos est: atqui Ecclesia non minus eget nunc uno pastore, quam tempore apo­ stolorum ; immo vero etiam magis , cum non sint Christiani, el plures, cl pejores : non igitur mo­ nente Petro interire debuit pontificatus, qui non in Petri commodum, sed in Ecclesiae utilitatem insti­ tutus erat, sed manere ac perseverare, donec ipsa Ecclesia manet,aut certe donec in terris peregrina­ tur, et unius summi pastoris cura et vigilantia opus habet. Secundo cx unitate Ecclesiae. Nam Ecclesia est una cl eadem omni tempore: non debet igitur mu­ lari forma regiminis, quae est forma cliam rcipitblicae cl civitatis. Quare si apostolorum tempore unus erat supremus rector, et caput Ecclesiae.hoc clinm tempore esso débet. icrliocx verbis Domini Jo.ull.:Pasce oves meas. Nam officium pastoris , csl ofilciuni ordinarium ct perpetuum; siquidem cx natura rei tanidiu durare debet officium pastoris, quamdiu manci ovile :ovile autem manet, cl manebit usque ad mundi consuminalioncm;igilur eo usque successores Pelri in summo isto pastorali officio manere nccessc csl. Quarto ex eodem loco. Nam cum Dominus ait Pe­ tro : Pasce oves meas, omnes oves suas ci commi­ sit, ul supra ostendimus, neque solum omnes ra­ tione loci, sed cliam ratione temporis, cum non minus nobis, quam antiquis Christus prospicere debuerit: sed Petrus non semper victurus erat in carne; igitur cum ei Dominus ait: Pasce oves mees, in illo omnes successores ejus alloquulus est. Ita­ que Chrysoslomus lib. 2. dc sacerd. cir. prine. : Quanam, inquil, de caussa ille sanguinem c/fudii suum/ certe ut pecudes eas acquireret, qua­ rum curam tum Petro , tum Pelri successoribus committebat. El s. Leo serm. 2. de anniver. assump, suae ad ponlif. Manet, inquil dispositio verilalis, el b. Peirus in accepta fortitudine petrae perseverans,suscepta Ecclesiae gubernacula non reliquit: perseverat videlicet Petrus , el vivit in successoribus suis. El b. Petrus episcopus Raven­ nae, in episl. ad Etilych. Beatus, inquil, Petrus , qui in propria sede vivit cl praesidet, praestat quaerentibus fulci veritatem. Quinio. Ecclesia est unum corpus, el suum quod­ dam caput hic in terris habet praeter Christum, ul patet ex I. Cor. 12. ubi postcaquam dixit Pau­ lus, Ecclesiam esse unum corpus , subjecit : .Von potest caput dicere pedibus, non estis mihi neces­ sarii, quod certe non convenit Christo; ipso enim potest dicere nobis omnibus, non estis milii neces­ sarii: nullum autem aliud caput assignari potest praeter Petrum, nec debet monente Petro corpus Ecclesiae manere sine capite ; oportet igitur ali­ quem Petro succedere. Sexto, in veteri Testamento successio erat sum­ morum pontificum. Nam Aaroni successit Eleazarus, Num. 20. cl Elcazaro Phiuccs, Jud. 20. clsic dc caeleris: at sacerdotium Testamenti veleris, fi­ gura fuit sacerdotii Testamenti novi; igitur ct nunc successio in sede Petri, primi ac summi Christia­ norum pontificis, conservari debet. Denique omnia argumenta , quibus in secunda quaestione probatum csl, regimen Ecclesiae debe­ re esse monarchicum, cliam hoc probant, quod nunc agimus. L Jam vero quod iste Petri successor sit romanus pontifex, facile probari potest. Nullus enim csl,nec fuit unquam, qui sc Petri successorem ullo modo asseruerit, vel pro tali sil habitus , practcr roma­ num ct anliochcnum episcopum: atqui antiochcnus non successit Peiro in ponlificalu Ecclesiae to­ tius, nam non succeditur nisi cedenti locum , vel per mortem naturalem, vel per mortem legitimam, idesl, depositionem, vel rcnunciationcm : Peirus aulcm adhuc vivens, cl pontificatum gerens , anUochenam Ecclesiam reliquit,el Romae sedem suam fixit, ut quaestione superiore demonstravimus; re­ stat igitur, ul romanus episcopus, qui Petro in ur­ be Roma morienii successit, eidem in tota ipsius dignitate cl polcslatc successerit. LIBER SECUNDUS Praeterea. Si anliochcnus episcopus Peiro in summo pontificatu successisset, primus episcopo­ rum fuisset: at nicucnum Concilium can. G. antioclionum episcopum Icrliiim patriarcham , non pri­ mum, nec secundum esse declaravit , sicut fuerat semper, nec unquam auliochcni episcopi olliorem locum quaesierunt. Ul autem res haec tota melius intclligatur , ob­ servanda sunt quaedam. Primo, aliud esse succes­ sionem, aliud rationem successionis: nam succes­ sio romani pontificis in pontificatum Pclri cx insliIulo Christi csl: ratio aulcm successionis, qua ro­ ui anus pontifex potius quam anliochcnus, vel ali­ quis aims succedat, cx facto Pelri initium habuit. Successio,inquam, ipsa cx Christi instituto el jnrc divino csl,quia Christus ipse instituit in Petro pon­ tificatum duraturum usque ad linem mundi : cl proinde quicumquo Petro succedit, a Christo acci­ pit pontificatum. Al vero, quod episcopus romanus, quia episco­ pus romanus esi, sil Pelri successor, cx facto Pelri ortum habuit, non cx prima Christi institutione. Nam potuisset Petrus nullam sedem particularem sibi unquam eligere, sicut fecit primus quinque annis; cl tunc morienlc Petro , non episcopus romanus, neque anliochcnus successisset, sed is quem Ecclesia sibi elcgisscl.Potuisset quoque sem­ per manere Antiochine, et lune anliochcnus sine dubio successisset: quia vero Ruinae sedem lixii , et tenuit usque ad mortem; inde factum csl, ul ro­ manus pontifex ei succedat. Et quoniam s. Marcellus papa in episl. nd An­ tioch. scribit, Petrum Domino jubente venisse Ro­ mam; cl s. Ambrosius in Orat. coni. Auxcnl.,cl Athanasius in Apol. pro fuga sua, dicunt, Petrum Christi jussu Rumae martyrium pertulisse; non csl improbabile, Dominum cliam aperte jussisse, ul sedem suain Petrus ita figeret Romae , ul roma­ nus episcopus absolute ei succederet. Sed quid­ quid de hoc sit, saltem ista ratio successionis non est ex prima institutione pontificatus , quae in Cvangeho legitur. Observandum csl secundo: tametsi forte non sil de jure divino. romanum pontificem,quia romanus ponlifex csl, Peiro succedere in praefecturam to­ tius Ecclesiae ; tamen si quis absolute petat, an jure divino romanus pontifex pastor sit cl capul lotius Ecclesiae; omnino esse id asserendum. Nam ad hoc nihil uliud requiritur, quam ul ipsa suc­ cessio sit de jure divino, hoc csl , ut ordinarium ollicium Ecclesiam universam cum summa potesta­ te gubernandi non sil ab hominibus,sed a Deo im­ mediate institutum: id autem ita esse, supra domonslravimus. Observandum csl lerlio. Licet forte non sil dc jure divino,romanum pontificem ul romanum pon­ tificem Petro succedere; tamen id ad fidem catho­ licam perlinere: non enim est idem . aliquid esso dc fide, cl esse de juro divino. Nec enim dc jure divino fuit, ul Paulus haberet penulain: csl tamen hoc ipsum de fide, Paulum habuisse pcnulom. Elsi autem romanum pontificem sticccderc Petro , non habeatur expresse in Scripturis: tamen succe­ dere aliquem Petro deducitur evidenter cx Scriptu- ris: illum autem esse romanum pontificem . ha­ betur cx traditione nposlolica Pelri, quam traditio­ nem Concilia generalia , pontificum decreti , et Patrum consensus declaravit, ul postea demonstra­ bitur. Observandum csl postremo.Romanum episcopa­ tum, el Ecclesiae universae praefecturam,non esse duos episcopatus, neque duas sedes , nisi in po­ tentia.ftam Petrus pontifex lotius Ecclesiae a Chri­ sto institutus non adjunxit sibi episcopatum urbis Itoniae, quo modo episcopus alicujus loci adjungit sibi alium episcopatum, vel canonicalum , aut ab­ batiam : sed romanae urbis episcopatum evexit ad summum orbis terrae ponlificalumiqucmadinodum cum episcopatus simplex erigitur in arcliiepiscopatiim, vel palriarchalum.Non enim archiepiscopus, vel patriarcha csl bis aut 1er episcopus, sed semel tantum, cl in hujds rei signum . non datur pontifici summo nisi unum pallium , cliaulsi epi­ scopus, arcliiepiscopus , patriarcha cl summus pontifex sil: haec enim omnia sunt unum actu, el tantum in potentia mulla. Ex quo sequitur , ul qui eligitur romanus episcopus , eo ipso sil ponlifex summus Eccle­ siae lotius, etiamsi forte id non exprimant electo­ res. Sed jam Nili cl Calvini objectionibus respon­ deamus. Prima Nili objectio. Romanus pontifex prima­ tum habuit a Patribus , co quod ca civitas loti orbi terrae impcrarel, ul legimns in Cone, chalccd. aci. 1G. non igitur id habuit cx Pelri succes­ sione. Respondeo: decretum illud illegitimum fuisse , quod reclamantibus iis qui Concilio praesidebant facium sit. Sed de hoc plura in cap. 27. Secunda objectio. Romanus papa non csl apo­ stolus, sed episcopus lanium: non enim apostoli apostolos ordinarunt, sed pastores el doclorcs ; igitur papa romanus non succedit Petro in apostolica potestate , quae in omnem Ecclesiam erat, sed solum in romano particulari episco­ patu. Respondeo: in apostolalu tria contineri. Primo, ul qui apostolus est, sil immediatus verbi minister, ita ul ab ipso Deo doctus sil, cl sacros libros scri­ bere possit: el hoc fatemur non convenire in ro­ manum pontificem: non enim ticccsse est, ul quo­ tidie novae revelationes habeantur, ct novi libri sacri scribantur. Secundo, ut qui apostolus est. Ecclesias consti­ tuat, el fidem propaget in iis locis, ubi nuinquam fuit: el hoc ad romanum pontificem perlinere , cl ratio cl experientia ipsa nos docet. Nam ab aposlolicis temporibus, qui Ecclesias fundaverunt in va­ riis partilius orbis terrae, el adhuc hodie fundant, romani pontifices fuerunt. Tertio, ul qui apostolus csl, summam habeat in omnem Ecclesiam potestatem : atque id quoque ad romanum pontificem pertinere contendimus eu ra­ tione , quin Petro succedit , in quo haec pote­ stas ordinaria est , non delegata ul in apostolis caeleris. Neque Nili argumentum concludit, < um ait, oposloli non apostolos, sed pastores constituerunt. 3S4 DE ROMANO PONTII ICE Nec enim romanum pontiOcem loliusEcclesiae ponliiicem, sive aposlolicum pontificem apostoli creaI debuerunt, cum id ipse Christus fecerit. Quare ah omnibus Patribus semper romani pontificis se­ des. apostolica sedes appellata est, cl in ipso Con­ cilio chalcedonensi, quod Nilus citat, act. I. voca­ tur apostolalus dignitas papae romani, cl aci. 16. vocatur sedes ejus apostolica. Tertia objectio. Petrus pastor ct doctor fuit lo­ tius orbis terrarum : at papa, cl est, ct vocatur so­ lum romanac urbis episcopus. Respondeo: id falsum esse, ulex ipso Concilio chalcedonensi, omissis caeleris, cognosci potest. Nam aci. 3. leguntur 1res epistolae orientalium ad Leonem, el in omnibus vocatur Leo universalis Ecclesiae papa, quod idem nomen habetur etiam act. 16. Quarta objectio. Petrus Antiochiae cl Alexan­ drino episcopos ordinavit: at id papae romano non permittitur. Respondeo: clsi hoc tempore Graecorum perti­ naci.i id non permittit, tamen olim id romano pon­ tifici licuisse. Nam in Concilio chalcedonensi, act. 7. legimus,Maximum episcopum anliochcnum ideo receptum a Concilio, quia a s. Leone in episcopatu i nfirmatus fueral : et Liberatus in Brcviar. cap. 21. ac Joannes Zonaras in Justiniano scribunt, ab Agapilo romano pontifice Anlhimum depositum fuisse ab episcopatu conslantinopohtano.cl in ejus locum ab eodem pontifice Menam ordinatum. Sed de (iis plura infra suo loco. Quini,i objectio. Quidquid Petrus di.xil aut scri­ psit oraculum est Spiritus sancti: al id papae non convenit: non igitur papa habel omnes praerogati­ vas Petri. . , Respondeo: neque id nos contendimus. Sexla objectio. Pelrosine conditione dictum est: Quidquid, ligaveris, erit ligatum elc. al papae ro­ mano Petrus praescripsit, ut id solum liget. aut solvat, quod merito ligandum aut solvendum csl. Respondeo: nihil lioc argumento aliud probari . quam Nilùrn istum vere fuisse graecutn , idesl. le­ vem el garrulum. Quis enim umquam audivit, li­ cuisse Pelro id ligare quod merito ligandum non esset : el ubi habetur illa praescriptio Petri ad pa­ pam quam Nilus profert? objicit primo Calvinus lib. 4. cap. 6. Instil. § H. Non sequitur, si Petrus duodecim apostolis ini­ tio praefuit, nunc toti orbi debere aliquem proces­ se : nam pauci facile e| utiliter ab uno reguntur ; inulta vero millia nonnisi a multis gubernari pos­ sunt. IV spondeo: inprimis Petrum non 12. apostolis t inlivn praefuisse, sed etiam mullis millibus Chri­ stianorum: nam Jo. ull. non tantum 12. apostolos, sed omnes oves suas Christus Petro commisit. Le­ gimus autem Act. 2. crevisse oves Petri ad tria millia, cl Aci. I, ad quinque millia insola Hierosolyim. Deinde. quo sunt homines plores, eo ma­ gis indigent uno rectore , a quo in unitate con­ tineantur. ïed de hoc in prima quaestione dictum t.iL becundj et>ji- it ibbj. tt t1 jj(.o Romae est se­ des summi pontificatus, quia Petrus apostolus Ilomae pontificatum gerens defunctus est; ergo ponti­ ficatus judaici sedes debuit semper esse in deser­ to, quia ibi Moyses et Aaron pontificatum gerentes mortui sunt: el sedes pontificalis Christianorum Hierosolymis esse deberet, quia ibi Christus sum­ mus pontifex obiit. Respondeo ex dictis: non ideo Romae esse se­ dem pontificalem, quia Petrus Romae obiit ,’sed quia romanus episcopus fuit, nec sedem cx itoma umquam alio transtulit. Moyses autem et Aaron non fixerunt in deserto sedem , sed ibi in itinere cum essent mortui sunt: sicut etiam Christus non fixit sedem Hierosolymis, nec in ullo particulari lo­ co, ut supra diximus. Tertio objicit ibidem § 12. Privilegium hoc de primatu lotius Ecclesiae , vel csl locale,vel perso­ nale, vel mixtum. Si primum; ergo cum semel fue­ rit concessum Antiochiae , non potest ab ea tolli, etiamsi inde Petrus recesserit, et alibi mortuus sit. Si secundum; ergo nihil ad locum; igitur nihil ju­ ris habel Roma in pontificatu magis, quam alia ci­ vitas. Si tertium ; ergo non sufficit esse romanum episcopum ad hoc ul aliquis habeat priniatuimnam si est privilegium partirn locale parlim personale , non datur loco, nisi pro tempore quo in eo csl ta­ lis persona, idesl, Petrus. Respondeo: cx prima Christi institutione digni­ tatem pontificalem fuisse personalem: tamen ex Li­ cto Petri factam esse postea localem,seu potius mi­ xtam, neque id sine divino nutu. Dico fuisse initio personalem, quia a Christo non fuit alligata ulli certo loco, sed in personam Petri absolute collala: sic autem personalem fuisse affirmo , ut lamcn publica, non privata fuerit. Privilegia personalia privata dicuntur, quae dan­ tur alicui personae pro sc lanium: publica vero, quae dantur pro sc el successoribus. Quia tamen postea Petrus Romae sedem fixit, factum csl hoc privilegium etiam locale, el proinde mixtum: nam csl alligatum romanac urbi, donec Petri successo­ res Romae sedem relinent. Nam si divino jussu se­ des alio transferretur, non essent amplius romani episcopi lotius Ecclesiae episcopi, si transferretur, impiam, ipsa sedes, ita ul qui mine sunt romani pontifices alicnjns alterius loci episcopi dicerentur: non enim sola absentia pontificum ab urbe,sedem transferre dicitur. Atque haec cx hypothesi dicta sunt: non enim credimus umquam futurum, ul PeIri sedes alio transferatur. Quarto objicit ibidem § 13. Si romanus ponti­ fex, quia succedit Pelro, est primus episcopus: debet igitur osso ephesinus , 11.Hierosolymitanus, 111. et sic de cai’leris:al videmus secundum fuisse alexandrinum, qui nulli apostolo successit: cphesinum autem ne extreino quidem angulo haerere potuisse. Respondeo: ordinem ct numerum pnlriarchalium sedium non pendere ex dignitate priorum episco­ porum. alioqui non 1res , sed duodecim fuissent pro numero apostolorum: sed ex sola Petri digni­ tate el voluntate, ul ex Anaclelo, Leone , Gclasio el Gregorio ostendimus in quaesi. 3. in praeroga­ tivis Petri. LIBEIi SECUNDUS Quinio objicit eodem lib. 4. cap. 7.§ 28. si quae dicuntur Pelro intolliguniur dicla etiam successo­ ribus; ergo faleri debent romani pontifices sc oinnes esse Satanas: nam hoc est dictum Pelro Mallii. IG. in eodem loco, ubi dictum csl ei : Tibi dabo viares recini coelorum. Respondeo. Ea quae dicunlur Pelro in triplici esso differentia: quaedam enim dicunlur ei pro se tantum, quaedam pro sc et omnibus Christianis: quaedam pro se cl successoribus;id quod evidenter colligitur cx ratione diversa, qua ei dicunlur. Nam quae dicunlur ei.ut uni cx fidelibus, eerie omnibus fidelibus dicla inlclliguntur. Ul Matlh. IS Si pec­ caverit in le frater tuus elc. Quae dicunlur ei ra­ tione aliqua propria personae ipsius, ei soli dicun­ lur, ul : Vade post me Satana. El: Ter me nega­ bis·. ista enim dicunlur ei ratione propriae imbecil­ litatis cl ignorantiae. Quaedam denique dicunlur ei ratione officii pastoralis.quae proinde dicta intelligiinlur omnibus succcssoribus.ul: Pasce oves meas. El: Confirma fratres tuos. El : Quodeumque li­ gaveris etc. Argumenta Liilhcri levissima sunt . cl cx diclis facillime a quovis solvi possunt: cl praeterea dili­ genter solvuntur ab Eckio, l abro , Itoflensi cl Cajclano, quorum libri sunt in omnium manibus , ideo ea praetermitto. CAPUT XIII. Idem probatur cx Conciliis. Secundo loco probandus est romani pontificis primulus cx Conciliis. Et quidem Lulherus lib. de pol. papae, el Illyricus in lib. coni.primat., cl Cal­ vinus lib. i. Inst. cap. 7. § 1. dicunt, contra nos aperte pugnare > I. canoncm nieaeni Concilii . in quo assignatur romano pontifici ccria regio guber­ nantia. caquc perexigua . declaralurque urnis cx patriarchis, non autem caput aliorum ; pro nobis aulem nullius Concilii testimonium invenire poluerunt.Al sunt nihilominus illustrissima Conciliorum generalium testimonia pro romani pontificis prima­ tu, cx quibus aliqua ita generalia fuerunt, ut in eis Graeci et Latini interfuerint. Quod csl notandum contra Graecorum levitatem et pertinaciam. Primum ergo habemus nicacnum Concilium . cl illum ipsum VI. canoncm, quem adversarii obji­ ciunt: sed explicatione aliqua indiget iste canon , ul argumentum inde sumi possit. Igitur VI. canon nieaeni Concilii si habet in tom. Cone, quae hodie exstant : J/os antiquus perduret in Aegypto . vel J.yhia cl Pentapoli, ut alexandrinus episcopus horum omnium habeatpoleslalcm.quoniam qui­ dem et episcopo romano parilis mos est. Sunt autem circa hunc canoncm aliqua no­ tanda. Primo ex Nicolao I. in episl. ad Michael. Conci­ lium nicacnum nihil statuisse circa roinanam Ec­ clesiam, quoniam potestas ejus,non ab hominibus, sed a Deo csl:scd lanium cx forma romanac Eccle­ siae constituisse statum aliarum Ecclesiarum. Non enim dicit Concilium; Habeat romanus episcopus 385 hujus vel illius regionis administralionem , sed ait: Habeat episcopus alexandrinus curam Ae­ gypti et Lybiae , quoniam romanus episcopus ita consuevit. Ubi aperte romana Ecclesia sil re­ gula aliarum, cl nihil circa eam proprie statuitur. Itaque errant Calvinus, Illyricus, Nilus cl caeleri, qui dicunt, a Concilio nicacno certos fines assigna­ tos romano episcopo,ul nimirum solum curam ge­ rat suburbanarum Ecclesiarum. Secundo csl observandum,in libris vulgatis dées­ se initium hujus canonis, quod lale csl: Ecclesia romanasemper habuit primatum , mos aulem perdurcl etc. Sic enim iste canon citatur in Con­ cilio chalcedonensi, aci. IG a Paschasio episcopo. Sic etiam vertit ex graeco ante annos circiter mille Dionysius quidam abbas, ul Alanus Copus anno­ tavit in 1. Dial. Quocirca in eodem Concilio chalcedoncnsi, act. IG. posi lectum hunccanoncm VI. nieaeni Concilii, judices dixerunt: Perpendimus omnem primatum el honorem praecipuum , se­ cundum canones, antiquae Hornae Deo amantissinio archiepiscopo conscreari. Observandum csl tertio, illa verba: Quoniam ta­ lis est episcopo romano consuetudo, quatuor mo­ dis exponi solere. Primo, exponit Ruflinus lib.to.hist. Ecdcs.cap. G. decretum esse a Concilio, ut alexandrinus epi­ scopus habeat curam Aegypti, sicut habel episco­ pus romanus curam suburbanarum Ecclesiarum. Al falsa expositio esknam si episcopus romanus est primus et praecipuus patriarcha; quomodo cre­ dibile csl illi assignatam angustissimam regionem, aliis aulem patriarchis minoribus latissimam? Nam antiochenus habuit lotum orientem; alexandrinus 1res amplissimas provincias. Aegyptum , Lxbiam el Pcnlapolim: romanus aulem habuisset tantum suburbanas Ecclesias.idesl.sex episcopatus Romae vicinissimos.Deinde, illa particula quoniam ralionalis particula est: non csl aulem bona ratio . ul episcopus alexandrinus trium provinciarum curam geral, quia romanus episcopus curam geni subur­ banarum Ecclesiarum: igitur aut ratio Concilii ni­ hil valet, aut non recte Concilii sententiam Rufli­ nus exposuit. Denique, Concilium nicacnum, nec ut citatur in Concilio VI. carlhaginensi. nec ul le­ gitur in Concilio chalcedonensi. act. I G. nec ut ha­ betur in proprio loco in lom.Cone..nec ul est apud abbatem Dionysium.meminit suburbanarum Eccle­ siarum, sed tantum ait: Habeat alexandrinus epi­ scopus potestatem in toto Aegyplo, l.ybia el Pen­ ta poli.quoniam el episcopo romano lalis consue­ tudo csl. Itaque mera divinatio luit illa Bullini, quem sequitur Calvinus, de suburbanis Ecclesiis. Secunda expositio · st Theodori Ralsamonis in cxplic. hor. can., el Nili in sua lib. coni, prim.. Concilium decrevisse, ul episcopus alexandrinus habeat curam totius legypli.sicut romanus episco­ pus habel curam lotius occidentis. Haec quidem sententia liberabor est, sed tamen falsa. Nam Concilium cum ait: Quoniam talis est episcopo romano consuetudo, reddit caussam, ul diximus,cur debeat permanere antiquus mos in Ae­ gyplo. cl Lybia ct Pentapoli, ul eorum locorum habeat curam episcopus alexandrinus: non est au- 3SG DE ROMAA’O PO.XTÏFICK tem caussa hujus rei, quia romanus episcopus ha­ maximum Concilium confiteri, romano ponlifici a bet curam occidentis; quomodo enim sequilur, c- Deo ipso vineae, idesl, Ecclesiae universae, custo­ p i scopus romanus habet curam occidentis; igilur diam esso commissam. alexandrinus debet curam gerere Aegypti, Lybiae Synodus constanlinopolitnnn, quae ante quintam cl Pentapolis? Cur non lotius Africae potius? aul synodum in caussa Anlhimi congregata est,aci. 4. cur non Aegypti lanium? aul cur alcxandrinus, per Menam patriarcham Concilii praesidem ita lo­ el non carthaginensis, aul aliquis alius islam cu­ quitur: Nos. inquil. apostolicam sedem sequimur, ram habebit? Adde, quod Concilium non meminit et obedimus, el ipsius communicatores, commu­ occidentis, neque orientis, sed tanlum ait: Quo­ nicatores habemus. ct condemnatos ab ipsa, cl nos condemnamus. Jam si lotum Concilium aponiam talis episcopo romano est consuetudo. Tertia expositio est auctoris Sum. Cone., qui ex slolicae sedi obedire se profitetur, certe apostoliquodam vetusto codice putat restituendum Quo.· ca sedes toti Ecclesiae eum auctoriiate pracesl. Septima synodus aci. 2. recipit, et probal epist. niam mclropolitane talis consuetudo csl pro eo quod habemus Quoniam episcopo romano talis Adriani ad Tliarasium. in qua haec habentur: Cu­ consuetudo csl. jas. inquit, sedes per totum terrarum orbem pri­ At neque haec est solida expositio. Exemplaria matum oblinens lucel. omniuinque Ecclesiarum enim nicaeni Concilii nusquam exstabant pleniora Dei caput exislil. Unde el ipse b. Petrus aposto­ ct emendatiora, quain m scriniis romanorum nnli- lus Dei jussu Ecclesiam pascens, nihil omnino qiiormn pontificum, ul infra ostendemus . cum a- praetermisit, sed ubique principatum obtinuit, gemus de appellationibus: nam quae in Graecia e- el obtinet etc. Nota, in praesenti dici: Primatum rant, concremata fuerunt ab Arianis, teste Athana· obtinens lucet. El, Caput exislil etc. sio, in epist. ad omnes Orlhod.; et ideo non mi­ Lateranense Concilium sub limocenlio III. in rum, si quae citantur a Graecis, cl a lluflino muti­ quo Graeci el Latini interfuerunt cap.5. Romana, la cl corrupta sunl. ' inquil. Ecclesia, disponente Domino, super oPorro cx romanae Ecclesiae scriniis tulit hunc mnes alias ordinariae potestatis obtinet princi­ canonem paschasmtis b. Leonis legatus ad Cone, patum. utpole mater universorum Chrisli fiulccbalced. cl in co legimus: Quoniam talis episco­ Hum, ct magistra. po romano consuetudo csl: Adde, quod non est Concilium Lugdunense generale sub Gregorio bona ratio,cur dcbc.it nlexandrinus episcopus tan­ X. ul habetur in Sexto, til. de Elect, cap.Ubi peri­ tam ditionem habere,quia ita consueverunt metro­ culum. vocal romanmn episcopum vicarium Chri­ politan!. Aam metropolitan! non regunt nisi unam sli, successorem Petri. reclorem universalis Eccle­ provio · .m: aloxandrino aulcm mullae provinciae siae: clin hoc cliam Concilio Graeci el Latini in­ ct mulli metropolitan! subjiciuntur. terfuerunt. (Ju .rtu ί, ιΐιΐΓ. cl vera expositio est, alexandriDenique Concilium ilorenlinum. Graecis el La­ nutn debere gubernare illas provincias, quia roma­ tinis consentientibus, ila statuit: Definimus san­ ne > episcopus Ha consuevit, idcsl, quia romanus ctum apostolicam sedem.el romanum pontificem episcopus ante omnem Conciliorum dcfiinitionein in universum orbem tenere primatum, el ipsum consuent permitiore episcopo alexandrino regimen pontificem romanum successorem esse b. Petri Acgypti, Lybiae cl Pentapolis: sive consuevit per principis apostolorum.el vcruinChristi vicarium, alex indrinum episcopum illas provincias guberna­ lotiusque Ecclesiae caput, et omnium Christia­ re. Sic inlellexil hunc canonem Aicolaus I. in e- norum patrem, ac doclorem existera, el ipsi in pisi, ad Michiicl., nec apparet ulla alia probabilis b. Petro pascendi, regendi el gubernandi, uni­ expositio. versalem Ecclesiam a domino nostro Jcsu Chri­ Secundum Concilium gencr.de in epist. ad Da­ sio plenam potestatem traditam esse.Omillo quin­ mas. quae exstat apud Thcodorelum lib.o.hisl.cap. que alia Concilia generalia, quia nec a Graecis re­ 9. dicit.se convenisse apud urbem Conslanlinopo- cipiuntur, cum ipsi non inleiTiicrinl, nec a Lnlhelim ex mandato literarum ponlillcis per imperato­ ranis, cum sint post annum GUI). celebrata. Nimi­ rem ad sc missarum. El ibidem fatentur, rotnanam rum lugdmieose sub Innocentio IV. ul habetur Ecclesiam caput esse, sc aulcm membra. cap. 1. de homie, in Sexto; vienuense sub Cle­ Tcriium Concilium, ul est apud Evagrium lib. mente V.ul habetur Clemen, unica, de sum. Trin. I.hist. cap. 4. dicil. se deponere Nesiorium cx el Fid.Calli.-.conslanticnse sess.S.cl l.».;laleranenmandalo literarum Coclcslim papae romani. El in se sub Leone X.sess. I t., cl Iridenlinuin sess. 14. < i ;-t. ad cumd. Coolest., idem Concilium scribit, cap. 7. cl alibi. se caussam Joannis patriarchae anliocheni, quae iungis dubia cr.it quam caussa Aeslorii, non fuisse CAPUT. XIV. ausum judicare, sed reservasse judjcio ipsius Coeb '.lini: quae omnia perspicue indicant supremam romani ponlillcis auctoritatem. Concilium cbalceIdem probatur ex testimoniis summorum donrnsi- art. I. ·». cl3. passim vocat Leonem unipontificum. v rsidiH Ecclesiae ponh/icem. El in epist. ad Leo­ nem: Et post huée, inquiunt, omnia insuper. el Tertium argumentum sumitur a summorum pon­ contra ipsum, cut tineae custodia a Salvatore tificum sententiis. Est autem observandum cpislo­ commissa csl, rj-lendil insaniam, idcsl. contra las pontificum in 1res quasi classes distribui posse. Prima classis continet cpislolas ponlillcum, qui luam quoque apoatolicam sanctitatem. Die vides LIBER SECUNDIS sederunt usque ad annum 300. in quibus Magdeburgonses cl Calvinus laleniiir, vere asseri prima­ tum, el eos ponliliccs sanctos, cl veros pontifices fuisse: sed eas cpislolas dicunt esse conllctos, cl recentes,ac falso ponlilicibus illis adscriplas. Secunda classis complectitur cpislolas eurum ponlillcum, qui scdcrunl ab anno 000. usque ad nosira leuipora, in quibus fatentur adversarii.vere asseri primulum, cl esse eorum auctorum, quibus inscribuntur : sed eos ponliliccs non esse dignos tide, el pseudoponlillces, non ponliliccs fuisse. Tei lia classis comprehendit illas cpislolas,in qui­ bus el aperle asseritur primatus, cl quas conslal cssc scriplas a sauciis cl veris ponlilicibus.qui flo­ ruerunt ab anno 300. ad 600. videlicet, Julio, Damuso. Syricio. Innoccntio, Zozimo . Leone, Gela· sio, Anasiasio 11. Joanne 11. Felice IV. Pelagio II. Gregorio Magno. Ergo in testimoniis primae el se­ cundae classis, nun cril opus immorari in citandis verbis, sed salis erit notare loca, cl respondere ad objectiones haereticorum: quandoquidem fatentur, in illis epistolis aperle asseri sententiam nosiram. Verba autem adferenda lanium crunlin testimoniis tertiae classis. Prunum igilur diserte asscrunl primatum hi ponliliccs, Clemens epist. 1. Anaclolus cpisl. 3. Eviirislus cpisl. 1. Alexander cpisl. I. Pius epist. t. cl 2. Anicclus cpisl. I. Victor cpisl. 1. Zepliyrinus episi. I Calixtus cpisl.2. Lucius episl.l..Mar­ cellus in epist. I. Eusebius cpisl. 3. Melohiudcs episi. 1. Marcus cpisl. 1. Ad hacc testimonia nihil respondent. nisi cssc recenlia cl supposililia.Al quamvis aliquos errores in eas irrepsisse non negaverim . nec indubitatus cssc affirmare audeam: certe lamcn antiquissimas esse nihil dubito, mentiuntur enim Magdeburgenses Geni 2. cap. 7. ad lin.,cum dicunt,nullum Ude dignum auctorem cilasse has cpislolas anu* tempora Garoli Magni. Nam Isidoros, qui 200. annis an­ tiquior csl Carolo. in prooem. sui collect.sac. Can dicil. sc cx consilio 80. episcoporum collegisse canones ex epistolis Clementis, Anacleli, Evarisii, cl cactcrorum roiminoruin ponlillcum. llcm Conci­ lium vasense, can. 6. citai cpislolas Clementis, ut nunc cxslunt. El cclebrntiini est hoc Concilium lempore Leonis I. idcsl, 3.70. annis ante imperium Caroli. Denique Rudinus, qui annis 400. praeces­ sit Carolum. Prstef. in recognil. Clem. a se conver­ sas ex graeco, meminit epistolae Clementis ad Jacobum, el eam sc vertisse dicil ex graeco. Esse aulein vere hanc versionem Ruffini, testatur Gennndius lib. do vir. illuslr. in Rudino. In Secunda classe est Adrianos I. in cpisl. ad Tharasium,Nicolaus I.in epist.ad Michnelcm imp., Leo IX. m cpisl. ad Michael.episc. cunslanlinop., Paschalis in epist. ad episc. panorm., quae habe­ tur cap. Siyni/icmdi.exlra, de Elect., Innocentius 111. in cpisl. nd imp. conslanlinop., quae babclur cap. Softtae,cxlru, de major, el obed. Qui omnes serin, el cx professo docent, romanum pontillcem loli Ecclesiae praeesse. Ad hacc adversarii respondent: hos pontifices omnes Anlielirislos fuisse; id quod in sequenti quaestione refellemus.Inierim hoc solum dicimus: 387 si isli pontifices Anlicbrisli fuerunt, lotam Eccle­ siam ab annis fere 1000. periisse: constat enim cx lusionis , Ecclesiam universam bis ponlilicibus adhaesisse, corumquc sententiam esse sequutam. Si vero Ecclesia periit, menliium esse Chrislum, qui ait Mallh. 16. adversus Ecclesiam portas infe­ ri non pnicvalituras. Sed dc hac re mulla dicemus m quaestionibus de Ecclesia.Veniamus ad terliam classem,et duodecim optimos el sanctissimos pon­ tifices proteramus. Primus sil s. Julius 1. qni in cpisl. ad orient., quae exstat in Apoi. 2. s. Alhanasii, ila loquili:?: An ignari estis,hanc esse consuctudfncm.ut pri­ mum nobis scribatur, ul hinc quod /ustum est, definiri possil? quapropter si isthic ejusmodi su­ spicio in episcopum concepta fuerat, id huc mi nostram Ecclesiam referi i oportuit .Et infra:Quae ( inquil ) accepimus a b. Petro apostolo, en vobis significo.non scripturus alioqui, quae nota apud vos esse arbitror, nisi facta ipsa nos conlurbassent. Ilis verbis s. Julius affirmat, ad se pertinere officium dijudicandi caussas episcoporum, cliam orientalium, tametsi patriarchae primarii essent: ( nam de caussa s. Athanasii alexaodnni patriar­ chae ogebalur)et hoc jus a b.Petro se accepisse,at­ que id omnibus notum cssc.Quid, quaeso, 'csponderi polesl? Auclor est sanctus el vetustissimus; cpisiula ceria el a s. Atbanasio tola descript.i: verba denique ipsius perspicua, cl diserta. Secundus sil s. Damasus, qui in cpisl. ad omnes episc. orient., quam Thcodorelus recitat lib. .7. Inst. cap. 10. Quoniam, inquil, aposlolicae sedi reverentiam debitam charitus vestra distribuit vobis (piam plurimum, charissimi filii.praestiti­ stis. l.hi agnoscit debitam reverentiam, el filios vocal omnes episcopos. Horn in cpisl. i . nd episc. Nuinid.Cunela quae possunt aliquam rccipercdtbbilalionem.ad nos tunquam ad caput, ut semper fuit consuetudo, deferre non desinatis. Tertius.S.Syricius in cpisl.ad llmicricom episc. tarracun., quam cliam Calvinus vere Syricii esse fulelur: Pro officii, inquit, nostri consideratione, non est nobis dissimulare, non est tacere liber­ tas, quibus major cunctis Christianae religionis zelus incumbit. Portamus onera omnium qui gravantur. Quinimo hacc portat in nobis b. apo­ stolus Peirus, qui nos in omnibus, ul confidimus administrationis-suae protegit, ct tuetur haeredes.El infra ci\p.V.i.Explicavimus.ularbitror.fra­ ter charissime, universa quae digesta sunl in querelam, ct ad singulas caussas, de quibus per filium nostrum Passionum presbyterum ad ro­ manum Ecclesiam, utpOlc ad caput tui corporis retulisti etc. Denique praecipit episcopo . ul haec sua decretu dirigat ad alios episcopos omnes. Quarius s. Zoxiinus in cpisl. ad Hesichium salonilan. episc. Id te, inquil. potissimum scripta direximus.quao in omnium fratrum cl episcopo­ rum nostrorum facies ire nolitium.lA mira: Sciet quisquis hoc, postposita Patrum, ct aposlolicae sedis auctoritate, neglexerit, a nobis districtius vindicandum,ul loci sui minime dubitet sibi non constare rationem, si hoc putat post tot prohibi­ tiones posse, lentari. 338 DE ROMANO PONTIFICE Quinius s. Innocentius in cpisl. 22. ad cpisc. maced.: tcfcerli, inquil,sedi apostoljcae.ad(piam relatio, quasi ad caput Ecclesiarum missa cur­ rebat, fieri injuriam elc. Item in epist. ad Cone, milcvit., quae esl inter episl. s. Augustini 93. Di­ ligenter. inquit, clcongrue apostolico consulitis honori. Honori, inquam, illius quem praeter illa, quae extrinsecus sunl,solicitude manet omnium Ecclesiarum: antiquae scilicet regulae formam sequuli, quam loto semper ab orbe mecum nostis esse serratam. idem in epist. ad Concil. carihag. quae esl 91. romanam sedem dicil esse fontem el capul omnium Ecclesiarum. Ad hoc leslimonium Magdeburgcnsds nihil re­ spondent, nisi Innocentium nimis mullum sibi ar­ rogare: quocirca eum per contumeliam Nocentium vocant. Alsi iia csl: cur veteres Patres hunc Innocenlii errorem non reprehendcrunl/Cur Augustinus in cpisl. 100.ad Paulin.de his duabus epistolis Innoceniii loqucns.ail: .Id omnia ille nubis rescri­ psit eodem modo.quo fas erat,atque oportebat apostolicac sedis antislilcm?Cur ibidem Augustinus Innocentium beatae memoriae papam appellat? Sextus esl s. Leo. Sed quoniam I.ulherus ct Cal­ vinus dicunt, veteres pontifices nihil auctoritatis habuisse extra occidentem; adieramus testimonia Leonis, quibus simul primatus asseratur cl osten­ datur, eo tempore pontifices in Graeciam, Asiam , Aegyptum el Africam jurisdictionem exercuisse. Igitur in epistol. 84. ad Anastas, episc. Ihcssal. Sicul,inquil.praecessores mei praecessoribus luis, ila etiam ego dilectioni luae priorum sequulus exemplum, vices mei moderaminis delegavi, ul curam, quam universis Ecclesiis principaliter cx divina institutione debemus,imitator nostrae mansuetudinis effectue, adjuvares, el longinquis ab aposloliea sede provinciis praesentiam quo­ dammodo nostrae visitationis impenderes. Ei in­ fra: Vices.inquil.nostras ila luae credidimus charilati, ul in partem sis vocatus sollicitudinis,non in plenitudinem potestatis. Et in line, ubi, dixe­ rat magna providentia constitutos episcopos, archiepiscopos ct primates, subdit : Ver quos ad unam Petri sedem universalis Ecclesiae cura confiucrct.el nihil unquam a suo capite disside­ ret. Ex his apparel non solum primulus, sed eliam auctoritas Leonis in Ecclesias Graeciae. Idem Leo episl. 4G. ad Analhol. cpisc. constanlinop.: llesidcnlibus, inquil, vobis, quibus exeeulionem nostrae dispositionis injunximus elc. Vi­ des, ul praecipiat patriarchae constanlinopolilano. Idem epistol. <»2. ad Maxim. Antioch.,monet eum, ul frequenter ad se scribat,quid agatur circa Eccle­ sias. El ibidem: Juvenalis, inquil , episcopus ad oblinendum Palaestinae provinciae principatum credidit se posse sufficere. Quod sanctae memo­ riae Cyrillus merito perhorrescens , scriptis suis mihi rem indicavit,el sollicita prece multum po­ poscit, ul nulla illicitis conatibus praeberetur assensio etc. \idcs quomodo patriarcha alexandrinus supplical Leoni, ne pcnnillal Juvenali subjici Pa­ laestinam? El cum ea provincia ad anliochennm p dri in b ilmn speclarel cur non peliil hoc potius Cyrillus ab anliochcno patriarcha? Idem cpisl. 81. ad Dioscor. patriarch.nlcxamlr. Quod, inquit, a Patribus nostris propensiore cu­ ra novimus esse servatum, a vobis quoque volu­ mus custodiri etc. Vide Leonem imperare patriar­ chae lotius Aegypti cl Lybiac. Idem cpisl. 87. ad episc. afr.: Quod, inquil, utcumque patimur esse veniale, inultum post modum esse non poterit, si quisquam, quod omnino interdicimus usurpare praesumpserit. El infra: Caussam. inquit, Lupicini episcopi, illic jubemus audiri elc. Leo igi­ tur imperabat episcopis Graeciae . Asiae, Aegypti, Africae. Exstant eliam epistulae ejus ad episcopos Germaniae,Galliae. Hispaniae, Italiae, in quibus aperte se eorum judicem, el capul agnoscit. Denique serin. I. de natali aposl. his verbis ro­ manam urbem alloquitur: Per sacram beati Petri sedem capul orbis effecta latius praesideres reli­ gione divina, quam dominatione terrena.Quam­ vis enim mullis aucta victoriis , jus imperii lui terra marique protuleris, minus lamen esl, quod libi bellicus labor subdidit,quam quod pax Chri­ stiana subjecit. Quid clarius? Ad haec loca respondet Calvinus dupliciter lib. 4. Inst. cap. 7. § 11. Primo dicil, Leonem supra modum avidum gloriae cl dominationis fuisse , ct ambitioni ejus multos rcslilisse. In cujus rei pro­ bationem citat in margine epist. ejus 85. Al in ea epistola nihil tale c.xstat, nec in aliis epistolis ejus invenimus ullos restitisse s. Leoni, excepto uno episcopo gallo . qui Hilarius diceba­ tur. Is tantum legitur iu episl. 89. Leonis, se sub­ trahere voluisse ab apostolicae sedis obcdienlia : qui tamen, ul ibidem legimus, Romam venit ad di­ cendam caussam, el convictus in Concilio, punitus csl. Exstant aulcm inter epistolas Leonis epistolae variorum Conciliorum, episcoporum, imperatorum ad ipsum Leonem, cl nominalim epistolae episco­ porum Galliae, in quibus pictas ejus, cl auctoritas mirifice praedicatur. Nec puto ante Lulhcrum, cl Calvinum ullum fuisse, qui b. Leonem superbiae cl ambilionis reprehenderit. Secundo respondet: Leonem non usurpasse sibi jurisdictionem in alios episcopos,sed tantum se in dissidiis componendis interposuisse, quantum lex el natura ecclesiasticae communionis patiebatur. El probat, quia idem Leo episl. 84. ubi videtur maxime jubere episcopis:lamcn dicil, se velle ser­ vari in omnibus privilegia mciropolitanorum,quasi dical.se ex pietate monere,auctoritatem aulcm re­ linquere iis quorum est. At si ila est; ergo non gloriae cl dominationis avidior fuit, ncc ambitionis accusandus eral.Dein­ de verba ipsa Leonis supra citata salis aperio do­ cent, cum vere el cx auctoritate episcopis impe­ rasse. Quod autem vult servari jura mclropohlanoruin, nihil ollicil nostrae caussae: munita vull ser­ vari, ul simul illi subjiciantur sedi apostolicac, cl ejus vicario. Sic enim loquitur in episl. Ui.Igitur, inquil, secundum sanctorum Palrum canones spiritu Dei conditos, el lolius mundi reverentia consecratos, metropolilanos singularum provin­ ciarum episcopos, quibus ex delegatione nostra fraternitatis luae cura praetenditur, jus tradi­ tae sibi antiquitus dignilalis intemeratum habe· i no si-ct Mils ZS1 re decernimus, ila ut a Tegulis praestitutis nulla rius omnibus patriarchis se praepositum fuisse . aut negligcntia , nul praesumptione discedant. apertissime demonstrat. El infra: Si forte, inquil inferipsoe qui praesunt hem lib. 4. cpisl. 56. ad cpisc. prov. Helladis: do, majoribus, quod absil , peccatis , caussa na­ Pallium, inquil, Joanni fratri nostro Corinthio­ scatur. quae provinciali nequeat examine de­ rum episcopo nos transmisisse cognoscite,cui vos finiri, fraternitatem luam de lotius ncqolii qua­ magnopere convenit obedire. Vides Gregorii au­ litate mclropolitanus curabit instruere, d si co­ ctoritatem in graecos episcopos, quibus Corinlhm ram positis partibus, nec luo fuerit res sopita ju­ rum episcopum, archi>*p>scopum ordinal per pallii dicio, ad nostram cognitionem , quidquid illud transmissionem? Idem lib. 7. cpisl. 63. ad Jo. ecsl Iransfratur. pisc. syraciis. Nam. inqoil.de constanlinopolilano Sopiimus s. Oelnsius sic nil in epistol. nd episc. Ecclesia, quis eam dubitet apostolicae sedi esse dnrl. I. 50 3’JJ hi: ROMANO po.vm ici: Hi b.il quidem, quod ex guide monn.slerii nd oncra ep μ n| .ilia translatus cssel: non aulem displicebat vi. quod aposlolica scdcs omnium Ecclesiarum cur. in gerere!. Nam ipse idem acerrime pugnavit pro I.onore sedis suae, contra Joanncm episcoporum rousianlinupoliiammi. El lib. 4. episl. 36. ad Eul<»g. Humilitatem. inquil. /en com us in mente . ct tumen ordinis nostri dignitatem servejnus in ho­ nore. El lib. 11, episl. 42. ad Joan. Paiiurm. cpisc. Illud, inquil, admonemus, ul apostolicae sedis reverentia nullius praesumptione turbetur. Tunc enim status membrorum integer manet,si caput fidei nulla pulset injuria. El in cxplic. 4. psal. poculi. In tantum, inquil, suae temeritatem ex tendit vesaniae, ul caput omnium Ecclesiarum romanam Ecclesiam sild vend cel . el in domina gentium terrenae jus potestatis usurpet. Secundo a posteriori, quia haclcniis semper oinnes conservarunt (idem in hac Ecclesia, idest, in unione cl adhaesione ad hanc Ecclesiam, ul ad ca­ put cl matrem. Tertius. Epiphanius haeres. <>K. quae csl Melclian. Ursacius, inquil, cl Valens poenitentiam agentes, una cum libellis profecti sunl ad beatum Julium romanum episcopum pro ratione red­ denda de suo errore ac delicto. Certe isti episco­ pi erunt: cur igilur a romano ponlilice veniam pe­ tebant. si non csl romanus pontifex cliam episco­ porum judex cl caput? Quartus. Aihanasius in 2. Apol. eosdem episco­ pos a b. Julio veniam delicti petivisse testatur. Et in episl. ad Eelic. papam: Ob id vos, praedecesso­ resque vestros, apostolicos videlicet praesules, in summitatis arce constituit, omniumque Eccle­ siarum curam habere praecepit, ul nobis succur­ ratis elc.Denique in lib.de seni. Dionys. alexandr. CAPUT XV. episc. Quidam, inquil, ex Ecclesia recte quidem sentientes, sed ignari ejus caussae , cur ila ab /dem probatur cx Patribus graccis. eo scriptum esset, Romam ascenderunt, ibique eum apud Dionysium romanum praesulem ac­ Veniamus ad testimonia veterum Patrum , qui cusaverunt. summi pontifices non fuerunt. Calvinus el Illyri­ Cur, quaeso, Dionysius alexandrinus patriarcha cus 1res lanium nobis objiciunt.Cyprianum, Iliero- a bonis viris accusatur apud romanum poiihllcein , nyiiium et Bernardum , de quibus dicemus suo nisi quia sciebant, romanum pontiliccm cuinmuloco. Nos aulem pro tribus fere triginta illis obji­ nem esse omnium judicem? ciemus. Quintus. Basilius in episl..‘>2. ad Alhanas. Visum Primus igilur sit: B. Ignatius,qui episl. ad Rom. esl, inquit, consentaneum scribere ad episcopum inscribit: Ignatius Ecclesiae sunclificalae , quae romanum, ul videat res nostras . cl judicii sui praesidet in regione Humanorum.Cur dicitur Ec­ decretum interponat. Ut quia difficile esl.aliquos clesiae praesidens, nisi quia caput esl omnium a- ■inde dc Concilii sententia milii, ipse auctorita­ liarum ? tem rei tribuat delectis viris.quilaborem quidem Sceun lus. B. Irenaeus lib. 3. cap. 3. Maximae, itineris perferre possint, lenitate, vero ac facili­ inquil, ct antiquissimae, ct omnibus cognitae, a tate morum, tum commoda el prudenti oratione gloriosissimis duobus apostolis Petro et Paulo eos, quia recta via deflexerunt,monere, quique Hornae fundatae el constituite Ecclesiae . eam acia ariminensis Concilii secum ferant , ad ea quam habet ah apostolis traditionem, et annun- rescindenda, quae illic violente acia sunt etc. ciutum omnibus fidem per successiones episco­ Hic Basilius tribuit romano episcopo auctoritatem porum pervenientem usque ad nos. indicantes , visitandi Ecclesias orientis, cl cx auctoritate de­ confundimus eos. qui quoquo modo vel per sui creta faciendi ac rescindendi Concilia generalia , placentiam malam, vel vanam gloriam, vel per quale eral ariminense. caecitatem, el malam scientiam, praeterquam oSextus. S.Gregorius nazianzenus in carm.de vi­ portet, colligunt. Ad hanc enim Ecclesiam pro­ ta sua, dicit, romanam Ecclesiam semper conser­ pter potcnliorem principalitatem, neccsse esl o- vasse veram de Deo senlenliam, ut decet urbem , innem convenire Ecclesiam, hoc est. eos qui sunl quae loti orbi praesidet. Nec loquitur de imperio undique fideles, in qua semper ab his, qui sunl temporali: nam eo tempore imperii romani sedes undique. conservata esl ea , quae ab apostolis Constanlinopoli eral, non Romae. csl. traditio. Scplimns. S.Joannes chrysoslomus in episl. 1. Nola illud .VrcesKC esl: cl illud Omnem conte- ad Innoc. papam: Obsecro, inquil,ul scribas,quod mre Ecclesiam. El illud: Propter potcnliorem haec tam inique facta non habeant robur , illi principalitatem: et illud: In qua semper ab o- aulem, qui inique egerunt, poenae ecclesiasti­ rnnibus conservata csl aposlolica traditio. carum legum subjaceant clc. Deposuerat CliryXam Irenaeus prob.il. posse nos confundere ο­ soslumum ab episcopatu conslantinopolitanoTheoι nesti, eroticus exdoctrina ruiuanaeEcclesiae,quia philus episcopus alexandrinus in Concilio mullo­ 1 ' "·>-.· est ad hanc Ecclesiam omnes convenire , rum episcoporum : Chrysoslomus ad romanum •tab ipsi linquam a capito el fonte pendere: cl pontificem scribit, ut ipse sua auctoritate décer­ l ucces^e est. ejus doctrinam cssc aposlo- nai, irritam cssc sententiam Thcophili, cl Theob .m ct vcr.iui. Quod aulem necessarium sil o- philum ipsum puniat. Agnoscit ergo Chrysoslo­ mnibiis Cbrisliauis pendere a romana Ecclesia , mus Innocentium papam , ul summum judicem probat. etiam Graecorum. Item in episl. 2. ad cumdein : Primo a priori , quia datus csl huic E*clcsiae Perpetuas. inquil,vobis gratias agimus.quod paj>rm«q>a!us. lentam erga nos benevolentium declarastis etc. 391 LIBER SECUNDIS Agnoscit Chrysoslomus Innocentium ut patrem, cum lamen ipse senior Innocenlio esset,el episco­ pus regiae urbis. Denique, in end. episl. petit ab Innocenlio. ne inimicos suos excommunicet, ta­ metsi illi hoc mereantur: Vestram. inquit, oro vi­ gilantiam, ut licet omnia tumultibus impleve­ rint, si lamen curari morbo voluerint, ne affli­ gantur, neque e coetu ejiciantur. Octavus. S. Cyrillus episl. 10. ad Nestor., et epist. 11. adder, el pop. conslanlinop.scribit, Neslorium nisi intra terminum a Coeleslino papa ro­ mano pruescriplutn liacrescs suas revocet,ab omni­ bus ul oxcommunicalum ct depositum debere vi­ tari.Et in episl.IS.adCoelcslin.,quem in inscriptio­ ne sanctissimum Patrem appellat, petii ab co:num velit cum Neslorio ad tempus adhuc communicari, an vero deinceps ab omnibus vitari. Quae omnia satis declarant,quo loco romanum pontificem s.Cy­ rillus habuerit. cum in damnatione ac depositione Neslorii, nihil sc aliud quam cxcquutorem, ct ad­ ministrum romani pontificis exhibuerit. El in lib. Thcs. Petro. inquit, omnes jure divino caput in­ clinant, et primates mundi tanquarn ipsi domi­ no Jesu obediunt. Item. Debemus nos, ut qui membra sumus, capiti noslro romano pontifici, ct aposlolic.ac sedi adhaerere, etc. Quae verba non habentur in lib. Thcs. qui nunc exstant, scd citantur a b. Thoma in Opusc. coni. Griiec., cl a Gennadio Scholano graeco auctore in lib. de prim. rom. ponlif. Constat aulem multos li­ bros Thesauri periisse: nam citatur in VI. synodo act. 10. lib. 32. Thcs. Cyrilli , cum non exstent hoc tempore libri, nisi qualuordecim. Praeterea Andreas colossensis episcopus, in Concilio Flo­ rentino sess. 7. affirmavit, in Thesauris Cyrilli mi­ rifice praedicari romani pontificis auctoritatem , nec ullus Graecorum contradixit. Nonus. Thcodorctus in episl.ad Leonem papam: Ego. inquit.apostolicae vestrae sedis c.rpeclo sen­ tentiam, et supplico et obsecro vestram sanctita­ tem. ut mihi opem ferat justum vestrum et re­ ctum appellanti judicium. el jubeat ad vos ac­ currere. et ostendere meam doctrinam vestigia tiposlolica sequentem. Hic episcopus asianus eral, el H()(>. Ecclesiis praeerat, ut ipse ibidem dieil, el tamed romanum pontiliccm supremum judicem suum agnoscit. Idem in episl. ad Itenat. presbyl. rom.Spoliarunt, inquil. me sacerdotio,ejeceruntque ex civitatibus, neque aetatem in religione exactam, neque canitiem reveriti. Quamobrem te precor,üt sanctissimo archiepiscopo Leoni per­ suadeas,ut aposlolica utatur auctoritate, jubeatque ad vestrum Concilium adire. Tenet enim sancta ista sedes gubernacula regendarum eun­ di orbis Ecclesiarum. Decimus. Sozomenus lib. 3. cap. 7. Cum pro­ pter sedis propriae dignitatem cura omnium ad ipsum spectaret, singulis Ecclesiam suam resti­ tuit. Loquitur dc Julio 1. qui reddidit episcopa­ tum Alhanasio alcximdrmo, el Paulo constantinopolitano. Undecimus. Acnliusin episl. ad Simpllç.papàm, qu ic. hahelur lom. 2. Concilior. Solicit udi nem . inquit^ omnium Ecclesiarum, secundum aposto­ lum circumferentes, non indesinenter horlami-. ni, quamvis sponte vigilantes ac praecurrentes. Duodecimus. Episcopus palarensis. de quo 'ic scribit Liberatus in Brcviar. cap. 22. Sglveno , Inquil, veniente Palaram venerabilis episcopus cii itatis ipsius venit ad imperatorem, et judi­ cium Dei contestatus est de tantae sedis episcopi expulsione, mullos esse dicens in hoc mundo re­ ges. el non esse unum, sicut ille papa esl super Ecclesiam mundi lotius, a sua sede expulsus. Deciiuustertius. Justinianus senior Augustas in episl. ad Joan. II. quae habetur in Cod. in 1. III. Nec enim, inquil, patimur quidquam , quod ad Ecclesiarum statum pertinet, quod non etiam vestrae innotescat sanctitati, quae caput est omnium sanctarum Ecclesiarum. CAPUT XVI. Idem probatur cx Patribus laiinis. Jam ex Laiinis b. Cyprianus saepe hoc docet. Sed antequam loca propria adfenimus , explican­ dum esl breviter argumentum libri ejus de unitate Ecclesiae; inde enim alia ejus testimonia facilius inlelhgeniur. Igilur libro de unitate Ecclesiae pro­ positum esl ostendere, in quo consistat Ecclesiae unitas, ac primum demonstrat, unde oriatur divi­ sio el hacresis: Doceo fit, inquil, dum ad veri­ tatis originem non reditur, neque caput quaeri­ tur. nec magistri coelestis doctrina servatur. Ubi tria proponit. Primo, originem veritatis dc Ecclesia, idest. unde coeperit doctrina de Eccle­ sia. Secundo, caput Ecclesiae, el quidem a Chri­ sto diversum : nam paulo ante dixerat,omnes hae­ reticos Chrislum quaerere: el lamen hic ait. inde nasci omnes haereses , quod haeretici non quae­ runt caput Ecclesiae. Tertio , doctrinam coelestis magistri, idest. quae sil doctrina Christi de Eccle­ sia, el ejus capite. His propositis, mox declarat ista tria , dicens : Loquitur, inquil. Dominus ad Petrum : Ego dico tibi, quia tu es Petrus, ct super hunc petram ae­ dificabo Ecclesiam meam . el portae inferorum non vincent eam; et eidem post resurrectionem suam dicit: Pasce oves meas etc. Ubi Cyprianus docet. originem veritatis de Ecclesia, quam di­ xerat quaerendam esse in bis verbis Domini. Hic enim coepit doctrina de Ecclesia: el similiter caput Ecclesiae, quod quaerendum dixerat esse Peirum: cl doctrinam coelestis magistri esse haec eadem verba. Quare paulo post subjungit ac docet, Ec­ clesiam esse unam in radice cl capite . licet pro­ pagatione multiplicetur, el ponit tria exempla, lu­ cis. fontis et arboris, quae omnia sunl unum in radice, el propagatione multiplicantur. Habemus ergo ex hoc loco, Peirum esse caput lotius Eccle­ siae. Quod aulem hoc idem romano episcopo convcnial: déclarai idem Cyprianus lib. 1. episl. 3. ad Cornei, ubi loquens de schismate Novalianorum , qui non agnoscebant Cornelium pontiliccm , sic ait: Neque enim aliunde haereses obortae sunl, aut natu sunl schismata , quum inde, quod sa- n possit, cum nec ipse potest alterum judicare. prianus eum hortalur, ul jubeat deponi episcopum >' d e.rpectenius universi judicium Domini no­ arclalcnscm, ct alium constitui ejus loco. Secundus Optatus Cypriani sententiam sequitur, stri J< -it Cliristi. qui unus ct solus habet pote­ UBEIl SECObLS dc unica cathedra Intius Ecclesiae lib. coijir. Parmen. 3. ubi (licit, quinque esse Ecclesiae catholi­ cae dotes, ac primam esse unicam el singulnrerp Petri calliedrain, in qua ub omnibus servari debcl unitus: eam vero singularem calliedrain, non so­ lum Pelri, sed eliam successorum esse ostendit, enumerans romanos pontifices usque ad Syriclum. Et Inn dem concludit: Igilur de dotibus s up radi­ etis cathedra estprima, quam probavimus per Petrum nostram esse. Tenius b. Ambrosius in cap. 3. I. ad Tim. Cum lotus mundus Inquil, Dei sil, lamen domus ejus Ecclesia dicitur.cujus hodie rector est Dainasus. Hem oral, in Satyrum: Percunctalus, inquil, episcopum est.si cum episcopis catholicis, hoc est, si cum romano, Ecclesia conveniret. Cur, quaeso, episcopi catholici non sunl nisi cum romana Ecclesia conveniunt. nisi quia romaiia Ecclesia caput csl catholicae Ecclesiae? Idem hb. 3. de sacram, cap.l. Non ignoramus. inquit, quod Ecclesia romana hanc consuetudinem non habeat, cujus typum in omnibus sequimur cl formam. El infra: In omnibus, inquil, sequi cu­ pio Ecclesiam romanam.sed tamen et nos homi­ nes sensum habemus; ideo quod alibi rectius servatur, cl nos recte custodimus. I bi observandum est, cum Ambrosius dicat, in omnibus se velle sequi romanam Ecclesiam, el la­ men t am sequi nolit in consuetudine non lavandi pedes recens baptizatis: illud in omnibus inlelligendiun esse de omnibus necessariis, el ad salu­ tem perlinentibus: aiioqui secum pugnaret. Quarius b. Hieronymus in episl. ad Agcmchiam de monogamia. Ante annos, uupüt.plurimos,cum iu chartis ecclcsisiaslicis juvarem Damasum.romanae urbis episcopum, cl orientis atque occi­ di uli.s synodicis consultationibus responderem i/c. Mdcs, quomodo cx universa Ecclesia, el lolo Ii irarum orbe responsa tunc pe.fi banhir a sede apostolica? Idem in episl. ad Damas, de nom. hypos\.Quamquam, inquit, tui me. terreat magnitu­ do. invitat tamen humanitas, ol: Ego neminem libi, Damase pontifex,,ni­ si Christum praepono. 393 Quarto a Hieronymo romani pontificis sedem fieri fundamentum ejus domus el navis, quae esi Ecclesia universalis, ac proinde romanum pontifi­ cem lien capul lotius Ecclesiae. Postremo, maluisse Hieronymum romanae se­ dis pontifici adhaerere, quam episcopo suo pro­ prio Paulino; qui lamen non unus de lurba, sed patriarcha anliochenus eral.Sic enim ait: .Von no­ ti Vitalem. Jiclcliuin respuo, ignoro Paulinum. Quare ipse eliam Erasmus, qui aiioqui iniquior esse solei romanae Ecclesiae m Annul, ad hunc locum, dicil, videri sibi Hieronymum his verbis asserere, omnes Ecclesias subjectas esse aposlo* licae sedi. Quod csl notandum adversus novus haereticos, qui Erasinum habent pru oraculo. Al Calvinus objicit Primo episl. Hieronymi ad Nepolian. ubi unitatis exempla recensens Hierony­ mus, dicil: Singuli Ecclesiarum episcopi, singu­ li archiprcsbyleri, singuli archidiaconi.el omnis ordo ecclesiasticus suis rectoribus nititur. Nec addit, inquil Calvinus, uno capite lanquam vin­ culo omnes Ecclesias inter se esse colligatas. Secundo objicit. non solum Calvinus, sed etiam Illyricus, Melanchthon. el alii epist. ad Evagr. ubi Hieronymus dicit: Si auctoritas quaeritur, orbis major est urbe. Quid mihi profers unius urbis consuetudinem? Quid paucitatem, de qua ortum csl supercilium, in leges Ecclesiae, vindicas? Ubi­ cumque fuerit episcopus, sive Romae, sive Eugubii. sive Coustantinopoli. sive Rhegii, sire llexandriae, sive Tanis, ejusdem meriti est,e/ ejus­ dem sacerdotii: potentia divdilarum. el pauper­ tatis humilitas sublimiorem tel inferiorem epi­ scopum non facit. Ad primum dico; Hieronymum non omisisse unum capul. nam cum ail: Et omnis ordo eccle­ siasticus suis rectoribus nititur; indicat praeler unum episcopum, unum archiprcsbylerum, el unnin ardiidiaconum. esse adhuc alius unitates, ni­ mirum, in singulis provinciis unum melrupolilaniiiu; in singulis rcgionibqs majoribus uuum pri­ matem: iu tota Ecclesia unum pontificem: ali>qtii non cril verum, m omni ordine ecclesiastico esse unum rectorem. Ad secundum dico: Hieronymum eo loco repre­ hendere malam quamdam consuetudinem, quae Itoniae eral, non in lota Ecclesia romana. vel m summo pontifice, sed in diaconis tantum romanis. Quoniam enim diaconi pauci erant, cl curam ha­ bebunt thesauri ecclesiastici, paulatim incipiebant se praeponere presbyteris, el inter eos sedere, cum antiqua consuetudo sit, ul presbyteris cum episcopq sedentibus.diaconi stent, non sedeant. Da Ius ergo dicil: Quid mihi profers unius urbis consuetudinem? Quid paucitatem, de qua ortum, csl supercilium? Quod aulem romanus pontifex non probaret eam coustieludimmi, ibidem Hieronymus indicat; dicit ennn. solum absenfe episcopo ausum fuisse diaco­ num inter presbyteros sedere. Illud nutem, quod Hieronymus dicil; episcopos esse ejusdem meriti cl sacerdotii, verum csl, sed mlelligi debet de episcopiilu ratione ordinis, non jurisdictionis. Xec enim negare voluil Hieronymus, majorem esse di- 394 ΡΕ ΠΟΜΑΑΌ PONTIFICE tioneni episcopi alcxnndrini. quam lancnsis, cum constet. illum trihtis magnis provinciis, istum uni lanhim civitatulae praefuisse. Quintus: D. Augustinus in episl. !G2. In romana. inquil. Fcc/esin semper aposlolicae cathedrae, riguit principatus, liem episl. 92. ad Innoc.Quia /e Dominus gratiae suae praecipuo munere in sede apostolica collocavit, talemque nostris tem­ poribus praestitit, ul nobis potius ad culpam negligenfiae valeat, si apud luam venerationem, quae pro Ecclesia suggerenda sunt, tacuerimus, quam ea tu possis vel fastidiose. red negligenter arripere, magnis periculis infirmorum membro­ rum Christi, pastoralem diligentiam, quaesu­ mus. adhibere digneris. Quibus verbis polit Augustinus cum loto Conci­ lio milevilano, ut Innocentius pastoralem curam adhibeat Ecclesiae, coercendo Pelagianos, qui l’aJacslinnm el Africam praecipue inficiebant: quod certe non poterat, nisi Innocentium etiam Palae­ stinae et Africae pastorem osse crederet. Deinde, cor non scribil Augustinus patriarchae hicrosolymilano. vel métropolitain) Palaestinae, ct primati Afiicae carthaginensi episcopo potius, quam romanti pontifici, nisi quia sciebat majorem esse ro­ mani pontificis in Palaestina et Africa auctorita­ tem. quam propriorum episcoporum. Item in episl. 157. ad Optat. .Ve apud Caesaracam praesente venerunt quo nos injuncta no­ las a venerabili papa Zozimo. aposlolicae sedis episcopo, ecclesiastica necessitas traxerat etc. Jiisserat nimirum Zozimus, ul episcopi Africae ajiud Cnesarnoam Concilium celebrarent: cl s. Au­ gustinus parendum esse, el necessario parendum Zozimo papae existimavit. Item lib. 1. ad Ilonif. cap. I. Aon dedignaris, inquil. qui non alta sa­ pis. quamvis aliius praesideas. esse amicus hu­ milium El infra: Communis, inquil. csl omnibus nobis, qui fungimur episcopatus officio . quam­ vis ipse in eo praemineas celsiore fastigio, spe­ cula pastoralis. Vides hic al» Augustino omnes cpiseopos subjici fastigio celsiori romani pontificis. Sextus; S. Prosper lib. de ingrat. Sedes Itonia Petri, quae pastoralis honoris facta caput mun­ do, quidquid nnn possidet armis, religione te­ net etc. El lib. 2. de vocatione Genlimn cap. G. Itonia.inquil per sacerdotii principatum amplior facta csl arce religionis.quam solio potestatis. Septimus: B. λ u tor Uticensis lib.2. de persecui. Wand. Ecclesiam romanum caput appellat omnium Ecclesiarum. n> iavus: Vmcentitis l.vriensis in suo Commonif. 1,‘ i tae. inquil. sunt ibi quaedam ad quosdam eρι-Iolae .s Felicis martyris. et s. Julii, urbis /to­ mae episcoporum. Et ul non solum caput orbis, verum etiam latera illi judicio testimonium perlabennt iidliibitiis esta meridie beatissimus Cyprmnv -o septentrione s. Ambrosius etc. Vides, romanum pontificem vocari caput orbis terra­ rum. Aonii': C issimlorus lib. II. episl. 2. ad Jo. papo’ r I ■,». inquil. speculatores Christiano papulo pra<-‘jlciis, vos Pairis nomine universa diligi· ti*. El infra. Quapropter nos decet custodire ali­ qua ( Eral enim Cnssiodoro demandata cura urbis Itomae a rege Theodorico), sed vos omnia. Et in­ fra: Sedes illa loto orbe mirabilis proprios legal affectione, cultores: quae licet generalis mundo sil praestita, vobis etiam cognoscitur el localiter attributa. Decimus: Bcda lib. 2. hist. genl. Angi. cap. |. Cum primum (Greg.),' inquil. in loto orbe gereret pontificatum, el conversis jamduditm ad fidem veritatis csscl praedatus Ecclesiis, nostram gen­ tem eatenus idolis mancipatam, Christi fecit Ec­ clesiam. Undecimus: B. Ansclmus lib. de incarnat. Verbi cap. I. dedicat librum Urbano papae his verbis: Domino et Patri universae Ecclesiae in terra percgrinanlis, summo pontifici Urbano frater scimus vita peccator, habitu monachus, sive, ju­ bente, sive permittente Deo, Canluariae metro­ polis vocatus episcopus, debitam subjectionem cum humili servitio, et devotis orationibus.Quo­ niam divina providentia vestram elegit sancti­ tatem. cui vilain.cl (idem Christianam custodien­ dam, et Eoclesiam suam regendam committeret, ad nullum alium rectius refertur , si quid con­ tra chalolicam fidem oritur in Ecclesia, ul ejus auctoritate corrigatur, nec ulli alii, tutius, quid contra errorem respondetur, ostenditur, ul ejus pruden lia examinetur. Duodecimus: Hugo de s. Victore lib. 2. de sacr.mi. p. 3. cap. 15. Apostolica sedes.inquil, cun­ ctis in orbe terrarum praefertur Ecclesiis. Decimuslcrlius: B. Bernardus ( quem eliam Cal­ vinus pro so affert, cl sanctum vocat lib. L Instil, cap. 7. § 22. ) lib. 2. dc Considerat. Age indagemus adhuc diligentius quis sis.quam geras, videlicet pro lempore. personam in Eccle­ sia Dei. Quis es? sacerdos magnus, summus pon­ tifex. tu princeps episcoporum, tu haeres apo­ stolorum, tu primatu Abel, gubernatu Aoe, pa­ triarcham Abraham.ordine Jlelchisedech. digni­ tate Aaron. auctoritate Jloyscs.jutlicalu Samuel, potestate Peirus.unctione Christus.Tu es,cui cla­ ves tradit.ie, cui oves creditae sunl, sunt quidem et alii coeli janitores, gregumque pastores, sed tu tanto gloriosius.quanto et differentius utrum­ que prae caeleris nomen haercdilasll. Habent illi sibi assignatos greges, singuli sin­ gulos. libi universi crediti, uni unus. Aec modo ovium.sed el pastorum tu unus omnium pastor. El infra: Ergo juxta canones tuos, alii in par­ tem soliciludinis, tu in plenitudinem potestatis vocatus es. Aliorum potestas certis arctatur li­ mitibus; tua extenditur el in ipsos, qui potesta­ tem super alios acceperunt. Nonne si caussa extilerit , tu episcopo coelum claudere, tu ipsum ab episcopatu deponere, etiam el tradere Sata­ nae potes? Stat ergo inconcussum privilegium tuum libi, tam indatis clavibus, quam ovibus commendatis. Haec ille, vir sanctus, teste Calvino, et sino Cal­ vino testibus innumerabilibus miraculis: at sancti­ tas vera sine vera Ude esse non potest; vera Igiiur fide s. Bernardus credebat, romanum pontificem esso pastorem Ecclesiae universae. LIBER SECI .NDl'S Sed objicit Calvinus rnulta, quae idem Bernar­ dus contra abu Anacleli in episl. 2. ubi dicil : Caetcri apostoli cum eo (Petro) pari consortio honorem. et pote­ statem acceperunt, ipsumque principem suum esse voluerunt. Alterum csl Julii 1. in cpisl. 1. ubi de aposto­ lis loquens: Sanciam.inquil.romanam Ecclesiam primatum omnium Ecclesiarum habere volue­ runt. Tertium csl ex can. Ego Ludovicus , disl. 63. ubi romanus pontifex vicarius dicilur b. Petri. Ex quo sequi videtur, ul non Christus, sed Peirus romano pontifici auctoritatem tribuerit. Sed haec sententia nullo negotio refutatur. Nam idem Anaelelus in episl. 3. sic ail: Sacrosancta romanaEcclesia non ab aposlolis.sed ob ipso Do­ mino cl Salvatore nostro primalum obtinuit.sicul b. Petro ail: Tu es Peirus etc. Quare cum idem auclor scribil,apostolos Pelrum principem suum esse voluisse, non loquitur de vo­ luntate iusiituenle , sed de approbante cl agno­ scente quod Dominus instituerat: quemadmodum eliam loqiiulus videtur Julius papa. Quamquam potest quoque alter ad testimonium illud Julii re­ sponderi : nimirum , Petrum a solo Christo pri­ matum habuisse : tamen romanam Ecclesiam, de qua ibi Julius loquilur, aliquo modo habuisse ab apostolis. Nam (ul supra docuimus) romanus pontifex , ul est successor Petri, a Christo primatum habel: tamen ratio successionis ex facto Petri orta esi. Quocirca b. Gregor, lib. G. episl. 37. nd Eulog. Ipse,inquil. sublimavit sedem.in qua eliam quie­ scere el praesentem vitam /inire dignatus esi. Quod vero de nomine vicarii additur, non ha­ bet difficultatem: nam si uno in luco romanus pon­ tifex Petri vicarius dicilur, in sexcentis locis di­ citur successor.ul ex testimoniis supra citatis per­ spicuum csl. Porro vicarius Petri dicilur summus pontifex, quoniam s. Pclrus adhuc vivit, el guber­ nacula Ecclesiae non reliquit, ul ail Leo serm. 2. de annivers. assumpt. suae : quia tamen s. Peirus non proprie fungitur munere pastorali, sed meri­ tis ac precibus suis Ecclesiam regii el prolegihiinpropric sunl illae loquuliones. el solum ub reve­ rentiam b.Petri aliquando usurpanlur.Quare s. Leo loco notato , se eliam haeredem b. Petri esse dicil. Altera sententia, quae a Conciliis primalum in­ stitutum esse docet, probalur a Nilo duobus aigumenlis.Primum csl in Concilio chalcedouensi can. 28. (ul ipse citat) vel act. IG in nostro codice: ibi enim Concilium dicil, romanam Ecclesiam a Patri­ bus habuisse primalum, eo quod illa civitas im­ perio orbis Icrrae eo lempore poliretur. Secundum est in Conslil.Novel. 100.Justin.quao tamen 131. est apud nos, ubi sic legimus: Decer­ nimus secundum sacrarum synodorum decreta sanctissimum veteris Romae episcopum, primum es c omnium sacerdotum. Quae Nili rationes con­ firmari possunt ex Concilio IV. sub Symmacho.ubi sic iegimusUposloJicac sedi primo meritum beaii Petri, deinde Conciliorum venerandorum aucto­ ritas singularem in Ecclesiis tradidit potestatem. Hanc eumdem sententiam Illyricus in lib. coni, prim. el in liist. de prim, qualuur in lucis prubal 396 DE ROMANO PONTIFh I tostlmonfo episl.301.(ut ipritatem, videntur intellexisse nomine Caesaris Con­ stantinum magnum, propter ranonem . qui incipit Constantinus, disl. !··» ubi Constantinus decrevit. romanum pontificem esse habendum co loco ab omnibus sacerdotibus, quo halvtur rex ab infertobus judicibus talius regni. Vide tie horum opinio­ ne Joan, de Tuirecremata hb. 2. cap. 42. cl lib.4. cap. till, el penult. Joannes Calvinus hb. 4. cap. 7. S 17. dicit pri­ matum pontilb i m Graecos donatum a Phoca im­ peratore fuisse: in Gallos aulem el Germanos pri­ mum a Pipino , deinde a Carolo regibus Franco­ rum. Luitionis hb. de polesl. papae dicit, Constanti­ num 1\ . fuisse qui pontifici primatum detulit, cl iu hujus rei testimonium Platinum citat in vita Be­ nedicti II. Idem laiucn Lulhcrus m hb. de suppu­ tat. lempor. a Phoca primatum papae introductum fuissedocekquod idem habent Cenluiialorcs,Cent. G, cup. 1. Illyricus in hist, de prim, liber Smalchaldicus de primatu papae: Theodorus Bibliander in Chron. lab. 11. ct alii permulti. Haec omnia facile possunt refutari . ac primum sententia prima nihil nobis obesi. Nara Cohstanlinus magnus donavit quidem pnlalitnn suum Late­ ranense. el inulta alia temporalia summo pontifici: ditionem lamen spiritualem neque dedit ullam . neque dare potuit. Nam in eudein canone f itetur Cunslantinus, b. Petrum vicarium Christi fuisse , cl idcirco successores ejus . principes et capita lotius Ecclesiae haberi debere. Ilaque solum de­ claravit jus antiquum, cl ornavit pontificem additis mullis temporalibus donis. Adde, quod Lulhcrani cl Calvinistae istum canoneiit supposililium esseconlenduiHtproindc hoc l emporo nulla esi nobis de edicto Constantini cum haereticis contentio, quantum ad spiritualem ju­ risdictionem : fatentur enim illi non coepisse a Constantino. Porro, opinio Lutheri nititur falso fundamento: Platina enim non dicil. Constantinum IV. dedisse pontifici primatum , sed remisisse jus suum quod habebat, vel habere se existimabat in confirmatio­ ne pontificis. Consueverant enim praedecessores Constamini IV a temporibus Justiniani, qui urbem a Gothis liberaverat, non permittere novi pontificis electionem, nisi a se cmilirimilam: et pontifices hoc tolerabant propter bonum Ecclesiae, quia vi­ debant se non posse invito imperatore munus suum exequi ; id quod cx uno s. Gregorio iulclligi poterit. Nam in explicatione I. psalmi poenitenlialis ve­ hementer detestatur temeritatem imperatarum,qui jus sibi in romana Ecclesia usurpabant. Et tuimm idem ipse s. Greg. ut scribil Joan.dine, lib. I. cap. 40. vitae s. Greg, cum a clero el popu­ lo m pontificem esset electus, clam ad imperato­ rem scripsit supplicans, ut nullo modo consenti­ ret: sed praefectus urbis rc cognita misit aliquos, qui nuncium Gregorii in itinere comprehenderent, et literas < jus lacerarent, quod el feceruul: diroxilque ipse alios nuncios, qui cieri el populi clc51 us Di: ΙΙ'ΠΙΙΑΌ POMinCE clionem imperatori indicarent, el confirmationem peterent. Scribilergo Platina , Constantinum IV. permo­ tum sancli!.ite Benedicti II. misi-sc ad eum san­ ctionem. qua jubehul, ut is quem clerus el popu­ lus elegisset, m«»x veru* Chrisli vicanus habere* lur. non expeclala ulla imperatoris sententia. Ita­ que sanctio Consbmlim IV. non fuil circa potesta­ tem papae, ul Ludicrus putavit, sed circa electio­ nem tantum. Ad illud de Phoca respondeo: Phocam edidisse quidem saoçiioiiem. qmi declaravit romanam Ec­ clesiam capul esse omnium Ecclesiarum, ut Beda in lib. dc sex act.il. m Phoca: cl Ado in Chroni­ co , ac Paulus diaconus lib. 18. de reb. Hom. testantur: sed non propterea a Phoca introductum esse hunc primatum : nam Phocas id sanxit de­ clarando cl asserendo . non instituendo aliquid novi : id quod < ci tissima ralionc demoiiHiari polcsl. A.mi Gregorius lib. 7. epist. 63. ad Joan. Siraciis. De sede, inquil. couslanlinopolilana . quis dubilct eam aposlolica se.de esse subjeclamPquod el Dominus piissimus imperator. et [ruler meus Eusebius ejusdem civitatis episcopus assidue profitentur. Scripta aulem epistolii est anle Phocae imperium annis circiter quinque, ul ex indictionis numero aperte colligitur. Deinde Justinianus senior, qui ante Phocam 70. annis fuil, iu episl. ad Joan. II. affirmai romanam Ecclesiam esse capul omnium Ecclesiarum: el Va­ lentinianus qui Phocam 140. annis praecessit . in episl. ad Theodos, asserit. romanum pontificem principatum sacci doni super omnes semper ha­ buisse. Id ipsum ex testimoniis Irenaei . Athanasii , Cyrilli, Thcodoreti , Sozomcni et aliorum Graecorum , quos supra citavimus . comprobatur. Caussa aulem cur Phocas rem tam certam He­ rum lege sua sanciendam putaverit, fuil superbia episcoporum Conslanlinopolis . ul Beda , Ado el Paulus diacüDÜS loc. cit. annotarunt. Quoniam enim illi se palilarchas universales, el primos omniuiu episcoporum scribebant contra omne jus el fas : el excommunicationes, quas in eos tule­ rant Pelagius, et Gregorius romani pontifices, non putuerant obstinationem emuni frangere ; visum est imperatori bonum, ul ipse, rpiem Graeci magis limebanl. se inlcrponerel. Harpie declaravit. rom.mmi Ecclesiam capul esse omnium· Ecclesiarum.-proindc conslanlinopolilanmii episcopum nou esse episcopum universalem, sed particularem cl subjectum aposlolicae sedi. Ad illud de Pipitio respondeo : Calvinum miro arlilicio veram quamdam historiam duobus men­ daciis iinolulum in patrocinium suae haeresis ad,vi «asse. \ mi quod ait, pontificum suffragio Pipiuuin ad regnum Francorum . el Cirolum magnuin ad imperium Humanorum pervenisse : verum esl, ■ .1 a mullis historicis hieris mandatum. Quod ;nilem dicil, injuste ac scelerate a Zacharia ponlilice cl Pipiuo verum regum Francorum regno spo­ liatum falsum c»l. el cuiHumeliosiim non solum m ponlilicem. sed ebam in reges Galliae, el iu im­ peratores Germaniae: ulrique enim ab isio Pipino descendunt. Quod vero addil. proplorca n Pipino el Carolo concessum ponlilici in Gallins cl Germa­ nium primatum, el more latronum eos divisisse praed,rm ita ul Pipino el Carolo cederet temporale dominium, pontificibus nutem sacerdotii principa­ tus, non modo falsum esl, sed cliam contrarium superiori mendacio: inaudacia enim illa secuto pugnanl. et unum alterum destruit. Ac primum quod Zacharias juste et légitimé de­ posuerit Childericum regem, el creari jusseril Pipinum. alfiimanl omnes quotquot hanc historiam scriboni, (.mi Graeci , quam Latmi, exceptis Jlngdeburgeiisibus. Cenlur. 8. cap. 10. iu vita Zachariae, cl Calvino loc. cit. Refert cnim Eginhardus in vila Caroli magni, Aimonius lib. 5. c. 61. de re­ bus gestis Francorum . Cedrenus in vila Leonis Isauri, Paulus diaconus lib. G. cap. 5. de gesi. Longobard. Bloudus lib. 10. decadis I. Rhcgiuo hb. 2. Chronicor. .Marianus Sentus lib.3. Chronol. Otho Frisingensis lib. 5. hislor. Ado Viennensis in Chron. actal. 6. Abbas urspergensis iu Chron. Sigcberlitsitem in Chron. el Paulus Aemilius lib. I. cl 2. de gesi, /’rancor, paulo anle Pipini tempora , ita reges Francorum degenerasse a suis majoribus, ul omni prorsus regni cura translata in magistros cquilum, seu praefectos aulae . lanioni semel in anno kalendis maji, se populo ostentarent: toto ve­ ro reliquo lempore deliciis cl voluplali operam da­ rent: el propterea omnium procerum consensu a pontifice maximo postulatum, ul eis pcrmiiltrei regium titulum in eos transferre , qui vere ac re ipsa reges erani, el regni negotia jamdudum feli­ citer administraverant. Quod sane justissimum po­ stulatum eral; laborabat cnim Gallia propler illa monstra apud omnes nationes gravissima infamia , el similiter regnum innumeris dissensionibus re­ plebatur. Neque solum (ut isii auctores dicunt) nulla regni negotia reges illi curabant, sed etiam propler eo­ rum inertiam religio iu Gallis ita laboravit, ul pe­ ne exlincla sil, ul palel ex episl. s.Bonifacii episc. Mogunl. ad Zachar. rom. ponlif. ubi dicil. per 80. circiter annos . in Francia illis Sardanapahs re­ gnantibus. nullam synodum fuisse celebratam.Ec­ clesias episcopales a laicis el publicanis possessas, clericos quatuor aul quinque simul concubinas ha­ buisse, religionem denique omnem conculcatam cl dissipatam. Cum ergo Zacharias inlelligcrel jam per mullos annos reges Francorum solo titulo fuisse reges, el Childciicum, qui tunc regimbai. non suium mo­ re majorum nihil curare . sed etiam omni prorsus ingemo carere, ac vere stupidum cl dici el esse : el simul videret regnum el religionem in Gallis ruere, cl omnes proceres regni Pipinum regem oplare, laudem ul is ad quem spcclabat providere omnium suorum saluti, ju.licavii licere Francis re­ gnum Childerici in Pipinum Iranslerre. atque ipse cos jiiramenlu, quo se Childcrico obstrinxerant, solvit. Quod sane juslum fuisse nemo sanae men­ tis negabit: praesertim cum eventus ducueril mu­ tationem illam felicissimam fuisse: nunquam enim regnum Francorum potentius aul religio in Gallia ikrenlior fuil. quam lempore Pipini el Ciruli, :v>n LIBER SECUNDUS Adde postremo, quod, ul cilali anciores fere onines scribunt, qui jubente pontifice Pipinum re­ gem inunxit et coronavit, vir sanctissimus fuit, b. videlicet llonifacius episcopus cl martyr , qui cer­ te auctor injustitiae cl sceleris publici nunquam fuisset. Jam vero quod non proptcrca Pipinus, aul Caro­ lus pontifici primatum in Gallins cl Germaniam de­ tulerint, facillime ostendi potest. Primum, quia nullus hoc scribit, praeter Calvi­ num, auctores cilali.ac praecipue Paulus Aemilius, dicunt quidem, reges Francorum suscepisse sedis aposlolicae protectionem conlra Longobardos, aliosquc hostes, ct ponlilici donavisse exarchalum Ravennae. Cl quaedam aha temporalia: aide spiri­ tuali dilione nulla usquam mentio. Deinde, si proceres regni per legatos a pontifi­ ce petierunt absolvi a juramento, el ul liceret sibi regnum transferre a Childerico in Pipinum.ut scri­ bunt Paulus Aemilius lib. 2. cl alii: cerle existima­ bant, pontificem loti Ecclesiae, ac nominatim Fran­ cis praeessc: alioqui cnim cur non a suis episco­ pis hoc petebant, vel cur sine papae licentia non faciebant quod volcbanl? Immo cor expeclaronl, ul pontifex id juberet, ul Rhegino el alii scribunt ? Si ergo pontifex primatum in Francos exercebat an­ tequam Pipinus rex crearetur: quomodo prima­ tum istum a rege Pipino accepit? nonne ista inter se pugnant ? Denique ante Pipini tempora constat, Francos ct Germanos romano pontifici subjectos in spiri­ tualibus fuisse. Nam s. llonifacius episcopus moguntinus epistolam ad Zachariam papam scripsit, principe Curolomano.ut ipse ibidem imlicaUproinde antequam Pipinus fierci rex: nam constat, Cnrolomanurn deposito principatu monachum einqaniur.inquit. in provinciam, cl ad ple­ bem Arelatae consistentem a te Hierae, quibus abstento Marcianoalius in locum ejus substitua­ tur. El infra: Significabis plane nobis. quis in locum Marciani Arolalae fuerit constitutus.ul scia- 4ί» bl· ItOMtA'O PONTIFICE mas ad quem fraJrcs nostros dirigere,cl cui scri­ sedis dignitatem cura omnium ad ipsum specta­ ret, singulis suam Ecclesiam. restituit. El infra, bere debeamus. Calvinus lib. i. Instil. cap. 7. § 7. ex hoc ipso Athanasius.el Paulus ad suas sedes revertuntur, loco argumentum sumit: Quaeso, inquil.si Galliae lilerasque Julii episcojas orientis mittunt, liem tunc praefuisset Stephanus.an non dicturus oral de Theodorclo deposito a synodo II. cpbesinn ita Cyprianus, côerceas istos, quia lui sunt? Sed legimus in concil. chained. aci. 1. Ingrediatur et longe aliter loquitur. Hoc fraterna, inquil,socie­ reverendiss. episcopus Theodoretus. ut sit parti­ tas, qua uder nos devicti sumus,requirit, ut mu­ ceps synodi, quia restituit ei episcopalum san­ ctissimus archiepiscopus Leo. Mulla similia affer­ tuo moneamus. Respondeo: Verba ista, quae Calvinus citat,nus­ ri possent, ad quae nihil omnino respondere pos­ quam in Cypriano inveniri. Deinde. si Cyprianus sunt. nec respondent adversarii. pulnssei.Sirpliunum non praeesse Gallih. sed tan­ Sed contra Nilus quinque argumenta proponit. tum ex amicitia potuisse monere: cur non ipse per Primum argumentum, Romanus episcopus dicitur primus: quia secundus ab ipso est conslanlinopose Gallos monuisset'? Nicolaus I. in episl. ad Michael, enumerat octo litantis, tertius alexandrinus, quarius antiochenus, patriarchas cunslanlinopohlanos , quos romani quintus hicrosolymilanus: ul non dicilur primus ponlilices deposuerunt, inter quos unus fuit An- el secundus de superiore el inferiore, sed de iis lhiimis,qm*m Agapetus papa deposuit, non obstan­ lanium, ipii sunt ejusdem ordinis, cl dignitatis ; tibus minis Augusti cl Augustae, ct loco ejus ipse non enim romanus episcopus . a synodo orientali depositos. Julius I. re­ sed solum antepositus alexandrino,atque anliochestituit, ul scribit Gelasius in episl. ad episc. Dard, no, ut paid ex can.5. ejusdem concilii, cujus haec cl Sozomenus lib. 3. cap. 7. Cum, inquil, propter sunt verba: Condant inopolilanae civitatis episco- LIBEfl SI.CI .xbl S pum. habere oportet primatus honorem post το· manwm.eplscopwn.propterea quodsit nova Roma. Iu concilii* vero chalccdoneiiM.acl. 16. ad istum canoncm addiderunt. oportere cum parut privile­ gii) habere cum romano pontifice, sed cum a le­ galis pontificis reclamatum esset; idem concilium epistolam ad Leonem scripsit, qua petiit confirma­ ri concilii decreta: verum ausi non sunt Patres in ea epistola im-nlionem Tacere parium privilegio­ rum, sed solum scnpscruiil.se renovasse canon m 2. synodi, quo secundus honor episcopo cunManlinopolilano tribuebatur. Habetur haec epistola in act. cone, chah ed. act. 3. Sanctus quoque Leo in episl. 59. qua concilio respondet, el in ali s omnjbus. quas de hac caussa scripsit, nusquam meminit parium privilegiorum, sed solum acriter damnat episcopi constanlmupolilani ambitiosam cupiditatem, quod se alexandrino, atque anliocheno anteponere voluerit. Scribit quoque Aiccphorus lib. 17. cap. 9. cum Joannes I. papa Conslanlinopolim venisset, a Justi­ no imperatore invitatum fuisse pontificem, ut as­ sideret Epiphanie patriarchae conslaolinopoliluno, ul quasi pares viderentur: sed pontificem non ante sedere voluisse,quam pro praerogativa apostobeae sedis tlnonus sibi supra Epiphanium collue, tus Tuissçl. Ex quo apparet,canonem illum de paribus privilegiis non fuisse admissum,etiam longo tempo­ re post concilium chalcedonense.nec cx ipso con­ cilio vim ullam habuisse,alioqui Epiphanius illecanonem concilii protulisset,nec passus fuisset,in sua Ecclesia romano pontifici supra se thronum collo­ cari. Itaque solus est can.36.sextae synodi,qui epi­ scopum conslanlinopolilanum romano aequavit. Cactorum nullius roboris sunt illi canones: non enim canones sunt G. synodi verae, legitimae at­ que occumcnicac, sed alterius cujusdnm conven­ ticuli. quod se falso sextam synodum, nominavit. Constat enim sextam synodum, quae sub Agalhone papa el Constantino IV. imperatore celebrata est, nullos canones edidisse, sed post annos quinque ab ea synodo dissoluta, iterum convenisse nescio quot episcopos graccos. auctore Justiniano junio­ re, ac mullos canones edidisse sub nomine sextae synodi. Id quod manifeste colligitur, tum ex prin­ cipio horum ipsorum canonum.tum ex confessione Tharasii episcopi constanlinopohlani in 7. synodo, aci. i. quos eosdem canones erraticam synodum Ileda appellat, et a Sergio papa, qui tunc sedebat, reprobatos fuisse, scribit in lib. de sex aetal. in Justiniano juniore. Ex quo sequitur, istam falsam synodum sextam, aut non fuisse generalem, aut non fuisse legitimam: nam generalis legitima esse non potest, ubi decs! auctoritas primae sedis, ul ipsimet Graeci fatentur in 7. synodo, aci. 6. Ac deinde qua ralione generalis legitima dici potest.ad quam ne unus quidem Latinorum est vo­ catus? Si aulem legitima non fuit,planum est. nul­ lam auctoritatem habere potuisse. Sivero legitima fuit,sed particularis non generalis,non potuit leges Terre nisi in homines sibi subjcclosmon potuit igilur sedem romanam deprimere, ac privilegii spo­ liare, quod tamen facere conata est, cum ei sedem constantinopolilanam,alioqui inferiorem atque sub- jcclam, aequare lentavit. Nam non fuisse unquam Hornam sedem Graecorum concilio subjectam ; vel ex eo plobalur.quod nec ulla lege imperatoria, neque canone ecclesiastico, neque ralione. neque consuetudine, id Graeci probare possunt: leges enim el canones nulli -uni, qui prunam >e,lem se­ cundae subjiciant: id ipsum rationi maxime adver­ satur: denique nulla puteat historia in medium adferri, qua constet aliquid actum ex auctoritate a graecis episcopis in ruiuuna Ecclesia, aul caeleris Ecclesiis occidentis. Deinde piimulum romanac Ecclrsiae.aui Christus dedituinus credimus,aul certe nicaenum generale concilium,ul Ailus ipse docel:quo jure igitur trullanum particulare concilium potuit auferre, quod Christus ipse.aul generale concilium dederal?Tolli aulem primatum romanae Ecclesia per illam com­ municationem privilegiorum, quam trull.mum con­ cilium decreto suosancivil. manifestum eslmon enim eminet supra omnes,qui aliquem parem habel. Adde praeterea, quod tametsi 2. et 4. synodus non acquarint romano pontifici constantinopolilanuin, sed solum secundum ab eo fecennl:idipsum tamen non fuit ratum, quamdiu aposlolica sedes contradixit. Aam idcirco in l. synodo, cum Graeci vellent sedi conslanlinopoblanac secundum locum dare, cl ad hoc probandum allegarent decretum secundae synodi ante annos prope 80. celebratae, legali romani dixerunt: 8'ianntsSO. hoc beneficio Usi sunt. quid nunc requirunt ? si nunquam usi sunt quare requirunt? Quibus verbis sign lirabant frustra allegari decretum illud, quud Linquam irri­ tum nunquam in usu fuerat. Argumentum tertium. Si romanus pontifex, quia primus patriarcharum est, imperium habel in se­ cundum. idesl.in conslanlinopolilanum; igitur pa­ ri ratione constanlinopolilanus quia est secundus, imperium habebit in alexandrinum qui csl tertius: el alexandrinus quia est tertius, in anliochenum qui esle quartus: el iste in hierosolymilanum qui postremus. Al nulla ratio, nulla lex, nulla consue­ tudo huc admittit. Respondeo: Romanum pontificem, non quia est prunus patriarcha, imperium habere in conslanli­ nopolilanum el caeteros patriarchas, sed quoniam solus est papa Ecclesiae universae, successor PeIri. et Christi vicarius generalis. Quemadmodum quilibet archiepiscopus. non ideo praesidet episco­ pis caeleris ejusdem provinciae, quod sit primus episcopus, sed quod solus sit archiepiscopus ejus provinciae. Et quilibet patriarcha non propterva eminet potestate super omnes archiepiscopus sibi subjectos, quod sit ipse primus archiepiscopus, sed quod sil in lota ea regione summus ac solus patriarcha. Argumentum quartum. Romanus episcopus non ordinat patriarchas . quemadmodum patriarchae suos ordinant metropolilanos,el metropolitan! suos episcopos: non igitur ita praeesl ipse patriarchis, ul illi metropoli lanis, cl metropolitan! episcopis. Respondeo: Romanus quidem pontifex non con­ sueverat ordinare patriarchas . quia non poterat commode fieri, ut vel ipsi Romam venirent, vel ad eos pontifex ipse proficisceretur: tamen confirma- I 02 DE ROMANO PONTIFICE b’t lier fileras, ni supra ostendimus exemplo Ana- exempla proferri possent: rari enim fuere pontifi­ Iholn constantinopolilani, cl Maximi anliocheni. ces. qui non aliquid decreverint. Sancitis Leo episl. 1. .scribit ad episcopos Cam­ El non Tinsse inanem islam conlirmalioncrn.mani­ feste declarat caussa Flaviani.qui nunquam obtine­ paniae, Piceni, Thusciae, el per universas provin­ re potuit antiochenani Ecclesiam, quamdiu episco­ cias constitutos.atque in extrema epistola ita loqui­ pus romanus non consensu. Ad haec, non minus tur. Hoc admonitio nostra denuntiat,quod si quis certo csl deponere, vel restituere, quam ordinare fratrum contra haec constituta venerit.vel venire episcopum: romanus autem pontifex non semel, lentaverit, el prohibitu fuerit ausus admittere, a s»d quoties opus fuit, vel deposuit,vei restituit pa­ suo se noverit o/ficio submoven tum. El infra: 0triarchas, ut supra demonstravimus. Denique Me­ mnia decretalia constituta tam beatae recordatio­ nam patriarcham cnnstanliiiopolilaniini ab Agape- nis Innocenta, quam omnium praedecessorum to papa romano ordinatum ignorare Nilus non po­ nostrorum, quae de ecclesiasticis ordinibus , cl test, cum id Zonaras literis mandaverit in vita Ju­ canonum ordinata sunt disciplinis , Ha vestram dilectionem custodire debere mandamus , ut si stiniani. Argumentum quintum: Nicaena synodus can. 6. quis illa contempserit, veniam sibi deinceps no­ determinavit patriarchis omnibus suas rcgiones;ac verit denegari. Item episl. MI. ad Diosc. episc. aromano quidem tradidit occidentem: alexandrino lexandr. duas leges praescribit, et in ulraquc his Aegyptum, Lybiam cl Pcntapolim: unliocheno Sy­ utitur verbis : Id quoque a vobis volumus custo­ riam ct Mesopotamiam; non igitur unus ponlifex diri. Hilarius papa in concilio romano praesidens: romanus omnia regere debet, ct patriarchis caele­ Nulli, inquil. fas sil sine status sui periculo vel ris imperare. Respondeo: Nicaenum concilium nullam regio­ divinas constitutiones, vel aposlolicae sedis de­ nem romano pontifici assignavit. Quod enim do creta temerare. Anaslasius junior papa in episl.ad oècidenle Nihis dicit, ex llalsamonis interpretatio­ Anastas. Aug. Praeceptis, inquil. apostolicis non ne didicit, non cx ipso ennono concilii : nam in dura superbia resistatur, sed per obedientiam , ipso canone nihil est de romano pontifice , nisi quae a s. romana Ecclesia, el apostolica aucto­ haec sententiola, quam ita citat ipsemel Nilus: ritate jussa sunt. salubriter impleantur, si ejus­ Ε’κειχαιτώ se'iclorem: tamen revera prudentissime egit, ul poslea lota Ecclesia judn anl.Nain unus ex praecipuis au­ ctoribus illius sententiae de paschale cum Judaeis celebrando, fuit Blastus . q ii eo modo paulatim Judaisuium introducere volebat, ul scribit Tertul­ lianus de praescnpl. in fui. Rlaslus. inquil. laten­ ter Judaismuin vult introducere: Pascha, enim dicit non aliter custodiendum esse, nisi secun­ dum legem .Moysis. decunaquarla die mensis.Hic iiutciu BlasJus Romae haeresim suam seminare coe­ pit tempore Victoris papae, ul Eusebiu» testatur, lib. 5. hist cap. 15. Quoniam ergo Victor papa videbat, illam diver­ sitatem dc paschale non esse diversitatem solius observationis . sed adb rre secuin haeresim, immo ipsum Judaismuin: mature occurrendum putavit. Probaverunt autem sententiam Victoris Patres nicaeni concilii, ut palet ex Eusebio lib. 3. de vita Constant, el deinceps haeretici habili sunl.cl Quarlodecimani appellati, qui contrarium senserunt, ul palcl ex Epiplianio haeresi 50. el Augustino hae· resi 29. CAPET XX. « idem probatur ex vicarii papae. Argumentum octavum ex eo sumitur, quod sum­ mus ponlifex vicarios suos hi variis regionibus . aut ordinarie, aut ad tempus habebat, cum rescrvatione tamen majorum caussarum. .Nani quemadmodum ex eo quod rex mittit pro­ roges ad provincias, intelligimus,. regi eas provin­ cias subjectas: et similiter cx eo quod rex injungit judicia pracsidibus provinciarum cum rcservjliono certarum caussarum,iutelligimus regem esse sum­ mum judicem; ita quoque ex eo quod aposlolica sedes vicarios habebat in omnibus fere longinquis regionibus, vel vices suas ad tempus alicui com­ mittebat, ct tamen ad se graviora negotia referri volebat, recte colligimus, ad uposlolicam sedem summum judicium lotius Ecclesiae pei linere. Exem­ pla sunt plurima. Leo episl. 8i. facit Anastasium episcopum Iliossaloniccnsem vicarium suum per orientem: sicut ejus prodecessores vicarii fuerant praedecessorum s. Leonis, ul ipse ibidem indicat. Quae caussa si­ detur fuisse, cur in sardicensi concilio can.20.sta­ tueretur, ne clerici extranei diu morarentur Thes­ salonicae: quoniam enim ibi sedebat vicarius pa­ pae, eo confluebant ex tota Graecia clerici, cl sae­ pi* diutius haerebant quum oportebat. Idem episl. 87. committit vices suas Polentio episcopo in re­ gionibus Africae. Coelestinus papa Cyrillo alexandrino vices com­ misit in caussa Acsloru episcopi canslantinopoliluni, cl Ecclesiam illam couslanlinopolilunam legeu- 4U DE ΙΙΟΜΛλΌ POAT1FICE Denique totam hanc synodum descripserunt eliam Jlugdeburgcnses ut legitimam. Cenlur.i.cap. 9. In hac ergo synodo duo cummes de hac re ha­ bentur. quartus el septimus.Ouarlus canon sic ba­ bel : Cum aliquis episcopus depositus fuerit eo­ rum episcoporum judicio . qui in vicinis locis commorantur , ct proclamaverit agendum sibi negotium in urbe Horna, alter episcopus in ejus cathedra . post appellationem ejus, qui videlur esse depositas . omnino non ordinetur , nisi caussa fuerit in judicio episcopi romani deter­ minata. Canon septimus: Placuit, ulsi episcopus accu­ satus fuerit, et judicaverint episcopi regionis ipsius, el de gradu suo eum dejecerint, si appel­ laverit, qui dejectus est. el confugerit ad episco­ pum romanae Ecclesiae, et voluerit se audiri, si justum putaverit, ul renovetur judicium, scri­ bere his episcopis dignetur , qui in finitima, cl propinqua provincia sunl , ul ipsi diligenter omnino requirant , el juxta fidem verilalis defi­ CAPUT XXI. niant. Quod si is, qui rogat caussam suam ite­ rum audiri,deprecatione sua moverit episcopum romanum, ul clalere suo presbyterum mittat, Idem probatur ex jure appellationum. erit in polestate episcopi quid velit,et quid aesti­ Argumentum nonum ex eo peti polcsl. quod ex met. El si decreverit mittendos esse, qui praesen­ quavis parle orbis clirisliani ad romanum pontifi­ tes cum episcopis judicent, habentes ejus aucto­ cem legitime provocatur: ab ejus vero sententia ritatem. a quo destinati sunl, erit in suo arbi­ nulla conceditur appellatio. Id enim est argumen­ trio; si vero crediderit episcopos sufficere , ut ne­ tum certissimum principatus, ul ipse quoque ad­ gotio terminum imponant, faciei , quod sapienversarius confitelur. Calvinus enim lib. 4. Instil, lissimo consilio suo judicaverit. cap. 7. § 9. Summum, inquil . imperium penes Probatur Secundo ex Gclasio, qui in epist. r>d cum esso constat, ad cujus tribunal provocatur. Faust. Ipsi. inquil. sunt canones, qui appellatio­ Si <1 mox subjungit : Mulli saepe romanum ponti- nes lotius Ecclesiae ad hujus sedis examen, vo­ licem appellarunt: ipse quoque caussarum co­ luere deferri, ab ipsa vero nusquam prorsus ap­ gnitionem ad se trahere conatus est. sed semper pellari debere sanxer un ΙΛ'Λ in episl.ad episc. Dard. fuit derisus, quoties suos fines excessit. Itaque Ad ί/Ια.Ή.inquil,de qualibet mundi parte canones vull Calvinus,mullos quidem provocasse ad ponti­ appellari voluerunt. ab illa aulem nemo csl ap­ ficem, ul elfugcrenl legitima judicia. sed derisas pellare permissus. fuisse ejusmodi appellationes: quomodo nunc ve­ Prdbalur Tertio exemplis eorum , qui appella­ re rideretur aliquis. qui damnatus ab episcopo runt. Xam eliam ante concilium sardicense . erat fiorcntmO, appellaret ad episcopum mediolanen- mos m Ecclesia ad pontificem appellandi.nl merito sem; vel damnatus a rege Hispaniae, appellaret ad Leo episl. 89. ad episc. Galliae dicat , hanc esse antiquissimam consuetudinem. regem Galliae. Probandum igitur est. jure ad pontificem appelAnno 142 Chrisli. Pio I. pontifice Marcion. cxlari potuisse, el appellalimies non derisas, sed ex­ communicatus ab episcopo suo in Ponto venii Ho­ ceptas cum honore, el rillcnces luisse. Probatur rnam. ul a romana Ecclesia absolverelur , ul Epiprimo ex concilio sardiccnsi . quod generale fuit, phanius refert haeres. 42. Anno 252. p< nidice Cornelio, !·'< rtunalus et Fe­ cl semper m Ecclesia receptum. Aam Sulpilius lib. 2. sac. hist. ex loto orbe convocation scribit , lix in Africa a Cypriano depositi Itoniam navigael Socrates hb. 2. cap. 10. hist. Eçcl. generale veruiil. alque ad Cornelium appellaverunt. Testis Cyprianus lib. I. epist. 3. Aon diu post. Stcpbapo concilium appellat. l’r.i'jierçn. ul scribunt Athanasius in 2. Apol. pontifice, Basilides in Hispania depositus ad Slemil. et Hilarius in lib. de synod, fuerunt in eu phanum appellavit. Cyprianus lib. I. episl. 'i. concilio plusquam 3ÔQ. episcopi catholici ex tri­ Anno 351). Julio I. pontifice . Athanasius ab o· ginta sc\ provmcii' tot us orbis clirisliani . quas rientalibus depositus ad pontificem appelinvil. et o nni - Atli.m; sius nominal ut Italiam . Galliam , ab eo reslilulus est. ut supra ostendimus ex Sozolh'i' im.iin. Britanniam. Africam. Aegyptum. Sy­ meno, lib. 3. cap. 7. et jactum est hoc judiçium riam. Tbrati.un, Piiinomam. et caéterns. Adfue­ ante concilium sardicense, ul Athanasius testatur runt eliam legati popae Julii, ul Athanasius ibidem init. 2. Apol. Post annum 400. Innocenlio 1. pontifice, Chry­ rel-Tl. liem quod omnem Ecclesiam haec synodus obliget, patet ex illis verbis quae habentur in line soslomus a Thcophilo depositus ad ponlilu em ap­ concitu: l mi·. rsa, quae constituta sunl. catho- pellavit, ul palel ex epistolis ejus duabus ad Inno­ b' rs vit Fin vinous episcopus eonslnnlinopolis, m scribit l.ibeialus in Brev. cap. II. ail emndom appellavit Thcodorelus, ul cx epistola ejus ad Lcunem ap­ paret. Post annum 500. Gregorius lib. 2. epist. 6. pri­ vat sacra communione Joaiinem episcopum graccuiu primae Justioiiinae.quod judicassclepiscopum Ihcbunum.qui ad aposlolic.am sedem appellaverat. Omitto posteriorum temporum testimonia.quod ea ab haereticis contemnantur. Sed jnm argumenta solvenda sunt, Nili. Illyrici, Calvini. CAPUT XXII. Solvuntur argumenta Nili dc jurcappcllationum. Nilus in lib. do prim, duobus argumentis con­ tendit. posse ad episcopum conslantinopolitanum appellari eo modo, quo ad romanum pontificem : ac proinde cos esse aequales, el non unum roma­ num pontificem loti Ecclesiae praesidere. Argumentum Primum est. Quoniam 6. synodus cQpcessil episcopo conslanlinopolilano pana pri­ vilegia cum iis quae habcl episcopus romanus.Sed hoc argumentum supra csl confutatum. Al erum aigiimenlum sumil Ailus ex concilio chalcidonensi, can. 9. el 17. ubi statuitur: ul si clerici.s caussam habeat adversus alium clericum, ab epi­ scopo suo judicetur: si adversus episcopum, ab archiep.scopo: si adversus archiepiscopum. a pri­ mule dioecescos, vel ab episcopo conslantinopolilano Itaque ullimum judicium defertur urbis regiae oecuinenfco patriarchae. Kespondeo: quis in canone dicatur primas diocceseos. nun omnino constat, el quidem orchidia­ conus el Jo. de Turrecrcmala super can. si cleri­ cus II. quaesi. I. doccnl , Primatem dioecescos vocari episcopum digniorem cl majorem archiepiscopo, minorem patriarcha. Al Nicolaus), papain episl. ad Michael, imp. scribit, per primatem dioe­ cescos nullum alium significari posse, quam epi­ scopum romanum. Quae sententia verior esse vi­ delur, tum quia anciorem habcl graviorem , anti­ quiorem, doctiorem, lum quia non facile probari poterii, Icinpore concilii chalcedonensis fuisse in Ecclesia, ac praescilim in oriente, ullos primates ab archicpiscopis el patriarchis dislinelos;tum quia vox graven hujus canonis ϊςαρχος non proprio primatem, sed principem signilical, quae vox mul­ to aplius in summum ppnlillcein.quain i·» primates alios quadrat: ipse enim sidus vere princeps csl cujuslibel chrislinnue dioecescos. li s nobilis, respondeo Primo: eum canonctn re­ cte a Nicolao pontifice exponi loc. < il.ut concilium decreverit, ul is qui caussam habcl cum metropoJilano, adeal principem dioecescos. idcsl. roma­ num ponlillcem; vel si csl vicinus urbi couslanlinopolilauae, cl vult esse contentus episcopi illius judicio, illum adeal : ilaul primum lex generalis constituatur de adeundo papa romimo , defode permissio quaedam addatur pro iis lanium,* qui prope Constantinopolim commorantur. Secundo responderi polcsl: hos omnes canones non habere robur apud nos . nisi quatenus sunt renovati a romanis pontificibus. Nam Leo m episl. Iha-iiionvi. Vol. I. 59. ad conc. chalccd. scribit, sc concilium illu I approbasse solum quantum ad explicationem fide. El Liberatus in Brev. cap. 12. testatur , istos·, mm s canones constitutos fuisse absentibus leg; h., papae . qui lamen alioqui concilio praesidebant. Porro consuetu Io,quae est legum interpres. ap τ lissimc. docet , nunquam licuisse ad patriarcham coiislanlinopolilanuin appellare,nisi cx locis st;!·· jeclis eidem patriarchae: nulhun enim proferri polcsl exemplum, quo mlelligamus.cx occidente, aul meridie, aul eliam septentrione ad orientalem Ecclesiam esse appellatum. Tcrlio : etiamsi concederemus, cx tolo orbe ter­ rarum posse recurri ad judicium episcopi consl.inlinopolilani juxta hos canones: non lamen seque­ retur, parem esse eum episcopum pontifici rema­ no. Nam ex vi canonis istius chalcedonensis,solui.i judicare potest episcopus conslanlinopolilanus cos. qui laesos sc arbitrantur a metrnpolilano suo: at papa romanus judicare potest eliam eos. qi:i laesi sunl a patriarchis ipsis, vel a concilio ep scopo­ rum, quamvis maximo cl frcqucnlissimo, ul Uli:;nasii. Pauli, Chrysostomi, Flaviani el Tlicodoreii exempla declarant. Adde Ultimo, quod isle canon chalcedonensis non csldc appellatione, sed de primo judjcio.quo l Nilus non aniimidvt rlil. Ilàque heel ex lolo orbe terrarum quaslibet caussas judicare posset episco­ pus conslaiilinopohtaiius: ab illo lamen appellari posset ad episcopum romanum juxta canones sardicenscs. Aco enim chalcedonenscs canones sardicensibus canonibus ullo modo repugnati!, lia semper remanet ullimum judicium penes episco­ pum romanum. CAPUT XXIII. Solvitur argumentum primumLulheranoruin. Veniamus nunc ad argumenta Lulheranonun. Objiciunt adversarii primo Cyprianum, qui lib I. episl. 3. ail: Nam cum statutum sit ab omnibus nobis, cl aequum sil pariler ac juslum.ut unius­ cujusque caussa illic uudiatur,ubi csl crimen ad­ missum etc.oportet utique eos.quibus praesumus, non circumcursare, etc. Et infra: Jisi si paucis desperatis ac perditis, minor videlur esse anclo· ritus episcoporum in Africa conslilulorUin elc.l bi reprehendit eus, qui appellaverant ad romanum ponldiccm, el probat, nun debero appellari . Ium quia id sil statutum iu concilio episcoporum. Ium qui i non est minor auctoritas pontificum alncanurum, quam romanunmi. Respondeo; Cyprianum aegre tulisse appellatio­ nes eorum, qui de manifestissimis criminibus con­ victi el judicati fuerant; non aulem omnino appel­ lationes sustulisse. Id colligitur ex lib. 1. episl. ». ubi loquens de Bnsilidc, qui damnatus in Hispania ad Slephanum papam appellaverat, ail: Jec enim lain culpandus csl ille (Slephanusjcuineyi/yenier obreptum est, quam hic (Basilides) exeerandus . qui fraudulenter obrepsit. Al certe si non licuis­ set Slephanu appellationes ullo modo admittere . valde certe esset culpandus, quod appellationem III: 110)11X0 POXTHTCE Ilk’. non rejet issct. etiamsi justam caussam Basilidcs habuisset. Ad illud ergo quod ait Cyprianus ab omnibus constitutum, ul i//ic cawesa audiatur, ubi csl cri­ me?! admissum. dice: hoc decreto constitui , ut caussa primum judicetur,obi csl crimen admissum; non tamen prohiberi, quo minus cliam secundo ahbi judicetur. Sed dices : Al Cyprianus cx hoc decreto probat, non debuisse appellari; igilur prohibitae sunl ap­ pellationes. Respondeo: Cyprianum non cx hoc so­ lo decreto argumentari , sed ex hoc decreto , ad­ junctis manifestissimis criminibus reorum. Sic cnim Cyprianus ratiocinatur : Debet uniuscujusque caussa ex decreto concilii illic audiri . ubi est cri­ men admissum; horum caussa jam audita est. cl manifeste crimina eorum detecta sunl : cur igilur Itoniam appellant, nisi ul forte imponant pontifici, λel saltem episcopos vexent, qui dc cis judicave­ runt? Adde: quod >i Ime derrclo prohiberentur appel* lationes . non solum prohiberentur ad romanum pmilillrem.sed etiam ad quemlibet alium judicem, ul Jlagdeburgensiis fatentur, Cent. 3. c. 7. colum. 176. el verba ipsa indicant. quae generalia sunl: at absurdissima cl ridicula lex esset, quae omnem appellationem prohiberet : in qua enim quamvis ineplissima republic.!. ejusmodi lex tolerata fuit , qu ae a nullo judice, appellari permitteret? Hanc ergo legem cum tribuunt Centuriaturos Ecclesiae Dei quae est respublica sapientissime ordinata , absurdos prorsus cl ridiculos sc exhibent. Ad illud vero quod Cyprianus addit, non esse minoris auctoritatis episcopos Africae, respondeo: illud Jlinorfenon referre comparationem ad romanos pontdices, sed ad caussam de qua tunc ageba­ tur; esl enim sensus, episcopos Africae non fuisse minoris auctoritatis , quam sufficeret ad cani caus­ sam judicandam. CAPUT XXIV. Solvuntur alia tria argumenta. Secundo, objiciunt Damasum , qui in episl. ad Theoph. et \nysium. quae csl 79. inter epistolas Ambrosii: Cum. inquit, hujusmodi fuerit concilii vapuensis judicium, ul finitimi llonoso . atque •jus accusatoribus judices tribuerentur, adver­ timus. quod nobis judicandi forma competere non potest. Re-pondco Primo: Epistolam illam non esse Dania-i. In operibus Ambrosii tribuitur Ambrosio;scd nec ejus esse polesl. cum in illa liat menlio Am­ brosii. Unquam cujusdam alterius, flaque incer­ tam esl cujus sit. Secundo dico: Si Damasi sil. ul mulli volunt . Damasum non dicere, sc non posse judicare . sed non contenlre ul judicet, quod rectissime diclum < st. Etsi enim pontifex est summus judex : lamcn mm convenit, ul quando concilium provinciale ali­ quid statuit, ipse sine caussa aliter judicet. Tertio, objicit Calvinus lib. 4. Instil, cap. 7. § 9. concilium mllevilnnum . in cujus can. 22. sic statuitur: Quod si ah eis. idest. episcopis vicinis. provocandum putaverint,non provocent. nisi ad africana concilia.vel ad. primates provinciarum suarum. Ad trans marina autem . qui putaverit appellandum, a nullo intra Africani in commu­ nionem suscipiatur. Respondent aliqui cum Gratiano, qui 2.q.6.can. placuit, addidit ad hunc canonem exceptionem, ni­ si forte ad aposlolicam sedem appelletur. Sed haec exceptio non videtur quadrare.nam praecipue pro­ pter romanain Ecclesiam Africani statuerunt, ul non liceret appellare ultra mare: non enim appel­ lari unquam consuevit ultra mare ab Africanis,nisi ad romanum sedem. Neque csl opus confugere ad has angustias exceptionis , cum solulio vera sil in promptu. Igilur responsio esl; canonem istum non esse ad propositum: nam quaestio dc appellationibus ad romanum pontificem non est de appellationibus presbyterorum cl minorum clericorum, sed de ap­ pellationibus episcoporum.Siquidem concilium sardiccnse, quod episcopos voluit posse appellare ad pontificem, can. 4. cl 7. idem voluit caussas pre­ sbyterorum cl minorum clericorum terminari apud vicinos episcopos, ilaut liceat minoribus clericis appellare a suo episcopo ad alios episcopos ejus­ dem provinciae, ut habet can. 17. Duos duos ca­ nones renovari voluil papa Zozimus. el exeqimlioni mandari in Africa, ul palet cx cone. 6. carlhag. clex episl. conc. ejusd.nd Donif. papam. Porro canon iste 22. inilevitani concilii, de pre­ sbyteris el minoribus clericis loquilur.non de epi­ scopis, ul patet tum cx Augustino, qui huic conci­ lio interfuit, cl tamen scribit in episl. 162. licere episcopis africains appellare ultra mare . clericis minoribus non licere; tum ex verbis ipsius conci­ lii, sic enim incipit : Placuit. ut presbyteri. dia­ coni,vel cacleri inferiores clerici in caussis, quas habuerint etc. Quarc totum concilium milevilanuni probavit Innocentius I.in episl. ad ipsum conc.quao csl 93. inter episl. b. August, quod certe Innocen­ tius non fecisset, si in eo nposlolicae sedi dero­ gatum aliquid fuisset.Hinc apparet inscitia el osci­ tantia Calvini, qui loc. not. dicit, Zozimurn cona­ tum esse efficere, ul iste canon concilii milcvilani, in concilio 6. cartbagincnsi corrigeretur : cum c contrario constet. Zozimurn jussissc, ul iste canon confirmaretur, el ad praxim redigcrclur. Sed dices : Si ila est, quo jure romani pontifi­ ces Apiarium prc>bylcrum ex Africa appellantem sliscoperunl. elin gradum suum restitui fecerunt, ul referunt ufricani Patres in episl. ad Bonif. ct m alia ad Coelestia. Respondeo: Licel prohibitum fucril clericis infe­ rioris ordinis, appellare ab episcopis suae provin­ ciae: non tamen prohibitum fuit, nec prohiberi ροluit summo pontifici. ne si vellet cos admitteret. Praeterea, romani pontifices non tam admiserunt appellationem Apiarii , quam audierunt ejus que­ rimonias, cl mandarunt Africanis, ul ejus caussam diligenter cognoscerem , et fideliter judicarent. Apparet enim ex illis duabus epistolis , bis Apia­ rium venisse Romam, cl utraque vice remissum in LIBER SECIMHS Africam, el ibi in concilio judicatum post reditum ejus ab urbe. Quarto, objicit Calvinus lib. 4. Instil, cap. Ί. § 10. episl. IG2. August, ubi legimus, caussam Cae­ ciliani judicatam a pontillceel quibusdam aliis jus­ su imperatoris: el deinde rursum judicatam secun­ do ab episcopo arelalcnsi. eodem imperalore ju­ bente: el tertio judicatam ab imperatore.At si pon­ tifex jure divino esl summus judex : quomodo non cx se, sed solum jubente imperatore judicat? Ilem. si ab eo appellari non polesl: quomodo appella* Ium esl in caussa Caeciliani,el judicatum post pontilicis sententiam ab episcopo arelalcnsi, el rur­ sum ab imperalore? Denique,cur sibi socios ab im­ peralore adjungi passus csl in primo judicio ? Respondeo ad Prunum: Pontificem non judicas­ se, nisi quando imperator injunxit.quia Donatislac caussam illam non detulerunt primo ad ponlilicem, ul debebant, sed ad imperatorem, in quo cos ma­ le fecisse, docet Augustinus ibidem, ubi eliam di­ cil, Constantinum imperatorem longe Ordinalius cgissc, qui caussam ad se delatam non ausus fuit judicare, sed cum ad ponlilicem misit. Ad Secundum dico: Ponlilicem permisisse sccum sedere alios ab imperatore assignatos, ul sa­ tisfieret Donalislis, quibus romanus pontifex su­ spectus cruG Ad Tertium dico : post ponlilicem judicasse epi­ scopum are lutensem. el puslea imperuloreiu. non quia oportebat . ul ibidem ail Augustinus, sed ul omnino obstrueretur os Ibmalislarum. Itaque im perator, ul ibidem ail Augustinus, veniam petitu­ rus ab episcopis, caussam illam invitus cognovit. CAPUT XXV. Solvitur argumentum ultimum. Postremo, Calvinus loc. not. el Mugdeburenses Cent, o.cap.tl.el eliam Graeci in eouc.lloreiil. sess. 20. sed praecipue Illyricus in lib. de hist, conc.G. carlhag. argumentum, ul ipsi credunt, fortissimum petunt ex hist. cone. G. carlhag. cujus haec est summa. Zozymus papa ab Africanis per legatos petiit. nt 1res canones nicaeni concilii exequuliimi man­ darent : unum de appellationibus episcoporum ud romanum ponlilicem: alterum, de appellationi­ bus presbyterorum el minorum clericorum ad epi­ scopos vicinos: lerlium . de non eundo ad comi­ tatum. idest; ne irent episcopi afri ad aulam impe­ ratoris. Africani bis mandatis acceptis, concilium natio­ nale 217. episcoporum coegerunt, ct pontifici Bo­ nifacio. qui Zozimo inierim murluo successerat , respondet uni, se non invenire eos canones in mcaeno concilio, propterea se scripturos ad patriar­ chas orientis, ccnslanlinopolilaoum el alexaudrinum, ul ad se mittant authentica exemplaria nicaeni concilii: interim lamcn sc cos canones ser­ vaturos, .salva diligentiore inspectione uullmnlicoI mu exemplarium. Inierim venerunt a Cyrillo alexandrino ct Attico conslanlinopolilano exempla­ to? ria nicaeni concilii, et in iis non sunl inventi isti 1res canones, sed tantum viginli illi, qui habentur in hist. Bullini lib. 10. cap. G. quam cliam histo­ riam Cyrillus in episl. ad Afrie. citat. Cum igilur Africani non invenissent in exempla­ ribus ad se missis illos canones, scripserunt Coelestino papae, qui Bonifacio successerat, ul quan­ doquidem m nicaeni, concilio illi canones non in­ veniebantur, deinceps non facile admitteret appel­ lantes ex Africa. Haec habenlur in G. cone, car­ lhag. el in illis duabus epistolis.Quid autem pon­ tifex responderit, ibi non habetur. Super hanc historiam struunt Illyricus el Magdeburgenses immensam congeriem conviciorum cl mendaciorum,cl praeterea duo argumenta.Quod ad convicia allinet, Illyricus in illo suo libro de hac historia, omnium fere ponlilicem illius tempo­ ris nomina petulanter invertit.S.cmm Innocentium, passim .Nocentium vocat: s. Bon i facium , Malcfaciuin; s. Cocleslinum,Infernalem; s. Leonem, mo­ do infernalemLupum,inudo Leonem rugientem ap­ pellat. Ad quam petulantiam retundendam sufficere pos­ sunt ipsa acta concilii carthagiuciisis, el epistolae ejusdem concilii ad Bonifacium et Coelestmmu , quae omnia integre suo libello adjecit Illyricus. Quanto enim petulantius el scurrilius Illyricus lo­ quitur de sanctis illis ponlilicibus, tanto de iisdem africain Patres honorificentius cl gravius loquun­ tur. tide praeterea de laudibus horum pontificum \iiguslinum in episl. 157. ad Optat, el lib. I. ad Bond, cl Prosperum ad tin. lib. cont. Collai. Jam vero mendacia tot Iere sunl m libro Illyri­ ci. quot sunl scnleuliac.pauca de multis proferam. In ipso libri principio ail, in sexta carlhaginensi synodo interfuisse cum Augustino Prosperum. 0rosium, et alios insignes viros. Al Prosper el Oro­ sius nec nominantur iu eo concilio, nec intéresse potuerunt, cum nec episcopi essent . nec Afri­ cani, cl concilium ex solis Africae episcopis con­ staret. Paulo post affirmai Illyricus,cum Bonifacio papa simul in schismate electum fuisse Eulalium: sed Eulalium a majori parte cleri , el populi electum tantae fuisse modestiae, ut sponte cederet, tametsi alioqui ad eum pontificatus jure perimebat. At sine teste hoc died Illy ricus, et nos conlra producere possumus Anastasium bibliolhecariuni, qui in vita ejusdem Bonifacii scribil . concilio episcoporum 252. ejectum Eulalium, ul injuste ordinatum, Bonifacium vero ab munibus confirmatum. Ad haec. Illyricus dicil. cl saepe repetit , romanos punlilices ab africains Patribus postulasse , jurisdictionem sibi concedi in Alricam , el in omnes alias regiones,ct cum lolo quinquennio de hac re deliberatum esset, tandem a concilio de­ finitum . ul nullum jus ponlilici concederetur. fd vero non solum est mendacium.quia neo tale postulatum, nec talis definitio in eo concilio repe­ ntur; sed eliam est mendacium impudens,quia si­ ne ulla probabilitate assentur. Quis enim credat, romanus punlilices ab Afris jurisdictionem postu­ lasse in Asiaticus el Europaeos? Quis ilem credat, alricanus Patre» Iulo quinquennio m ista caussa 4 lb DE iiO.MA.MJ POXTII’ICE l. diorosse, cum uno verbo respondere possent. se nullum jus in cxicras nationes habere . proindu f er aliis posse concedere? An non rideretur, qui u rege Gallorum jurisdictionem peteret in Hispanus? <’( rex ipse nonne ridiculus esset,si quinquennium i i ejus rei deliberatione poneret? Al u l mendacium. idqne potissimum cl millies repetitum in libro Illyrici, el Centuriis csl, Zoz.inmni papam falsasse de industria cl conlra con•■■ icnliiun suam nicacnum concilium, ul ea fraude jugum imponeret Africanis. De quo mendacio in solutione argumentorum dicemus. His igilur prae­ termissis, nd argumenta veniamus. Primum: Si jure divino papa csl summus judex I rclesiae lotius; quare ponliliccs non cx jure di­ vino, sed cx concilio nicacno jus suum de appel­ lationibus ad aposlolicam sedem confirmare nitun­ tur ? El cur loi catholici suictiqiie Patres carlhaginensis concilii jus illud admittere nolunt, nisi in concilio nicacno reperiatur? VI hoc eorum argumentum breviler responde­ mus: jure quidem divino ad summum pontificem . ppellari semper potuisse.* tamen an expediret ca poie.stalc uti. cl omnibus in lucis, non sine caus>.i dubitatum cssc: nam iihinqiic rationes adferri j ussunt. Si enim passim omnibus appellatio con« i datur, facile Ilei, ul mulli cfiiigianl legitima ju< ’κ·ηι: ut immerito vexentur episcopi qui primo ju<’ urunt: ut caussae, alioqui faciles cl perspicuae, m longum lempus protrahantur. Alque binas. Cy|·ι iimus lib. I. cpisl. 3. el 5. non semel conquei dur de iis, qui semel legit m·· judicati et damnati Pomarn ad ponlifleem provocabant. El s.Bernardus ιΊι. 3. de Considor, multa enumerat incommoda, <;unc cx nimia frequentia appellationum oriuntur. Conlra verb, si nulli concedatur appellatio, da­ bitur occasio particularibus episcopis, ul facile et temere judicent, ct tyrannice populos opprimant : i ecnon, ul existiment, nullum se habere superio­ rem, nulli rationciri esse reddendam: quod nihil i sscl aliud, quam unum corpus Ecclesiae in tot paries scindere, quot sunl episcopatus. Itaque cum res dubia esset, concilium sardicen­ se generale, ipso etiam consentiente ponlifice.de• l iravil expedire, ul ordinarie presbyteris et aliis minoribus clericis appellatio concedatur ab episeo• is ad concilium provinciale: episcopis aulcm ad -<>dem aposlolicam.Esse autem hanc, declarationem nnn novam concessionem, testantur exempla eo­ um, qui ante concilii sardicensis et nicacni tem­ pora, omnibus aetatibus ad romanum pontificem .ppcllaniul. < «ir igilur in concilio carthagincnsi romani pon' i is mm jus divinum , sed nicacnum concilium • Ί jus appellationum stabiliendum proferrent; • n-j.a erat, quoniam demonstrare volebant , non ' un posse ad se ab omnibus appellari,sed etiam 1 ' lesiae expedire ul ita fieret, quandoquidem gciu r.de concilium idem senserat. I'.vri ratione africain Patres impedire cupiebant < bv-modi appellationes, quoniam existimabunt.eos ■ loiiie suae non expedire, tametsi neque ignoi r>'iil. neque negarent.eas absolute impediri non pv&se. ritin . quod Augustinus nunquam vidit; al­ terum haereticum 70. episcoporum , quod AtiguSllnti - v dit. S- < undo dico: ennones nicacni concilii, qui sunl npu I Rtilllnum lib. 10. hist. cap. G. el qui missi sunl e\ oriente ad Mricanos. sine dubio non esse oinn-s caiioncs. quos nicacnum com ilium cdi lit : el proinde probabile esse. Ims 1res canones, quos Zozimus eil:i\ il ex nicaeno concilio . revera in o.o concilio fuisse. Quod illi canones non sini omnes, probant nonnulli cx cpisl. Alban. ad Marcum pa­ pam,in qua petit exemplum nicacni concilii ex romain pontificis scrinio, asserens . exempla quae erani Alexandrine fuisse cremata ab Arianis. Sed hoc argumentum ridelur a Magdcburgensibus, el vere non est solidum. Nam illa iucen io librorum accidit tempore Constantii imperatoris, quando, Alhanasio expulso. Georgius quidam arianus iu locum ejus ordinatus est, ul ipse Athana­ sius testatur In epist. ad omnes Orlliod. condat autem ca Chronico Hieronymi, Marcum papam eo limiporc jam fuisse defunctum. Deinde, si Marcus papa exemplum misisset ad Alexandrinos ex ro­ mano scrinio, corte convenissent deinceps inter se exemplaria romanum el alexandrinum: quomodo ergo in exemplari a s. Cyrillo ex Alexandria ad Africanos misso, deerant isli canones 1res, qui in­ veniebantur iu romano? Omissa ergo isla Alliannsii epistola.probalur ca­ nones illos non cssc integros. Primo,quia unus ex praecipuis canonibus nicacni concilii erat, ut pascadie dominico celebraretur, ul palet cx epist. Constant.apud Eusebiutn lib.3.de vita Constant.ex Epiphanie haeres. GO. cl ex Alhanasio in episi. de synod. Arini. cl Selon. Al iste canon non exlal in­ ter illos 20. Riiflim. Secundo; Ambrosius in cpisl. 82. docet, in con­ cilio nicaeno statutum, ne bigamus in clerum asci­ scatur: at neque hoc iu illis 20. canonibus inve­ nitur. Terlio; Hieronymus praefal. in Judith, asserit, a conditu nicaeno librum Judith Inter canonicos reccpluni: al non reperilur hue inter canones Ruf­ fini. Quarto; Augustinus epist. I IO.dc désignai!, suc­ cès. lisscrit. in concilio nicaeno prohibitum, ne duo episcopi simul sedeant in eadem Ecclesia, conlra quem canonem sc imprudenter fecisse, do­ lenter referi: al iste canon nusquam apparet inter illos 20. Quinio: in concilio africain), eau. H. asserunt Paires, cx canone nicacni concilii non licere nisi jejunis ollerre eucharistiam: atubi csl iste canon inter illos 20. Sxlo, in tin. cone., clialee.il. Allices refert, in concilio nicaeno determinatam fuisse rationem > i d>i-iidariim loi matarum epistolarum, de quibus ii quitui Operates lib.2.coni. Parmen, ubi niliciim r/uu ( Syricio romano pontifice ) nobis loliis orbis, commercio /ormularum, in communionis socie- 409 talem coniniitnicaP.el concilium milevilanum can. 20. dum proliibel, ne sim: formalis literis clerici ad cômilalum cani. Al Ime. nusquam apparet in il­ lis 20. canonibus Ruffini. Denique Septimo, LnthcriK. Calvinus. Cenlunatures.el cacleri haeretici passim objiciunt ex So­ crate, lib. 1. hist. cap. 8. canonem nicacni conci­ lii.m quo dicunl permissas conjuges sacerdotibus: al ι-le canon non invenitur in illis 20. ergo si Zozmnts corniplor cl fais dor canonum nicaenorum do iiur. qu i cilavil nomine concilii nicacni unum canonem,qui nun invenitur m illis 20. canonibus, eadem ratione corruplores el falsatores dicendi xml Consiiiiilmus, Alhauasius. Epiphanius. Am­ brosius, Hieronymus, Augusiinus, Alliens, Socra­ tes, africain Patres, et ipsi Cenlurinlores . alque etiam l.ulherus cl Calvinus. Omnes enim isti ci­ tant canones nicacni concilii, qui in illis 20. noti reperiunlur. Adde Citimo, quod in concilio ilorenlino sess. 20. Joannes quidam vir doctissimus asserit, se mullis sanclorum veterum testimoniis posse osten­ dere, concilii G. carlhaguiensis Patres tandem agnovisse,corruptos el falsato- canones nicacni con­ cilii ad se ex Alexandria el Consluntinopoli missos fuisse. Dico Terlio: mihi videri probabile admodum, in concilio nicaeno non fuisse expresse hos 1res canones, de quibus agimus, sed a Zozimo cl a Bo­ nifacio vocari Ims canones nieacnos, quia conci­ lium nicacnum el s ir license, pro uno el eodem ha­ bebantur. el ulriusque concilii canones simul con­ juncti erant m bibllulhccn romana,lampiam si ejus­ dem concilii essent: cujus rei ignoratio africanus Patres perturbavit. Rationes quae me movent, hae sunl. Prima.quo­ niam iisdem verbis habentur hi canones in com Hio sardicensi. quibus cos allegant legali Zozinu: nec csl verisimile, eosdem prorsus canones fuisse in nicaeno concilio,el tamen non indicare ullo modo Paires sardicenses. se canones non condere, sed renovare. Ilaque existimo. m nicaeno concilio im­ plicite cl obscure decretum, ul ad pouliliecm ap­ pellaretur, quia nimirum can. G. jubet com ilium servari antiquas consuetudines, el una est haec dc appellationibus. ul patet o\ Leone cpisl. 89. el ex exemplis supra adductis, el etiam quia jubet idem concilium, caussam semel judicatam. iterum in alio judicari posse, ul p ilei ex epist. Julii apud AIhanas.in 2.Apol.scd expresse el diserte concilium sardicense rem lotam explicuit. Secunda, quoniam in concilio nicacno a Diony­ sio ante mille annos converso ex graeco, quod ex­ stat iu monasterio s. Vcdasti Alrebali, habentur si­ mul. lampiam ejusdem concilii , canones omnes concilii sardicensis. Tertia, quoniam alioqui non potest reddi ratio, cur sardicense concilium, quod constat universale et probaluiu fuisse, non, muneretur inter concilia generalia.Debt ret enim dici secundum concilium: sed ideo non addit ad numerum conciliorum, quia pro uno cl eodem habetur cum nicacno. Cm\aulem simul cum nicaeno sardicense concilium con­ junctum fuerit, ralio csl, quiu iideui Paires magna 410 ni·: ιιομλ.χο pontifice ex parte in utroque concilio inlcrfucnml, el nihil novi quoad (Idem in sardiccnsi definitum est, sed solum nicaena tides roborata, cum in aliis conci­ liis semper novae bacreses damnatae fuerint, itaque Zozimus. non fraude aliqua citavit nicaenuin pro sardicensi, sed quia pro eodem habentur: quod idem dicendum puto de Julio in cpist. ad orient. Innocenboin episl. ad Victric. cl I.cone in cpist. 25. ad Theodos, qui hunc canonem citant nomine nicaeni concilii.Quemadmodum enim sym­ bolum conslanlinopolitanum p issiui vocatur nicaeiimn. quia est explicatio nicaeni: ita quoque cano­ nes sardiccnses nicaenos appellare solebant vete­ res, quod nihil sint aliud, quam explicatio cl con­ firmatio canonum nicacnorum. Addo Quarlo;Çarlnginenses Patres nunquam sta­ tuisse, ul nullum jus roinano pontifici in Africam tribueretur: vel ul non liceret ullo modo episco­ pis afris ad romanam Ecclesiam provocare, ne­ que lanium fuisse dissidium inter pontifices romnnos el episcopos ufricanos. quantum Illyricus el falvinus dicunt. Nam inprimis ejusmodi decretum nusquam ex.slal:deindc ipsi africum Patres in episl. ud (tonif, et in altera ad Coelesiin. concordiam cl .subjectionem >uam ad apostolicam sedem apertis­ sime testantur: sic enim ad Bon i facium scribunt. Quoniam domino placuit, ul de his. quae nobiscutn egerunt sancti fratres nostri. cuepiscopiis Euuslinus, et compresbylcri Philippus et \scllus, nec non beatae memoriae episcopo Zozimo t quo ad nos mandata el Hieras attulerunt, humilitas nostra scriberet, ea breviter insinuare debemus, quae ulrorumque concordia terminata sunt, in quibits.salva quidem charilale.sed non sine parvo altercationis labore demorati sumus. Haec illi. I bi < um omnia ad papam referunt quae acta sunt et a Zozimo pontifice mandata se accepisse testan­ tur an non aperte indicant,se illum ul superiorem agnoscere? In epistola vero ad Coelcstinum: Prae­ fatio. inquiunt, debitae salutationis officio, im­ pendio deprecamur, ul deinceps ad vestras au­ res hinc venientes, non facilibus admittatis. Qui­ bus verbis nec absolute recusant legem illam de appellationibus, nec dicunt, non posse pontificem si velil appellantes admittere: sed lanium obse­ crant, ut nun facile deinceps aures appellantibus praebeat. S. Augustinus in cpisl. 157. aperte praedi­ cat romani pontificis primatum in Africam, cum ait: ex mandato Zozimi, sc cl alios episcopos Cae­ saream venisse: el in orbem chrislianum univer­ sum, cum haeresim Pelagiunnm scribit ab Innoccniioel Zozimo toto orbe esse damnatam.Idem Au­ gustinus Bonifacio papae subjectus el conjunctis­ simus fuit, ul palel ex init. lib. adv. duas cpisl. Pelagiiin. ad cmnd. Ilonif. Idem quoque in episl. 2·’<1. ad Coelesiin. papam,ad ipsum pontificem refcrl caussam episcopi cujusdàni ufri. cl inter alia sic loquitur. Collabora nobiscum pietate venera­ bilis domine beatis ime. et debita charilate suseiplenda nande papa, et jube tibi. quae directa sunt, omnia recitari. El infra: Existât exemplo ipsa sede aposloliea judicante, tel aliorum judi­ cata firmante, etc El contra, Coelcslinus papa in episl. ad Gallos, miris laudibus efferi Augustinum, atque cum dicil in communione romanae Ecclesfuo semper mansisse, cl a sc el praedecessoribus suis ductorem optimum habitum semper fuisse. Quae conjunctio Augustini cimi romaria Eccle­ sia manifesti menducir convincit Illyricum, qui scribit, ab Augustino ejus quo collegis romanos pontifices tanquam falsarios ei corruptores scele­ stissimos refutatos, el ab omni africana dilionc exclusos. Non diu post illud cartilagineuse concilium , sanctus l.eo in cpisl. 87. scribit ad episcopos pro­ vinciae Mauritaniae in Alnea, atque ait, se Lupiemo episcopo communionem reddidisse, quoniam ad sc cx Africa appcllassel: item sc misisse Poten­ tium episcopum legulum, qui vice sua res africanas cognosceret. Aul igitur concilium carthagincnsc id non prohibuit; aut certe Patres illi senten­ tiam mutaverunt. Rursum, post annos circiter 40. s.Eugcnius carthaginensis episcopus, cum a rege Honurico ariano ad collationem de fide compelleretur, respon­ dit, se scripturum ad collegas suos transmarinos: nec enim sine consensu aliorum episcoporum cl praecipue romanae Ecclesiae, quae capul csl omium Ecclesiarum, de fide aliquid statui posse. Refert id Victor Uticensis lib.2.de persequul.Wand. Igitur agnoscebat episcopus carlhagincnsis, etiam post concilium sextum cartilagineuse romanam Ec­ clesiam capul esse omnium Ecclesiarum, el si omnium, cerle africanarum quoque: nec a roinano pontifice dissidebat, cui sc scripturum profitetur. Non diu post, cum Trasimundus Ilonurici suc­ cessor omnes pene africanos episcopos . hoc csl, 220. in Sardiniam rclegassct, Symmachus papa romanus omnes illos episcopos ul sua membra suis sumptibus pavit, ac fovit liberalissime,ul Pau­ lus diaconus scribit lib. 17. rer. Horn, quod certe non dissidii,sed communionis cl conjunctionis est argumentum. Eodem tempore s. Fulgenlius africanorum epi­ scoporum facile princeps, cum roinana Ecclesia conjunctissimus fuit, ul ex cap. 12. vitae ipsius constat: nam cum in Aegyptum proficisci vellet ad solitudines monachorum, admonitus est ab epi­ scopo siracusnnu, ne id faceret, propterea quoi! il­ li omnes monachi a sede b. Petri disjuncti essent, cum qua ipse communicaret. Itaque relicta Aegy­ pto Romam venit ad invisenda sanctorum loca. Idem vero Fulgentius, ulex cnp. 29. vitae ipsius al> ejus discipulo fideliter scriptae colligitur, cum Ecclesia carlhaginensi.clcjus episcopo conjunctus eral, ex quo cfiicitiir, ill eliam episcopus carlhaginensi-cum roinano conjunctus esset: nec enim s. Fulgenlius duobus inter sc non communicanti­ bus jure communicare potuisset. Posl ea tempora, b. Gregorius conjunctionem suam cum episcopo carlhaginensi, cl jus appella­ tionis. el jurisdictionem in eas omnes provincias manifeste déclarai, lib. 1. cpist. 72. cl 75. cl lib. 7. epist. 32. Sed contra objicit Illyricus epistolam Bonifacii II. ad Eulalium alcxnndr. episc. el epistolam Eulalii episcopi carlhagincnsis ad eumdem Bouila- LIBER SECUNDIS clum. Ex quibus epistolis colligitur, post conci­ lium ciirliigincnsc 6. per annos centum separa­ tos hiisso cartilagineuses episcopos a communio­ ne romanae Ecclesiae, el tum demum reconcilia­ tos, subjiciente sc Eulalio apostolicac sedi, cl ana­ thematizante antecessores suos. Respondeo primum: Valde mihi eas epistolas es­ se suspectas: nam inprimis pugnare videntur corn iis. quae diximus dc conjunctione Augustini, Engenii, Fulgenlii. cl aliorum Africanorum cum romana Ecclesia. Deinde Eulalius alexandrinus, ad quem Bonifacius scribere videtur. nullus full, aut certe eo tempore non fuit, ul palet cx Chronol. Nicephori conslaniinop. Praeterea Bonifacius signi­ ficat in epistola sua. Justino imperanicsc scribere, al Justinus obierat antequam Bonifacius sederi; in­ ciperet, ul cx historiis omnibus constat. Ad haec, epistola quae Bonafacio adscribilur, tota fere con­ stat cx duobus fragmentis, quorum alterum sum­ ptum csl cx epistola llormisdac pontificis ad Joan­ nem, alterum ex epistola s. Gregorii ad episcopos Galliae, quae esl 52. lib. 4. Al s. Gregorius co tem­ pore nondum eral natus; neque credibile csl Gre­ gorium a Bonifacio illa verba sumpsisse, siquidem stylus omnino gregorianus csl. In epistola enim, quae Eulalio cnrlhaginensr tri­ buitur. quaedam sententia gregoriona inseritur ex lib. i. episl. 3f». ad Elilog. cl reliquum ejus epi­ stolae nihil est. nisi fragmentum epistolae Joannis episcopi constanlinopolitaui ad papam llormisdam. Sed M forte epistolae istae verae sunt ( nihil cnim affirmo ) sine dubio non in cum sensum ac­ cipiendae sunt.quasi omnes Eulalii praedecessores usque ad Aurelium carlhagincnsis concilii praesidem a romanae Ecclesiae communione disjuncti fuerint: id enim répugnai certissimis cl verissimis historiis: sed id solum significant. Aurelium pri­ mum conira romanam Ecclesiam superbire coepis­ se. deinde ejus exemplo ipsum Eulalium, ct forte aliquos aiios: caelorum Eulalium. cognita veritate, ileruni sc romanae Ecclesiae obedicnliac subjecis­ se, id enim solum cx epistolis illis colligitur. 411 haberet, non posse ullo modn judicari in terris ab ullo principe chrislinno. sive saeculari, sive eccle­ siastico, neque ab omnibus simul in concilio con­ gregatis. Observandum csl secundo, duos fuisse errores dc hac re. Unum coruin qui docuerunt, pontifi­ cem posse ab imperatore judicari, puniri, deponi, si non fungatur rccle suo munere. Ila quondam Marsilius dc Padua apud Joan, de Turrccrcmala lib. 4. Sum. de Eccl. pari. 2. cap. 37. quem erro­ rem prolixe refellit idem Auctor lib. 2. cap. 93. el scq. Aller csl error Nili, in suo lih. de prim, qui pontificem non quidem a principe sacculari,sed iamen a concilio episcoporum judicari.et puniri pos­ se contendit. Porro Calvinus lib. 4. Insl. cap. 7.§ 19. el caeleri hujus lemporis haeretici, ulrmnque errorem simul conjungunt,el lam principum,quam episcoporum judicio pontificem romanum subji­ ciunt. Observandum est tertio , rationem praecipuam cur papa judicari non possit esse , quia princeps csl Ecclesiae lolius: el proinde superiorem in ierris non habet: nam quia summus princeps esl Ec­ clesiae, non polcsl judicari ab ullo ecclesiastico antistite: cl rursurn quia respublica ecclesiastica spiritualis csl, ac proinde major ac sublimior qua­ vis republic.’! temporali ; propterca summus prin­ ceps Ecclesiae dirigere cl judicare potest summum principem rcipublicae temporalis . non autem ab eo dirigi, aul judicari debet, nisi rectus ordo, et ipsa rerum natura pervertatur. Haec, inquam, est ratio primaria, el ul scholae loquuntur , a priori : lamen quia haec ratio assumit id quod in lota hae. disputatione probare niliinur. videlicet, romanum pontificem principem esse lolius Ecclesiae: idcirco hac cl similibus rationibus praetermissis, cx testi­ moniis conciliorum, pontificum, imperatorum. ac doctorum Ecclesiae demonstrabimus, romanum praesulem judicari non posse,ul inde confirmemus primariam nostram Ihcsiin , quae csl. romanum pontificem capul cl principem esse Ecclesiae uni­ versae. Probatur ergo primo cx conciliis. In concil. Si­ nuessano dicunt Paires: Prima sedes a nemine judicabitur.Referi haec verba e\ isto concilio Ni­ colaus in cpist. ad MicliaJ. liem in concilio rout.iCAPUT XXVI. no sub Sylvestro 2S(l. episcoporum, can. ull. VeIdem probatur exeo. quod summus pontifex que ab Augusto, neque a regibus,neque alumini rlero. neque a populo judicabitur prima sedes. a nemine judicatur. Hujus decreti ineiiiinil idem iNicolaus in epist. ad Argiimeniinn Decimum sumitur e\ eo. quod ro- Mn hii d liem m synodo i" u ina sub Sixto 111 cap. manus pontifex a nemine io terris judicari polcsl. 5. legimus dictum: .Von licet in pontificem sen­ Non enim potest evidentius ostendi principatus tentiam dicere. Et Sixitim. qui accusabatur, re­ ejus, quam si os|< ndalur ila omnibus praelatus, spondisse: Etsi in ineo arbitrio sil . judicer an ut nemini sil subjectus. Sunt aulcm tria observan­ non judicer: tamen non abscondatur veritas. Cum Dioscorus episcopus alexandrinus in syno­ da. antequam ud probaliohcm veniamus. Primo, nos hoc loco non disputare «lc pontifice, do II. ephesina Leonem I. judicare el damna­ ut csl princeps temporalis: hoc enim modo, ne re ausus esset: ila hoc factum exhorruit catholica adversarii quidem negant, eum non posse judicari Ecclesia, ut concilium chalcodonensc , in episl. in caussis temporalibus; csl enim commune o- ad Martian, et Valentin, imper, et in altera ad iinnibus absolutis principibus,ul nullum agnoscant psum Leonem, quae habetur act. 3. ejusd. cone, superiorem in negotiis temporalibus.Loquimur er­ scripserit,se damnasse Dioscorinu mullas ob caus­ go de, pontifice ratione solius pontificatus, ac dici­ sas. sed praecipue.quod in primam sedem senten­ mus, cum, eliam si ditionem temporalem nullam tiam ferre praesumpsisset. Inconcilio V.sub Sym- 4f2 DE lltlMAM) PONTiEICE macho, recipitur liber Ennndii diaconi, in quo in­ doctor dical in Oral, ad e.ivosJiinorc pcrculsns. ct ter aha scriptum eral: Aliorum hominum caus­ principem irasccnlein: sic enim alloquitur princi­ sas Deus votuit per homines terminari, sed sedis pem sive pracsidcm: Aum vocem suscipitis libe­ istius praesulem, suo sine quaestione, reservavit ram? el quod lex Clirisli ros mène potestati.ηι· οque. subjecit tribunali? Imperamus enim et ή, i, arbitrio. Concilium romanum sub Hadriano papa II. cu­ addo, el imperio majori cl perfectiori. 'Suseipo jus verba referuntur in Mil. synodo aci. 7. sic ail: igitur vocem liberiorem, scio te ovem esse gregis Romanum pontificem de omnium Ecclesiarum mei etc. S. Bernardus in episl. ad Conradum imper. Le­ praesulibus judicasse legimus, de eo vero quem­ quam judicasse, non legimus; quod sane de le­ gi. inquil . omnis anima potestatibus sublimio­ gitimo judicio inlelligendiim est. El concilium i- ribus subdita sit. Quam sententiam cupio n.s psum Mil. aci. 10. can.21. asserit,non licere ulli custodire in exhibenda reverentia Petri vicario, li rreno principi judicare patriarchas , ct inprimis sicut ipsam vobis vultis ab universo serrari im­ romanum. Denique in concilio milevilano can. 19. perio. Uoiiifacius martyr apud Gratianum, distin­ puniuntur gravissime çiçrici. qui ab imperatore et. 19.can. Si papa, dc romano pontifice loquens, judicari volunt. Si ergo imponitor clericos judicare aikcii/iclo.s judicaturus a nemine csl judicandus. Denique Hugo de s. Viclorc par. 2. de sacrum. non potcral. quanto minus pontiliccm? Secundo probatur cx testimoniis pontificum.Cc- Spiritualis potestas. inquil, judicat terrenum . lasitis in episl. ad Anastas. imper.Duo sunt.inquil. ipsa vero a Deo primum instituta est, cl cum de­ imperator Auguste, quibus principaliter mundus viat, a solo Deo judicari potest. hic regitur, auctoritas sacra pontificum, cl ro­ CAPUT XXVIί. galis potestas. In quibus lanio gravius esl pon­ dus sacerdotum, quanto etiam pro ipsis regibus Solvuntur argumenta Nili. in divino sunl reddituri examine rationem. Aos/i itaque ex illorum te pendere judicio. non il­ Supcrest ul argumenta solvamus. Primum Xili. los ad tuam posse redigi voluntatem. Grcg. lib. 9. episl. 39. ad Thcolislain: δϊ beatus Petrus, in­ deinde Calvini, postremo, quae cx veteribus lincquit, cum a fidelibus culparetur . auctoritatem , relicis, Joan, de Turrecremala. cl alii attulerunt. 8cd antequam argumenta Nili proponamus, le­ quam in sanciam Ecclesiam acceperat, attendissci. respondere poterat, ul pastorem suum oves ctorem monendum consuimus,ne Illyrici interpre­ reprehendere non auderent. Nicolaus I. in episl. tationi mullum fidat: nam cum alibi, tum in Ime ad Michael. Salis, inquit, evidenter ostenditur, praecipue capite, non semel depravat verba Xili. a saeculari potestate nec ligari prorsus, nec solvi Sil exemplo initium hujus loci ; Nilus sic habet posse pontificem.idest. nec damnari, nec absolvi. sd 'λ τ.ά'Γ.ις àvaxpl'KO'i αυτός ΰ~' οΰζίνας viztuhzInnocentius ill. in episl. ad imp. quae habetur ται,τβΰτΐ και ψεύδος, και τοΐς των άποςόλων \ζζι;·:ι cap. Solitae, lit. de Majoril.doccl hoc idem cx pro­ τού συμβαίνει, hoc est; Quod autem omnes judi­ fesso. El in serm. 2. de consecrat, ponlif. Similiter cans, ipse a nullo judicetur, id cl falsum est, et Bonifacius Mil.in Extravagant! Enam sanctam. Et moribus apostolorum non convenit. Illyricus au­ Joannes .XXII.m Exlravag. Licet juxta doctrinam lem sic reddidit: Quod blaterant adversarii, pa­ apostoli. pam omnes judicare, ipsum vero a nemine ju­ l erlio probalur cx confessione imperatorum: nam dicari debere, nomine ac vanitate et mendacio dc Constantino scribit Ituillnus lib. It), hist. cap. plenissimum csl, el ab apostolorum aequabilibus 2. cum noluisse episcopos judicare, sed dixisse.se modestisque canonibus plurimum dissonat. Al potius ab episcopis judicari debere.Similis esicon- cerle Itluleranl non esl in graeco. El quod Xihis fessio liisiln imperatoris in Orat.quam habuit ipse simpliciter falsum dicil, Illyricus pro sua facun­ in line MU. synodi. Et inter caetera monet omnes dia, Nomine, vanitate el mendacio plenissimum l.iicos. in quuruin ordine se anteposuerat, nec ve­ esse, ail. Denique Jiores apostolorum, fidelis in­ lint judicare judices aul pascere suos pastores.De­ terpres.Aequabiles el modestos canones apostolo­ nique, Nicolaus in episl. ad Michael, mullis allatis rum. reddidit: nec advertit id cum sequentibus testimoniis, probat, pios imperatores nunquam verbis pugnare: nam probaturus Nilus quod di­ pontificibus imperasse, sed obsecrasse solum ul xerat , non canones, sed facta apostolorum re­ censet. Patres, si quid nb eis fieri voluissent. Sed his omissis, Nili rationes videamus. Primo \ccedil postremo sauciorum doctorum pauca te­ stimonia. Vmbrusius in oral, de tradeiid. Basilic. si Paulus, inquil, conferi suam doctrinam cum a/bonis, inqu.l. imperator intra Ecclesiam est,non pustulis, cl Petrus se acriter objurgari a Paulo pa­ supra Ecclesiam .Certe si non psl supra Ecclesiam tienter tulit : quo jure papa romnnus nulli mor­ imillo minus supra Ecclesiae p.ilrem et pastorem. talium dc factis \ itaque sua rationem reddere Gregorius nazianzenus in orat, qua se excusai. vult ? Despondeo : Pauli exemplum pro nobis facit, quod lamdiu ab ecclesiastica functione se nbslijiiicril: Vos, inquil, ores, nolite pascere pastores, ideo siquidem ad Petrum accurrit, el cum eo con­ neque super terminos eorum elevemini. Salis tulit eviingelium , quia Petrum majorem se agno­ enim est vobis, si recte pascimini, nolite judicare scebat, cl exemplum posteris dare volebat . ul ad judices, nec leges feralis legislatoribus.\c nc pu­ Petri sedem in ejusmodi rebus accurrerent. Nota­ tes. a Gregorio excipi principes; audi quid idem runt hoc Hieronymus cxno&lns in episl.ad August. LIBE» SLC.LNDI S quae csl II. inter episl. lugnsi. el Hieodorelus cx Graccis in episl. ad Leonem. Porro, Petrus ob­ jurgari se a Paulo passus csl, quod esset illa non judicialis censura, sed fraterna correptio. Nam. ut Augustinus docet in episl. 19. ad Hieron. el Gre­ gorius hom. 18. in Ezech. non reprehendit P.nilus Peirum, quomodo majores dc minoribus ex aucto­ ritate judicant, scd quomodo minores interdum majores suos ex choriialc corripiunt. Ubjectio secunda. Honorius papa romanus a se­ xta synodo non solum judicatus,scd et damnatus est. Respondeo : De Honorio alio loco fusius disse­ remus, cum ad eam quaestionem pervenerimus, an papa haereticus esse possit. Inierim responde­ mus: Honorium in caussa fidei judicatum atque damnatum esse (si vera lamen sunl quae de eo feruntur),neque nos negamus,quin pontiliccm haei elicum Ecclesia judicare possit. Quemadmodum autem id cohaereat cum eo quod dicimus, papam a nullo judicari posse, in postremi argumenti so­ lutione patebit. Tertia. Mullae sunl leges latae dc episcopis.cum ab apostolis, tum a concilii>. quae ccrle omnes episcopos ligant: atqui papa nihil < sl aliud quam cpiscopus: igilur tenetur leg bus, proinde superio­ rem imbel a quo judicetur. Respondeo: Papa tenetur quidem ecclesiasticis legibus, sed quoad directionem . non quoad coa­ ctionem. ul jurisconsulti de principe luqui solent. Quamvis aulem concilia tam generalia, quam par­ ticularia interdum dc episcopis universe loquantur, eum leges ferunt: lamen de iis episcopis solum inlclligi debent, qui subjecti sunl legislatori : id quod ex conciliis particularibus planum fleri po­ test.Ea siquidem concilia saepe dicunt: Si quis cle­ ricus, si quis episcopus id fecerit etc. et lamen const.ii, legibus illis non ligari, nisi clericos, aul episcopos ejus provinciae. Quarta. Sexta synodus generalis nominalim romanae Ecclesiae legem praescribit: nam can. 13. reprehendit Ecclesiam romanam, quod presbyte­ ris, cl diaconis, ac subdiacoms usum uxorum mni permittat, atque imperat, ul deinceps permiltal. Et canon. 5.Ί. reprehendit eamdem Ecclesiam roma­ nam. quod in quadragesima etiam sabbalho jejunet, ac praecipit, nc id amplius liat. Respondeo: jam ante monuimus, canones istos falso adseribi sextae synodo, cum editi fuerint po­ stea a nona quadam synodo, quam romani ponti­ fices non modo non approbarunt, sed cliam repro­ barunt. De qua revide Franciscum Tunrhmum in hb. de VI. synod, el Melchiorem Canum lib. o.dc loc. cap. posir. m solui, urgum. G. El snne isli ipsi duo canones salis aperte indi­ cant. quull· fuerit ea synodus. Nam can. 13.dicunt, Apostolorum ct vetustatis doctrinam sc proponere, cufn uxorum contubernium clericis permittit: quod certe falsissimum est. Nam concilium cnrlbaginense II. longe antiquius, et celebrius ista falsa syno­ do M. can. 2. sic ail: Omnibus placuit, ul episco­ pi. presbyteri et diaconi.vel qui sacramenta contrec tant,pudicitia e custodes,etiam ab uxorib us se abstineant, ul quod apostoli docuerunt, el ipsa ^■rvuxil antiquitas . nos quoque custodiamus. BuLiamvi Vol. I A13 Item Epiphanius graccus,atque anliqui>simu> ct probatissimus auctor, haeres. 19.quae csl Calharoiiim: Sed. inquil, adhuc r icentem ct liberos f;il esse caput id quod non est mem­ ta. c‘. communis opinio csl in contrarium, operae brum ; cl non est membrum Ecclesiae is qui non pretium erit videre, quid sil respondendum, st pa- est Christianus: al haereticus manifestus non est p a I jereticus esse possit. Christianus, ul aperte docet Cyprianus lib. 4.episl. LIBER SECCNDUS 2. Athanasius sor. 2. coni. Arian. Augustinus lib. dcgn't. Christ, cap. 20. Hieronymus coni. Lucifer, el alii; haereticus igitur manifestus papa esse non potcsl. Respondet Cajclanus in Apol. pro tract, praedi* do cap. 25. cl in ipso tract, cap. 22. hnerelicutn non esse chrislidnum simpliciter, sed esse se­ cundum quid : nam cum duo faciant chriSUanum, tides el character . haereticus amissa tide , adhuc adhaerçl aliquo modo Ecclesiae, el capax csl juris­ dictionis : proinde adhuc csl papa, sed deponen­ dus ; quia per haeresim est dispositus, disposi­ tione ultima, ad non esse papam*, (pialis csl homo, non quidem mortuus , sed in extremis constitutus. Al contra. Nam inprimis si ratione characteris haereticus maneret actu conjunctus cum Ecclesia, nunquam posset praecidi el separari aclu ab ea , quia character esi indelebilis : al omnes fatentur, quosdam posse praecidi de facto ab Ecclesia: igi­ tur character non facil hominem haereticum, esse actu in Ecclesia, sed solum esse signum quod fue­ rit in Ecclesia,el quod debeal esse in Ecclesia.Quo­ modo character ovi impressus, quando illa errat in montibus, non facit eam esse in ovili , sed in­ dicat cx quo ovili fugerit, el quo iterum compelli possil. Et conlirmalur ex b. Thoma, qui 3. par. q. 8. arlic. 3. dicit, cos qui fide carcnl non esse uni­ tos Christo actu, sed in potentia tantum: ubi loqui­ tur de unione interna, non externa . quae sil per confessionem fidei.el visibilia sacramenta. Cum er­ go character ad interna pertineat non ad externa secundum b. Thoiuam, solus character non unit actu hominem cum Christo. Deinde. Vel Udes csl dispositio necessaria sim­ pliciter ad hoc ut aliquis sit papa , vel tantum ad bene esse. Si primum; ergo ista dispositione sub­ lata per contrariam quaè est bacresis, mox papa desinit esse: neque enim potest forma conservari sine necessariis dispositionibus. Si sccunduuuergo non potest deponi papa propler haeresim: nam alioquin deberet deponi cliam propler ignorantiam ct improbitatem et similia , quae lidlunl scientiam el probitatem, cl alias dispositiones necessarias ad bene esse papae.Et praeterea fatetur Cajet.in tract, praed. cap. 2G. ex defectu dispositionum non ne­ cessarium simpliciter, sed lanium ad bene esse pa­ pam non posse deponi. Respondet Cajclanus. fidem esse dispositionem necessariam simpliciter,sed partialem,non lolalctn; el proinde fide remola, adhuc papam manere pa­ pam propter aliam pariem dispositionis, quae dici­ tur character, cl adhuc remanet. Al contra. Vel totalis dispositio, quae esi cha­ racter el fides, est necessaria simpliciter, vel non, sed suillcil partialis. Si primum ; ergo remota fi­ de , non amplius remanet dispositio necessaria simpliciter, quia totalis eral necessaria simpliciter, el jam non est amplius totalis. Si secundum; ergo fides non requiritur nisi ad bene esse, el proinde propter ejus defectum papa deponi non potcsl. De­ inde quae habent ultimam dispositionem ad interi­ tum, paulo post desinunt esse sine alia vi externa , ut patet; igilur cl papa haereticus sine alia deposi­ tione per sc desinit esse papa. (19 Denique sancti Patres concorditer docenl , non solum haereticos esse extra Ecclesiam : sed cliam ipso facto carere omni jurisdictione el dignilale ec­ clesiastica. Cyprianus lib. 2. episl. G. Picinius. in­ quil. omnes omnino haerclicos atque schismalitos nihil habere potestatis ac juris: cl lib. 2. episl. 1. docet, haereticos ad Ecclesiam redeunies susci­ piendos ul laicos, etsi anlrc in Ecclesia presbyte­ ri, vel episcopi fuerint. Oplaius lib. 1. coni. Parmen. docet, haereticos el schismaticos claves re­ gni coelorum habere non posse , nec solvere aul ligare. Ambrosius lib. I.de pocnil. cap. 2. el \uguslinus in Enchir. cap. 05. Idem docet Hierony­ mus lib. coni. Lucifer. Non quod Episcopi.inquil, esse possunt qui haeretici fuerant, sed quod conslaret.eos, qui reciperentur.haereticos non fuisse. Coeleslmus papa 1. in episl. ad Jo.Antioch.qune habetur in concil. cphes. tom. 1. cap. 19. Si quis. inquit, ab episcopo Nestorio aut ab aliis qui eum sequuntur, ex quo talia praedicare coeperunt , vel excommunicatus vel exutus est, seu antistitis scii cleri dignilale. hunc in nostra communione el durasse et durare manifestum est. nec judica­ mus eum remotum: quia non poterat quemquam ejus removere sententia, qhi se jam praebuerat ipse removendum. El in epistol. ad der. conslnnlinopol. Sedis, inquit, nostrae sanxit auctoritas, nullum sive episcopum, sive clericum seu profes­ sione aliqua chrisiianum, qui a ftestorio vel ejus similibus, ex quo talia praedicare coeperunt, vel loco suo, vel communione delecti sunt, vel dejectum.vcl excommunicatum videri: quia neminem dejicere tel removere poterat, qui praedicans ta­ lia titubavit. Idem repolit et confirmai Nicolaus I. in episl. ad Michiiel. Denique etiam d. Thomas 2. 2. q. 39. ari. 3. docet, schismaticos mox perdere omnem jurisdictionem, cl irrita esse , si quae cx jurisdictione agere conenlur. Neque valet quod quidam respondent: istos Pa­ tres loqui secundum antiqua jura; nunc aulcm cx decreto concilii conslanlicnsis non amittere juris­ dictionem, nisi nominnlim excommunicatos, el per­ cussores clericorum. Hoc. inquam, nihil valet.*nam Paires il(i cum dicunt haereticos amittere jurisdi­ ctionem,non allegant ulla jura humana, quae cliam forte tunc nulla exstabant de hac re: sed argumen­ tantur ex natura bacresis. Concilium autem conslanliensc non loquitur nisi de excommunicatis . idesl, de his qui per sententiam Ecclesiae amise­ runt jurisdictionem: haeretici autem etiam ante ex­ communicationem sunt extra Ecclesiam, et privati omni jurisdictione, sunt enim proprio judicio con­ demnati, ut docet apostolus ad Titum 3. hoc est. praecisi a corpore Ecclesiae sine excommunicatio­ ne. ut Hieronymus exponit. Deinde quod secundo Cajclanus dicit, posse pa­ pam haereticum ab Ecclesia deponi vero cl ex au­ ctoritate, non minus videtur falsum.quam primum. Nam si Ecclesia invitum papam deponit; certe est supra papam.cujus oppositum in illo tractalu idem Cajclanus defendit. Sed respondet ipse: Ecclesiam ex eo quod papam deponit, non haberc auctorita­ tem in papam, sed solum in illam conjunctionem personae cum pontificatu: ut enim Ecclesia po- 41? DE ROMANO PONTIFICE est coniungerc pontificatum cum tali persona, ct ta­ men non dicitur propterca esse supra pontificem: ila potest separare pontificatum a tali persona in casu iiaercsis.cl lamen non diccturesse supra pontificem. At contra. Nam primo, ox eo quod papa deponit episcopos, deducunt, papam essu supra episcopos < mues, et tamen papa deponens episcopum non destruit episcopatum . sed solum separat ah illa persono. S cundo deponi invitum a pontificatu si­ ne duiuo est poena; igitur Ecclesia invitum pa­ pam deponens, sine dubio ipsum punit: al punire ( ?t superioris el judicis.Terlio, quia secundum Cajetanqm el caeteros Thomistes, re idem sunl totum et paries simul sumptae: igitur qui habel auctorita­ tem in partes simul sumptas , ita ut eas separare p< ssil. habel etiam in ipsum totum, quod cx parti­ bus illis consurgit. Aeque valût Cujeinni exemplum de electoribus , nui habent poleslalcm applicandi pontificatum cer­ te personae, ei tamen non habent poleslalcm in papam. Nam dum res ili. actio exercetur circa ma­ teriam rei futurae, non circa compositum quod non­ dum csl: al dum res destruitur. exercetur circa compositum , ul palet in rebus naturalibus. Ita­ que cardinales dum pbntificem creant, exercent suam auctoritatem, non supra pontificem quia non­ dum est . >ed circa materiam . idesl. circa per­ sonam quam per electionem quodammodo dispo­ nunt. ut a Deo pontificatus formam recipiat: at si pontificem deponerent, necessario exercerent au­ ctoritatem supra compositum. idesl, supra perso­ nam pontificia dignitate praeditam , idesl, supra pontificem. Est ergo quinta opinio vera, papam haereticum manifestum per sc desinere esse papam cl caput , sicut per se desinit esse ihrisliaiius el membrum corporis Ecclesiae: quare ab Ecclesia posse eum judu.ari el puniri. Haec est sententia omnium vete­ rum Patrum,qui docent, haereticos manifestos mox amittere omnem jurisdictionem, el nomiriatim Cy­ priani lib. 4. episl. 2. ubi sii loquitur de Novatiano. qui fuit papa in schismate cum Cornelio : Episcopalum. inquit, tenere non posset. etsi episco­ pus primus factus, a coepiscoporum suorum cor­ pore ft ab Ecclesiae unitate discederet. Ibi dicit Novationum, elsi verus ai legitimus papa liii.-sei . lamen eo ipso casurum fuisse a pontificatu.si se ab Ecclesia separaret. Eadem est sententia doetissirporum recenliorum ut Jo Driedonis, qui lib 4. de Script, et dogmai. Ectlo. cap. 2. par. 2. seni. 2. ducet, eos tantum ,c superbum, sacrilegum, profanum, cl absolute velat usum illius? 4’3 Respondeo: Duabus de caussis: primo, ad cau­ telam; sicut cliam numen, Chnslolocos, bonum sensum habet; el lamen Paires vetuerunt usum II1 U- nominis, ne videlicet sub illo nomine laierel baeresis Pu sioni, qui Manam Christi matrem,sed non Dei matrem appellabat. Secundo, quia quae­ stio lunc erat: an Joanni conslantinopotiiano epi­ scopo hoc nomen concedi possel. non aulem an concedi posset romano pontifici: quoniam igitur Juauni illi in nullo sensu conveniebat nomen univcrsalis, el lamen illud sibi usurpabal; ideo sim­ pliciter el absolute Gregorius pronuncial, hoc no­ men esse profanum, cl sacrilegum, nimirum qua­ tenus tribuitur episcopo constanlinopolitanu: ct ni­ hilominus cliam ipse illud recusavit, quamvis sibi in aliquo sensu conveniret, ad melius et facilius comprimendam superbiam epis'oprconslanlinopolilant. Ex his manet soluiuin argumentum Cal­ vini. z\d alterum Luihcris el Illyrici dico: cos non ad­ vertisse, verba illa non esse concilii africani. sed Gratiani, qui postquam rcluleral canoncm concilii africani. quo prohibetur episcopiis primae sedis dici princeps sacerdotum, addit de suo: Univer­ salis autem nec romanus pontifex dicilur. Quae verba quia Gratiani sunl. non habent auctoritatem: el praeterea iulelligi possunl eo modo, quo verba b. Gregorii. Esl aulem hoc loco observatione dignum, quan­ ta fueril el sil cliam hoc tempore Graecorum per­ tinacia el superbia . cl quam severo a Deo punita fueril. Nam cum sedem episcopi constanlinopulilaui, quae per annos amplius 300. inicr sedes pri­ marias, nullum locum habuerat, non solum ad paIriarchalum evehere, el sedi alexandrinae atque anliochenae praeferre.sed cliam romanac aequare, cl universalem facere voluerint, nec polucrinl ad sanitatem reduci censuris Pelagii II. el aliorum pontificum ( saepius cnim pro hac caussa excominimicali fuerunt, ul scribit Leo IX. in epist. ad Midi.), ncc etiam humilitate b. Gregorii. qui, ut scribit Joannes Diaconus in ejus vita hb. 2. cap. t. hac de caussa se non archiepiseopum, ncc patriar­ cham, sed episcopum ac servum servorum Dei scribere coepit, nec edicto Phocae imperatoris, de quo supra diximus. Tandem, judicante Deo de coelo, traditi sunl Graeci eum suo universali pa­ triarcha in manus Turearum, quod eis evenlprum praedixerat s. Brigilla lib. 7. cap. 9. Revelat, necnon Nicolaus pupa V. ul refert GcnnadiusSchola­ rius in hb. pro cunc. lior. cap. 7. § 12. f LIBER TERTIUS DE SUMMO PONTIFICE CAPUT PRIMUM. - Proponitur disputatio dc Antichristo. Demonstravimus hactenus, romanum pontificem Petro succedere in summo lotius Ecclesiae prin­ cipatu. Restat ut videamus, num aliquo tempore romanus pontifex ab isto gradu exciderit: id enim adversarii contendunt, non esse hoc tempore Ro­ mae verum episcopum, quidquid antea fuerit. El quidem Nilus ad finem libelli sui conlra primatum romani pontificis ila loquitur: Sed summa· caputque mei sermonis illusit. donec papa in Ecclesia convenientem, coelestem, olimque institutum or­ dinem servat: donec veritatem coelestem tenet ac tuetur; cl donec Chrislo summo veroque Ecclesiae domino el capiti adhaeret, facile patiar, 'eum e.t caput Eccle iae esse el summum sacerdotem, cl Petri, vel etiam si libet, omnium apostolorum suc­ cessorem esse, omnes ei obedire, ac nihilo id quod ad ejus honorem perlinet diminui: sed si a veri­ tate discessit, nec ad eam redire vult, merito pro damnato rejectoque haberi debet. Haec ille. Sed debuisset ostendere, in quos errores inci­ derint romani pontifices, et quando, et a quibus damnati fuennt: scimus enim in concilio generali Lateranensi sub Innocentio III. el lugduncnsi sub Gregorio X. et llorentino sub Eugenio IV. Graecos erroris convictos ad fidem Latinorum rediisse, ac deinde ad vomitum suum semper esse reversos, ic propterea a Deo gravissime punitos: Latinos autem ad fidem Graecorum venisse nusquam legi­ mus. Aec ullum proferri potest ecclesiasticum ju­ dicium contra Latinos, ul nos proferimus multa conlra Graecos. Jam vero Calvinus lib. 1. Inst. cap.7. § 23. Sint, inquit. tern illa omnia, quae tamen illis jam ex­ torsimus, Pelrum voce Chrisli constitutum fui-se unuerrac Ecclesiae caput, ipsumque honorem sibi collatum in romana serte deposuisse, id ve­ teris Ecclesiae auctoritate fuisse sancitum, longo usu confirmatum, romano pontifici summam po­ testatem fuisse semper ab omnibus debitam , ipsumque fuisse omnium et caussarum el hominum judicem, nullius judicio subjecfum fuisse; habe­ ant etiam plura si velint. Respondeo tamen uno verbo, nihil istorum valere, nisi Romae sit Eccle­ sia et episcopus. El infra, § 24. llunc modum mihi solvant romanenses: nego ipsorum pontifi­ cem esse episcoporum principem, cum non sit episcopus. El infra: Fuerit sane olim Roma omni­ um Ecclesiarum mater: verum ex quo Anlichristi sedes fieri coepit, desiit esse id quod erat. El in­ fra § 2.7. Videmur nonnullis nimis maledici ac petulantes, ctim romanum pontificem Vocamus Anlichrislum: sed qui hoc sentiunt non inlelligunt, se Paulum immodestiae insimulare , post quem nos loquimur, immo ex cujus ore sic loqui­ mur. Ac ne quis objiciat nos Pauli verba, quae alio pertineant, perperam torquere in romanum pontificem, breviter ostendam, non aliter quam de papatu inlelligi posse. Haec ille. Similia doccnl omnes haeretici hujus temporis; ac praecipue Lulherus in supputat, lemp. et in as­ sert. art.28.et 3G.et alibi passim.Ilem Magdeburgenses Centur. 1. lib. 2. cap. eoi. 431. el sequ. ct m omnibus seq.CcnIur. cap. 4. 7. el 10. Illyricus in lib. de prim. David. Chyiraeus in cap. 9. el 13. Λpocal. Hem Wolfgangus Musculus in loc. commun, tit. dc Eccles. Theodorus Beza in Com.2. Thessnl. 2. Theodorus Bibliandcrin Chron. tabui. 10. II. 12.13.cl 14. Ilenricus Pantaloon in Chronol. Henricus Bullingcnis praefat. in suas hom. ad Apocal. el ante hos omnes Joannes Wiclcf art. 30. inter eos qui damnantur in concilio conslanliensi, sess. 8. pontificem esse Anlichrislum pronunclavit. Ul igitur quaestio haec diligenter explicetur, no­ vem capita tractanda erunt. Primum de ipso nomi­ ne Anlichristi. 2. An Anlichristus sit unus homo, an genus hominum. 3. Dc tempore adventus cl mortis 4’3 LIBER TERTIUS ejus. 4.De nomine ejus proprio. 5. Ex qua Renie naM-ilurus sil, el a quibus praecipue suscipiendus. 6. Ubi sodom sunm fixurus. Ί. De doctrina el moribus ejus. 8. De miraculis ejus. 9. De regno et praeliis ejus. Ex his enim omnibus clarissime apparebit, quanta impudentia haeretici ponlilicem romanum Anlichristuin faciunt, quibus addemus caput, quo probabimus. Ilomanum pontificem non solum non esse Anlichristuin, sed nec ullo modo desiisse esse episcopum cl pastorem lolius Ecclesiae, ut nihil re­ marie it non dilutum ex objectionibus Calvini. Quod ad primum allinet, aliqui ex adversariis do­ cent, nomen Anlichristi proprie significare Chrisli vicarium: ac proinde papam qui se Chrisli vicarium asserit, ipsum esse Anlichristuin. Ila docet Woltgangus Musculos m loc. cap. de pol. minislr. el pro­ bat, quia illa vox αντί significat vice: unde Αντί•/f’.go;,esl vice C/instf/sicul Λ’ντίςρατηγά» signilical eum, qui pro duce se obtrudit, idest, qui vicarius ducis vult haberi. Magdcburgenses cliam Cenlur. 1. lib. 2. cap. 4. col. 535. docent, papam ideo ve­ rum esse Aniichrislum, quia se Chrisli vicarium facit. At sine dubio falluntur, vel fallere conantur. No­ men enim Anlichristi non potest ullo modo signifi­ care vicarium Chrisli, sed solum aliquem Christo contrarium , et contrarium non quomodocumque, sed ila, ut cum eo dc sede et dignitate Christi cer­ tet, idest, qui sil emulus Chrisli. el velil haberi Christus, dejeelo eo qui vere esl Christus. Hanc esse hujus nominis significationem, proba­ lur tripliciter. Primo, quia apud Graecos illa vox αντί. proprie significat oppositionem, el quoniam opponi dicuntur non solum ea quae pugnant inter se: sed cliam ea, quae aequipullent, inde facium est, ul αντί in compositione interdum significet contrarielalem.interdum acquivalcnliam.nunquam au­ tem subordiiialionem.nl palet in exemplis omnium tolium nominum, αντίπαλος, significat aemulum in luctu; άντίδοτον, contrarium remedium,άντίφρασις, contrariam loquutioncin; άντίςροφος, aequivalentem, άντί&εος, aequalem Deo: άντίχεφ, est pollex, quia e regione opponitur,el aequiudet loti reliquae manui, et sic de caeleris. Vicarius autem non si­ gnificat oppositionem, sed subordinationem ad ali­ ud: cl ideo non polesl exprimi per vocem αντί. Porro illud άντίς&ατηγάς non significat vicarium ducis, sed ordinarie contrarium ducem: sicut αν τϊςρατίύομαι: esl bellum infero, cl interdum eum qui csl loco ducis, non ul illi subjectus, sed ul ae­ qualis; quomodo apud Latinos propraetor, vel pro­ consul non significat vicarium praetoris, vel consu­ lis.sed cum qui csl in aliqua provincia, id quod est praetor, vel consul in urbe: ct in hoc deceptus est Musculus; quia enim legit apud Budacum άντίςρατηγος significaro propraetorem, putavit ipse, signi­ ficare vicarium praetoris, quod est falsum. Secundo idem probatur cx Scriptura. Nam etiam­ si hoc nomon esset ex sc ambiguum, lamcn ul in Scriptura accipitur non csl ambiguum, cl nostra quacslio non debet esse de voce Α'ντίχριςος abso­ lute, sed ul in Scripturis accipitur: porrô in Scri­ pturis Antichrislus dicilur is, qui extollitur super omne, quod dicilur Detis.. 2. ad Thessal. 2. quod certe non csl esse vicarium.sed hostem Chrisli ven Dei. El I. Jo. 2. Antichrislus dicilur esse is.qui negal Jesum esse Christum, idest. qui negat Jesum esse Chrislum. ul seipsum pro Chrislo venditet. Et Mallii. 24. Antichrislus dicilur affirmaturus, sc ipsum esse Chrislum.quod sane non esl vicarii sed aemuli. Denique tertio,ex omnibus auctoribus qui de An­ tichristo scripserunt, el ex communi sensu omni­ um chrislianorum, qui per Aniichrislum intelligunl eximium quemdam Pseudochrislum. Quomodo eli­ am exponit liane vocem ex veteribus Graecis. Da­ mascenus lib. 4. de Eid. cap. 28. el eodem modo exponit Hieronymus ex Latinis, qui lamcn eliam graccae linguae perilissimus fuit, quaesi. 2. ad Algasiam. Denique, similiter exponit in suo Thesauro lin­ guae graccae llcnricus Stephaniis, qui tamen unus est de numero haereticorum genevensium. Hinc ha­ bemus argumentum primum conlra adversarios. Nam cum Anlichristi nomen significet hostem el ae­ mulum Chrisli. el romanus pontifex se Chrisli Li­ mulum. el Christo subjectum in omnibus fateatur, non aulcm Chrislum se ullo modo esse dicat, ne­ que illi se parem facial; manifestum esl, eum non esae Aniichrislum. CAPUT II. Aniichrislum certum quemdam hominem futurum. Jam quod ad secundum allinet, nos cum adver­ sariis in uno convenimus, in allero discrepamus. Convenimus in eo. quod sicut nomen Chrisli acci­ pitur dupliciter, interdum proprie pro quodam exi­ mio el singulari Chrislo, qui est Jesus Nazarenus: interdum communiter pro his omnibus., qui habent cum Chrislo similitudinem quantum ad unctionem, quomodo prophetae, el reges,et sacerdotes omnes dicuntur Chrisli. psal. 104. Nolite tangere Christos meos: itu eliam nomon Anlichristi interdum accipi proprie pro quodam eximio Chrisli hoste, de quo agitur 2. ad Thessal. 2. Jo. 5. el alibi: interdum vero communiter pro omnibus qui quoquo modo Chrislum oppugnant. Nam 1. Jo, 2. legimus: Au­ distis, quia Antichrislus venit, el nunc Anlichri· sli inulti facti sunl, idest, audistis venturum Anli­ christuin, ct nunc licel ille singularis Antichrislus nondum venerit, tamen multi seductores jam vene­ runt. qui cliam Anlichristi dici possunt. Al dissentimus de Antichristo proprie dicto, an ille sit unus homo singularis. Catholici enim omnes ila sentiunt,fore AnlichristuinUDUtn quemdam hominem; al haeretici omnes supra citali docent, Anlichristuin proprie diclum non esse singularem personam, sed singularem thronum, sive regnum tyrannicum, ac sedem oposlalicum eorum qui Ec­ clesiae praesident. Magdcburgenses Cent. I. lib. 2. cap. 4. col. 435 Docent apostoli, inquiunt, Antichristum non fore unam tantum personam, sed integrum regnum, per fatsos doclores in templo Dei. idest. in Eccle­ sia Dei praeiidenlcs, in urbe magna, iïhsl, in ru- 4.-G DE ROMANO PONTIFICE mana civitate, opéra diaboli. et fraude , ac déco, • prophetae, vaticinantur in nomine meo, non mi­ plione comparatum.Haec illi.Similia sunl apud a· si eos etc. Al hic Dominus loquitur de uno quodam, qui veniet in nomine suo. idosl, qui non agnoscet Hos supra cilalqs. Ralioncs eorum hae sunl. Prima, Paulus 2.Thess. Deum aliquem, sed extollet sc, ul Paulus ait, su­ 2. dicil. jam mjo tempore coepisse iu inundo ver­ pra omne quod dicitur Deus. sari Antichrislum: Mysterium, inquit, jam opera­ Denique, falsi prophetae permulti venerant ante tur iniquitatis; el lamen ibidem dicil. Anlichristum Chrisii adventum: permulti etiam postea venturi e>n fine mundi a Chrislo occidendum. Hinc ita con­ rant; non igitur Dominus dixisset Si alius venerit, cludi! liezu in 2. Thc'sal. 2. Manifeste sunl hallu­ sed multi veniunt, si de falsis prophetis loqui vo­ ci nati. quicuinque de uno quopiam homine pu­ luisset. tarunt huc inlelligi, nisi dent mihi quempiam, Secundus locus est P.iuli 2. Thess. 2. Msivene­ qui u Pauli saccido ad diem usque judicii super­ rit discessio primum,cl revelatus fuerit homo pec­ stes maneat. Similiter argumentatur Calvinus loc. cati. filius perditionis etc. El infra: Et tunc reve­ < il. Confirmatur haec ratio ex Joan, qui in cpisl. I. labitur ille iniquus, quem Dominus Jesus interfi­ cap. 4. dicil: Omnis spirilus, qui solvit Jesum. cx ciet Spiritu oris sui. Haec verba ctiaiu adversarii Deo non est, et hic est Anlichristus, de quo audi­ inlelligunl de vero Anlichrislo, sed apostolus loqui­ stis quoniam venit, et nunc jam in mundo est. tur de certa quadam et particulari persona, ul pa­ Secunda ruito Ilczae est. Quoniam Daniel cap. 7. tet ex articulis groecis: αποχαλυφΟη ό άνθρωπο; τη; singularibus nominibus bestiarum , ursi, leonis, αμαρτίας ό υιός τη; απώλεια;. El mira: χαΐ τότε άπβpardi, non inlelligil singulares reges, scd singula καλυφΟήσεται ό άνομος; ul enim docet Epiphaiiius regna, quorum unumquodque mullos reges conti­ haer.’ 9. quae est Samaritanorum . articuli graeci net. Igilur eodem modo Paulus 2. Thess. 2. qui contrahunt significationem ad unam rem certain, mire cum Daniele consentit, per hominem peccnii ila ul άνθρωπος significet hominem in communi, at el filium perditionis non inlelligil unam singularem ο άνθρωπος hominem singularem. El sane nurum personam, sed quoddam quasi corpus mullorum ty­ est. nullum adversariorum, qui lamen jactant lin­ rannorum. guarum peritiam, hoc animadvertisse. Tertia ralio Calvini csl, in. cap. 2. I. Jo., ubi Tertius est 1. Joan. 2. ubi sic leeimus: ηχούσατε ait, delirare ct sponte errare cos, qui unum cerium ότι ο άντίχριςο; έρχεται, καί νϋυ άντίχριςο*. πολλοί hominem luturum credunt Antichrislum, cum Pau­ γεγόναο’.ν. ubi articulum praeponit Anlichrislo pro­ lus 2. Ihessal. 2. scripserit, apostasiam venturam, prie dicto: sine articulo vero efi’erl nomon Antichri­ cl ejus capul Antichrislum futurum: siquidem apo­ st! communiter accepti, apertissime indicans, Anstasia csl generalis quaedam defectio o tide, quae lichrisln.in proprie dictum esse unam personam cer­ quidem unum corpus, et unum regnum facit, et non tam Anlichristum communiter acceptum, non esse csl res paucorum aimorum, ul sub uno rege com­ certam personam, sed in genere omnes haereticos·. pleri possit. Quarius est. Daniel. 7. II.el 12.cap. ubi loqui­ His nun obstantibus, verilas est, Antichrislum fo­ tur de Anlichrislo. ul docet Hieronymus cl Theore unum singularem hominem: id quod probalur do re tus in cum locum. Irenaeus lib. 5. cl Augusti­ ex omnibus Scripturis el Patribus, qui de Antichri­ nus lib. 20. d·: Civit. Dei , cap. 23. el Cahmus, st© agunt. Scripturae loca sunl quinque. Primus Magdeburgenses, et llcza, ubi supra. Ibi aulem An­ esi m evang.Jo. 5. Eyo veni in nomine Patris mei, lichristus non vocatur unum regnum sed unus qui­ et non rccipistis me, si alius venerit in nomine dam rex. qui ex decem regibus, quos in mundo in­ suo. illum recipietis. Haec verba de falsis prophe­ veniet. 1res omnino tollet e medio, el alios septem tis m generali, non de uno aliquo inlelligi volunt sibi subjiciet. Adde, quod Calvinus dicil, ad Ille­ Musculus cl Calvinus apud Marlorntum in Com. hu­ ram Damclcm loqui de Anliocho illustri, cl allegojus loci: scd eorum explicatio cum antiquis Patri­ rice de Anlichrislo,cujus figuram gerebat Antiochus: bus ct cum ipso textu pugnat. Nam haec verba di­ quod etiam docel Cyprianus I b. de c.xiiorl. martyr, cta esse de uno Anlichrislo.leMuntur Chrysoslotuus, cap. 2. cl Hieronymus in Damelis 2. el 12. cap. el Cyrillus in bunc locum : item Ambrosius in 2. Scd Antiochus illustris certa quaedam ct singularis Th-isal.2.Hieronymus in episl.ad Algnsiam.quaesi. persona fuit: igitur el Anlichristus certa quaedam 2. Augustinus tract. 29.in Jo. Irenaeus lib. 5. coni, persona esso debet. Quintus et ultimus locus est Apoc. 43. el 17. haer. Valentini; Theodurotus in Epii.divin.décret, quae loca inlelligi de Anlichrislo, doccl Irenaeus cap. dc Anlichrislo-el alii. Praeterea hic Dominus opponit sibi alium homi­ hb. 5. el perspicuum csl ex similitudine verborum nem, hoc csl. personae personam.non regnum re­ Danielis ei Joannis. Uterquc enim mentionem facit gno, neque sectam sectae, ul palet ex illis vocibus: decem regum, qui erunt in terra quando veniet AnE-jo. alius, in nomine meo, in nomine suo. me, tichrislus. el uterque Anlichristi regnum iribus an­ illum; sicul ergo Christus unus el singularis homo nis cum medio duraturum praedicit etc. Sicul ergo fuii; iu el Anlichristus unus el singularis homo Daniel de uno certo rege loquitur, ila el Joannes erit. in Apocalypsi. Idem probalur ex Patribus, qui communi consen­ Deinde, t.hrislus hic dicil,Anlichristum a Jmlaeis pro Messia recipiendum : constat autem. Judae­ su de Anlichrislo docent. Primo, eum fore instru­ os unum cerium et singularem hominem expecto­ mentum diaboli electissimum, ila ul in co inhabi­ tet omnis plenitudo diabolicae malitiae corporali­ re Item, omnes falsi prophetae venerunt in nomiu aller.us. non iu nomine suo. Ihere. 14. Falso ter. sicul m homine Christo, habitat omnis pleni­ LIBE» TERTIIS tudo divinitatis corporaliter. Secundo. Antichrislum non regnaturum nisi 1res annos cum medio; ac pro­ inde duceni. Antichrislum unum humlnem lanium fuluruin. Vide Irenacum lib. 5. cir. tin. Cynilum Hierosolymitanum calech. 15. Chrysoslomum in 2. Th essai. 2. Theodoreium in cap. 1. Danielis; Luc­ tantium in Epit. div. instil. cap. il. Ambrosium in cap. 21. Lucae; Hieronymum in cap. Ί. Danielis, cl quaesi. 2. ad Algasiam: Augustinum lib. 20. de Civit. Dei. per mulla capita, ei in psnlm. 9. Grcgorium lib. 32. Moral, cap. 12. Damascenus lib. 4. cap. 28. el Hippolytum martyrem in Oral, de consum. mundi. Ad primum argumentum Bczae respondeo: Tem­ pore apostolorum occulto grassari coepisse Anticbrislum, non in sua persona, sed in suis praecur­ soribus. Sicul enim Chrislus venire coepil ab ori­ gine mundi in patriarchis ct prophetis, qui eum praecurrebant el significabant, ila ul dici possil, a principio mundi coepisse operari mysterium pie­ tatis; el tamen in sua propria persona non venii, nisi quando carnem dc b. Maria suscepit: ila Anlichrislus mox post Christum in coelum assumptum coepit venire in suis praecursoribus, el myslcrium operari iniquitatis, nimirum in haereticis el tyran­ nis Ecclesiam persequentibus, ac praecipue in Si­ mone mago, qui se Christum dicebat, el in .Verone, qui primus Ecclesiam oppugnare coepil, ct nihilo­ minus in propria persona non veniel, nisi in line mundi. Ilaque persecutio spiritualis Simonis magi, el temporalis .Neronis, dicilur mysterium iniquita­ tis. quia signa erani cl ligurac persecutionis- Anti­ christ!. Hanc esse veram loci Paulini explicationem, du­ pliciter probari polesl. Primo, ex omnibus inter­ pretibus, ejus loci: omnes enim per myslcrium ini­ quitatis apud Paulum inlclligunl. vel .Neronis persequulionem.ul AmbrosiuselChrysoslomus in huOc locum, el Hieronymus quaesi. 2. ad tlgasiam: vcl haereticos, qui clam decipiunt, ul Theodoreium et Sedulius in hunc locum, el Augustinus lib. 20. de Civil. Doi , cap. 19. Secundo , ralione desumpta cx confessione adversariorum : illi enim dicunt. Anlichristum esse proprie sedem romani ponti­ ficis. Si ergo Anlichristus proprie dictus natus est tem­ pore apostolorum: sequitur. Petrum cl Paulum fu­ isse proplie dictos Autichristos. liccl occultos: cl Neronem, vcl Simonem magum, fuisse verum Chri­ stum. Constat enim, lempore apostolorum non fu­ isse Romae alios episcopos quam Petrum el Pau­ lum: discric enim affirmat Irenaeus lib. 3. cap. 3. a Pciro el Paulo sedem romanam fundatam, cl pri­ mos in ca episcopos sedisse. Quod idem omnes ve­ teres docent, quos supra citavimus. Conslal cliam, lam Simonem magum, quam Neronem cum aposto­ lis Petro cl Paulo dimicasse. Quod si adversariis non placet, Pclrum cl Pau­ lum fuisse Anlichrislos. el Simonem cl Neronem verum Christum; coguntur fateri, tempore aposto­ lorum non exstitisse Anlichristum in sc, sed solum in suo quodam typo. Ex quo, consequentia Bczae, qua efficiebat, non posse Anlichristum esse unum hominem, nisi daremus unum hominem, qui vive­ :2' ret a temporibus apostolorum usque ad finem mun­ di. ridicula esse ostenditur. Ad confirmationem dico: Joannem loqui eo mo­ do, quo loquilur Dominus dc Helm. Mallh. IT. He­ lios quidem venturus esi. el restituet omnia: dico autem vobis, quia Helios jam venit, et non cogno­ verunt eum. ideal, Helms in sua persona venturus est. sed jam Delias venit in suo simili, idesl, in Joanpe Baptista. Ad secundum argumentum , ncgalur inprimis. quod semper Daniel persingulares bcslias inlelligil singula regna: nam per unam bestiam interdum si­ gnificat unum regnum, ul cap.,7. ubi per leonem inlelligil regnum Assy riorum, per ur>um regnum Per­ sarum, per pardum regnum Graccorum: per aliam bestiam innominatam regnum Romanorum: inter­ dum unum regem, ul cap. 8. ubi per arietem intelligil Darium regem Persarum uliimuiu: per hircum Alexandrum magnum. Deinde, nepalur consequen­ tia argumenti. Nam Paulus per Hominem peccati non inlelligil aliquam ex quatuor bestiis a Daniele descriptis, scd inlelligil illud cornu parvulum, quod apud Danieleiu praevaluit decem cornibus quartae besliae, idesl. unum illum regem, qui ex modico adeo crevit,ul omnes alios reges sibi sub­ jugaverit. Ad postremum argumentum respondeo mullis modis, ul inlclhgalur quam impudenter scripserit Calvinus, eos sponte errare, qui ex illo suo argu­ mento non colligunt, romanum pontificem esse Antichrislum. Primo. per apostasiam rectissime apud Paulum ipse Anlichristus inlelligi polesl: sio enim docent communi consensu Graeci mlerprcies, Chrysoslomus. Theodorelus. Theophylactus el Oecumcnius, cl praeterea s. August, hb. 20. de Ci­ vit. Dei. cap. 19. Dicilur aulem Anlichristus Apo­ stasia. tum per meloiiymiam. quia mullis caussa erit recedendi a Deo: Ium cliam per excellentiam quamdam, erit enim lam insignis apostata, ul apo­ stasia ipsa dici posset. Secundo, per apostasiam potest accipi defectio a romano imperio, ul exponunt multi Latinorum; ul Ambrosius . Sectilius et Primasius. Nam. ul in sequ. cap. demonstrabimus, non an lea veniel An­ lichristus, quam omnino intereat romanum impe­ rium. Tertio, si admittamus, per apostasiam inlelligi defectionem n vera Christi tide et religione (ut Cal­ vinus ostendit) non tamen proplcrea ullis angustiis constringimur. Nam non esi nccessc, ut Paulus lo­ quatur dc apostasia mullorum sacculorum: potuit enim loqui dc apostasia quadam maxima cl singu­ lari, quae solum erit in illo brevissimo tempore, quo Anlichristus regnabit. Atquo ita hunc locum intellectum fuisse a mullis veteribus, scribil Au­ gustinus loc.not. hoc est, 20. de Civil. Dei, cap.19. qui probabiliter docebant, Anlichrislo apparente, omnes omnino haereticos occultos, seu llclos Chri­ stianos ad eum accessuros, et ex eo apostasiam maximam, qualis anlea non fuerat, lunc futuram. Quarto, si concedamus Calvino. loqui d. Paulum de apostasia multorum saeculorum , adhuc nihil ipse obtinebit: siquidem dicere poterimus.eam apo­ stasiam non necessario ad unum corpus cl regnum DE ROMANO PONTIFICE 42S inlichrisli perlinere, nec postulare unum caput, s d esse dispositionem ad regnum Antichrist!, et in variis locis, sub variis regibus, variis occasioni­ bus fieri, ut nunc cernimus, defecisse Africam ad Mabumelum, Asiae magnam partem ad Ncstorlum et Eulychelem, nliasque provincias ad alias sectas. Quinto ac postremo, si daremus Calvino, gene­ ralem apostasiam a lide, ct multis jam annis du­ rantem esse regnum Inlichrisli: non continuo se­ queretur, papam esse Antichristum: nam adhuc quaestio tractanda esset, quinam defecerint a lide el religione Christi: nosnc, an illi, idest, Catholici, an Lulherani. Nam etsi dicant ipsi, nos esse qui defecimus, tamen nondum probarunt, nec ab ullo communi judice id declaratum est. £l sane mullo facilius nos probare possumus LuIbi ranos esse qui defecerunt, quam ipsi Catholicos defecisse probant. Siquidem cos defecisse ab Ec­ clesia, in qua prius erani, ne ipsi quidem negant. Nam. ut caetera praetermittam Erasmus Sarcerius in illud 2. Thcss. 2. Tunc revelabitur ille iniquus, ingenue contllelur, tjmnes fere praedecessores LuIhcranomm, el se eliam aliquando roinano pontifi­ ci paruisse. Itaque defecerunt ipsi a praedecesso­ rum suorum Ecclesia el religione: nos vero ab ali­ qua Ecclesia defecisse, ncc hactenus demonstra­ runt, nec unquam demonstrare poterunt. Cum igi­ lur apud Paulum legunt: Æisi venerit discessio, seu apostasia, el revelatus fuerit ille iniquus elc. cl se cogitant discessisse ab Ecclesia, in qua erant, nos aulem in iisdem semper institutis perseverare; mirum est, si non saltem metuunt, ne dc sc ipsis Paulus sil loquulus. Ex hoc. 2. cap. habemus secundum argumentum ad probandum, pontificem non esse Anlichrislum: si enim Anlichristiis una lanium persona est, pon­ tifices autem mulli fuerunt ct erunt, eadem digni­ tate cl potestate praediti: certe alibi quaerendus est Anlichristiis, qyam in romana sede. . CAPUT III. Ostenditur Anlichrislum nondum venisse. Quantum ad tcrlium, de tempore adventus Antichristi. mullae falsae suspiciones, multiqiie errores exstiterunt, tam catholicorum, quam haereticorum: sed cum hoc discrimine, quod catholici scientes Anlichrislum non venturum nisi in line mundi, quae est veritas, erraverunt liiinen in eo, quod pu­ taverunt, mundi finem propinquiorem esse, quam revera esset: haeretici nutem in eo errant, quod existimant, Anlichrislum venturum diu ante mundi tinem, el jam re ipsa venisse. Dicamus igilur de utroque errore. In primis, omnes veteres animadvertentes suo­ rum temporum malitiam, suspicati sunl. tempora Antichrist! imminere. Ita Thessalonicensis. tempo­ re apostolorum, putabant instare diem Domini, quos apostolus corrigit. 2. Thess. 2. Item Cypria­ nus lib. 3. episl. I. imminente. inquil. Anlichnito. paret ad praelium milites elc. Et lib. I. episl. 6. S< ire debetis, inquit, et pro certo credere ac tenere, pressurae diem super ccpid esse coepisse, cl occasum saeculi atque Anlichrisli tempus ap­ propinquasse. Hieronymus episl. ad Ageruchiam de monogamia: Qui tenebat, de medio (it. et non intelllgimus Anlichrislum appropinquare? Grog, lib. 4. episl. 38. Omnia quae praedicta sunl. fi­ unt, rex superbiae prope est. Et horn, in evang. audacter pronuncial mundi finem instare, sed istae suspiciones erant, non errores: non enim sancti isti Pâtres certum tempus definire ausi sunl. Porro alii audacius cerium tempus constituerunt. Judas quidam, ul Hieronymus referi in lib. dc vi­ ris. illustr. anno Chrisli 200. putavit. Anlichrislum venturum, cl mundum finiendum, qui. ut palet, deceptus est. Rursum Lactantius lib. 7. çap. 25. div. Instil. Omnis, inquil, expeclatio non amplius quam ducentorum videlur annorum elc. Ubi do­ cet Anlichrislum fuisse venturum, cl mundum li­ niendum ante annum 200. a sua aetate. Ipse aulem vixit temporibus Constantini anno Christi 300. ita­ que anno 500. a Christo putavit fore mundi finem, sed ipse quoque, experientia leste, deceptus est. Refert b. Auguslinus lib. 18. de Civit. Dei, cap. 53. aliorum errorem, qui dixerunt mundum finien­ dum anno 400. ab ascensione Domini, el rursum aliorum, qui annum millesimum statuerunt. qui omnes decepti sunl: sic eliam accidit paganis, qui, teste eodem Augustino ibidem, ex nescio quo re­ sponso divino collegerant: Christianam religionem solum duraturam annis 305. Fuit eliam episcopus quidam florentines circa annum Domini 1105. qui asseruil, Antichristum tunc natum fuisse, proinde mundi finem instare. Qua de caussa coactum csl concilium Florentiae episcoporum 310. a Paschali II. Vide Chronica Matthaei Palmcrii, cl Platinum in vita Paschalis II. Denique, fuit semper celebris opinio mullorum asserentium, mundum duraturum sex millibus an­ norum. cum sex diebus Deus mundum creaverit, ct mille anni apud Deum sini quasi dies una. Ha Justinus q. 71. ad Genl. Irenaeus lib. 5. Lactantius lib. 7. cap. 14. Hilarius in cap. 17. Ma th. Hiero­ nymus in psal. 89. ad Cyprianum. Cui sententiae concordai eliam Thalmudislarum opinio, qui ex lleiia propheta dicunt se vaticinium Inhere , quo asseratur mundus sex millibus annorum dura­ turus. Haec sententia nondum potesl per experientiam redargui: nam secundum veram chronologiam sunl elapsi a mundo condito anni plus mimis quinquies mille sexcenli. Unde Ambrosius qui lib. 7. in Luc. cap. 2. hanc opinionem rejicit asserens, tempnrc suo jam fuisse elapsos annos sex mille, aperte de­ cipitur. Optima esi moderaliod. Augustini, qui hanc sententiam probabilem putavit, el eam ut probibilem sequulus esi lib. 20. de Civit. Dei cap. 7. Ae­ que hinc sequitur, nos scire tempus ultimae diei: Dicimus enim, probabile esse, mundum non duc­ turum ultra sex millia annorum: non aulem d ci­ mus id esse certum. Quocirca idem Augustinus acriter reprehendit eos qui asserunt, certo aliquo lempore mundum liniendum, eum Dominus dixe­ rit Act. 1. Non esse nostrum scire tempora et mo­ menta, quae Pater posuit in sua poleslate. Vide Augustinum in ppist. 80. ud llesych. m psal. 89. el LIBER TEIiTIUS lib. 18. de Civil. Dei cap. 53. Se’ nou pi vont inlelligi de quibtiscumque du­ ctoribus, ut de Lulhcro, Zvvinglio. et similibus, pa· tel: nam Malachias dicit, ab Delia convertendos esse Judaeos,ct propler Judaeos praecipue mitten­ dum, ul palet ex illo: Mittam vobis, et Ecclesiasti­ co: Destituere tribus Jacob: al Lulherus et Ζννιιιglius nullum Judaeorum converterunt. Quod etiam non possint inlelligi de Joanne Ba­ ptista ad literam, sed solum de Delia, patet, quia Malachias loquitur de secundo adventu Domini, qui erit ad judicandum, sic enim ait: Antequam veniat dies Domini magnus el horribilis. Primus enim adventus non vocatur dies magnus el horribilis, sed tempus acceptable, cl dios salutis, unde etiam subditur: iVe forte veniens feriam terram anathe­ mate, idesl, ne veniens ad judicium, cl inveniens omnes iniquos, omnem terram condemnem: ideo millam Deliam, ul habeam aliquos, quos salvem. Al in primo adventu Dominus non venit judicare, sed judicari: ncc perdere, sed salvare. Aii verba Domini Maith. II. paulo post respon­ debitur. Ad Hieronymum dico, eum, etsi in cornm. Malach. non putavit, .Malachiam loqui de vero De­ lia: tamen in cornm. Matlh. II. cl 17. contrarium sentire cl docere. Denique, hanc esse communem fidelium interpretationem , testatur Augustinus lib. 20. de Civil. Dei cap. 20. Quod etiam Ecclesiasticus loquatur da personis ipsis Ilcnoch, cl Delia, non dc aliquibus aliis, pro­ batur. Nam Ecclesiasticus dicit, illum Henoch ven­ turum, ul det gentibus poenitentiam, qui transla­ tus est in paradisum: et illum Deliam venturum ad restituendas tribus Israel, qui in curru equorum igneorum raptus fuerat: quae certe non conveniunt, nisi illis particularibus personis. Quo loco non possum salis mirari, quid episcopo Jansenio in mentem venerit, ul exponens hunc lo­ cum scriberet: etiamsi opinio sil omnium veterum, lleliam venturum: tamen non convinci ex hoc lo­ co: dici enim posse. Ecclesiasticum id scripsisse secundum receptam suo tempore opinionem, qua creditum fuit ex verbis Malacbiae, lleliam vere in sua persona venturum ante messiam, cum id non esset implendum in propria ejus persona, sed in eo qui venturus erat in spiritu, el virtute Deliae. Si enim ita est. ul Jansenius dicit: sequitur, Eccle­ siasticum errasse, ct falsa scripsisse. Sed. ni fa'lor. Jansenius mutavit opinionem: nam scribens in cap. 17. Mallii.,docet, locum Malacbiae non posso inlel­ ligi ad literam. nisi de vero Delia, quod idem co­ gitur dicere dc loco Ecclesiastici, qui sine dubio Malachiam exponit. Jam quod verba Domini Matlh. 17. uilclligantur de vero Delia, non de Joanne, plemini est, qui» Joannes jam venerat, el absolverat cursum suum, et tamen Dominus ait: Delias venturus est.Quod ve­ ro non inlelligantur de omnibus duriori m-. soil dc uno vero Delia, probari potest. Pruno, qua apo­ stoli. qui moverunt quaestionem de Delia, fuerunt Petrus. Jacobus el Joannes . cl occasionem acce­ perunt ex transfiguratione Domini, ubi MuyOn el lleliam viderunt. Itaque cum interrogant. Quid er­ go scribae dicunt. quia lleliam oportet venire pri­ mum. loquuntur ile illo Delia.quem viderant in monte cum Christo. Igitur Ch istos respondens, Delias I.IIIEII TERT US quidem venturus est, et restituai omnia, loquitur lib. 7. cap. 17. cl Thcodorclus in cap. ult. Malach. elium doillo llelia particulari.qui apparuerat in lran<· et Augustinus tract, 4. m Joan, cl Primasius in cap. , figuratione. Secundo, idem patet ex illis verbis Et 11. Apoc. Di· Ilcnoch cl llelia simul, id asserunt multi qui restituet omnia.Id enim non fecilJoanncs Baptista, ncc ullus alius. Nam restituere omnia, csl omnes scribunt in Apocalypsim; ul Reda. Richardus et AJudaeos, el haereticos, el forte mullos catholi­ relinis, cx quibus \n Ilias etiam addit, invaiiabdi cos ab Anlichristo deceptos revocare ad veram 1er a lota Ecclesia credi. Henoch et lleliam ventu­ ros, ul se Anlichristo opponant. Item Damascenus fidem. Sed instat Bibliander, quia Dominus Matlh. II. lib. 4. cap. 2H. Hippolytus martyr, in O-al. de mund. de Joanne Baptism dicit, Ipse est llclias qui ventu­ consumai. Nccnonb.Gregarius lib.14. cap. II. vel rus est, quasi dicat, Ipse esi llclias a Malachia pro­ 12. cl lib. 9. cap. 4. Moral, cl b. Augustinus lib. missus. Respondeo: Dominum velle dicere, Joan- 9. cap. 6. de Gen. ad Iit. Probatur tertio: quia alioquin non potest reddi nem fuisse lleliam promissum, non ad Illeram, sed allcgorice; ideo enim praemisit, el si vultis recipe­ ratio, cur isti duo sint rapti ante mortem, el adhuc re; quasi dicat, llclias quidem in sua persona pro­ vivant in carne mortali, aliquando morituri. Nam missus, venturus csl in ultimo adventu: tamen si etsi Judaei, ul Rabbi. Salomon in cap. 5. Genes, vultis etiam aliquem lleliam in primo adventu. Jo­ dicunt, Henoch a Deo occisum ante tempus, quia annem recipite. Ideo etiam subjunxit: Qui habet lenis el mutabilis erat, cl lleliam asserunt, cum in aures audiendi audiat; indicans mysterium fuisse curru igneo sursum ferretur, ab illo igne toto cor­ pore exustum: cl forte idem sentiunt Lulherani qui quod dixerat, Joannem fuisse lleliam. Quod denique verbaJoannis Apoc. Il.lnlclligan- eos redituros negant; tamen Catholici omnes certa tur de singularibus personis Ilcnoch el llelia, non fide tenent utrumque in suis corporibus vivere. Quod dc omnibus docloribus, palet ex eo quod ibidem enim mortuus non sil Henoch.aposlohisdoccl Ib-br. Joannes dicit, cos interficiendos ab Anlichristo, et 11 .Ilcnoch translatus est,ne videret mortem:el quod corpora cornui per 1res dies mansura insepulta in tam ipse quam llclias mortui non sint, cl tamen mo­ platea Hierusalem , el post 1res dies eos resurre­ rituri sint: clare docent practcr supra citatos, Ire­ cturos, el in coelum ascensuros, quae nulli hacte­ naeus , Tertullianus, Hieronymus, Augustinus ct Epiphanius. nus contigerunt. Irenaeus lib. 5. loquens dc Ilcnoch cl llelia: Di­ Respondere tamen conaiur David Chyiracus in cornm.ad hunc locum,ac primo ait: Joannem signi­ cunt, inquil, presbyteri. qui sunt apostolorum di­ ficare voluisse mullos Lulheranos ministros a Pa- scipuli, eos. qui translati sunt, illuc ( in paradi­ pistis interficiendos: quibus tamen Deus vitam re­ sum terrestrem ) translatos esse. ct ibi manere us­ stituit , cum eos ad coelum evehit in aeternum vi­ que ad consummationem . conspirantes incorructuros.Secundo addit paulo infra.interfectis illis mi­ ptionem.Tertullianus:; lib. coni. Jud. cap. 2. de He­ nistris, vitam corporis restituendam in dic ultima noch. sic ait: Qui necdum mortem gustavit, ul ae­ resurrectionis. Denique tertio, ibidem addit, posse ternitatis candidatus. Epiphanius in Aneor, de He· cliam significari per hanc vitae restitutionem, quod nock et llelia sic ait: Ili duo p< rmanenl in corpo­ videamus multos a Deo excitari alios ministros in re el anima propter spem. Hieronymus in episl. ad P.immach. coni. Joan. Hierosol. Henoch, inquil, locum interfectorum cum eodem zelo el virtute. Al nimis leves sunt hae responsiones. Prima enim translatus est in carne. Helias carneus raptus est defendi non potest, quia beatiludo animae non csl in coelum, necdum mortui, el paradisi jam colo­ restitutio vitae amissae, sed novae vitae acquisitio. ni etc. Augustinus lib. de peccato originali cap. 23. Deinde duo illi testes in Apocalypsi coram omnibus Henoch, inquil. el lleliam non dubitamus, in qui­ resurgent, cl corpore sursum versus elevabuntur, bus nati sunt corporibus, vivere. quod certe, in bontitudino animae non impletur. CAPUT VII. Secunda solutio nihil cliam valet. Nam Joannes dicit, duos illos testes resurrecturos ante ultimum Explicatur quarta demonstratio. diem, durante nimirum adhuc statu hujus mundi: addit enim Joannes, timorem magnum incutiendum Quarta demonstratio sumitur ex eo. quod certum inimicis eorum ex illa resurrectione: el paulo post terrae motum futurum, el septem millia hominum est,Antichrisli pcrsequulionem fore gravissimam el pcrilura.Teriia denique solutio non est ad rem. Nam notissimam: ita ul cessent omnes publicae religio­ Scriptura dicit, illos eosdem qui mortui fuerunt ex­ nis caeremoniae ct sacrillcia ; quorum nihil adhuc citandos, et in coelum assumendos: nos autem non videmus. Quod illa ultima peocquutio sil futura vidimus adhuc ullum ministrum lulheranum resur­ gravissima, palet ex illo Matlh. 21. Erit tunc l) ibugere. vel m coelum iissunii. Quid, quod Joannes di­ latio magna, qualis non fuit ab initio mundi, ne­ cit. llepoch ct lleliam succis indutos praedicaturos, que erit. El cx Apoc. 20. ubi legimus: Tunc Satact Lutheran! saccos ita oderunt, ut si forte cos ha­ nam solvendum, qui usque ad illud tempus fuerat bent, dum Lulherani fiunt, continuo cos abjiciant. ligatus. Probatur secundo, vere in suis personis lleliam De quo loco disputans Augustinus lib. 20. de Ci­ ct Honoch venturos tempore Antichrisli, ex consen­ vit. Dei cap. 8. et 9. dicit, Antichrisli tempore dia su Patrum. Nam dc llelia id asserunt Hilarius. Hie­ bolum solvendum, ct proinde tanto graviorem fore ronymus, Origehos, Chrysoslomus. cl alii omnes illam persequuiionem omnibus praecedentibus , Matthaei interpretes, in cap. 17. Hem Lactantius quanto crudelius potest diabolus saevire solutus, 4’6 DE ROMANO PONTIFICE quam ligatus. llaquc ail, tunc diabolum omnibus boc tempore, ul nunquam fere fuerit major nume­ suiscl suorum viribus Ecclesiam vexaturum.El Hip­ rus falsorum fratrum, ct Helorum Christianorum , polytus martyr in Orat.dc mundi consnmni.ac Cyril- cl adeo non est nola nec manifesta haec persequu­ lus Calcch. 15. dicunt, martyres, quos Anlichristus tio, ut nec illi qui dicunt sc cam pa|i, nec nos qui occidet, futuros illustriores omnibus praeteritis, quia dicimur cam inferre, possimus dicere, quando coe­ praeteriti, conlra homines ministros diaboli, at fu­ perit. Certe persequulio Neronis, Domitiani, atque alio­ turi, conlra ipsum diabolum personaliter grassantem pugnabunt. Al certe nihil tale experti sumus rum principum romanorum, ab Eusebio, Orosio, Sulpilio, diligenter annotatae fuerunt: neque est ab anno <>00. vel etiam millesimo. Dicunt quidem haeretici, se magnam persequu- dubium (piando coeperint, cl quando desierint; si­ tionem ab Anlichrisio pali, quia interdum combu­ cut cliam dc Chrisli adventu, quia verus el maniruntur aliqui dc ipsorum numero: at quae compa­ lesius fuil, optime scimus qitando fueril. ct quibus ratio est talis persequulioniscum perscquiilionc Ne­ primum manifestatus : nec ullae sunl inter nos de ronis , Domitiani, Decii. Diocletiani el aliorum? Si­ ea re opiniones. Al haeretici, qui dicunt Anlichriquidem pro uno haeretico qui comburitur, mille slum venisse,ct jam per tot annos persequulionem Christiani olim interficiebantur; idque in toto orbo exercuisse: lamen non possunt proferre unum au­ romano exercebatur, non in una solum provincia: ctorem, qui annotaverit quando Anlichristus vene­ et cum modo summa poena sit. comburi hominem; rit, vel quibus apparuerit primum, vel quando in­ tunc incredibilia el diversissima tormentorum ge­ choaverit persequulionem: el ipsi inter sc ila dissi­ nera exercebantur. De quibus vide Cornelium Taci­ dent, ul unus dical, cum venisse anno 20(M alius tum in Nerone, el cx nostris Eusebium in Disl. Ec­ anno 606. alius anno 773. alius anno 1000. alius anno 1200, ut non tam vigilantes loqui quam per clesiastice'. Scribit Dumasus in vila Marccllini , supra quietem somniare videanlus. XVII.millia Christianorum intra unum mensem a Denique, quod Anlichrisli lempore propler atro­ Diocletiano interfecta: el Eusebius, qui tunc vive­ citatem persequulionis cessare debeat publicum ct bat, scribit lib. 8. cap. G. hist, adeo fuisse omnes quotidianum Ecclesiae officium ct sacrificium , carceres plenos martyribus, ut nullus relinqueretur aperte docet Daniel cap. 12. .1 lempore cum abla­ locus facinorosis: in toto vero eo libro, tot martyrio tum fuerit juge sacrificium dies 1290. Ubi omnium coronatos referi infra biennium, ul impossibile sit, consensu loquitur de lempore Anlichrisli, eluhxnumerum eorum inire. Adde, quod mullo plures ponunl Irenaeus lib. 5. Hieronymus cl Theodorclus Catholicorum haeretici nostri occiderunt, his decem in hunc locum, Hippolytus martyr in Oral, de con­ vel quindecim annis, in Gallia et Flandria, quam sumai. mundi, el PrimasiUs incap.11.Apoc.scnsus Inquisitores combusserint haereticorum, forte in esl; Antichrislum interdicturum omnem divinum ccuium annis. Itaque non possunt appellare hanc cutium, qui in Ecclesiis Christianorum nunc exer­ persequulionem, sed potius bellum civile: nam. ul cetur, ac praesertim sacrosanctum eucharistiae sa­ Augustinus docet episl. 80. ad llesych. quando erit crificium. Iloc autem signum nondum impletum, ■vera persequulio Anlichrisli,solis Ecclesiae liliis erit experientia testatur. tribulatio: non aulem eorum persecutoribus, sicut E.x quo tria colligi possunt. Primo. Aniichrisluni tempore Diocletiani, el superiorum principum , nondum venisse, eum adhuc vigeat sacrificium ju­ Christiani solum caedebantur, non aulem cliam ge. Secundo, romanum pontificem non esse Anti­ caedebant. chrislum; sed ei maxime contrarium, eum sacrifi­ Si vero persequulio (jicenda csl:Catholici potius cium , quod ille ablaturus esl. hic maxime ornet • am patiuntur quam Lulherani cl Calvmistac. Ca­ el tueatur. Tertio, hujus temporis haereticos, prae tholici enim sunl. qui cx mullis provinciis ejecti, omnibus aliis, Anlichrisli esse praecursores, cum Ecclesias, patrimonia, et ipsam cliam patriam ami­ nihil ardentius optent, quam sacrificium euchari­ serunt, invadentibus nimirum res alienas novis i- stiae penitus abolere. slius evangelii ministris,et ul diximus,cl cx connu. Laurentii Surii. aliisque hujus temporis historicis CAPUT VIII. cOgnosci potest, multo plures Catholicorum furor Calvinislarum intra paucos annos absumpsit, quam Explicatur quinta demonstratio. haeretici judicio principum catholicorum abnega­ tae fidei poenas dederint. Quinta demonstratio sumitur a duratione Anli­ Quod aulem illa persequulio sit futura notissima chrisli. Vntichrislus non regnabit nisi 1res annos el manifestissima, probat Augustinus lib. 20. de cum medio: at papa jam regnavi! spirilualiler m Vivit Dei cap. II. cx iljis verbis Apocalypsis 20. Ecclesia plusquam 1500. annis, nec. potest assi­ ET cinxerunt tustra sancturum, cl dilectam civi­ gnari ullus, qui sil habitus pro Anlichrisio , qut tatem, His enim verbis significatur, omnes prorsus praecise regnaverit tribus annis cum medio: non impios simul futuros in exercitu Anlichrisli. elaper­ igitur Papa osl Anlichristus : proinde nondum ve­ io marte oppugnaturos omnem sanctorum Eccle­ nit Anlichristus. Porro, Anlichrisli regnum trium annorum cum siam. Nunc enim sunt mulli fidi in Ecclesia, qui legentes malitiam suam, corde sunt extra Eccle­ dimidio futurum,colligitur ex Daniele cap.7. el 12. siam, corpore intus: At tunc erumpent omnes, in­ Et ex Apoc. cap. 12. ubi legimus, duraturum An­ quit Augustinus, inapertam persequulionem ex lichrisli regnum per tempus . ct tempora, cl dimi­ latebris odiorum. Uoc sane adeo non esl impletum dium temporis. Nam per tempus . inlelligitur unus LIBER TERT I US 435 annus, pci lempora, duo anni, per dimidium lem- in Caleeb. 15. B eg nabit, inquil, Anlichristus Iri­ polis, medius annus.Sic cnim explicat idem Joan­ bus annis, et dimidio tantum , quod non ex li­ nes. Nam Apoc. 11. cl 13. dicil , Aniichnsluin re­ bris apocryphis dicimus, sed ex Daniele prophe gnaturum mensibus 42. qui iecle faciunt 1res an- ta. El Augustinus lib. 20. de Civil.Dei cap. 23.Annos cum medio. El cap. 11. dicil, Henoch cl 11e- lichrisli, inquil. adversus Ecclesiam saevissimum liam praedicaturos diebus 1260. qui idem lempus regnum, licet exiguo spatio temporis sustinen­ elliciunl. Aarn Hebraei ulebanlur annis, cl mensi­ dum, qui vel dormitans haec legit dubitare non bus lunaribus, clsi eos revocarent ad solares, ad­ sinitur. Tempus quippe,et lempora. el dimidium dendo sexto quoque anno unam lunationem: 1res temporis, annum unum esse, el duos , cl dimi­ autem anni lunares cum medio faciunt rectissi­ dium. Ac per hoc. 1res annos el semissem, etiam me 42. menses , sive 1260. dies, siquidem an­ numero dierum posterius posito, dilucescit, ali­ nus lunaris plenus ac perfectus constat ex duo­ quando in Scripturis et mensium numero decla­ decim mensibus, quorum quilibet habel 30. dies, ratur. Similia habcnl Tiicodorelus in cap. 7. Dan. ul Augustinus (locet lib. 15. dc Civit. Det , ca- Primusius, Beda, Anselmus, Haymo. Arelhus, Bichardus, llupcrlus in Apocalypsin. piie 14. Secundo idem probalur cx eo quod Scripturae Neque obslal quod Daniclis 12. dicilur Anlichristus regnaturus 1290. diebus, lioc est, diebus 30. dicunt, tempus diaboli soluti ct Anlichrisli fore amplius, quam dixerit Joannes. Nam Joannes lo­ brevissimum, Apoc. 12. Vae terrae et mari, quia quitur de Henoch cl Ilelia , qui ab Anlichrisio descendit diabolus ad vos habens iram magnum, occidentur uno mense antequam Anlichristus pe­ sciens quod modicum tempus habet. El Apoc. 20. Ligavit eum per mille annos, cl post haec opor­ rçai. Ad haec adversarii respondent tripliciter. Primo lel solvi modico tempore. Quomodo, quaeso, hoc Chytraeus in cap. 11. cl 13. Apoc. dicil, non po.-se cnl verum, si Anlichristus regnabit 1260. unius? accipi haec tempora pro Iribus annis cum medio , Sic cnim diutius solutus eril. quam ligatus. Tertio, quia, ul Augustinus argumentatur lib. quia experientia repugnat, cl Paulus 2. Thcssal. 2. air, Anlichrislum duraturum usque ad Chrisli ad­ 20. dc Civit. Dei cap. 8. cl Gregorius lib. 33. Mo­ ral. cap. 12. nisi illa saevissima persequulio esset ventum. Secundo dicil, poni lempus cerium pro incerto, brevissima mulli perirent, qui non sunl perituri. cl proinde pro 42. mensibus, vel 1260. diebus, in- Lude el Dominus ait Matth. 21. .Visi breviati fuis­ telligi debere plus quam mille annos. Idem dicil sent dies illi, non fieret salta omnis caro:at quo­ Bullingerus Senn. 46.in Apoc. cujus ralio videtur modo erit brevissima, quae supra mille annos du­ esse ea, quam insinuat Lutherus in Suppul. temp, rabit ? Quarto. Christus praedicavit solum Iribus annis quia nimirum constat e.x Apoc. 20. Diabolum sol­ vendum anno millesimo , igitur Anlichrisli adven­ cum medio: ergo dccct cliam, ul Anlichristus uon tus cum gladio temporali, fuil anno millesimo a permittatur diutius praedicare. Quinio, quia summa annorum mille ducenti seChristo; jam igiiur regnavit plus quam quingentis annis: ergo oporlel accipere illos menses 42. pro xagiula, quum adversarii constituunt. nullo modo potest accomodari ad illa verba Daniclis, el Joan­ incerto lempore. Tertio, respondent Magdeburgenscs Cent. I.lib. nis: Tempus, el tempora, el dimidium temporis. 2. cap. 4. coi. 438. Datiiclem cl Joannem accipere Nam per tempus debet inlclligi sine dubio aliquis diem pro anno; ct proinde pro mille el ducentis unus numerus, ulunus dies, una hebdomada, unus sexaginla diebus, inlclligi debere 1260. annos. Ha­ mensis, unus annus, unum lustrum . unum jubi­ lio esse potest, quia etiam Dau. 9. septuaginta laeum, tinum sacculum, unum millenarium: sed si hebdomadae ub omnibus inlelligunlur de septima­ accipiamus unum millenarium , tunc Anlichristus nis annorum, non dierum. El Ezcch. 4. dicilur; erit regnaturus tribus millibus annorum . el quin­ Diem pro anno dedi tibi. El Lue. 13. Oportet um gentis; quod adversarii non admittunt. Si accipia­ hodie, el cras, et perendie ambulare, idesl, iri­ mus unum saeculum,tempus Anlichrisli erunt anni bus annis vivere. Quam rationem ponit Chytraeus trecenti quinquaginta; quod etiam non admillunl: in cap. 11. Apoc. ubi ejusmodi annos et menses , cl idem palel de uno jubilaeo clc. Sexto. quia cum Daniclis 4. aliquoties legamus angelicos vocari dicit, non humanos. Al conlra esl communis sententia Veterum, qui septem lempora transitura, quibus eril futurus ex­ asserunt propler loca citatu, solum 1res annos cum tra regnum suum Nnbuchodonosor; per illa lempo­ medio Anlichrislum regnaturum. Hippolytus mar­ ra omnes intelligunt seplein annos. Si enim velle­ tyr in Orat, de consumtn. mundi. Tres; inquit, an­ mus iulelligere annus annorum, ut intelligunt ad­ nos cum dimidio regnabit Anlichristus super ler­ versarii. cum de Anlichrisio agitur: oporteret di­ ram. post auferetur regnum illius, et gloria. Ire­ cere, Nabuchodouosor vixisse evira regnum bis naeus lib. 5. in line: Regnabit, inquil. annis tri­ mille, el quingentos quinquaginta quinque anuos. Neque dirtl ile est ratiunculas eorum solvere : bus, el mensibus sex, el nunc veniet Dominus dc coelis. El Hieronymus in cap. 7. Dan. Tempus, nam cum ait Chytraeus. non posse accipi 1res an­ inquit, annum significat. tempora, juxla hebrai- nos cum dimidio; dc quibus loquuntur Daniel el ci sermonis proprietatem. qui et ipsi dualem nu­ Joannes, proprie pro annis nostris usitatis . quia merum habent, duos annos praefigurant: Dimi­ experientia testatur, Anlichrislum jam mullo lon­ dium aulem temporis, sex menses. quibus san­ giori lempore esse g assatummianifeslc petii prin­ cli potestati Anlichrisli permittendi sunt. Cjnilus cipium, ul dialectici luquuniur.Assumit enimqu J Bixunnixi Vol. I. 50 438 DE ηωίΑΛΌ PONTIFICE esl in controlersi.i: id enim quaeritur , an Anli< bristus venerit. Cum vero addit, Autielirbluni ex Pauli sententia regnaturum usque ad secundum Christi adventum; ct inde concludit, oportere eum diutius regnaro, quam tribus annis cum medio . non videt sc. aut iterum principium petere , aut mini dicere: nihil enim illa consecutio eflicerc po­ lcsl, nisi assumatur. Anlichrislum jam venisse ; quod tamen in controversia est. Ad id vero, quod lam ipse, quam Hcnricus Bulhngerus dicunt, numerum certum pro incerto hoc loco accipi, respondeo: tunc solum certum nume­ rum pro incerto poni, quando ponitur aliquis nu­ merus plenus el perfectus, ul 10. 100. 1000. non autem quando assignantur varii numeri, ubi sunl magni cl parvi admixti. Tunc ergo accipiendus est certus numerus pro incerto, quando Scriptura di­ cil Apoc. 20. diabolum per 1000. annos fuisse li­ gatum , ul exponit Augustinus lib. 20. de Civit. Dei cap. 8. et Gregorius 33. Moral, cap. 12. non autem quando assignat tempus, l-mipora , cl dimi­ dium lemporis,sive dies 12ti().vcl menses 52.Quor­ sum enim numerorum varietas,si tempus incertum designatur ? Ad argumentum Illyrici dico: in Scriptura inve­ niri quidem et recte dici hebdomadas annorum , non tamen dies pro annis, vel menses annorum. Narn hebdomadas annorum legimus Levi lici 2.»..Yumernbis tibi septem hebdomadas annorum etc. El recte dici patet, quia hebdomada denominatur a numero septenario, graccc, latine cl hebraiccmam Hebraei dicuntyi*^ septimanam a y^t^quod est septem. ul eliam graeco dicitur έβδφμάς et latine septimana a numero septenario ; sicul ergo se­ ptem dies dicuntur hebdomada dierum, ila septem anni hebdomada annorum. At mensem annorum , vel diem pro anno nusquam legimus, nec recte di­ ceretur : nam mensis non denominatur a numéro aliquo, sed a cursu Lunae, qui 3(1. diebus absol­ vitur. Hinc enim Hebraei vocant mensem ni’ ; idest Zunam.vel l^TTl tidesl innovationem, sci­ licet. Lunae, et Graecis mensis μήν dicitur , quia Luna dicitur jwr/j. Similiter dies non significat numerum, sed tem­ pus lucis Genes. I. Vocavit Deus lucem diem , el tenebras noctem. Neque obstat illud Ezech. 4. Diem pro anno dedi tibi. Nam non vult dicere , pro diebus ad lilcram significari annos, alioqui oporlcrcl, Ezechiclcm dormivisse super latus suum sinistrum annos 390. quod esl impossibile: jusscral enim Deus, ul dormiret super latus sinisirum diebus 390. cl addidit : Diem pro anno dedi libi ; si ergo dies illi pro annis accipiuntur, debuit Ezechiel dormire super latus sinisirum 390. annis: at non laindiu vixit. Dicendum csl igitur , dies ibi accipi vere pro diebus, sed dici pro annis datos . quia erant signum illi 390. dies, quibus dormivit Ezechiel. dormitionis Dei per quum lolcravil pec­ cata Israelilarum. annis 390. Ad id quod objicit Cliyiraeus ex Luc. cap. 13. Oportet me hodie. el cras. el perendie ambulare. Despondeo*, non significari illis verbis (ul adversa­ rii errantes dicunl ) Christum tribus annis adhuc praedicaturum fuisse cum ea verba loquulus esl, siquidem ea verba Dominus pronnnciavil ultimo an­ no vitae suae. Nam. ul Hieronymus scribit in lib. de script. Eccles, in Joan.cl res ipsa loquitur,Mat­ thaeus, Mjircus el Lucas non scripserunt acta ct verba Chrisli priorum duo rum annorum.sed solum tertii anni. Dominus igitur per 1res illos dies , vel intellexit triduum, quod eral consumpturus in ili* nere hicrosolymilano, ut Alberlus el Cajetanus ex­ ponunt: vel certe eo loquendi modo significare vo­ luit. se adhuc modicum tempus superviclurum, et praedicaturum, ul Jansonius recte docet. Itaque vi­ derint Illyricus el Chyiraeus. tibinam dies el men­ ses angelicos rcpererinl ; in Scriptura enim nus­ quam repcriunlur. CAPUT IX. Explicatur sexta demonstratio. Sexla demonstratio sumitur ex ultimo signo con­ sequente Anlichrislum. quod erit mundi consum­ matio. Nam Antichristi adventus erit paulo ante fi­ nem mundi; ergo si Antichristus jamdudum venis­ set. ul adversarii dicunl, deberet mundus jamdu­ dum esse finitus. Daniel cap. 7. bis loquens de Anlichrislo; semel narrans visionem suam, et semel exponens visionem, ulraque vice subjungit; post Antichristumstatim sequuturum ultimum judicium: Considerabam, inquil, cornua, cl ecce cornu ali­ ud parvulum ortum esl. et tria de cornibus pri­ mis evulsa sunt a facie ejus. Aspiciebam donec throni positi sunt, el antiquus dierum sedit elc. El infra, explicans visionem: Bestia quarta, inquil, quartum regnum erit: Porro cornua decem, reges erunt, el alius consurget post eos. el ipse potentior evil prioribus, et 1res reges humiliabit etc. El tradentur in manu ejus per tempus, et tempora; et dimidium temporis, el judicium sedebit elc. Similis csl prophetia Joan. Apoc. 20. Post haec oportet illum soli i modico tempore, et vidi sedes, el sederunt super illas, el judicium datum csl cis etc. El rursum idem Daniel postquam dixerat cap. 12. Antichristi regnum duraturum diebus mille du­ centis cl nonaginta, subjungit : Beatus qui expeclal el pervenit usque ad dies mille, trecentos et trigintaquinque, hoc csl, usque ad dies 4S. posl mortem Antichristi: lunc enim Dominus veniet ad judicium, cl coronas justitiae vicloribus reddet; ul exponunt Hieronymus,el Theodorelus in comrn.hujus loci. Deinde idem colligitur ex Malth. 24. Praedica­ bitur hoc evangelium regni n universo mundo in testimonium omnibus gentibus.et lunc erit con­ summatio, idcsl. paulo posl eril Unis mundi. Et in­ fra: Slalim autem post tribulationem dierum illo­ rum sol obscurabitur , ct luna non dabit lumen suum: ct tunc apparebit signum filii hominis elc. Idem ex 2. Thess. 2. Tunc, revelabitur ille iniquus, quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris sui, cl destruet illustratione adventus sui etc. Ubi apostolus docet. fere immediate post Anlichrislum venturum Christum , quia nimirum iniercedei bre­ vissimum tempus , cl doli ac fraudes Anlichrisli . quae dcslrui coeptae erunt per Heliam cl Henoch, 439 LIBER TEitTlL. df’Slrucnlur penitus per ipsum Chrisli adventum ci horribilia signa praecedentia. Idem denique habetur ex I. Jonn. 2. filioli, no­ vissima horaest,elsiciitaudisfisquia Antichrislus venit.el mine Anlichrisli mulli fadi sunlilindesci· rims gui a novissima hora esl. Ubi Joannes dicil, hoc (i-inpus a Chrislo usque ad linem mundi esse novissi­ mam horam , idesl. novissimum tempus . sive ullimam aelalem , ul Augustinus çxponit. El probui pulcherrime ex hoc principio , quia scimus An­ lichrislum venturum in line mundi : facit enim Joannes hoc argumentum. Scimus Anlichrislum venturum in fine mundi: al nunc videmus jam ad­ esse mullos ejus praecursores, sive minores Antichristos; ergo signum csl cerium, liane esse novis­ simam horam, sive aelalem. Quomodo posset ali­ quis sic argumentari de ultima hora noclis. Scimus solem orilurum in ipso line noctis: videmus autem nunc multos ejus radios jam illustrare aerem: ergo scimus hanc osse ultimam horam noctis. Denique idem habetur ex communi consensu Pa­ trum: Irenaei lib. 5. in line. Tertulliani lib. de re­ surrect. Augustini lib. 20. dc Civit. Dei. cap. 19. et aliorum: cl confessione adversariorum. Nam ad­ versarii fatentur, Anlichrislum regnaturum usque ad finem mundi; ac .proinde paulo post ejus interi­ tum linem mundi futurum. Ex hoc igitur signo conjuncto cum superiori, ef­ ficitur demonstratio insolubilis, qua probetur Anli­ chrislum nondum venisse, nec esse romanum pon­ tificem. Nam si continuo post mortem Antichristi mundus linietur, cl Antichrislus non vivet, post­ quam apparuerit cl regnare coeperit, nisi Iribus annis cum dimidio; ergo non apparebit, ncc regna­ re incipiet, nisi tribus annis cum dimidio ante mun, di finem: quod enim intercedet inter mortem Anli­ chrisli, el linem mundi tam modicum est. ut pro nihilo reputetur. Al papa regnavit jam cum utroque gladio, eliam ipsorum adversariorum senlenua. su­ pra 500. annos; cl tamen mundus adhuc durat. cap. 28.volunt, designari morlm Mahum ti, quem dicunl csscAnticliristmn: quibus consentit Lyram;s in hunc locum, qui non putat quidem Mahurnetum esse Anlichrislum; lamen existimat, hoc numero significari mortem Mahumeli futuram fuisse armo 666. a Chrisli adventu. Haec opinio csl absurdissima. I‘r mo, quia Joan­ nes dicil, sc loqui dc numero nominis bestiae. Se­ cundo, quia bestia, cujos esl hic numerus, praeci­ piet omnibus mercatoribus, ul eo pro signo utan­ tur in contractibus, cl palet Apoc. 13. non ergo nu­ merus csl mortis bestiae, sed ad ipsam viventem perlinet. Tertio, quia etiam esl falsum. Mahurnetum mortuum esse anno Christi 666. Quidam enim di­ cunt cum rnorluum anno Domini 631. ul Matthaeus Palmcrius: quidam anno Domini 630. ul Ccdrenus in Compcnd. histor. quidam anno Domini 638. ul Joannes Vascus in Cbron. Hispaniae. Secunda opinio csl Davidis Cliylraci in cap. 13. Apoc.qui docet nomen Antichristi essekarâve; vel hcbraice FP ΈΊΊ roninnus;proindc papam qui prin­ ceps laliuus csl. cum m Latio dominetur cl romanus esl pontifex, esse Anlichrislum. Liem docet Theodorus Bibliandcr tab. 10. cl propterea tabulam undecimam suae chronologiae, quae incipit ab an­ no GOO. inscribit, latinos papas. Rationes eorum duae sunl; una, quia Irenaeus lib. 5. docet, verisi­ mile esse, hoc luturum nomen Antichristi: altera, quia revera lilerac hujus nominis efficiant illum nu­ merum, ul palet. 200. 6. Ώ 40. J 10. » 10. Π 400. 666. *1 30. a. 1. w · 300. ·· E. a. 10. L V. 50. G. 70. ;. 200. 666. Λ. x. ε. i. τ. a. 'i. 300. 5. 10. 300. i. 50. 666. Haec opinio csl prorsus temeraria. Nam in pri­ mis. Irenaeus dicil quidem nomen λατετίνος, pro­ babiliter posse accommodari Antichrislo: sed ad­ De nomine Anlichrisli. dit, multo probabilius osse nomen Anlichrisli, non Sequitur quarta disputatio, quno erit de nomine fore λατεΐνο;. sed τεπάν : quod eliam exprimit proprio el charactere Anlichrisli. l atentur omnes illum numerum: cl esl nomen multo illustrius, cum periinerc omnino ad Anlichrislum verba illa Jonn. solem significet. Praeterea conjectura Irenaei. quae lunc aliqua cApoc. 13. El faciet omnes pusillos cum magnis, divites et pauperes, liberos cl servos habere cho- ral. modo nulla est. Ipse enim dicil, probabile es­ raderem in dextera manu, aut in frontibus suis; se Anlichrislum vocandum lalnum. non quia do­ cl ne guis possit emere aut vendere nisi habeat minabitur in Latio, sed quia lalini erant, qui lunc characterem, aut nomen bestiae, aut nummum regnabunt latissime, et orbem lolum leiiebaul. Cum nominis ejus: hic sapientia est. Qui habet intelle­ enim Antichrislus debeat esse rex polenlissimus, ctum, computet numerum bestiae. Numerus enim sine dubio occupabit potcnlissimn regna, quae lunc inveniet: polenlissimum aulcm regnum esl Latino­ hominis csl, et numerus ejus 660. Sunt autem de hoc numero plurcs opiniones. rum, inquit Irenaeus: ipsi enim nunc verissime re­ Prima csl eorum qui dicunl. hoc numero non de­ gnant. Sane conjectura isla hoc tempore nihil va­ signari nomen, sed tempus adventus vel mortis An­ let: nam Latmi non amplius regnant in toto orbe tichristi. Ita BuUingcrus qui pracftil. homil. in A- terrarum, sed Tureae sunt qui verissime regnant, poc. vult, designari tempus adventus Antichristi. el apud nos Hispani, ct Galli, non Lalini. Item Magdeliurgenses, qui Ccniur. I. lib. 2. cap. Praeterea nomen lalini, ut significat romanum. 4. volunt, designari tempus mortis Antichristi. Item non scribitur per ε·. sed per simplex jota: et tunc quidam, qui, teste Cliethovco in lib. 4. Dumasc. nun reddit illum numerum. Quomodo eliam refelli CAPIT X. IV) ill·: ROMANO PONTIFICE poli ·4 commentum dc nomine nam Roma­ Antichrislo ab adversariis impositum, sed nomen nus non poles! terminari in Π cum sit nomen ma­ quod ipse sibi usurpabit, et in quo gloriabitur adeo, sculinum: illa enim foemininorum terminatio csla- ut jubent inscribi in frontibus hominum. Non est pud Hebraeos. Remota uulem litera n desuni 100. aulem credibile eum sibi assumpturum nomen ali­ ml numerum inlichrisli. Item nomen λατεϊνος. si quod odiosum aut vile, quale est άντεμος, el etiam eril Anlicbristi nomen, eril proprium ci. ul Arethas omnia fere alia supra memorata. Quarta sententia est ipsius Ruperii, qui existi­ docet, ct usitalum maxime; nam debebit ostendi in 'ignum ab omnibus qui emuni, aut vendunt: al no­ mat, hoc numero non significari nomen Antichrisli, ni· n λατεΝος, est commune : nec enim ullus papa sed significari triplicem praevaricationem diaboli vocatus est unquam nomine proprio lalinus, nec in Antichrislo complendam. Nam senarius nume­ est hoc nomen usitatum; nunquam enim papae se rus. quia non pertingit ad septenarium, in quo est requies cl bealiludo, esi numerus creaturae per latinos vocant, sed solum episcopos aut papas. Porro romanus, nomen fuil proprium unius so­ praevaricationem excidentis a requie: Diabolus au­ lius pontificis; qui lamen non potuit esse Anlichri- lem triplicem praevaricationem incurrit, seu potius slus, cum non vixerit nisi mensibus qualuor: aiio­ unam triplicavit. Primum enim praevaricatus est cum in se peccavit: deinde rursum cum primum qui aulem nomen est commune. Denique, si solum hoc nomen λανεϊνο; , vel ro­ hominem peccare fecit el tunc ad simplicem se­ manus efficerent numerum660. aliquid dicerent ad­ narium addidit sexagenarium: denique tertio prae­ versarii: al innumerabilia nomina inveniuntur, quae varicabitur, cum per Anlichristum lotum mundum hunc eumdem numerum reddunt. Hippolytus mar­ seducet, cl tunc ad sexagesimum addel sexcente­ tyr, in Orni, dc consummat, mundi, notavit aliud simum. Quinta sententia Redae esi. qui contrario via in­ nomen, quod reddit illum numerum, nimirum, dpvevuat idest , nego. Arethas annotavit septem: cedit ac docel, numerum senarium esse perfectum, λαμζΑης. idesl,illustris. τειτάν, idesl,sol. όνικητή;, quia sex diebus fecit Deus coelum et terram: sexa­ idesl, victor, ύ ίηγός, idesl, pravus dum:. gesimum vero perfectiorem, el sexcentesimum per­ fectissimum: ex quo colligit, Anlichristum designa­ βλα3·^.- idesl, vere, nocens. πάλαι βάσζα vs; .Idesl.olim invidens.âotxsc,idest, agnus ri per numerum 666. quia usurpabit sibi perfectis­ nocens. Primasius addit aliud: άντερο; idest. con­ simum tributum, quod soli debetur Deo. In cujus trarius. Ruperitis. cl ante eum Hnymo, excogita­ rei figuram, legimus lib. 3. Reg. cap. 10. Pondus verunt duo alia, nimirum γενσηρικο», quod est no­ auri, quod adferebatur Salomoni per singulos an­ men Gothicum, cl DCLXV1 lalinum, quod facit 666, nos. fuisse talentorum sexcentorum se.xaginla S'*.x 'i latino more accipiamus D. pro quingentis. C. millium. Hae duae sententiae, non videntur salis pro centum, L. pro quinquaginta, X. pro decem , quadrare cum co, quod Joannes dicit, numerum il­ lum esse numerum nominis, non dignitatis. aut V. pro quinque, I. pro uno. Ia rcccnlioribus Gnlielmus Lindanus, lib. 3. Du- praevaricationis, sed nec isti Patres voluerunt sen bilanlii. notai, Jlarlinum Lulhcrum reddere nume­ lenti·is ill is suas alio loco haberi, quam s ispiciorum 666.si Hierae lalinae accipiantur pro numeris, num et conjecturarum. Verissima igitur sententia esi eorum, qui igno­ more graecarum cl haebraicarum, hoc modo: A. I. B. 2. C. 3. D. 4. E. 5. F. fi. G. 7. II. 8. I. 9. K. 10. rantiam suam confitentur, ac dicunt, adhuc ignorari L. 20. M. 30. N. 10. 0. 30. P. 60. Q. 70. 11. 80. S. nomen Antichrisli: quae sententia est Irenaci lib. 3. 90. T. 100. V. 200. X.300. Y. 100. Z. 300. Gilber­ trelhae in hun ·. locum Apoc, el aliorum. Placet au­ tos Genebrardus lib. ull. Chronol. notavit etiam lem adseri here verba Irenaci.quoniam ad eum legen­ jmrnen Lutheri hebraice numerum illum efficere dum Chyiraeus lectores suos hortatus est: Horior. inquil, studiosos, ul de hoc. Apocalypsis loco po­ stremas Irenaci paginas 333. et 334. perlegant, Addo ego in gra­ qui verecunde cl pie de hoc numero bestiae dis­ <5. 200. Ί. 4. tiam Lutheri el Chy- putat, el intercae era. lalinum seu romanum l'a­ a. 1. «V · traei duo alia, nimi­ re.\nlichrislumindical,nomine λατεΓνος elc. Ire­ 10. *« ξ. 6(1. M 70. rum ΥΊΠ3 'v’3'1 id­ naeus igilur sic ait: Certius ergo ct sine periculo o. 4. (· 1 esl. DividChylraeus, esi, sustinere adimpletionem prophetiae, quam 50. V. «M * 20. etca;4vrw;eumdem suspicari cl divinare nomina quaelibet, quando K 10. c. 5. numerum reddere, multa nomina inveniri possunt habentia praedi­ 10. n- 4(H). L quod nomen ita con­ ctum numerum. El nihilominus quidem erit haec Ί. 200. 0. 70. venit Lulhcro , si- eadem quaestio. Si enim mulla sunt quae inve­ 200. ». 10. cui papae nomen la- niuntur nomina, habentia numerum hunc, quod 1. 6. ex ipsis portabit, qui veniet quaeritur, quoniam tini. 666. 666. autem non propter inopiam nominum habentium Tertia opinio esi mullorum catholicorum, qui numerum nominis ejus dicimus haec, sed propter suspicantur, Anlichristum vocandum άντεμος, tum timorem erga Deum, et zelum veritatis. EvavSa; quia hoc nomen proprie illi conveniat, tum eli.iin enim nomen, habet numerum. de quo quaeritur. quia reddat exarte illum numeru.n. Ila Primasiiis, Sed nihil de eo affirmamus. Sed et λατεΐνος no­ men sexcentorum sexuginta sex numerum. et Ansclmus cl II char Ius. Refutatur recte a Runerlo haec opinio, quoniam valde verisimile esi, quoniamverissimum regnum ’tomen quod lue Joannes Insinuat, non eril numen hoc habet vocabulum. latini enim sunl. qui nunc I.IBEII TEIVillS 411 regnant. Sed non in hoc nos gloriabimur. Sed ct Atque, hccalontadas octo, infidis signi- o. 100. ivr.vi , prima syllaba per duas graecas vocales ficabil. ç. 200. t et i, scripta, omnium nominum, quae apud nos Humanis nomen , tu vero mente te­ inveniuntur. magis/ide dignum csl. El infra: Cum neto. 888. igitur lanium suasionum habeat hoc nomen Ti­ tan. tantam habeat verisimilitudinem, ul eæ mul­ Accédai, commune esse omnibus vaticiniis pro­ tis colligamus, ne /orte Titan vocetur qui veniet, phetarum, ul ambigua el obscura sini , donec im­ nos tamen non periclitabimur in eo, nec asseve­ pleantur; ul Irenaeus recte docel, cl probal lib. ». cap. 43. rantes pronunciabimus. hoc eum nomen habitu Ex his argumenlum insolubile sumi polesl ad rum. scientes, quoniam si oportet man ifeslc prae senti tempore praeconari nomen ejus, per ipsum probandum, romanum pontificem non esse Anliutique editum fuisset, qui el Apocalypsim vide­ chrislum, clipsum Anlichristum nondum venisse. Nam si Anlichrislus venisset, alque essel romanu< rat. Haec ille. Audiat igitur Chyiraeus Irenncuin verecunde, pie ponlifex. ccrlo conslarcl dc nomine ejus a Juanne el erudite differentem. cl non falso illi imponat, pracdiclo; sicul quia Christus nosler venii, jam quod nunquam dixit. Nec enim judicavit Irenaeus, nulla quaestio csl, ne apud Tureas quidem cl Ju­ Anlichristum fore lalinum, seu romanum: sed ail, daeos cl Paganns, quemadmodum ap| ellelur: al ei aliquoties repetiit, non posse hoc lempore sciri de nomine Antici risli adhuc maxima comroversia est. ut loi opinionibus recitatis cl refutatis planum nomen Antichrisli: idque duplici ratione, eaque o plitna approbavit.Prima,quin mulla inveniuntur no­ fecimus; igilur Jounnis vaticinium nondum csl im­ mina, quae munerum illum efficiunt; nec divinare pletum; proinde Anlichrislus nondum venit , nec liceat ex lain mullis similibus, quod sil illud unum csl romanus pontifex. Addo confirmationem ex Confessione Augustini quod praedictum csl. Deinde, quoniam si Deus vellel hoc lempore sciri, per ipsum Joanncm utique Marlor.di, qm in magna explicatione ex vanis Lu­ i l prodidisset. Addidit vero, non inopia nominum lheranis el Calvinistis collecta in Testamentum no­ se ila loqui, sed ex timore Dei. el zelo veritatis: ac vum. de hoc loco ila scribit: Loci hujus tot fere proplerca tria nomina in medium attulit, Ευάν&α? sunl expositiones, quot expositores , quo appa­ Χα-.ζ'ΐ'ίος cl Τειτάν cx quibus secundum verisimilius ret, obscurissimum, el aenigmalicum esse. Haec primo, el tertium secundo affirmavit, nullum vero ille. At si adhuc est obscurissimum cl aenigmaticum valicinium. non igilur esi impletum: non ergo certum. Teriiam quoque rationem addere possumus cx Anlichrislus venii: siquidem omnia vaticinia, cum eodem Irenaeo. Nam paulo anlc disputans adversus jmplcla sunl. clarissima efficiuntur. Cur igilur Mareos, qui falsa nomina Antichrisli ex propria sua in­ lorale, pracfal, in Apoc. jacias, ila perspicuum es­ tentione colligebant: ail, cos proplerca in multa in­ se, romanum pontificem esse Anlichristum. ul si commoda labi. Na.η exponunt sc periculo errandi, vos tacueritis, lapides sini clamaturi ? el alios decipiendi, nique id efficiendi, ul lam ipsi, CAPIT XI. quam alii permulti ab Antichrislo facillime sedu­ cantur. Num cum venerit, cl aliud nomen habuerit, quam ipsi sibi persuaserunt cmn habiturum, non De charactere Antichrisli. habebitur ab cis pro Antichrislo, atque ila non evi­ De characicrc Antichrisli sunl eliam duae. vel tabitur. Quae omnia incommoda sine dubio Lulhcranis evenient, el praecipue hoc postremum. Quia 1res opiniones. Prima est haereticorum hujus tem­ enim sibi persuaserunt, romanum pontificem esse poris. qui docent, characterem Antichrisli esse si­ Anlichri'lum, cum ille verus Anlichrislus advene­ gnum aliquod obcdienline . el conjunctionis cum rit, non facile cognoscetur ab cis; proinde nec evi- romano pontifice: non lamen eodem modo expli­ cant, quod sil illud signum. Uenricus Bullingerus laliilur. Est aulem hoc loco notandum. Anlicbristi nomen serm. Gl. in Apoc. vull, esse unctionem chrisma­ fore notissimum, cum ille venerit: nam eliam ante­ tis, quo Christiani omnes rom mo pontifici oh' diori­ quam Christus veniret, Judaei non cerlo noverant tes in frontibus consignantur. 'Ih odorus Dib anquo nomine appellandus essel, etiamsi mulla de der in Chron. tab. K). dicil. characterem Anlichriejus nomine prophetae praedixerant. Quin eliam sli esse professionem romanae fidei, Ha ul non ha­ Sibylla quaedam, ul esi in l.lib. Carni. Sibyllinor. bentur verus chrislianae fidei cultor; qui non pro mlarcral numerum nominis Chrisli futuri, ac dixe­ filetur, se romanae Ecclesiae adhaerere. David rat esse 888. ul Joannes dc Antichrislo scripsit, nu­ Chyiraeus, praeter haec duo. addit juramentum fi­ merum nominis ejus esse (»00. el lamen nondum delitatis, quod mulli pontifici romano praestare co­ poterant homines ante Chrisli adverlum dicere, vo­ guntur: item unctionem sacerdotalem, quae in ver­ candum esse Jesum. Al poslcaqunin Christus ve­ tice et manu accipitur, el imprimit, ut Papislae , nii. omnis controversia sublata esi, el omnes c- inquil, vocant, characterem indelebilem. Deni­ que procumbere ad statuas.el panem consecratum, mnino sciunt, cum Jesum appellari. cl missis funebribus intéressé. Nec dissimilia sunl, quae docent Sebaslianus Sed , inquil Sibylla , quae sit numeri t. Ki. totius summa docebo. η. 8. Meyer,el alii apud Augustinum Murloralum in hum. Namque octo monadas , totidem dcca- o. 200. lucum Apocalypsis. Sed facile esi has nugas refu das superbia. 10. lare: tum quia nun conveniunt cum veibis ipsius DE ROMANO PONTIFICE Pari ratione, roman io Ecclesiae adhaerere, ante textus: tum clinm, quia ista ornnia signa fuerunt in Ecclesia catholica, antequam Antichrislus eorum annum Domini 000. signum fuit, el character ho­ minis vere catholici. Scribit Augustin.in episl. 162. opinione apparuisset. Primum igitur cx textu habemus , characterem de Cceiliano. qui floruit circa annum Domini 300. unum futurum.non mullos. Semper enim in nume­ Posset non curare multitudinem conspirantium ro singulari Scriptura loquitur, tam de charactere, inimicorum, cum se videret, et romantic Eccle­ quam Île nomine, el numero nominis Anlichristi ; siae, in qua semper dpostolicao cathedrae viguit unus igitur character eril; unum item nomen Anti­ principatus, et caeleris terris, unde evungclwm christ! proprium; el unus ejus nominis numerus. ad ipsum Africam venit, per commitnicalorias Proinde cumadvcrsnrii tot characteres multiplicant, Hieras esse conjunctum. Ambrosius, qui floruit indicant sc nescire quis ille sil , de quo Joannes circa annum Domini 300. in Orat, de obit. Salvi i fratris sui: Percundutus. inquii . episcopum esl . loquitur. Secando,character ille omnibus hominibus com­ (in cum episcopis catholicis; idest, an cum Eccle­ munis eril in Anlichristi regno . ut planum esl ex sia romana sentiret. Victor Uticensis, qui floruit circa annum Domi­ iliis verbis: l'acid omnes pusillos cl magnos, el divites d pauperes, d liberos d servos accipere ni 100. in lib. !. de pcrscquul. Vandal, scribit: Acharacterem. Al juramentum obedientiae, cl unctio rianum presbyterum, cum regi persuadere vellet , ne catholicum quemdam hominem interficeret, his sacerdotalis paucis conveniunt. Tertio indicat Scriptura, characterem ejusmodi verbis usum: Si peremeris' eum gladio, incipient fore, ul sine discrimine in manu dextera , vel in Romani eum martyrem praedicare. Quo loco . fronte geri possit: sic enim ail : Faciet omnes ac­ Romanorum nomine, Afri catholici designantur, cipere characterem in dextera manu vel in fron­ qui certe non alia de caussa Romani dicuntur ab tibus suis. Nihil autem eorum,quae adversarii pro­ Arianis, nisi quia romanac Ecclesiae fidem, non aferunt, tale esl.Nam chrismatis unctio in manu de­ rianain perfidiam sequebantur. Juramentum obedientiae romano pontifici fa­ xtera accipi non potest. Professio roinanuc fidei , nec in manu, nec in fronte, sed in ore per confes­ ctum, invenitur tempore s. Gregorii lib. 10. episionem, in corde per fidem habetur. Juramentum stolnr. ejus, episl. 31. ac proinde ante annum Do­ fidelitatis, manu cl ore praestatur, sed in fronte mini 60ü. non enim ad cum annum s. Gregorius gestari nullo modo polesl. Unctio sacerdotalis nec pervenit. De unctione sacerdotali habemus tcslimoniuin m dcxlera manu proprie, nec in fronte accipitur, sed supra caput, el in digitis utriusque manus. De­ Gregorii nazianzeni. qui floruit circa annum 380. nique interisse missis funebribus, procumbere ad Is in Apologet, ad patrem suum, quando episcopus statuas el eucharistiam, non sunt frontis aut ma­ Susiniorum creatus csl : Super me. inquit, rursus nuum officia, sed corporis lolius, ac praecipue cer­ unctio d spiritus: d rursus ego lugens et tristis incedo.Quo loco duplicis unctionis ineminiljunius, nuntur m genibus. Quarto eadem Scriptura dicil, in regno Antichri­ qua antea unctus fuerat, cum presbyter crearetur; st! neminem permittendum emere , aut vendere . el alterius, qua turn ungendus erat in ordinatione nisi characterem ostendent, aut nomen, aut nume­ episcopali. Item Oral. I. de pace . de Basilio lorum nominis ejus: al quot emunt, cl vendunt in di­ quens, qui episcopus creatus provinciam recusa­ tione romani pontificis, qui necdum sunt chrisma­ bat: Cum creditum, inquit, sibi spiritum, talen­ te inunciijncc juramentum praestiterant fidelitatis; torumque negotiationem. gregisque curam com­ nec sunt sacerdotes? N.mu·» in ipsa urbe Itonia,ubi missam habeat, oleoque sacerdotii , el perfectio­ romanus pontifex sedem suam habet, plurimi Ju­ nis delibutus sil, adhuc tamen pro sua sapientia daei publice negotiantur, eruunt el vendunt; cum praefecturam suscipere cunctatur. lamcn nullum habeant eurum signorum? Jam de sacrificio pro defunctis. satis eril hoc Veniamus ad alteram rationem , nc probemus , loco Augustini testimonium . qui lib. de haeres, ista omnia signa Antichristo antiquiora esse. Anti- cap. 53. dicil.proprium dogma Aerii haeresiarchae cbristus. adversariorum sententia , non venit ante fuisse; oblationem pro mortuis offerre non opor­ jorium Domini 606. al Tertullianus floruit circa tere. De adoratione imaginum unus Hieronymus, qui innum 200. et tamen meminit chrismatis iu lib. de rcMirrei 1.1 arn. Caro, inquit, abluilur ul anima circa annum 400. floruit, nobis sufficiet. Is in vita ‘‘maculetur: caro ungitur, ul anima consecretur. Paulae : Prostrata, inquit , ante crucem . quasi C· [.·■ :>i,- floruit circa annum 250. cl meminit pendentem Dominum cerneret, adorabat. Deni­ r -m is lib. I episl. 12. Ungi, inquit, necasse que de adoratione eucharistiae s. Ambrosius meri­ ■a eum. qui baplizatus sit, ut accepto chrismat··, to sulTicerc debet, qui lib. 3. de Spir. s. cap. 12. *.<1· ί. unctione, esse uncius Dei el habere in s'e explicans illud Adorate scabi llum pedmn ejus: Ita­ que. inquii, per scabellum terra inlelligatur: per jnihmn Chrislipossit Augustinus floruit circa an u 120 < t tomen ai; tract, in Joan. 118.Quid esl terram, caro Christi, quam hodie quoque in my­ 7’c omne.·, rtm erunt signum Christi, nui crux steriis adoramus, d quam apostoli in Domino 1 h -'t' guod signum nisi adhibeatur sive /ron- Jesu, ut supra diximus, adorarunt. Quod idem ■ '>us · niiuin sin» ipsi aquae. quae regene- fere iisdem verbis dicil Augustinus in expilo', -nnf'ii sive oleo quo chrismate inunguntur . psal. Ô8. Cum igilur isla omnia, quae adversarii characte­ • ' · Ocri/ti io quo aluntur, nihil eorum rile perpeitur. res Antichrist! esse volunt, in usu Ecclesiae calho- LIBER I EMILS idem in forma viri cum muliere similem aclum ex­ ercere , cl semen a viro acceptum m uterum mu­ lieris injicere, el eo modo hominem gignere. Te­ statur hoc Augustinus lib. 15. de Civil. Dei cap. 23. cl addit, lania experientia id comprobatum essc, ul adhuc velle negare impudentiae videatur. Secundus error fuil b. martyris Hippolyti, qui in Oral.de consummat, mundi doccl. Aniichrislum esse ipsum diabolum, qui de falsa virgine falsam carnem assumet. Ul enim verbum Dei, quod est ipsa veritas, de vera virgine veram carnem assum­ psit: ila probabile existimavit Hippolytus , diabo­ lum qui csl p der mendacii.sim-dalurum se carnem humanam ex virgine assumpsisse. Refellilur haec scnlenlia, tum quia 2. Thessal. 2. vocatur Anti­ chrislus humo; tum etiam quia Paires cacleri com­ muni consensu scnbunl. Aniichrislum verum ho­ minem futurum. Tertius error esl. Aniichrislum fulurum quidem verum hominem, sed simul eliam diabolum, per Terlia scnlenlia csl Hippolyti martyris in Oral. incarnationem diaboli, quomodo Christus per in­ arilurum. Insinuai hunc er­ saucii. Refert hunc errorem auctor Opusc. de Anlichri- rorem Sulpitius lib. 2. sac. hisl. lamcn in 2. lib. sto, quod habclur sub nomine Augustini in line dial, de virlul. s. Martini scribit aperte , non itomi IX. quod opusculum probabile csl esse Raba­ psum Neronem fure Aniichrislum, sed eum Anli­ in : ceric Augustini esse non polesl. Error esl ma­ cbrislo venturum, el ab Anlicbrislo laudem peri­ nifestus, naiu producere hominem sine semine viri mendum. Sed. quia haec omnia sine ulla ralione esl opus solius Dei, qui polesl supplere omnes ef­ dicuntur, merito hanc sententiam mirum praesumficientes caussas . quia ipse est solus inlinilae vir­ plioncm vocal b. Augustinus lib. 20.de Civil. Dei. tutis, el continet virlualilcr omnem pcrfcclioncm cap. 19. Brader hos errores sunl duae sententiae proba­ creaturarum. Diabolus autem qui creatum csl, po­ lesl quidem mira opera faccre. applicando celerri­ biles sauciorum Pairum de generatione Anlichristi. Prima csl, Aniichrislum de fornicaria muliere me activa passivis: al supplero virtutes activas caussarum non polesl.Quare s.Augustinus in episl. nascilurum. non < x legitimo matrimonio. Doccnl 3. ad Yolus. dicit, nasci de virgine, tale miraculum hoc Damascenus lib. 4. cap. 27. cl quidam alii.sed fuisse in Chrislo, ul majus a Deo cxpcclari non po­ cum non possil cx Scripturis oslendi, esl quidem probabile, non lamcn certum. tuerit. Secunda scnlenlia esl. Aniichrislum nascilurum Non essel lamcn error.si quis diceret, Aniichri­ slum nascilurum ex diabolo el muliere, co modo, de tribu Dan. Asserit hoc Irenaeus hb. 5. Hippoly­ quo dicuntur quidam nati ex incubis daemonibus. tus martyr in Orat, de mundi consumm.Ambrosius Nam etsi diabolus non possil per sc sine semine vi­ lib. de benedict, patriarch, cap. 7. Augustinus ri hominem producere: lamcn bene polesl in cor­ quaesi. 22. in Josuc. Prosper de promiss. cl prae­ pore assumpto in forma mulieris exercere cum viro dici. Dei. par. 4. Theodorelus quaesi. 109. in Ge­ aclum carnalem, cl semen recipere, ac deinde ipse nes. Gregorius lib. 31. Moral, cap. 10. Reda, Ru- Ilcac fucrinl mullis annis antequam Aniichii-tus nasceretur: oportet necessario, aut Aniichrislum ca ab Eccle-ii didicisse; el hoc dicere , csl Anii· chrislum cum Chrislo confundere: aul nihil eorum ad Anlichristi characteres perlinere. Atque hoc csl quod nos contendimus.Atque haec sulllciunl · m. ut quia nohurant recipere charilatcm ne­ Constat etiam, ponlillcein numquam hactenus a Ju­ nt ■ lioi >·>: spiritum Dei per Cltrisium, ut Sal- daeis fuisse pro Messia susceptum. sed e contrario vat *· ή . Colligimus, inquit, tgrannidem Anlichrisli talem esse. , quae, nec Chrisii, nec Ecclesiae nomen aboleat: sed po­ tius Chrisii praetextu abutatur , et sub Ecclesiae titulo velut larva delitescat.Magdeburgonses Cent. I. lib. 2. cap. 4. col. 435. Ita quidem, inquiunt , ut constet (regnum Anlichrisli) doctrina Christum profilenle, sed lamen ejus meritum , et officium abnegante. El infra: Joannes, inquiunt, ostendit Antichrislum negaturum, Christum in carne ve­ nisse. hoc est, Christum in sua carne integre nos redemisse el salvasse: scd propter nostra bona opera etiam aliquid ad salutem nos conferre. Deinde dicunt, Antichrislum non seipsum verbo facturum Christum, vcl Deum, scd opere, quia oc­ cupabit locum Christi ct Del in Ecclesia , faciens se caput omnium fidelium, quod est solius Chri- UBER TERTIUS 4P Sil. Ita Mngdebiirgenses loe.not.OidendcLinqmiinl. dicil. Diabolum per Arianos conatum esse persua­ se pro Deo, ul qui sil Chrisii vicarius , cl capul dere hominibus.Christum non esse Dei Filium na­ Ecclesiae, el posaitfigere, atque refigere articulos turalem, sed adoptivum; al per Anlichristum cona­ turum persuadere, ne adoptivum quidem esse, ul fidei. Denique dicunt. Anlichristum non rejecturum funditus exlmguat nomen veri Christi. Hippolytus idola; innuo vito en pnlom adoraturum . quod pro­ martyr in Orat, de mundi consumm. dicit, chara­ bant cx Daniele, qui cap. II. postquam dixerat cterem Anlichrisli fore ul homines cogantur dice­ Antichrislum contra omnes Dens surrcclurum,sub­ re, nego baptismum, nego signum crucis, el simi­ jungit : Deum aulem Jloazim in loco suo vene- lia. Augustinus hb. 20. de Civitate Dei. cap. 8. rabitur, el Deum quem ignoraverunt paires eo­ quaerit, an saeviente Anlichrislo credibile sit ali­ rum. colei auro el argento, el lapide pretioso etc. quos baptizandos? el tandem respondet. Profecto. i'er Moiizim aulem inlelligunl haeretici templo­ inquit, tam fortes erunt, el parentes pro parvulis rum ornatum , missam, imagines . reliquias, el si­ suis baptizandis, ct In qui tunc primitus credi­ milia. Ila Illyricus in lib. cont. Prini. el cacteri o- turi sunl. ul illum fortem vtncanl etiam non li­ gatum. Ubi b. Augustinus praesupponit, Anlicbrimnes. Quod aulem apostolus dicil 2. Thess. 2. Anti­ slum non permissurum illos baptizari; el lamen achrislum se elevaturum supra omne quod dicitur liquos pios parentes quidvis polius passuros, quam Deus, aut quod colitur, exponunt de romano pon­ ul filii eorum non baptizentur. Hieronymus in cap. H. Dan.Consurgere, inquil. tifice, qui se vicarium Christi facit: cl tamen usur­ pat majorem auctoritatem,quam Chrislus habuerit. habet Anlichristus de modica gente, idesl, de po­ Id probat Illyricus in catal. testium (nam caelcra pulo Judaeorum, el tam humilis erit atque de­ non vidi hactenus quomodo probent) pag. 3. Quia spectus, ul ci non detur honor regius, cl per in­ nimirum Chrislus Mallh. 24. declaravit, nihil aliud sidias el fraudulentiam obtineat principatum.El esse, ostendere se esse Deum, immo elTcrrc se su­ hoc faciet.quia simulabit se ducem esse, foederis, pra Deum cl ejus cultum . quam in nomine Chri­ hoc est. legis el Testamenti Dei. Ubi Hieronymus sii venire. Ex qua sequilur , papam . qui se pro docet, apud Judaeos regnum acquisiturum Anti­ Chrisii vicario venditat, ipsum esse verissimum chrislum, quia se ostendet zelatorem legis Judai­ Anlichristum. Item Chrislus subjiciebat se Scri­ cae. Sedulius in 2. Thess. 2. dicil, Antichrislum pturae dicens, sc quae faciebat et patiebatur , fa­ instauraturum omnes judaicas caeremonias, ul ecere el pali, ul Scriptura impleretur: Papa aulem vangelium Christi solvat. Gregorius lib. 11. episl. dixit, se posse dispensare conlra aposlplum el e- 3. Quia Anlichristus, inquit, populum judaizare vangclislam, recta facere prava, ct conlra. Haec est compellit, ut exterioris legis ritum revocet.el sibi summa praecipuae partis doctrinae adversariorum Judaeorum perfidiam subdat, coli vult subbadc Anlichrislo, quae lota nililur solis Scripturis per thum. Denique, tempore Anlichrisli ob vchemenliam novas glossas perperam explicatis: in cujus rei si­ gnum, nc unum quidem interpretem aul ductorem perscquulionis, cessabunt publica ofikia el sacrifi­ cia divina, ul cap. 3. ostendimus. Ex quibus evi­ pro sc citant. Incipiamus ergo a primo . quod Anlichristus sil dens est Antichrislum non depravaturum doctrinam palain el ex professo negaturus Jesum esse Chri­ Christi sub nomine Christianismi, ul haeretici vo­ stum: et proinde omnia ejus sacramenta tanquam lunt: scd apertissime Christi nomen, el sacramen­ seductoris cujusdam inventa conculcaturus. Pro­ ta oppugnaturum, et judnicas caeremonias intro­ batur primo, cx didis cap. a.elfi.Nam si Anlichri- ducturum. Quod cum papa non faciat, evidens est, slus natione cl religione Judaeus erit. eia Judaeis cum non esso Anliclirislum. Jam vero quod Anlichristus se palam cl nominapro Messia recipietur. ul ostendimus : certe non praedicabit nostrum Christum, scd eum palam op­ liin Chrstum esse dicet, non ejus ministrum , aut pugnabit : nam alloqui per Anlichristum Judaei vicarium,patet primo ex illis verbis Domini, Joan. Clirisium nostrum reciperent, quod est absurdissi­ .■>. Si alius venerit in nomine suo, illum recipie­ mum. Praeterea cum non possint esse dno Christi: tis. Ubi Dominus videtur de industria addidisse in quomodo poterit Anlichristus seipsum Judaeis pro nomine suo, praevidens dicluros Luthcranos el Chrislo ostendere, nisi prius doceat, nostrum Chri­ Calvinislas, Antichrislum non venturum in nomino stum , qui praecessit , non fuisse verum Chri­ suo. sed in nomine nostri Chrisii. quasi ejus vica­ stum: rium. Praeterea Paires passim hoc docent. Irenaeus Probalur secundo ex illo I. Joan. 2. Quis esi mendax. nisi qui negat Jesum esse Christum ? lib. ;». Tentabit, inquil, se Christum ostendere. el hic est Anlichristus. Nam omnes haeretici di­ Ambrosius in cap. 21. Luc. Ex Scripturis, inquil, cuntur Anlichrisli, qui aliquo modo negant Je­ disputabit se esse Christum. Theodorelus in 2. sum esse Christum ; ergo ipse verus Anlichristus Thess. 2. Seipsum. inquil, Christum nominabit. simpliciter el omnibus modis negabit Jesum esse Cyrillus catech. 15. Inducet. inquil, quondam ho­ Christum. El conflrmalur, quia per haereticos dia­ minem falso seipsum Christum appellatum , ac bolus operari dicitur myslcrium iniquitatis , quia per hanc Christi appellationem Judaeos.qui ven­ occulte illi Christum negant: al Anlichrisli adven­ turum expectant, decipientem. Breviter orones tus dicilur revelatio, quia ille palam Christum ne­ Paires, ul supra ostendimus, dicunt, Antichrislum pro Messia a Judaeis recipiendum, igilur se palam gabit. Praeterea ex Patribus. Hilarius lib. C. deTnn. cl noininatim Messiam, idesl. Clirisium faciei. Pro- DE ROMANO PONTIFICE inde romanus pontifex, qui hoc non facit, ut no- bens dicil. non posse haec inlclligi de Antiocho, ut ; jm est, non est tnlichrislus: nam co ipso . quod volebat Porphyrins: quopiam constat . Antiochum '·' vicarium Chrisli (licit, assent se non esse Chri­ adorasse Deos Graecorum: sed inlclligi de Anlichrislo. qui milium Deum colet. stum. sed ejus ministrum. Accedat ultimo consensus Veterum. Irenaeus lib. "uoil veru Antichrislus palam nominabit se Doom l pro Deo coli volet , non solum usurpando ali- 5. Idola quidem, inquil. seponet, ad suadendum :u un Dei auctoritatem . sed ipsum nomen Dei ; quod ipse sit Deus, se aulem extollet unum idoprobatur primo ex verbis expressis apostoli. 2. lum. Hippolytus serin, de consumai. Antichrislus. I I -s. 2. lia ul in templo Dei sedeat, ostendens inquit, idololatriam non admittet.Cyrilhis Catecli. ί Όε- bilia laciet, adoraturum, el hunc vocari Deum Moa­ ίάσματων αυτού t-r/ τχ.ζς μ?/ εέησευ :χει·>α ί: ούδε- ziin existimarem non esse nomen Dei, sed loci cu~ζ~.ζ. lior est homo idolis, quae ipse fecit, Jam jusdani munitissimi, ct secreti, in quo erunt prae­ ’η*» tu ti aliquando. illa aulem numquam.Quem cipui thesauri Anlichrisli, cl in quo. ul diximus . ' ■ •’im m 't io. an quis ita pervertere audebit . ut diabolum ille adorabit. Scquilur enim apud Danie·' voce σεβασμάτων significari ipsa idola, sive lem, el faciet, ul muniat Moazim cum Deo alieno, ' nu',«cr.t. qnae manibus hominum fabricantur. qnemcognovil.Etverc pya tam fortitudinem quam «” . « que vitam b ibere videntur , cum tamen non arcem significat. Hoc modo exponit Lyranus. Quod autem necessario dicendum sil. Anlichrislum esse H que omnes Graeci, et ip···· etiam Erasmus.cui ipsum Deum Moazim, vel si est aliquis alius, non­ ’ olmm ir bmint omnes haeretici, tam in Vers.quoin nisi in occultissimo loco, et clam (minibus ab AnVnnot. tn·cent σίβατμα debere verti nummi. ii( hrislo adorandum: cogunt nos verba ipsa DanieI'ίπ ie verba Daniells . cap. 11 clarissima sunt. lis. quae alioqui sccuin ipsa pugnarent : si enim '· ' qm niqtmm Dt’Orumcurnbft. «ed contra iini- nullum Deorum curabil, quomodo palam idola • · -,<> rot -irqri tu quetn locum Ilkronynius scri­ culcl? I.1BE11 TEBTIUS Jam vero duo illa argumenta Illyrici levissima sunl-.Nam in primo argumento 1er peccat Illyricus. CAPIT XV. Prunum, quQtt usserat.a Christo verba Pauli expli­ cari, cum Paulus potius Chrisli verba explicare de­ De miraculis Anlichrisli. buerit. Deiude. quod dicat .Mallh. 2,. venire in no­ De miraculis Anlichrisli tria habentur in Scripta mine Chrisli , idem significare, atque esse Chrisli vicarium, llcpugnal enim huic Illyrici explicationi ris. Primo, mulla miracula eum facturum. Secundo, ip-a Chrisli explicatio. Nam Dominus dixisset : qualia illa erunt. Tertio . ponuntur tria exempla. Jlulli venient in nomine meo,mox addit explicans: .Miracula facturum Anlichrislum. docet Apostolus 2. dicentes. JEyo sum Chrislus. Itaque venire in no­ Thess. 2. Cujus est , inquil, advenlus secundum mino Chrisli, eo loco csl usurpare sibi Chrisli no­ operationem Satanae in signis el prodigiis. El Do­ men. Quod olitn Simon magus fecit, teste Irenaco minus in cvangclio, Matlh. 21. Dabunt signa el pro­ lib. 1. cup. 20. cl nostris temporibus David Gcor- digia magna,ila ul in errorem inducantur. si ji­ cius. El tandem idipsum Antichrislus faciet: Pupa eri polcsl, eliam electi. Dabunt, inquil. non dabil. vero hoc ipso quod se vicarium Chrisli nominat , Quia non solus Antichrislus. sed etiam ministri ejus signa facient , adeo , ul b. Gregor, dicat. lib. 32. sc Christum non facit. Tertio peccal Illyricus, quod Christum ineptum Moral, cap. 12. eliam lorlores ipsorum sanclorum interpretem Pauli facit. Nam non recte exponit il­ martyrum tunc prodigia el signa facturos. Denique lud Pauli Extollit se super omnem Deum per istud Apocal. 13. El l'edi signa magna in conspeclu ho­ mulli venient in nomine meo. Vicanos meos se minum. Qualia erunl. explicat Paulus 2. Thess. 2. lacient. Nam vicarius Dei non csl super omnem uno verbo dicens, fore mendacia. In omni virtute, Deum, sed infra omnem Deum : sicul vicarius re­ inquit, el signis, eI prodigiis mendacibus. gis csl infra omnem regem. Nec enim potest co­ Porro mendacia signa erunl ralionc omnium ca­ gitari aul lingi, quemadmodum qui sc vicarium ussarum. finalis. efficientis . materiae el formae. regis alicuius esse profitetur, idem sc supra o- Emis enim eorum miraculorum cril ostendere, An­ innes reges esse glocietur. Ex quo apparet caecitas lichrislum esse Deum el Messiam, quod erit perni­ atque impudentia adversariorum, qui ea interdum ciosissimum mendacium. Chrysoslomus in hunc lo­ effutiunt,quae vel ab ipso communi sensu abhorrent. cum docet. mendacia vocari ea miracula , quia ad Ad illud aulem argumentum Illyrici, quo proba­ mendacium inducent. El Ambrosius in hunc eliam bat, papam usurpare auctoritatem majorem, quam locum docet, finem miraculorum Anlichrisli futu­ habeat Chrislus. Kespondeo: propositionem el as­ rum, ul se probet Deum , sicul Christus noster sumptionem argumenti illius duo esse mendacia , veris miraculis divinitatem suam demonstravit. el praeterea consequentiam nihil valere. Primo eDeinde, vocantur mendacia signa .ab efficiente: nim falsum est. Christum se subjecisse Scripturis, nam caussa efficiens principalis cril paler menda­ cum constet, ipsum esse anciorem Scripturarum : cii. idcsl , diabolus : sic enim ail apostolus: Cu­ el proinde super Scripturas. Cum autem legimus. jus est advenlus secundum operationem Satanae. Christum fecisse quae faciebat. ul impleren ur El omnes Patres alserunt. Anlichrislum futurum Scripturae; illud Ul non caussam , sed eventum insignem magum: immo diabolum ab ipsa conce­ signilical. ul Chrysoslomus, et Augustinus docent, ptione,vel saltem ab infantia in Anlichrislo habita­ in cap. 12. Joan, non enim Chrislus ideo morluus turum, el per eum signa perpetraturum. Cyrillus est. quia Isaias hoc scripsit: sed ideo Isaias hoc Calech. 15. ubi dixerat. Antichristum luturum ma­ gum, cl veneficiis, incantationibus. ac malis arti­ scripsit, quia eral futurum. Deinde falsum csl eliam. pontificem unquam di­ bus instructissimum , indicat miracula illius dici xisse verbo, aut facto, sc posse dispensare contra mendacia , quia a patre mcudacioruiu profici­ cvangclislam, aul apostolum. Nam etsi potest dis­ scentur. Erunl eliam mendacia multa cx illis ralione ma­ pensare in praeceptis positivis apostolorum : non lamen hoc esi contra apostolum , sed juxta npo- teriae, quia erunl phantastica el praestigia quae­ slolum, qui sino dubio noverat apostolicam pote­ dam.ul Cyrilhis. ubi supra,cl Theodoretus in hunc statem, qua ipse praeditus pro lemporc aliquid in locum docent. Videbitur enim excitare mortuos el Ecclesia statuerat. futuram esse in successori­ sanare aegrotos, sed illusiones daemonum erunt, bus, qua possent ipsi illa eadem moderari vel mu­ non verae cxcilaliones. aul sanitates. Propler quod tare. prout Ecclesiae expediret. In evangelieis au­ in \poc. cap. 13. diciiur Antichrislus facturus mi­ tem. idesl. divinis praeceptis . nemo unquam ca­ racula in conspeclu hominum , idesl, apparen­ tholicus dixit, posse pontificem ullo modo dispen­ tia , el deludentia conspectum hominum , non solida cl vera , ut Aretlias in com locum anno­ sare. Deinde consequentia etiam csl mala.Nam in ma­ tavit. Denique, erunl quaedam cx illis mendacia ratio­ jori propositione loquitur Illyricus de subjectione Chrisli sub Scripturis . non quoad praecepta , sed ne formae, licet vera ralione materiae, quia inter­ quoad prophetias : nec enim ignorabat Illyricus, dum res veras operabitur . sed quae non supera­ Christum solvisse sabballmm. el abrogasse legem bunt vires lotius naturae; el ideo non vera mira­ cuercmonialem: in minori aulem loquitur de prae­ cula erunl formaliter. Vera enim miracula sola di­ ceptis, atque ila argumentum habet quatuor termi­ cuntur illa, quae a solo Deo fieri possunt, idesl, nos,el nihil inde concludi potest.Haec dc doctrina quae non habent caussas naturales . neque occul­ tas, neque manifestos : cl ideo non solum in conAnlichrisli sufficiant hoc loco. 152 DE ROMANO PONTIFICE spectu hominum, sed elinm in conspectu daemo­ Anlichrislum facturum scribil Joannes : sed mori, num cl angelorum sunl mirabilia: at miracula Anti­ cl resurgere, ignem de coelo demittere , dare ima­ christ! habebunt omnia caussas naturales, sed ho­ gini vim loquendi: ostendant ergo, ista facta esso a pontifice, vel poniilieiis. Deinde illa tria genera minibus occultas. Exempla miraculorum Antichrist! tria ponuntur miraculorum fuerunt in Ecclesia usitata ante id tem­ kpoc. 13. Unum , quod ignem de coelo descende­ pus.quo adversarii Anlichrislum apparuisse dicunl. re faciet: alterum, quod faciet ul imago bestiae lo­ Scribil enim b. Gregorius lib. 4. Dial. cap. 40, Paquatur: tertium, quod finget sc mori, cl resurgere; schasii diaconi, qui vixerat tempore Symmachi pa­ proplerquo mlifltiis: Qualia sunt, inquiunt , visiones ani­ honor regius, et veniet clam, el obtinebit regnum marum fabulantium de purgatorio. et petentium in fraudulentia. Quem in locum Hieronymus scri­ rms>(!" pro se celebrari, el sanitates morborum . bil. quod etsi haec intelliguntur aliquo modo dc Zuac acciderunt colentibus statuas, aul voventi- Antiocho Epiphane: lamen longe perfectius implen­ us »ancfie. , > da sunl in Aniichristo, quemadmodum quae dicun­ Reepomlco mprimis:Non sunl ista miracula quae iur in psal. 71. de Salomone, inlclligunlur quidem LIBER JERTILS de ipso Salomone, sed perfectius impleta sunt in rum occupaverit regnum.Theodorus Bibliander m Clirisio. Proplerea ibidem Hieronymus.posleaquam suo Chron. dicil, romanum pontiliccrn l inquam exposuerat hunc locum dc Antiocho, sequuliis Por­ cornu parvulum excussisse primum cornu . quaesi. I. ari. I. id futurum omnino credidit: Abscessio, inquil, el de­ fectio totius orbis ab illa sede, signum erit con­ summationis saeculi. El infra : Extinctn (ide per discessionem ab aposlolica sede, totus mundus vanus erit. ac deinceps in cassum processurus. El infra: Expavescant ergo mortales, quam sit pestilens amor sui. Inde enim dimanat elatio et superbia, quae sub ductu tandem Antichrisli ci­ vitatem Dei labefactabit. Al haec sententia meo judicio defendi non potest. Nam inprimis repugnat Augustino, qui lib. 20. de Civit. Dei, cap. 11. dicit, Ecclesiam semper invi­ ctam contra Anlichrislum futuram : Nec mililiami inquil, suam deseret, quae vocabulo est appellata castrorum. Deinde repugnare mihi videtur cliam evangelio: nam .Matlh. 16. legimus: Super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam. Al quo­ modo non praevalebunt, si eam penitus c.xiinguenl? Item Matlh. 24. Dominus ait de ministris Anlichrisli: Dabunt signa magna, ita ut in errorem in­ ducantur. si jieri potest, etiam electi. I bi Domi­ nus significare voluit, electos multos eo tempore futuros, qui Antichrisli miraculis seduci se non patientur. Denique, scriptores omnes qui de Antichrisli persecutione loquuntur, ul Ezecliiel,Daniel, Paulus, Joannes el Paires omnes supra citati, victoriam illius belli seu persequulionis penes Eccle-iam tandem futuram dicunt. Et sane ratio ipsa idipsum docet. Quis enim credat, in eo praelio, in quo tolis castris Deus el diabolus, Christus cl An­ ti liristus pugnabunt: Deum a diabolo el Christum ab Anlichristo esse vincendum? CAPUT XVIII. Refelluntur deliramenta haereticorum, quibus non tum probant.quam impudenter affirmant, papam esse Anlichrislum. Etsi sufficere polerant. quae hactenus disserui* nrnsde Anlichrislo:siquidem evidenter ostendimus, nihil eorum summo pontifici convenire, quae Anliclirislo Scripturae divinae attribuunt: tamen ne aliquid desideretur, cl impudentia adversariorum manifesta fiai, proponam breviter, ac refellam, quae Lutherus, libellus Smalchaldicus, Calvinus, Illyricus, Tilmannus cl Chyiracus adferunl , ul probent papam esse Anlichrislum. Ac primum Lutherus, etsi passim pontificem summum Anlichrislum vocet, ac praesertim in lib. dc capliv. Babylon, in lib. coni, exccrab. Bullam Antici), in Assort, artio, in lib. cont. Amhros. Ca­ therin. tamen imum dumtaxat argumentum ejus reperire potui, <|uo id probare conatur. Nam in Asseri, ari. 27. ita loquitur: Daniel praedixit 8. cup. Anlichrislum fore regem impudentem facie, ι.ιι,γ.ιι ί ι:η i it s 457 hoc est,sicut Hebraeus habet, potentem Speciebus, ordines ad Antichrisli faciem pertineant, p >lius san­ pompis, et caeremoniis externorum operum. e:c- cti illi Patres Antichrisli dicendi sint, quam papa. lincto inierim spiritu fidei, sicut vidimus impleAdde ultimo, verba Dmielis nulli hominum (ve­ tum tot religionibus,ordinibus, collegiis, ritibus, ro Anlichristo suo tempore revelando excepto) arestibus. gestibus, aediliciis, statutis, regulis, plius convenire, quam Lulhero. Ipso enim supra observantiis, ut numerum nominum eorum vix omnes impudens facie fuit: nam preshyler et mo­ recites. Atque has easdem Antichrisli, ul ipse lo­ nachus palam uxorem sanctimonialem duxit, cujus quitur, facies enumerat, cl fusissime explicat in rei nullum exemplum in lota antiquitate demon­ lib. coni. Amhros. Calharin. de vis. Dan. strari potest. Item mendacia sine ullo numero scri­ Sed hoc Lulhcri argumentum in Iribus peccat. psit. «piae a muttis annotata, et literis prodita sunl. Primum in ipso fundamento: nam verba hebraea Scribit Jonmws Cocblacus in act. Lull), anni 1523. !2]Dli?ad verbum sonant.Ilobustus facie.cl phrasi a quodam notata ex uno Lulhcri libro mendacia 50. lii bruica significant hominem perfrictae frontis.qui Ab alio quodam eumdem Lulhenim convicium men­ non novit erubescere. .Nam inprintis ita verterunt daciorum 87 L Qualis denique impudentia illa fuit, 70. αναιδής π^σώτιω inverecundus fati'': ita Hie­ cum in lib. conL Bullam Leonis X. idem Lutherus ronymus vertit: ita Theodorctus legit: ita cx Bibbi- excommunicare ausus est pontificem suum cum normn regulis explicat Francisons Vatablus: Fortis universa Ecclesia, quae illi adhaeret? Quis unquam facie, inquil, est qui non erubescit, cl quern non audivit, a presbytero episcopum excommunicari potuisse? pudet. Exhorruit quondam chalcodonense concilium Denique idem colligitur e\ verbis similibus Eze­ cliiel. 3.Domus Israel attrita fronte est.et duro cor­ Dioscuri audaciam . qui in concilio ephesino II. de. ccce dedi faciem tuam valentiorem faciebus praesidens, Leonem pontificem excommunicare eorum, et frontem tuam duriorem frontibus co­ praesumpserat: at quae comparatio esse potest in­ nnu. Ubi in hebraeo est: Domus Israel robusti ter Dioscorum patriarcham secundae sedis, in fronte sunt, el dedi faciem tuam robustiorem fa- concilio generali praesidentem, et Lulhorum simciebiis eorum. Quae non habent alium sensum plicem monachum in suo cubiculo scribentem? quam istum (ul Hieronymus recte explicui ): illi Sed jam Luihero dimisso, ad .Melanchlhonem ve­ quidem impudentes sunt, sed tu non cedas impu- niamus. ilenline illorum: etsi illi audacter el sine pudore CAPUT XIX. faciunt mala. Iu audacter et sine pudore, reprehenilas. Quae cum ita sint, videat Lutherus ne ipse impudens facie sil, si suam interpretationem llabbiuis. Theodôreto, Hieronymo. 70. interpretibus, Refutantur nugae synodi snialchaldicae et ipsi Ezccliicli anteponere velit. Lulheranorum. Secundo peccat Lulhcri argumentum, quin ex Irjr sententia, quidquid laudem significet, non re­ cte colligitur, papam esse Anlichrislum.N.im etiam­ Exslal libellus de potestate ct primatu papae , si constaret, Anlichrislum futurum potentem in seu rcgn«) Antichrisli . nomine «.ynodi smalchalpompis el caeremoniis externis: non tamen conti­ dicac editus, qui quidem Melanchlhonis mihi esse nu'» colligi posset, esse Aulichristmii quicumque videlur, sed cujuscumque sil. nihil nisi verba, et csl poteftS in pompis clcaeremoniis externis. Aam, inanem jactationem habet: Constat, inquil auctor ul Dialectici docent, ex particularibus affirmativis libri, roinanos pontifices cum suis membris de­ nihil colligitur; alloqui etiam Aloyses fuit Antichri- fendere impiam doctrinam, ct impios cultus, ac slib, qui tot caeremonias in Exodo el Levilico in­ plane notae Antichrisli competunt in regnum pa­ stituit, ul vix carum numerus miri possit. El cum pae. et sua membra. Hactenus propositio . nunc ibidem de Antiocho, el in ejus figura de Anlichri- probationes audiamus: Paulus enim ad Thessaloslo dicitur, illum fore inlclligonlem aenigmatum, nicensesdescribens .Intichristum, vocal cum ad­ si ratiocinatio Lulhcri valeret ; sequeretur , eos o· versarium Christi , extollentem se super omne innes «pii aenigmata solvere, possent esse Antichri- quod dicitur, aut colitur Deus, sedentem in tem­ tlos: quod corie falsum, cl ridiculum est. plo lanquam Deum. Loquitur igitur de aliquo Tertio peccat m eo, quod pontifici romano tri­ regnante in Ecclesia. non de regibus ethnicis, ct buit institutionem omnium ordinum, el caeremo­ hunc vocat adversarium Christi, quia doctrinam niarum ecclesiasticarum: cum tamen constet, plu­ pugnantem cum evangelio excogitaturus sit, et rimas earum, non a pontifice romano. sed ab aliis is arrogabit sibi auctoritatem divinam. Quamquam haec, omnia, etsi vera essent, parmn sanctis Patribus institutas. Aam Ecclesia graeea semper habuit, cl adhuc habet monasteria, ritus, nobis officerent: peto tamen quo lundamenlo niliobservationes, caeremonias, quas a sanctis Basilio, tur haec interpretatio ? Paulus aperte dicil. \nliPachomio, et caeleris graecis Patribus, non a ro­ christum scipsum elevaturum supra omnem Deum, mane pontifice acceperant. Vide lib. Cassiani dc el in templo sessurum, non ut regem , non ul epi­ instil, rcnunc. cl s. Basilii Conslit. In occidente scopum. sed piam* ut Deum, el hoc idem discrlis quoque s. Benedicti, s. Horn. s. Brunonis, s. Do­ verbis affirmant Chrysoslomus, Ambrosius, cl cae­ minici el s. Francisci ordines a papa quidem ap­ lari hujus loci veteres interpretes. Quo jure igitur probati, sed ab illis sauciis viris Spiritu sancto do­ vos sine tcslc, et sine ralione affirmatis. Anlivhricente cxcogituli cl instituti sunt: ut si ejusmodi slum esse cum qui sedet in templo, non ut Deus , 45S DE «ΟΜΑΛΌ PONTIFICE sed ul epicopus, el adeo non se efleri super oinnem Deum,ut non solum Deum Patrem,el Filium cl Spiritum sanctum adorei, sed cliam coram omni populo sese prosternat ante sacramentum eucha­ ristiae, ante sepulchre apostolorum, cl martyrum, ante crucem, cl imagines Christi, cl sanctorum , quae vos ipsi, liccl impie . Deos alienos , cl idola appellare soletis ? Sed videamus hoc ipsum quem­ admodum accomodetis ad papam. Primum autem constat, papam regnare in Ec­ clesia. el praetextu ecclesiasticae auctoritatis el ministerii sibi hoc regnum constituisse. Praete­ xit enim haec verba, Tibi dabo claves. Regnare papam in Ecclesia , vos quidem dicitis, sed non probatis; nos vero contrarium nullo nego­ tio demonstrare possumus. Nam qui regnal, supe­ riorem in regno suo non agnoscit: Papa vero Chri­ sli regis vicarium sect ramulum profitetur: cl quam­ vis in tota domo Dei, alque in universo Christi re­ gno amplissima potestate ulatur ; ca tamen pote­ stas non excedit Oeconomi, ac servi conditionem. Aam el .Moyses ( ul Paulus ait Ilcbr. 3 ). Fide­ lis fuit in tota domo Dei, sed tanquam famu­ lus; Christus aulcm lanquam filius in sua.Sed per­ gite. Deinde, doctrina papae multipliciter pugnat cum crangelio . ct arrogat sibi auctoritatem divi­ nam tripliciter. Primum, quia sumit sibi jus mu­ tandi doctrinam Chrisli, et cultus a Deo institutos, el suam doctrinam, et suos cultus observari vult tanqum divina. Huc item dicitis . cl non probalis, neque solum id nobis falsum, sed mendacium cliam impudentissimum cssc videtur. Nec enim ignoratis, in Eccle­ sia catholica omnium ore doceri, Chrisli doclrinam ct cultos non posse ab ullo homine , sed nec ab ullo cliam angelo mutari, nec unquam internosci vos quaestio fuit, an debout credi , aul fieri quod Chrislus docuit, aul jussit. Sed vos ne, an nos me­ lius Christi doclrinam, cl praecepta interpretemur? Ju qua quidem quaestione vos nihil fere aliud af­ ferre soletis, quain vestram ipsorum interpretatio­ nem : nos vero Patrum consensum , el catholicae Ecclesiae, vel decreta, vel consuetudines. Nec enim (ul vos falso jaciatis) Patrum consensus atque Ec­ clesiae decreta el consucludincs verbo Dei opponi­ mus, sed interpretationi el judicio vestro. Sed au­ diamus secundam probationem. Secundo, quia sumit sibi polestatemnon solum ligandi, et solvendi in hac vita, sed etiam sumit sibi jus de animabus post hanc vitam. El hoc dicilur, sed non probatur. Nec enim sum­ mus pontifex jus sibi in animas defunctorum su­ mit, cum non ex auctoriiate illas a peccatis vel poe­ nis absolvat, sed solum per modum suffragii pre­ ces . alque opera bona fidelium vivorum cum illis communicet. Prodesse aulein defunctis vivorum preces el eleemosynas, ac praccipuc missae sacrilicium, omnes veteres docent : de qua re cum nos alibi luse di-pulavcrimus. hoc loco unum Augusti­ ni testimonium imnolasse sulliciel. Igilur serm. 31·. de Serb, apost. ita loquitur Augustinus: Orationi­ bus vero sanctae Ecclesiae et sacrificio salutari, ct eleemo: gnit.quae pro eorum spiritibus erogan­ tur. non est dubitandum mortuos adjuvari. Sed pergite. Tertio, quia papa non vull ab Ecclesia, aul ab alio judicari.cl aufert suam auctoritatem judicio conciliorum el lotius Ecclesiae. Hoc autem est se Deum facere, nolle ab Ecclesia aul ab ullo judi­ cari. Hic quoque duo dicuntur quae non probantur. Nam inprimis, quibus Scripturis, quibus conciliis, qua ralione probatis, debere papam a conciliis, vel Ecclesia judicari? Nos enim legimus ( ut alia prae­ termittam, quae libro superiore salis disputata sunl) Petro dictum a Christo Joan. 21. Pasce oves meas, nec dubitari posse credimus, oves a pastore regen­ das. el judicandas cssc , non pastorem ab ovibus. Illud cliam legimus Lucae 12. eidem Peiro dictum: Quis putas est fidelis dispensator, el prudens quem constituit Dominus super familiam suam? Quo lo­ co videmus oeconomum quemdam toti familiae Chrisli praepositum, certe ut eam regat, non ul re­ gatur ab ca. Ac ne forte objiceret aliquis: quid si oeconomus ille fuerit malus , a quo tandem judicabitur . si onmibus praccsl,nulli subjicilur?Propterea subjecit Dominus conlinuo: Quod si dixerit servus ille in corde suo, moram facil Dominus meus venire, et coeperit percutere servos et ancillas, cl edere, cl bibere , el inebriari, veniet Dominus servi illius in die qua non spqrat, et hora qua nescii, et di­ videt eum. partemque ejus cum infidelibus ponet. Audilisne quis judex sit mali illius oeconomi, quem constituit Dominus super familiam suam? Non enim ail Christus, a concilio judicetur: sed veniet Domi­ nus in die qua non sperat, cl quae sequuntur. Ilaque sibi Dominus servat servi illius judicium , quem super universam familiam suam ipse consti­ tuit: proinde non aufert papa auclorilalem suam ju­ dicio conciliorum, el lotius Ecclesiae cum ab eo se judicari non patitur: non enim auferri polesl quod nunquam est datum. Sed neque concilia rite con­ gregata id sibi unquam assumpserunt, ul extra ca­ sum hacresis iu pontificem suminum sententiam dicerent. Sed de hac re salis multa suo loco. Alterum quod dicilis, el non probalis, illud est, hoc esse Deum se facere, nolle ab Ecclesia, aul ab ullo judicari. Nam cum ab ullo dicilis. sine dubio ab ullo homine inlelligilis: ncc enim ignoratis, pon­ tificem a Chrisio judicandum sc esse . el credere cl profiteri. Quo pacto aulcm sc facit Deum, qui ju­ dicandum sc esse a Deo credit? Deinde reges terrae certe judicem in terris, quo ad res politicas allinet, nullum agnoscunt: et sen­ tentia vestra, qui episcopos coacliva potestate spo­ liatis . nec in Ecclesiasticis rebus verum aliquem judicem habent.-Num igilur tot erunt Dii, quoi sunl reges? Non existimo ila vos insanire . ul hoc dica­ tis. Restat igilur. ul verum non sil. qui a nullo ho­ mine judicari velit, cum continuo Deum se facere. Postremo additis, hos tam horribiles errores, et hanc impietatem defendit summa saevitia, el in­ terficit dissentientes. Ilie vero quam impudenter mentiamini vel cx hoc uno cognoscere potestis , quod ego ipso qui hacc ■ ribo palam assero , idque in ipsa urbe Roma ( et UBER TERTIUS 4M bal: sin anfem dicere apud eum probare esi: pari ratione inilcion refutare esse debebit. Certe quotquot catholici sumus. cl romano ponlilici Chrisli vicario obedimus . libere dicimus , et sine ulla ejus injuria dicimus: non licere ei qui­ busvis legibus, hoc est. cliam perniciosis el ini­ quis homines ligare, nec sacramenta nova institue­ re, nec instituta n Chrisio corrumpere.vel abolere, nec media comminisci ad salutem aliena a doctrina evangelii, nec religionem cbrislianam pervertere , vel immutare: id vero eo libentius dicimus, quod scimus cum quoque ila sentir · ac dicere. Nam si non ila sentit, si putat sibi licere leges iniquas condere, sacramenta nova instituere . volera abo­ lere, cl alia ejusmodi facere; quomodo patitur nos ila loqm, qui lamcn in ejus potestate sumus . ct non in angulo nescio quo. sed in ipsa urbe Roma, eo sciente et volente, docemus? Sed inquient: rron dicil pipa sibi isla licere, sed CAPUT XX. * lamcn reipsa el factis sibi licere contendit. Probe­ tur igilur aliquid horum fecisse: nam alioqui assu­ Refelluntur Calvini mendacia. mere quod probandum erat,quod quidem solemne Igilur Joannes Calvinus explanans locum aposto­ adversariis est, pelilio principii a Dialecticis vo­ li 2. Thess. 2. Qui extollit se super omne quod catur. Porro duo illa loca Isaiac 33. el Jacobi 4. quae dicilur Deus, mulla quidem dicil, cl magna pompa verborum . sed nihil fere probal: Significavit. in­ sola Calvinus protulit, sententiae nostrae nihil oquil, Paulus his verbis , Anlichrislum sibi raptu­ mnino officiunt.Nam quod Isaias el Jacobus dicunl: rum quae unius Dei propria sunl. ut supra o- Unum esse regem . judicem el legislatorem no­ mne divinum numen se efferat,nl lota religio lo­ strum·. corie non pugnat cum verbis illis Prov. 8. tusque Dei cullus sub ejus pedibus jaceat. El in­ Per me'reges regnant, et legum conditores justa fra: Aunc quisquis a Scriptura edoctus erit, quae­ decernunt: cl cum illis psal. 2. El nunc reges innam Deo maxime sint propria, clex adverso in­ telligile, erudimini qui judicatis terram: el cum tuebitur , quid sibi papa usurpet , etiamsi puer aliis sexcentis ejusdem generis locis. Non igilur 1sil decennis non multum laborabit in noscendo saias cl Jacobus quocumque modo unicum regem, judicem, cl legislatorem Deum faciunt: sed ea tan­ Anlichristo. Jlagnitlea vero pollicitatio. Sed audiamus quibus tandem rationibus demon­ tum ralionc, quod solus ipse ila sil rex , el judex . strat, quod proposuit. Porte enim ejusmodi erunt, cl legislator, ul nulli ralionem reddere debeat, a ul pueri eliam decennes non multum laboraturi nullo pendent, auctoriiate propria, idest, non ac­ sint in iis dissolvendis : Scriptura pronuntiat, cepta ab alio, regnet, cl judicet . ac leges ferat, ac Deum unicum esse legislatorem , Isai. 33. v. 22. denique quod solus ipse possil eliam quoad exequi servare potest, et petderc, Jacob. I. v. 12. L- culioncm perdere el salvare , ul Jacobus ail. Nihil nicum regem, cujus officium est verbo suo regere enim horum aut papae , aut aliis principibus tri­ animas, eumdem facit omnium sacrorum aucto­ buimus. % rem : justitiam ct salutem ab uno Christo peten­ CAPIT XXI. dam docet , modum simul el rationem assignat. Aihil horum est qood non sui juris papa esse as­ Refelluntur mendacia Illyrici. serat, suum cssc gloriatur ligare quibus visum csl legibus conscientias, ct aeternis poenis subjicere. Jam Illyricus in lib. quem scripsit adv. Prim.pa­ Sacramenta pro libidine sua rei nova instituit , tel quae a Christo instituta erant corrumpit el vi­ pae: Sed. inquil. inter alia argumenta nobis il­ tiat, immo penitus abolet, ut in eorum vicem sub­ lud firmissimum esse dcbct.quod verissime el cla­ stituat quae finxit ipse sacrilegia : media conse­ rissime hoc tempore a plurimis probatum est, quenda salutis aliena prorsus a doctrina evange­ papam docere, et defendere impiam doctrinam, lii comminiscitur: lotam denique religionem pro ct esse ipsissimum Anlichrislum. cujus rei ratio­ suo nutu mulare non dubitat. Quid, obsecro, csl nes hic repetam. Joannes 1. 2. definit, Anlichri­ sc efferre supra omne quod numen reputatur, si slum cssc cum, qui negat Jesum esse Christum. Id plane papa facit, non verbis, sed re. Aam Alehoc papa non fadlf Nonne bono dixeram multa dici a Calvino , pa­ schias hcbraicc, gracce Christus, csl persona di­ rum, aul nihil probari? Nam quod papa glorietur vinitus missa, ut sit populi Dei perpetuus sacer­ suum cssc ligare quibus visum fuerit legibus con­ dos cl rex. Sacerdotis officium est docere.orare, scientias, quod sacramenta nova instituat, quod a- cl sacrificare , sed regis csl regere cl defendere. boleal vetera, quod media ad salutem comminisca­ Hacc ille. Audiamus nunc quomodo probct.papam haec of­ tur aliena a doctrina evangelii, quod omnem reli­ gionem mutet, dicit quidem Calvinus,sed non pro­ ficia Christo eripuisse, elquae testimonia, quas ru- pontifice non ignorante ) non licere ponlifïci mula­ re Chrisli doctrinam , aul cullus, neque cullus no­ vos insliiucrc , qui habeantur pro divinis . aul qni cuiu evangOlio ulla ratione pugnent : cl lamcn ab ip$0 non modo non inlc.ilicior, sed nec aliquid mo­ lestiae patior. Nimirum probe novit pontifex , me vera dicere, vos vero mentiri. Quemadmodum et­ iam paulo post cum odditis: Doctrina de poenitnn lia prorsus depravata csl a papa, et usais mem­ bris; docet enim remitti peccata propler dignita­ tem nostrorum operum. Item . nusquam docent, quod gratis propter Christum remittantur pecca­ ta. Quae sane non sunl nosira dogmata, sed vestra mendacia. Nec enim id nos docemus . sed contrnriutn omnino , ut concilium tridcntinuin sess. (>. cap. 5. C. 7. ct 8. aperle leslalur. Sed de his salis. Transeo ad Calvinum. U(J DE tlOJIANU PONTIFICI. tioncs adlbral. Sed, ni fallor, sola verba inania au­ diemus: sic Igitur pergit : Adimit ergo papa Chri­ sto sacerdotium: nam non solum dilectum Filium vult audiri, sed magis sc suosque pseudoaposlolos aliud evangelium adferentes. Item . quia multos alios mediatores in coelo nobis pro Chri­ sto substituit, qui pro nobis coram Patre interce­ dant neglecto Chrislo severo judice. Item, quia infinitos sacrificulos pro Christo substituit, qui generi humano Deum placent, ad quos dicil, a Christo per Petrum sacerdotium translatum esse. Denique quia per merita suorum spiritualium, sanctorumque nos salvari vult. En quam claris Scripturarum testimoniis Illyri­ cus nos convincit. Quid si haec omnia mere esse mendacia demonstremus? Nam ubi,quaeso, legistis, papam velle magis se quam Christum audiri? Ne­ gamus; probate. Nos enim contra videmus a papa summum honorem Scripturis deferri, et pro haere­ ticis haberi qui adversus Scripturam aliquid docue­ rint. Deinde, nonne mendacium csl clarissimum, quod papa medialores pro Chrislo substituerit, cl illos velit pro nobis ad Patrem intercedere Chrislo neglecto? Nonne litaniae nostrae ita incipiunt: Ky­ rie eleison, Christe eleison? Nonne omnes omnino Ecclesiae nostrae preces, quas iu missa el officio ecclesiastico legimus, ad Deum diriguntur, et per Christum Dominum nostrum terminantur? Nonne Chrisli mediationem ct intercessionem agnoscimus, cum quidquid a Deo petimus, sive a sanctis pro nobis peti cupimus, id totum per Christi meritum petamus? Nec enim sanctos Dei, aut Chrisli loco habemus, sed id ab « is petimus, ul suas preces cum nostris precibus conjungant, ul hoc modo fa­ cilius quidquid volumus a Deo per Christum im­ petremus. Pari ratione mendacium csl. quod papa sacrificu­ los pro Christo substituerit, nccnon quod sacerdo­ tium Chrisli per Petrum ad sacrificulos translatum dicamus; nec enim aliquid horum probatis, aut probabitis unquam ; nec, dubium esse polcsl, quin si aliquid haberetis, in medium adferrclis. Id vero est, quod nos dicimus. Christum, qui csl sacerdos in aeternum, el semper vivit ad interpellandum pro nobis, semel quidem soipsum Deo in hostiam placationi per mortem crucis obtulisse : nunc vero per manus sacerdotum iterum atque iterum in mysterio se offerre. El quemadmodum cum multi hoc tempore bapti­ zent. verum lamen csl quoti legimus. Joan. I. Hic est qui baptizat in Spiritu sancto.Non enim trans­ latum esl officium baptizandi a Chrislo ad sacer­ dotes, sed ipse csl qui per ministerium sacerdotum semper b iptizaUsic eliam tametsi mulli sacerdotes hodie Christum in tremendis mysteriis offerant, ipse lamen · st primarius sacerdos, el vere summus pontifex. qui per ministerium omnium sacerdotum semclipMtm offert: Son sunt. inquil Chrysoslomus lu m. H'.’». in M ,uh. humanae virtutis haec operti. Qui lunc m illu coeiia confecit. ipse nunc quo­ que operatur, ipse perficit, ministrorum nos or­ dinem tenemus. >eii libenter a te discerem, Illyrice, cum omnes oomino veteres scriptores, tum gracci, tum lalini sacrificii eucharistiae, cl sacerdotum Christianorum mentionem faciant, quod nemo negat nisi qui mm legit: cur tandem soli pontifici roinano hoc tribuas, quod sacerdotium Chrisli iu sacrificulos transtule­ rit? sed pergamus ad caetera. Quod postremo loco addis: Per merita suorum spiritualium, sanctorumque nos salvari vult. In­ signe quoque mendacium est: alioqui profer lo­ cum. ubi papa hoc dixerit: Nos enim per gratiam Domini nostri Jesu Christi credimus salvari, quemadmodum et patres salvati sunt, ut s.Pelrus ait. Aci. 15. Nec alium agnoscimus Salvatorem nisi Jesum. cl hunc crucifixum, qui dedil scmelipsum redemptionem pro oinnibus i. ad Tim. 2. Porro sanctorum merita cl preces suo eliam mo­ do nobis prodesse, negare mm potest, nisi qui nescii, aut non credit, inter membra corporis Ec­ clesiae communicationem el connexionem esso.De qua re, cum nos alibi tractaverimus, duo solum testimonia hoc. loco addidisse sufficiet. Igitur s. Augustinus quaesi. 149. in Exod. Ul eo modo. inquil. admoneremur, cum merita nostra nos gravassent, ne diligamur a Deo. relevari nos apud cum illorum meritis posse, quos Deus diligit. Ac rursum lib. 21. de Civil. Dei cap. 27. aliquoties repetit, nonnullos sanctorum meritis indulgentiam adipisci, atque hoc significatum esse a Domino, cum ait: Facite vobis amicos de mammona ini­ quitatis. ut cum defeceritis, recipiant vos in ae­ ternum tabernacula. Luc. i (i. Sicul autem (inquit s. Leo semi. 1. de natali aposl. ) cl nos experti sumus, et nostri probavere majores, credimus, atque confidimus,inter omnes labores istius vitae ad obtinendam misericordiam Dei, semper nos specialium patronorum orationibus adjuvandos, ul quantum propriis peccatis deprimimur,lanium apostolicis meritis erigamur, llacc ille. El quamvis non solemus ila loqui, ul Illyricus dicil. per merita videlicet spiritualium nos salvari; tamen si quis ita loqueretur, atque id solum signi­ ficaro vellet, meritis sanctorum ad salutem per Christum obtinendam aliqua ratione nos juvari, non magis reprehendi posset, quam apostolus Pau­ lus, qui 1. Cor. 9.-jnil: Omnibus omnia factus sum. ut omnes fact rem salros.Et apostolus .ludas, qui similiter loquitur, cum ait: Hos quidem ar­ guite judicatos, illos vero salvate de igne rapien­ tes. Atque haec dc sacerdotio Chrisli. Porgit Illyricus: Hegnum porro Christo aufert, quia in terris vult ipse esse caput Ecclesiae: in cocto vero alios opitulatores, cl servatores nobis constituit, ad quos iu miseriis nos confugere ju­ bet. Negat ergo pupa Jesum esse Christum. llic primum illud quaero: ubinam papa,aut ullus catholicorum servatores sanctos appellaverit. De­ inde illud addo: si asserere de capul Ecclesiae esse sub Christo, ul ejus vicarium cl ministrum, quod papa facit, esl negare Jesum esse Christum; cur eadem ratione quicumque se prorogem. aut gubernatorem provinciae alicujus esse affirmat, non continuo ccnselur negare Dominum suum esse re­ gem? Denique si ad sanctos, tanquam opitulatores in miseriis confugere.csl negare Jesum esse Christum; LIBER TERTIUS 4Gt quomodo, quaeso, Paulus non negavit Jesum esse pturam esse fontem omnium haeresum el schis­ Christum, cum ail ad Horn. 15. Ohsecro vos fratres matum, ambiguam et obscuram etc. Atqui oportuerat fideliter Danielis verba referre; per Dominum nostrum Jesum Christum, el per tharilatem Sancti spiritus, ut adjuvetis me in non ennn ille ait : Elevabit se supra Deum , sed elevabitur adversus omnem Deum. El infra : A'ec orationibus pro me ad Deum, ut liberer ab infi dclibus, qui sunt in Judaea y Quomodo magnus quemquam Deorum curabit, quia adversum uni­ Rasilius non negavit Jesum esse Christum, cum in versa consurget. Quae nola durissime demonstrat, oral, de 40. martyr, ila loquulus est: Qui aliqua papam nihil habere commune cum Antichristo : premitur angustier, ad hos confugiat: Qui rursum nam Antichrislus nullum deorum curabit; papa vero laetatur, hos oret : Ille ut a malis liberetur: Iste unum verum Deum Patrem . et Filium cl Spiritum ut duret in rebus laetis ? Omitto caeleros Patres ; sanctum colit. Neque id solum facil, sed eliam ( si vereor enim ne si cos excutiamus, nullum invenia­ vobis credimus ) tot Deos palam adorat, quot sunl mus qui non negaverit Jesum esse Christum: si in coelis sancti, in terris imagines, sub terram re­ liquiae. vera sit Illyrici doctrina. Jam vero quod addis: Papam vociferari, Scri­ Pergit Illyricus. Daniel cap. IL Anlichrislum pluribus notis insignii: primum, inquil, faciei pturam esse fontem haeresum el schismatum.Εζο certe in nullius unquam papae scriptis legi , sed quod volet, facit sane papa quod ei libet. Al s. Daniel cum ait de Antichristo, faciei quod Lulheri lui verbum esse audio. Scripturam esse li­ volet, significare vult, ab Antichristo nullum omni­ brum haereticorum. Lulhcrus praefal. hist, quae no superiorem agnoscendum, ac ne Deum quidem: contigit in Slrasforl anno 3G. Quod quidem verbum sic enim sequitur: Et elevabitur adversus omnem si recle accipiatur, non video cur mento reprehen­ Deum. Itaque Antichrislus eliam Dei lege, el im­ datur. Nam s. quoque Hilarius in lib. da synod, perio posthabito, pro arbitrio suo vivet; quod certe extremo demonstrat, plerasque haereses ex divinis papa non facit, quippe qui Dei lege se constringi literis male intellectis esse natas. El Tertullianus in Iib.de pracscripl. magis auda­ non negat, el Christum judicem cl superiorem cter : .Vec periclitor, inquit, dicere ipsas quoque agnoscit. Confitetur. inquit Illyricus,id ipsemel dist. 10. Scripturas sic esse ex Dei voluntate dispositas , si papa infinitas animas secum in infernum ul haereticis materias subministrarent . cum le­ traheret ; tamen nemo debet ei dicere, quid fa­ gam; Oporlel haereses esse, quae sine Scripturis cis ? el glossa, inquil, papae esl pro ratione vo­ esse non possent. Porro ambiguas , el obscurissimas in picrisque luntas. Canon, qui incipit Si papa, non esl (ul falso Il­ locis Scripturas esse , non solum papa verissime lyricus dicil) alicujus romani pontificis, sed s. Do- docet, sed omnes etiam veteres Patres; atque adeo nifacii episcopi mogunlini, apostoli germanorum , ipse Lulhcrus , vellet nollet id fateri coactus est , el martyris: qui quidem non negat pontificem sum­ cum praefal. in psal. in hunc modum scripsit: .Vomum, si male vixerit, esse corripiendum atque ad­ lim ab ullo id dc me praesumi, quod nullus ad­ monendum cx fraterna charilate; sed negat, posse huc praestare potuit sanctissimorum et (lectissi­ argui ex auctoritate, ac judicari, cum sil ipse o- morum, idest, psalterium in omnibus suo tegili· mnium hominum judex.Qui etiam Bonifacius in iis mo sensu inlelligere et docere. Sal esl, aliquos verbis , quae canonem illum antecedunt ( ul vi­ et eosdem cx parte intellexisse: multa sibi reser­ dere esl in nova editione decrcli ) romanam Ec­ vavit Spiritus. quo nos semper discipulos habeat, clesiam disertis verbis capul omnium Ecclesiarum inulta solum ostendit, ut allidat, multa tradidit, appellat . cl a romani p ml ilicis incolumitate lo­ ut afficiat. El infra : Scio esse impudentissimae tius Ecclesiae salutem , post Deum , pendere af­ temeritatis eum. qui audeat profiteri,unum Scri­ firmat. pturae librum a se in omnibus partibus intelleQuaero igitur ab Illyrico: vera silne s. Bonifacii ctum.Idcm quoque Lulhcrus in lib.de Conc.elEccl. germanorum apostoli sententia an non ? Nam si pag. 52. Nonne aperle falelur, se magno sudore ve­ vera non csl : cur nobis objicitur ? Si vera esl: cur ram . el germanam Scripturae sententiam quaesi­ non recipitur? Dicam idipsnm planius: si vera non visse? Denique tot Scripturae versiones . tot inter­ esl ea sententia: non igitur verum csl , pontifici pretationes, tot sectae diversissimae apud adversa­ plurimas animas secum ad inferos trahenti non rios; quid aliud clnnianl, quam Scripturam esse am­ posse dici, quid facis ? Si vera csl: igitur vere ca­ biguam el obscuram? Tertio ( Daniel ) , dicit quod ei ( Antichristo ) pul est romanus pontifex omnium Ecclesiarum, cl cunctos judicaturus a nemine esl judicandus. Qua­ prospere succedet, donec finiatur ira Dei: oppres­ re desinat Illyricus jam caiîoncs allegare.qui nihil sit papa ut voluit sua tyrannide et impietate, tum ei prodesse possunt. Quod ad glossam allinet,sciat politias plurimas , tum etiam innumeras Eccle­ Illyricus, eam vel ab ipso pontifice , tanquam fal­ sias. El hoc qua ratione, quo auclore probatis? Polcsam esse sublatam in nova editione decreti , vel nunquam in decreto fuisse: ego certe eam reperire stisne dicere, quas politias , quas Ecclesias ponti­ fex romanus oppresserit?quid si nos contra demon­ non potui. Pergit Illyricus. Secundo (Daniel) dicit , quod stramus . huic tertiae notae Anlichrisli notam pla­ se elevabit supra Deum,id fecit (papa) ut ex prae­ ne contrariam papae convenire? Nam ab eo tempo­ cedentibus apparet. Item quia vult se audiri plus- re. quo per vos papa Anlichrislum esse coepit, non quam Deum blasphemansque vociferatur , Seri- modo non crevit ejus imperium, sed semper magis Bllliuwi. Vol. I. 53 462 DE ROMANO PONTIFICE ac magis decrevit. Leonis magni lempore , idest, esi de tali rege Dnnielem dicturum fuisse, in con­ annis centum quinquaginta antequam Anlichrislus cupiscentiis foeminarum non eril? vestra sententia nasceretur . papa romanus pluri­ Allera conjectura csl. quod cum Anlichrislus Ju­ bus gentibus praesidebat, quam sese romani impe­ daeorum Messias futurus sil, el Judaei praeter cae­ rii lines extenderent. Sic enim scribit idem Leo ler i bona uxorum multitudinem a Messia suo expo­ serm. I. de natali apostolorum: Per sacram ... Pe­ rtent. non csl ullo modo probabile, Anlichrislum tri sedem capul orbis e/fecla ( Roma ) latius prae­ aut imperaturum, aut laudaturum coelibatum. Addo postremo, quod si nola est Antichrisli coesideres religione divina, quam dominatione ter­ rena. Quamvis enim mullis aucta victoriis , jus libalutn indicere sacerdotibus, non solum papa, sed imperii tui, terra murique protuleris , minus ta­ omnes veteres Patres, el ipsi eliam aposloli Anti­ men esi, quod (ibi bellicus labor subdidit, quam christ! quidam erunt. Nam ( ut caetera praetermit­ quod pax, Christiana subjecit. El Prosper in lib. tam quae suo loco adferenlur) audi quid dicanl Pa­ tres concilii II. carthagin. can. 2. Omnibus placet, de Ingrat. ul episcopi. presbyteri, diaconi, vel qui sacra­ menta contrectant, pudicitiae custodes eliam ab Sedes Roma Pelri, qtme pastoralis honoris Facta caput inundo, quidquid non possidet annis, uxoribus se abstineant, ul quod apostoli docue­ Religione lenel. runt, el ipsa servavit antiquitas, nos quoque cu­ stodiamus Sed perge. Sexto dicil (Daniel) quod colet Deum Maozim. Al postea, Antichrislo, ( ul vos vultis ) regnan­ te, paulatim amisit romana sedes Africum pene to­ idque auro el argento, quod fecit, dum lotam tam, Asiae maximam partem. Graeciam universum. pietatem in eo collocat, ul mulla, magnaque tem­ Nostris vero temporibus , quibus vos Anlichristum pla splendide extracta omnigenis pretiosis orna­ maxime furere vociferamini, tam prospere illi o- mentis niteant, canluque reboent. De Deo Maozim supra multa dicta sunt, ubi omnia succcsseninl.ul magnam Germaniae partem amiserit, S'eliam . Gothiam . Norvegiam . Duiliam slondimus, Deum Maozim. aul ipsum Anlichristum universam, bonam Angliue , Galliae, Helvetiae, Po- esse, aul ipsum diabolum, quem occulte Anlicbriloniae , Bocmiae ac Pannoniae partem. Itaque si slus colet. Sed videtur mihi noster Illyricus Jesum prospere agere, nola est Antichrisli. non papa, qui Christum facere Deum Maozim, quae sane intole­ lot provinciis exutus est. sed Lulherus, qui praedi­ rabilis blasphemia est. Nam templa omnia, quae catione carnalis libertatis tot populos seduxit , et splendide exstruuntur, et auro atque argento a ro­ tam prospere egit , ul ex privato monacho totius manis pontificibus exornantur, Chrislo Deo sacrari, Germaniae propheta . el quasi papa.quidam evase­ ac dicari nemo esi qui nesciat: igitur, si qui ejus­ modi templis colitur, is csl Deus Maozim; quis non rit, Anlichrislus merito dici potest. Sed perge. Quarto (Daniel) , dicil, eum non curaturum videt, Christum ipsum esse Deum Maozim? Neque Deum suorum patrum. Hoc de papa vere dici, vero templorum exstructio atque ornatus ab anno superius in loco Jounnis clare probavimus. Et GGG. coepil. quo anno adversarii Anlichristum ap­ nos m eodem loco idipsum clarius reprobavimus. paruisse volunt, sed ante hoc tempus annis ferme trecentis. Perge igilur ad alia. Audi Eusebium ex versione Bullini lib. 9. hist. Quinto , dicil. non curaturum amorem mulie­ rum: quod papa fecit, lum praecipiendo suis cae­ Eccles, cap. Ipista> esse fatearis, non solum omnes veteres Paires, verum citam Danielem prophetam, ct Joannem evangelislam. Elsane miseret me lui el tuo­ rum, quibus faecem dumtaxat scriptorum reservas, omnibus doctis, cl probatis Patribus ad Papistas ablegatis.Vide si placet quae supra docuimus cap. 8. atque inveniens, disertis verbis docuisse, quod Iu Papislns docerc affirmas, Ircnacum , Hippoly­ tum, Cyrillum, Hieronymum, Augustinum . Thcoderelum. Primusium, Arelham.Bcdam.Ansehnuni, Richardum, Itupcrtum, cl etiam Danielem et Joannem. Qtinrio, docent, Aniichrislum interfectum iri in monte oliveti. Compendium theologiae lib. 7. cap. 14. Al hic quoque magnos viros Papistas facis. Si­ quidem Aniichrislum in monte oliveti interficien­ dum esse, ex ipso Daniele et Isaia colligit Hiero­ nymus in Comm. cap. II. Diinielis. Theodorelus quoque in eumdem locum scribens, etiamsi mon­ tem oliveti non nominat, affirmat tamen, Antichrislum non procul a Hierosolyma esse necandum. Sed videamus jam quibus argumentis errores prae­ dictos refellas. Subjicis enim continuo antidotum in haec verba. Nugae pontificiae de Antichristo , quia nullo testimonio sacrae Scripturae nituntur. rejicien­ dae el detestandae sunt. Nam . ul Hieronymus recte loquitur, quod in Scriptura auctoritatem non habel. eadem facililate contemnitur, qua as­ seritur. Et Paulus monet, ul nobis caveamus a traditionibus hominum, Coloss.2. Hoc autem di­ co, ne quis vobis falsis rationibus imponat etc. Ilem: Videte ne quis vos depraedetur per philo­ sophiam etc. Ex verbo Dei petendum esl quid sil de Antichristo sentiendum, ut I. Joan. 2. Quis esl mendax nisi qui negat Jesum esse Chrislum? hic est Antichrislus. Item 2.Thessal. 2.Homo pec­ cati et filius perditionis effert sese super omnem Deum elc. Item. Mutili. 24. Exorientur pseudochrisli, cl pseudoprophetae . cl edent signa etc. Daniel, il. El faciet monitionem Dei Maozim etc. Item Apocal. 17. El vidi mulierem ebriam de san­ guinesanctorum, cl de sanguine martyrum Jesu. Ex his sacrae Scripturae te limoniis liquido ap­ parel . quae sil fides Christiana de Antichristo , quem Christus el apostoli praedixerunt ventu­ rum. El cum luce meridiana clarius sil, singula exactissime congruere in romanum pontificem: dubitari non debet, quin romanus ille tyrannus pessimus sit Antichrislus. Haec ille. Non erit molestum, credo, si haec, tua argumen­ ta propler rudiores ad formam syllogisticam revo­ cemus. el inde confutationem supra scriptorum er­ rorum apertissime conôludamus. Sic igitur refelli­ tur error primus. Nugae pontificiae, quia nullo te­ stimonio Scripturae nituntur , rejiciendae el dete­ standae sunl; al Verbum Dei clamat: Qui negat Je­ sum esse Chrislum, hic est Antichrislus, 1. Joan. 2. igilur error esl dicere, Aniichrislum cx tribu Dan esse venturum. Alter error ila confutatur. Ul Hieronymus recte dicil . Quod in Scriptura non babel auctoritatem , eadem facililate contemnitur , qua asseritur : sed Paulus ail ; Homo peccati ct perditionis filius ef­ fert sese super omnem Deum , 2. Thess. 2. igilur errant Papistae cum negant, papam esse Aniichri­ slum. LIBER TERTIIS Tertius sic . el fortius , quia ex duabus Scriptuis; Paulus ait: Hoc aulcm dico, nc quis vobis /al­ sis rationibus imponat etc. Coloss. 2. al exorien­ tur pscudochrisli . et pseudoprophetae , ct edent signa clc. Mallh. 24. igilur error Pontificiorum in­ tolerabilis est, qui Aniichrislum Iribus urinis cum dimidio regnaturum dicunl. Postremus sic, el fortissime, quia ex tribus Scrip­ turis. Paulus monet: Videte , ne quis vos deprae­ detur per philosophiam clc. Coloss. 2. atqui AnUchrislus faciet munitionem Dei Maozim, Daniel. I L ct Joannes vidit mulierem ebriam de sanguine san­ ctorum, Apocal. 17. errant igilur lolo coelo Papistae cum dicunl, Aniichrislum in monte oliveti esse oc­ cidendum. Dabit veniam candidus leclor , quod ita ridicule Tilmannum exceperim. Coëgil enim me impuden­ tia hominis, qui cum nihil adferal dignum confuta­ tione: tamen ila garrit, ila floriatur , ac si demon­ strationes mathematicis certiores el clariores in me­ dium attulisset. , CAPUT XXIII. Refelluntur mendacia Chylraei. David Chylraeus in Com. cap. 9. Apoc. explicans visionem illam Joannis, qua quinto angelo tuba ca­ nente prinium visa est ingens stella de coelo cade­ re in terram, cui data esl clavis putei abyssi: dein­ de visus esl fumus ex abysso densissimus ascende­ re , qui solem el aerem obscuravit : postremo ex fumo visae sunl prodire locustae quaedam admira­ biles, quae paulo posl cliam equorum, el Iconum, et scorpionum , cl hominum armatorum speciem prae se ferebant. Hanc, inquam, visionem Chylroeus explicans , ila cam romano pontifici convenire existimavit. atque ab aliis existimari voluit, ul di­ ceret: Xntichrislum, seu ordinem papatus roma­ ni in hac visione describi, non dubium esl. Et quidem initium hujus visionis ab anno Domi­ ni 600. sumendum esse docet, ac stellam illam de coelo cadentem Grcgorium magnum romanum pon­ tificem. ejusque successores esse, qui abjectis cla­ vibus regni coclorum, claves putei abyssi recepe­ runt. Fumum ex puteo prodeuntem esse corru­ ptelas doctrinae, variasque traditiones pontificum romanorum. Denique examen locustarum vult esse episcopos, clericos, monachos etc. ac ul fumum istum aliquo modo dissiparet, proposuit anlilhesim doctrinae pontificiae el evangelicac, seu antichrislianac cl chrislianac. quae duodecim articulos quasi alterum symbolum apostolicum comprehen­ dit. Sed haec ejus sententia mullis modis refelli po­ lesl. Primo, quoniam nullo (este nititur. Veteres enim interpretes, ul Arelhas, Beda, Primosius, Anscimus, Ruperlus. cl alii in hunc locum per stel­ lam illam quae de coelo cecidit, diabolum mtelligunl, non episcopum aliquem. De diabolo enim di­ citur Isa. 14. Quomodo cecidisti de coelo Lucifer, qui mane oriebaris? El quia diabolus multo ante cecidit quam Joannes Apocalypsim scriberet: pro­ 465 pterea notant Patres, nnn esse diclum a. Joanne; Vidi stellam de coelo cadentem, sed vidi stellam de. coelo cecidisse in terram. Vidit enim Joannes stellam illam per terram jam repentem, quae olim in coelo clarissime fulserat. Diabolo eliam aptissi­ me convenit, quod sequitur: El data est d clavis putei abyssi. Ul enim Christus habel et communi­ cat suis çlavcs regni coelorum, el regnat in men­ tibus fidelium et piorum: ita diabolus habel claves putei abyssi, el regnat in filiis diffidentiae, cl in Scripturis passim vocatur: Princeps tenebrarum, princeps hujus mundi, Deus hujus saeculi, Joan. 12. et 14. 2. Corinlh. 4. Ephes. 6. Coloss. 1. cl alibi. Ipse quoque est, qui Deo permilienle fumum ex puteo emittit errorum: el qui nova locustarum examina, idest, novos haeresiarchas cum exerciti­ bus suis, singulis pene saeculis, in Ecclesiae fines immittit. Secundo, quia Chytraei sententiae repu­ gnat quod ail Joannes in hoc eodem capite de se­ xto angelo, et sexta pcrscquulione. Nam s. Joan­ nes in 8. cl 9. cap. Apocal. describit per tubas sex angelorum sex persequutiones haereticorum, quae fulurae crania tempore apostolorum usque ad men­ di consummationem. El ipse idem Chylraeus per primam lubam inlelligil non male haeresim Ebionilarum. quae tempore apostolorum excitata esl: per secundam inlelligil bneresim, quae postea sequula esl Gnoslicorum: per tertiam, haeresim ad­ huc posteriorem Samosalcni ct Arii: per quartam, haeresim Pelagii, quae illis omnibus posterior fuit. Jam vero si per quintam inlclligilur Anlichristi romani persequulio.quae.ul ipsi eliam falcnlur.novissima pcrscquutioesl. quid intelligcmus per sex­ tam tubam? Respondet Chylraeus: per sextam lu­ bam significari persequutionem Mahumeli el Tur­ earum. Sed hoc non reclc dicilur, lum quia Mahumelnni non haeretici, sed pagani sunl. lum etiam quia Mahumeli persequulio non sequetur Antichri­ st! persequutionem, sed praecedet, ul nos existi­ mamus, vel simul peragetur, ul Chylraeus dicit. Itaque confundere cogitur Chylraeus tubam quin­ tam cum sexta, cum lamcn reliquas ad diversa tem­ pora salis aperte retulerit. Melius igilur catholici per sextam lubam inlelligunl Anlichristi persequulionem, quae vere postrema, el gravissima erit: per quintam aulcm, haeresim aliquam valde pernicio­ sam, quae Anlichristi tempora proxime antecedet, quum quidem esse haeresim I.ulheranam mulli val­ de probabiliter conjiciunt. Tertio, quia toto coelo aberral Chylraeus. cum stellam cadentem s, Grcgorium esse docet. Siqui­ dem s. Gregorius si ulla fides historicis haberi po­ test, non dc coelo ad terram cecidit, sed de terra ad coelum ascendit. Nam ex praetore monachus, cx monacho episcopus factus est, nec unquam ab episcopatu ad praeturam,nec a monachatu ad sae­ culum rediit. Quomodo eliam Rasilius, Nazianzenus, Chrysoslomus gracci: Martinus, Pauhnus. el Augustinus latini, ex saecularibus monachi,cx mo­ nachis episcopi facti sunl, nec ullus dixit unquam cos propterea dc coelo in terram cecidisse. Deinde Gregorius continentia, sobrietate, amore rerum coelestium nulli fuit secundus: humilitate autem pene omnibus praeslilil; cl tamen audcl Chylraeus DE ROMANO PONTIFICE 44 i dicere, eum de cocio, idesl, a vita coelesti ad ter­ ram, hoc est, ad vitam terrenum el deliciosam ce­ cidisse. Denique ipse quoque Lulherus Gregorium sanctum pontificem fuisse dicit in Suppul. lempor. et Lutherum sequutus Theodorus Bibliander tab. 10. Chrunol. euindem Gregorium miris laudibus effert, el quantum profecerit in studio pietatis el doctrinae, ex libris ejus cognosci posse dicit: quod sane verissimum csl: spirant enim scripta ejus ad­ mirabilem sanctitatem. Ncc minus vanum est. quod addit de fumo putei idem Chylraeus, quem inter­ pretatur corruptelas doctrinae a Gregurio cl suc­ cessoribus in Ecclesiam introductus. Gregorius enim nihil novavit, quod attinet ud doctrinam: quod vero ad ritus cl disciplinam perlinet, mulla corre­ xit quae per abusum irrepserant, mulla restituit quae negligenlia temporum oblilerala fuerant, pau­ ca admodum, caque maturo consilio instituit nova, ul cognosci potest, tum cx libris quatuor de vita ipsius, a Joanne Diacono scriptis, tum ex episl. ejus 63. lib. 7. ubi rationem reddit rituum, quos renovavit, vel instituit. Sed maxime hoc ipsum pla­ num fiet, si percurramus ipsam antithesim doctri­ nae evangciicae et pontificiae, quam Chylraeus pro­ ponit, ct ad quam saepius postea lectores suos re­ mittit. Sic igilur ait. I. De vera Dei agnitione, et invocatione. Evangclion docet, unum solum Deum invocan­ dum ct colendum esse, sicul se in suo verbo coli praecepit, cl omnem fiduciam salutis nostrae in sola bonitate el misericordia Dei collocandam esse. Pontificii jubent, non unum solum verum Deum, sed cliam homines mortuos, seu sanctos invocare, ct in periculis opem cl auxilium petere et expectore clc. Deinde cliam. plane ethnico mo­ re, allinunt invocationem et cultum Dei ad cer­ tat statuas, perinde ac si ad hanc, aul illam sta­ tuam invocanti, Dcus magis propitius sil, quam alibi. Quoniam de his controversiis, quae in hac anliIhesi attinguntur, nos alibi copiose disseruimus; hic soluin brevissime demonstrabimus, ncc pugna re cum verbo Dei, nec coepisse tempore s. Grego­ rii eam doctrinam, quae a Chylraco pontificia no­ minatur. IgilurverbumDei docctquidem. unum solum Dr­ um colendum ct invocandum.ea invocatione ct ado­ ratione. quae soli Deo debetur: nec enim politur Dcus verus, qui csl etiam Deus Zelotes, ul creatu­ ram quamlibet pro creatore habeamus. Inierim ta­ men idem ipsum verbum Dei jnbcl. ul creaturas ' i< ellcntiorcs honoremus, quasdam feliam invoce­ mus, non quidem ul Deos, scd ul Deo caras cl fa­ miliares. Quemadmodum rege·- moleste quidem ierreol. si regios honores in servos suos conferri itdereiil; qm lamen libenter accipiunt, cum eosdem suo·; servos honorari elobservan conspiciunt: Ado­ rate, inquil David in psal. 98. scabellum pedum e/U-s. Et Job cap. 5. Voca, inquit, st est qui tibi re­ ti rideat. cl ad aliquem sauciorum convertere. Quocirca Abdias,vir magnus cl sanctus,adoravit He­ lium pronus in terram,3. Ileg. 18.El filii prophetarum cum audivissent requievisse spiritum lifeline super Heliseum. accedentes, adoraverunt eum proni in terram, 4. lleg. 2. El apostolus Paulus in singulis fere epistolis implorat orulioncs Christianorum, ut per eas liberetur a mullis periculis. Nec ulla ratio reddi potest, cur minuatur honor Deo debitus, si a sanctorum spiritibus postulemus , ul pro nobis Deum orent, cl non minuatur , si illud idem a vi­ ventibus postulemus. Denique b. Ambrosius annis 200. antiquior s. Gregorio fuit, el tamen in lib. de vid. ila loquitur: Obsecrandi sunl angeli, qui nobis ad praesidium dati sunt: Martyres obsecrandi, quorum videmur nobis quoddam corporis pignore patrocinium vindicare. El infra : Non erubescamus cos inter­ cessores nostrae infirmitatis adhibere clc. Porro ad statuas sanctorum , ad memorias mar­ tyrum , cl caetera monumenta religiosa non aliter alligamus cultum el invocationem . quam alligave­ rit olim Deus ad sanctuarium, sive ad templum Sa­ lomonis. Etsi cnim ubique Deus non audit , et in omni loco levare possumus manus ad Deum: lamen non sine caussa, Spirilus sanctus apud Isaiam cap. 56. el Chrislus apud Mallh. cap 21. Templum Dei domum orationis vocarunt: ncc sine caussa piissimus imperator Theodosius ( ul inierim plurima alia antiquitatis exempla praeteream) circuibal cum sacerdotibus ct populo omnia orationum loca, ante martyrum ct apostolorum thecas jacebat cilicio pro­ stratus, el auxilia sibi fida sanctorum intercessione poscebat. El certe Theodosius . qui hoc egit, el lluflinus , qui hoc scribil lib. 2. hist. Eccles, cap. 33. S. Gregorium annis ferine ducentis praecesseruni. II. . De offeio cl beneficiis Chrisii. Evangclion doccl. propter unicum ct solum Fi­ lium Dei Dominum nostrum Jesum Christum pro nobis crucifixum , mortuum . cl resuscitalum , gratis. non propter ulla nostra opera, aul meri­ ta, nobis remissionem peccatorum, e. salutem ae­ ternam donari. El quidem hunc solius Dei hono­ rem proprium esse . ul dicitur Isaiae 13. Ego sum . ego sum ipse . qui deleo iniquitates. Item; Aon esi in aliquo alio salus. Pontificii conlra do­ cent,non propter solius Chrisii meritum.sed par­ lim propter Christum , parlim propter nostram contritionem, el obedient iam. seu bona opera nos justificari, et salvos fieri etc. Non hoc habet catholica doclrina.nl parlim prop­ ter Clirisium , parlim propior opera sua justificen­ tur peccatores, quasi etiam sine Christo ipso ope­ ra aliquid mercantur : siquidem tria distinguimus operum genera. Unum eorum . quae liunl ex solis viribus nalurae. sine fine el gralia Dei . el de Ius aperte pronunciamus cum apostolo, quia ex operi­ bus non justificatur homo . sed ex fide, el si ex u- LIBER TER PIUS 467 jcsmodi operibus quis justificaretur, habere! glori­ men quia eadem merita, quibus redditur, non a am. sed non apud Denm, ul de Abraham b. Paulus nobis parata sunt per nostram sufficientiam, sed dicil, ad Rom. 4. Itaque dc bis operibus nulla est in nobis facta per gratiam , etiam ipsa gralia inter nos controversia, tametsi passim impudentis­ nuncupatur , nec ideo , quia meritis non datur, sime mendacio id nobis tribuitis, quod opera sine sed quia data sunt el ipsa merita quibus datur. Neque vero terreni nos duo illa Scriplurae testi­ Christi fide meritoria esse doceamus. Alterum est operum genus, quod ex fide el gra­ monia : Ego sum qui deleo iniquitates. El : Aon lia Dei procedit, cl ad reconciliationem cum Dco, est in alio aliquo salus. Nam excludunt ejusmodi ac peccatorum remissionem disponit,qualia sunt <·- testimonia alium Deum , alium Christum , alium ratio, eleemosyna . jejunia , dolor dc pcccalis . cl Salvatorem, cl medicum animarum, qui, Deo vero alia id genus. Quae quidem opera non dicimus cl Chrislo Jesu Salvatore excluso, salutem pollice­ esse meritoria cx justitia ipsius reconciliationis , atur: non tamen excludunt fidem,spem.charilalem. sed c contrario polius audimus tridentinam syno­ poenitentiam,sacramenta,quibus veluli quibusdam dum dicentem , sess. G. cap. 8. ideo gratis justifi­ mediis cl instrumentis,ipso Deo praecipue operan­ cari homines , quia nec fides , nec opera quae ju­ te,Chrisii nobis meritum applicatur. Alioqui cnim, stificationem praecedunt ipsam merentur , nimi­ qua ratione cum istis sententiis: Ego sum qui de­ rum. ex justitia, quasi ejusmodi operibus essel de­ leo iniquitates , Et: Non est in alio aliquo salus; bita justificatio : fatemur lamen bacc ipsa opera , cohaerent illae: Fides tua te salvam fecit, Lucae quatenus ex fide cl adjutorio divino proficiscuntur, 7. Salvabit eos. quia speraverunt in eo, psal. 3G. divina esse opera , et suo modo mereri . hoc csl , Ipse animam suam vilificabit, Czech. 18. Timor impetrare peccatorum remissionem. Id cnim , etsi Domini expellit peccatum , Eccles. 1. Qui credi­ vos non conceditis . concedit tamen verbum Dei. derit. et baplizatus fuerit, salvus erit, .Marci ull. Quid cnim est, quod ait Ezechiel. cap. 18. Cum a- Qui manducat hunc panem , vivet in aeternum. verterit se. impius ab impietate sua,ipse animam Joun. G. Sed de his hactenus. Pergit Chylraeus. suam vivificabit? Quid csl quod ail Daniel, cap. 4. ΙΠ. Peccata tua eleemosynis redime ? Quid est quod ait Jonas , cap. 3. Vidit Deus opera eorum ( jeju­ Erangelion docet . agentem poenitentiam . cl nia el cilicium ) et misertus csl eis? Quid est. quod nil Chrislus. Luc. 7. Remittuntur ei peccata mul­ audientem promissionem.debere credere promis­ sioni. el statuere, peccata non tantum aliis . Pe­ la. quoniam djlexit multum? Idipsum quoque non solum Gregorius, sed anle tro aut Paulo, sed etiam sibi propter Christum cum multi Patres docuerunt. Ambrosius lib 10. in remitti; se Dco placere, a Deo recipi.et exaudiri: Lucum: Lacryine. inquit, ventum non postulant, el hac fide in quotidiana invocatione ad Deum scd merentur. Hieronymus lib. 2. advers. Pelagi­ accedendum esse. Pontificii contendunt. semper an. Qui peccata simpliciter confitentur,merentur dubitandum esse.an habeamus remissionem pec­ humilitate clementiam Salvatoris. Augustin, epi­ catorum: quae dubitatio simpliciter pugnat cum sl. 103. .Vec ipsa remissio peccatorum sine aliquo fide, el plane ethnica esi. Haec ille. Evangelium nostrum salis aperte docet, oporte­ merito est , si fides hanc impetrat. Seque enim nullum est meritum fidei, qua fide ille dicebat · re fidem haberi promissionibus Dei, nec de iis ulla Deus propitius esto mihi peccatori, el descendit ralione dubitandum esse, catholici omnes docent. justificatus mei ito fidelis humiliatus etc. Et episl. At promitti hominibus a Dco absolute remissionem 10G. .Si quis dixerit, quod gratiam bene op ran- peccatorum, in evangclio nostro nusquam legilur. di fides mereatur . negare non possumus, inimu Mullo vero minus legitur , debere unumquemque certo statuere, sibi peccata remitti, se Deo place­ gratissime confitemur. Postremum denique genus operum est eorum . re. u Deo recipi, ct exaudiri. El merito id non le­ quae a justificato jam homine fiunt . et a Spiritu gitur, quia destrueret caetera, quae in eo apertis­ sancto inhabitante cor hominis, el chariliileiii in eo sime clarissimequc leguntur. Quid enim illo cla­ rius , quod scribil Sapiens Eccles. 9. Sunt justi diffundente procedunt. Quibus operibus , velitis nolitis , meritum attri­ atque sapientes, ct opera eorum in manu Dei, ct buimus; non quo remissionem peccatorum, quae tamen 'nescit homo,utrum odio,v. I amore dignus praecessit,ct quae sub meritum proprie cadere non sit? Item illud quam est perspicuum, quod ail Job potest . sed gloriam ac bcaliludincm sempiternam cap. 9. Etiamsi simplex fuero, hoc ipsum ignora­ vere cl proprio mereantur, alioqui cnim quomodo bit anima mea? Et infra: Verebar omnia opera Paulus 2. Timolh. 4. diceret : Itonum certamen mea, sciens quod non parceres delinquenti? Quid, quod promissiones divinae fere omnes certavi , cursum consummavi, fidem servavi, in reliquo reposita est mihi corona justitiae . quam conditionem annexam habent , quam nemo certo reddet mihi in illa die justus Judex? Si enim vita nosse polesl, an ul oportet impleverit? Mallh. 19. aeterna non est vere merces operum bonorum; cur Si vis ad vitam ingredi,serva mandata Lucae ! ». eam vocat coronam justitiae, el non potius donum St quis venit ad me. el non odit patrem , el ma­ dementiae? Cur dicil reddendam, non donandum? trem. el uxorem, el filios, et fratres , el sorores , Cur a justo judice, non a liberali rege ? lieclc igi­ adhuc autem et animam suam, non potest meus lur Augustinus in episl. 103. Unde. . inquil , ipsa esse discipulus. Rom. 8./psc spirilus testimonium vita aeterna, quae utique in fine, sine fine, habe­ reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei: m. qua sesc efferunt super otem multitudinem creverunt, ncc mirum, nam ape­ innes homines. Exstat liber Lutheri ad ducem ruerunt ostium omnibus vitiosis hominibus. Gulo, i Georgium: in eo sic ail: .1 tempore apostolorum ad cos accurrunt, quia non sunl apud Luiheranos nullus doctor, aut scriptor, nullus theologus,aul stata jejunia: incontinentes, quia apud eos vola jurisconsultus. tum insigniter ct clare conscien­ omnia continentiae improbantur, el monachis et­ tias saecularium statuum confirmavit, instruxit, iam ac sacerdotibus , ncc non sanctimonialibus ac consolatus esl. sienf ego feci. Per singularem quibuscumque matrimonia conceduntur, liem apo­ Dei gratiam hop certo scio, quoniam neque Au­ statae omnes, quia apud eos claustra omnia rese­ gustinus. neque Ambrosius, qui lamen in hac re rantur, cl in palatia convertuntur.· Principes avari optimi sunl. mihi in hoc aequales sunl. Quid , el ambitiosi, qui · bona ecclesiastioa , et personae quod non solum Lulherus cl Calvinus nihili faciunt etiam ecclesiasticae eorum potestati subjiciuntur : mille Cyprianos el mille Augustinos, sed chain otiosi el inimici bonorum operum, quia apud cos quivis Ministellus lulheranns habet pro asinis et sola fides sufficit, opera bona non sunt necessaria. stipitibus omnes Papislas? Erant aulem coronae Denique omnes improbi cl scelesti , quia sublata illae quasi aureae, idcsl, aureae videbantur . sed esl apud eos necessitas conlilendi peccata, el ra­ non erant, quia lingunt se zelo honoris Dei . cl tionem reddendi proprio suo pastori, quod maxi­ cliaritatis impelli ad ea quae dicur.l , cum lamen mum cssc solet fraenum peccatoribus. Uinc igilur nihil minus, quam zelum Dei noverint. Dentes leonini significant dclracliones,quibus as­ ila multiplicantur locustae. Describuntur aulem hae locustae a sancto Joanne sidue. el literis, el sermonibus lacerant famam pon­ mirabiliter.Aam dicuntur habere faciem humanam, tificum. clericorum, monachorum cl ipsorum etiam immo etiam muliebrem, caudam scorpionum, cor­ sanctorum, qui cum Deo feliciter regnant. pus locustarum: item in capite gestant coionam Et sane detractionibus nutriri videntur, et tum quasi auream, dentes habent leonum, pectus lori­ mulla dicunt, quae ncc sunl, nec fuerunt, fortasse ca ferr -a armatum: denique videbantur tanquarn cliam numquam erunt, ul videantur omnem con­ equi parati ad bellum, cl sonitus alarum earum au­ scientiam penitus exuisse. Id salis palet, tum ex adiebatur quasi sonitus curruum currentium ad bel­ his, quae in eorum libris passim leguntur, tum e.x lum, ct habebant super se regem angelum abyssi , iis. quao paulo ante citavimus cx synodo smalchalqui dicitur Exterminatur. 1'acii s blanda significat dien, Illyrico, Tihnanno. Calvino cl Chylraco. Pectus lorica ferrea armatum, significat obstina­ initium praedicationis eorum, quae semper incipit ab evangelio, nihil enim sc dicturos pollicentur. tionem: sunl enim ila obdurati, ul etiamsi apertis­ nisi purissimum Dei verbum. Ila facillime alliciunt sime convincuntur, numquam tamen cedant: el sae­ simpliciores. Cauda scorpionis significat exitum pe mori malini, quam ab obstinatione sua recedere. Similitudo equorum.qui parati videbantur ad bel­ venenatum et lethiferum: nam pOSleaquam verbum Dei proposuerunt, perversa interpretatione illud lum, signifient audaciam ct temeritatem: provocant depravant, el eo modo quasi relorin cauda aculeum enim audacissime omnes ad bellum, cum tamen infigunt, el virus lelhalc infundunt. Corpus locu- postea pro argumentis sola mendacia plerumque slae,. quod nihil fere est aliud quam venter ( est proferant. Lulherus in Assert, art. 25. Adeste. in­ enim locusta venlrosum animal , el ideo ncc ince­ quit. huc omnes Papislae in unum: conflate stu­ dere. ncc volare recte potest, sed saltitando sc eri­ dia vestra in unum, si forte possitis hoc vincu­ git in altum, ct nmx ad terram recidit ) significat . lum dissolvere. Quo eodem modo loquuntur fere haereticos hujus temporis esse homines ventri ad­ omnes alii. dictus. inimicos jejuniorum cl continentiae,cl ideo Similitudo aulem curruum volitantium significat > 472 DE ROMANO PONTIFICE volncilnlcm, qui) nova ista haeresis utitur in variis regionibus occupandis: nam brevi occupavit non solum mulla regnn in parlibus septentrionalibus, sed eliam usque ad Indos excurrere ausa csl, quam­ quam non permisit Deus, ul ibi haerere posset. Ncc enim lanium flagellum merebatur novella adhuc, ct lencra illa Chrisli Ecclesia. Denique . angelus abyssi diciiur rex locuslarmn istarum, quia elsi regem visibilem locustae non ha­ bent. ul supra diximus, invisibili lamen rege, idesl. diabolo carere non possunt: /pseeniniesl reæ su­ per* omnes filios superbiae, Job il. Diciiur aulem rex locuslarmn exterminator, quia per nullam un­ quam hacresim aul persequulioncmdiabolus ita ex­ terminavit, oc vastavit Ecclesiam, ul per Lulheranos. Nom caclerae haereses. ul plurimum, unum mil alterum articulum destruebant, sed non ever­ tebant omnem ordinem, cl disciplinam Ecclesiae: al Lutherana haeresis parlim per se, parlim per suas proles Anabaptistes, Calvinistes, Trinitiirios, Libertinos, omnia omnino Ecclesiae bona perdidit in iis locis, ubi grassari poluli. Nam abstulit a Deo Trinitatem per novos Samosalcnos; a Christo dei­ tatem per eosdem: cl humanilalem per Anabapti­ stes: ab angelis el sanctis omnibus omnem cultum el invocationem; a purgatorio sufiragia vivorum, immo purgatorium ipsum plane exterminavit. Ab Ecclesia, quae csl in terris, abstulit mullos libros divinae Scripturae, omnia fere sacramcnla, omnes traditiones, sacerdotium, sacrificium, vola, jejunia, feslos dies, templa, altaria, reliquias, cruces, ima­ gines, monimenla omnia pielalis; ilem leges Ec­ clesiasticas, disciplinam, alque ordinem universum plane exterminavit. Sed forte inferis pepercit, ne suo rogi angelo abyssi injuriam faecrel. Non lia est: nam eliam in­ feros veros el locales mulli Lutberanorum negant, cl imaginarios nescio quos inferos lingunt; ut su­ pra in disputatione dc descensu Chrisli ad inferos demonstravimus. Vere igilur exterminatrix linercsis hacc. dici polcsl. cl eo duce digna, qui Imbraicc p'îSX graece, άπολλύων, latine exterminans di­ citur. El mirum sane esset, si non etiam I.ullicrani ipsi hoc exterminium mirarentur, nisi a furno illo, dc quo supra diximus, plane essent obeaccati. Sed una in tot malis consolatio csl. quod (ul Jo­ annes dicil) locustae istac non laedunt herbas, al­ que arbores virentes: sccul rex csl nomen magistratus.· ita έζϊσζοΰος eliam nines enim, qui istum Joannem admittunt, dicunt, apud ethnicos erat nomen magistratus, nimirum , eum sedisse post Leonem IV. et ante Benedictum praetoris; ut palet cx' Aristophane in axibus: cl 111. cl vixisse in pontificatu duobus annis, ct quin­ quod majus est, idem nomen pastoris in divinis que mensibus. Dicent furiasse: Anastasium in gratiam pontifi­ literis tribuitur episcopo, el regi; ul patet ad Ecum omisisse istum Joannem Mil. at contra, nam phes. 4. et Isa. 44. Si vero de re ipsa loquitur ; non minus decipi­ saltem debuit ponere , sedem vacasse post Leo­ tur: nam, ul regia auctoritas non csl simplex offi­ nem IV. duobus annis cum medio, ne errorem ex­ cium judicandi. ul csl judicium aliorum, sed vera ploratum in Chronologia admitteret, el erroreni praefectura in rebus politicis, idesl , potestas re­ qui poterat refelli ab oculatis testibus qui tunc vi­ gendi homines sibi subjectos, imperando , el pu­ vebant. Respondent: non esse errorem in Chrono­ niendo: ita eliam episcopatus non csl simplex offi­ logia, quia duo isti anni Joannis adduntur annis cium praedicandi, ul est aliorum mullorum , qui Leonis IV.Leo enim IV.dicitur ab Anaslasio sedisse condonantur. et non sunl paslores , sed est vera annis 8.qui ita accipiendi sunt,ut sex anni sint ipsius praefectura Ecclesiastica, idesl. potestas regendi Leonis.alii duo addantur c.\ annis Joannis focminac. At contra: mini non solum tnaslasius, sed etiam homines in rebus spiritualibus et dixinis:ac proin­ de imperandi ct puniendi. De qua re el mulla Marlinus Polonus, cl Platina, cl Magdcburgcnses. supra diximus, ct plura adhuc infra dicemus in cl Biblinnder, el alii, qui ponunt Joannem VIII.se­ lib. seq. mine pauca loca, sed clarissima annotas­ disse duobus annis, daiit Leoni annos octo : igitur se sufilcicl. \poslolus Paulus 1. Cor. 11. Caetera, necessario erit error in Chronologia Anaslasii. si inquil, cum venero disponam. Et 2. Cor. 13. fi iste Joannes ponatur fuisse pontifex post Leonem. Deinde non solus Anaslasius. sed eliam Ado epi­ non praesens durius agam. secundum potesta­ tem, quam dedit mihi Dominus. El llebr. 13. 0- scopus Viennensis, qui eodem lemporc vixit, el de bedile praepositis vestris et subjacete, eis. Et 1. quo nulla suspicio csl. quod iu gratiam pontificum Timol. 5. Adversus presbyterum accusationem voluerit mentiri, docet, nullum fuisse Joannem in­ noli recipere,nisi sub duobus, aut Iribus testibus. ter Leonem IV. cl Benedictum III. sic enim loqui­ Adde huc quoque, falsum esse , pontifices non tur in Chron.anni 8G5. Ponti/ex. inquil.romanus fungi munere episcopali. Nam non tenentur per se Gregorius moritur, alque ejus loco Sergius or­ concinnari, et sacramenta ministrare, si justa ali­ dinatur.* illo defimeto.succedit /.eo.Quo obeunte, qua de caussa impediantur.sed salis est, si curent, Jfenedictus in sede aposlolica subslituitur. El si­ per alios ista omnia praestari : alioqui episcopi ad militer loquuntur Rhegino, Lamberlus.IIcnuannus impossibilia obligarentur: nullus enim csl tam exi­ Contractus. Abbas Irspcrgensis. Otho l'risingenguus episcopus, qui possit per sc sufficere ad con­ sis. el omnes alii historici.qui plurimi sunt, usque donandum . ct sacramenta ministranda in lota sua .ad Murtinum Polonum, qui luit quadringentis an­ dioecesi. Sicut ergo satisfacit, si in eo loco.ubi per nis posterior isto ficto Joanne MU. el ipse primus sc non potest,per alium condonatur: ita satisfacit, hujus Joannis VIII. meminit contra fidem omnium si in omni loco per alios concionolur , quando in antiquorum: ab ipso aulem acceperunt Platina, et nullo per sc id facere polcsl. Aeque desunt exem­ caelcri recenliores. Ncc solum Lalini, sed etiam Graeci, qui ante pla antiquitatis. Scribit enim PossidiuS in vita b. Anguslini , s. Valerium episcopum hipponensein Marlinum Polonum scripserunt, nt Zonoras. Cedrecommisisse s. Augustino presbytero suo officium nus. Joannes Curopaloles , et alii nullam mentio­ praedicandi, proptcrca quod ipse, cum graccus es­ nem hujus tam prodigiosae historiae inter res ejus set,non posset latino populo praedicare. El ibidem temporis faciunt:eum lamen illi non faveant roma­ Possidius refert , in orientali Ecclesia plurcs epi­ no pontifici, quique libenter accepissent occasio­ scopos munus praedicandi . quod ipsi per sc exc- nem irridendi Latinos in hac parte, si potuissent. qui nequibant, presbyteris suis demandare solitos: Qaonaodo aulcm credibile esi. melius novisse res ncc lamen dicere possumus. vel s. Valerium, vel gestas, circa annum 850. Murtinum Polonum, qui alios, qui per sc non praedicabant verbum Dei, c- vixit anno 1250. quam omnes historicos alios, qui vixerunt anno 800. vel 900. vel millesimo? piscopos non fuisse. Quoti aulcm Magdcburgcnses dicunt,Sigcbertum Ad argumentum Miigdcburgcnsium dico : fabu­ lam esse illam de Joanne papa foemina , quam sa­ cl Marianum Scotum Martino Polono antiquiores . lis accurate refellit Onuplirius in Addit, ad Plalm. Joannem foeminam in suis Chronicis posuisse, fal­ ac primum aperte convincitur esse fabulo, ex testi­ sum est. Etsi enim in impresso Sigcberlo cl Ma­ moniis scriptorum graecorum cl latinorum. Primus riano Scolo inveniatur Joannes foemina : tamen in omnium, qui de hac rc scribere potuit, el qui rem antiquissimis manuscriplis non invenitur, el salis optime novit, fuit Anaslasius bibliolhecnrius, qtii constat, corruptos ftiisse auctores illos. Exsta! ad­ lio ipso tempore vixit, quo fingitur Joannes isto huc in monasterio Gcinblacensi, ubi fuit monachus • i a·-·· · 474 DE ROMANO PO.ATIFICE Sigebcrlus, antiquissimum exemplum manuscriplum, quod putatur ipsius Sigcberli autographum, et in co null i mcnlio csl Joannis foemioae : quoi! manuscripluni exemplum lesiatur se vidisse Joanic» Molimus doctor lovamensis.qui adhuc superest. Similiter in antiquissimis exemplaribus Mariani ti non liaberi Joannem foeminam testatur ille, qui metropolim Alberti hraniii edidit, anno 1571. Coloniae. Deinde secundo, quod fabula sit ista narratio MirtinideJoanne foemina,probalur cx ipsa narratio­ ne.Primo enim dicil,istum Joannem fuisse anglicum cx Mogunlia: at Mogunlia non est in Anglia , sed in Germania. El autem hunc errorem emendent ahi. mirabiliter inter se pugnant. Nam Platina dicil, fuisse anglicum istum Joannem, sed oriundum cx Mogunlia: Magdeburgenscs e contrario dicunt fuis­ se mugunlinum, sed oriundum ex Anglia: Theodo­ rus aulem Bibliander in Chrun.dicil, neque natum, neque oriundum ex Anglia, sed tamen educatum ct eruditum in Anglia. Secundo, dicil Marlinus, ct qui cum sequuntur, dedisse operam literis Athenis: al constat eo tem­ pore, neque Athenis, neque usquam alibi in Grac­ ila fuisse ulla Gymnasia litorario. Scribil enim Synesius in episl. ult. ad fratrem suum, suo tempore Athenis nihil fuisse . nisi nomen academiae: fuil aulem Syncsius paulo post tempora Basilii el Nazlancni. Scribunt eliam Ccdrcnus,ct Zonaras in vita Micbiiel cl Theod. imper, circa fin. imperii Mi­ chaelis. quando nimirum solus regnabat, matre Theodora amoti, bonarum hierarum ct philoso­ phiae scholas fuisse restitutas a Barda Caesare , cum usque ad illud tempus per annos plurimos ila fuissent exlincia omnia studia sapientiae in Gr aecia , ul ne vestigium quidem ullum exstaret. Constat aulem imperium Michaelis solius. Theodo­ ra amota, incidisse in tempora Nicolai I. qui succc-> t Benedicto 111.qui successoral,ul isti lingunt. Joanni \ 111. foeininae. Immo Chronologiue omnes, et ipse etiam Bibliander. ponunt initium imperii, ......... lis sollus, anno Christi 856. cl Joannrs foeimiiae pontificatum, anno 851. ex quo sequitur, post mortem Joannis istius,coepisse m Graecia re­ viviscere studia sapientiae. Terlio. Magdeburgenscs dicunt. Joannem istum VIII. peperisse m itinere, cum ex Vaticano invise­ re vellet Ecclesiam Lateranensem: al certissimum est, ut Onuphrlus demonstrat in lib. de sept. Ec­ cles. romanus pontifices non habitasse in Vatica­ no. sed in Lateranensi palatio, usque ad tempora Bonifacii IX. idcsl, usque ad annum 13911. quomo­ do ergo, si in Laterano habitabat volebat cx Vati­ cano invisere Lateranum? Certe si quis nunc scri­ beret. pontificem cx Laterano venisse, ut inviseret Ec-lesiam Vaticinam, ridiculus esset, cum omnes scnnl, pontificem in Vaticano habitare. Quarto, dicil Marlinus, el cacton omnes, istum Jovnncm m solctum ct publica supplicatione pepe. nt certe nullam habet probabilitatem . quod H.i'ber ut' rum gerens jam tot menses.tunc maxime voluerit procedere, quando maxime periculum erat ne detegeretur. Γ>.ι no. probalur hoc idem cx episl. Leonis IX. gravissimi pontifici», ad Michael, e pise, conslanlinopolil. cap. 23. ubi Leo papa scribit, famam esse constantem , in patriarchate conslanlinopolilano mullos eunuchos sedisse, ct inter eos obrepsisse eliam, ct fuisse patriarcham unam foeminam.Quod certe numquam objiceret Leo IX. Graecis, si tale aliquid paulo ante romnnae sedi accidisset. Immo fortasse hinc nata csl haec tabula de Joanne foemina. Cum enim rumor esset, quamdam Jocminarn fuisse pontificem constanlraopolitanum: cl deinde paulalim. omisso numine constautinopolilani. re­ mansisset fuma cl opinio de foemina pontifice, cl pontifice univcrsali;coepcrunl aliqui in odium rornanae Ecclesiae dicere,foeminam illam romanum pon­ tificem fuisse:el verisimile esi,circa tempora ipsius Martini hanc famam exortam.CerleMarlinusPolonus, qui primus hoc scripsit,nullum auctorem referi.sed tantum dixit, fertur: itaque soluui ex incerio rumo­ re hoc habuit. Neque mirum videri debel, si aliquis in odium romanac Ecclesiae hunc fabulam finxerit, posito fundamento illo dc foemina pontifice, et maximis contentionibus, quae erant illo lempore inter im­ peratorios cl pontificios homines: nam eliam nunc videmus, Magdeburgenscs magis incredibilia lin­ gere. Cum enim Marlinus solum scripserit, hanc mulierem fuisse anglicam ex Mogunlia. neque aliud addiderit de parentibus, et nomine proprio mulie­ ris, el de caeleris rebus: Magdeburgenscs addide­ runt, patrem hujus foeininae fuisse auglum sacer­ dotem, el ipsam vocalam initio Gilbertam. nutri­ tam quoque sub habitu viri in monaslerio Fuldcnsi, el libros de Magia scripsisse: quae sunl omnia mera figmenta sine lesle, el sine ratione excogita­ ta. Adde, quod Marlinus ille Polonus vir simplicis­ simus vidclur fuisse: scribil enim alias fabulas per­ multas , tanquam si historiae probatissimae es­ senl. Quod vero objiciunt de sede perforata, de statua mulieris, cl dc declinatione a via, facile solvuntur. Nam, ul ex lib. I. sacrar. caeremoniae, sect. 2. constat, 1res erani sedes lapideae in lalcrancnsi ba­ silica, in quibus novus ponlifex sedebal tempore suae coronationis. Prima sedes erni ante ingressum in templum, eaque vilis cl abjecta, ad quam sedem novus pontifex primum ducebatur, atque in ea ali­ quantulum sedebal, ut per eam caeremoniam si­ gnificaretur. cum de loco humillimo ad locum sum­ mum ascendere: inde enim illum elevantes, cane­ bant illud I. Iteg. 2. Suscita! dc pulvere egenum, ct dc stercore elevat pauperem, ul sedeat cum principibus el solium gloriae teneat. Et haec csl caussa, cur ea sedes stercoraria diceretur. Altera sedes oral porphyretica, in ipso palatio, el ibi se­ debat secundo in signum possessionis, atque ibi sedens accipiebat claves Ecclesiae palatii laleranensis. Tertia sedes similis oral secundae, nec pro­ cul ab ea; atque in ea posl paululum sedens, tra­ debat easdem claves ei, a quo ante acceperat, forte ul ca caeremonia admoneretur mortis, per quam brevi potestatem illam alteri traditurus esset. De sede , ad explorandum sexum . nulla usquam mentio. Slateu vero illa mulieris cum puero, sine dubio LUO TERTIUS non eral Joannis Papae. Nam si adversarii dicunt, antiquos historicos in gratiam pontificis noluisse memoriam hujus mulieris in libris ponere; quomo­ do verisimile est, voluisse pontifices ipsos memo­ riam exstare in statua? Deinde, si statua hujus Jo­ annis esset, mulierem cum infantulo recens nato rcpraescnlasscl: al imago illa neque foeminam re­ ferebat, neque infantem in sinu gerebat, sed pue­ rum salis magnum, el annorum mullorum, quasi praecedentem ramulum, referebat. Quare conjici- 475 uni quidam, fuisse statuam illam alicujus ethnici sacerdotis parati ad sacrificandum, quem suus mi­ nister praecedebat. Denique, cur pontifices viam illam breviorem omittant ad Lateranum proficiscen­ tes, non csl in detestationem ullius sceleris, sed quia via Illa csl angusta, el anfractuosa, el proinde incommoda pontificio comitatui, qui semper frequenlissimus esse solet. Adde, quod, ul Onuphrius testatur, non desunt pontifices, qui non semel per hanc ipsam viam iter fecerunt. LIBER QUARTUS DE POTESTATE SPIRITUALI S (JMMI PONTIFICIS CAPUT I. Quod papa sil summus juder in conlroversiis fidei, cl morum dijudicandis. Demonstravimus hactenus, pro ingenii nostri te­ nuitate, romanum episcopum totius Ecclesiae ca­ tholicae summum pastorem esse a Christo institu­ tum, nec in Anlichrislum degenerasse unquam, aut aliquo alio modo summam hanc dignitatem perdi­ disse. Nunc de potestate ipsius tam spirituali quam temporali disserendum esl:ac dc spinluali quidem in hoc libro quarto: de temporali vero, in sequenti quinto, qui el postremus eril, Domino adjuvante, disseremus. Porro de spirituali pontificis potestate, etsi mulla in particulari tractari possent, quatuor tamen sunl praecipue quaestiones. Una dc potestate judicandi controversias fidei ct morum: num videlicet ea poleslas in summo pontifice sila sit. Altera de certi­ tudine: sive, ut sic loquamur, de infallibililate hu­ jus judicii: utrum summus pontifex in judicandis controversiis fidei, el morum errare possit. Tertia d'· potestate coactiva legum ferendarum; an ponti1 x summus non solum judicare possit, el in judi­ cando non erret: sed etiam possit leges ferre, quae homines in conscientia obligent, el cogant crede­ re. aul agere, prout summus pontifex judicavit. Quarti dc communicatione huius potestatis·, situe videlicet omnium aliorum ecclesiasticorum praesu­ lum jurisdictio a summo pontifice illis communicai ■. an a Deo immediate accepta. Praeb-r Ius generales quaestiones tractari solent quaedam aliae particulares; ul. an possit summus ponlifrx concilia generalia congregare, transferre, dissolvere: an indulgentias conferre: an sanctos < jiionaare: an religiones approbare, vel improba­ re: an episcopos eligere vel certe confirmare. Sed istae omnes, atque aliae id genus, non sunl pro­ priae hujus loci. Prima enim ad disputationem de conciliis perlinet. Secunda ad disputationem de poenitentia. Tertia ad disputationem dc cultu san­ ctorum. Quarta ad disputationem de volis cl insti­ tutis monachorum. Quinta ad disputationem de cle­ ricis. In quibus locis eas. Deo volente, tractabimus. Sed ncc prima quaestio generalis de judice con­ troversiarum, hoc loco diutius nos detinebit: nam in disputatione dc Verbo Dei jam ostendimus, judi­ cem controversiarum non esse Scripturam,nec sae­ culares principes, ncc privatos homines, quamvis probos ct doctos, sed ecclesiasticos praelatos. In disputatione vero de conciliis,demonstrandum eril, habere quidem concilia tam generalia, quam parti­ cularia judicium de conlroversiis religionis, sed illud judicium tum demum esse firmum cl ratum, cum accesserit summi pontificis confirmatio; proin­ de ultimum judicium summi pontificis esse. Deinde in hac ipsa disputatione dc pontifice cum ostendimus . summum pontificem capul cl pasto­ rem esse totius Ecclesiae : quid aliud ostendimus, quam esse cum summum judicem in Ecclesia? aul enim nullus esse debel inicr homines judex, aut is debet esse, qui caeleris praccst. Neque id puto in controversiam unquam esse revocatum. Denique , idlpsutn in sequenti cliam quaestione planum fici Nam si demonstrare poterimus , judi­ cium summi pontificis certum ac infallibile esse ; profecto constabit quoque.cumdcm pontificem sum­ mum Ecclesiae judicem esse. Quorsum enim Deus attribuisset aposlolicae sedi judicii infullibililatem, nisi attribuisset eidem sedi summam m judiciis po­ testatem? Nihilominus lamen, nc nihil omnino hoc loco ditamus.proferamus si placet pauca quaedam testimonia cx lege, ex cvangelio.ex Patribus. Deu- IIBER quartus 417 Icron. 17. exslnl clarissimum testimonium , quod clissimi pontifices,nec unquam de ea ro ab ullo re­ dubia do religione exorta ad summum pontificem prehensos eos fuisse legimus. Vide Innocentium I. judicanda referuntur , Si difficile , inquit Moyses, in epist. ad cone, carlhagin. Leonem 1. in episl. ad atque ambiguum judicium esse perspexeris , in­ Anusl. Tbessal. Gelasiutn I.in epist.ad episc.dard. ter caussam et caussam. lepram et lepram. el ju­ .Nicolaum I. in episl. ad Michael, imp. el Innocen­ dicum intra portas luas videris verba variare , tium HI. in epist. ad arel.il. episc. unde exstat cap. Surge el ascende ad locum quem elegerit Domi­ Majores, extra, de baptismo, el ejus effectu. nus Deus tuus. veniesque ad sacerdotem levit ici CAPUT II. generis . ei ad judicem qui fueril itio lempore , quaeresque ab eis.qui indicabunt tibi judicii ve­ Proponitur quaestio: Silne certum ritatem,et facies quodeumque dixerint qui prae­ papae judicium? sunt loco quem elegerit Dominus. Quo loco est observandum , duas personas distingui, sacerdotis Ul igiiur jam ad quaestionem secundam venia­ cl judicis , hoc est, pontificis el principis: cl qui­ dem sacerdoti sententiae pronuntiationem . judici mus, sciendum csl milio . ponlifleem quatuor mo­ politico cxequutionem demandari. Id quo«l explica­ dis posse considerari. Uno modo , ul esl persona tur m sequentibus verbis : Qui autem superbieril quaedam parlicularis. sive doctor particularis. Se­ nolens obedire sacerdotis imperio. qui eo tempo­ cundo: ul pontifex, sçd solus. Tertio, ul pontifex, re ministrat Domino Deo luo, ex sententia judi­ sed adjuncto coctu solito consiliariorum. Quarto , ul ponlifex, sed una cum concilio generali. cis morietur. Secundo observandum esl. posse duo quaeri dc In evangelio nihil potest clarius dici.quam quod ait Dominus Petro coram caeleris apostolis: Simon pontifice . omnibus quatuor modis considerato , Joannis pasce ores meas. Nam el soli Petro loqui- quando quaeritur an possit errare. Primo , an ipse liir.cl omnes suas oves, ila ul nc apostolos quidem possit esse hnereltrus. Secundo . an possit haercexcludat. ei pascendas tradit. Dubium aulem esse sini docere. Denique annotandum esl tertio , sen­ non polcsl, quin inter munera pastoris sit. discer­ tentias et decreta pontificum interdum versari m rebus universalibus, quae toli Ecclesiae proponun­ nere bona pascua a malis. Quare s. Hieronymus homo doctissimus . in tur, qualia sunl decreta de fide, el praecepta mo­ quaesi, de trib. hyposl. ncc eruditioni propriae nec rum generalia : interdum in rebus particularibus, orientalium episcoporum sententiae, ncc etiam ip­ quae ad paucos pertinent, quales fere simi omnes sius proprii episcopi Paulini antiocheni pairiarcbae controversiae facti, ul an talis sii promovendus ad auctoritati salis fidens.ad Damasum papam scribit: episcopatum, an jure fueril promotus, an videatur .1 pastore, inquil, praesidium ovis flagito. Discer­ deponendus. His notatis, conveniunt omnes catholici, el hae­ ne si placet, non timebo 1res hypostases dicere si retici in duobus. Primo, posse pontificem, eliam ut jubebis. Theodorctus etiam inter graccos Paires eruditis- pontificem , el cum suo coetu consiliariorum , vel simus.ad Leonem 1. in haec verba scribikSi Pau­ cum generali concilio, errare in conlroversiis facti lus praeco veritatis tuba sanctissimi spirilus ad particularibus, quae cx informatione , testimoniis­ magnum Petrum cucurrit, ut iis. qui Antiochiae que hominum praecipue pendent. Secundo, posse de institutis legalibus contendebant . ab ipso af­ ponlifleem ul privatum doctorem errare , eliam iu ferret solutionem , multo magis nos qui abjecti quaestionibus juris universalibus, tam fidei, quam sumus, et pusilli ad aposlulicam vestram sedem morum, idque ex ignorantia,ul aliis docloribus in­ currimus , ut Ecclesiarum ulceribus medicinam terdum accidit. Deinde catholici omnes in aliis duobus conveni­ a vobis accipiamus. Prosper in Chron. anni 120. concilio, inquit, ipud Carthaginem habito ducen­ unt , non quidem cum haereticis, sed solum inter torum sexd< cimepiscoporum.ad pontificem /oci­ se. Primo . pontificem cum generali concilio nun mum synodalia decreta perluta.quibus probatis, posse errare in condendis fidei decretis, vel gene­ per lotum mundum haeresis Pelagiana damna­ ralibus praeceptis morum. Secundo.pontificem so­ ta esl. Haec ille. Aon igitur judicium ultimum uni­ lum. vel cum suo particulari concilio aliquid in re versus mundus alibi . quam in sententia lomani dubia statuentem sive errare possit, sive nmi, esse ab omnibus fidelibus obedienler audiendum. pontificis agnoscit. Quibus ila constitutis, quatuor tantum remanent S. Gregorius . qui omnium judicio humillimus fuil , neque sibi aliquid unquam praeler aequum diversae sententiae. Prima esl. pontificem eliam arrogavit in episl ud omn. episc. Galliae, quae csl ut ponlifleem,eliamsi cum geuerali contiliu defini­ 52. lib l iln loquitur : Si quam vero contentio­ ret aliquid, posse esse bnerelicum in sc . cl doce­ nem. quod longe faciat divina potentia, de fidei re alios haeresim.ct dc facto aliquando ila accidis­ caussa ecenire contigerit, aut negotium emerse­ se. 11.icc esl haereticorum omnium hujus tempo­ rit , cujus vehemens sit fortasse dubietas , et pro ris. el praecipue Lutheri, qui in lib. ile cone. no­ sui magnitudine judicio sedis aposlolicae indi­ tavi! errores eorum cliam conciliorum generalium geat : examinata diligentius veritate , relatione quae summus ponlifex approbavit : el Calvini qui sua ad nostram studeat perducere notionem : lib. I. Inst. cap. 7. $ 28. asseril. aliquando ponti­ quatenus a nobis valeat congrua sine dubio sen­ ficem cum toto cardinalium collegio manifestissi­ tentia terminari. Quod idem el anle Grcgorium , mam liaeresim docuisse, nimirum, animam homi­ el post Grcgorium disertis verbis asseruerunt san- nis cum corpore exungui: quod Lunen manifestum Βειλλπμιμ VoL I. Gl 47S DE ROMANO PONTIFICE η cmlacium esse , postea ostendemus. Deinde in eodem lib. cap. 9. § 9. docet, etiam cum generali concilio nnpnin errare posse. Secunda sententia est, pontificem,eliam ut pon­ tificem , posse esse haereticum , et docere bncresim, si absque generali concilio dcliniat, el de fa­ cio aliquando accidisse.Hanc opinionem sequilur , ct luetur Nilus in suo lib, adv. prim, papae : eamdem scquuli sunt aliquot parisienses , ul Gcrson , ct Alma in lib. dc polesl. Ecc). necnon Alphonsus de Castro lib. 1. eap. 2. cont. haer. el Hadrianus VI. papa in quaesi, de confirm, qui omnes non in pontifice, sed in Ecclesia, sive in concilio generali tantum constituunt infallibililalem judicii de rebus fidei. Tertia sententia est in alio extremo , pontificem non posse ullo modo esse haereticum, ncc docere publice hncresim , etiamsi solus rem aliquam de­ finiat. Ita Albertus Plgliius hb. 4. hier. Eccles, cap. 8. Quarta sententia esi quodammodo in medio.Pon­ tificem. sive haereticus esse possit, sive non, non posse ullo modo definire aliquid haereticum a tota Ecclesia credendum: haec csl communissima sen­ tentia fere omnium catholicorum; ul b. Thomae 2. 2. q. 1. ari. 10. Thomae Waldcnsls lib. 2. doct. lid. cap. 17. et 18. Joannis de Turrecrcmnla lib. 2. Sum. cap. 109. clSOq. Joannis Dricdonis lib. 4. de Eccles, dogin. cap. 3. part. 3. Cajclnni in Opusc. de polesl. papae.el cone. cap. 9. Hosii lib.2. emit. Urentium,qui csl de legit, jmlic. Joannis Eckii lib. 1. dc prim. Petri cap. 18. Joannis a Lovanio lib. de pcrpel. calh. Petri protect, cl firmil. cap. It. Petri a Soto in Apol. sua par. I. cap. 83. 81. el85. el Melchlons Cani lib. G. cap. 7. de Locis. Videntur quidem hi auctores aliquo modo inter se dissentire : quin quidam eorum dicunt, pontili cem non posse errare si mature procédai el consi­ lium audiat aliorum pastorum : alii dicunt, pontifi­ cem cliam solum nullo modo errare posse: sed re­ vera non dissident inter se. Nam posteriores non voltrnl negare quin teneatur pontifex mature pro­ cedere el consulere viros doctos; sed solum dicere volunt,ipsam infallihililatem non esse in coetu con­ siliariorum,vel in concilio episcoporum.sed in solo pontifice : sicul c contrario priores non volunt po­ nere infallihililatem m consiliariis.., d bicresi proxima,ul merito possil judicio Ec­ clesiae haeretica dcclnrari : tertia probabilis est, non lamcn cerla; quarta certissima est cl asseren­ da . ac ul ca facilius inlelligi ct confirmari possil, statuemus aliquot propositiones. CAPUT III. Statuitur prima propositio de infallibili judicio summi pontificis. Sit igilur propositio pfimn.Sumusponlifex cum totam Ecclesiam docet, in /ii* quae ad fidem per­ tinent nullo casu errare potest. Haec csl contra primam el secundam opinionem pro quarla:ul pro­ batur primo ex promissione illa Domini Lite. 22. Simon, Simon ( sic enim habetur in graeco) ecce Satanas expetivit vos ut cribraret sicul trilicum, ego autem rogavi pro le.ul non deficiat fides tua, et lu aliquando conversus confirma fratres tuos. Qui locus Iribus modis exponi solet. Prima expo­ sitio est quorumdam parisiensimn supra citatorum, quod Dominus hic oraverit pro Ecclesia universali, sive pro Peiro.ul lotius Ecclesiae figuram gerebat; cl hoc impetrasse , ut fides Ecclesiae catholicae nunquam deficiat: quae expositio si ita intelligerelur, ul dicerel immediate oratum esse pro capilc Ecclesiae, cl consequenter pro loio corpore, quod per capul repraesentatur . vera csscl ; sed non ila ipsi intelhgunl: volunt enim pro sola Ecclesia esse oratum. ' Quae expositio falsa est. Primo . quin Dominus unam tanlum personum designavit, dicens bis: Si­ mon, Simon, el addens loties pronomen secundae personae . pro te fides tua . el tu . fratres tuos. Quorsum enim haec? nisi ul intelligamus, aliquid speciale Peiro a Chrisio esse impetratum. Secun­ do, quia Dominus coeperat loqui in plurali: Satan expetivit ros ut crlbrarehdeinde mox mutavit for­ mam loquendi, el ail. Ego autem rogavi pro te: quare non dixil pro vobis ut coeperat ? certe si dc lolii Ecclesia loqueretur, multo rectius dixisset.ro­ gavi pro vobis. Tertio. Dbminns pro illo rogat, cui ail: Et tu aliquando conversus : al hoc ccite non polesl Ecclesiae tuli convenire.nisi dicamus,(olam Ecclesiam aliquando esse pervertendam ul poslca iterum convertatur. Quarto pro illo rogat, rui nil : Confirma fratres tuos : al Ecclesia non habet fra­ tres quos deb'-nt aul possit confirmare . qui enim, quaeso, lingi possunt Ecclesiae umvcrsalis finires? nonne omnes fideles filii ejus sunl? Alieni expositio csl quorumdam, qui hoc tempo­ re vivunt : qni docent . Dominum orasse hoc loro pro perseverantia solius Petri in gralift Dei usque ad finem. Al conlra primo , quin oravit Dominus paulo post pro perseverantia omnium apostolorum, immo eliam omnium electorum : Joan. 17. Pater sancte,sem a eos in nomine luo,quos dedisti mihi·, non erat igitur ratio cur Ius pro perseverantia Pe·, tri oraret. Secundo . quia sine dubio hic Dominus aliquid speciale Petro impetravit, ul palet ex desi­ gnatione certae personae : perseverantia autem in LIBEIl QUvllTl'3 gratia est donum commune omnium electorum. probatur , nec haereticis novitatibus depravata Terlio, quin certum est, Dominum ballem mediate succubuit, secundum ipsius Domini pollicitatio­ orasse hoc loco ellum pro aliis apostolis; nam ideo nem , dicentis ; Ego rogavi pro te etc. Felix I. m praemisit lonquam orationis caussam : Satan ex- epist. ad Benignum , de romana Ecclesia loquens: petivit ut cribraret vos ; et pobtea subjunxit lun- Ul, inquil , in exordio normam fidei Christianae quam effectum: Confirma fratres tuos ; non igilur percepit ab auctoribus suis apostolorum Christi pro sola Petri perseverantia Dominus rogavit, sed principibus, illibata manet, juxta illud; Eyo ro­ pro aliquo dono Petro communicando in aliorum u- gavi pro te etc. Leo serm. 3. dc assumpt. sua ad pontif.Spenalililulem. Quarto , donum hoc loco Petro impetra­ tum, cliam ad successores perlinet: nam Chrislus lis, inquil. cura Patri a Domino suscipitur .et pro oravit pro Petro in utilitatem Ecclcsiae:Ecclesia au­ fide Petri proprie supplicatur, lanquam aliorum lein semper indiget aliquo a quo confirmetur, cu­ status certior sit futurus, ei mens principis vicia jus Udes deficere non possit. Nec enim diabolus non fuerit. In Petro ergo omnium fortitudo mu­ petiit cribrare tanlum eos . qui tunc erant fideles , nitur,-cl divinae gratiae Ua ordinatur auxilium, sed omnes omnino: al certe perseverantiae donum ut firmitas , quae per Christum Petro tribuitur , non perlinet ad omnes Petri successores. Denique per Petrum apostolis caeleris conferatur. Ubi Leo non dixit Dominus , rogavi ul non deficiat chantas ulrumque privilegium agnoscit; illud primum cum tua; sed Udes tua: et re ipsa scimus, defecisse Pe­ ail:Si mens principis vicia non fueril:illud secun­ tri cliarilalem cl gratiam , quando negavit Domi­ dum , cum subjungit : Firmitas , quae per Chri­ num : Udem autem unquam defecisse non scimus. stum Peiro tribuitur , per Petrum caeleris confe­ Est igilur tertia expositio vera , quod Dominus ratur. Non enim confertur aliis firmitas , nisi ve­ duo privilegia Petro impetraverit. Unum , ul ipse ram fidem exponendo. Agalho papa in epist. ad Constant, imp. quae le­ non posset unquam veram fidem amittere , quan­ tumvis lentaretur a diabolo:id quod est aliquid am­ cta est in VI. synodo , aci. 4. el postea aci. 8. ab plius , quam donum perseverantiae : dicilur enim omnibus probata: Haec csl. inquil,verae fidei regu­ perseverare usque in finem, qui licet interdum ra­ la.quam cl in prosperis.et inadversis vivaciter te­ dat, tamen resurgit, el in fine fidelis invenitur: al nuit apostolica Chrisli Ecclcsia.quae per Dei gra­ Petro Dominus impetravit . ul non posset unquam tiam a tramite aposlolicae traditionis nunquam errasse probatur, nec haereticis novitatibus un­ cadere, qUOd ad fidem allinet. Alti rum privilegium est. ul ipse tanquam ponti­ quam de; ravala succubuit quia dictum eslPetro, fex non posset unquam docere aliquid conlra fi­ Simon. Simon,ecce Satanas etc.Ego autem rogavi dem , sive . ul in sedo ejus nunquam inveniretur pro le etc. hic Dominus fidem Petri non defectu­ qui doceret conlra veram fidem. Ex quibus privile­ ram promisit, el confirmare eum fratres suos ad­ giis , primum fortasse non manavit ad posteros: ul monuit, quod apostulicqs pontifices meae exigui­ secundum sine dubio manavit ad posteros,sive suc­ tatis praedecessores confidenter fecisse semper cunelis csl agnitum. cessores. Nicolaus 1. in cpisl. ad Michael. Privilegia, in­ De primo privilegio habemus expressa veterum testimonia. Augustinus lib. dc correpi.el grat.cap. quil, istius sedis perpetua sunl. divinitus radica­ K. Quando rogavit. inquil. ut non deficeret fides ta, atque plantata: impingi possunt, transferri ejus. rogavit. ul haberet in fide liberrimam, for­ non possunt: trahi possunt, evelli non possunt. tissimam. invictissimam.perseverantissimam vo­ Quae ante imperium vestrum fuerunt, perma­ luntatem. Chrysoslomus hum. 83. in Mallh. Aon nent,Deo gratias, hactenus illibata. manebuntquo dixit, inquil, non negabis, sed ul non deficiat fi­ post vos, el quousque Christianum nomen prae­ des tua. Cura enim ipsius et favore, facium est , dicatum fuerit, illa subsistere non cessabunt. Et ne omnino Petri fides evanesceret. Theophylacitis infra, ostendens unde tam libere ejusmodi praedi­ in cap. 22. Lucae: Quamvis. inquit, brevi tempo­ caret, ait: Num el inter caetera is, per quem nobis re concutiendus sis,habes recondita semina fidei, praecipue isla sunl privilegia collai a.Tu aliquan­ etiamsi folia abjecerit spirilus invadentis, radix do conversus, audivit a Domino, confirma fratres tamen vivet, el non deficiet fides tua. Ubi elegan­ tuos. Leo IX. in cpisl. ad Pelrum Antioch. Mmirum, ti similitudine explicat, Pelrum negando Christum inquil. solus est. pro quo ne deficeret fides ejus. amisisse confessionem fidei , quae ore (it. folia onim verba significant; fidem tamen, qua corde cre­ Dominus et Salvator asseruit se rogasse. dicens, ditur ad justitiam, non amisisse. Eodem inudo ex­ llogavi pro te etc. Quae venerabitis, et efficax ponit Prosper lib. I. de vocal, genl. cap. nil. Cae­ oratio obtinuit, quod hactenus fides Petri non lorum isti Patres licet in his loris non meminerint defecit, nec defectura creditur in throno illius. Innocentius III. m cpisl. aponinquit, nesciat sanctam Ecclesiam in apostolorum sum, cum ab aliquo interrogaretur. Arias Monta­ nus in suo Apparatu docel, esse duos lapides lu­ principis soliditate firmatam? cui dictum est: Su per hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. El cidissimos a Deo ip-o immediate productos, et da­ rursum: El tu aliquando conversus, confirma fra­ tos Moysi. Josephus lib. 3. cap. !>. alias 12. Anlitres tuos. Ubi Gregorius aperte docel. firmitatem qtiil.dicit.esse illos ipsos duo'b-cim lapides, in qui Ecclesiae ex Pelri firmitate pendere: cl proinde mi­ bos scripta erani nomina duodecim filiorum Israel, nus posse Pclrum errare, quam ipsam Ecclesiam. quos Deus jussit poni in rationali, ct ibidem mul­ Tertio, probatur cx illo Joun. ull. Pasce oves tas fabulas immiscet. Probabilius est quod scribit meas. Nam quod his verbis pontifex sil institutus b. Augustinus quaesi. 117. in Exod. haec ipsa vo­ paslor el doctor lotius Ecclesiae, supra demonstra­ cabula fuisse scripta in medio rationalis, quod pen­ tum csl lib.I.cap. 15.15. el 16. Hinc igilur est tale debat ante pectus sacerdotis. Neque obstat quod Judaei cl judaizantes dicunt, argumentum. Pontifex csl doctor cl p istor lotius non significare doctrinam sed splendores, Ecclesiae; ergo lota Ecclesia illum audire cl sequi el D’Qtn non significare veru.dem, tenetur; ergo si ille errel. tola Ecclesia errabit. Re- a radice spoudcbuul: Ecclesiam debere illum audire, si re­ sed perfectionem, a radice DCD- Nam magis cre­ cte doceat, alioquin magis Deum, quam homines dendum est Hieronymo, qui vertit doctrinam, et ve­ ritatem, el LXX. interpretibus. qui similiter verte­ esse audiendum. Conlra: nam quis judicabit, rccleno pontifex do­ runt όήλωσ’Λ , χα·. àù.r-z'.Ti quam omnibus Rabceat, an non? non enim est ovium judicare, an pa­ binis: cl hinc dicendum csl.O’^X de luci a slor errei, necne, praesertim in rebus vere dubiis: radice Y qm d esi, dOcuil,ct Ο’ΕΊΠ a radice JCX nec habent oves christianac alium majorem judicem quod esi credidit. Cur autem scriberetur in pectore summi sacer­ vel doctorem, ad quem recurrant. Nam, ut supra ostendimus lib. 2. cap. 13. et H. ex lota Ecclesia dotis doctrina cl veritas, explicatur Deuteron. 17. a I pontificem appellari potest: ab illo autem non ubi Dominus praecipit iis, qui dubitant circa intelpotest; necessario igitur tota Ecclesia errabit, si ligenliam divinae legis, ul ascendunt ad summum pontifex errel. Rursum respondebunt: posse recur­ sacerdotem, atque ab eo quaerant solutionem, el subjungit: Qui, inquil. indicabunt tibi judicii ve­ ri ad generale concilium. Contra: nam praeterquam quod nos ostendemus ritatem. El signo ergo, cl verbo Dominus promisit, in tract. dc conc. papam esse supra concilium: con­ in pedore summi sacerdotis habitaturam doctristat. generalia concilia saepe errasse, quando ca- n-in el veritatem : et proinde com non erraturum, ruerunt summi pontificis sufiragio, ul palet deephe- cum populum dotueril. Quod si hoc aaronico sa­ sino 11. ariminensi, cl aliis. cerdoti conveniebat, certe mullo magis chrisliano. Respondent: Posse recurri ad generale conci­ Quocirca b. Petrus Ravennas, ut paulo ante dictum lium, in quo eliam pontifex intersit, nam aliquid est, hortatur Eulyrhetem. ut his quae a beatissimo majus est concilium cum pontifice, quam pontifex papa romanae civitatis scripta sunt, obedienter solus. Al conlra: num inprimis Dominus soli Pelro attendat, quoniam b. Petrus. qui in propria se­ dixit: Oravi pro te etc. El: Pasce ores meas; non de et vivit. et praesidet, praestat quaerentibus fi­ dixit huee Pelro, cl concilio, liem solum Petrum dei veritatem. Quinio, probatur ab experimento, coque dupli­ vocavit pelram cl fundamentum, non Petrum cum concilio; cx quo apparet, lotam firmitatem conci­ ci. Nam inprimis constat, omnes patriarchates se­ liorum legitimorum esso a pontifice: non parlim a des defecisse a fide: ita ul haeretici, et haeresim pontifice, parlim n concilio. Deinde, saepe non po­ profilentes. ac docentes in illis sederint, excepta test cogi generale concilium, sicul non potuit pri­ romana sede. In sede conslantinopolilana sederunt mis 300. annis proplcretlinicorum persequulioncs. Macedonius, Nestorius, Sergius haeresiarchae. In et sine dubio poterat status ille Ecclesiae usque ad ale.xandrina Gregorius ct Lucius Ariani; Dioscorus mundi finem perseverare; ergo debet esse m Ec* Eulychianus; Cyrus Muuothclila et alii, in anlio- 4SÎ DE «ΟΜΑΛΌ PONTIFICE ehena Paulus Semosalenus haeresiarcha: Pelrus Gn.tphaeus Eulychiauas; Mactiarius Monothelila el uln. Iu hierosolyiniiaiia Joannes Origenista, el anie cum Eutychius, Irenaeus cl Hilarius anani sede­ runt. Nihil laie de romana Ecclesia potest ostendi; cx quo apparet, revera pro Ipsa Dominum orasse, ne deficeret Udes ejus. Unde llufllnus in exposil. syuib.M Ecclesia.inquii, urbis Romae.neque hae­ resis ulla sumpsit exordium, el mos ibi servatur unliquus. Alterum expirimenlum est. quoniam plurimas haerescs romanus pontifex sine concilio generali damnavit, ul Pelagii, 1'riscilliani, Jovimani, Vigilantii, aliQiumque multorum.quas eo ipso pro veris haeresibus lota Chrisli Ecclesia habuit, el exhor­ ruit, quod a romano pontifice damnatae essent; er­ go signum csl, Ecclesiam lotam senlire,ponlilicem romanum in ejusmodi rebus errare non posse. Vide Prosperum in exlr. lib. cont. Collui. el Pe­ trum Diaconum in lib. de incarn. cl grat. Ciir. ad Fulgent. CAPUT IV. De romana Ecclesia particulari. Secunda propositio. Non solum pontifex roma­ nus non potest errare in fide; sed neque romana particularis Ecclesia. Esl autem observandum hoc loco, in alio sensu accipi debere firmitatem Eccle­ siae romanae in tide, cl in alio firmitatem pontifi­ cis: nam pontifex non polesl errare errore judicia­ li, idest, dum judicat el definii quaestionem fidei : al Ecclesia romana, idest, populus el clerus roma­ nus non polesl errare errore personali, ita ul ornnes omnino ei renl.cl nulli sini in romana Ecclesia fideles, et pontifici adhaerentes. Tametsi enim uousquisque seorsim errare polesl: tamen id fieri non polesl, ul omnes errent simul, cl lota romana Ecclesia aposlalica efficiatur. Observandum est praelerea, Ecclesiam romanam non posse errare modo explicato , adhuc dupliciter posse inlelligi. Uno modo, ul non possil errare , persistente Hornae aposlolica sede: secus autem si sedes auferretur. Allero modo, ut simpliciter non possil errare, vel deficere, quia nec sedes aposlo­ lica possit unquam Horna alio transferri.El quidem secundum priorem sensum propositio nostra esl verissime: nam auctores citati, ul Lucius el Eelix papae el martyres; Agatho el Nicolaus papae cl confessores; item Cyrillus et Ruffinus non solum pontificem,sed eliam Ecclesiam romanam asserue­ runt non posse errare. Praeterea s. Cyprianus lib. I. episl. 3. Navigare audent, inquit, ad Petri cathedram, el Ecclesiam principalem etc. nec cogitare eos esse romanos , ad quos perfidia habere non potest accessum, > Hieronymus lib. 3 \pol. cont. Baffin. Scito.in­ quit. romanam /idem aposlolica voce laudatam, ejusmodi praestigias non recipere : etiamsi an­ gelus aliter annunciel quam semel praedicatum esl, Pauli auctoritate munitam non posse mula­ ri. S. Gregorius nazianzenus in carin, dc vita sua, ante medium: Veius, inquit, Roma ab antiquis temporibus habel rectam fidem, el semper eam relinet, sicut decet urbem, quae toti orbi praesi­ det, semper de Deo integram fidem habere. Addo etiam duorum pontificum testimonia, quae etsi ab haereticis contemnantur, lamcn a catholi­ cis cum honore recipienda sunl. Unum csl Martini papaeV. qui in bulla, quam cdidil , concilio constanliensi approbante, haereticos haberi ccnsuil eos, qui de sacramentis, aut fidei articulis aliter sentiunt, quam romana Ecclesia sentiat. Alterum eslSixti papae IV. qui primum per synodum coniphilensem, deinde cliam perse damnavit nrticulos Petri cujusdam oxoniensis ; quorum articulorum unus oral, Ecclesiam urbis Hornae errare posse. El quamquam haec inlelligi debere videntur, praeci­ pue ratione ponti Ileis: tamen quia Ecclesia romana non est solus pontifex,sed pontifex el popiilus;idco cum dicunl Patres aul pontifices . romanam Eccle­ siam non posse errare, dicere volunt ; in romana Ecclesia semper fulurum episcopum catholice do­ centem. et populum catholice sentientem. At secundum posteriorem sensum , Ecclesiam romanam non posse deficere, csl quidem pia , el probabilissima scnlenlia; non tamen adeo certa , ut contraria dici possit haeretica, vel manifeste er­ ronea, ul recte docet Joannes Driedo lib. 4. cap.3. pari. 3. de ecclcsinsl. dogmal. el Script. Quod non sil omnino de fide, a romana Ecclesia non posse separari uposlolicam sedem , palel ; quia neque Scriptura, neque traditio habel. sedem aposlolicam ila fixam esse Hornae, ut inde auferri non possil.El omnia testimonia pontificum cl Patrum,qui dicunl, romanam Ecclesiam non posse errare, possent ex­ poni de romana Ecclesia, donec in ea aposloli­ ca sedes permanet: non aulcm absolute cl simpli­ citer. Quod nihilominus tamen pia, cl probabilissima sil scnlenlia. non posse separari Petri cathedram a Horna,cl proinde romanam Ecclesiam absolute non posse errare, nec deficere; probalur primo cx eo , quod lamdiu mansit Romae sedes aposlolica , non obstantibus infinitis persequulionibus el occasioni­ bus recedendi. Primum enim fuit maxima occasio transferendi sedem Horna in alium locum tempori­ bus imperatorum ethnicorum: illi enim aegerrimo ferebant.quod Hornae esset aposlolica sedes; cl id­ circo mox atque audiebant novum ponlilicem esse creatum , illum aul occidebant, aul in exilium deportabant. Hinc Cyprianus laudans Cornelii pa­ pae constantiam lib. 4. episl. 2. sic ait: Quanta in ipso suscepto episcopatu suo virtus ? quantum robur animi, qualis firmitas fidei? sedisse intre­ pidum Romae in sacerdotali cathedra eo (empo­ re.cum tyrannus infestus sacerdotibus Dei. fanda atque infanda comminaretur, cum mullo patien­ tius, et tolerabilius audiret levari adversum se aemulum principem, quam constitui Romae Dei sacerdotem. Deinde i ursum occasio fuit transferendae sedis tempore Gulhorunr.nam iiiprimis tempore Innocen­ ti) 1. Alaricus Hornum coepit, spoliavit , incendii ; LIBER QfARTUS 483 ul Hieronymus refert m episl. ad Pi incipiam de o- slilula: alio modo, quod Chrislns quidem id aperte bilu M.irccllae. Deinde tempore Leonis I. Censeri- non jusseril, sed dicatur jussisse , quia id Petrus rus rursum Romam coepit, ac spoliavit, ul scribit fecit Deo inspirante . quomodo omnia decreta el Illondus lib. 4. Decadis I. quo tempore sine ullo praecepta Ecclesiae dici possent divina, quae ta­ habitatore ad aliquod spatium temporis Roma per- men imitabilia sunl. mansil. Rursum lempore pupae Vigilii Tulilas Ito­ Accedit, quod etiamsi constaret. Chrislum impe­ niam pcnilus evertit, moenibus magna ex parle de­ rasse Peiro. ul Romae sedern collocare! : non lajectis, el domibus fere omnibus incensis, adeoque men continuo sequeretur, jussisse, ul eam immo­ eain desolavit, ul nullus neque vir . neque mulier biliter ibi collocaret. Quoniam ergo non constat . m ea remanserit, ul scribit idem Blondus lib. fi. quomodo Christus jusseril Peiro, ul Romae sedem Decadis 1. Denique lolo lempore Longobardorum collocaret; ideo non csl dc fide, diviqo el immuta­ romani pontifices in summis miseriis fuerunt, ul bili praecepto. Romae sedem esse conslilulam:sed ex mullis b. Gregorii epistojis perspicuum esl. Nec tamen, ut diximus, esl probabilissimum,el pie cre­ lamcn unquam romani pontifices dc mutando epi­ dendum. Neque obstal, quod tempore Anlichristi Roma desolanda, cl cremanda videalur, ul deduci­ scopatu rornano cogitaverunt. Tertia occasio transferendae sedis fuit lempore tur ex cap. Π. Apor. Nam hoc non fiel nisi in fi­ b. Bernardi, propter ipsorum civium romanorum ne mundi; ct praeterea lunc etiam summus ponti­ persequutionem*- ntleo enim per mullos annos ci­ fex romanus pontifex dicetur, el eril. licel Romae ves romani suos pontifices vexaverunt, ul saepissi­ non babitel, sicut accidit tempore Tolilae regis me compellerentur pontifices ab urbe exutare. ul Gothorum, ul supra diximus. Adde.quod Augusti­ palel tum ex historicis . turn ex b. Bernardo in c- nus, el alii mulli non voloni, in islo loco Apocalj pisl. 242. ad popul. Rom. el episl. 213.ad Conrad, psis per urbem cremandam inlelligi Romam . sed multitudinem impiorum, quae csl civitas dia­ imperat. Quarta occasio fuil, quando romani ponlificcs boli. per 70. annos manserunt in Galhis. Cum enim ipsi cum lola curia procul a Roma degere decrevissent; CAPUT V. cur, quaeso,non transtulerunt sedcm?cur non mu­ taverunt episcopatum romanum cum avenionensi? cum ergo tot occasionibus cxisleiilibus transferen­ Dc decretis morum. di sedem, tamen Romae permanserit supra 1500. annos, valde probabile est. non posse ullo modo transferri. Tertia propositio haec esse polesl. .Von solum Secundo, hoc idem probari polesl cx eo. quod tn decretis fidet errare non potest summus pon­ Deus ipse jussil Romae figi aposlolicom Petri se­ tifex, sed neque in praeceptis morum. quae (oli dem: quae autem jubet Deus, mutari ab homini­ Ecclesiae praescribuntur.et quae in rebus neces­ bus non possunt. Id aulcm Deum jussisse testatur sariis ad salutem, vel in iis quae per se bona , b. Marcellus papa cl martyr in episl.ad Anliochcn. vel mala sunl, versantur. ubi dicil. Pelrum. jubente Domino. Romam sedem Dicimus Primum, non posse errare ponlilicem suam ex Antiochia Iransliilisse. Tcslnlur cliam in iis praeceptis quae loti Ecclesiae praescribun­ b. Ambrosius in Orat, de Irad. Basilicis.ubi refert, tur, quia ul supra diximus, in praeceptis , el judi­ Chrislum omnino voluisse, ul Pelrus Romae more­ ciis particularibus, non csl absurdum ponlilicem retur, el idcirco ei fugienti dixisse; venio Hornam errare. Herum crucifigi. Quod esl manifestum signum , Addimus Secundo, quae in rebus necessariis Deum voluisse per morlem Petri Romae firmari c- ad salutem. vel per se bonis.aul malis versantur, ju.s sedem.Quo cliam perlinet illud s.Leonis serm. quin non esl erroneum dicere, ponlilicem m aliis 1. de niilali aposlo). Petri el Pauli:Trophaeum cru­ legibus posse, errare nimirum . superfluam legem cis Chrisli romanis arcibus inferebas ; quo te. condendo, vel minus discretam etc. Ac ul rem lotam exemplis declaremus. Non po­ divinis praeordinationibus anteibant, el honor potestatis, et gloria passionis. test fieri ul pontifex errcl. praecipiendo aliquod Dicet aliquis; cx hoc argumente videtur probari, vitium, ul usuram; vel prohibendo virtutem. ul re­ de fide esse, quod sedes cx Roma transferri non stitutionem. quia haec sunl per sc bona, vel mala: possil : nam de fide csl, praecepta dhina non pos­ nec polesl fleri ul errcl praecipiendo aliquid contra se ab hominibus immutari, si ergo Dons jussil . salutem, ul circumcisionem . vel sabbnllmm . vel sedem Romae constitui, de fide esse videtur, non prohibendo aliquid necessarium ad salutem.ul ba­ posse transferri alio. ptismum, aut cucbarisliainml aulcm jubeat aliquid Respondeo: Id non sequi, nam Marcellus el Leo quod non esl bonum, neque malum ex se . neque pontifices non definiunt hanc rem Unquam de fide, conlra salutem, sed tamen esl inutile, vel sub poe­ sed narrant ul historiam. Non sunt aulcm de fide na nimis gravi illud praecipiat: non esl absurdum ponlilicum narrationes, sed solum decreta. Deinde dic re, posse fleri, quamquam non esl subditorum quod ipsi ajunl, Domini jussu Petrum transtulisse de hac re judicare, sed simpliciter obedire. sedem suam in urbem, polesl dupliciter inlelligi : Probalpr jam propositio.el primo.quod non pos­ uno modo , quod Dominus perspicue Peiro ap­ sil pupa errare in pracccplis morum ad salutem ne­ parens hoc illi imperaverit, el lunc vere divino cessariorum: quia tunc tola Ecclesia graviter lae­ praecepto diceretur sedes Pelri Romae esse con- deretur, cl errarei iu rebus necessariis, quod esl JS4 DE ROM INO PONTIFICE conlra promissionem Domini Joan. 16. Cum vene­ rit illa spiritus veritatis, docebit ros omnem verilatent. juod mlelligilur (ul minimum) de veritate necessaria ad salutem. Secundo, quia Deus tunc deessel Ecclesiae suae in necessariis, quandoquidem praecepit illi, ul se­ quatur pontificem , el pontificem permittit errare in ncci s-ariis: al certe si Deus nulli rei dcesl in necessariis, quanto minus Ecclesiae suae? Quod autem non possit pontifex errare in mori­ bus per se bonis, vel mulis, probatur. Nam tunc Ecclesia non posset vere dici saucia, ul in symbo­ lo apostolorum vocatur: nam sancta dicitur potissi­ mum ob sanciam professionem.ul alibi ostendimus, quia nimirum legem el professionem sanciam pro­ fitetur, quae nihil docet falsum , nihil praecipit malum. Secundo, quia tunc necessario erraret eliam cir­ ca fidem. Nam fides catholica docet, omnem virtu­ tem esse bonam omne vilium esse malum: si au­ tem papa erraret praecipiendo vilia, vel prohiben­ do virtutes, id esl. praecipiendo aliquod opus,quod esscl revera vitiosum, sed non manifeste vitiosum, vel prohibendo opus virtutis , sed non manifeste opus virtutis teneretur Ecclesia credere vilia e->se bona, el virtutes malas, nisi vellet conlra conscien­ tiam percare. Tenetur enim in rebus dubiis Eccle­ sia acquiescere judicio sumini pontificis, el facere quod ille praecipit, non faccre quod ille prohibet : ac ne forte contra conscientiam agat, leuelur cre­ dere bonum esse quod ille praecipit: malum quod illo prohibet. CAPUT VI. De pontifice ul csl particularis quaedam persona. Quarta propositio. Probabile esl, pieque credi potest, suminum pontificem, non solum ul ponti ficem errare non posse,sed etiam ul particularem personam haereticum esse non posse, falsum ali­ quid contra /idem pertinaciter credendo. Pro­ batur primo quia id videtur requirere suavis dis­ positio providentiae Dei. Nam pontifex nun solum non debet, nec polesl haeresim praedicare . sed eliam debel veritatem semper docere , el sine du­ bio id faciei, cum Domitius illi jtisscril confirmare fratres suos, el proplerea addiderit, Rogavi pro te, ut non deficiat fides tua . idcsl , ul saltem non delici.il in throno luo praedicatio verae fid-i : ?l quomodo , quaeso , confirmabit fraires m ti­ de , el veram Udem semper praedicabit pontifex hto relicus? Polcsl quidem Deus ex corde haeretico extorquere verae fidei confessionem, sicul verba posuit quondam inore asinae Balaam: al violentum • ul. cl mm secundum morem providentiae Dei suaviter disponentis omnia. S··· undo pr balor ab eventu; nam hactenus nul­ lus foil liaereiicus vel cerle dc nullo probari po­ lesl quod ha< retiens fuerit; ergo signum esl, non pusse ess . Hara vide apud Piglliuiu. CAPUT VII. Solvuntur objectiones ex ratione petitae. Argumenta in contrarium sumuntur, parlim cx ratione, parlim ex variis pontificum exemplis. Pri­ ma ratio. Mulli canones docent, pontificem non posse judicari, nisi inveniatur a fide devius; ergo potest deviare a fide: alioqui frustra csscnl illi ca­ nones. Antecedens patet ex can. si papa disl. 40. ex concilio V. sub Symmacho, ex concilio VIII. generali aci. 7. cx Anaclcto epist. 3. Eusebio cpisl. 2. cx Innoccnlio 111. in sortit. 2. de conse­ crat, ponlif. Ilespondco primo: Istos omnes canones loqui de errore pontificis personali, non judiciali. Nam pontifex si possit esse haereticus, solum erit ne­ gando aliquam veritatem antea definitam: non nu­ tem polcsl esse haereticus, dum ipse aliquid novi definii; lunc enim mm sentit conlra aliquid defini­ tum ab Ecclesia. Canones autem citait loquuntur expresse de haeresi ; igitur non loquuntur de er­ rore judiciali, sed personali pontificis. Secundo di­ co: canones illos non velle dicere, pontificem eliain ul privatam personam posse errare, sed lanium non posse pontificem judicari: quia lamen non esl omnino certum, an possit necne esso haereticus pontifex; ideo ad majorem cautelam, addunt con­ ditionem, nisi fiat haereticus. Secunda ratio. Si solus pontifex potest infallibililer definire dogmata fidei; ergo frustra fiunt con­ cilia. vel cerle non.sunt necessaria. Ilespondco: Id non sequi. Nam etsi in pontifice sil infallibilitas : lamen non debet ipse contemnere media humana cl ordinaria, quibus deveniri polcsl ad veram rei cognitionem, dc qua agitur: medium autem ordinarium est concilium majus aut minus, pro magnitudine, vel parvitale rei de qua agilur; id quod patet primo exemplo apostolorum. Nam certe tam Petrus, quam Paulus poterant eliam soli quamI bet controversiam infallibiliter definire; et tamen concilium convocaverunt Actor. 13, Deinde, definitiones de fide pendent praecipue cx traditione aposloliea, cl consensu Ecclesiarum; ul autem cognoscatur «le orta aliqua quaestione, quae sil totius Ecclesiae sententia, cl quam traditionem servent Ecclesiae Christi: non csl alia me­ lior ratio, quam si in unum conveniant episcopi ex omnibus provinciis, el quisque referat Ecclesiae suae consuetudinem. Praeterea: Utilissima sunt, cl saepe necessaria concilia, ul linis revera imponatur controversiis, ct decreta dc fide non solum liant, sed etiam ser­ ventur, quando enim fit generale concilium.omnes êpiscopi subscribunt, cl profitentur se amplecti il­ lud decretum, el sic deinceps in suis Ecclesiis praedicaturos: quando autem non fit generale con­ cilium. non csl tam facile, reducere ad prnxim de­ cretum de fide facium: siquidem nonnulli ignoran­ tiam decreti praetexunt, alii conqueruntur se non fuisse vocatos, alii eliam aperte dicunl, pontificem potuisse errare. Sed de hac re alio loco dicendum est. Vide lib. I. dc Cone. : il.» nunc Tertul­ est, melius ab ipso cognosci potuisse Christi do­ lianus Monlanista romanum pontificem in Montani ctrinam. quam a Lulliero, qui nec martyr fuit, cl sententiam trahe c conatur. Alioqui cur ncc Euse­ annis plusquam mille quadringentis ab aposlolicis bius, ncc ullus alms notavit hunc errorem in pon­ temporibus abfuit ? praesertim cum ratiuncu­ tifice romano ? Quia tamen mendacia super aliquid verum ul lae illae Magdeburgeusium sint pueriles, el mil­ plu imum fundari solent,credibile csl Zephyrmum lies solutae.. Nam quod adfeninl cx Paulo: Aemo vos judicet pontificem n Monlanislis persuasum foi-.se, doctri­ in cibo el potu non pugnat contra abstinentiam a nam Montani non esse. diversam a doctrina rorn icarne quae assumitur, vel indicitur ad tempus ad nae Ecclesiae: et ideo cmndem poirt licem voluisse edomandam corporis pelulanliaimsed contra judai- eis pacem reddere, quam abstulerant ipsius prae­ cam abstinentiam, qui certis cibis nunquam ute­ decessores: non qmdem quod approbaret errorem, bantur.eo quod secundum legem veterem immundi quem sui majores improbaverant. sed quod arbi­ erant. Sic enim ibidem, ad Coloss. 2. Paulus ait : traretur. falso de libs erroribus fuisse accusatos .Temo vos judicet in cibo aut potu, aut in parte M inLimslas Hoc aulcm non est errare circa lidcm, diei fesli. aut neomeniae.aut sabbathorum.quae■ nec monlanizarc, ul mentitur Rhenanus, sed erra­ re circa personam, id quod mullis alus senetis vi­ sunt umbra futurorum. Quod addunt, cocnam Domini non esse institu­ ris accidit. Scribit mini Rullinus lib. 10. lusi. cap. 11. Arium, ul Constantino imperatori persuaderet tam propler numerum,-nue propler ritus . nec pro pier tempus, non negamus. Sed quid inde efficitur?> se rs-e catholicum, tanto artificio scripsisse fidem Ndm proplerca erravit Tclesphorns. qui in natalii su m. uta catholicis putaretur catholica, et a suis Domini vohiil 1er missas celebrari : ct addidit ali­. tamen agnosceretur qualis eial. El Leo ep. 86. ad quos ritus, ei tempus statuit, (pio missae celebran­- Nicclam iiqnilejen. monet episcopum illum. ut Pedae sunt? Nam etsi non est coena Domini propterr l. gianos ad Ecclesiam redeuntes apertissimis vermunerum, ritus et l· iimus Instituta: debuit tameni bis jubeat haeresim abjurare , proplerca quod sopropler ipsam cocnam Domini recte celebrandami leant plerumque Ecclesiam decipere ita composita numerus, ritus el tempus determinari , nisi forte cmifessiotio fidei suae, ut catholici videantur, cum t uitum sacramentum minus deceat ordo,quam con­- non sint. Tale aliquid videtur Zephyrino etiam pon­ tifici accidisse. fusio. Septimo Urbanum a Petro XVIII. Ccnluriatores Quod denique adducunt ex apostolo: Omnes vos? unum estis in Christo Jesu. ad Gal. 3. nihil minus5 his verbis reprehendunti/nsiilwi/ confirmationem probat, quam non esse sacerdotes Inicis digniores:: post baptismum: sed blaspheme dicil.per manus nam quomodo simus omnes unum m Christo, ex­• impositionem episcoporum accipi Spirilumsanplicat Paulus Horn. 12. ct I. Corinth. 12. ubi dicit,, clum ct plene Christianos fieri. Cent. 3. cap. JO. nos esse unum corpus. ubi sunt varia membra , col. 277. cujus ejusdem erroris reprehendunt et­ . oculi , maims , pedes uha aliis nobiliora el di­ iam Cornelium coi. 282. At inprimis mentiuntur,ob Urbano institutam esgniora. Quinto Victor papa XV. a Petro , aspersus olimi se confirmationem. Nam exstat usos ipsius Aci. 8. fuit ab haereticis quibusdam infamia , quasi Chri­. el III. ubi super baptizalos apostoli manus impostum parum hominem esse docuisset, ul referi Eu-. nunl. ul accipiant Spiritum saucium. El praeterea scb. lib. 5. hisl. cap. 28. Sed falsam fuisse illumi Tertullianus, qui antiquior Urbano el Cornelio fuit, l!» DE ItOMWO PONTIFICE mernimï confirmationis pluribus in locis; in lib.de non quidem purgare . sed purgatam ostendere , resurr. car..· Caro , inquil, abluitur, ut anima e- Judaeorum sacerdotibus solis licebat,at ve.ro no­ maculctur. caro ungitur, u! anima consecretur. stris sacerdotibus non corporis lepram , sed ani­ Et in lib. de praescripl. loqueiis de diabolo , qui mae sordes non dico purgatas probare, sed pur­ imitatur baptismum el confirmationem nostram : gare prorsus concessum est. Ilocc ille. Quod igi­ Tingit. inquit, et ipse quosdam utique credentes, lur Puntianus ait , per .sacerdotes corpus Domini et fideles suos . signat illic in frontibus milites confici, aliorum hostias a Deo recipi,peccata homi­ suos. Ei in lib. dc bapl. Exinde , inquil, egressi num dimitti, dixerunt cliam probatissimi auctores, de lavacro perungimur benedicta unctione. El Hieronymus, Augustinus, Chrysoslomus, necnon paulo infra: Deinde munus imponitur, per bene· caeleri omnes, quos dc industria praetermisi. dictionem advocans et invitans Spirilum sanctum. Nonus est Cornelius,quem Magdcburgcnses CenVidcsnc apud Tertullianum, unctionem, signum in tur. 3. cap. C. coi. 145. cl cap. 7. col. 165. affir­ fronte , manus impositionem , adventum Spirilus mant, docuisse.in calice Domini solum aquam esse sancti? Quid igilur Urbanus Instituere potuit? Con­ offerendum : qui est exploratus error contra evanstat aulem, Tertullianum antiquiorem Urbano fuis­ gehum.Scd haec impudenlissima calumnia est:Sose: nam Tertullianus vixit lempore Severi , el lilii liim cnim Ime probant ex eo, quod Cyprianus lib. ejus Antonini, ul cx Hieronymo docent Magdcbur- 2. episl. 3. ad Cornel, multa disputai contra htfuc genses in eadem Cent. 3. cap. 10. col. 277. Quid, crrorcm:al Cyprianus non dicil.hunc errorem esse quod fidem Centuriatores loc. cil. numerant inter illius , ad quem scribit , sed quorumdam aliorum. naevos Tertulliani, quod post baptismum agnoverit Deinde, epistola illa non ad Cornelium,scd ad Cae­ untlionem. cl signum erucis necessaria? Quomodo cilium quondam africanum episcopum scribitur.ul igilur ista cohaerent, ul ab I rbano dicant esse in­ omnia exemplaria testantur. Scd Magdeburgcnscs stitutum,quod ipsi ante posuerant inter naevos Ter­ lunc forte largius biberant.cl scintillantibus ac tre­ tulliani Urbano antiquioris? mentibus Oculis . unmn legerunt pro alio. Adde , Deinde’,quod addunt Centuriatores,blaspliemnrn quod Alexander papa Cornelii praedecessor decre­ esse quod ait Urbanus , accipi Spirilum sanctum , tum jam ante ediderat, ne in calice Domini quid­ el plene Christianos homines fleri per impositionem quam aliud, quam vinum nqua mixtum offerretur. manus episcoporum : non eget refutatione , cum Denique, si cx hac epistola alios reprehendunt; ipsi nullam adduxerint probationem : praesertim cur non seipsos etiam reprehendunt Centuriatores? cum illud idem dicat cliam Cornelius,ul ipsi faten­ Siquidem Cyprianus in hac epistola saepius eucha­ tur . cl etiam Cyprianus bb. I. episl, 12. Cyrillus ristiam vorat sacrificium, et ncc solum aquam, nec Catecli. 3. myslagog. Augustinus in cpisl. Joan, solum vmmn.scd vinum aqua temperatum offeren­ trad; 6. cl alti Patres non raro. dum esse docet: Lutheran! aulem, el Eucharistiam Octavus csl P< nlianus Urbafii successor . quern Sacrificium esse obstinatissime negant, el in calice arguunt M.igdeburgenscs Cent. 3. cap. 10.col.278. Solum vinum sine aqua consecrandum putant. quod scripserit, sacerdote.·, proprio ore corpus Do­ Decimus est McrcClIinus , qui idolis sacrifie ivit, mini conticete, cl populis tradere, ac per sacerdo­ ut constat cx ponlif. Damas, cx cone, sinuess. et tes Deum aliorum hostias acceptare , atque eorum cx episl. Nicolai 1. ad Micbticl. Al Marccliinus nec peccata donare,et sibi cos reconciliare. Quam sen docuit aliquid conlra fidem, nec fuit haerellcu.-.vel tenjium blasphemain vocant Centuriatores. sed ni­ infidelis, nisi actu externo ob melum mortis.I lium hil adierunt, unde probent esse blasphemem. Qua­ aulem propter actum illum externum exciderit a re moleste ferre non ώ bent , si nos tnarlyn san- pontificatu, an non. parum refert: quandoquidem ctiss mo . el de apostolorum successoribus institu­ se ipse pontificatu mox abdicavit.cl paulo post mar­ to magis credamus,quam Luthero; praesertim cum tyrio coronatus es|. Crediderim lamen , non exci­ illud idem in omnium veterum Patrum scriptis pas­ disse eum ipso facto a pontificatu , quia salis con­ stabat omnibus, cum solo metu idolis sacrificasse. sim legamus. Andi enim Hieronymum in episl. ad Heliod. Ib- Adde quod s. Augustinus lib. ile unico baptismo sil. inquit, ul dc his quidquam sinistrum loquar, conlra Pelilianum c. 1G. Marcellinum innocentem qui apostoli·: > gradue succedentes Christi, corpus esse dicil. et nullus veterum historicorum meminit sacro ore conficiunt per quos et nos Christiani hujus lapsus. sumus qui clave.·, regni coelorum habentes quo­ . CAPUT IX. dammodo ante judicri diem judicant. Audi Augustinum m episl. 122. ad Viclor.iibi dc De iis. quae Liberto et Felici 11. foeminis y. plivis inter barbaros. Ora.inquit.Deum pro eis. < t roga, ut etiam ipsas doccul talia dice­ objiciuntur. re. qualia s. Azarins inter caetera in oratione, et Undecimus pontifex, qui erroris arguitur, est Li­ confessione sua fudit ad Deum. Sic enim sunl il­ lae in terra caplivllalm .-nae, quo modo erant illi berius: quamvis cnim Magdcburgcnses Ccnlur. 4. in Ό Erra ubi nec sacrificare more suo poterant cap, 10. col 1284.non amicant quidquam de Libcdomino. Su ut ner istae possunt vel ferre oblatio· rio definire: lumen Tilm.mnus ileshusius lib. I. do nem ad altor» Dei . vel invenire ibi sacerdotem, Eccles.cap.!).audacter affirmat,cum Ariana hneresi infectum fuisse. Et sane testes hebet suae senten­ per quem offerant Dco. Audi Chrysostomum m 3. hb. de sacerd. Corpo­ tiae gravissimos auctores: Alhannsium in episl. ad ris , inquil, lepram purgare , seu verius dicam, solii, vil. agent. Hieronymum in Cliron. cl m Ca- LIBER QTARfüS 4*3 tal. script, in Forlunaliano, el Damasum in vila martyrem Ecclesia catholica veneretur. Denique Sozomenus lib. 4. hist. cap. 14. et Nicephorus lib. Liberii. · ' Respondeo: Dc Liberio duo esse certa : unom 9. cap, 37. obscurius quidem, tamen submdicanl, ver»» dubium. Primo, cerium csl, euni al» inilio Liberium in concilio sirmiensi convenisse cum pontificatui usque ad exilium,quod pro fide caiho- Valente el t'rsacio arianis, cl ea pace facta,.sedem lica pertulit, acerrimum ddfeusorem fuisse catho­ suam recepisse, adjutum etiam literis ejusdem licae religionis. Id il.i esse testantur omnes scri­ concilii. Scd quamivis haec ila se habeant: non ta­ plores, qui (Io illis temporibus loquuntur, ul Am­ men Uberius aul haeresim docuit, aul haerclicus mianus Marcelfinus lib; 15. hist. suae. Athanasius fuit, sed solum peccavit actu externo, quemadmo­ in ulraquc Apol. lluflintis lib. I<>. hist. cap. 22. dum s. Marcelfinus, cl. ni fallor, minus peccavit, Sulpilius lib. 2. sac. hist. Socrates lib. 2. hist. quam s. Marcelfinus. Quod haereticus vere non fuerit, docet s. Atha­ Eccles, cap. 29. Sozomenus lih. 4. cap. 10. Theodorelus lib. 2.cap. 16.el 17. .Nicephorus lib.O.cup. nasius loc. cil. ubi dicil Uberium invitum el coa­ ctum vi tormenlornm fecisse quoti fecit, nec esse 35. 36.01 37 Secundo cerium est. Uberium po>l reditum ab censendam ejus sententiam, quun minae et terro­ exilio fuisse etiam vere orthodoxum el pium. Nam, res extorserant, sed emi quain protulit, cum libe­ ul scribil Socrates lib. 4. cap. II. postquam relie­ ros haberet affectus: quod autem non docuerit hae­ rai ab exilio. Liberius noluit recipere ad Ecclesiam resim. facile probari polesl. Nam, ul colligitur ex MaecdonianoS, nisi aperle haeresim detestaremur. Alhanasii verbis, ct ex epistolis ipsius Liberii. duo Praeterea etiam post mortem semper sanctus est mala Uberius commisti: unum, quod subscripsit habitus, ut planum est ex verbis Ambrosii lib. 3. in damnationem Alhanasii: alterum, qnod cum hae­ de virg. iu prine, ubi sic ait: Tempus esi, inquit, reticis communie,·vit ; m neutro aulem fidem ex­ «oror, sancta beatae memoriae Liberii praecepta presse violavit. Nam elsi haeretici persequebantur resolvere, ut quo vir sanctior, eo sermo accedat Alhanasiiim caussa fidei: tamen non caussam fidei, gratior. liem ex verbis Epiphanii haeres. 75. Eu­ sed crimina circa mores praetexebant, el Liberius stathius, inquil, ad Liberium beatum Romae epi­ consensit in damnationem Alhanasii, propter cri­ scopum una cummultisepiscopislcgatumagebat. mina illi objecta, non propter fidem. Pari ralione Basilius quoque episl. 7 4. ad episc. occiden.Qime- cum haereticis communicavit, qum catholicos se dam, inquit, ei proposita sunl a beatissimo Li­ fingebant: num in epistolis suis Liberius ail, so communicasse cum episcopis orientalibus, quia berio. Denique Sirieius, qui tertius a Liberio, in episl. invenit eorum fidem congruere cum catholica, et nd llymeric. Liberium appellat venerandae memo­ alienam esse ab ariana perfidia. Praeterea Sozomenus hb. 4. cap. 14. el Nice­ riae praedecessorem suum. Quomodo , quaeso , Patres isti Liberium jam defunctum beatissimum phoros lib. 9. cap. 37. dicunt, in ea pace, quam vocarent, si in hacrcsi mortuus essel? tuum ergo ferit Liberius cum episcopis arianis. nihil aliud remanet dubium,an videlicet medio lempore.idesl, postulatum fuisse a Liberio, quam ul subscriberet in ipso rcdllu ab exilio aliquid egerit conlra fidem. sirmiensi confessioni editae conlra Pholtnum, et El quidem Sulpilius, Socrates , Sozomenus el Ni- confessioni anliochenae editae in Enceniis: quae ccphorus locis notatis indicant, Liberium semper confessiones etsi non habent vocabulum ôpotaeç; cumdcm fuisse, ncc unquam de fidei constantia lumen catholicae sunl. el eàs exponit Hilarius in aliquid remisisse. Athanasius vero cl Hieronymus lib. de synod, tanquam catholicas. Accedit. quod, ul referunt Sozomenus ct Nice­ loc. cil. aperte dicunt, cum taedio exilii inflexum tandem fuisse ad subscriptionem haereseos. Qui­ phorii s loc. not. Uberius non modo non subscri­ bus addi polesl Hilarius, qui in Hb. advers. Con­ psit Confessioni Arianne, sed etiam confessionem stant. ita loquitur: Vertisti deinde usque ad Ro­ edidit antequam Syrmio discederet, in qua aperle mam bellum tuum, eripuisti illinc episcopum, el excommunicabat eos. qui l ilium Patri similem in o te miserum qui nescio an virum majore impie­ substantia, ct In aliis rebus omnibus esse negabant: tate relegareris, qqain remiseris. Huilions amem id qu<»d ca ile caussa fecit, quia Ariani falsum ru­ lib. 10. cap. 27. hist, affirmat. sc non potuisse morem sparserant Liberium docc e coepisse, Fi­ lium non esse Putri consubstantialem. ccrlo cognoscere, au Uberius subscripsisset. Dicet aliquis: si ita est: quomodo ergo Hierony­ Ex quibus sententiis secunda verior nobis esse videtur. Nam Athanasius . Hilarius ct Hieronymus mus in Chron. cl tn Calai, script, in Forlunaliano auctores sunl, Ium onliqumigs. tum ellam gravio­ dicit: Liberium ad subscriptionem haereseos infle­ res caeleris, cl r< m non ul dubiam, sed ul cerlom xum tandem hiissi ? Respondeo: Uberium etsi non el exploratum narr. nl. PniOl» ren legi ipso epistolas expresse, lamen interpretative in haeresim consen­ Liberii manu deripias ex Vaticana bibliotheca, sisse: nam Alhanasiiim damnari permisit, quem quae parlim ad imperatorem. parlim ad episcopos sciebat caussa fidei pcrsequulioncm pati, el cum orientales scriptae erant, in quibus salis aperle Valente el Ersacio communicavit, quos non igno­ significabat, se Inudem imperatoris voluntati ac­ rabat haereticos esse, etiamsi illi uliud sc esse si­ quiescere. voluisse. Ad haec, nisi fateamur, Libe·' mularent. Hoc igilur est, quod Hieronymus signi­ riiim aliquo tempore, defecisse n constantia in fido ficare voluit. Duodecimus, qui erroris in fide ab haereticis tuenda; cogimur. Felicem II. qui Liberio vivente ponliticalum gessit, a numero pontificum exclude- accusatur, csl Felix 11. quem Arianum fuisse con­ re; cum lamen liunc ipsum Felicem ut papam et tendit Tihuannus Heshusius Hb. I. de Ecclcs.cap. 490 DE ΠΟΜΑΑΌ PONTIFICE 9. idque probat cx testimonio s. Hieronymi, qui iu (. >1.4. Script, in Aeacio sic ait: Aeacius, inquit, quem , quia luscus erat . μονόφθαλμο·/ nuncu­ pabant. Caesariensis Ecclesiae in Palaestina opi· opus. El infra: In tantum autem sub Constantio imperatore claruit, ut in.Liberii locum Hornae Felicem arianum episcopum constitueret. Sed respondemus: Felicem nunquam arinnmn fuisse, tamebi cum Arianis aliquando communicaverit, co videlicet tempore, quo verus papa non eral, postea vero quam verus papa osse coepit, non modo Aria­ num non fuisse, sed eliam Arianos publice dete­ statum, cl ob Ariimorum perscquulionem coronam martyrii a Domino percepisse. Explicanda igitur csl, quam brevissime fleri po­ terii, historia pontificatus Liberii et Felicis, ex qua mirabilis Dei providentia in aposlolica sede con­ servanda apparebit. I.iberio in exilium ob fidem catholicam deportato, romanus clerus juravit, nul­ lum se alium, vivo I.iberio, in pontificem admissu­ rum. Id testatur Hieronymus in Chron. tametsi verba transposita sunt. Illa enim verba (luo in exilium truso, omnes clerici juraverunt elc.quae ponuntur anno .351. poni debent post illa verba Liberius episcopus Homanorum, in exilium mit­ titur, quae ponuntur anno 3(>l. Deinde opera Atianorum, ac praesertim Aeacii Caesariensis episcopi . Felix diaconus romanus episcopus creatur m locum Liberii. qui propter lioc beneficium libere cum eis communicabat, licet jps ■ Aiianus non esset. Sic enim scribit Rufllnus lib. 10. hislor. cap. 22. In ejus ( Liberii ) locum Felix diaconus suus ab haereticis subrogatur, el non tam sectae diversitate, quam communionis ct ordinationis convenientia maculatur. Et Theodorelus lib. 2. hist. cap. 17. Successum, inquil, est I.iberio a /ideli quodam illius diacono, no­ mine Felice, qui tametsi /idem inconcilio nicaeno expositam ipse servavit integram: tamen eum illis, qui eandem labefactare studebant, libere communicavit. Ac proplerea nemo cx Hornae habitatoribu» in Ecclesiam, dum illi intus eral, ingredi voluit. Idem quoque scribit Sozomenus lib. t. liisl.cnp. 10. nec ab his dissentit Hieronymus i i Calai.Script, io Aeacio; nam vox illa Arianum addita ad nomen I elicis, videtur irrepsisse aliunde. Siquidem codi­ ces antiqui manuscript) illam non habent, ut nota­ vit Marianus Victorius in hunc locum: nec transla­ tio Sophronii in graecum illam habel. El. quod ego maximi facio, Freculphus lib. 4. cap. 8. el kdo viennensis in Chron. referentes ad verbnin lotum hunc locum Hieronymi, non habent vocem Avia­ num. Denique, non csl ullo modo credibile. Hierony­ mum cl llufllnum in historia utrique notissima tan­ topere discrepare potuisse, ul unus neget, quod aller afllrmut. Sed quamvis etiam Felix arianos fuisset ( quod hactenus tamen probatum non csl ) nihil id '-edi nposlolicae obessel. Constat enim, eo tempore Felicem schismaticum papam, non verum ei legitimum pontificem fuisse: duo siquidem simul ove non possunt: vivebat autem tunc, el verus pontifex eral Liber us. Quocirca ( ul ex Theodorcto supra recitavimus) nemo catholicorum Hornae cum Felice eo tempore communicare volebat. Post bionnium deinde successit lapsus Liberii, de quo supra diximus: tunc vero romanus clerus, abrogata I.iberio pontificia dignitate, ad Felicem sq contulit, quem catholicum esse sciebat; el ex eo tempore coepit Felix verus pontifex esse. Tametsi enim Liberius haereticus non erat, tamen habeba­ tur, propter pacem cum triants factam, hacrelicii<: el ex ea praesumptione merito potuit ei pontificatus abrogari: non emm homines tenentur. aut possunt corda scrutari: sed quem externis operibus haere­ ticum esse vident, simpliciter haereticum judicant, ac ul haereticum damnant. Indicat hoc Hieronymus in Chron. cum ait, permultos ex romano clero pejerasse, el ad Felicem accessisse.Dicunlur eniin pejerasse , quia juramentum non servarunt, quud susceperant de nort recipiendo alio poiililice. Porro, Felix jam venis papa, animadvertens periculum Ecclesiae ct fidei, Deo sine dubio inspi­ rante, qm Ecclesiam suam non deserit, non solum recessit a communicatione Ananoriim. sed etiam coacto concilio, declaravit imperatorem (Constan­ tium el episcopos Ursacium ac Valentem, cum qui­ bus Liberius pacem fecerat, vere esse haereticos. Et proplerea, reideunlc Liberto in urbem, Felix cupi suis ab Arianis ejectus est, el non diu post mortuus, sive capite caesus, sive contectus aeru­ mnis fuerit: id enim non certo constat. Haec vero ita se habere, idesl. Felicem post lapsum Liberii verum pontificem fuisse, cl pro calholica fide mortuum esse, bis argumentis pro­ batur. Primum id operte testatur Damasus , vel quicumque csl auctor pontificalis, in vita Felicis. Idem significare videtur s. Hieronymus in Chron. cum ail de romanis clericis: Post annum cum Fe­ lice ejecti sunt, quia Liberius taedio vicius exilii, et in haereticam pravitatem subscribens. Homam quasi rictor intraverat. Haec enim verba persequulinnein significant contra Felicem molam.cl ab iis molam, qui Arianis favebant; ex quo sequitur, ipsum Felicem profile calholica passum esse persoquulioncm. Secundo, omnia niartyrologia antiqua, tam excu­ sa, ut Bcdac. Adonis, Usuardi. quam eliam manus< ripla 4. kalen. augusti ponunt memoriam s. Fe­ licis 11. papae el martyris, qui Constantium haere­ ticum declaravit. Adde, quod s. Gregorius I. tam in Antipbonar. quam in sacrament, ponit integrum ofibimn ecclesiasticum legendum ad missam in die s. Felicis pontificis el m irlyris 4. kalen. align, sii: esse aulem eum Felicem romanum pontificem, ei proinde eum, de quo loquimur, testatur Microbigus lib. Ecclesiasl. Observat, cap. 43. cum igilur Ecclesia calholica a mille jam annis hunc Felicem < olat ul papam ei martyr· m. non debet is excludi a numero pontificum, etiamsi nullam alium ratio­ nem proferre possemus. Tortio, Felix papa. s. Gregorii atavus, ab anti­ quissimis scriptoribus dicitur Felix papa IV. ul a J tanne diacono, lib. I. ile vita b. Gregor; cap. 1. et a Leone liQsltcnsi lib. 1. Cfiron. cassinen.cap. l. Al IV. ille esse non poluil. msi iste n osier fuerit II. non enim sunl msi duo Felices, praeter hunc HUER QL'ARTUS nostrum, ante Felicem IV. igitur ante mille annos hie Felix in numero pontificum habitus est: nee enim schismatici numerum faciunt. Quarto, cum Romae ambigeretur anno 1582. dcberclne hic s. Felix in novo marlyrologlo collo­ cari, casu inventa fuit arca marmorea in basilica ss. Cosmne el Damluni, cum hac inscriptione in marmore incisa antiquis characteribus; Illi’. JACET COllPUS S. FELICIS PAPAE el MARTYRIS. QI I CONSTANTIUM HAERETICUM DAMNAVIT. El mculil haec inventio in diem 28. julii, hocesl.priilie ejus diei, quo celebrari solebat memoria hujus ipsius Felicis: quod non immerito divinitus conti­ gisse creditum est. Jam vero mortuo sancio Felice, Liberius iterum sibi conciliavit romanum clerum, cl catholicum praesulem se praestitit, ul supra ostendimus cx Socrate in caussa Macedonianorum: quocirca oinniuni consensu iterum legitime sedere coepit.ac sedit usque ad modem. Atque haec est caussa.cur in catalogo pontificum aliqui veterum non posue­ runt Felicem, ul Augustinus in episl. 165. el Opta­ tus lib. 2. quia videlicet, totum Felicis tempus in pontificatu Liberii inclusum fuit. Dccimustertius est quidam Leo papa, quem non­ nulli dicunl huic Felici 11. successisse, el Arianum plane fuisse, ac eodem mortis genere obiisse. quo Arius periil, nimirum, effusione omnium intestino­ rum, dum alvum purgaret. Refert hoc Vincentius lib. B. cap. 23. Spec. hist, el Conradus llalberslatensis in Chron. Magdebiirgenscs Cent. 4. cap. 10. in vita Felicis 11. non putant hoc improbabile. Al sine dubio isle Leo fictus pontifex fuit: con­ stat enim Leonem I. esse illum qui sedit tempore concilii chalcedonensis, hoc est, annis circiter centum post tempora Felicia II. deinde scriptores omnes veteres, ul Hieronymus, Augustinus, Opta­ tus, Theodoretus, RulTuius ; · necnon reccnliorcs, ni Sigebcrlus, Marlinus Polonus. Platina, cl quot­ quot sunt nlicujus nominis, I.iberio ct Felice de­ functis, Damasum substituunt. Forte oria csl haec fabula ex opinione concepta iic Liberii hacresi, cl persequutione in catholicos, expulso Felice II. quia enim Liberius expulso Feli­ ce, instar Leonis saevire coepit in catholicos . ul ipsi falso existimant : linxerunt homines otiosi . quemdam Leonem ponlillcein arianum sedisse post Felicem II. Sed hacc inter fabulas numeranda sunl. CAPUT X. De Siricio, Innocenlio, ei nfiis septem pontificibus. 9 Deoi mus quarius csl Siricus, quem Joannes Cal­ vinus accusat lib. 4. Inst. cap. 12. § 21. quod in episl. ad llispan. conjugium pollutionem vocave­ rit. Sed Calvinus more suo impudenter mentitur. Non enim Siricius conjugium verum cl legitimum pollutionem appellat, sed illicilam conjunctionem eorum, qui post peractam publicam poenitentiam , I'Jl iterum redeunt ad eamdem conjunctiono.m.proptcr (piam poenitentiam unquam, egit, quod inierit le­ gitimum matrimonium. Qccimusquinlus esi Innoc. I. quem Jlagdeburgenses Çcnlur 5. cap. 10.in vita ipsius Innoccntii, dicunt, graviter erresscj quod in episl. 2. cap. 12. praeceperit, sacram virginem jam velartam . quae nupserit, aul fornicata sit, non recipi ad poeniten­ tiam. donec vivil ille < um quo ipsa peccavit. Vide­ tur enim miquum. mulierem poenilcnlem non de­ bere absolvi, nisi prius moriatur qui eam seduxit. Hem. quod in episl. 18 ad Alexamlr. anlioch. scri­ pserit, ratum quidem esseAnanoruin baptismum, sed non conferri per cos Spiritum sanrltim : qma se ab Ecclesia separaverunt Ibi videtur velle, ef­ ficaciam sacri baptismi pendi re a bonitate mini­ stri; quod est contra Ecclesiae communem doctri­ nam. Item, quod in episl. 22. cap. I. docuerit, sa­ cerdotem non posse esse eum. qui viduam in uxo­ rem accepcnl. cum Moyses in Levitico praecipiat, ut saccrdo> virginem uxorem accipiat, quasi Chri­ stiani teneantur adhuc legibus judicialibus Testa­ menti veleris, Respondeo ad primum: Innocentium velle dice­ re. non debere recipi a«l poenitentiam eas virgi­ nes. quae nolunt srparari ab adultero , nisi post morh ni ejus; cl hoc jnslissimum est: neque enim ddbcnl ab Ecclesia absolvi n, qui in peccato per­ severare volunt. Ad secundum dico: Innocentium loqui en loco de iis. qui baptizantur, vel ordinantur ab haereti­ cis. cum sint ipsi eliam polhili eadem hacresi. Ejusmodi enim vere recipiunt sacramentum baptis­ mi. vel ordinationis: sed non recipiunt Spiri­ tus sancti gratiam , quae in haereticis esse non potest. El m ordinatione non modo gratiam non recipiunt ab haereticis ordinali. sed nec jus lé­ gitimé ordines exercendi : id enim jus per hacresim ordinator perdidit; nec tribuere potuit, quod ipse non habuit. Vide Glossam t. q. 1. can. Arianos. \um, et omittit Cyprianum, Hilarium. Hierony­ mum. Augustinum. Innocentium, Leonem, Prospe­ rum cl similes, quos nunquam Gelasins pontifex omisisset, immo ncc alius latinos auctor: videtur emm hinc manifeste colligi, hunc auctorem grae< rnn fu^se, nnn lalinum. sed quicumque fuerit, ejus sententiam sanuin habere intellectum osten­ sum est a nobis hb. 2. de eucharistiae sacramento: i p. 27. Ad secundum dico: Gelasium in eo cano­ ne loqui solum dc -acerdote sacrificante, qui non potest sine sacrilegio unam lanium speciem sume­ re. quia imperfectum sacrificium redderet. Dcclmusnonus est Anaslasius II. qui trium erro­ rum accusatur. Primo, quod sine concilio episco­ porum. presbyterorum el clericorum lotius Eccle­ siae, communicaverit Photino, qui communicaverat cum Aeacio haeretico. Secundo, quod voluerit oc­ culte revocare Aeacium, quem damnaverant Felix cl Gelasins papae. Tertio , quod approbaverit ba­ ptismata,cl ordines collatus ab eodem Aeacio, pro­ pter quos errores el peccata dicilur idem Anastasius divinitus, morbo immisso, repente extinctus. Haec scribit auctor pontificalis in vita hujus Ana­ stasi!, cl cum scquulus Tilmanuus lleshusius lib. 1. de Eccles, cap. 9. immo et Gratianus dist. 19. can. Anaslasius, el.Magdeburgcps. Cent. G. cap. 10. in vita Anastasii. Respondeo : Falsissimum cssc. quod Aeacium Anaslasius revocare voluerit. Constat enim ex Evagrio lib. 3. cap. 23. cl ex Nicephoro lib. 15. cl 17. el ex Liberato cap. 19. Aeacium obiissc tempore Felicis papae , a quo lerlius fuil Anaslasius. Quo­ modo ergo Anaslasius cum jamdudum defunctum in suam sedem revocare voluit? Scd dicunt quidam, saltem voluisse revocare ejus nomen. Al contra exstat epistola Anastasi! hujus papae ad Anastasium imperatorem, in qua petit., ul impera­ tor jubeat, nomen Aeacii laceri in Ecclesia, quan­ doquidem justissime à Felice papa praedecessore suo fuerit condemnatus. Quod vero Gratianus dist. 19. can. Ita Dominus, dicit, errasse in hac epistola Anastasium, quia voluit esse rata sacramenta ba­ ptismi, el ordinis, quae Aeacius contulerat, id non Anastasium haereticum, sed Gratianum imperitum ostendit. Qilis enim ignorat ralholicurum, baptizatos ab haereticis, vere esse bapliziilos, el similiter ordinajos. vere esse ordinatos, quando ordinator haereticus vere episcopus fuerat, cl adhuc eral, sal­ tem quantum ad characterem ? Illud vero de Photino forte esl mendacium, sicut dc revocatione Acacih sed verum sil; num proplcrea non cril catholicus- Anaslasius? An non licet summo pontifici sine concilio omnium episcopo­ rum. presbyterorum et clericorum loliu-Ecclesiae, absolvere unum exeommuiiiealum? Quod addunt, Anastasium papam morte repentina a Deo immissa defundum, videlur ortum ex eo, quod constat, Anastasium haereticum imperatorem illo ipso tem­ pore fulmine ictum periisse. ul scribunt Beda. Cedrenus. et Zonaras, cl Paulus diaconus in ejus vi­ ta, alioqui fabulam esse non dubium esl. Vigesimus csl Vigilius, quem Liberatus in Brcviar. cap. 22. refert, epistolam scripsisse ad Theo­ dorum imperatricem el alios haereticos, qua confirmnbat Uacrcsim ipsorum, et anathema dicebat iis. qui confitentur duas iu Chrisio naturas. Respondeo: .Mulli existimant, hunc locum Libe­ rati esse corruptum ab haereticis, eo quod in pon­ tificali contrarium videatur narrari. Al cum vesti­ gium nullum appareat corruptionis in lib. Liberali, cl revera non pugnei narratio Liberali cum narratio­ ne pontificalia. aliter respondendum esl. Dico igi­ lur: Vigilium scripsisse illam epistolam, cl dam­ nasse catholicam Udem, sallem exteriori professio- LIBER QUARTUS 4!)3 nc: sed hoc nihil obesse nostrae caussae. Nam id cl sanclum pontificem ruisse: testantur omnes illi, fcqil, cum adhuc viveret Sylvcrius papa, quo tem­ qui illo ipso tempore viventes scripserunt aliquid pore Vigilius ipse papa non eral, scd pseudopapa, dc Vigilio. Gregorius I.lib.2, episl. 3G. ad episc. ncqtio enim duo simul veri pontifices summi cssc Iiyhoru. Recordandae, inquil, memoriae Vigilius possunt; el conslabul tunc omnibus, Sylvcrium ve­ papa in urbe regia constitutus . conlm Theodorum pontificem esse, licet in exilio degeret. ram (une Augustam, vel Acephalos, damnalionis Sciendum csl enim, Anlhcmium haereticum depo­ promulgavit sententiam. Cassiodortis lib. dc div. situm fuisse ab Agapelo romano pontifice de episco­ Icct. cap. I. Origenem , inquil. praesenti tempo­ patu constanlinopolilano: deinde imperatricem pe­ re a VigUio papa viro beatissimo constat esse tivisse a SylvcrioAppeti successore,ut Anlhcmium damnatum. Arator praefat. Act. apostol.qiiae ipse restitueret, quo recusante. Vigilium lunc nrcliidia- carmine scripsit, cl Vigilio papae dedicavit, sic in­ coiium promisisse imperatrici,se Anlhcmium revo­ cipit: Domino sancto beatissimo apostolico, et in caturum, si posscl romanus ponlifex fieri: continuo toto orbe primo omnium sacerdotum papae Vi­ autem, jussu imperatricis, opera Bclisarii. fuisse gilio. Denique constat ex Evagrio lib. 4. cap.37. a s. Sylvcrium expulsum de sua sede in exilium, ct Vigilio confirmatam fuisse V,synodum generalem, Vigilium crcalum papam , scu potius nnlipapain : in qua damnata est hacresis illa, quam Theodora quo lempore non esset mirum , si errare in fide , fovebat, cl dc qua ipse Vigilius ab adversariis ac­ cl cliam haereticus plane cssc polnisscl. Quam­ cusatur. Posset etiam dici: epistolam illam Vigilii . cujus quam nc lunc quidem definivit aliquid eonlra fi­ dem tanquarn ponlifex , neque animo haereticus meminit Liberatus, fuisse conficiam ab haereticis: fuil: siquidem epistolam scripsil nefariam quidem, Liberatum aulem credidisse falso rumori , quem cl Chrisliano homine indignam : taihen in ea ca­ haeretici sparserant. Nam quod haeretici confin­ tholicam fidem non damnavit palam, neque haere­ xerint epistolam quondam Vigilii papae nomine ad tico animo, scd occulte, propter cupiditatem prae­ Ttieodoram et Jdstinianum, deprehensum fuil cer­ sidendi, ul Liberatus ibidem dicil , ct cx epistola tis indiciis in Vf. synodo, aci. 14. sed quidquid de ipsa Vigilii apparet. Scribit enim ul caveant: nc c- uoc sil: satis nobis est, cum nulla in re errasse , pistolam illam ullus videat,ct ul sint omnia occul­ quo lemporo verus pontifex fuil. ta usque ad tempus: erat enim \ igilius lunc in an­ Vigesimusprimiis esl s. Gregorius I. qui a Du­ gustiis summis, in quas cum ambitio sua conjece­ rando in 4. dist. 7. q. 4. accusatur erroris, quod rat. Nam si palam sc haereticum profiteretur, me­ in epislol. 2G. lib. 3. ad Joan, episc. C.iralitan. tuebat romehos ,‘qui haereticum sedere in Petri permiserit presbyteris conferre confirmationis sa­ cathedra nunquam passuri videbantur: si e contra­ cramentum, quod jure divino solis episcopis con­ rio catholicum se profiteretur, metuebat impera­ venit. Propter quem locum Gregorii Hadrianus in tricem haereticam, cujus opera pontificatum ade­ quaesi, de confirmat, art. ull. asscril. pontiliccm ptusTuerai; ilaque rationem illam excogitavit, ul posse errare in definiendis dogmatibus fidei. Romae catholicum ageret, el inierim per lilcras Respondeo primo : Non b. Gregoriuin , sed Du­ apud imperatricem hacrcliciim simularet. randum potius cl Hadrianum errasse. Siquidem Contigit aulem paulo posl, ul Sylvcrius morere­ concilium florcnlinutn in inslnicl.nrmcn.cl iridcntur; el Vigilius, qui eo usque in schismate sederat, linum sess.7.can.ull.docent,confirmationis ordina­ inciperet jam solus cl legitimus pontifex esse , ni­ rium ministrum esse episcopum: ex quo sequitur, mirum. confirmante cl accipicnlc cum clero cl po­ posse extraordinarie.cliam non episcopum esse mi­ pulo romano.Ab hoc vero lempore nullus inventus nistrum ejus sacramenti.Deinde,Gregorius non decsl in Vigilio aut error, aul erroris simulatio: scd crcium aliquod de hac re cdidil. sed solum con­ summa constantia in fide usque ad mortem, ut ap­ cessit quibusdam presbyteris , ul absentibus epi­ pareat, cum ipso pontificatu firmitatem fidei cum scopis conllrmnrenl: proinde, si in'hac re Grego­ accepisse, cl dc levi palea in solidissimam petram rius errasse!, non doctrinae, sed-exempli seu facti commutatum fuisse. Nam cum imperatrix Theodo­ error fuisset. Est eliaiu alius quidam error, qui ra hacrclica freta occultis literis, el promissione s. Gregorio attribuitur, sed falso, de quo dicemus Vigilii, pclcrel ab co, ul Anlhcmium patriarchuni infra, cum agemus de Gregorio HI. praedictum, sicut promiserat,reslitucrel;ille rescri­ Vigcsiniussccundiis esl Bonifacius V. quem gra­ psit, sc temere promisisse, gravilerque ea promis­ viter reprehendunt Magdeburgenses Cent. 7. cap. sione peccasse, cl ideo non posse , ncc velle im­ IO. quod ipse in episl. ad 1'duinum regem Angi, plere quae promiserat, ne. peccata peccatis adde­ quam refert Beda lib. 2. hist. Vngl.cup.tOJocuent, re. Quocirca ab irata imperatrice in exilium missus Chrislum a solo originali peccato nos redemisse. fuit, el misere vexatus usque ad mortem. Id quod Respondeo: Cenluriatores de suo addidisse illam non solum scribitur in pontificali, sed etiam anno­ vocem Solo. Bonifacius enim sic ail: Accedite ergo tarunt Paulus diaconus in vita Justiniani, ct \imo- ad agnitionem ejus.qui vos creavit, qui in vobis mus lib. 3. cap. 32. dc gest. Frnncor.el ipsi etiam vitae insufflavit spirilum . qui pro vestra redem­ Mngdebiirgcnses Cent. t». cap. IO. invita Vigilii, ptione filium suum unigenitum misit, lil vos ab cl idem cliam indicat brevissime Liberatus, in line originali peccato eriperet. Haec ille. Ubi , quod cap. 22. ulii dicil: Vigilium ab illa ipsa haeresi , non meminerit aliorum peccatorum caussa fuil . quam initio occulte foverat, misere allliclum postea quia peccatum originale csl principale, el propter fuisse quod delendum principaliter Chrislus mortuus esl. Denique Vigilium, postmortem Sylverii, verum Unde Joan. 1. legimus: Ecce agnus Vei, ecce qui DELur.vixi. Vou I 63 DE ItÜâlANu PU.NllFICC ΓΗ tollil pcccata mundi. Grnece , την αμαρτίαν τ$ΰ χίσμ$υ, idcsl, pcccalum illud mundi, iioc csl, peccatum originale, quod solum est commune toli mundo: nam plurimi nullum aliud habent, ut fl­ umes pueri. CAPUT XI. Dc Honorio I. Vigesimustertius csl Honorius I. quem haereti­ cum Monolhchtam fuisse contendit Nilus m lib. de prim. rom. poniif. Idem asserunt Magdeburgenscs Cent. 7. cap. 10. in Vila ipsius, ctcap. 1!·. colum. 553. inter manifestos haereticos cum ponunt. Nee solum haeretici, sed eliam nonnulli ex catholicis Honorium haereticum fuisse contendunt, ul .Mel­ chior Canns lib. 6. dc loc. cap. ult. Argumenta ipsorum haec sunl. Priinnm , ex epistolis ipsiùs Honorii : exstant enim duae epistolae Honorii ad Sergium; una in VI. synodo, aci. 12. altera ibidem aci. 13. in ulraque autem Honorius approbat do­ ctrinam Sergii principis Monothelilarum, cljubel non debere dici. Christum duas habere voluntates aut operationes. Secundum, ex VI. synodo, act. 13. ubi damnatur Honorius tanquam haereticus , et comburuntur ejus epistolae, ct in sequentibus actionibus omni­ bus repetitur ejus damnatio. ferlium , cx VII. synodo, aci. ult. ubi totum concilium dicil anathema Honorio, Sergio, Cyro . cl caeleris Monolhelilis, et idem repolit in epistola, quam scribil nd clericos universos. Quartum. ex VIII. synodo, act. 7. ubi legitur, el probalur epistola concilii romani sub Hadriano II. nhi ponlifex cum concilio asserit, fuisse Honorium judicatum post mortem a concilio VI. quia de bacresi accusatus fuerat. Quintum, cx epistola Agathonis papae , qui in cpisl. ad Constant, imper. quae habetur in 4. act. VI. concilii generalis, anathema dicit Honorio, tanquam Monothclitae. Sextum, ex Leone II. qui in episl. ad eumdem imp. quae habetur ad linem concilii, eumdem Ho­ norium exeeratur, tanquam qui sedem aposlolicam sua haeresi contaminaverit. Septimum, ex variis scriptoribus graccis ct lali­ nis, qui Honorium fuisse haereticum testantur. Id enim asserit Tharasius episcopus conslanlinopolit mus. in cpisl. ad patriarch, quae habclur in VII. synodo, act. 3. Item Theodorus episcopus Ifierosjlymne, m cpisl. synod, quae habetur in eadem VII. synodO, aci. 3. Item Epiphanius diqconus ca­ tholicus, in dispul. cum Gregor.haeret, quae habe­ tur in G. act. VII. synodi, tom. 2. 1’scllus in carm. ce 7 synodis, Beda de sex actal. in vita Con*■> nt. IV. imp. cl liber pontifie. in vila Leonis II. Alpro Honorio scripserunt Alberlus Pighius lib. ' hierarch. Eccles, cap. 8. llosius lib. 2. coni. l!r< ut. el Joannes a Lovanio in lib. de perpet.calh. fcln ; micci, cl ürni. cap.t l.cl Onuplirius in An­ nul a ’ rtaiin. in vita Honorii ; quorum rationes πη.Ίο sunlefficaciores, quam adversariorum, ul ’ lebit ιΠ solutione argumentorum. Ad primum ergo respondeo dupliciter. Primo, fortasse illas epistolas esse confictas , cl insertas concilio generali ab haereticis; quod enim hoc non temere dicatur, patet cx co quod constat, in V. sy­ nodo fuisse a similibus haereticis insertas epistolas fictitias Vigilii papae romani, cl Mennae patriarchae constanlmopohtani. Id quod deprehensum fuit in VI. synodo, aci. 12. cl 14. dum rcicgcrcniur acta \. synodi. Sunl enim inventi 1res qualfirnioncs ab haereticis inserti, el in iis istae epistolae. Quid er­ go mirum, si iidem artifices idem fecermi in VI. synodo? Secundo dico: In epistolis istis Honorii nullum contineri errorem. Honorius enim in his epistolis confitetur, quod ad rem allinet, duas in Christo vo­ luntates el operationes; cl solum prohibet nomina unius vel duarum voluntatem, quae tunc erant inau­ dita; idquo prudcnlissimo consilio.Quod rem ipsam confiteatur, palet cx illis verbis secundae episto­ lae: Utrasque naturas in uno Christo, unitate na­ turali copulatas cum alterius communione ope­ rantes, atque operatrices confiteri debemus. El divinam quidem, quae Dei sunl, operantem, cl humanam, quae carnis sunt, excquenlem non divise, neque confuse, aul convertibiliter Dei na­ turam in hominem, nec humanam in Deum con­ versam edocentes, sed naturarum differentias in­ tegras confilentes elc. Haec confessio calholicissima est, cl Monothelilarum haeresim pcnilus de­ struens. Quod aulem Honorius prudentissimo consilio prohibuerit nomina unius, vel duarum operatio­ num, probalur. Nam tunc initium eral hujus hac­ resis, ncc ab Ecclesia aliquid de his nominibus eral definitum: tunc enim primum Cyrus alcxandrinus coeperat praedicare unam in Clirisio operatio­ nem: c contrario vero Sophronius Hierosolymita­ nus opponens se Cyro, praedicabat in Christo duas operationes, llclulil Cyrus hanc contentionem ad Sergium conslanlinopolilanum, ct ulerqiic ad Ho­ norium romanum. Honorius igitur metuens, id quod postea evenit, ne ista cpnlenlio in grave aliquod schisma cresceret, cl simul videns, sine his voci­ bus posse fidem esse salvam; voluit conciliare nIraraquè opinionem, ct simul lollerc dc medio scan­ dali el contentionis materiam. Itaque scripsit in cpistol. I. ideo debere abstineri a vocabulo unius operationis, nc videamur cum Eulychianis unam naturam ponere in Christo: et rursum a duarum operationum vocabulo, ne videamur cum Ncstorio duas personas ponere: Ae. inquil. aut duarum ope­ rationum vocabulo offensi, Xeslorianos sectantes nos vaesana sapore arbitrentur, aul certe si rur­ sum unam operationem fatendam esse consueri­ mus, stultam Eulychianistarum attonitis auribus dementiam fateri palemur. Deinde in episl. 2. docens modum loquendi, ct concilians opinioncsMu/emifes ergo, inquit, scan­ dalum novellae adinventionis, non vos oportet unam vel duas operationes definientes praedica­ re: sed pro una. quam quidam dicunt, operatio­ ne, oportet nos unum operatorem Christum do­ minum in utrisque naturis veridice confiteri, cl pro duabus operationibus, ablato geminae opera- LIBER QUARTES bonis vocabulo, ipsas potius duas naturas, idcsl, divinitatis. ct carnis assumptae in una persona unigeniti Filii Dei Patris inconfuse, indivise, at­ que inconvertibili 1er nobisc.um praedicare pro­ pria operantes. Haec ibi: quae certe nonnisi lau­ dari possunt. At paulo infra .dperlc praedicat unam tantum vo­ luntatem his verbis. Unde el unam voluntatem fa­ temur Domini nostri Jesu Christi. Respondeo: Eo loco Honorium loquulum esse solum de humana natura, ac dicere voluisse: non fuisse in homine Clirisio duas pugnantes voluntates, unam carnis, alteram spiritus: sed unam tantum, nimirum spiri­ tus: caro enim in Christo nihil absolute petebat contra rationem. Hanc aulem esse mentem Hono­ rii. planum est ex ratione, quam reddit: sic enim ail: Unde et unant voluntatem fatemur Domini nostri Jesu Christi, quia profecto a divinitate as­ sumpta est nostri natura, non culpa, illa profe­ cto, quae ante peccatum creata est, non quae post praevaricationem vitiata. Haec ratio nulla est, si adfernlur ad probandum, in Christo Deo e.l homine unam lanium osse voluntatem: cfiicacissima autem est, si inde probandum sil, non fuisse in Clirisio homine contrarias voluntates carnis el spiritus: illa enim conlrarielas e\ peccato nata csl: Christus au­ tem sine peccato humanam habel naturam. Deinde, quia poterat aliquis objicere illa loca evangelii: .Yon reni facere voluntatem ineam. El: non quod ego volo, sed quod hr, ubi vidclur, Christus ut homo, habuisse contrarias voluntates, nimirum, unam malam, qua volebat non pali, alle­ ram bonam, qua volebat non impleri priorem illum voluntatem suam, sed impleri contrariam, quae erat conformis Dei voluntati. Respondet Honorius paulo infra: Est. inquit, -scriptum: Non veni face­ re voluntatem ineam, sed ejus, qui misit me, Pa­ tris. cl. Non quod ego volo, sed quod tu vis Pater, ct alia hujusmodi. Non sunt haec diversae volun­ tatis, sed dispensationis humanitatis assumptae, /sta enim propter nos dicta sunl. quibus dedit exemplum, ul sequamur vestigia ejus, pius magister discipulos imbuens, ut non suam unusquis­ que nostrum, sed potius Domini in omnibus prae­ ferat voluntatem·, hoc csl.non habuit Christus con­ trarias voluntates, ila ul opus illi fuerit, unam vin­ cere ac inbrlillcare: sed ila loquitur, ac si haberet contrarias voluntates, ul nos doceat morlilicarc pro­ priam voluntatem, quae saepe adversus Deum re­ bellare nititur. El confirmatur testimonio gravissimo s. Maximi, qui lempore Honorii vixit. Is enim scripsit dialo­ gum contra Pyrrhum Sergii successorem, qui adhuc esi in bibliotheca Vaticana. In co dialogo introdu­ cit Pyrrhum haereticum proferentem pro se testi­ monium Honorii: deinde respondet ipse, Honorium semper fuisse catholicum; cl probat cum aliunde, tum cx testimonio secretarii ipsius Honorii, qui epistolas illas scripserat ab Honorio dictatas, quem secretarium tunc adhuc superstitem fuisse dicil. Testabatur aulem secretorius, mentem Honorii non fuisse unquam, negandi duas in Christo voluntales, ct si quando vidclur duas negare, id esse inlelligendum de duabus contrariis et pugnantibus W5 in eadem humana nalura; quae in nobis ex peccato inveniuntur, quod in Clirisio non fuit. Sed ipsa ver­ ba s. Maximi adseribamus. Pyrrhus. Quid Iu habes quod respondeas de Ho­ norio.qui literis suis,quas ad Sergium superiori­ bus temporibus scripsit.unicam plane voluntatem Domini nostri Jesu Christi professus esl’M.iximns. Utra harum Hierarum verior.certiorque inlérpretatio habenda cst.cjusne scribae, qui nomine Ho­ norii illasscripsit pracserlimcumidenyadhuc su­ perstes sit.bmnisque virtutis splendore, cl religio­ nis disciplina.totius occidentis partes ornaril: an constantinopolilanorum civium, qui nihil, nisi quod ipsis libet, loquuntur? Pyrrhus. Verior ejus qui scripsit. Maximus, .tt is ad imperatorem Con­ stantinum sic de illa epistola, jussu Joannis pon­ tificis. scripsit. Sane qdod xAam Domini nostri voluntatem diximus, non csl accipiendum·, quasi de duabus divinae ct humanae. naturae dictum voluntatibus, sed humanae tantum. Cum enim Sergius scripsisset. praedicare quosdam duas es­ se Christi voluntates contrarias: nos rescripsimus, Christum duas voluntates contrarias non habere. Denique, cum in lota epistola Honorius conten­ dat, non esse dicendam in Christo Deo ct homine unam, nec duas voluntates; quomodo ipse sui obli­ tus tam aperie unam falerclur? non igiiur unam es­ se dixit Dei cl hominis; sed unam solius hominis, ul el verba sequentia, cl secrelarius testantur. Ha­ bemus igiiur, in ipsis epistolis nullum' esse errorem. Ad secundum dico: Sine dubio Honorii nomen inter eos; qui damnantur a M. synodo, insertum esse ab aemulis romanae Ecclesiae, el similiter quidqyid aliud ibi dicilur contra llonorium. Hoc probo primo: quia hoc testatur Anastasius bibliothccarius iq hist, sua ex Theophane Isauro graeco. Secundo, quia oral consuetudo Graecorum fere ordinaria corrumpendi libros. Nam (ul diximus) in hac ipsa M. synodo, aci. 12. et 14. deprehende­ runt plurimos corruptiones ab haereticis factas in V. concilio. El l.co in cpisl. 83. ad Palcstin. con­ queritur dc Graecis, quod epistolam suam ad Fla­ vianum, sc adime vivente, corruperint. Gregorius lib. 5. episl. 14. ad Nafscm, asserit. Conslaiilîùopolitanos corrupisse synodum chalcedonimsem. et idem se suspicari de epbesma. El addit, codices Romanorum longe esse veraciores, quam Graeco­ rum. Quoniam, inquit. Homani sicul non acumi­ na, ila nec imposturas habent. Denique. Nicolaus 1. in episl. ad Michael, remit­ tens imperatorem ad epistolam Hadriani. S'i tamen, inquil, non falsata more Graecorum, sed sicut a sede apostolica missa est. penes Ecclesiam constunlinopolitanam, hactenus conservatur. Nec si­ ne caussa hoc dixit: nam quae ipse allegat in epi­ stola ad Pholium ex epistola Hadriani nd Tiiarasium. non habentur in illa ipsa epistola, ul legitur in A II. synodo. Detraxerunt enim Graeci cum lociun. quia contra honorem Tharasii faciebat. Si ergo corrupe­ runt Graeci III IV.V.el VH.synodiim: quid mirum si eliam VI·. corruperint?Praesertim cum constet.pau­ lo post VI. synodum conclusam, iterum ascendisse Conslanlinopolim inultos episcopos , ct edidisse Trullanos canones, quorum episcoporum non alius 406 hi: lloJIAMJ PONTIFICE scopus videtur fuisse. quam laxandi ct reprehen­ dendi romanam Ecclesiam. Terlio, quia non poterat concilium damnarc Honorium tanquam haereticum, nisi pugnaret cum epistola s. Agathonis; immo eliam sccum, ct plane contradictoria assereret. Nam Agalho papa in episl. i. ad imp. quae lecta csl in ipso concilio, sess. I. sic ail: llacc esl verae fidei regula, quam cl in prosperis, cl in adversis vivaciter tenuit, atque defendit haec spiritualis mater vestri tranquillis­ simi imperii, aposlolica Chrisli Ecclesia, quae per Dei omnipotentis gratiam a tramite apostolieae traditionis numquam errasse probabitur,nec haereticis novitatibus depravata succubuit: sed, ut ab exordio fidei Christianae percepit ab au­ ctoribus suis apostolorum Christi principibus, illibata fine tenus permanet, secundum ipsius Domini Salvatoris divinam pollicitationem quam suorum discipulorum principi in sacris euange­ liis fatus csl. Petre, Petre, inquiens, ecce Satanas expetivit vos, ul cribraret sicut triticum, ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua, cl tu aliquando conversus confirma fratres tuos. Consideret itaque vestra tranquilla clementia, quoniam Dominus cl Salvator omnium, cujus fides est. qui fidem Petri non defecturam promi­ sit. confirmare cum fratres suos admonuit, quod aposlolicos pontifices meae exiguitatis praede­ cessores fecisse semper, cunctis est agnitum. I bi nola. Agathonem non solum dicere, fidem in sede Pclri non defecisse, ncc posse deficere, cl proinde non posse pontificem ut pontificem aliquid contra fidem decernere; sed etiam omnes suos praedecessores, quorum unus csl Honorius, Sem­ per restitisse hacrcsibus, cl confirmasse fratres in vera fide. Elinfra, postcaquam enumeraverat Aga­ lho haereticos JIonolhcJitas, Cyrum, Sergium. Pyr­ rhum, Paulum. Petrum cl Theodorum, ait: Exi­ menda proinde, ac summis conatibus liberanda csl sancta Dei Ecclesia de talium doctorum er­ roribus, ut evangelicam atque apostolicam or­ thodoxae fidei rectitudinem, quae fundata est super firmam petram hujus b. Petri apostolorum principis Ecclesiae, quae ejus, gratia atque prae­ sidio ab omni· errore illibata permanet, omnis praesulum numerus, cleri, ac populorum nobiscum confiteatur ac praedicet. Haec epistola a toto concilio probata esl, aci. 8. cl quam d. Pcirum per Agathonem loquiHum. E\ his ergo sic argomcnlor. Si Honorius fuil haereticus ilonolhelila, qua fronte Agalho de hac ipsa haeresi disputans scribit, nullum suorum praedecessorum unquam errasse? ct cum Ecclesiae caclerac erroribus suorum praesulum maculatae fuerint, solnm romanam permansisse illibatam? Deinde, si concilium fatetur, Petrum per Agalhoio m loquulum , aç dixisse, romanos pontifices m inper continuasse fratres suos in fide, cl haeresibus numquam succubuisse; qua temeritate idem concilium in singulis fere actionibus dicit anathe­ ma Honorio haeretico: Ereo necesse csl. vel con­ cilium esse falsatum, vel epistolam Agathonis, vel concilium sccum cl cum Agalhonc pugnare: sed hoc ultimum nemo unquam asseruit, ne haeretici quidem: dc secundo non fuil unquam ulla suspicio; ergo necesse csl lencro primum. Ad hoc argumentum Nilus respondere conatur, sed frustra: Forte, inquil. Agalho motus csl cum co, quod ratio quaestionis tunc id postulavit; sicut saepe fit. ut ila scriberet; tum quod revera rarius illa Ecclesia a vero aberraverit. Haec ille. Al postulabat quidem ratio quaestionis, uldcsua aucloritaie: ct suorum praedecessorum laudibus aliquid diceret Agalho: num postulabat, ut impu­ dentissime mentiretur? El numquid non eral unpudcnlissimum mendacium , quod ait Agalho , omnes suos praedecessores semper haereticis re­ stitisse si Honorius illa ipsa haeresi. dc qua tunc loquebatur, contaminatus fuerat? Nec satis csl, ra­ rius errasse romanam Ecclesiam, ut vere dici pos­ sit. numquam errasse. Sed audiamus cactera:Alioqui, inquil Nilus, si sic simpliciter, ac sine, omni exceptione verum cssel ( nullum romanorum pontificum errasse ) quomodo illud dictum con­ staret: Omnes declinaverunt, ac noxii facti sunt: non cslqui bonum facial,noneslusqucadunum? Egregiam sane rationem, quasi David dc ildc. ct non dc moribus loquatur. Non ait psalmus.Non esl qui bene credat, sed, Aon csl qui faciat bonum. Nam multis offendimus omnes, ait Jacobus. Alio­ qui , si de tide ageretur, oporteret eliam Paulum cl Joannem.cl omnes apostolos errarc potuisse,el­ iam post acceptum Spiritum sanctum. Pergil Nilus, Posset ct illud hic recte dici, Agathonem de praeieritis temporibus esse loquulum, quod in illis romana Ecclesia non erraverit,non de fulur'uf,quod eam unquam errare sil impossi­ bile. Al Honorius, bone Nile, in praeteritis tempo­ ribus fuerat: praecessit enim multis annis Agalhonem; el deinde Agalho nonne dc futuro ait, fidem in sede Petri numquam defecturam? Addit postremo Nilus : Certe ante VI. synodum ea Agalho scripsit,nec ea tunc adhuc satis cognovcral.de quibus VI. egit synodus.Non valde quo­ que mirum esset, si sancta illa synodus ea per­ spexisset, quae unus solus vir non satis cernere potuisset, llacc ille. Al si ila csl ; erravit igitur Agalho cx ignorantia; cur ergo lota synodus aci.8. el 18. illam epistolam approbat, ut a s. Petro scriptam; Quid hoc est ali­ ud. quam dicere; tantam synodum aut errorem ap­ probasse, aul ipsam sccum aperte pitgnnsse?Ut il­ lud omittam , nulli omnino melius cognita fuisse Honorii dogmata, quam Agalhoni;cum illa ipsa ca­ ussa ab Joanne IV. Theodoro . .Martino , aliisquo praedecessoribus Agathonis , el Honorii successo­ ribus saepius examinata fuisset. Quarto probatur ex episl. Nicolai ad Michael.ubi Nicolaus de romanis pontificibus ail: Hos cnim ncc tenuis saDem rumor aspersit,aliquando cum pra­ va sapientibus sapere, quanto minus concertare. llacc ille. Al quomodo hoc verum csl, si in publi­ co, celeberrimo , frequcnlissimo generali concilio saepius acclamatum csl Honorio haeretico ana­ thema? Quinio probniur . quia vel ncccsse csl dicere , concilium hoc. ubi Honorium damnat, depravatum fuisse ab aemulis , vel oporlcl asserere, hoc idem LIBER QLAItrUS 497 concilium intolerabili errore , cl impudentia labo­ cessores non facile acquievissent,nisi eliam Hono­ rasse : al hoc secundum nc haeretici quidem un­ rius, damnaretur, qui una cum illis accusatus fue­ quam dixerunt ; ergo dicendum csl illud primum, rat. Atque haec dc secundo argurnento. ' Ad tertium rcsponàeo'.Palrcs VII. synodi'sequunon potuisse aulem concilium sine intolerabili im­ pudentia ct errore damnare Honorium pro haereti­ los esse synodum sextam.el solum repetivisse quod co, inde constat.quod non habuit concilium ullum in ea legerant: proinde deceptos fuisse cx sexta sy­ indicium hacresis Honorii, nisi cx epistolis ejtisad nodo. quae vel corrupta eral, vel per errorem Ho­ Sergium,ubi Honorius prohibcl.dici unam vel duas norium damnaverat. Ad quartum respondeo. Hadrianum cum synodo in Christo operationes:al epistolae illae clarissime testantur,Honorium sensisse cl docuisse, duas esse romana non aperte diccre , Honorium fuisse hae­ in Christo operationes, cl solum voluisse abstineri reticum . sed solum dictum ei fuisse anathema ab a nominibus illis Imius, vel, Duarum, ad scanda­ orientalibus, quia de haeresi fuerat accusatus. I bi lum tollendum , cl conlcnliohcm sedandam. Non videtur Hadrianus idcirco dixisse ab orientalibus polcsl aulem damnari pro haeretico,qui rem ipsam anathematizatum Honorium fuisse, quia sciebat,ab confitetur, licet nomen justa de caussa arbitretur occidentalibus, idest, a concilio s. Martini non fu­ tacendum, praesertim ante definitionem Ecclesiae. isse anathematizatum. Addidit aulem Hadrianus , Alioqui b.Hieronymus posset jam damnari pro hae­ cliam m caussa Honorii non fuisse ausos orientales retico, quia in episl. ad Damas, censuil, non esse .sententiam diccre in Honorium , nisi romanac se­ dicendas in Deo 1res hypostases, cujus contrarium dis consensus praecessisset , quia sciebat legatos Agathonis consensisse in damnationem Honorii.At­ postea non semel Ecclesia definivit. Accedat postremo, quod in concilio romano fre- que haec quidem dicimus, si defendantur acta VI. qucnlissimo,quod celebratum est a sancto Martino synodi, tanquam integra: nam si dicamus esse cor­ 1. papa ct martyre, ante synodum. dc hac ipsa ca­ rupta., respondendum eril ; Hadrianum deceptum ussa Monolhelilarum damnati sunl nominatim.Ser­ fuisse ex depravatis illis actis VI. synodi. Dices: Al certe crediderunt ista concilia, papam gius , Cyrus , Pyrrhus cl Paulus : Honorii aulem nulla mentio facta csl. Ncc polcsl hoc tribui acce­ errare posse.cum Honorium haereticum fuisse cre­ ptioni personarum,cum essent illi episcopi sanctis­ diderint. llespondeo: Credidisse solum cos Patres, simi viri : el praecipue s. Marlinus , qui concilio papam errare posse ul privatum hominem,quae csl praesidebat mullo minus tribui potest ignorantiae opinio probabilis , quamvis contraria videatur no­ aul oblivioni. Quis enim melius novit res gestas bis probabilior : id cnim esl dc quo accusatur Ho­ pontificum, quam eorum successores? Si igitur ro­ norius. quod privatis literis hacrcsim foverit. Ad quintum dico: Canum bis errare in hoc argu­ mana synodus non damnavit Honorium , quae haLuil autographa epistolarum ejus , cl tcslcs vivos mento. Primum , cum ait , Agalhoncm anathema verborum el factorum ipsius ; quomodo credibile dixisse Honorio: nusquam enim hoc in epistolis esl . VI. synodum id facturam fuisse cx solis epi­ Agathonis invcqitur.Scd Canus deceptus videtur ex summa conciliorum: nam auclor Summae concilio­ stolis? Quod si aliquis adhuc non possil adduci, ul cre­ rum conlra Udem ipsarum epislolarum.quae haben­ dat corruptam esse VI. synodum ; is accipiat alle­ tur integrae in conciliorum lom. 2. addit nomen ram solutionem, quae csl Joannis a Turrecrcinala, Honorii. Deinde cum ait, hanc epistolam Agalholib. 2. dc Eccles, cap. 93.qui docel.Patres VI. sy­ nis scriptam esse ad concilium scxtunr.non enim nodi damnasse quidem Honorium, sed cx falsa in­ ad concilium, sed ad imperatorem scriptae sunt formatione,ac proinde in eo judicio crrassc.Quam­ ambae Agathonis epistolae. Ad sextum dico: Epistolam Leonis ab iisdem esse vis cnim generale concilium legitimum non possit errare, ul neque erravit hoc sextum,in dogmatibus corruptum.a quibus corrupta esl sexta synodus: si­ fidei definiendis , lamen errare potest in quaestio­ quidem epistula illa pars quaedam concilii cense­ nibus de facto. Itaque tuto diccre possumus , hos tur. el cum ipso concilio circumfertur. Vel certe Patres deceptos cx falsis rumoribus . cl non intel­ Lcoscquulus esljudicium legatorum Agathonis, lectis Honorii epistolis , immerito cum haereticis nc disturbaret negotium jam confectum. Sed non tenemur nos magis unum Leonem sequi, quam tot connumerasse Honorium. I)iccs:Ergo nc tu melius Honorii epistolas Intel- alios summos pontifices: praesertim in quaestione ligis , quam intellexerint tot Patres ? Respondeo ; de facto, quae ad fidem non pertinet. Ad septimum: Objicio auctores auctoribus , plunon quidem a me.sed ab Joanne IV.Martino 1.Aga­ lhonc. cl Nicolao I. summis pontificibus eia toto res paucioribus, el antiquiores rcccnlioribus. Nam concilio romano sub .Martino congregato , eas epi­ in primis s. Maximus, qui lempore Honorii vixit, stolas melius esse intellectas , (piam a Graecis in in Dial. coni. Pyrrh. Theophanes Isaurus in hist. <·. jam duraverat : nam damna­ Paulum. Petrum: al de Honorio nihil dicit tale. Si­ bantur in eo concilio patriarchae mulli constanli- militer Zonaras in vita Constant. IV. referens nomi­ nopohlani , alexandrini ct anliochcni; quorum sue- na damnatorum in \ I. synodo, Honorium omittit. 498 DE ROMANO PONTIFICE Quod idem facit Paulus diaconus In vita ejtisd.Con­ lam ejus ad Augustinum Angi, episc. In quo simi­ senti. IV. Denique historici lalini fere omnes , ul lia verba repcriunlur. Bcda, Anastasias bibllothecnrius, Blondus lib. 9. Respondeo inprimis:Mirandum esse, cur hoc ha­ Decad. f. Nauclerus, Sabellicus, Plalina ct alii, beant Lulherani pro errore.cum id eliam Lulherus Honorium catholicum cl sanclum pontificem fa­ docuerit, teste Joanne Cochlaeo in septieipite.cap. dc matriin. Deinde dico : Grcgoritim nop loqui dc ciunt. i Addidi nutem Dedam, etiamsi Canus nolit : nihil quacumque imbccillitalc.scd de impotentia perpe­ enim dubito, quin idem senserit, etsi in ejus lib. tua cl naturali, per quam est inepta ad conjugium '*< undo. cuindem accusint, quod in alia epist. responderat el definierat, baptismum esse ratum, 1 Bonif. permiserit viro ducere ali im uxorem . si etiamsi a judico, vel pagano detur, quae erat prae­ propter morbum aliquem propria uxor debitum ei cipua quaestio, nddidil obiter: Baptismum esse ra­ i <>i jugale icddcre non valeat : quod est expresso tum. sive in nomine trium personarum, sive in no­ ■ antra evangeliutn;ut etiam annotavit Gratianus 32. mine solius Christi detur. In quo sequutus esi Am­ quarsl. 7. can. Quod proposuisti. Ejusdem erroris brosii sententiam lib. 1. c< u«atur a nonnullis Gregorius I. propter episto­ ibidem dicil. Quae sententia falsa quidem csl meo I.IBEIl QUARTI S judicio; lamen non haeretica. Nam non invenitur ulla certa definitio Ecclesiae ·1 Volaterranus bb. Hacc ille.Qui rcc.lis.sima decretum Gregorii tempo­ 22 Anthropol. res gestas Grogoni , ul plane san­ ctissimi viri, descripserunt. Qui tanlum adhibitis testibus facta sint. Ad Secun­ ensis iu Chron. suo univers, par. 17. Conrndus ab­ dum dico·. Ncc Vcvimdriim.nec. ejus praedecesso­ bas iirspergonsis circa annum 12(h), in Chron. etsi res aliquid definivisse . sed solum quid sentirent nec aperle Inudnt. nec. vituperat Grogoritim: laudat explicuisse. Trigcsunuslcrlius est Coc|estinus III. quem Altamen ( ut diximus ) ncqiliius multis mod s. nullo autem modo reprehendit.Eodem tempore Dodcchi- phonsus de Castro lib. I. dc haeres, cap. i. alllrnus in Addil.ad Marian.npei tissime Grcgorium Inu­ mnl.nnn posse uIlo modo excusari ab hacrcsi.quod dat.ct llenricum vituperat. \ tneenliu- < iron anuum docuerit, per haeresnn ila matrimonium solvi . ul 1250. in spec, liislor. lib. 25. clip. 41. miraculis . liecat ei conjugium aliud inire , cujus prior con­ cl dono prophetiae Grcgorium VII. claruisse testa- junx In bacresim lapsus siUlamclsi enim nunc huc li I 50 A PE ROMANO PONTIFICE decretum Cocleslini non exslet, loincn fuit olim in antiquis decretalibus , cap. Laudabilem , de con· vers, inlid.quod decretum Alphonsus vidisse sc di­ cit. Esse aulcm banc Cocleslini sententiam haere­ ticam. planum esl: tum quia contrarium docuit In­ nocentius 111. cap. Quanto . dc dnorl. lutu cliam quia idem definitum est in concilio lridenlino,scss. 24. can. 5. Respondeo: Nec CoelcStinum, ncc Innocentium, aliquid de ea re certi statuisse, sed ulrumque res­ pondisse, quod sibi probabilius videbatur. Id quod manifeste colligitur cx verbis Innoccniii ; qui cum dicil, praedecessorem suum aliter sensisse,indicat, in opinione rem lotam adhuc positam fuisse. Quod vero Alphonsus ail, epistolam Cocleslini fuisse ali­ quando ititer epistolas decretales ; verum quidem csl, sed non potest inde colligi,factum esse a Coel-stino decretum plane apostolicum , et cx cathe­ dra : cum constet, mulla esse alia in epistolis de­ cretalibus , quae non faciunt rem aliquam esse dc tide , sed solum opiniones pontificum dc ca re no­ bis declarant. Trigcsimusquorlus est Innocentius 1Π. qui cap. Per venerabilem , qui filii sint legit, docet legem veterem nondum plane esse abrogatam : Sane. inqiul. ejun Deuteronomium secunda lex interpre­ tetur. e.c ii vocabuli comprobatur , ut quod ibi decernitur,in Testamento novo debeat observari. Al pugnat hoc decretum Innocentii cum decre­ to s. Petri . Aci. 15. Respondeo : Innocentium eo loco non voluisse dicere. Deuteronomium hoc tem­ pore debere servari ad lileram; sed quatenus quae in eo ..icebantur, figurae erant Testamenti novi. Ideo enim existimavit Innocentius, diclum esse De­ uteronomium secundam legem,quia mulla continet ad legem novam figurate perlinentia. Trigesimusquinlus csl Nicolaus ΓΥ. qui in cap. Exiit. de verb, signif. in Scxlo , definii, Chrislum verbo cl exemplo docuisse perfectam paupertatem, quae consistit in abdicatione omnium rerum, nullo sibi dominio relido.nec in particulari, nec in com­ muni; ac proinde talem paupertatem esse sanctam ct uicrilorlam.al hoc falsum esse et haereticum du­ cet Joannes XXII. in Extr. suis,lit.de verb, signif. Nam in Extr. Ad conditorem canonum, docet, esse impossibilem talem paupertatem . qua quis in re­ bus usu consumplibilibus abdicat se omni domi­ nio . solo usu rclenio , el in Extr. Cum inter non­ nullos, declarat, esse haereticum dicere. Chrislum talem paupertatem verbo aut exemplo docuisse. El in Extr. Quia quorumdam, idem doccl.au prolixius mcul· i. Juan, dc Turrccremala lib. 2. Sum. cap. 112. conatur io omnibus hos pontifices conciliare, sicul ei.am ipse Joannes, nititur ostendere,sc a Ni­ colao non dissentire. \l profecto, nisi ego vehementer fallor,in omni­ bus conciliari nequeunt. Esl igilur advertendum, U-·- quaestiones tractari a Joanne cl Nicolao. Pri­ ma esl . an in rebus usu consumplibilibus possil separari usus a dominio. Secunda . an paupertas , quae omne dominium a se removet, solo usu reli­ do, s i cuncta el meritoria. Tcrlia, an Christus ta­ lem paupertatem verbo cl exemplo docuerit. Dc prima Joannes respondet:Non posse separa­ ri usum a dominio in ejusmodi rebus: dominari enim esl posse rem destruere ; proinde impossibile est, posse rem destruere utendo , ul panem come­ dendo. cl non esse dominum illius rdi:Al Nicolaus doccl id fieri posse, cl recte, nam idem aperte do­ cuit poslca Clemens V. in Clement. Exivi dc para­ diso , de verb, signif. cl ratio csl manifesta , quia esse dominum , non csl posse rem destruere quo­ cumque modo, sed posse libere destruere,quando, ubi. quomodo quis voluerit, el cliam donare, ven­ dere , commutare elc. conslal autem omnes veros religiosos habere usum panis quem comedunt, cl vini quod bibunt,nec lamcn posse illa donare,ven­ dere, mutare, projicere clc. Diccs;crgo erravit Jo­ annes. Respondeo: Ha videri, sed non in re fidei: haec enim quaestio ad lidem non pcrtinel. ul ipse Joannes dicil in Exlr. Quia quorumdam: immo ad­ huc sunl dc hac re variae doctorum sententiae. Dc Secunda quaestione Nicolaus senlil, illam pauperlulem esse sanciam cl meritoriam: negal Jo­ annes. El quamquam melius Nicolaus scnlire vi­ detur ; lumen ncc Nicolaus hoc definivit tamquarn articulum fidei: ncc Joannes directe hoc impugna­ vit. Joannes enim in illa Exlr. Ad conditorem ca­ nonum; solum intendit roniinciare dominio earum rerum . quae donanlur franciscains , quod romani pontificis ca esse asseruerat Nicolaus : rcnunciare autem ejusmodi juri potuit Juannes. Dc Tcrlia quacslionc (quae unmiuin .gravissima csl. cl ad fidem perlinet) non dissentiunt Nicolaus cl Joannes. Nam Nicolaus dicil, Chrislum aliquan­ do perfectissimam illam paupertatem verbo el ex­ emplo docuisse: aliquando aulcm paupertatem mi­ nus rigidant cxémplo demonstrasse, lanquam com­ munem omnium palrem cl doclorcm. Juannes au­ tem definit, esse haereticum asserere,Chrislum ni­ hil unquam hic in terris habuisse proprii , nec in speciali, ncc in communi. Quae duo non pugnant: nam Nicolaus non negnl, Chrislum aliquando ha­ buisse aliquid proprii saltem in communi; sed ne­ gat semper talem vilam Chrislum egisse. Joannes quoque non negat, Chrislum aliquando nihil ha­ buisse proprii, nec in speciali, ncc in communi; sed negat, semper talem vilam Chrislum egisse. Quod autem Christus ulrumque docuerit verbo el exemplo , probalur: nam paupertatem omnimo­ dam docuil Mallii.10. cum ail:A'oli/c possidere au­ rum . 7tec argentum , neque pecuniam in zonis vestris, non peram, nec duas tunicas, neque cal­ ceamento , neque virgam. Neque referi , an haec verba sonenl praeceptum, an consilium, clan pos­ sint exponi aliter quam de abdicatione omnis do­ minii. Nam satis esl ad scnlcnliam Nicolai salvan­ dam . quod haec sil Chrisli doctrina , cl quod non repugnet ei isle sensus , ul revera non repugnat. Etsi enim Christus subjiciens : Dignus est opera­ rius merccde sua. obligavit populos ad suslenlandos praedicatores , el proinde concessit praedica­ toribus . ui jure exigant suslcnlalioncm a populis; non lamcn obligavit ipsos praedicatores , u: quasi debitam exigant , ul paid ex Paulo 1. Coiinlh. 9. sed permisit cis vivere dc suis laboribus, vel acci­ pere tanquom dunum sine ulla usurpatione dumi nii, quud cx justitia illis dcbib; lut. Accedit, quod LlBEn QU.lRTUS 50S in hoc sensu illa verba accepit s. Franciscus, cu­ 19. Joanncm papam pridic ante mortem parlim de­ jus viri insliluta, cl Deus plurimis miraculis,cl Ec­ clarasse , cl parlim eliam revocasse sententiam clesia universa communi consensu approbavit. suam. Primum enim testatum, se numquam, cum Quod aulcm exemplo ho.c idem Dominus osten­ de hac re loqoutus eril, quaestionem definire in derit, paid ex illo Mallliaoi 8. Filius hominis non animo habuisse, sed solum disserere ad veritatem habet ubi caput suum reclinel.El ex illo Lucae 8. investigandam. Deinde addidisse, existimare sc jam Sequebantur eum mulieres,quae ministrabant ei probabiliorem sententiam esse eam. quae asserit, de facultatibus suis.Tunc enim Dominus cum apo­ beatos frui visione divina cliam ante diem judicii: stolis sine loculis vivebat cx solis fidelium eleemo­ ct hanc sententiam se amplecti, nisi aliquando synis. aliud Ecclesia definierit , cujus definitioni suas Quod autem Dominus cliam alterum vitae genus omnes sententias libentissime subjiceret. Haec re­ exemplo suo docuerit, palet cx Joan. 13. ubi legi­ tract ilio aperte docet. Joannis papae mentem sem­ mus, cum habuisse loculos,ex quibus in communi per bonam et catholicam fuisse. Ad Calvinum dico: Eum quinque mendacia im­ cum discipulis vivebat: nec dubium csl, quin habucrinl dominium earum pccun aru.n . saltem m pudentissime paucissimis verbis protulisse. Primum, quod Joannes Gerson vixerit lempore communi, quandoquidem cx cis eleemosynas face­ re eliam consueverant , ul paid cx eodem loco. Joannis XXII. nam constat ex Joanne Villano lib. Quam vitam postea imitati sunt fideles , qui erani II. cap. 19. cl omnibus historicis aliis. Joanncm in Hierusalem sub apostolis, ul p itci Aci. i.el fere XXII. obiissc anno Domini 1334. conslal autem ex omnes ordines religiosi. Nam, exceptis francisca- Trilhemio dé viris illustribus, Gersonein natum es­ nis, omnes habent, saltem in communi, dominium se anno 1363. nondum ergo natus erat Gerson, quando Joannes papa diem suum obiit. rcrum mobilitim. Secundum mendacium csl, quod Gerson dirai, Trigesimusscxlus csl Joannes XXII. papa, qui a multis reprehenditur,ac praesertim a Guihclmo 0- Joannem papam negasse animae immortalitatem. kam in Opere 93. dierum,cl ab Adriano iu quaesi, Gerson enim nihil de istius Joannis erroribus di­ de confirm, cir. fin. quod docuerit, animas beato­ cil. nisi in serm. dc pasch. qui habetur tomo 4. rum non visuras Deum ante resurrectionem. Eras­ qui sulus lucus citatur ab omnibus conlra Joannis mus praefat. ad lib. N.Irenaei.idipsum cum addita­ errorem. Ibi autem sic loquitur Gerson: Hoc fecit, mento affirmai. Sic enim ail: In qiio errore fuisse inquit, latroni, qui verisimiliter nondum comple­ videtur Joannes pontifex romanus ejus nominis verat poenitentiam pro omnibus peccatis suis, •vigesimus.coactus opera theologorum parisiorum qui fuit illa propria hora bcatificaliis , cl vidit ad palinodiam coram Galliarum rege Philippo , Deum facie ad faciem sicul sancti in paradiso. non sine buccina. (ttiod indicat Joannes Gerson Propter quod insuper apparet falsilas doctrinae papae Joannis .\’A7/.llacc ibi.Ncc explicat amplius in serm. de pasch. Addit Calvinus in Insl. lib. i. cap. 7. § 28.cum- qualis do< trina fuerit.sed cum dicat,apparere falsiladem Joanncm docuisse, animas esse morlaleS: At­ tem doctrinae Joannis papae cx eo. quod latro cum qui, inquit,si privilegium quod obtendunt,ratum Chrislu crucifixus mox a morte vidit Deum: mani­ esso volunt.expungant enumero pontificum opor­ feste indicat. Joanncm in hoc errasse, quod credi­ tet Joanncm XXI1. qui palam asseruit, animas derit animas sanctorum non videre Deum mox a esses mortales, unaque cum corporibus interire morte. Quod autem negaverit animai immortalita­ usque ad diem resurrectionis. Atqu . ut videas tem Joannes papa, neque Gerson, neque ullus alius lotam sedem cum praecipuis suis fulturis tunc scripsit ante Calvinum, ac ne ipse quidem Guihelprorsus concidisse, nemo cardinalium huic sc mus Ockam, qui fuit papae Joanni infestissimus. Sed video cur Calvinus tam horiendum menda­ tantae insaniae opposuit. Sed schola pamiensts regem Galliae impulit, ut ad palinodiam homi­ cium excogitaverit, quia nimirum error ille Joannis nem cogeret. lb'x ejus communionem suis inter­ papae de visione Dei. Calxmo non esl error, sed dixit, nisi mox resipisceret,· idque de more pu­ verissima doctrina. Ipse enim hb. 3. lnslil.cap.20. blicavit per praeconem. Hac necessitate adactus dicil, solum Chnsium esse in coelo, reliquos san­ ille, errorem abjuravit. Haec ille. Non nutem pro- ctos expectore iu atrio quodam usque ad mundi bal ijlitcr, quam ponendo in margine: Testis Joan­ consummationem. El § 21. dicit, sanctos mortuos umi nobiscum adhuc esse lidc conjoin tus: quod si nes Gerson, qui lunc vivebat. Respondeo inprimis ad Adrianum : Joanncm fidem habent, non igilur Deum vident. Quoniam hunc revera stnsissc, animas non visuras Deum, igitur videbat Calvinus, quod alii reprehendebant nisi post resurrectionem: caclerum hoc sensisse, in Joanne papa, non pusse a se reprehendi, cl ta­ men nolebat ullam occasionem pontificis accusandi quando adhuc sentire licebat sine periculo haere sis, nulla enim adhuc praccesScrnI Ecclesiae defi­ praetermittere: confugit ad magistrum suum pa­ nitio. Voluit aulcm Joannes quaestionem definire, trem mendaciorum, el ah co insignem illam calu­ sed dum adhuc, in praeparatione'el consultationi­ mniam mutuatus est. Tertium mendacium esl. quod nullus cardina­ bus versaretur, mortuus csl, ut testatur Benedi­ cius XII. Joannis successor, in Exlrav.ig. quae in­ lium se opposuerit Joannis sententiae. Hue enim cipit. Benedicius Deus, quim tolani referi Alplion- esse falsum palet: tum quis nec Gerson, nec ul us sus a Castro lib. 3. conlra haeresis in verbo Bea­ alius huc dicil: tum quia plurimi sentiebant con­ trarium, ul patuit cx definitioni*. quae mortuu ti ludo. Refert aulcm Joannes Villanus lib. 11, hist. cap. Joanne facta est a Benedicto XII. dc consensu 503 DE ROMANO l’ONTIFK E omnium cardinalium, ul ex ipsa cpislola Benedicti mo loco recenseri inter caussas damnationis, cum perspicuum esl, nec oral caussa, cur isli, qui con­ nulla sil justior caussa judicandi pontificem, quam trarium senlicbanl, meluererit vivcnli Joanni con­ nola liaerescos: iuimo nulla sil alia caussa, ob quam tradicere: siquidem Benedicius XII. in sun Exlra- judicari rile queat. Trigcsimusoclavus csl Benedicius XIII. quem vag. asserit, Joannem papam severe praecepisse cardinalibus, nliisque dnctoribus omnibus, ill sin­ nomine liaerescos damnavit concilium conslantieuso cere dicerent quid senlircol, ul ventas inveniri sess. 37. Al isle Benedicius nec legitimus pontifex posset. Denique Joannes Villanus, qui lunc vivebat fuil, eum Clementi VII. successerit, qui vivente lib. 10. cap. ull. Iilsior. scribit. majorem partem Urbano VI. vero pontifice, sedem invaserat,· nec cardinalium repugnasse Joannis papae opinioni, vere etiam fuil haereticus. Id enim ei solum obji­ ciebatur, quod non crederet, concilium habere illo vivente. Quartum mendacium esl, quod rex Galliae inter­ majorem potestatem, quam summus pontifex hndixerit suis communionem Joannis; Quod enim bcal: in qua re nihil ômhino Benedicius erravit; rex Galliae Philippus magis crediderit parisiensi- sed dc hoc alios. Trigosiuiusnonus est Eugenius IV. cui concilium bus doctoriblis, quam Joanni papae, ul particulari doelori de illa quaestione disserenti, le-lalur Ger­ basileense sess. 34. pontificatum abrogavit, quod son loco irolalq; al quod proplerea rex putililicem is in haeresim incidisset. At isle quoque nulla m excommunicavoril, nullus narrai, nec esl credibi­ re a veritate aberravit: quocirca idem concilium lausannac continuatum acia sua priora irritavit, ct le, Christianum rogem tale aliquid facere ausum. Quintum mendacium esl, quod pontifex abjura­ Nicolaum V. Eugenii successorem, ul verum pon­ verit errorem suum. Id enim nec Gerson scribit, tificem veneratum csl. ul c.x literis ejusdem Nicolai nec ullus alius, nec debuit papa errorem abjurare, cognosci polcsl, quae basilecnsi concilio adjungi ruin iu errorem nullum incidisset: retractavit qui­ solent in tomis conciliorum. dem sententiam su.un pridie ante mortem, sed Quadragesimus csl Innocentius VIII. qui in co suasu afiinium. non jussu regis. Vide Jounnem Vil- peccasse videtur, quod Aorvegis permisit. ul sine liinum lib. II. cap. 19. ex'quibus eliam deteguntur vino sacrificium celebrarent , ul refert Raphael Erasmi calumniae. A< que enim verum csl. Joannem Volaterranus lib. 7. Geograph. Sed facile respon­ adacium ad palinodiam, et multo minus verum est, deri pulcsl,Niuninjirimis non edidil ipsedccrclmn, id factum esse coram rege Philippo. quo universae Ecclesiae declararet, licere sine vino Trigesiumssepliibus est Joannes XXIII. qui con­ sacrificium ofierre ; itaque si erravit, erravit facto, cilio constnnliensi sess. II. accusatur haeresis non dogmule. Deinde non permittit, loco vini li­ perniciosissimae: dicitur enim negasse vilain fu­ quorem alium consecrari, quod fuisset materiam turam. cl carius resurrectionem. Respondeo:Joan- sacramenti pervertere, sed id solum permisit, ul in iicui XXIII. non fuisse pontificem omnino certum altera tantum specie eucharistiam consecrarent, el indubitatum; proinde non necessario esse de­ idqué ob extremam necessilalem, cum in ea regio­ fendendum, erunt enim eo tempore 1res. qui pon­ ne vinum conservari non possil. quin slatim ace­ tifices haberi volebant; Greg. XII. BenedictusXIII. scat. Quod quidem aut nullus error esl, aul certe cl Joannes XXIII. nec poleral facile judicari quis explorabis error non csl. Vcccdil, mirum videri eorum verus ac legitimus esset pontifex, cum non posse, si eo lempore vini usum non habuerint, aul dccssciil singulis doctissimi patroni. Addo praete­ conservare non potuerint, cum hoc lempore adeo rea, probabde v.-lietuenler, ac fere cerium esse, sit frequens, ul sine illo no communicare quidem eum errorem falso tributum inisse Joanni papae. velint, quare non sine caussa suspicari possumus Nam inpnmis cum m ea sessione concilii enume­ Volaterranum deceptum luisse. rentur articuli, qui objiciebantur Joanni papae, primum collucunlur articuli 53. qui omnes ad mo­ res pertinent, cl hi omnes suis certis testibus con­ CAPUT XV. firmantur. Deinde adfcrimlur alii quidum sinq < or­ bs leslRitis. el horum penullimus est is, de quo nunc agimus. Proponitur quaestio: dn sminntis pontiferc habeat Itaque iste articulus non fuit probatus, nisi ex jurisdictionem vere caaclivam, ita ut possil vulgi rumore, qui quoniam videbat Joannem esse leges condere, quae oblige.nl in conscientia, el vitae dissolutae, existimare coepit, alque eliam di­ judicare ac punire transgressores? cere. cum mm credere vitam luturam, el carnis rcsurrcclionem. Demonstravimus hactenus. summum pontificem Sed quis mm videl. non recte colligi haeresim judiccni esse c< 'ilrovcrsiaruin, quae in Ecclesia cx mn'j' operibus? Quoi enim numerari possent, oriuntur, el judicium ejus certum atque infallibile qui r clK'ime credunt, cl perditissime vivunt? De­ es.-e. Sequitur nunc tertia quaeslio: An videlicet inde in sess. 12. recitatur senlenlia dellniliva con­ possit summus pdnlife.c cogere fideles, ut id cre­ cilii adversus Joannem papam, el breviter recen- dant.vel faciunt,quod ipse judicaverit: quod idem, ■entur c.tiss"· damnationis cl depositionis ejus; servata proportione, de episcopis çaolcris inlelliginull i iasl. I le n docuit postea Joannes Wielef, ul palet ex ari. 38. damnatu sessione 8. conc. constant. unde collige­ bat, decretales pontificum esse apocryphas, el ho­ mines stultus, qui illis cognoscendis dant operam. Idem postea Joannes lluss, ul patet ex an. 15. Idem postea decuit Joannes de Westphalia; exstat enim adime libellus de damnatione articulorum hujus Joannis, facta Moguntiae anno 1179. quoiudi prunus eral, non posse Ecclesiae praelatos condere legem, quae obliget in conscientia , sed solum exhortari ad scrv.inda Dei mandata. Denique, nostris temporibus idem docent Luthe­ ran! ei Culvinistan omnes. Ac primum Lulhcrus in lib. de capi. Babyl. cap. de baplis. Quo jure . in­ quil. papa super nos leges Constituit? Quis ei de­ dil potestatem captivandae libertatis nostrae per baptismum nobis donatae, cum neque pat i. ne­ que episcopus. neque ullus hominum habeat jus unius syllabae constituendae stiper Christianum hominem. nisi liat ejusdem consensu ? Simdm docet in lib. de libcri. Christ, quem refellit Judocus Cliclovcus lib. 1. sui Anlilulheri, el in Asser­ tione ari. 27. quem impugnat Joannes Ruffensis. Sed vehcinenliss.me id egit in explicatione visionis Danielis. Ac, ul factis tliam leges ecclesiasticas damnaret, anno 1520. Iulum corpus juris canonici publice combussit, ul scribit Joannes Cucblaeus m vita Lullieri. Idem du< el PhilippusMclanchlbun in Confes.Au­ gust. ari. 28. ol iu tpol. ejusdem: cl Calvin. Ilb. 4. Instil, cap. 10. II. et 12. quorum scnlenlia fere esl eadem , el ad quaedam capita reduci potest. Nam primo docent, episcopos , el proinde eliam p apum posse constituere certum ordinem in Eccle­ sia ud conservandam disciplinam uiilem, ul defini­ re, quo die sil eundem ud Ecclcsi e eral medium haeretici, servandas esse Ecclesiae constitutiones. ad illuni finem. Sicut omnium praeceptorum divi­ Tertio, quia Lucas absolute praecepta appellat in norum finis el » harilas : cl tamen praecepta ipsa hoc ipso capite in fine; dicit enim de Paulo : Per- particularia de non furando.non occidendo etc.non transiens civitates , praecipiebat eis custodire Obligant ad diligendum, sed obligant ad abstinen­ praecepta apostolorum et seniorum. Et cap. 16. dum a re. cl damno alieno. Et quamquam ratio le­ Tradebant vis custodire dogmata , quae decreta gis, ul jurisconsulti dicunl. sil animi legis: cl erant ab apostolis et senioribus,qui erant in Ilie- proinde quando generaliter cessai ratio el linis le­ nisalcm.Qi.arlo,tcslimonio Clirysuslomi.lioin.33.in gis. lex debeat abrogari cl cessare: tamen quando Act. Vide.inquil, brevem epistolam, neque epiche- non cessat ratio legis, nisi in aliquo particulari , remata. neque syllogismos habentem, sed impe­ lex adhuc viget, cl cum sil generalis , obligat orium. Eral enim legislatio Spiritus.Denique.quia in mnes. eliam ilhim. in quo non invenitur ratio seu canonibus apostolorum can.62.imponitur gravissima finis legis. Existai exemplo lex de jejuniis. poena praevaricantibus hoc praeceptum, nam san­ Finis jejunii csl castigatio carnis contra spiritum guinem,aul suffocatum comedentes clerici deponun­ concupiscentis: ideo cum haec ratio universaliter tur, laici excommunicantur.Quod renovatum csl in cessabit, quod cril post resurrectionem, cessabit conc.2.Aurelian, can. 19. el 20.Al poena tam atrox eliam lex jejuniorum; al nunc licel in uno, aul alnon potest imponi, nisi pro mortali peccato. tcrO haec ralio locum non habeat: tamen eliam illi Ilespondcl Calvinus lib. 4. Instil, cap. 10. § 21. tenentur jejunare, quia lex adhuc viget, cl genera­ ct 22. Apostolus hac lege nihil novi praecepisse , lis est. sed solum id. quod jure divino semper fuit praece­ Quod aulem res ita se habeat in hac aposlolica ptum, nimirum, ne alii alios offenderent cum scan­ lege de immolatis, sanguine, el suffuealo , proba­ dalo infirmorum, comedendo idolothyta, vel san­ tur. Primo, Chrysoslomus dicit, hanc esse novam guinem, vel suffocatum: ac proinde non fuisse ob­ legem, cl cx caercmouialibus praeceptis Moysis ligatos in conscientia Christianos ad abstinentiam desumptam: al non scandalizare est lex antiquissi­ idolothytorum, el sanguinis, cl suffocati, sed so­ ma, el moralis: igilur non scandalum , sed cibos lum ad non scandalizandum. quosdam aposloli prohibuerunt. Secundo . in loto Probat autem hoc Calvinus tripliciter. Primo , apostolorum decreto milia fit mentio scandali vi­ scopus dccreli apostolic! erat liberare gentiles a ju­ tandi, sed absolute praecipitur . ul abstineant ab go caeremoniarum judaicnrum ; ergo evertebant immolatis, sanguine, el suffocato: ergo praeceptum suum decretum, si obligabant ad easdem caeremo­ cadit super ista tria: alioqui licebit pervertere onias. Secun.Io.hoc praeceptum nunc non servatur, mnes leges, eliam divinas. quia cessavit ratio scandali ; ergo solum prohibe­ Denique sic intellexerunt Patres primae Eccle­ batur scandalum hoc praecepto. Tertio . Paulus , siae hoc praeceptum. Nam Tertullianus, in Apolo­ qui interfuerat huic apostolorum concilio.cloptime get. cap. 9. Ne animalium, inquil. quidem san­ illud intelligchal , ila illud explicuit. 1. Cor. 8. el guinem in epulis esculentis habemus: qui pro­ 10. ubi apertissime ducet, non esse illicitum come­ pterva quoque suffocatis ct morticinus abstine­ dere idolothyta, nisi inde infirmi scandalizentur: mus, ne quo sanguine contaminemur, vel intra Quidam, inquil.cum conscientia usque nunc ido­ viscera sepullo. Denique inter lenlamenta Chri­ li, quasi idolothytum manducant, et conscientia stianorum botulos etiam eruor*.· distentos admoBeixarnhi. Vol. I. 65 Slû DE ROMANO PONTIFICE relis, certissimi scilicet, illicitum esse penes illos. Ubi nola,Tertullianum non dicere, Christianos abs­ tinere a sanguine propter scandalum, sed ne con­ taminentur. Nimirum illi sanguinem reputabant immundum, non quidem natura sua (ut postea Ma­ nichaei senserunt) sed prnpler prohibitionem aposlolicam, sicul etiam mulla animalia in lege dicun­ tur immunda, quia prohibita. Nota etiam illud, quod ethnici scientes Christia­ nis illicitum sanguinis esum, conabantur cos coge­ re. ul illum ederent ; ex quo evidenter apparel, Christianos non solum propter scandalum Judaeo­ rum horrentium sanguinem, scd simpliciter puta­ visse. sibi sanguinem fuisse prohibitum ab aposto­ lis: nam tale scandalum cessabat, quando ab ethni­ cis lentabantur; ethnici cnim libere vescebantur sanguine. Item Origencs lib. 8. contra Celsum, disputans dc cibis prohibitis, dicil, Christianos cx praescripto apostolorum abstinere ab immolatis, sanguine, el suffocato: nec ullam mentionem facit scandali Ju­ daeorum. Cyrillus quoque Calech. 1. Confirma, in­ quil, certo animam luam, ne quid manduces quod idolis csl oblatum etc.Quo loco Cyrillus dis­ putat dc cibis, ct dicit, carnem ct vinum esse in­ differentia, el posse bene et male respui: bene qui­ dem. si id fiat propter corporis macerationem; vcl aliurn bonum finem; male, si id liat ex opinione, quod caro cl vinum sint immunda. Al ubi venit ad immolata, el sanguinem, ac suffocata ab apostolis interdicta, nullam ponit distinctionem, scd absolu­ te doccl, non esse comedenda; quia nimirum, po­ sito praecepto apostolico, erant simpliciter illicita. Eusebius lib. 5. hiator. cap. 1. referi, cum ethni­ ci objicerent ('hristianis, quod clam vescerentur infantium carne el sanguino, s. martyrem Blandinam respondisse: Mullum erratis, o viri, quod putetis. infantium carnibus vesci cos, qui ne mu­ torum quidem animalium sanguine utuntur. Quibus verbis s. Blandina indicavit, ne clam qui­ dem. ubi nulla csl occasio scandali,Christianos san guinc oli solitos. II. Augustinus in cpisl. I5t. ad Publicol. in fine, ponit talem quaestionem: An viator vicius famis necessitate, si nihil uspiam invenerit, nisi cibum in idolio positum, ubi nullus alius est hominum, potius mori debeat fame, quam cibum illum sumeie? Respondet: .lui certum est. inquit, esse idolo­ thytum. aul certum est non esse. aul ignoratur: si ergo cerium est esse, melius Christiana virtute respuitur: si aulem vel non esse scitur, vel igno­ ratur. sine ullo conscientiae scrupulo in usum necessitatis assumitur. Al certe in isto casu a b. Augustino proposito, nullum locum habebat scan­ dalum: el tamen judicavit Augustinus, melius esse ab immolatis abstinere. Cujus rei nulla ratio reddi posse videtur, nisi auctoritas praecepti aposlolici. Et simile est. quod scribit b. Leo cpisl. 79. ad Nicetam cap. 5. ubi dicil. agendam esse pocnilcnliim ab iis, qui immolata idolis scienter comede­ runt. sive id fecerint lerrore minarum victi, sive famis necessitate coacti. Denique concilium pangrense cap. 2. ubi dicil/ non habere spem salutis eos, qui vescuntur immo­ latis. sanguine, cl suffocato: habere aulem spem salutis cos, qui vescuntur aliis carnibus, non po­ test ullo modo exponi de iis lanium qui vescuntur immolatis, sanguine , et suffocato cum scandalo aliorum: nam cliam qui vescitur qualibet carne et quolibet alio cibo cum scandalo aliorum, peccat. .Ail cnim apostolus I. Cor. 8. Si esca scandalizat fratrem meum, non manducabo carnem in ae­ ternum, ne fratrem meum scandalizem. Habemus igitur praeceptum apostolicum vere in conscientia obligasse, etiam citra scandalum. Ad argumentum primum Calvini respondeo: non pugnare obligationem hujus praecepti cum scopo ct line illius decreti; apostoli enim decreverunt, gentiles esse debere liberos ab observatione legis mosaicac, non tamen ab obedicnlia suorum prae­ latorum: hoc aulem praeceptum dc abstinentia ab immolatis, sanguine, ct suffocato, non impositum fuit tanquam ex lege Moysis, scd ul apostolicum et ecclesiasticum. Praeterea liberaverunt apostoli Christianos ab observatione innumerabilium caere­ moniarum: solum autem unam, cainquc facilem, el ad tempus breve duraturam imperaverunt. Ad secundum dico: Nunc non servari illud prae­ ceptum. non quia cessavit ratio scandali quomodo­ cumque, scd quia cessavit universaliter: cl proinde jam (praesertim in occidente) lex illa abrogata est. Ad tertiam rationem respondent aliqui: Quo tem­ pore b. Paulus scripsit eam epistolam. Icgern aposlolicam abrogari coepisse. Et idcirco Paulum mo­ nuisse, ul vescerentur quidem Corinthii idolothytis, sed scandalum evitarent; sed haec solutio non est solida. Non cnim nilo modo credibile csl, legem illam tam cito abrogari potuisse, praesertim cum adhuc co lempore vigeret ratio, ob quam lex lata fierai.iinmo potius lex illa niiilljssaecuJis duravit, ul cx auctoribus citatis palet. Respondeo igilur duobus modis. Primo, fortasse eo lempore, quo Paulus scripsit epistolam illam ad Corinthios, nondum pervenisse nd Corinthios prae­ ceptum apostolorum, de abstinentia ab immolatis, sanguine, cl suffocato. Nam apostoli solum scripse­ rant Ecclesiis Syriae el Ciliciae. Sic enim incipit epistola; Apostoli el seniores fratres iis, qui sunt Antiochiae, Syriae el Ciliciae fratribus ex genti­ bus salutem. Cor nibus autem non est m Syria, vcl Cilicia, sed in Achaja, quae est Europae provincia, cum Syria el Cilicia sint in Asia. Praeterea, si Co­ rinthii habuissent apostolicum praeceptum de abs­ tinentia ab immolatis; cur, quaeso, a Paulo quae­ sivissent per literas, an essel malum vesci immola­ tis? Quod cnim hoc poliverint, evidens est ex I. Corinihior. 8. Dico igilur: Corinthios non habuisse illo tempore hoc praeceptum: nam nec arccpcrant a concilio apostolorum, cl Paulus indicavit expedi­ re. adhuc illis non tradere , proplerca quod cos valde superstitiosos nosscl. Respondit igilur illis id, quod respondendum erat secundum jus natu­ rae; nimirum eos non teneri ad abstinentiam immo­ latorum, nisi ratione scandali ct periculi infirmo­ rum. Secundo rcspondeo:Fortasse Corinthii habuerant praeceptum concilii apostolorum, ct nihilominus aliqui cx ipsis confidantes in sua scientia, qua no- LIBER QUARTUS Ml rcrani idolum nihil esse, et proinde non posse in­ ad Macedon, ct camdem expositionem recipiunt fici cibos ab immolatione idolis facia, audacter ve­ adversarii, Calvinus et Martyr. El apostolus hanc scebantur immolatis. Euii hoc relatum ad Paulum: vocem Conscienlia semper in hunc sensum acille rescripsit objurgans eos, el reddens ralionem cipil. Respondet lamen Calvinus ad hunc locum lib. 4. praecepti illius aposlolici, quod nimirum recte pro­ hibuerit immolatorum usum: tum propter scanda­ Institui, cap. 10. § 5. obligationem conscientiae, lum infirmorum: tmn propter periculum idololatri­ de qua hic apostolus loquitur, non referri ad sin­ ae. Itaque lota Pauli disputatio vcrsalur, non circa gulas leges principum, sed ad generale praeceptum praeceptum, sed circa rationem praecepti. Neque Dei, quo tenemur honorare principes, el etiam ad sequitur, Paulus dicil, Immolata non esso mala cx Unem legum, idesl, pacem 01 dilectionem pro­ se, sed solum ralione scandali cl periculi; ergo si ximi. At nos supra ostendimus. evidenter sequi cx eo non adsit scandalum, neque periculum, poterunt licite comedi. Hoc, inquam, non sequilur. Nam etsi quod tenemur obedire superioribus.quod etiam te­ non sini mala, nisi propler illas duas caussas: ta­ neamur in conscientia leges ipsas eorum servare , men potuerunt absolute prohiberi: mulla cnim li­ etiam citra contemptum el scandalum. Deinde cum cita prohibentur, nc ad illicita nos trahant, el ca aposlolus ait: Necessitaie subditi estote,non solum propter iram . sed cliam propter conscientiam : prolilbilionc posita, sunl absolute illicita. Scxlus locus est Rom. 13. Omnis anima pote­ certe ad quae oxlendil illud Propter iram , ad ca statibus sublimioribus subdita sü. non enim csl etiam extendit illud Propter conscientiam. Illud potestas, nisi a Deo. quae aulem sunt a Deo. or­ aulem Propter iram . extendit apostolus , non so­ dinata sunt. Itaque qui resistit potestati. Dei or­ lum ad vitandum contemptum et scandalum s°d et­ dinationi resistit, qui aulem resistunt, ipsi sibi iam ad observationem legum in particulari : Prin­ damnationem acquirunt. El infra: Ideoque neces­ ceps enim non solum punit contemptorem, sed et­ sitate subditi estote, non solum propter iram, scd iam eos qui in particulari non servant suas leges; cliam propter conscientiam. Ille locus non solum nam suspendio necat furem,homicidam capite ple­ inlelligitur de principibus saecularibus, sed cliam ctit . falsarium cremari jubet, etiamsi non ex con­ dc ecclesiasticis: id quod fatetur Calvinus lib. 4. temptu principis, sed ex cupiditate pecuniarum il­ Inst. cap. 10. § 5. el m.mif-slum csl ex se. Nam los peccasse constet : igilur eadem ralione , illud Sed propler conscientiam debet « xlendi ad viola­ apostolus loquitur in genere de omnibus potestati bus: ait cnim: Non est potestas nisi a Dco. quod tionem legum. Non cnim Paulus dixit. necessitate acqnivalcl huic; Omnis potestas a Deo est. Esse subditi es ole. n.Aon prae­ cepit. inquil Dominus quo deinceps ordine sume­ retur, ul apostolis, per quos Ecclesias dispositu­ rus erat, servaret hunc locum. Restai nunc . ut probetur assumptio , videlicet, omnem veram legem esse coaclivam. Id vero aper­ te docet s. Thomas I. 2. quaesi. 96. ari. 5.cl2. 2. quaesi. G7. ari. I. d leclionc 3. in cap.2.ad Rom. el probatur ex ipsa nalura legis. Esl cnim lex re­ gula quaedam humanarum actionum a Deo imme­ diate , vel mediate constituta : deviare autem a re­ gula peccare est. Unde Aristoteles hb. 1(1. Elhic. cap. 9. Lex. inquil, csl sermo ab aliqua pruden­ tia ac mente profectus, vim habens cogendi. Ita­ que essentia legis in hoc positu csl. ul vim habeat cogendi cl ligandi.ila ut sil peccatum aliter agere. Quod item ostendit definitio peccati, quid cnim csl peccatum, nisi transgressio legis? Sic cnim defini­ tur peccatum ab apostolo. I. Joan. 5. αμαρτία έςνν ή ανομία. Aeque polcsl dici,legem obligare ad non contemnendum. Xam lex.quae obligat ad non con­ temnendum principem, est lex quaedam generalis el divina: haec autem dc qua nunc agimus,csl par­ ticularis cl humana , ut cum ponlifex dicil. jejuna quadragesimam,non obligat te ad non contemnen­ dum superiorom, sed ad jejunandum. CAPUT XVII. Solvuntur argumenta adversariorum, cx Scripturae testimoniis ducta. Superest argumenta solvere. Primum sumunt cx illo Matth. ult. Baptizate omnes gentes in nomine Patris,el Filii el Spiritus sancli,docentes eos ser­ vare omnia.quaecumque mandavi vobis. Ubi no­ tant , non esse diclum , docentes mandata vestra , SU DE ROMANO PONTIFICE sed mea: indeaulcm colligunt, non licere episco­ quasi lex in Israel. Nec obstat, quod dicitur,qua­ pis praecepta da re; hoc est argumentum Joannis dc si lex. Nam in hebraeo non habetui, quasi lcx,scd ΠΠ pH*? idesl.in praeceptum,atque Westphalia. Respondeo: in iis, quae mandavit Do­ solum minus , illud cliam esse . ul serventur praecepta judicium , quae sunt illa duo vocabula , .quae ha­ pra. hilorum, Dominus enim ait: Qui vos audii,me bentur Deui. 4. el 12. non ergo prohibai Scriptu­ la addi nova praecepta , sed prohibet addi vel mi­ audii ctc. Secundum ex illo Deutor. i ..Ton addetis ad ver­ nui de ipso opere : el eoiillriiialur hoc. Nam Deubum quod ego loquor vobis . neque minuetis ex leronom. 3.el 12.Moyses non alloquitur principes, eo. El cap. 12. Quod praecipio tibi, hoc tantum quorum csl leges condere,sed populum,cujus csl ofacito Domino. non addas quidquam, neque mi­ bedirc:ergo solum praecipit id quod populo conve­ nuas. Ubi sermo est dc praeceptis caercmoniali- niebat praecipi.nimiruin.nl impleret iniegre opera bus, cl judicialibus: nam cap. 4. praecedit : Audi pracccpla.non addendo.vel minuendo.Quod clarius Ernei praecepta atque judicia etc. El cap. 12. explicuit idem Moyses Deuteron.5. ubi loquens de Haec sunt praecepta atque judicia etc. Jam vero eadem re: Facile. inquit,quae praecepti Dominus si Deus praecepit Israclitis, ul nullum praeceptum Deus robis,non declinabitis neque ad dexteram, add rcnl ad ea. quae in Scriptura Testamenti vele­ neque ad sinistram. Certum csl enim.hic Moysem ris continentur, quanto.magis praecepisse censen­ loqui dc implelione praeceptorum, non dc feren­ dum esi. nc Christiani addant ad cvangeliiim.quod dis novis legibus. Est autem hoc loco observandum, cum Moyses est Iunge perfectius Testamento veteri ? Hoc argu­ mentum Lutherus. Calvinus, aliiquc ferc omnes fa­ praecipit, non esse addendum ad id quod lex prae­ ciunt. El Petrus martyr tanti facit, ul in Cornm. scribit, hoc debere inlelligi dc additione corrum­ cap. 8. l.ad Cur.in margine posuerit: Nota bonum pente. non autem de perficiente opus praeceptum. Nam cum lex dicit: Non furaberis, qui non tantum argumentum. Respondeo : Duobus modis posse inlelligi addi­ non aufert aliena, sed cliam donat sua, plus facit, tionem, vel detractionem ad praeceptum licii. L'no quam lex praecipiat: nec tamen dicitur oddôre, modo , quod addatur praeceptum praecepto . ut si quia non destruit praeceptum, immo melius illud ad numerum decem praeceptorum adderentur duo serval. At cum lex dicit, suium sacrifices oves, el alia praecepta . et lièrent duodecim, vel detrahan­ boves, cl aves mundas ; si quis velil sacrificare tur duo praecepta de numero denario . el fiunt so­ etiam canes, el sues, ei homines, ille addet, et lum octo.Alio modo.quod sine multiplicatione prae­ corrumpet praeceptum. El hoc exemplum ponitur ceptorum plus fiat. quam praeceptum jubeat. vel Deuteron. 12. cum prohibetur additio, nc videlicet minus: ut si cum I) os jubebat in paschale comedi sacrificarent filios suos, sicut gqnliles faciebant. unum agnum a singulis familiis,aliqua familia duos Secundo solvi potest argumentum. etiamsi adagnos comedisset, vel dimidium lanium. Dico igi­ millcremus. Scripluram prohibere additionem no­ tur : Scripturam non prohibere additionem prioris varum legum. Nam deberet inlelligi ista prohibiti,o generis, sed posterioris tantum , idesl. non prohi­ solum de additione legum contrariarum prioribus bere additionem ad numerum praeceptorum . sed legibus, ul b. Thomas recte monel in cap. 1. ad additionem ad opus praeceptum : id quod probo , Gal. Icci. 2. cl 3. ct patel cx legibus postea additis, quia invenimus Judaeos addidisse ad numerum ul jam ostendimus. praeceptorum tam caercmonialium, quam judicia­ Tertio posset cliam dici, non osse eamdem ra­ lium. tionem Testamenti veteris cl novi : nam quia lex De caeremoninlibus additis multa sunt exempla. Teslamcnti velcris dabatur uni tantum populo, cl Nam Esther 9. Scripsit .11ardo chaeus . inquit Seri- ad cerium tempus, nimirum, usque ad Christi ad­ plura . ul quarlamdeeimam et quinlamdecimam ventum, poluil facile determinare omnia in spe­ diem mensis Adar pro /estis susciperent,et reuer- ciali, ul cliam fecil: nam in speciali praescribit lente semper anno sollemni celebrarent honore. omnia, quae lain ad cullum Dei, quam ad judicia El infn: Susceperunt Judaei super se. el semen cl forenses contentiones perlinent: ei ideo non suum , et cunctos qui religioni eorum voluerim essel mirum, si prohiberet addi alias leges. At lex copulari.ut nulli liceat duos hos dies absque sol­ cvangelica datur loti mundo, idesl, diversissimarum lemnitate transigere. Hem Judith cap. ult. m line: nationum populis, cl duralura esi usque ad Unem Dies.inquil.vicloriae hujus festivitatis ab Hebrae­ mundi: el idcirco non poterat tam facile, determi­ is in numero sanctorum dierum accipitur, el co­ nare omnia in speciali, ul non essent adhuc ne­ litur a Judaeis ex illo (empore usque in praesen­ cessariae leges aliae, tam civiles, quam ecclesia­ tem diem. Item 1.Much.4.El statuit Judas el fra­ sticae: neque enim possunt diversissimi populi tre- ejus, cl universa Ecclesia Israel. ul agatur convenire in iisdem legibus el ritibus, linque Deus Ai > dedicationis altaris in temporibus suis ab an­ melius esse judicavit, si in evangelio, quod csl no in annum per dies octo. Quod festum etsi no­ commune omnibus, traderet communissimas leges vum el additum veteribus . Dominus quoque prae­ de sacramentis, atque arlicliUs fidei, el alia magis specialia pro locorum el temporum diversitate re­ sentia sua honoravit, ul palet Joan. 10. De judicialibus habemus exemplum 1. Reg. 30. linqueret instituenda per aposlolos eoruinque suc­ ubi David novam legem condidit, ul aequa pars es­ cessores. Tertium argumentum sumil Calvinus cx Isaia c. set m bello descendentium ad praelium . el rema­ nentium ad sarcinasrEt factum est hoc,inquil Scri­ 33. ubi legimus: Dominus judex noster.Dominus pture. ex die illo constitutum , el praefinitum, el legifer noster, Dominus rex noster. Acquivalcro LIBER QUARTUS 315 aulcm haec verba istis, Dominus solus csl judex, traria divinae legi: nam Matlh. 15. postquam dixe­ legifer cl rex noster, palet ex episl. Jacobi cap. 4. rat, Pharisaeos praecepisse, ul filii darent templo, b'nus esi legislator cl judex, qui potest perdere cl quod alioqui debitum erat parentibus, subjungit: salvare. Irritum fecistis mandatum Dei propter traditionem Respondeo: Isaiarn el Jacobtim loqui dc legislo- vestram; cl mox adducit locum isaiac citatum. lore primai io, qui sua propria auctoritate polest Quare s. Irenaeus lib. 4. cap. 25. et 2fi. exponens judicare cl leges ferre: neque nos talem esse di­ haec loca Isaiac el Matthaei, dicit, inlelligenda cimus summum pontificem, sed solum Christum: esse de praeceptis Pharisacorum pugnantibus cum Pontificem enim, non regem, ncc judicem, aut divinis legibus. legislatorem primanum faoimus. sed vicarium re­ Secundo; Reprehendit Marci 7. traditiones, scu gis et judicis . ac legislatoris Christi, qui possit mandata hominum, idesl, quasdam mutiles cl fri­ Christi aiiclorilate leges condere. Quomodo etiam volas caeremonias solo spiritu humano adinvenlas; b. Cyprianus lib. 1. episl. 3. ubi pontificem dicit quas tamen Judaei tanti faciebant, ul anteponerent divinis mandatis. Relinquentes mandatum Dei te­ esse judicem loco Christi. At, inqiiiens: Jacobus dicens; Unus est enim netis traditiones hominum, baptismata urceorum legislator el judex, qui potest perdere el salvere, cl calicum, el alia similia his facitis multa. Tertio: Reprehendit eosdem Matlh. 23. quod reddit rationem, cur debeant omnes homines ser­ vare leges, cl non dare; proinde excludit omnes bonas quasdam leges pluris faccrcnl. quam divi­ alios legislatores, qui nimirum velint obligare con­ nam legem. Ubi non vocal eas leges praecepta ho­ scientias, el perdere praevaricatores, cl salvare minum, sed dicit, haec oportuit facere, et illa non obedionles; sic enim loquitur: Solite detrahere omittere: solum enim in eo peccabant circa istas alterutrum. Qui enim detrahit fratri el judicat caeremonia^ tertii genens, quod in eis summam fratrem, detrahit legi et judicat legem, idesl.qui religionis constituerent, cum tamen externae es­ detrahit fratri bonum facienti, ul condonanti inju­ sent. Isti similes erant cani Acsopico, qui propler rias, detrahit legi, quae illud bonum praecepit : umbram panis reliquit panem ipsum, ut pulchre •SÏ autem judicas legem, non es factor legis. sed Irenaeus ait hb. 2. c. 12. de haereticis Valentinia­ judex. Unus est enim legislator ct judex, qui ni*. qui maluerunt angelum quemdam pro creatore potest perdere el salvare. Ubi subinielligitur una habere, quam Deum. Porro mandata pontificia ct ecclesiastica, clsi propositio post illa verba, Si autem judicas legem, non es faetor legis, sed judex, nimirum haec, de­ humana dici possint, quia non sunt immediate a bes nutem lu.o homo, esse factor legis, non judex; Deo; tamen nec usquam in Scripturis dicuntur et subjungitur ratio: Unus csl enim legislator ct mandata hominum, nec reprehendi possunl. cum ncc pugnent cum divinis mandatis, nec sini ‘moli­ judex. Respondeo: Jacobum alloqui omnes homines, lia, neque nos ea anteponi, sed postponi debere qualenus subsunt aliquibus legibus.el velle dicere, dicamus divinis praeceptis. Quintum argumentum sumunt cx verbis Pauli, nemini licere judicare legem sui superioris, cum unus lanium sil legislator cl judex, ita summus ct quibus liberi asseruntur Christiani a mandatis ho­ primarius, ul solum leges dare.non aulcm accipe­ minum. 2. Cor. 3. Ubi Spiritus Domini, ibi liber­ re debeat, el qui sic potest perdere el salvarc, ul tas. Ad Galat. i. Aon sumus ancillae /ilii. sed li­ ipse neminem timeat, cl n nemine aliquid speret. berae, qua libertate Christus nos liberavit. El ad Porro papa, caclerique episcopi, etsi judicare cl Galat. 5. State, el nulite iterum jugo servitutis leges ferre possunt, tamen judicandi sunt cliam a contineri. Respondeo : Libertatem Christianam in Iribus Deo, ct leges Dei servare debent. Quartum argumentum sumil Calvinus ex Isa. c. consistere. Prinio. in liberatione a servitute pecca­ 29. Eo quod appropinquat populus iste ore suo, ti. de qua Paulus Rom. G. Liberati a pcccalo.scrvi cl labiis suis glorificat me, cor autem ejus longe facti estis justitiae. Secundo, in liberatione a servitute legis divinae est a me. ct timuerunt me mandato hominis el doctrinis, ccce ego addam etc. Ubi Dominus con­ moralis. Nam lex sine gratia non potest impleri ; queritur, quod populus Israel timuerit se mandato el tamen minatur poenam, nisi impleatur, atque hominum, idest, timorem seu cultum, ct religionem ideo premit, ac tenet homines tamquam servos: Dei constituerint in hominum mandati servandis. sed gratia Christi liberat nos ab isto timore, cl ser­ vitute, non quidem eximendo nos ab obligatione Similia habentur Matlh. 15. et Mare. 7. Respondeo: Mandala hominum in Scriptura non implendae legis, sed inspirando charitalem, per vocari quaelibet hominum praecepta, sed ea solum, quam facile, et libenter legem impleamus. De qua quae omnino sunt humana, ita ul ncc Deo jubente, apostolus 2. Cor. 3. Ubi Spiritus Domini, ibi li­ ncc inspirante, ncc ejus aiiclorilate ullo modo con­ bertas. Et Galat. 3. Christus nos redemit de ma­ stituta sint: quae sunt duplicia: nam quaedam sunt ledicto legis, factus pro nobis maledictum. l ude contraria divinis mandatis; quaedam inutilia pror­ Augustin, lib. de Continent, cap. 3. Aon sumus, sus e*t vana. Id palet ex omnibus locis, ubi nomi­ inquit, sub lege bonum quidem jubente., non ta­ nantur humana praecepta, ul Isaiac 29. Matlh. 15. men dante, sed sumus sub gratia, quae id, quod Marci 7. Coloss. 2. I. Timoth. i.ad Titum I. Porro lex jubet, faciens nos amare, polest liberis im­ Dominus 1er invenitur Pharisacos reprehendisse perare. Tertio, in liberatione de servitute cacrcmoniapropler traditiones humanas. Primo Matlh. 15. ubi argiiil cos, quod scrvarcnl mandata humana con­ lium ct judicialium praeceptorum Moysis, dc qua DE ROMANO POATINCE si ; Aci. 15. Quid leniatis imponere jugum super corvices discipulorum etc. El Galal. 5. Stale, el nolUe ilerum jugo servitutis contineri. Quod nutem simus liberali ab obedienlia praelatorum,nusquam legimus, sed contrarium potius, cum Paulus cla­ met : Obedite praepositis vestris. Quocirca Petrus el Paulus praevidentes in spirilu haereticos hujus temporis, qui praetextu libertatis, neque jejunia indicta ab Ecclesia, nec ullam altam legem ferre possuhl; frequentissime inculcare vo­ luerunt. ul obedicnliam superioribus eliam etlinicis exhiberemus. I. Pel. 2. Subjecti estote,inquit, omni humanae creaturae propter Deum. El infra: Quasi liberi, non quasi velamen habentes mali­ tiae libertatem. El 2. Pel. 2. Dc haereticis inquil. Libertatem illis promittentes, cum ipsi servi sint corruptionis. El Paulus Galal. 5. Vos in libertatem, inquil vocali estis, tantum ne Ubertatem in occa­ sionem detis carnis. CAPUT XVIII. Solvitur argumentum ex comparatione legum. Serium argumentum. Si Deus voluit Christianos esse liberos a caeremoniis judaicis, aliisque posi­ tivis legibus Testamenti veteris; ergo eliam a cae­ remoniis, quas pontifices introduxerunt, elab aliis humanis legibus: nam si debuimus habere leges positivas, praestitisset habere divinas, quam huma­ nas. Praelcrca nihil nobis prodesset, immo potius obcssel illa liberatio a legibus judaicis: nam leges illae dicuntur jugum importabile a b.PeIro, Actor. 15. Ium propter multitudinem, tum propter obliga­ tionem ad pcccalum; alioqùi enim res ipsae singu­ lae in se graves non erant, nedum importabiles: at leges positivae Christianorum sunl decuplo plurcs. quam essenl illae Judaeorum, ul palcl confe­ renti volumina juris canonici, cl tomos concilio­ rum, cum pentateucho Moysis: si ergo istae omnes leges ad poenam aeternam obligant, praestitisset nobis huhere legem Moysis. Et confirmat Calvinus argumcnlum suum testi­ monio b. Augustini. qui in episl. 119. cap. 19. de rdibus ecclesiasticis temere introductis conqueri­ tur, était: Ipsam religionem quam paucissimis et manifestissimis celebrationum sacramentis mi­ s' ricordia Dei liberam esse voluit, servilibus one­ ribus premunt, ul tolerabilior sil conditio Ju­ daeorum,qui cliamsi tempus libertatis non agno­ verint. legalibus tamen arcinis. non humanis praesumptionibus .subjicfunlur.nacc ille.Subjun­ git Calvinus lib. i. Instil. cap. 10. § 13. Si in aicculum nostrum incidisse! sanctus ille vir,qui bus querelis deplorassel eam, quae nunc est, icrvitulcm? Λ’ηπι et numerus est decuplo major, *l anguli apices centuplo rigidius quam tunc e xopmitir. Ita fieri solet, ubi semel perversi isti lequlolores imperium occuparunt, nullum finem jub'h'li pt vetandi faciunt, donec ad extremum mcroritalii perveniunt. R· spondeo: \ caeremoniis et judicialibus prae­ cepti' Moysis voluit Christus nos esse liberos.quia caeremoniae illa··, figurae erant Testamenti novi, cl proinde, rc ipsa praescnle. cessare debuerunt: judicialia quoque praecepta perlinebant ad poliliain populi Dei se undum illum statum, cl idcirco, statu illo mutato, necesse fuit eliam ipsa praecepta mutari: Translato enim sacerdotio, inquil aposto­ los ad Ilcb. 7. necesse est, ul legis translatio fiat. Non aulem sequitur, debere nos nullas habere po­ liticas cl ecclesiasticas leges, si illas Moysis habe­ re non debemus. Ad id, quod objicitur de numero ct gravitate le­ gum pontificiarum, Respondeo: Sine comparatione ulla esse pauciores cl leviores pontificias leges illis mosaicis. Nam leges absolute impositae omnibus Christianis, vix inveniuntur aliae, quam quatuor, nimirum de servandis festis, cl de servandis jeju­ niis, de confessione singulis annis semel facienda, et de sacra communione habenda in paschnlo.Caeterne omnes, quibus pleni sunt tomi conciliorum, cl libri juris canonicis, vel non sunl leges, sed ad­ monitiones, vel piae institutiones sine obligitione a I culpam: quales sunt plurimi ritus Ciiristianorum. Ncc enim peccant, qui citra contemptum, vel non recitant angelicam salutationem 1er in die, vel non sumunt ramum olivae in die palmarum, vel non aspergunt se aqua lustrali cum templum ingrediun­ tur, vel non tundunt pectus tempore sacrificii etc. el lamcn his el similibus Ecclesiam gravari Calvi­ nus clamat. Yel sunl leges conditionnes, idesl, impositae iis. qui volunt ad sacros ordines admitti, ul de coelibalu. quae non gravant Ecclesiam, cum nemo teneatur fieri clericus vel monachus; vel sunl regulae praescriptae non omnibus, sed solis judicibus ecclesiasticis, ul eas sequantur in caus­ sis dijudicandis: vel sunl censurae, cl poenae la­ tae in cos, qui jus divinum violant, sine quibus disciplina nullo modo conservari potest: vel sunl explicationes dogmatum fidei, aul juris divini, quae eliam nullum novum onus Christianis impo­ nunt.Al leges uiosaicae omnibus el singulis Judaeis impositae innumerabiles erant, de purificationibus, de sacrificiis, de ciborum delectu etc. Itaque non oporlcl comparare pentateuchum cum tomis con­ ciliorum el libris juris canonici, sed cum parvo catcchismo: polesl enim Christianus salvari, si so­ lum calechismum parvum noverit. Quod aulem allinet ad gravitatem legum, nulla eliam comparatio est inter severitatem jiidaicarum, cl levitatem ecclesiastical um. Nam ex quatuor noΊι is legibus nulla est quae non sil potius determina­ to juris divini, quam nova lex penitus: nam jure, divino tenemur aliquodtempusdedirare cultui Dei, el aliquando jejunare , confiteri el communicare. Itaque pontifices solum determinaverunt tempora; et proinde si qua est difficultas in his legibus, ma­ gis referenda csl in jus divinum, quam in jus positi­ vum. el praecipue circa confessionis praeceptum , quod habetur omnium durissimum: nec enim con­ fessio peccatorum dura quibusdam csl . quiy fieri debel tali lempore. sed quia fieri debet absolute. Neque de hoc dubitari potest. Deinde dotenninotio temporis festorum, ct jeju­ niorum a pontificibus farta , mitissimam obligatio­ nem habel: nam ad jejunia non obligantur, nisi qui possunt: unde excipiuntur pueri,senes, aegroti etc. LIBER QUARTUS Similiter in festis tenemur a servilibus operibus abs­ tinere , cl inissaln audire , sed cum mullis exce­ ptionibus: nam non debent cessare opera necessa­ ria, vel valde utilia humanis corporibus , ul medi­ corum, pharmacopolarum, coquorum cie. Pan ra­ tione, qui impeditus justa de caussa missae non in­ terfuit. non judicatur deliquisse. At Judaei adeo se­ vere tenebantur in sabbalhis vacare , ul nc ignem quidem accendere possent, vel'cibos coquere: et quidam qui solum ligna collegerat dic sabbatlji , jussu Domini lapidatus fuit. Ad Auguslinum dico: malitiose Calvinum verbis Augustini voluisse abuti. Ille enim non conqueritur de ritibus a pontificibus institutis , sed dc quibus­ dam consuetudinibus particularibus vulgi, ct homi­ num rudium, quae paulalim obtinent vim legis , quae quando nimium crescunt, deberent episcopo­ rum auctoritate tolli cl abrogari: Omnia . inquit , talia.quae neque sanctarum Scripturarum aucto­ ritatibus continentur, neque in conciliis episco­ porum statuta inveniuntur. neque consuetudine universae Ecclesiae roborata sunl, sed diverso­ rum locorum diversis moribus innumerabiliter variantur, ita ul vix, aut omnino nuinquam in­ veniri possint caussae , quas m cis instituendis homines sequuti sunt, ubi facultas tribuitur sine ulla dubitatione resecanda existimo. Quamvis enim neque hoc inveniri possit. quomodo contra fidem sint, ipsam lamen religionem, quum pau­ cissimis etc. i)t supra. Itaque vides, Auguslinum omnino servari velle eas leges, quas episcopi in conciliis statuerunt . vel universae Ecclesiae consuetudo roboravit: ejusmodi aulem sunl omnes illae , quas nos eccle­ siasticas leges appellamus: nec enim in tomis con­ ciliorum. vel in voluminibus juris canonici serva­ rentur, si non ab episcopis , sed a privatis nescio quibus hominibus latae fuissent. I CAPUT XIX. Solvitur argumcnlum ductum ab exemplis. Septimum argumentum sumit Calvinus a tribus exemplis, quae, habentur in Scriptura. Nam LReg. <6. refertur facium Achaz regis et Urine pontificis, qui addiderunt templo unum aliud allarc.quod etsi videbatur ex se facere ad ormdum templi; tomen quia Deus hoc non jusseral, tamquam humanum inventum reprobetur. Deinde, cap. 17. refertur «le iis; quos transtulit rex Assyriorum do Babylone in Samariam . quod immissis a Deo leonibus puniti fuerint, quia coluerint Deum novis caeremoniis, quas Deus non praeceperat. Denique L Reg. 21. refertur dc Manasse rege . quod iu eo praecipue peccaverit, quod in templo exstruxit aras, quas ni­ mirum Dominus non praeceperat. Respondeo: Admirabilem plane esse impuden­ tiam Calvini , qui Achaz, el Manassem, el Babylo­ nios docet in eo peccasse,quod caeremonias insti­ tuerint a Deo non praeceptas, cum Scriptura cla­ rissime dicat, istos omnes peccasse peccato idolo­ latriae. Nam Achaz reprehenditur, non quod altare · novum erexerit in templo, sed quod altare erexerit Hiuumhi. Vol. I. 5Π ad similitudinem altaris idoli, quod eral in Dama­ sco, cl quod altare Domini amoverit a loco suo, et noluerit sacrificia offerri inaltari Domini, sed so­ lum in altari illo novo . ct idolo consecrato. Ma­ nasse» quoque non arguitur , quod aras in templo exstruxerit,sed quod exstruxerit eas universae mi­ litiae coeli, idesl, in honorem omnium sydenim , et quod m templum Domini traduxerit idolum , quod antea in loco manebat. Quod enim non fuisset malum erigere in tem­ plo aliud allare, etiamsi Dominus hoc non impe­ rasse!, patet cx 3. Reg. 8. ubi legimus , Salomo­ nem, cum vidisset altare Domini aeneum non ca­ pere omnia holocausta, quae offerebantur.sanclificasse alium locum in templo,et ibi obtulisse eliam holocausta: hoc enim Salomonis factum Deus nec imperavit, neo improbavit. Nisi potius approbasse dicendus sit, cum sequ. cap. Salomoni per quie­ tem apparuerit, cumque laudarent . ac mulla illi bona promiserit; Porro Babylonios illos.qui habitabant in regione Samariae, constat idololalras fuis-e; sic enim Scri­ ptura loquitur lib. i. Reg. cap. 17.Λ'.umque ibi ha­ bitare. coepissent . non timebant hominum, ct immisit in eos Dominus leonrs.gui interficiebant eos.El infra:/ naquaeque gens fabricata est Deum suum, posuerunlquc cos in fanis excelsis. Et in­ fra: Et cum Dominum colerent Diis quoque suis serviebant, juxta consuetudinem gentium, dc quibus translati fuerant Samarium. Hoc igitur peccatum Scripturu reprehendit. non aulem quod Deum novis caeremoniis colerent. CAPUT XX. Solvuntur argumenta duo desumpta ex ratione conscientiae. Argumentum octavum Calvini est. Paulus nullo modo permittit, fideles conscientias in hominum scrvilulcin redigi: ail enim I. Cor. 7. Prelio empti estis, nolite fieri servi hominum. Ubi Paulus non praecipit, ne servi obedianl dominis suis in rebus exterioribus: nam ad Ephes. G. ait: Servi obedite dominis carnalibus cum timore et tremore. Ne­ que praecipit, nc qui sunl liberi, servi efficiantur; nam in eodem cap. 1. ad Cor. 7. ail: Sertus vora­ tus es, non sit tibi curae, sed etsi potes fieri liber, magis utere, idesl: cliamsi possis liberari, melius tibi est. ul servias, el utaris conditione servili, ad conservandam humilitatem. Igitiirsuperesl.nl pro­ hibeat servire hominibus cum timore peccati . el anxietate conscientiae, quomodo soli Deo servien­ dum est. Itcspondeo: Paulum l,conscientiam non perlinere ad ferum hominum. Nam, ul quis hoc modo obliget alium in conscien­ tia, non requiritur. ul possit videre ejus conscien­ tiam, ncc ul scrutetur renes cl corda, ncc ul judi­ cet . Augustini lib. 22. tum oportet, atque hac ratione meliorum effice­ re, quem emendandum susceperis. Neque enim cont. Faust, cap. 27. ubi sic delinit peccatum: nobis facultas tanta a legibus data ad delinquen­ Peccatum esl dictum, vel factum, tel concupitum tes coercendos: ac ne si dedissent quidem, habe­ contra legem aeternam Dei.Hinc enim deducitur, remus ubi vim hujusmodi . potentiamque exer­ transgressionem legis humanae non esse pecca­ cere possemus, cum Christus eos aeterna corona tum. Similis etiam est definitio Ambrosii lib. dc donet, non qui coacti: sed qui certo animi pro­ Paradiso, cap. 8. Peccatum, inqu'l, csl praevari­ catio legis divinae. Respondeo: Omne peccatum posito a peccato abstinent. Respondet Joannes de Turrecremata: Chrysosto- esse contra legem Dei. non positivam , sed aeter­ mum loqui de iis. qui foris sunl, idest, de ethni­ num, ul Augustinus rode docet: omnis enim justa cis, quos Ecclesia non potest cogere ad fidem. Al lex. sive a Deo. sive ab homine detur, ab aeterna nimis aperte Chrysoslomus loquitur de ovibus.quae Dei lege derivatur; csl enim aeterna lex, ul malum intus sunl, cl quae episcopo commissae sunl. Di­ sil violare regulam. Quartern testimonium esl b. Bernardi hb. l.dc cendum igilur csl, Chrysoslomum numquam nega­ re voluisse coaclivam pontificum potestatem . cum Considerat. Aon monstrabunt. inquit. puto qui ipse eam ubique diserte asserat. Xam liomil. 70.ad hoc dicent,ubi aliquando quispiam apostolorum popul. prohibet, ne Christiani sibi subjecti vocent judex sederit hominum. Stetisse lego apostolos mulierem ad funera deploranda, cl nil : .Ye cogam judicandos; Sedisse judicantes non lego. Respon­ eas vera, et propria mala deflere. El infra: Si deo: Loquitur b. Bernardus de judicio m caussis vero, inquit, quod absit, contempti fuerimus, mi­ civilibus: nam alioqui ibidem sic art: Quid ni in­ nas ad rem deducere cogemur.vos quidem eccle­ quil. contemnant judicare de terrenis possessiun­ siasticis castigantes legibus . illas vero sicut eis culis hominum, qui in coelestibus, el angelos ju­ conveniet. El intra: Ace ullus ecclesiastica despi- dicabunt. Ergo in criminibus, non in possessiociat vincula. Ncn enim qui ligat est homo , scd nibus potestas vestra. Quoniam propter illa , cl Christus. qui nobis hanc contulit potestatem , ct non propter has accepistis claves regni coelorum. tanti dominos honoris constituit. El in episl. 1. Adde, quod Bernardus non tam disputai an licent, ad innocent, papam rogat cum, ul Theophilum e- quam an conveniat pontifici de terrenis hlibus ju­ piscopumAlexandrinum, et alios, per quos a sede dicare. CAPUT XXII. sua. injuste expulsus fuerat, ecclesiasticis legibus i berceat. El hom.83.in Matlluallbquens diaconum: Si, inquit, dux quispiam.si consul, si ipso deni­ Proponitur quaestio postrema : .In Christus ju­ risdictionem ecclesiasticam soli pontifici sum­ que, qui diademate'ornatur, indigne adeat, co­ mo immediate contulerit. hibe, el <Ό<,κ·ι·..Majorem Iu illo habes potestatem, quod si ipse pellere nun audes , mihi dicas.non Restat postrema quaestio de derivatione polcpermittam ista fieri. Habemus igilur. Chrysoslo­ mum sensisse, posse praelatos Ecclesiae vincire slalis ecclesiasticae a pontifice summo ad episco­ oves suas, cl pellere de Ecclesia, ct severe punire, pos cnèleros. Sciendum csl. triplicem esse in pon­ tifice, aliisque episcopis potestatem: unam ordi­ quae antea videbatur negasse. Ad illa igilur verba respondeo dupliciter. Primo, nis: alteram jurisdictionis interioris; tertiam juris­ inter pastorem ovium irrationalium el rationalium dictionis exterioris: quarum prima refertur ad sa­ hoc discrimen a Chrysoslomo poni, quod ille, cum cramenta conficienda el ministranda: altera ad po­ versetur circa morbos ovium naturales , potest sa­ pulum Christianum regendum in foro interiori con­ nare oves suas etiamsi illae nolint: at isle . quia scientiae. tertia ad eumdem populum regendum in versatur circa morbos ovium voluntarios , non po­ foro exteriori. Dc prima cl secunda non esi quaestio noslra.scd test curare oves, nisi ipsae velint, cl ideo difileilior est hujus, quam illius pfovitreiu. El similiter solum de tertia: nam dc prima cerium est apud dico de potestate saeculari. Judex enim saccularis omnes, illam aeque immediate habere a Deo epi­ versatur circa externas actiones; cl ideo polest in­ scopos, ac ipsum summum pontificem ; confertur vitum hominem cogere, ul mutet mores, nimirum, enim per quamdam consecrationem,quae aeque oexternos: at episcopus versatur circa mores inter­ peratur in uno atque in alio. Vide de hac polesta­ nos, qui non possunt mutari invito eo . qui illos le Joannem de Turrecremala lib. 1. cap. 93. Dc habet; nam etsi potest episcopus excommunicare , secunda est quidem aliqua dissensio inter aucto­ aliasquc poenas infligere, lamen nihil ista prode­ res, nam Abulcnsis in libro, quem appellat Defenrunt. nisi velit is qui punilur. El sic intelligo illa sorium. par. 2. cap.(»3.existimat, hanc potestatem 520 PE IIOJIAXO PONTIFICE conferri omnibus sacerdotibus immediate a Deo , quando ordinantur. Quod aulem nihilominus non possit quilibet sacerdos quoslibet -Christianos ab­ solvere. vel ligare, id factum esse , quia Ecclesia ad tollendam confusionem , divisit dioeceses , cl unum populum uni episcopo subjecit. alium alii. At Joannes de Turrecremala lib. 1. Summae . cnp. OG. docet, hanc potestatem non conferri a Deo ex vi ordinationis, sed ab homine per simplicem in­ junctionem. Ambo lamen in eo conveniunt, quod usus hujus potestatis pendeat a jurisdictione ex­ teriori . et ideo salis erit de illa exteriori agere. Solum igitur de tertia agendum cst.de qua eliam egimus in quaestionibus superioribus. El quidem omnes in eo conveniunt, jurisdictionem episcopo­ rum saltem in genere esse de jure divino: nam Christus ipse ila ordinavi! Ecclesiam, ut in ea sint pastores, doctores élu. Sic enim apostolus loqui­ tur ad Ephes. 4. Ipse dedit quosdam quidem apo­ stolos. quosdam prophetas , alios pastores el do­ clores. I l praeterea, nisi ila esset, posset pontifex mulare hunc ordinem . cl insliluere, nc ullus sit in Ecclesia episcopus.qtiod sine dubio non potest Licere. \l quaestio est. an episcopi canonice electi accipi.mt a Deo suam jurisdictionem , sicul eam accipit summus pontifex: an vero a pontifice. Sunl uutein 1res dc hac rc theologorum sententiae. Prima eorum, qui volunt, tam apostolos , quam caeleros episcopos immediate a Deo accepisse cl occipere jurisdictionem. Ila docet Franciscus Vi­ ctoria in rclecl. 2. dc polcsl. Eccles, quaesi. 2. el Alpbonsus a Castro lib. 2. cap. 2ί. de justa haerolicor. punit. Altera csl coruin, qui volunt, apo­ stolos non a Christo sed a Pelro cl episcopos non a Christo sed a Pclri successore accepisse, vcl accidcrc jurisdictionem. Ila Joannes dc Turrecremala liti. 2. cap. 54. Summae dc Ecclesia, ct Dominicus Jacobalius lib. 10. de Concil. art. 7. Tertia esi me­ dia eorum, qui volunt, apostolos quidem accepisse a Christo immediate omnem suam auclorilalcm , lamen episcopos non a Christo sed a summo pon­ tifice eam accipere. Ila Cajetanus in tract, dc aucloril. papae, el concil. cap. 3. Dominicus a Solo in 4. disl. 20. quaesi. I. ari. 2. Franciscus Vargas m libello dc hac ipsa quaestione, llcrvacus in lib. de potest, papae, cl Gabriel in canoncm missae , Icci. 3. el eadem videlur sententia veterum Schola­ sticorum. b. Bonavcnlurae, Alberti, Durandi.atque aliorum in I. disl. 18. aut 20. aul 24. quae senten­ tia verissima csl; el ideo breviter confirmanda. Addit Cyri Ilus in hunc locum, his verbis proprie apostolus creatos esse apostolos, el orbis totius doctores, et ut intelligeremus, in aposlolica aucto­ ritate contineri omnem potestatem ecclesiasticam; ideo adjecisse Christum: Steal misit me Paler; si­ quidem Paler Filium misit summa poleslate prae­ ditum. Cyprianus lib. de unit. Eccles. Loquitur, inquil, Dominus ad Petrum, Tibi dabo claves re­ gni coriorum: el idem posl resurrectionem suam dicil. Pasce oves meas. El quamvis apostolis omnibus post resurrectionem suam parem potesta­ tem tribuat, et dicat: Sicul misit me Pater, el ego mitto vos: lamen ul unitatem manifestaret,unum cathedram constituit etc.t bi vides, idem dari apo­ stolis per illa verba, Ego mitto vos , quod Pelro fuerat promissum per illud , Tibi dabo claves; el poslea exhibitum per illud, Pasce oves ineas. Con­ stat aulem per Hia tibi dabo claves, et per .Ilud pasce, oves inlclligi jurisdictionem plenissimum , eliam exteriorem. Quomodo aulem hacc non impe­ diant Ptelri Primatum, alibi salis ostendimus. Secundo, idem ostendit electio Maltliiac m apostolatum. Xam Act. I. legimus, Malihiam aposto­ lum non fuisse ab apostolis electum, nec datam ei ullam auclorilalcm. sed implorata diunitus et im­ petrata electione ejus , mox inter apostolos annu­ meratum. Certe si apostoli omnes a Pelro habue­ runt jurisdictionem, in Jlallhia maxime id ostendi debuisset. s Tertio, probatur ex Paulo . qui cx professo do­ ce!. sc auclorilalcm ac jurisdictionem , habuisse a Christo, cl inde probat sc verum esse apostolum. Xam Galat. 1. ail: Paulus apostolus non ab homi­ nibus, neque per hominem, sed per Jesum Chri­ stum el Deum Patrem. Et ibidem ul ostenderet,sc non accepisse auclorilalcm a Pelro , vcl aliis apo­ stolis, ail: Cum aulem placuit ei. qui me segre­ gavit cx utero matris meae, et vocavit per gra­ tiam suam. continuo non acquievi carni et san­ guini, neque veni Hierosolymam ad antecessores meos apostolos, sed abii in Arabiam, et iterum reversus sum Damascum: deinde post annos 1res veni Hierosolymam videre Pelrum elc.Et cap. 2. Jlihi enim, qui videbantur esse aliquid, nihil contulerunt. Quarto, probatur evidenti ratione. Xam apostoli a solo Christo facti sunt, ul patcl Luc. G. Vocavit discipulos suos, el elegii duodecim ex ipsis, quos et apostolos nominavit. Et Joan. G.donne ego vos duodecim elegi? Quod autem apostoli habuerint jurisdictionem, pajel lum cx gestis Pauli , qui I. Cor. 5. excommunicat, cl I. Cor. G. 7. II. 44. el CAPUT XXIII. alibi passim, leges constituit, lum quia aposlolica dignitas esi prima cl suprema dignitas in Ecclesia, Apostolos a Christo jurisdictionem omnem ul palet 1. Cor. 12. el Ephes I. El quosdam qui­ accepisse. dem posuil in Ecclesia, primum apostolos, dein­ Quod igilur apostoli acceperint a Christo imme­ de prophetas etc. Vide b. Thomam in çap. Î2. I. diate su.nn jurisdictionem, Primum testantur verba ad Cor. Quod aulcm ante Chrisli passionem apo­ D· mini. Joan. 20. Sicut misit me Paler, cl ego stoli essent, ncc lamen adhuc essent episcopi, vcl mitto vos. Quem locum sic cxponunl Patres. Chry- sacerdotes, ncc ullam haberent jurisdictionem ; soslomuscl Ilicçphÿlaclus. ul aperto dicant , fa­ non csl mirum: Dominus enim variis temporibus dos esse his verbis apostolos Chrisli vicarios, varias contulit apostolis potestates : et praecipue immo ipsum Chrisli olllcium el auclorilalcm acce­ Joan. 20. absolvit, quod ante passionem inchoa­ verat. pisse. 1JBI.II QUARIUS 521 lare: non enim polcsl ponlifcx aliquid agere con­ tra Dei ordinationem: al certum est pontificem id CAPUT XXIV. posse facere, el saepe fecisse. Unde b. Bernardus in episl. 131.ad Mediol.men. Potest, inquil. roma­ Episcopos omnes a papa jurisdictionem na Ecclesia novus ordinare episcopatus, ubi ha­ accipere. ctenus non fuerunt: potest eos, qui sunt. alios de­ Quod vero omnis ordinaria jurisdictio episco­ primere, alios sublimare, prout ratio sibi dicta­ porum u papa immediate descendat, probatur. Pri­ verit, it i ut de episcopo archiepiscopos creare li­ mo ex figura Testamenti veleris. Nam Num II. le­ ceat, el e eoncerso si necesse visum fuerit. Respondebunt: Episcopos habere jurisdictionem gimus, quod cum Moyse,s non posset solus regere totum populum.Deus jussit adesse septuaginta se­ a Deo, sed lamen sub pontifice; el ideo licere pon­ niores, el auferens de spiritu Moysis.dedit illis, ut tifici illam lollere, vel mulare. M conira: Nam apusloli habuerunt potestatem una cum Moyse populum regerent. I bi notandum cum Augustino quaesi. 18. in lib. Num. istam ab­ sub Pelro, cl lamen quibus cam habuerunt imme­ lationem spiritus o Moyse non significare diminu- diate a Christo, non polecat Pelrus eam auferre, vcl tionem spiritus in Moyse,quia tunc nihil profuisset imminuere. Praeterea ordinis potestatem habent Moysi habere adjutores, si proptcrca ipse debilior a Deo, non potest pontifex eam ita tollere, ut ii. si factus esset, sed derivationem virtutis seniorum a velint, non possint ea uti: nam presbyter etiamsi Moysis virtute: voluit enim Deus ostendere.in Moyse ponlifcx illum excommunicet, suspendat, interdi­ residere lotam auctoritatem . alios autem si quuln cat, degradet; lamen si velil, vere consecrabit. De­ habent, u Moyse habere. Constat aulem pontificem nique in qualibet urbe clerus cl populu> subje­ inEcclesia euin locum habere,quem habuit Moyses ctus est episcopo: cl tamen si quis de clero, vel populo habcl immediate a pontifice summo aliquam in populo Judaeorum. I Secundo . regimen ecclesiasticum est monar­ auclorilalcm, non potest episcopus illam lolicrc, chicum, ul supra ostendimus: ergo omnis auctori­ vel imminuere. Eodem igilur modo si haberent epi­ tas est in uno. cl ab illo in alios derivatur; sic enim scopi a Christo auctoritatem suam, non possel Chri­ se habent omnes monarchiae. Respondent, regi­ sli vicarius eam lollere el minuere; veldicanCadmen ecclesiasticum est monarchicum . sed tempe­ versarn. ubi Dominus ila subjecerit episcopos pon­ ratum ex aristocralia ; et ideo praeter monarcham, tifici, ul voluerit eliam illa posse mulari, quae ipesse eliam alios praefectos inferiores, qui non sint semet eis contulerit. Respondent: Posse saltem pontificem auferre vicarii summi monarchac. sed absoluti principes: essent aulcm vicarii, si ab illo acciperent aucto­ materiam subjectem episcopo, idesl, pupulum ejus alteri subjicere, ct ca ralionc non proprie iili au­ ritatem. At conira : nam aristocralia Ecclesiae requirit ferre jurisdiclioncm a Deo datam, sed cflicere in­ quidem ul-cpiscopi sini principes . cl non simpli­ directe, ul illam perdat. Al cum polcslas jurisdi­ ces vicarii, sed non requirit, ut isti principes in­ ctionis relationem significet praelati ad subditum: stituantur a Deo. et a pontillce, sed solum ul pon­ ex relativis aulem uno posito, vcl sublato, el alio­ tifex cogatur divina lege in variis Ecclesiae parti­ rum ponatur, vel lullatur; si non potest episcopo bus diversos principes ecclesiasticos constituere: auferri jurisdictio, non polcsl fieri, ul populus non quomodo si alicubi rex teneretur in singulis pro­ sit ei subjectus. Denique mirum omnino esset, si vinciis non constituere praetores , aul praesides, divina providentia, quae suaviter cuncte disponit, sed veros duces ac principes , qui provinciam, ul noluisset per cum jurisdiclioncm dari, per quem suam regerent, eum dependentia tamen ad regem. augeri, minui, atque adeo penitus tolli posse vo­ Tertio, probatur ex illis quatuor similitudinibus, luisset. quibus utitur Cyprianus lib. ile unii. Eccles, ubi Sexte, si jure divino episcopi habent suam ju­ sedem Petri comparai capiti, radici, fonti,soh.Nam risdiclioncm. oslendere debent aliquod verbum in omni corpore virtus membrorum derivatur aca- Dei. in quo hacc eorum jurisdictio fundetur: al ni­ pile, iu omni arbore virtus ramorum oritur ex radi­ hil adferunt, nec adferre possunt adversarii, nisi ce, in omnibus uvis aqua fluit ex fonte . omnium Xi rba Domini dicta ad apostolos; illis aulem verbis denique radiorum solarium lux est a sole. liatur apostolis amplissima jurisdictio in Ecclesiam Quarto.probatur,cx inaequalitalejurisdiclionuni. universam, quam ceric non concedunt episcopis Nam si Deus immediate conferret episcopis juris­ adversarii. Viderint igilur, quo firmamento senten­ dictionem. omnes episcopi haberent aequalem ju­ tiam suam defendant. risdictionem, sicut habent aequaliter ordinis pote­ Septimo, accedant gravissima testimonia dqoruin statem: Deus enim non determinavit unquam epi­ veterum, sanclissimoi unique pontificum. Innocen­ scoporum jurisdictionem; al modo unus episcopus tius 1. in episl. nd concil. carihag. quae est 91. in­ habcl unum oppidum, ahiis centum oppida, alius ter epistolas \uguslini: .1 Pelro, inquil. ipse epi­ mullas provincias: non igilur a Deo.sed ab homine scopatus. ct tota auctoritas nominis hujus emer­ datur ejusmodi jurisdictio: idcirco enim ille ma­ sit. Et in episl. ad concil. milcvilan. quae csl 93. gnum, iste parvum populum regii, quia ita placuit inler epistoliis Augustini: Arbitror, inquil, omnes ei, qui jurisdiclioncm dedil, idesl, principi lotius fratres el coepiscoposnpstrosnon nisi ad Pelrum, Ecclesiae. idest, sui nominis, et honoris auctorem deferre Quinio, si haberent episcopi a Deo suam jurisdi­ debere. Eco serm. 3. de assumpl. sua ad pontificat. ctionem, non posset pontifex illam auferre, aul mu­ Si quid, inquil, commune cum eo aliis voluit es- DE ROMANO PONTII K.E principibus. numquam nisi per ipsum dedit, quidquid aliis non negavit. El cpisl. 3. hierarch. Eccles. Thomas Waldensis lib. 2. (loci. Fid. art.3. cap.76. 77. 78. Petrus do Palude in lib. de pol.Eccles.Cajotanus in Apo], cap. 13. ad 8. Frnnciscus Victoria relent. 1. q. 6. de pot. Eccles.Dominicus a Sob» in 4. dist. 25. quacsl. 2. art. 1 Nicolaus Sandcrus lib. 2. cap. 4. visib. monarch. Navarros llelccl.in cup. .Vovit, dc judic. iiotab. tertio, Antonins Cordiibeusis lib. 1. quacsl. 57. dub. 3. cl alii plurimi. De s. Thoma,quid senserit, non csl tain cerium. Nam in line 2. sent, (licit,in papa esse apicem u tri­ usque potestatis. Tumen in cap. 13. ad Rom.dicit. clericos exemptos a tributis privilegio principum saccularium: el 2. 2. quaesi.IO. ari. 2. dicil. prae­ latos posse disponere de bellis solum quatenus or­ dinantur ad bonum spirituale,qui csl linis potesta­ tis ipsorum. Ex quibus colligitur, cum non dissen­ tire a caeleris theologis. Nos ergo tria tractabimus. Primo ostendemus , pontificem jure divino non habere directe tempora­ lem poleslalcm.Secundo habere eum aliquo modo, idesl,ralione suae spiritualis monarchiae, Miminam poleslalcm eliam lemporalem.Tcrlio.non esse con­ tra jus divinum,quod episcopi habeant eliam actu, el directe jurisdictionem lemporalem m urbes , el provincias sibi donatas a regibus, vel alio justo ti­ tulo acquisitas. CAPUT II. Papam non esse dominum totius mundi. Quod ad primum allinet.Iria ordine probabimus. Primo, papam non esse dominum lolius orbis. Se­ cundo non esso dominum totius orbis chrisliani. Tertio , non esse dominum ullius provinciae , aul oppidi , nullamquc habere jure divino jurisdictio­ nem mere temporalem.Primum docet expresse Jo­ annes dc Turrecremala lib. 2. Sum.de Eccles.cap. 113. Papa , inquil, non sic est dicendus habere jurisdictionem in temporalibus jure papalus, ul dicendus sil lolius orbis dominus.Sic eliam Fran­ ciscos Victoria rclcct. 1. de pol. Eccles, quucsl.6. Papa , inquil . non est orbis dominus. Idem alii duceni, cl probalur. Papa non csl dominus earum provinciarum , quas oblinent infideles: nam inprimis dominus Joan. ull.solum oves suas Pelro com­ misit: Infideles autem non sunl oves. Deinde, non polcsl papa judicare infideles. I. Cor. 5. Quid ad me de his. qui foris sunt, judicare? Denique, in­ fideles principes sunl veri el supremi principes suorum regnorum: nam dominium non Tundatur m gratia , aul fido , sed in libero arbitrio cl ralione : nec descendu ex jure divino,sed ex jure gentium: ul paid cx eo quod Deus approbat regna gentilium in utroque Testamento.Daniel.2.Tu es rex regum, ct Deus coeli dedit (ibi regnum el imperium, etc. Matthaei 22. Beddile. quae sunt Caesaris. Caesa­ ri. Nota, Beddile. non donate,quae sunl Caesaris, idesl, quae jure illi debentur: et Hom. 13. Beddi­ te omnibus debita : cui tributum , tribulum; cui vectigal, vectigal,etc. Et jubet ibidem eliam pro­ pter conscientiam obedire principibus ethnicis : at Br.unun.vi. Vol. I. certe non tenemur in conscicnlia obedire illi qui non csl verus princeps. Si igitur non csl papa dominus earum provincia­ rum . quas oblinent infideles : sequitur, cum non esse dominum lolius mundi, msi eae provinciae ad mundum non perlinere dicantur. Dicent; tenemur obedire. principibus infidelibus.quia omnes princi­ pes sunt vicarii papae. Al contra : nam papa non vellel habere laïcs vicarios , el si posset, libenter daret regna Infidelium principibus fidelibus, Ridi­ culum autem csl,dedisse Deum papae jus in regna lolius mundi . cl non dedisse illi unquam facollalem utendi ejusmodi jure. Al, inquicnl : papa csl monarcha spiritualis in loto orbe lerrarunr.cl tamen numquam potuit exer­ cere hunc principatum in toto orbe lerrarum. Respondco:Papam dici monarcham spiritualem in loto orbe . non quud praesit omnibus hominibus . qui sunl in loto orbe . sed quod praesit omnibus Chri­ stianis lolo orbe diffusis. El rursum etiam cx hjpoIhesi. nimirum, quia si lolus mundus converteretur ad fidem , loti mutulo plane spirituali jurisdictione papa praccssel. Denique quod jus habeat millendi per lotum orbem terrae praedicatores evangelii. Al Alexander VI. divisil orbem nuper invcnlum regibus Hispaniae el Lusitaniae. Ilcspondco : Non divisil ad cum finem, ul reges illi proficiscerentur ad debellandos reges infideles novi orbis,cleorum regna occupanda,sed solum ul eo adducerent fidei chrislianae praedicatores, el protegerent.ac defen­ derent cum ipsos praedicatores Jum Christianos ab eis conversos: cl simul ul impediret contentiones, cl bella principum chrislianorum.qui in illis novis regionibus negotiari volebant; Vide Cajelanum 22. q. 6G. ari. P. Victoriam reiccl. dc jure belli, el So­ lum lib. i. dc jusi, el jure q. 2. arl.2.cl in «.seul, d. 5. q. uu. ari. 10. ad arg. 5. CAPUT 111. Papam non esse dominum totius orbis chrisliani. Jam vero , quod secundo loco propositum fuii . non esse papam dominum totius orbis chrisliani . docet Hugo dc s. Victore lib. 2. de sacram, par.2. cap. ί. Terrena , inquil, potestas caput habet re­ gem: spiritualis potestas habel summum ponlijicem. El clarius Joannes Dricdo lib. 2. de liberi. Christ, cap. 2. Christus. inquil. cum praefecit Pe­ trum universali Ecclesiae pastorem . non simul dedit illi imperium temporale super universam Ecclesiam. neque enim abstulit imperatoribus et regibus sua regna . neque item voluit. ul omnis potestas regalis . proinde ac ecclesiastica debeat derivari.el descendere cx potestate Petri. Eadem esi aliorum mullorum scnlenlia , cl probatur Pri­ mum. Quia si res ila sc haberet.el quidem jure di­ vino. ul volunt, deberet id constare ex Scripturis, aul corio cx apostolorum traditione : ex Scripturis nihil habemus.nisi datas pontifici claves regni coolormir.dc clavibus regni lerrarum nulla mentio Iit; tradilionem nposlolicam nullam adversarii profe­ runt. Praeterea , Christus non abstulit, neque auG7 526 HE ROMANO PONTIFICE fert regna iis quorum cranl; nain Christus non ve­ nd destruere ea quae bene sc habebant, sed perfi­ cere ; ergo quando rex sil christianus , non perdit regnum terrenum, quod jure oblinebat, sed acqui­ rit novum jus ad regnum aeternum : alioqui obesscl regibus Christi beneficium , el gratia naturam destrueret. El confirmatur ex hymno Sedulii,quem lota Ecclesia publice canit: Hotlit. Herodes impie Christum centre quid limes? Mon eripit mortalia, Qui regna dat coelestia. Item si popa est dominus totius orbis christiani supremustergosinguli episcopi sont principes, tem­ porales iu oppidis suo episcopatui subjeclisjsiquidem id quod esl papa in Ecclesia universa.est qui­ libet episcopus iu particulari, idest, sicut papa est verus pastor, cl caput Ecclesiae universalis: ila cpiscopus csl verus pastor,ct capul Ecclesiae parliculiirisssed non negamus majorem esse potestatem papae m universam Ecclesiam . quam sil episcopi m particularem. Al episcopos esse dominos urbi­ um, quarum slml episcopi. nec adversarii conce­ dunt . et csl aperte falsum. Unde Ambrosius m 0rat. de Iradend. Basil. 57 tributum , inquil . petit imperator . non negatur, auri Ecclesiae solvunt tributum. Et infra : Tribulum Caesaris esl ? non ■negatur. Ecclesia Dei est,Caesari utique non de­ bet addici. El m episl. Athanasii ad solitar. vit. agenl. HosiUs episcopus ait imperatori : Tibi Deus imperium . nobis aulem ea quae sunt Ecclesiae Christus commisit. Denique probatur ex confessione pontificum.Leo t pisi. 38. ad Martian, fatetur, imperatorem .Martin­ num a Deo ad imperium esse electum.cl episl.43. ad euuidcm . fatetur , auctorem imperii Martiani Deum esse. El similia in omnibus fere epistolis ad Theodosium , Matliamim el Leonem sibi invicem succedentes imperatores sdribil. Gelasius in epist. ad Anastas, imp. quae habetur cliam in Dccr.disl. 'JG. can. Duo sunl : Duo sunl , inquil , imperator Auguste . quibus principaliter mundus hic regi­ tur , auctoritas sacra pontificum el regalis pote­ stas , ctc. Ibi notandum csl . Gelasium non Impii solum de cxequuliutie. sed de ipsa potestate,el minoritate . nc dicant adversarii ( ul solent ) pupam quidem habere ult unique potestatem, sed excquutionem aliis demandare. Gregorius lib. 2. episl. Gl. ad Mauril. Potestas, inquil . super omnes homines dominorum meo­ rum pietati coelilus data est. El clarissime Nico­ laus in epis'. ad Micbiiel. .Nolite praejudicium Dei Eccbdac irrogare, illa quippe nullum imperio redro praejudicium inferi. El infra.Idem media­ tor Dei.el hominum homo Christus Jesus,sic actilotf propriis, et dignitatibus distinctis officia potestuti» ntriuxquc d.scretif.ul et christiani impe­ ratori pro aeterna vita pontificibus indigerent, et pontifi·· s pro cursu temporalium tantummodo reni’ i imperialibus legibus uterentur. Ilie cliam ponlifex mm de sola cxcquulionc.scd dc poleslaic cl dignitate loquitur. Praelerca Alexander III. cap. Si duobus. § deni­ que , extra de appellat. rogatus an appellatio a ju­ dice sacculari ad papam teneat, respondet : Tenet quidem in his, qui sunt nostrae temporali juris­ dictioni subjccti:in aliis vero secundum juris ri­ gorem credimus non tenere, liem cap.Caussam 2. exlraqui filii sini legit.;Yos allendentes.inquil.quod ad regem pertinet, non ad Ecclesiam de talibus possessionibus judicare, etc. Denique Innocentius 111. cap. Novii, dc judic. Cum. inquil. jurisdictionem propriam non sufficia­ mus explere, cur alienam usurpare vellemus? Ubi pontifex usurpationem alienae jurisdictionis appel­ lat. si temporalem jurisdictionem in regno Fran­ corum lentaret assumere. El infra, non intendimus judicare dc feudo,cujusad ipsum spectat judicium, sed decernere de peccato, cujus ad nos perlinet sine dubitatione censura. Idem cap. Solilac, extra de major, ct obed. Ad firmamentum, inquit, coeli, hoc est, universalis Ecclesiae, fecil Deus duo luminaria magna, idest, duas instituit dignitates, quae, sunt pontificalis auctoritas, et regalis pote­ stas, sed illa, quae praee.sl diebus, idest, spiri­ tualibus, major est. quae vero carnalibus, mi­ nor, ul quanta csl inter solem et lunam, lania inter pontifices, et reges differentia cognosca­ tur. etc. Ubi nola, quemadmodum non est idem sydus, sol el luna: el sicul lunam non instituit sol, sed Deus: ita quoque non esse idem, pontifi­ catum cl imperium, ncc unum ab alio absolute pendere. Idem, cap. Per venerabilem, extra qui filii sini legil. dicil, pontificem solum in patrimo­ nio Ecclesiae plenam habere in temporalibus po­ testatem: in aliis vero regionibus non item, el ibi­ dem: Cum rex. inquit, superiorem in temporali­ bus minime recognoscat, sine juris alterius lae­ sione in eo sc jurisdictioni nostrae subjicere po­ tuit. in quo videretur aliquibus, quod per scipsum ( non tanquam paler cum filiis, sed tanquam princeps cum subditis ) potuit dispensare. Tu aulem nosceris aliis subjacere, unde sine ipso­ rum forsan injuria, nisi praestaret nobis assen­ sum, in hoc subdere le non posses. ( CAPUT IV. Papam non habere ullam mere temporalem jurisdictionem directe jure divino (I). Superesl nunc, ul demonstremus, papam directe nullius loci esse dominum temporalem jure divino. Quod expresse docet Joannes dc Turrccrcmata lib. 2. de Eccles, cap. 114. Cajelanus in Apol pars.2. cap. 13. ad 8. cl Navarrus in cap. Novit, notai). 4. verba Cajelani haec sunl. Potestas papae directe esl respectu spiritualium ad supremum simplici­ ter finem humani generis; ideo suae potestati ' I) llacc distinctio dc potestate in temporalia directe, vel indirecte habetur etiam apud Gloss, cap. Novit, dc judic. e. de feudo, quam cliam scquilur Innocentius ibi­ dem, ubi dicit, papam non judicare dc feudo directe, se­ cus indirecte ratione peccati. LlBEll QUINTUS duo conveniunt, primo quod non csl directe re­ spectu temporalium; secundo, quod est respectu temporalium in ordine ad spiritualia. kl vero hoc ratione manifeste probatur. Christus, ul homo. .Ium in terris vixit, non accepit, nec voluit illius provinciae vel oppidi mere le.mporole dominium: summus aulem pontifex Chrisli vicarius est . cl Christum nobis repraesentat, qualis eral duin hic inter homines viveret; igitur summus ponlifex ul Chrisli vicarius, atque adeo ul summus ponlifex csl. nullius provinciae vel oppidi habel mere tem­ porale dominium. Utraque propositio hujus ratiocinationis proban­ da csl. Ac primum Prima ipsa propositio explicanda el probanda csl. Nam ex lioc falso principio, quod Christus homo fueril rex temporalis, nati sunl duo contrarii errores: hinc enim deducunl quidam tan­ quam cx praecipuo fundamento, papam qui Csl Christi vicarius, esse regem el pontificem simul; e contrario autem Wiclcsistac ( ul referi Waldens, lib. 2. doclr. fid. ari. 3. cap. 7G. ) ex hoc eodem principio deducunl, reges esse pontificibus majo­ res ct digniores, quia reges sunl vicarii Chrisli regis, el pontifices vicarii Chrisli pontificis. Chri­ stus aulem magis rex foil, quam ponlifex. nam descendit cx tribu regia .Indae, et familia David, non ex tribu Levi cl familia Aaronis; ac proinde hacredilaria successione fuil rex, non ponlifex. Ul igiiur cxpliaclur, el probetur lioc principium, ajo, Chrislum fuisse quidem semper ul Dei l’ilium regem ct dominum omnium creaturarum eo modo quo csl Pater ejus, sed hoc, regnum aeternum esse el divinum, cl ncc tollere dominia hominum, nec posse pontifici convenire: fuisse praeterea Chrislum ul hominem regem omnium hominum spiritualem in omnes tam fideles, quam infideles in ordine ad salutem aeternam, ila ul posset cos obligare ad fidem, cl sacramenta sua suscipienda: potuisse quoque per suam spiritualem potestatem disponere dc omnibus rebus temporalibus, prout expedire judicabat ad finem suum spiritualem: futurum eliam post diem judicii hoc spiriluplc Chrisli regnum eliam sensibile ct manifestum, et ita inchoatam esse gloriam hujus regni in ipso capite nostro Chri­ sto, quando u mortuis resurrexit; caelorum hoc cliam non esse regnum temporale, qualia sunl no­ strorum regum, nec posse ponlilici communicari, quia pracsupponil resurrectionem : potuisse deni­ que Chrislum hominem, si voluisset, el si expedire, sibi visum fuisset. accipere regiam aucloritatcm ; lamen noluisse, ct proinde ncc accepisse, neo ha­ buisse non solum cxcquulionem dominii cl regni, sed nec auctoritatem, vel potestatem regni ullius temporalis: id quod probntiir. Nam si habuit. vel cx hacredilaria successione, vel e.x electione, vel jure belli, vel dono speciali Dei: omne cnim re­ gnum aliquo horum modorum acquiritur, vel hacrcdilale, vel electione populi, vel jure belli, vel dono superioris. Nam habuit Clirislus homo regnum hncredilarium: nam etsi descendit ex familia regia: lamen non constat, an ipse esset magis proximus Dovidi, quam alii multi, qui de eadem familia erant: ct praeterea tunc regnum eral ablatum a familia Da- W7 vid, idque Deo volente, qui etiam praedixerat cx Jctflioniac familia, unde Christus descendit, nul­ lum futurum regem, nimirum temporalem, co modo quo fuerat David, cl alii ejus successores. Hicrcm. 22. de Jcchonia sic, legimus: Haec dicil Dominus, scribe virum istum sterilem, virum qui in diebus suis non prosperabitur. Nec enim erit de semine ejus vir. qui sedeat super solium Da­ vid, el potestatem habeat ultra in Juda. Constat nutem ex Matthaei I. Chrislum descendere cx isto Jcchonia. Ex quo manifeste sequitur. Christum non poluissc regnum temporale habere successione hac­ redilaria. nisi falsa esset prophetia, quae disertis verbis praedixerat fore, ut nemo unquam deinceps haberet potestatem in Juda dc posteris Jechoniac. Nec potest responderi: posteros Jechoniac habuis­ se ejus regni, non lamen de facto sedisse in solio David. Nam a.l quid illud jus, quo nunquam usuri erant ? Et confirmatur cx Patribus. Nam Hierony­ mus in hunc locum, cl tmbrosius lib. 3. in Lnc. cap. I. quaerunt, quomodo non pugnet hacc pro­ phetia Ilicremiae eum prophetia Gabrielis archan­ gel!, qui Luc. 1. ail: Dabit ei Dominus Deus se­ dem David patris ejus y El respondent, ideo non pugnare, quod Hicremias loquatur de regno tem­ porali el carnali. Gabriel dc regno spirituali atque aeterno. Quibus consentit Augustinus lib. 17. de Civit. Dei cap. 7. ubi ait: Qui populus regnum fuerat amissurus, Christo Jcsu Domino nostro non carnaliter. sed spiritualiter regnaturo. Non etiam Christus fuit rex temporalis titulo ele­ ctionis. ul palel cx illo Lucae 12. 0 homo, quis mc judicem constituit. aut divisorem inter vos? hoc esl.neque imperator, neque, respublica mc ju­ dicem elegit. El cx illo Joan. 6. Cum cognovisset, inquil Joannes , quia venturi essent. ut raperent eum, et /acerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus. Apparet ergo cum noluisse ac­ ceptare electionem suam iiî regem. Sed nec jure belli fuit rex temporalis: nam bel­ lum ejus non fuil cum regibus mortalibus, sed cum principe tenebrarum, ul palel ex Joan. 12. Nunc princeps hujus mundi ejicietur foras. El Coloss. 2. Expolians principatus, et potestates traduxit confidenter palam triumphans illos in scipso. El 1. Joan. 3. In hoc apparuit Filius Dei. ut dissol­ vat opera diaboli. Ergo jure belli acqmsivil Chri­ stus sibi regnum spirituale, ul regnet ipse in cor­ dibus nostris per fidem el gratiam, ubi antea re­ gnabat diabolus per vilia ct peccata. Quod denique non fueril rex temporalis dono Dei speciali, patet ex illo Joan. 18. Regnummeum non esl de hoc mundo. Et ibidem.· Regnum meum non csl hinc. Ul enim exponunt Patres. Clirysoslomus. Theophylacius, Cyrilhis el Augustinus in hunc locum, el Ambrosius lib. 3. in Lue. prope fin. Dominus his verbis liberare voluit Pilatum a suspicione, qua credere poterat, se regnum tem­ porale Judaeorum affectasse. Itaque sensus esl: Ego quidem rex sum. sed non eo modo, quo Caesar et Herodes: nam regnum meum non est de hoc mundo, idest. non constat honoribus,opi­ bus, potentia mundana etc. El confirmatur haec I £28 DE «ΟΜΑΛΟ PONTIFICE ratio, primo testimonio plurimorum auctorum: id enim docel s. Thomas in cap. 18. Joannis, s. Bonaventura in lio. de pauperi. Christi, cl in Apolo­ gia pauperum Augustinus dc Ancona dc potestate Ecclesiae q. I. art. 9. Cornelius Jansenius in illud Lucae I. Dabit ei Dominus sedem David’, et Ada­ mos Sasboul m c. 9. Isaiae. Thomas Waldcnsis lib. 2. doctr. fid. cap. 7fi. 77. cl 78. Alvariis Pela­ gius lih. 2. de planctu Eccles, ari. 57. Durandus tract, dc orig. jurisdicl. quaesi. 3. Joannes Driedo de dogmat. Eccles, id). 3. cap. 4. par. I. Abulen* sis in cap. 20. Matlh. quaesi. 07. Albertus Pigbius lib. 5. de Erclcs. hierarch, cap. 3. Adrianus Emus in flagello Jud. lib. 5. cap. 6. Victoria rclecl. I.de pot. Eccles. Solus lib. 4. de just, el jure. q. 4.Bariholoinncus Medina in 3. p. quacsl. 59. art. 4. Naaarrus in cap. Novit. nolab. 3. num. 97. Denique fere omnes interpretes in illud Joan. 10. Regnum meum non est de hoc mundo. Confirmatur secun­ do, nam Christus nunquam exercuit in hoc mundo regiam potestatem: venit enim ministrare. non mi­ nistrari; ct judicari, non judicare: ergo frustra ac­ cepisset regiam auctoritatem; frustra enim esi po­ tentia, qmie nunquam redigitur in actum. llespondco : Christum exercuisse hanc potesta­ tem, quando ejecit de templo ementes oves cl bo­ les, Joan. 2. At in primis ejicere dc templo ali­ quos. non csl regis ofliciuin, sed sacerdotum.Nani si sacerdotes ipsum regem, nempe Oziarn vi de templo ejecerunt. 2. Paralip. 26. quanto facilius mercatores quosdam ejicere potuissent? Sed prae­ terea sciendum, Christum non ejecisse illos homi­ nes e\ templo, quasi pontificia, vel regia potestate, sed more prophetarum, zelo quodam divino, quo Phinccs occidit scortatores, el Delias prophetas B ial; el proplerca Judaei Domino dicebant: Quod signum ostendis nobis, quia haec facis ? hoc csl. unde sciemus te esse prophetam, cl a Deo missum cum tuli potestate? Confirmatur tertio eadem ratio. Nam auctoritas regia non eral Chrislo necessaria, neque utilis,sed plane supervacanea cl inutilis; nam linis adventus ejus in mundum. oral redemptio humani generis: ad hunc aulem linem non eral necessaria tempoi.ilis potestas, sed sdlnm spiritualis; siquidem per ipsam spiritualem poterat eliam disponere de rebus temporalibus omnibus co modo . quo judicabat expedire ad humanam redemptionem. Quod aulem inutilis fuisset Christo tolis potestas mere tempo­ ralis. ex eo inlclligi potest, quod Christus debuit hominibus persuadere contemptum gloriae, deli­ ciarum. opum ct omnium rerum terrenarum, qui­ bus lamen maxime allinunt reges hujus mundi: Qui enim mollibus vestiuntur, in domibus regum sunt. Matlh. it. Conlirtnatur quarto ex co, quod Christus fuil vere pauper, non solum quoad usum, sed etiam quoad dominium, ul cx Scripturis probat s. llonavcnlura in lib. de pauper. Chrisli. Quod eliam definivit Ni­ colaus 111, cap. Exiil: de verb, signifie, in G. ubi dicil, Christum docuisse verbo ct exemplo pauper­ tatem religiosorum, quae card omni dominio. Cle­ men*. eliam V. inClemenl. Eanei, de verb, signifie, dicil. t hrislum fuisse exemplar coelestis yilae, qualis describitur in regula s. Francisci. Neque bis repugnat Joan. XXII. in Exlravng. Quia quo­ rumdam: nam contendit quidem Joannes, Christum habuisse aliquando loculos, ct dominium in com­ muni eum apostolis carum pecuniarum, quae ipsis dabantur in eleemosynam ; at non negat, aliquando Christum nihil habuisse, nec in communi: cl aper­ te docel. ChristuiD exemplo docuisse vilam religio­ sam. quae caret omni dominio saltem in particula­ ri. Quod si Christus caruil aliquando omni domi­ nio : quomodo fuil semper Dominus temporalis omnium rerum? ConiirmaUir Ultimo cx eo, quod omnia fere loca Scripturae, ubi de regno Chrisli agitur, inlclligi debent necessario dc regno spirituali el aeterno; ac proinde non potest ex Scripturis deduci, ullum fuisse Chrisli regnum temporale. Psal. 2. agitur de regno Chrisli, ubi dicitur: Ego aulem constitutus sum re.c ab eo; sed ibidem subditur: Praedicans praeceptum ejus, ul ostendatur regnum spirituale. Item Dan. 2. In diebus regnorum illorum Deus coeli regnum, quod in aeternum non dissipabi­ tur. Luc. I. Et regni ejus non eril finis. Al regna temporalia non sunl aeterna, el si Chri­ stus fuit rex Judaeorum humano more, dum vixit in terris; certe desiit eo modo regnare, (piando ad Patrem ascendit. Quomodo ergo regni ejus non eril finis? El cum idem regnum occupatum fuerit paulo post a llomanis, deinde a Skiracenis, cl nunc a Tureis teneatur; quo pacto impletum est quod dixit Daniel, cl regnum ejus, alteri populo non tra­ detur? Non igilur Christus rex fuil temporalis Ju­ daeae, sed rex spiritualis Ecclesiae ; cujus regni figura fuil regnum temporale Davidis el Salomonis: hac enim ralionc dedit Chrislo Palcr sedem David patris sui. ul regnaret in domo Jacob in aeternum. Sed jam explicanda est assumptio primi argu­ menti. Dicimus igitur, papam habere illud oflicium quod habuit Christus, cum in terris inter homines humano more viveret: neque enim pontifici possu­ mus tribuere cilicia. (piae habet Christus ul Deus, vel ul homo immortalis el gloriosus, sed solum ea, quae habuit ul homo mortalis. Quia enim Ecclesia ex hominibus constans, indigel capite visibili, el more humano vivente ; ideo Christus quando de­ siit more humano \ivcrc, idest, post resurrectio­ nem, reliquit Pclrum loco sui. qui nobis exhiberet illam Chrisli gubernalionam visibilem cl humanam, (piam Ecclesia habuerat anlc Chrisli passionem; ul patet cx illis verbis, Ioan. 20. Sicul misit mc J‘a(er, et ego mitto vos. Adde, quod neque habet pontifex omnem pote­ statem prorsus, quam habuit Christus ul homo mor­ talis. Ille enim, quia Deus cl homo erat, habuit quamdam potcslalcm, quam dicunt excellentiae, per (piam praeerat, tam fidelibus, quam infideli­ bus: papae aulem solum oves suus, idesl, fideles, commisit. Praeterea Christus poterat sacramenta in­ stituere,ct miracula facere propria auctoritate, quae non potest pontifex. Item poterat absolvere a pec­ catis sine sacramenlis, quod papa non potest. So­ lum ergo pontifici illam potcslalcm communicavit, quae puro homini communicari poterat,cl quae ne­ cessaria eral ad gubernandos ita fideles,ul sine ini- LIBER QUINTES pedimcnlo vilam aeternam consequi possent. Se­ quitur igitur evidenter ex eo, quod Christianus ul homo mortalis non habuit ullum temporale regnum, nec pontificem ut Christi vicarium tale aliquod re­ gnum habere. 529 nes, lam spirituales, quam temporales ad judicium summi ponti Ileis pertinent: nam id habclur expres­ se Can. Qmcumquc litem,cl Can.Quaecumque con­ tentiones. 11. quaest. 1. llespondco : Ex illis canonibus priorem esse Theodosii imperatoris, qui ex pietate . non ex de­ CAPUT V. bito id honoris Ecclesiae detulit.Praeterea non soli romano pontifici,sed omnibus episcopis eo canone datum esse, ul judicare possenl civiles caussas , Solvuntur argumenta contraria. quae ad ipsos deferrentur. Denique , jnm esse aSed occurrunt quidam , atque objiciunt. Primo brogalum per alios canones, ul Glossa ibidem asse­ verba Domini. Matlh. 28. Data est milii omnis po­ rit. Posteriorem canonem.perspicuum est, non es­ testas in cocio et in terra·, hinc enim colligi vide­ se principis alicujus, qui possel leges condere,sed tur, Christum habuisse spirituale cl terrenum re- particularis episcopi, incerlacque auctoritatis ; et gnum:utriusquc aulem regni elaves Pelro attribuit, proplerca nolari per vocem Palaea : el praeterea ut Nicolaus ait in episl. ad Mediolan. el habetur in possel inlclligi sano modo, idesl. dc omnibus con­ deer. dig. 22. can. Oves: Christus, inquil, b. Pe­ tentionibus. quae non possunt terminari per sae­ tro, vitae aeternae clavigero terreni simul cl coe­ culares judices, quia nimirum vel judex non vull administrare justitiam, vel altera pars non vull pa­ lestis imperii jura commisit. llespondco: Potestatem, de qua hic loquitur Do­ rere: tunc enim caussae devolvuntur ad judicium minus, non esse potestatem temporalem, ul regum Ecclesiae per viam correctionis fraternae, ul Inno­ terrenorum, sed vel tantum spiritualem, ul b.Hie­ centius Ill. recte docet, cap. Novit, de judic. Quartum argumentum. Vacante imperio.summus ronymus cl b. Anselmus exponunt, qui hunc esse volunt sensum eorum verborum: Data est mihi o- pontifex in adinmislralione succedit , cl imperiali mnis potestas in coelo el in terra, idest. ul sicut utitur potestate, donec alius fuerit imperator ele­ in coelo rex sum angelorum, ila per fidem regnem ctus, ul habelurcx Innoccntio HI. cap. Licet, dc in cordibus hominum, vel (ul addit Theophylaclus) for. compel, el cx conc. viennen. Clemcnt. Pasto­ esse potcslalcm quamdam summam in omnes crea­ ralis. de sent, el re jud. ergo signum csl. impera­ turas, non temporalem, sed divinam , vel divinae toriam potestatem a summo pontifice lanquam a simillimam, quae non potest communicari homini summo temporali principe dimanare. mortali. llespondco : Pontificem succedere imperatori Ad testimonium Nicolai dico: Hunc habere sen­ vacante imperio, non in omnibus rebus, sed solum sum,Christus Pelro terreni simul ct coelestis impe­ in auctoritate judicandi, cl terminandi eas caussas rii jura commisit, idest. Christus Petro concessil , quae a solo imperatore judicari solent, ct quae non ul quod ille solveret aul ligaret in terris, essel so­ patiuntur facile moram. Halio autem hujus non csl, lum aul ligatum cl in codis. Allusit enim Nicolaus quia pontifex sil summus princeps temporalis, sed ad verba Domini Matlh. 16. Nec possumus aliter quia caussae omnes , quae non possunl definiri exponere, nisi velimus Nicolaum II. repugnare Ni­ per temporales judices , devolvuntur ad judicem colao I. qui in epist. ad Mich. diserte docel. Chri­ spiritualem, ul infra dicemus, et jam ex parte di­ stum distinxisse aclus, officia cl dignitates pontifi­ ximus. cis cl imperatoris, ne aul imperator jura pontifi­ Argumentum poslrcmum. S. Thomas in lib. 3. cis, aul pontifex jura imperatoris praesumeret u- de regim. prine, cap. 10. cl 19. affirmat, summum surpare. pontificem jure dhino habere spiritualem ct tem­ Secundo objiciunt Scripturam Lue. 22. ubi Do­ poralem potestatem in toto orbe terrarum, ul su­ minus duos gladios Pelro concedit. Cum enim di­ premum lotius mundi regem, adeo ul eliam (aleas scipuli dicerent: Ecce duo gladii hic; Dominus omnibus Christianis possit imponere, cl civitates non ait, nimis csl, sed salis est. Quare b. Bernar­ ac castra destruere . pro conservatione christiani­ dus lib. 4. de Consider, cl Bonifacius VIII. in Ex- tatis. Idem etiam s. Thomas in 2. seni. disl. »1. travag. Unam sanctam, de major, cl obed. ex hoc prope finem, dicil: in papa esse apicem utriusque loco deducunt, pontificem duos gladios cx Chrisli potestatis, spiritualis el temporalis. Sequuntur au­ institutione habere. tem s. Thomam plurimi alii doclorcs, ul haec sca­ llespondco: Ad literam nullam fleri mentionem tentia communis apud theologos dici possil. Re­ in eo loco evangelii de gladio spirituali, vel tempo­ spondeo: Non sine caussa viri aliqui doeli dubilanl rali pontificis, sed solum Dominum illis verbis ad­ de auctoro librorum de regimine principum , qui monere voluisse discipulos,lempore passionis suae habentur inter opuscula s. Thomae; nam non esse in iis angustiis, el metu ipsos futuros fuisse , in s. Thomam corum librorum auctorem mulla osten­ quibus esse solent, qui tunicam vendunt, ul emant dunt, sed praecipue id quod habclur in lib.3.cap. gladium; ul ex Theophylaclo, aliisque Patribus col­ 20. do successione Adolphi cl Alberti imperato­ ligitur. Porro b. Bernardus el Bonifacius papa my­ rum: scribit enim auctor corum librorum,suo tem­ stice interpretati sunl hunc locum, nec volunt di­ pore id accidisse, ul Adolphus llodolpho, cl Alborcere, eodem modo habere pontificem gladium u- tns Adolpho succederet. Constat aulem s.Thomam trumque, sed alio , cl alio modo, ul poslca expo­ obiissc anno salutis 1274. Adolphum aulem suc­ cessisse llodolpho anno 1292. cl Alberlum Adol­ nemus. Tertium argumentum. Omnes lites cl contentio­ pho anno 1299. neque in his temporum supputa- □30 DE ROMANO PONTIFICE lionibus ullae sunl chronologorum dissensiones. est apex ulriusque potestatis. Quia enim pontifex Fieri igilur non polesl, uls. Thomas eorum libro­ romanus non solum est pastor Ecclesiae,sed etiam rum sil auctor, cum loi annis ante Adolphi. cl Al­ csl princeps saccularis multarum provinciarum ; berti imperium dc vita migraverit, nisi forte ista ideo in illis provinciis, tum in spiritualibus, lum narratio m opere s. Thomae ab aliquo alio postea in civilibus, magis obediendum csl summo ponti­ inserta fuerit. Sed quicumque eorum librorum au­ fici, quam ulli alteri potestati, sive spirituali, sive ctor fuerit, non videtur a sententia nostra disside­ sacculari.Secundo responderi polesl: velle s. Tho­ re. nisi forte in modo loquendi. Quamvis enim ali­ mam in papa esse apicem ulriusque potestatis res­ quando dicat,summum pontificem in temporalibus pectu lolius orbis chrisliani,sed non eodem modo: omnibus potestatem habere; tamen multis in locis apicem enim spiritualis potestatis esse in eo dire­ explicat ipse se, ac docet, potestatem sumini pon­ cte,ac per se;apicem vero potestatis saecularis esse tificis proprie, per se, el directe spiritualem esse, in eodem indirecte, el consequenter: neque enim sed per eam disponere posse de rebus temporali­ probabile est, s. Thomam existimasse , in rebus bus omnium Christianorum, cum id requiritur ad mere civilibus magis obediendum esse summo pon­ finem spiritualis potestatis, cui subordinanlur li­ tifici, quam proprio regi, cliam in provinciis ro­ nes temporalium omnium potestatum. Sic igitur manae Ecclesiae temporaliter non subjectis ; con­ loquitur hb. Leap. IL Hujus ergo regni ( spiri­ trarium enim aperte colligitur- ex rescriptis ipso­ tualis videlicet, quod Christus instituit ) ministe­ rum pontificum supra cilatis;quibus s.Thomas sine rium. ut a terris esscnl spiritualia distincta, non dubio non repugnat. Id igitur soluin voluit s. Tho­ terrenis regibus,sed sacerdotibus est commissum, mas, ul in rebus cliam civilibus magis obediatur cl praecipue summo sacerdoti successori Petri . summo pontifici, quam principi sacculari.si ex re­ Chrisli vicario, romano pontifici, cui omnes reges bus illis civilibus pendeal salus animarum : non populi Christiani oportet esse subditos , sicut ipsi autem absolute,quoniam potestati spirituali summi Domino Jcsu Chrislo: sic enim ei. ad quem finis pontificis amplissimae conjuncta est, saltem indi­ ultimi cura perlinet, subdi debent illi,ad quos per­ recte,ct consequenter, amplissima potestas dispo­ linet cura antecedentium finium, ct ejus imperio nendi de rebus temporalibus omnium Christiano­ dirigi. ILicc ille. Qui clarissime distinguit regna rum, ul in seq. cap. demonstrabimus. Porro hanc terrena,quae habent pro fine pacem temporalem a esse mentem s. Thomae persuadet mihi, lum quod regno spirituali Chrisli cl ejus vicarii . quod pro supra notavimus, testimonium illud s. Thomae,quo fine habet vilam aeternam. Rursus idem Anclor atlirmat, clericos esse exemptos a tribulis privile­ lib. 3. cap. 13. Satis, inquit, apparel, quod domi­ gio principum saecularium: lum consensio seda­ nium Christi ordinatur ad salutem animae . cl ad torum ejusdem s. Thomae : video enim summo spiritualia bona, licel a temporalibus non exclu­ consensu doceri a discipulis s.Thomae sententiam datur, eo modo quo ad spiritualia ordinaniur.ldem illam, quae tribuit pontifici potestatem in tempora­ in eodem lib. 3. cap. 15. Est, inquit, cl alia ratio, lia, solum indirecte cl consequenter, ut palet cx quare Dominus noster statum humilem assumpsit, Petro de Palude, Joanne de Turrecreniala, Joanne quamvis Dominus mundi,ad insinuandam videlicet parisiens», Thoma Cajclano , Francisco Victoria , differentiam inter suum el aliorum principum do- Dominico a Soto, Bartholomaco Medina, cl aliis , minimmquainvis enim temporaliter esset dominus quos non est ullo modo credibile,a vestigiis s.Tho­ orbis, directe tamen ad spiritualem vitam suum mae in tanta re discedere voluisse. Neque difficile ordinavit principatum. Haec ille; quibus verbis si­ esset, alios theologos, qui contrariam sententiam gnificat.Christum habuisse quidem dominium tem­ tueri videntur, ad concordiam cum caeleris revo­ porale totius mundi, sed indirecte : directe autem care: nam ipse etiam Augustinus Triumphus, qui solum dominium spirituale: quare in cod. lib. 3. apertissime tribuere videtur summo pontifici tem­ cap. 19. non dicil auctor ille . posse pontificem poralem potestatem in orbem terrarum universum, summum absolute imponere taleas omnibus Chri­ explicat se lamcn in quaesi. L de pol. poutif. art. stianis. cl castra civilatesquc destruere,sed tantum 7. in responso ad ull. ubi dicil, potestatem tempo­ m casu, quo id requireret conservatio christiani­ ralem aliter esse in pontifice, ac in rege: in pon­ tatis: ad quod faciendum sufficit ca , quam sum­ tifice enim esse ul in confirmante cl corrigente; in mus pontifex habet, amplissima spiritualis potestas rege i vero ul in administrante. El clarius ari. 8. in omnem christianum orbem. Ad illud autem scribit, papam habere spiritualem potestatem, sed eam disponere eliam de temporalibus. El ari. quod s. Thomas scribit in 2. seni. d. 4L esse vi- per | deliccl in romano pontifice apicem ulriusque pote- 9. 1 demonstrat. Chrislum non fuisse regem tempo­ statis, spiritualis cl temporalis; responderi polesl ralem. i sed spiritualem. Pari ratione Alvariis Pelagius , videtur quidem duobus modis. Primo loqui s. Thomam de pote­ state,quam romanus pontifex habel iu ditione lem- in i I. p. sui operis dc planctu Eccles, ari. 13. ct porali Ecclesiae romanae. Dixerat enim paulo an- Christum 1 . ei ejus vicarium regem temporalem lo­ lea, in iis quae perlinent ad salutem animae, ma­ tius mundi facere voluisse; lamcn in 2. p.ejusdem gis obediendum esse potestati spirituali,quam sae­ operis ari. 17. el aperte et copiose docet,Chrislum culari: conlra vero in iis quae perlinent ud bonum in terris non habuisse temporale dominium lotius civile magis obediendum esse potestati saeculari , mundi, sed regnum spirituale lanium: cl romanum quam spirituali. Deinde subjungit exceptionem , pontificem | Chrisli vicarium directe ac proprie non nisi forte potestati spirituali eliam potestas saecu­ habere potestatem temporalem, sed spiritualem , laris conjungatur, ut in pontifice romano, m quo quamvis per eam possit etiam temporalia guberna- LIBER OL INTUS re, cum id requirit necessitas spifiUialis.Sic etiam Durandus in lib. de orig. jurisdicl. quacst. 3. in resp. ad 3. arg. habel haec verbo, Dicendum esl, quod qui dicit, Chrlstnm non habuisse omnem po­ testatem spiritualem et temporalem, coniradicil cvangelio. El infra , post resurrectionem Christus commisit Petro regimen Ecclesiae lotum, quantum necessarium oral, et expediebat ad regimen lolius Ecclesiae, cl quia iitraquc potestas temporalis el spiritualis necessaria csUideo ulrnmque potestatem contulit Pclro. linee ille, qui paulo infra explicat se, el ail: Isti sunl veri termini jurisdictionis spi­ ritualis cl temporalis u fundatione Ecclesiae , quos transgredi non licet, quia jurisdictio temporalis nullo modo se extendit ad spiritualia , de quibus nihil novit: jurisdictio vero spiritualis sc extendit primo cl principaliter ad spiritualia, secundario el per quamdam consequentiam se extendit ad actio­ nes hominum circa temporalia, quae ordinantur ad spiritualia Umquam ad finem. El infra: Ncc proplcrca dicere intendimus , quod ebristiani principes, seu reges ab Ecclesia tcneanl terras suas, sive re­ gna in fetidum, sicul aliqui quandoque male credi­ derunt: sed solum praecise volumus dicere , quod regimen regum,et quorumcumqnc principum Chri­ stianorum subesi regimini Ecclesiae in tantum , quod si cedat in subversionem fidei, aul bonorum morum ; correctio cl direclio ipso jure perlinet ad Ecclesiam. Haec ille. S. quoque Bonavcnlnra in lib. de Eccles, hierarchia p. 2. cap. 1. scribit, summum ponlilicem pos­ se imperatorem et reges deponere, ul qui supre­ mam habeat in orbe Christiano potestatem: ct ta­ men ipse idem in cod. lib. p. 1. cap. 3. prope fi­ nem dicit, potestatem episcoporum esse pure spi­ ritualem, potestatem autem regum pure tempora­ lem: cl cap. 1. p. 2. iterum repetit, potestatem sa­ cerdotalem. cl ipsius etiam summi pontificis, esse penitus spiritualem, sed majorem temporali, ila ut temporalis sil subjecta spirituali, non contra: quae csl scnlenlia el confessio omnium catholicorum. Denique, ut omittam recenliores, primi qui tempo­ ralem potestatem summo pontifici ex Chrisli insti­ tutione tribuunt, vîdenlur esse Hugo dc s. \ ictorc in 2. lib. de sacram..p. 2. cap. 4. cl s. Bernardus lib. 4. de Consider, cap. 4. hos enim scquuli sunt Alexander, Hoiiavenlura. Henricns, Durandus, el alii posteriores. Porro Hugo scribit quidem, a po­ testate spirituali, quae in summo pontifice potissi­ mum residet, corrigi el judicari temporalem rogum potestatem: tamen in eodem loco disertis verbis scribit, caput potestatis temporalis esse regem, quemadmodum caput potestatis spiritualis est papa. S. vero Bernardus hb. 4. de Consider, ulrumque gladium , spiritualem ct temporalem , dicil esse summi pontificis; tomen in multis locis ejusdem operis aperte demonstrat, pontificis maximi pote­ statem proprio spirilualem esse, non temporalem, lib. I. de Consider, cap. 5. In criminibus, inquii. non in possessionibus est potestas vestra, hb. 2. cap..’». Esto, inquii, ut alia quacumque ratione haec tibi vcndiccs (bona videlicet temporalia, quae ha­ bel Ecclesia cx dono principum terrenorum) sed non apostolico jure, ncc enim ille libi dare, quod 531 mm habuit, potuit: cl cap. fi. Exi in mundum: ager enim csl mundus, isque creditus tibi: exi in illum, non lanquam Dominus, sed tanquam villicus, lib. 3. cap. I. Eis (apostolis videlicet) tu successisti in hacrcdilatcm, ita tu haeres, et orbis baercdilas: at quatenus haec le porlio contingat, aul contigerit illos, id sobria consideratione pensandum: non enim per omnem rcor modum, sed sane quadantenus. ul initii videtur, dispi nsalio libi super illum credita est, non data possessio, Denique in ipso lib. 4. cap. 4. ulrumque gladium tribuit s. Bernar­ dus Ecclesiae, sed spiritualem ponit in manu pon­ tificis, temporalem in manu principum terrenorum: utrumque tamen dicil esse Ecclesiae . lum quia gladius temporalis gladio spirituali subjectus est, ul in seq. cap. declarabitur. CAPUT VI. Papam habere mimmam temporalem potestatem indirecte. Explicanda esl scnlenlia theologorum,deinde et­ iam probanda.Quantum ad Primum,asserimus.pon­ tificem ut pontificem, etsi non habeat ullam mere temporalem potestatem, lamcn habere in ordine ad boqum spirituale summam potestatem dispo­ nendi de temporalibus rebus omnium Christiano­ rum: id quod permulti explicant per similitudinem ad artem fraenifactoriam, cl equestrem, cl similes. Ul enim duae illae artes sunl inter se diversae, quia distincta habent objecta el subjecta, et actio­ nes: el tamen quia linis unius ordinatur ad finem alterius: ideo una alteri praeesl, el leges ei prae­ scribit: ita videntur potestas Ecclesiastica el poli­ tica distinctae potestates esse: el tamen una alteri subordinate, quoniam finis unius ad finem alterius naiura sua refertur. Al haec similitudo non csl omnino conveniens: nam in illis artibus interior esl solum propicr su­ periorem. adeo ul sublata superiore tollatur conti­ nuo eliam inferior: si enim non sil ars equestris, certe supervacanea esl ars fractiorum faciendorum. At potestas politica non est solum propter eccle­ siasticam. nam etiamsi ecclesiastica non esset, ad­ huc politica esset, ul patet in infidelibus, ubi est vera potestas temporalis el politica, el tamen sine ordine ad aliquam veram potestatem ecclesiasticam el spiritualem. Est igilur alia similitudo longe aplior in nobis ipsis, qua hoc ipsum explicat Gregorius Nazianzenus in Oral, ad pop. lim. percul. cl prine, irascen. El post cum Hugo de s. Victore lib. 2. de sacram, par. 2. cap. 4. Thomas Waldensis lib. 2. docl. fid. cap. 78. Joannes Driedo lib. 2. dc liberl. Christ, cap. 2. Victoria cl Solus loc. not. Ul enim sc ha­ bent in homine spiritus cl caro, ita se habent in Ecclesia duae illae potestates: nam caro el spiritus sunt quasi duae respublicae, quae cl separatae el conjunctae inveniri possunt. Habel caro sensum el appetitum, quibus respondent actus cl objecta pro­ portionale. el (piorum omnium finis immediatus est sanitas, el bona constitutio corporis: habel spiritus M2 DE ROMAND PONTIFICE intellectum et voluntatem, et actus atque objecta proportionala, ct pro fine animae sanitatem cl per­ fectionem: invenitur caro sine spiritu in brutis, in­ venitur spiritus sine carne in angelis. Ex quo apparet, neutrum esse praecise propicr alterum. Invenitur etiam caro adjuncta spiritui in homine, ubi quia unam personam faciunt, neces­ sario habent subordinalionem el connexionem: caro enim subesi, spiritus praeesl, ct licet spiritus non se misceat actionibus carnis.sed sinat eam exerce­ re omnes suas actiones, ut in brutis exercet: lumen quando cac officiunt fini ipsius spiritus, spiritus carni imperat, camquc castigat, ct si opus csl, in­ dicit jejunia, aliasquc afflictiones, cliam cum de­ trimento aliquo cl debilitatione ipsius corporis, ct cogit linguam nc loquatur, oculos ne videant, clc. Pari ratione si ad finem spiritus oblinendum, ne­ cessaria sil aliqua carnis operatio, ct ipsa cliam mors; spiritus imperare polest carni, ul se ac sua exponat, ul in martyribus videmus. Ita prorsus politica potestas habet suos princi­ pes, leges, judicia clc. cl similiter ecclesiastica suos episcopos, canones, judicia. Illa habet pro ti­ ne, temporalem pacem, ista salutem aelernam. In­ veniuntur quandoque separatae, ut olim tempore Apostolorum, quandoque conjunctae , ul nunc: quando aulcm sunt conjunctae unum corpus effi­ ciunt; ideoque debent esse connexae, cl inferior superiori subjecta cisubordinala. Itaque spiritualis non se miscet temporalibus negotiis , sed sinit onmia procedere,sicut antequam essent conjunctae, dummodo non obsint fini spirituali, aut non sint necessaria ad eum consequendum. Si aulcm tale quid accidat, spiritualis potestas polest et debet coercere temporalem omni ralionc ac via, quae ad id necessaria esse videbitur. Ul aulcm magis in particulari explicemus haec omnia, comparanda est potestas papae spiritualis cum personis judicum,seu principum saccularium, cum legibus eorum civilibus, ct cum corum foro cl judiciis. Quantum ad personas, non polest papa ul papa ordinarie temporales principes deponere, etiam ju­ sta dc caussa , eo modo quo deponit episcopos, idesl, tanquam ordinarius judex: tamen potest mu­ lare regna, et uni auferre, atque alteri conferre, tanquam summus princeps spiritualis, si id neces­ sarium sil ad animarum salutem, ul probabimus. Quantum ad leges, non polest papa ut papa or­ dinarie condere legem civilem, vel confirmare, aul infirmare leges principum, quia non csl ipse prin­ ceps Ecclesiae politicus: tamen polest omnia illa Licere, si aliqua lex civilis sil necessaria ad salutem animarum, ct tamen reges non velint eam condere: aul si alia sil noxia animarum saluti, cl tamen re­ ges non velint eam abrogare. Itaque optima est regula, quam tradit Glossa ad cap. Possessor, ad aliquem sanctorum convertere. . 80 30. Mutatus es mihi in crudelem .... 7 1 82. Tu solus allissimus in omni terra. 15G cl 175 8G. Homo natus esi in ea , et ipse fundavit eam ollissimus.......................... 88. Thronus ejus sicul dies cocli .... 9S PSALMI 91. In manu ejus sunt omnes fines terrae . 259 91. Quibus juravi in ira mea , si introibunt Psalterium centum quinquaginta psal­ 101 in requiem meam............................ 28 morum, cujus auctoritatis sil . . 9G. Adorate Deum omnes angeli ejus. . . 159 Psalterium nostrum lalinum vulgatae 73 101. Tu Domine initio terram fundasti. cl editionis, cujus sil............................ opera manum tuarum sunt cocli. ipsi Testimonium hominis haeretici, de vul­ peribunt, tu aulem permanes . . . 159 R2 gata psalterii editione...................... 103. Petra refugium hcrinaciis..................... 2. Postula a me, et dabo libi gentes haere10G. Contrivit portas aereas, cl vectes ferre­ dilatem tuam, clc................................... 191 os confregit ......... Ego aulem constitutus sum rex ab eo super Sion montem sanctum ejus,etc. 528 109. Dixit Dominus Domino meo , sede a de­ xtris meis.......... Filius meus es lu, ego hodie genui te.Et 109. Juravit Dominus cl non poenilebil eum, nunc reges intelligite , clc...................IG2 tu es sacerdos in aeternum secun­ Ileges eos in virga ferrea . . . 311 cl 511 dum ordinem Melchisedcch. . . . 293 Apprehendite disciplinam , ne quando 109. Dominus a dextris tuis , confregit in irascatur Dominus..................... G3 cl 81 die irae suae reges................. Ne quando irascatur Dominus. El: Cum 112. Qui habiture facit sterilem in domo. . exarserit in brevi ira ejus. El ; Ileali 1G2 118. Da mihi intellectum, el scrutabor legem qui confidunt in co...................... 9g luam......................................... 81 Filii hominum usquequo gravi corde t. 118. Lucerna pedibus meis lumen tuum , et Dirige in conspectu luo viam meam. declaratio sermonum tuorum. . . 8. Omnia subjecisti sub pedibus ejus. . 15. Quoniam a dextris est mihi....................... 258 118. Anima mea in manibus meis semper. . 98 131. Viduam ejus benedicens benedicam. . 15. Non derelinques animam meam in in­ ferno ........... 27G 138. Mirabilis facta csl scientia tua ex me. . 138. Quo ibo a Spiritu tuo,el quo a facie tua 18. In omnem terram exivit sonys eorum , fugiam .......... el in fines orbis terrae verba eorum . G2 138. Non est occultatum os meum a te. . . 18. Praeceptum Domini lucidum illuminans oculos ........... 99 138. Imperfectum meum viderunt oculi lui. ibi I. 21. Foderunt manus meas cl pedes meos. . 23. Attollite portas principes vestras, cl ele­ PROVERBIA vamini portae actcrnalcs, et introibit rex gloriae................................. Auctoritas libri Proverbiorum habetur 31. Conversus sum in aerumna mea dum pag....................................................... 28 82 configitur spina........................... Mandatum lucerna csl. el lex lux . . 99 G. In chamo cl fraeno maxillas eorum con­ Dominus creavit me initio viarum sua­ stringe, qui non approximant ad te . ibid. 8. rum. 4b aeterno ordinata sum , cl 37. Quoniam lumbi mei impleti sunl illusio­ cx antiquis , antequam lerra fie­ nibus .................................................. ibid. ret................................. 17G 198 cl 207 Ad Deum fontem vivum............................... 78 Cum co eram cuncta componens. . . 179 Unxit te Deus, Deus tuus............................ 2GG S. 13. Spes quae differtur, affigil animam . 9i 9t Î1. Pro patribus tuis nati sunl libi filii,con­ 1G. Universa propler semelipsum fecit Altisstitues cos principes super omnem ter­ simus................................................. 159 ram............ 319 INDEX Ml 16. Pondus ct statera judicia Domini sunl, cl opera ejus omnes lapides saeculi. I’ag.80 8. ECCLESIASTES 9. Dc auctoritate hujus libri, pag. · . . 28 Quam varie oppugnetur ab hacrcti9. cis..................................................29 ci 30 9. !. Perversi difficile corriguntur , el stulto19. rum infinitus est numerus . ... 74 29 2. Cogitavi abstrahere carnem meam a lino........................................ Ibid; 29. 9. Sun! justi alque sapientes , cl opera eo­ rum in manu Dei.et lamcn nescit ho­ mo utrum odio vel amore dignus sit. 80 12. Terta sapientum sicul stimuli, ct sicul clavi in altum defixi.................. 104 33. 35. CANTICA Canticorum liber quam auctoritatem habeat.................................................. 28 Oppugnatur ab haereticis . ... . 30 10. SAPIENTIA 40. Dc hoc libro vide pag. 28. 31. 45. 7 4 cl 176 3. Justorum animae in manu Dei sunl. .258 42. 7. Vapor est enim virtutis Dci.ctc. nihil in43. quinatum,etc.Candor lucis aeternae, ele........................................................ 178 41. 12. Ipsum qui non debet puniri condem44. nasse exterum putas a tua virtute. . 78 II. Tua autem Pater providentia , cuncta gubernat...................................... 159 45. ECCLESIASTICUS 48. 5. 16. 21. 2 5. 21. l ». I". *8. Dc libro hoc,vide. Pag.28.40.4G. 73. 71. I7G De propitiato peccato noli esse sine metu........................................ 80 48. Misericordia faciet locum unicuique se­ cundum meritum operum suorum. . 81 Tunc dixit mihi Creator omnium,ct qui creavit me , requievit iu tabernaculo meo.......................................... 19R Ego quasi fluvii Diorix.............................. 78 Penetrabo omnes inferiores partes ter­ rae, inspiciam omnes dormientes, ct illuminabo omnes sperantes in Do­ mino ............................... 278. 2S6 el 287 Ilcnoch placuit Deo, cl translatus est in paradisum, ul det gentibus pocnilenfiam........................ 434 cl 135 Dedit illi coram praecepta..................... 78 hui receptus es in turbine ignis . in lurbine equorum igneorum, qui, etc. . 432 48. 52. 53. 53. 51. 61. ISAIAS G. Quatuor prophetae majores, quam au­ ctoritatem habeant....... Vidi Dominum sedentem super solium excelsum cl elevatum . dc. excacca 28 2 oculos ipsorum , cl cor eorum ag­ grava........................................ Pag. 160 Dominum exercituum , ipsum sanctifi­ care ................................................. ibid. Parvulus natus est nobis , cl vocabitur Admirabilis, etc................................... 176 El vocabitur Admirabilis, etc. . . 62.174 Incurvantem cl refraenantem. ... 75 Erit terra Juda Aegypto in pavorem . ibid. In vanum colunt me , docentes manda­ ta et doctrinas hominum...................... 135 Eo quod appropinqua! populus isle ore suo . cl labiis suis glorificat me , cor autem ejus longe est a me , el timue­ runt me mandato hominis el doctri­ nis. Ecce ego addam etc.................... 515 Dominus judex noster , Dominus legi­ fer nosler, ctc.................................... 458 Deus ipse veniet, el salvabit nos.tunc aperientur oculi coccorum , el aures surdorum patebunt, tunc saliet sicut cervus, claudus; el soluta erit lingua mulorum................................... 163 el 181 Vox clamantis in deserto , parato viam Domino , etc............................ 160 ei 1.75 Qui coelum pugillo continet, el moritur coelum palmo.................................... 259 Gloriam meam alteri non dabo . . . 335 Ego sum Dominus,el non est absque me salvator.......... 181 Ego sum primus et ego novissimus . .160 Ego sum Dominus extendens coelos so­ lus, stabiliens terram , ei nullus mecum.....................................................179 Ego Deus, el non esi alius, inmcinelipso juravi.quia mihi curvabitur omne genu........... 160 Ex, tempore antequam fieret, ibi eram, el nunc Dominus Deus misit me , el spirilus ejus........................ 162 cl 163 Ego ipse, el ego primus, ct ego novissi­ mus , manus quoque mea fundavit terram, dextera mea mensa csl coe­ los......................................................... 162 Et nunc Dominus misit me, el spirilus ejus. Hem.propter me faciam ut non blasphemer, et gloriam meam alteri non dabo.......... 180 Jugilcr luta die nomen meum blasphe­ matur. propler hos sciet populus me­ us nomen meum , dc. quia ego ipse qui loquebar, ccce adsum . 163 el 161 El nos putavimus cum quasi leprosum, ct percussum a Deo . cl humiliatum. G3 Correctio pacis nostrae super cum. . 274 Dabo universos filios tuos doctos a Do­ mino........... Ill Spiritus Domini super me , eo quod unxerit me,evangelizare pauperibus misit me.......... 260 I11EREMIAS Confusi sunl domus Israel, ipsi el reges eorum , ctc. omnes dereliquistis me, dicit Dominus. . ..... .................. 117 515 I SOFA 3. 8. 22. 23. 23. 31. Dabo vobis Pastores juxta cor meum , 11. et pascent vos scientia el doctrina. 105 Ex Dan audivimus fremitum equorum ejus...................................... 444 Scribe virum istum sterilem , ctc. nec 11. enim erit de semine ejus vir, qui se­ deat super solium David, ct potesta­ 11. tem habeat ultra in Juda .... 527 El hoc est nomen qf/od vocabunt eum, il. Dominus justus noster . . . . .174 Coelum cl terram ego impleo . 254. 259 11. Dabo legem meam in visceribus eo­ 11. rum , ct in cordibus eorum scribam illam , et non docebit ultra vir pro­ 12. ximum suum . dicens, cognosce Do­ minum.omnes enim scient me a mi­ nimo eorum usque ad maximum eo­ rum ........... 1H BARUCH 3. ’ 3. 3. Habes auctoritatem hujus libri. . 28. 37 O Israel , quam magna est domus Dei, cl quam ingens locus possessionis ejus............................................... 177 Magnus est, el non habens finem , ex­ celsus cl immensus................ 17G Hic est DEUS nosler , ct non aestima­ bitur alius ad eum , hic adinvenit omnem viam disciplinae , etc. post haec in terris visus est,et cum homi­ nibus conversatus est . . · 164. 177 9. Domus Israel attrita fronte est . . . 457 Diem pro anno dedi libi . . . 437. 438 Filius non portabit iniquitatem Palris, sed. anima quae peccarer it,ipsa mo­ rietur .................................................... 98 2. 2. 2. 7. 7. 7. 9. 9. f Quae sil duodecim minorum prophe­ tarum auctoritas................................ 28 Vae cis cum recessero ab cis. ... 64 Praestabilis super malilia.......................... 81 Effundam de spiritu meo....................... 200 ANOS 4. Ego firmans tonitru, el creans spiri­ tum ........... 199 JONAS 3. 4. Adhuc quadraginta dies,et Ninive sub­ vertetur.......... 70 El praeparavit Dominus Deus hede­ ram ......................... 74 M1CHAEAS DANIEL Quam auctoritatem habeat hic liber . 28 Quomodo defendatur hic liber . . . 31 An paries omnes canonicae sint . . 38 Describitur successio praecipuorum regnorum usque ad finem mundi per statuam illam............132. 433 Considerabam cornua . cl ecce cornu aliud parvulum ortum esi,et tria de cornibus primis evulsa sunt a facie ejus. Aspiciebam donec throni po­ siti sunt, cl antiquus dierum sedit, cl caetera................... 438. 453 Singularibus nominibus bestiarum , ursi, Iconis , pardi, quid inlclligal............................................. 426 Cornua decem, decem reges erunt, cl alius consurget posl cos......... 453 Deficiet hostia et sacrificium. . . . 438 El usque ad consummationem el finem perlransibit desolatio. . . . . . 445 Belliuoisi. Vol. I. OSEAS JOEL EZEC1IIEL 3. 4. 18. Stabit in loco ejus despectus . et non tribuetur ei honor regius , et veniet clam , el obtinebit regnum in frau­ dulentia............................................... 452 El prospere succedet donec finiatur ira Dei..........................................................461 El Deum Patrum suorum non reputa­ bit, etc................................................... 482 Et erit in concupiscentiis foeminarum...................................................... 462 Deum autem Moazim in loco ejus ve­ nerabitur.................................. 450 Dicit fore ul Anlichrislus ditet suos so­ cios ................................................... , 462 Tempus et tempora et dimidium tem­ poris...................................................... 437 5. 5. Et tu Uelhlehem Ephrata parvulus es in millibus Juda , ex te mihi egre­ dietur dux , qui regat populum me­ um If-riiel, cl eqrcssus ejus ab ini­ tio.................... '........................... 81.176 Egressus ejus a diebus aeternitatis . ibid. IIABACUC 1. Nunquid non tu a principio Domine Deus meus sancte meus, el non mo­ riemur ........... 64 AGGAEUS 2. Inlerroga sacerdotes legem . . . . 104 ZACHARIAS 2, Post gloriam misit me ad gentes quae 63· 546 IM»EK spoliaverunt vos, etc. Lauda, cl lactare filia Sion, quia ego ecce venio, et habitabo in medio lui, elc. ct sci­ es quia Dominus exercituum misit me ad te............................................ IG( 3. Ostendit mihi Dominus Jcsus sacerdo­ tem magnum stantem coram angelo Domini, cl diabolus stabat a dextris ejus, ul adversaretur ci, el dixil Dominus ad diabolum . increpel in te Satan Dominus,Dominus qui ele­ gii Hierusalem............... ibid. 9. Exulta filia Sion, ccce rex tuus venit libi, etc ...... . 298 el 278 9. Tu quoque in sanguine Testamenti lui eduxisti vinctos luos de lacu,in quo non csl aqua........................278 12. Effundam super domum David, et su­ per habitatores Hierusalem spiritum gratiae clprecum, el adspicienl ad me, quem confixerunt.......... 165 Filius hominis non habel ubi capul suum reclinet.................................. 7| 9. Aii paralytico, remittuntur libi pecca­ ta tua.................................................... 259 9. Non coni vocare juslos sed peccatores. 84 10. Duodecim aulem apostolorum nomina sunl haec, primus Simon, qui dici­ tur Petrus........................................ 349 10. Nolite possidere aurum, neque argen­ tum, neque pecuniam in zonis ve­ stris, non peram, non duas tunicas, neque, calceamenta, neque virgam. 504 10. Dignus csl enim operarius mercede sua................................................... ibid. 11. Ipse csl Delias qui venturus csl. 434 el 435 11. Omnia mihi tradita sunl a Patre meo. 259 11. Nemo nor il Filium nisi Paler, nec Pa­ trem quis novit nisi Filius, et cui vo­ luerit Filius revelare . . 175 cl 231 42. Non remittetur ei neque in hoc saeculo, neque in futuro...................... 52 I ί. Petrus petiit a Domino ul evocaretur in mare...................................... 363 MALA CULIS 14. Petrusunacum Domino ambulabat su­ per aquas.................................. 350 1. Et exsufilastis illud.............................. 64 15. Irritum fecistis mandatum Dei, pro­ 3. Ecce ego mitto angelum meum,et prae­ pter traditionem vestram. . . . 435 parabit viam ante faciem meam. . 160 45. Populus hic labiis me honorat . . 92 4. Ecce ego mitto vobis Heliam prophe­ 16. Quem dicunt homines esse filium ho­ tam , antequam veniat dies Domini minis ? ( respondit Petrus ) tu es magnus , el convertet corda, patrum Christus Filius Dei vivi .... 243 in filios, cl corda filiorum ad patres eorum .......... 434 16. Tu es Christus Filius Dei vivi. 165 el 350 4 6. Caro, et sanguis non revelavit libi, sed Pater meus ........ 231 I. MACIIABAEORUM 46. Tues Petrus, ct super hanc petram ae­ dificabo Ecclesiam meam, cl tibi da­ De 1. ei 2. libro Maehabaeorum vide bo claves regni coelorum. el quod­ quae dicunlur pag. . 28.40. 46 el 73 eumque ligaveris super terram erit El statuit Judas etc. ul agatur dies de­ ligatum el in coelis, cl quodeumque dicationis .........................................51 ί solveris super terram, erit solutum 9. Surrexil loco Judae....... 91 et in coelis...........................331 el 508 46. Et tibi dabo claves regnicoelorum. . 1? .... 527 el 539 Quis putas es/ fidelis dispensator, el prudens. etc............................ ..... 32C Oportet me hodie, cl cras, et perendie ambulare........................... 137 cl 138 Quid me dicis bonum? nemo bonus nisi solus Deus............................ Videns civitatem, (levit super illum . Mulli venient in nomine meo dicentes, quia ego sum, el tempus appropin­ quavit, nolite ergo ire post eos . . 191 Reges gentium dominantur eorum, vos aulem non sic ....... Qui major est in vobis , fiat sicui ju­ nior, etc.......... 470 Simon, Simon, ccce Satanas expetivit INDEX vos, ul cribraret sicul trilicum, Ego rogavi pro le. Petre, ul non deficiat G. fides tua, et tu aliquando conversus, confirma fratres tuos IO5.351. 178 et 484 G. 22. Ecce duo gladii hic, salis est. . . . 529 22. Historia de sudore sanguineo Domini nostri.................................. 49 7. 22. Haec est hora vestra, cl potestas tene­ brarum.................................... 416 24. Surrexil Dominus vere cl apparuit Si8. moni.................................... 351 8. 8. JOANNES 9. Λη aliquae partes evangdii d. Joan­ nis canonicae non sini..................... 49 1. In principio erat Verbum, el verbum erat apud Deum . . . . 171 el176 9. 1. El verbum cral apud Deum . . . . 35 I. Omnia per ipsum facta sunt. 171.172 el 179 1. El sine ipso factum est nihil quod fa­ ctum esl.................. . . 200 10. 1. Fail homo missus a Deo..........................172 1. Hic venit in testimonium, nt tcslimo10. nium perhiberet dc lumine . . .112 10. 1. In mundo cral, el mundus per ipsum 10. factus csl,et mundus eum non cogno­ vit................................... 173 el 200 10. 1. El verbum caro facium csl. 172 , 242 243 cl 2GG 10. 1. El habitavit in nobis . . . 212 cl 246 II. 1. Plenum gratiae cl veritatis .... 246 1. Qui posl mc venturus esl, ante mc fa­ ctus esl...................................... 198 12. 1. De plenitudine ejus nos omnes accepi13. mus............................. 181 et 2GG 13. !. Lex per Moysem data est, gratia et ve11. ritasper Jesum Chrislum facta esl . 26 14. 1. Deum nemo vidit unquam . . . .179 1. Tu es Sime n filius Jona, lu vocaberis 11. Cephas................................................. 318 14. !. Aqua vinum facta esl.............................. 242 2. Solvite templum hoc, el in Iribus die11. bus excitabo illud.................................. 216 ' Nemo ascendit in coelum, nisi qui de14. scendil dc coelo. filius hominis qui 14. est in coelo . 177. 239. 243. 253 el 254 l. Spiritus esl Deus................................ 71 14. 5. Jtagis quaerebant cum Judaei inter fi15. cere, etc. Aequalem se faciens Deo . 164 5. Non polesl Filius a se facere quid­ quam, nisi quod videril Patrem fa- _ 16. cientem.............................................. ΙΠ 5. Filius, quos vult vivificat. Item: Paler 16. non judical quemquam, sed omne judicium dedit Filio,ut omnes hono16. n/icent Filium,sicut honorificant Pa­ trem ...................................... 260 j. Potestatem dedit ei judicium facere, 16. quia Filius hominis esl......... 260 5. Ego testimonium ab homine non acci17. pio...................................... 112 17. 3. Ego i eni in nomine Patris mei. el non recepistis me, « alius venerit in no­ mine suo, illum recipietis 426,444 elll9 Cum vidisset turba quia Jesus non es­ set ibi . .... l ... . 253 Descendi de coelo non ul faciam vo­ luntatem meam, sed ejus qui misit mc................................................... 19G Si quis voluerit voluntatem ejus face­ re, qui misit mc, agnoscet de doctri­ na mea, utrum ex Deo sil. . . .111 Adulterae historia ....... 50 Principium qui el loquor vobis . . . 98 Antequam paler Abraham fieret, ego sum.................................. 176 el 210 .Ile oportet operari donec dies est, ve­ niet autem nox in qua nemo potest operari: quandiu in mundo sum, lux sum mundi...............................191 Tu credis in Filium Dei? Despondit. quis est Domine, ut credam in eum? Dicit ci Jesus, cl vidisti eum. et qui loquitur tecum ipse csl.................... 213 Alias oves habeo quae non sunt ex hoc ovili .......... loi Fiet unum ovile el unus pastor. 314 et 315 Ego pono animam meam. ... . 294 Oves meae vocem meam audiunt, el se­ quuntur me.................. 87. 88 et 112 El non rapid eas quisquam dc manu mea..................................................... 259 Ego et Paler unum sumus . ... 166 Lazarus mortuus esl, cl gaudeo pro­ pter vos, ut credatis quia non eram ibi........................................................ 253 Paler salvifica mc ex hac hora . . . 247 Omnia dedil ei Pater in manus. . .259 Non lavabis mihi pedes in aeternum . 363 Creditis in Deum cl in me credite . . 167 Si cognovissetis me, el Patrem meum utique cognovissetis......................ibid. Qui videt me, vitiet el Patrem, ibid, cl 172 Ego sum in Patre cl Patre in me est..................................................... 205 Si quid petieritis in nomine meo, hoc faciam........................................ 178 Ille vos docebit omnia..................... 231 Spiritus sanctus suggeret vobis omnia. quaecunque dixero vobis. ... 84 Pater major me esl ... . 196 el 259 Cum venerit Paraclytus , quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veri­ tatis etc................... 200. 221 el 231 Mulla habeo vobis dicere, sed non po­ testis portare modo .......................... 122 Spiritus verilalis docebit vos omnem veritatem...........................................484 Omnia quae habet Pater mea sunt , ct ille me clarificabit, quia de meo ac­ cipiet ....................... 168. 181 el 221 Ille me clarificabit, quia de meo acci­ piet. ct annuntiabit vobis . . . .221 Ul cognoscant te solum Deum verum. 197 Pater clarifica me claritate, quam ha­ bui apud te priusquam mundus fie­ ret...................................... , - . 177 I 1\Ι·ΕΧ 11. 48. 19. 549 Omnia tua mea sunl.............................221 2. El Dominum, el Chrislum fecit Deus Regnum meum non csl de hoc mundo. 52s hunc Jesum..................................... 198 Petrus omnium primus promulgat ENon haln-res poh-slatuin adversum me 2. rangelium, d tria millia hominum ullam. nisi libi dolum easel desuper. 415 19. Propterea qui me tradidit tibi, majus convertit.............................................352 Aurum <·( arqentum non est mihi,quod peccatum habel..................... 4IG 3. autem habeo hoc tibi do . . . ibidem 19. Accepit eam in sua.................................... 78 /n nomine Jesu Christi Nazareni. sur­ 20. Asceiulo ad Patrem meum,et Patrem ve3. ge ct ambula.................................ibid. sirum . Deum meum , el Deum ve­ Quem oportet coelum suscipere . 254.255 strum . . ......................................... 183 3. Convenerunt vere adversus sanciam 20. Sicul misit me Paler , d ego mitto 4. puerum Jesum quem unxisti. . . 2GG ros.................. 180. 508. 520. 528 Considerate viros boni testimonii se­ 20. Insufflavit. cl dixit; accipite Spiritum G. ptem quos constituamus super hoc sanctum, quorum remiseritis pecca­ opus................................................319 ta, remittuntur cis, cl quorum reti­ .4 fflixil paires nostros, ul exponerent nueritis,retenta sunt. 222.337.342 ct 470 7. infantes suos, nc vivificarentur . . 280 20. Dominus meus, ct Deus meus. . 108. 241 Ecce video coelos apertos,el filium ho­ 20. .liulla quidem ct alia signa fecit Jésus, 7. minis, etc....................................... 179 quae non sunl scriptu in libro hoc. Lapidabant Slcphanum invocantem . Haec autem scripta sunt ul credatis, Ί. cl dicentem; Domine Jesu , accipe quod Jesus est Filius Dei, el ul cre­ spiritum meum............................ibid. dentes vitam habeatis in nomine Miserunt ad eos Petrum el Joanncm. 347 ejus............................... ’ . . 133. 134 8. Philippus convertit Ethnicum homi­ 21. Iliserunl ergo, et jam non volebant il8. nem Eunuchum........................... 352 lud trahere prae multitudine pi­ Paulus loquebatur Gentilibus, el dis­ scium.......................................... 102. 351 9. putabat cum Graecis..................ibid. 21. Pasce oves meas. 477. 105.342.382.385. Factum est. cum Pelrus transiret per 481. 508. 520. 534 9. omnes..................................................ibid. 21. Pasce . . ......... 343 10. Visio Petri de vase velul linleo . . . 348 21. Cum senueris extendes manus tuas.cl 10. Pelrus ambigit , licealne gentilibus calius cinget te. cl ducet quo lu non vangelizare........................... ibid. vis, hoc aulcm dixit significans qua morte clariflcaturus esset Deum . .3.51 10. Pelrus omnium primus incipit praedi­ care gentilibus.................. 352 21. Sequere me. Item. Sic cum volo mane­ re etc.......................................... 102 12. Oratio fiebat sine intermissione ab Ec­ clesia ...................................... ibid. 21. Ilie aulcm quid? quid ad te, tu me se­ quere ........... 304 15. Petrus in Concilio primus loquitur. . 353 15. Nos enim per gratiam Domini nostri 21. Sunl autem ct alia multa quae fecit Je­ Jesu Christi credimus salvari.quem­ sus. quae si scribantur per singula, admodum el Patres salvati sunt. . IGO ncc ipsum arbitror mundum capere posse cos,qui scribendi sunt, libros. 122 15. Visum esl Spiritui sancto cl nobis, ni- · hil ultra vobis imponere oneris, nisi haec necessaria. ul abstineatis vos ACTA APOSTOLORUM ab immolatis simulacrorum, a suffocalo.el sanguine,el fornicatione. 106.509 17. Reroenscs scrutabantur Scripturas, an Hinc liber Adorum Aposlolicorum op­ pugnatur ab haereticis. 32. 33. Sed ita se haberem quae Paulus praedi­ in quo ordine librorum Canonico­ cabat........... Il­ li. Ex uno fecit omne genus hominum. .313 rum sit................................................. 28 17. In ipso vivimus, movemur el sumus. 187 I. Λ’οη est vestrum scire tempora vel mo­ 20. Attendite vobis et universo gregi, in menta,quae Pater jiosuit in sua po­ quo vos Spiritus sanctus posuit Epitestate .......... 128 scopos regere Ecclesiam Dei, quam 1. Pelrus colligit coctum discipulorum. acquisivil sanguine suo . . . 240.522 cl unum eligendum esse docet in lo­ cum Judac............................................. 351 20. Scio quia post discessum meum intra­ bunt in vos lupi rapaces, non par­ 1. Cecidit sors super Matlhiam, cl annu­ centes gregi ........................... 194 meratus csl cum undecim Apostolis. 319 20. Beatius csl dare quam accipere . . 199 2. Hunc definito consilio, cl praescientia Dei traditum interemistis .... SI 20. Insufflavit ct dixit: Accipite Spiritum sanctum................................ 222 2. Quem Deus suscitavit solutis doloribus inferni, juxta quod impossibile erat 25. Ad tribunal Caesaris st >, ibi mc opor­ tet judicari. Idem Caesarem ap­ teneri cum ab illis................ 274 pello............................................ 416 2. Non relihques animam meam in in ferno......................... 277 el 278 28. Notum csl dc secla hac, quia ubique ei Bciuuum. Vol. 1. 70 INDEX 35) contradicitur,rogamus aulem audire quaesentis........................................... 379 EPISTOLA Λ I) ROM ANOS |G. Soli sapienti Deu honor et gloria per Jesum Christum.................................. ng I. \0 CORINTHIOS I. Qui factus est nobis sapientia, justitia, Epistolae omnes D. Pauli scriptaesunt. et redemptio....... 171.177 dictante Spiritu sancio 32. M.Cujus I. Gratia vobis el pax a Deo Patre no­ auctoritatis sint, pag......................... 28 stro, ct Domino nostro Je.su Chrislo. 178 I. Qui praedestinatus csl Filius Dei . .84 1. Fidelis Deus per quem vocali estis. . ISI f. Qui cum justitiam Dei cognovissent, 2. Spiritualis aulem judicat omnia, el non intellexerunt, quoniam qui ta­ ipse a nemine judicatur ... 113 lia agunt digni sunl morte, non so­ 2. Si cognovissent. nunquam Dominum lum qui e.a faciunt, sed eliam qui gloriae crucifixissent............................. 242 consentiunt lacientibus.............. 85 3. Ego plantavi, Apollo rigavit, Deus in­ 3. Arbitramur enim justificari hominem crementum dedit.................................. 470 per fidem sine operibus legis . . . 55 3. Si quis aulem superaedificat super fun­ 4. Si enim Abraham exoparibus justifica­ damentum, ligna, foenum, stipulas, tus est etc................................................ 85 etc. salvus eril etc...................... 96 5. Per unum hominem peccatum intravit Quasi bonus architectus fundamentum in mundum, et per peccatum mors. 334 3. posui.fundamentum aliud nemo po­ 7. Mente servio legi Dei,carne autem legi test ponere,praeter id quod, positum peccati....................... 468 csl............................................ 469 7. Si quod nolo facio, jam non operor il­ 3. Omnia vestra sunt................................... 330 lud ......................................... ibid. 4. Quid vultis? in virga veniam ad vos , 8. ipse Spirilus postulat pro nobis gemi­ tibus inenarrabilibus......... 200 an in spiritu mansuetudinis . . .511 8. Proprio filio suo non pepercit. sed pro 7. Qui cum uxore est. sollicitus est quae nobis tradidit illum................ 298 sunl mundi.quomodo placeat uxori, 8. Si quis spiritum Chrisli non habet, hic et divisus est mulier innupta, el virgo non esi ejus....................................... 222 cogitat quae Domini sunl . . . . 71 9. Ex quibus Christus est secundum car­ 7. Qui circumcisus est,non adducat prae­ nem, qui est super omnia Deus be­ putium .................... ... 67 nedictus in saecula .... 168. 240 7. Prelio redempti estis, nolite fieri servi 10. In omnem terram exivit sonus corum hominum................................ 517 et tn fines orbis terrae verba eorum. 431 7. Servus vocatus es, non sil tibi curae, 10. Al· dicas in corde tuo quis ascendet in sed el si potes fieri liber.magis «tere.ibid. abyssum, idest, Christum a mortuis 8. Aiobis autem unus est Deus Pater . . 197 revocare............................................ 279 8. I nus Deus Pater, ex quo omnia, unus 11. O altitudo dii iliarum scientiae et sa­ Dominus Jesus Christus , per quem pientiae Dei etc. quoniam ex ipso, omnia ........ j· . 179 per ipsum el in ipso sunt omnia . 181 10. Bibebant de spirituali, consequente 12. Supere ad sobrietatem...............................73 eos pelra.pelra autem erat Christus. IG5 12. Domino servientes............................. 71 et 72 10. Aeque leniemus Christum . sicul qui 12. Habentes autem donationes, secundum dam eorum lentaverunt, cl a serpen­ gratiam, quae data est nobis diffe­ tibus perierunt............................. 149. 151 rentes. sive prophetiam secundum i11. Ego enim accepi a Domino , quod, el rationem fidei, sive ministerium in tradidi vobis......................................... 122 ministrando etc................................... 112 11. Laudo vos.quod per omnia mei memo­ 13. Omnis anima potestatibus sublimiori­ res estis, el sicul tradidi vobis, prae­ bus subdit a sil, non enim est potestas cepta mea tenetis............................. ibid. nisi a Deo: quae aulem sunl a Deo 12. Haec omnia operatur unus et idem spi­ ordinata sunl : itaque qui potestati ritus, dividens singulis prout vult. . 113 resistit.Dei ordinationiresistil: ideo12. Alii datur per Spiritum sermo sapien­ que necessitate subditi estote , non tiae, alii sermo scientiae, alii inter­ solum propter iram, sed etiam propretatio sermonum.................. 105 pier conscientiam..................... 111. 4IG 12. Posuit Deus in Ecclesia primum Apo­ 14. Omnes stabimus anlc tribunal Chrisli: stolos. deinde Prophetas etc . . . 320 scriptum csl enim. vivo ego. dicit 12. Sicut in uno corpore multa membra Dominus.quia mihi curvabitur omne habemus etc. omnia aulem membra •l< nu...................................... 150 ad 154 cum sint multa,unum csl corpus, ila 15. Obsecro vos fratres, ul adjuvetis me el Christus.............................................. 329 in orationibus pro me ad Deum. . 4G1 13. Si tradidero corpus meum, Haul ar­ 15. t( p’· · patientiam . et consolationem deam .................................................... 73 Scripturarum, spem Habeamus. . . 93 14. Si orem lingua , spiritus meus orat, .·»·. I INDEX 11. 14. Ii. Ii. |.'i. I5. mens autem sine fructu eel. . 90. 91. 92 Unusquisque, vestrum psalmum habel, Apoculypsim habel, linguam habel, interpretationem habel............. 93 Si incertam vocem del Luba, quis para­ bit se ad bellum, ila el vos per lin­ guam . nisi manifestum sermonem dederitis, quomodo scietur id quod dicitur:·· eritis enim in aera toquan­ tes etc....................................................... 90 Qui supplet locum idiotae, quomodo respondebit Arnen.................. 91 Volo quinque verba in sensu meo lo­ qui. iit alios instruam, quam decem mfia, verborum in lingua. . . . 93 Tunc cl ipse filius subjectus eril. . . I9G Primus homo de terra terrenus, sccundus homo de coelo coelestis ...ll -· -· γ· -· ll. AD CORINTHIOS 3. 3. 3. i. 4. 5. 5. ii. Ubi spiritus Domini, ibi libertas. . .515 I.ilcra· occidit, spiritus autem vivificat. 2(» Idoneos nos fecit ministros .... 27 4. .Vos servos vestros per Jesum Chri4. slum..................................................... 320 4. Quod si opertum est Evangelium no­ strum; iniis qui pereunt est operj. tum,in quibusDcushujus saeculi excaecavit mentes infidelium , ut non fillgeal ei illuminatio gloriae Chrisli. 99 Et si novimus Christum secundum car­ nem, sed jam non novimus. . . . 262 Omnia aulem cx Deo. qui nos recon| ciliavit sibi per Christum .... 294· ." Deus erat in Chrislo , mundum rcconcilia ns sibi............................ ibid. Posuit in nobis verbum reconciliatio­ nis, pro Chrislo ergo legatione fungimur. lanquam Deo exhortante per nos, obsecramus pro Chrislo, recon. ciliamini Deo ........ 341 AD GALATAS I. I. 1. I. 1. 2. Sed licet nos, aut Angelus dc coalo evangelizet vobis.praclerquam quod evangelizuvimus vobis,anathema sit. 132 Aemulator existons paternarum mea­ rum traditionum....... 135 Nolum vobis facio Evangelium , quod praedicatum est a me, quia non est secundum hominem, neque enim ego ab homine accepi......... 340 5. Deinde post annos 1res veni llicrosolymam videre Pclrum.............. 349 Paulus Apostolus,neque ab hominibus, neque per hominem , sed per Jesum Christum ad Deum Patrem. Hem , cum aulem placuit etc...................... 520 Quibus neque ad horam cessimus sub­ jectionis ..................................... 73. 316 .Vca nihil refert, quales fuerint, qui a- 4. 4. 4. 4. G. G. liquid esse videntur, liem.nihil mihi contulerunt. Hem, dexteram dede­ runt societatis Item.qui videntur es­ se aliquid, nulla mihi mandata de­ derunt ( atque haec ultima verba non inveniuntur in D. Paulo,sed in­ seruntur ab haereticis) .... ibid. Cum vidissent,quod creditum est mihi Evangelium praeputii.sicul cl Pelro Circumcisionis ctc............................ 346 Cum venisset Cephas Antiochiam . in faciem ejus restiti, quia reprehensi­ bilis eral........................................ 347 Ascendi Hierosolymam cum Barnaba. ct contuli cum illis Evangelium etc. 105 Jacobus, Cephas et Joannes .... 349 Paulus cum Petro foedus percussit, ut ille Judaeorum, ipse Gentium esset Apostolus......................................... 379 Lex data per Angelos in monte Syna. 163 S ale, et nolite iterum jugo servitutis contineri............................................... 515 Christus pro nobis factus csl maledi­ ctum .................................................... 242 Dies observatis,cl menses cl annos. 536. 538 Quod si filius, cl haeres per Deum . .181 Quoniam estis filii Dei, misit Deus spi­ ritum Filii sui in corda vestra. . . 222 Sub elementis mundi hujus cramus ser­ vientes .......... 55 Non est ex eo qui vocat vo$ .... 7 · AD EPHESIOS In redemptionem acquisitionis. . . 73 Instaurare omnia in Christo. . . .474 Estis cives sanctorum.et domestici Dei, superaedificati supra fundamentum [poslolorum, ct Prophetarum 113 el 470 Scire etiam supervenientem scientiae claritatem Christi....... 75 Ascendit super omnes coelos, ul imple­ ret omnia ................................ 254.260 Unicuique vestrum, data est gratia se­ cundum mensuram donationisChrisii, propter quod dicit, ascendens in altum, captivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus.................... 159 Qui ascendit, ipse est ct qui descendit in inferiores partes terrae. . . . 279 Et ipse dedit quidem quosdam Apo­ stolos etc. Solliciti servare unitatem spirilus in vinculo pacis.................. 328 Unus Deus, una fides, unum baptisma. 463 Sacramentum hoc magnum est, ego autem dico in Chrislo cl Ecclesia. . 85 Servi obedite dominis carnalibus,cum timore cl tremore.............................. 511 Accipite armaturam Dei ul possitis re­ sistere in die mato................................ 8‘ AD PHILIPPENSES 2. Qui cum in forma Dei essel, non rupi- 5j2 INDIA 2. In omni virtute, et signis, el prodigiis nam arbitratus est esse sc aequalem mendacibus.......................... 4.71 Deu. sed semelipsum exinanivit furCujus est adven tus secundum operatio­ mam servi accipiens....................... 3 ί Ο 2. nem Salhanae insignis el prodigiis.ibid. 2. Formam servi accipiens in similitudi­ nem hominum factus, el habitu in­ ventus ul homo ................................. 246 1. AD TIMOTHEUM 2. Humiliavit scmclipsum, factus obediens usque ad mortem,mortem aulem Hacc epistola ab haereticis falso rejici­ crucis........................................244. 272 tur......................................................... 33 2. Propter quod cl Deus exaltavit illum, ibid. I. Fidelis sermo elc.................................... 734 2. Et dedit illi nomen, quod est super o1. Ne. intendas fabulis judaicis . . . . 135 mne nomen, etc.............................162.175 1. Ilegi saeculorum immortali cl invisibi­ 2. In gloria Dei Patris................................. 25!) li, soli Deo honor, el gloria. . . . 175 2. Omnes quaerunt quae sua sunl. . . 380 2. Unus Deus,unus ct mediator Dei el ho­ minum. homo Christus Jesus. . 197.291 AD COLOSSENSES 3. Oportet Episcopum irreprehensibilem esse, unius uxoris virum . . . .512 I. Primogenitus omnis creaturae . . . 198 6. Qui solus potens. Ilex regum etc . .175 I. In ipso condita sunt universa, in coe­ Qui lucem habitat inaccessibilem . . ibi«l. lis cl in terra visibilia,et invisibilia. 173 G. O Timothee, depositum custodi etc. . 123 I. Omnia per ipsum creatu sunl . . . 218 6. 1. Pacificans per sanguinem crucis ejfis, II. AD TIMOTHEUM sive quae in terris,sive quae in coelis 29 i 2. A spe Evangelii. quod pervenit usque 2. Nemo militans Deo. implicat se nego­ ad ros. sicut cl in loto mundo csl tiis saccularibus .................................. 539 fructificans cl crescens....................... 431 3. Omnis Scriptura divinitus inspirala.u2. Videte ne quis vos decipiat per philo­ liliscst ad docendum,ad arguendum, sophiam et inanem fallaciam,secun­ ad corripiendum.ad erudiendum in dum traditionem hominum. . 135.194 justitia, ut perfectus sil homo Dei, ad 2. Ex quo lotum corpus per juncturas. . 181 omne opus bonum instructus. . .131 2. In Christo inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter .... 260 4. Nemo mihi assistit, sed omnes me dereli­ querunt. Lucas est mccum solus . . 380 2. In quo sunl omnes thesauri sapientiae, cl sapientiae Dei absconditi. . . ibid. AD TITUM 3r Ubi Christus csl in dextera Dei sedens. 258 4. Salutat vos Aristarchus concaptivus Haec etiam epistola rejicitur ab Hae­ meus,e l Marcus consobrinusllarnabae. 379 reticis ................................................. 33 2. Expectantes beatam spem.ct adventum Π. AD TIIESSALONICENSES gloriae magni Dei, et Salvatoris no­ 2. Nisi venerit discessio primum . el reve­ stri Jcsu Christi................................... 175 latus fuerit homo peccati, filius per­ ditionis etc. El tunc revelabitur ille AD HABRAEOS iniquus, quem Dominus Jesus inter­ ficiet spiritu oris sui . . . 426. 438 Epistola· haec an sil D. Pauli ct Cano­ 2. Tantum ul quinunc tenet,teneat donec nica, vide pag. 28. 50 qua lingua de medio fiat, el tunc revelabitur ille scripta sil............................. 65. 6G. 72 iniquus.......... 432 1. Tanto melior Angelis effectus . 150 ad 152 2. Ila ul m templo bel sedeat. 445. 446. 1. Sedet ad dexteram majestatis in excelsis. 258 448. 450.463 1. Novissimeverc loquulus cslnobisin fdio 166 1. Mysterium jam operatur iniquitatis. 195. 1. Per quem fecit et saecula. . . . 174.179 426. 450 I. Adorent cum omnes Angeli ejus. . . 178 2. Qui extollit sc super omne quod dicitur f. El tu Domine initio terram fundasti, cl opera manuum tuarum sunl coeli. 179 Deus elc.............................................. 4 48 1. Qui portat omnia verbo virtutis suae . 181 2. Nisi venerit discessio primum,seu apo­ Qui cum sil splendor gloriae, el figura stasia.cl revelatus fuerit ille iniquus. 126 1. substantiae ejus................................... 204 2. Humo peccati,et perditionis filius,efferi Debuit assimilari fratribus per omnia, se super omnem Deum . . . 426.428 2. absque peccato................................... 26R 2. Tenete traditiones. quas accepistis, 3. Considerate Pontificem confessionis no­ sive per sermonem, sive per episto­ strae Jesum Christum, qui fidelis csl lam nostram........................... 122 ci qui fecit illum................................... 199 2 Eo quod charilatem veritatis non rece­ Habemus Pontificem , qui penetravit perunt, ul salvi fianl, ideo mittet coelos...............................254.256.295 illis Deus operationem erroris,ut cre­ 5. Qui in diebus carnis suae preces supplidant mendacio..................... 441 INDEX 7. 7. 8. 9. 9. 9. 10. 11. 12. 13. 13. 13. 13. calioncsque ad cum,qui possit ilium salvum facere a morte, cum clamore valido ci lachrymis offerens, exaudi· tua est pro sua reverentia . . . . 275 Impossibile csl eos, qui semel surd illu­ minati.iterum renovari ad poeniten­ tiam ................................................ 52 Excelsior coelis factus. . . . 25 V el 255 Filius Dei Christus dicitur esse sine pa­ tre.sine maire.et sine genealogia 240.295 Participes Christi effecti sumus. si ta­ men initium substantiae ejus, usque in· finem retinuerimus........................ 204 Dicitur fuisse in Arca urnam habentem manna, et virgam Aaron quae fron­ duerat, cl tabulas legis .... 53 Ad mullorum exhaurienda peccata . 85 Testamentum , quod morte testatoris confirmatur......................................... 53 Voluntarie cnimpeccantibus nobis.post acceptam notitiam veritatis, jam non relinquitur pro peccatis hostia. 52 cl 53 Est autem fides sperandarum subslantia rerum............................................. 204 Aon enim invenit Esau poenitentiae locum. quamquam cum lachrymis inquisissel cam..................................... 53 Honorabile connubium in omnibus. .469 JesusChrisiusherielhodie.cl in saecula. 177 Obedite praepositis vestris, cl subjacete cis, ipsi enim pervigilant, lanquam pro animabas vestris rationem red­ dituri .................................. 573 Talibus hostiis promeretur Deus. . . 86 Ideo et mortuis praedicatum est Evan­ gelium,ut judicentur quidem secun­ dum hominem in carne , vivant au­ tem secundum Deum in spiritu . .280 11. PETRI Hanc 2.Petri epistolam aposlolicam es­ se, probal noster auctor . . ■ 54.56 Habemus firmiorem propheticum ser­ monem. cui benefactis attendentes , lanquam lucernae lucenti in caligi­ noso loco........................................ 99 Omnis prophetia Scripturae propria interpretatione non fit. . - . 102.105 Sunl quaedam difficilia intclleclu,quae indocti el instabiles depravant - - 96 j j I. JOAfflHS 2. 2. 2. 2. ; 4. JACOBUS 1. 2. 2. 4. 5. Jacobi epistola aposlolica csl, cl divina. 53 Qui autem perspexerit in lege perfectae libertatis.................................................. 55 Justificatio non fidei soli, sed operibus adseribitur........................................ibid. Sic facile,sicul perlegem libertatis .ibid. I nus csl Legislator et Judex, qui potest perdere cl salvare . - . 459.515 El allcviabil cum Dominus .... 86 .. 5 '* .. \\ ° Dc hac vide pag............................ 28 Non necesse habetis, ut aliquis doceat vos. sed unctio docet vos de omnibus. 113 Qui servat verbum ejus, vere in hoc charilas Dei perfecta est . . .88.201 Quis csl mendax, nisi qui negat quo­ niam Jésus est Christus,et hic est .lntbhrislus . ....... 449-459 Filioli, novissima hora est ; audistis quia Antichrislus venii, ctnunc Anli­ chrisli mulli facti sunt..................... 439 Nolite omni spiritui credere, sed pro­ bate spiritus si ex Deo sint. . . . 106 Omnis spiritus qui solvit Jesum. cx Deo non cst.et hic est Antichristus.de quo audistis.quoniam venit, et nunc jam in mundo est..................... 194. 195.42G Tres sunt, qui testimonium dant in coelo. Paler , Verbum cl Spiritus sanclus. cl hi 1res unum sunt. . 50.400 11 simus tn vero Filio ejus.hic csl verus Deus, cl vita aeterna............................ 171 Et mandata ejus gravia non sunl . - 393 Hacc scribo vobis, ut sciatis, quoniam vitam habetis aeternam, qui creditis in nomine Filii Dei......................... 86 I. PETRI II. JOASNIS 1. 3. 4. Auclorilalcm hujus epislolae vide p. . 28 Iledempti estis de vana vestra conver­ satione paternae traditionis . . .131 Chrislus semel pro peccatis nostris mor­ tuus est, justus pro injustis , ul nos offerret Deo,mortificatus quidem car­ ne, vivificatus autem spiritu, in quo iis.qui in carcere orant spirilibusveniens praedicavit.qui increduli fue­ rant aliquando,quando expectabant Dei patientiam in diebus Noe 240 cl praeterea a pag. 280 usque ad . .284 Christo igilur in carne passo, ct vos eadem cogitatione armamini- . . 212 Secunda cl tertia epistola D- Joannis , canonicae sunl p.5o cl scq.Ilcm.o7 ct 134 Pax a Deo, ct a Domino Jcsu Christo. 77 Mulla habens scribere vobis, nolui per chartam cl atramentum................... 124 JUDAS Hacc Judae epistola,aposlolica csl. 28 cl 55 Solum dominatorem, ct Dominum no­ strum Jesum Christum negantes . . 76 Jesus populum dc iegypto salvans . 139 usque ad HI. r.u LÏOEX .4P0C.ILPÏSIS f. I. 4. i. 5. i». II. 13. 13. 13. El admirata esi universa terra post be­ stiam dicens: quis similis bestiae? . 45» De auctore cl auctoritate Apocalypsis 15. Beati mortui, qui in Domino moriun pay............................................. 28. (>2 lur. Amodo jam dicit spiritus, utreQuo tempore scripta.......................59. {30 quiescant a laboribus suis. . . . 21', Ego sum a et w. ...... 176.180 15. Bestia cum septem capitibus, el decem Beatus qui servat verba prophetiae, h ucornibus etc........................................... 432 jus................................................ 58 16. Septem capita, semptem monies sunt. Dominus Deus omnipotcns.qui erat.qui super quos mulier sedet....................... 446 est el qui venturus est.........................175 17. Horna vocatur nomine Babylonis 367 ei 368 Sanctus , sanctus , sanctus Dominus 17. Decem reges etc. odio habituros purDeus omnipotens........................150 ni 152 put alam meretricem............... 446 Dignus est agnus accipere virtutem el 20. De. Gog el Magog...................... 453 el 454 divinitatem....................................... 171 20. Ligavit eum per mille annos, cl post Visio locustarum. . ,....................... 47! haec oportet eum solvi modico tem­ Angelo tuba canente visa est ingens pore .................... 436. 437 el 438 stella de coelo cadere in terram- . 565 20. Beatus qui pervenit usque ad dies mille Et corpora eorum jacebunt in plateis trece.nleos ct irigintaquinque . . . 438 civitatis magnae., quae vocatur spi20. El cum consummati fuerint mille an­ ritualiter Sodoma cl Aegyptus,ubi et ni. solvetur Sa thanas (usque ad id) Dominus eorum crucifixus est. . . 446 in saecula saeculorum . . . 453.555 20. El cinxerunt castra sanctorum, el di­ Caput bestiae quod mortuum erat, el lectam civitatem................................... 536 revixit .......... 433 Numerus hominis esl,cl numerus ejus. 530 22. Si quis apposuerit ad haec clc. . . 133 JNDEX li E K E 11 λ 0 T A Ιί i IJ l II Angelorum ct hominum caput Christus. 296. ex quibus mentis id est assequulus Christus. 298. liem Angelorum Ecclesia habet suum proprium Aaron consecratus Ponlifex a Moyse png. 324. caput nempe Michaclem 324. Aaron non solum Christi figuram gessit, sed Pelii Anglos convertit s. Augustinus 328. quoque cl successorum ejus Hi el 412. Abrahae sinus. 278. 281. 288. Quae animae libe­ Anima Christi ab ipsa sua crcalione repleta csl scientia el gratia. 265.vere descendit ad inferus ratae 288. 278.cl ibi non pertulit poenas damnatorum.267. Abyssus 276. 279. Anima Samuelis apparuit Sauli 277. Abbatis Jouchimi error 56. Anima supernaluraliler potcsl apparere, el opera Actiones immanentes in Doo 216. ii extra suum corpus 285. an sil m loco per oActus indifferens licri potest necessarius .708. peralioncm. ibid, vide varias animarum appari­ Accidens in Deo esse non polest 207. 210. tiones 452. 4G3. Adoratio latriac soli Deo propria 177. cliam Chri­ Anima an aliquando pro corpore Iropicc accipia­ sto convenit ibid. tur 279. clscq. Adriano imperatore facta est translatio Testamenti Animae piorum ante Christi ascensionem non fue­ veleris ab Aquila Pontico 67. runt in coelo, sed inferno subterraneo 277. Adulterae historia vera 50. Ai imabus justorum quid contulit descensus Chri­ Aeternitas convenit Filio 175. sti ad inferos 286. Africani Paires an jus appellationum ad s. PonliliAnimnbus purgatorii per modum suffragii sum­ ccm impedire lenlavcrinl 171. mus Ponlifex opera ildclium communicat 1.78 In Africam Romani Pontificis primatus 110. Aliquae animae eorum, qui puniti sunt a Deo aAislulphus impius cl sacrilegus 537. quis diluvii: salvae fucine sunt 280. Alnricus 482. Alexander Magnus an primus regnaverit in Graecia. An praeter animas justorum, quae errant in sinu Abrahae, aliquae aliae liberatae sint 288. •18. vide 1.74.illi oblatum est volumen Daniclis 31. Alius el alius dicitur divinis personis, non aulcm Anlichrislus.Disputatio de Anlichrislo.424.Etymo­ dicitur aliud el aliud 207. logia nominis, ibid.m im n Antichrisli. 439.Cha Altarium lapideorum erectio antiqua. 138.item con­ i.icier. HI. Generatio 463.464 474.Sedes. H.7. Doctrina 448. Miracula 151. Regnum el praelia. secratio 119. B. Ambrosii Sententia de Baptismo colla to in nomi­ 4.72. Ei it certus quidam homo futurus, 42.7. Ad­ ne Christi, falsa est 489. ventus ipsius. 428. Nondum venisse probatur A men 91. sex daemon slraliombus a pag. 431.usq.ad.44(1. Anaslasius Imperator 492. Transylvani dixerunt post Christum obilum ve­ B. Andreas senior Petro 319. nisse 194. Angeli aliquando nominantor nomine Dei 164. Anlichrislus eril homo singularis, non regnum Ty Aon fuerunt renovati per Christum 174. ranuicum. 126. Eril instrumentum diaboli eleA 556 1.ΧΙΓΛ clissimum, 426. Regnabit 1res annos cum dimi· Appellatio ad Episcopum vel Concilium piovincia«Γιο. 436. 37. 464. Coepit venire in suis prae­ te. Prasbylcrorum et minorum Clericorum cursoribus qui sunl haeretici.-426. Dicilur apo­ csl 407. stasia. 427. Eril Judaeus cl Judcorum Messias PiOjippcllnlionibiis ct conlra disputatur 10R. 438. 1 47. 448.449. Est futurus Magus. 450. 451. Aquis diluvii puniti, Ttn omnes damnati 280. Anlichrisli nomen proprie et communiter accipitur Arcae Λοδ comparatur Ecclesia 325. 428.Scx signa adventus ipsius. 431.Persequulio Arcam cl tabernaculum an ILercmias asportaverit ipsius omnium maxima 436. cl 466. post mor­ cum spoliaretur Hierusalem 48. tem ipsius dies futuri sunl usquu ad mundi fi­ In Arca quid fuerit 53. nem 455. Mors.Vide quae dicuntur dc tine per- Arcadius 433. se.qiiulionis ipsius 454. cl praesertim 464. Argumenta ab aucloritaie negativa non valent 380. Anlichrislum quo tempore apparuisse dicant hae­ Aripertus quid donaverit Ponlilici Romano 429. reticis 463.465. Arii hacresis 155. artificium in .scriptione fidei He Gog, cl Magog, idesl, de Anlichrisio cl exerci­ suae 487. Mors 76. tu ipsius 453. Arphnxad 43. An propler saevissimam Anlichrisli persequulionem Artaxerxes Mncmnon 37. cxlinguenda sil penitus Chrisli religio 457. Artaxerxes Longimanus ibid. Refellitur harclicis dicentium: Papam esse Anti- Ascensio Chrisli in coelum verum cl corporeum chrislum 157. 255 et sequent. Item 256. Refelluntur nugae Smnlclialdicae Calvini menda­ Asina Balaam 484. cia 458. 459. Item Illyrici. 459. Ineptiae Til- Assultus Darii Medi Palor 35. manni, cl Cliyirnci mendacia 465. Athanasius ab haereticis infcclnlus 489. Antiochus magnus 49. Caussa ipsius aptid Julium papam agitur 387.405. Antiochi Epiphanis mors ibid. Attributa Dei, nempe aeternitas, immensitas, po­ Antiochus addictus umoribus focminarum 463. tentia . sapientia bonitas, majestas 193. haec Apocaliypsis quo lempore scripta 59. cl 430. eadem ibidem Christo convenire demonstratur. Apostasia 428. Attributa Spirilus sancti 192. Apostolatus quomodo continebat Episcopatum 354. In nttribuloruin communicatione non consistit uin Aposlolalu tria continentur 83.Esl prima digni­ nio hypostatica 249. 250. tas in Ecclesia 521. B. Augustini laus 410. Apostoli aliquo modo erant aequales Petro in ec­ Augustinus ambigere videtur . an sinus AbrahaO clesiastica potestate 104. 327. 521. in inferno fueril. an alibi 278. 281. 286. Quomodo dicebantur unum 167Idem e.x sola ignorantia linguae hebraeac dece­ Sunl fundamenta Sion 366. ptus csl existirnandoChrisfuin dixisscPelrotht os Ecclesiasticum regimen eonslilucrunt, 317.Cbristo Pelrus etc. cum revera dixerit: Iu es petra 333. electi. 521. Ordinali Episcopi as. Pietro 353. Idem propler Donalistas excogitavit unum modum appellantur Patres nostri 319. loquendi de clavibus cl remissione peccato­ Quomodo dicantur fudamcnla Ecclesiae 354. rum 53. Quibus locis mortui sint 381. Aurelianus controversias Ibici Ecclesiae judican­ Cur abstinebant n nomine templi.cl sacerdotii 416. das tribuit 108. Praedicabant el orabant in templo Salomonis 147. A Christo jurisdictionem omnem acceperunt 520. B Eliam in temporalibus praesidebant luti Ecclesiae Hierosolymitanae 539. Apostolorum 50. canones Ecclesia recipit 59. 413. Babylonis nomine inlelligitur Roma 366. 433. I.cx dc sanguine ct suffocato. 509. Ipsorum pri­ Baptismus dicilur illuminatio 52. maria intentio fuil praedicandi Evangclium 120. Baptismus parvulorum e.x traditione aposlolica 116 Apostolis data csl summa potestas Eclesiaslica.scd 121. 126. 127.131. delegata cui non succederetur, Petro aulem or­ Baptismus haereticorum, cl ab illis collatus 130. dinaria cui succederetur. 329.330.334.339.520. 220. 484. 491.492. vide infra v. Cyprianus. Illis quo succedant Episcopi 354. 522. Baptismus collatus in nomine Chrisli an validus Inter Apostolos majorilas 470. 488. 489. luter Apostolos duplex distributio provinciarium Christus est qui baptizat per ministerium sacerdo­ tacta csl 346. tum 460. Ab Apostolis non csl auctoritas summi Ponti­ Baptiza tus a Christo cx viris, Pelrus,cx mulieribus ficis 395. B. Virgo 353. Aposlolica dicilur sedes Romani Pontificis 383.3S6. An haeretici qui revertuntur sint rebaptizandi 90. Apostolicus appellatur Romanus Ponlifex 327. 381. cl seq. Apud, cum,in,el quid denotent hac particulae 207. Ritus qui servantur in baptismo, sunl ex Aposloli­ Appellatio ad populum non convenit plebi Chri­ ca traditione 132. stianae 318. Barnabnm praedicasse Romanis lempore Tiberii Appellatio ad suminum Pontificem qualis 40 4. cl verisimile non csl 380. seq. item 525. argumenta conlra appellationes Basilius Imperator asseruit nec sibi, ncc ullis loiistas 405. cis licere negotia sacerdotalia tractarc 108. 372. INDEX Beatus esl qui habel quidquid vult. cl nihil mali vult 204. Beatorum animae vident Deum unie diem judi­ cii 504. Bealitudo est meritum operum bonorum 430. Bcatitudinis aeternae promissio dicilur testamen­ tum cl pactum 53. Bellum Christianorum pro terra sancta recuperan­ da 435. Bigami vide v. Digami. Bonitas tribuitur Filio 178. v.7 Christiana perfectio, vide v. Perfectio. Christiani quando coeperunt csseRomae367.etscq. Christiani homines plene fiunt per impositionem manuum Episcoporum 488. Christianorum Ecclesiae quare non vocantur tem­ pla ab Apostolis 446. Christianis non liccl tolerare regem infidelem aul haereticum 533. Christianus non est, qui haereticus manifestus csl 418. Christus Chrisli divinitas hodie impugnatur ab ali­ quibus 147. sententia Scrvetianorum 155. Genlilistarum 155. C Solvuntur sex argumenta haereticorum conlra Chrisli divinitatem 194. usque ad 199. Caeremoniarum institutio 457. Christus non esl Aulolbeos 217. Calvini mors 431. mendacia de Pontifice 459. cl a· Chrisli incarnationi primum errores circa illam 236. lia 291. Hacresis Eulychelis de una natura Chrisli 237. re­ Cambyses 36. 43. fellitur 238. solvuntur argumenti 240. Campanarum benedictio 500. Hacresis Ncstorii dc duabus personis Chrisli 243. Canones apostolorum quoi sint 414. refellitur 244. Canones concilii Nicaeni an sint integri 408. In quo consistat unio hypostatica duarum natura­ Item Canones Nicaeni el Sardicensis pro eodem rum Chrisli 247. el alia 252. Concilio habebantur 409. Refellitur Lbiquilas homanitatis Chrisli 253. 254. Concilii Nicaeni canon 6. fuse explicatur 385.401. Scientia animae Chrisli 2G5. Item canon 36. atque omnes VI. synodi 402. Perfectio animae Christi 265. cl seq. Item chalccdonensis can 9. el 17. 405. claliorum Christi descensus ad inferos 270. 27S. clseq. 383. Quod descendere ad inferos non sit omnino exlinItem canon sextus Apostolorum,ne clerici uxorem gui 270. abjiciant, explicatur 413. Christus non pertulit poenas damnatorum 271. aHem canon 65. Apostolorum suppositions videtur iius error dc descensu Chrisli ad inferos 276. 414. Christus proprie acre ipsa descendit ad inferos 28 4. Canones sextae synodi falso adscribunlur sextae Ad quae loca inferni descenderit 286. synodo 413. 414. An Christo fueril aliqua poena esse in inferno 286. VI. synodus in caussa Honorii forte corrupta est a An praeter animas justorum, quae erant in sinu AGraecis 495. brahac, aliae liberatae sint 288. Explicationes diversorum Canonum Juris Canonici Quid contulerit animabus justorum descensus Chri­ habentur infra in tabula de locis Juris Canoni­ sli ad inferos 286. ci, citatis in isto primo tomo Controversiarum. Explicatur locus obscurissimus de descensu Chri­ Cantica spiritualia in Ecclesia cantantur 91. sli ad inferos 1. Pelr 3. 279. Capul Ecclesiae praecipuum cl fundamentum csl Christus secundum quam naturam sit Mediator 289. Christus 317. 324. 328. 333. deinde Petrus el llefcllilur error Slancari de Mediatore 289. itoin successores 348. 357. 391. 393. et in aliis locis Calvinistarum ct Luiheranorum 291. ct probatur Patrum ibidem el supra vide eliam 421. veritas aliis argumentis.Ibid, el seq. Cardinales non dant auctoritatem summo Pontifi­ Christus sibi cliam aliquid meruit 297. el seq. ci 397. Christus legationem suam quater testimonio Scri­ Carnis concupiscentia 46S. vide v.Concupiscentia. pturae confirmat I. Caro Chrisli 241. Christus in camo venturus in nova populi congre­ Caro cl spiritus tamquam duae respub. 531. gatione 48. Carolus Magnus cl Pipinus pater 398. 537.Carolus Christus sudavit sudorem sanguineum, el admi­ Magnus imperator constitutus 535. Imperium sit consolationem 50. occidentale iterum erexit 433. Ipsius pictas ibid. Protulit illam sententiam in crucem Eli, Eli etc. Cathedra Petri an possit separari ab urbe Itonia 482. hcbraicc ul csl probabilius 94. Cathedra s. Petri 356. 374. 392. Testimoniis hominum utebatur propler alios 112. Catholicus vide in line hujus hierae C Cephas Pe­ Quomodo fuerit ante incarnationem 162. trum significat 331.348. Quomodo dici possit imago Patris 166.198. 199· Character Anlichrisli quis sit futurus 411. Non esl Deus ncquivocc vel analogice 172. Chitraei mendacia dc Pontifice 461. Habel templum quod csl proprium lalriae signum Childe.riciis depositus a Zacharia 535. 178. Chrisma falso tribuunt haeretici inslitulmn ab Hi- Adoratur adoratione lalriae.ibid, invocatur.ibid. gino 119. vide paulo post v. Confirmatio Quomodo concurrerit ad creationem cum Patre Chrisma renovandum singulis annis 124. non esl 179. futurus character Anlichrisli 442. Quomodo dicatur visibilis, el Deus invisibilis 186. Antiquitas chrismatis, ibid. Non est purus liomo 196. Itiai utinxi Vol. I. 71 55S INDEX Quomodo dicatur minor Palrc 196. item facere vo­ De clavibus novum loquendi modum excogitavit luntatem Pain's, ibid. d. Augustinus propter Donatistas 340. Quomodo subjiciatur Patri 197. Per claves dalas Petro inlelligimiis summam po­ Quomodo non sit Deus a se ipso 217. testatem in omnem Ecclesiam 341. Habet duas naturas 23.3. el seq. Hem 253. 495. Clemens exactissimo tenuit ecclesiasticas tradi­ Habel unam personam 242. tiones 59. Vere natus, passus et mortuus csl 240. 242. Romae factus episcopus a Petro 318. Habel carnem ejusdem speciei cum nostra 241. u- An successerit Petro, vel Cieto 374. bi de carne ipsius. Clerici minores debent appellare ad episcopos An aliquando vocetur homo Deifet. 247. vicinos 407. Totus est ubique, sed non lotum Christi est ubique Clericorum continentia, vide v. Continentia, et 263. de Ubiquitate 252. el seq. seq. Ofilciiiin 155. Christus homo an sil ubique; haec proposilio quo­ Clericis in sacris , uxorum usus non pcrmillilur. modo vera 263. 413. 462. 469. Christus homo ab incarnatione coepit esse Filius Cletus, elAnaclelus pontifices 374. Dei 268. Cogitationes hominum . cl corda scrutari est oChrislusassumpsit naturam nostram et aliquos de­ pus Dei proprium 42. fectus naturae, licet non orunes 268. Columba dicitur Ecclesia 340. Descendit ad inferos 270. Commodo imperante translatio a Thcodolionc Ibiquc non pcriulil poenas damnalomm 271. facta csl 67. In illo descensu fuil triumphator 272. el non de­ Concilia generalia non dant auctoritatem sum­ speravit neque passus est poenas damnatorum, mo pontifici 394.Sed declarant el asserunt 397. ut blasphemat Calvinus 271. 272. Decretum generalis concilii , quod sine romano Qualiter praedicaverit inferno 286. et an illi fuerit Pontifice, aut ejus Legato iit, illegitimum est aliqua poenas osse in inferno, ibid. 396. .Meruit sibi gloriam corporis el nominis exaltatio­ Solvuntur objectiones adversariorum , quod et­ nem 297. iam presbyteri ct laici habeant jus suffragii dePraecipuus Ecclesiae monarcha 317. cl 325. ca­ cisivi in conciliis 38. put 328. 333. Ponlifex ncc a concilio, neca quoquam morta­ Dicilur Petra 348. noslcr Salvator 460. lium judicari potest aut puniri 410. 458. Negabitur ab Anlichrislo 448. Concilia cur fiant , cum ponlifex possit dogmata Summus sacerdos semel se obtulit pro nobis in lidei definire 484. cruce, el nunc se offert per manus sacerdo­ Concilium generale errarc polesl in quaestioni­ tum 460. bus facti, non juris 497. Non habuit dominium temporale,ncc fuit rex tem­ Ariminense 323. 327. poralis in terris 527. Chalcedoncnsc 406. Corpus ipsius an sil in concavo vel convexo coeli Constanlinopolilanum III. sub Constantino IV. 401. 254.non redigitur ad angustias poli antarctici 256. Tempus mortis Christi 373. Constanlinopolilanum IV. 27. el 46. Nomen proprie cl communiter sumptum 426. Hierosolymitanum lemporo Apostolorum 369. Paupertas 298. 378. Christo conveniunt nomina soli vero Deo pro­ Nicaenum I. 187. 408. pria 175. Quiniscxlum 401. Conveniunt attributa Patris 176. clseq. vide eliam Sardicensc 404. 408. Trullanum 401. 413. attributa Spiritus sancti 192. Collala polestas judicandi, virtus vivificandi, el ma­ Concupiscentia carnis an peccatum 468. Conjugium simpliciter non prohibetur, ibid. Pro­ jestas summo honore digna 259. hibetur lamen sacerdotibus,atque hominibus iu In Christi nomina unius vel duarum operationum sacris conslilulis;monachis.cl iis qui se volo vir­ 194. ginitatis obstrinxerunt, ibid. In Christo non fuerunt contrariae voluntate carnis, Confessio auricularis 469. cl spiritus 495. Simon magus ct Menander ulerque sc Christum im­ Confirmatio puerorum fabo tribuitur ab haereti­ cis instituta ab Urbano 487. pudentissime dixit 194. Ciborum delectus 464.470. 487. 510. vide de san­ Sed csl cx traditione apostolica 118. 126. Vide supra v. Chrisma.Sacramenti confirmationis ex­ guine cl sulfocato 509. traordinarius minister polesl esse sacerdos, el Circumcisio quid sil 206. quando 494. Claudius quoi annis regnavit 373. Expulit Ju­ Conscientia quomodo ad forum Dei perlinere di­ daeos ab urbe Horna 375. catur 522. Claves promissae, cl datae Pclro 337. Moricnle Pontifice non pereunt, sed manent in Conscientiae obligatio in obediendis praeceptis 509. 511. manibus Christi 338. Conservatio est opus Dei, cl convenit eliam Cliri­ Quae datae Apostolis, ibid. sio 181. el Spiritui sancto 192. Clavium polestas qua absolvuntur vel ligantur Consilium Episcopis utile 323. peccatores. ibid. INDEX Gonstnntinopolis capta a Lalinis 92. a Tureis 235. Quando acdillcatn 355. Episcoporum Conshinlinopolilan. superbia 398. Eliam in alToolunda acqualitale romani pontificis 400. 405. vide eliam 447. el infra v. Gracci. Constantinus Magnus imperator , Controversias de rebus fidei Ecclesiae judicandas Iribuil 108. Quid sensorii de traditionibus 137. Professus csl dc episcopis se judicare non posQuid Ecclesiae donaverii 397. vide 537. Humilitas ipsius 43. Constantinus IV. remisit jus suum pontifici pro continuatione 398. Conslunlines X. qui dicebatur Monomachus, prae­ mium constituit iis, qui contra Latinos aliquid scriberent 220. Constantius imperator reprehensus ab Athanasio 321. Corda scrutari est opus Dei proprium, cl con­ venit eliam Christo 219. Corpori humano comparatur Ecclesia 325. Corpus Christi an sil in concavo vel convexo coeli 254. vide eliam 25G. Corpus Christi in sacramento altaris. Vide v. Eucharistia. Correptioni fraternae favere dicil Origenes ille locus Mallh 43. Quaccumque ligaveritis 338. Creatio est opus proprium l)ei,ct convenit etiam Clirisio, cl Spiritui sancio 179.192. Quaedam loca Scripiurae quae inlclligunlur dc creatione 172. 174. Creatio quomodo productioni Filii Dei adaptari possit 198. Ad creationem quomodo concurrerit Christus cum Palrc 179. Cyprianus comparatur ab Augustino cum Pclro, cl in quo 359. Cyprianus lib. 1. cplst. 3. caule legendus 406. Cyprianus existimavit ordinem diaconorum ab apostolis excogitatum 523. Error ipsius de Baptismo 130. 138. 200. 484. Defenditur 127. 484. Cyprianus sponte sua, non coactus ulla lege,con­ suevit omnia fere negotia majora tractare coram clero et populo 319. 324. Cyrillus defenditur 241. Cyrus habuit regnum amplissimum 330. Catholici hominis signum cl character fuit ro­ manac Ecclesiae adhaerere 443. Catholicorum persequutio ab haereticis 436. 1) Damnati nc sint omnes , qui puniti sunl a Deo aquis diluvii 280. Darius Medus 35. 43. Darius Hystaspis 36. Decalogum esse legem naturalem, excepto prae­ cepto desabbatho 480. 481. Decem Dei nomina quae passim occurrunt in di­ vinis libris 31. SW Defunctis prodest sacriilcium missae, ct alia bo na opera fidelium 430. 443. 458. Descensus Christi ad inferos 270. et seq. ul Tri­ umphator cl Victor 272. Ad quae loca descendit 286. Vide supra v. Chri­ stus 236. Deus, Deus csl unus numero 156. Dc vocibus quibus utimur m explicandis divi­ nis, essentia, Homousios 200. De vocibus essentia cl Homousios 201. Do vocibus hypostasis, cl subsislcnlia 204. Dc caeleris vocibus 205. Distinctio personarum in Deo 200. Diluuntur argumenta contra distinctionem per­ sonarum 147.217. Deus csl auctor omnium divinarum Scriptura­ rum: sed aliter lamen aderat prophetis, aliter aliis 46. Nomen Deus tribuitur eliam Christo 174. Nomen ΠΊΠ» est maxime proprium veri De;. ibid. Deus dicilur allissimus 175. Invisibilis, ibid. Deus gloriae, sive etiam rex gloriae, ibid. Ilex regum , cl Dominus dominantium 175. Invi­ sibilis 186. Nomen Deus an sit nomen essentiae vel dignita­ tis, atque ejus nominis etymologia 195. Nomen Deus absolute positum,quid significet 247. Deus cum sil simplicissimus, de illo dicuniur nomina tam abstracta, quam concreta 202. Est ubique 252. 253. Est unus Deus, qui res omnes regit cl guber­ nat 316. Dei attributa aeternitas , immensitas , potentia, sapientia, bonitas, majestas 175. Dei manifestatio in tribus personis 209. Deo nihil potest esse perfecte cl expresse si­ mile 168. In Deo idem csl inlclligcns , intellectus , intelle­ ctio, cl species intelligibilis 172. Anlichrislus se faciet Deum 450. Tres hypostases , el una natura an dicatur in Deo Î38. Scriptura , verbis , Iribuil Deo omnia membra humana 482. Dexlera quid sil sedere a dextris Dei 258. Dextrum cl sinistrum in collocatione imaginum Petri el Pauli 361. Diabolus eral initio caput Ecclesiae angelorum 324. Solvendus est Anlichristi tempore 436. Non potest supplere virtutes activas caussarum 44 3. Habitaturus csl in Anlichrislo 451. Fuil stella cadens dc coelo 465. Rex super omnes filios superbiae 472. Diaconi lempore d. Hieronymi praeferebant so presbyteris 393. Dies significat tempus lucis 438. Dimocraliac regimen 315. 317. 323. Diodes V. rex Medorum 42. Diocletianus 436. privavit mullos cingulo milita­ ri 298. Dionysius Areopagita a Paulo factus episcopus 318. 560 INDEX non potissimum penes principes ecclesiasticos 321.sed praecipuo penes stimmum totius Eccle­ siae praesidem cl sacerdotem 324. Ecclesiae caussam ad judicem saccularem defe­ rentes puniuntur 320. Ecclesiastica potestas non solum data Petro, sed eliain caeleris apostolis, el quomodo 327. 330. 334. In Ecclesia esi auctoritas ferendi leges, el apud quem 508. Praeler Judaeos mulli alii ad Ecclesiam perline­ bant 119. Ecclesiae vera doctrina unde petatur 110. Ecclesiae verbum est aliquo modo verbum Dei 117. In sola Ecclesia reposita scientia rerum divina­ rum 131. Ecclesiae publicum olllcium ct sacrificium ces­ savit in persequutione Anlichrisli 437. Ecclesiae Angelorum capul Michaël 324. Ecclesiae Christianorum quare non vocentur tem­ pla 446. Eleemosinae prosunt defunctis 458. E Quod genus operum 461. Emmanuel imperator Graccorum 399. Ebionis baeresis dc Chrislo 196. Episcopus ordinatus a Chrislo, fuil solus Petrus Ecclesia duobus modis judical dc Scripturis 11.7. 353. el Pelrus fuil Episcopus Romanus 369. Conlra id quod universa Ecclesia facit, disputa­ Nullus Episcopus ostendi potest, qui sit a popu­ re insolentissimac insaniae csl 87. 106. 131. lo depositus 318. neque quod sil a populo ordi­ Ecclesia catholica instar magni aedificii I 46. vide natus, sed tantum designatus 319. etiam 167. dicitur columba 340. Episcopi nomen quid significet cliam apud M. Dicitur catholica et universalis 369. T. 354. ubi dc ejus ofiicio. Est mia in radice ct capite, liccl in propagatio­ Episcopi Romani quindecim nomina 420. ne mulliplicelur 392. 520. Episcopi primi post apostolos, ab ipsis aposto­ Ecclesia comparatur exercitui ordinato, corpori lis constituti sunl 317. humano, mulieri speciosae,regno,ovili, domui, Episcopi dicuntur filii apostolorum 319. el navi, seu arcae Noc 325. Episcopi succedunt apostolis 354. el 522. Ecclesia fundata esi super pelram 33t.clscq. Λ Papa jurisdictionem accipiunt 521. Primum fundamentum hujus Ecclesiae csl Chri­ El cur non cesset eorum jurisdictio mortuo Ponti­ stus, secundum Pontifex 307.317.324.328.333. fice. a quoillam habuerunt 522. 469. Debent appellare ad summumPonlificcm lanium 407. Iinmo el testificatio Ecclesiae csl secundum fun­ Episcopi omnes aequales in dignitate ordinis 414. damentum nostrae fidei 115. In suis dioecesibus habent auctoritatem ferendi Semper crevit, cl crescere dcbel 327. leges 508. Ecclesia an errare possil 476. 477. Item 495. Vocantur fratres Pontificis 522. Ecclesia romana particularis non polesl errare Quanto majores sint rege 111. 320. in fido 483. el an possil separari Pelri Cathedra Ati Ecclesia romana habent consecrationem cl di­ ab urbe Roma 483. gnitatem 354. Ecclesia romana csl malcr omnium Ecclesiarum Episcopi veniam petentes a romanis Pontificibus 354. atque huic adhaerere fuil signum catholici 391. atque ab illis confirmati, depositi ct re­ hominis 441. stituti 395. In tiac Ecclesia romana semper viguit Apostoli- An possint habere dominium cliam temporale. Vi­ cac Cathedrae Principatus 453. de quae dicuntur .737. Ecclesia dcbel habere unum capul 317. 324. Episcopi et presbyteri quomodo distinguantur, ubi J28 333. de majoritalc cl auctoritate Episcoporum 319. Ecclesia judicat de sensu sacrae Scripturae 102. Episcopi, Archiepiscopi ct Primates, quare requi­ rantur in civitatibus cl provinciis 326. M scq. item 106. Item dc caeleris caussis, controversiis cl dubiis, Episcoporumne sil Ecclesiae controversias diri­ mere 103. cl seq. e i pro varietate saeculorum enumerantur tmcrcEpiscopo proprio primum judicium in caussis 406. s s ab Ecclesia damnatae 106. 320. Ecclesia Testamenti veleris, figura Ecclesiae Te­ Episcoporum africanorum conjunctio cum romana Ecclcbia 410. stamenti novi 324. Ecclesiae regimen non csl praecipue penes po­ Episcoporum successio in romana Ecclesia 82. pulum 3Π.ηοη praes principes sacculares 320. Sine Episcopis Ecclesia esse non polesl 118. Dionysius Alexandrinus accusatur 391. Divimlas non est conversa in b utnani Io tern 240. 2>f. Doctrina Anlichrisli 448. Doctrina et veritas erat scriptum in pcctorc summi Sacerdotis -481. Dominici Soli opinio quod fides Christi extinguenda sit propter Anlichrisli persequulionem, defendi non potest 457. Domitianus 436. Dominium temporale non habuil Chrislus in ter­ ris 527. Dominium non fundatur in gratia el fide, sed in libero arbitrio el ralione 524. Dominio proprio quando possunl privari princi­ pes 534. Vide v. Rex. Domui comparatur Ecclesia 325 Donationes factae pontificibus romanis 429.538. Duces Hebraeorum 314. Durandi error do descensu Christi ad inferos 281. 561 INDEX Episcopos veros esse Episcopos an nobis ccrlo constet 97. Episcoporum varia elcclio 119. Episcoporum institutio sive electio a pag. 149.us­ que ad 155. Ordinatio 319. 353. Episcopis utile consilium 323. Episcopos non solum immediate scd etiam mediale creat Pontifex 522.formula creandi Episcopos521. Episcopos pares esse presbyteris, Calvinus existi­ mavit 321. Episcopatus romanus quomodo unus , cl capul eaclcrorum 392. Epistolae summorum pontificum quae asserunl pri­ matum Pelri el successorum 501. 502. Erasmi errores de Chrislo 151. Erasmi cliam testimonio, probatur omnes Eccle­ sias subjectas esse Aposlolicac sedi, cl hoc nolo propler novos haereticos , qui Erasmum habcnl pro oraculo 393. Esdras Scripturae sacrae fuil instaurator Cl. 119. 120. Invenit novas lileras hcbraicas , cas scilicet qui­ bus nunc ulimur 61. Interpretabatur sacram Scripturam populo 87. Esse ct essentia in creaturis non csl idem, m Dco autem csl idem 159. Essentia, hujus vocis fusa explicatio 201. Essentia in divinis ncc gignit ncc gignitur 208.213. Essentia non csl persona divina formaliter 209. Essentia in Dco habelse per modum termini com­ munis 216. Esther historia quo lempore contigerit, ejus mari­ tus quis 36. Evangclislis attribuunt haeretici memoriae la­ psum 33. Evangelistarum propositum in describendis evangeliis 198. Evangelic quo idiomate conscripta 67. 70. Vera cvangclia noscuntur cx traditione 241. Evangclii praedicatio in toto mundo ante adven­ tum Anlichrisli 431. Evangcliorum libri nec plurcs ncc pauciores qua­ tuor esse debuerunt 33. quomodo oppugnen­ tur 32. Evangclium praedicatum a Christo 111. Evangelium Joannis quo tempore scriptum 59. Evangclium praedicatum a Paulo 106. Eucharistia quo tempore debet sumi 513. Eucharistiae sacrosanctum sacrificium cessabit in persequutione Anlichrisli 436. Eucharistiae adoratio 443. Eucharistiae sacramentum sub utraque specie an omnibus concedendum 468. llacrcses conlra eucharistiam 491. Vinum nqua temperatum in calice offerendum 488. Eunomiani 172. Eusebius Nicomediensis haereticus Arianus 203. Eusebius Caesariensis Arianis favisse dicitur.ibid. Eusebii auctoritas in dogmatibus parva est 182. Eusebii locus lib. 2. hist. cap. I. corruptus 360. Eulychclis haeresis dc Christo 239. Ex.per, in. hae praepositiones quomodo tribuantur Patri, Filio et Spiritui sancto 181. Exercitui comparatur Ecclesia 325. Exhortationes spirituales, sive collationes 90. Extrema unctio 118. F Fabulae nomen interdum pro vera historia sumi­ tur 38. Foeminac, publice docere, cl alia officia peragere non possunt 44. \ide infra v. Mulier. Remedium pro foeminis nusquam ponil Scriptura 122. Ferri candentis similitudo pro mysterio incarna­ tionis 248. 252. Festa Natalis, Paschae, Ascensionis . Pentecostes traditione non scripla servantur 122. Fides est fundamentum aedificii spiritualis 24. Esi una 464. Absolute sumpta , liccl recle dicatur fundamentum justificationis cl omnium virtutum, tamen non proprie dicitur fundamentum Eccle­ siae 450. Quomodo dicatur hypostasis 201. Sine operibus quomodo justificat 54. Vna fides in Ecclesia esse non potest, nisi sil unus judex summus 327. Fides Chrisii el religio, an penitus extinguendn sil propler saevissimam Anlichrisli persequulioncm 457. Fidei regula certa et nota esse debet 24. Fidei regula an sil Scriptura 141. Vide 476. Fidei nostrae primum fundamentum esi xerbuin Dei 115. Fidei perseverantia communicata Petro 579. Fidem Chrisii slalim post Christi obitum abolendam dixerunt Transvlvani 194. w In controversiis fidei cl morum.summus judex quis 47 6. vide 141. Filii Dei productio nunc vocatur generatio , nunc creatio 198. Filii Dei productio per intellectum 237. Forma accipitur pro essentia 161. Franconcs convertit s. Kdi.mus 327. Vide de Franconibus 398. Fridericus 11. 537. Fundamentali petrae proprium csl lotum aedili­ cium regere 333. Fundamentum Ecclesiae Petrus 331. Item 333. Vide v. Ecclesia, el v. Pelrus. Futurorum praedictio, csl opus Dei proprium , el convcnil eliam Chrislo 181. cl Spiritui sancto 192. G Galliae regnum convertit s. Kilianus 327. Vide de Gallis cl Galliae regno 498. Genebrardus quartum librum Esdrae ad canonem perlinere dicil 59. Non recle tribuit Calvino, quod dixerit in personis non tribui cssenliam 206. 217. Generationis perleclio (in divinis) csl in lilio 153. In generatione divina csl quidquid perfectionis est in via 211. Filius an fuerit antequam gigncrclur. 212. Constitutum ex essentia cl relatione gignit ct gi­ gnitur in Dco 213. 562 I λ DEX Genitus cl ingenitus, generabile ct ingcncrabile quomodo differant inter sc, cl quomodo suman­ tur in Deo 210. Germanos convertit s. Bonifacius 327. Gignere cl gigni in divinis non est essentiae 209. Gladius temporalis ct spiritualis .‘»29. 532. Graeca editio LXX. vitiata csl 69. Graeca editio Testamenti novi 70. Graeca lingua eral omnium communissima 89· 94. Graecis fontibus ao magis credendum quam Lati­ nis 77. cl quando ad illos csl recurrendum ibid. Graeci non debent conqueri, quia sine illis facta esl addilio particulae ( Filioque ) ad symbolum Graeci articuli,contrahunt significationem ad unam rem certam 427. Item Graecorum hacresis dc Spirilu sancio 218. Graecorum sapientes supra modum impudici 131. Graecorum pertinacia cl superbia a Deo punita 423. Vide supra v. Conslanlinopolis. Eorum miseria, ct infelix calamitas 235. Eorum consuetudo fere ordinaria corrumpendi li­ bros 495. Graecorum imperium cur translatum ad Gallos cl Germanos 535Gratia repleta est anima Christi ab ipsa sua crea­ tione 265. Gratia cl sapientia Christo naturalis fuil 268. Per gratiam Christi salvari erodimus 460. Hominem esse in gratia, an certo constet 467. Gratia Spirilus sancli homo interius movetur a Deo, cl suaviter impellitur ad credendum , cl aman­ dum 111. Gratianus imperator 108. Gregorii Magni lempore fuit vera Ecclesia (contra haereticos) 430. 442. Laus illius 465. item humilitas 389. 415. 423. Gubernatio quae melior 314. Gubernationis finis qualis sit 315. II Jlncrcscos gravitas, in Praefatione. Ilacrcscs variae post Christi ortum enumerantur, m eadem Praefatione. Item lOG.PIeraeque ct fere omnes ortae sunl cx Scriptura male intellecta 89. Vide cliam 110. 460. liem unde ortum habeant 392. Ilacrcscs plurimas summus Pontifex sine Concilio generali damnavit 482. An propter hacrcscs sint cogenda Concilia gene­ ralia 30. Contra hacrcscs hujus temporis 471. Ilacrcscs ct schismata Ecclesiam lluctuarc co­ gunt 351. Hacresis per lepram figurabatur 535. In casu hacresis Pontifices ab Ecclesia judicari possunt 413. Haeretici dicuntur garruli 138. Sunl simiae Catholicorum 140. Possunt contundi cx doctrina Romanae Ecclesiae 390. Sunt praecursores Anliehrisli 427. Vocantur mysterium iniquitatis 428. Appellantur Gog ct Magog 456. Argumenta eorum, quod non possint ub Ecclesia mulclari 436. Infelix exitus ipsorum 147. 148. 149. An sint vere Christiani 418. An sint rebaptizandi 128. el scq. 485. Vide supra v. Cyprianus, el v. Baptismus haereticorum. Ajunl se magnam perscqiiutloncm de Antichrislo pati, quia interdum comburantur aliqui de eo­ rum numero 436. Sex pcrscquulioncs ipsorum 465. Careni omni dignitate ecclesiastica 420. An male faciant scrutando loca Scripturae 112. Haereticis novitatibus non succumbit Ecclesia 480. 495. Contra haereticos hujus temporis 470. 471. Qui fide carent non sunl uniti Christo actu, sed in potentia lanium 4 19. Hebdomadae annorum 438. Hebraica edilio nn sil corrupta 62. 70. Hebraica lingua quando desiit in populo Dei esse vulgaris 67. 87. Hebraicae linguae antiquitas, ibid. Hebraicis fontibus an magis credendum, quam La­ tinis 77. ct quando ad illos recurrendum.ibid. Ex Hebraeo in Lalinum translatum esl Testamen­ tum vetus a d. Hieronymo 74. Hebraei utebantur magis traditionibus quam Scri­ ptoris 119. Habuerunt aliquas traditiones extra Scripturam 130. Utebantur annis el mensibus lunaribus 437. llelias el Henoch vivunt adhuc 433. ubi occiden­ tur, cl quando 437. 445. Hcnoidi adhuc vivit, cl veniet cum Delia ante diem judicii 433. Occidentur in Hierusalem 445. Uno mense antequam Anlichrislus pereat 437. Henricus IV. rex propter mulla scelera cxcommunicatus 491. 492. 536. 537. Herodis Ascalonilae Tetrarchae exitus , quo anno Claudii 375. Hesichii edilio in sacram Scripturam 68. 88. Hicrcmias inclusus in carccre.cl invisus omnibus48. A Nabuchodonosor maximi llcbal.ibid. B. Hierony­ mus fuil auctor Latinae editionis vulgatae 73. Li­ cet doctior Damaso,tamen judicium suum dc re­ bus fidei illi remisit 109. Fuil simplex presbyter 393. Hieronymus videtur in ea sententia fuisse , ut exi­ stimaret Episcopos, si de jurisdictione agatur, esse quidem presbyteris majores, sed jure ec­ clesiastico,non divino,quae sententia falsa csl324. Idem in commentario in Malachiam . non putavit Malachiam loqui de vero Helia 435. Quaedam verba illius , transposita in Chronico an­ ni CCCLl 490. Ilyicrosolymorum Ecclesia palriarchalis 355. 360. Hierusalem fulura sedes Anliehrisli 445. 446. Historice el parabolice aliquid accipere 335. 339. Homo quomodo possit legem implere 468. Hominibus particularibus non datur passim donum interpretandi 113. Hominibus insevit Deus naturalem propensionem ad monarchicum regimen 312. INDEX Hominibus non csl serviendum praecipue propter homines,sed propter Deum 517. Homousios longa hujus vocis explicatio 202. Umami lex Vide v. Lex. Humana mandata 515. Humanum genus quare cx uno institutum csl 313. Hypostasis longa explicatio hujus vocis 204·. Hyppolilus martyr existimavit Anlichrislum esse ipsnm diabolum,qui de falsa Virgine falsam car­ nem assumet,quod error csl 433. I D.Jacobus Hierosolymorum primus episcopus vere fuil apostolus 54. 331. Ordinatus fuil ab apostolis 353. Ubi mortuus 381. ubi de Jacobo majore. Jncobi el Pelri comparatio 360. Jacobi Paleologi conversio 149. 166. Jansenius in illud Ecclesiastici 77. oil. non con­ vinci cx illo loco (ubi de adventu lleliae esl ser­ mo) Heliam venturum clc. 434. Idiomalum communicatio an sequatur in Chrisio cx unione hypostatica 251. Idola quando incoepcnint 46. Idolis sacrificavit Marcellinus metu mortis 188. Idola damnabit Anlichrislus 450. vide 461. Idololatriae peccatum punitur a Deo 517. Idololatriam exterminandam post Christi advcnlum prophetae praedixerunt 178. Idolothyta comedere non licet 510. Jejunium quod genus operum csl 166. Jejunium quadragesimae cl quatuor temporum est nposlolica traditio 116. 118. 126. vide dc jeju­ nio quadragesimae quatuor temporum el vigi­ liarum 513. Jejunium sabbathi 413. Illyrici mendacia dc Pontifice 464. imaginum veneratio cx aposlolica traditione 131. 406. 473. Propter imaginum venerationem concessa sunt mi­ racula sanitatum 452. Immensitas tribuitur Filio 176. Immolatis vesci non licebat 510. imperatores qui judicium dc rebus fidei judicandis Ecclesiae romanoque Pontifici remiserunt 125. Qui contra fecerunt 108. cl scq. El quare permittebantur cliam confirmare Pontifi­ ces 398. el quaedam jura quae illis concedebant romani Pontificis confirmationem. 415. Quare se illis subjiciebant Pontifices 415. 532. Imperatoris servomquare senominciGrcgoriusl 15. Imperatores varii qui ab haereticis dicuntur Pon­ tifici auctoritatem dedisse,quod refellitur 397. Imperatores qui Episcopis judicare noluerunt, sed ab Episcopis judicari 412. 415. Imperatores varii excommunicat! ct depositi a sum­ mis Pontificibus 403. 430. 491. 501. 535. Imperatores qui tragoedias in Ecclesia excita­ runt 306. Imperatores qui Pontifices deposuerunt 532. Imperatores antiqui vel jure hncroditario vel ab exercitu obtinebant imperium 319.536. 563 Electores imperatorum 536. Potestas eorum tem­ poralis a Deo 525. Persequutiones eorum,a quibus auctoribus peti de­ beant 436. Imperatoris ct Pontificis actus officia, ct dignitates distinctae 529. Imperatori solvuntur tribula etiam ab Ecclesia ali­ quando 525. Imperii Romani omnimoda desolatio quando con­ tinget 132. Imperium Romanum sine urbe Roma bene consi­ stere potest 433. Imperium Romanum comparatur Babylonico, ibid. Imperii translatio a Graccis ad Gallos el Germanos 535. 536. In, per, cx, hae praepositiones quomodo tribuan­ tur Palri, Filio et Spiritui sancio 180. Incarnatio Christi multipliciter oppugnatur hoc tempore ab haereticis 236. In incarnatione duo quaedam ex nostris rebus ac­ cepit Chrislus 268. Per incarnationem accessit mullum boni humanae naiurac 242. Incarnatus esl solus Filius Dei 249. Incarnata dicitur divinitas Verbi per unionem cum carne 241. Infernus. Dc Christi descensu ad inferos 270. Vi­ de v. Christi descensus ad inferos. In inferno Christus praedicavit, ct quibus 281. Intellectus divinus, cl voluntas , intellectio ct volitio in Deo idem sunt 172.cl 213. Intcnigenliae cl volonlalis actiones immanentes in Deo, quomodo steriles non sint 216. B. Joannes Baptista. Testem legationis suae Isaiam adhibuit 24. B. Joannes Chrysoslomus ab episcopatu depositus. 391. W5. Verba quae pro concionibus proferebat,accipienda sunl juxta mentem ipsius 94 ct 100. Joannes Damascenus quid sibi voluit per Theandricas operationes 295. Idem aperte negavit Spirilum sanclum a Filio pro­ cedere 223. 234. Idem defenditur 505. Irenaeus male putavit Chrislum anno aetatis suae 80 passum 110. Judaei.Duo genera hagiographorum habuerunt II. Abducti in Babylonem quomodo dicantur abduch in Persidem 48. Ter ducuntur captivi, ibid. Numerabant annos a primo rege Syriae 18. 19. Ipsorum respublica, monarchia 314. Ingratitudo quaerentium regem, ibid. Religio erga sacros libros 63. elan depravarini sa­ cram Scripturam, ibid. Propter Judaeos venturus est Anlichrislus , cl ex eorum gente nascilurus 411. 416. Judex summus in controversiis fidei ct morum,quis sit 140. 176. De judicio in caussis ecclesiasticis, more aliorum judicum, cl de poena quae ad summum Pontili cem pertinet 508. Judicialia praecepta addita veteri legi. 514, Judicialia vetera non manenl 516. 561 INDEX Auctoritas ferendi leges in Ecclesia 508. In Lege el prophetis non continetur Testamentum novum, nisi in universali 133. Legislator primarius est Chrislus 515. Libertas Christiana triplex 516. Libertas item triplex 247. 294. Libertatis lex quae sil 56. Libri Canonici sunl infallibilis veritatis 41. Duplex est via conosccndi an aliquis liber sit vere divinus 41. In libris Canonicis declarandis quid observavit Ec­ clesia 42. In libris apocryphis csl etiam aliquid veri 52. Liber Henoch an fuerit apocryphus ibid. Multi libri ex Testamento veteri perierunt 119. Librorum Canonicorum veritas cx traditione Apostolica 131. 135. Lingua latina desiit in Italia 89. Lingua latina an aliquando fuerit aliquabus vulga­ ris 88. Ubi de linguis variis omnium nationum usque 90. L Lingua propria Hebraeorum corrupla esl 66. 69. Lachrymac veniam postulant 166. Lingua Hebraica, Graeca cl Latina scripserunt ALactantii opinio seu error exploratus dc secunda postoli 87. resurrectione mortuorum, et de regno Chrisli Linguae nomine interdum sumitur donum lingua­ mille annorum in terris 454. rum 94. Laid. Vide v. Magistratus politicus. Limis ab apostolis Petro ct Paulo Hornae factus Laid non debent judicare dc rebus fidei. 109. Vide Episcopus 318. Vide eliam 373. 380. infra v. Populus, cl v. Plebs. Litera 2 accipitur frequenter pro >22 75. Laici non debent negotia ecclesiastica tractare 319. Literal*, formatae antiquorum 356. cl seq. Locustis comparantur Lutheran! 471. Laici eliam judicantur ab Episcopis 513. Luciani editio in sacram Scripturam 68. et 88. Latina editio Testamenti veleris cl novi. 71. Ludovicus I. imperator quid donaverit Ecclesiae Latriae adoratio 178. Romanae 538. B. Leonem haeretici male calumniantur 388. Ludovicus VI. depositus a Clemente VI. 537. Leo Isaurus Iconomachus 535. Luitprandus confirmavit donationem faciam Pon­ Lex per Moysem dala, cur litera, cur occidens,cur tifici 429. propria Testamenti veleris esse dicatur 25. Lulhcrus . qua ralione dici polcsl Antichrislus Lex nova, cur lex libertatis, vetus autem leo terro­ 461. 465. ris appellatur 56. Lulhcri haereses 152. 471. l.cx humana dici potest a Deo 111. Item ipsius impudentia el mendacia 457. Lex scripta cl non scripta 130. Conlra Luiherum el Lulheranos mulla 470. cl Lex data in Syna 163. seq. Lex divina non csl mutanda 278. Lyr.mus minus caule loquultis csl in capile 49. Lex secunda dicitur Deuteronomium 504. Malth. in illud: Ex cis occidetis etc. 381. Lex injusta non csl proprie dicenda lex 507. Lex ul justa sil quatuor requirit, ibid. M Lex pontificia el civilis obligant in conscientia 508. Macedonum regnum obscurissimum usque ad 511. Lex dc sanguine el suffocato 509. tempora Philippi patris Alexandri Magni 35. Lex ecclesiastica necessaria 513. Magistratus politicus asseritur c.x Antiquitate 291. Origine ibid. Lex humana quomodo obligcl sub poena mortis ae­ Mahumcles quo lempore venii 430. Mortuus ternae 518. Lex civilis an possil condi a Papa 532. 438. Majestas adoranda tribuitur Eilio Dei 178. Legis Judaicae, cl Pontificiae comparatio 516. Legi an possil fieri additio cl quomodo 514. Mali Praelati. Vide v. Praelati. Legem generalem non faciunt, privilegia pauco­ Manassac regis lempore contigit historia Ju­ dith. 44. rum 115. I ' geni sm superioris neminem judicare licet 525. Manus impositio 488. Vide supra v. Coufinnatio, el v. Chrisma. Legem quomodo possil homo implere 468. B. Marcus evangclista a Peiro creatus episco­ Leges ferre non esl populi 318. pus 318. Summus Pontifex habet auctoritatem ferendi leges 409. cl infra 507. cl seq. De legibus Pontificis. Discipulus Petri, a quo missus est Alexandriani, ul nomine Pclri fundaret Ecclesiam 350. Aide v. Pontifex. Judicii dies intelligitor per diem Domini 321. 4*3. Judicii dies nescilur 429. Ante judicii dicm animae Beatorum visurae sunt Deum 504. el seq. Juramentum obedienliac romano Pontifici factum. 443. Justificatio prima cl secunda, hoc csl, illa, qua sola fides justifica! sine operibus, ct opera cum fide cl auxilio gratiae 56. Justificatio peccatoris, cx quibus operibus 466. Justificationis opus cujus sil 137. Homo non justificatur ex operibus factis viribus propriis 85. Justinianus senior Augustus vocat Joannem Π. ca­ put omnium sanctarum Ecclesiarum 391. Idem remisit suum jus pontifici , pro confirmatio­ ne 398. Justinianus II. convenit V. synodum apud Constanluiopolim, ct canones Trullunos edidit 27. 865 INDEX Marci evangelium qua lingua scriptum 72. cl 87. Qua occasione 120. cl quo loco 369. Martiaous imperator a Deo electus 32.7. Controver­ sias ilo rebus lidci Ecclesiae judicandas tribuit 108. Martyres. Vide v. Sancti. Martyres quos Antichrislus occidet futuri sunl il­ lustriores omnibus praeteritis 430. Ad eorum memorias quomodo alligamus cullum cl invocationem 406. 1;. Matthaeus, quare citavit liicreiniam loco Zachoriac 408. Ejus evangelium, qua lingua scriptum 67. Qua occasione 120. Idem, el Marcus, et Lucas non scripserunt acta et verba Christi priorum duorum annorum, sed solum tertii nnni 438. Matrimonium in Testamento veteri, an fieri pote­ rat ex una tribu in aliam 80. Vide v. Mulier, cl v. Uxor. Matrimonium non prohibetur simpliciter 161. Prohibetur tamen sacerdotibus, ct hominibus in sacris constitutis, monachis, cl iis qui se volo virginitatis divinxcrunl 468. Matrimonium per verba dc praesenti contractum cl non consummatum .703. Matrimonium an solvatur per haeresim.ibid. An solvatur per conversionem alterius conjugis ad fidem 534. Maximus imperator episcopo primas detulit 320. Maximini imago dejecta 493. Ipsius exitus 320. Mediator Chrislus ut homo non ut Deus 197. Vide 289. ubi de mediatore usque ad linem libri. Mediatoris dillnilioncs, ct conditiones 293. Mclchisodech obtulit panem ct vinum in figuram sacrificii nostri 80. Mclchiscdcch rex el pontifex. 337. Mendacia vocabuntur signa el prodigia Anlichrisli 4.71. Meritum Chrisli pro nobis et pro sc 297. An dentur opera quae mercantur justificationem 349. Michaël princeps omnium angelorum 324. Michaël cl Theodora imperatores 468. Michaëlis Scrvcli hacrcsis, vita cl mors 147. 148. Militia. Vide v. Bellum. Miracula in Testamento veteri, a quibus facta fue­ runt 164. Miracula divina facta in condemnationem haeresum 359. Miraculorum patratio propria auctoritate csl Dei proprium, cl eliam Chrisli 181. Miraculo Chrisli erani opera divine huinana 29.7. Vide 291. Miracula Antichristi 4.71. 462. Miracula animarum petentium auxilium, et mira­ cula sanitatum 452. Missae sacrificium. Videv. Sacrificium, infra. Canon missae an sil cx traditione aposloliea 118. Consecrationis verba a nullo addita sunl.ibid. Aqua vino miscenda in consecratione 118. 127. Invocatio sanctorum in sacrificio missae 118. Memoria mortuorum in sacrificio missae 119. Hujus sacrificii figurae 325. I'llMUJIlM Vol. I. Missas pro defunctis offerre 431. 443. 458. In sacrificio missae se offert Chrislus per ministe­ rium sacerdotum 460. 467. Tempos >tatulum pro celebratione missae 487. Missio Spiritus sancti qualis sil 221. Monarchia. Vide v. Kegimen. Esl optimum regi­ men 159. Quid sil 311. Monarchia simplex simplici arislocraliae ct d;mocraliae praestat 311. Monarchia minus est casibus d mutationibus ob­ noxia. quam ulla alia forma regiminis 315. Monarchia arislocraliae ct dimocratinc admixta uti­ lior in hac vita quam simplex monarchia 315. Monarchia simplex circumstantiis seclusis, simpli­ citer excellit 316. Monarchiae ordo 314. Aliae proprietates, ibid. Diuturnitas 315. Monarcha Ecclesiae praecipuusesl Chrislus 317. 324. Mors Christi nostra salus 276. Moyses oral summus sacerdos,sed extraordinarius 103. 321. 361. Ordinavit rempub. Judaeorum 323. Summus princeps temporalis, cl summus pontifex fuil 537. 538. Moysis auctoritas 520. Moysis caeremoniae, et judicialia abrogata 516. Mulieri speciosae comparatur Ecclesia 32.7. Mundum creatum esse per angelos haeretici dixe­ runt 180. In toto mundo praedicari debet evangelium 131. Mundus dupliciter sumitur 173. Mundus quo tempore finiendus 429. Mundi consummatio post adventum Anlichrisli 438. Quot anni elapsi sunl a mundo condito 429. N Nabuchodonosor 1er abduxit regem, el populum captivum 48. Vide 43. Regnum ipsius amplissimum 13. Karcisum quem Paulus jubet salutari, quis fuerit 378. Natalis Domini nostri dies 122. Naturae duae in Christo 238. Sunt integrae et non permixtae 239. Naturalis propensio ad monarchiae regimen 312. Navi comparatur Ecclesia 325. 339. Necessaria simpliciter ad salutem 136. 137. Nero, Romae primos Christianos occidi mandavit 371. Quot annis regnavit 373. Illius scelera quare omissa a Joscplio 380. Illius persequulio vocatur mvslcrium iniquitatis 427. Aliqui putarunt resurrecturum, et Anlichrislum fu­ turum 443. Item dc illius pcrsequulionc 436. 137. Neslorii hacrcsis 212. Nicephorus cl Michaël imperatores 536. Ninus crexit statuam Belo 47. Nomen έμούοιος 110. 200. 489. 72 INDEX 566 Aomen De». Vide v. Deus. Nomen Çhrisli HO. Nomen Anlichrisli 439. Nomina concreta pro supposito nccipi possunt, li­ cet formaliler naturas significent 251. Aomina quae mutantur a Deo diversis hominibus 348. Nmergis quid male concesserit Innocentius VIII. 507. Notio quid sit 205. Aotiii.un non producitFilius etiamsi intclligal 213. Notum per magis notum probare 100. Aov.dus cum Novatiano confunditur a Graecis 374. Numerus an sil in divinis 158. Numerus certus pro incerto 338. Numerus ternarius affectatur ab omnibus rebus 153. Numerus senarius 140. Nuptiae. Vide v. Matrimonium. \uplibc post votum.Vide similiter v. Matrimonium. O Obcdicntia praelatis praestanda 510. 513. Obedienliao juramentum romano pontifici facium 413. Officium divinum cessabit in persequutione Aniichrisll 436. Officia divina in romana Ecclesia hoc tempore,eo­ dem ordine el numero lectionum. ct psalmorum celebrantur, quo ante annos mille, tempore GoIasii 89. Officiorum divinorum praecipuus finis csl cullus Dei 91. 92. Onuphnus m libro de comitiis imperialibus, Grc­ gorium X. pro V. accipere dcbcl 530. Operum Iria genera 466. Operationis unius vel duarum nomina in Chrisio, quare prohibuit Honorius 494. Operationum et naturarum confusio non datur in Ileo 294. 295. Opera solius Dei quinque sunt creatio, conserva­ tio, salvatio, praecognitio occultorum cl patra­ tio miraculorum 179. Oratio perfecta qualis sil 92. Aon impetrat infallibililcr nisi quod est necessa­ rium vel ulilc oranti 106. et quare non impetre­ mus 270. Ad Deum dirigitur 460. Quod genus operum sil 466. Orationis domus. vocatur templum 466. Or itimii desiiu.ib.ml loca quaedam Apostoli in pri­ vatis domibus 446. Orandi modusin Ecclesia nusquam invenitur scri­ ptus m Scriptura 122. Utalio publica Ecclesiae quomodo prosit fidelibus qui cam non intelligunl 91. Oration··, Ecclesiae ul plurimum diriguntur ad Pa­ trem. tamen in Patre, invocamus omnes 1res per­ sonas 197. Omio quam ipsetncl pro scipso ad Deum fundit. Iiv l eam non intclligal, tamen fructum percipei ' { i ί 92. Orandn-rMi hn-tus.qui accipit nostras preces 178. Oration·, dono anima clamat, cl gemit 199. Orando Chrislus vuluil exprimere voluntatem na· liiralem 270. Orationes fidelium pro defunctis 17. 458. Vide v. Defunctorum siilTragia. el v. Sacrificium. Ordo prout est optimi regiminis proprietas quid sil 311. Ordines minores sunt cx Aposlolica traditione 138. Ordinis poleslas ad remittenda peccata 338. Ordinatus a Chrisio fuit solus Peirus 353. Ordinatus ab haeretico episcopo vere ordina­ tus 493. Ordines religiosonim.Yide v. Religio. Origenis in sacram Scripturam editio qualis G7.88. Origeocsin mullis erravil. Primo enim quae acci­ pienda erant simpliciter accepit figurate ut de paradiso terrestri 102. Idem argumentabatur Patrem esse majorem Filio 173. Idem habet mullas blasphemias dc Filio Dei 185. Idem sensit.cssc m inferno, nihil aliud cssc quam timere Deum iratum 272. Possibilem putavit incarnationem diaboli et aliquos angelos voluit vere esse incarnatos 413. Origcnes damnatus a Vigilio papa 493. Otho IV. depositus ab Innoccnlio III. 537. Ovili comparatur Ecclesia 325. 315. 383. Oves non debent pascere pastorem suum 108. Oves dicuntur praedestinati 112. Oves Chrisli universa Ecclesia 345. 383. Comparatio inter paslorcm ovium irrationalium ct rationalium 518. P Papias erravil opinando regnum Chrisli futuram mille annorum posl resurrectionem 110. Particulae quaedam quae denotant distinctionem personarum 151. Pascere quid el cujus sit 344. Passio el mors Chrisli fuit nosira redemptio 273. Pastores seu ministri Ecclesiae. Vide v. Episcopus cl v. Pontifex. Pastor Ecclesiae summus pontifex. Vide v. Pontifex cl v. Episcopus. Pastor ovium rationalium cl irrrntionalium 518. Pastori necessaria triplex poleslas 534. Pastorum Ecclesiae munus 344. Paler quomodo dicatur solus venis Deus 197. In Palrc aeterno est auctoritas principii, quae non csl in Filio 181. 182. 196. Pater generare dicitur, non essentia el quare 152. Vide v. Generatio. Paler simpliciter est ingenitus el improduclus 218. Quidquid habet Paler, habet etiam cl Filius exce­ pta relatione 420. Paler comparatur fonti, Filius Homini cl Spiritus sanctus lacui 221. Pater et Filius unum principium sunt Spirilus san­ cti 231. S. Patres numqunm simul in eodem errore con­ venerunt, si aliquando errarunt 124. 200. Patres quos putant suos, haeretici 181. Palriarclrales sedes quae sint, cl quo ordine,cl nu- index mero 355. usque nd 357. ct 385. 380. Defecerunt a fide excepta romana sedc 481. Patriarchae nunqunm habuerunt supremam digni­ tatem in Ecclesia 332. 422. Eorum poleslas el auctoritas 32G. 400. et seq. Palriarchoe arehieplscopis superiores 32G. Patriarchae varii depositi 400. Pnlrinclias non licet ulli terreno principi judicare Patriarchae Hebraeorum 314. II. Paulus lotius orbis terrae curam gessit 444. Ostendit evangelium suum aeque vcrum ac divi­ num.alque evangelium 1. Jacobi 34G. Reprehendit Pelrum 347. 365. 378. An loqtirbaiiir cum Gentilibus 353. Pauli el Petri comparatio 3GI. Fuit Peiro minoris aelalis 380. Elimam excaccavil. el Alexandrum cl llimcnaeum excommunicavil 511. Pauli epistola ad Romanos quo lempore scripta 379. Cnplivitns illius.ibid. Mors ct martyrium 369. Scpulchrum 487. Concursus ad limina apostolorum 370. Paupertas maxima quae sil.et quam docuerit Chri­ slus verbo el exemplo 4IG. 504. Pacem reipublicae debent liabero pro fine princi­ pes 518. Peccatum originale deletum a Chrisio 494. Peccatum quid sil 519. Peccatum nec fuit nec cssc polesl in Chrisio 270. Peccata in Spiritum sanctum quare irremissibilia dicuntur 46. Peccatorum remissio 341. 467. 469. Peccatorum justificatio 468. Pcr. pro, a vel cx 224. 227. Persarum reges quot numerantur ab Hebraeis 36. Perscqunlio Neronis in Christianos vocatur myste­ rium iniquitatis 127. Persequuliones Ecclesiae III. 114. Propler maximas persequutiones nunquam Petri ca­ thedra ab urbe Romana separari potuit 482. Persequuliones mullorum Patrum 388. Perseverantiae donum communicatum Peiro 479. Persona quid significet 205. 2G0. Persona csl fundamentum naturae 204. Persona divina ut talis esi infinita 211. Personae accomodalur nomen hypostasis 204. Personae a personis producuntur 2G9. Personae divinae unde habeant subsistentiam 214. Personarum distinctio iu eadem essentia ostendi­ tur 200. Personis divinis convenit propric gignere, gigni el procedere 209. In personis divini'- non potest esse ulla priorilasel posleriorilas 117. Petra dictus csl Chrislus 331. 4G5. similiter Peirus 331. 348. I). Peirus apostolorum princeps monarchs) Eccle­ siae constilulus a Chrisio 331. Constitutus a Christo paslor post resurrectionem 331. 333. Diclum csl ci, lu cs Peirus 331. ct super hanc pc- tram aedificabo Ecclesiam meam 334. o| libi da­ bo claves 335. datae sunl ei claves 33G. clscq. qtiid per has claves inlclligalur 341. Ei quoque soli dictum est, pasce oves meas 342. 34 4. Per illa verba oves mens, universam ei Ecclesiam , Christus commendavit 345. Quae dicta sunl ei a Christo sunl in triplici diffe­ rentia 386. Petri primatus confirmatur primo cx variis praero­ gativis illius 347. Prima intclllgitur cx mutatione nominis.ibid. II. Ex modo quo ab ovangclislis numeran­ tur apostoli 347. III. Ex ambulatione cum Christo superaquas 349. IV. Ex ipsa peculiari revelatione ipsi soli facta, ibid. V. Ex verbis: Et portae inferi non praeva­ lebunt adversus eam 351. VI. Ex tributo, quod Dominus jussit solvi pro sc ct Petro, ibid. VII. Ex duabus piscationibus etc. ibid. VIII. Ex illis verbis: Simon Simon ecce Sata­ nas expetivit vos ul cribraret sicul trilicum, ego nutem rogavi pro lc ul non deficiat fides tua. et Iu aliquando conversus, confirma fratres tuos 351. IX. Ex apparitione facta Petro ante alios post resurrectionem, ibid. X. Quia primus fuit cui lavil pedes Chrislus 352. XI. Quia Peiro soli praedicitur mors cl qui­ dem mors crucis, ibid. XII. Ex co quod lanqunm paterfamilias colli­ git in unum coelum discipulorum, et unum eligendum esse docet in locum Judac 352. XIII. Quia post acceptum Spiritum sanctum primus omnium promulgat evange­ lium.ibid. XIV. Quia primitm miraculum in testimonium fidei a Petro fit. ibid. XV. Quia tamquam summus judex damnavit hypocrisim. et fraudem Annnlne el Saphirac. ibid. XVI. Ex illis verbis; fictum est cum Peirus transiret per omnes, ibid. XVII. Quia primus omnium coepit praedicare Gentilibus, ibid. 257. 379. XVIII. Quia pro Petro in cnrccre constituto ora­ tio fiebat sine intermissione ab Eccle­ sia 353. XIX. Quia in concilio primus loquitur. ibid. XX. Ex verbis Pauli post annos 1res nscendi Hicrosolymnm videre Pelrum. ibid. XXL Quia Christus suis manibus Pelrum baptizavit 353. XXII. Quia solus Petrus a Chrisio episcopus ordinatus fuit ibid. XXIII. Quia Petrus primum haeresiarcham Si­ monem magum primus detexit cl poslca damnavit ct cxlinxil 354. INDEX Quod Homac potissimum sedem suam munions sacramenti ollaris a Fabiano papa 320. divino jussu collocaverit 355. Philippus Galliae rCX 505. XXV. Quod sub finem vilao Petri Christus i- Philippi ilelanchlhonis hacrcsos de Christo 154. pse Pelro apparuit et roganti Domine, Philosophi unum Deum naluraliler cognoscentes, quo vadis? respondere dignatus csl, ea ex parle, quasi naluraliler Chrisliani luerunt venio Romam iterum crucifigi.ibidem 158. el 371. 184. Philosophiam Ethnicorum reprehendit Paulus 194. XXVI. Quia solae illae Ecclesiae semper sint Phocas imperator edidit sanctionem pro roinanae habitae palriarchales. el primae quas Ecclesiae primatu 398. 423. 429. 430. Petrus fundaverat. 355. Pilatus quam potestatem habcruil supra Christum XXVII. Esi festum cathedrae Pelri 356. Vide et­ 415. iam 37 4. Pipinus cl Carolus Magnus 398. 537. XXVIII. Ex lilcris formalis antiquorum, ubi post Pipino rege disputatum csl inter Romanos ct nomen Patris, cl Filii cl Spiritus san­ Graccos 220. cti, nomen apostolorum principis ad­ Pipinus donavit pontifici romano cxarclialum Ra­ jungebant 356. vennae 429. 453. 538. Confirmatur ejus primatus testimoniis Patrum gre- Pipinus creatus rex a Zacharia papa 535. eorum 357. el Latinorum, ibid. Platonem ab inferis esse liberatum per descensum Petrus non ut persona particularis sed ul pastor cl Chrisli ad inferos, fabula csl 287. caput Ecclesiae, dicitur petra 331. PJcbs non habet auctoritatem creandi episcopos Pelro in pontificatu Ecclesiae universae aliquis cl presbyteros 335.Vide quae dicunlur 501. succedere debet 382.quod hic sil romanus pon- Leges ferre non polcsl 318. fex 382. clscq. item 522. Poena respondet culpae. Vide infra v. Satisfactio. Pelri quatuor primi successores immediati qui fue­ Poenitentiae. Vide v. Dolor de peccatis. rint 373. Poenitentiae incertus exitus 53. Pelro subjiciunlur omnes aposloli 470. In pocnitcnlibus dolor esse debet 468. Petrus praefuit non lanium apostolis, sed eliam Pontifex romanus. Summus pontifex sive papa, mullis millibus Christianorum 383. comparatur lapidi probato 300. 306. Petrus dicitur os apostolorum 337. cl pro omnibus Est pastor el paler 327. Vide etiam 362. respondil Cbrislo.ibid. Vide eliam quae dicunlur Dicitur aposlolicus, immo dc solo papa dicitur hoc a pag. 347. usque ad 340. item 35'2. 3.73. nomen 328. 383. 421. Dicitur figura Ecclesiae ab Augustino 340. el scq. Vocatur universalis Ecclesiae papa 383. 386. Quomodo Judaeorum apostolus eral 345. 362. Vocatur sanctissimus Paler 391. 421. Primus omnium agnovit Clirisli divinitatem 349. Vicarius Pelri, quomodo dici possit 395. Reprehensus a Paulo 346. Sc Clirisli vicarium cl famulum prolileliir 458. Pelri fides ul pastoris Ecclesiae, est fundamentum Dicitur petra cl fundamentum 480. Ecclesiae 333. Item quindecim nomina illius 421. 422. Ejus fides, humilitas cl amor erga Christum appa- Quidam pontifex, quare se nominet servum impe­ rel potius in quibusdam quae’Magdeburgcnscs ei ratoris 415. objiciunt quam c contrario 362. Pontifex summus servum servorum Dei sc nominat. Haeretici non dubitarunt saucium Petrum AnliVide supra v. Grcgorii humilitas. clirislmn facere 425. 426. 463. Simul csl princeps spiritualis el temporalis 537. Petri ct Jacobi comparatio 360. item 532. 535. Pelri et Pauli comparatio 361. Quae plenitudo potestatis in co sit 328. Petrus auclprilalo major Paulo 358. 361. Quando coepit temporale dominium habere 429. Item aetate, senior Paulo 380. Ejus imperium a quo tempore decrevit, el in qui­ Refellitur objecto ex XV. peccatis s.Pciri a Magdebus 234. burgensibus concinnata 362. Ulerque gladius, spiritualis cl temporalis in ipso Nilus falso scribit s. Pelrum bis crasse circa iidem OSI 532. 535. 486. Ei non determinatur ditio a concilio nicacno 403. Pelri negalio 364. 486. Pontificis auctoritas impedita ab hacrcsibus 397. Pclrus Romae fuil 366. Variae perscquulioncs summorum pontificum 308. Quo anno Claudii 373. 482. Pclrus Romae mortuus.ubi mulla dc inorlc sancto­ Pontifices depositi ab imperatoribus 417. Vide el­ rum Pelri el Pauli 371. iam paulo post. Pclrus Romae usque ad muriem episcopus fuit, cl Imperaloros el reges depositi a pontificibus, c l XXV. anilis permansit in episcopatu 371. 373. poena non spirituali solum, sed eliam temporal i 375. puniti 398. 453. 532. 535. Concursus ct pictus ad limina apostolorum Pelri cl Idem pontifex instituera , deponere cl restituero Pauli 370. episcopos polcsl 399. Pelri et Pauli scpukhra Irophaca apostolorum di­ Pontifex csl simul episcopus, archiepiscopus, pa­ cunlur 187. Vide infra v. Romae dignitas. triarcha cl pupa 400. Brevis historia silao s. Pelri 375. Succedil Pelro, ul pastori ordinario,ct in ecclesia­ Philippus i.nnpcralor Christianus,exclusus a com­ stica monarchia 372- 381. XXIV. An de jure divino Pelro succed it pontifex romanus, Pon(iflcis Judaeorum cl Christianorum discrimen ut romanus pontifex est 382. 306. 307. Pontificis romani primatum.qui oppugnarinl 308. Pontifices plurimas hacrcscs sine conciliis damna­ qui defenderint 309. runt 482. is',. Pontifices romani qui numquam fuerunt Hornae . Ejus primatus antiquitus et origo 394. 395. Ejus primatus in Afros 410. qui sint 366. et qui extra Romam mortui, ibid. Pontifici non tribuitur auctoritas ab apostolis 395. Pontifices in Gallis LX.\. annos manserunt 482. non a concilio generali, ibid, non a cardina­ Pontifices usque ad quod tempus habitarunt in !.. teram· 47 4. libus 397. non ab imperatoribus 398. Pontificis novi electio, quare ab imperatoribus Pontifex an censeatur ditare suos 381. Historia de Joanna papa foemioa. fabula est 473. permittebatur confirmari 398. 4 17. Num aliqui pontifices, imperatoribus aliqua privi­ Controversia de Lino. Cieto el Clemente 318.373. 385. legia concesserint in electione pontificis 398. Pontificalis dignitas cx prima Chrisli institutione personalis publica fuit 385. Title dc jurisdictione coacliva ct auctoritate feren­ di leges, quae obligent in consccntia 506. 507. Pontificis romani primatus. Probalur primo cx di­ vino jure et ralione successionis 381. Hem an possit legem civilem condere 532. El an possit judicare de rebus temporalibus, ibid. Ex conciliis 385. Ex testimoniis summorum pontificum 387. Item dominium ipsius 524. 525. El ex Patribus graeris 389. Quomodo teneatur legibus 530. 532. Quo tempore principes erant ethnici, non eral ju­ Ex Patribus lalinis 392. dex illorum, sed illis subjectus eral in civilibus Ex origine cl antiquitate primatus 394. Ex auctoritate, quam exercuit rom. pontifex in acaussis 416. lios episcopos 399. Pontifex subjectuscsl vere in foro conscientiae suo Ex legibus, dispensationibus cl censuris 402. confessorio 417. Pontifex a nemine judicari, neque deponi potest Ex vicariis papae 404. Ex jure appellationum 404. 411. 412. Pontificum depositio tenlala 417. Vide loca,quod a Solvuntur argumenta in contrarium 105. 407. Idem probalur ex eo quod a nemine judicatur 410. nemine judicari polesl. In casu haeresis judicari ab Ecclesia potest ί 13.sed Solvuntur argumenta in contrarium 413. ad 448. De papa haeretico an lull's deponi possit 418. praecipue 418. el seq. Probalur primatus romani pontificis 421. Quomodo possit rcnunciare pontificatui 417. Propter malum exemplum vitae deponi nonpolcsl. Quod non sil Anlichrislus.Refellitur objecto Lulheri. quod papa sil Anlichrislus 457. ibid. Pontifex de cathedra docens errare non polcsl 105. Refelluntur nugae Smalctaldicae 458. Calvini mendacia 459. Vide 476. el seq. Ejus verbum de cathedra docentis csl aliquo mo­ Item Illyrici 459. Ineptiae Tilmann: 464. do verbum Dei 314. In judicio facti errare polcsl 477. 486. 500. Mendacia Chvlraci 465. Refutantur argumenta Calvini cl Illyrici, qui pro­ 507. bare conantur papam non esse amplius episco­ El in universum, cl quomodo, cl quando errare pum 472. possil 476.495, 496. In pontifice csl pontificatus, persona cl conjunctio Dc judicio papae.Quod papa sit summus judex in controversis fidei cl morum dijudicandis 476. unius cum allero. Electores aulem quid confe­ Proponitur quaestio, silne certum papae judicium rant 396. 477. Pontifex est propter Ecclesiam 38. Item supra Ec­ Pontifex romanus cum lotam Ecclesiam docet, in clesiam 415. 423. iis, quae ad fidem perlinent, nullo casu errare Praefertur caeleris episcopis in amplissima juris­ polcsl 479. dictionis auctoritate 414. Est major regibus, quod eliam fuit in Tesiamcnlo Non solum pontifex romanus non polcsl erraro in fide,sed neque romana particularis Ecclesia 482. vcleri 534. Ponlillcein non esse Anlichrislum , probatur loto Non solum in decretis fidei errare non polcsl sum­ mus pontifex, sed neque in praeceptis morum, libro tertio, Controversiae tertiae. quae loti Ecclesiae praescribuntur et quae in re­ Pontifex nullo modo amisit pontificatum suum , bus necessariis ad salutem, vel in iis, quaeper conira haereticos hujus temporis 172. sc bona vel mala sunl. versantur 482. Pontifex ultimus quis fuerit secundum haereticos Probabile csl, pieque credi potest, summum pon­ 462. 465. tificem non solum ul pontificem,errarc non pos­ Pontifices aliquot miraculis clari 537. se, sed eliam ut particularem personam hae reliQuomodo liceat resistere pontifici turbanti rempub. cum esse non posse,falsum aliquid contra fidem vel Ecclesiam 417. pertinaciter credendo 483. Pontifici romano male n quodam conciliabulo ae­ quatur patriarcha conslanlinopolilanus 400.401. Solvuntur objectiones cx ralione petilae, quod pa­ pa possit errare 484. Pontificis virtutes significantur in vestibus Aaronis Potestas papae.An summus pontifex habeat juris· 570 INDEX dictionem vere concliram, iln ul possit leges Nicolao 498. condere, quae obligent in conscientia,cl judica- Nicolao IV. 504. re nc punire transgressores 507. D. Petro 362. Probatur testimonio verbi Dei, posse pontifices Ponlinno 488. veras leges condere 508. Sergio 111. 306. cl 499. Probatur ex traditione Patroni 513. Siricio 491. Solvuntur argumenta adversariorum cx Scripturae Slephano VI. 306. cl 490. testimoniis ducta 514. Sylvestro II. 498. Solvitur argumentum cx comparatione legum 516. Thclesphoro 487. Solvitur argumentum ductum ab exemplis 517. Vietore, ibid. Solvuntur argumenta duo ducta ex ratione con­ Vigilio 498. scientiae 512. Urbano 488. Solvuntur argumenta cx Patribus 518. Zephirino 482. An Christus jurisdictionem ecclesiasticam soli Populus episcopos cl presbyteros creare non popontifici summo immediate contulerit 519. test ac jus eligendi summum ponlillccitt non Episcopos omnes a papa jurisdictionem accipere convenit illi dejuro divino 317. 520. Non potest ordinare episcopos, sed nominare, ct Solvuntur argumenta contra scnicnlium 522. postulare 319. De potestate temporali pontificis 524. Populi regimen sive dimocralicum csl deterrimum Aon est dominus totius orbis 524. 311. 318. Nec csl dominus lotius orbis Christiani 525. Populi regimen 317. Non habet ullam jurisdictionem temporalem dire­ Ad populum non datur appellatio a plebe Christia­ cte 527. na 318. Solvuntur argumenta contraria 529. Potestas summa ecclesiastica data Petro 344. Habet temporalem potestatem indirecte 531. Potestas coacliva in summo pontifice 507. 518. Dationibus probatur haec sententia 532. probatur Potestas temporalis cl spiritualis 519.532.535.537 . exemplis 535. Potestatis ecclesiasticae derivatio a pontifice ad eNon repugnat pontificem simul esso principem piscopos 519. spiritualem ct temporalem 537. Item in quo sil summa potestas ecclesiasl. 360. Solvuntur argumenta contraria 538. Potestas ferendi leges in summo pontifice a pag. Jure habet summus pontifex cum principatum, 507. iid 532. quem habet 538. Potestas ordinis cl jurisdictionis 338. 519. 522. De quibusdam romanis pontificibus quibus haere­ Potestas jiidicandi cl puniendi 511. tici errores ct vita objiciunt 503. Potestas judiciaria nomine virgae, ibid. Dc Alexandro 111. 503. · Praeceptum. Vide supra v. Lex. Anaclclo 487. Praeceptum facit actum indifferentem necessarium Anastnsio II. 492. 508. Benedicto Xll. 507. Praecepta humana 515. Bonifacio V. 494. Opera praecepti distinguuntur ab operibus consilii Coelcstino 1. 491. 468. Coeleslino III. 503. Praedicatio Christi in inferno, quibus facta 281. Chrislopboro I. 300. Praedicatio evangelii explicationem continere de­ Cornelio 488. bet 94. Eugenio IV. 507. Praedicatio evangelii in toto mundo ante adventum Felice II. 488. Anticliiisli 431. Gclasio 492. Praedicatoribus evangelii datur os cl sapientia 88. Gregorio I. 494. 498. Praedicatoribus concessum est ul jure exigant su­ Gregorio III. 498. stentationem 504. Gregorio VII. 499. Praedicatores Antichrisli figurati in Apocalypsi Honorio I. 413. 518. ct 494. 452. Innocentio I. 492. Praelatorum mali mores non Impediunt quo minus Innoccnlio III. 504. illi vere praelati sint, el nos illis obedire tenea­ Innocentio VIII. 507. mur 390. Joanne XII. 300. et 418. Presbyter. Vide infra v. Sacerdos. Joanne XIII. 499. Non sunt pares episcopis 322. Joanne XXII. 504. Succedunt LXX1I. discipulis 322. Joanne XXIII. 505. Presbyteri incontinentes 502. Joanne foemina 472. Item graviter peccantes au sint restituendi in mini­ Leone 1.490. sterium 498. Leone V. 300. Presbyteri nunquam interfuerunt conciliis cum l.iberio 488. auctoritate definiendi ul tales 321. L'no 486. Vide etiam 318.373. 380. Communi presbyterorum consilio Ecclesia initio Marccllino 488. gubernabatur 323. Jlartino I. 497. Presbyteris licet appellare a suo episcopo ad epi- INDEX scopos vicinos ejusdem provinciae 407 . Praeter pro contra 134. 140. Praeteritum pro futuro in sacra Scriptura 432. Primates qui sint 405. 4G8. Vule v. Patriarcha. Pinnatus Pclri 349. 358.Vide (piae dicuntur 382. Primatus romani ponliOcis a pag. 38 i.usque ad fincui libri, qui csl secundus. Primatus semper viguit in romana Ecclesia 453. Princeps ecclesiasticus cl politicus simul cslsum­ mus ponlifex 537. Princeps (piando possit privari suo dominio 534. Vide infra v. Rex. Principis saecularis cl ecclesiastici differentia 518. Vide etiam 527. Prophetiae donum debet administrari secundum rationem fidei 112. Plolomaeus rex iniialialur cur divinorum libronim nulli neque historici.neque poetae meminerint 24. Plolomaei Philadelphi jussu septuaginta seniores suam ediderunt sacrae Scripturae translationem 67. 08. Purgatorium. An omnes animae ibi detentae . fue­ rint liberatae iu descensu Christi ad eas 288. ο Quadragesimae jejunium esi apostohca traditio. Vide v. Jejunium 132. 133. Quae sunt eadem uni tertio sunt eadem inter se.an et quomodo valeat haec propositio in mysterio Trinitatis 216. Oiiarlodecimaiii excommunicali a Victore I. papa 402. Qiiaternilas non csl in Deo 209. 11 Redemptio nostra prr sanguinem cl mortem cor­ poralem Christi 272. Ilcdemplionis pretium a Christo persolutum debet pensari ex dignitate personae 273. Regimen. Quod sil optimum regimen 310. optimi regiminis proprietates 314. Simplex monarchia praestat simplici arislocraliac cl dimocraliae 310. 324. Monarchia, arislocraliac cl dimocraliae admixta utilior est in hac vita, quam simplex monarchia. «I Regnorum praecipuorum successio usque ad finem mundi ex Daniele 432. Regna cl reges inlclligunlur apud Danielcm per nomina diversorum animalium 426. Regna Gentilium approbat Deus 524. Regna terrena non perdunt Gentiles, quando Chri­ stiani fiunt 523. Haeretici dixerunt Anlichrislum esse, regnum ty­ rannicum, ac sedem apostalicam, eorum qui Ec­ clesiae praesident 425. Retalio quid significet 205. Relationes per se consequuntur ad productionem suppositorum 209. An emanent ab essentia, ibid. Quomo Io constituant personas 214. 215. Easque distinguant 223. Oppositae relationes an in Deo distinguantur renliler 230. Religiosi habent saltem in communi dominium re­ rum mobilium 504. Remedium pro foeminis nusquam ponit Scriptura 122. Respublica fortior quae sil 315. Respublica Hebraeorum monarchia 314. Respublica ecclesiastica 532. Respublica Romanorum quoi annis duravit 315. Respublica Venetorum quot annos numeret.ibid. Rex. Vide supra v. Princeps, el v. Principatus. Regis nomen nude dictum 473. Regis unius principatus optimus 311. Regalis poleslns el pontificalis auctoritas 527. Reges Hebraeorum 313. Reges non possunt invadere ofllcia sacerdotum 320. Aon episcopis solum, sed eliam diaconibus subji­ ciuntur 319. Praesunt hominibus ul homines sunt non ul Chri­ stiani 320. Debent Deo servire defendendo Ecclesiam, el pu­ niendo haereticos, vel schismaticos 534. Custodes esse debent legum divinarum, non inter­ pretes. el negotiis sacerdotalibus non se debent miscere 321. Debent carere libidine dominandi 327. Quando possint privari suo dominio 534. Reges haeretici, vel infideles tolerandi non sunt Reges venientes ad Ecclesiam 531. Circumstantiis seclusis monarchia simplex absolu­ Reges politici. Vide v. Magistratus politicus. Reges depositi a pontificibus, ul Childcricus rex te cl simpliciter excellit 316. Galliae 399. Ecclesiasticum regimen an debeat esse monnrchiItem Lotharius 402. ct Ilcnricus IV. Teutonicus cum 317. Vide ellum 382. 501. Ecclesiae gubernatio non est dimocralia 317. Ecclesiasticum regimen non csl penes principes Regum munus 321. Sub regibus creverunt tria imperia 215. saeculares 319. Apud romanus sub regibus rarae dissensiones le­ Aon penes episcopos 321. guntur.ibid. Debet esse monarchicum 321. Rog'bus Hispaniae ct Lusitaniae csl divisus orbis Diluuntur objectiones contra hoc 327. nuper inventus 525. llrgnmn Christi non fuit temporale 527. Roma Babylon appellatur 366. 433. 447. Ecclesia comparatur regno. 325. Hem purpurata meretrix 446. 447. Regna vetustiora sunt quum rcipublicae 312. Quoties capta 433. Regni Scylharuni diuturnitas 315. Regnorum Aabuclindonosor, Cyri, Assucri cl Au­ Per sacerdotii principatum amplior facta 453. Aon est futura sedes Antichrisli 445. gusti amplitudo 330. i 572 INDEX Rebel everti lempore Antichrisli H6. 483. Apostoli cur abstinebant a nomine sacerdotii lh, Romae an sil ila fixa sedes apostolica , ut inde au­ Sacramentum eucharistiae. Vide supra v. Eucln· ferri non possit 482. rislia. Romae maxima laus ex eo quod remana particula­ Sacramentum extremae unctionis habel 1res effe­ ris Ecclesia in tide errare non polesl 482. ctus 86. Romae dignitas propter reliquias martyrum. prae­ Quae ad materiam ct formam sacramentorum perli­ cipue apostolorum Petri cl Pauli 369. 416. 487. nent. sunt ex Iradiliono divina 116. Romae potissimum Petrus sedem suam divino jus­ Sacrificare esi proprium mediatoris officium 291. su collocavit 354. 382. Sacrificium. Vide v. Missa. Quod Pclrus fuerit Romae, probalur 306. Sacrificium Christi habel infinitam efficaciam 291. El Romanis primo praedicaverit 367. Ibiquc mor­ Sacrificia vetera, Christi passionem, el simul no­ tuus 415, stram oblationem designabant 325. Romana sedes Petri cathedra 372. 386. Sacrificium Ecclesiae publicum cessabit in perseRomana Ecclesia mater omnium ecclesiarum 351. quutione Anlichristi 436. 387. Sacrificium sine vino celebrare Innocentius Vili, Romanac ecclesiae primi fundatores 361.367.391. permisit Norvcgis. el male 507. Romani reprehenduntur quod ab Eugenio disces­ In sacrificio offerendum vinum aqua temperatum sissent 538. 488. Romanorum respublica, regna.monarchia elc.315. In sacrificio missae Christus offert se per ministe­ Romanorum magistratus a populo 317. rium sacerdotum 436. 460. 407. Romanus populus numquam fere habuit impera­ Sacrificium pro deiuclis.quo juvantur animae pur­ toris creandi potestatem 115. gatorii. Vide supra v. Defunctorum suffragia, cl Romanum imperium quando coepit inclinare ad v. Oratio, et haeresim contra hoc 458. ruinam 429. Salomon s. Augustini sententia, a Deo reprobatus Romanum imperium sine urbe Roma consistere est 30. polesl 433. Salvatio csl opus Dei el convenit etiam Christo 173. Omnimoda ejus desolatio quando continget 432. Anima ipsius .Samedis vere apparuit Samedi 280. Romano imperio exlinclo veniet Anlichrislus 428. Saudi sanctis hominibus quae conveniant 218. Romanum imperium significatum pcrbcsliamquan- Eorum merita quomodo nobis prosint ad salutem dam in Apoc.474. 460· Ad illos confugiendum in miseriis nostris 460. Sunl invocandi et orandi 430. 460. 4G6. S Sanguinis el sulTocali lex 509. Sanguini Christi tribuitur nostra redemptio 272. Sacerdos. Vide etiam v. Presbyter. Sapientia tribuitur Filio Dei 178. Sacerdos csl Christus ul homo 136. Sapientia naiuralis Clirisio homini 268. Summus sacerdos Christus semel se obtulit in Salan adversarium significat 337. cruce pro nobis, cl nunc se ofTcrl per manus Salisfaclio pro poenis temporalibus 470. sacerdotum 160. Scientia cl sapienlia rcpleia est anima Christi ab Summus sacerdos Teslamcnli veleris cujus rei lyipsa sua creatione 265. pus eral 325. Scriptorum sacrorum linguae, cl manus, Spiritus Summus sacerdos Teslamcnli novi. Vide v. Pon­ sancti calami appellantur 24. tifex. Scriptura sacra. Scriptura illa ipsa quae a Moyse Sacerdos proprio ore corpus Domini conficil, el cl prophetis condita csl, an ad nos usque per­ peccata dimillil 488. venerit 61. Sacrificans non polesl sine sacrilegio unam lanium Scriptura non debel publice legi lingua vulgari 91. pariem sumere 491. An sufficienter instruat et perficiat hominem Dei Ejus virtutes adumbrantur in vestibus Aaronis. 135. 325. Scripiurae finis proprius cl praecipuus, el an sit Sacerdotis novae legis cl veteris , quoddam argu­ regula fidei 140. mcnlum a simili 491. Scripiurae sacrae cur nulli neque historici, neque In pedore summi sacerdotis eral scriplum doclrina poetae meminerunt 24. • t veritas 481. Scripiurae sacrae proplianniorcs Deus punit, ibid. Sacerdotes dicuniur Christi 425. Scripturae commentaria qui primi scripserunt 101. Sacerdotum dignitas cl honor 319. Scripiurae judex csl ponlifex cum concilio 102. Eorum ofilcia reges invadere non possunt 320.321. Scripiurae sine traditionibus. nec fuerunt simpli­ Eorum concilio numquam legitur collatu summa citer necessariae, nec sullicientcs 119. Scripiurae sacrae quomodo discernantur a non sa­ potestas 321. cris 21. Eorum coelibatus. Vide supra v. Coelibatus In picrisque locis obscurae 461. 463. Sacerdotibus cl pontificibus eliam minus bonis , Scripturarum sacrarum mirabilis co”-ordia 24. Ex Scriptura nun intellecta nalac su.d omnes liachonor csl adhibendus 105. reses 89. 461. Sacerdotibus praestanda obedientia 508. Oui sini libri sacri seu canocicl 28. Sacerdotalis unclio 113. -j. INDEX Quid cl qui sint libri apocryphi 58. Dc bacrelicls (pii quosdam libros canonicos vele­ ris Teslamcnli oppugnarunt 29. Dc haereticis qui quosdam libros Teslamcnli novi oppugnarunt 31. Dc libro Esther 34. De libro Baruch 37. Dc quibusdam capitibus Danielis 58. Dc libris Tobiac, Judith, Sapientiae, Ecclesiastici cl Machabaeorum 39. De libro Tobiac 41. Judith, ibid. Sapientiae 45. Ecclesiastici 46. Dc libris Machabaeorum 46. Dc quibusdam partibus librorum Marci, Lucae, Jo· annis 50. Dc epistola ad Hebraeos 50. Simonin maxima in Henrico IV. 500. 502. Smalckaldicae nugae dc pontifice 458. Spirituales homines quomodo judicent spiritualia, el temporali.) 113. Spiritus hominum privatorum probandus csl 106. Spiritus sancti divinitas demonstratur 191. 199. Processio Spiritus sancti a Filio 199. 219. De origine hacresis Graecorum.quod Spiritus san­ ctus non procedat a Filio 219. Dc epistola Jacobi, Judac, 2. Petri 2. ct 3. Joannis 53. Dc Apocalypsi 57. Situe Scriptura, quae continetur in his libris. Ver­ bum Dei 23. probalur esse Verbum Dei. Refellitur objectio cx verbis b. Pauli: Litera occi­ di!, spiritus vivificat 25. Scripturum non esse lain apertam per se, ul sine explicatione sufficiat ad controversias fidei ter­ minandas 96. Ad quem pertineat Scripturae interpretatio, cl do variis sensibus Scripturae 101. Perlinere ad pontificem el concilia, probatur ex Testamento veteri 103. cx Testamento novo 104. Ex consuetudine Ecclesiae 106. Testimoniis Patrum 108. Balionc 111. Ostenditur . .I tionem hebraicam Moysis cl prophe­ tarum numquntn periisse 61. Num editio hcbraica sil corrupta 62. Dc cdilione chaldaien 66. De editione syriaca 66. De variis graccis editionibus 67. De interpretatione I.X.X. seniorum 68. Do editione gracca novi Tcslamenii 70. Dc auctorc vulgatae editionis 73. Dc auctore Intinnc editionis vulgatae 75. Defenduntur luca quae Kcmnitius depravata esse dicil in editione vulgata 78. Defenduntur loca quae in psalmis mulo reddi­ ta fuisse a latino interprete , Calvinus conten­ dit 81. Defenduntur loca quae haeretici ajunt esso cor­ rupta in editione latina Testamenti novi 84. Dc editionibus 'ligatis 85. Sed, haec adversativa habel multiplicem vim 169. Sedes romani pontificis apostolica appellatur 328. 383. 386. 387. Di ti ιγ.μιμ. Vol I. 575 Sedes ista csl una 392. Vide v. Ecclesia, et v. Ca­ thedra, supra. Sedes apostolica an ita fixa Romae sil, ul inde au­ ferri non possit 482. Sedes apostolica Romae collocata divino jussu 354. 182. Sedes Petri comparatur capiti , radici, fonti, soli 392. 520. Vide supra v. Ecclesiae comparatio­ nes. Sedem aposlalicam eorum qui Ecclesiae praesunt, haeretici dixerunt esse Anlichrislum 425. Sedes imperii 396. Sedere a dexteris Dei quid sit. Vide supra v. De­ xtrum ct sinistrum. Seleucus 49. Scpulchri nomine non inlclligitur infernus 276. Servitutis duplex genus 320. Servus dicitur Christus ratione humanae naturae 169. Severus Augustus 67. Sibillac 75. Simon magus se Christum fecit 194. Est princeps el pater omnium haereticorum, qui superatus est a d. Pclro 353. Praecipuus prae­ cursor Anlichristi 420. Ex Scripturis ostenditur Spiritum a Filio procede­ re 221. Testimonio conciliorum 222. Ex Patribus lalinis 223. Ex Graccis 224. Ratione 223. Solvuntur argumenta Graecorum 231. Recte facta est additio illa (Filioque) 232. Divinum testimonium contra Graecos 235. Spiritus sanctus accepit a Filio scientiam 168. Quomodo dicatur missus a Patre 199. Cur non dicatur Filius 213. Cur non dicatur Filius filii 226. Spiritus sancti unctio quos docuerit 113. Ejus attributa 192. Missio 221. Ejus opera sunl opera ipsius Dei 192. Dure Spiritum sanctum meritorie cl aucloritalivc, cujus sil 296. Slancari haereses dc mediatore 289. Subditi subjacent potestati coaclivae 355.356. 518. Subditorum obedientia suis praelatis 511. 513. Subjectio majoribus debetur 416. Subjectio politica cl despolica 326. Subsistentia, hujus vocis explicatio 204. Subsistentiae divinae fusa explicatio 211. Subsistentiae Verbi communicatio, in unione hy­ postatica 249. Successio romanorum pontificum in pontificatu ex instituto Christi est, ratio aulem successionis ex facto Petri initium habuit 382. Suffragia defunctorum. Vide supra v. Defuncti, v. Oratio, ct v. Sacrificium. Sulpilii error existimantis Neronem resurrectu­ rum. et ipsum futurum Anlichrislum 4 Î 4. Superbia insignis Lulheri 471. Superbi dicuniur praecursores Anlichristi 447. Susannae historia an canonica, el quo lempore contigit 38. 73 571 INDEX Symbolum vira voce tradiderunt apostoli 120. 121. II. Thomas docuit per rcalem praesentiam Cliri. 127. shim descendisse solum ml lymbuni Pairum 28.; Symbolum nicacnum a quibus recitatur 222. Videtur dicere, fuisse aliquam poenam Christo es­ Symbolum Allianasii 221. se in inferno secundum animam, cl in sepulchre, Symbola alia 232. secundum corpus 282. De additione particulae (Filioque) 220. Tilmanni ineptiae de pontifice 464. Timor Chrisli in passione qualis 273. Timor de remissione peccatorum 467. T Traditiones non scriptas qui defenderint,vel oppu· Thaddaei verba de descensu Chrisli ad inferos gnarinl 116. 167. Quid sil, cl quoluplex traditio, ibid. Templum Salomonis in Scriptura nominatur per Explicatur status quaestionis de traditionibus , et templum Dei 446. 4-47. mendacia quaedam adversariorum delcgunturl 17. In eo templo apostoli praedicabant cl orabant 417. Necessitas traditionum ostenditur cx Scripturis 121, Templa cur non vocantur Ecclesiae Christianorum Testimoniis pontificum ct conciliorum 123. ab apostolis 416. Ex Patribus 123. Templum vocatur domus orationis 466. El qualuor aliis argumentis 130. In templis eriguntur altaria 141. Explicantur regulae quinque, quibus in cognitio­ Templorum Christianorum magnificentia, aedifi­ nem verarum traditionum devenimus 131. cia , ornatus el splendor sacrorum vasorum Solvuntur objectiones adversariorum 132. 463. Traditiones variae 1 17. 121. 125. 127. 131. 132. Tempora omnia virtute continentur in aeternitate Traditiones aequantur Scripturis 125. 221. Sunl quodammodo explicationes verbi scripti 131. Tertullianus Jfonlanisla fuit 487. Quo tempore vi­ Traditiones quae reprehenduntur a Domino 136. xit 488. Trinitas invocatur 198. Ejus auctoritas in dogmatibus parva est 81. Trinitas personarum 206. 207. Testamentum quid sit 53. Trinitas, hujus vocis explicatio 206. Testamenti veleris ct novi finis, qualis sil 26. 27. Trinitas mysterium Deus in Testamento veteri ex­ Discrimen inter ulrumque Testamentum 56. 100. presse proponere noluit 208. MfM oia. Trinitatis vestigia, ibid. Testamenti veleris multi libri perierunt 120. Testamenti veleris Scriptura ulilis ad docendum V 135. Testamenti veleris figurae sunl historiae verae ad lilcram exponendae 161. Valens imperalor urbe Roma earuil 433. Tcslarncnli veleris Ecclesia fuit figura Ecclesiae Valentinianus senior quid responderit militibus, Tcslarncnli novi 324. cum ei collegam in imperio dare vellent 319. Tcslarncnli veleris lempore semper fuit unus qui Eum admonuit Ambrosius circa minislralionem omnibus praeerat.ibid. ecclesiasticam 321. In vclcri Teslamcnlo promissiones lanium tempo­ Controversias de rebus fidei Ecclesiae judicandas rales fuerunt, in novo aulcm spirituales 416. tribuit 109. Testamentum novum licel perse, ne proprie leges Edidit sanctionem pro romnnae Ecclesiae prima­ non aderat, leges lamcn duplici ralione comple­ tu 398. ctitur 28. Noluit concilium convocare , neque episcopum cTcslarncnli novi gratia per fidem el cbarilalem da­ ligerc 35. tur in cordibus nostris 412. Valentini gentilis haeresis cl exitus 155. ilem 53. t eslamcnlum novum an sil lanium additio, vel ex­ Vasorum sacrorum splendor 463. plicatio ad velus 134. Vaticanus mons quare civitas Leonina dicla csl 430. Teslamcnlum cum Iribus lanium testibus 503. Theodoricus rex Gothorum controversies de rebus Ubiquitas humanitatis Chrisli refellitur 149. ct se­ quent. cl primo cx Scripturis 252. fidei Ecclesiae judicandas tribuit 109. Theodosius senior expulsus ab Ecclesiae liminibus Ex symbolo aposlolico 253. Ex praesentia corporis Christi in eucharistia 256. cl excommunicalus ab Ambrosio 320. 535. Quid illi monuenl circa minislralionem ecclesia­ Testimoniis Patrum 257. Solvitur argumentum haereticorum 258. sticam 321. iheodosius junior laudatur, ilem quia judicium de Solvuntur aliae objectiones ex Verbo Dei peritae 250. rebus fidei Ecclesiae Iribuil 109. Item argumentum ex ipsa incarnatione ductum Horna caruil 433. 260. Theodora imperatrix 492. Theodorelus aliquando Neslorii paries scquulus Item argumentum ex Patrum testimoniis petilum esl 211. 261. Episcopus asienns DCCC.Ecclesiis praccral. quibus Item argumentum cx doctrina Scholasticorum 262. fuil privatus, deinde rceurril ad summum ponli­ Item objeclto ea ratione naturali ducta 264. Verbum Dei dicilur Deus 172. licem 391. cl fuil restitutus 100. 37S INDEX Verbum Dei csl virtus Vilissimi 105. Verbum quomodo sustentet Chrisli carnem 250. Verbi Dei productio 177. Verbi productio in nobis est similis generationi 173. Verbi divinitas dicilur incarnata non per conversi­ onem, sod per unionem 211. Verbi Dei praedicatio. Vide v. Praedicatio. Vestis el indumentum, similitudinem habent cum humanitate Verbi 246. Vicarii papae 415. Victoris papae prudens Factum do celebratione pa­ schalis 102. Virgae nomine intclligilnr potestas judiciaria 511. Virgines sacrae. Vide supra v. Sanctimoniales. Virgines sacrae nubere non possunt 212. 491. Virginitatis consilium 408. 471. Virginitas perpetua b. Mariae cx aposlolica tradi­ tione 117. 131. B. Virgo vera Dei genitrix el mater 212.Vide cliam 2Î2. Decuit ul si Virgo paritura cral, non nisi Deum pareret 160. Nasci dc Virgine tale miraculum fuit in Chrislo, ut majus a Deo cxpcclari non possil 443. Viri probi carent quibusdam impedimentis pro intclligcnlia Scripturarum 112. Visiones cl miracula quibus hacrcses condem­ nantur 189. Vilium nullum est ad quod sanandum non invenia­ tur aliquod remedium in Scriptura 138. Vilia praelatorum. Vide v. Praelati Unio quot modis fieri possit 218. Unio hypostatica in quo consistat 217. Exempla pro unione hypostatica 218. An ex unione hypostatica sequatur communicatio realis attributorum divinorum, ct praecipue im­ mensitatis cl ubiquilalis 250. Ex unione hypostatica mulla consequuta sunl in Chrisli humanitate 251. Unitas multiplex rcpcrilur in Ecclesia 252. Ex uno Fecit Deus omne genus hominum, ct quare 312. Univocum et acquivocum 204. Voluntates contrariae in Christo non Inerunt 495. Urbes regiae , ct sedes antiquorum imperatorum 356. Usus an possit separari dominio in rebus usu consumptibilibus 501. Ut eventum significat 451. Uxores non permittuntur hominibus in sacris con­ stitutis 413. Λη liceat ducere aliam uxorem quando ipsa non ve­ lit reddere debitum 498. Z Zelus divinus 528. Zozimi, Bomiacii ct Cocleslini summorum pontifi­ cum laudes 407. Zozimus an erraverit adducendo canone concilii nicaeni pro sardiccnsis 409, Finis primi tomi.