ROBERTI CARDINALIS BLLLARMINI OPERA OMNIA AD CONTROVERSIAS ADDITAMENTA i i 111 run mi i mi< u TOMI Ql’AKTI PARS SECUNDA AD DISPUTATIONES ROBERT! BELLARMINI POLITIAM S. I. S. K. E. CARDINALIS DE CONTROVEBSIIS CHRISTIANAE I1DEI A I) i) I T A M E N T A ET OPUSCULA VARIA POLEMICA TOMI QUARTI PARS Π Ειϋιίο prima ncapolitana iuita Venetam anni umxxxi. LMIXEM1SS. CXKDI.XaLI AIICIIYEPISCOPO ΛΕΑΡΟΙΙΤΛ.ΧΟ DICATA NEAPOLI apip JOSEPJITM GIULIANO eüïtorfm 1859 st a ni 1.1 μ i: N T ο τι poc ha Fit ο Stnd.i S. Srbnstiano n. 51, p. p. APPENDIX AD LIBROS DE S U MM 0 PONTIFICE Quae continet responsionem ad librum quendam anonymum CUJUS TITULUS EST AVVISO PIACEVOLE DATO ALLA BELLA ITALIA eodem IIOBEIITO BELLAltlllXO auctoro CAPUT PRIMUM Scribit ad Timotheum b. Apostolus in epistola posteriore cap. 4. futurum esse tempus aliquando, cum homines a veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem convertentur. Id tempus advenis­ se nunc cernimus; Nem cum ex divinis literis, et veterum scriptorum monimcnlis per annos plus se­ ptuaginta inter catholicos cl haereticos de fidei controversiis sil acerrime disputatum: nunc tan­ dem Calviniani, verbi Dei et sapientissimorum Pa­ trum auctoritate contempta, ad poetarum fabulas convertuntur, et ex canticis, vel narrationibus parlim fabulosis, parlim impuris de dogmatibus fidei, gravissimisque religionis capitibus decernere non vereniur. Ita nimirum par est, ul qui fontem aquae vivae dereliquerunt, fodiant sibi cisternas dissipatas: et pro divinis prophetarum oraculis poëlarurn somnia, et fabulas meditentur, ul in reprobum sensum omnlno se traditos toti orbi lerrarum ostendant. Et quamvis ejusmodi homines indigni sint, quo­ rum rallo a viris gravibus ac praesertim catholicis habeatur, nec Ium disputationibus refellendi.quam Hippocratis vinculis alligandi,et lanquam male sa­ ni hclleboro curandi esso videantur: tamen ob scandalum parvulorum, qui verum a falso, cl fuca­ tum a sincero non sine labore discernunt, operaepretium esse duxi, brevi lucubratiuncula anonymo libello respondere. Et quoniam libelli auclor ita suum opus conte­ xuit. ut primum in romanum pontificem,quem Anlichristmn haberi cupit, canina eloquentia inveha­ tur, deinde quaedam ex Dante, Petrarcha cl Bocacio adducat in medium, quae adversus eundem pontificem facere judicavikposlremo unam cl quin­ quaginta satyras, non furoro poetico, sed rabie, ul dixi, canina in ipsum Christi vicarium Sixlum V. evomat: ego eodem ordine declamationem ejus ad­ versus pontificem summum primo loco refellam, IIellarmim Vol. IV P. II. deinde Dantis, Peirarchae atque Bocacii, ad quos judices adversarius provocavit, apertissima testi­ monia contra ipsum proferam; ad extremum sen­ tentiam satyrarum ipsius, imperitiae et temeritatis coarguam,cl levibus satyris unius obscuri hominis gravissima testimonia,atque exempla scripturarum opponam. CAPUT II. Sed jam ad rem aggredientes, inscriptionem fa­ mosi libelli paulisper inspiciamus. Avtriso piaccvole dalo alia bella Ilalia da un nobile giovane francese. Iluc tandem haereticorum impietas dela­ psa est, ul res maxime serias atque tristissimas,et omni lachrymarumfonte plangendas.jucundae nar­ rationis, et tamquam amicae confabulationis mate­ riam faciant. Quid enim miserius, quid luctuosius, quid atrocius Christiana pictas audire poterat,quam a perditis quibusdam hominibus gladio linguae ita proscindi Christi vicarium,ul eae verborum contu­ meliae in ipsum sine ullo pudore jaciantur, quae vix in vilissima quaeque mancipia convenirent? Et tamen hae contumeliae, vel blasphema po­ tius atque impia maledicta, ita nonnullis jucunda visa sunt, ul eo titulo ornandas putaverit, Avtiso piacevole. Ita nimirum Calviniani paulalim athei fiunt, de religione jocum, cl de controversiis fidei ludicras declamatiunculas faciunt; Laciantur cum male fecerint, et exullanl in rebus pessimis. Dalo alia bella Italia. Invidebas videlicet Ita­ liae suam pulchritudinem, quae in eo potissimum sita est, ul nullius haeresis maculis, nulla schis­ maticorum colluvione foedetur, cl ea caussa fuit, cur italica lingua, non latina scriberes (nisi forte, quod facile suspicari possumus,latinas lileras igno­ rabas) ul eorum Italorum, qui hilinac linguae ex­ pertes sunt, piam fidem corrumperes. Videbat nimirum Satanas innumerabiles in Italia homines esse de numero eorum, quos (ul sanctus 6 DE SUMMO PONTIFICE Augustinus loquitur in lib. contra eplstJundamenli cap. 4.) credendi simplicitas tutissimos facit. Inlclligebal singulari Dei providentia fieri.ut romana fi­ des aposlolico ore laudala in Italia populis incor­ rupta et inviolata permaneat. Non ignorabat eam adhuc esse per Italiam universam sedis apostolicac reverentiam, quae in loto orbe chrisliano esse debcrel. cl aliquando fuit, vere enim s. Prosper in lib. de Ingratis scripsit. Sed Homa Pelri, quae padoralis honoris Facta caput inundo, quicquid non possidet annis, Helligionc tenet. Et s. Leo serm. 2. de natali apostolorum, Per sacram b. Pelri sedent caput orbis effecta, latius praesides religione divina, quam dominatione terrena. Angebatur hostis humani generis, quod impia defectio a malrc Ecclesiarum, atque ab ipso communi Patre omnium Christianorum,tamquam a Babylone et Anlichrislo,apud mullos septentriona­ les populos tam facile propagata, in Italiae provin­ ciis locum nullum haberet. Itaque naclus tandem aptum ad suas fraudes in­ strumentum, perditum nescio quem juvenem exci­ tavit, qui vulgari idiomale, dulci oratione et sua­ vibus canticis, laelhale venenum vulgi auribus in­ stillaret.Sed Deo bene juvante mentietur iniquitas sibi, nec solum pastorum vigilantia diligentissime providebit, ne ejusmodi libelli ad Italorum manus aliquando pervenianksed neque ullus nostrum Ha­ licis verbis isliusmodi libros refutabit, ne vel ex ipsa nosira responsione cognoscant populi horribi­ les illas blasphemies, quas ne fando quidem un­ quam audiverunt. Et quemadmodum adversarius Bapsaccm illum Assyrium imitatur, de quo in lib. 4. Begum cap. 15. dum lingua populari blaspbcmias in Christi vi­ carium evomit: ita nos Eliachim prudentiam imita­ bimur, dum respondendo cavebimus, ne populo­ rum aures inauditis illis blasphemiis polluantur, ne quo modo corrumpantur sensus eorum,cl exci­ dant a simplicitate, quae est in Chrislo. Da un nobile giovane francesc. Gallus ne fue­ rit, an gallum sinîulaverit, qui haec scripsit, non magni referi, juvenem certe fuisse facile credi po­ test, salis enim procacitas, petulantia, levitas, im­ peritia, quae in loto libro cernuntur, auctoris sui juvenile ingenium produnt. At nobilem eundem fuisse, vel esse,ego quidem aegre adduci possum, ut credam, nisi forte nobilem scurram, non virum nobilem, libri titulus indicekcerle obscocna voca­ bula, convicia cl contumeliae, quibus undique li­ ber scatet, agasonem potius, aurigam, vel nautam, quam virum nobili loco natum decebant. Et cur quaeso nobilis iste juvenis nomen suum non prodidit? Cur latet in tenebris, qui tam feroci­ ter summo Christianorum praesuli minas intentat? Cur novus iste Goliath qui tam confidenter exerci­ tui Dei viventis exprobrat,cl tamquam alter Scmci, Chrislo Domini maledicit, ita obscurus latitat, ut ne de nomine quidem velit agnosci? Sed veram es­ se oportet sententiam veritatis Joan. 3. Qui male agit, odit lucem. CAPUT III. Venio nunc nd cam declamationem, qua libelli auctor in Christi vicarium impie debacchatur. Pri­ mis quatuor pagellis verbosissima oratione pontifi­ cem romanum Anlichristum esse affirmat ac repe­ tit millies, idque jam perspectum ac notum esse omnibus contendit, exceptis paucis quibusdam excaecalis Italis, atque Hispanis. Quare si quis toti­ dem verbis, mullaque sententiarum congerie, ct varietate Calvinum, aut Lulherum, aut verius utrumque vel Anlichristum ipsum vel ejus praecur­ sorem esse dicat, repetat, inculcet, par pari sine dubio referret, cl stulto secundum ejus stultitiam responderet. Sed non est hominum doctorum ac potissimum catholicorum verbis contendero, ina­ nis ista garrulitas haereticorum propria est,qui cum rebus non possint, verborum certe profusione co­ ram imperitismalam caussam suam utcumque sus­ tentant. Mulla de Antichrislo scribit Daniel, mulla post eum Paulus, mulla Joannes, sed illa praeter encloras insignis est Anlichrisli nola. Deos omnes contemnere, ut ipse unus habentur Deus: Et ele­ vabitur, inquit Daniel cap. 11. et magnificabitur adversus omnem Deum, et adversus Deum Deo­ rum loquelur magnifica. et Apostolus 2. Thcssalon. 2. Et revelatus fuerit homo peccati.filius per­ ditionis. qui adversatur, et extollitur supra omne quod dicitur Deus. Huc etiam perlinet, quod Christus ipse Judaeis praedixit. Joan. 5. cum ait: Ego veni in nomine Patris mei, et non recepistis me. si alius venerit in nomine suo, illum acci­ pietis. Anlichrislus enim in nomine suo veniet, quia nullum supra se Deum agnoscet. Jam vero pontifex maximus praedecessorum suorum imilalus exempla, nonne cl in literis servum servorum Dei se palam appellat? cl ad sanctum altare uni vero Deo populo inspectante sacrificium offert? cl summum honoris titulum esse censet, si Christi vicarius nominetur? cl denique Christum publice et privatim colit, et ut ab omnibus agnoscatur cl adorclur, satagit? Qui vero servum, saccrdolcm, vicarium, cultorem Christi, cl verbis cl factis se profilelur, ccrlc non elevatur supra omnem Deum, juxta vaticinium Danielis, neque juxta Paulum se ipse extollit supra omne quod dicitur Deus, neque a seipso venit, juxta verbum Domini apud Joannem. sed ab illo qui Petrum,cujus se successorem pontifex romanus vere nominat, ad gregem suum cum potestate misit, cum ail Joan. 21. Pasce oves meas. Quae cum ita sint, nihil verius, nihil aper­ tius, nihil cerlius dici potest, quam nihil esse romano pontifici cum Antichrislo commune,nisi forte quae sint Anlichrisli nolae ex haereticorum men­ daciis, non ex divinis oraculis discere libeat.Quid, quod tanta est haereticorum hujus temporis incon­ stantia, ut quem Anlichristum esse volunt, iidem ipsi Anlichristum non esse doceanl?nihil enim sae­ pius, neque majori contentione romanis pontifici- DE SUMMO PONTIFICE bus, quam idololatriam objiciunt, siquidem cl san­ ctorum invocationem, et reliquiarum atque imagi­ num cultum, et ipsum missae sacrillcium idolola­ triam esse clamitant. At si tot Deos a romanis pon­ tificibus coli existimatis.quot sunt beati spiritus in coelo, unde tandem vobis in mentem venit,ut eos­ dem pontifices Anlichrislos faceretis? an vero Da­ niel, et Paulus illum Anlichristum fore praedixe­ runt, qui Deorum multitudini sese prosterneret, et non cum potius, qui se supra omne numen eleva­ ret? An non sentitis, quam parum cohaerentia cum divinis literis, cl quam ipsa sccum aperte pugnan­ tia sint, quae dicitis? Quale autem mendacium est, in sola Italia, atque Hispania romanum pontificem non ut Anlichristum repudiari, sed pro vero Chri­ sti vicario agnosci cl coli? Quid? in ipsa Germania, nonne imperator, ejusque fratres et archicpiseopi electores, dux Binariae polentissimus, aliique plu­ rimi tum ecclesiastici, Ium politici principes vi­ vunt, qui una cum populis, quibus imperant, romano pontifici, ut Christi vicario parent? In Polo­ nia nonne reges semper catholici cum episcopis item catholicis, cl magna nobilium ac plebejorum multitudine romnnnm fidem professi sunt,et adhuc hodie profitentur? Svccia, llungaria, Scotia nonne suos habent catholicos? In Anglia vero nonne ca­ tholicorum pro romana fide pugnantium pleni sunt carceres?A'onne quotidie gloriosa martyria exhiben­ tur? Nonne libris in ipsa Anglia editis catholici Lutheranos cl Calvinianos exagitant? Quid de Gallia dicam? Rex ipse christianyssimus totius regni ca­ put, romanum pontificem splendidissima legatione non honoravit? non cum Christi loco in Icrris esse agnovit? non obcdicnliam illi suo nomine praestari jussit?Episcopi lotius Galliae nonne catholici sunt, et summum pontificem debito cum honore susci­ piunt? Quis vero principes, quis populos numeret, qui pro romana fide vitam ipsam cl sanguinem profundere tota Gallia parati sunt? Quid igitur sibi volebat ille mendaciorum architectus , cum paucos dumtaxat caecos , cosquc in sola Italia et Hispania esse pronunciabal, qui romanum pontificem Anlichristum esse non crederent ? et tamen Europam nondum sumus egressi: nam si lusirare Asiam cl Africam, cl novi orbis vastissi­ mas regiones animo velimus, inveniemus profecto in America, in Brasilia, in exteriore Africa, in Arnbin, in sinu Persico, in India.in insulis Moluccis in aurea Chersoneso, apud Sinas, apud Japoncs, ubi nondum Lulhcri cl Calvini nomen penetravit, plurimosoptimosquc csseChristianos.qui subrom. pontificis obedienlia Christum colant;Anle nonnul­ los annos ex ultima Japonia nobilissima legatio trium annorum itinere confecto ad romanum pon­ tificem, ut verum Christi vicarium agnoscendum ac venerandum venit, neque mulli menses praete­ rierunt. cum ad hunc ipsum, qui nunc b. Pelri se­ dem tenet. Clementem VIII. pontificem litcrac a patriarcha alc.xandrino ex Aegypto missae sunt, quibus cum is patriarcha caput Ecclesiae univer­ sae Chrisliquc vicarium confitetur, ut nihil hic de Armcnis clMaronitis dicam,qui inter tot sectas hae­ reticorum cl paganorum, quae oricolcm premunt, 7 romanac Ecclesiae fidem et obedienliam relinent; quae cum ita sint, quanta vanitas, atque temeritas ejus hominis fuit, qui in sola Italia atque Hispania paucos quosdam invenire potuit qui sedem aposlolicam, ut aequum erat, venerarentur? Sed caetera videamus. CAPUT IV. Mullis verbis inaniter, ut dixi, profusis, inepte philosophatur adesse jam annum a Lutheri praedi­ catione septuagesimum, proinde initium liberatio­ nis a tam diuturna captivitate sese aperire atque ostendere. Sed instar phrenetici nesciens omnino quid diceret, vere significavit septuagesimum an­ num jam agi Luthcranae captivitatis, si enim ulla captivitas Lulhero exoriente exorta est, ea certe romana esse non potuit, cum nulla mutatio in urbe romana per id tempus facta sit, sed eadem fides, eadem religio, eadem forma Christianae reipub. quae ad eam diem fueral, esse perseveraverit.At in Germania, Satana auctore et administro Lulhero, Christi religio in perditissimam haeresim mutata est, nec solum externus Dei cultus, et sacramenta omnia mutilata, vel sublata sunt, sed ipsum etiam hominum arbitrium, e.x libero ac soluto in mise­ ram captivitatem rcdaclum, annos jam amplius se­ ptuaginta apud Saxonicam Babylonem servit. CAPUT V. Pergit deinde libelli auclor et Calvinianos hae­ reticos non esse ea ratione demonstrare aggredi­ tur quia haereticus non est, qui evangelio credit, quique nullum articulum symboli aposlolici inficia­ tur. Et quoniam apostoli in eo symbolo Unam Ec­ clesiam catholicam et apostolicam esse docue­ runt, romanac autem mentionem nullam fecerunt, vitio verlil ipse romanis pontificibus, quod ad ar­ ticulum de Ecclesia vocem illam, romanam, adje­ cerint.Sed hac responsione indicat se nescire qui­ dem quale sit aposlolicum symbolum, neque quid sil fides, aut haeresis unquam didicisse, neque id sane mirum.cum in amatoriis canticis Pelrarchae, non in dogmatibus Christianae religionis aetatem conlriverii.Disce igitur quicumque es famosi libel­ li auctor, non illos lanium esse haereticos, qui evangelium, aut symbolum a perle rejiciunt, sed il­ los etiam qui in evangelii cl symboli interpreta­ tione judicium ipsi suum Ecclesiae judicio praefe­ runt; alioqui enim neque Aviani, neque Macedo­ niam, neque Nesloriani, neque Pelagiani,neque alii permulti haeretici erunt, quos tamen non solum catholici, sed etiam Lutherani cl Calviniani pro haereticis habent. Siquidem illi omnes cvangelium cl symbolum, quod allinet ad verba, integre reci­ piebant, sed perperam tamen, ut omnes haeretici faciunt, interpretabantur. Quid? nostra aetate qui in Polonia cl llungaria duo primaria religionis christianac mysteria destruunt, personarum divi­ narum Trinitatem,et incarnationem Verbi Dei,non­ ne lotum cvangelium, lolumque symbolum apostolicum, praeter caelcros homines tueri se ac defen­ dere profitentur? Ita omnino;cl tamen qui sunt hoc tempore magis hacrelici?Dcnique si evangelio ere- 8 DE SUMMO PONTIFICE derc. el nullum articulum symboli pernegare, suf­ ficere vobis videtur,ut quis haereticis non esse ju­ dicetur. cur tam audacter pontificem romanum, cl qui illi adhaerent, haereticos pronuncialis,quos cvangclium el symbolum integre colere, amplecti ac sequi non ignoratis? Quod enim pontificem ac­ cusatis, quasi is apostolicum symbolum depravarit adjectione vocis, romanam, ad voces, catholicam el aposlolicam in articulo de Ecclesia, inscitiam vestram prodii: nam neque in symbolo aposlolico fuit unquam vox, aposlolica, neque a pontificibus addita est vox romana, sic enim symbolum habet, Credo in Spiritum sanctum, sanciam Ecclesiam catholicam, sanctorum communionem etc. sic olim vcleres legebant, sic hodie in horariis preci­ bus legimus, sic in omnibus Ecclesiae calcchismis invenies.Solemus quidem extra symbolum cum ve­ ram fidem aut Ecclesiam describimus, eam catho­ licam, aposlolicam, romanam appellare, quia (ul s. Cyprianus scribit lib. I. epist. 3.) Ad roma­ nam Ecclesiam perfidia habere non potest ac­ cessum. El Ambrosio teste in oratione de obitu Satyri; Is cum episcopis catholicis convenit, qui cum romana Ecclesia convenit.Et auctore s.Gre­ gorio nazianzeno in carmine de vita sua, VelusRoma ab antiquis temporibus habet redam (idem, el semper eam relinet, sicut decet urbem, quae toti orbi praesidet, el ul loquitur s, Hieronymus lib. 3. apologiac adversus Ruffinum.Romana fides aposlolica voce laudata, praestigias haeretico­ rum non recipit, etiamsi angelus aliter annunciet, quam semel praedicatum est, Pauli aucto­ ritate munita non potest mutari. El denique, ul sanctus canit Augustin, in psalmo contra partem Donati, Romanorum successio episcoporum ipsa est petra, quam non vincunt superbae inferorum portae. CAPUT VI. Venii tandem adversarius ad argumenta, et pri­ mum testimonia Pauli. Joannis elDanielis de Antichrislo profert, quae quidem nos libenter admitti­ mus, sed probandum erat adversario, romanum pontificem per ea leslimonia designari, quod nec fecit, nec in aeternum laciet. Progreditur deinde ad leslimonia caelcrorum patrum, el iis affirmare conalur, romanum pontificem a veteribus quoque pro Anlichrislo habitum, ea leslimonia paulisper inspiciamus. Primo loco s. Ircnaeum producit in medium, qui alicubi scribit, Antichrislus licet sil servus, volet tamen adorari ul Deus, haec enim sunt verba sua. Ireneo dico appunlo ensi: UAnlicristo quantunque sia servo, vorrà nondimeno essore adoralo come Dio. Le quali parole se bene le considérerai, Italia mia, troverai ollimamente dipingerci il vero rilrallo dei papa, il quale si noma, non senza alto mislero dcll'clerno Dio, servo dei servi. Si dialecticam nosses,admonerem le. ne tam aperte in paralogismum incideres, si­ quidem ex sententia Irenaei Antichrislus non se nominabit servum, sed eril servus: Pontifex noster contra, servum se ex humilitate nominal, cum pa­ ter sil omnium, eliam regiim el imperatorum. Sed paralogismuni libi condono, crimen falsi condona­ re certe, non possum, locus Irenaei habetur lib. cap. Ei. in haec verba: Cum sil servus, regent se vult praeconari. Non igitur (ul Iu lingis) Irenaeus dicit, cum sil servus.quasi Deus vult adorari.sed regem se vult praeconari. Romanus autem ponti­ fex neque ipse se regem appellat, neque ab aliis appellari cupit. Sed quid si ex eodem Irenaei loco planum faciam non posse nisi per summam impu­ dentiam Anlichrisli nomen ad romanum pontificem lrahi?Anlichrislum futurum genere Judaeum atque ex tribu Dan Irenaeus affirmai. Eundem Hieroso­ lymis regnaturum, et in templo quod Salomonis dicebatur sessurum scribit: Iribus annis cum dimi­ dio cum regnaverit, ab ipso Christo interficiendum docet. Denique addit idola omnia submoturum, ul ipse unus pro idolis omnibus adoretur. Porro ab eo tempore quo Lulhcrani romanum pontificem Anlicbrislum appellare, coeperunt,nullus fuit pontifex de tribu Dan, nullus llierosolymam vidit.nedum in templo Salomonis sedit, nullus tribus annis cum dimidio rerum politos est. sed alii longiore, alii breviore tempore Ecclesiae catholicae praefuerunt. Denique idola quidem summus pontifex noster rc vera non patitur, sed opinione vestra, tot idola erexit quoi sunt imagines in ecclesiis: quare si Irenaco credimus, neque romanus pontifex Anlichrislus est,neque cum Lulhcrani possunt, nisi secum ipsi pugnent. Anlichristum nominare.Secundo Jo­ co Tertullianum el Hieronymum in lestes adducit, qui per Babylonem de Apocalypsi Bomam signifi­ cari voluerunt. Poleral addere testimonium longe majus apostoli Petri, qui in ultimo capite epistolae primae, eandem Romam Babylonem appellat. Sed nihil omnino ista faciunt ad rem. Nam el Petrus el Joannes, cl posl cos Tertullianus ac Hieronymus cum Romam per Babylonem significari volunt, de Roma loquuntur ethnica, non de Roma Christiana, de Roma inquam illa, qua sub Nerone ac, Domitia­ no imperium tenebat super reges terrae, el ebria erat, ul Joannes scribi!, de sanguine sanctorum, cl de sanguine martyrum Jcsii. Alioqui Romani Christianam idem Tertullianus in lib. de praescri­ ptione, adversus haereticos mirifice laudat, et s. Hieronymus in lib. 2. Contra Jovinlanum extromo, sic Romam Christianam alloquitur: Ad te loquar, quae scriptam in fronte blasphemiam Christi con­ fessione delesti.Itaque fuit aliquando Roma magna illa meretrix.fuit Babylon mater fornicationum.sed ul idem Joannes praedixit, brevi periit, vel potius in sanctam Hierusalem el civitatem Dei, atque in arcem religionis el (ulHieronymus loquitur) in tu­ tissimum chrislianac communionis portum com­ mutata est. I CAPUT VII. Tertio loco sancti Grcgorii verba producit, qui eum Anlichrisli praecursorem appellat, qui episco­ pi universalis, aut summi pontificis nomen usur­ pat. Sed locum nullum adducit, ubi nomen summi pontificis s. Gregorius nversetur. Quod nomon a sancto Bernardo, snncloqne Anselmo.romano pon­ tifici passim tribuitur. Quin etiam idem s. Grego­ rius, lib. I. dialogorum cap. i. praedecessorem DE SÜMMO PONTIFICE quondam suum disertis verbis summum pontificem nominal.Qnamobrem et hocinicr mendacia nume­ retur. Porro nomen episcopi universalis in Joanne conslnnlinopolilano sanctus Gregorius duplici de caussa merito reprehendit, nam el in eo sensu ab illo accipiebatur, quasi solos ipse esset episcopus, quo sensu nomen episcopi universalis nulli homi­ ni convenit: et licet in alio quodam sensu appella­ tio illa in romanum pontificem optime quadret, ul etiam a conc.cltalcedonensi s.Leoni tribulum idem Gregorius refert, lib. I. ( pisi. 38. tamen Joanni conslanlinopolilano nulla ratione conveniebat. Ita­ que optimo jure s. Gregorius antistitem illum conslaolinopolilanum ingeniis superbiae notai.et prae­ cursorem Anlichrisli facil. Sed quid hoc ad rem,de qua nunc agimus, perlinet? Nam in primis roma­ nds episcopus non se episcopum universalem, sed servum servorum appellat: deinde nomen episcopi universalis, si bene accipiatur, mento illi Iribuilur qui loti Ecclesiae ab ipso Christo praepositus est. Denique non dicit Gregorius, Anlichristum esse, sed Anlichrisli praecursorem, qui se ipse univer­ salem episcopum vocat: quare si sc romanus pon­ tifex universalem episcopum diceret, in eo etiam sensu, quem Gregorius reprehendit, hoc ipso Anlichrislus non esset, quod ejus praecursor esset,ne­ que enim idem esse potest is, qui praccurrilcum eo, quem praecurrit, nisi Christum cum Joanne, domi­ num cum servo, regem cum praecone confundas. CAPUT VH I. Quarto leslimonitim adfcrl Arnulphi cujusdam episcopi aureliancnsis. qui cum ante GOO. annos in conventu quodam Remensi multa in romanum pontificem maledicta congereret, inter alia etiam Anlichristum, appellare ausus est. Sed ista non pluris facimus, quam luas, quicumquc es auctor famosi libelli, et tui similium criminationes. Salis enim constat eum hostem romani pontificis fuisse, el inimico animo quicquid stomachus suggerebat evomuisse. Sed opponam illi uni Gallo episcopo leslimonia omnium episcoporum Galliae, qui tem­ pore Joannis papae A III. ante annos 700. Conci­ lium apudTrecas celebrantes excommunicationem a roman, pontifice in principes quosdam latam his verbis comprobarunt·, Domine sanctissime ac re­ verendissime Palcr Patrum. Joannes catholicae at­ que aposlolicae Ecclesiae, sanctae videlicet roma­ nce primne sedis papa. Nos filii, famuli ac disci­ puli vestrae auctoritatis. Galliaruin et Belgicarum episcopi, bis quae super vulnero dolorum vestro­ rum maligni homines ac ministri diaboli addentes in sanctam matrem nostram ac magistram omnium ecclesiarum commiserunt.el dolori vestro conflen­ tes condolemus, atque judicium vestrae auctorita­ tis, quod privilegio 1». Petri, et sedis aposlolicae in cos et complices eorum juxta sacros canones spirilti Dei conditos,el lotius mundi reverentia con­ secratos, ac secundum ejusdem sanctae romnnac sedis pontificum praedecessorum vestrorum decre­ ta protulistis, voto, voce el unanimitate nostra, atque aucloriiale saucii Spiritus, cujus gratia in episcopali ordino sumus consecrati, gladio spiritus 9 sancti, quod est verbum Dei, cos interimentes per­ sequimur, scilicet quos sicut praediximus, excom­ municatis. cxcommnniealos tenemus: quos ah Ec­ clesia abjecistis, abjicimus, quos anathematizastis, anathematizatos esse judicamus, el quos regulari­ ter satisfacientes vestra auctoritas,el aposlolica se­ des receperit, recipiemus: Ilacc ex Aimoino lib.5. de gestis Francorum cap. 27. ad verbum transcri­ bere volui, ul prudentes judicent, uni ne episcopo Gallo, an synodo episcoporum omnium provinciae ejusdem fidem habere oporlcat. CAPUT IX. Quinto loco adversarius nesciens omnino quid loqueretur, ad sanctum Bernnrdum judicem pro­ vocavit. ac ut stultitiam ejus magis mirere, ipsa ejus verba ponam: (Leggi. o ftalia mia. quello che scrisse snn Bernardo ha più di quatlro cento anni nelli libri dolio sue considerationi dei papa, devescori o dei clero, e poi non dubito punio che Iu non confessi. che di lai persone non si paiera dire, a voler diro, la verità moglio di quello che dico). Prodeat igitur sanctus Bernardus, et temera­ rium istum juvenem sua aucloriiale confundat.Non solum enim in libris quinque quos de Considera­ tione ad Eugenium scr ipsil, ne veri o quidem san­ ctus Bernardus pontificem romanum Anlichristum esse significavit, sed etiam in iis libris el in epi­ stolis passim ejusdem pontificis auctoritatem miri­ fico praedicavit, atque defendit. Primum librum ita exorditur.Subii animum dictare aliquid, quod le papa beatissime Eugeni vel aedificet, rei dele­ ctet, vel consoletur: sed nescio quomodo vult: et non vult exire laeta quidem, sed lenta oratio, dum cortatim illi contraria imperare contendunt, majestas, atque ornor, lia nimirum sanctus Ber­ nardus Anlichristum alloqueretur, ita illum aedifi­ caro. delectare, consolari cuperel. ita simul dilige­ ret et timeret. In secundo autem libro accurate ex­ ponens. quid sit papa, dge.inquil. indagemus ad­ huc diligentius qui sis quam geras videlicet pro tempore personam in Ecclesia Dei. Quid respon­ surum putas ille iniquus, homo peccati, filius perditionis, aperte denique dicam Antichrislus? Audi quid respondeat; Quis es?sacerdos magnus, summus pontifex: tu princeps episcoporum, fu haeres apostolorum, tu primatu Abel, gubernatu Aoe, pntriarchatu Abraham, ordine Melchfsedech, dignitate Aaron, auctoritate Moyses,judicatu Sa­ muel. potestate Petrus, unctione Christus: tu es, cui claves traditae, cui oves creditae sunt. Sunt quidem el alii coeli janitores et gregum pastores, sed tu tanto gloriosius, quanto el differentius nIrumque prae caeleris nomen hacredilasli. Un­ bent illi sibi assignatos greges, singuli singulos, tibi universi crediti, uni unus, nec modo ovium, sed et pastorum tu unus omnium pastor. Porro initio libri tertii una brevissima sententiola idem Bernardus expressit quousque se jurisdictio roma­ ni pontificatus extendat, ne forte adversarius no­ ster reges ac principes conelur excipere. Orbe.in­ quit, exeundum ei, qui forte vellet explorare, quae non ad luam summi pontificis pertineant 10 DE SUMM PONTIFICE curam. Librum qiinrltim idem snnclus Bernardus oppugnalos. Nolo scriptores Italicos producere, semper sui similis ita concludit, ut summum pon­ sanctum Antoninum, Blondum, Sabellicum, Pialitificem nominet Christianorum ducem, pastorem nam et ceteros, qui adversario suspecti esseposplebium, ultorem scelerum, malorum melum, senl; sed Germanos tantum, qui ante exortam Lumalleum tyrannorum, regum patrem legum mo­ theri haeresim sine praejudicio anticipatae opinio­ deratorem. canonum dispensatorem, sal terrae, nis, rem ipsam, ut oral, literis prodiderunt. Jaco­ orbis lumen.sacerdotem ollissimi,vicarium Chri­ bus Wymphehngius in epitome rerum germnnicasti, Christum Domini, Deum Pharaunis. Haec igi­ rum cap. 30. de Gregorio IX. a Friderico II. miris tur sunt quae sanctus Bernardus in libris de. Con­ modis allliclo, it i scribit. Tum pontifex humani» sideratione de pontifice maximo scribit, quibus vel destitutus auxiliis, ad rem divinam supplicatioipso adversario teste, nihil verius dici poterat. Ac nesque animum divertit, quibus, Deo agenie,Fri­ I ut inlelligaiis, quis ad Bernardum judicem provo­ dericum avertit hostem. Habes hic testimonium hominis Germani, cl cavit, summum pontificem ex Bernardi sententia non lanium non esse ut Anlichrislum fugiendum, quod majus csl, Friderico imperatori addictissimi, sed etiam ad eum proprie perlinere caussas fidei quippe qui cap. 39. summis cum laudibus efferi, judicare, et non egredi limites suos, ut isle lingit, qui tamen satis aperte meliorem caussam pontifici si de fide Gallorum sententiam feral, audiamus ini­ tribuit, cum ab ipso Deo pontificem ab imperato­ tium epistolae 190. ad Innocentium papam, de pe- ris impetu defensum scribit. Joannes Nauclerus in Iro Abailardo, qui intra Gallins liaereses semina­ 2. volumine suae chronographiac generatione 41. bat, Amantissime patri et domino Innocenlio de Friderico II. loquitur* ad hunc modum: Romam summo pontifici frater b. Claraevallis vocatus ab­ veniens mores mutavit·, spreta jurisjurandi reli­ bas, modicum id quod esi. Oportet ad vestrum gione mulla, et quidem enormia aggressus.ditio­ referri aposlolatum pericula quaeque el scanda­ nem vexabat pontificiam, pontifices el archiepila emergentia in regno Dei, ac praesertim quae scopos ponens in Ecclesiis suo modo, el institu­ de fide contingunt. Dignum namque arbitror ibi tos a papa expellens, collectas ab Ecclesiis exi­ potissimum resarciri damna fidei ubi non possit gens·, et infra, admonitus super his, ipsi non ob­ fides sentire defectum, haec quippe hujus prae­ temperabat: admonentem magis, magisque in rogativa sedis. Legat igitur Italia, ut adversarius dies sprevit, unde eum percussit pontifex ana­ cupit, legat etiam Gallia, legat Ecclesia universa themate etc. Accedat Albertus Kranlzius, ut inore doclorem illum sanctum, sapientem.disertum el illi Irium testium stet omne verbum. Ilie insignis au­ polius, quam stolido isti juveni, qui tamen Bernar­ ctor in Iib. 8. Saxoniae, cap. 8. Imperator.inquit, dum judicem de hac controversia fecit, dc summo Fridericus a papa mullis ex caussis exconununicatus. quas in bulla declaravit, diu permansit pontifice credal. in sordibus, et paulo post, pontifex sollicitavit archiepiscopos el episcopos, ut imperatorem exCAPUT X. communicatum cunctis denuntiarent: Sed epi­ Sexto loco producit ad medium verba quaedam scopi Theuloniae ne hoc fieret, supplicarunt, ve­ Ebcrhardi episcopi salisburgcnsis.quac apud Joan- riti tyrannidem ejus. In Francia autem. Anglia nem Aventinum extant. Sed ea neminem movere cl Dania denuntiabatur sine timore. Et paulo in­ debent, cum Joannes Aventinus anclor sil parum fra. Imperator inierim.cum papa concilium prae­ probalae fidei, el non sine caussa illa omnia io o- latorum cvocassel ad succurrendum terrae sun­ dium pontificum vel finxisse vel amplificasse cre· dae. revocatis cardinalibus de sua quemque le­ dalur, nihil enim lalc extnl apud alios historicos, gatione, omnes vias terrae, marique occupavit, ac ne apud ipsos quidem Germanos Wymphelin- et itinérantes ad urbem captos protraxit in car­ gium, Krantzium, Nauclerum, qui eandem histo­ cerem cardinales, episcopos, praelatos, nobiles, riam literis consignarunt. Deinde, licet historia ab doctos cujusque. generis el ordinis, ab orbe Chri­ Aventino vere conscripta esset, illud tamen in du­ stiano ad summum pontificem missos oratores. bium revocari non potest, quin episcopus ille ho­ Doluit christianismus tantum esse vulnus in vi­ stis acerrimus fuerit Gregorii IX. pontificis.el con­ sceribus. ab eo praesertim, qui omnia tueri su­ tra Friderico II. imperatori addictissimus. Cum au- sceperat. el sacramento se adegit, cum inierim tern ob discordiam illam inter pontificem el impe­ Turei et Saraceni premerent Christianos in terra ratorem omnia bello arderenl. et factiones illae sancta. Deinde in cap. 9. Hbrribilem Friderici cru­ Guelphorum el Gibellinorum tunc primum exor­ delitatem his verbis exponit: Perductos ad sc Ro­ tae. quasi rabie quadam accensae furerent.qui pon­ manos parlim quaternis ad crucis formam per­ tifici favebant in Fridericum. el qui Fridericum se­ fodit vulneribus: parlim caput in crucis modum quebantur. in pontificem omnia convicia el male­ quadrifariam scidit: parlim fronte eodem ferro dicta jaciebant, quae in mentem venire ullo modo cruce reddidit insignitos, clericos vero detonsam j potuissent. Quare non quid irati homines tunc eiïu- in vertice coronam ferro caesim in crucem vul­ tirenl, sed ulri bonam caussam luerentur.conside­ neratam. ut dicebat, jussit ornari.quorum unw 1 rare operaepreliuin erit: quod quidem illa etiam inflictum vulnus nimis patienter tolerare visits, de caussa utile erit, quod auctor iste paulo ante vi­ in palearum cumulum funiculo csl perlraclus:tt delicet pag. L scribere ausus sil, Fridericos im­ cum benedicere ac laudare Deum perseveraret, I peratores sanctos fuisse, cl injuste a pontificibus igni supposito est crematus. El post multa similia DE SUMMO PONTIFICE summae crudelitatis exempla subjungit cap. 10.do perfidia atque impietate ejusdem: Friderici.inquit, rem in Sicilia administrantes,in nullum sacrum locum mugis saevierunt, quam in monasterium Cassinense divi Hencdicli: aurea cujus et argen­ tea vasa fregerunt, quae Fridericus conflata re­ degit in nummos.el monachis inde vi ac convicio deturbatis, satellites sunt in habitationem rui­ namque profecti·, el quod impietatem auget. Sa­ racenos adeo fovit Fridericus. ul eos mercede conductos magis, quam caeteros Christianos in militia charos habere sil visus: praetorque arma tractantes multos ex ea barbarie per Italiam el Siciliam honoribus el magistratibus evexit, ejusque geniis amore in Christianos usque adeo est debachalus, ul Luceriam Apuliae civitatem eje­ ctis populariter Christianis,Saracenis dederit ha­ bitandam, el paulo post, legem in regione pro­ mulgavit, qua Saracenos adeo voluit salvos esse, ul contendentes cum illis impune occiderentur: caesorum autem Saracenorum quaestio, sicaplus non esset, qui vim attulerat, in vicinae re­ gionis populos haberetur, quae aeris summa ac totidem capitum supplicio punirentur. Quin et­ iam alia impietate, atque insania, ul S raceno non magis militanti quam in Africa agenti com­ modaret, csl usus, qui forma praestantiores per Siciliam mulieres, el suum Italiae regnum con­ cupitas virgines a parentum sinu, ma tronas que a maritorum complexu rapi et passus fuerit et curaverit.Tunelis Africae regis fratrem baptizari volenti Panormi prohibuit, ilaec ille: atque haec sunt videlicet pia illa opera ob quae sanctum im­ peratorem, el unclum Dei adversarius appellavit,et cur pontifex Gregorius Antic,bristus jure habendus videatur, quia eum anathemate notatum ab Eccle­ sia ejecit. Sed pergamus ad caetera. CAPUT XI. Septimo loco Joachimum calabrum testem addu­ cit. a quo in explicatione Apocalypsis romanum pontificem Antichrist! nomine appellatum affirmat. Sed impudens est mendacium.quod certe nobilem virum, qualem iste se jactat minime decebat, tan­ tum enim abest, ut Joachimus abbas ullo in loco romanum pontificem Aniichrislum esse significari!, ul contra potius frequenter de illo summo cum ho­ nore scripserit. In ipsa epistola, quam loti illi operi praemisit, jubet suum opus aposlolicae sedis judicio subjici, ubi etiam certa fide se credere di­ cit, non posse portas inferi contra romanain Eccle­ siam praevalere, neque usquo ad mundi consum­ mationem fidem ejus ullo unquam tempore peritu­ ram. Deinde in prima parte expositionis explicans textum septimum capitis secundi aperte scribil:Ecclcsiam conslantinopolilanam finem esse habitu­ ram, romanam nutem ut veram Hierusalem et thro­ num David semper mansuram. Rursus in exposi­ tione undecimi textus capitis sexti habet haec ver­ ba. Quicumque Petri Ecclesiam moribus,viribusque impugnant,Pabylonissc filios contremiscant. In expositione aulciii secundi textus capitis septi­ H mi per angelum, ascendentem ab ortu solis, atque habentem signum Dei vivi.romanum pontificem intclligcndum esse dicit, qui cum coëpiscopis suis signo crucis electos muniet in illa ultima tribula­ tione, quam Anlichrislus videlicet excitabat. Sed quid opus csl pluribus, cum adversarius locum nullum attulent pro mendacio suo? Unus exlal lo­ cus in expositione textus undecimi capitis noni, qui forte pro adversariis facere videatur. Sed in eo loco non verum pontificem romanum. sed princi­ pem quondam P.ilarenorum haereticorum, ab Ec­ clesia romana jam oltin damnatorum, quem illi suum aposlolicum dicebant. Antichrist! praecurso­ rem fulurum esse Joachimus suspicatur. Sed nihil ad rem nosiram hoc perlinet. CAPUT XII. Adducit postremo testimonia Inum auctorum, qui lingua italien scripserunt, Dantis, Pelrarcbae atque Bocacii, quos testes esse dicit omni exce­ ptione majores, quod papae domestici, quod anti­ qui. quod venerabiles ob vitae el morum integrita­ tem, quod summa doctrina praediti fuerint, quod sine perturb.itione animi scripserinl.quod denique etiam praeviderint rumam pontificatus romani, ul non tam poetae, quam prophetae fuisse videantur. El quidem quid isti auctores scripserint,paulo post videbimus. Nunc breviter laudes illas quibus ab adversario alliciuntur discutiamus. Ait in primis ejusmodi esse testes,ul eis nulla ratione contradici possit. Vt si carmina amatoria, si fabulas, si som­ nia scripserunt, unde illis auccoltando dei mio riverire, Quai cagion, disse, in gift cost Ii torse? E io a lui per vostra dignitate. Alio loco de papa Agapelo ita scribit: Cant. fi. det Paradiso. Na benedetlo Agapilo, che fue Sommo pasture ulla fe.de. sincera Mi ridrizzo con le parole suc. Ï Cani. 18. det Purgatorio. Questo è'I principio là onde si piglia Cagion di meritare in voi seconda, Che buoni e rei amori accoglie e viglia. Alio loco signum crucis approbat.a quo Calvinislae non minus quam daemones fugiunt: Cani. ?. di·! Purgalorio. Poi fece il segno lor di sanla croce. | 1 Alio loco invocationem sanctorum describit, quae idololatria a Calvinislis judicatur: 1 Cani. 13. dei Purgatorio. Udi gridar. Maria ora per noi Gridar, Michele, e tuiti gli altri Sani i. Item alibi inducit s. Bornardum sic loquenlom de intercessione b. Virginis Mariae: I Cani. 32. del Paradiso. I Orando grazia convie.n die s'impetri Grazia da quella che puole ailarli. flem alibi ad eandem Virginem : Alio loco de Clemente V. quem praeter omnes alios reprehendere solet, scribit: Cani. 30. d«-l Paradiso. E fia perfcllo net foro divino. Allur lui che in pale.se ed in covcrto Non anderà con lui, cnn un camino; Ma jioco poi sarà da Dio sofferlo Nel sanlo officio. Alibi contra eos, qui sectarios audiunt omissa doe.lrina Ecclesiae, ac sumini pastoris,ut hoc tempo­ re Lutheran! et Calvinislae faciunt: ■■■ Cant, ultimo del Paradiso. Donna sci lanio grande, e. lanio tali Che, quoi vuol grazie. c n tenon ricorre Sua dislanza vuol volar se.nz’ali, Alio loco de reliquiarum veneratione: Cani. 25. del Paradiso. Mi disse. mira. mira, ccco'l Parone. Per cui la giù si visita Galizia. Alio loco de imaginibus: ] , , DE SUMMO PONTIFICE Cnnt. b. del Paradiso. E santa Chiesa cnn aspello uinann Gabriel, c Michael vi rap présenta, E l'altro che. Tobia rifece sano. Alio loco do volis, quae sine pontificis auctoritate, commutari nequeunt, in quo se maxime alienum ab haereticis nostri temporis Dantes ostendit: Cant. 5. del Paradiso. .Va non trasmuli carco alta tua spolia, Per suo arbitrio alc.un senza Ia volta, E della chiave bianca e. dr 'a gialla. Alio loco conlra quosdam, qui virginem Deo dica­ tam ex monasterio sanctae Clarae rapuerunt, quod nostro tempore fecit Luthcrus,tantopere ab Adver­ sario laudatus: Cant. 3. del Paradiso. Pal inondo per scguirla giovinella Fuggiimi. e nel suo abit» mi chiusi, E promisi Ia via delta sua sella. Uomini poi ni mal più ch'al hen usi Fuor mi rapiron della dole? chinslra, Dio lo si sa quai poi inia vita fusi. 1’ Item: Di seconda corona redimita Fui per Onorio dall'elcrno spiro ha sanla voglia d'esso archimandrita. Item de primis sociis sancti Francisci: Cani. 12. dei Paradiso. .... il venerabile flerardo Si sculzo prima, c dielro a tanta pace Corse, e correndo H pane essor lardo. 0 ignota ricchezza, o beu ferace: Scalzasi Egidio, scalzasi Silvestro. Dielro a lo spososi la sposa piace. Sed finis sil: neque enim omnia adducere debe­ mus. cl haec abunde sufficiunt, ut juvenem illum, qui Dantem judicem appellavit, si frontem habet, erubescere cogat. CAPUT XX. Jlesponsio ad ea, quae adferuntur ex Petrarcha. Transeo nunc ad ea, quae ex Francisco Petrar­ cha in medium Adversarius protulit, ea sunt partim cantica quaedam, parlim fragmenta epistola­ Alio loco de poenis purgatorii, quas Calvinislae ut rum.sed omnia in unam atque eandem sententiam fabulas rident: conveniunt, ut videlicet romanam curiam mullo­ rum vitiorum accusent, ac proplerea eliam Babylo­ Cant, primo deU’Inferno. nem quandam nominari posse affirment.Fateor illa Color, che son cnnlenti in libris Peirarcliae exstare, sed quae vilia homi­ Nel foco, perché spernn di venire num damnent, non pontificum, ani sedis nposloliQuando ch'e'sia, alie, beate genti. cac dignitatem imminuant, id quod ipse testator lib. 11. Senilium epistolarum ad Franciscnm pon­ Alio loco do suffragiis pro defundis,quae similiter tificis maximi secretarium scribens. Nam cum ad­ negantur a Calvinislis: moneretur. ne tam mulla scriberet in cardinales, aliosque rom. curiae, praelatos, respondit, se non Cani. 2G. dei Purgatorio. homines, sed vitia hominum insectari.neque id fa­ Fagli per me un dir di Pater nostro, cere. quod sibi nocuerint, sed quia injuriam male Quanto bisogna a voi di questo inondo. vivendo faciunt romanae urbi.Ecclesiae Dei,Chrisio Ove poter pcccarnon <5 più nostro. ipsi, atque apostolis ejus Petro cl Paulo. Nam alio­ qui in iisdem libris innumerabilia exlanlloca, ex Item alibi de eadem re: quibus lides el cultus Pelrarcliac erga summam illam ac Deo proximam romani pontificis potesta­ Cant, f f. dei Purgatorio. tem agnoscas. lib. I. Senilium epistolarum ad TaDen si dee lor ailar Invar le note, lanandum cardinalem.Quis, inquit.quaeso non stu­ Che portoron quinci. si che mondi e lievi Possan nscir olle stellate rote. peat. simulque non gaudeat, si amicus sil vicario Jesu Christi? lib. 7. Senilium ad Urbanum V. pon­ Alio loco de duobus gloriosissimis ducibus mino­ tificem, quem ut Romam redeat adhortatur. Mihi, inquit, apud le, summum culmen Ecclesiae, non rum et praedicatorum: de mea aetate, sed de tua humanitate fiducia na­ Cant. 11. dei Paradiso. scitur; audio enim te libenter audire, quae vera Due principi ordinô in suo fvore, sunt, etsi acria sint: falsa aulcm quamvis dulcia, Che quindi c quinci le fusser per guida aspernari; neque id mirum;Verilalis vivae vicarius l'un fu tullo Se.rafico in amore, es in terris; et infra: Ubicumque rile colitur ChriL'altro per sapientia in terra fue sli nomen, illic, sedem luam esse nec nego nec Di cherubica luce uno splendore. dubito. Illud mihi non negetur, quod inter omnes Ilem ibidem de approbatione regulae sancti Fran­ alias singulare locum aliquid, immo quamplurimum, habeat urbs Roma. Caelerae enim omnes cise! per aposlolicnm sedem: suos habent sponsos,libi quidem uni subditos.sed suis ecclesiis praesidentes: illa vero nullum habet, E re.qalnie.nte sua dura inlenzione. nisi te. Itaque summus in reliquis,in romana urbe Ad Innocenzio apersc. e da lui ebbe solus es pontifex, solus sponsus; el infra. Quo aPrimo sigillo a sua religione. 18 DE SUMMO PONTIFICE nimo.dn quaeso, misericors Paler, temerarie devo­ fauslnquc rerum alternatio, servire modicum, non tioni meae veniam, quo, inquam, animo Iu ad ri­ ul diu regnes, sed ul semper. Denique, ul alia pam Rhodani sub auralis leclorum laquearibus so­ praetermittam, cxlal etiam ipsius Pelrarchne testa­ mnum capis,et Lateranum humi jacci: et ecclesia­ mentum. in quo mulla sunt catholici animi signa; rum mater omnium lecto carens ei veniis pilei ac sed illud in primis, quod b. Virginem ac sanctos pluviis;el Pelri et Pauli sanctissimaedomus Iremuni; caetcros magna devotione implorat. Nec solum laet apostolorum quae nunc aedes fuerunt, jam rui­ linis, seriisqiie operibus, sed etiam in Halicis illis na est, informisque lapidum acervus lapideis quo­ versibus, quos lanlopere adversarius admiratur, el que pedoribus suspiria extorquens? ei infra: Ro­ in lib· Ilo. quos de vilis pontificum et imperatorum mam almam ac sacrosanctam urbem, reginam ur­ conscripsit,el suminum pontificemChrisli vicarium bium, arcem Christianae fidei, locum Deu gratum, vocal, et alia non pauca scribit adversus ea, quae hominibus venerandum, sacram tellurem, rerum nostri (emporis haeretici docent, De summo ponti­ caput, non semel appellat: el ibidem: Nullam esse fice ita loquitur: loto orbe terrarum civitatem, ubi magis religio ac ΕΊ vicario di Crislo con la soma devotio erga res divinas cnnspicialur, affirmai. Ibi­ De le chiavi, e del manto al nido torna: 11 dem de Bonifacio papa VIII. Ananiae a ColumnenSi c/ιβ s’allro accidente nul distorna sibus comprehenso loquens: Nulla, inquil, homini Vcdrà Dologna, c poi la nobil Borna. I■ in vicarium Dei sui caussa sufficiens esi offensio­ nis. Idem lib. 9. Senilium ad eundem Urbanum: Hem alibi Ludovicum IV. imperatorem non alia dc Vere, inquil,summus ac romanusest pontifex, vere caussa solum idolum appellal.el nomen habere di­ Urbanus, vere Pelri successor, vere vicanus Jesu cit sine re; nisi quia summi pontificis auctoritate, Christi. Hem in eodem libro ad Franciscum Brucl ab imperio dejectus,cl extra communionem fide­ num scribens. Illud.inquil. neque luum,neque culium cjeelus fucral. jusquam animum moveat, quod papam romanum quo nihil majus, iinmo cui par nihil orbis habet, Latin sangue gentile ■ alloquor; quasi illius reverentia slylum cohibere Sgombra da te queslp dannose some; 1 debuerit, mihi enim ul vides, magna hinc pars fi­ Non [arc idolo tin nome i Fano senza soggello. ] duciae oria esi, quod vicario veritatis nulla veri particula occultanda videretur. Idem lib. II. Seni­ lium, cpisl. ult. Roma, inquil, proc.uldubio sacro­ Alio loco romanam urbem domicilium Dei nomina, sanctissimus mundi locus esi, ubi Christianus ve­ quia videlicet sedes esi vicarii ejus: rus el vivere optet el mori. Idem in apologia con­ Le donne lagrimose, οΊ volgo inerme 'j tra Galli calumnias: Non quidem, inquil. sic insa­ De la lenem elate, e i vecchi slanrhi; 9 nus sum. ul romano pontifici legem ponam, cum E'hanno sè in odio e Ia soverchia vita, j ipse sil legifer omnium Christianorum. Idem lib. E i neri fralicelli, e i bigi, e i bianchi ■ 1. Invectivarum conlra medicum,romano pontifici, Con 1‘allre schiere trovagliale e informe, ■ inquil: Omnes, qui Christiano nomine gloriamur, Gridan: o Signor noslm aila, aila: non modo consilium, sed obsequium insuper el oE la povera gcnle sbigdtila I Ti scuopre le su·· piughe a mille a mille. ■ bedienliam debemus. Neque vero solum de summi Ch'Annibale, non t h'allri farian pio. ■ pontificis dignitate mullo aliter sentit Petrarcha, E se ben guardi a la maqion di Dio ■ quam adversarius crederet; sed etiam de caeleris Ch'arde oggi lutta, assai poche [avilie J omnibus fidei nostrae capitibus. Nam lib.l I.Seni­ Spegnendo, fien tranquille s lium ad Bonaventuram scribens,laudal monachum Le voglie che si moslran s’inflammate, | quendam, quod el monasticam vitam religiose du­ Onde sien l'opre lue nel ciel ludale. I xerit, el missas devotissime celebraverit, lib. 13.in cpisl. ad Franciscum Brunum.oral pro anima pon­ Alio loco pic describil peregrinationem ad urbem tificis defundi, lib. 14. in cpisl. ad Philippum car­ Romam, cl cultum fidelium erga sacras reliquias dinalem multa scribit de sacra illa spelunca,in qua alquc imagines,quas vos Calviniani irridere solclis: sanda Maria Magdalena habitasse dicitur, camquc illo carmine invocal: .Voresi’1 uecchiarel canulo e bianco 1 Del dolce laoqo, one ha sua dû [orni la, I E da la [amigliuola sbigoltila, '1 Dulcis amica Dei lachrymis inflectere noslris;-' Che nede Ί caro padre venir manco.· j Atque humiles attende preces, noslraeque saluti Indi traendo poi 1'antico fitinco j Consule, namque poles. Per 1’eslreme giornaie di sua vita; | Quanto piii pub col boon voler s'aita In lib. 2. de vita solitaria cap. II. Sacra stigmata Kollo da gli anni, e dal camino slanco. 1 sancti patris Frnncisei et ordinem ab illo institu­ E riene a Roma sequendo il desin 1 tum debitis laudibus cekbrnlum,lib. I. dc otio re­ Per mirar la sembianza ui colui, 1 ligiosorum monachos sic alloquitur: 0 felices ani­ Ch’ancor là su nel ciel vedere spera. mae, o excubitores assidui inlenlique; o sollicita et devota Chrisli mancipia, proque brevi servitio Alio loco Virginem Deiparam magno affectu implo­ non libertatem modo perpetuam.sed ingenuitatem rai: cl simul damnai amores cl amatoria cantica, fllialiuncmquc promerita, o mercimonium optabile, quae juveni sibi exciderant: DE SUMMO PONTIFICE Per te pub la miavila csser gioconda, S'a'luoi prieghi, o Maria, Vergine dulce c pin, Ovc'l fall» abbondb, la grazia abbnnda. Con le ginocchia de la meule inchine. Pregn cho sia mia scorta, E là mia lurta via drizzi a buon fine. El infra: Mortal bcllezza. alli c parole m'hanno Tulta ingombrata l'aima; J crgine sacra cd aima Non lardar, ch'io son forsi all'ullim'anno. J ill miel più correnli, che saella Fra miserie e peccati Sonsen' andali: sol morte n'aspella. El infra: Sc dal mio stalo assai misero e vile Per le lue man resurgo, Vergine, i'sacro e purgo MI iuo nome, e pensiori, e'ngegnn e stile; ha lingua e'I cor, le lagrime e sospiri Seorgine al miglior guado: E prendi in grado i caugiali desiri. Ilis adjungam duo illa cantica.ubi deplorat pretio­ sum lempus in nugis, idcsl, in amaloriis versibus amissum: Tenncmi amor anni wnl'iino ardendo hieto nel [neo. e. nel duol pion di sperne; Poichè Madonna. e'l min cuor seco insiome Saliro al Ciel, dicceallri anni piangendo. O mai son slanco. e mia Vila riprendo Di tanto error; che di virtute il seme Ha qua-i spentn; e le mie parti edreme, Allo Dio. a le devotamento rondo. Pentito o. tristo d>-i miei s} spesi anni, Che spender si dnrc.ano in mviHor iiso, In eercar pace cd in fuggir affanni. Signor, ch'in questo career m'hai rinchiuso 7’rammcne salvo du gli elemi danni Ch'io conosco '1 mio lallo e non to scuso. Pro piangendo ί miei passàti tempi, I quai pod in ainar cosa mortale, Senza levarmi a volo avendo io Cale Per dar lord di me non lia< hoc eiiam auctore damnari.Nam in libro qui inscribitur Curbaccio. el in allero.qui dicitur Filocupo mulla Bocacius de invocatione I). Mariae, de laude virginitatis. de hbero arbitrio, de igne pur­ gatorio, de precibus pro defunctis, de sacrificio missae plane catholice scribit.Sed nolui tam mulla italien verba huic nostro latino opusculo inserere, neque tam saepe de rebus iisdem verba facere. tam perdite, ul Christus ne ab ipsis quidem Tur­ eis hodie tantopere blasphemetur. Demum pro humilitate regnat passim superbia, fastus.elatio, atque hoc universum vitae ge.nus ab diis evangeheum dicilur institutum. II tec ill··, de quo sane illud Apostoli usurpare luio possumus testimonium hoc verum est. Sed acced.il etiam testis ΐβΓΐιυ> Erasmus Kolerodaums. qui re- eorum optime nove­ rat, el ab ipsis maximi 1’u-n solet. Is in epistola nd Vulturium Neocomnm: Circumspice. inquit, popu­ lum istum evangebeum. et observa, num minus illic indulgealur luxui . libidini el pecuniae, quam faciant ii. quos detestamini? Profert milii quem istud cvangelium ex comessatore sobrium, ex feroci man*nutum, ex rapaci liberalem ex maledico benedicuni. ex impudico reddiderit vcrecunduin Ego libi mullos osle.ndam.qui facti sunl seipsis deteriores. Har.c Erasmus.qui non c. nmna fabulosa, sed narrationem seriam el verissimam in ca epistola de monbus pseudoevangelicorum. de quorum numero Adversarius nusler se es-c gloria­ tur, instituit, CAPUT XXIV. CAPUT XXIII. Desponsio ad ea. quae Adversarius in satyris suis pontifici maximo petulanter objecti. Jam vero quoniam Adversarius Iribus testibus probare conatus est plurima esse vilia catholico­ rum, ul videlicet inde colligeret catholicam Eccle­ siam in Antichrist! regnum esse conversam, non debet moleste ferre, si nos etiam vn issim tribus aliis testibus, quos rejicere nullo modo possit, ei probemus, deteriores esse Lulheranorum mores, quam unquam fuerini catholicorum. An autem inde, efhcere velit. Lulheranorum sectas ad regnum \li Eccle­ siam faciamus. Sed line argumentum tam saepe jam est a catholicis refutatum, ul mirum sit, cur non pudeat adversarios tam putidi e repetitionis. Chri­ stum igitur caput esse Ecclesiae universae liben­ tissime conlLemur. neque ullum hominem, ac ne angelum quidem illi aequamus; non esset proprie duo capita in Ecclesiae corpore constituere. At, quin sub Christo summo capite vicanus ejus in terris caput, ul sic dicam, minisicriale non princi­ pale recte nominetur, negari nullo modo potest. Siquidem,ul in repuhlica temporali caput omnium principale rex est. sub rege deinde capita sunt provinciarum ii, qui dicuntur proroges.el sub proreg'bus capita sunl urbium singularum certi quidum praetores, et sub praetoribus quaelibet fami­ lia suum habet caput, ipsum videlicet patremf.unilias: cl in exercitu caput est omnium militum im­ perator, sub imperatore legali capita sunl legio4 22 DE SUMMO PONTIFICE num, sub legalis tribuni, sub tribunis centuriones, Paulo romanum pontificem Anlichristum esse no­ sub illis decani suo quodam modo capita dicuntur, minatum. At nos in quniuordecim, quae exlanl epi­ et sunt; nec tamen aut regnum, aut exercitum ob stolis Paiilinis.lale lestimoniutn non habemus. Fin­ lot capitum multitudinem monstrum videri ullus gat ipse, si itu videtur, pro ea licentia quidlibet au­ unquam scripsit: ita quoque in Ecclesia Dei sum­ dendi, quam pictoribus atque pugiis Horatius tri­ mum caput omnium hominum, et angelorum Chri­ buit, epistolam 15. Legimus quidem in Apostolo stus est. Sub Christo in terris caput omnium Chri­ 2. Thessal. 2. futurum aliquando hominem quem­ stianorum est pontifex maximus, sub illo episcopi, dam peccati, qui sese efferet super omne, quod di­ sub episcopis parochi capita sunt chrislianue mul­ citur Deus, at hunc romanum pontificem esse, non titudinis. Et quamvis plurima veterum Patrum te­ apostolus Paulus, sed aposlata Lutherus scriplum stimonia huc adferri possent, duo tamen, unus reliquit. Lulhcrum aulem, cl quotquot eum sequun­ graecus, alter latinus hoc, loco sufficient. Sanclus tur hac in re esse mentitos, salis aperte milio de­ Joannes Chrysostom, homil. 55. in Maith. Deus,in­ monstravimus. Tantum enim abest, ul romanus quit, concedere, solus potest. ul Ecclesia lol bin· pontifex sese efferat super omne,quod dicitur Deus, tisque fluctibus irruentibus immobilis maneat, ul sc non solum Christi famulum, sed etiam ser­ cujus pastor, cl caput homo piscator, atque igno­ vum servorum Dei libenter appellet. Satyra 33. Hoc ipsum nomen servi servoruin ex­ bilis. Sanclus Hieronymus lib. 1. in Jovininniim: Inter duodecim, inquit, unus eligitur, ut capite agitat; miratur enim quo pacto ista cohaereant, ul, qui servus servorum dicitur, regibus etiam impe­ constituto, schismatis tolleretur occasio. Satyra 3. Pontifices arguit quod se, Christi suc­ rare velit. Sed (ul magis pocla miretur) addo ego, cessores esse plorienliir,cum Christus non succes­ non tantum posse fieri, ul servus servorum, regi­ sores, sed ministros apostolos fecerit. At hoc men­ bus imperet, sed etiam ut imperando serviat, et dacium nisi forte licentia poetica. sive potius hae­ imperet serviendo; neque enim omnes qui serviunt retica, excusari non potest. Siquidem summi pon­ obedire cos necesse est. Servinnl siquidem alii o· tifices, cum et ipsi se vicarios Christi nominent, cl bediemlo.ul mancipia;alii jubendo, ut magistratus; ab aids passim hoc nomine designentur, certe non magistratus enim populo servit, si legitimus non successores, sed ministros Christi se faciunt. Nam tyrannicus sil. Quare b. Paulus 2. Cor. 4. servum successores monentibus, vicarii viventibus dantur: se Corinlhiormn vocal; et 1. Cor. 4. iisdem Corin­ cl successores pares sunt iis, quibus succedunt, thiis ila minatur, ul dicat: Quid vultis? in virga vicarii vero multo inferiores, ac plane ministri ha­ veniam ad vos. an in spiritu mansuetudinis? El bentur eorom. quorum vices inierim gerunt. Sed cum omnes pracposilos ecclesiarum servos esse, noster pocla furore illo poëlico in fraenesim actus, docuisset loco ante nolalo 2. Corinih. 4. ait tamen quid inter vicarium et successores discriminis es­ Ilebr. 13. ad filios ecclesiarum: Obedite praeposi­ tis vestris.et subjacete cis. Sic igitur summus pon­ set, videre non potuit. Satyra 6. Satis pulchre sibi demonstrare visus tifex servus omnium servorum Dei vere dicitur cl est, non esse haereticos, qui romanam veram Ec­ est, quod omnibus Christianis. ul communis oclesiam esse non credunt,quod in symbolo aposlo- mnium pastor cl doctor, monendo, dirigendo, im­ lico catholicam, idesl, universalem Ecclesiam con­ perando. castigando eliam el corrigendo, serviat. fiteamur; romana aulem particularis sil. nec sine Nam etiam Christus.cujus ille vicarius est,minister detrimento caelenirum universalis appellari queat. full circumcisionis Apostolo teste; nec ministrari Sed non mirum est si nesciat snlyricus iste poêla, venerat, sed ministrare, el tamen docebat,impera­ de quibus loquatur, neque de quibus affirmet, ul bat, e templo negotiantes ejiciebat. el se adorari, apostolus Paulus de similibus hominibus loquitur sibique a populis supplicari patiebatur. Satyra 20. Non posse dici Ecclesiae fundamen­ 1. Timolh. 1. cum majorem operam in fabulis Bocacii, quam in Iheologis legendis.cl meditandis po­ tum apostolum Petrum ex eo colligit, quod b.Pau­ suerit. Neque enim Ecclesiam universalem roma­ lus ail I. Corinth. 3. non posse poni fundamentum nam dicimus, quod in sola urbe Roma Christi Ec­ aliud praeter id, quod positum est, quod est Chri­ clesia sil; sed quod Ecclesia loto orbe diffusa,cum stus Jesus. Sed loquitur Apostolus de primario Ec­ romana, ul cum sua maire, magistra, radice, fonte clesiae fundamento , quod a nullo alio pendeat, consentiat: quodque, ul loquitur s. Cyprianus lib. quod eliam Ephes. 2.summum angularem lapidem de uml. Ecclesiae, caelerae a romana divisae,nihil nominavit. Quod si post Chrislum non esset etiam sint aliud, nisi rami a radice divulsi, rivuli a fonte Petrus Ecclesiae fundamentum, cur cum quaeso praecisi, radii a solari corpore separati. Ad hanc Dominus in evangelio, Cepliam, idesl. petram ap­ enim Ecclesiam, ul vetustissimus Irenaeus scri­ pellaret? cl de petra eadem dixisselzEl stiper hanc ptum reliquit hb.3.cap.3.propter polenliorem prin­ petram aedificabo Ecclesiam meam? Neque enim cipalitatem oportet omnem convenire Ecclesiam: Petri nomen a petra dicitur, ul Adversarius credit, hoc est omnes qui sunt undique fideles. Itaque sed est ipsum pelrac vocabulum cum masculina quicumque in symbolo unam catholicam Ecclesiam terminatione, ul commodius auribus accideret.Do­ confitentur, ii nec vere unam, nec vere catholicam minus enim, qui hoc nomen Simoni imposuit, sytenent, nisi ladicem et matricem catholicae Eccle­ riacc Cepham dixit: Cephas aulem syriace non pesiae, quae sola romana est, ul eam Cyprianus vo­ treum, vel petrinum, sed pelram significat; ul el­ iam graccum nomen ζετρός; Idque eliam Patres ocat lib. I. epist. 8. agnoscant. Suivra 11, et 12. audacter mentitur ab apostolo mnes una voce confessi sunl. Origenes homil. 5 DE SUMMO PONTIFICE 23 in Exod. Vide,inquit. magno illi Ecclesiae funda­ fundat fortia·, et ignobilia mundi, el contempti­ mento, el petrae solidissimae, super quam Chri­ bilia elegii Deus, et ea quae non sunt,ul ea quae stus fundavit Ecclesiam, quod dicatur a Domi­ sunt, destrueret. Non probal Adversarius consi­ no: Modicae fidei, quare dubitasti? Teriullian. in lium Dei,qui regern secundum cursuum in pascuis lib. de priiescript. adversus haereticos: Latuit, in- quaesivit, el invenit, el sustulit cum de gregibus quit, aliquid Petrum aedificandae Ecclesiae pe­ ovium, eide posl foelanles accepit eum pascere tram dictum? Sanclus Cyprianus in cpisl. ad Qui­ Jacob servum suum, et Israël hacrcdilalcm suam. rinum: Petrum Dominus primum elegii, el super Credo eliam Moysem contemnet, qui ad principa­ eum aedificavit Ecclesiam. Sanclus Hilarius in tum a Deo vocatus est non cx aula Pharaonis, sed comment. a I cap. Ili. Matlb. O in nuncupatione ex deserlo, ubi soceri sui gregem pascebat. Ac nc novi nominis felix Ecclesiae fundamentum, di­ sapientes quidem mundi hujus Adversarius audiret, gna que aedificatione illius petra.quae inferorum qui gloriosius esse ducebant posteris suis facem leges dissolveret. O beatus coeli janitor. Sanclus praetulisse,quam splendorem a majoribus accepis­ Gregorius mizianzenus in oral, de moderatione iu se: el virtutis ac sapientiae laude, quam generis disputationibus servanda: Petrus, inquit, petra vo­ nobilitate, aul majorum commendnliqpc viam sibi catur. Sanctus Epiphanius in Ancoralo: Dominus, ad summos honores patefecisse.Quae cum ila sint, Inquil, constituit Petrum, apostolum, petram fir­ aul solus Adversarius noster sapii, el sapientes omam, supra quam Ecclesia Dei aedificata esi. nines, ac ipse eliam Deus, el Christus el aposloli Sanclus Ambrosius in hymno.qui lota Ecclesia ce­ desipiunt, aul quod esi verissimum, sic ipse unus leberrimus esi: lloc ipsa, inquil, petra Ecclesiae, desipii, ut id vituperet, quod summa laude dignum canente culpam diluit. Sanclus Hieronymus in erat. Quod vero allinet ad monasteria: quis nescii comment, ad cap. 16. Maith. Secundum metapho­ optimos, sapienlissimosque pontifices, atque Ec­ ram, inquil, Petre, recte dicitur ei, aedificabo Ec­ clesiae catholicae utilissimos ex monasteriis ad clesiam meum super te. Sanclus Joannes chryso- summi pontificatus fastigium omn bus aetatibus sloinus homil. 55. in Mallii. 7’u es. inquil, Petrus; fuisse promotus? Monachus ce.rlc fuerat s. Diony­ el ego super te aedificabo Ecclesiam meam. San­ sius, qui vicesimus sextus a I). Petro, el omnium clus Augustinus in psalmo contra pariem Donati: consen-u doctissimus et optimus magna eum lau­ Numerale, inqu I. sacerdotes, vel ab ipsa sede de Ecclesiae praefuit. Monachus fueiai s. Grego­ Pelri: ipsa esi petra, quam non vincunt super­ rius. qui ob doctrinae el pietatis excellentiam, ac bae inferorum portae. Sanclus Cynllus Iit». 2 in rerum gesiarum magnitudinem Magni cognomen Joan. cap. 2. /Tec Simon, inquil. fore jam nomen invenit. Monachus fu> ral insignis 'ille Agalho, qui illi, sed Petrus, praedicit, vocabulo ipso commo­ VI. synodum oecumenicain magno suo labore ac de significans, quod in eo tamquam in petra, diligentia congregavit; et duclnna ac miraculis cla­ lapideque firmissimo suam esset aedificaturus ruit. Nec minor in Adcodalo poni lice el monai h", Ecclesiam. Sanclus Pauhnus in epist. Î. ad Seve­ qui Agalhoiiein praecesserat innocentia vitae, mu­ rum: Petra, inquil est Christus, sed eliam disci­ rumque integritas fuit. Monachi fuerant Stephaniis pulo suo hujus vocabuli gratiam non negavit, IV. Paschalis I. Joannes l\. laudatissimi pontifi­ cui ait: super hanc petram aedificabo Ecclesiam ces. Monachus fuerat Gregorius VII. qui velint no­ meam. Theophilartus in comment, ad cap. 22.Lu­ lint haeretici, inter optimus, sapientisSimos, concae. Christum inducit ita loquenlcm ad Pelium: slantissimos samlissimiisque pontifices semper est Post me Ecclesiae petra es. cl fundamentum. In numeratus. Tametsi enim cuncubinarii el sitnon aquam sententiam sic eliam Eiilhymius scribit in ci. quos ille summo studio persequebatur, mullas comment, ad c. p. 26. M dih. Te ponam funda­ in eum criminationes contingerent, tamen signa et mentum credentium, aedificabo super le Eccle­ prodigia (ul loquitur Lamberlus Scaphnaburgensis siam meam. Sed stultus videar furiasse.et ab istis in historia rerum Germanorum, qui eo tempore vi­ ipsis Patribus merito reprehendar,quod tam graves xit el scripsit, el Germanus non Italus fuili quae auctores levissimae satyrae objiciendus putaverim. per orationes Gregarii papae frequenter fiebant, Veniam igitur ad postremam criminationem, el a- el zelus ejus ferve nlissimus pro Deo, el ecclesia­ pologiae. fincrn imponam. sticis rebus salis cum contra venenatas detracto­ Satyra 2. 9. 14. 35. vitio vertit Sixlo V. el Pio rum linguas communiebant. Monachi fuerant Vi­ eliam V. humilitatem generis, el quod cx claustris olor III. Urbanus II. el Paschalis II. qui ordine monasteriorum ad pontificatum ascenderint.In qua­ post Gregoriutn VII. in apostulica sede constituti, re salis prodii se cujusdam quinti evangelii disci­ scriptorum omnium consensu vitae sanctitate, et pulum ac sedatorem esse. Non placent illi videli­ rebus gestis claruerunt. Monachus fuerat Eugenius cet evangelio quatuor Matthaei. Marci. Lucae cl 111. qui oh egregiam sanctitatis fnnam ad pontifi­ Joannis, in quibus ah ipso Christo ad summas Ec­ catum assumptus, in summo illo fastigio modera­ clesiae dignitates lectos videmus humdes piscato­ tionem pristinam relinens, miraculis el vivus el res, cx Bellisaida vinculo Galilaeae. Non s.ipil illi mortuus llnruit. Monachus iuerat Vdrinnus IV. qui qnml Apostolus aii: Videte vocationem vestram cum doctissimus el optimus haberetur ah Eugenio fralres. quia non mulli sapientes secundum car­ III. cardinalis creatus. · l in Nm-vegiam missus, nem, non mulli potentes, non multi nobiles: sed eam provinciam Christo suis laboribus acquisivil, quae slulla sunt mundi elegit Deus.ul confundat ac deinde pontifex factus laude cunslanliae el ma­ sapientes; el infirma mundi elegii Deus, ul con­ gnitudinis animi insignis fuil. Monachi fuerant In- 24 DE SUMMO PONTIFICE nocentius V. ex ordine praedicatorum, ac non diu post Nicolaus IV. ex ordine minorum quos urio ore historiae omnes optimos probalissimosqiie pontilices fuisO testantur. Ac ut Benedictum XI.Urba­ num V. et alios laudato-* pontifices pnielermilliim. Monachus fuerat s. Petrus Moronus, qui Coeleslinus V. ni summo ponlificalu appellatus est: cujus quidem ea fuit apud Deum devotio ac lides. ut mi­ raculis maximis claruerit, ea rerum liumamiroin despicientia, et solitudinis, ac divinae contempla· bonis amor, ut ipso se pontificatu sponte abdi­ caverit. Neque vero solum in ordine summorum pontifi­ cum ex monasteriis viros clarissimos invenire licet, sed etiam in ordine praesulum caeterorum. Siqui­ dem s. Gregorius nazianzenus,s. Basilius magnus, s. Marlinus luronensis, s. Augustinus clarissimum lumen Ecclesiae, s. Paulinus Nolanus, Severus Suipilius, s. Anseimus, aliique innumerabiles viri do­ ctissimi et omni virtutum laude celeberrimi ex mo­ nasteriis ad episcopatum assumpti fuerunt.Desinat igitur Adver>anus,nisi plane stultus haberi velit,io summis pontificibus Sixto Pioque id reprehende­ re, quod in lain mullis aliis cogiiur laudare.Et quoniam mums Adversarii conatus, ut etiam caelcroruin Calvinislarum, eo potissimum special, ut se­ dis uposlolicae auctoritatem et dignitatem immi­ nuat, sancti Leonis magni viri sapienlissimi. atque optimi verbis apologiam rlaudam:Quisgi/ts huiesedi principalinn aestima l denegandum,illius qui. dem nullo modo polesl minuere dignitatem, sed inflatus spiritu superbiae suae, semetipsum in inferna demergit. DISPUTATIO DE EXEMPTIONE CLERICORUM CAPUT PRIMUM An clerici sint liberi a iugo potestatis saecularis. Poslrcma rcslat quaestio de libertate ecclesiasti­ ca, de qua in hac ultima editione paulo fusius dis­ putare institui, quod animadverterim his proximis annis non defuisse, qui testimoniis hujus libri abuli voluerint ad oppugnandum ecclesiasticam li­ bertatem. Primum igitur haeretici permulti contendunt, clericos turn majores, tum minores, jure subjectos esse debere saeculari potestati tum in solvendis tribulis, tum in judiciis et caussis. Marsilius de Pa­ dua. cl Joannes de Janduno docuerunt, ipsum et­ iam Christum non fuisse linorum a solvendis tribu­ tis, et quod fecit, Matlh. 17. cum tribulum solvit, id fecisse non voluntate, sed necessitate. Ita refert Joannes de Turrecremata lib. 4. Summae de Ec­ clesia. par. 2. cap. 37. Joannes Calvinus lib. 4. Institut, cap. II. § 15. docet: Clericos omnes, praeterquam in caussis mere ecclesiasticis subjectos esse debere legibus, et tribunalibus saccularium magistratuum. Idem docet Petrus martyr in cap. 17. ad Romanos, ubi etiam addit: Principes non potuisse concedere cle­ ricis privilegium, ut non subjicerentur magistrali­ bus politicis, cum id sil conira jus divinum:et ideo non obstante concessione principum, debere cleri­ cos subjectos esse magistralibus saecularibus. Joan­ nes Brcnlius in prolegomcnis, cl Mclanchihon in locis, cap. de magistratu, in rebus etiam et caus­ sis ecclesiasticis subjiciunt clericos politicis tribu­ nalibus. Ex catholicis nonnulli censent, jure divino libe­ ros esse clericos, cl eorum bona n potestate prin­ cipum saccularium. Ita docet glossa, et nonnulli ex canonislis in can. Si imperator, disl. 9fi. et in cap. Quamquam, de censibus in (». et ex theolo­ gis Joannes Driedonius lib. I.de libertate Christia­ na c. 9. Nonnulli vero existimant, clericos liberos esse parlim jure divino, partim jure humano,idesl, in caussis ecclesiasticis, et spiritualibus jure divi­ no; in aliis, jure humano. In his videntur esse Franciscos Victoria de potestate Ecclesiae, Relect. 1. quaesi, ult. Dominicus a Solo in 4. dist. 25. quaesi. 2. ari. 2. Joannes Medina in codice de re­ stitui. quaesi. 15. et ex canonislis Diducus Covarruvias in lib. praclicarum quaestionum cap. 31. Sil igitur prima propositio: In caussis ecclesia­ sticis liberi sunt clerici jure divino a saecula­ rium principum potestate. Vocantur caussae ec­ clesiasticae.quarum cognitio non pendet a legibus civilibus, sed ab evangelio, vel a canonibus ponti­ ficum. nul conciliorum, quales sunt controversiae de Ode. de sacramentis et aliae id genus. Probator primum ex divinis literis. Nam ex doclrina Scripturarum sanctarum regimen ecclesiasti­ cum est distinctum a politico, et illo etiam subli­ mius. ut a nobis demonstratum est in lib. 1. de summo pontifice cap. 7. el Iit·. 5. cap. 7. Ergo ca­ ussae ecclesiasticae judicari non debent a politicis magistralibus. Praeterea, secundum Scripturas tota auctoritas regendi Ecclesiam a Christo commissa est apostolis, cl praecipue Petro: ergo in rebus ec­ clesiasticis laici omnes, etiam principes sunt oves cl subditi, non pastores el judices, ul locis nolalis demonstratum est. Secundo probatur ex conciliis. Nam in milevitano can. 13 cl malisconensi can. 8. Clerici gravi­ ter puniuntur, si caussam Ecclesiae ad imperato­ ris terreni judicium deferant. Tertio ex Patribus. Severus Sulpilius in lib. 2. sacrae historiae refert, sanctum Martinum aliquan­ do exclamasse, novum esse cl inauditum nefas, sil caussam Ecclesiae judex saeculi judicaret. Item sanctus Ambrosius in episl. 78. ad Theophilum.et sanctus Augustinus in episl. 1G2. reprehendunt eos. qui caussas Ecclesiae terrenis judicibus judi­ candas exponunt. Quarto ex apostolorum exemplo. Apostoli enim Ecclesias gubernaverunt, quo tempore nulli erant principes cbrisliani,proinde numquam ad eos caus­ sam Ecclesiae judicandam detulerunt. El si apo- 26 DE EXEMPTIONE CLERICORUM stolus Paulus !. Cor. 6. jubet liles diam civiles praetore cognosci caussam,non lamcn condemnari Christianorum non deferri ad judicium ethnico­ clericum, nisi prius ab episcopo fuerrt ilegrndalus. rum, quo modo permisisset ad eos deferri lites ec­ ΛΙ nihilominus lex canonica simpliciter eximit cle­ clesiasticas? Ultimo ex Justiniano seniore impera­ ricos in omnibus caussis lum civilibus, tum crimi­ nalibus, et perspicuum est ex epist. Caji papae ad tore. qui idem affirmat novella 83. Secunda propositio: Λ’οη sunl exempti clerici Felicem episcopum; item ex epist. 2. Marccllini, ab obligatione legum civilium, quae non repu­ ct ex lib. ll.RegisIrl s.Gregorii epist. 14. ad Joangnant sacris canonibus, vel ofllcio clericali. Lo­ nem Defensorem. Debet autem lex civilis caedere quimur hic potissimum de legibus politicis, quae legi canonicae cum possit summus pontifex impe­ dirigunt actiones humanas in commerciis tempora­ ratori praecipere, in iis praesertim, quae ad Eccle­ J libus, ul cum princeps vol magistratus constituit siam perlinent. Tertio probatur ratione: nam omnino absurdo® pretia rebus venalibus, vel jubet noctu neminem incedere cum armis, vel sine lumine, vel non as­ est. ut ovis pastorem suum quocumque modo judi­ portare frumentum extra provinciam,et his similia. care praesumat. Itaque non sine magna laude re­ Nec volumus dicere his legibus teneri clericos o- fert Ruffinus lib. IO. hist. cap. 2. el post eum bligalione coacliva, sed solum directive, nisi eae­ b. Gregorius lib. 4.episl.7.7. vocem illam Constan­ dem leges ab Ecclesia approbatae fuerint. Quod si tini ad episcopos: Vos Dii estis a summo Deo con­ de iisdem temporalibus rebus disposuisset etiam stituti, aequum non est, ul horno judicet Deos. Al objicit Calvinus lib. 4. Institui, cap.II. § 15. lex ecclesiastica,eam sequi deberent clerici cl tunc legem civilem ne directive quidem observare tene­ epist. Constantini imper, ad Nicomedienses, quam referi Theodorelus lib. I. hist. cap. 20. ubi dicit rentur. Probatur igitur clericos ad observationem legum Constantinus se Euscbium episcopum nicomediencivilium directive teneri in defectum legis ecclesia­ sem in exilium ejecisse, el subjungit: Si quis epi­ sticae; Nam clerici praelerquamquod clerici sunt, scoporum inconsulte tumultuatus sit. ministri sunl etiam cives,et paries quaedam reipublicae po­ Dei,hoc est,mea exequulione illius audacia coer­ J liticae: igitur ul tales vivere debent civilibus legi­ cebitur. Respondeo: More solito Calvinum imponere sim­ bus: non sunl autem aliae, ul nunc ponimus, nisi quae a politico magistratu sunl latae: igitur illas plicibus. Nam Constantinus in illa epistola scribit, clerici servare debent. Alioqui magna perturbatio, se quidem ejecisse in exilium Eusebium episco­ et confusio in republica oriretur,si clerici non ser­ pum, sed addit.eum ante fuisse a Nicaeno concilio varent civiles leges in commerciis civilibus et hu­ depositum ab episcopatu propler haeresun.Nos au­ lem non negamus, quin debeat magistratus saecu­ manis. Secundo probatur ex confessione pontificum el laris punire clericos, quando ab Ecclesia damnan­ imperatorum. Nicolaus I. in epist. ad Michaëlem tur et degradantur, cl judicibus saecularibus tra­ prope finem dicit. Deum divisisse pontificiam au­ duntur. Verba autem Constantini, quae Calvinus ctoritatem ab imperiali.ut cl chrisliani imperatores subjungit, ab ipso depravata sunl. Non enim mina­ pro aeterna vita pontificibus indigerent, cl pontifi­ tur eo loco poenam Constantinus episcopis,sed laices pro cursu temporalium tantummodo rerum im­ cis. Dicit enim se graviter animadversurum in ple­ perialibus legibus uterentur. Imperator Valenti­ bem nicomediensem, si iterum redire velit ad epi­ nianus in epist. ad episcopos Asiae, quam referi scopos haereticos a concilio generali damnatos, el Theodorelus lib. 4. hist. cap. 7. scribit, probos e- non acquiescat suscipere probum el catholicum an­ piscopos non solum Dei, sed etiam regum legibus tistitem. Haec enim sunt verba ejus: Sin autem obtemperare. Denique, s. Joannes chrysoslomus quisquam (non dicit, episcoporum.ul Calvinus ad­ in cap. 13. ad Horn, dicit Christi evangelio non didit» temeritate cl audacia accensus, eas Eccle­ siae pestes. idesl. episcopos arianos.vel memoria tolli politicas leges, el ideo debere etiam sacerdo uel laudibus celebrare aggrediatur, confeslim oles el monachos eis parere. Tertia propositio. Non possunt clericis α judice pera ac diligentia ministri Dei, hoc est, mea,poe­ i saeculari judicari.etiam si leges civiles non ser­ nas suae inscitiae dabit. Objicit secundo Petrus martyr-,Jure divino sub­ vent. Probatur primo ex concilio chalcedonensi can. 9. ubi sic legimus: Si clericus adversus cle­ jecta est omnis anima sublimioribus potestatibus, ricum habet negotium, non relinquat episcopum idesl regibus, ul constat ex epist. ad Hom. cap. suum, el ad saecularia judicia non recurrat. 13.Ergo non potuerunt reges eximere ullos Chri­ Concilium agalhense can.32.adhuc clarius in haec stianos a sua potestate. Et confirmatur argumen­ verba loquitur. Clericum nullus praesumat apud tum ex doctrina catholicorum, qui ea ratione saecularem judicem, episcopo non permittente probant, non posse ullum eximi a polesale pa­ pulsare. Idem habent concilium Carthaginiense pae.quia jure divino omnes subjiciuntur papae. Ib-spondeo: Nihil ea ratiocinatione concludi, III. can. 9. tolelanuin III. can. 13. malisconense quamvis enim jure divino sil omnis anima potesta­ can. 8. Secundo probatur ex imperatorum constitutioni­ tibus sublimioribus subjecta, ac per hoc etiam re­ bus. Nam eximiiJustinianiusclericos el monachos a gibus, dum sublimiores potestates sunl. tamen fie­ sacculari judicio in novellis 79. 83. et 123. quam­ ri potest, ni qui nunc est sublimior potestas.paulo quam non eximii in caussis criminalibus, sed in post non sil, ul si ipse subjiciat alteri partem sui civilibus tantum, in criminalibus autem, vult a regni, vel jure belli, aut alio justo titulo regnum, DE EXEMPTIONE CLERICORLM vel regni partem amiltal. Quoniam ergo clericos parlim ipsi principes subjecerunt in omnibus caus­ sis, etiam lemponilibns el civilibus episcopis sms: cl postremo summus pontifex clericos omnes exe­ mit a subjectione principum saecularium,sequitur, ul respectu clericorum non sint principes, superio­ res potestate.ac proinde non teneantur clerici prin­ cipibus parere neque jure humano, neque jure di­ vino: nisi quantum ad leges quasdam directives ut diximus. Ad confirmationem rcspondeo:Non esse eandem rationem pontificatus el regnorum. Nam regna non sunl immediate a Deo instituta, sed ab hominibus, el ideo ab hominibus mulari possunl in alias regi minis formas: Pontificatus autem a Deo immediate csl institutus, cl ideo non potest ab hominibus im­ mutari. Quarta propositio: 7/ona clericorum tam eccle­ siastica. (piam saecularia libera sunl. ac merito esse debent a tributis principum saecularium. Quod libera sint de facto, perspicuum est ex con­ cilio lalerancnsi sub Alexandro III. pari. 1. cap. 19. ex concilio lateranensi sub Innocentio III. c. 46. Hem ex cap. Ecclesia sanctae Mariae, de conslil. ex cap. Quamquam. de cens, in 6. Extra­ vagant!. Quod olim. de immunit. Eccles. Item ex cap. Quia nonnulli, el cap. Clericis, de immunit. Eccles, in 6. Praeterea, ex legibus principum quae habentur in cod. Theodosiano lib. 16. tit. 2. 1.16. cl 26. el in cod. Justiniani I. Sancimus, de sacro­ sanctis ecclesiis, el in lib. 10. hist. Eusebii cap.7. ex versione Chrislophorsoni. Ubi tamen est obser­ vandum. ante Justiniani tempora legibus priorum principum immunes fuisse clericos a tributis per­ sonalibus, ul eiiam indicat s. Hieronymus in com­ mem. ad cap. 17. Mallii. non tamen fuisse liberos a tribulis,quae pendi sident ratione possessionum, ul colligitur ex s.Ambrosio in oral.de tradendis ba­ silicis. ubi dicit: Agri Ecclesiae solvunt tributum; cl ex Theodorelo lib. 4. hist. cap. 7. ubi scribit, Valentinianum seniorem in epistola ad episcopos Asiae illa verba posuisse: Honi episcopi tribula pensitant regibus. Quod autem haec exemptio jure facia sil, el quo jure, humano ne solum, an etiam divino, in se­ quentibus propositionibus exponemus. Objicit adversus hanc propositionem Marsilius de Padua exemplum Chrisii. qui tribulum solvit.ul habemus Jlalih. 17.Sed facilis esi responsio.Chri­ stus enim solvit tributum, quia voluit, non quia debuit.Id quod ex eodem loco inlelhgi potest.Nam cum dictum esset Petro ab iis qui exigebant tribu­ lum. Magister vester non solvit didrachma? Do­ minus Pelro ait: Quid tibi videtur Simon? Reges terrae a quibus accipiunt tribulum, vel censum? a filiis, suis, an ab alienis? Respondit Simon: Ab alienis. Aii Dominus: Ergo liberi sunl filii, sed ut non scandalizemus cos, vade ad mare, el mille hamum, et cum piscem, qui primus ascenderit, tolle, cl aperio ore ejus invenies staterem', illum sumens da eis pro me, el pro le.Duae sunl autem interpretationes ejus loci: Ergo liberi sunl filii, cl secundum ulramquo rectissime Dominus ostendit, 2Ί se liberum fuisse a tributo solvendo. Prior exposi­ tio csl s. Ildarii, qui docet, agi hoc loco de tribu­ to, quod imposuerat Deus omnibus filiis Israël Exod. 30. in usum templi, quod tribulum proprie erat didrachma, el secundum hanc expositionem, quae verissima nobis videtur, vis argumenti haec esi: Reges terrae non exigunt tributum a filiis suis, sed ab alienis: igitur neque rex coeli exiget tribu­ tum a me.qui sum ejus proprios el naturalis filius. Posterior interpretabo est s. Hieronymi, qui verba Domini de tributo, quod Caesari solvebatur, expo­ nit. Quae sententia minus probabilis esse videtur, quia tribulum, quod solvebatur Caesari, tempore Christi, non erat didrachma, sed denarius, ul per­ spicuum est ex cap. 22. M ilth.Ostendite mihi nu­ misma census.At illi obtulerunt ei denarium.Xeque polesi ulla solida ratione demonstrari.consue­ visse didrachmi tribulum Caesari solvi, nisi posl Chrisii ascensionem in coelum. Scribit enim Jose­ phus in lib. 7. de bello Judaico cap. 26. posl eversum templum a Vespasiano imperatore, insti­ tutum fuisse, ul tribulum didrachmi, quod Judaei omnes templo solvebam singulis annis, deinceps in Capitolium deferretur. Sed tamen ex hac etiam sententia recte colligitur, Christum non fuisse ul­ lius Iributi debitorem, quamvis enim non esset fi­ lius Caesaris, qui tribulum, juxta hanc sentenliam exigebat: erat tamen filius Dei. cujus ministri sunl omnes reges el principes lerrae, ul legimus Sap. 6. cl Roman. 13. Neque debent ministri regis a fi­ lio regis tribulum petere. Praeterea, tribula sol­ vuntur regibus ratione vitae hujus corporalis, ti­ moribus el periculis obnoxiae, ul s. Thomas do­ cet in 2. 2. q. 104. ari. 6. ad primum;et ideo justi eiiam homines, licet secundum animam liben sint a servitute peccati, tamen ratione corporis, cujus redemptionem adhuc expectant, ul ait Apostolus ad Rom. 8. subjecti sunl tributis cl potestati ci­ vili. Al Chrisms non solum secundum animam.sed etiam secundum corpus liber erat, non servus;neque redemptionem, sed solam resurrectionem cor­ poris expeclabal. carebat enim omni morbo con­ cupiscentiae, el omni lege peccati, neque pericu­ lis. aut injuriis obnoxius erat, nisi quantum ipse permittebat: Oblatus est, inquit Isa. cap. 53. quia ipse voluit. Itaque nulli regi tribulum debebat.qui nullius regis defensione indigebat, el merito dam­ nata est, ul haeretica, sententia Marsilii Paduani a Joanne XXII. pontifice in Exlravag. licet.quam re­ feri. Joan, de Turrecr. lib. 4. suinm. de Eccles, par. 2. c. 37. Quinta propositio: Exemptio clericorum in re­ bus politicis tum quo ad personas, tum quo ad bona, introducta est jure humano pariter el di­ vino. El quidem quod jure humano introducta sil, patet ex iis testimoniis, quae attulimus in tertia et quarta propositione probanda. Quod autem sil el· iam introducta jure divino, probandum csl hoc lo­ co. Sed antea tamen observandum csl. nos per jus divinum non inlelligcrc praeceptum Dei proprie dictum, quod exlel expresse in sacris literis: sed quod ab exemplis vel testimoniis Testamenti vele­ ris, vel novi per quandam similitudinem deduci 2ê DE EXEMPTIONE CLERICORUM possit. Alque bine fortasse conciliari poleruni theo­ liberos n Iribulis esse debere. Quod eliam intollelogorum. el juris periturum sciilciiliae. Illi enim xisso videtur s. Hieronymus m commentario ejus cum negant, exempimnein clericorum esse juris loci, cum dicit, clericos propior honorem Domini divini.praeceptum divmum proprie dictum expres­ tribula non solvere.el s.Augustinus lib. I.quaesi; cse in Scripturis extare negant: isti vero eum affir­ vangel. quaesi.23. cum scribil, in omni regno 1ermant, eandem exemptionem es>e juris divini. id reno non esse vectigales lllios regni illius,sub quo solum affirmant, quod theologi minime negant,de­ sunt omnia regna terrae. duci ρ·τ similitudinem ab exempls, ei testimoniis Secundo probaliir eadem propositio ex testimo­ sacrae Scripturae.Deum voluisse, ut clerici, cl ip­ niis sacrorum canonum. Concilium I π de n linum sorum bona libera essent a poieslale ei jurisdi­ generale no-lris temporibus celebratum sess. 25. cap. 20. sa petendum esse, monent. Glossa vero in jure pariter divino el humano introducta. quae idem capul. docet, esse juris divini eam immuni­ in duobus potissimum sila est. primum ut clerici tatem, quia deducitur ab exemplo Josephi patriar­ eorumque possessiones a vectigalibus el tribulis, chae. qui eximii sacerdotes Aegyptiorum Genes. alii-que muneribus laids libera sint. deinde w: 47. el Artaxerxis regis Persarum, qui exeunt sa­ rei criminis ad Ecclesiam confugientes inde cerdotes israelniros I. Esdrae 7. Num ut recte ait extrahantur. Cuncdium hileranense sub Leone X. Alexander pontifex m concilio lateranensi, unde celebratum sess. 9. Cum a jure, inquit. tam di­ extai cap. Mon minus de immunit. Eccles. Aon de­ vino . quam humano laicis potestas nulla in ec­ cet Ecclesiam Dei minus liberam esse (empore clesiasticas personas attributa, sil, innovamus principum Christianorum quam fueril tempore omnes, cl singulas constitutiones, el cuncdium Pharaunis. laleranense sub Innocentia Ili. cap. 43- Mimis, Ili» igitur notatis, probalur noslra propositio, inquit , de jure, divino quidum laid usurpate primo testimoniis Scripturae divinae. Nam praeter conantur. cum viros ecclesiasticos . nihil tem­ loca jam citata ex Genes, el ex lib. Esdrae. habe­ porale oblinentes ab eis . ad praestanda sibi mus alia duo non minus illustria: siquidem in lib. sibi fidelitatis /uramenla compellanl. Bmiifncius Numerorum cap. 3. Deus non semel, sed saepius \ III. in cap. Quamquam, de censibus in (>. tam­ repelit, levilas proprie suis esse, alque eos sibi quam de re nola et explorata loquitur, cum ail,jure ex omni populo delegisse: cl in eodem loco dono divino el humano clericos el eorum bona libera es­ dari jubet omnes levilas Aironi.el filiis ejus.idest, se a saccularium poleslate.Joannes item Y III can. summo sacerdoti el successoribus ejus.Quos enim Si imperator. (list 96. Non a legibus inquit, pu­ sibi ipse delegii ad ministerium lempli, rerumque blicis. non a potestatibus saeculi, sed a. pontifici­ sacrarum, suli pontifici, qui lorum Dei repraesen­ bus el sacerdotibus omnipotens Deus chrisliunat tabat in terris, subjectos esse voluit, ac per hoc a religionis clericos el sacerdotes voluit ordinari junsdicliune terrenorum principum liberavit. Con­ el disculi. Et quod de personis affirmai Joannes stat autem id esse nunc io Ecclesia clericos, quod pontifex, affirmavil mullo ante Siinuiiichus papa erant le.vilae in testamento veleri; cl ponlificem cum tola synodo 111. romana de bonis ecclesiastiChristianorum non minoris esse auctoritatis sed cis. Sutis inquit. sacerdotibus disponendi de re­ longe majoris in Ecclesia Christi. quam fuerit Aa­ bus Ecclesiae, in discusse a Deo cura commissa ron in synagoga Judaeorum. Anne (inquit s. Leo est. Ihs addi polesl Innocentius IV. ponhlex.quam­ serm. 8.de passione Domini) el ordo elatior levi vis non ut pontifex. sed ul doctor particularis de larum, et dignitas amplior seniorum, et sacra­ hac re scripserit. In commentario enim ad cap. 2. tior unctio sacerdotum. De major Hat e el obedienlia posleaquam docuerat: Sequitur igitur ut quemadmodum in Testamento Clericos exemptos fuisse a poieslale laicorum per veleri liberi erant levilne jure divino a poieslale summum ponlificem imperatore consentiente. addtl, principum saecularium: ita sint eliam clerici in Te­ hanc non esse plenam exemptionem. el ideo dicen­ stamento novo. dum esse, clericos ab ipso Deo fuisse exemptos. Alios locus est is, quem supra tractavimus ex Hoc testimonium Innocenlii ea de caussa adden­ cap. 17. Maith. Ergo liberi sunt filii.N un cum filii dum potavi.quoniamCovar.in lib.prac.licar. quaesi, regum a tributis eximuniur. non ipsorum personae cap. 31. scribil: Praedictum ponlificem in loco a tantum, sed etiam servi el ministri, alque adeo nobis cilalo affirmasse, exemptionem clericorum ipsorum familiae a tribulis eximuntur. Cerium est non esse juris divini, quod falsum esse verba citaaulcm clericos omnes proprie, ad familiam Christi, Ia palum ostendunl.elanle nos in hanc eandem senqui filius est regis regum, pertinere. Atque id lenliam Innocenlium allegavit Panm millions, in videtur Dominus significaro voluisse . cum ait Pe- cap. Mimis. de jurejurando : ubi etiam idem anclor lro-.Γΐ autem non xcandalizemus eos.sumens sta­ recte refelli! eos. qui ριτ jus divinum inlelligunl terem da illis pro me, cl pro te. quasi diceret, el jus canonicum , et fortasse ad ejusmodi explicatio­ sc el familiam suam, cujus praefectus eral Petrus, nes excludendas concil. iridcnlinum non ulilur vo- DE EXEMPTIONE CLERICORUM cibus juris divini el humani, quae possenl trabi ad significandum jus canonicum cl civile, sed ail: Ordinatione divina, el ecclesiasticis sanctioni­ bus ini muni talem Ecclesiae, per personarum ec­ clesiasticarum /uisse institutam. 29 esse moechandnm, non esse furandum etc. El sa­ ne aliqua hujus generis praecepta aliquando ob ni­ miam hominum excaecationem deleta sunl de cor­ dibus hominum, ul palet cx lib.6. Caesaris de bel­ lo gallico, ubi legimus apud Germaims furtum non fuisse vilium, sed virtutem,cl ex s. Hieronymi» lib. 2. in Jovimanum, el cx Theodoreto lib.9. ad Grae­ CAPUT II. cos. qui referunt mulla vilia contra naturam, quae a populis quibusdam, el eliam a legislatoribus eo­ .in exemptio clericorum sil juris divini rum lamquam licita el jusla approbabantur. Sed naluralis. quamvis ejusmodi praecepta a nonnullis ignoraren­ tur, vere laraen el proprie ad jus divinum naturale Disseruimus hactenus de jure divino positivo ; perlinent, ul docel s. Thoma·» in 1. 2. qu. 04. ari. nunc de jure naturali disserendum esi,quod plane 5. cl qu. 100. art. 8. ubi scribil. in praeceptis de­ divinum esse in dubium revocari non potest, cum calogi.quia sunl proprie juris naturalis, nullam ca­ jus naturale sil illud, quod esi ab anciore nalurae dere. posse dispensationem; cl cerle, sicut ea.quae in animis nostris impressum. Sed antequam expli­ deducuntur per necessariam consequentiam cx ar­ care incipiam, an ad boc jus pertineat exemptio ticulis fidei, pertinent ad fidem, quia non possunt clericorum, distinguendi sunl gradus juris natura­ negari, qmn articuli ipsi negentur; ita quae dedu­ lis. Tres enim sunl gradus naturalium praecepto- cuntur per necessariam consequentiam ex primis rum. Primus est eorum, quae ila perspicue sunl principiis juris naturalis perlinent etiam ad jus na­ impressa in cordibus hominum, ut solo lumine ra­ turale, quia non possum destrui, quin destruatur natura. Tertius gradus praeceptorum naturalium tionis, sine ulla disciplina vel arte, iinmo sine no vo discursu rationis judicentur ab omnibus justa ; esi eorum, quae deducuntur quidem ex principiis talia sunl prima quaedam principia,ul bonum esse juris naturae, sed per consequentiam non absolute appetendum, malum fugiendum, conservandum vi­ necessariam, nec omnino evidentem.el ideo egeni tam cibo el polu.propagandam el educandam subo­ humana consliluliunc. El haec sunl quae theologi lem ad conservandum genus humanum,Deum esse proprie referunt ml jus gentium, el ea distinguun­ colendum, non esse faciendum alleri, quod libi tur a jure civili, quod jus civile non deducatur ex non vis lien. Haec maxime proprie sunl praecepta jure naturae per modum conclusionis deduclac ex juris naturae, de quibus ila loquitor s. Ambrosius principiis, sed per modum determinationis eurum in episl. 71. ad Irenaeum: Lex naturae, quam quae generaliin praecipiuntur a jure naturae, quae Deus singulorum infudit pedoribus, non scribi­ doctrina est s. Thomae in I. 2. q. 95. ari. 2. el 4. tur, sed innascitur, nec aliqua percipitur lectio­ El quamvis idem s. Thomas in praedicta q. 95.ari. ne. sed profluo quodam nalurae fonte in singu­ 4. Istdorum sequulus dical. jus gentium esse spe­ lis exprimitur. el humanis ingeniis hauritur·, ciem juris positivi: contra vero in 2. 2. q. 51.an.3. cl s. Hieronymus episl. ad Algasinm q. S. Lex , el clarius lecl. 12. in lib. 5. eihic. dicat esse spe­ quae in corde scribitur, omnes continet nationes; ciem juris naluralis, cl alleget jureconsultus vete­ el nullus hominum est, qui hanc legem nesciat, res. qui jus naturale aliud esse docebant, quod est el idcirco, justum judicium Dei est scribentis in commune omnibus animalibus.aliud quod esi com­ corde humani generis, quod tibi fieri nolueris, mune omnibus hominibus: tamen non pugnat ipse alleri ne. feceris.Ι'Λ s. Augustinus in tract, psal.57. serum,nec Isidoros cum jureconsultis pugnat.Nam Manu formatoris nostri in ipsis cordibus nostris el idem s..Thomas in l.2.q. 95.ari. 4.ad primum, veritas scripsit. quod tibi non vis fieri, ne facias scribil jus genlium esse aliquo modo naturale, el alleri. Hoc et antequam lex daretur, nemo igno­ aliquo modo positivum.ac per hoc est medium in­ rare permissus est, ul esset unde judicarentur.el ter jus naturale putum, el jus civile. Jus enim na­ quibus lex non esset data. Nec dissentiunt Graeci, turale purum, esi illud, quod nullo motio pendel ul Chrysosiomus lioin. 54. in Gen. nec scholastici, cx humana constitutione; jus civile aubmi quod ex ul s. Thomas in I. 2. q. 94. ari. 2. neque eliam sola hominum constitutione pendel, el ideo pure ipsa jura, ul palel ex can. Jus naturale, dist. I. cl positivum dici polcsl. Jus vero genlium partiin est 1. 1. ΙΓ. de jusi, cl jure. Secundus gradus esi eo­ naturale, porlim positivum.quia pendel quidem ab rum praeceptorum,quae deducuntur ex illis primis humana constitutione, idesl. a consensu omnium principiis,lamquam conclusiones proximae,el qua­ genlium, sed non pendel ab auctoritate principis, si naturaliter fluentes per focilem,evidentem el ne­ vel magistratus particularis.Ex quo sequitur, ul ea cessariam consequentiam, ul non sil opus arlc vel quae sunl de jure genlium, quia sunl aliquo modo disciplina, sed simplici discursu, qualem omnes naturalia, ideo prohibeantur quia sunl inalatconlra homines habere possunt.Talia sunl omnia praece- autem quae sunl de jure civili, quia sunl pore po­ pla decalogi:nam cx illo principio in corde, omnium sitiva, ideo sini mala, quia prohibentur.Rursus se­ impresso, Deum esse colendum, sequitur continuo quitur, ul ea quae sunl de jure genlium, quia sunl non esse colenda idola, neque esse pejerandum ; aliquo modo naturalia, non possint a principibus ex illo allero principio, quod libi non vis fieri, al­ vel magistralibus abrogari, vel immutari: conira teri ne feceris, sequitur non esse occidendum,non aulem. quae sunt de jure civili,quia sunl pure po5 Relurmini Vol. IV. P. II. 30 DE EXEMPTIONE CLERICORUM siliva, sicul a principe, vel magislralu constituun­ ri conscrvclur? Quibus verbis ostendit, exemptio­ tur, ita posse a magislralu, vel principe abrogari. nem illam non fuisse arbitrariam cl liberam, sed Ilis ita explicatis, dicendum videtur, exemptionem debitam et necessariam. ecclesiasticorum non pertinere ad primum, vel se­ Alterum argumentum ducitur a similitudine, cundum naturalium praeceptorum gradum, nec ta­ quam potestas ecclesiastica el saecularis habent men esse juris tantum positivi sive canonici, sive cum anima et corporc humano. Nam, ut ostendi­ civilis,sed referenda esse ad tertium gradum prae­ mus in lib. 5. de summo ponlilicc, ex s. Gregorio ceptorum juris naturae, sive quod idem est, ad jus nazianzcno, Hugonc de s. Victore, aliisque insi­ gentium. Haec mihi videtur esse sententia fere o- gnibus auctoribus, non potest melius intclligi quo mnium theologorum et canonistarum, et in re non modo sc habeat potestas ecclesiastica ad saecula­ arbitror dissentire Joannem Driedonem, qui in lib. rem, quam ex modo, quo sc habet in homine spi­ I. de libertate Christiana cap. 9. cum canonist's ritus ad carnem.Spiritus autem ita sc habet ad car­ dicit,exemptionem clericorum esso jurisdivini na­ nem, ut quamvis non impediat actiones ejus, cum turalis, a Victoria in Beleclionc l.de potestate Ec­ bene se habent, eam tamen regat cl moderetur,cl clesiae q. ull. et Soto in L seni. disl. 25. q. 2.qui aliquando cohibeat, aliquando excitet, prout ad fi­ dicunt, esse juris humani ac positivi. Nam Joan­ nem suum expedire judicat: Contra vero,caro nul­ nes Driedo non dicit esse juris naturalis, quia sit lum habet imperium in spiritum, neque cum ulla primum aliquod principium juris naturae, aut con­ in re dirigere,vel judicare, vel coercere potest.Sic clusio proxima,cl quasi naturaliter deducia ex pri­ igilur potestas ecclesiastica, quae spiritualis est, mis principiis, sed dicit esse juris naturalis, quia ac per hoc naturaliter saeculari superior, saccula­ est omnino conformis et consentanea rationi na­ rem potestatem, cum opus est, dirigere, judicare turali. Victoria vero cl Solus negant esse juris di­ cl coercere potest; ipsam vero a saeculari dirigi, vini naturalis, quia per jus naturale intelligent jus vel judicari, vel coerceri nulla ratione permittitur. pure naturale, quo modo etiam negat idem Solus Terlio probatur ex nominibus patris el pastoris, jus gentium esse naturale; tamen iidem auctores, quibus tum in sacris literis, el in libris sanctorum et maxime Solus, addunt hanc exemptionem esse Patrum, tum ex communi Christianorum consuetu­ omninu consentaneam rationi, cl ipsi naiurac. Ne­ dine sacerdotes ornantur. Natura enim docet,ut li­ que dicere volunt solum esse rationabilem, idest, lii parentibus obcdianl, atque ab iis sc corrigi ae­ non contrariam rationi, sic enim nihil dixissent, quo animo ferant, non autem ipsi parentibus impe­ cum omnis justa lex etiam pure positiva non debeat rare, cosvc corrigere, vel judicare velint. .Multo et­ esse contraria rationi; sed dicere volunt, esse de­ iam magis eadem duce cl magistra natura, oves a ductam ut conclusionem ex jure naturae,cl vim ha­ pastoribus reguntur cl gubernantur, el quando ab­ bere ex jure naturae,ct ideo addunt,in hanc exem­ errant, vel sibilo, vel baculo reducuntur in viam, ptionem consensisse omnes gentes, ac propterea cl plane contra naturam esset, si ovis pastorem re­ non posse mutari, vel abrogari a regibus ct princi­ gere, vel gubernare videretur. Quartum argumen­ pibus, etiamsi omnes simul conjuncti eam abroga­ tum peti potcsl a nomine el ofTicio clericorum,cle­ re coneniur. Neque dissentit s. Thomas, licet in rici enim sunl ministri Dei consecrali ad obsequium commentar, ad cap. 13. ad Horn. scripserit: Cleri­ solius Dei, atque ad boc ipsum ab universo populo cos privilegio principum liberos esse a tributis: Deo oblati, unde et clerici dicuntur tamquam ad Nam in eodem loco addit, id facium esse ob natu­ sorlem Domini pertinentes, ut s. Hieronymus do­ ralem aequitatem. cet in cpisl. ad Ncpolianum. Cerie autem in ea, Hanc igitur sententiam probaro possumus his ar­ quae sunt oblata ct consecrata Deo, cl quasi pro­ gumentis. Primo ex consuetudine omnium gen­ pria ipsius Dei facia sunl, nullum jus liabcrc pos­ tium, quod enim ubique 01,ex natura ipsa descen­ sunt principes saeculi: id quod cl lumen rationis dit, quae omnibus communis est.Constat apud He­ ostendit,cl Deus ipse in scripturis sanclis non ob­ braeos, levitas fuisse liberos a tribulis ex c. 30. scure tradit.cum ail Levit.ull.Quicquid semel Deo Exod. ctcap. 1. Num. Constat apud Aegyptios sub fuerit consecratum, sanctum sanctorum erit Do­ rege Pharaonc sacerdotes fuisse exemptos,ex cap. mino. Quis autem dicere audeat, jus esse profano 17. Genes. Constat idem de sacerdotibus Hebraeo­ homini in ea, quae sancta sanctorum, idest, san­ rum sub rege Arlaxerse ex lib. 1. Esdrae cap. 7. ctissima dici meruerunt? Qua ratione bona etiam Idem cognosci potest de sacerdotibus gentilium ex temporalia clericorum, bona dominica proprie di­ Aristotele in lib. 2. Oeconom. ex Caesare lib.G.de cuntur in canon. 1. aposlolico , cl ideo lamquam bello gallico; ex Plutarcho in Camillo, ct ex aliis. Deo sacra , jurisdictioni laicorum subjccla esse Apud Christianos imperator aperte Christianus, non possunt. Quintum argumentum ducitur a si­ continuo natura docente ecclesiasticos immunes a gnis cl prodigiis quae non raro Deus oslendit in communibus rcipublicae oneribus declaravit, ut eos, qui ecclesiarum immunitatem violare prae­ palet ex epistola ejus ad Avilinum, apud Eusebium sumpserunt. De qua re mulla legi possunt apud lib. 10. hist, eceles. cap. 7. quod idem mulli alii Tilmannum Brcdcmbachium in lib. 5. sacrarum imperatores fecerunt, cl notanda sunt verba Justi­ collationum. Sed cxlal insigne testimonium Basilii niani I.'Sancimus, 2. Cod. de sacrosanct, eccles. Porphirogenili Graecorum imperatoris apud Balsa>am ubi exemisset ecclesias,ait: Cur enim non fa­ monem in Nomocanonc Pholii, in commentario ca­ cimus discrimen inter res divinas ct humanas, nonis primi synodi conslanlinopolilanac primae cl cl cur non competens praerogativa coelesti favo­ secundae, quam nos Latini octavam synodum ap­ DE EXEMPTIONE CLERICORUM pellamus. Refert enim idem Basilius caussam oinnium calamitatum ejus temporis in legem quan· dam Nicephori Phocae praedecessoris sui contra Ecclesiae libertatem latam. Ex quo, inquit, lex ista robur habuit, nihil boni penitus in hodier­ num usque diem vitae nostrae contigit, sed po­ tius econlrario nullum omnino genus calamita­ tis defuit. Itaque legem illam merito irritam esse voluit, ac penitus abrogavit. CAPUT III. Solvuntur argumenta contraria. Sed operaeprelium erit ad eas objectiones bre­ viter respondere, quas DidacusCovarruvias loco ci­ tato, el Joannes Medina in cod. de RestiI.quaesi. 15. (qui liberius aliis auctoribus loquuli sunl) in me­ dium protulerunt. Objiciunt ergo primo, nullam extare legem divinam, qua clerici eximantur a ju­ risdictione principum laicorum. Sed jam ostendi­ mus extare non pauca testimonia scripturae vete­ ris, ex quibus per probabilem consequentiam du­ catur argumentum ad probandurn jure divino cle­ ricos liberos osse a jurisdictione principum saccu­ larium. Neque obstat quod Testamentum vetus ab­ rogatum jam sil per Testamentum novum. Nam tametsi abrogata sint caeremonialia, judicialiaque praecepta, non tamen sunt abrogata moralia,idest, quae continent vel declarant jus naturae, el prae­ terea cum caeremoniae Judaeorum figurae fuerint rerum nostrarum, ut Apostolus docet 1. Corinth. 10. Galal. I. cl llebr. 7. non male ducimus argu­ menta per similitudinem a ritibus judaicis. Deni­ que non sola testimonia scripturae veleris, sed et­ iam rationes ex jure naturae depromptas adduxi­ mus, jus autem naturae non humanum, sed divi­ num est, cum ab ipsius naturae auctore manave­ rit. Secundo objiciunt leges multas Justiniani ex codice el authenticis, ex quibus cognosci potcsl, olim clericos imperatoris jurisdictioni fuisse sub­ jectos. Sed facilis est responsio: Nam si hoc argu­ mentum vim ullam haberet, probaret etiam in ro­ bus ecclesiasticis el spiritualibus non esse liberos clericos jure divino a potestate principum laico­ rum: constat enim non solum ex codice cl authen­ ticis, sed mullo magis ex Nomocanone Pholii. non paucas leges Justiniani de rebus plane ecclesiasti­ cis cl spiritualibus disponere. Covarruvias autem cl Medina, ut etiam omnes theologi cl canonislae, summo consensu docent, in rebus ecclesiasticis ct spiritualibus liberos esse clericos a potestate prin­ cipum saeculi jure divino. Coguntur igitur ipsi et­ iam nobiscum dicere leges illas procedere do fa­ cto, non de jure, cl toleratas aliquando a summis pontificibus, numquam autem approbatas. Non ta­ men negaverim, mullas quoque esse civiles logos imperatorum, quas non minus clerici, quam laici sequi debeant. Ecclesia enim pro cursu tempora­ lium tantummodo rorum, ut loquitur Nicolaus I. papa in cpisl. ad Michaclem, imperialibus utitur le­ gibus. Quod idem habemus in mullis canonibus 31 distinctionis decimae apud Gratianum, el cap. I. de novi oper. nunciat. cl alibi. Quae lamen omnia inlclligi debent de iis legibus, quae non sunl con­ trariae ecclesiaslicae libertati, cl quoad directio­ nem, non quoad coactionem, ac denique cum ad­ sunt aliae conditiones, quas notant doctores, ac praesertim Eclinus in cap. Ecclesia s. Mariae, de constitui, quaesi. 1. Terlio objiciunt exemplum apostoli Pauli, qui cum essel praesul ecclesiasti­ cus, non limuit appellare Caesarem, atque ab eo judicari sc debere libere confiteri, ut s. Lucas re­ fert Act. 25. sed hanc objectionem Covarruvias omnino debuisset omittere. Nam b. Paulus, ut con­ stat ex cap. ult. Actorum,coactus est appellare Cae­ sarem, oppressus videlicet calumniis Judaeorum, el injustitia praesidis romani, qui solum Caesarem supremum judicem agnoscebant. Itaque ipse quo­ quo de facio saltem, si non de jure, Caesarem ju­ dicem agnoscere debuil, nec sine risu exceptus fuisset, si b. Petri supremi principis ac judicis sui coram gentilibus, vel Judaeis mentionem facere voluisset. Quarto objiciunt testimonia ss. apostolorum Pe­ tri ct Pauli, scribit enim b. Peirus in cpisl. priore cap. 2. Subjecti estote omni humanae creaturae propter Deum, sive regi, tamquam praecellenti, sive ducibus, tamquam ab eo missis: el b.Paulus in episl. ad Roman, cap. 13. Omnis inquit,anima potestatibus sublimioribus subdita sil: In quem locum scribit s. Joannes chrysoslomus, haec dici non lanium laicis, sed etiam clericis el monachis, cl ipsis etiam apostolis el cvangelislis. Respondeo: Sententias apostolorum generales esse. Quamvis cnim nominalim in cis fiat mentio regum, quoniam eo tempore valde necessarium eral diligenter mo­ nere Christianos,ut regibus obedirent,nc fidei prae­ dicatio impediretur, lamen absolute verba illa tam b. Petri, quam b. Pauli, nihil aliud significant, nisi debere omnes homines suis legitimis superioribus subditos esse, cisque debitam obedientiam exhi­ bere. Quare non potest ex his testimoniis aposlolicis probari clericos principibus saeculi, vel ipso­ rum legibus obtemperare debere,nisi prius probe­ tur, reges sacculi esse legitimos superiores, cljudices clericorum, quod ccrie probari non poterit, nisi probetur, oves pastoribus,filios parentibus, el temporalia spiritualibus praeeminere. Nec lamen Chrysoslomo conlradicimus:quamvis enim judicem proprium clericorum et monachorum solum ponti­ ficem esse dicamus, lamen fatemur, reges non so­ lum laicorum,sed etiam clericorum clmonachorum reges esse. Unde etiam non sine caussa in publi­ cis precibus oramus pro rege, vel pro imperatore nostro: Nam cum reges bella gerant non solum pro laicis, sed etiam pro clericis et monachis, proquo omnium pace ct tranquillitate invigilent, debetur cis ab omnibus honor, juxta illud b.Petri, 1. cpisl. cap. 2. Begem honorificate', debetur etiam obedienlia, cum eorum leges non sunl contrariae sa­ cris canonibus, el cum de rebus iisdem nulla cxlat canonica dispositio,ac demum quoad directionem, ut supra diximus, non quoad coactionem. Praelcr haec argumenta objicit Joannes Medina loco citato 32 DE EXEMPTIONE CLERICORUM qone/bm alia. quae Covarruvias furiasse ul leviora argumentum non recln concludit. Ratio voro dis­ priietermillembi putavit. Sed nns ea quoque brevi­ criminis inter illa debita, haec csl. quod majusoter dihiamns. Ait igilur Medina, in lege naturae mnmo »it vinculdm inter creditorem el delitiorem, primogenitos munes fuisse sacerdotes. nec tamen dominum el servum, virum el uxorem, quam inter cx- mplos a majorum suorum poleslnie.Iieiii in lege principem vel magi-iralnm el civem, flaque cleri­ scripta levitas, qu bus nunc succedunt clerici. non catus non a debitis illis prioris generis.el ideo non solum Aarmn pontifici .subjectos fuisse, sed etiam poterii fieri clericus is. qui servus est. nisi prius a -Moysi, qui princeps erat civilis lotius populi Ju­ Domino liberetur, neque is. qui est nllig.du- nxodaeorum.In lege quoque eviingebca Christi, ipsum, ri. nisi uxor consentiat.el ipsa quoque votum con­ qui rapui er.il ominum sacerdotum Pilato subje­ tinentiae emittat: neque is. qui tantum pecuniae ctum fuisse, luxlu illud: Aon haberes potestatem debet, ul restituere nequeat, si clericus flat, nisi a in me ullam, nisi libi dolum essel desuper.Jo;in. creditore debitum rcmilialur. At idem clericatus 19. Denique ita ratiocinatur Medina: Lex evangeli- eximii a subjectione civili.et transfert in subjectioca. Baptismus, ordo clericalis.non liberant jure di­ nem ecclesiusllctiin etiam non consentiente, vel re­ vino a debilis antea collinietis, ul a debito servitu­ pugnante superiore civili, quoniam unusquisque tis, a debito pecuniario, a debito conjugali, ergo circa sintum propriae personae liber est. sicut ponec a debito subjectionis el obedientuie civilis, sed le-d relinquere patrem el matrem et adhaerere Uclerici ante clericatum subjecti erant potestati el xori. juxta verbum Domini M.ilili.19. ita potest re­ jurisdictioni principum el magistratuum saecula­ linquere principem saeculi, el in sortem Domini rium, non igitur liberi sunt jure divino ab eadem transire, atque ad Dei servitutem accedere, seque potestate et jurisdictione pusi clericatum. Sed ad lotum episcopo in clericatu, vel abbati in inonnsli· haec omnia facihs csl el expeditu responsio. Nam ca prolessione committere. At. inquit Medina, lex de primogenius in lege naturae non probavit Me­ evangelica. el Baptismus, non eximunt a jnri-didina < os civilibus magistralibus fuisse subjectos: clione civili, igilur neque eximit clericatus. Re­ nos ni.leni prubare possumus, non fuisse,quoniam spondeo: .Non esse eandem rationem legis evangefidem primogeniti sacerdotes cl principes esse $o- liene 01 Baptismi, ac ipsius clericatus. Nani lex e1· b-ml, doccl s. Iheronyinus in quaestionibus he- vangelica.el Baptismus non excludunt immo neces­ braicis ad cup. -W. Genes, quae esi etiam commu­ sarium esse volunt principatum civilem, ul adver­ nis Hebraeorum sententia. el exprimitur ab ipsa sus Anabaplislas nos alio loco probavimus. Al cle­ paraphrasi chuldaica eodem loco in benedictione ricatus, ul etiam monachatus, non posset suo mu­ Ruben. Porro Moyses, cui subjecti erani levilae, nere recte fungi, nisi liber esset el immunis a ju­ non solum princeps civilis totius populi, sed etiam risdictione civili; el ordo ipse naturae pervertetur, summus sacerdos erat, el Aaronc major quamvis si pastores ovibus, parentes filiis, el spiritualia cor­ extraordinaria poleslate. Unde dicitur in psal. 98. poralibus subjicienda sint. Al. inquies, injuria Oel Moyses el Aaron in sacerdotibus ejus; el novimus principibus si inviti suo jure priventur.quod in cle­ Aaron a Moyse consecratum: el denique testatur ricos ante clericatum habebant. Respondeo: Nullam Philo m extremo bb. de vita Moysis, fuisse Moysem ipsis injuriam lien, quia qui jure suo ulilur. nul­ pontificem, regem el legislatorem Hebraeorum. lam facti injuriam. Ulilur aulem jure suo.qui eligit Quid igilur mirum, si levilae Moysi subjecti erani statum, quem sibi magis convenientem esse cen­ non minus quam Aaroni, cum Moyses non minus set. quamvis per accidens sequatur, ul princeps quam Aaron sacerdotio fungeretur. Christum aulem subdito suo privetur. Nam etsi quis justa de caussa Pilato subjectum fuisse de facto solum, non de ju­ domicilium suum in aliam civitatem vel provin­ re, ceriisstmum csl, el poleslas desuper data,quam ciam transferat, desinet subditus CSSC priori prin­ in Pilato Christus agnoscit, non potestas judicia­ cipi, nec tamen injuriam illi fecisse videbitur. Ul­ lia, sed permissio inlelbgenda e-l. ul sancti Paires tima objectio Medinae illa est. quod non repugnet duceni Cluysostomus et Cynllus. De qua Dominus rationi, ul homines addicti obsequio Dei el spiri­ ail Luc. 22. Iiaec est hora vestra el poleslas tene­ tualibus functionibus, subsint in rebus temporali­ brarum. El certe, ferendum non esset, si Medina bus el civilibus regi vel magistratui saeculari. Ei cum Marsdio Paduano Christum Dei Filium natura­ quo sequitur, ul si exempi sint, id factum sil, con­ lem, principibus terrenis jure subjectum fuisse di­ cessione principum. non jure divino. Addi potest cere vellet. Ratiocinatio denique ejusdem Medinae confirmabo nd hoc argumentum, ul nili it <11(lir.iilta* aul nihil probat, aul plus.quam ipse velit, probal. iis subterfugere videamur. Nam sicut princeps sae­ Nam si paria sunt eximere a debilo scrvilulis. vel cularis. ul Christianus el m rebus spiritualibus est pecuniario, vel uxorio; el eximere a debilo subje­ ovis el films sacerdotum: ita econlrnrio sacerdotes ctionis et obedient'.ie civilis, sicut non potest sum­ ul cives, et m retins temporalibus videntur posse mus punl fex eximere homines Christianos a debilo dici oves el quasi lilii principum saecularium. Item servitutis, vel pecuniario.vel uxorio sine consensu quia una tantum est Ecclesia, continens clericos cl parfis. quoniam alioqum injuriam facere videretur, Imcos, el Ecclesiae caput csl summus pnnlifex;ideo ita non poliuss<-l idem summus pontifex eximere subsunt omnes eidem summo pontifici Ium clerici, clericos a jurisdictione principum saecularium, tum laici; igilur eodem modo quoniam una est ci­ sine ip-orum consensu. Atque hoc est contra o- vitas continens laicos cl clericos, el civitatis caput mnes theologos, a quibus nec ipse Medina dissen­ est princeps saecularis, ideo subjecti debent esse tit. Non igilur sunl illa paria, ac per hoc Medinae omnes tam laici quam clerici principi saeculari in DE EXEMPTIONE CLERICORUM iis, quae pertinent nd bonum regimen civitatis.Re­ spondeo: Hoc nrgumcnlo probari cxcinDlionem cle­ ricorum. non esse de jure nalurae primario, quod nos suprt· in duos gradus dtslmximus. sed esse de jure nalurae secundario, quod etiam jus genlium appellari diximus. Nam ul s.Thomas redo docel in 2. 2. quaesi. 57. ari. 3. jus nalurae primarium re­ spici! rem absolute consideratam, jus naturae se­ cundarium. sive jus genlium respici! rem in ordi­ ne ad cerium finem, el ideo pendel ex discursu rationis.Licet igitur non repugnet rationi absolute, ut clericus subsit in rebus civilibus principi sae­ culari: tamen repugnat in ordine ad officium cleri­ corum rile administrandum. Nam ul alia omittam, turpissimum esset.ul etiam Solus annotavit.si ma­ gistratus, episcopum corrigere vel punire posset, a quo ipse corrigendus, cl puniendo- est. El quis ferrei, si hodie sacerdos ad suum tribunal magi­ stratum vocaret, cras aulem magistratus vocaret sacerdotem ad suum? el nonne omnis reverentia, quam necessario debent laici sacerdotibus.'perirci, si eos pro imperio coercere possent. Hinc igilur ante omnes principum leges, humanum genus ralione docente constituit. ul ubique sacerdotes im­ munes essent a jurisdictione principum laicorum. Ad primam confirmationem respondeo: Principem quidem ovem ac lilium spiritualem sacerdotis es­ 33 so: sed sacerdotem nullo modo filium vel ovem principis dici posse: quoniam sacerdotes el omnes clerici suum habent principem spiritualem, a quo non in «-pirilualibus solum, S«'d etiam in tempora­ libus reguntur. Neque fleri potest, ul duos agno­ scant principes in rebus temporalibus, cum. juxta evangeliurn, nemo possit duobus dominis servire. Ad alteram confirmationem respondeo: Ecclesiam vere unam lanium esse, el nullo modo duas, civi­ tatem aulem unam esse materialiter el duas formaliier. Nam Ecclesia continet omnes Christianos catholicos, sive sint cbrici, sive laici. Si quis au­ tem consideret coctum laicorum, non ul Christiani sunl, sed ul cives, vel quocumque alio modo, is coelus Ecclesia dici non potest. Non igilur duae fingi possunt Ecclesiae, ac multo minus esse. At coelus laicorum et coelus clericorum formaliler duae civitates dici possunt, quoniam in ipsis etiam lemporalibusrebus diversas leges habent diversum principem, d versa tribunalia, et lam< n materia­ liter unam quoque civitatem faciunt.quia unam ur­ bem inhabitant,el sub ejusdem principis protectio­ ne vivunt, qui sicut pro labore ac sollicitudine, quam pro communi bono suscipit, a laicts tributa recipit, ita recipit a clericis auxilia Iunge majora publicarum precum el sacrificiorum ad Deum. DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI Π GRAECIS AD FRANCOS ADVERSUS MATTHIAM FLAGGIUM Illyricum, Libri Tres AUCTORE ROBERTO BELLARMINO E SOCIETATE JESU SUMMA LIBRI PRIMI ROMANUM IMPERIUM Λ GRAECIS AD FRANCOS SUMMI PONTIFICIS AUCTORITATE TRANSLATUM CAPITA LIBRI PRIMI CAP. » » » » » » I. Contradictiones duodecim Illyrici de­ tegit. II. Mendacia viginli ejusdem Illyrici re­ fellit. III. Prolegomena adversarii confutat, el eam controversiam explicat, quae fuit Adriano summo ponti/ici cum Friderico Aenobardo imperatore. IV. Testimoniis historicorum supra trigin­ ta demonstrat, imperium romanum summi pontificis auctoritate ad Francos a Graecis esse translatum. V. Testimoniis duodecimprincipumidem confirmat. VI. Idem asserit testimoniis septem sum­ morum pontificum. VII. Imperium romanum non esse a Fran­ cis acquisitum jure belli. CAP. VIII. Aon accepisse Carolum Magnum a Deo immediate imperii dignitatem. η IX. Imperium romanum non esse devolu­ tum ad Carolum magnum jure suc­ cessionis haeredilariae. » X. Imperium romanum non esse delatum ad Francos auctore senatu populove romano. u XI. Imperium romanumnon fuisse agraeco imperatore Carolo magno tradi­ tum. » XII. Summum pontificem jure suo roma­ num imperium transferre polui-se, ac reipsa ad Francos transtulisse. a XIII. Objectiones Illyrici dissolvit, aut jam ante dissolutas demonstrat. SUMMA LIBRI SECUNDI Romanum imperium a familia Caroli magni, et gente Francorum ad familiam Olhonum, cl genlera Saxonum, summi pontificis auctoritate transisse CAPITA LIBRI SECUNDI CAP. » I. Successionem explicat Caroli Magni. II. Othonem primum, non autem Henricum aut Chunradum, imperatorem primum ex gente Saxonum fuisse demonstrat. CAP. III. Eundem Othonem a summo pontifice Joanne duodecimo ad imperium provectum ostendit. » IV. Objectiones Illyrici diluit. SUMMA LIBRI TERTII Septem electores imperii a summo pontifice Gregorio Quinto potissimum institutos CAPITA LIBRI TERTII I. Electores ante Gregorii decimi pontificis el Friderici secundi imperatoris tempora designatos. Objectiones Onuphrii refellit. » III. Electores imperii non ab Othone tertio Bellaiuiim Vol. IV. P. II. CAP. CAP. imperatore, sed a Gregorio I. pontifice maximo institutos ostendit, IV. Objectiones Illyrici dissolvit, ac men· dacia plurima auctoris ejusdem detegit et redarguit. 6 LIBER PRIMUS argumentum et parti tio hujus libri Scripturus de translatione imperii romani a Grae­ cis ad Germanos, adversus mcndhcissiinum librum, quem anlc paucos annos de eodem argumento edi­ dit Matthias Flaccius Illyricus, operacprelium me faclurum existimavi, si quemadmodum ipse prole­ gomena quaedam praemisit, ila quoque el ego loco prolegomenorum pauca quaedam praemittam Ium de conlradictionlbus.tum de mendaciis ejusdem Il­ lyrici mnnifeslis. atque crassissimis. Ila enim spero fore, ul hominis hujus inconstantia el impudentia patefacta, simul etiam aditus patefiat veritati in au­ res atque animos illorum,quos jam forte falsilas oc­ cupavit. quibusque ille suis artibus.el multa histo­ riarum confusione el varietate, tenebras offudit. Deinde ad rem ipsam aggrediar hoc ordine. Quo­ niam Illyricus, ul csl inconstans el vanus, uno in loco docet non esse translatum imperium romani pontificis auctoritate a Graecis in Francos.seu Ger­ manos, in alio vero fatetur id quidem, sed affirmat injuste el impie factum, esseque hanc, translatio­ nem praecipuum miraculum Antichrist), prupterea primum demonstrare conabor, vere translationem esse factam summi pontificis auctoritate: nique ar­ gumenta desumam ex consensu omnium historico­ rum; ex confessione iniperatoruni ac principum aliorum, ex testimoniis veterum roinanoruin ponti­ ficum,ac demum ex refutatione omnium eorum juriurn, vel titulorum, quos adversarii praetendunt. Ostendam enim certissimis rationibus.Cnrolum Ma­ gnum. quem imperatorem romanum fuisse nec Il­ lyricus, neque alius quispiam negat.ad eam digni­ tatem perwnisse. nec jure belli atque armorum, nec immediata vocatione Dei.nec successione haereditaria, nec dono Graecorum, nec denique ele­ ctione. senatus populiqne romani: proinde aut Carolum a pontifice imperium habuisse, aut omnino non habuisse. Deinde planum fariam,id quod sum­ mus pontifex in hac translatione imperii fecit, rite ac jure esse fictum. Addam postremo, ul nihil eo­ rum, quae Illyricus Iractal, praetermisisse videar, de translatione imperii.si tamen translatio dicenda est. ex familia Caroli Magni in Saxones, cl de insti­ tutione septem imperii electorum. tum a Graecis ad Germanos summi pontificis au­ ctoritate. Atque ul aliquem certum locum nolemus titulus secundae partis primi capitis liic csl: Quod Complectitur contradictiones /Hyriei. non sil facia per papas imperii translatio a Grae­ Igitur noster Illyricus (ul ordiamur ab eo quod cis ad Germanos. j Sed nimirum cum haec scriberet, oblitus erat primo loco propositum est) pro sua gravitate et constantia in afferendis sententiis, non tam quid quid paulo ante scripsisset. Nam tn libro contra sil in re. considerare solet, quam quid proposito primatum papae pene extremo, nolas Antichrist! suo maxime deserviat. Itaque si affirmare aliquid explicans, quinto loco hanc, ponit de translatione caussae, quam defendit, utile est.confidenter affir­ imperii, cl quidem his verbis: Anlichristus appa­ mat·. si rursum illud ipsum negare, rei suae con­ rebit cum rnmani retjni defectio fiet, et reddet ducere putat, audacter negat, parum omnino labo­ Romanis libertatem, sub su» tamen nomine, lloc rans. cohnereantne scripta sua inter se, an sectim accidit ante annos 700 cum romanum imperium ipsa pugnenl. el utrum unum niteri opem feral, an ruebat, et a papae non tamquam Caesare dicta­ potius, i iniquam in bello sociali, unum evertatur tore. consule aut senatore, sed ut a papa romaab allero. no nonnihil instauratum est: tunc enim papa I. In libro, quem nuper edidit de translatione saam potentiam el impietatem propagavit.Sic Aimperii, passim figmentum cl fabulas appellat, pocalyp. 13. Laesa bestia ab alia simili agni be­ quod vulgo credilur, imperium romanum transla­ stia honoralur. Nec solum in eo libro, sed cliam CAPUT PRIMUM DE TRANSI.ATIONEJMPERH ROMANI in centuriis idem affirmat Illyricus. Sic enim scri­ bit cenlur. 8. cap. IO cul. 75l./l/que ilaimperium romanum ad Carolum. el Francos (Leo Teriiiis) transtulit, et tamen sibi reservavit jus Francis imperandi.Atque hinc facium est deinceps ut qui imperii sceptrum acciperent, a ponli/ice inaugu­ rarentur, cslque haec translatio praecipuum ex miraculis Anlichrisli. Apocalypsis 13. el 17. Quid hic Illyrice eliges? si iranslulil romnnus pontifex imperium in Francos, lolus liber luus dc translatione imperii cornui: si non Iranslulil, cor­ ruunt parles non exiguae lum ex bbro luo contra primulum, lum cx historiarum tuarum centuriis. Imtno vero.sive iranslulil papa romanus imperium in Francos, sive non Iranslulil. cornui liber luus de Iranslalione imperii. Siquidem papam esse Anlicbrislutn.ex Verbo Dei efficacissime duria ratione demonstrasse le putas in locis paulo ente citatis, quia videlicet papa dum imperium occidentale inSlauravil, curavit (ul Iu quidem interpretaris) pla­ gam bestiae, quod esi miraculum, el nola praeci­ pua Anlichrisli, Apoeal. 13. el 17. Igitur in lib.de Iranslalione imperii dum conlcndis lain acriler.non esse papam auctorem occidentalis imperii, quid a· liud conlcndis. quam id efficere, ul credamus fal­ sam esse luam illam demonstrationem.qua ex Ver­ bo Dei probare volebas,papam esse Anlichrislum? el tamen in hoc ipso libro, lerlio quoque verbo repclis papam esse Anlichrislum. in quo lu ipse luam praecipuam demonstrationem labefacias, qua effici credebas, papam esse Anlichrislum.Sed per­ gamus ad caetera. II. In hoe ipso libro de translatione imperii in epistola dedicaloria affirmat Illyricus jus in impeperiuin romanum Germanos adeptos esse ante an­ nos 1500. cum videlicet Arminio duce duas aqui­ las Romanis eripueriinl:alque in hujus rei signum bicipitem aquilam Germanos imperatores ·in insi­ gnibus suis praeferre. Iluc. inquil. referre possis, quod cl mox post Julium, sub Augusto Germani duas aquilas Romanis justissimo bello abstule­ runt. El infra: Quandocumque igitur volet roma­ nus sac.ri/icus. aliique. imperii aemuli,cognosce­ re Germanorum monarchiae originem, ac jus , intueantur modo.ac contemplentur ejus gloriosa insignia bicipitem aquilam ostentantia; cl mox ea illos de origine jureque suo abunde edocebunt ac vel invitos convincent. Haec ille. Sed haec somnia, quae nos infra cap. 6. refuta­ bimus. refellit etiam ipse idem Illyricus cum ila loquitur cenlur. 9. cap. IG. col. 621. Aquila ra­ mona in duo capita slalim in initio hujus saeculi (quod esi ab anno 800. ad 900.) divisa esi. Nam Carolus Magnus a Leone ponli/ice cum consensu senatus el populi romani imperator occidentis solemni ritu inauguratur anno Domini 801 Quo­ modo, quaeso, ista cohaerent ul ante annos 1509. coeperit aquila biceps, cl jus, atque origo imperii Germanici;el tamen aquila romana anno 8O1.idesl, anle annos 700.divisa primum fuerit. cum Carolus Magnus n Leone pontifice imperator occidentis pri­ mus inauguratus est? III, Rursum in libro de translatione imperii cap. 39 1. png.9. Audet, inquit Illyricus, Gelasius papa ad Anastasium imperatorem scribens 15. quaesi. 6. can. Alius. affirmare Z.icbariam papam deposuisse llildericum regem Francorum, el transtulisse re­ gnum in Pipinum Caroli palrem. (Et infra: Tale mendacium ausvs est papa confingere, et Gratia­ nus suae rapsodiae decretorum inserere.) Haec ibi. AI in historia longe aliter. Sic, enim scribit cent. 8. cap. 10. col. 706. I’ipino Zacharias papa regnum Francorum dedit, idque ei Iulum praesti­ tit, deposito, el in monachum consecrato Carolomanno fratre ejus, et Ililderico rege priore. Pote­ rat ne clarius serum pugnare, et uno in loco de­ struere. quod in alio affirmavit? IV. In libro eodem de translatione imperii c. 1. pag. 12.affirmat Illyricus,summos pontifices quon­ dam servos el mancipia fuisse Caroli, nunc econli arioa summis pontificibus adigi Caesares ad tur­ pissima pedum oscula.Quam foeda, inquil, est ista vanitas, quod Papistae fingunt.illos servos cl man­ cipia Caroli,imperium romanum in Carolum trans­ tulisse, cumque sibi ul vassallum quondam dato fetido obligasse; ut nunc arctissimis juramentis Cacsares sibi obstringunt, cl cliam ad turpissima pedum oscula adigunt. Sed audi rursum ejusdem Illyrici verba cx centur. 8. cap. 10. col. 724. Pi­ pions, inquil. el Carolus filius ejus.in terram pro­ strati. pedes ejus (Stepliuni papae) osculali sunt, cl stapedes ejus apprehenderunt, cl fraenum equi illius tcneulcs, stratoris officia ei praesliierunl. Quid hic. dices Illyrice? Si papa mancipium eral Caroli, qui facium esi, ul non papa Caroli, sed Ca­ rolus papae stapcdesapprehendcril.et siraloris of­ ficium ei praestiterit? El si nunc primum coepit papa principes adigere ad oscula pedum, quo paclo ante annos prope 800. Pipinus el Carolus hu­ mi strati. pontificis pedes, nullo cogenle, nisi Dei metu ac reverentia, Christi vicario debita, oscula­ bantur? V. Eadem pag. 12. in libro dc Iranslalione im­ perii ila scribil Illyricus: Testantur quoque omnes historici, etiam ii qui papis sunt addictissimi.Leo­ nem papam mox ul electus fuit in papam, misisse ad Carolum Magnum legationem una cum clavibus s. Petri, quod est papale insigne el vexillis urbis Romae cum aquilis; peliisseque juxla synodum Adriani. confirmationem sui,et ul aliquis mitteretur qm RomanosCarolo denuo juramento adsirmgerei; quod fuit extremae subjectionis indicium.Haec ibi. In centuriis contrarium legimus; nimirum petiisse Leonem ul aliqui a Carolo mitterentur, qui Roma­ nos non Carolo, sed ipsi papae juramento ndslringerenl: sic enim legimus cenlur. 8. cap. 10. co­ lumn. 750. Legatos ergo inscio senatu cum mune­ ribus ad Carolum mittit, cique sacras claves, insi­ gne pontificiae dignitatis el vexillum urbis Romae seu aquilam, signum imperii romani offert, seque el urbem Romam ejus fidei commendat ac postu­ lat ut suos Romam ableget,qui populum romanum ad suam fidem atque subjectionem sacramento Grmarcnl: juxta annales Francorum. Quae verba alii (hoc esi. Illyricus idem in alio loco) inlclligunt, quod jusseril Romanos Francis fidem jurare; sed 40 DE TRANSLATIONE IMPERII ROM KM id non lam facile esset impelralum. Quare verisi­ transtulisse imperium a Graecis ad Francos, cl milius est. quod petierit Romanns eo adigi.ul pon- porro a Francis ad Germanos. Haec ibi. At infra tifiri jusjurandum praestarem.Quarc Engelberlus, cap. 2. pag. 21. non vult solius Dei esse transfer­ vel Kgilberlus, abbas s.Richarii. jussu Caroli com­ re imperia, sed etiam hominum. Siquidem docet pulit romanum pnpulum fidelitatem jurare pontifici. non semel translatum fuisse imperium a Graccis VI. Pag. 22.Italiam ab Odoacrc occupatam affir­ ad Germanos: Romani, inquit.aul potius conslanmai Leone Bessicano imperalorc. Al cent.5. c. 16. linopolilani imperatores saepius jus occidenta­ colum. 1526. scribit id accidisse sub Zenone qui lis imperii Germartis tradiderunt. El mox pag. post Leonem juniorem Leoni seniori, idesl, Bessi­ 22. Prima igitur, inquit, translatio /acta est sub Leone Bessicano. constantinopolitano imperato­ cano successit. VII. Pag. 26. et sequentibus, Theodoricum 0- re, circa annum 460. in Othacarum. aut Odoaslrogolhurn.imperatorem Romanorum el Augustum, erem. Et infra ponit secundam translationem fa­ ac purpura Caesarea ornatum luisse fuse docet. ac ciam a Zenone imperatore in Theodoricum; ter­ mullis testimoniis confirmai. At ceniiir. 6. cap. 16. tiam ab Anaslasio in Clodovacum; cl quartam ab col. 810. disertis verbis dicit, Theodoricum eun­ Irene in Carolum. Sed si horrenda blasphemia est, dem nec nomen nec insignia imperatorum Roma­ quod papa asseral.se transtulisse imperium in Ger­ manos. quia transferre imperia soli Deo convenit, norum unquam habuisse. VIII. Pag. 49. Carolo Magno imperium occiden­ quomodo non est horrenda blasphemia, quod Illy­ tis donatum fuisse scribit ab Irene.antequam idem ricus asserit. a Leone Bessicano, vel ejus militi­ Carolus a Leone coronarelur. Al cent. 9. cap. 16. bus, translatum imperium in Odoacrem. a Zenone colum. 621. scribit Graecos in imperium Caroli in Theodoricum, ab Anaslasio in Clodovaeum, ab quodammodo consensisse, quod non possent mu­ Irene in Carolum? lare quod Leo fecerat Romae,quando Carolum im­ .XI. El si Anlichristus est. el Deo se exaequat, vel super ipsum extollit, qui audet regna transfer­ peratorem appellavit. IX. Neque vero de electoribus imperii minor est re, quod soli Deo est proprium, certe Antichrisli apud Illyricum, quam de ipsa imperii translatione fuerunt Leonis milites, necnon Zeno, Anaslasius dissensio: Nam in lihro de translatione imperii c. el Irene imperatores.qui re ipsa fui Illyricus dicit) 5. pag.89. habentur haec vcrbaiHic quoque ul u- imperium transtulerunt.ac Dei potestatem usurpa­ bique alibi. Pontificiorum parasitarum mendacia runt.Papa vero non modo non est Anlichristus,sed grassantur. Dicunt enim quod imperante Othone etiam Anlichrislo omnino contrarius, cum non so­ III. Gregorius V. Germanus, male a Romanis tra­ lum imperium non transtulerit, nec Deo se aequa­ ctatus, suaque sede pulsus, decretum tulerit quod verit, sed etiam (ul idem Illyricos scribit pagin. ) se ul servum ac mancipium imperatori subje­ septem Germani principes.loco Romani populi se- 12. nalusque, imperatores in perpetuam posteritatem cerit. Nonno igitur Illyricus manifeste secum pu­ eligere deberent: Quod eorum figmentum mox e- gnat.cum passim in hoc suo libro papam Anlicbrividcnicr, Deo dante, redarguemus. At in historia slum vocat, cl quidem extollentem se supra ipsum ecclesiastica, cent. 10. c. 10. coi. 546. habentur Deum; cl tamen in eodem libro tam humilem facit haec alia ejusdem Illyrici verba, quae pugnent eundem papam, ut se mancipium et juratum ser­ necne cum praecedentibus,vel ipse Illyricus judex vum imperatoris esse fateatur? XII. Rursum in eodem libro cap. 1. pag. 12. esto; Gregorius undecimo sui exilii mense, pristi­ nae dignitati per imperatorem restitutus, suam pa­ Ipsa, inquit, Illyricus, vox translationis eos evi­ triam insigni aliqua dignitate ornaturus, sanxit, ut dentissime mendacii redarguit: nam si transtu­ penes solos Germanos eligendi regem esset jus ac lerunt papae imperium a Graecis ad Francos, potestas, qui post diadema a romano pontifice ac­ sequitur Graecos esse plane privatos imperiali ceptum. imperator el Augustus appellarelnr.Sunt- dignitate. Haec ibi.Sed paulo post pag. 22. et se­ que electores constituti, mogunlinus, coloniensis quentibus numerat Illyricus quatuor translationes cl trevirensis archiepiscopi.comes palatinus Rheni facias a Graecis ad Germanos, manente nihilomi­ Saxcniae dux,marcido Rrandeburgensis el rex Ro- nus etiam Graecis imperiali dignitate: quia videli­ hemiae, qui paribus suffragiis electorum cxislcnli- cet non lotum imperium, sed altera pars dumtaxat, bus, litem inter eos dirimat. Ne autem libor dc quae occidentale imperium dicilur.translatum fuit. translatione imperii solum cum aliis ejusdem Illy­ Aul igilur ipsa vox translationis Illyricum arguit rici libris.el non etiam ipse secum pugnare videa­ evidentissime mendacii, cum ait pag. 22. transla­ tur. annotemus adhuc unam vel alteram contradi­ tum imperium a Graecis in Germanos a militibus, Zenone. Anaslasio el Irene, out falsum est quod ctionem. X.In ipso igitur lib.de translatione imperii cap. scripsil pag.12. nam utrumque simul nulla ratione 1. png. 5. sic Illyricus loquitur:Det solius est iste defendi potest. XIII. Sed insignis contradictio el contumeliosa titulus: Mea sunt omnia: ego do ea cui volo; ego transfero regna ac monarchias de gente ingen­ in romanum imperium habetur ad finem epistolae tem ]>ro meo arbitrio.Horrenda ergo blasphemia dedicalorine: ubi sic Illyricus de se ipse loquitur: est. quod Anlichristus. sicut in aliis omnibus se Testor, inquit, mc ab omnibus seclis, erroribus­ Deo exaequavit, inimo et supra eum extulit. ita que a romano imperio, el Augustana confessione in hoc quoque gloriatur: suum esse transferre damnatis abhorrere.Haec e,mm verba manifestam imperia ac regna ad qucmcumque velit; seque implicantconlradiclionem,nisi romanum imperium DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI Augustanae confessionis patronum, vul sectatorem Illyricus facial. Quod certe facere non poterit, nisi cum manifesta ratione pugnare velit: constat enim confessioni Augustanae solum ex romano imperio adhaesisse ac subscripsisse electorem unum,prin­ cipes sex, el civitates liberas duas: eandem vero confessionem in eodem Augustano conventu pu­ blice reprobatam ac damnatam ab ipso Romano­ rum imperatore Carolo ejus nominis Quinio, ab eJecloribus quinque, a principibus imperii parlim ecclesiasticis, parlim saecularibus septem supra contum, ac demum a liberis imperialibus civitati­ bus novem el triginta; lot enim fuisse catholicos principes cl status imperii, qui in damnationem confessionis subscripserunt, el subscriptionem si­ gillis suis munierunt,testis est Joannes Cochlaeus, qui in eo conventu praesens inlerfuil, in actis Lu­ lheri anni 1530. el 1531. Cum igitur romanus im­ perator cum longe majore parte principum et sta­ tuum imperialium, Augustanam confessionem dam­ naverit,merilo ea ab imperio romano damnata exi­ stimanda est. Nam si imperator, ul caput imperii, imperium universum repraesentat, quanto magis cl cerlius conventus principum el statuum forme omnium una cum ipso Caesare imperium univor­ sum repraesenlabil?Quocirca merito Philippus Melanchlhon in episl. ad Joannem Obernburgerum ita scribit: Non delector recordatione comitiorum auguslanorum, in quibus tristi ac atroci sententia damnati sumus. Eligat jam Illyricus ulrum volue­ rit: nul sequitur imperii romani sententiam, et mentitur cum ait, se adhaerere confessioni Augu­ stanae: aut sequitur confessionem Augustanam, el mentitur cum ait,se abhorrere ab erroribus ab im­ perio romano damnatis. Uirumque ccrlc simul ve­ rum esse nullo modo potest. CAPUT Π. Continet mendacia Illyrici. Veniamus nunc ad alleram partem Prolegomcnoruin, idest, ad mendacia quibus undique scalel Illyrici libellus. Ac primum ipsam epistolam, qua librum suum dedicat imperatori Maximi hano, omnibtisquc im­ perii principibus, lotam fere mendaciis texuit, ut mirum sil eum tarn impudcnler laniis viris impo­ nere voluisse. I. Non procul ab initio scribit politici magistra­ tus gloriam cl dignitatem per Lulheri doctrinam osse illustratam, et contra seductores cl oppresso­ res ornatam et vindicatam. Hoc, inquit, tempore instaurati evangelii non uno modo gloria, dignitas­ que politici magistratus est verbo Dei illustrata, el contra seductores, ojusque oppressores speciose ornata et vindicata: quantumvis illi contrarium fin­ gant. At quam hoc sit verum, testantur in primis libri ipsius Lulheri. quibus ita principes omnes in contemptum cl invidiam ndduxil,ul nihil aliud me­ ditari videretur, quam principatum omnem de me­ dio tollere. Sic enim loquitur in lib. de potestate 41 sacculari, principes mundani sunt, mundus autem inimicus est Deo: idcirco, et ipsos quoque facere oportet, quod Deo contrarium, mundo autem con­ sentaneum sil, ul scilicet non fiant infames, sed principes mundani permaneant. Ne mireris igitur si contra cvangelium furunt et fatoc agunt. Opor­ tet ipsos titulo, nominique suo satisfacere, el scire debes quod ab initio mundi udmodum rara avis est princeps prudens, adhuc mullo rarior princeps probus. Sunl communiler maximi fatui, aul pessi­ mi nebulom s super terram. Quapropter semper pessima quaeque ah ipsis exspectanda sunl, el pa­ rum boni sperandam esi. praesertim in rebus divi­ nis, quae ad salutem animarum perlinent. Ipsi enim sunl lictores et carnifices Dei. quibus, utitur ira divina etc. et infra: Si princeps prosperatur, ut sil prudens, probus aul Christianus, hoc e magnis miraculis unum est, cl pretiosissimum signum di­ vinae graliac super eam provinciam. Nam juxta communem cursum evenit secundum illud Isaiae 3. Dabo pueros principes eorum, cl cflbeminali dominabuntur eis.et Oscae 13. Dabo libi regem in furore meo, et auferam in indignatione mea, el in­ fra: Admodum pauci sunt principes, qui non ha­ beantur pro fatuis aul nebulonibus. Caussa hujus est,quia cl talos sese demonstrant, el populus com­ munis fit inlclligens. el principum plaga, quam Deus conlemplus vocal, polenicr progreditur in ple­ be, cl communi populo,el vereor ne prohiberi non possil, nisi principes agant ul principes decel, et incipiant rursum cum ratione el modestia guber­ nare; non ferunt, non possunt, nec volunt vestram lyrannidem pelulanliamque diu perferre. Boni prin­ cipes cl domini, secundum hoc agere scialis:Deus non vult diutius permittere. Non amplius nunc mundus csl ul obm. quando homines sicut feras venabamini elc. Item in lib. quem inscripsit, Duo Caesarea mandala discordantia, cl contraria etc. prope finem. Oro. inquit, omnes pios Christianos, dignentur simul precari Deum pro ejusmodi mi­ seris et excaecalis principibus, quibus nos Deus tribulavil in magna procul dubio ira, nc sequa­ mur eos ad proficiscendum, aul ad contribuen­ dum contra Tureas: quandoquidem, Turea decies prudenlior, cl probior est principibus nostris, et infra: De his conqueror ex imo corde .cunctis pro­ bis Christianis, ut mccum commisereantur super ejusmodi stolidos, fatuos, insanos, furiosos el amentes moriones, el in fine: Deus, inquit, nos ab ipsis liberet, aliosque nobis ex gratia det regen­ tes, Arnen. Ita nimirum novil Lutherus principes ornare, alque ad obcdicnliam cl reverentiam ma­ gistratus populos adduccre. Sed ne solum unum leslcm habeamus, quamvis omni exceptione majo­ rem, Illyriciani mendacii: proferamus cl alterum testem omni fide dignissimum. Imperator Carolus V. in ediclo AVorniaticnsi. quod imperii principi­ bus universis consentientibus edidil anno 1521. inter caetera de Lulhcro sic ait: Obcdicnliam, in­ quit, el regimen omne prorsus tollit, unde populi ad defectionem cl rebellionem a suis tam spiritua­ libus quam temporalibus dominis faciendam,ad ra­ pinas, caedes, incendia, cum magno et manifesto 42 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI Christianae reipublicae discrimine provocentur. ad Marccllinnm, el episl. 70. nd Bonifncium, eis, Quinimo, cum vilam quamdam solulum, licenlio- Thomas in libris de Regimine priiicipum. Denique sam, atque ab omni loge explicitam, et vere feli­ magister sententiarum. el cum eo theologi scholanam inducere conclue, ila exlex homo leges ipsas Stici omnes lib. 4. disl. 26. el 33. apertissimo, do­ omnes damnat el contemnit, ul decreta sanctorum cent. sintum matrimonii bonum, licitum. sanctum Patrum el sacros canones publico igni comburere ac Deo gratum esse. Itaque eos qui in politica gu­ non formidaverit: facturus pejora civili juri, si non bernatione versantur, in purum Deo grato vitae ge­ magis saeculi gladium, quam pontificis excommu­ nere versari.ut pene desperare de salute cogantur, nicationes et censuras metuisset. Haec imperator. non doctrina Ecclesiae, sed mendacium Illyrici e/1 Quare si non mentitur Illyricus, menlilur Caesar xistimandum est. cum universo romano imperio. Utrum autem veri­ 111. Delude quod Illyricus addit, cos qui a poli­ similius sil, Augustum Caesarem cum lot illustris­ tica adminisiraiione ad monasteria se conferunt, simis principibus, an unum Illyricum esse menti­ deserere divinitus sibi mandatam stationem, impu­ tum. nemo est qui non videat. Sed quid si adda­ dens quoque mendacium est: nam ubi quaeso, mus el lerhum testem, qui jam non verbis, sed re­ Deus mandavit,ul qui in politica gubernatione ver­ bus ipsis el factis clamet? Unde enim quaeso, pro­ santur. in ea perseverent usque ad morlem? Qui diit ingens illa rebellio rusticorum adversus prin­ magistratu funguntur, si rabonibus suis contulero cipes anno 1525. ob quam brevissimo tempore in judicent, abdicare se magistratu: quo verbo Dei una Franconia 292.nobilium arces eversae sunt, et prohibentur id facere? Quis ante Illyricum repre­ supra cenlum millia rusticorum caesa, nisi ex do­ hendit.aut non potius vehementer laudavit sanctis­ ctrina Lutheri? Quili aliud principes protestantes simos viros Basilium, Nazianzenmn.Chrysos tomum, anno 1546. in ipsum suum imperatorem Carolum Martinum, Paulinum, Augustinum, Gregorium. qui V. armavit, nisi doctrina Lutheri? Cur tot annos aut militia, aut foro, aut academia, aut senatu, aut Galliae universae in motu fuerunt, nisi ob doctri­ praetura saeculari relicta, Deo soli servire in mo­ nam Lutheri? Quis tot rebelles populos regibus nasteriis maluerunt? Laudant germani historici LoFrancorum cl Hispanorum fecit, nisi posteritas Lu- Iharium imperatorem el Bacluni Longobardorum theri? Quis denique Anabaptistes. qui palam magi­ regem, quod in monasteriis potius, quam in pala­ stratum omnem de medio tollunt in Germania pe- tiis mori voluerint. Carolomaniium.qui relicto prin­ peril, nisi Lutherus? El audet tamen Illyricus scri­ cipatu Francico, monachatum elegit, divino suc­ bere, per Lutheri evangelium defendi, atque or­ censum amore fuisse scribit Abbas urspergensis.De nari contra seductores papislas politicos magi­ quo etiam, ac de Radii mulla praeclara scribit Leo stratus. Hosliensis in historia Casinensi. De Coënredorcge E idem pagina scribit Illyricus in hunc modum: Merciorum in Britannia ila scribit Be,da lib. 3.hist, Cum antea praestantes viri, in politica guberna­ gentis suae cap. 20. Cocnrcdiis, qui regno Mercio­ tione exislenles, falsa doctrina persuaderentur, rum nobilissime tempore aliquando praefuerat.no­ se in quodam profano, carnali. Deoque parum bilius mullo sceptra regni reliquit: nam venit Ro­ grato vitae genere versari ac propemodum de sa­ mam. ibique attonsus, pontificatum habente Con­ lute sua desperare cogerentur: coque non raro, stantino, ac monachus factos, ad limina apostolo­ deserta sua divinitus mandata statione publico- rum in precibus, jejuniis el eleemosynis usque ad que bono, sese in latibula, ignavumque otium diem permansit ultimum.el infra: Venit autem cum monasteriorum abderent. Nunc contra er, verbo illo el Illius Sigheri regis orientalium Saxonum.vo­ Dei certe sciunt nihil suo vitae genere si modo cabulo O/J'a. juvenis amantissimae aetatis.el venu­ recte, ac in /ide Filii Dei observatur.vel beo gra­ statis, lotique suae genti ad tenenda servandaque tius vel etiam hominum generi utilius esse. Haec regni sceptra exoptatissimus: qui pari ductus de­ ille,qui una brevi sententia quatuor mendacia com­ votione mentis, reliquit uxorem, agros, cognnlos prehendit. cl patriam propter Christum et propter evange­ II. Primum enim nullus unquam probatus au­ lium. ul in hac vita centuplum acciperet,e.l in sae­ ctor in catholica nostra Ecclesia docuit, genus vi­ culo venturo vilam aeternam, ei ipse ergo, ubi ad tae eorum, qui extra nonnsleria vivunt.parum Deo loca sancta Hornam pervenerunt, attonsus, clin gratum esse, aut ejusmodi, ul qui in eo versantur, monachico vilam liabilu complens, ad visionem de salule desperare cogantur, quin potius in hae­ beatorum apostolorum in coelis diu desideratam reticorum numero ponimus cos, qui talia docent. pervenit. Albertus Kranlziiis lib. 8. Saxoniae cap. Nam el s. Augustinus lib. de haeresibus c.H). el s. 7. posleaquam scripserat insignem conversionem Thomas, qui Lutheranorum judicio supra modum Adolphi conulis Holsalinc. qui propter Chnslum ex Papisla fuit, in 2. 2. quaesi. G6. artic. 2. scribunt, opulentissimo el polenlissiino principe pauperri­ haereticos esse illos, qui docent non habere spem mus monachiis factus est. ila subjunxit: Hic tum salutis cos qui ducunt uxores, el res proprias pos­ erai fervor in divinam religionem apud nobilitatem, sident, cl denique non co modo vivant, quo ii, qui el infra: Haec est mutatio dexterae excelsi. Quis dicuntur in Ecclesia monachi. Nec solum privatos emm alius ex tam glorioso milite saeculi faceret 'll homines, sed etiam principes el magistratus, at­ tam humilem peditem Christi? que adeo etiam milites, si chrisltane vivant, Deo IV. El quoniam Illyrico ignavum otium appella­ gratos esse, cl spem salutis habere passim catho­ re placuit vitam, quam posl relictum saeculum lici docent, ac praesertim s. Augustinus episl. 5, praeclari isli heroes duxerunt,addamus pauca quae- DE TRANSLATIONE ROMANI IMPERII dam do isto ipso Adolpho ex eodem libro Kranlzii, ut videamus quam delicato otio in Christi militia Adolphus fruereluT.Monasterium, inquit Kranlzius, sui ordinis ipse manibus mulla molitus in oppido Kiil, ubi nunc requiescit, curavit erigere, eleemo­ synas suorum quondam subditorum humiliter po­ scens el accipiens: cumque mullum sollicite labo­ raret in erectione dicti monasterii in oppido Kiil, ibat oslialim lac in hydriam mendicans, ul habe­ rent operarii el fratres, quo inicr laborandum per aestum rencereniur. Media jam platea, ubi decli­ nare iter non poterat, ibal hydriam bajulans lacte plenam: el cum obvios habuisset filios sublimes in equis, comitum more saccularium, passus esi hu­ manitus aliquid, ul rubore coeperil perfundi. Sed ille intremuit,el robur mentis advocans cum adhuc in conspectu essenl filii,hydriam levatam super ca­ pul everlil. sese lotum a vertice lacte perfundens, dixilque: Infelix erubuisti Christi pauperiem, baju­ lare lac in manibus: nunc vel in capite ostende quid portaveris. Quis non jure miretur tantam hu­ militatem.patientiam. fortitudinem? Haec Albertus. Porro his non dissimilia de Carolomanno releri Leo Ilosticnsis in historia monasterii Casinensis. V. Sed veniamus ad posire.muin illud, crassissimumque mendacium, quod Illyricus effutiit eum ait: Nunc contra ex verbo Dei certo sciunt nihil suo vitae (/encre si modo recte, ac in /ide Filii Dei observatur, vel Deo (/ratius, vel etiam homi­ num generi utilius esse. El ubi quaeso esi hoc verbum Dei? Cur testimonium nullum profertur? Nam si mini Deo gratius esi. quam ul homines vi­ tae hujus negotiis politicacque administration· se dedant, mentitur igitur Christus. cum ait adole­ scenti diviti: Si vis perfectus esse. vade, vende, omnia quae habes, el da pauperibus, et habebis thesaurum in coelo, el veni, sequere me. Malth. 19.el cum Mariae contemplationem M irthae actioni apertissime anteposuit dicens: Martha. Martha sollicita es. et turbaris erga plurima.porro unum est necessarium, Maria opi imam partem elegit, quae non auferetur ab ea.Luc. 10. in quae verba s. August, serm. 27. de verbis Dommc/Von tu ma­ lam, inquit, sed ista meliorem elegit. El de loco superiore disputans idem Augustinus in episl. 89. Qui illius. mqud.perfi clionis de. vendendis rebus suis consilium tant grande, lamque praeclarum non receperunt,cl tamen a damnabilibus immu­ nes criminibus esurientem Christum paverunt, non sedebunt quidem cum Christo sublimiter ju­ dicaturi. sed ab ipsius dexteram stabunt miseri­ corditer judicandi.Sed quoniam ile his rebus non csl hic locus fusius disputandi, adjiciam solum te­ stimonium Eusebii, quo simul cl catholicae Eccle­ siae sententia explicatur,11 quatuor praedicta Illy­ rici mendacia refelluntur. Sic igitur loquitur Euse­ bius lib. I. Demonstrat, evangel, cap. 8. Caelorum ille quidem (Moyses) in tabulis inanimalis; hic nu­ tem Christus, in mentibus vita praeditis perfecta novi Testamenti documenta descripsit. El infra.ex­ plicans haec documenta. Duo, inquit, in Ecclesia Dei vivendi modi instituti sunt; alter quidem natu­ ram noslram, cl communem hominum vitae ratio­ 43 nem excedens,non nuptias, non soboiem,non sub­ stantiam, non opurn facultatem requirens: lolus autem prorsus a communi cl consueta cunctorum hominum vita abhorrens, cl soli divino cullui ex immenso reruin coelestium amore addictus. Qui hunc modum amplexi sunl, quasi ab hac mortali vita sejuncti, ipsumque dumtaxat corpus in terra gerentes, cogitatione vero atque animo in ipso coe­ lo degentes, quasi quidam coclitcs.reliquorum ho­ minum vitam despiciunt: quippe qui pro universo genere supremo omnium Deo sacrali sint: idque non boum mactationibus, non cruoribus, non liba­ tionibus, aut nidore ullo, neque fumo, aul ignis devoratione, consuroplioncve corporum, sed rectis vere pietatis senlenliis,el purgati animi affectione. Ad haec operibus quoque el verbis, quae a viriuic priificiscuniur.quibus rebus divinitatem ipsam pla­ cantes suum, el pro se ipsis, el pro aliis,qui ejus­ dem sini generis, administrant sacerdotium, el ta­ lis quidem existil in christianismo perfectus vitae modus. Alter vero remissior, atque humanior: hic et modesto conjugio, el sobolis procuratione implicatur, et rei fam liaris curam assumit, el juste militantibus quae sint agenda describit: agros quo­ que el mercaturam abumque magis civilem vi­ vendi morem adjuncta religione non negligit, et his quidem secundus piet dis attribuitis est gradus, dum aptam huic ipsi generi vitae praebet utilita­ tem,ul nullos plane ab adventu salutari separetur, sed omne genus hominum tam Barbarorum, quam Graecorum evangeheae doclnnae fruclum perci­ piat. Haec Eusebius. VI. Pergii Illyricus in sequenti pagina,atque ail: Sic etiam cum antea pedibus seductorum foedis­ sime. proculcarentur, nunc se. verbo Dei super omnem animam exaltatos esse cernunt.laetanturque de quo ingenti Deibene/icio merito profecto omnes magistratus illi maximas gratias agere deberent. Son unum, sed duo mendacia his pau­ cis verbis comprehendi mihi videntur. Primum enim nec verbis, nec factis apud nos magisiralus et principes proculcantur: nisi proculcationem for­ tasse voces, quod aperie docemus.non licere prin­ cipibus diripere templa, monasteria spoliare.et bo­ na Ecclesiarum quasi in praedam invadere. Deinde quis unquam foedius ac petulantius pedibus pro­ culcavit principes omnes ac magistratus quam LuIherus? quis enim catholicorum unquam ausus est principes appellare pessimos nebulones, lictores, carnifices, fatuos, stolidos, insanos, furiosos, amentes, moriones, cl ipso Turea decies stultiores, cl pejores, ut non semel eos appellavit Lutherus? VII. Alterum horribilius esi mendacium: siqui­ dem in ipsum Dei verbum mentitur Illyricus, cum ail: Verbo Dei exaltatos esse principes politicos su­ per omnem animam; nec enim Paulus ait: omnis anima potestatibus politicis subdita sil: sed, Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit. Quo­ circa antequam principes politicos exaltare inci­ pias super omnem animam, ac proinde super ipsum etiam summum pontificem (de hoc enim potissima quaestio est) demonstrandum libi erit,sublimiorem esse potestatem magistratus politici, quam ecclo- U DE TRANSLATIONE ROMANI IMPERII siastici. Id enim si fuccrc non potueris, non verbo beneficia consequuta sint, facile perspiciet qui hi­ Dei,sed adulatione et mendacio tuo exaltabis prin­ storias legerit.Videbit enim,Germaniam,quae ante cipes politicos super omnem animam. At quando id tempus in summa barbarie degebat, quaeque nec quaeso demonstrabis nobis politicum magistratum urbes habebat, nec lileras noverat, ullum civilem ecclesiastico sublimiorem? Nam sanctus Apostolus cultum ferre posse videbatur, paulatim suscepta fi­ non aperte omnes fideles, ne magistratu quidem de ad eum cultum et splendorem venisse, ut jam excepto, episcopis subjecit, cum ait: Obedite prae­ nulli provinciae cedat. Vide Senecam in lib. de gu­ positis vestris et subjacete cis; ipsi enim pervigi­ bernatione mundi c. 4. Strabonem lib. 7. de situ lant tamquam rationem pro animabus vestris red­ orbis; Cornelium Tacitum de situ el moribus Ger­ dituri? Nonne s. Greg, nazianzcnus in oratione ad manorum, C. Caesarem lib. G. de bello gallico. cives, timore perculsos, el praesidem irascenlem, Deinde imperium ipsum, quo uno maxime Germa­ hoc modo alloquitur praesidem? An me libere lo- nia gloriatur, et electorum principum dignitatem, quenlem aequo animo ferctis? Nam vos quoque po­ qua imperium solidissime in Germania confirma­ testati meae,meisque subselliis lex Christi subjicit; tum est, negat quidem Illyricus a romana sede ad Imperium enim ipsi quoque gerimus, addo etiam Germaniam devenisse: sed id agnoscunt, et gratis­ praestantius ac perfectius: nisi vero aequum est, sime confitentur ipsi principes germani; Extant espiritum carni fasces submillere, cl coelestia ter­ nim lilerac publicae, sive publicum instrumentum renis cedere. Sanctus quoque Ambrosius in ora­ principum Germanorum ad Nicolaum pontificem tione de tradendis basilicis; Nonno, ait, bonus im­ ejus nominis tertium,quarum lilerarum hoc est ini­ perator intra Ecclesiam est, non supra Ecclesiam? tium: Complectens ab olim sibi romana maler El s. Joannes cbrysoslomus hom. 4. in cap. C. Isa- Ecclesia quadam quasi germana charilate Ger­ iae: Major, inquit, hic principatus, proplerea rex maniam illam, eo terreno dignitatis nomine de­ caput submittit manui sacerdotis. Denique (ut plu­ coravit. quod csl super omne nomen temporali­ rima praetermittam) s. Bernardus in epislol. 183. ter tantum praesidentium super terram·, plantans ad Conradum imperatorem, Legi, inquit, omnis a- in ea principes, tamquam arbores praelectas et nima potestatibus sublimioribus subdita sit, quam rigans illas gratia singulari: illud ei dedit incre­ sententiam cupio vos custodire in exibenda reve­ mentum mirandae potentiae, ul ipsius Ecclesiae rentia Petri vicano, sicut ipsam vobis vultis ab u- auctoritate suffulti, velnl germen electum per ip­ niverso servari imperio. sorum electionem,illum qui fraena romani tene­ Sed audiamus quid paulo inferius in eadem prae­ ret imperii, germinarent. fatione Illyricus dicat: Deus, inquit, dici severis­ X. Mendacium tertium, el quidem impudentissisime mandai, constare jam ferme loti orbe ter­ inum illud est, quod omnes historiae una voce co­ rarum, numquam a quoquam foedius el diutius piosissime narrent, a nullo unquam foedius vexa­ vexatum,oppressumque esse sacrosanctum impe­ tam cl oppressam Germaniam, Caesarem, princi­ rium, ejus monarcham el gloriosissimos ordines pes, atque ordines imperii, quam a romano ponti­ ac slalus, el denique sedem eorum,amplissimam fice. Nam si unum aut alterum detrahas, qui odio nempe, cl vetustissimam gentem Germanorum, nationis Italicae, aut pontificis romani, invectivas quam a romano ponli[ice,ul omnes historiae una potius, quam historias conscripserunt historici pe­ voce copiosissime narrant. In his verbis triplex ne omnes ornatam Germaniam a pontifice romano, mendacium inest. non vexatam scribunt, quorum testimonia suo loco VIII. Ac primum quidem omnino mirabile, el infra recitabuntur. Quod si quis a nullo unquam inopinabile, atque ul Graeci dicunt, παράδοξον csl, foedius vexatam cl oppressam Germaniam et Cacquod Illyricus dicit, Deum severissime mandare, sares diceret, quam a Luthero, atque Illyrico, is ut dicatur imperium romanum, a romano pontifice demum sane nnn mentiretur. Quid enim gravius vexatum el oppressum fuisse. Ubi enim est hoc Germaniae, atque imperatori accidere poterat,quam Dei mandatum? In quo propheta, in quo evangeli- ul Caroli M.igm imperium Antichrist! opus esse di­ sta, in quo apostolo haec legisti? Nisi forte Luthe- ceretur el scriberetur? Lulherus primus id aflir· rum non solum Eliam tertium, ul adhuc fecistis, mare ausus csl, cumque Lulhcrani magno consen­ sed etiam Deum alterum faciatis. Salis enim con­ su sequuli sunt. Nam ul David Chilracus testatur in stat, Lutherum severissime mandasse, ul quidquid comment, c. 13. Apocalypsis, Lulherus, et plerimali fingi potest, in romanum pontificem dicatur. que Lulheranorutn imperium quidem gcrmanicum IX. Alterum est mendacium, Germaniam a nullo a papa constitutum scribunt, sed papam in ea re unquam foedius oppressam, quam a romano pon­ Aniicbrislum, el bestiam in Apocalypsi descriptam tifice: cum contra constet, a nullo unquam plura praeclare egisse; proinde germanicum imperium beneficia Germaniam accepisse, quam a romano non alio jure nili quam anlichrisliano. Theodorus pontifice. Nam Dei agnitionem, quo beneficio nul­ Bibliandcr in chronico tabula decima extrema, Lu­ lum est majus, per sanctos episcopos, Maternum, therum sequulus, Leonem papam usurpata aucto­ Chilianum el Bonifacium diversis temporibus a se­ ritate imperium a Graecie ad Francos transtulisse de romana missos, Germanos primum accepisse, scribit. Illyricus autem, ul supra diximus, centur. ne Illyricus quidem negare potest; quippe qui di­ 8. cap. 10. colum. 751. unum ex praecipuis Anti­ sertis verbis id scripsit centur. 1. lib. 2. cap. 10. christ! miraculis hanc ipsam imperii translationem col. 624. el centur. 7. cap. 2. col. 31. el cent. 8. vocat. Praeclare igitur Lulherus, el ejus lilii Chyc. 2. col. 2. Porro hoc unum beneficium quot alia traeus, Bibliandcr cl Illyricus, de Germania cl im- DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI pcrio meriti sunt, qui Caesarum Germanorum po­ tentiam et gloriam, ad AnIiebristi praestigias cl tyrannidcm referunt. Vide praeterea de innumera bilibus detrimentis, quae Germaniae attulit haeresis Lutherans, praelationem Joannis Cochlaci ad librum de actis cl scriptis Lutheri. Sed pergamus ad caetera. XI. Non longea mendaciis jam confutatis, Illy­ ricus llenricum IV. praeclarissimum heroem ap­ pellat, atque injuste a papa oppressum fuisse scri­ bit. Quod mendacium uno ore confutant scriplores ferme omnes, atque in primis Germani, quorum testimonia brevissime adseribam, proplerca quod frequentissime ex abdicatione hujus llenrici, tum Illyricus Ium caclcri Lulhcrani, invidiam romano ponlilici conflare student. Slcphunus Alberslalensis, vir sanctus cl doctus, scripsit vivente Henrico IV. ad Wairamum episco­ pum prolixam epistolam,quae cxlat apud Dodechinum in additione ad .Marianum Scolum anno 1090. in qua epistola sic ait: Audi vera, non fucala:audi fortia non /aceta: omnis qui dignitates spin,· (ualesvendil.haereticus csl. Dominus autem Henricus. quem regem, dicunt, episcopatus et abba­ tias vendit; etenim conslantienscm. bambergen sem, moguntinensem et plures alios pro pecu nia; ralisbonensem, auguslenscm el slrasburgensem pro gladio, abbatiam fuldensem pro adulte­ rio; monaslerienscm vero episcopatum, quod di­ cere cl audire nefas csl, pro sodomilica immun­ ditia vendidit: quae si impudenter negare voluc­ ris, teste coelo, teste terra, omnes etiam a furno redeuntes scioli concludent hoc: Dominus Henri· eus haereticus csl; pro quibus nefandis malis ab aposlolica sede cxcommunicalus, nec potestatem aliquam super nos, qui catholici sumus. poterii exercere. 5|.inanus Scotiis et ipse llenrici IV. ae­ qualis in chronico anni 1075. Haec, inquit, cl si­ milia nefandv. el inaudita llenrici regis flagilia videntes et audientes fleri, catholici viri per id tempus in Ecclesia constituti, cum propheta De­ lia zelo Domini zelantes pro domo Israel, dire­ ctis Hornam nunciis ad Alexandrum aposlolicae sedis antistitem. haec ei el alia quamplurima, quae in regno Teutonico, insanientibus simoniacis haereticis, rege Henrico auctore cl patro­ no dicta el gesta sunt, tam literis quam viva vo­ ce gemendo ac dolendo conquesti sunt. El infra: Gregorius, inquit, querimoniis, el clamoribus ca­ tholicorum justis adversus llenricum.el scelerum ejus immanitatem auditis, zelo Dei accensus, jam dictum regem cxcommunicalum pronanda· vit. maxime propter simoniam. quod factum ca­ tholicis quidem viris bene placuit, simoniacis vero ac fautoribus regis nimium displicuit. Ex quo Mariani testimonio non solum habemus, qualis Ilcnricus IV. fuerit;sed etiam abdicationem ejus ab ipsis Germanis procuratam fuisse, quod cnim Gregorius pontifex fecit, ad preces el queri­ monias principum Germanorum fecit. Dodcchinus .Mariani continuator anno 110G. llenricum, inquit, hominem perversum, et justo judicio ab Ecclesia OetUBMiirr Vol. IV. P. II. 45 ejectum, constat manifeste. Idem auctor in chro­ nico anni 1090. el 1093. adeo immania cl horribi­ lia scelera llenrici refert, ul puduerit me hic adscribere.Gonradus abbas urspergensis in chronico anni 1068. Ilenncus, inquit,adolcscenliae usus li­ bertate, Saxoniam solam ex omni romano imperio coepit incolere, principes despicere, nobilem op­ primere, inferiores sustollere etc. El intra: Hic fi­ nis, hic interitus,haec sors ultiipa llenrici, illo sub vocabulo, quarti Romanorum imperatorum a suis appellati. Λ catholicis vero, idcsl, cunctis b. Pe­ tro, suisque successoribus fidem cl obedientiam lege Christiana conservantibus, archipirata simul cl haeresiarcha, necnon cl apostata, persequutorque plus animarum quam corporum compelcnler dicebatur. Lambcrius Schafnaburgcnsis.in historia Germa­ norum. quam Henrico IV. regnante conscripsit,sic loquitur, dum refert acta regis anno 1073. Hex, in­ quit, tamquam severissimo paedagogo liberatus, slatim in omnia genera Ilagiliorum, ruplis omni­ bus modestiae cl temperantiae fracnis praecipitem se dedit. Albertus Kranizius lib. 5. Saxoniae, cap. 24. Mirum, inquit, el incomparabile rerum huma­ narum spectaculum cl exemplum non vulgare, in quo contemplari possunt ima cl summa. Si laudes requiris (llenrici) nobilis, doctus, furiis, procerus et rege dignus vultus, qui summam reipublicac te­ nuerit annis quinquaginta. Caetenim si alleram pariem respicis, incredibilia dictu fiagilia, cl per­ tinax superbia, adeo sibi hominem dimidiarum.ul putiores sibi paries in uno vindicarent. Habeant reges speculum ulriusque fortunae in homine, qui ubi tolerabiliter sc gessit, in summo rerum morta­ lium fastigio effloruit: ubi vero versus est in repro­ bos mores, in extremam incidil calamitatem, non in morte lucium non sepulturam accipiens. Joannes Aventinus (quo auctore mirifice oble­ ctari solet Illyricus) lib. 5.annalium Bojorum pag. 563. llenricum, inquit, stupris, amoribus impudi­ citiae cl adulterii flagrasse infamia, ne amici qui­ dem negant. Joannes Calvinus summi pontificis ho­ stis acerrimus, a veritate ipsa coactus ita scribi! hb. 4. Institui. cap. II §3. Imperator Ilcnricus ejus nominis IV. homo levis cl temerarius, nullius consilii, magnae audaciae.vitae dissolutae, episco­ patus totius Germaniae habebat in aula sua partim venales, partim praedae expositos. Habemus igitur quam sil verum, quod Illyricus scribit eum tragice deplorat injustam oppressionem praeclarissimi herois llenrici IV. Adduxi autem so­ lum testimonia Germanorum. aul hostium Pontifi­ ciorum. ne ulla suspicio mendacii nasci posset, si cx Gallis cl Italis scriptoribus testimonia petere­ mus: quamvis ea non desini,el praesertim sanctis­ simorum virorum, qualis in primis fuit s. Ansclmus episcopus Canluariensis, qui llenrici aequalis cum esset, praefatione lib.de azymo ad Wairamum. Ilcnricnin IV. Neronis, Domitiani el Diocletiani successorem vocat. Sed de his hactenus. XII. In eadem epistola dedicaloria non procul a fine scribit Illyricus: Concilium trident inum finiΊ U DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI (u messe sine omni cleri reformationem. clusis carium non colueril, in XII. capito demonstrabo, Caesaris, aliorumque principum admonitionibus adductis praecipue eorum imperatorum testimoniis, el petitionibus, qui reformationem cleri obnixe qui cum certis pontificibus inimicitias gcsscre, vi­ postulaverant. Al mendacium hoc aperte coarguit delicet Henrici IV. cl V. Friderici I. cl II. Philip­ ipsum concilium, quod plenum est decretis salu­ pi, Othonis IV. el Lodovici ilem IV. Damnatam vo­ berrimis de reformatione; quodque exlat, el legi­ ro hacresim I.ulheranam ab imperio universo per­ tur, cl mullis in locis magno cum fructu servatur. spicuum est ex edicto Wormaliensi; quod editum XIII. Non procul ab eo loco subjungit Illyricus fuit anno 1521. Sic enim in co edicto loquitur Ca­ in hunc modum: Exlat etiam vere aureus libellus rolus V. imperator: Ad honorem Dei omnipoten­ centum importabilium gravaminum a toto impe­ tis romanique pontificis, cl sanctae sedis apostorio in comitiis Xorimbergae anno 1523. papae licae debitam reverentiam, pro imperialis digni­ Adriano oblatus. Mendacium hoc hominis impu- tatis officio ac debito, necnon zelo ac studio,quo denlissimi detexit Joannes Cochlaeus in actis Lu- nostrorum majorum more, el ingenita eliam no­ Ihcri anni 1523. ubi scriptum reliquit, nullum c- bis vi, ad defensionem catholicae fidei, sanclaejusmodi libellum in comitiis imperialibus editum: que romanae el universalis Ecclesiae honorem, sed cum in eo conventu proposita fuissent quaedam tutelam el protectionem omnes nostras vires et gravamina, quibus gravari videbalur natio germa- facultates, imperium, regna, dominia, amicos, nica, non solum a romana curia, verum etiam ab vitam denique, el animam ipsam nostram expo­ episcopis et praelatis Germaniae; ea occasione Lu- nere sumus parati. Ex imperiali el regia aucto­ theranos edidisse librum de centum gravaminibus ritate, necnon consilio el assensu (Nota lector) Germaniae, omnia in papae odium augentes, aut electorum,el omnium sacri romani imperii prin­ cipum, ordinum el statuum in hac celeberrima maligne interpretantes. XIV. Sed ul ad finem epistolae veniamus, Illyri­ el frequenlissima imperiali dicta Wormaliae con­ cus more insignium oratorum, ad extremam par gregatorum, ad perpetuam rei memoriam, in elem orationis suae splendidissimum mendacium xequendo sanctissimi domini nostri papae, veri reservavit. Sic enim in extrema epistola loquitur: in hac parle judicis, sententiam, decretum et Quod, inquil, ad meam personam attinet, testor condemnationem. in literis aposlolicis (ut supra coram Deo, me puram Christi religionem secun­ dictum est) ad nos directis, conlenlam.Alarlinum dum prophetica et aposlolica scripta, triaque Lulherum,ut membrum ab Ecclesia Dei alienum, symbola amplecti,cujus aliqua summa in Augu­ ul obstinatum schismaticum, et notorium haere­ stana confessione comprehensa est, quaeque cum ticum a nobis haberi declaramus, el ul talem a primitivae Ecclesiae religione optime convenit. vobis omnibus el singulis habendum decernimus Testor et insuper, me adeo ab omnibus seclis.er- el edicimus. Quid hic dices Illyrice? Num adhuc roribusque a romano imperio,el Augustana con­ testons coram Deo te abhorrere ab omnibus erro­ fessione damnatis, abhorrere. Haec ille. Iloc esse ribus ab imperio romano damnalis? Cur igitur in mendacium, cl quidem clarissimum, ut nullo mo­ omnibus ferc luis operibus Luthcrum luum.ul pro­ do legi vel excusari queat,duabus rationibus osten­ phetam Germanicum,el Ilcliam lerlium laudas, cl di polcsl. Primum ex eo quod propria quaedam ip­ in hoc ipso libro ubi juras le sequi doctrinam im­ sius Illyrici dogmata, quale est illud, quod pecca­ perii romani, lam crebro romanum pontificem Antum originis sit substantia, quodque ipse homo lo­ lichrislum vocas, cl nihil aliud omnibus viribus tus sil peccatum, manifeste pugnal cum scriptis luis conlcndis, quam ul populos chrislianos ab an prophetarum cl apuslolorum, cum doctrina Eccle­ liqua religione, cl aposlolicae sedis reverentia, cl siae primitivae, cum symbolis fidei cl cum ipsa obedicnlia ad Lulhcri hacrescs pertrahas, tam aetiam confessione Augustana. Sed quia longum es­ perle ab imperio romano damnatas? Sed nimirum set haec persequi, el mulli jam tum catholici, tum cerium csl libi milites polius mentiri, cl menda­ Lulhcrani editis libris hunc Illyrici errorem certis­ cia jurejurando confirmare, quam Luihcrum de­ simis rationibus confutarunt, nihil hic addemus serere. Alquc hactenus de cpisl. dedicaloria. Jam in re­ amplius. Allcra ratio expeditior cl facilior est. Siquidem liquo libro non facile numerus mendaciorum iniri constat, romanum imperium non solum perpetuo posscl. Idcirco paucissimis annotatis, reliqua la­ coluisse apostolicam sedem, quam Illyricus tam­ ceri libenter paliemur, nam cl ad majora festina­ quam Antichrist! sedem exeeratur,verum eliam no- mus, el ex paucis quae notabimus, facile dc reli­ slro hoc saeculo publico edicto damnasse Lulhcra- quiis conjocluram facere licebit. XV. Igilur cap. 1. pag. 13. Fingunt, inquil Illy­ nam hacresim, cujus se patronum singularem Il­ lyricus profitetur; ita ul omnino necesse sil, aul ricus, Carolum ignorasse papae consilium,cl de­ mcntilum esse Illyricum, cum ait se abhorrere ab cretum senatus, populique romani de transfe­ erroribus ab imperio romano damnatis; aul ccric rendo in eum imperio. 0 mirum tum illorum si­ eundem Illyricum non Lulberanum. sed Papistam lentium. tum el Caroli in explorandis rebus nefuisse, cum haec scripsit. Porro aposlolicae sedi gligenliam, ac somnolentiam' Dicunt ei invito et perpetuo ab imperio rom. debitam reverentiam ex- recusanti esse coronam, el nomen imperatoris htbilam fuisse,nec ullum fuisse impcralorem a Ca­ obtrusum. 0 miram el praeposteram modestiam, rdo M jgno, usque ad llodulphum, qui nunc impe­ aul eliam humilitatem Caroli. Haec ille. Atqui id rat qui romanum pontificem ul verum Chrisli vi­ fingi dicilur quod sine ccrlo auclorc asseritur. DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI Ignorasse aul Carolum papae consilium de transfe­ rendo in cuin imperio, cl recusanti plane, atque invito imperium esse delatum, auctores certissimi, fideque dignissimi narrant. Eginarlhus, qui Caroli tempore vixit,cl vitam ac res gestas Caroli ul leslis oculatus summa fide scripsit, Augusti, inquit, no­ men primo lanium aversatus est (Carolus,) ul aflirmaret se eo die, quamvis praecipua solemnitas es­ set, Ecclesiam non intraturum fuisse, si pontificis consilium praescire potuisset. Conradus abbas urspengensis, vetustus cl diligens auctor, in rebus Germaniae praecipue describendis: Dum, inquil, ante confessionem b. Pelri apostoli ab oratione surgerel (Carolus) nihil minus speranti, Leo papa coronam imposuit, cl impcralorem romanum pronunciavil. Quod idem, ac iisdem pene verbis scri­ psit Joannes Cuspinianus ab Illyrico non semel lau­ datus in vita Caroli Magni, necnon Joannes Aven­ tinus Illyrici deliciae, lib. 4. annalium Bojorum pag. .'|45. i\on igitur Papislac ilalici finxerunt quod tot testibus, vel antiquissimis, vel hostibus pontifi­ cum, Germanis certe omnibus, comprobamus. Sed addamus etiam l ‘stimonium Alberti Kranlzii,aucto­ ris Germani, et ab Illyrico saepe citati. Sic igitur lib. 2. Saxoniac cap. 18. Albertus Kranlzius loqui­ tur. Cum nihil tale Carolus aul cogitaret, aul spe­ raret, magisque recusaret alienum invadere (ut su­ pra diximus) imperatoris honorem, infra missarum solemiiin, dum ante confessionem b. Petri apostoli ab oratione surgerel, papa ei coronam imposuit,cl imperatorem Romanorum pronunciavil. Addit paulo post et aliud insigne mendacium. Fingunt, inquit, item die natalis Domini illam tam solemnem actionem (coronationis Caroli) idque in templo esse habitam. Dane tam curiis diebus, tam sacro festo, et in tam mullis sacris actionibus, ve­ risimile est politicam, canique tam grandem difiicilcmquc actionem esse peractam, ul stata illorum sacra, ritusque impedirentur a religioso imperato­ re. Haec ille. Quis crederet tam impudentem ho­ minem reperiri unquam potuisse, qui rem decan­ tatam historicorum pene omnium vocibus, plurimisque oculatis testibus confirmatam, asscnil esso figmentum? Annales Francorum ipso tempore Ca­ roli Magni scripti sic habent: Ipse autem cum dic sacratissimo natalis Domini ad missarum solemnia basilicam b. Pelri apostoli fuisset ingressus cl co­ ram allari, ubi ad orationem se inclinaverat, assi­ steret, Leo papa coronam capiti ejus imposuit. Id ipsum cum de tempore, tum de loco disertis ver­ bis testantur Eginarlhus in vita Caroli; Paulus dia­ conus, qui ejusdem Caroli aequalis fuit. lib. 23. rerun) romanarum; llhcgino abbas lib. 2. Chroni­ corum. Ado Viennensis in chronico aetate 6. Aiinoinus lib. 4. de gestis Francor. cap. 90. Conra­ dus abbas urspergensis in chronico anni 801. De­ mum rccenliores plurimi, Paulus Aemilius. Alber­ tus Kranlzius, Joan. Cuspinianus, Flavius Blondus. Baptista Platina, cl alii. Sed fortasse hos auctores Illyricus non legit. Immo legit ac diligenter omnes evolvit, quippe qui cos tum in centuriis, tum in hoc libro de translatione imperii passim citat: el tamen adeo mendaciis delectatur,ul fingat * o sc nihil 41 ejusmodi unquam legisse; el audacler asseral esse figmentum Papislarum, et rem non modo non ve­ ram, sed ne verisimilem quidem. Sed praeterire non possum tergeminum quoddam mendacium, quod idem Illyricus in eodem cap. 1. pag. 9. scri­ ptum reliquit. Audet, inquit, Gelasius papa ad Anaslasium imperatorem scribens 15. quaesi. 6. can. Alius, afTirmarc Zachariam papam deposuisse llildencum regem Francorum, cl transtulisse in Pipinum Caroli patrem; de quo tamen mendacio cum illic Glossa propria, Annonius historicus Fran­ corum, cl Rodulphus de Columna redarguunt. Et infra:Tule mendacium cum ausus sil papa ille con­ fingere etc. XVII. Tria hic sunt manifesta mendacia. Primum asserit Illyricus a Gelasio papa mendacium esse confictum dc translatione regni Francorum ab Hildcrico in Pipinum. Al Gelasius papa, is qui ad im­ pcralorem Anastasium scribit, de quo loquitur Il­ lyricus, obiit multo ante quam Zacharias pontifex, aut Pipinus; vel Hildcricus reges nascerentur: ob­ iit enim Gelasius anno Domini 496. Zacharias au­ tem, Pipinus cl llildericus post annum Domini 700. floruerunt, de qua re nulla est inter histori­ cos controversia. Sed Illyricus,inquies, Gratianum sequulus est. Al si mendacium erat in Gratiano, quomodo tantus historicus Illyricus id non adver­ tit? Advertit omnino, quippe qui in centuriis, Gelasii el Anaslasii tenipora amplius ducentis annis antiquiora fecit temporibus Zachariae, Pipini el llilderici, cum illa ad centuriam 5. haec ad octa­ vam retulerit, sed pro more suo nullam mentiendi occasionem undecumque oblatam praetermitten­ dam sibi esse censuil. XVIII. Mentitur 2. cum affirmai. figmentum ac mendacium esse quod nostri affirmant, a Zacharia pontifice regnum Francorum ab llilderico in Pipi­ num esse translatum. Nam, ul supra diximus, id proprie fingitur, quod sine auctore probato dicitur: Plurimi vero gravissimique auctores constanter as­ serunt quod nos dicimus. Annales Francorum ve­ tustissimi sic habent: Data auctoritate sua (Zacha­ rias) jussit Pipinum regem constitui. El infra: Se­ cundum romani pontificis sanctionem Pipinus rex Francoruin appellatus est. Eginarlhus in vita Ca­ roli Magni. Pipinus, inquil, per auctoritatem ro­ mani pontificis ex praefecto palatii, rex constitu­ tus est. Aimoinus lib. 4. dc gestis Francorum cap. 61. Pontifex, inquit.data auctoritate sua jussit Pipinum regem institui, lihcgino lib. 2. Chronici. Zacha­ rias.inquit. per auctoritatem aposlolicam jussit Pi­ pinum regem creari, et sanctae unctionis oleo inun­ gi. Lamberlus Schafiiaburgensis in historia Ger­ manica. Pipinus. inquil, decreto Zachariae papae per unctionem saucii Bonifacii rex appellatus est. Sigeborlus in chronico, anno, inquil 750. Pipinus princeps auctoritate aposlolica el Francorum cie ctione a sancio Bonifacio in rcgein ungitur et con secralur. Anno 752. iterum inungitur in regem a Slephano papa, llcrmannus Contractus in chroni­ co, anno inquil 752. Pipinus auctoritate Slephani papae deposito ac detonso rege llilderico,rex Frau · M DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI cor m inclus, regnavit annis 15. Marianus Scolus bit: Lutherus cl alii hanc pariem visionis de no­ hb. 3. Chronici. Zacharias, inquil, papa cx auclo- vo imperio romano per pontificem instaurato cnt.-.le s. Petri apostoli mandat populo Francorum, narranl. Cum enim velas imperium urbis,el Cae­ ut Pipmus, qui potestate regia utebatur, eliam no­ sarum Humanorum per Francos, Gothos, Vanda­ minis dignitate Inierelur. Ita llildericus rex qui ul­ los, el alias gentes laceratum,el plane exlinclum timus Mcrovingonim Francis imperabat, depositus, esset, romanus pontifex Leo tertius,veleris illius et in monasterium missus est. Conradus abbasur- romani imperii imaginem, seu simulacrum, el spergensis in chronico, anno inquil 750, Pipinus umbram aliquam excitavit, cum Carolo Franco­ per auctoritatem Zachariae papae more Francorum rum regi nomen, el titulum imperatoris romani electus ad regnum, per manus sancti Bonifacii e- anno Christi 800. allribuil ei spiritum ac vitam levatus est in regni solium. El infra: Stephaniis imagini a sc effictae dedit, ul formam aliquam (papa) Pipinum sacra unctione in regiae dignitatis veleris imperii referret el loqueretur, ac leges honore confirmavit. Otho Frisigensis lib.5. hislor. sanciret de obedienlia bestiae cl imagini ipsius cap. 22. Auctoritate, inquil. Zachariae papae Pipi- praestanda..Mhil enim pre potestatis cl juris hanu> ad regnum eligitur. Albertus Krantzius lib. I. buil.vcl usurpare ausus fail imperator romanus Metropolis, cap. H.Merito, inquil. summus ponti­ in hac nova imperii forma, nisi quantum roma­ fex, cl Gallorum rex mutuis se attollunt favoribus, nus pontifex, aul bestia ei concessit. Haec ille. Theodorus aulem Bibliander in chronico suo,taquando ab milio haec sedes domini Caroli hoc praestitit, ul regiam haberet dignitatem. Viderit bula decima prope extrema.de eadem imperii trans­ jam Illyricus utrum nos finxerimus, pontificis au­ latione sic loquitur: Ul per Longobardos impera­ ctoritate Pipinum regem creatum: an ipse potius torem novae Romae papa veleris Hornae expulit ex /lalia;ila Longobardos armis Francorum op­ nos haec finxisse, more solito mentiatur. XIX. Postremum , sed dignum extremo Joco, pressit : codemque jure ac potestate regnum mendacium illud est, quo Illyricus affirmat, papae Francorum transtulit a Mcroviniis ad Germanos figmentum de translatione regni Francorum ab llil- principes, el romanum imperium a Graecis in derico in Pipinum.Annonii auctoritate coargui.Nam Carolum Magnum. El infra: in tabula undecima: ul paulo ante citavimus. Annonius.qui el Aimoinus In natali, inquit, dic Christi Servatoris post soab aliis dicitur, non papae,sed Illyrici mendacium lernnia sacra in templo s. Petri mu gnu. voce proverbis clarissimis reprehendit. Sic enim ail lib. I. clamavil(\.eo papa) Carolum imperatorem Augu­ cap, 61. Pontifex data auctoritate sua, jussit Pipi­ stum, ac diademate ornatum inunxit: simulque num regem institui. El infra: lloc anno secundum lilium Pipinum inunxit Italiae regem, ita impe­ romani pontificis sanctionem Pipinus rex Franco­ rium occidentis quod post Auguslulum ab Oedarum appellatus esl.el ad hujus dignitatem honoris caro germano depositum jacuerat annis 300.per unctus sacra unctione manu sanctae memoriae romanum papam excitatum rursum,et in regem Bonifacii archiepiscopi el martyris. Quid clarius? Francorum, atque Germanorum translatum est. Sed finem faciam mendaciorum commemorando- Papa quidem romanus videri voluit gratiam re­ ru n, si unum adhuc addidero, quod loto passim ferre Carolo dc romana Ecclesia optime merito, appellans more romano, Palritium.ct Augustum, libro repetitur. XX. Siquidem in epistola dedicaloria, in prolc- el Caesarem romanum.occulto aulem judicio Dei gotncnis.cl in singulis fere libri capitibus Illyricus ad eam nationem auctore papa, cl applaudente queritur de Pontificiis adulatoribus cl parasitis , acclamanleque populo romano. Carolo Augusto quod audeant imperium a pontifice romano ad re­ a Deo coronato,magno et paci/ico imperatori vi­ ges Francorum delatum scribere: nec veretur hanc ta, et victoria,imperium translatum est. Et infra: ipsam translationem figmentum el fabulas appella­ Auctoribus papis a Pipino el Carolo germanis re. AI nos paulo post supra triginta historicorum principibus, Longobardi regnum Italiae amise­ testimonia proferemus, quorum cum alii Graeci, runt·. quod papa Leo,cum praeclaro auctario vi­ lii Galli, plurimi Germani, atque omnes pene ve­ delicet. Carolo Magno resignavit. Il.icc Theodo­ teres fuerint,ipsa Ium nationis diversitas, tum ve­ rus. Illyrici ac sociorum ejus Magdeburgcnsium tustatis auctoritas, omnes ab eis suspicionem fal- centuriatorum testimonium supra retulimus cap. 1. silalis atque adulationis excludit. Sed praeler ea Habemus igitur multorum hostium Pontificiorum le-t.monia, quae suo loco postea producentur,pro­ testimonia de translatione imperii auctore pontifi­ do· irn nunc Marlinum Lutherum, teste Illyrico, o- ce facta, usque adeo clara atque illustria, ul plane mni exceptione majorum, quippe prophetam atque nesciam, an ulli scriptores cx iis, quos Illyricus cvangelislim novum, et romani pontificis non mo­ parasitos pontificis vocal, clarius dc eadem rc lo­ do non parasitum et adulatorem, sed eliam hostem qui potuerint. Atque haec Illyrici mendacia hoc acerrimum, atque infestissimum, cui comites ad­ loco salis esse visa sunt. Nam si singula persequi dam Theodorum Bibliandrum ac Davidcm City- velimus.lotus liber in mendaciis numerandis el re­ traeum, cl ipsum quoque Flaccium Illyricum, qui fellendis consumendus sit. Sed ne forie Illyricus glorielur, cx Apocalypsi in romano pontifice oppugnando, non mullum LuJoannis demonstrari pontificem romanum esse Anthorn cedunt. David igitur f.hylracus in commentar, cap. 13. liclinslum, observet prudens lector,apud Joanncm Kpocaljpsis. l.uthcri sententiam, ac suam cl alio­ nusquam legi, ab Antichrislo sanandam eam be­ rum quorundam Lulheranorum his verbis descri­ stiam, qua romanum imperium significatur. Siqui- DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI dem unum illud caput bestiae, quod in Apocalypsi cap. 13. dicitur moriturum, cl paulo post opera draconis resurrecturum, non imperium, vel impe­ ratorem, sed ipsum Antichrislum designat,qui fin­ get sc mortuum, cl opera draconis, idesl,arte dia­ bolica, paulo post iterum se ipse excitare videbi­ tur. ul imitetur veram Christi mortem el resurre­ ctionem. Ita hunc locum exponunt veteres, Grego­ rius lib. 11. episl. 3. Primasius, Bcdo, llaymo.Anselmus, Richardus Victorious.cl Repertus Tuitiensis in commentario hujus loci,el textus ipse omni­ no cogit, ul per illud bestiae caput, non Carolum .Magnum, ul Lulherani volunt,sed Anlichrislum ac­ cipiamus. Illud enim caput bestiae, ul Joannes scribit, potestatem habuit solum mensibus quadra­ ginta duobus, el blasphemabat Deum.el cos qui in coelo habitant: cl imperavit in omnem tritium, el populum, cl linguam, cl gentem, el adoraverunt illud omnes qui habitant in terra; quarum rerum nulla convenit in Carolum, aul in aliquem succes­ sorum ejus: omnes vero omnium consensu in An­ lichrislum quadrant. Neque enim Carolus .Magnus, in quo imperium quodammodo revixit, potestatem habuit mensibus tantum quadraginta duobus, sed annis fore quatuordecim. Neque Deum aul sanctos, Carolus, vel ejus successores blasphemaruni, sed cos potius mirifice coluerunt. Denique neque Ca­ rolus, neque ullus successorum ejus, aul omnibus gentibus imperavit, aul ab omnibus gentibus ado­ ratus est. Sed de his salis: nam in libro tertio de summo pontifice lotum hoc argumentum accurate tractavimus, w eo tempore agitata est, esset necne imperium romnnurn beneficium, idesl (ul ipsi loquuntur) feudum pontificis. Utrum aulem imperium a Graccis ad Germanos, pontificis auctoritate, translatum essci, in controversiam tunc non venit. Sed res lota paulo post apertior flet. Mentitur secundo, cum addit cx historia Othonis Fnsingcnsis narrationem hanc a se desumptam,non enim cx Othone, sed cx Radevico cam desumsil. Otho siquidem vir gravis el doctus, dedita opera narrationem illam totam in suo opere praetermisit, tamquam indignam videlicet.quae inter alias res ge­ stas Fridcrici,quem ipse laudandum susceperat,lo­ cum haberet. Alioqui autem eidem Othoni res tota perspecta erat, quippe qui praesens interfuit, el lileras summi pontificis ea de caussa missas impera­ tori interpretatus est, ul ex Radexico cognosci po­ test libro 1. cap. 22. Mentitur tertio, cum se ordine rem lotam adseriplurum dicit, cum contra potius studiose nullum ordinem sequi videatur,ul ex enumeratione el dis­ cussione eorum quae proferat, manifestum fiet. Primum igitur adfert narrationem Radevici (quem ipse falso vocal Othonem Frisingcnsem) cx lib. 1. de rebus gestis Friderici, cap. 8. qua narratione continetur legatio duorum cardinalium a pontifice Adriano ad imperatorem Fridericum missa; de qua nihil est quod dicamus, cum simplex rei gestae narratio sil. Secundo adjungit fragmentum episto­ lae Adriani, quam legali illi attulerant. Fragmen­ tum aulem referre voluit Illyricus non totam epi­ stolam. ut lectori suo persuaderci, id potissimum in ea epistola egisse pontificem, ul sc imperii Germanorum auctorem ostenderet, neque imperium CAPUT 111. aliud esse nisi beneficium, seu frudum Ecclesiae romance. Non igitur totam epistolam producemus, Refelluntur prolegomena Illyrici. ut omnes inlelliganl, caussam ob quam summus pontifex scriptis, non fuisse, ut imperium Germa­ Etsi prolegomena Illyrici nihil sint aliud nisi in­ norum beneficium suum esse jactaret, cujus rei gens quoddam mendacium, quin tamen ejus men­ obiter solum mentionem facit, sed ut imperatorem dacii refutatio longior cril quam ul ad caput, quo ofilcii admoneret m sacrilegis hominibus puniendis. mendacia continentur, commode possit adjungi, rectius esse duxi, si propriam disputationem ad Exemplum cplxtolae Adrian! IV. nd Fridericum 1. prolegomena refellenda instituerem. Igitur Illyrici ex lib. fl· cap. 9. Iladeiici FrisIng-cnsL·». prolegomena lota consumuntur in variis fragmen­ tis diversorum auctorum recitandis.ex quibus ipse Adrianvs episcopus, servus servorum Dei, di­ colligi dicit,ante annos quadringentos inter Adria- lecto [ilio Fridcrico illustri Romanorum impera­ num IV. pontificem, et Fridericum I. imperatorem tori salutem cl apostoheam benedictionem. Im­ litigatum esse,utrum beneficio papae Germani Cac- peratoriae majestati paucis retroactis diebus re­ sares Imperent: ac tandem post longam concerta­ colimus scripsisse illud horrendum el exeerabile tionem definitum, figmentum esse, quod vulgo fer­ facinus, et piaculare flagilium, tempore nostro tur, Germanos Caesarcs romanorum pontificum be­ commissum in Teutonicis partibus, sicut credi­ neficio impcrarc. Sic autem exorditur: Tota ista mus aliquando intentatum, excellentiae tuae ad controversia, an imperium e® dono beneficiove memorium revocantes, non sine grandi admira­ papae ad Germanos pervenerit jam olim. nempe tione ferentes, quod absque digna severitate vin­ ante 400. annos inter Fridericum l.el Adrianum diciae, usque nunc transire passus sit tam per­ papam IV. gravissime agitata, deflnitaque fuit, niciosi sceleris feritatem. Qualiter enim venera­ til ex sequentibus locis historiae Olhoncs Frisin- bili* frater noster E. lundoncnsis archiepiscopus, gensis, epistolis illorum ipsorum monarcharum dum a sede aposlolica remearet, a quibusdam ob Othone suae historiae insertis, patebit, quas impiis el scelestis. quod sine grandi moerore non hic ordine adseribam. Haec ille.Ubi mentitur pri­ dicimus. in partibus illis captus fuerit, el adhuc mo cum ait controversiam hanc ante annos 400.a- in custodia teneatur: Qualiter eliam in ipsa ca­ gilalam cl definitam. Controversia enim quaedam ptione praedicta viri impietatis, semen nequam, 30 DE TMSSLITIOAE I.WEIUI Ι10ΜΛ.Μ fdii scelerati. in cum, cl in suos evaginatis gla­ super hoc, el super aliis ad honorem Dei cl sa­ diis violenter exarserint, eleos,ablatis omnibus, crosanctae Humanae Ecclesiae, ad decus etiam, quam turpiter atque inhoneste tractaverint, cl et exaltationem imperii proposuerim dignitati, tua serenissima celsitudo cognoscit, atque ad sicut si ab ore nostro procedant, absque ulla longinquas cl remotissimas regiones fama tanti haesitatione suscipias, cl ipsorum verbis, tam­ sedens jam pervenit. Id cujus utique vehemen- quam si ea contingeret nos proferre, fidem non tissimi facinoris ultionem, sicut is, cui bona pla­ dubites adhibere. Haec est epistola Adriani, ex qua perspicuum cere, mala vero displicere credimus, constantius exsurgere debuisti, cl gladium, qui tibi ad vin­ est, modice admodum, idque, necessario, attigisse dictam malefactorum, laudem vero bonorum esi pontificem coronationem imperatoris, quae anno cx divina provisione concessus, in cervicem de­ superiore peracta fuerat: cum tamen praecipuum saevire oportuit impiorum, el gravissime conte­ argumentum alio spectaret. Tertio loco ponit Illyricus reliquam narrationem rere praesumptores. Tu vero idipsum ita dissi­ mulasse diceris, saevitiam neglexisse, quod eos­ historiae ex eodem Radevico lib. 1. cap. 10. Sum­ dem non est quare poenilcal commisisse reatum: ma vero ejus historiae haec est : Lectis pontificiis quia impunitatem sacrilegii quod gesserunt , literis imperator, cl qui cum illo erant, imperii jamjam sentiunt invenisse. Cujus quidem dissi­ principes, cum verba illa pontificis: Si majora be­ mulationis cl negligenliae caussam penitus igno­ neficia excellentia lua de manu nostra suscepis­ ramus: quoniam nos in aliquo serenitatis tuae set, non immerito gauderemus, iu cum sensum gloriam offendisse, conscientiae scrupulus no­ accepissent, quasi dictum esset, regnum atque strum animum non accusat: sed personam tuam, imperium Germanorum non absolutum, liberum· sicut carissimi, el specialis filii nostri, el princi­ que imperium, sed feudum romani pontificis esse, pis chrislianissimi, quem in aposlolicae confes­ iu lant.im iracundiam exarserunt, ut parum obsue­ sionis petra non ambigimus per Dei gratiam so­ nt, quiu duos illos cardinales conliiiuô trucidarent. lidatum. sincera semper dileximus cliaritate. cl Qui cardinales, quamvis tandem a periculo vitae debitae tractavimus benignitatis affectu. Debes liberali fuerint, tamen sine ullo lionorc, sine lite­ enim, gloriosissime filii, ante oculos mentis re­ ris imperatoris, sine ulla responsione dimissi , ducere quam gratanter et quam jucunde alio jussu sunt quamprimum, via recta, idesl brevissi­ anno mater lua sacrosancta romana Ecclesia te, ma, excedere ex provinciis imperio subjicclis, se­ susceperit: quanta cordis affectione tractaverit, verissime interdictum illis est, ne ad ulla episco­ quantam tibi dignitatis plenitudinem contulerit, porum, vel abbatum Germaniae loca diverterent. et honoris: cl qualiter imperialis insigne coronae Inierim vero imperator lilcras plenas acerbitatis libentissime conferens, benignissimo gremio suo scripsit ad omnes imperio romnno subjectos: qui­ tuaesublimilatis apicem studuerit confovere,nihil bus literis ne verbum quidem facit de criminibus, prorsus efficiens, quod regiae voluntati, vel in quorum a pontifice admonitus, ac paterne castiga­ minimo cognosceret obviare. Neque tamen poc- tus fuerat, sed solum quaestus est, plane tragice, nitel nos desideria tuae voluntatis in omnibus, injuriam, sibi a pontifice factam, dum is imperii implevisse, sed si majora beneficia excellentia coronam suum beneficium appellavit. Hae est il­ tua de manu nostra suscepisset, si fieri posset, lius historiae summa, in qua mulla profeclo admi­ considerantes quanta Ecclesiae Dei, cl nobis per randa occurrunt. Primum, quod imperator ad tam te incrementa possint et commoda provenire, horrenda sacrilegia, quorum in epistola summi non immerito gauderemus. Nunc autem quia pontificis admonebatur, omnino tacuerit, quasi ad tam immensum facinus, quod in contumeliam se nihil attinerent. Deinde quod ex unus verbi am­ universalis Ecclesiae cl imperii tui, noscitur biguitate, quod lumen secundum propriam signifi­ » fiam commissum, negligere ac dissimulare vi­ cationem, nihil offensionis habebat. tantam tragoe­ dens: suspicamur utique, ac veremur ne forte in diam excitaverit, ut vix major excitanda fuerit, hanc dissimulationem el negligcnliam propter si tutius imperii extrema ruina, cerlissiinumqnc hoc tuus animus sil inductus, quod suggestione exilium impendisset. Tertio quod iu ea epistola perversi hominis, zizania seminantis adversus romanum pontificem, sanctae Ecclesiae caput, ac i.lvmenlissimam matrem tuam sacrosanctam ro- proinde se membrum ejus (nisi ipse extra Eccle­ manam Ecclesiam, ct nos ipsos indignationem siam esse vehi) appellet, cl tamen non modo isti quod absit) aliquam conceperis, vel rancorem. capiti suo. isti principi populi sui acerbissime ma­ Ob hoc igitur, ct ob alia negotia, quae cognosci­ ledixerit, sed etiam legatos ejus) qui apud quosvis mus imminere, duos de melioribus cl cliariori- barbaros, atque etiam ethnicos jure gentium tuli bus guos circa nos habemus, dilectos scilicet fi­ fuissent) contra omne jus el fas indignissime vio­ lios nostros fternardum, sancti Clementis pre· laverit. Postremo quod ubi tandem ad firmamenta (h rum. cl Dolandum. sancti .Marci presbyte- atque praesidia caussae suae explicanda pervenit, rum cardinalem,cl caticellarium nostrum, viros nihil attulerit, praeter unam, camque levissimam, ubguc religione, prudentia cl honestate conspi· ne dicam ineptam ac puerilem argumentationem: ruo·, serenitati luac de lalcrc nostro ad praesens Cum. inquit, per electionemprincipum a solo Deo dunmus deslinandos.excellenliarn luam rogan- regnum et imperium nostrum sii, qui in passio­ n s attentius, quatenus cos tam honorifice, quam ne Christi Filii sui duobus gladiis necessariis •s.mqne recipias, honeste tractes, et ea quae ipsi regendum orbem subjecit, cumque Petrus apo- DE TRANSLATIONE IMPERII ROM INI stolus hac doctrina mundum informaverit, Deum timete, regem honorificate: quicumque nos impe­ rialem coronam pro beneficio a domino papa suscepisse dixerit, divinae institutioni cl doctri­ nae Petri contrarius est, ct mendacii reus erit. Iloec ille. Quae certe argumentatio, si ad verae rationis trutinam revocetur, vereor ne prorsus in­ digna tanto principe videatur. Nam quod allinet ad duos illos gladios, quorum in passione Domini mentio sil. si quis paulo attentius evangelium le­ gat, non Caesaris unum, alterum Ecclesiae, sed ulrumque gladium Ecclesiae, nc potissimum Petri esse videbit. Quocirca si alterum Caesar habet, non a solo Deo (ut Fridericus imperator dicit) sed a Deo per Petrum habet. Ita imperatoris argumen­ tatio adversus ipsum suum auctorem pugnat. Sed placet de hac ipsa rc s. Bernardi testimo­ nium in medium adferre. Sic enim scribit lib. 4. de Considerat, cap. 3.Quid tu denuo usurpare gladium lenias, quem semel jussus es poncre in vaginam? Quem tamen, qui tuum negat, non salis mihi vide­ tur attendere verbum Domini dicentis sic: Conver­ te gladium tuum in vaginam. Tuus ergo el ipse, luo forsitan nutu, etsi non lua manu, evaginandus. Alioquin si nullo modo ad te perlineret cl is, dicen­ tibus apostolis: Eccc gladii duo hic; non respon­ disset Dominus, Satis esi, sed, Simis esi. Ulerque ergo Ecclesiae, el spiritualis scilicet gladius, ct materialis, sed is, quidem pro Ecclesia, ille vero el ab Ecclesia exercendus est. Iste sacerdotis, is militis manu, sed sane ad nutum sacerdotis, cl jus­ sum imperatoris. Haec Bernardus. Illa autem qualis quaeso argumentatio est: san­ ctus Petrus ait, Deum timete, regem honorificate : ergo cum Petro pugnat, ei reus mendacii est, qui­ cumque dixerit imperatorem summi pontificis be­ neficio imperare? Quae est haec nova dialectica? An illo rex furiasse (juxta praeceptum s. Petri) hono­ rificandus non erit, qui ab alio regnum acceperit? Quis ita insaniat, ut hoc dicat? Rex catholicus ac potenlissimus Philippus regnum ncapohlanum feudum esse romani pontificis quotannis publice pro­ fitetur; el tamen quis dicere auderet, non esse re­ gem Philippum a populo ncapolilano honorifican­ dum, aut verba s. Petri ad cum regem nihil perli­ nere ? Quid quod non solum imperatoris Fridcrici argumentatio nihil cilicii, sed etiam illa ejus sen­ tentia: Regnum atque imperium suum esse a solo Deo, nulla ratione defendi potest ? Nam quis om­ nium ignorat, humana regna jure gentium consti­ tui, dum populi communi consensu in unum ali­ quem potestatem suam transferunt ? Id certe (ut caetera taceam) leges ipsae imperatoriae, diserte testantur. L. ex hoc jure gentium, ff. de justitia et jure. Si vero potestas regis a populo est,quid csl quod Fridericus ait, regnum nostrum a solo Deo est ? Quod si el imperium (post translationem a Graecis in Germanos) non a pontifice, sed a solo Deo csl, quae caussa fuit cur Fridericus in Italiam ad pontificem veniret, atque ab eo ad imperium provehi postularet? Haec enim sunt verba, quae nomine Fridcrici ipso praesente Fridcrieo ad ponti­ ficem Adrianum bambergensis episcopus fecit : Notum tibi esse volumus, reverende paler, quia omnis Ecclesia de finibus orbis ad honorem regni collecta, adduxit principem suum ad luam bealiludinem, provehendum per le ad culmen impe­ rii. Hoc meretur nobilitas, prudentia, fortitudo. Dei timor, el catholicae pacis amor in corde il­ lius regnans, el sanctae romanae Ecclesiae cul­ tus non vulgaris. Ecce te venientem excepit ve­ nerabundus luis sanctissimis vestigiis humiliter provolutus. Ergo, venerande paler, tu circa ip­ sum peragas, ut quae ei desunt de plenitudine imperialis culminis, per tuae beatiludinis muni­ ficentiam suppleantur. Haec ille, leste Alberto Kranlzio lib. 6. Saxoniae, cap. 16. Qua ratione igilur imperium Fridcrici a solo Deo fuil, si pontifex Adrianus ad imperium illum provexit et imperialis culminis plenitudinem, quae illi deerat, contulit? cl si munificentiam pontificis episcopus bamber­ gensis, Friderici ipsius oralor, appellare non limutl illam coronationem imperaloriam, quid est cur be­ neficium pontificis eadem illa coronatio dici non possit? Sed pergamus ad caetera. Quarto loco addit Illyricus epistolam quondam Adriani papae ad arcbiepiscopos mogunlinum,coloniensem el trevirensem, quam cx Aventino de­ scripsit. De qua epistola nihil est quod dicamus, cum ea lota nostra sil. Id unum annotandum erit, mentiri Illyricum cum ait : Adrianus nodum in scirpo quacrii, imperium esse beneficium romani sacerdotis, Auguslumque precario dumtaxat regna­ re asserit. Siquidem in tota epistola nusquam le­ gitur nomen beneficii. Neque pontifex Adrianus eo loco asserit Augustum precario dumtaxat regna­ re; quin conira pulms affirmat, regnum habere il­ lum ex electione principum suorum, a se autem nomen imperatoris. Ex electione, inquit, princi­ pum suorum habet nomen regni, cx consecratione nostra habet nomen imperatoris. Quinto Illyricus adjungit epistolam quandam Fri­ derici ad Adrianum cx Nauclero, quae neque esc ordine suo posita, neque facit ad rem. Non enim illa scripta est tempore hujus controversiae, de qua nunc agimus, sed aut antea, si credimus Nau­ clero in chronico Generat. 30. aut postea, ut ex Radevico lib. 2. cap. IS. colligi videtur; si tamen haec epistola illa csl, cujus meminit eo loco Radevicus, cl non potius alia ab aliquo conficta. Scribit enim Radcvicus, Fridericum imperatorem, ut indi­ gnationem conceptam in Adrianum solaretur, no­ tario suo imperasse, ut in scribendis epistolis ad pontificem nomen suum nomini pontificis antepo­ neret, el distinctionibus singularis numeri ipsum alloqueretur. Haec autem epistola, quam cx Nau­ clero produxit Illyricus, contendit quidem nomen imperatoris praeponi debere, cum imperator ad pontificem scribit, perpetuo tamen pontificem al­ loquitur in numero multitudinis. Quid quod haec ipsa epistola non parum officii causae ejusdem Fridcrici? Nam inter caetera scribit epistulae au­ ctor, Silveslium ante Constantini donationem nihil regalium habuisse : cx quo salis aperte udetur agnoscere, ut veram atque legitimam Ctnslanlini donationem,quae apud Gratianum habclur distinet. 52 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI 96. can. Conslanlinus. Porro illa donatio non so­ lam praesulum Germaniae ad suminum pontificem, lum urbem Romam, atque Italiam universam, sed quod quidem ejusmodi est: Responsio praesulum etiam omnes occidentalis imperii provincias com­ Germanorum ad praedictas Hieras pontificis, qui­ plectebatur. Quod si ila est, unde postea occiden­ bus reprehendunt illud papale figmentum,el mo­ tale imperium ad Carolum el successores pervenit, nent ut id nova legatione ac scriptione revocet. nisi ex dono ac beneficio pontificum romanorum? Praeterea novam illam elegantiam sermonis: Re­ Nisi forte Carolus Magnus (quod nefas est cogitare) sponsio praesulum, quibus reprehendunt. Sed sacrilege eripuerit sancio Petro,quod ei pie donave­ mendacium praeterire non possum; neque enim in rat Conslanlinus. Vides igitur hanc epistolam vel lota illa epistola ulla mentio ill papahs figmenti; esse confictam, vel ipsi caussae Fridcrici,atque Il­ neque admonetur pontifex ul revocet quidquam, lyrici majus detrimentum adferre, quam altulennl sed solum ut exulceratum animum principis ex omnia verba, atque omnes legationes pontificis A- verbi cujusdam ambiguitate, novis literis lenire ac driani. Nec enim Adrianus unquam tam luculenter mitigare velit. Haec enim sunl illorum verba: De dixit, aut scripsit. Germanos reges aposlolicae se­ caelcro sanctitatem vestram suppliciter rogamus dis beneficio imperare, quam id ipsum Fridcricus el obsecramus, ut nostrae parcatis infirmitati, scripsit, si ipsius illa epistola csl. ulque magnanimitatem filii vestri, sicut bonus Sexto producit Illyricus ex Othone Frisigcnsi pastor, leniatis scriptis vestris, scripta priora lib. 2. de rebus gestis Fridcrici.cap.21.legationem suavitate mellita dulcorantibus. populi romani ad Fridericum, cl Friderci respon­ Nono addit legationem ac literas pontificis Adria­ sionem. Nihil autem horum loco suo ponitur, nec ni ad Fridericum, quibus verbi ambiguitate expo­ ad rem facit. Nam isla legatio populi romani missa sita, continuo animus principis mitigatus est. Sed csl ad Fridericum, cum is ad urbem propinquaret verba Illyrici audiamus: Novae, inquit. Hierae, ac caussa coronae imperialis a pontifice petendae. legatio papae, qua totum illud suum figmentum Controversia autem illa de imperio: Sil no benefi­ de beneficio imperii Germanis collato,artificiosa cium pontificis, an non. sequenti anno, coronatio­ interpretatione tollit, ac non obscure recantat, ne jam peracta, exorta csl. Porro ad rem isla non pollicelurque se posthac imperii jura minime faciunt, cum non sil noslra quaestio de populo,sed violaturum esse. Haec sunt Illyrici verba, in qui­ de ponlilicc romano. Tantum vero abest, ul ea Ic- bus duo splendida mendacia continentur. Exlanl galio populi romani pontificis jussu, vel consilio enim Hierae integrae pontificis Adriani apud Radcaul consensu missa sil ad Fridericum, ut polius vicurn lib. 1. cap. 22. in iis autem non rétractai ( Othone teste ibidem ) Adrianus legationem illam pontifex ullum figmentum,nec se jura imperii poslimprobaverit, cl paulopost, iisdem repugnantibus iiac non violaturum promittit, sed arguii imperi­ Humanis, Fiidcncum coronavit. Vides igilur, le­ tiam eorum, qui Fridcrico successerant,beneficium ctor, quam vere initium dixerit Illyricus,se ordine coronationis feudum significare. Haec enim est csubjecturum, quae ad praesentem controversiam pislola pontificia. pertinerent. Ex quo universalis Ecclesiae curam Deo,prout Septimo addit ex Radevico (quem falso Othonem ipsi placuit, disponente suscepimus. ila in cun­ vocal) lib. 2. cap. 30. de rebus geslis Fridcrici e elis negotiis magnificentiam luam honorare cu­ ravimus,ul de die in diem animus laus magis in pislolam Ebcliardi episcopi bambergensis, ad E berhardum archiepiscopum sallzburgcnscm, nec- amore nostro, cl veneratione sedis aposlolicae non responsionem quondam Fridcrici imperatoris debuissent accendi. Unde sine grandi admira­ ad quundam summi pontificis legationem. Quae si­ tione non ferimus, quod cum audito, ex sugge­ milia sunt superioribus, idesl,neque narrantur or­ stione quorundam animum tuum aliquantulum contra nos fuisse commolam, duos de melioribus dine suo, neque perlinent ullo modo ad rem. Octavo profert ex lib. 1. cap. 15. et 1G. Radovi­ el majoribus fratribus nostris. Rolandum scilicet ci (quem ipse omnino Othonem Frisigcnsem vull cancellarium tituli sancti Marci, el Rer nardum videri) fragmentum epistolae Adriani ad episcopos tituli sancti Clementis presbyteros cardinales, quosdam Germanos, cl responsionem eorundem ad qui pro tuae majestatis honore in romana Eccle­ pontificem. Ac nunc tandem lllyiicus post longos sia solliciti semper exlilerant.pro voluntatis tuae errores domum redii. Islae siquidem duae episto­ cognitione ad tuam praesentium destinavimus, lae i si ordo tenendus sil) prope sequunlur post eam aliter quam imperialem decuerit honorificen­ narrationem,quam tertio loco Illyricus recitaverat. tiam. sunl tractati. Occasione siquidem cujus­ Caetera quae interjecta sunl,ac praecipue quintum, dam verbi, quod est beneficium,tuus animus (si­ sextum el septimum, inlet parerga numerari pos­ cut dicitur) est commotus, quod utique nedum sum. Neque alia de caussa inscrla videntur,nisi ul tanti viri, sed nec cujuslibel minoris animum augeant prolegomena, et lectoris mcnlem confun­ merito commovisset. Licet enim hoc nomen.quod dant. Tametsi aulem haec omnia, quae oclavo loco est beneficium, apud quosdam in alia significa­ ab Illyrico producuntur, ad rem praesentem fa­ tione. quam ex impositione habeat, assumitur; ciant, nihil larnen habent quod refellendum sil: tunc tamen, in ea significatione accipiendum fue­ cum nihil fere aliud contineanl.quam repetitionem rat, quam nos ipsi posuimus, cl quam em insti­ superiorum. Unum esi dumtaxat, quod non tam re­ tutione sua noscitur retinere. Hoc enim nomen futatione. quam animadversione indiget, argumen­ ex bono et facto est editum.cl dicitur beneficium tum videlicet quod Illyricus praemittit ante episto­ apud nos, non feudum, sed bonum factum, in DE TRANSLATIONE IMPERII ROMAM qua significatione in universo Scripturae sacrae corpore invenitur, ubi ex beneficio Dei.non tam­ quam ex fetido, sed ve lut ex benedictione, el bo­ no facto ipsius gubernari dicimur el nutriri. El tua quidem magnificentia liquido recognoscit, quod nos ita bene el honorifice imperialis digni­ tatis insigne capiti tuo imposuimus, ul bonum facium valeat ah omnibus judicari. Unde qui­ dam verbum hoc el illud scilicet (contulimus li­ bi insigne imperialis coronae) , a sensu suo visi sunl ad alium retorquere, non ex merilo caus­ sae, sed de voluntate propria, et illorum sugge­ stione, qui pacem regni, et Ecclesiae nullatenus diligunt, hoc egerunt. Per hoc enim vocabulum (contulimus) nihil aliud intelleximus, nisi quod superius dictum esi,imposuimus. Sane quod postmodum personas ecclesiasticas a debita sacro­ sanctae romanae Ecclesiae usitatione (ul dicitur) revocare jussisti, si ila csl. quam inconvenienter actum sil, tua, (ili in Christo charissime, discre­ tio,ut credimus recognoscit. Nam si aliquid apud nos amaritudinis habebas, per nuncios el literas tuas fuerat intimandum, et nos honori tuo cura­ vissemus, sicut filii charissimi, providere. Nunc igitur ad commonitionem dilecti filii nostri lien rici Bajoariae el Saxoniae ducis, duos de fratri­ bus nostris llenricum tituli sancti Nerei.el Achil­ lei, el Jacinclum sanctae Mariae in Cosmodin diaconum, cardinales prudentes siquidem cl ho­ nestos viros ad luam praesentiam destinavimus, celsitudinem tuam monentes el hortantes in Do­ mitio, quatenus eos honeste et benigne recipias, el quod ab eis ex parle nostra tuae magnificen­ tiae fuerit intimatum, a sinceritate cordis nostri noverit tua excellentia processisse, ac per hoc cum eisdem filiis nostris, mediante jam dicio fi­ lio nostro duce, ita celsitudo tua studeat conve­ nire, ul inter te. ac matrem luam sacrosanctam romanam Ecclesiam nullius discordiae semina· rium debeat remanere. Hanc epistolam lotam nc nno quidem verbo omisso adseribere volui.ul Illyrici mendacia c\ ipsa epistola refutarentur. Ubi enim obsecro esi illa llgmenti ponlilicii retractatio? Dixerat pontifex in prio­ re epistola, quam chain supra lotam adseripsimus, se Fridcrico, cum is Romam ad coronam accipien­ dam venisset, laeto animo occurrisse, ac plcoitu dinern dignitatis, idesl. imperialis coronae insi­ gnia contulisse. Quod ipsum Fridcrici nomine ora­ tor ipsius episcopus Bmr.bergcnsis (ul ex Kranlzio supra citavimus) a pontifice postulaverat. Deinde dc hac ipsa coronatione loquens addidcral in hie­ ris suis idem pontifex, non modo se iton moleste ferre, quod ea contulisset,sed eiiam non immerito gavisurum, si majora beneficia de manu sua Cae­ sar accepisset. Quo loco beneficium quod in impe­ ratorem a pontifice significatur collatum, non po­ test ullo modo aliler accipi, nisi quis de industria cavillaii velit, quam ut ad coronationem imperia­ lem referatur. Quid igitur papa retractat, quid re­ vocat,quid recantat (ul verbo utar Illyrici) cum no­ mine beneficii non se feudum aliquod, sed corona­ tionis munus intellexisse dicit. Dieque vero recte Rkllaumim Vol. IV. I’. II. 53 colliget jam Illyricus; Non dicit papa imperium Ger­ manorum feudum esse pontificis: ergo figmentum csl quod Adrianus,quod Innocentius 111.quod om­ nes historici dicunl, imperium a Graecis ad Fran­ cos pontificis auctoritate esse translatum. Nam etsi non dixil Adrianus, imperium esse feudum, non ta­ men dixit non esse: el licet non esse dixisset, non tamen continuo sequeretur, falsam esse translatio­ nem imperii. Aliud enim est, imperium ab una gen­ te ad aliam transferre; aliud vero, feudum consti­ tuere. Deinde in quo angulo epistolae Adriani latet id, quod Illyricus in argumento posuit, cum ad: Pol­ licetur se posthac imperii jure minime violatu­ rum? Certe epistolam totam audivimus, ac ne syl­ labam quidem unam de hac pollicitatione reperiinus.Sed video ubi fundamentum mendacii sui Illy­ ricus constituerit, quod nimirum Rsdr vicus Frisingensis, posieaquam epistolam Adriani operi suo in­ seruerat. subjunxerit continuo, illis literis impera­ torem placatum, benigne deinceps cum legalis ro­ mani pontificis egisse, legatos vero imperatori pro­ misisse, praesulem romanum honorem atque justi­ tiam imperii illibatam semper conservaturum. AL illa pollicitatio legatorum fuit, non ipsius pontifi­ cis. Neque legali polliciti sunl praesulem romanum jura imperii posthac non violaturum, quasi aliquan­ do nnlea violasse!, sed illibata, ul sen per fecerat, perpeluo conservaturum.Siquidem iidt m lega! (Ra­ devico teste ) cum primum imperatorem alloque­ rentur, cique literas apostolicas traderent, praefati sunl.sine ulla justa caussa adversus romanam Ec­ clesiam imperatorem fuisse commotum. Haec enim sunl illorum verba: Quanta dilectione sancta romana Ecclesia amplitudinem, cl honorem impe­ rii vestri amplectatur, quam sine conscientia pec­ cati vestram satis invita sustinuerit indignatio-' nem. el scripta praesentia, el in ore nostro posi­ ta vivae vocis officium declarabit. Ex quibus ver­ bis satis profecto manifeste colligitur, numquam venisse in mentem legalis, ul violata fuisse a romano ponlilicc jura imperii dicerent. Proinde menda­ cium est Illyrici, promisisse pontificem Fridenco, se posthac imperii jura minime violaturum. Addit postremo in prolegomenis suis Illyricus ex hislori· Abbati urspergensis, Adrianum pontificem iterum ab imperatore dissidere coepisse, atque eo usque progressum dissidium, ul tandem imperator a pontifice excommunicaretur, sed paulo post divi­ no miraculo pontificem, dum is recentem aquam ex fonte biberet, a musca quae os ejus simul cum uqua intraverat,opud Anagniam exiinctum. Veruintamen banc non veram historiam, sed improbabi­ lem fabellam esse, ex eo potest inlelligi, quod Ab­ bas urspergensis ex Joanne quodaut Cremonensi, auctore obscuro cl schismatico, eam narrationem refert. Ille vero non altum testem producit, quam incertum rumorem vulgi: Cum venisset. iuquit, ad> quemdam fontem, hausit de potu illius, el conti­ nuo, ut dicitur, musca quaedam os ejus intravit el gutturi ejus adhaesit, nulloque artificio medi, eorum avelli potuit.quoad usque spiritum exha. larcl. Haec ille. Quo circa tola fides hujus rei pen. 8 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMAM det ex illo, ut dicitur, hoc esi, ex falso rumore, cumque ventorum turbine quatiatur, in sua fir­ mitate, protegente Domino, in saeculum sacculi quem aemuli forte sparserunt. Porro Radevicus lib. 2. cap. 43. honorifice de­ permanebit. Haec ille tum cum ardore juvenili, ct scribit obitum ac sepulturam Adriani, quod idem imperiali potentia Fridericus Ecclesiae minaretur. faciunt Platina, Marlious Polonus, el alii, qui pon­ Sed cum finem tragoedia illa habuit, quem Adria­ tificum vitas describunt. Joann.Naucleros in chro­ nos praedixerat. Siquidem post annum decimum nico, generatione 39. scribit, suspicari se narra­ nonum gravissimae persequulionis, praevaluit tan­ tionem illam Cremonensis affectu potius quam ve­ dem Ecclesia, cl Fridericus imperator. Calislo antiritate scriptam. Sanctus autem Antoninus in Sum­ papa, quem ad eam diem fovcral, abdicare coacto, ma historica, par, 2. Iit. 17. cap. 1. § 9. ex lleli- sese vero pontifici Alexandro subjecit; ut scribunt nando refert, Adnanum virum optimum fuisse, ut probati historici. Abbas urspergensis in chronico, nullo modo probabile sil cum talem exitum habitu­ Platina in vita Alexandri, Gulielmus Neubrigcnsis rum. qualem Cremonensis dicit. Denique si res rerum Anglicanim lib. 3. cap. 2. Gulielmus episco­ esset vera, qui fieri posset, ut mors tam nova cl pus Tyri de bello sacro lib. 18. cap. 26. el alii. Ae­ que lamen hac humili late illud a Deo impetrare po­ insolens a nullo certo scnplorc annotata fuisset? At Iridericum imperatorem, qui non solum cum tuit, ut non etiam morte horribili, ac lotius exerci­ Idrianodiu contendit, sed etiam Alexandrum,suc­ tus interitu peccatum ejus in Ecclesiam severissime cessorem Adriani,ita vexavit, ut 1res antip.ipas ad­ puniretur. Atque haec de prolegoincnis. versus cum imperiali potentia foverit, non incer­ tus rumor, sed testes certissimi, idest, omnes hi­ CAPUT IV. storici testantur, in Armenia a flumine quodam ab­ sorptum miserrime periisse.De quo sic scribit Guliclmus Ncubngensis ejus temporis auctor, in lib. Imperium romanum translatum a Graecis ad Francos summi pontificis auctoritate, histori­ ». rerum anglicarurn cap. 13. Fridericus impera­ corum testimoniis demonstratur. tor teulonicus, iter hierosolymitanum ingressus, cum in gurgitem fluvii equo stimulato prosilisset. Tempus jam est ut ad ipsam caussam propius in momento suffocatus interiit. 0 abyssus inulta judiciorum Dei! Vir lanius, ct qui divino quodam accedamus; atque, ut ordine progrediamur, prin­ fervore relidis deliciis, opibusque imperii, mille cipio quid sit quod quaerilur. sive statum causae sc exposuerat propter Christum periculis, tam su­ breviter exponemus; deinde sententiam nostram bito miseroque casu absumitur. Peccatum lamen certissimis rationibus comprobabimus. Igitur romanum imperium tametsi ante Constan­ ejus tantum el tale elucet, quod forte in imperia­ libus non potuerit deliciis expiari, atque ideo tini tempora, modo ab uno, modo a pluribus Auguoportuerit, ne aeternaliter plecteretur, pia divi­ shs pari potestate regeretur, unum lamen atque in­ nitatis provisione in hac vita severius castigari. divisum censebatur. Deinde vero posteaquam Ma­ Siquidem nefarii schismatis sub venerabili papa gnus Constantinus Conslanlinopolim quasi allcram Alexandro principalis fautor exstiterat, el pacis Hornam aedificavit,el cum ea alterum consulem, al­ ' cclesiaslicac per imperialem potentiam mullo terum senatum, el omnia romanac urbis privilegia tempore perturbator.Tandem vero perspicue dans communicavit,divisum est imperium in partes duas; palmam veritati, minus lamen in deliciis palatii quarum altera imperium orientis, altera occidentis piaculare malum defleverat. Haec ille. Addit au­ appellari coepta est, el quemadmodum ante Con­ tem Abbas urspergensis in chronico, post absor­ stantinum principem, indivisum imperium aliquan­ ptum ( ut dictum est ) a flumine Fridcricum, exer­ do plurcs Augusti administrabant, saepius unus ac citum ejus, aut acris intemperie, aut abundantia solus regebat,ita posl Constantinum, imperium jam ciborum morbo contrado pene lotum brevissimo divisum plerumque duo Caesares tenuerunt, raro tempore consumptum. Ita sententiam Adriani pon­ unus ac solus princeps gubernavit. Siquidem Contificis, quae exstat in epistola ad episcopos Germa­ slanlino vita fundo anno Domini 311. occidentale niae apud R idevicum lib. I. cap. 16. verissimam imperium Constantino juniori cl Constanti, impe­ fuisse, rei eventus comprobavit. Sic enim ille scri­ rium orientis Constantio cessit.Post Constantini au­ pserat: Aon acquiescat idem filius noster consiliis tem, et Constantis excessum, anno 353. Constan­ iniquorum, consideret novissima. et antiqua, el tius solus universo imperio praefuit. Constantio Ju­ per illam viam incedat, per quam Justinianus, lianus, Jovianus Juliano successit. Sed post obitum ct alit catholici imperatores incessisse noscuntur. Joviani, Valentinianus, qui Joviano successoral, im­ Ex e mplo siquidem,el imitatione illorum, el hono­ perio occidenlis conlenlus, orientale imperium Va­ rem in terris, el felicitatem in coelis sibi poterii lenti fratri attribuit anno Domini 368. atque ex eo cumulare. Vos eliam, st cum ad rectam semitam tempore usque ad annum Domini 176. idest, usque reduxeritis, cl beato Petro apostolorum principi ad Auguslulum, imperatores diversi divisum impe­ gratum dependetis obsequium, et vobis, ct eccle- rium tenuerunt. Auguslulo vero ab Odoacre hcrulo >:i» vestris conservabitis libertatem. Alioquin no­ abdicare concio,atque imperio occidenlis a barbaris verit antedidus filius noster ex admonitione ve­ occupato, soli imperatores orientis, cl in solo orien­ stra. noverit ex promissionis evangelicae v< ritate te regnarunt usque ad Justinianum.Sed cum is ope­ quod ‘acrosancta romana Ecclesia super firmis- ra Bdisarii el Narsclis. fortissimorum ducum, Afri­ mnam petram, Deo collocante, fundata, quanto- cam el Italiam, inde Vandalis, hinc Gothis exactis, DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI rccupcrasscl: tandem anno Domini 536. iterum ab uno imperatore oriens cl occidens administrari coep­ tus csl.Scdcum imperator graecus esset, el Italiam per exarcbos regeret nec eam ab infestatione Longo­ bardorum tueri jam posset, anno 801.ineunte,ipso die natalis Domini, creato iu urbe Roma noro Im­ peratore Carolo Magno rege Francorum, ac per hoc translato occidentali imperio a potestate Graeco­ rum ad Francorum ditionem,iterum romana respu­ blica rediit ad cum statum, in quo cam Constanti­ nus Magnus instituerat, ct in quo permanserat a Valentiniano seniore,usque ad Auguslulum. Quam­ quam illud negari non polcsl, quin paulo major imperii divisio fuerit a lemporc Caroli Magni,quam anlea. Siquidem a Constantino ad Auguslulum etsi divisae erani imperii romani provinciae inter duos imperatores,quod allinet ad regimen el administralioncm, erat lamen ila commune imperium, ul le­ ges ulriusquc imperatoris nomine loti imperio da­ rentur; cl si aller sine liberis decedebat, ad alte­ rum lotius imperii gubernatio el providentia per­ tineret. Quocirca Paulus Orosius lib. 7. scribit,Ar­ cadio orientis, llonorio occidenlis provincias gu­ bernantibus, commune imperium.divisis lanium se diebus fuisse. Al post lempora Caroli Magni neque leges a latino graecoquc imperatore communiter latae sunt, neque deinceps unquam aut lalinus oricntem.aul graecus occidcnlem gubernavit. Quae­ ritur igilur,quisnam hujus translationis auclor fue­ rit , quisve Carolo Magno ac successoribus ejus, nomen, dignitatem ac potestatem imperatoris Ro­ manorum,ac Caesaris Augusti in occidente tribue­ nt.Respondemus id quod clamat consensus omnium gentium. Leonem 111. pontificem maximum aut so­ lum,aut praecipuum et primarium auctorem hujus translationis fuisse, cique germanicam nationem imperium acceptum referre debere.Negat Illyricus, ct odio pontificum nescio quos alios auctores com­ miniscitur, atque ila se versai in omnem pariem, ul historiam alinqui clarissimam, el fide orbis ter­ rarum tot jam sacculis confirmatam, omnino ob­ scurare nitatur. Accedant igilur historici omnes lum veteres, lum reccnliorcs, el auctoritatis suae pon­ dere, levitatem el impudentiam unius hominis com­ primant. I. Joannes Zonaras, auclor graecus, qui romano pontifici adulari noverat, tomo 3. annalium in vita Constantini el Irenes, ubi do hac translatione lo­ quitur nullam senalus,nullam populi,nullam exer­ citus mentionem facit, sed rem lotam Leoni papae adscribil:Roma, inquit, prorsus Franci potili sunl, Carolo a Leone coronato, cl Romanorum impera­ tore appellato. El infra, sub Constantino el liene, papa Leo Francos etiam Romam admisit,sic el Ita­ lia universa, el ipsa Roma sunl potili. El infra: At Francorum dux Carolus, imperator Romanorum a papa Leone, ul dictum est, appellatus, missis ad Ircnem legalis, nuptias illius ambiil, cum nec illa ab eo conjugio abhorreret. II. Goorgius Ccdrcnus in compendio historiarum in vila Constantini el Irenes, eadem fere quae. Zo­ naras referi, sed brevius. Venerunt, inquit, etiam a Carolo, quem Leo papa Romae coronaverat, Io- %>·> 9· — gali ad Irenem. eam Carolo in uxorem ambientes. III. Paulos diaconus, qui tempore Caroli Magni floruit, el eidem Carolo familiaris fuit. lib. 23. re­ rum romanarum, posteaqunm narraverat Leonem 111. pontificem a Carolo rege Francorum in sedem suam realltuiuni, stibjuiigli: Cauterum (Leo) vicem Carolo recompensans in imperatorem coronavit cum in templo s. Petri apostoli, perungens oleo a capite usque ad pedes, et circumdans imperatoria veste, atque corona. 8. kal. januarii, indict. 9. in quibus verbis Pauli Diaconi duo sunl annotanda: Unum est, nullam fieri mentionem in ejus verbis senalus, aut populi romani, quam certe praeter­ mittere non debuisset fidelis historicus, si transla­ tio imperii a Graecis ad Francos munus senatus, populique romani potius, quam pontificis Leonis fuisset. Alterum est. hanc translationem, quae fa­ cta est in ipsa Caroli Magni coronatione beneficium Leonis collatum in Carolum a Paulo Diacono agno­ sci cl appellari. Siquidem illa verba:Caclerum Leo vicem Carolo recompensans, satis aperte signifi­ cant, ila fuisse beneficium pontificis in regem co­ ronationem imperatoris, ul anlea fuerat benefi­ cium regis in pontificem restitutio in propriam sedem. IV. Eginarlhus Pauli Diaconi aequalis, nec mi­ nus quam Paulus Carolo Magno notus el familiaris (quippe qui cancellarius ejus fuit.teste Trilhemio) in vila ejusdem Caroli ila describit hanc transla­ tionem, ul soli pontifici Leoni rem lotam tribuat. Augusti nomen, inquit, primo in tantum aversatus est, ut affirmaret, se eo die, quamvis praecipu i solemnilas esset. Ecclesiam non intraturum fuisse,si pontificis consilium praescire potuisset. Perpende lector haec verba: Si pontificis consilium praesci­ re potuisset. Cur enim non ait: Si consilium sena­ tus, populique romani praescire potuisset: nisi quia rem totam a pontificis voluntate el auctoritate pendere intelligebal? V. Annales Francorum incerto auctore, sed omnium consensu fidelissimo,el qui Caroli lempore vixit, ita habent in enarratione renim gestarum an­ no 801. Ipse autem cum die sacratissimo natalis Domini ad missarum solemnia basilicam b. Petri apostoli fuisset ingressus, et coram altari ubi ad orationem se inclinaverat, assisteret. Leo papa co­ ronam capiti ejus imposuit.cuncto Romanorum po­ pulo acclamante, Carolo Augusto a Deo coronato, magno el pacifico imperatori Romanorum, vila el victoria. Hic primum mentio fit populi romani, sed acclamantis post coronationem, non imperatorem appellantis ante coronationem. VI. Aimonius, sive (ul ab aliis vocatur) Ammo­ nias, vel Annonius, vixit tempore Ludovici Pii, ut ipse indicat lib. 5. cap. 17. Is igilur in lib. 4. de rebus gestis Francorum cap. 90. describit exor­ dium imperii Caroli Magni iisdem fere verbis, qui­ bus Francorum annales supra citati, nihilque tri­ buit populo romano praeler acclamationem Carolo jam a pontifice coronato. VII. Ado episcopus Viennensis, qui temporibus nepotum Caroli Magni floruit, in chronico suo ae­ tate 6. sic habet: In die sancio nativitatis Domini, SG DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI ante confessionem b. Pclri apostoli, cum gloriosus 1026. Conradus rex filium suum Henricum regem rex Carolus ab oralionc surrexissei, Leo pontifex fecit, cl ipse Romam pergens, imperator efficitur. capiti ejus coronam imposuit, sicque ab universo Haec ille. Non poluii cerle hic aucior clarius expri­ populo acclamatum est; Carolo Augusto a Deo co­ mere, per ipsam pontificis coronationem impera­ ronato, magno et pacifico imperatori Romanorum, torem vere Heri. vim et victoria.Hic etiam aucior nullam tacit sena­ XII. .Marianus bcotus, qui natus csl anno 1028. tus, aul populi mentionem, nisi post coronationem ul ipse in chronico annotavi:, el Hermanni Conlracli aequalis fuil, lib. 3. chronici Caroli Magni ad jam peractam. VIII. Rhegino abbas prumiensis, qui ante 600. imperium promolionem brevissime his verbis altinannos floruit, lib. 2. chronici, coronationem Caroli git: Carolus hoc tempore a Romanis Augustus ap­ Magni iisdem verbis describit,quibus Ado Viennen­ pellatus est. Quae verba, ne testimoniis vetustiorum sis, quae non duxi repetenda, ne fastidium gigne­ historicorum jam citatis, cl sequentibus ejusdem rent. Sed ul inlclligamus apud Rheginonem, non Mariani sententiis repugnent, sic accipi debent, ut simpliciter coronari imperatorem a summo ponli- inlclligamus, Carolum a Romanis omnibus, idesl, flee, sed plane creari cl ordinari, referam verba pontifice, clero, senatu et populo. Augustum ap­ ejus de Arnulphi et Othonis 1.coronatione: Anno, pellatum; sed ordine quodam, nimirum pontifice inquit , dominicae incarnationis 896. Arnulphus praceunie, caeleris sequentibus. Nam ul ex Instocivitatem ingressus, a Formoso aposlolicae sedis riis praecedentibus didicimus, appellavit Leo pon­ praesule magno honore susceptus, ante confes­ tifex Carolum imperatorem, el simul inunxit et co­ sionem s. Pclri coronatus, imperator creatus csl. ronavit; caeleri vero acclamatione probarunt. Sed El infra, anno 9G2. rex ( Otho I. ) Romae favora­ Mariani ipsius aliquot sententias proferamus. An­ biliter susceptus, acclamatione lotius romani po no 875. Carolus Romam perveniens, datis Joanni puli et cleri, ab aposlolico Joanne imperator et papae magnis muneribus, imperator faclus est. An­ Augustus vocatur et ordinalur. Ilie plane vides, no 896. Arnulphus urbem ingressus cum magno regem fesliva acclamatione a populo suscipi; non honore a Formoso papa susceptus, cl ante confes­ aulem a populo, sed ab aposlolico Joanne impera­ sionem s. Petri imperator factus est. His igilur, ali­ isque similibus sententiis salis apcrle Marianus te­ torem dici el ordinari. IX. Vilichindus Corbejcnsis monachus, Rhegi- statur a romano pontifice imperatores romanos fieri. nonis aequalis, lib.3. regnorum saxonicorum prope XIII. Dodcchinus Mariani continuator, cum de extremo, de Othone II. imperatore sic loquitur: Li­ Lothario Henrici imperatoris successore scriberet: cet . inquit, jam olim uncius csscl in regem, el a Legali, inquit, pro confirmando rege Romam mit­ beato aposlolico designatus in imperatorem. Ubi tuntur. Et infra: Plenitudinem, inquit, imperii in vides nperle distingui regnum Germaniae ab impe­ eadem romana civitate sicut docebat offerens do­ rio romano; el regnum quidem illud a Germaniae minus papa regem Lolharium Romam invitabat. proceribus, imperium vero romanum a pontifice Fridericus. inquit, ab Adriano papa imperator fa­ dari, ejus enim esi magistratum vel principem de­ clus csl. Vides igilur a pontifice romano electum signare, cujus csl el creare, alioqui frustra desi­ regem romanorum confirmari, ac deinde ab eo­ gnat, qui nequii perficere. dem plenitudinem imperii accipere, cl sic laudem X. Luilhprandus diaconus licincnsis, Olhone I. imperatorem fieri. vivente scripsit historiam rerum in Europa suo tem­ XIV. Lamberlus Schafnaburgens, qui circa an­ pore gestarum, ul ipse significat lib. 1. cap. 7. Is num 1070. floruit, in historia gcrmanica de Carolo igilur lib. 6. historiae cap. 6. de Olhone I. sic lo­ Magno nihil addit ad verba Mariani Scoti ; ul vel quitur: Dehinc Romam similia facturus adiit, ubi Marianus a Lamberto, vel a Mariano Lamberlus ac­ miro ornatu,miroque apparatu susceptus, ab eodem cepisse videatur. Vcrumlamcn cum de Othone I. summo pontifice, cl universali papa Joanne unctio­ cl 111. loquilur. clarius explicat sententiam suam. nem suscepit imperii. Porro idem auctor aperte de­ Sic enim de Olhone primo scribil : Olho rex clarat, non simplicem caeremoniam unctionis, sed porrexit Romam, eumque Joannes papa gratanter nomen etiam, cl dignitatem imperialem a pontifice suscipienshonorifice super cathedram augustalcm suscepisse Othonem, cum ita loquitur in eodem ca- posuit, el benedictione atque consecratione sua p lc: Piissimo, inquit, tunc regi, nunc Augusto Cae imperatorem fecit. Et infra de Olhone 111. Olho sari Othoni. Quam phrasim tum ipse, tum alii ve­ rex contra Crescentium Romam venii, ubi el Bruteres observare soient, ul ante pontificiam corona­ nonem in sede aposlolica consliluil, a quo cl ipse tionem, reges; post eam coronationem, imperatores imperator faclus est. et augustos appellent. XV. Olho episcopus Frisingcnsis anlc annos 100. XI. II rmnnnus Contractus, comitis nobilissimi floruit, genere et eruditione nobilissimus, quippe filius, cl monachus sancti Galli, qui floruit ante an­ qui (teste Radevico bb. 2. de rebus geslis Fridericl nos 500. tempore sancti Henrici imperatoris, in cap. 11.) quatuor imperatoribus ita conjunctus chronico suo sic ait: Anno 861. Carolus imperiali fuit, ul Henrici IV. nepos, Henrici V. sororius, benedictione sublimatus, Augustos cl Caesar roma­ Conradi regis frater uterinus, et Fridcrici primi no more appellatur. El infra: Anno 816. Leo papa patruus esset, atque historiam ab orbe condito li­ obiit, cl Ludovicus imperator a Slcphano papa fa­ bris peto salis feliciter comprehendit; is igilur ctus est. El infra: Anno 962. Otho rex ab Octavia­ lib. 5. cap. 31. hoc modo scribil: Anno ab incar­ no Joanne papa imperator ordinalur. El infra: Anno natione Domini 801. ab urbe condita 1352. Caro- DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI Ius rex, regni sui anno 33. a summo pontifice, ablato patricii nomine, coronatus, omni populo tunc acclamante, Carolo Augusto, a Deo coronato, Magno cl pacifico imperatori vita cl victoria, anno 69. ab Augusto imperator el augustus vocalur. Ex hinc regnum Romanorum, quod a Constantino usque ad id tempus in urbe regia, scilicet Conslantinopoli fuit ad Francos derivatum csl. (n his Othonis verbis tria video summo pontifici tribui, ablationem minoris dignitatis, quae patriciatus di­ cebatur, coronationem el appellationem impera­ toris el augusti : Romano populo solam acclama­ tionem. Idem quoque Otho lib. 7. cap. 11. non veretur llenricum IV. avum suum, non verum im­ peratorem Romanorum appellare, quod imperium a schismatico papa suscepisset. Principes, inquit, seditionem vulgi timentes, ci (Henrico IV,) apud Inglinhcim occurrunt, ibique mullis modis commo­ nitum, vel juxta alios, circumventum ac coactum, insignia regni resignare, ac lilio mittere 43. regni sui post mortem patris, imperii 3. anno (ad quod tamen potenter magis, quam juste a Guiberto ca­ pta urbe sublimatus fuerat) persuadent. Observa hoc loco, lector, llenricum IV. non fuisse Othoni Frisingensi imperatorem,sed regem dumtaxat, do­ nec a papa Guiberto, qui cl Clemens dictus csl, nd imperium sublimaretur,el rursum ad imperium potenter, non juste sublimatum, quod Guibcrtus eum imperatorem fecerit, qui in schismate contra Grcgorium All. verum pontificem, sederit. Tam enim non potuit Guibcrtus verum imperatorem fa­ cere, quam ipse verus papa non fuit. Quid aulem esi aliud, quaeso te, a pontifice aliquem ad impe­ rium sublimari, quam imperatorem a pontifice fle­ ri ? Et cur ab antipapa sublimatus, imperator non legitime factus censetur, nisi quia solius veri ac legitimi summi pontificis est, imperii dignitatem nomenque conferre? XVI. Godefndus Vilcrbicnsis, qui Olhone paulo posterior fuit, in suo chronico universali, quod Pantheon appellavit, iisdem fore verbis, quibus Olho Frisingcnsis, exordium imperii Francorum describit. Anno, inquit, ab incarnatione Domini 801. Carolus Magnus regni sui anno 33. a Leone 111. summo pontifice coronatur, omni populo ro­ mano tunc acclamante, el laudes imperiales ca­ nent''. XVII. Conradus abbas urspergensis, Godcfridi ferme aequali, in chronico suo, in quo res germaniens diligentissime pcrsequulus est: Anno, inquit, 796. Leo papa XCVI. ordinalur. Sedit annis 20. Hic Carolum fecit imperatorem.El infra: Anno, in­ quit, dominicae incarnationis 801. urbe vero con­ dita 1552. Carolus Magnus rex Francorum, Pipini regis filius, septuagesimo lerlio loco ab Augusto Romanorum imperator consecratus est anno regni sui 33. Sic imperavit annis 14. Cum enim pro ca­ lumnia Leoni papae ingesta Romam veniret, cl na­ tale Domini ibi celebraret, in ipsa dic sacratissima ad missarum solemnia veniens, dum ante confes­ sionem b. Petri apostoli ab oratione surgerct. nihil minus speranti Leo papa coronam imposuit, cl imperatorem romanum pronunciavil. Haec ille: qui •»w sicut hoc loco Iranslalioncm imperii, et Caroli crea­ tionem soli pontifici tribuit, ita quoque in rcliquo chronico semper sibi similis, de aliorum imperato­ rum crcalione loquitur. Quarum duas exempli gra­ tia hic subjiciemus: Anno, inquit, 875. Carolus (Calvus) Romam tendens, a Joanne papa cilicilur imperator. El infra: Anno 962, Olho rogatu Joannis papae, el querimonia mullorum de Bcrcngario, et lilio proclamantium Romam tendit, ibique imperator ab eodem papa faclus, Berengarium capit. XVIII. Lupoldus Bambergensis in procmio libri de juribus imperii, De sacri, inquit, regni el im­ perii Romanorum viribus a tempore, et posl tem­ pus translationis ipsius imperii de Graecis impera­ toribus in personam Caroli Magni ad reges Fran­ corum. el ad Germanos, per sacrosanctam roma­ nam Ecclesiam factae, secundum mei modicitalem ingenii tractaturus etc. El infra in primo capite: Deum inquit, in sacratissima die natalis Domini, sub anno ejusdem Domini 801. in Ecclesia sancti 1’clri ab oratione surgerct. Leo papa coronam ca­ piti ejus imposuit: et a cunclo populo acclamalum csl, Carolo Augusto etc. XIX. Matthaeus Palineriusin chronico anni 801. Carolus, inquit, a Leone pontifice Augustus est ap­ pellatus, et oblileralum jam pene in Italia roma­ num imperium resumpsit, primusque post Auguslulum apud Romanos imperavit annis 14. XX. Blondus Flavius decadis 2. lib. I. Leo, in­ quit. pontifex, populi romani scito, prccibusque Carolum imperatorem Romanorum declaratum dia­ demate, vetusto imperatorum capitis gestamine, coronavit. XXI. Aeneas Sylvius in Abbroviatione Blondi.et XXII. Baptista Platina in vita Lconispapae III. iis­ dem omnino verbis rem eandem declarant. Atque hic primum invenimus scitum populi romani nomi­ natum in creatione Caroli imperatoris. Sed nihil caussae nostrae ofiicil:!um quod merito his duobus auctoribus, qui ante annos centum floruerunt, an­ teponere possimus vetustissimos cl plurimos scri­ ptores. qui nihil ejusmodi tradiderunt: tum etiam quod scitum populi romani, cujus hic mentio sit, non ad Carolum imperatorem creandum, sed ad ejus creationem a summo pontifice impetrandam pertineat; id enim significat adjuncta illa vox, precibusque. Quorsum enim preces ad romanum antistitem, ul is Carolum imperatorem diceret, si populi scito, idesl. populi auctoritate imperator creari poterat? Si quid ergo tum populus romanus decrevit, id certe solum decrevit, ul a romano pon­ tifice pcicrclur, ut ipse, qui solus id facere posset, imperium a Graecis ad Francos transferret. XXIII. Joannes Trilhemius in calhalogo scripto­ rum, Leo. inquit, papa III. natione romanus, post Adrianum pontificem sedit annis 20. vir io scriptu­ ris tam divinis quam saccularibus valde eruditus, morum quoque cl vitae sanctimonia clarissimus, Carolum cognomento, et opere Magnum, ad impe­ rium Romanorum unxit, cl hanc dignitatem a Grae­ cis in Francos transtulit. XXIV. Antoninus in histor. pari. 2. Iit. 14. cap. S3 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI L Carolus Magnus, inquil, primus Francorum ro­ lum magna voce imperatorem decernit, ac diade­ manum imperium accepit, conserente sibi illud mate donat. XXX. Polydorus Virgilius lib. 4. dc inventoribus seu confirmante Leone papa. In quibus verbis illud seu confirmante ea de caussa additum videlur,quia rerum cap. 7. alias lO.Quas ob res, inquil. Leo 111. n.agnatn pariem provinciarum imperii occidentalis ipsum Carolum .Magnum fecit imperatorem. XXXI. Raphaël Volaterranus lib. 3. geographiae jam Carolus lencbat lilulo regis Francorum el Longobardorum: voluil enim pontifex, non solum Leonem III. inquit, pontificem a Romanis expul­ novo imperatori jus dare ad ca quae nondum acqui­ sum, ac ejus auxilium Implorantem per legatos confeslim, deinde per se tertio veniens in Ilaliam, sierat, sed etiam confirmare quod acquisierat. XXV. Joannes Nauclerus in clironologia sua, compressa seditione, ac inimicis expulsis (Carolus generatione 27. Eo die (natali Domini) imperium .Magnus) restituit. Pro quibus meritis ab ipso pri­ romanum a Graecis in persona Caroli Magni trans­ mum imperator consalutatus, nomen quod annos latum csl in Germanos. El infra : Sic monarchia fere 330. cessaverat, occidenli restituit. XXXII. Donatus Acciajolus in vila Caroli Magni; mundi, quae slclil apud Graecos quingentos ferme annos, residet apud Germanos, non sine felici Primo adventu, inqu l, omni motu sedato, noxiis supplicio affectis, pontificem romanum cum ingenii auspicio Ecclesiae romanae. XXVI. Robcrlus Gaguinus lib. 5. Compendii de gloria in urbem (Carolus) restituil: a quo mox pro rebus geslis Francorum, Carolus, inquil pontificem suis egregiis meritis, el singulari erga libertatem restituit: restitutori suo gratificaturus Leo 111, sa­ omnium Christianorum, fide, augustus appellatus, cerdotum habito conc. 8. kal. januarii, cum Fran­ imperatorium nomen, dignilatemque suscepil: non corum regnum 1res cl triginta annos admini- solum asscnlienle, sed eliam applaudente populo strassel, Augustum appellat, gratum nomen Ro­ romano. XXXIII. Albertus Kranlzius, anclor el germa­ manis. XXIII. Philippus Rcrgomensis lib. It. Snpp’e- nus, cl diligens, et Illyrico praeter caclcros fami­ mcnli: Pontifex, inquit, infamia liber, Carolo ali­ liaris, tandem aliquando coronam hanc insignium quam relaturus gratiam, cum videret imperatores virorum ac testium, claudat. Is igitur lib. 2. Saxoconstanlinopolilanos aegre id nomen lucri: idibus nine, cap. 18.Tum vero, inquil, in die natalis Sal­ decembris anno salutis nostrae 800. in basilica b. vatoris, primo post 800. inchoante anno, cum nihil Petri post sacra solemnia. populi romani precibus tale Carolus aul cogilarei aul speraret, magisque rogatus, Carolum romanum imperatorem declara­ recusaret alienum invadere imperatoris honorem, tum diademate decoravit, acclamante 1er populo ; infra missarum solemnia, dum ante confessionem Carolo Augusto, a Deo coronato, magno el pacifi­ b. Petri apostoli ab oratione surgerel, papa ei co­ co imperatori Vila cl victoria. In quibus verbis il­ ronam imposuit, el imperatorem romanum pronun­ lud solum est observandum, retulisse Philippum ciavil. Idem lib. 1. metropolis cap. H. Olim, in­ Caroli coronationem ad annum Domini 800. non ad quil, imperatores non passi vivere pontifices, ad 801. ul superiores omnes historici; quod annum supplicia devocabant, el Graeculi postquam apud veteres inchoarcnl a natali Domini; hic vero auctor cos exstincta stirpe Constantini, el deinde magni more nostro a kalendis januarii. Itaque nulla inter Theodosii, non habuere pontificem, nisi quem ipsi cos dissensio de anno est: cur autem Philippus confirmassent ; mutatae sunl vices: ul non habea­ idibus decembris, contra veterum omnium senten­ tur imperator, nisi quem romanus pontifex confir­ tiam, scripserit Caroli coronationem esse factam, mant cl consecraril. Domini csl Icrra el plenitu­ non certo scio: neque res tanta csl. ul in ea dili­ do ejus. Ipse transfert regna el imperia, dignissimeque ad suum in lenis vicarium hoc sacrum mi­ gentius investiganda desudandum sil. XXVIII. Joannes Cuspinianus, quem Illyricus nisterium delegavit. Habemus igitur ex continuata serie, hisloricomaximi facere solei, in vita Caroli Magni: Cum magno, inquil, illo natalis Salvatoris nostri dic rum. translationem imperii romani a Graecis ad templum oraturus, Carolus, ingrederetur, nihil mi­ Francos, eamque romano pontifice auctore factam, nus speranti Leo pontifex coronam capili suo im­ non fidam, nec fabulosam, ul Illyricus mcnliebaposuit, impcralorcmque romanum pronunciavil ; lur, sed certam, atque exploratam esse, ut jam in cui ab universo populo acclamatum csl, Carolo dubium revocari, nisi ah Illyrico, homine impudenpiissimo Augusto, a Deo coronato elc. Hem in vila lissimo, vel etiam parum sane, non possit. Caroli Calvi: Interim, inquil. Carolus Ilaliam in­ greditur, quem Joannes Vili, summus pontifex CAPUT V. benignissime accepit diademate imperiali, ac au­ gusti nomine adornat: acceptis tamen ab eo mullis Proferuntur testimonia el confessiones princi­ roagnisque muneribus. pum dc translatione imperii n Graecis ad Ger­ XXIX Jacobus AVymfelingius in epitome rerum manos per romanum pontificem facta. germanicarum cap. 9. Pontifex, inquil, Carolo aliquam graliam relaturus, cum videret imperato­ Etsi ad eam rem. quam probandam suscepimus, res conslaolinopolilanos aegre id nomen tueri, ac tot clarissimorum historicorum testimonia in me­ ob eam rem urbem cl Ilaliam ipsam magnas cala­ dium allata sulllcerenl: statui tamen ipsorum etiam mities passam, in basilica Petri post solemnia sa- imperatorum lum lalinorum, tum graecorum, nec cr:. [ opuli romani scito cl praccibus ipsum Caro­ non querundam aliorum principum confessionem, 4 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMAM cl sententiam addere ; ul (si fieri possil) crubcscal adversarius id negare, quod ipsi principes, quorum maxime interest, ultro gratissime coniitentur. I. Principio Carolus Magnus, qui primus impe­ rium a rom. ponliliçe delatum suscepit, primus quoque id ab eo se accepisse leslalus csl. Siquidem cum testamento imperium liliis divisisset,rem lolam a Leone pontifice confirmari voluit, ul non sine con­ sensu ejus, a quo illud acceperat imperium aliis tra­ dere videretur. Aimoinus lib. î. de rebus geslis Francorum cap. 94. Testamentum, inquil, Caroli Leoni, papae missum csl, ul approbarelur;quod cl factura csl. Ado Viennensis in chronico 6. aclule: Imperalor, inquil, inter filios suos regna dividil;ul scirel quisque, si superslcs cssel, quam partem lucri cl regere debuisset. Testamentum inde fa­ ctum , el jurejurando ab optimatibus Francorum confirmatum, cl Leoni papae inissuni,ul sua manu subscriberet. Denique annales Francorum vetustis* simi sic habent; Hacc omnia literis mandata sunt, el Leoni papae, ul ipse sua manu subscriberet,per Eginarlbum missa. Quibus pontifex ledis,el assen­ sum proebuil, cl propria manu subscripsit. II. Lolharius Ludovici filius, Caroli nepos, ul Ado scribit in chronico. Ludovicum filium suum per se regem Italiae fecit; sed cum imperatorem quoque illum fieri vellet.Romam ad poniiliccm mi­ sit per Drogoncin patruum suum. Atque eo modo Ludovicus junior a Sergio papa imperator crealus est. Vides igitur Lolharii primi confessione, regem ab imperatore fieri posse; imperatorem non item, nisi summi pontificis confirmatio el consecratio ac­ cedat. Neque verum csl quod quidam objiciunt, a CaroloMagnoLudovicum filium imperatorem el Au­ gustum appellatum ante pontificis confirmationem, nam (ul paulo ante diximus) leslamentum quo Ca­ rolus imperium filiis relinquebat, a Leone papa, ipso Carolo petente, confirmatum est. Constat aulem ex historicis, Ludovicum non anlc confirma­ tum illud testamentum, sed aliquando post a patre appellatum Augustum. Nam Annales Francorum ponunt testamenti confirmationem anno 806. Lu­ dovici autem assumptionem ad imperium anno 813. Ilaquc Ludovicum imperatorem Leo Ili. con­ firmavit, ac posteo Slephanus IV. coronavit. III. Carolus Calvus, Ludovici junioris in imperio successor,insigne testimonium nobis praebet. Nam cum essel ei cum Ludovico Iratrc,Germaniae rege, dc imperio adipiscendo contentio, mira celeritate Romam accurrit, cl mullis magnisque muneribus aditum sibi ad pontificis gratiam, ac per eam ad imperium patefecit. Sed verba historicorum audia­ mus. Joannes Cuspinianus in vita Caroli Calvi: Ip­ se (Carolus) omni mora abjecta, summa cum festi­ natione Alpibus superatis, in Longobardiam con­ tendit, ul hinc recta Romam proficiscatur pro co­ rona imperiali, in Franciam Caesarum nomen alla­ turus. Ludovicus Germaniae rex filium miltil Caro­ lum, ut iter prohibeat: cl cum is ccderci, indigna­ tus paler alium quoque filium cum exercitu mittit, qui Carolum avertat: sed cum copiis praestaret, cl polcnliam ferre non posset; reversus ad patrem, 59 missus in Franciam cum exercitu diris incursioni­ bus eam vexat. Interim Carolus ilaliam ingreditur, quem Joannes VIII. summus pontifex benignissi­ me accepit, diademate imperiali, ac Augusli nomi­ ni·. adornat: acceplis larnen ab co mullis magnis­ que muneribus. Item Rhegino lib. 2. chronici dc re eadem sic loquitur: Anno 877. Carolus (Calvus) Romam secundo profectus esi,ubi jam pridem im­ peratoris nomen a praesule sedis aposlolicae Joan­ ne ingenii prelio emerat. Rursum Marianus Scolus hb. 3. chronici: Carolus, inquil, Romam perve­ niens, datis Joanni papae magnis muneribus, im­ peralor faclus esi. Hic ego libenter quaererein ab Illyrico: Si nihil impcralori, quod ad imperium al­ linet, aul solam caeremoniam coronationis papa dare solei, quorsum Ludovicus rex Germaniae, lanio sludio fratrem Carolum Calvum ab Umere ro­ mano avertere conabatur? Quorsum Carolus ipse tanto labore ac dispendio Romam ad poniiliccm ve­ nii? Quorsum tara diligenter pretiosis eliam mune­ ribus, pontificis animum sibi conciliavit? Cur ma­ luit potius cum fratris exercitu in certamen de­ scendere ac pati, ul regnum suum a fratris exer­ citu vaslarclur, quam imperii coronam de manu pontificis non accipere? IV. Alberlus imperalor (ul auctor csl in chroni­ co suo Alberlus Argentinensis.qui illo ipso tempo­ re vixit) a Bonifacio papa VIII.vehementer conten­ dit, ul imperium sibi, el haeredibus confirmaret. Id quod minime impetravit. Voluil enim summus pontifex imperatorem romanum eligi, non nasci. Sed ex illa Alberti contentione quis non videl.quae fuerit ejus sententia de poleslale summi pontilius in evehendis hominibus ad imperium? V. Ilenricus VH. Alberto successit clcclus ex comite Lucemburgensi. De eo sic loquitur Conradus Verccrius in libro dc rebus gestis llenrici VII. Lucemburgius,inquil, miltil in oramNarbonenscm, qui a Clemente papa V. postulent, ul ratum sibi facere subrogationem pro more dignarelur. VI. Ludovicus IV.qui posl llcnricum VII. impe­ ravit, tametsi cura romano pontifice perpetuas ini­ micius gesserit, quod ab eo non modo non confir­ matus, sed etiam c.xcommunicalus, et dejectus do sede imperatoria fuisset, lamcn numquam destitit occasiones quaerere, quibus in gratiam pontificis redirel. et ab eo restitutionem in imperium impeIrarct.Scribil enim Alberlus Argentinensis in chro­ nico, eundem Ludovicum defuncto Joannc papa XXII. misisse ad Benedictum XII. qui Joanni suc­ cesserat, legatos, qui demississimis precibus pe­ terent absolutionem el restitutionem. VII. Carolus IV. inquil, Theodoricus de Nihem in Nemore, tractatu G. cap. 33. procuravit lileni qualem electionem dicti Venceslai regis per Urba­ num VI. orto jam schismate, ac in ejus principio Iccii approbari. Et per hoc acquisivit idem Urba­ nus. quod dictus Carolus imperator odharebal eidem. VIII. Fridericus I. cum in Ilaliam ad pontificem Adrianum IV. venisset, ila coronam per oratorem suutn a pontifice petiit, ul apertissime testaretur, aguosccrc se summam imperii dignitatem, el (ul 60 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI ipse loquitur) pleniludinem, nisi a summo ponlili- rex Apuliam de poieslale Normonnorum eriperet, ce haberi non posse. Sic enim ea de re scribil Al­ Ecclesiaeque restitueret, si coronam imperii adipi­ bertus Kranlzius lib. 6. Saxoniae cap. 16. Ponti­ sci vellet, nemo principum respondit, iniquam es­ fex dignatione sua flectere contenderat Germa­ se conditionem, sed cum alllictum exercitum dice­ norum formidatam insolentiam, el venit in ca­ rent, tempus commodius postularunt? Neque vero stra regis cum solemni, pontificeque summo di­ latici solum imperatores, sed eliam gmeci roniagno comitatu. Rex concitus occurrit venienti, el num pontificem auctorem occidentalis imperii aab jumento descendenti strepam fertur tenuisse gnoverunl el professi sunl. IX. Michaël siquidem imperalor conslanlinoposellae,acceptumque reverenter per manum in sua tentoria perduxisse. Hambergensis episcopus ver­ litaniis cum accepisset Carolum .Magnum a Leon» bum regis proloquutus,ait:llonorubilem tuae san­ pontifice imperatorem occidentis appellatum lega­ ctitatis praesentiam, aposlolice pontifex, sicut tos ad cum misit,qui pacem nc foedus inirent inter dudum desiderantor optavimus,ita nunc laetan­ ulrumque imperatorem. Pacis vero capitula nona solo Caesare, sed eliam a pontifice voluit approba­ ter suscipimus, gratias agentes largitori bono rum Deo, qui nos deduxit in hunc locum, el sa­ ri, tunc enim demum stabilem pacem futuram in­ cratissima visitatione tua nos dignos fecit. .Vo­ ter se cl Carolum consuit, si is eam probasset,cu­ tum ergo tibi esse volumus, reverende paler quia jus auctoritate Carolus imperabat. Ado Viennensis omnis Ecclesia, de finibus orbis ad honorem re­ in chronico anni 812. Michaël, inquit, imperalor gni collecta, adduxit principem suum ad luam creatur, cujus legati Aquisgronum ad imperatorem bcaliludincm, provehendum per te ad culmen Carolum missi laudes more suo dixerunt, impera­ imperii. Hoc meretur nobilitas, prudentia, forti­ torem el basileum illum appellantes, el pacis li­ tudo. Dei limor, el catholicae pacis amor in cor­ bello ad imperatore accepto, cl denuo a Leone pa­ de illius regnans, el sanctae romanac Ecclesiae pa Romae, reversi sunt. Item Bhegino Prumiensis abbas, lib. 2. chroni­ cultus non vulgaris. Ecce te venientem excepit venerabundus, luis sanctissimis vestigiis humili­ ci: Anno, inquit, 812. legali Graecorum dc pace ter provolutus. Ergo, venerande paler, tu circa libellum acceperunt a Carolo, el deinde a Leone ipsum peragas,ul quae ei desunt de planitudine papa. X. Emanuel Comncnus, qui Ium orientale impe­ imperialis culminis, per tuae beatiludinis muni­ ficentiam suppleantur. El infra: cap. 17. Conse­ rium gubernabat, cum occidentali Fridcricus l. dentibus iterum, inquit, papa verbum fecit: Sole­ praeessel,obtulit per legatos non semel, sed bis Abant, inquit.qui ad coronam petendam venerant iexandro pontifici magnam vim pecuniarum, exer­ priscae aetatis principes, insigni aliquo facto ro- citum non contemnendum, cl quod pluris facien­ manae Ecclesiae benevolentiam promereri,ul suo dum erat, unionem Ecclesiae graecae cum latina, vclut officio praevenientes benedictionem, jam sub uno summo pastore rom. pontifice, si modo is debitum coronam omnibus praeclaro facinore te­ occidentale imperium, a qua Fridcricus 1. jure ex­ starentur.Sic Carolus dum domuit Longobardos; cidisse videbatur, iterum cum orientali conjungi, Otho dum compescuit Berengarios; novissimus alque imperatori conslanlinOpolilano restitueretur. Lolharius dum Aormannos reprimeret, coronam Testes sunl Blondus decade 2. lib. 5. Abbreviator imperii meruere. Quocirca serenissimus rex A- Blondi Aeneas Sylvius, ibidem, Platina in Alexan­ puliam, rom. Ecclesiae peculiarem provinciam, dro III. cl Joannes Nauclerus in chronico genera­ jam a Xormannis occupatam,nobis Ecclesiaeque tioni· 39. pag. SIS. restituat: deinde, quae nostra sunl, facile exeXI. Philippus rex Francorum vacante sede im­ quemur. Principes respondent, ab longo itinere, periali ob mortem Alberti imperaturis cl romano el multiplici per viam labore attenuatas esse vi­ pontifice Clemente V.pcr id tempus in Galliis com­ res exercitus, nec posse regem illis copiis ma­ morante, ratus venisse tempus quo imperium ad gnam invadere provinciam. Impleat in rege be­ Gallos a Germanis transferretur, cum proccribu.* nedictionem pontifex,non se certasse priorem of­ suis consilium habuit, in quo tandem illud decre­ ficio pocniTebil.-restilulos in sua principes cumu­ tum esl,ul id a pontifice per solemnes nuncios pe­ latioribus armis cum suo rege redituros, factu- teretur. Cui enim, inquit rex, liat injuria, si vocan­ rosque, quae in rem Ecclesiae videbuntur. Cessit tis imperii conditio pertnulelar?ldcm fecerunt olim papa contentioni, facturum spondens quae pete­ pontifices alii. Verum summus pontifex, cum id rentur. quod in consilio regis decretum erat, continuo re­ Haec tam prolixe recitare volui, ut omnes intel- st isset, ne aul regem offendere, aut contra volun­ ligerenl, quanti fecerint semper reges Germaniae tatem suam aliquid concedere cogeretur, electori­ pontificiam coronalionem. Nam si nihil ea corona­ bus imperii scripsit, ul maturarent electionem, ct tione papa confert, aut inanem solum caeremo­ Henricum Luccmburginm comitem, si eis videre­ niam.tamque debitam dcclo jam principi exhibet, tur, eligerent, alioqui periculum esse, ne una cum cur is, qui coronandus est, ad imperialem culmen imperio potestatem etiam eligendi deinceps omit­ provehendus dicitur? Nihil ne tribuit, qui ad cul­ terent. Delatis ad Germanos epistolis, reque intelmen imperii aliquem provehit? Deinde cur tam hu­ leda, comitiorum solemnia maturantur·, eligitur militer e» rona a pontifice postulatur? Cur singulari Lucemburgius. Quae omnia accurate scripsit Conaliquo facinore roroanae Ecclesiae benevolentia est radus Vcrcerius, in lib. de rebus gestis llenrici ante promerenda? Cur denique petenti pontifici, ul MI. Colligimus autem cx hac historia, non modo DE TPA.XSLATIO.XE IMPERII ROMAM regem Gallorum cum universo coctu procerum Franciac, sed etiam imperii electores in ea senten­ tia fuisse.ul existimarent a summo pontilice trans­ latum luisse imperium a Graecis in Germanos, rursum ab eodem pontilice a Germanis in Gallos posse transferri. Nam el rex in poblico procerum convenio id nllirmavil. cl electores festinatu ele­ ctione Hcnrici Vll. idem apcrlisstme comproba­ ro nl. XII. Accedit ad haec clarissimum testimonium eorundem electorum in quodam publico instru­ mento, quod infra subjiciemus,ac supra citavimus. Hoc enim ejus instrumenti principium est: Com­ plodens ab olim sibi romana mater Ecclesia qua­ dam quasi germana charilnle Germaniam, illam eo terreno dignitatis nomine decoravit,quod est super omne nomen, temporaliter tantum praesidentium super terram. Haec igitur tot principum ingenua, verissimaque confessio, quamvis nulla alia argu­ menta suppeterent, an non satis esse ad caussam istam finiendam deberet? Verumlamcn addam el­ iam summorum politicum testimonia, non quod ea magni fieri credam ab adversariis, sed tum propter eatholicos, quibus sacrosancta est (ul debet) pon­ tificum aucloiitas,tum etiam ul adversarius videat, quae pontifices dicunt, a probatis historiis el prin­ cipum confessione non dissentire; quam etiam ob caussam hoc genus testimoniorum,quod, si aucto­ ritatem spectes, primum locum merebatur, in ter­ tium distuli. GI set imperium Ludovici junioris imperatoris a Carolo Calvo rege annis lentari, continuo ad Carolum legatos, cl lileras misit plenas auctoritatis: . Valens a Valentiniano, Theodosius a Gratiano, poslea: sed illo ipso tempore quo armis imperium el si qui sunt alii principes a procedentibus prin­ occupavit; coronam cliam cl consecrationem acce­ cipibus ad imperium vocali. Si denique a principe pit. Id vero dici non potest : nam cx Adone, aliis­ ecclesiastico imperator dicalur. exislcl lilulus sex- que historicis supra notatis constat, Carolum quo •us quo nos asserimus, Carolum Magnum, et qui anno a pontifice coronalus csl, Romam venisse, DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI 63 non ul hoslem ad expugnandam urbem, sed ul lus Magnus.rexFrancorum,Pipini regis filius, 74. pulrilium; lum orationis gratia, ul inquil Ado, lum ab Augusto Romanorum imperator consecratus cliam, ul exitus probavit, ad caussam cognoscen­ est, anno regni sui 33. Sic imperavit annis 14. dam, quae inler ponliliccm, el seditiosos quosdam El infra: IIic csl annus regni ejus 33. imperii ce­ cives fuerat exorla. ro primus. Et ibidem paulo ante: Hucusque ro­ Ac ne forte hic adversarius audito nomine judi­ manum imperium a temporibus apud Constanticii, a rege pontificem judicandum esse clamet, pla­ nopolim Constantini Magni Helenae filii in Grae­ cet ex Iit». 3. Pauli Aemilii adseribere, (pialis ejus corum imperatoribus mansit: ex hoc jam ad re­ judicii forma fuerit. Cogniturus, inquil Aemilius, ges Francorum, el ad imperatores per Carolum de Leone venerat rex. Cum vero ad rogandas transit. Sed habet furiasse Illyricus firmissima sententias descendit, tunc episcopi magis sacro - praesidia,qnibus sententiam suam tueatur. Immo sanctae potestatis, quam regis majestatis memo­ vero lam sunl inepta et ridicula argumenta , quae res, consentienti ore reclamavere, summum opli- profen, ul me illa propemodum pudeat comme­ mumque regem esse Carolum. Sed cuinam tan­ morare. I. Primum igilur in epistola dedicatoris argu­ dem de ponli/ice maximo judicium facere fas esse? susciperet Leo in gremium caussam suum: mentum ducil cx historia Lucii Flori, qui in eo quique in caeleros clavium jus haberet, de se praelio, quo Pompejus a Caesare vicius est, el quoque ipse incorrupte judicaret, solo numine romana monarchia quodammodo constituta, initium vel teste conscientiae, vel vindice. Ila Leo (haud victoriae Caesaris factum esse scribil a quibusdam aegre ferente Franco demptum sibi grave onus Germanorum cohortibus, quae in exercitu Caesa­ de ponli/ice maximo judicandi) suggestum con­ ris militabant. Possis, inquil Illyricus, verissime scendit, crimen jurejurando diluit. Haec Aemi­ dicere, non tantum tempore Caroli Magni Ger­ lius. Consentiunt Platina in vita Leonis 111. Jaco­ manorum sanguine, ac virtute imperium acqui­ bus Ynnplielingius in epitome rernm geimanica- situm, sed cliam mox ab initio constitutum: nam rum cap. 9. cl alii. Se i haec praeter caussam di­ nemo dubitat, a Julio Caesare, idque potissimum pharsalico praelio contra Pompejum. imperium cta sunt, ul lapidem in via occurrentem remove romanum parium, conslilulumque esse. .11 ibi rcnuis. Quod aulern ad rem praesentem pertinet, cx hi­ seæ illae (teste Lucio Floro · Germanorum cohortes storicis omnibus aperte colligitur,Carolum non illo in subsidiis collocatae, quae subito, et quasi uno ipso anno, quo coronatus est, imperium armis oc­ impetu tum numerosissimum equitatum Pompeji cupasse. Nam pracler ea, quae dicta sunl, scribil in montes fugarunt, tum ingentem sagittariorum, abbas Rhegino lib. 2. chronici, Carolum ex Ra­ ac levis armaturae ejusdem numerum concide­ venna misso iiho l'ipino cum exercitu Beneven­ runt. el denique etiam legiones ipsas Pompeji tum, sine milite Romam venisse, atque a ponlilicc, validissimas in fugam converterunt. principium clero, scnalu, populo, amice magnitlceque susce­ ut caput lotius ejus victoriae, ul omnes historici ptum. Quamquam neque in hoc anxie laborandum testantur, fuerunt. Quis hoc Illyrici argumcnlum non rideat. Nam erat. Si quidem adversarius in hoc ipso libro dc Iranslalione imperii, (piem refutandum suscepimus, in primis omnino credibile est. eas coborles( 1res pluribus locis quod volumus confitetur : sic enim autem fuerunt, ul Caesar significat hb. 3. de bello ait pag. 7. Carolus jure, ac vi belli occupavit oc­ civili, non sex, ul Illyricus cx Floro falso citat) quae cidentale imperium, antequam Leo eum corona­ initium victoriae dederunt, non Germanorum mili­ ret: cl pag. 15. Constat, inquil, Carolum amplius tum fuisse; el vel corruptum esse Flori codicem, viginli annis ante illam leoninam (pene dixis­ vitio librariorum, vel Florum ipsum errore esse de­ sem vulpinam) papae coronationem, totum occi­ ceptum. Nam Appianus Alexandrinus, lib.2. debel­ dentale imperium occupasse el tenuisse. Redit lo civili, el Dion Cassius lib. 41. historiarum, enu­ igilur argumentum nostrum : si amplius viginli merant diligenter eas genios, quae in exercitu Cae­ annis ante illam, quam tu vocas leoninam , co­ saris erant, ac Germanorum nullam omnino men­ ronationem occupaverat Carolus lotum occiden­ tionem faciunt, sed solum Italorum. Gallorum, Hi­ tale imperium, atque ea de caussa imperator Ro­ spanorum, atque Graecorum. Deinde Appianus loco manorum eral; cur amplius viginli annis impera­ notato scribil Caesarem maximam spem victoriae in torio nomine abstinuit? Cur omnes historici a co­ italicis militibus posuisse. Ipse autem Caesar lib. 3. ronatione Caroli primum annum ejus imperii nu­ de bello civili, disertis verbis testatur, posuisse se merant? Cur annos solum I ». quot videlicet a co­ spem victoriae in illis Iribus cohortibus, quas in ronatione ad obitum ejus fluxerunt. Carolo impera- subsidium collocaverat, et a quibus, ul ipse praevi­ lori tribuunt? Cur usque ad eam diem in oriente derat, atque monuerat.initium victoriae facium est. imperium fuisse, ac tum demum in occidentem Ex collatione igilur Appiani cl Caesaris, eas cohor­ translatum esse dicunt? Haec enim omnia falsa tes, quae victoriam Caesari attulerunt, Italicorum, sint necessc est, si (ul Illyricus dicit) viginli annis non Germanorum fuisse manifeste colligitur. Ad ante leoninam coronationem Carolus Magnus im­ haec Caesar lib. 7. dc bello gallico indicat sc inter­ perator fuerat. dum usum esse in bello adversus Gallos opera Ger­ Audi abbatem urspergensem, a quo non dissen­ manorum, sed equitum dumtaxat, aul peditum le­ tiunt cacleri scriploresi.tnno,inquil.dominicae in- vis armaturae, qui inler equos pugnare soliti es­ carnatiomsSOt.ab urbe vero condita 1552.Caro- sent. At cohortes illae, de quibus nunc loquimur 61 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI non equitum, ncc peditum loris armaturae, sed in­ bit lib. G. sive potius perfidiae scelus, ul eam Ve|. structissimarum legionum cohortes erant, ul idem lejus appellat, lib. 2. neque enim in acie collutis Caesar in tertio libro de bello civili demonstrat. signis Germani vicerunt, sed improvisos adorti ItoDenique cum praelium illud pharsalicum celeber­ manos conciderunt. Sic enim Florus tradit lib. I. rimum fuerit, el ab ipso Caesare, ab abbreviatore Itaque, inquil, improvidum, et nihil taleineluen. Livii,a 1'lutarcho, Appiano, Paterculo,Lucano,Tran­ lem improviso adorti, cum ille ( o securitas!) ad quillo, Dione, Eutropio, Orosio, totquealiisillustri- tribunal citaret, undique invadunt, castra rapi· bus scriptoribus memoriae proditum sil, quomodo uni, 1res legiones opprimuntur. Varus perditas factum est, quaeso, ul nulli eorum in mentem vene­ res eodem quo Cannensem diem Paulus, el fato rint gcrmanicac istae cohortes, quae sua virtute est et animo sequulus.Nih.il illa caede perpaludet, perque silvas cruentius, nihil insultatione barbatantam victoriam pepcrcruni? Verum quid opus est de hac re amplius litigare? rorum intolerantius.praecipue tamen in caussa­ Etiamsi verum esset quod Florus dicit.quid tandem rum patronos: aliis oculos, aliis manus amputa­ Illyricus lucraretur? num proplerea Germani roma- bant: unius os sutum, recisa prius lingua, quam num imperium sibi jure vendicare possunt, quia in manu tenens barbarus: Tandem, inquit, vipein exercitu Julii 1res Germanorum cohortes acerri­ rasibilare desiste. Ipsius quoque, consulis corpus, me pugnaverunt? Quid enim aliud eis praeter sti­ quod militum pietas humi abdiderat e/fossum, si­ pendium pro opere, gratia pro (ide, laus pro virtu­ gna,et aquilas duas adhuc barbari possident: ter­ te debebatur? Quae omnia cum a liberalissimo im­ tiam signifer, prius quam in manus hostium ve­ peratore sine dubitatione cumulatissime fuerint niret, evulsit, mersamque intra balthei sui late­ persoluta, quid quaerunt amplius? Denique si prae­ bras gerens, in cruenta palude sic latuit. Haec ter stipendium, imperium ipsum romanum Germa­ Florus, cujus verbis non legitimum praelium, sed ni milites illo dic sibi pararunt, cur illud a Julio, excitatam repente seditionem cl furorem barbari­ vel Angusto, vel caeleris principibus non repete­ cum descriptum videmus.Adhaec figmentum est Il­ bant? Cur annis amplius octingentis de re tanta si­ lyrici, quod romani imperatores bicipitem aquilam luerunt? Cur omnes scriptores, ul supra docuimus, in insignibus ferant ob duas illas aquilas ab Arminio primordia germanici imperii a Carolo Magno de- quondam Vari legionibus detractas. Non enim duas ducunl? Sed nulo diutius in his nugis tempus tere­ aquilas in insignibus imperatores gerunt, sed unai re; praesertim cum his nugis aliae negae succes­ divisam in duocapila:cujus rei caussa illa est, quoi surae sunt, quae me, velim nolim, non parvo tem­ imperium esset inter duos principes divisum, quo­ pore detinebunt. rum alter in occidente, alter in oriente, sedem ha­ II. Igitur 2. Illyrici argumentum ducitur ab ea bebat. Quod practcr alios scriptores, ipso etiam Il­ victoria, quam Germani duce Arminio de Iribus Ro­ lyricus probat coni. 9. cap. IG. col. G2I. Denique manorum legionibus retulerunt. Quod argumentum non recte colligit Illyricus, Germanos jus adeptos his verbis Illyricus proponit in eadem epistola de- in imperium romanum, quia duas aquilas Romanis dicatoria: Huc. inquit, referre possis, quod el mox eripuerunt; nam si ila liceret colligere, mullo ju­ post Julium, sub Augusto, Germani duas aquilas stius sibi Carthaginienses, Parthi, Persae, aliacquc Homanis justissimo bello abstulerunt. Sicut inter gentes romanum imperiumvcndicarent. quam Ger­ alios historicos idem Lucius Florus inquit: Duas mani.Siquidem Hannibal Carthaginiensium impera­ aquilas Germani, caeso exercitu, Homanis abstu­ tor, non duas aquilas ex insidiis rapuit, sed ad Ti­ lerunt, el adhuc relinent. Quibus jure belli, vir- cinum primo, deinde ad Trebiam, tertio ad Trasi­ iuleque partis insignibus, eliamnum Germano­ menum. quarto ad Cannas, lotos consulares exer­ rum imperium in protestationem, defensionem­ citus fudit, idque tanta romanac nobilitatis strage, que juris sui. contra omnes adversarios conslan- ut ex postrema hac Victoria, duos modios annuto­ 1er utitur, cum ante Bomafti simplicibus aquilis rum aureorum Carthaginem miserit, cujus rei, ut insuis insignibus uterentur. El infra: Quando- omittam caeteros. testis est Lucius Florus, lib. 2. cumque ergo volet romanus sacrificus, aliique Parthi postmodern, Orode roge, eodem Floro teste, imperii aemuli cognoscere Germanorum monar­ lib. 3. cap. II. cum Crasso roman, imperatore con­ chiae originem, ac jus; intueantur modo, ac con­ gressi, undecim legionibus Romanorum deletis, si­ templentur ejus gloriosainsignia, bicipitem aqui­ gnis quoque, el aquilis ereptis, et ipso imperatore lam ostentantia, el mox ea illos de origine, jure­ occiso, victoriam de Romanis maximam retulerunt. que suo abunde edocebunt, ac vel invitos convin­ Sapores vero Persarum rex, non exercitum solum cent. liacc ille. Enumeremus nos modo hujus argu­ Romanorum profligavit, sed etiam romanum prin­ menti pcccala. Primum superiori argumento repu­ cipem Valerianum vi cepit, cumque ad extremam gnat. Nam si pharsalica victoria imperium Germa­ usque senectutem, ignominiosissimam servitutem nis peperil, ul superiore argumento concludere co­ servire coegit, ut scribit Eutropius lib. G. Orosius nabatur Illyricus, qui fleri potest, ul origo germa- lib.7. aliiqne permulli;ncc tamen unquam vel Han­ nici imperii tum cocpcril, cum Germani Homanis nibal, vel Orodes, vel Sapores Romanorum se im­ duas aquilas eripuerunt, quod longo post tempore peratores appellarunt. Verum no Arminius quidem facium esi. Deinde falsum csl. justissimo bello, id nomen sibi usurpare auderet, ni jam tandem xirlutcque Germanorum ( ul Illyricus jactat ) duas post mille, quingentos annos cum purpura cl diade­ aquilas Romanis ereptas: non enim bellum, sed re­ mate vel invitum ornaro decrevisset Illyricus. bellio illa Germanorum fuit, ul Paulus Orosius scri­ III. Veniamus ad 3. Illyrici argumentum, quod DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI ex verbo Dei, admirabili artificio scilicet, contexi­ tur. Regna, atque imperia, inquil, Illyricus pag. 2. 3. 4. cl 5. non sacrificorum caeremoniis, sed gla­ dio, ne jure belli Deus transferre solet. Testatur id Deus illa nobili monarchiarum pictura divinitus Danicli monstrata, Daniel 2. cl 4. Idem perpelua experientia confirmat. Sic Nembrotus, Ninos, Se­ miramis, cl alii facti sunt robusti venatores coram Deo. Sic jure,ac vi belli,aut gladii,imperium trans­ ivit a Babyloniis ad Persas, a Persis ad Macedo­ nas, a Macedonibus ad Romanos, el a Romanis ad Germanos. Hanc rationem transferendi regna ac dominia declarat Deus lliercm.27. el Isaiac 43.Hac igitur divinitus ordinata via, germanica natio longe amplissima et robustissima, occidentale imperium occupavit. Haec ille. Hic ego primum quaero, an Deus plerumque solum, an vero omnino semper regna transferre soleat vi gladii. Si enim plerum­ que, non autem semper, dixerit, jam argumentum per se concidet. Non enim recte colliges: Plerum­ que regna transferuntur vi gladii: igitur regni ro­ mani translatio a Graecis ad Francos vi gladii facta est, quod enim plerumque fit,potest etiam aliquan­ do non fieri. Sin autem, semper omnino, respon­ deris, falsum assumes. Nam translatio reipubl. He­ braeorum a judicum potestate ad regiam guberna­ tionem,el rursum translatio ejusdem imperii a Sau­ le ad Davidem: ac deinde a Joramo el Jehu, pro­ phetica unctione, non vi gladii f ida est; 1. Reg. 9. cl 1G. el 4. Reg. 9. tametsi enim bellum fuenl Davidi cum Isbosel filio Saulis, tamen sine bello regnum oblinuorol super domum Judo. Jehu vero etsi regem Joram, cl Jezabel reginam, cl stirpem omnem regiam inlerfcciljid lamcn non bellum fuit, sed ultio divina: nec enim ullus rcslilil Jehu, aul cum eo more belli pugnavit. Viderit igitur Illyri­ cus, an sil falsum el conlra Dei verbum, quod ipse conildculer asseruit. Deum non caeremoniis sacri­ ficii, sed jure ac vi belli regna transferre. Deinde translatio maximae partis regni Hebraeorum a Roboom ad Ilicroboam sine bello facta est 3. Reg. 12. Translationem ejusdem regni post Babylonicam captivitatem a domo Juda ad domum Levi, hoc est, a ducibus ad sacerdotes certe non bellum, sed po­ puli consensus fecit. Translationem alterius partis romani principatus ab urbe Roma ad conslanlinopolilonam civitatem, ex qua factum est postea ul Graeci aliquando Romanis imperarent, nonne sine gladio sola Constantini voluntas ofiecil? Transla­ tio regni Francorum a Merovigis ( ul historici lo­ quuntur ) ad Carolingos. nonno pontificis auctori­ tate, cl procerum consensu sine armis facta esi? Denique, ul alia mulla praeteream, translatio im­ perii romnn. a Francis ad Saxones, nonne cum in­ credibili omnium pace et tranquillitate, sino ullius sanguine facta esi? Non igitur esi verum quod Illy­ ricus ail, perpetuam experientiam testari, regna atque imperia vi gladii solere transferri. Sed rursus ab Illyrico quaero, utrum Nembrolum, Ninum, Semiramidem, Nabuchodonosor, Cy­ rum. Alexandrum, Julium, quorum similem videri voluit Carolum Magnum, jure, an injuria, regna occupasse velit? Si enim injuria, responderit: In­ juriam faciet Carolo, cl qui ei successerunt, Ger­ manis omnibus imperatoribus, cum titulum justis­ simum,quem uob historicorum omnium testimonio imperatores nostros habere defendimus, ipse illis detrahat, cl pro eo latrocinium, tyrannidemque Substituat. Sin autem jure, dixerit, quod ejus ver­ ba salis aperte indicare videntur, tum sine dubio cum verbo Dei, cl ipsa ratione pugnabit. Nam etsi Deus sil, qui ul Scripturae loquuntur, transfert re­ gna atque imperia, quique Nabuchodonosor el Cy­ ro, aliisque monarchis,regna maxima attribuit, non tamen proptcrca illi jusle regna aliena invadebant, el igni ac ferro omnia devastantes, viam sibi ad summam potentiam el gloriam paleiaciebanl. Certe de his monarchis s. Augustinus ila scri­ psit lio. 4. de Civitate Dei cap. G. Inferre bella fi­ nitimis, et inde in caetera procedere, ac populos sibi non molestos sola regni cupiditate conterere, el subdere, quid aliud quam grande latrocinium nominandum esi? Neque huic sententiae testimo­ nia illa repugnant, quae Deum auctorem transla­ tionis ac mutationis regnorum faciunt. Deus enim utitur mala voluntale (quam lamcn ipse non fecit) aliquorum hominum, ad aliorum peccata punien­ da: cl sic interdum admirabili ratione providentiae suae quibusdam regna adimit, quibusdam largitur, ul et qui regno cadit, justissime cadat, nec tamen jusle possideat, qui regnum invadit. Ac longe alia ratione Deus provinciam Paleslinae filii Israël pos­ sidendam tradidit, quam illam eandem vel Salmanasar, vel Nabuchodonosor postea tradiderit. Si­ quidem filii Israel duce Josue laudabili obedienlia cum Palaestinis pugnabant: iliisque ad internecio­ nem deletis, terras eorum sibi vindicabant. Salmanasar et Nabuchodonosor detestabili sacrilegio Det populum captivum ducebant, nec imperio Dei . sed pravae suae cupiditati obsequebantur, tametsi Deus ipsis etiam ignorantibus cl nolentibus uteba­ tur ad id quod justissime fieri ipse volebat. Expli­ cant hanc rem accurate s. Augustinus lib.de gratia el libero arbilrio cap. 20. el 21. el Hugo de sancto Victore lib. I. de sacramentis pari. 5. cap. 29.Sed nobis unum Scripturae testimonium hoc loco sa­ tisfaciet. Isaiae 10. sic loquitur Dominus ad regem Assyriorum: Vae .Issur; virga furoris mei cl ba­ culus ipse csl. In manu ejus indignatio mea. Ad gentem fallacem mitlam cum. cl conlra populum furoris mei mandabo illi, ul auferat spolia,el di­ ripiat praedam, clponat illum m conculcationem quasi lutum platearum. Ipse autem non sic arbitrabilur, et cor ejus non ita existimabit,sed ad conterendum erit cor ejus, et ad internecionem gentium non paucarum; dicet enim: Aumquid non principes mei simul reges sunt.9El infra:£'rU cumimpleveril Dominus cuncta opera sua in mon­ te Sion, el in Hierusalem, visitabo super frudum magnifici cordis regis. Issur, el super gloriam alti­ tudinis oculorum ejus; dixit enim: In fortitudine manus meae feci etc.Hoc enim loco aperte videmus, missumfuissea Deo regem Assyriorum ad occupan­ dam cl diripiendam provinciam llabraeorum, quod ila essent eorum peccata promerita, ipsum tamen regem Assyriorum non eo animo profectum, ul 66 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI tamquam Dei minister peccata punird, sed ut per Romam, aul provincias Italiae, Campaniam, Apn. aliorum cladem et subjectionem ipse cresceret, et Jiam cl Calabriam, Graecis imperatoribus adimere semper longius laliusque regnaret. Quare nec ita potuisse. En igitur quanta Ode .sil dignus Illyricus, π issutn luisse iniciligere debemus, quasi praece­ (pii novas historias,repugnantibus historicis omai' ptum habuerit, ubi obedicnlia laudarelurjsed quia bus, comminiscitur. Porro cives romani, exactis Italia Longobardis, permisit Deus ul cupiditatem suam expleret in eum populum, qui tali vexatione dignus erat,puniendus si Carolo Magno jurarunt (nec enim ejusmodi jus eliam ipse postea, quod alienam provinciam nullo jurandum apud idoneos auctores invenio) non ot jure sibi vindicasse!. Quod eliam hoc tempore de principi, aul dominio, sed ul palrilio el defensori Turearum imperio dici posse.nemo priorum el pru­ jurarunt. Adrianos enim pontifex cum iidcii open dentium Christianorum dubil.it. Quis enim ambi­ Caroli .Magni usus esset in expellendis Longoborgere potest, quin divina providentia,quae transfert dis, qui perpetuis excursionibus ditionem romiregna atque imperia, facium sit, ul ad nostra pu­ nam infestabant, palriliutn eum Romanorum, ei nienda peccata, rex Turearum Graecis provincias defensorem appellavit, ul Gratianus scribitdisl.63. universas; cl nuper eliam Rhodum, Chium. Cy­ canon. Adrianos, cl canon. In synodo. Neque dr prum,el magnam Pannoniae partem Latinis eripue­ ea re dubitari potest: cum elAdnanus papa in epi­ rit? cl contra lamen nemo nisi Turea.aul Turearum stola ad Tarasinm episcopum conslanlinopolilaamicus negabit, quin per summam injustitiam 0- num, Carolum Francorum, el Longobardorum du­ thomannus alienas provincias occupant. Haec ego cem, palnliumque Romanorum appellet, el ipse st paulo fusius tractavi,quod Illyricus iia loquatur de eisdem nominibus in diplomatibus suis appellare hac re ambigue, ul verissima latrocinia pallio pro­ consueverit. V. Restat argumentum postremum, quod Illyri­ videntiae divinae legere,et principes ad aliena rcgmi occupanda exhortari voluisse videatur. Sed cus ex quatuor testimoniis texit. Primo loco pag. de hoc tertio argumento salis diximus. Sequilur 45. testimonium petit ab Hcrmanno comite Novae quartum. aquilae, qui libellum dc Francorum origine el se­ IV. Imperialem (inquil Illyricus pag.i 5. cl A5.) dibus ad Carolum quintum scripsit, cujus auctoris dignitatem inde habuit (Carolus) quo sicut Theo­ verba, ul eliam quaedam alia aliorum, Illyricus doricus primus Gothicus rex fuit adoptatus a le- aliquoties repetit, el tanta prolixitate, ul plane me­ 'none imperatore,accepilque dono Romam elIta­ tuere libro suo videretur, si paulo tenuior appare­ liam una cum suis successoribus, ac insuper ea ret. Deinde pag. 57. addil testimonium Amlreae dignitate Odoacrem exuihita porro Longobardi, Ah iali, nobilis jureconsulti, cl pag. 5b. el jJ. comprobante el juvante conslanlinopolilano im­ aljungilhis Golhfridum Vitei biensem, ac Blondum peratore, eadem gloria, jure et possessione e- Flavium pag. GO. Quid igitur haec testimonia va­ xuerunl Gothos, ac denique reges longobardicos leant, brevi 1er expendamus. i'rancici reges praesertim vero Carolus Magnus, Hermannum comitem, el Alcialum. quod nostro vieil, et dignitate possessioneque occidentalis im­ saeculo vixerint, non cogimus magnifacere: praeperii super Roma ac Italia exuit: ipseque eo ju­ . serlim cum cis plurimos auctores, eosque antiquis­ re belli potitus est. Quare eliam mox Romani post simos cl integerrimos objicere, possimus. Videtur victos Longobardos illi jurarunt, quod facium lamen Ilermannus, ut eliam Fridcricus imperator, est amplius 20. annis ante illam actionem sub (piem ipse citat, non tam de jure ac lilulo impera­ Leone papa (ul isti ajunl) factam, per quam Pa- toris, quam dc possessione imperii loqui ; qua in pistaedicunt esse translatum imperium ad Fran­ re ab eo non dissentimus. Nec enim alllrmnmus cos. Haec ille. Hujus argumenti loi mihi videntur Leonem pontificem armis imperium de manu Grae­ esse mendacia,quoi sunt senlenliac. Principio non corum eripuisse, ac deinde sic partum el acquisi­ exuerunl Longobardi tiolhos possessione Italiae, tum Carolo donavisse: sed jus ipsum, quod gracsed Graeci impcraloris duces Belisarius cl Narses, eus imperator in provincias occidentalis imperii ul Procopius, Agalhius, Jornandes,Leonardos Are- habebat, nec non titulos, honores ac dignitates tinus. Paulus Diaconus, clalii omnes leslanlur.qui Augustorum, a Leone pontifice Carolo imperiliks do bellis Gothorum cl Longobardorum scripserunt. asserimus. Qua communicatione facium est, ul Ca­ Tantum vero abest ul imperatore comprobante cl rolus, cl ea quae jam bello sibi pcpcrcral, justo juvanlc Longobardi Italiam occupaverint, ul potius lilulo, ul legitimus imperator possideret : cl jus cum ipso imperatore, cl ejus exarchis longo tem­ ilem haberet ad ca recuperanda, quae romani im­ pore de Italiae possessione pugnaverint, ul ex li­ peratoris ante fuissent. Ilaquc non pugnat quod bris Pauli Diaconi de rebus gestis Longobardorum, Ilermannus scribit, Francorum sanguine parium cl ex aliis historicis cognosci polesl. Quid quod imperium, cum eo, quod historici vclcrcs summo Paulus Diiconus in vita Justiniani senioris scribit, consensu tradunt, imperium a Greets ad Francos Longobardos in Italiam a Narselc invitatos fuisse, pontificis auctoritate translatum, si ille dc posses­ ul impcralorem ejus provinciae possessione spo­ sione, isli de jure loquuli esse inlclliganlur. Quod liarent? Quemadmodum aulcm Franci polueruni quidem tam perspicue eliam Alcialus scribit, ul Longobardis urbem Romam eripere,quam illi num- mirari salis non possim, cur hunc auctorem in qu.im possederunt? Siquidem ex historiis omnibus sententiam suam Illyricus pertrahere voluerit.Race illius temporis conslal. Longobardos, clsi magna enim sunt Alciali verba, quae Illyricus producit Italiae parte polireolur, numquam lamen urbem pag. 57. Igitur, inquil, Carolus maœûni hac eæpc- DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI dilione apud omnes nationes nomine acquisito, nulli non formidabilis, cumarma per Germaniam omnem, Pannoniasque circumtulisset. cl non ItaHam tantum, sed el Illyrici aliquas regiones Grae­ co cripuissel.ut justum aliquemlilulum adepto im­ perio praetendere posset, Caesarem se, el rom.im­ peratorem a ponti lice.populoque romano designa­ ri procuravit. Audis ne. Illyrice, quid tuus Alcialus dicat? justum lilulum accepisse dicilCarolum a ponti­ fice populoque romano. Si autem justum titulum da­ re, nihil Libi esse videtur,cur paulo ante dicebas. Ita­ liam a Zenone imperatore Theodorico regi fuisse do­ natum? Neque enim Italiam a se expugnatam Zeno tradit Theodorico , sed jus dumtaxat expugnandi cl occupandi dedit. Quare quemadmodum (te au­ ctore) Zeno Italiam Theodorico vere donavit, cum jus ad earn tribuit, quam ille tamen suo labore, et Golhoruin sanguine sibi paravit, ita nos patiaris cum tot supra citatis auctoribus dicere, occiden­ tale imperium a pontifice Leone Carolo regi vere esse donatum, eum justum lilulum tribuerit, licet possessio armis quaerenda el relinenda fuerit, li­ num lamen hoc loco non est praetereundum, quod Alcialus scribit, a Carolo imperium procuratum, non modo sine certo auctore, sed etiam repugnan­ tibus plerisquc veteribus auctoribus scribi. Eginarthus enim, Caridi cancellarius, Conradus abbas urspergensis, Albertus Kranlzius, et Joannes Cu­ spinianus, quos cap. 2. mendacio. 15. supra cita­ vimus, testantur Carolo nihil tale speranti , vel eliam recusanti, imperium a pontifice esse dela­ tum ; quibus certe auctoribus quin major tides quam uni Alcialo habenda sil dubium esse nemini potest. Sequitur leslimonium Gollifridi Vilcrbicnsis. el Blondi Flavii. Sic igitur Golhiridus: Carolus, ul fungi statuit diademate mundi. ponli/icis >ummi munibus decrevit inungi. Blondus vero.· Olhopater. inquil. filium Othonem, re in Saracenos, Graecosque bene gesta , reversum , consortem imperii adscivil. voluilque imperatorem a ro­ mano populo ex prisca consuetudine acclama­ ri, quem pontifex innunclum imperiali diade­ mate insignivit. Ex his testimoniis colligit Illyri­ cus. nihil omnino pontificem imperatori conferre, nisi theatralem cl pompaticam caeremoniam, camque non arbitratu suo, sed principis jussu vel nu­ tu. At id non recte colligi, facile ex his quae dixi­ mus demonstrabitur. Non enim Carolus ita fungi statuit (ut Gollifridos loquitur) mundi diademate, ul illud sibi, nullo dante, per se arripere ac vindi­ care voluerit; id enim nec ab ullo antiquo scripto­ re asseritur, cl mullis aperte repugnat. Nec scri­ ptoribus modo, sed eliam moribus el pietati Caroli Magni repugnare videtur. Itaque non ante Carolus imperium sibi assumendum statuit, quam illud sibi a pontifice maximo offerri vidit, tum voro etsi ini­ tio recusaret, ul veteres auctores scribunt, tandem lamen assensus est. el (ul Golhfridus dicit) Ium domum statuit diadema caesoreum, el unctionem imperialem, dc manibus summi pontificis accipere. Eadem est fere Blondi sententia dc imperio se­ cundi Othonis : Adscilum cnirn illum dicit a patre G" ad consortium imperii; sed non negat id pontifice consentiente fictum esse, cl quod Blondus non negat, quamvis nec asserat. Asserit Vitichindus, qui Othonis aequalis fuit, nam lib. 3. de rebus saxonicis extremo scribit, secundum Othonem jam antea inunctum fuisse regem, cl a beato apostolic·· designatum impcralorem. Quapropter Otho senior nullam pontifici fecit injuriam, si cum in imperii societatem assumpsit, quem ah ipso pontifice suc­ cessorem designatum acceperat. Sed jam solutis omnibus Illyrici argumentis, et primo illo titulo profligato, quo potissimum adversarius nitebatur, minus erit in confutandis caeleris laborandum. CAPIT VIII. A’on accepisse Carolum Magnum a Deo immediate imperii dignitatem. Alter erat titulus,Dei solius donum. Nam quem­ admodum Aaronem in republica Judacoruip . et Petrum in Ecclesia Christiana non humana electio, sed Dei solius benignitas summos antistites fecit: ct Moysem, Josue, Othonielem, Gedeonem, San­ iem imperatores ac principes solus Deus populo suo dedit: sic etiam fieri potuisset, ul Carolus Ma­ gnus sine ulla humana vel ope, ve! vi, sive arte, aut industria, solius Dei voluntate ad imperium vocaretur. Sed ejusmodi lilulum Carolo Magno non convenire, isti omnes auctores docent, quos cap. 4. 5. et G. supra citavimus : ac ne ipse qui­ dem Illyricus, si sibi constare velit, id negare po­ test. Dum enim Contendit, Carolum jure belli impi r uni sibi parasse, cl rursus illud idem, succes­ sione haercdilaria. donatione Graecorum, el ele­ ctione Romanorum obtinuisse, simul certe conten­ dit. non accepisse id munus a solo Deo. Dum tamen sunt loca in eo Illyrici libro, quem refellendum suscepimus, quae satis aperte signifi­ cant, traditum imperium Carolo Magno fuisse divi­ nitus. Prior locus est pag. 5. ubi ex eo probat Illycus.non potuisse papam transferre imperium;quia Dei solius est posse dicere: Mea sunt omnia, ego do ea cui volo: ego transfero regna «c monar­ chias de gente in gentem meo arbitrio. Sed si hoc argumentum aliquid cfliecrci, efficeret eliam. nul­ lum omnino principem electione hominum fieri.cl quoniam non solum Dei solius est regna transfer­ re,sed eliam non est potestas nisi aDeo.ul Aposto­ lus ail Horn. 13. rursus efficiemus, nec regem praetori, nec populum magistratui, nec dominum servis, nec parentem liberis ullam potestatem pos­ se tribuere. Si quis vero pro Illyrico forte respondeat,ita es­ se Deum auctorem primum, uc praecipuum omnis potestatis, atque ab eo potissimum ila imperia omnia cl regna transferri, ul modo lanen id per se, modo per alios faciat, is quoque pio nobis poterii Illyrico respondere, imperium romanum a Graecis ad Francos, pontificis auctoritate translatum a Deo esse translatum; id enim Deus fecit, sed opera vi­ carii sui. Nam quod vicarius accepta a principe au­ ctoritate facit, id etiam princeps ipse facit. 68 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI palrilium ? Idem enim fuisset, ac si aliquis hoc tempore in suo regno aul prorex aul praefectus ur­ bis honoris ergo diceretur. Accedit postremo, fieri nullo modo posse, ut successione haercdilaria romanum imperium Caro­ lus Magnus acceperit, nisi falsum sil quod omnes historici summa consensione tradunt, fuisse Caro­ lum Magnum, primum imperatorem ex gente Fran­ corum. Sed videamus quid Illyricus contra profero!. 1$ igitur Odoacrcm heruluni, Theodoricum golhum, cl Clodovcum francum, romanos imperatores fuis­ se contendit: et quoniam ii Germani, vel certe ex Germania oriundi erant, eorum imperium haereditaria successione ad Carolum Magnum devolutum esse collifil, ac primum pag. 21.22.23. 24. cl 25. Odoacrcm imperatorem fuisse, sex rationibus pro­ bat, quas ego, Deo juvante,sex mendaciis esso de­ monstrabo. Affirmai primo a Leone Bcssicano, gracco impe­ ratore. tribulum fuisse Odoacri imperium occiden­ tis: ita Odoacrcm imperatoris auctoritate imperato­ rem legitime creatum. Romani, inquit Illyricos. seu potilis conslanlinopolitani imperatores, sae­ pius jus occidentalis imperii Germanis tradide­ runt. quod authenticis historiis, Christo juvante, contra Papalium adulatorum mendacia proba­ bimus. Prima igitur translatio facta csl sub Leo­ ne Bcssicano conslanlinopolilano imperatore, circa annum 4GO. in Olhacarum, aul Odoacrcm, a. militibus romanis teste Alcialo. Haec ille: qui elsi non dicat a Leone, sed sub Leone imperium translatum esse in Odoacrcm, necesse tamen est, aut velit Leonis auctoritate id facium esse, aul ipse non sibi constet. Proposuit enim se probaturum, CAPUT IX. saepius imperium a Graecis imperatoribus traditum esse Germanis, cl continuo subjungit prirnam comImperium romanum non venisse ad Carolum monicalioncm sub Leone Bcssicano esse factam. jure hacredilario. Sive autem Alcialiisid scripserit ( neque enim us­ quam id in Alcialo reperirc potui ) sive non scrip­ Tcrlius expendendus titulus est, jus successio­ serit. falsum csl quod hic asseritur. Cassiodoru' nis hacrcdilariac. Quo lilulo non pervenisse ad Ca­ enim in chronico, sub Zenone, qui tertius fuit a rolum imperium Romanorum, nemo negare polcst, Leone Bcssicano, scribit Odoacrcm Italiae regem nisi qui aut nimium sit impudens, aut in historiis facium. Leone Bcssicano jam defuncto: quod idem nihil legcril. Siquidem extra controversiam est, scribunl el ca cleri graviores historici, ul Bcda dc Vipinnm, Caroli Magni patrem, ex pracfcclo sive sex aetatibus in Zenone.Marcellinus comes in chro­ magistro aulae, regem Francorum dictum cssctid- nico. Paulus Diaconus lib. IG. rerum romanarum, que Z.achariae cl Slcpbaui romanorum pontificum Ado Viennensis in chronico, Abbas urspergensis auclorilole. Auctores nos supra citavimus cap. 2. item in chronico, Otho frinsingensis lib. 4. cap. mendacio 19. imperatorem Romanorum fuisse Pi- 30. Joannes Nauclerus general. 16. Onuphriusio pinum nemo scripsit. Quare cum ex Pipini patris libro primo de principibus romanis; ct, quod magis successione nihil aliud Carolus habere potuerit, est mirandum. Illyricus ipse centur. cap. ultimo nisi quod Pipinus habuit; efficitur prolecto, Caro- colum, ultima; ul jam eum non solum mentiri, sed Ium jure hacredilario non imperatorem Romano­ diam sibi repugnare necesse sil. Itaque falsum est rum, sed Francorum regem solum, idque non si­ quod de Leone Bcssicano hoc loco scribil Illyricus. ne pontificis maximi beneficio in patrem ejus antea Sed forte erratum esi solum in nomine, cl Zeno collato, esse potuisse. imperator imperium Odoacri tradiderit: quod fecis­ Deinde certum, exploralumque est, Carolum Ma­ se Leonem, falso dictum fuerat. Immo non solum gnum post obitum palris, ab Adriano pontifice pa- in nomine, sed etiam in re ipsa erratum csl. Tan­ tritium Romanorum ( quae est dignitas secunda tum enim abest, ul Zeno imperator imperium occi­ P<>-i imperatoriam) esse creatum, ul nos supra de­ dentis Odoacri tradiderit, ut nihil gravius tulerit, ne ostra vimus. Quis vero sibi persuadeat, Carolum quam ab eo Italiam per vim cl lyrannidem occupa­ 'l. cnum passurum fuisse, fieri sc ex imperatore tam. Ul enim Abbas urspergensis scribil, Odoacci Peslcrior locus est pag. Gl. ubi ex nescio qua visione Constantini imperatoris conslanlinopolilani. Illyricus probat, divino mandato Carolum Ma­ gnum imperatorem esi constitutum. Sed indignum csl argumentum, cui respondeatur. Primum enim auctor ejus visionis non salis magnam lidem apud homines doctos h.ihcrc solet. Nam etsi vir probus ac pius fuerit, multa tamen fabulosa operi suo in­ seruit. Itaque more suo mentitur Illyricus,cum an­ ciorem hunc antiquissimum, atque ita authenticum esse dicit, ul ejus scripta catholicis quasi propria adyta, cl quasi sacra esse, videantur. Deinde ipsa visio (seu vera,seu falsa fuerii) nullam mentionem imperii facit. Ilaec enim csl summa visionis: (Fincentius lib. 21. Speculi cap. 4.) Cum cgcrci auxi­ lio adversus barbaros imperator Constantinus Copronymus, per quietem a Deo monitus csl, ul Ca­ rolum regem Francorum adjutorem in eo bello su­ sciperet. Ergo quod Illyricus addit,tum divino jussu datum esse Cnrolo imperium occidentis a Constan­ tino, flgmcnlum Illyrici esi, nisi forte ipse quoque in quiete somnium aliquod vidisse sc dicat. Sed fac postremo cl visionem Constantini veram esse, el ea Carolo imperium occidentis promissum; quid aliud inde colligi posset, quam id imperatori Grae­ co a Deo fuisse divinitus indicatum, quod postea est factum, cum Carolus pontificis maximi auctori­ tate imperator occidentis salutatus est? Sic enim et Nabuchodonosor somnio divinitus immisso didicit imperium suum ad Persas el Medos, inde ad Grae­ cos, postremo ad Romanos transferendum, nec ul­ lus inde colligit, jussum fuisse a Deo Nabuchodonosor regem, regnum suum cum Persis cl Medis communicare. DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI regnum Italiae invito Zenone possedit: ac proplcrca Theodoricum Golhum cum exercitu ad Italiam Ze­ no misit, ul inde Odoacrem tyrannum, atque op­ pressorem urbis el Italiae expelleret ; quod etiam plcriquc alii scripserunt, ul Procopius lib. l.de bello Gothorum, Jornandes in commentario de re­ bus Geticis, l.conardus Arelinus in 1. lib. dc bello Halico, Paulus Diaconus lib. l enim historici tum veteres, Ium reeenliores scri­ bunt. graecos imperatores, cum primum ad cos fa­ ma perlata est coronationis Caroli,vehementer com­ motos atque indignatos fuisse. Quod sane argu­ mentum est evidens imperium Carolo non esse Graecorum donatione tribulum. Sed verba histori­ corum audiamus. Eginarlhus, Caroli Magni (ul su­ pra diximus) cancellarius, in vita ejusdem Caroli, postea quam exposuit coronationem, ila subjecit: Invidiam suscepit nominis conslanlinopolitanis im­ peratoribus super hoc indignantibus, inagna tulit patientia,vicitque eorum contumaciam magnanimi­ tate. qua eis proculdubio longe praestanlior erat, mittendo ad cos crebras legationes, el in epistolis fratres eos appellando. Sigebcrlus in chronico an­ ni 80,‘i. el Conradus abbas urspergensis in chroni­ co. ubi refert compendio res gestas Caroli, iisdem fere verbis indignationem imperatorum Graecorum describunt. Quos scquulus Albertus Kranlzios lib. 2. Saxoniae cap. 8. ila scripsit: Invidiam S .-cepti nominis, const intinopolilanis imperatoribus non dissimulantibus magna superavit pecunia: vicitque eorum contumaciam magnanimitate, qua Graeculis mullum praestabat. Deinde ex historiis constat graecos imperatores agnovisse tandem vel invitos imperium Caroli, sed non antequam is a pontifice imperator appellatus cl angustati diademate insignitus est. ul nonnisi impudenlissimo mendacio Illyricus scribere potue­ rit pag. 48. cl 52. mullis annis ante Caroli corona­ tionem concessum eidem Cando fuisse imperium occidentis ab impcralore graeco. Exstant annales Francorum accuratissimi, ipso Curoli tempore conscripti. In his anno Domini 798. ponitur prima legatio Irenes imperatricis ad Carolum nondum imperatorem, qua legatione non im­ perii communicatio Iractalj csl, sed restitutio cap­ tivorum. Deinde anno 801. ndscribilur Caroli coro­ natio Romae facta a ponlilicc Leone.Tum anno 802. qui fuit ultimus Irenes, narratur alia legalio ejus­ dem Irenes ad Carolum imperatorem, pro pace in­ ter Graecos ct Francos impetranda. Sed neque in ea legatione ulla mentio communicationis imperii facta est. Anno 803. describitur legatio Nicephori imperatoris, qui Ircnac successerat,ad eundem Ca­ rolum pro impetranda pace; de imperii communi­ catione nulla mentio. Pacem enim optabant Graeci a roge Francorum polcnlissimo.sed nondum (quod ex veteribus colligatur) Carolum salutare impera­ torem el augustum dignab. nlur. Anno 812. qui fuit CAPUT XI. ultimus Nicephori, commemoratur legalio Michae­ lis. qui successerat Nicephoro, ad eundem Caro­ Λ’οη devenisse ad Germanos imperium lum. el tum demum scribit auctor annalium, a le­ donatione Graecorum. galis grneci imperatoris Carolum magnum,cum jam annos 12. imperaret, imperatorem ct augustum sa­ Restai postremus titulus, principis orientalis do­ lutatum. Denique anno 811. scribit auctor obitum natio, sive communicatio, quem titulum Illyricus Caroli, quem annis 11. in imperio fuisse lesiatur, non solum agnoscit, sed etiam pro viribus defen­ ac proinde non numerat annos imperii a consensu dero nititur. Tot vero fraudibus cl mendaciis in hac Graecorum, sed a coronatione.quam n Leone pon­ una re explicanda utitur, ul mirum sil, si non ipse tifice Romae susceperat. Consentiunt his annalibus sibi apud sanos lectores existimationem (Idcmquc omnes historici graviores. Aimoinus lib. 4. cap detraxerit. 90. el 91. Paulus Diaconus lib. 23. rerum roman. Nobis autem ad hunc titulum explodendum du­ Ado Viennensis in chronico G. aclale. Rhegino pruplex via, caquc expeditissima.sese offert.Primum miensis lib. 2. chronic. Otho frisingensis lib. 5. 76 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMAM A am in primis, qua fronte nudes Blarlinum Po. cap. 31. cl sequentibus. Cedrenus in compendio hi-loriarom. Zonaras in annalibus. Abbas ursper­ Ionum diligenlissimum ten porum suppulaloreei gensis, Ilermannus Contractus, el Sigcberlus in appellare, quem constat omnium fere hislorieoru® cbronico. Blondus lib. I. decadis 2. Plolina in vila fuisse negligcnlissimum? Ac ne longius abeamus, Leonis III. cl (quod magis esi admirandum; Illyri­ in descriptione annorum Irenes, Nicephori.BiiclKclis cl Caroli imperatorum, quae omnia vix duas pa­ cus cent.9. cap. 16. col. 621. Videamus nunc quid Illyricus in lib. de Iransla- ginas explent, sex commisil errores. Primum Irelione imperii adversus banc notissimam certissi- nem solam tribus annis imperasse dicit. At Paulomamqiie historiam, adversus scripta sua priora, cl Diaconus, qui Irenes tempore vixit lib. 23. rerum (ni fallor) eliam adversus propriam mentem el con- romanarum. quinque annos, cl aliquol menses ill· scicnllam adferal: Habuit ( inquit pag. 47. ) Caro­ tribuil, el singulorum annorum acia describit. Idem lus Magnus imperialem dignitatem concessione facil auclor annalium Francorum, qui Pauli Diaco­ ac consensu conslanlinopolitanorum imperato­ ni aequalis fml. Idem Cedrenus, graecus auclor, io rum, quod aliquanto clarius ordineque deinceps compendio historiarum. Idem alii velcros, cl ex nexponam. Nec uos diffitemur, consensisse tandem comioribus Onuphrius lib. 2. de principibus roma Graecos in imperium Caroli, sed invilos, el, ul lu nis Ircnac soli tribuil annos quinque, menses un­ ipse loco nolalo in centuriis dicis, quod mulare decim.dies 16. Deinde Nicephorum,qui Ircnac suc­ non possenl, quod a Leone pontifice jam factum cessit. Marlinus Polonus solum mensibus novem eral. Sed perge el expone quod proposuisti. Pla­ imperasse scribit. At Paulus Diaconus, Cedrenus, tina ut homo Halus, et papis suis addictissimus, Annales Francorum, cl omnes alii velcros,octo no­ studio rem totam obscurat: ac cum narrasse!, nos, cl eo amplius Niceplwro tribuunt: Onupliru.Hornae Carolum, acclamante ei populo i ut impe­ lib. 2. de principibus romanis annos ocio, menset ratori) a Leone coronatum esse, mox addit haec ocio, dies 26. et ne ptilclur esse librariorum error verba: Interea vero constanlinopolilana impera­ in numero: quid singulis annis Niccphorus egerit, trix missis in Italiam tegatis, cum Carolo foedus Paulus Diaconus cl Cedrenus diligenter perscrip­ el pacem iniit, imperiumque hisce terminis divi­ serunt. Tertio Michaelis imperium constituit .Marli­ sit etc. quibus verbis ostendit quidem imperatri- nus Polonus anno 800. contra omnium aliorum hi­ tricem proculdubio de consensu imperialis sena­ storicorum lum veterum, lum recenliorum fidem. tus Carolo Magno concessisse occidentale impe­ Quarto Caroli Magni initium ponit anno 802. neque rium, ct haud dubie eliam nomen ipsum cum re, errore librariorum id factum existimari debet.Si­ sicut omnes alii historici scribunt·, sed tamen non quidem eodem in loco Carolum imperasse dicit an­ vult clare dicere,an anlea papa populusque eum nis II. mense uno el diebus quatuor, ac deinde coronaverint.aul vero imperatrix illi eam digni­ consequenter initium Ludovici, qui Carolo succes­ tatem el potentiam concesserit. sit. ponit anno 816. Al Carolum imperare coepisse Al certe Platina salis clare cxprcssil, post pera­ primo dic anni 801. si a natali Domini initium anni ctam Caroli coronationem, legalos de pace ab Ire­ sumatur, vel octo diebus ante exitum anni 800. si ne ad Carolum venisse. Sed fac Plalinam ul Itali­ exordium anni ducatur a kulendis januaiü: tot et cum el papis addictum, rem obscurasse: quid re­ lain graves auctores scribunt, ul mirum sil Martispondebis ad annales Francorum, ad loi historicos num.Polonum vigilasse, isla cum scriberet. Vide supra citatos, Graecos. Germanos. Gallos, ad le ip­ testimonia quae supra citavimus cap.4.Quinio idem sum denique? Certe illi nec Italici erani, nec papis Marlinus ibidem Leonem 111. qui Carolum corona­ addictissimi: el tamen coronalionem Caroli anlea vit. quartum appellat, conlra eue leros omnes histo­ faciam, quam legali de pace ab Irene minerentur, ricos, eique tribuil aedificationem urbis leoninae; quam lamen constabat ab alio Leone esse factam, clarissime docuerunt. Quod aulem addis, omnes historicos leslari, no­ quem alii omnes quartum.ipse vero quinlum vocal. men imperatorium cum ipsa re, quae lanio nomini Sexto in eadem pagina idem Marlinus scribit anna respondet.Carolo ab Irene concessum, mendacium 814. Stephanum papam IV. venisse in Gallias, Cl est apertissimum: Nullum enim historicorum repe- honorifice susceptum a Ludovico imperatore. Al si rire polui (evolvi autem plurimos), qui id ullo ver­ Ludovicus imperare coepit anno 816. ul paulo post bo significaret quod tu dicis: quin polius annales idem Marlinus docet: quomodo potuit anno 811. Francorum, Ado Viennensis cl Rhegino prumien- Imperator Ludovicus Stephanum pontificem ad se sis in chronicis anno 812. tamquam rem novam el venientem suscipere? Itaque Marlinus Polonus, diinsoliiam referunt, quod legali Michaelis, qui ter­ ligenlissimus scilicet supputator annorum·,tam pon­ tius fuit ab Irene, laudes imperatorius Carolo dixe­ tificum quam Caesarum annos,ul plurimum perpe­ ram disponit. I rint. cumque imperatorem el basileum appellave­ Quod vero idem Illyricus ait, ex Matthaeo Pal­ rint. perge. Verum quod antea imperatrix id fe­ cerit quam papa vel populus, inde liquidissime merio liquidissime apparere. Irenem ante imperio appard, quia, teste Matthaeo Palmerio florenli- spoliatam fuisse, quam pontifex Leo Carolum co­ no, el Martino polono, anlea e l Irene imperato­ ronaverit, liquidissimum quoque mendacium est. ria dignitate spoliata per Nicephoruni. quam pa­ Palmcrius enim in additione ad chronicum Eusepa Leo, populusque eam actionem cum Carolo bii,tametsi in eo labilur.quod Irene post filii excae­ Hornae habuit. Sunt vero teli duo vel diligentis- cationem solum quatuor annos tribuil,cum Paulus timi supputatores temporum. El hic, ni fallor, Diaconus, annales Francorum, el Cedrenus quin­ que annos, el aliquol menses illi tribuant, lamen contra conscientiam loqueris. DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI ipse idem coronationem Caroli ponit anno 801. cl initium imperii Nicepliori anno 802. constat autem ex Cedrcno, cl paulo Diacono, eadem die Niccpborum imperare coepisse, qua Irene sc abdicare im­ perio coacta est. Ex quo inlelligimus Palmerium non solum quatuor annos integros, sed eliam ali­ quol menses Ircnac tribuendos existimasse, licet solum perfectum nytnerum expresserit.Proinde ex Palmcrii sententia posterius Irencm imperio spo­ liata, quam Carolus fuerit coronatus. Sed audiamus jam caetera.Testatur quoque Pla­ tina, Mcephorum imperatorem,oppressorem Ire­ nes, mox initio foedus Irenes de imperii divisio­ ne cum Carolo renovasse: ul haec quoque fuerit confirmatio imperii occidentalis a conslanlinopolilanis Carolo facta. Porro iïiccp horum hunc imperatorem collocat Marlinus Polonus pocnilentiarius papae, et archiepiscopus consentinus, in annum homini 799.omnino eum clarissime prae ponit illi romanae coronationiCaroli,sicut el Sebastianus Francus, quin el Jacobus Philippus llergomensis. De Murtino Polono jam ante respon­ dimus, eum in manifesto errore versari,cum impeperium Niccphori referi ad annum Domini 799. quod ad annum 802. referre debuisset. Sebaslianum Francum non vidi: nec mullum laboro quid ille dixerit, cum auclor fuerit admodum recens, cl a catholica religione alienus. Jacobum Philippum Bergomenscm more tuo frau­ dulenter citas. Ille enim etsi lib. 11. supplementi commemoret divisionem imperii inter Carolum cl Irencm, antequam narret ejusdem Caroli corona­ tionem Romae faciam, lamen id facit per anticipa­ tionem, ul expédiai ea quae ad Graecorum impelium perlinent. Nam postea loco suo ad ordinem temporum rediens, disertis verbis docet imperium a Graecis ad Francos translatum luisse pontificis auctoritate anno Domini 800. cxcunle, ul eliam su­ pra citavimus in 4. cap. Praeponit quoque (addit Illyricus) Marlinus Michaëlem imperatorem eidem coronulioni, qui ibi­ dem illud foedus renovavit cum Carolo. Denique el chronicon D. D. Achillis Gassari initium prin­ cipatus Niccphori ponit in annum 798. facta ve­ ro est illa renovatio concessi imperii a Nicephoro mox initio sui imperii. Quare ex hisce licet col­ ligere ul minimum 1res donationes aut concessioperiiper conslantinopolilanos imperatores facias unie illam romunam actionem nempe Irenes, Mecphori el Michaelis, vel certe illas duas priores. Colligebat olim Virgilius aurum ex Ennii sterco­ re: at nosler Illyricus ( ul video ) ex historicorum auro stercus colligit. Nam cum veteres, ac probati historici, cl illi ipsi, qui tempore Caroli Magni vi­ xerunt, tam perspicue tradant, anno quinio Irenes Carolum Magnum a pontifice maximo coronatum, ac deinde post eam coronationem. Ircnac succes­ sisse Niccphorum, cl Nicephoro Michaëlcm. quis non inlelligil errasse Murtinum Polonum, et, qui < uni sequuli sunl, recenliores historicos, qui sine ulla ratione ex soLi imperitia veteribus contradi­ cunt? Quanta autem impudentia est, ejusmodi er­ rores tam diligenter consectari, cl demum in ob­ scuris auctoribus vix repertos ita proponere, ac si Ltiim-HM Vol IV. P. 11. i t nihil verius literis mandari potuisset? cl lamen pergit Illyricus, atque ait: Ex hisce etiam licet col­ ligere, temere vel jiolius fraudulenter a Sabelli­ ci) concessionem imperii ab Irene posl faciam Coronationem Leonis papae poni. Iledarguilur enim manifeste ratione temporum. Plerique sane omnes Irencm ajunl postremo ab imperio depo­ sitam esse ante illam actionem romanam, aliqui autem eodem anno. Igilur oportet translationem imperii antea in Carolum faciam esse a conslantinopolilanis quam a Montants. Al si temere vel fraudulenter Sabellicus antepo­ suit Caroli coronationem Irenes abdicationi, num eliam Paulus Diaconus, annales Francorum, Ce­ drenus, Zonaras, Ado. Rhegino, Otho. Conradus. Sigebcrlus, cl alii veteres, lemerc vel fraudulenter id egerunt? Certe Sabellicus veteres historicos sequulus est. El quinam sunl, Illyrice, illi plerique omnes, qui Irencm ajunl postremo ab imperio de­ positam esse ante illam actionem romanam? Nimi­ rum Marlinus Polonus, qui unus est instar omnium. An non te pudet tam aperte mentiri? sed perge. Porro illam translationem de pace imperioque inter Irencm et Carolum faciam, collocant Ado Viennensis, cl annales Caroli in annum Domini 798. Praeponunt igitur cam ut minimum integro quadriennio coronationi leoninae. Paulus quo­ que Aemilius in sua Francorum historia affirmat seriam sollicilamque actionem el legationem Ire­ nes ad Carolum longe praecessisse illam romanam coronationem, id vero, Illyrice, non est so­ lum audacter mentiri, sed eliam configere oculos hominibus, ul non videant ea quae clarissime pa­ tent. Siquidem Ado viennensis. el annales Franco­ rum duas ponunt legationes Irenes ad Carolum. unam pro pace el restitutione captivorum, ante Caroli coronationem anno 798. alleram pro pace iterum renovanda, post Caroli coronationem, anno 802. cl quamvis Platina dicat hac legatione poste­ riore procuratam esse imperii divisionem, tamen Ado Viennensis, el annales Francorum nullam im­ pel ii mentionem faciunt, nisi mullo inferius, ubi describunt legationem Michaelis anno 812. Haec enim sunl verba Adonis: Anno 798, Irene ad ex­ cellentissimum regem Carolum legationem pro pace servanda misit. El infra, postquam narraverat coro'niilionem Caroli faciam anno 801. ita subjungit: Anno 802. Irene imperatrix ad imperatorem Curolum misit pro pace inter Francus el Graecos fir­ manda. El infra : Anno 803. Irene ab imperio de­ posita est: cl Nicephorus imperator Conslanlinopoli creatus, qui legatus suos, una cum legatis impera­ toris Caroli remisit. Nam imperator Carolus Jessc episcopum ambianensem, cl Elinigancum comi­ tem, Constantinopolim direxerat. Susceperunt au­ tem legali Nicepliori imperatoris epistolam inscri­ ptam de foedere pacis, sicque tali pacto Constantinopolim reversi sunt. Denique infra anno 812. Iu ejus locum Michael gener ejus imperator creatur, cujus legali Aquisgrani ad imperatorem Carolum missi laudes mure suo dixerunt, imperatorem ct basili-um illum appellantes. Ilis consentiunt tum annales Francorum ( nam inde haec omnia Ado Viennensis accepit ) lum eliam Paulus Aemilius in II 78 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI CAPUT XII. lib. 3. de rebus Francorum, ul quivis per se co­ gnoscere polesl. Novum enim mendacium est. quod paulo post Romanum pontificem juresuo imperium a Graecis Illyricus addit, cum nil: .Vi/ii vero verisimile est, in Germanos transtulisse. mox initio illius instaurati regni Irenes esse fa­ ctam talem transactionem de imperio inter eam Demonstravimus hactenus, Carolum Magnum, cl Carolum, quo constabiliret adhuc principio dubium cl invidiosum regnum, quod cl Aemilius quem imperatorem rotnanorum fuisse nemo neg.i, affirmat. Hoc inquam apertum mendacium csl, ejusmodi imperium nullo alio titulo adeptum, Disi cum Paulus Aemilius non solum non dicat ullam pontificis maximi auctoritate. Nunc quoniam Illyri­ faciam esse transactionem de imperio inter Ircucm cus inter alia argumenta, quibus efficere nititur, el Carolum. sed conlra potius asserat invita Irene imperium non pervenisse ad Carolum Magnum pon­ et Nicephoro Augustis, Carolum a pontifice magno tificia auctoritate, etiam illud affert, quod romanus procerum Romanorum assensu, imperatorem fa­ pontifex non habeat jus imperia transferendi: A. ctum. M illa verba indicant de legalis, quos Irene conlra Deo juvante, ad demonstrandum aggredie­ misit ad Carolum. jam a pontifice coronatum. Au­ mur, posse romanum pontificem,si caussa pualulei, gustae legali foedus petebant, aegritudine animi id facere, non quidem regia aul imperatoria, sci inierim dissimulata, cl illa de Nicephoro: Hactenus aposlolica, idesl, summa atque emiuenlissiina ec­ Carolum Augustum, magno, patienlissimoquc ani­ clesiastica potestate. Pendet aulem tota haec res ex duabus sententiis: mo Niccphori simultatem invidiamque tulisse. Sed pergamus ad reliquas nugas Illyrici, ut hunc altera, romanum pontificem totius Ecclesiae, idesl, locum aliquando claudamus: Credibile, inquit Il­ omnium Christianorum patrem cl pastorem esse; lyricus, lamen profecto valde est. Irenem cum fi­ altera, summum Ecclesiae lotius pastorem ita non lio Constantino mullo antea illam dignitatem el modo privatis hominibus, sed etiam regibus cl im­ possessionem imperii cum Carolo communicasse. peratoribus Christianis praeesse.ut, si caussa Chri­ Unde autem id credibile sil, mullis verbis conatur sti cl Ecclesiae id exigat, possit cos regnis, atque ostendere. Sed summa est, quia Carolus devictis imperiis exuere, eaque regna el imperia ab aliis Longobardis, jam magna Italiae parte, et ipsa urbe ad alios transferre. Nemo est enim qui non inlellipoliebatur; ct Constantinus imperator conslanlino- gal, si hac duae sententiae verae sint, continuo il­ politanus filiam Caroli in matrimonium sibi dari lud etiam cfflci.ul romanus pontifex certis de caus­ petierat. Expendat, inquit, quaeso totum hoc ne­ sis imperia transferre possit. Priorem sententiam mulli ex nostris accuratissi­ gotium quivis intelligens. quomodo potuit Con­ stantinus imperator ambire, aul impetrare filiam me ac fusissime demonstrarunt. Quod etiam nos Caroli non facta pace? Quomodo autem potuit praestitimus in libris quinque, quos de summi pon­ inter eos fieri pax, non concesso Carolo occiden­ tificis institutione el potestate scripsimus. Quare tali imperio, quod jam fortiter occupaverat, et hoc loco satis erit, si eam sententiam confirmemus firmiter relinebat? Necessario igilur in tali nu­ testimoniis imperatorum alque eorurn potissimum, ptiarum fdiae Caroli paciione divisio imperii fa­ qui romanae sedi infesti fuerunt. Si enim ipsos im­ cta csl. Egregia sane demonstratio, quasi non pos­ peratores, ubi de jure ipsorum agitur, testes ha­ sit imperator cum rege polcnlissimo pacem facere bemus. frustra aliorum leslimonia desideramus. Carolus Magnus imperalor primus ex gente Fran­ cl affluitati m contrahere, nisi imperialem dignita­ tem cum eo communicare voluerit. Qua igilur ra­ corum non semel primulum rom. pontificis agno­ tione Carolus V.imperator cum Francisco rege Fran­ scere se ac venerari professus est. Exstat privile­ corum pacem fecit, cl Lconoram sororem ei in ma­ gium ejusdem Caroli.quod Bremensi Ecclesiae de­ trimonium collocavit, nec tamen cum in imperio dit, apud Alberlum Kranlzium lib. I. metropolis collegam accepit? Al Carolus Magnus occidentale cap. 7. in bacc verba: Summi pontificis, el uniimperium armis acquisitum possidebat: nec pacem versatis papae Adriani praecepto, necnon el mocum imperatore eonslanlinopolilano fecisset, nisi guntinensis episcopi Lullonis.omniumque qui af­ ei imperium jam occupatum retinere permissum fuere pontificum consilio, eandem Rremensem esset. Verum, non est, ul supra diximus, de pos­ Ecclesiam cum omnibus suis appendicis, Villesessione provinciarum imperialium quaestio, sed hado, probabilis vitae, coram Deo el sanclis ejus de titulo, de jure, dc nomine, de dignitate ac ma­ commisimus. Exstant item libri nomine Caroli Ma­ jestate auguslali lota controversia est. Neque enim gni adversus synodum Graecorum dc cultu imagi­ infr iamur. Carolum bellica virtute Longobardos ex num: quos libros etsi ego non esse Caroli Magni Italia exegisse, camque provinciam suam fecisse, arbitror, tamen quia ab adversariis Carolo tribui quae aliquando romani imperii provincia fuerat. constantor video, sumam etiam inde testimonium. Sed quemadmodum hoc tempore reges Francorum Sic igilur habet liber primus cap. G. Sicut caeleris ci II -panorum. romani imperii provincias tenent, discipulis apostoli ct apostolis omnibus Petrus nec lamen sunt romani imperatores, cl imperator eminet, ita nimirum caeleris aposlolica, et apocum eis pacem el nfflnilalem habet, ita quoque fieri slolicis romana eminere dignoscitur. Haec enim Γ oluit, ul Carolus Magnus aliquot romani imperii nullis synodicie constitutis caeleris ecclesiis prae­ provincias sine nomine cl jure imperatorio lencrei, lata est, sed ipsius Domini auctoritate primatum ■ ili ' ii cum eo imperalor constanlinopolilanus habet. Denique, ul ex Platina in vita Leonis III. el Paülo Aemilio lib.3. dc rebus gestis Francorum, ac pacem atque afiinilalcm habere cuperet. DE TRANSLATIONE IJIPl RII ROMAM Jacobo Vimphclingio in epilome rerum germanicarum cap. 9. cognosci potest, cum aliquando idem Euroius Romae sententias episcoporum.qui ex tola Italia cl Francia convenerant, rogasset de vita el moribus papae Leonis, alque ab iis una voce re­ sponsum esset, sedem aposlolicam, omnium eccle­ siarum caput, a nemine judicari debere, continuo acquievit ac permisit, ul summus pontifex Leo solo jurejurando crimen, quod ei falso objiciebatur, di­ lueret. Olho Magnus, qui primus ex gente saxonica Ro­ mani imperii gubernacula rexit, eundem primatum romanae Ecclesiae disertis verbis confessus csl in epistola, quam scripsit ad Joannem XII. rom. pon­ tificem,quae exstat apud Luilbprandum ticinensem lib. 6. cap. 9. Haec enim csl inscriptio Hierarum: Summo pontifici,el universali papae domino Joanni, Olho divinae respectu clementiae impera­ tor augustus. Fuit quoque hic Otho Magnus roma­ nae Ecclesiae cl acerrimus defensor, ul Jacobus Vimphclingius lesialurin cpilome rerum germanicaruin cap. 18. Ul autem omnes inlelliganl non so­ lum imperatores amicos, sed cliam hostes roma­ nae Ecclesiae, pontificis primatum agnovisse, sub­ jiciam testimonia omnium fere imperatorum, qui romanam Ecclesiam hostiliter persequuti sunt. Ilenricus IV. qui primus cx gcrmanicis impera­ toribus cum romano pontifice graves inimicitias gessit, etsi certis de caussis Gregorium Vll.pontifi­ cem oderat, auctoritatem tamen romanae sedis su­ per omnes homines, alque adeo super ipsos reges cl imperatores, numquam negavit. Exstat epistola ejus ad principes imperii, quam lotam refert Con­ radus abbas urspergensis in chronico anni tlOfi. In epistola haec habentur: Praeterea, inquit, Do­ mino papae in praesentia legali sui cl vestra obedire parati sumus: el nunc parati sumus ei om­ nem debitam reverentiam et obedienliam sincero corde, cl devotione pracsenlialiter exhibere. El infra: Rogamus vos per auctoritatem romanae Ecclesiae, cui nos committimus, el honorem re­ gni, ne super nos et fideles nostros venialis. El infra: Si interpellatio vestra, nnllaque alia inter­ ventio ad praesens prodesse poterit, appellamus romanum pontificem.el sanciam universalem ro­ manam sedem cl Ecclesiam. Haec ibi. Rursus aulem idem llcnricus IV. in postrema epislola ad principes: Appellavimus, inquit, cl tertio appel­ lamus dominum romanum pontificem Paschalem, cl sanctam et universalem sedem el romanam Ecclesiam. Ilenricus V. tametsi non parvo tempore propior episcoporum investituras romanam Ecclesiam ve­ xavit el afflixit, ejus tamen primatum semper agno­ vit. Sic enim dc eo scribil Abbas urspergensis in chronico anni 1110. In epiphania domini. Ralisbonae Ilenricus coi loquium cum principibus faciens, animi sui pro­ positum eis aperuit, scilicet. quod transalpinis partibus se exhibere vellet, quatentis cl benedi­ ctionem imperialem a summo pontifice, romana, quae caput mundi est, in urbe perciperet, el la­ ïcs Italiae provincias in societatem regni germanici fraterna pace, el justitiis ac legibus antiquis 79 componeret, insuper ad omnia quae defensio po­ sceret ecclesiastica, ad nutum patris apostolici sc promptum demonstraret. El infra m chronico anni 1117. ubi exposuisset Abbas lernfica signa, quae de coelo ostendebantur adversus impietatem ejus­ dem Henrici,qui summum poniificcrn captivum fa­ cere. alque ab eo per vim extorquere investituras episcoporum ausus esset: ita subjungil:7/is et ejus­ modi cladibus rex Ilenricus corde tenus saucia­ tus. non cessai legationes satisfactorias ad apo­ slolicam sedem destinare. El infra in chronico an­ ni 1122. pacem inter Calixlum pontificem ct eun­ dem llenricum imperatorem his verbis Abbas de­ scribit: Facto, inquit, universali conventu apud urbem Vangionum.quae nunc Formalia dicitur, sicut longum, ita cl incredibile memoratu est, quam prudenti.quam instanti.quamque per om­ nia sollicito cunctorum procerum consilio, pro pace el concordia per unam, vel amplius.hebdo­ madam certatum sil. donec ipse in cujus cor re­ gis csl, omnem animositatem Augusti sub apostolicac reverentiae obedienliam, caussa matris Ecclesiae,etiam ultra spem plurimorum,in flexit. Fridericus I. imperalor, et romani pontificis Alexandri III. hostis acerrimus, romanae Ecclesiae primatum el rebus cl verbis confessus est. Nam cum in Italiam venisset, Adrianum IV. pontificem Ha veneratus est, ul ad ejus pedes primum venera­ bundus accederet.Deinde descendenti cx equo sta­ pedem teneret, ul referet Albertus Kranizius lib. G. Saxoniae cap. IG. Quod idem postea fecit etiam Vi­ ctori,quem verum pontificem.cum schismaticus es­ set existimabat.Sic enim scribil Radcvicus lib.2.de robus gestis Friderici I. cap. 70. Ibi. inquit, reli­ giosissimus imperalor ante januas Ecclesiae cum suscepit, cl descendenti de equo strepam humili­ ter tenuit, el apprehensum per manum usque ad altare perduxit, et pedes ejus est osculatus. Ita­ que Fridericus imperalor re ipsa, el faclis salis de­ claravit quo loco romanus pontifex haberi deberet. Nec lamen solis factis, sed cliam verbis sententiam suam aperuit. Nam in epistola ad omnes imperio romano subjcclos,quae exstat apud Radevicum hb. 1. cap. 10. romanum pontificem capulsanctae Ec­ clesiae nominal: cl rursus in epislol a ad Adrianum IV. pontificem, apud Radevicum lib. 2. cap. 16. romanam Ecclesiam matrem omnium ecclesiarum et ipsius imperii vocat. Denique in epist. ad Ilermnnnuin episcopum brixinensem, apud eundem Radevicum lib. 2. cap. oG. ubi deplorat schisma, quod in romana Ecclesia fuerat exortum, ita loqui­ tur: Cum. inquit. unus Deus, unus papa, unus imperalor sufficiat cl una Ecclesia Dei esse de­ beat: quod sine dolore dicere non possimus, duos aposlolicos in romana Ecclesia habere videmur. El infra: Pro tanta namque el tam perniciosa Ecclcsiaejacturajota nimirum Halica Ecclesia con­ turbatur: el dissensiones. schismate orto in capi­ te, jam inferiora membra defluxissent, cl totum Ecclesiae corpus defoedasscnl. nisi nos consilio, ct auxilio religiosorum virorum, qui spiritu Dei aguntur, tam impudicae iniquitati justitiae rigo­ rem opposuissemus. Et infra: l l justo declaretur examine, quis illorum regimen universalis Eccle- 80 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI siae dc jure debeat oblinere. Vides certe, lector, tur imperalor: Debemus dignitatem propriae te· ex sententia imperatoris Friderici, unum esse de­ neralionis b. apostolo Petro in nostris lemporibin bere papam, qui ul caput loti corpori Ecclesiae conservare, quatenus beatissimus romanae civi­ praesit, el cui Ecclesiae universalis regimen de­ tatis episcopus, cui principatum sacerdotii super omnes antiquitas contulit.locum habeat, et faculbeatur. Philippus imperator creatus in schismate contra talem de fide sacerdotibus judicandi. Exstat quo­ Othonem IV. licet a pontifice Innoccntio III. ab im­ que epistola Justiniani graeci imperatoris ad Joan­ perio rcpulsus ossei, is tamen (ut scribit Abbas ur- nem II. romanum pontificem in ipso primo titulo spergensis in chronico) cum audisscl se in excom­ codicis. In qua epistola haec habentur verba: Acc municationem pontificiam incidisse,humiliter a le­ enim palimus quidquam quod ad ecclesiarum gato pontificis absolutionem petiit,quod certe num- statum perlinet, quod non etiam vestrae innote­ quam fecisset, nisi summum pontificem, pastorem scat sanctitati, quae caput est omnium sancta­ suum, ac proinde aliorum etiam principum cl re­ rum ecclesiarum. Habemus igitur imperatorum testimonia, vete­ gum fuisse credidisset.Si enim sola romana civitas, et non Ecclesia universa, ad curam romani ponti­ rum, recentiorum, lalinornm, graecorum; amico­ ficis pertinere, quam ob rem princeps germanus rum. et inimicorum: quibus testimoniis prior illa sententia, quam confirmandam suscepimus, salis romani pontificis censuram tantopere timuisset? Fridericus II. Ecclesiae longo tempore houis, cl munita, quod ad praesentem controversiam de pcrsequulor,timuit tamen romani pontificis,ul veri translatione imperii facil, cl constituta esse vi­ Christi vicarii, lalam in se ecclesiasticam censu­ detur. Jam vero summum ecclesiasticae hierarchise ram. Sic enim scribit dc hoc Fridcrico Abbas urspergensis in extremo chronico: Nihilominus quo­ principem (quae erat altera sententia) regna atque que omni tempore,quandiu,denuntiabat eumpa- imperia Christianorum, si necessitas Ecclesiae id pa excommunica tum, beneficium absolutionis hu­ postulet, posse transferre, demonstratum est a no­ militer cum omni obedientia, et devotione, el ju­ bis in lib. 5. dc pontifice, ex quo libro buc unam stitiae exhibitione postulavit; cl Jacobus Vimphe- vel alleram ralionern transferemus. lingius in cpilomc rcrum germanicnruin cap. 35. Primum igilur-.Liccl poleslas ecclesiastica, quae Fridericus, inquil, secundus in Cyprum usque in summo pontifice potissimum residet, ct potestas ïtnvigans, Aconem lendem pervenit, nuntiis ro­ politica, quam praeter caeleros principes impera­ gans ponlificem.nl se absolveret analhemale:quo· tor romanus habet, non modo duae sini ac distin­ niam in ejus poleslate deinceps semper sil man­ ctae finibus cl officiis, sed cliam separatae inter­ dum inveniantur ( nam aliquando Ecclesia nullos surus. Ludovicus IV. imperalor, el armis cl scriptis Jo- habuit politicos principes,cl nunc cliam mulli sunl anncmXXII. pontificem oppugnavit,lanium tamen principes ac reges extra Ecclesiam) tamen quando abest,ul existimaverit summi pontificis auctoritatem principes sunl chrisliani, cl in Ecclesiae catholicae dc Ecclesia esse tollendam (ul eam Illyricus subla­ membris, ac filiis numerantur,duae illae potestates tam cupii ) ul cum verum pontificem sibi faventem ila conjunguntur ac conveniunt inter se, ut unam rempublicam,unum regnum,unam familiam, immo habere non posscl,falsum pontificem creandum cu raverit: Nec inierim tamen unquam destiterit varias cl unum corpus efficiant. Unum enim, ul Aposto­ i.itiones quaerere, quibus vero, legilimoque ponti­ lus ait Horn. 12. sumus corpus in Christo, singuli li i reconciliari posscl. Nam per Joannem regem autem alter alterius membra. In hoc autem corpo­ B< i· niae, el literis cl nunciis lentavit, si possel in re mystico Ecclesiae, potestas ecclesiastica veluli gratiam Joannis pontificis redire, paratus anlipa- animus quidam csl. politica aulcm veluli corpus, pam suum deponere, seque reum gravissimi crimi­ ul s. Gregorius nazinnzenus docet in oratione ad nis agnoscere, ac misericordiae pontificiae lotum populum timore perculsum, el praesidem irascenpermittere. De qua re vide lileras Joannis pontifi­ lem. Neque in controversiam id revocari polcst, ci·. ud Juanncm regem, apud Ilobortum Arboricen· cum consli I ecclesiasticam potestatem spiritalem sem torn. 2. dc utroque gladio, theoremate 7. De­ ac coelestem esse, politicam vero,humanam ac ter­ inde mortuo Joanne pontifice, cum audivisset idem renam.· el rursus illius finis aeterna bcatitudo sil: Ludovicus imperalor.Benedictum popam ad amici­ hujus aulcm, pax cl tranquillitas temporalis: illa tiam suam esse propensum, continuo ad eum Icga- animos et corda potissimum regat; isla in corpori­ 11$ misit, qui demississimis precibus absolutionem bus vim suam habeat: illa legibus divinis el coele­ ab excommunicatione, cl restitutionem ad imperi­ stibus oraculis: ista jurc civili ac gentium nitatur: um peterent. Cujus rei testis cl Argentinensis in illa denique auctorem immediatum Deum habeat; chronico, qui illo ipso Benedicti cl Ludovici tem­ isla per jus genlium, el consensum populorum ad principes derivetur. Igitur quemadmodum distin­ pore floruit. Neque s Ium post tempora Caroli Magni, sed cl- cta sunt animi el carnis munera, el separata cliam i.'.m antea,romani imperatores pontificem romanum inveniuntur in angelis, qui corpore vacant el belI etesiae catholicae caput esse professi sunt. At­ luis, quae rationis sunl expertes: el tamen in ho­ que ut nomine omnium aliorum duo testimonia, mine quia unam hyposlasim efficiunt, ita conveni­ unum lalim imperatoris, cl graeci alterum profe­ unt cl conjunguntur, ul animus praesit, caro sub­ ramus. exstat epistola Valentiniani 111. ad Theodo- jiciatur: el possit animus jure suo carnem jejuniis, Mti u juniorem inter epistolas praeambulares ad vigiliis aliisque laboribus coërcerc, ne impediat ccncdium cbaleedonense. In ca epi-tola s c loqui­ munera spiritus, vel cliam, si opus sil ad fidem in- DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI sius spiritus consequendum, possit spiritus carni imperare, ul se, ac sua exponat omnia, etiam cum detrimento vitae, ul sanclos martyres facere vide­ mus, pari ratione in Ecclesia Christi, si vere unum corpus sil , lanlam esse oporlcl conjunctionem ccclcsiaslicac ac politicae potestatis , (anlumque inter eas ordinem, cl unius ad alleram subjectio­ nem, ul in liis quae ad alernam salutem adipiscen­ dam perlinent, ecclcsiaslica potestas politicam di­ rigat, eique imperct;ct,si opus sit, cohibeat cl coer­ ceat, ne adeptionem proprii finis impediat cliam cum detrimento propriae potestatis; ul eo modo, juxta b. Gregorii sententiam lib. 2, cpisl. 61. ter­ restre regnum coelesti regno famuletur. Hue accedit, quod cum principes politici ad Ec­ clesiam veniunt ul Christiani liant, recipiuntur illi quidem, sed cum pacto expresso,vel tacito,ul scep­ tra sua Christo subjiciant, cl Ecclesiam catholicam non evertant, sed tucantur pro viribus ac defen­ dant; cl nisi id fecerint, puniri possint cliam regni amissione. Non enim csl aptus regno Dei, nec luto ad sacramentum Baptismi admitti potest, qui non csl paratus Christo servire; el propter ipsum amit­ tere quidquid habet; cun; Dominus dicat in evan­ gelic Lue. 14. Si quis venit ad me, cl non odit pa­ trem suum, cl matrem, cl uxorem, cl filios, cl fra­ tres, adhuc aulcm cl animam suam, non polesl me­ us esse discipulus; cl rursus in eodem loco: Sic er­ go omnis ex vobis,qui non rcnunciat omnibus quae possidet, non potest meus esse discipulus. Quae loca ( ul s. Augustinus rcclc exponit in epist. 5. ad Marcellinum ) sic inlclligcnda sunl, ul is non pos­ sit Christi esse discipulus, qui non csl paratus ca­ rere potius uxore,liberis,parentibus, opibus,hono­ ribus, atque ipsa cliam vila, quam ul Christum of­ fendat. Quae cum ila sint, nullam profcclo injuriam facit summo principi politico princeps summus ec­ clesiasticus, si cum admoneat, iliique imperet, ut politica sua potestate rcclc utatur, legibus cl poe­ nis impios ac blasphemes coerceat, fidem catholi­ cam protegat, adversus infideles Ecclesiam oppu­ gnantes arma suscipiat. Quod si is aul ex ove lupus evadat, cl haereticos, ac sectarios sequens, fidem catholicam destruat, aul volui aries furiosus con­ templo paslorc in oves sibi subjectas grasselur, aul certe instar languidi ac timidi canis, propior ignaviam ac segnitiem, gregem Domini a luporum morsibus defendere non nudent, cur quaeso non poterit summus pastor, cl qui Christi ipsius vices in lerris gerit, lupum illum ab ovili arcere, atque ovibus imperare ne illum ultra sequantur; el arie­ tem furiosum recludere ac prohibere ne gregem deinceps ducat, ac denique imbecillo cani valenliorem alium substituere, qui gregem, ul oporlcl, cu­ stodial ac defendat? Ergo hac potestate Jojada pontifex Athaliam re­ ginam, tyrannidum in populo exercentem, a regno amovit, cl .luas regem constituit; ut legimus lib. 1. Reg. cap. 11. cl lib. 2. Paialip. cap. 23. Hac potestate Gregorius papa II. Leonem impe­ ratorem Iconoclaslarum haeresi studentem, atque eam in Italiam inducere molientem, non solum ex­ communicari!, sed etiam vectigalibus Italiae prohi­ buit, ul Cedrenus cl Zonaras in ejusdem Leonis vi­ 81 ta scriptum reliquerunt. Ilac potestate pontifex Za­ charias Ilildcrici regnum, quod cis socordia catho­ lica religio in Gallus non modicum detrimentum pateretur, in Pipinum cl filios ejus transtulit, ut supra mullis testimoniis demonstravimus. Ilac potestate Leo III. pontifex, regem Nordambumbrorum regno suo inique pulsum, atque ad se tamquam omnium Christianorum caput cl princi­ pem fugientem, per legatos suos in regnum resti­ tuit, ut Airnoinus scribit lib. 4. de rebus gestis Francorum cap. 96. cl Rhegino lib. 2. chronici anno 808. Ilac denique idem Leo romanum imperium a Graecis ad Francos transtulit, quod jam longo usu didicisset. Graecos aul non posse, aul nolle labo­ ranti Ecclesiae opem ferre: ac tum maxime id me­ tuendum videretur, cum, imperatore Constantino fraude suorum excaccalo,focmina,quod antea numquarn acciderat, romano imperio praesideret. Porro divino consilio eam translationem factam, testantur in primis victoriae ac triumphi, quos de omnibus suis hostibus Carolus reportavit. Ul enim Deus ostenderet suum esse illud opus,ila Carolum Magnum pietate, fortitudine . justitia, clementia omnibusque regiis virtutibus ornavit, ejusque im­ perium laniis opibus, tanta benevolentia populo­ rum, tot clarissimis victoriis, tot sacrarum aedium magnificentissimis aedificiis nobilitavit,ut post Ma­ gnum Constantinum nullus in pcralor felicior, nul­ lus Ecclesiae utilior fuisse videatur.Testatur dein­ de consensus, cl approbatio orbis terrae. Siquidem Carolo Magno a Leone pontifice imperatore appel­ lato, non modo romanus populus laetissimis voci­ bus acclamavit, nec solum universa Italia, Gallia. Germania, Pannonia, lotus denique occidens, no­ vum imperatorem gratissime excepit, sed etiam ab Asia el Africa maximorum regum legationes gra­ tulatoriae cum magnis muneribus ad Carolum adve­ nerunt. Ipse cliam graeci imperatores.tametsi alioquin aemuli cl hostes lalinorum (ul supra demon­ stravimus ) per legatos imperium Caroli agnove­ runt. cumque imperatorem el augustum salutarunt. Dc quibus legationibus vide.si placet,annalesFrau eorum, Adonem, Rheginonem. Abbatem urspergensem in chronico anni 8(11.802. 803. 807. et 812. necnon Othonem frinsingensetn lib. 3. hist, cap. 31. cl 32. Testantur denique omnes conse­ quentes aetates,siquidem ab anno Domini 801.quo anno in Germanos imperium translatum esse con­ stat, omnes omnino Christiani romanum imperium apud Germanos esse crediderunt. Neque ullus fuit princeps, aul rex Christianus.qui Caroli Magni suc­ cessores ul veros legitimosque imperatores non agnoverit, aut qui se eis posthabitum aegre tule­ rit. Soli sunl Lulherani, qui dum gcrmanicum im­ perium Anlichrisli miraculum esse contendunt. Germaniam suam legitimo imperio sine dubitatio­ ne spoliare niluniur. Sed occurrit Illyricus,el adversus ca quae hacte­ nus diximus, objicit jus canonicum cl divinum, quo politica potestas omnino pontificibus interdicilur. Sic enim probat in lib. suo de translatione im­ perii pag. 6. non esse translatum Imperium a Grae­ cis ad Francos pontificis maximi auctoritate: Quin 82 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMAM papae, inqoit.(estantibus id ipsorum propriis ju­ mendalionem humilitatis faciunt, quae virtus cuc ribus, non sunt a Uco constituti domini aut gu­ superbia pugnat, non cum poieslale. Nam ubi Cliri. bernatores temporalium dominiorum; sicut ipse- slus apostolis imperavit, ul non dominarentur mort mel Christus negat suum regnum essedehoc mun­ gentilium, sed minimi essent, ac servi, ibidem de do, negat se esse constitutum judicem rerum, ac se ait: Sicul filius hominis non venit ministrari, sed lilium terrenarum. Prohibet quoque apostolis ne ministrare; el rursus: Ego autem in medio veslruü dominenlur politice. inqu iens.reges.genlium do­ sum, sicul qui ministrat; el lamen idem ipse diieminantur, vos autem non sic. Jubet eos esse ser­ rat se habere polcslalem omnis carnis, cl sibi om­ vos, el omnium minimos. Quin d. Petrus, quo se nia tradita esse in manus, et se esse Dominumc. isti fundatore jactant, jubet presbyteros politicis magistrum. gubernatoribus obtemperare. Quod igitur jus Addit Illyricus poslrcmo:Aposlolum Petrum pre­ Christus hic in terris nun habuit, non lanium non sbyteris mandasse, ul politicis gubernatoribus ot tradidit suis apostolis,sed eliam severissime pro­ temperarent: qui locus in neutra b. Pelri episloh hibuit, id profecto nec Pctrus.nec papae, etiamsi invenitur. Haec enim sola de presbyteris verba le­ centies vicarii Christi essent, habere poterunt. guntur apud apostolum Petrum: Seniores ergo, qc Verum lota haec Illyrici argumentatio uno verbo in vobis sunl, obsecro consenior, cl testis Chris destrui potest. Nam lamclsi falcremur, romanum passionum, qui cl ejus, quae in futuro revelandi ponlificem neque re ipsa habere, neque eliam ha­ est, gloriae communicator, pascilc qui in vobis et. bere posse ullam polilicam polcslalem, non lamen gregem Dei, providentes non coacte, sed sponta­ inde rccle colligeretur,imperium a Graecis ad Ger­ nee secundum Deum: neque turpis lucri gratia, manos ab eodem romano pontifice non potuisse sed voluntarie, neque, ut dominantes in cleris,sed transferri: Non enim politica, sed ecclesiastica po­ forma facti gregis ex animo,cl cum apparuerit prin­ testate, quae politica longe major el sublimior est, ceps pastorum, percipietis immarcescibilem glo­ quaeque politicae praeesl, eamque regii ac dirigit, riae coronam 1. Pelri 5. quae verba non presbyte­ ul supra diximus, ca translatio facta est. Siquidem ros magistralibus politicis, sed magistratus potius, papa,non quod esset rex regum, aul summus tem­ ul cacleros laicos presbyteris subjiciunt. poralis monarcha, qualis Augustus el Constantinus fuere, occidentale imperium a Graecis ad Francos CAPUT XIII. transtulit, sed quod pastor Ecclesiae universae, a Chrislo ipso cum summa poieslale conslilulus, in­ Solvuntur, aul soluta demonstrantur ter oves suas eliam reges cl imperatores numera­ argumenta Illyrici. ret, possclquc, ac deberet operam dare, ne reges, cl regna Christianorum, Christi regnum impediant, Etsi ex iis quae hactenus dicta sunl, profligat: neve Ecclesiae obsinl, sed ejus polius honori, al­ que utilitati deserviant. videtur omnis controversia, et argumenta omnia, Sed ne forle queratur Illyricos suam argumen­ quae ab adversario adicrcbaniur. dissoluta, quit tationem nimis breviter refutatam, excutiamus pau­ tamen Illyricus in ipso primo capilc sedecim obje­ lo diligentius. Ait primo summos pontifices ( testa n - ctiones, quasi totidem cohortes aul legiones pro­ tibus id propriis ipsorum juribus) non osse consti­ duxit in aciem, quas non eodem ordine, sed prout tutos a I»eo dominos, aul gubernatores temporali­ se obtulit occasio, vanis in locis confecimus, opeum dominiorum. At iisdem juribus Icstanlibus, con­ raepretium visum est, hoc loco singulas ilerum in­ stituti pontifices sunl pastores ac praesules anima­ spicere, cl vel locum annolarc ubi solulac sunl. rum, quarum aeternae saluti omnia temporalia bo­ vel breviter refellere.si qua forte adhuc restai.quai na deservire debent. Proinde licet, dum reges Chri­ capul attollere videatur. Ila igitur ille praefatur. stiani regna sua ( ut Christianos dccel ) admini­ Quod non sit facta per papas imperii translation strant, non debeat summus ponlifex eorum regno­ Graecis ad Germanos, probatur sequentibus argu­ i rum curis ac negotiis se implicare, ubi latncn ii mentis. PrimoiQuiaid asserunt, probanlque duo sum­ coeperint a via di-ficclcre, el in detrimentum ani­ marum regnis suis abuti, potest ac debel remedia mi viri, idque non temere, suove arbitrio, sed ex congruentia ( ul saepe diximus ) adhibere. Quare vetustis historiis, nempe Nicolaus Cusanus car­ translationi au imperii a Graecis ad Germanos, apo- dinalis. el Henricus Hallheisen, archiepiscopui slohcae sedis auctoritate factam esse, omnia jura nidrosiensis el papae domesticus, qui ante cen­ clamant. Vide quae supra citavimus cap. 6. tum annos mortui sunl.quorum testimonia in fi Ail secundo Illyricus Christum ipsum non fuis­ ne adjiciam.Non opinor duos istos tuos milites laro se regem de hoc mundo, nec judicem lilium terre­ esse temerarios, ul audacter stare velinl in acie ad­ narum. At non negabit (opinor) Illyricus, poluisse versus nosiros circilcr quinquaginta, parlim histo­ Christum nihilominus, si ila expedire judicasse! ricos, parlim eliam summos principes cl ponliflccs. regna mulare, atque transferre. Aeque idcirco non Sed quid si demonstrare potuero, ne islos quidem. I i fuit Chrislus rex temporalis, nec lites terrenas ju­ Illyrico, tibi favere? dicavit. quia non potuit, sed quia noluit. Nicolaus Cusanus, vir alioqm doctus cl pius, in­ Addit tertio interdictum severe apostolis, ne do· juria temporum, lania librorum veterum penuriJ minarenlur sicut gentes faciunt, clconlra cis impe­ laboravil, apcrlc dical lib. 3. Concordanliae catho­ ratum. ulessent minimi, alque omnium servi, sed licae cap. 3. quem solum locum Illyricus cilavil io facilis responsio csl. Siquidem haec omnia ad com- nullis hisloriiis se reperisse Carolum Magnum ve· DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI 83 rum imperatorem fuisse. Proinde contendit Germa­ imperatorum. Vide solutionem cap. 7. et 10. Sexto: Quia incertissimae narrationes illius norum imperium in Othone I. ila coepisse, ul nul­ lus praedecessorum ejus inde usque ad Carolum translationis eam vanitatis redarguunt. Respon­ Magnum imperalor fuerit. Placet ne libi Illyrice, ul deo: Omnes probatos historicos summa consensio­ auctore Cusano, negemus eliam nos,Carolum, Lu- ne translationem faciam hieris mandasse a Leone dovicum, Lolharium, cl caelcros tam mullos impe­ III. anno 801. inchoante, ipso dic natalis Domini ratores fuisse? Deinde nullum omnino historicum, in basilica s. Petri. Testimonia supra scripta sunl neque priscum, neque recentem Cusanus nomina­ in cap. 3. Nam Joanncm Andream,Vincentium Gal­ ti m citat, excepto Luilhprando Ticinensi. Quid igi­ lum, Antonium Rosellum. cl glossam decretalium, tur tibi volebas cum diceres. Cosanum non lenie­ quos auctores inter se dissidentes Illyricus citat, re, suove arbitrio, sed cx vetustis historiis senten­ nihil moramur, quod illi el posteriores sint, cl ia tiam suam munire? Adhacc tuus ille Cusanus tota historiis parum omnino versati. Septimo: Quia evidens indicium falsilalis istius illa disputatione sua nihil molitur aliud, nisi impe­ rium non esso translatum a Graecis ad Francos translationis illud quoque esi, quod Gratianus, Adriani vel Slcphani romanorum pontificum aucto­ qui diligentissime talia congessit, nullam istius ritate: Nam dc Leone 111. cui omnes historici ve­ translationis imperii mentionem facit, cumalioteres translationem hanc imperii tribuunt, nihil qui ambitiose omnia pontificum decora ostentet, omnino Cusanus dixit, ac Leonem 111. nec nomina­ immo amplificet, et si quid in imperatores bene­ vit quidem. Quae igitur est haec nova dialectica: ficii contulerint, praedicet. Respondeo:Gratianum Adrianus cl Stephanos Carolum Magnum, patrilium decreta cl canones, tum ex pontificum epistolis el romanorum, non imperatorem et augustum appel­ conciliorum definitionibus,tum ex libris sanctorum larunt, nemo igitur postea rom. pontifex eundem Patrum salis diligenter collegisse; de rebus gestis pontificum et imperatorum non laborasse. Quare Carolum imperatorem fecit? Sed annotabo alium eliam insignem lapsum Co­ nemini mirum videri debere, cum de translatione sani, ul Illyricus discat in aliis rebus magis, quam imperii nullum sit factum decretum, sed res tan­ in historiis, fidem habendam esse Cusano. Scribil tum publice gesta.si de ca re Gratianus mentionem igitur Cusanus loco notato.in generali concilio ba- non fecerit. Porro Gratianum ambitiose ostentare, silecnsi l.anno lOGI.Cadolum parmensem a legatis atque amplificare omnia pontificum decora.tam est romanis, communi omnium consilio electum pa­ a veritate alienum, quam quod maxime. Sed non pam, Ansclmum vero Lucensem a certis Romanis miror Illyricum tam libere mentire · ; ■■ Carolum regem ad defendendas res Ecclc- est-ista vanitas, quod Papislae fingunt illos ser­ >.;·■ postulavit. Carolus vero Romam veniens, Pa­ vos aul mancipia Caroli imperium romanum in DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI Carolum transtulisse, eumque sibi ul vassallum quondam dato feudo obligasse. ul nunc ardissi­ mis juramentis Caesares sibi obstringunt el diam ad largissima pedum oscula adigunt. Non solis scio quid in liai·, objectione magis admirer, itnperiliant, an impudentium. Claves s. Petri a Leone ad Carolum missas, doctus Illyricus papale insigne interpretatur,quasi pontifex Leo pontificatum suum Carolo Magno, vel dono dederit, vel certe subje­ cerit. ΛΙ claves illae nihil erant aliud, nisi thecae quaedam pretiosae, quibus reliquiarum fragmenta servabantur. Solebant enim pontifices, cum summo aliquem munere allicere voluissent, rasuram cate­ narum s. Petri, aul aliquid aliud generis ejusdem, clavicula aurea, vel argentea inclusum mittere. Au­ di s. Gregorium in epist. 23. libri G. ad Theotislum cl Andream: Praeterea. inquit, benedictionem s.Pe­ tri apostoli elavem a sacratissimo ejus corpore transmisi. El in epist. 126. libri 7. ad llecharedum regem Visigolhoriim: Cluvem, inquil, parvulam a sacratissimo b. Petri apostoli corpore pro ejus be­ nedictione transmisimus, in qua inesl ferrum de catenis ejus inclusum.ul quod collum illius ad mar­ tyrium ligaverat, vestrum ab omnibus peccatis sol­ vat. Crucem quoque dedi latori praesentium vobis offerendam, in qua lignum Dominicae crucis inesl, cl capilli b. Joannis Baptistae: ex qua semper sola­ tium nostri Salvatoris, per intercessionem praecur­ soris ejus, habeatis. Talem igitur elavem non insi­ gne papale, sed religiosum munus clinslianissimo principi summus pontifex misit. Num idcirco Rhe­ gino in chronico anni 796. Ado viennensis in chro­ nico sexta aetate, el Abbas urspergrnsis, item in chronico ejusdem anni, has ipsas claves, confes­ sionis s. Petri, idesl, sepulchri, claves appellant, ct pro munere missas a Leone ad Carolum scribunt. Qui etiam auctores in chronico anni 800. simile quoddam donum ab episcopo llierosolymnc ad eun­ dem Carolum transmissum, his verbis tradunt: Ea­ dem die Zacharias paler cum duobus monachis, uno de monte oliveti,allero de Rethlehem,Romam venit quos episcopus Hierosolymorum ad regem direxit,qui benedictionis caussa claves sepulchri Domini, ac loci Calvariae, claves eliam civitatis cum vexillo detulerunt. Haec illi. Nec sane dubi­ tari ulla ratione potest, quin fuerint omnia illa re­ ligiosa munuscula, non insignia dignitatum. Quare Paulus Aemilius in vita Caroli,pia magis quam ma­ gnifica munera esse dixit. Quod secundo loco addit Illyricus, postulasse Leonem, ut a Carolo mitterentur, qui Romanos ei­ dem Carolo juramento adsiringereni.jam supra dis­ cussum est in primo capite, ubi ex ipso Illyrico demonstravimus, Leonem a Carolo postulasse, qui Romanos jurejurando adstringerel, non Carolo, sed Leoni; cl sane ratio erat magna, cur novo pontifici Leoni novum sacramentum populus praestaret: cur autem Carolo praestaret, nulla erat. Quae cum ila sint, evanuit (credo) illud jam extremae subjectio­ nis indicium, quod ex missis clavibus, el legalis postulatis.qui ad jurandum Romanos adigerent. Il­ lyricus fabricaverat. Bilurmini Vol. IV. P. II. «5 AI, inquil.dissidio inter papam el Romanos ex­ orto. ulrique Carolum dominum acjudicem ap­ pellar uni.Nusquam i>la nomina legi.judicis et do­ mini.Res autem gesta narratur ab Othone frisingensi lib. 5. c. 30. his verbis. Anno ab incarntione Domini 199.Leo papa qui Adriano successerat,in litania majore a Romanis flagitiosissime. ita ul oculi ejus eruti viderentur, tractatur: qui ad regem Carolum veniens, even­ tum rerum deplorat. Igilur Carolus victoriosissi­ mus, qui jam subjugatis sibi Bajoariis,Aquitanis, Saxonibus, Danis, Aortmannis Britannis . Pan­ noniis, mullisque aliis provinciis. regnum Fran­ corum plurimum dilataverat, dignus qui altius proveheretur, papam ulturusad urbem tendebat, cui pridie quam urbem intraret. Leo ad duode­ cimum lapidem occurrit, eumque honorifice su­ scepit. .dane facto, urbem ingressus, a pontifice ac cuncto populo susceptus, in ecclesiam b. Petri traducitur. Post, septem diebus transactis, rex concione facta .caussam adventus sui exponit Leo quoque, cui aemuli sui magnum crimen impo­ suerant. nemine cogente, ex bona conscientia de objecto crimine coram omnibus supra sacrosan­ cta evangelia se purgavit. Haec ille. Ex qua nar­ ratione discimus. Carolum Romam venisse, non ul pontificem judicaret.sed ul injuriam illi factam ulci­ sceretur: el Leonem pontificem non ab aliquo judi­ catum. sed a se ipso, nemine cogente,jurejurando purgatum. Nec dissentiunt historici caeleri. Sed Rhegino, atque abbas illud eliam addunt, pontifi­ cem ad Carolum venientem summo cum honore ab eodem Carolo susceptum: quod utrum vilissimis mancipiis salis conveniat (quales fuisse eo tempo­ re summos pontifices mentitur (Illyricus) Illyricus ipse judex eslo. Jam vero quod in postremis verbis Illyricus ha­ bet. adigi nunc a pontificibus imperatores ad jus­ jurandum. el oscula pedum. Otho Magnus, cl Fri­ dericus I. (ul alios praetermittam) nobis cliam ta­ centibus satis refellunt. Siquidem ille Joanni XII, pontifici jurisjurandi sacramentum, antequam ur­ bem ingrederetur, a nemine coactus, nisi ab ipso jure el aequitate, praestitit; Quod exstat adhuc apud Gratianum can. Tibi Domino Joanni.dist. 63, Iste autem (ut capite superiore cx Kranlzio el Radevico demonstravimus) Adrianum IV.humi prostra­ tus sponte sua veneratus est, el Victori IV. quem ipse pontificem in schismate quodammodo fecerat, nemine cogente pedes osculari coram universa Ec­ clesia non crubuit. Sed de Ime objectione salis mulla dicta sunt. Pergamus ad caeleras. Duodecimo: Ipsa vox translatio eos evidentis­ sime mendacii redarguit, nam si transtulerunt imperium a Graecis ad Francos, sequitur Grae­ cos esse plane privatos imperiali dignitate. El in­ fra: Decretalis. Solitae, clare constantipulilanum regem vocat imperatorem Romanorum. At haec objectio nulla est.Non enim imperium universum, sed occidentale solum translatum esse dicimus a Graecis ad Francos. Graeci siquidem cum Gothos. Belisario el Narselc ducibus, Italia exegissent, oc12 86 DE TRANSI. VTfO.AT: IMPERII ROMAM cidenlale imperium orientali iterum adjunxerunt; posiea vero, quam a Leone pontifice Carolus Ma­ gnus occidentalis imperii jure donatus esi. Grae­ cus imperator occidentali imperio caruil, orientale rclmuil.Atque ex eo tempore augusti duo pari po­ testate romanum imperium tenuerunt. Decimo tertio: Quacumque omnino pario, aul quasi lacinia quis islam narrationem translatio­ nis imperii apprehendit, mox liquido animad­ vertit esse vanissimum mendacium. Fingunt enim illi Carolum ignorasse papae consilium etc. Ista vero est nova forma syllogismi. Constat enim tola argument.ilio ex Iribus manifestissimis, crassissimisque mendaciis, quae sunt a nobis supra cap. 2. notata el refutata. Vide igitur cap. 2. Men­ dacia 15. et 16. Deciinoquinto-nam decimumquartum prae fe­ stinatione Illyrico excidisse videtur, nisi forte sil error in numeris);Quis, inquit, dubilal, si papa, ac Romani sponte, suoque arbitrio imperium a Graecis in Francos transferre tunc potuissent.voluisscnlque. eos certis firmisque pactionibus, ac conditionibus cum Carolo acturos fuisse, quibus tum sibi. Ium etiam aliis regionibus, el homini­ bus cavissent de certa quadam libertate etc. An Iu ridiculus non es Illyrice, cum pactum de liber­ tate relinenda commemoras, ubi de imperatore ac domino constituendo agitur? Quibus enim, quaeso, iste Caesar imperabit,si omnes homines ac regio­ nes,quae ad illius imperium pertinent,sibi diligen­ ter de libertate conservanda caveant? Sed nimirum magistrum tuum sequulus es Luhlerum,qui in lib.de volis monasticis jubcl monachos futuros hac forma verborum uti, cum Deo sua vola nuncupant: Voveo paupertatem, castitatem, el ubedienlinm usque ad mortem libere, ita ul mulare possim quando volo, nec unquam ea vota tenear observare. Audi igitur Illyrice. Si pacta nulla inter Leonem cl Carolum in­ tercessissent, mirum videri certe non deberet: da­ batur enim imperium virtutibus Caroli,dabatur merilis ejus, irncnon patris et avi, quae multa cl ma­ gna m Ecclesiam romanam exstabant. Vcrumlamen accesserunt etiam pacta, non quidem, ul Iu dicis, de libertate genliumel populorum conservanda.sed de Ecclesia universa, ac potissimum de apostolica sede perpeluo defendenda. Est enim impendor romanus(utjura passim loquuntur) proprius Eccle­ siae catholicae, atque praecipuus advocatus. Porto continetur hoc pactum lum in eo sacramento, quod reges Romanorum pontifici romano praestare solent com a l coronam accipiendam veniunt: lum cliam in ipsa voce translationi imperii: idcirco enim non novum imperium eredum,sed antiquum translatum ;.d Germanos dicitur, ut meminerint germani impe­ ratores, non modo jus el potestatem imperandi, sed cliam curam el sollicitudinem Ecclesiae luen­ dae. Constantini, Theodosii, Marliani, Justini, Ti­ berii, aliorumque veterum ac piorum Caesarum ad se translatam, quae cliam caussa est.ut aliquando romani pontifices certos imperatores el Ecclesiae communione, el imperii dignitate privarinl; quod videlicet adversus inita el jurata pacta, non se illi advocatus, sed busies Ecclesiae praestitissent. Sed de bis salis. Decimosexto: Verum, inquil, ul hisce quoqut argumentationibus.sententiaeque finem impona­ mus,hoc unum quaero a pontificiis seductoribus: cum constet Carolum amplius riginli annis ante illam leoninam (penedixissem vulpinam)papat coronationem lotum occidentale, imperium occu­ passe el tenuisse, hoc, inquam, quaero, num jurt occupavit, cl tenuit, fuilque legitimus ejus mo­ narchiae possessor? Injuste eum occupasse ac te­ nuisse: non audebunt (credo) dicere: Si vero ju­ ste occupavit, ac tenuit totum occidentale impe­ rium loi annis ante papatum Leonis, quomodo potuit Leo imperium romanum in eum transtu­ lisse, aut quid tandem ei adjecit? Sed haec obje­ ctio soluta est in sexto capite, ubi ostendimus, Ca­ rolum Magnum ante Leonis III. pontificatum, justo bello occupasse ac tenuisse non quidem univer­ sum (ul Illyricus dicit) occidentis imperium (nec enim Hispaniam, Africam. Illyricum. Britanniam, Apuliam, Calabriam, Siciliam, aliasque nonnullas occidentalis imperii provincias eo tempore Carolus occupaverat ) sed magnam tamen eius partem, idesl, Galliam, Germaniam. Pannoniam, atque Italiae partem quondam. Caelerum ea ipsa loca non jure Caesaris, sed pnrlim jure regio, partim jure patribo Carolum possedisse. Id igitur imperii linnslatio effecit, ul Carolus Magnus illa ipsa, quae, jam ha­ bebat, non tantum ul rex. aul patritius. sed ut ve­ rus imperator el augustus relineret: utque jus ha­ beret ad alias item provincias, quas occidentalis imperii fuisse, atque injuria ab aliis occupatas esse constaret: ul denique nominibus, titulis, honoribus omûibus veterum Caesarum uteretur, atque eo no­ mine omnes alios reges ac principes, lum ipse, lum ejus successores ac posteri anteirent, etiamsi aliquando contingeret, ul essent alii Christiani re­ ges, ipso Caesare longe polcniiores. Ac ne id pa­ rum furiasse Illyrico videatur, revocet ad memo­ riam quae de Zenone el Theodorico ipse scripsit. Aon modo enim affirmavit, sed etiam mullis testi­ bus asserere conatus est. Theodoricum Gollmm. Zenonis imperatoris beneficio, occidentale impe­ rium accepisse, cui si nunc objiciamus, Theodori­ cum ne uno quidem milite, aul obolo a Zenone adjutum , sua lanium ac suorum virtute, mullis exantlatis laboribus, mulloque sanguine effuso Ita­ liae possessionem adeptum, nihil aliud inveniet quod respondeat, nisi ideo vere Theodoricum a Ze­ none imperium ( vel regnum potius Italiae ) acce­ pisse. quod ab eo, jus, titulum, dignitatem ac po­ testatem regiam accepisset. 4 LIBER SECUNDUS S U Μ M A Imperium romanum de r/en/c Francorum ad (jentem Sazonum summi pontificis auctoritate transisse. CAPUT PRIMUM Successionem explicat Caroli Magni. Sequitur altura (Jonlrovcrsia apud Illyricum de translatione imperii a Francis ad Saxones; quam translationem Illyricus non modo, non aucto­ re romano pontifice,sed cliam eo invito faciam esse contendit. Sed ul res tota facilius perspicialur, historia successionis imperatorum a Carolo usque ad Othonem paulo altius repetenda erit. Igitur Ca­ rolus Magnus a Leone 111. pontifice Romae anno 800. coronatus, successorem habuit Ludovicum fi­ lium. quem Stephaniis IV. alias V. papa Reims in Gallia coronavit anno 813. teste Othone frismgensi lib. 5. cap. 33. Ludovico Lolliarius filius successit, quem Paschalis papa Romae coronavit anno 822. eodem teste Othone hb. 3. c. 34. Lothario succes­ sit illius Ludovicus, quem Sergius papa II. Romae coronavit anno 844. teste Adone viennensi in chro­ nico 6. aetate. Ludovico Carolus Calvus successit, qui hujus Ludovici patruus erat, Lotharii videlicet frater ex patre Ludovico seniore: coronavit autem Carolum Calvum Romae Joannes VIII. anno 874. teste Rhegmone lib. 2. chronici. Carolo Calvo Lu­ dovicus Balbus filius successit anno 877. teste Rheginone ibidem? coronavit autem eum idem Joannes papa VIII. teste Onuphrio io additione ad Platinum in vita ejusdem pontificis Joannis. Ludovico Balbo successit Carolus CrassusLudovici regisGermaniac filius, qui Ludovicus Caroli Magni ex Ludovico filio nepos erat. Coronavit eum idem Joannes VIII. Ro­ mae anno 878. teste Othone frisingensi hb. G. cap. 8. Carolo Crasso Arnulphus successit, quem papa Formosus coronavit Romae anno 89G. teste Rheginonc in chronico. Fuit autem Arnulphus Cnrolomanni filius, Ludovici regis Germaniae nepos. Arnulpho successit filius Ludovicus. Ludovico Chunradus, Arnulphi ex alio Chunrado nepos. Atque hic series d< siit Caroli Magni, cl gentis Francorum, ul ex Abbate urspergensi in chronico anni 914. co­ gnosci potest. Chunrado successit llenricus I. ex gente Saxonum, cognomento Auceps. Nam etsi is llenricus nepos erat Arnulphi imperatoris ex filia, ul Albertus Krantzius demonstrat lib. 2. Saxoniac cap. 33. tamen ex patre non Francos orni,sed Saxo. Porro nullus horum trium coronam imperialem ha­ buit, ut historici omnes testantur. Henrico autem Illius Otho successit, quem Joannes papa XII. Ro­ mae, ul infra demonstrabimus, coronavit. Quaestio igilur est, coeperit ne Saxonum impe­ rium in Henrico, an in Othone, el quidem in Hen­ rico coepisse, Illyricus lotis viribus contendit: si­ quidem inde rectissime deduci putat, invito roma­ no pontifice saxonicum imperium conslilulum:quoniam is llenricus nec Romam ad pontificem venit, nec ab eo unctionem.vel coronationem ullam postu­ lavit. Ego vero imperatorem primum ex gt*nle Sa­ xonum Othonem Magnum fuisse, eumque a romano pontifice imperium accepisse, nullo negolio de­ monstrari posse censeo. CAPIT II. Othonem I. non autemHenricum, aul Chunradum imperatorem primum ex gente Saxonum fuisse demonstrat. Primum igilur, Henricum patrem Odionis, regem tantum, non imperatorem fuisse, testis est ipse idem llenricus. qui regio nomme contentus, insi­ gnia appellalionesquc caelcras, nccnon unctionem el coronationem sponlc recusavit, ul cuslos impe­ rii potius, quam imperator dici possit. Vitichindus, qui hujus Hernici tempore vixit, lib. I. gestorum Saxonicorum, de hoc ipso Henrico ilaloquilur.Ctim ei offerretur unctio cum diademate asummo pon­ tifice. qui eo tempore Herigerus erat, non sprevit, nec tamen suscepit. satis. inquietis. mihi est. ul prae meis majoribus rex dicar el designer, divi­ na annuente gratia ac vestra pietate. Cenes me­ liores vero nobis unctio et diadema sil. tanto ho­ nore nos indignos arbitramur. Haec Vitichindus. quomsequulusAbbasurspesgensis in chronico anni 920. llenricus. inquil. renuit diadema el unctio­ nem. solo nomine regis contentus. Albertus Kranlzius hb. 3. Saxoniac cap. 2. Henricus, inquil, dux Saxoniac, primus ex ea familia ad romani regni culmen ascendit, quod ea domus per aliquot con­ tinuata saecula perseveranter servavit, ul in con­ textu docebimus, cui. si in Italiam praedecessorum more venire dignaretur, diadema cum consecratio­ ne ad imperatoriam dignitatem Joannes ejus nominisX.summus pontifex repromisit, llenricus autem salis sibi videri respondit, quod primus ad regni culmen immeritus pervenisset, diadema imperii majoribus debitum: se nihil ambire supra id quod accepisset, cliam si majora, quam obire posset, sustollentem onera. Habemus igilur in primis Henrici ipsius ingenuum, plancquc germanicum testi­ monium. Sed accedant secundo loco sequentium principum. ejusdem nominis testimonio. Nam ( ul Onuphrius Panuinus testatur in hb. de Comiliis impe­ ratoris ) s. llenricus Chnnradus. et 1res alii llenrici, qui pusi Othonem 111. imperarunt, in diploma­ tibus suis ila nomina sua inscribunt, ul nullo loco Chunradum el Henricum. qui ante Olhones regna- 88 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI runi, inler impcralores habuisse videantur; non ricus, oblatam sibi a summo pontifice dignitatem enim se scribunt Cbunradum 11. elllenricos II. III. renuisse perhibetur. El infra , Otho, inquit, qu; IV. V. sed Cbunradum I. el Hcnnços I. II. 111. et imperium a Longobardis usui palum deduxit ad Teo· IV. quibus cliain numerorum nolis distingui sepul­ Ionicos orientales Francos, for.sam dictus esi pri­ chre Cbunradi, cl posteriorum trium llenricorum, mus rex Teutonicorum.non quod primus apudTeuquae adhuc Spirae exslant, idem Oiiuphrius testis Ionicos regnaverit, sedqtiod primus post eos quii est. I t jam non levis lemcrilas eorum esse videa­ Carolo Carolingi, sicut a Meroveo Merovingi, didi tur. qui contra ipsa imperatorum diplomata, el li- sunt, ex alio, idest, Saxonum sanguine natus, im­ leras, in monumentis ante lol annorum centurias perium ad Teutonicos Francos revocaverit.El cap. incisas, Cbunradum I. et llenricum I. Secundos; 22. ubi narravit coronationem Othonis Romae ce­ nccnon llenricum II. 111. el 111. IV. el IV. V. ap­ lebratam, Ka subjungit: Ex hinc regnum Rumono pellandos esse conlcndunl. De Ludovicis aulem res rum post Francos el Longobardos ad Teutonicos adeo manifesta est, ul non possit Illyricus Ludovi- vel, ul aliis videtur. iterum ad Francos, unde quo­ cum, Arnulphi imperatoris lilium, qui corona caru- dammodo elapsum fuerat, translatum csl. El c.2l. il. inter impcralores numerare,quin sibi ipse repu­ Hic.inquit,esi Olho.qm post mullas victoriasGraecos gnet. Nam si is Ludovicus imperator fuit, necesse quoque in Apulia el Calabria superavit, ac imperi­ est quartus fuerit; tres enim ante ipsum Ludovici um Romanorum virtute sua ad Francos orientales praecesserant, senior, juniorcl Balbus?Alsi quar­ reduxit. El paulo ante: Vide, inquit, regnum Teutus est Arnulphi filius, qua ratione Lodovicus Bava- Ionicum cum regno Francorum alline et quodam­ rus cl se ipse quartum. non quintum, in omnibus modo cognatum principium habere. Ibi primum suis diplomatibus vocaljet quarius, ab omnibus au­ Carolus (Martellus) sine regis nomine honorem re­ ctoribus; et ab ipso Illyrico in hoc lib. de transla­ gis gerebat: hic Magnos Otho Saxonum dux (Otho­ tione imperii, aliquoties appellatur? Quod si Ludo- nis imperatoris avus) regibus adhuc ex slirpe Ca­ vicus ille c numero imperatorum eximitur,quia co­ roli manentibus, regni summam adminislrabal.ilrona cl unctione aposlolica caruil, licet alioqui de lius filius Pipinus non solum re, sed etiam nomine slirpe Caroli, cl filius imperatoris fueril: quanto rex coepit esse, el dici, hujus simili modo filius magis ilcnricus Saxo ex imperatorum numero exi­ Ilcnricus regis nomine meruit honorari· Illius fi­ mendus erit,qui nihil horum habuit el coronam ac lius Carolus Magnus non solum rcgiiuin,sed cliaa dignitatem imperatoriam recusavit? imperium capto Desiderio primus obtinuit ex Fran­ Accedant postremo testimonia etiam veterum cis. Istius filius Otho Magnus post mullos triumphos, gravissimorumque historicorum. Lambertus Seba· primus ex Teutonicis post Carolus capto Berengaphnaburgensis in historia Gcrmanica:Anno.inquit. rio Romanis imperavit. Haec ille. 1024. Ilcnricus primus rex: II rex imperator obiit. Neque ab hoc numero veterum historicorum se­ Ibi vides, lector, Lamberli historici gravissimi, cl parandus est Luilbprandus Diaconus his omnibus Germani, cl qui illo ipso sacculo floruit, judicio, antiquior. Siquidem ipse lib. 6. cap. 6. cum Otho­ llenricum I. regem tantum: secundum autem, re­ nem I. ante coronationem imperialem piissimura gem imperatorem fuisse. Rhegino cl Sigeberlus regem tantum; deinde aulem etiam imperatorem non dissenliunl a Lamberto: siquidem 1res illos augustum fuisse dicat: manifeste significat, llenri­ reges, Ludovicum, qui coronam imperii a romano cum Othonis patrem, qui coronatus numquam fuit, pontifice non habuerunt, numquam imperatores, imperatorem numquam fuisse.PhibpptisBergotnensed perpetuo reges vocanl, cum tamen praeceden­ sis lib. 11.supplementi chronicorum,aperle docet, tes cl sequentes reges, quia romano pontifice co­ a Ludovico. Arnulphi filio, usque ad Othonem I. ronali fuere, imp tralores semper appellent. Otho non fuissem Germania imperatores.sed reges dumfrisingcnsis pluribus in locis sententiam nostram laxat. Deinde lib. 12. addit in Othone I. imperium aperte confirmat. Sed antequam verba illius po­ Germanis iterum restitutum. Lupoldus quoque in nam. operaeprelium esse duxi lectorem praemone­ lib. de juribus imperii cap. 2. et ul ipse Illyri­ re quod Ollio frisingensisscrihit, cl saepe repetit, cus citai pag. ID ». Othonem imperatorem primum virtute Othonis 1. imperium transisse ad Francos ex gente Saxonum fae.it. orientales, non sic esse accipiendum, quasi Otho Addamus si placet etiam testimonium Cuspinin1. sine pout. max.auctoritate imperium obtinuerit; ni. quoniam eo auctore Illyricus mirifice delectari id enim paulo post apertissimis argumentis refola- videtur.Othonem (inquit Joanne- Ciispiniantisin vita bilur. Id igitur solum Otho frisingcnsis significare ejusdem Othonis) plcriquc senplores primum Ger­ voluit, in Othone 1. translationem factam esse co­ manorum imperatorem numerant, qui imperium, a rn mi imperii ab occidentalibus Francis ad orienta­ justa sobole, agnalionequc C.aroli Magni ablatum, les; ejus autem translationis caussam fuisse virtu­ primus hic Ollio jusl.us princeps , vir belli patem ejusdem Othonis, qui cl a pontifice summo cisque Insignis. recuperavit pontificis maximi au­ promotionem ad eam dignitatem facile promeruit, ctoritate. Habemus igitur testimoniis historicorum, d armis hostes imperii fortissime domuit. Ille igi­ principum. el ipsius lli-miei patiis Othonis, non tur sic loquitur lib. 6. hist cap. 17. Ex hoc, inquit, llenricum patrem, se·! Othonem lilium imperato­ quidam posl Fr -meorum regnum supputant Teuto­ rem primum ex gente Saxonum Juisse:quo{| oliam nicorum. 1’mle lilium Othonem in decretis pontifi­ cognomen Magni satis aperle significare Vj(|vpir< cum, Leonem papam, primum regem Teutonico­ Nam proplcre.a inler omnes Impcralores occidentis rum vocasse dicunt. Nam islc,de quo agimus,lien- soli Carolus cl Otho Magni cognomen invenerunt DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI quod Ille ad Francos, iste ad Saxones, imperii ro­ mani decus ulluleril. CAPl'T III. Eundem Othonem a summo pontifice Joanne XII. ad imperium provectum ostendit. Jam vero demonstrandum superesl, hunc ipsum Othonem a pontifice romano ad imperium vocatum, provectumque fuisse. Id vero historici omnes una voce tradunt, atque ut a posterioribus sursum ver­ sus ascendamus. Cuspinianiim modo dicentem au­ divimus,ab Othone quidem recuperatum imperium, sed pontificis maximi auctoritate. Albertus lirantzius lib. 4. Saxoniae cap. 9. Cum appropinquaret, inquit, urbi, insigni pompa a Romanis est introdu­ ctus, el imperii coronam cum consecratione , el imperatorio honore suscepit. Joannes Nauclerus in chronographia sua, gene­ ral. 33. Olho, inquil, a Joanne papa Augustus vocalur el ordinatur, unctione imperiali ac benedi­ ctione sublimatus. Idem quoque docent Blondus lib. 3. decad. 2. Platina in vita JoannisXll. quem ipse tamen 13. vocat Philippus Bergomcnsis hb. 12. Supplementi; el Jacobus Wymphelingius in epilomc rerum germanicarum. cap. 18. Sigeberlus in chronico: Anno, inquit, 963. Otho I. a Joanne papa coronatur. Lamberlus Schaphnaburgensis in historia germanica: Otho rex. inquit, perrexit Ro­ mam·. cumque Joannes papa gratanter suscipiens , honorifice super cathedram augustalem posuit cl benedictione atque consecratione sua imperatorem fecit. Otho frisingensis lib. 6. cap. 22. Otho, in­ quil.gloriosus rex a Papia usque ad urbem progre­ diens. honorifice a summo pontifice Joanne.ac loto populo susceptus, applaudentibus cunctis, impe­ ratoris et augusti nomen sortitur. Abbas urspergensis in chronico: Ipso, inquit, Romam veniens mirifico apparatu susceptus, cl ab eodem aposlolico Joanne imperiali unctione el be­ nedictione sublimatus, imperator el augustus esi appellatus. Marianus Scolus in chronico: Otho rex, inquil , Romam veniens.imperator efficitur a Joanne papa. Rhegino abbas lib. 2. chronici: Rex. inquil. 0Ihn Romae favorabiliter susceptus.acclamatione to­ tius rom. populi el clerici, ab aposlolico Joanne imperator el augustus vocatur et ordinatur. Liiitliprandus Diaconus ticinensis. qui tempore ipsius Othonis floruit, lib. G. de rebus per Euro­ pam gestis cap.6. Romam,inquit, veniens (Otho I.) miro ornatu, miroqne appariito susceptus, ab eo­ dem summo pontifice, ei universali papa, Joanne unctionem suscepit imperii. CAPUT IV. Objectiones Illyrici diluit. Videamus nunc quid pro sententia sua Illyricus adferal, quamquam valde suspicor fore ul menda­ cia potius, quam argumenta nobis refellenda sint. 89 Sic igitur incipit png. 64. Indicatum est, quosmodo imperii possessio. et dignitas pervenerit a Graecis ad Carolum Francum. aul Germanum. El mira: Porro quomodo a Fr ncis, od reliquos Germanos pervenerit, nunc indicandum est.Nam hic quoque papae adultores.ut ubique mendaciis omnia conspurcanl ac corrumpunt. Videlicet Il­ lyrico magna religio est mentiri, idcirco confiden­ ter alios mendacii reprehendit. Sed quam vere id facial, testantur quae supra diximus, el quae con­ tinuo Illyricus ip.-e subjungit. Sic enim perg't:Dicunt enim illi, quod deficiente virtute stirpis Carolinae. cardinales scripserint ad Othonem I. eunique creaverint imperatorem. Quod tamen nul­ lis certis documentis probare possunt.At non hoc dicunt scriptores, qui sunt alicujus nominis apud catholicos, quos tu falso papae adulatores vocas : plcriquc enim Othonem I. a romano pontifice Joan­ ne XII. imperatorem creatum esse Iradunt, non a cardinalibus. Testimonia paulo anle citata sunt. Atque ul verum fatear, nullam omnino anciorem me legisse memini, qui a cardinalibus imperium Othoni delatum scripscril.Scripserunt quidem car­ dinales duo ad Othonem imperatorem quaedam ad­ versus Joanncm pontificem, sed posteaquam idem Otho ab eodem Joanne imperator fuerat appellatus el coronatus, ul Illyricus ipse testatur in historia Magdeburgensi cent. 10. cap. 10. col. 535. Itaque lilerac illae cardinalium nihil omnino ad rem prae­ sentem laciunt. Pergit Illyricus: Vera autem histo­ ria illius translationis exstat prolixe apud Nau­ clerum et Cuspinianum. Ex qua narratione li­ quido palet, non poleslate aut voluntate papae factam esse. Id vero quam impudens est menda­ cium ! Cuspinianus emm (ut paulo ante citavimus) in vita Othunis ita loquitur: Imperium ajusta sobole. agnationeque Caroh Magni ablatum, primus hic Otho justus princeps, vir belli pacisque insi­ gnis recuperavit, pontificis maximi auctoritate. Quid lue dicis Illyrice? Liquidone palet ex his verbis imperium translatum ad Germanos sine pon­ tificis voluntate et potestate, an te potius egregie esse mentitum? Porro Nauclerus, etsi zelo patriae (ul ipse fatetur) conalur asserere llenricum patrem Othonis imperatorem, vel certe regem Romanorum fuisse, non tamen sine voluntate nonani pontificis fuisse docet (ut Illyricus noster mentilur):quin po­ tius sententiam suam Nauclerus ex decretis ponti­ ficum adslruere conatur: nimirum profert cap. Venerabilem, de electione; et Cl· mcnlinam. romani principes, de jurejurando; ubi legimus, imperium romanum auctoritate sedis aposlolicae translatum a Graecis ad Germanos in persona Caroli Magni, ex quibus decretis Nauclerus colligit. llenricum, et ejus praedecessores Conradum el Ludovicum , imperatores fuisse, quia romani pontifices.qui im­ perium transtulerunt, apud Germanos, non apud Gallos, aul Italos illud esse voluerunt. Sed haec ejus argumentatio.nec apu·1 Illyricum, nec apud nos ullius momenti est.Neque enim Illy­ ricus admittit, pontificis auctoritate ad Germanos imperium esse translatum, licel pro sua constantia Nauclerum, qui illud docet, passim pro sc leslem 90 DE TRANSLATIONE IMPEBII ROMAN! adducat. Nosaulem fatemur quidem, vel potius us­ destinavit, suppliciter literis, el regum signis oserimus et defendimus, translationem imperii au­ rans, quatenus pro Dei amore, sanctorumque actore pontifice factam esse: non tamen inde recte postolorum Pelri cl Pauli, quos delictorum-sio­ posse colligi arbitramur, Ludovicum, Conradum cl rum. caperet esse remissores, se sibique commis­ Ilenricum. qui corona imperii caruerc, imperato­ sam sanctam romanum Ecclesiam, ex illorum res Romanorum fuisse,nisi forte dcsignalos;quem- (Bcrcngarii el Alberlij /ducibus liberaret, ac sa­ admodum olim Caesares dicebantur, qui Augusti luti el libertati pristinae restitueret. Haec ilh-jqvi futuri erant, licet nondum essent re ipsa. Si qui­ eliam paulo pusi subjungit, quod supra citavimus, dem illi ipsi textus, quos Nauclerus citat, aperte Oihonem literis papae acceptis, mox in Italiam ve­ docent. Germaniae principes potestatem habere c- nisse, atque ab eodem papa imperialem coronam, . ligendi regem, in imperatorem poslmodum a pon­ cl augusti nomen el dignitatem accepisse. Neque tifice promovendum. Quare 1res illi.qui a principi­ vero Ltiilhprandus solus (quamquam is eliam so­ bus electi ad regnum,non autem a pontifice ad im­ lus sufliccrel, cum el res gestas sui temporis scri­ perium promoti fuere, reges dumtaxat, non impe­ pserit, cl Illyrico teste historicus fide dignissimus ratores, secundum ea capitula dici possunt. fuerit) sed eliam alii gravissimi scriplores,non car­ Addit postea Nauclerus, Ilenricum patrem Otho­ dinalium. sed pontificis maximi literis Othonem nis ideo verum imperatorem habendum, quod a regem ad urbern vocatum, el ab eodem pontifice summo pontifice imperator habitus videatur, cum imperatorem creatum scribunt. Abbas urspergenexstet apud Gratianum dist. 63. constitutio primi sis in chronico anni 962.Otho. inquil,rogatu Ji an­ Ilcnrici, et primi Othonis cum romanis pontifici­ nis papae, el querimonia mullorum de Berengario bus. Sed hoc lotum ul adversus Illyricum mirifice el filio proclamantium, Romam tendit: ubique im pugnat.ita nobis parum omnino nocet.Nam etiamsi peralor ab eodem papa faclus Bererigarium capit. in ea constitutione nominetur primo loco llenri- Otho frisingensis lib. (>. hist. cap. 21. Joannes, in­ cus, non lamen necessc est eum Ilenricum illum quit. Diaconus, et Azo Scnniarius, ab aposlolica esse qui Othonem praecessit: immo vero probabi­ sede missi, ad regem (Othonem) veniunt, lam de lissimum est, illum esse, qui Oihonem 111. sequu- tyrannide Bcrcngarii querimoniam facientes.quam tus est. Is enim vere primus Ilcnricus imperator ipsum ad defensionem sanctae romanac Ecclesiae, fuit, el magnam cum romanis pontificibus amici­ ac lotius Italiae invitantes. Capite vero sequen'· tiam habuit. Cur autem ante Othonem nominetur describit idem auctor Othonis coronationem a re­ caussa esse videtur, quod ejus constitutio, notior mano pontifice factam. et recentior esset. Adde quod in ea constitutione Sed ul videas, lector, non solum impudentiam, nulla imperii mentio Iit. nec Ilcnricus ille primus sed eliam inconstantiam el levitatem Illyrici.legito imperator nominatur: quare ad caussam nostram historiam ejus ecclesiasticam, cent. 10. cap. 10. non facit, quis ille Ilcnricus fuerit. col. 533. ibi siquidem omnia reperies.quac nos ac P< rgit Illyricus: Nam quod allinet ad illam cersilis hinc inde testimoniis confirmare nitimur. scriptionem cardinalium ad Olhonem.ea fuil ni­ Ipse Joanne-, inquil Illyricus, Oihonem impera­ hil aliud, quam accusatio Joannis XII. hominis torem Ium suo, tum Romanorum nomine, missii impurissimi,ac petitio, ul deposito eo. alium me­ ad eum legatis, ad Bcrcngarii lyrannidem aver­ liorem episcopum aut papam, in ejus locum suf- tendum. in Italiam denuo accersivil. El infra: /icerct: Quod eliam Otho I. strenue effectum de­ Imperator externo rerum statu aliquo modo in dit. Nam tunc, et olim per omnem vetustatem e- Halia pacato. Hornam adiit, ac praestito priui rat juris cl auctoritatis Caesareae, impuros pa- Romanis juramento, desuo erga urbem et Eccle­ pas castigare. Historia habetur prolixe, apud Luit- siam indefesso studio intra moenia receptus csl. hprandum ticinensein. historicum fide dignis­ A ponli/ice autem, totoque populo honori/ice ex­ simum. Veritas hujus sententiae, el falsilas Pa- cipitur aepaulo post imperii diademate una cum pislicae, eliam ea? eo elucescit, quia si vere de filio, septem vix annorum, accepto, insuper Ger­ creatione novi imperatoris actum fuisset, caque maniae Pannoniaeque lilulo. publico cl solenini (ul isti volunt) jui is ac potestatis ponli/iciae fuis­ ritu, in b. Pelri basilica ante altare a Joannt set, non cardinales aliquot, sed ipsemel papa de ornatur. Haec ille. Ex his igitur testimoniis, el iis ea scripsisset, cumque peregisset. An igitur si c.\ quae paulo ante citavimus de coronatione Othonis, ipso Lmthprando demonstravero, non cardinales, manifestissime colligitur, ipso eliam teste Illyrico, sed papam ad Othonem scripsisse, cl eundem 0- inde elucere veritatem sententiae nostrae, unde Ihoncm impcralorem creasse, non continuo fabula ipse falsilolem ejusdem nostrae sententiae elucere ' illa de cardinalium literis.cl querimonia evanescet; arbitrabatur. cl luce clarius apparebit, veram esse sententiam Sed enim aliud quoque mendacium in verbis Il­ nostram.Illyrico teste,cl ipsum eundem Illyricum, lyrici supra citatis inesl, quod non esi ulla ratione qui nos ad Luilbprandum remisit, suo se gladio praetereundum. Quod enim Illyricus ait, ab Otho­ jugulasse? Haec igitur sunt verba Luilhprandi lib. ne Joannem pontificem se abdicare coactum; el o6. dc rebus per Europam g· siis cap. 6. Joannes lim, ac per omnem vetustatem juris el poleslolis summus pontifex, et universalis papa, legatos imperatoriae fuisse, pontifices castigaro, menda­ S. II. E. Joannem videlicet cardinalem diaco­ cium est impudenlissimum. Siquidem omissis pri­ num. cl Aronem Scriniarium serenissimo atque mis illis pontificibus, sanclissimisque martyribus piusimo tunc regi, nunc augusto caesari Othoni Petro, Lino, Cieto, Clemente, cl caeleris ferme ad DE TRANSLATIONE I.MPEIU1 ROMANI Silvestrum usque, quos ab ethnicis iniquissime caesos Illyricus eliam confilclur. necnon paucis quibusdam, quos ab haereticis principibus fidei caussa injuste vexatos constat, quales fuere. Libe­ rius. Felix 11. Joannes Sylverius cl Murtinus, cacleri omnes usque ad Joannem XII. ab imperatori­ bus Christianis religiose (ul par erat) observati, summisque honoribus semper affecti sunl.Nec po­ terii Illyricus ullum scriptorem testem producere, quemadmodum nec producit, aut in hb.de transla­ tione imperii, aut in historia Magdeburgensi, qui contrarium scripserit Quanta igilur impudentia esi, affirmare, per omnem vetustatem juris Cae.sarei fuisse, castigare pontifices; cum totius vetustatis exemplaconirarium clamenl?Sed nec Joannem XII. Otho deposuit, ul Illyricus jactat: neque enim id sibi arrogare ausus esi plus princeps, quod ei vel invito Illyricus obtrudit. Nam ut scribit Luilliprandus lib. fi. cap. 6. el 7. el ex Luilhprando Illyricus ipse cenlur. 10. cap. 9. col. 434. el seq. Otho im­ perator cum Joannem pontificem mullorum crimi­ num reum fieri videret,non ausus ipse judicem ju­ dicis sui se facere, synodum episcoporum Hornae coegit, atque eidem synodo caussae cognitionem permisit. Haec enim sunt verba Othonis in synodo apud Luilhprandum. Quid super hoc sancta syno­ dus docernnl, edicat. Quin etiam in eodem lib. duas epistolas Othonis ad Joannem Luilliprundus referi. quibus Otho imperator Joannem pontificem honorifice admodum appellat, neque illi imperat, sed eum rogat, ul ad synodum veniat; hoc autem esi initium epistolae prioris. Summo pontifici el universali papae domino Joanni. Otho divinae respectu clementiae impe­ rator augustus.cum archicpiscopis Liguriae.Tu­ sciae, Saxoniae. Franciae, in domino salutem. Hornam ob servilium Dei venientes, dum filios vestros. romanos scilicet episcopos, cardinales, presbyteros, diaconos, el universam plebem de vestra absentia perennet aremur. el quid caussae esset quod nos Ecclesiae vestrae, veslriqne de­ fensores videre noluissetis:talia de vobis lamque obscoena protulerunt, ul si de histrionibus dice­ rentur. vobis verecundiam ingererent. Quae ne magnitudinem vestram omnia lateant, quaedam vobis sub brevitate describimus. El i nfra: Oro mus itaque paternitatem vestram obnixe, venire at­ que ex his omnibus vos purgare non dissimu­ letis. Nec illud hoc loco praetermittendum esi, no ipsi quidem concilio licuisse in summum pontificem sententiam dicere: semper enim haec vox omnium votorum synodorum fuit; primam sedem (extra caussam haeresis) a nemine judicari posse. Ac li­ cet mirandum non sil, Oihonem imperatorem, qui synodo intererat, minus peritum fuisse rcrum ec­ clesiasticarum,ipsi lamen synodo nullo modo igno­ sci potest.Siquidem ea synodus (ut est apud Luilh­ prandum loco notato) non solum sine ullo exemplo antiquitatis episcopum primae sedis judicare ausa est, sed eliam illius excommunicationem contem­ psit,eo praetextu quod malus episcopus nec ligare possil, nec solvere. Quem esse manifestum erro­ ni rem, ne Illyricus quidem negaret. Quare non im­ merito Otho frisingensis lib. fi. cap. 23. modeste Oihonem imperatorem, atque ejus synodum repre­ hendit: sed de his satis. Pergit hinc Illyricus,cl fuse admodum,sed prae­ ter rem. ac solum ul librum suum paulo grandio­ rem faceret.historiam recitat electionis Conradi el Ilcnrici, qui Othonem Magnum proxime praeces­ serunt, ex Nauclero, Cuspiniano. Viliehindo,Luilh­ prando, Othone frisingensi, Abbate urspergensi cl Itbeginone.Ac demum non sine insigni mendacio ita concludit: En audis plurimos, fideque dignis­ simos, historicos uno ore testari, imperium a Francorum regibus ad reliquos Germanos, non per papas, aul eliam de consilio aut consensu paparum,quin potius contra eorum voluntatem, qui id suis itatis asserere conabantur, quos italicos pseudoimperatorculos octo Onuphrius no­ minat; sed voluntaria electione ac cessione Gal­ licorum regum cl libera electione principum translatum esse. Sed non recledixi. insigni men­ dacio hanc Illyrici vel narrationem, vel disputatio­ nem esse conclusam: non enim unum lanium.sed quatuor insignia mendacia hac brevi sententia con­ tinentur. Primum enim ex loi historicis nullus affirmai (Cuspiniano el Nauclero omnium rcccntissimis ex­ ceptis) imperium translatum a Francis ad Germa­ nos in electione Conradi, aul Ilcnrici, de quibus Illyricus loquitur. Solum enim scribunt illi.a Fran­ cis, atque Saxonibus electos reges Conradum. at­ que Henricumide imperii translatione nihil dicunt. Nos autem contra demonstravimus, neutrum illo­ rum imperatorem Romanorum fuisse,nisi forte de­ signatum tantum, ut Cuspinianus el Nauclerus di­ cere videntur. Cujus rei lectoris cujuslibcl, modo sani, appello judicium. Deinde nullus eorum scriptorum, quos Illyricus testes producit, contra voluntatem summi pontificis imperium ad Saxones translatum scribit. Nam cum de Conrndo el llcnrico (regibus) scriptores notati narrant, nullam summi pontificis mentionem fa­ ciunt. uno excepto Nauclero: cum autem ad Otho­ nem imperatorem veniunt, omnes uno ore testan­ tur, cum a summo pontifice Joan. XII. impcralo­ rem creatum el coronatum. Quod autem Nauclerus dicit: Romanos pontifices temporibus Conradi cl Ilenrici, longobardos, sive ilalicos principes quosdam ad imperium admisisse: non significat invito pontifice Conrandum et Ilen­ ricum reges electos, et caesams designatos; sed id lanium significat.cum reges Germaniae ad coro­ nam imperii, el Italiae possessionem capiendam venire, aut non possent, aut non vellent, duces Longobardorum sibi regnum Italiae vindicasse, cl coronam imperii a summis pontificibus extorsisse. Verumlamen promptum eliam lum fuisse pontifi­ cem ad germanos principes coronandos, si ii ad urbem accedere voluissent, dubium esse non po­ test: cum ex Rheginone constet, a papa Formoso , anno 894·. Lambertum Longobardum Italiae regem el impcralorem dictum: cl deinde tamen anno 896. Amulphum Germaniae regem Romani venientem, 92 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI summo favore exceptum, alque ab eodem pontifice imperii corona donatum. Jam vero quod addit Illyricus imperatores ilalicos, qm regnantibus in Germania Ludovico, Con­ cado el Henrico, in Italia imperarunt, abOnuphrio pscudmmperalorculos nominari ipsi Onuphrio ma­ nifeste repugnat. Siquidem Onuphnus in libris de principibus romanis honorifice admodum loquitur * de imperiis Vidonis, Lamberli, Ludovici et Berengarii, quos cl imperatores atque augustos passim vocal, cl a romanis pontificibus coronatos fuisse demonstrat. In lib. vero de fastis et triumphis romanis. Berengarii ct Alberti regum Italiae me­ minit; Vidonis, Lamberli cl Ludovici non meminit, neque usquam in eo lib. ullos pseudoirnperalorculos vocat. In libro aulem de comiliis imperato­ riis graviter invehitur in cos,qui (ul Illyricus facit) omnes Germaniae reges, imperatores Romanorum appellandos censent, etiamsi imperii a romano pontifice non acceperint. Non possum, inquil, non vehementer mirari cl reprehendere aliquot rccenliorum germanicarum rerum scriptorum audaciam (ne dicam te­ meritatem) qui undique clamant, Italos omnes cl praesertim Romanos malcagere.rem indignam facere, quod non omnes Germaniae reges, impe­ ratores appellunt, neque, omnium ipsorum ratio habeatur in eis numerorum nolis, quibus distin­ guuntur inter se ii principes, qui idem nomen habent. Nam volunt omnes Germaniae reges, quamvis a romanis pontificibus inaugurati non fuerint, imperatores el augustos appellari. Haec ille; qui eodem in loco ex ipsorum imperatorum diplomatibus ostendit, Conradum et Henricuin, qui Othonem Magnum praecesserunt, inter imperato­ res habitos non fuisse. Quid, quod Illyricus si sibi constare velit, longobnrdos illos imperatores nulla ratione contemnere, aut pseudoimperuloresappel­ lare potest? Eo siquidem belli jure illi imperium Italiae sibi vindicarunt, ac Germaniae regibus eri­ puerunt. quo ipse docet, a Carolo Magno Longo­ bardis el Graecis quondam ereptum.atque ad Fran­ corum regnum adjunctum fuisse.Iluc accedit quod Otho Magnus, jam imperator factus, in privilegio quod episcopo Patavii Goslino dedit, quodque ex­ stat apud Carolum Sigonium lib. 7. de regno Ita­ liae, Berengarium imperatorem ac praedecesso­ rem suum appellat.Cujus Othonis judicium merito apud omnes, maxime apud Illyricum,magnum mo­ men tum habere debet. Postremum, idque clarissimum in Illyrici narra­ tione mendacium est.imperium Romanum transla­ tum esse a Francis ad Saxones voluntaria electio­ ne, ac cessione Gallicorum regum. Id enim in pri­ mis nullus omnino auctor ex iis, quos citavit Illy­ ricus. prodidit: deinde contrarium cx historicis omnibus manifeste colligitur, cum salis constet in­ ter eos qui Italiae regnum occuparunt, ac de im­ perio toto eo tempore cum Berengariis, Vidonecl Lamberto contenderunt,fuisse Rodulphum Burgundionem Galliae regem post Carolum Simplicem; necnon Ludovicum regem provinciae; item Gallum atque Hugonem regem Arelalensium el Lolharium ejus filium. Quocirca, ul mentitur apertissime Illy­ ricus; ita verum est quod scribit Nauclerus gener. 31. post Arnulpbum imperatorem magnam fuisse inter Italos, Longobardos, Germanos,seu Francos orientales, el Francos occidentales, seu Gallos, dc possessione imperii concertationem. LIBER TERTIUS SUMMA Septem electores imperii a romano pontifice constitutos CAPUT PRIMUM Electores ante Gregorii X. pontificis, et Friderici 11. imperatoris tempora designatos. Postrema restai quaestio dc septem electoribus, quam Illyricus fusissime persequitur a pagina 89 usque ad 138. cl quoniam 1res auctorum sententias dc hac ipsa quaestione fuisse video; quarum una Gregorio V. romano pontifici, altera Gregorio X. item romano pontifici. postrema Othoni III. impe­ ratori institutionem hanc septemvirorum principum adscribil, ul primam sententiam, quae verissima est, corroboremus, duas posteriores confutare pro viribus aggrediemur. Principio igitur Joannes Aventinus primus est, (quod sciam) qui communi cl mullorum auctorum sententiis trito itinere praclemisso,novam quondam semitam apcruil. Is enim lib. ‘i. annalium Bojorum pag. 510. dc septem electoribus loqueris: Ego in­ quit, illos demum post fala Friderici II. institutos, el a Gregorio X.confirmatos esse compertum habeo. Aventinum sequulus esiOnuphriusPanuinus in lib. de comitiis imperatoriis. Tametsi enim ignorare sc dicit, quando, cl a quo septem electorum institutio manavit, affirmat tamen, sc certo comperisse, inci­ disse eam in illud tempus, quod inter mortem Fri­ derici II. cl creationem Rodulpbi imperatoris inter­ cessit. Illud eliam addit probabile videri, illam in­ stitutionem Gregorii X. auctoritate in oecumenico concilio lugdunensi factam esse. Quae sententia praesenti caussae nostrae nihil officit (quid enim no­ stra interest V. ne, an X. Gregorius is pontifex fue­ rit, qui electores instituit, modo pontifex aliquis in­ stituerit?) Verum tamen falsa est, alque adeo per­ spicue falsa,ul Aventini cl Onuphrii temeritas nulla ratione excusari queat.Siquidem Aventinus (ul pau­ lo ante audivimus) compertum sibi esse dicit, post fala Friderici II. septemviros institutos; Onuphrius anlern in lib. de comitiis imperatoriis, haec verba scribere ausus est. Itaque cum nullus nec germa­ nus, nec ilalus, nec cujusvis gentis auctor, qui ta­ men ante Friderici obitum vixerit, vel verbum qui­ dem de hac re faciat, profecto neccsse est, ul lon­ go tempore post Othonis tempus boc institutum fuerit. Videamus igitur, an reperire possimus anciorem, qui ante obitum Friderici II. vixerit, cl electorum Bblubmihi Vol. IV, P. II. imperii meminerit. Marlinus Polonus poenitentia* rius fuit Innccnlii papae IV. ut Onuphrius icslatur in additione ad Plalinlun. ubi fabulam Joannis X III. focminac refellit. Vixit igitur idem Marlinus, Onuplirio teste, ante obitum Friderici 11. Nam cum In­ nocentius papa ante Fridericum obierit, ul idem Marlinus scribit in vita ejusdem Innocentii. non po­ tuit certe Marlinus Innocentii poenileniiarius esse, nisi ante obitum Friderici vixerit. Neque multum refert quod Onuphrius Fridericum annis quatuor ante Innocentium obiissc scripsit. Nam ne sic qui­ dem potuit Marlinus poenilenliarium apud Innocen­ tium agere nisi mullos annos aetatis exegerit ante obitum Friderici. nisi poenileniiarius, infantulus, atque adeo quadriennis fuerit. Hic igitur Marlinus in vita Ohlonis 111. ita scribit: El licet isti 1res Olliones per successionem gencris regnaverint, tamen poslea fuit institutum, ul per officiales imperii, im­ perator eligeretur, qui sunt septem; videlicet primo 1res cancellarii isti, mogunlinensis Germaniae, trevirensis Galliae, colonicnsis Italiae: marcido brandeburgensis camerarius est, palatinus dapifer; dux Saxomac ensem portat: rex Bohemus pincernam agit. Unde versus: Atfagunlinensis, trevirensis, colonicnsis. Quilibet imperii fit cancellarius horum: El palatinus dapifer; dux portitor ensis: Marchio praepositus Camerae; pincerna bohemus. Ili statuunt Dominum cunctis per saecula summum. Habemus igitur auctorem unum, qui disertis ver­ bis electorum meminit,cum tamen ante obitum Fri­ derici vixerit. Sed accedat eliam secundus testis. Sanctus Tbom. Aquinas non modo ante obitum Fri­ derici 11. vixit,sed eliam obiit ante lugdunense con­ cilium, in quo vult Onuphrius septem electores im­ perii a Gregorio X. institutos. Nam Friderieus 11. obiit (Onuphrio teste) anno Domini 1250. Sanclus aulem Thomas in coelum cx hac vita migravit anno Domini 1274. cum ad concilium lugdunense profi­ cisceretur, cl annum vitae ageret quinquagesimum, ul s. Antoninus scribit, 3. par. summae historialis lit. 23. cap. 7. § 11. ex quo sequitur, ul s. Thomas annum egerit sextum cl vigesimum, quo tempore Friderieus 11. moriebatur. Haec autem sunt verba s. Thomae, lib. 3. dc regimine principum, cap. 19. Otho, inquil, imperium tenuit usque ad tertiam go­ ld 91 di: inwsi.vno.w: bipehh πομλχι ni'r.ilioncni, quorum quilibet vocatus csl Otho; cl tionc principum. el consensu, eligunt imperatoe\ lune (ul historiae Iradunl) per Gregorium V. ge­ rem, trevirensis, mogunlinus el colonicnsis. Pala nere similiter Teutonicum provisa csl cleclio, ut vi­ tinus eligit. quia dapifer est ; dux Saxoniae, qnh delicet per septem principes Alemaniac flat, quae mnrscalcus; et margravius de Brandcburga, quia usque ad ista tempora perseverat, quod est spalium camerarius. Ilex Bohcmiae, quia pincerna est, non ducentorum septuaginta annorum, vel circa, cl tan­ eligit, quia Teutonicus non csl. Haec illo. tum durabit, quantum romana Ecclesia,quae supre­ Neque mirari debet quisquam, quod hic auctor mum gradum in principatu tenet. Christi fidelibus rogem Bohcmiae a numero electorum excluserit, expediens judicaverit. Haec s. Thomas. Quod si cum is tamen septimus elector numerari soleatmam quis objiciat, hunc librum non videri s. Thomae, revera Bohcmiae rex non eligit cum caeleris; sed cum in eodem lib. 3. cap. 20. mentionem faciat solum quando sex electores inter se ita dividuntur, tdolphi cl Alberti imperatorum, qui post ejus obi­ ul 1res uni, cl 1res alteri suffragentur, tum ille jus tum imperare coeperunt: respondebimus, aut ab habet ex duobus clcclis alterutrum nominandi. Sic aliquo alio insertam fuisse in opere s.Thomae illam enim loquitur hosliensis in cap. Venerabilem, de narrationem de imperio Adolphi cl Alberii : vel elect. Sopiimus csl dux Bohcmiae, qui modo est certe si libers. Thomae non sil, auctorem tamen rex; sed iste secundum quosdam non csl necessa­ libri tam esse antiquum, ul ante obitum Fridcrici rius. nisi quando alii discordarent. Idem cum lioII. vivere potuerit,ul cx annorum supputatione col­ stiense docent glossa in cap. Ad aposlolicae. de ligitur. sent, cl re judic. lib. G. Albendis in I. liene a Ze­ Prodeat vero cl tertius testis, b. Augustin.Trium­ none, C. de quadrien. praescipl. Baldus in Marga­ phus (ut ex epitaphio constat, quod exstat incisum rita, verbo, Annus; card. Florentinus in cap. Vene­ in sepulchro ejus Neapoli, in ecclesia eremitarum rabilem, de elect. § I. n. G. el alii. August riianorurn) obiit anno Domini 1328. cum vi­ Cum igitur tempore Gregorii IX. electio impera­ xisset annos octoginta quinque, quocirca nccesse toris ad septemviros perlineret, ul is auclor diser­ csl cum anno Domini 1250.quo Fridericus II. obiit, tis verbis testatur, qui tum vivebat; quis Aventini, fuisse annorum septem: el anno 1274. quo lugdn- atque Oimphrii temeritatem excusare potuerit, qui nensc concilium a Gregorio X. coactum est, anno­ tam coniidenter scribunt , sibi compertum esse, rum fuisse unius cl triginta, proinde vixisse non electores imperii non ante Gregorii X. tempora, el modo ante concilium lugdunense. el Gregorii X. Fridcrici obitum institutos? pontificatum,sed etiam antequam Fridericus II.mo­ Ilis addo 1res aiios testes, quos etsi non constat reretur. Ilie igitur auctor in summa de potestate vixisse anle obitum Fridcrici, conslal tamen aut Ecclesiae q. 35. ari. 2. ita loquitur: Gregorius V. tum vixisse, aut certe non diu postea, ul nullo mo­ tempore Othonis imperatoris, convocatis el requi­ do ignorare potuerint, quid egeril Gregorius X. sitis principibus Alemaniae, septem electores insti­ cujus temporibus ipsi vixerunt. Ili sunt. Lupoldus tuit, officiales ipsius curiae imperialis: quatuor lai- Bambcrgensis, Alvarus Pelagius, cl Joannes Villacos.ul regem Bohcmiae,ducem Saxoniae, comitem nus, qui omnes llorebaiil sedente in aposlolica se­ Palatinum el marchionem brandeburgensem : cl de Joanne XXII. idesl, anno secundo cl quadrage­ 1res clericos, archicpiscopum magunlinensem, tre- simo posi lugdunense concilium a Gregorio X. ce­ virensem el colonienscm.Jam vero si 1res isti lestes lebratum. Ac Lupoldus quidem in lib. de juribus Onuphrio atque Aventino minime satisfaciunt, ac­ imperii c. 2. sic ail: Tempore Othonis 111. .qui cedat etiam quarius,llenricus cardinalis hosliensis, filiis caruil, fuit inslilnlum. ul per corios principes qui, leste Trithemio in lib. de scriptoribus, anno Germaniae, scilicet per officiates imperii, seu cu­ 1210. florebat, nimirum anno decimo ante obitum riae imperialis,eligeretur imperator. Haec ille, qui Fridcrici, el trigesimo quarto ante concilium lug- clinm paulo posl septem illos principes enumerat, dunense a Gregorio X. celebratum. Is enim expli­ alque eosdem versiculos adscnbil, quos supra cx cans decretalem Innocentii, quae incipit: Venera­ Martino Polono retulimus. Alvarus Pelagius lib. 1. bilem. seplem numeral ac nominal principes, ad deplanctus Ecclesiae ari. 41. de iisdem seplem quos cleclio imperatoris antiquo jure perlinent. Ac­ electoribus loquens: Ista, inquit, cleclio incepit cedat etiam quinius testis, quem Illyricus antago­ anno Domini 1603. el perseverabit, quantum Ec­ clesia romana permiserit, cujus est regna trans­ nists noster producit.exslal enim (ul ipse ait) chro nicum manu scriptum, ex quo plurima Albertus ferre. Joannes Villanus lib. 4. historiae FlorentiKr.rvlzius ad verbum descripsit. Est autem chroni­ noe cap. 2. Halicis verbis tradit posl obitum Otho­ ci illius auclor Fridcrici 11.aequalis, el anle. obitum nis 111. constitutum fuisse, idque summi pontificis ejus sine dubitatione vixit, cum ipse testatur coe­ auctoritate, ul deinceps a septem imperii principi­ ptum a se scribi chronicum illud anno Domini 1240. bus imperator diceretur, quos etiam ibidem enu­ 11 ‘Sl. decennio anle mortem Fridcrici. In eo igilur merat. corumquc officia circa obsequium imperachronico sic auclor loquitur: Papa Gregorius (IX.) loris describit. Accedat postremo testimonium ip­ insolentias imperatoris contra Ecclesiam metuens, sorum electorum, quorum publicae lilcrae scriptae principes super electione alterius sollicitavit, sed anno 1279. Hornae exstant authenticae.(Hoc testi­ nihil profecit, quin quidam principum ei rescripse­ monium habes inferius cap.3. integre adscriplum). runt, non ose sui juris imperatorem substituere, iniis enim literis fatentur ipsi, jam olim a sede sed i mlum electum a principibus coronare; electio aposlolica electores imperii in Germania constitu­ enim ad illos dignoscitur pertinere. Ex praclaxa- tos. Non est autem credibile, per eam vocem (olim) DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI cos inlclligcrc voluisse tempora Gregorii X. nul concilii lugdunensis, cum cpislola seripla sit (nu­ tum quatuor annis post obitum Gregorii, quinque vero post concilium lugdunense. Neque illud hoc loco praetereundum videtur, cos principes qui epi­ stolam jam dictam scripserunt, aut omnes,aut certe eorum aliquos vixisse ante obitum Fridcrici II .cum inter Fridcrici obitum, ct tempus epistolae anni tantum 29.intercesserint.Itaque undique Onuphrii, atque Aventini judicium non modo falsilalis ma­ nifestae, verum etiam intolerandae temeritatis ar­ guitur. CAPUT II. Objectiones Onuphrii refellet. Sed occurrit Onuphrius ac duobus gravissimis argumentis cum sententiam nostram refellit, toni suam corroborai. In primis illud adducit: quod si verum essel. quod nos defendimus, Gregorii V. at­ que Othonis 111. tempore, electores imperii consti­ tutos,incredibilis ncgligenliac accusandi essent plu­ rimi scriptores,qui rem tantam silentio involverunt; nihil enim de hac rc Vilichindus. nihil Luilhprondus, nihil Lamberlus, nihil Rhegino, nihil Maria­ nus, nihil Otho fnsingensis, nihil Abbas ursper­ gensis, nihil Sigcbertiis, nihil alii veteres scripse­ runt. Deinde percurrit electiones imperatorum ab Othone 111. usque ad Fridericum II. .ac demonstrat cos electos fuisse non a septem dumtaxat principi­ bus.sed ab omnibus quotquot ex Germania cl Italia intéressé voluissent,cujus demonstrationis hic bre­ vem subjiciam summam. Ilenricum II. regem, sed imperatorem primum, qui Othoni III. proxime sue ccssil, electum ab omnibus lotius regni primoribus scribil Otho frinsingensis , lib. G. c. 27. Chunradum item regem secundum, cl primum impe­ ratorem, communi omnium procerum consensu electum scribil idem Otho fnsingensis lib. G. cap. 28. nec* non Abbas urspergensis in chronico anni 125. ubi inter alios electores numeral episcopum bambergensem. Ilenricum IV. regem, tertium im­ peratorem electum ab episcopis ac principibus Germaniae,scribil Abbas urspergensis in chronico anui 1053. Ilenricum V. regem imperatorem quar­ tum electum ab universis totius imperii romani principibus, Ium ecclesiasticis, tum Iolci'»*, qui duo el quinquaginta numerabuntur. Scribil Abbas ur­ spergensis in chronico anni IIOG. ubi etiam addit, solum abfuisse Saxoniae duceni, nec tamen ullam rationem ejus absentiae habitam esse dicit. I.otharium II. eleclum ab archiepiscopis duobus,episco­ pis octo, abbatibus permultis, cl eminentioribus aulae regalis primatibus, scribil continuator Sigeberli in chronico anni 112G. quo tempore auclor ille florebat. Chunradum 111. regem, secundum imperatorem, electum a mullis principibus, non vocato duce Saxoniae. el duce Noricorum, vacante etiam sede mogunlina, scribil Otho frisingensis lib. 7. cap. 22. Fridericum I. ab omnibus lotius Germaniae principibus electum.scribit Otho frisingensis lib. 2. de rebus gestis Fridcrici cap. I.Phi­ yr» lippum a Svevis, el Saxonihiis. el Bavaris, et Buhemis, cl principibus. Urspergensis in chronico. Othonem l\. a Coloniensibus el Argenlmensibus, aliisque nonnullis electum, scribil idem Abbas m codern loco. Fridericum 11. adhuc puerulum ab Alemaniae principibus pene omnibus vivente patre eleclum; ac deinde rursus in schismate adversus Othonem IV. a rege Bohcmiae,duce Austrian.duce Bavarian, lanlhgravio Thuringiae,aliisque plurimis principibus eleclum. scribil idem auclor ibidem. Haec sane argumenta, negare non possum quin gravia sint, el nullo modo a viris prodentibus conlcmnenda:quamquam ad eam controversiam,quam nos praecipue explicandam suscepimus, nihil fere pertineant. Nos enim (ul supra diximus) non mul­ tum laboramus, utrum Gregorius V. an. X. an ali­ quis alius jus eligendi principem certis electoribus dederit, modo qui id fecit, romanus pontifex fue­ rit: quod quidem paulo posl adversus Illyricum clarissime demonstrabimus.Tametsi autem ad caus­ sam nostram parum faciat definire, uira verior sil opinio, ca ne, quae Gregoriuni V. anciorem facit ejus decreti: an illa, quae alteri cuidam pontifici rem lotam tribuit: quia tamen prior opinio verior est, nitemur eam paucis explicare. Igitur ex iis quae dicta sunt, unum exploratum ac cerium haberi debel; aliorum in quaestionem vocari polcsl. Exploratum ac cerium haberi debel, sanctionem illam de electoribus non lempore Fri­ dcrici II., sed annis plus ducentis ante imperium Fridcrici, faciam esse. Nam cum soli Aventinus at­ que Onuphrius,qui hoc nostro saeculoscripseruni, eam sanctionem editam esse dicanl post obitum Fridcrici II. contra vero s. Thomas, b. Augustinus Triumphus, Marlinus Polonus, Henricus llostiensis, auclor innominatus Ilenrici aequalis,Lupoldus Bambcrgensis, Alvarus Pelagius.Joannes Villanus. ipsi d>*nique electores principes, qui vel Friderico II. vivente,vel paulo poslejus obilum scripserunt, constanier affirment.eandem illam sanctionem non esse editam suo lempore, sed ante annos plus ducenlos:necullus omnino inveniatur aucloranliquus qui eam sanctionem posl obilum Friderici II. edi­ tam significaverit, quis non videt Onuphrium el Aventinum maluisse leniere divinare, quam rem certam cl exploratam ab idoneis testibus accipere? Quod in quaestionem vocari polesl, illud esi.un­ de factum sil,ul tot imperatores post Othonem III. ab electoribus mullo pluribus, quam seplem clecli fuisse inveniantur.Ad quam sane quaestionem du­ plex responsio adhiberi polesl. Prima responsio est, plures omnino quam septem ad electionem convenire solitos, sed qui non lam eligerent.quam a seplem viris eleclum agnoscerent,eique praesen­ tia sua faverent.Nam hoc etiam lemporemulto plu­ ies conveniunt ad electionem, quam seplem, cl omnium habetur ratio; licel soli septemviri proprie jus habeant eligendi. Quod autem in argumento Onuphrii dicilur in Ilenrici V. cl Chunradi III. electione ducem Saxoniac non adfuisse, verum est quidem; sed non polesl inde colligi,non fuisse ducem Saxoniae unum ex numero septemvirorum electorum. Abbas enim 90 DE TRANSLATIONE IMPERII ROMANI urspergensis disertis verbis scribit, in electione quoniam hoc loco Illyricus more suo mendacia adIlenrici V. ducem Saxoniae non adfuisse,quod se­ miscet, paucis ea refutanda sunl.Sic igitur illcpng, nectute impediretur.Ex quo intelligimas, eum ad­ 130. Illud, inquit, non possum bona conscientia esse debuisse; ct vel per legatos, aul epistolam reticere, nequtyuam probandum esse, quodOadfuisse; vel certe juri suo cessisse. In electione nuplirius iste indicans, quinam ab initio, ante autem Cbunradi III. scribit Otho frisingensis loco constitutos septeni electores, imperatores elege­ notato, ducem Saxoniae, qui exspectatus non fue­ rint, primo loco inter illos vetustiores electorn rat, eam electionem pro illegitima, atque irrita ha­ nominat pontificem, seu ejus legatos, secundo buisse: quamvis postea pro bono pacis assensum comitem taurinensem. et marchionem Montisfer· praebuerit, et electionem factam suo etiam calculo rati; quibus in genere addit: El alii quidam Itali postea demum illis adjungit omnes principes confirmaverit. Altera responsio esse posset, sanctionem illam Germaniae. line suam enumerationem cum a Gregorio V.pontifice,Othone 111. imperatore con­ profiteatur se veterum historicorum testimonio sentiente factam csse;sed non continuo omnes par­ probare velle* proferatque multorum dicta; ncc tes ejus decreti in mores induci potuisse. Quatuor unus quidem c.v illis, vel pontificem, aul ponti­ enim ejus decreti videntur esse partes: Una,ut non ficis legatos, vel aliquem it a licum principem im­ hacredilalc, sed electione ad imperium veniatur. peratorum electioni interfuisse testatur: sed lan­ Altera, ul soli principes, non etiam populus eligat. ium germanicos principes omnes uno ore testan­ Tertia, ul ii principes Germani sini, ad quos nimi­ tur elegisse imperatorem.Ego vero numquam cre­ rum initio translatum imperium fuerat. Postrema, didissem, Illyricum tam fuisse mendaciorum ami­ ul non omnes principes Germani, sed sex dumta­ cum. ul etiam diceret, se non putuisse bona con­ xat aul septem imperatorem eligant. Et quidem scientia ea reticere,quae sunl mendacia manifesta. pars prima jam antea in usu esse coeperat,sed tunc Quid enim hoc aliud significat, nisi non potuisse primum sanctione stabilita esse videtur.Nam in fa­ eum bona conscientia non mentiri? Audi enim ve­ milia Caroli Magni imperium hacredilarium fuerat teres historicos inter electores imperatoris motlu usque ad Ludovicum Arnulphi imperatoris filium, romanum pontificem,modo ejus legatos, modo Ita­ deinceps electio locum habuit.Verunlamen certum licos principes numerantes. Abbas urspergensis in decretum, ul eleclione dumtaxat,non propagatione chronico anui 1053. Filium, inquit, suum Ilenri­ naturali ad imperium veniatur, nullum legitur ex­ cum, romani pontificis, cunclorumquc pontificum, stitisse anle Othonis HI. tempora. Meminit hujus el principum regni electione regem consliluil.Conrei Otho frisingensis lib. 2. de rebus gcslis Fridc­ tinuator Sigcberti in chronico anni 1126. mense rici I. cap. 2. Id juris, inquit, romani imperii apex, augusto, inquit, legati aposlolicae sedis, cl archievidelicet non per sanguinis propaginem, sed per pisc.opi cum episcopis, el optimatibus imperii ex principum electionem reges creare, sibi tamquam condicto convenientes Mogunliae, consultant sibi cx singulari vendical praerogativa. Meminit ejus­ el loti romano imperio de substituendo rege. Lodem Innocentius 111. pontifex in epist. supra no- tharius dux Saxonum, vir sapiens cl industrius,el lda ad ducem Thuringiae, ubi monet principes, ul ecclesiastico juri devotus,praepotens divitiis ct vi­ caveant, ne jus suum eligendi regem Romanorum ctoriis. omnium consensu eligitur. Otho frisingen­ amittant, si saepius filios parentibus in imperio sis lib.2. de rebus gcslis Fridcrici I. cap. l. Anno, succedere patiantur. inquit, ab urbe condita 1860. ab incarnatione vero Altera item decreti illius pars continuo a morte Domini 1152. decedente ab hac luce, vernali tem­ Othonis 111. usu recepta csl. Nam usque ad illud pore, idesl, sexta feria proxima, ul dictum csl,post tempus, non soli principes, sed universus populus caput jejunii, in civitate Bambcrgensi piissimo re­ ad electionem convenire solitus erat. Chunradum ge Chunrado, 3. nonas marlii, idesl, tertia feria enim, qui Ludovico Arnulphi imperatoris lilio suc­ post Oculi mei,in oppido Franconefurl.de tam im­ cessit, omnis populus Francorum cl Saxonum ele­ mensa transalpini regni latitudine universum (mi­ git. teste Villcliindo lib. 1. rerum Saxonicarum, cl rum dictu) principum robur, non sine quibusdam l.uilhprando lib. 2. cap. Ί. rerum in Europa gesta­ ex Italia baronibus,tamquam in unum corpus coa­ rum. llenricum successorem Cbunradi ab omni po­ dunari potuit.ubi cum de eligendo principe prima­ pulo I rancorum el Saxonum rogem creatum, scri­ tes consultarent (num id juris romani imperii apex, bit idem Vilichindus in eodem lib. Othonem Ma­ videlicet non per sanguinis propaginem descende­ gnum, Ilenrici regis filium, ab universo populo c- re,sed per principum electionem reges creare,sibi Icclum, Vilichindus lib. 2.ejusdem operis testatur. tamquam ex singulari vendical praerogativa) tan­ Othonem 11. regem appellatum ab omni populo, o- dem ab omnibus Fridcricus Svevorum dux Friderimmbusque proceribus scribit continuator Rliegi- ci ducis filius, politur, cunclorumquc favore in re­ nonis in chronico anni 961. Othonem 111. regem gem sublimatur. Ilacc ille. Idem Otho frisingensis creatum a Germanis,qui Ium frequentes Romae ad­ lib. Ί. hist. cap. 22.Chunradum, inquit, imperato­ erant, ubi paulo ante Otlio 11. obierat, testatur ris Ilenrici sororium, praesente Thcoduino opis» oPlatina in vita Benedicti AII. Deinceps autem (quod po cardinali, ac S. II. E. legato, summi pontificis, sciam) electioni populus numquam interluit, sed ac totius romani populi, urbmmque Italiae assen­ valuit decretum, ul soli principes regem cligeicnt. sum prominente.nonagesimum tertium ab Augusto n Tertia porro pars, ul soli Germani, non etiam 1- regem creant. Ilacc ille. tah intéressent, diu postea vim suam obtinuit; cl Habemus igitur romanum pontificem per se vd DE THANSLATIONE I.Ml'LHII ROMANI per logntos, neenon italiens principes cum Germa­ nis aliquando electioni inleiruis.se. Postea tamen, ul diximus, paiilaliin solis germanis principibus id juris relictum esl.nl regem Romanorum eligerent; roinanus autem pontifex,electione < onilrmnla,eun­ dem ad imperium promoveret: ul Innocentius III. apertissime confitetur in epistola ad ducem Thuringiae, undo exslal cap. Venerabilem, de elect. Postremam decreli illius partem,quae numerum electorum ad septenarium redigit, post electionem Fridcrici II. usu recipi coeptam esse constat ex omnibus historicis, qui post illa tempora scripse­ runt. Credibile vero est, constitutionem istam,qua­ tenus excludebat omnes principes ab electione.se­ ptem dumtaxat exceptis, ideo non fuisse initio ad­ missam, quia odiosa erat, cl nec principes facile se patiebantur excludi, nec imperator audebat tot principes sibi infestos reddere: sed tamen occasio­ ne schismatum, quae temporibus Fridcrici 11. in imperio quotidie exoriebantur, tandem aliquando omnium consensu esse receptam. CAPUT 111. Eleclores imperii non ab Othone III. imperator e, sed a Gregorio V. ponti/ice maximo institutos ostendit. Sed jam Aventino, atque Onuphrio dimissis, ad Illyricum veniamus. Institutos igitur septem ele­ ctores antiquis temporibus non negat Illyricus: id unum negat, eam constitutionem summi pontificis auctoritate, faciam esse, remque lotam imperatori adseribit.Dios contra summam rei pontifici maximo tribuimus, etsi consensum quoque imperatoris ad­ hibitum non negamus. Quia vero quaestio histori­ ca est. atque a testium idoneorum lide cl multitu­ dine pcndel, proferamus nos primum testes no­ stros, deinde quid Illyricus adferal videamus. Primus igitur testis sil Innocentius 111.quem Il­ lyricus pag. 120. testem esse dicit omni exceptio­ ne majorem. Is enim disertis verbis testatur, a se­ de npostolicu ad certos Germaniae principes pote­ statem eligendi regis Romanorum pervenisse: Ve­ rum (inquit iu epist. ad ducem Thuringiac, unde exlal cap. Venerabilem, de elect.), illis principi­ bus jus el potestatem eligendi rogem, in impera­ torem postmodum promovendum.recognoscimus ul debemus, ad quos de jure, cl antiqua consue­ tudine noscitur perlinere: praesertim cum ad coijus cl potestas hujusmodi ab aposlolica sede pervenerit quae romanum imperium in persona magnifici Caroli a Graecis transtulit in Germanos.Haec ille: qui etsi non meminil Gregorii \ .,ta­ men id nflinnol quod potissimum hoc luco probare contendimus. Innocentium sequuntur ex ilalicis el gallicis scriptoribus llenricus llosliensis, s. Tho­ mas Aquinas, b. Augustinus Triumphus, Alvarus Pelagius, Pl Joannes Villnnus,supra citati: nccnon Philippus Bergomcnsis lib. 12. supplcm.chronicor. Blondus Flavius lib. 3. decadis 2. Baptista Platina in vita Gregorii V. Raphaël Volaterranus lib. 22. anlhropulogiac : Polydorus Virgilius lib. i. dc lu- 97 venloribus rcrum, cap. 7. alias 10. Item Joannes Andreas in cap. Ad, aposlolicae. de sent, et re judic. lib. G. el in cap. Venerabilem, de elect, card. Florent, in idem cap. Venerabilem. § 1. col. 3. in 6. quaesl. num. 7. Albcricus in I. Bene a Zenone, num. 5. de quadricn. praescripl. Baldus in sua Margarita, verbo, Annus. S. Antoninus par. 3. nt. 22. cap. 3. § 13. Andreas Alrialus (quem virum doctissimum. atque historiarum periti-simum vo­ cal Illyricus png. 57.) in commentario legis. Bona civitatis, IT. de verbor. signif. cl in lib. dc singu­ lar! certamine c. 32. Multi praeterea cum jurecon­ sulti, tum historici, quos longum esset recensere. Ex Germanis habemus in primis Junianum quon­ dam, quem ipse Illyricus citai pag. 90. cujus haec sunl verba iu lib. de Translut. imperii: Factum csl. quod screniss. Carolus Magnus imperatur de consensu cl mandato romani pontificis ordina­ tionem sibi divinitus inspiratam instituit.el prae­ cepit ul imperium Romanorum apud electionem canonicam principum Germanorum in perpe­ tuum remaneret. Haec ille. Ccrle aut< m si Can lus imperator jussu romani pontificis electores im­ peratoris instituit, ejus institutionis auctor primus ac praecipuus summus pontifex fuit. Siquidem in re quavis, major csl auctoritas ejus qui jubet.quam ejus qui alterius jussum cxequilur. Neque hoc Jordani testimonium pugnat cum eo. quod alii fere omnes scribunt.tempore Othonis 111. qui ducentis annis Carolo Magno posterior fuit.eam sanctionem editam. Nam Carolus Magnus instituit quidem, ut electio penes principes esset: sed ne­ que dignitatem electorum ad certos principes re­ strinxit: neque voluit ut electio locum haberet.nisi deficiente successione legitima filiorum. Cunsl.d enim, ul supra diximus, imperium hacredilarium fuisse Caroli Magni liliis cl nepotibus: temporibus anlcm tertii Othonis, Gregorius V. ponlifi x.liaercditaria successione exclusa, solam electionem cer­ torum principum in imperio locum habere x oluit. Jacobus AVyuiphelingius. auctor item Germanus, in epitome rerum gcrnianicnrnm cap. 20. sic ait : Gregorius cognita imperii imbecillitate, varielatcque fortunae, ulquc is.qui caeleris virtute praesta­ ret, pravesscl etiam dignitate, sanctionem tulit, haud abnuente Othone, de imperatore deligendo, anno Christi 1002. quam usque ad nostra tempora servatam videmus, videlicet solis Germanis licere principem eligere, qui Cnesnr, el Romanorum rex appellatus, tum demum imperator el Augustus ha­ beretur, si eum roinanus pontifex inunxisset. Albertus Krantzius el ipse Germanus lib. i. Saxoniac cap. 25. Gregorius, inquit, ad undecimum, quo abfuerat, mensem restitutus, acerrimam de accepta a Romanis injuria ultionem sumpsit.Paulo enim postea quam redierat.eam fecit de imperato­ ris electione sanctionem, quam hucusque per an­ nos jam quingentos servatam videmus, solis licere Germanis, qui inde electores sunl dicti, principem deligere, qui Caesar tunc, el ronianorum rex di­ ctus, si a romano ponlilicc coronabitur, imperator augustus appelletur. Joannes Nauclerus natione Germanus, in 2. vc- DE TRANSLATIONE IJIPERII ROMAM spirituali gladio protegendo communiat, tempo­ rali refraenel el corrigat, ad vindiciam male/a· ctorum. laudem vero credentium et bonorum. I; igitur omnis materia dissensionis et scandali s«i etiam rancoris occasio inter ipsam Ecclesiam u imperium auferantur. cl ii duo gladii m don.. Domini constituti, debilo foedere copulati, te ipsos exerceant, in utilem reformationem regimi­ nis universi, cl nos in actu voluntatis el operu inveniamur /ilii devotionis cl pacis, qui tam Ec etesiam, quam imperium confovere tenemur: quicquid. per dominum nostrum 11. Dei gratin Bomanorum regem semper augustum sanctissimi patri ct domino nostro d. Nicolao papae IH.ijusque successoribus, el ipsi romanae Ecelesiut recognitum, confirmatum. ratificatum, innatatum, de. novo donatum, declaratum, sive cancer sum, juratum el actum, seu facium est per privi legio., vel quaecumque alia scripta quorumcum que tenorum super recognitionibus, ralificalionibus, approbationibus, innovationibus, confirma­ tionibus. donationibus, concessionibus, el fartis, seu gestis tam aliorum imperatorum.el regum limanorum praedecessoruin regis ejusdem, quam ipsius regis, el specialiter super fidelitate oledienlia. honorificentia et reverentia per romanos imperatores et reges romanis pontificibus,d ipsi Ecclesiae impendendis, ac possessionibus, honoribus et juribus ejusdem Ecclesiae: El n> minat i m super lota terra quae est a lladicufuno, usque Ceperanum, marchia anconilana, ducatu Spolelano.terra comitissae Mathibl is.civitate Ra­ vennae el Emilia, Bobio, Cesena. Foropopuli, Forlivio, Faventia, Imola. Bononia. Ferraria. Comac.lo, Adrianis, alque Gubello, Arimino, Ur­ bino, Monle.ferelri, territorio Balnen.. comitatu Brellenorii, cxarchalu Ravennae , Pentapoli. Jfassa trabaria cum adjacentibus terris.el omni­ bus aliis ad praedictam Ecclesiam perlinentibus, cum omnibus finibus, territoriis, atque insuis in terra marique ad provincias , civitates, terri­ toria. el loca praedicta quoquomodo spectanti­ bus. necnon super civitate, romana cl regno Sici­ liae.cum omnibus ad ipsam spectantibus tam ci Ira Farum, quam ultra. Corsica quoque alque lustramentum publicum germanorum principum Sardinia, cl caeleris terris, ac juribus ad ipsum los principes imperii universis praesentem pa­ Ecclesiam per linentibus: Nos nostri nomine prin­ ginam inspecturis. Complectens ab olini sibi ro­ cipatus in omnibus et per omnia approbamus d mana mater Ecclesia quadam quasi germana ralificamus. ac iisdem omnibus el singulis, el chaiitate Germaniam, illam eo terreno dignila- quibuscumque aliis super eisdem per eundem i' nomine decor avii,quod est super omne nomen, regem quoquomodo factis,el in posterum facien­ temporaliter tantum praesidentium super terram, dis, voluntatem nostram, assensum, alque con­ plantans in ea principes tamquam arbores praee- sensum unanimiter el concorditer exhibemus. El lecfas. cl rigans illas gratia singulari, illud eis promittimus, quod conlra praemissa .vel aliquod dedit incrcmenlum mirandae potentiae.ul ipsius praemissorum nullo unquam tempore veniemur, /·< ■ b iac aucloriiale suffulli, velul germen cle- sed ea omnia el singula pro posse nostro procu­ ituin per ipsorum electionem, illum, qui fraena rabimus inviolabiliter observari, cl ul haec no­ romani teneret imperii, germinarent. Hic est il· stra voluntas. approbatio, ralificalio. assensus, lad luminare minus in firmamento militantis Ec- conscnsus.alque promissio a nobis eisdem roma­ < b siac. per luminare majus, Christi ricarium.il- nis pontificibus,el Ecclesiae in perpetuum obser­ liistratum. Hic est, qui materialem gladium ad ventur.hoc praesens scriptum inde fieri fecimus, ipsius nutum, excutit ct convertit, ul ejus praesi­ noslrorumque sigillorum munimine roboralum. dio pastorum pastor adjutus, oves sibi creditas Actum, cl datum anno Domini .’/CC/.V \'/χ. /,idi lumine chronograpbiae. general. 34. iln scribil: Salvari potest, quod cx monumentis aquilejensis ecclesiae traditum cxlo loco Nicolaum Cosanum testem producit, inquit, illi obvaecalissimi viri in spiritu furoris fui. de Concordantia calliolica passim evehal in su- le quondam Carolum Magnum;sed cum in ejus per­ i une concilii basileensis auclorilalcm, poslea ta­ sona (ul Innuccnlius loquitur) ad Germanos impe- l)i: TRANSLATIONI: IMPERII ROJIX.M 101 num transtulisset, jus etiam electionis illis conces­ inquit, cum omni ratione hoc figmentum. Nam sit: sibi vero id retinuit, ul electum, si is idoneus primum electionis jus veteri more slalim in ipsa videretur, confirmaret, inungeret, coronaret. Quod imperatoria dignitate continebatur, cum imperi­ jus pontificium confirmandae electionis, principes um fuil adhuc haeredilarium.ui Carolus, aliusvc electores agnoscere debere, cl in sua praesentia a- aliquis cum semel fuit factus imperator, non tan­ guovissc, testatur Innocentius pontifex in cap. Ve· tum ipse pro arbitrio imperavit, sed potuit etiam nerabilem, aliquoties jam citato. Haque idem Pla­ eam dignitatem communicare alteri, cui voluit, tina, qui scribit a Benedicto pontifice exoratos ele­ ul Carolus communicavit Ludovico filio, is porro ctores, ul idoneum principem designarent, scribit Lothario. Potuit igilur idem imperator ex pleni­ eliam (quod Illyricus non satis germana fide reti­ tudine suae potestatis eliam aliis illud jus eligen­ cuit) ab eodem pontifice Othonis Ili. electionem di tradere,aut constitutionem aliquam,decrelumconfirmatam, cl eo modo schisma sublatum, quod que dc ea facere, non cxpeclalo papae mandato, in imperio oriri jam coopérai, cum alii Othonem, qui lunc ejus juratus subditus fuil cum omnibus alii llenricum, alii Crescentium imperatorem dele­ Romanislis. Sicut Sergius juravit Lothario fideli­ gissent. Quo sane facio summa apparuit in summo tatem cum suis Romanis, el plurimi alii papae. pontifice potestas; quemadmodum eliam ante illa Deinde creato semel imperator, cl translato im­ tempora , cum Carolus Calvus cl Ludovicus rex perio in aliquam gentem, ul isti gloriantur se Germaniae de imperio disceptarent, ille obtinuit Iranslulissc in Francos cl Germanos; non tantum caussam,quem summus pontifex coronavit, ul nos ipse unus homo habuit illam plenitudinem impe­ supra cap. 5. ex probatis historiis demonstravimus, ratoriae potestatis, sed eliam principes potestatis cl post tempora Bencdicli cum I.olharius et Conra- illius participes fuerunt. Imperium enim non in dus (ul verbis ularlnnoccnlii in cap. Venerabilem) uno solo homine, sed in lolo eorum corpor.e, el in discordia fuissentelccli,romanus pontifex Lollia- praesertim in ejus principibus consistit. Sed haec omnia, aliaquc permulta, quae Illyri­ rium coronavit, cl imperium obtinuit coronatus, eodem Conrado tunc demum ad ejus gratiam re­ cus repetit, et inculcat usque ad nauseam, nihil aliud elllciunl, nisi jus eligendi imperatorem penes deunto. Sed veniamus ad aliud Illyrici argumentum: Al, Germanos fuisse ab ipsa translatione imperii, quod inquit, quod Pontificii adulatores clamant. Gre- nos ccrle minime negamus. Quin potius Innocen­ gorium V. eam potestatem Germanis tradidisse, tius pontifex, loco supra citato, cx eo probat, pote­ el ista ratione (ul nunc sunl) constituisse, nullo statem eligendi imperatorem ad Germanos ab apo­ certo testimonio probari potest, el insuper ratio­ slolica sede pervenisse, quod eadem aposlolica se­ ni repugnat. El infra: Denique proferant, si pos­ des iu persona magnifici Caroli imperium a Graecis sunt. exemplar istius decreti, quod a papa Gre­ transtulerit in Germanos. Al non recte colliges cx co quod aposlolica sedes jus eligendi Germanis in gorio V. facium esse ajunl. Non laborabimus (credo) in hac diluenda obje­ Carolo Magno tribuil illo ipso tempore, quo in cos ctione,si Illyricus sibi constare velit. Nam (ul omit­ imperium transtulit, non potuisse Gregorium V. tam testes illos tam mullos, cl tam probatos, quos poslea sanctionem aliquam circa electionem impe­ antea in medium adduxi) in eadem pagina,ubi objicit ratoris, ipso praesertim imperatore, germanisque nobis testium idoneorum penuriam,pronuncial ipse principibus consentientibus, edere. Nam etsi pontifex imperium transtulit, cl jus eli­ sine ullis testibus,sanctionem illam dc septem ele­ ctoribus ab Othone 111. esse faciam, cum is in Ger­ gendi principem dcdil; non Iransluhl lamen, ne­ maniam cx urbe rcdiissct. Quaero igilur ab Illyri­ que dcdil illam suam, quam in omnem Ecclesiam co: qui sunl historici, qui scripscruul, Othone III. ab ipso Christo habet, summam atque plenissimam in Germania sanctionem illam edidisse? Ego sane potestatem. Quare sicut potuit Ecclesiae caussa id nullum omnino legi, qui aliquid ejusmodi scripse­ exigente, imperium a Graecis ad Germanos trans­ rit: quos autem Illyricus supra citavit, nihil juvare ferre; ita quoque transferre posset,si eadem caussa caussam ejus, supra demonstravi. Deinde proferat nunc occurren t a Germanis ad aliam nationem. si potest Illyricus exemplar istius dccrcli, quod ab Pari ratione,sicut jus eligendi principem potuit sum­ Othone 111. factum esso dicit, qui in historia illa mus pontifex Leo ejus nominis III. Germanis tri­ centuriata ila omnia collegit, ul nihil plane praclc- buere, ila quoque potuit Gregorius A .ad impedien­ riisse videatur, cur non eliam decretum illud Otho­ da schismata, bella el seditiones, quae ex multitu­ nis 111. de septem electoribus in eam retulit? Cur dine electorum nascebantur, ad certum numerum igilur nobis objicere non veretur, quod aeque sibi principum electores ejusmodi rcvocarc;praeserlim ac suis objici posse videt? Ul igilur uno verbo re­ (ul supra dixi) ipso quoque imperatore assenlicnle spondeam; ubi decretum illud Grcgorianum lateat, vel eliam petente ac rogante. Omnino enim verisi­ si lamen usquam hoc tempore exstat, nescio; quod mile est, imperatorem, quod ipse facere non aude­ lamen aliquando factum esse, facile mihi persua­ bat, ul loi principes ab electionis jure excluderet, dent insignes illi viri,qui in libris suis narrationem a summo pontifice id postulasse. hujus facti inserendam consuerunt. Nam etiamsi Jam vero quod Sergium papam Lothario fidelita­ exstaret, non aliunde certius cognosceretur esse tem jurasse Illyricus scribit, non alio perlinet, Gregorii, quam cx traditione, cl, lide historicorum. quam ad cumulum augendum ejus mendaciorum. Postremum,idque gravissimum Illyrici argumen­ Nam neque Ado, neque Rhegino, neque Otho fritum sumitur ab ipsa naturali ratione. Sed pugnat, singensis, neque Abbas urspergensis, neque Ma­ il Bblluuiimi Vol. IV. P. U. 102 UE IRANSLATIONE IMPERII ROMAM rianus Scolus, ncquc Sigebcrtiis, ncquc Marlinus ciam. qua etiam nunc Dei beneficio fruunlur.a Polonus, ncquc Platina, ncquc Nauclerus, ncquc simul contra receptu historicorum clericoruniqut alius ullus (quod sciam) hoc (licit. Ac ne ipse qui­ /igmenta probavi, nec translationem imperii,nu dem Illyricus in vila Sergii, quam scribit cent. 9. jus electorum, eis papa beneficio contigisse tk. Non possum equidem non vehementer miran, cap. 10. col. 497. cl 498. Sed video unde occasio­ nem mentiendi arripuerit Illyricus. Liber pontifi­ cur summum pontificem Anlichiislum tam cotil· calis in vila Sergii II.et Joannes Nauclerus in chro­ denier Illyricus nominet. Novimus enim e.v Dain. nico general. 39. tradunt rogaluin fuisse Sergium le cap. II. el Paulo 2. Thcssal. 2. Antichrislum pontificem,ul permitteret romanam nobilitatem ju­ nullum Deum curaturum,seque ipsum supra omn? rare fidelitatem Ludovico Lolharii filio,quem idem quod dicitur Deus, exaltaturum, et rursus ex lllj Sergius regem Italiae declaraverat. Poniiliccm au­ rico in hoc ipso libro saepius audivimus, rontoous tem nullo pacto concedere voluisse,ut Romani Lu­ pontifices servos el mancipia imperatorum fuisse; dovico jurarent,idque lanium permisisse, ul Lotha­ ex centuria vero 8. el 9. c. 10. jam ante didicimus rio imperatori jusjurandum quod petebatur, prae­ eosdem pontifices tot diis sese subjicere solitos, starent. Quoniam igitur Sergius papa Romanos quot sunt in coelo sancti, quot in terris imagines, proceres imperatori Lolhano jurare permisit,id Il­ quot sub terrain reliquiae. Quis igitur capiat, cum lyricus pro sua mentiendi auctoritate ila interpre­ extollere se super omne quod dicitur Deus, cl nul­ tatus est, ac si pontifex ipse imperatori jusjuran­ lum Deum curarc, qui non modo Deos innumera­ biles publice colat, sed cliam adeo sil humilis at­ dum praestitisset. Ac ul videas, lector,quam sibi ipse constet Illy­ que abjectus, ul sc mancipium juratum principum ricus, adseribam hic pauca de isto ipso Sergio ex terrenorum esse fateatur? Sed quid opus est in hoc loco citato historiae centuriatae ejusdem Illyrici, mendacio refellendo diutius laborare,eum lotus li­ ibi enim Sergium papam, ul monarchal!) orbis ter­ ber ex mendaciis constet? Sic nimirum loqui, sic rae,cl dominum regum atque imperatorum descri­ disputare oportuit discipulum ejus, qui in veritate | h bit, quem hoc loco subditum juratum imperatoris non stetit. facit. Sic igitur ille cenlur. 9. cap. 19. col. 498. Sed quid ego dc illa incredibili impudentia, vd Majestatem sprevit, nam sese passus csl ordinari sacrilega potius impietate dicam, qua tot menda­ in pontificem, non cxpeclalo imperatoris assen­ ciorum auctorem Spiritum sanctum facit; Hacte­ su: quod crut contra privilegia ejus. Deinde no­ nus, inquit, Spiritu Domini nos in omnem veri­ luit committere, ul populus romanus Ludovico tatem manuducenle, dolos el fraudes Anlichrisli filio Lolharii sacramentum praestaret: licel Dro­ ostendimus, lloc sane deerat ad cumulum menda­ go Mclen^is, el alii archiepiscopi, qui ex Galliis ciorum, ul disputationem mendaciis undique sca­ cum Ludovico advenerant, acriter ea de re cum tentem, vel potius totam ex mendaciis fraudibus­ ipso contenderent.inquil enim ad episcopos el le­ que contextam, Spiritui sancio tribueret, omncrigulos: si vultis domino Lothario imperatori ma­ que veritatem appellaret. Est ne aliquid ultra, quo gno, hoc sacramentum ut faciant. solummodo progredi audacia atque impietas possinl?Si mentiri '•ou'cniio el permitto; nam Ludovico ejus /ilio ul scelus est apud Christianos,quid erit, religioni sibi oc peragatur, nec ego, nec omnis nobilitas con- ducere non mentiri? Quid ipsa mendacia in Spiri­ 'enti/ Regna hujus mundi, el gloriam ejus affe- tum sanctum auctorem conferre? Sed ego non jam Illyricum miror confidentissi­ ' luvit; penes se enim voluit esse potestalem.rcges c! imperatores, quos vellet, inaugurandi. Nam me menlienlem, ac religioni sibi ducentem non lolharium coronavit, et Ludovicum ejus /ilium mentiri, cl demum ipsa sua mendacia Spiritui ve­ regem Longobardorum designavit, Ludovici fi­ ritatis adscribenlem: Nam impius cum in profun­ lios, de regno digladianles, ad pacem per lega­ dum venerit peccatorum, contemnit. Illos miror, qui cum viri prudentes el graves videri velint,sibi tos cohortatus esi, el regni partitionem approba i it et Siconulpho Beneventano in terram prostra­ tamen ab ejusmodi portentis imponi atque illudi to pedes suos osculandos praebuit. Haec ille; qui tam facile patiuntur. Quae enim major cogitari aul μ verba sua inspicere non gravetur, per se ipse fingi potest vel ncgligcnlia, vel caecitas, vel etiam fjcile judicabit, utrum ille juratus subditus.atque, stupiditas, quam iis hominibus fidem habere, quo ul supra vidimus, juratum mancipium regum jure rum tanta est levitas cl inconstantia, ul perpetuo appelletur, qui imperatores, quos vult, coronat, secum ipsi pugnent; tanta mentiendi libido, ul in ηni filios imperatoris reges designat,cui duces hu­ exiguis libellis lanios acervos mendaciorum inse­ mi prostrati pedes osculantur, ad cujus nutum po­ rant. ul plura mendacia sint pene quam verba? Sed si eorum desidia non immerito reprehendi­ puli sacramentum fidelitatis imperatori praestant, qu>> demum repugnante.lidem populi in verba Lu­ tur, qui mendacissimos libros facile sibi obtrudi dovic· regis praesentis, atque armati, jurare non sinunt; intoleranda deinceps non jam desidia, sed audent. Sed jam libri lotius lllyriciani conclusio­ improbitas erit,si delecta cl confutata mendacia ab oculis suis atque auribus non repellant.Quamquam nem audiamus. . Hactenus,inquit.Spiritu Domini.nos in omnem ego meliora de Germanis, ul corpore candidis, sic veritatem manoduccnte, el dolos fraudesque An­ cliam animo sinceris, el veritatis amantibus spera­ ti,'b.'-i'ti. ejusque Symmystarum patefaciente. o- re debeo. Injuriam enim facerem nobilissimae na­ stendimus rcram translationem, aul etiam com- tioni, si cos crederem mendaciis potius, quam ex­ viunicationem romani imperii in Germanos fa­ plorata vcrilale delectari. DE TRANSLATIONE IMPERII ROMAM Unum illud oro,nique ubsccio Germanos omnes, ul secum ipsi cogilenl, qui sini, unde genus duxe­ rint, quos majores habuerint; quantum denique in­ tersit inter praeclarissimos illos heroes Carolum Magnum, Ludovicum Pium, s. Ilenricum, Lollia rios, Olhones, Cbunrados, qui nihil antiquius ha­ bebant, qu.im ul apoSlolicam b. Petri sedem corlalim honorarem alquc ornarent; el nescio quos Illyricos homines obscuros, seditiosos ac lurbu lenlos, qui lotis viribus laborant, ul eandem illam sedem imposluris ac fraudibus evertant. Neque enim dubilo, quin, si isla paulo allcnlius cogitave­ rint illorum polius. quam istorum similes videri vo­ lent: mulloque magis eorum piclaicm, gravitatem, constantiam sectandam sibi esse statuent, qui Ger­ manicum nomen toto orbe terrarum celeberrimum sua virtute fecerunt, quam impios istorum furores, temeritatem cl incoslantiam, qui Germaniam uni­ versam seclis, seditionibus ac lumullibus repleve­ runt. Illud eerie historicorum omnium literis ac vo­ cibus testatum extra controversiam est, numquam magis polenlia atque opibus floruisse Germaniam, quam cum illi imperarent, qui sedem aposlolicam in primis venerabantur. Ad finem libri sui de translatione imperii adjecit Illyricus longissimam appendicem, in quam primo loco retulit integrum cap. 3. lib. 3. dc concordan­ tia catholica Nicolai Cusani. Secundo integram epi­ 105 stolam Innoccntii III. quae incipit, \cncrabilcm, el habetur inter epist. decretales lit. de electione. Tertio epistolam Friderici I. imperatoris ex Radevico lib. 3. cap. 10. quam cliam supra posuerat in prolcgomcnis. Quarto historiam quandam dc rebus gestis Paschalis papae, el Ilcnrici imperatoris, ex Dodeihini abbatis appendice adMarianum Scutum. Quinio Ludovici IV. imperatoris apologiam. Ex qui­ bus omnibus nihil csl quod responsionem deside­ ret, praeler apologiam Ludovici IV. nam de testi­ monio Cusani diximus supra cap. 13. cl 15. episto­ la Innoccntii caussae nostrae maxime favet. Dc epi­ stola Friderici disseruimus cap. 3. historia Pascha­ lis cl Ilcnrici ad rem praesentem nihil facil. Non cnim inter eos quacslio erat de imperii translatione, sed de investituris episcoporum, cl praelcrca im­ perfecta historia csl, quarn ex Dodccbino referi Il­ lyricus. Perfecta ex Abbate urspergensi pelenda cskex qua quisque perspicere poterii,contentionem illam longe alium exitum habuisse, quam oplassct Illyricus. Coactus enim fuil imperator, terroribus pltigisque immissis divinilus.Ecclesiae collum sub­ jicere, nique investituras episcoporum, pro qutbus relinendis lamdiu laboraverat, vel invitus dimitte­ re. Sola igitur restat Ludovici IV. apologia; quae quoniam ab Alberto Pighio egregie refutata est, ne actum agere videar, ad ipsius Alberti responsio­ nem lectorem censni remittendum. APPENDIX AD TRACTATUM DE CULTU IMAGINUM IX QUA CONTINETUR REFUTATIO LIBELLI, QUI FALSO SYNODES PAR ISI EN SIS INSCRIBITUR Anno I5ÛG. prodid Francofurli novus libellus cum hoc titulo, Synodus parisiensis de imagini­ bus anno Christi 824. ex vetustissimo codice de­ scripta, elnunc primum in lucem edita. Hoc au­ tem praesenti anno cum mihi is libellus ab amico CAPUT PRIMUM Principio igitur non esse synodum ullam pari· siensem, quae hoc libello coniincatur, argumento esse potest, quod nulla in eo conspicianiur decre­ ta, nulli canones, nulla cxlel episcoporum subscri­ ptio, nulla synodi mentio: sed et ipse libellus aper­ te redarguit sui tituli vanitatem. Sic enim legimus pag. 12C.Nosnonsynodumcongregando,sed quem­ admodum a vobis postulavimus, liccnliamque agendi percepimus, una cum familiaribus nostris, li­ liis vestris, quantum pro multiplicibus regni di­ versis occupationibus impediti, per intervalla po­ tuimus considerare studuimus.quod almitali vestrae de tanta necessitate significare potuissemus. Ac, ut verborum istorum sententia inleiligalur, lotius libelli argumentum exponemus. Scribil Mi­ chaël Balbus imperalor graccus ad l.udovicum Pium imperatorem lalinum epistolam bene longam, in qua, post alia mulla, significavit, in Ecclesiam propler imagines Christi el sanctorum in duas par­ ies esse divisam, cum abi adorandas, alii non ado­ randas esse contenderent; el simul petili, ul l.udovicus in occidente operam darcl, ul sublato superslilioso cullu imaginum Ecclesia pacem el unio­ nem recuperaret. Ludovicus bis Hieris acceptis a summo pontifice facultatem obtinuit convocandi viros aliquot doclos qui veterum Patrum testimonia de cullu Imaginum diligenter colligerent. Quo facto scribi jussit epi­ stolam, quam nomine summi pontificis ipso con­ sentiente pontilice, cui primum ostendenda erat, , J Mlchaëlem imperatorem dirigere cogitabat. De­ nique tum epi:lolam praedictam, tum aliam a se ad ostensus esscl, animadverti continuo, nec vere sy­ nodum esse, nec scriptum lucc dignum. Quare ne forte inscriptio fallat incautos, operae· pretium me facturum existimavi, si libellum bre­ vissime confutarem. ipsum ponlificem, qui Eugcnius dicebatur, proprie scriptam per duos episcopos misil. Haec igitur quinque in libello, nuper cdilo, con­ tinentur. Primum: Epistola Michaelis Balbi ad Ludoviciim Pium, Caroli Magni filium. Secundo: Col­ lecta testimonia ex veteribus Patribus, quibus pro­ batur, imagines, neque frangendas esse, ut vole­ bant b onomaclii, neque colendas, ut synodus nicaena secunda statuerai. Terlio: Epistola, smnmi pontificis nomine scripta a frauds docloribus ad Michaëlem imperatorem,qua docetur, imagines ne­ que injuria alliciendas esse, neque etiam adoran­ das, Quarto: Epistolam Ludovici imperatoris ad Eugenium ponlificem ejus nominis secundum, qua cum hortatur ad legationem in Graeciam mittendam, cl Ecclesiam pacificandam. Quinio: Epistolam ejus­ dem Ludovici ad Ilieremiam cl Jonain episcopos, quos Romam ad summum ponlificem mittit, eosque instruit, quemadmodum prudenter cum pontifice se gerere debeant, ul cum ad suam sententiam pertrahant. Ex his promptum erit inlelligcre, fucum facere voluisse cos. qui hunc libellum specioso nomine synodi parisiensis ornare voluerunt; qui quidem caussam Iconomachoruin juvare, et catholicae fidei detrimentum aliquod adfetre conati sunl; sed Deo juvante. mox cllicicmus, ul oleum cl operam se perdidisse dolcanl. CAPUT II. ■ Nam ul nd epislolam Michaelis, quae primam pariem libelli occupai, veniamus: ca quidem plena vidclur religiosi sludii, ul si quis aliunde quis isle DE CULTU IMAGINUM Michaël fuerit, ignoret, arbitretur cum unum cx οplirnls, et chrlslianissimls principibus fuisse. Sed extant annales publici Joannis Zonarae, Georgii Cedreni, cl aliorum, qui res gestas graecorum principum literis mandaverunt. Ex his cogno­ scere licet, Michaëlem non solum cognomine , sed etiam re ipsa Balbum, virum fuisse impium cl scelestissimum , quippe, qui magis hcbraicae su­ perstitioni , quam Christianae religioni addictus esset : qui resurrectionem carnis pernegaret. cl ob id prophetas et apostolos, qui eam praedica­ verant , irrideret: qui fornicationem licitam esse diceret, cl sacrum coelibatum adeo contemneret, ul e monasterio sanctimonialem, jam Deo sacram, sibi conjugem deligeret: qui septimam synodum oecumenical», alque ab Adriano pontifice maximo approbatam, respueret: qui sacras imagines nul­ lo honore dignas arbitraretur : qui Iconomachis impense faveret, el Constantinum Copronymum . Iconomachorum principem , sibi praeter caelcros imitandum proponeret : qui s. Euthimium , sanolumquo Methodium , aliosque pios veritatis defensores vel exilio, vel carcero, vel morte mulctarcl. Hic igilur est ille Michaël, qui ovirum pellem in­ dutus, cum esset re vera lupus rapax, quasi fidei zelo accensus, nihil aliud optare se fingit, nisi Ec­ clesiae reformationem cl pacem. Sed quemadmo­ dum in illa ipsa epistola deplorat necem Leonis im­ peratoris,cui proxime ipse successit, quem dicit ab improbis quibusdam conjuratione facta misere ne­ catum, cum salis aperte constet ex auctoribus su­ pra citatis. ipsum eundem Michaëlem conspiratio­ nis principem fuisse: sic eliam pie queri vidclur, Ecclesiam ob dissensiones dc cullu imaginum esse divisam, cum ipse potissimum dissensionis el di­ visionis auctor esset, qui synodum generalem,quae dissensiones sustulerat, rejecisset, cl Iconomachiam propagare sludcrci: et non contentus dissen­ sionibus orientalibus, in occidente quoque dissen­ siones serere ac propagaro satageret. Quod vero in extrema epistola catholicos repre­ hendit, quod vivificam crucem despiciunt, quod imagines, ul Deos quosdam adorent, quod ei sacri­ ficia offerant,quod ab cis nescio quo artificio dc sa­ cro fonte suscipi, cl sacram communionem perci­ pere velint, denique quod alias id genus supersti­ tiones, vel ineptias in cullu sacrarum imaginum ostendant.merae calumniae,alque imposturae sunl. Neque mirabitur ejusmodi mendacia graccum im­ peratorem in sua epistola ad Latinos longe positos scribere potuisse, qui cogitare voluerit,quam cras­ sa, cl ipiam incredibilia mendacia nostri temporis haeretici dc catholicis in vicinis locis degentibus fingant. Sed cx concilio nicacno II. vere logilimo cl occumcnico,velit nolit Machacl Balbus,illis ipsis tem­ poribus celebrato,luce solis clarius effici potest,il­ la esse commenta,fraudesque haereticorum.Docuit enim concilium illud, cui catholici omnes asscnlicbanlur, imaginibus sacris deberi quidem suam ve­ nerationem,sed non majorem quam vivificae cruci, neque tllis ullo modo saciilicandum esse, neque 105 eos cullu lalriac, qui Deo est proprius, adorandas. Legitur synodus, el imposturae subito evanescent. Quae cum ila sint, vel Franci, qui Ludovico im­ peratori a consiliis erant, fidem habuerunt literis Michaelis, vel non habuerunt. Si fidem habuerunt, circumventi sunl, alque dcccpli: Si fidem non ha­ buerunt, abusi sunl literis illis ad permovendum summum ponlificem, ul majorem suorum acta re­ scinderet, cl synodum nicaenam, ab Adriano ap­ probatam, improbaret ipse alque damnaret. Sed sive decepti fuerint,sive decipere voluerint, nihil allinebat istum vel errorem, vel scelus ipso­ rum orbi Icrranim prodere, praeserlim, cum non sine caussa majores nostri libellos ejusmodi.qui ni­ hil utilitatis, detrimenti autem plurimum adferre polcrani, libenter delitescere passi sint. CAPUT III. Venio nunc ad ca testimonia, quae pauci illi viri a Ludovico imperatore vocali, ex veterum monu­ mentis collegisse se dicunt. Mullis enim nominibus viri ilii peccasse videntur. Ac primum quidem ante collectionem salis audacter judicium sibi descrip­ tis aposlulicis desumpserunt. Nec solum dc summo pontifice, sed eliam de generali synodo, a ponlificc approbata, temere judicarunt. In qua re longe su­ perarunt peccatum auctoris illius, qui nomine Ca­ roli Magni librum edidit adversus cultum sacrarum imaginum. Ille enim (quod eliam Patres concilii francofordicnsis fecerunt) nicaenam synodum se­ cundam improbavit.quoniam celebratam fuisse exi­ stimavit sine conscitu apostolicac sedis. At consi­ liarii isti Ludovici imperatoris, quorum scripta di­ scutimus, fatentur synodum pro cullu imaginum, idest, nicaenam secundam ub Adriano summo pon­ tifice coactam cl probatam, el lamen tum ipsam synodum, tum epistolam ejusdem Adriani ad Con­ stantinum imperatorem pro cullu imaginum,et rur­ sum defensionem ejusdem synodi, ab Adriano ad Carolum missam, examinare, dijudicare, rephrendere non verentur. Haec enim sunl ipsorum verba pag. 19. Primum epistolam domini Adriani papae, quam pridem pro imaginibus erigendis Constantino imperato­ ri. cl Irenae matri ejus ad eorum deprecationem in transmarinis partibus direxit,cor am nobis le' (ji fecimus, cl quantum nostrae parvitati res pa­ tuit. sicut juste reprehendit illos, qui imagines sancturum temerario ausu in illis partibus con­ fringere el penitus abolere praesumpserunt: sic indiscrete noscitur fecisse , in eo quod supersliose eas adorari ju>sit.proqua eliam caussa sy­ nodum congregari praecepit. El infra pag. 21. de defensione nicaenac synodi ab Adriano édita sic loquuntur. 1‘cr singula capita in illorum excusa­ tionem respondere, quae voluit, non tamen quae decuit, conatus est etc. lia nimirum judicem suum,cl totius mundi judi­ care, pastorem omnium Christi ovium pascere; cl doclorcm universorum docere non erubuerunt,qua temeritate nulla major cogitari potest. DE Cl Ι.ΤΓ IMAGIATM 106 CAPUT IV. caussam,quin Christus in cruce suspensus fuil, non in imagine: cl quia per crucom nos redemit, non Scl enim jubilaeus: Debuisset, in­ nitentiis cl remissionibus: lum in episl. decretali­ quam. uli v<.<·- jobelin designando sonitum bucci· bus. lum in sexlo,cl exiravaganlibus-.uccnon Joan­ nae. Quod tomi n non feed, sed usus esi voce the- nes de Tnirccremaln, in commentario ad Gratiani rub i, ul diximus. Itaque non dicitur licbraice jubi­ deer· lum. de poenit. (list. I. can. Quis vidit alilaeus a jubi.alionc. cum ille jobcl. isto theruha di- quando. § llcm in Levit. Felinus in serai, slve catur: sed dicitur, ul ixislimo·, a jabal, quod Vraci. de indulgentiis, el s. Antoninus in sutnni. DE INDULGENTIIS pari. 1. til. KI. cap. 3. Ilis postremo adjungendi Ifactionum Christi cl sanctorum.qui applicari possit sunt, qui post nutum Lulheranam haeresim scri­ iis,qui rei sunt poenae luendae post culpam in sa­ pserunt, Sylvester Prieras, lum in libello adversus cramento poenitentiae remissam. Alterum, an sil Lulherum, lum in summa,verbo.Indulgentia.Joan­ in pontifice maximo, aliisque episcopis potestas nes Evkius in enetur, cap. 24. Adrianus papa VI. applicandi hunc thesaurum,el eo modo absolvendi commentar, ad 4. lib. sentent, in trad, ile indul­ homines a reatu poenae temporalis. Nam haec duo gentiis. Thomas Cajetanus cardinalis in 1. torn, o necessaria PSsc ad indulgentias constituendas.qua­ puscul. tract. 8. 9. 10. 15. el 111. Joannes episco­ les a catholicis, auctoribus defenduntur, nemo ne­ pus Roffensis in refutatione assertionis articulorum gare potest. Lulheri ari. 17 18. 19. 20. 21.el 22. Dominicus a Quod igilur ad primum attinet.non defuerunt ex Solo in 4. senlenl. disl. 21. Petrus Solo in institu­ antiquis theologis scholasticis, qui tametsi indul­ tione sacerdotum led. I. 2. el 3. de indulgentiis. gentias admitterent,tamen de thesauro dubitarent. Jacobus Lnloinus in defensione sepium articuli Lo- Nam Francisçus Maironis in V.sent.disl.19.quaesi. vaniensium. Murtinus Ledesmiusin 2.pari. 4.sent. 2. thesaurum satisfactionum Christi supereffluen­ qu.27. 28. el 29. Michael Medina in disputai, dc tium, el apud Ecclesiam reconditarum, in dubium indulgentiis. Antoninus Cordubensis in quaestio­ revocavit. Durandus vero in 4. disl 20. quaesi. 3. nibus de indulgentiis. Joannes Baptista Paulianus in quaestionem vertit, an ad hunc thesaurum per­ in libris de jubilaeo, el indulgentiis. Marlinus Na- linerent satisfactiones sanctorum. Ulcrquc autem varrus in commentario de. jubilaeo el indulgentiis, paratus erat judicio Ecclesiae acquiescer··, si forte Franciscus Turrianus lib. 4. de dogmaticis chara­ aliter saperel. Haec enim sunt verba Durandi in cteribus Verbi Dei. Gregorius dc Valentia in lib.de praefatione commentariorum suorum in magistrum: El quoniam interpretatio dubiorum sacrae Scri­ indulgentiis, Jacobus NachanluS tract. 10. Porro ex Ecclesiae hostibus primi,qui indulgen­ pturae ad sanciam Ecclesiam romanam cl catho­ tias contempserunt cl oppugnarunt, fuerunt Val- licam perlinet, omnia opera ejus correctioni to­ denses, qui Pauperes de Lugduno appellati sunt. taliter suppono.Caclerum communis aliorum theo­ Horum errores referuntur a s. Antonino in 4. pari, logorum. lum antiquiorum, ul sancti Thomae et s. summ. Iit. 11. cap. 7. § 2. el a Joanne, de Turre- Bonav nlurae. lum rccenliorum omnium sententia crcinala lib. 4. summ. pari. 2. cap. 35. Octavos thesaurum satisfactionum tum Chrisli. lum sancto­ eorum error fuit, indulgentias,quae a summo pon­ rum semper agnovit.el secundum eam sententiam Clemens VI. pontifex maximus paulo post obitum tifice conceduntur, nihil prorsus valere. Sequutus csl Valdenses Joan. Wicleffus, cujus Maironis. ct Durandi, de ea re decretum edidit, in errores recensentur el damnantur in synodo con- constitutione, quae incipit. Unigenitus. Caelorum Maitinus Lulherus. Joannes Calvinus stanliensi sess. 8. eorum errorum quadragesimus secundus csl.falnum esse credere indulgentiis pa­ el alii supra cilali hujus temporis sectarii, ul in aliis rebus mullis, sic. eliam in arliculo de thesauro pae el episcoporum. Wicleffum sequuli sunt llussilao, ul inlelligi po­ satisfactionum ab Ecclesiae catholicae sententia,ul test ex l.lib. Joannis Cochlaei de historia llussila- pontificis maximi judicio recesserunt.Aos igitur ut rum. Hos majores el parentes Imbuit Marlinus Lu­ rem lotam facilius explicemus el probemus.aliquot lherus, qui nostro saeculo ah indulgentiarum re­ propositiones in medium adferemus. Prima propositio.J/i bonis actionibus hominum prehensione principium fecit sectae suae propa­ gandae.ul perspicuum est ex resolutionibus dc in­ justorum duplex valor, sive pretium assignari dulgentiis,cx assertionibus articulorum a Leone X. potest. meriti videlicet. el satisfactionis. Hinc di­ damnatorum, cx initio libri de captivitate babylo­ stinctionem Lulherus in assertione ari. 17.figmen lum esse dixit, sed nullo argumento eam refutare nien. el ex aliis ejus libellis. Lulherum sequutus est ipsius Achates Philippus lentavit. Non esse autem figmentum, sed rem ve­ Melanchlhon,in apologia confessionis Augustanae, rissimam. parvo negotio demonstrari potest. *1) ci­ arlicul. 12. Matthias Illyricus in centuriis, cenlur. mus igitur, in uno, atque eodem opere bono, ut c4. cap. 15. col. 1529. Tilinannus llcshusius in lib. leemosynn, vel j -junio, et mentum, el satisfactio­ de erroribus Pontificiorum lit. 32. Sic copiosius in­ nem reperiri. el unum horum ab allero sejungi dulgentias oppugnavit Joan. Calvinus in institutio­ posse, neque unum ab allero impediri. Probatur ne Christiana lib. 3. cap. 5. el in alia editione lib. primum ex Scripturis. Eleemosyna delet peccatum unie. cap. 9.n. 38. el sequentibus,copiosissime ve­ quod est salisfacloriutn esse. Job. 4. Eleemosyna ro Marlinus Kemnilius in 4. pari, examinis triden- ab omni peccato, et a morte liberat. Ecclesiastici lini concilii. 3. Sicut aqua extinguil ignem, ila eleemosyna extinguil peccatum. Saucius Joannes chrysosloCAPUT II. mus homil. 25. in actu aposlolorutn-.Aon est.inquit, peccatum. quod non possit purgare eleemosyna. Sanctus Cyprianus in serm. de eleemosyna: Elee Exlare thesaurum aliquem in Ecclesia, qui sil indulgentiarum fundamentum. mosynis. inquil,atque operibus justis, deliciorum flamma sopilur.VA tamen eadem eleemosyna.quia Ul investigemus an indulgentiae sini, quod erat csl opus bonum, el Deo gruium,meritoria est vitae secundo loco propnsilum, duo quaerenda sunt. U- aeternae, ul perspicuum est cx c. 25. Mattii. /*ernum, an exlel in Ecclesia thesaurus aliquis salis- cipile regnum, quod vobis paratum est ab ori H2 DE INDULGENTIIS gine mundi. Esurivi enim, cl dedistis mihi man­ ducare etc. Aeque responderi potest, non conve­ nire eidem eleemosynae, ul sil salisfactoria el me­ ritoria, sed aliam esse salisfacloriaiu, el aliam me­ ritoriam. Nam esse salisfaclonam convenit elee­ mosynae, quia csl opus laboriosum el poenale: es­ se meritorium convenit eidem, quia csl opus bo­ num ex chantale facium : non csl aulcm elee­ mosyna minus bona et ex charilalc facia. quia laboriosa el poenalis, neque contra: Igilur una el eadem ulrumquc frudum peril. Idem dici polesl dc jejunio, csl enim vere salisfaclorium. quia poe­ nale. ul perspicuum est ex facio Nmivilarum Jonac ultimo,el lamcn esi merilonum si fiat ex charilalc, cum Dominus dical Mallh. G. Tu nutem cum jeju­ nas. unge caput tuum. cl [aciem luam lava. ne. videaris hominibus jejunans,sed Pntri tuo. qui est in abscondito, el Pater tuus,qui videt in abscon­ dito, reddet tibi. Quid autem reddel, nisi mercedem? Sic enim paulo anle de hypocritis dicilur.qui cupiunt videri ab hominibus jejunantes. Arnen dico vobis receperunt mercedem suam. Idem dc oratione dici polcsl. Nam in oratione dominica po­ limus ul dimittantur nobis debita nostra.atque hac petitione satisfacimus pro peccatis venialibus, ul sancitis Augustinus affirmai in enchiridio cap. 71. De quodilianis, inquil, brevibus levibusque pec­ catis. sine quibus haec vita non ducitur, quoti­ diana fidelium oratio salis facit.\'A lamen dc eadem oratione Dominus dicit in evangelio cap. G. Tu au­ tem cum oraveris, intra in cubiculum tuum, el clauso oslio, ora Patrem tuum in abscondito, el Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet libi. Denique de operibus poenitentiae generalim quod simul salisfactoria el meritoria esse possint, cxtal memorabilis sententia sancti Cypriani in serm. dc lapsis extremo. Qui sic Deo satisfecerit, qui poe­ nitentia facti sui. qui pudore delicii plus et vir­ tutis cl fidei de ipso lapsus sui dolore conceperit, exauditus, et adjutus a Domino, quam contri­ staverat nuper, laetam faciet Ecclesiam,nec jam solam Dei veniam merebitur, sed coronam. Ad­ damus his testimoniis rationes ex theologia petilas. Principio. Opus honum ex charilalc factum meri­ torium csl vitae aeternae, ut copiose demonstravi­ mus lib. S. de justificatione. Al nihil detrahitur de bonitate el dignitate ejus operis, si acceptetur a Deo ad satisfactionem pro poena: igilur idem opus meritorium cl salisfaclorium erit. Ad haec.qui orat pro aliis, eisque impetrat remissionem peccati,vel quodvis aliud beneficium Dei,certe non minus be­ ne operatur. Cl Deo placel ita orando, quam si pro se lanium orarcl. immo melius facit. ac magis Deo placel, quia simul exercet chantalcm in Deum cl in proximum, igilur non perdit mercedem suam apud Deum.quamvis etiam proximobeneficium ali­ quod illo ipso opere impetraverit.Quare poterii ea­ dem oratio simul esse impelratona, el meritoria. Quod si ι'.ι esi.quid impedit quo minus possit esse simul salisfactoria cl meritoria? Quemadmodum culm ille meretur apud Deum dignam operis sui mercedem.qui ex charilalc orando impetrat aliquid proximo: sic etiam merebitur apud Deum dignam operis sui mercedem, qui ex chnrilale orando, v jejunando, vel eleemosynas tribuendo,pro alien peccatis nititur satisfacere.Praeterea.si duo pin cum aequali charilalc el pietate erga Deum to­ nui eleemosynas tribuant, el uni remittatur po< aliqua temporalis,cui erat obnoxius.allcr uoncfulla remissione, quaero, an par praemium in i aeterna sibi acquirant, an diversum? Si par, igu opus bonum merilonum, et salisfaclorium su. esse potest.neque aliquid amittit de ratiunuimr proplerea quod ratio satisfactionis accedat: si : versumpgilur opus bonum.aul meritorium nonn Ingram a Deo mercedem accipit. Nam non pol­ iam parum detrahi de praemio vitae aeternae,· augmenti gratiae.quin sil illud mullo pretiosius majus quam remissio cujuscumque poenae Icnq ralis. Est autem absurdum, opus bonum cime lorium non accipere a Deo integram mercedro. Igilur par praemium duo illi viri oblinebunl.elii· si alien lanium poena temporalis remittatur; rr alteri non remittitur, non quia possit, sed quin' est necesse. Postremo: Potest uni atque eidem operi dupla merces deberi, altera ex justitia commulativa, ■ lena ex distributive: atqui operi snlisfaclorio deb­ tor remissio poenae ex justitia commulativa, open meritorio debetur praemium ex justitia distributu· secundum subslanliam, ul sanctus Thomas do··: in I. par. quaesi. 21. art. et lib. 1. contra Gente c. 93. quamvis secundum modum debeatur, el red­ datur secundum cominulalivani. ex eodem sanet: Thoma, in 2.2. quaesi. Gl.arl.i-. ad primum.Igi­ lur potest unum atque idem opus bonum simul lisfiiclorium esse cl meritorium. Propositio linjuargumenti certissima est, nam evangebzanli debe­ tur ex justitia commulativa vicius el vestitus. Dignus est enim operarius me.rcede sua. tuc. 10,et Apostolus affirmat I. Corinth. 9. Dominum ordinas­ se, ul qui evangelium annunciant, de evangeliovi­ vant, ac ul ostendat, id exigi secundum justitiam cominulalivani. mercedem illam stipendium appel­ lat: Quis, inquil, militat suis stipendiis unquamj Eidem vero evangelizanli debetur praemium in aeterna vita secundum justitiam dislribulivam; Id enim est quod promittit Scriptura 1. Petri 2. cum all: Pascite, qui in vobis est gregem Dei, el cum apparuerit princeps pastorum. accipietis immar­ cescibilem gloriae coronam. De. quo praemio loquens b. Paulus 1. Corinth. 3. Unusquisque, in­ quit. mercedem accipiet secundum suum labo­ rem. Diem etiam quotidie videmus in rebus huma­ nis. Miles enim, qui fideliter, forlilerquc sc gerit in bello, meretur ex justitia commulativa stipendi­ um ordinarium, el rursus ex dislribuliva mondut gratiam ducis, ac ul in disli ibulione graduum, ni­ que honorum militarium aliis praeferatur, qui mi­ nus fideliter.aut minus fortiter se gesserunt Porro assumptio ejusdem argumenti non minus est cer­ ia. Quod enim compensatio poenae pertineat ad ju­ stitiam commutatuum perspicuum est ex sacris li­ teris Dculer. 25. Pro mensura peccati erij P| p|a. garum modus. Neque, de. hac re ulla dubitatio esse potest. Quod autem meritis operum bonorum re­ DE INDULGENTIIS spondent praemium secundum justitiam dislribulivam saltem secundum substantiam, docent theologi ex eo quod in Scripturis Deus, ul judex distri­ buit unicuique secundum opera sun.ul palet Mattii. 25. in parabola dc lab-nlis, cl ex illo Apostoli 2. Timoli).4. Reposita est mihicorona justitiae.quam reddet mihi Dominus in illa die justus judex, cl passim iu sacris literis, ul Aci. 10. Bom. 2.el alibi dicitur Deus non esse acceptator personarum.Quod vilium contrarium est justitiae dislribulivae. uls. Thomas «locet in 2. 2. q. G3. artic. I. Igilur salis constat, idem opus bonum posse meritorium esse vitae aeternae, el simul salMaclorimn pro tempo­ rali poena, nec minus meritorium, quia salisfa­ clorium. Secunda propositio: 0/>izs bonum,qua parte me­ ritorium est. non potest alii applicari: potest ta­ men, qua salisfaclorium est. Prior hujus senten­ tiae pars extra controversiam est: Nam is dicitur mereri qui bene operatur, el ex bono opere dignus est praemio: non polcsl autem fleri. ul ex eo quod unus bene operatur, alter censeatur bene, operari, vel dignus praemio habeatur. Deinde nemo potest proprio merito spoliari, quantumvis pro aliis orei, vel jejunet, vel eleemosynas faciat, non igitur me­ ritum suum cum aliis communicare potest, hoc est quod Scripturae passim docent, cum dicunt,unus­ quisque propriam mercedem accipiet 1. Corinth. 3. cl reddet unicuique secundum opera sun. psalm. GI. potest quidem unusquisque per opera sua bo­ na impetrare aliis divina aliqua beneficia; potest etiam communicare opera sua bona, quod attinet ad satisfactionem pro reatu poenae.vel ad gaudium, quod inde percipitur. Sic enim David affirmat, sc participem luisse omnium timentium Deum, psalm. 118.Sed ul alius ex merito alterius sil dignus prae­ mio, vel ul qui bene operatus est, merilo suo pri­ vetur, lien non potest. Posterior pars ejusdem sen­ tentiae non difficulter probari polcsl. .Nam satisfa­ ctio csl compensatio poenae, vel solutio debili: po­ test autem unus ita pro alio poenam compensare, vel debitum solvere, ul ille satisfecisse merilo dici possit. Praeterea, qui pro alio s; .isfacil.non potest eodem opere prose satisfacere, igitur vere satisfa­ ctionem suam cum allero communicavit.El possunt haec omnia familial ibus exemplis illustrari. Nam potest civis propria pecunia debitum alterius civis ita dissolvere, ut non possit eadem pecunia debi­ tum aliquod suum simul dissolvere: et rursus non polcsl unus civis bonis operibus suis efficere, ul alius civis dignus sit magistratu, quod ad justitiam distributive») perlinet.cum tamen possit deluto pe­ cuniario cum liberare, ul satisfecisse «lici possit, si pro eo debitum solvat, quod perlinet ad comma· lalivam. Sic igitur nemo potest inertium proprium, cui debetur praemium ex justitia dislribuliva,alteri applicare, potest tamen applicare satisfactionem, quae ex justitia commulativa exigitur pro poena. Tertia propositio: E.rlal in Ecclesia thesaurus satisfactionum ex Christi passionibus infinitus, qui numquam exhauriri poterii. Haec propositio in dubium revocari non potest. Nam Christi passio pretii fuit infiniti,cum esset passio personae,infini- IB lae.Verbi videlicet incarnati.Sic enim loquitur Aposlolus Actor. 2d.Attendite vobis, el universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus posuit episcopos regere Ecclesiam Dei, quam acquisivil sanguine suo. Itaque Deus est, qui sanguinem fudit pro Ecclesia, sed in carne humana hypostatice assumpta illum fudit, ul ait b. Petrus in priori epistol, cap.4. Chri­ sto. inquil. in carne passo. Dignitas autem satisfa­ ctionis, mensuram accipit a dignitate personae sa­ tisfacientis. quemadmodum gravitas offensionis a dignitate personae laesae. Deinde Christus pro ho­ minibus omnibus mortuus est, ul Apostolus scribil 1. Corinth. 5. Pro omnibus, inquil, mortuus est Christus; et ut ait s. Jonnes in priori episl. cap.2. Ipse est propitiatio piro peccatis nostris,non pro nostri autem lanium,sed etiam pro totius mundi. Certum est autem non omnibus hominibus.qui hac­ tenus vixerunt, pretium moriis Christi, reipsa ap­ plicatum, non fuisse ad eorum expianda peccata, immo majorem pariem hominum morti aeternae ad­ dictam esse, Multi enim sunt vocali, pauci vero electi. Mallh. 20. El: lata est porta.el spatiosa via, quae ducit ad perditionem, el mulli ingrediun­ tur per eam. Mallh. 7. Supercsl igilur mullum il­ lius pretii, quo«l semper applicari possit, etiam si infinitum non esset, sicut revera est. el semper re­ dundabit. Praesertim cum lota Christi satisfactio nobis applicari possit,cum ipse perse nulla satis­ factione indignent, qui peccatum non fecit, nec facere poluil. Nam ut dicit Apostolus ad Hebr. 7. non habuit Christus necesse prius pro suis deliciis sacrificium offerre, deinde pro populi, cum fucrii semper sanctus, innocens, impollutus, segregatus a peccatoribus, et ul idem ait 2.Corinth. 5. Factus csl peccatum, idest, hostia pro peccatis is,qui pec­ catum non noverat. Ipse enim peccatum non fe­ cit. nec inventus est dolus in ore ejus I. Petri 2. Quarta propositio: Ad hunc thesaurum super­ fluentium satisfactionum, pertinent etiampassiones b. Mariae Virginis, cl omnium aliorum san­ ctorum. qui plus passi sunt, quam eorum pecca­ ta requirerent. Hanc propositionem nullo modo audire possunt haeretici nostri temporis, ac potis­ simum Joannes Calvinus, el Murtinus Kemnilius, quorum argumenta suo loco solvemus.Asserimus igilur non paucos sanctos homines mullo plura pro­ pter Deum, el justitiam esse perpessos, quam exi­ geret reatus poenae temporalis, cui fuerunt obno­ xii propter culpas ab ipsis commissas.Nam culpam ipsam, el reatum poenae sempiternae non ipsorum satisfactionibus, sevi Christi sanguine expiari Eccle­ sia catholica docet. Probatur haec veritas, primum ex passionibus b. Virginis. Constat enim Virginem Mariam nullo actuali peccato maculatam fuisse, pi­ um quoque est existimare, ab originali quoque pec­ cato immunein illam fuisse, ul alibi docuimus, sed hoc in praesenti ad rem nostram non perlinet.Actua­ li autem peccato earuisse Virginem sanctissimam, communis est lotius Ecclesiae sensus, ul concilium Iridenlinum affirmat sess. G. can. 23. Sanctus quo­ que Ambrosius serin, ull. in psalm. 118. scribil b. Virginem fuisse ab omni integram labe peccati. El s. Augustinus lib. de natura et gratia cap. 30. dicit 114 DE INDULGENTIIS ci tantum gmliae collatum, ul peccatum omni ox parle vinceret. Quod idem docet s. Bernardus in epi'l. 171. tilurgiac Graecorum Basilii el Chrysoslomi praedicant Virginem Mariam prorsus irre­ prehensam el incontaminatam. immo puriorem el sanctiorem ipsis cherubim et seraphim. Denique verba illa canticorum 4. Tola pulchra es amica mea,et macula non esi in /e.Nulli particulari per­ sonae aptius, quam b. Virgini conveniunt. Non eguit VirgoM ina ulla satisfactione pro se, cl tamen plurima passa est propter Deum, ac praesertim cum animam ejus gladius doloris perlransiit, juxta Simeoms vaticinium Lucae 2. Secundo: Idem pro­ bari potest cx passionibus s. Joannis Baptistae, quem constat in ulero sanclificalum vitam innocentissimnm duxisse, ul vix levissimis culpis el pau­ cissimis obnoxius fuerit, ut non immerito dc ipso canatur: Antra deserti leneris sub annis Cirium /urmas [ugiens petisti, Ae levi posses maculare vitam Crimine linguae. tate cordis , et sinceritate Dei conversati suinta in hoc mundo. Porro dc omnibus apostolis idem b. Paulus I. Corinlh. 4. Puto, inquit, quod Deiu nos apostolos novissimos ostendit tamquam mor­ ti destinatos? Ei infra: Usque in hanc horam, cl esurimus, el sitimus, el nudi sumus, el colaphii caedimur, el instabiles sumus cl laboramus optranles manibus nostris; maledicimur, el benedi­ cimus: blasphemamur. el obsecramus; tamquam purgamenta hujus mundi facti sumus, omnium peripsema usque adhuc. Sexto idem probatur ei passionibus martyrum, qui plane innumerabile! fuerunt.Constat enim martyrium tam plenam satis­ factionem esse, ut expiare possit reatum contra­ ctum ex quahtovis ingenti numero el magnitudine peccatorum. Nam dummodo constet aliquem esse vere martyrem. Ecclesia non dubitat,eum inter san­ ctos el beatos numerare, etiamsi ante martyrinn) multis ilagiliis fuerit coopertus.Promissio enim Do­ mini generalis est, Mallh. IO. Omnis, qui confite­ bitur me coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo.FA-.Qui perdiderit animam su­ am propter me, inveniet eam. Quare b. Cyprianus lib. 5. cpisl. 2. affirmat, martyres omnes station morte coelum ascendere ari coronam percipiendam. Sanctus quoque Augustinus tract. 84. in Joannem dicit pro martyribus in Ecclesia non orari.cum nos potius debeamus eorum orationibus commendari. El serm. I7.de verbis Apostoli: injuriam, inquil, facit martyri, qui orat pro martyre. Quod idem scnbil Innocentius cap. Cum Uarthae, de celebr. miss, nec ullus catholicorum contradicit. Cum igi­ tur marlynum omnem reatum, quamvis gravissi­ mum expiare possit: cl mulli martyres reatus levis­ simos, aut etiam nullos habuerint ipso tempore martyrii, certe sequitur, ut ingens cumulus satisfa­ ctionum marlyribussuperfueril.Sexto denique idem probatur ex fructibus poenitentiae plurimis el ma­ ximis quos protulerunt tam mulli sancti confesso­ res,ac praesertim eremitae.qui longissimo tempore vitam sanctissimam cl laboriosissimam.idesl,asper­ rimam ct durissimam egerunt, quos non est du­ bium in hoc spiritale aerarium mullum omninosatisfaclionum contulisse. F. Quare recte Clemens VI. pontifex in constitutio ne exlravagnnlis, quae incipit, Unigenitus. titulo de poenitentiis et remissionibus, declaravit, exta­ re in Ecclesia thesaurum spiritalem ex passionibus Chrisli el sanctorum omnium conflatum. Quo the­ sauri nomine nihil aliud inlelligimus nisi passiones plurimas, quibus non eguerunt ad propria delicia expianda, qui eas perpessi sunt, el lamen non pe­ rierunt nec oblivioni traditae sunt, sed vivunt ac permanem ante oculos Dei. jfl Et tamen cx evangelio discimus, totam ejus vi­ tam adeo severe cl duriter actam, ul exemplar poe­ nitentiae omnibus esse potuerit, el tandem pro ve­ ritate vincula, carcerem, cl ipsam capitis obtrunca­ tionem passum esse.Quare indubium revocari non potest, quin ingens omnino cumulus passionem ei superfuerit, quo ipse ad expianda propria peccata non eguit. Tertio idem ostendi potest ex passioni­ bus sanctorum prophetarum. Fuerunt enim omnes viri sanctissimi, ita ul modica omnino pro suis cul­ pis satisfactione opus habuerint; et lamen tot angu­ stiis.cl afflictionibus oppressi fuerunt,ul plurima el maxima peccata expiare polucrinl.Dese b.Job,unus cx vetustissimis prophetis sic ait cnp.C.Ulinani ap­ penderentur peccda mea, quibus iram merui,el calamitas quam patior in statera, quasi arena maris haec gravior appareret. Similia dicere po­ tuissent llelias, llelisaeus, Isaias, Iliercmins. Ezechiel, cl alii sanctissimi prophetae, qui gravissi­ mas pcrsequulioncs ab impiis, vel eliam ipsam mor­ tem pertulerunt. De his enim scribit Apostolus ad Hebr. 11. Alii cero ludibria et terbera experti. insuper Ct vincula, el carceres, lapidati sunt, se­ cli sunt, lentati sunt. in occisione gladii mortui sunt, circuierunl in melotis, in pellibus caprinis, egentes angudiati. afflicti, quibus dignus non erat mundus, in solitudinibus errantes, in mon­ tibus, el speluncis, el in cavernis terrae. Quarto idem clarissime demonstrari potest ex pnssionious apostolorum. Nam dc se b. Paulus in cpisl. poste­ riore ad Corinth. c. II. Ministri, inquil. Christi sunt, el ego. ut minus sapiens dico, plus ego. in CAPUT HI. laboribus plurimis, in carceribus abundantius, in plagis supra modum . in mortibus frequen­ Esse in Ecclesia potestatem, applicandi thesau ter etc. el tamen quam parunt deberet pro suis rum satis factionum, ac per hoc indulgentias ipse culpis satisfacere, indicat in priore ad Co­ concedendi. rinth. c. 4. cum alt: Nihil mihi conscius sum el 2. Corinlh. I. Gloria nostra haec est, testimo­ Demonstravimus hactenus extare in Ecclesia the­ nium conscientiae nostrae, quod in simplici­ saurum satisfactionum cx passionibus Chrisli el DE INDULGENTIIS 113 sanctorum, quae ipsis ad expiandum rcalum pro­ peccata dc. Sed complectitur omnia vincula, quae prium necessariae non fuerunt. Sequitor nunc, ul impedire possunt homines a consequulionc salutis oslendumus, esse potestatem in Ecclesia thesau­ aeternae. Itaque in hoc verbo fundatur potestas non rum ejusmodi applicandi aliis, qui indigent.Quod solum absolvendi a peccatis in sacramento poeni­ ul planius Dat,propositiones aliquot in medium ad- tentiae, sed eliam absolvendi a censuris quibus­ feremus. cumque. necnon dispensandi in legibus, in volis, Pruna propositio: Satisfactiones Christo el san­ in juramentis, dum caussa rationabilis adest. Pro­ ctis supervacaneae, applicari possunt aliis, qui mittitur enim his verbis aposlolo Pelro supremum rei sunt luendaepoenae temporalis.Probatur Pri­ tribunal ccclesiaslicae potestatis, ul loco Christi mo cx articulo symboli aposlolici, communionem Ecclesiam omnem regere, el judicare summa cum sanctorum. Docemur enim in hoc articulo, fideles potestate possit, quod ei tunc demum exhibitum omnes esse invicem membra, el quasi vivum quod­ est, cum a Christo audivit Joan. 21. Vasce oves dam corpus, ul, eliam b. Paulus affirmai Rom. 12. meas. Dc qua re multa scripsimus in libro primo el 1. Corinth. 12. el sicut membra viva se invicem dc summo pontifice, ubi eliam objectiones haereti­ juvant, ita fideles inler se bona sua communicare, corum refutavimus. Quare quemadmodum Pclrus praesertim cum ea, quae uni superflua sunt, alteri ul supremus judex loco Chrisli absolvere polest necessaria, vel valde utilia esse possunt. Secundo homines peccatores rile dispositos a culpis quibus­ probari polesl ex verbis apostoli Pauli 2. Corinth. cumque, applicando iliis per sacramentum Baptis­ mi, vel poenitentiae Christi merita, ita eliam polesl 12. Ego libentissime impendam, el super impen dar ipse pro vobis. El 2. Tnnolh. 2. Omnia susti­ absolvere eosdem exlra sacramentum a poenis tem­ neo propter electos. El Coloss. I. Gaudeo in pas­ poralibus, applicando eisdem Chrisli, el sancto­ sionibus pro vobis.el adimpleo quae desuni pas­ rum passiones. Ratio aulem cur realus culpae sol­ sionum Chrisli in carne mea pro corpore ejus, vatur in sacramento, realus aulem poenae exlra sa­ quod esi Ecclesia.Quamvis enim possint haec ver­ cramentum, esi in promptu. Quamvis enim pote­ ba na exponi,ul significent.Apostolum passum esse stas solvendi sil generalis.tamen debent omnia sol­ mulla propter electos, cl propler Ecclesiam, quia vi proui exigit eorum natura: culpae lelhales non non potuit evangelism praedicare, nisi se mullis solvuntur sine infusione gratiae: infusio aulem gra­ pcriculisexponerel,elmullos labores subiret,elrur­ tiae non datur minislerio humano, nisi per sacra­ sum passum esse propler elcclos, propler Ecclesi­ menta: reatusaulcm poenae remanentisposl dimis­ am, ul exemplo suo infirmosconfirmarcl. clad bra· sam culpam, solventur extra sacramentum, quia vium supernae vocationis accenderet: tamen nega­ non requirii infusionem novae graliae.sed eam jam ri non polesl. quin possint etiam recte exponi de adeptam praesupponil. Porro superesse saepenucommunicatione satisfactionum : nam isti sensus mere poenam temporariam luendam posl dimissam inler se nou pugnant cl possunt omnes simul ad­ culpam, probatum csl a nobis fusissime in hb. 4. mitti. Optavit enim Apostolus fidelibus prodesse de poenitentia, quae non sunt hoc loco repetenda. omnibus modis, quibus id fieri poterat; nihil enim Posse aulem reatum earum poenarum expiari Chri­ excipit, qui dicit, libentissime impendar ipse pro sli, cl sanctorum passionibus, quae in thesauro Ec­ vobis. Potuit autem prodesse communicando pas­ clesiae recondit ic asservatur, paulo ante demon­ siones soasad expiandum reatum temporalem,cum stratum est. Eodem pertinent illa verba. Mallh. 18. sibi ejusmodi satisfactiones abundarent, ul jam Quaecumquc alligaveritis super terram, erunt li­ ostendimus: igitur opta vit et voluit eliam hac ratio­ gata el in coelis; el quaecumquc solveritis super ne fidelibus prodesse, quare patiendo adimplebat terram, erunt soluta el in coelis. Se quis enim Ec­ ea. quae deerant passionum Christi, idcsl, quae clesiam contemneret, de qua dictum erat paulo an­ Christus in sanctis suis adhuc passurus erat, pro te in eodem loco: Si (e non audierit. dic Eccle­ corpore ipso Ecclesiae sive instruendo praedicatio­ siae; el si Ecclesiam non audierit, sil libi sicut nibus, sive confirmando exemplis, sive expiando ethnicus ct publicanus: addit Christus tantam foro salibfaciiomhus. Quod autem apostolus Paulus o- potestatem praesulum Ecclesiae, ul quaecumquc piavit, optarunt sine dubio caeleri sancti apostoli, ipsi ligaverint, vel solvi mit. sint eliam apud Deum aliique pii viri, qui Dei el proximi chnrilale flagra­ ligata, vel soluta, cum ipsos loco suo judices el bant. Certe sanctus Augustinus tractatu in psalm. principes Ecclesiae esse voluerit, el cum haec el­ 61. salis aperte colligit cx hoc loco Apostoli, con­ iam promissio generalis sit.nulla csl ratio, cur non ferri in commune bonum reipubheae Christianae possil exlendi ad solutionem realus poenae tempo­ passiones sanctorum, quae adjunctae passionibus ralis, praesertim cum divinae justitiae salisilal ex Chrisli hactenus sunt, el usque ad mundi linctu ad­ redundantibus satisfactionibus Chrisli el sancto­ jungentur. rum. Cur enim potius colligatur ex his verbis po­ Secunda propositio:Ecclesiae pastoribus aucto­ testas absolvendi a reatu culpae eliam lelhalis per ritas divinitus concessu est, thesaurum salisfa- applicationem meritorum Chrisli, quam absolutio diorum dispensandi ac per hoc indulgentias con­ a reatu poenae p»>r applicationem eorundem meri­ cedendi. Probatur primo ex verbis illis Domini torum, cum constet utrumque reatum solubilem es­ Maith. IG. Quodcumque solveris super terram, se, cl verba Domini generalia sint? Secundo proba­ erit solutum ct in coelis. Est enim haec promissio tur. haec eadem potestas cx praxi. cl usu perpetuo amplissima ac generalis, nec rCblringilur ad pec­ Ecclesiae catholicae. Quod enim Ecclesia semper cata, qualis est illa Joan. 20. Quorum remiseritis in usu habuit, dubitari non polesl, quin sil a Deo, 116 DE INDULGENTIIS etiamsi forte fundamentum ejus consuetudinis nos; dum fueril.apud gentiles quoque ipsos Ecclesia lateret. Ipso apostolorum lempore concessam fuis­ nostra erubescere incipiat. Idem in sermone de se indulgentiam, perspicuum esi ex verbis illis b. lapsis extremo; Poenilenti, inquit, operanti, ro­ Pauli 2. Corinth. 2. Cui autem aliquid donastis, ganti poleslclementer ignoscere, polesl in accep­ el ego: nam elego quod donavi, si quid donavi, tum referre quicquid pro talibus el petierint mar­ propter vos in persona Christi, ul non circumve­ tyres, et fecerint sacerdotes. Haec ille.Non csl au­ niamur a Satana. Rogaverant Corinthii b.Paulum, tem credibile poenilenlesambivisse patrocinia mar­ ul Theodorelus, et s. Thomas hoc loco docent, ul tyrum in carceribus constitutorum, quando inte­ inccsluoso excommunicato el seriam poenitentiam gram poenitentiam peragere volebant; sed quando agenti, ignosceret, cl condonaret quod supererat pacem, idest, absolutionem, ct communicationem poenitentiae; annuit b. Paulus, et jussit, ul ipsi no­ sibi dari cupiebant, non peracta integra poeniten­ mine suo indulgereni. Ac ul videamus nihil defuis­ tia; proinde a martyribus petebant; ul sibi ab epi­ se eorum, quae ad juslam indulgentiam perlinent, scopis partem poenitentiae condonari, hoc est, in­ quae tria numerantur a theologis, et a nobis suo dulgentiam dari precarentur. Illud quoque observandum est, episcopos dare loco fusius tractabuntur, nimirumauclorilas in con­ cedente, pietas in caussa,et status gratiae in susci- solitos indulgentiam ad preces martyrum, non so­ picnic: Aposlol us in persona Christi,idest,auctorita­ lum ul martyres honorarent,el ad consummandum te a Christo accepta indulgcre se dicit,idque propter martyrium accenderent, sed etiam quia videbant, ipsos, idcsl, propter, communem ipsorum utilita­ menta martyrum posse communicari poenilenlibus, tem, ut non delur locus insidiis diaboli ob nimiam el acceptari passiones eorum pro satisfactione,quae praelati severitatem. Denique constat ex eadem e- lapsis poenilenlibus deerat. Atque ita vetus etiam pislola Corinthium incestuosum tantum de suo pec­ Ecclesia ad thesaurum respiciebat cum indulgentias cato dolorem concepisse, ul periculum esset ne ni­ daret. Id quod cx Tertulliano colligi potest, qui mia tristitia absorberetur; ex quo intelligimus.eum posleaquam haereticus esse coepit.in lib.de pudici­ per veram poenitentiam ad statum gratiae perve­ tia cap.22.negavit quod antea in lib. ad martyres concesserat.posse videlicet ad preces marlyrum in­ nisse. Post aposlolica tempora extant testimonia Ter­ dulged lapsis reconciliationem: et ratione adferl, tulliani el Cypriani dc remissione poenae, quam quia non supersunt martyribus satisfactiones, quas pontifices faciebant, vel ad martyrum intercessio­ cum lapsis communicare possinkSu/ficiat. inquit, nem,vel aliis de caussis, neque multum refert quod martyri propria delicia purgasse. In grati.vel su­ pontifices illi non dicerent se ex thesauro satisfa­ perbi est in alios quoque spargere. quod pro ma­ ctionum indulgentiam dare. Nam neque dicebant gno fuerit consequulus. El infra sic martyrem al­ cum per Baptismi, vel Poenitentiae sacramentum loquitur: Si peccator es. quomodo oleum faculae peccata remittebant, se id fecere applicando meri- ituae sufficere el tibi el mihi poterii? Ex cujus ver­ ta Christi: el tamen sine dubio Christi merita ap­ bis manifeste colligitur, marlyrum passiones ap­ solitas illis.qui ad politionem ipsorum mar­ plicabant, ul etiam adversarii concedunt; débet e- plicari | nim divinae justitiae satisfieri, sive in sacramento, tyrum indulgentium consequebantur. Nec ratio Ter­ sive extra sacramentum peccatorum debita remit­ tulliani solida est, cum jam ostenderimus plurimo­ martyrum passiones vere potuisse non solum tantur. Quamquam nec omnino dc thesauro siluc- rum i marlyrum, sed etiam aliorum hominum runl, ul slalirn dicemus. Sed testimonia ipsa videa- ipsorum i expiare,quod allinet ad reatum poenae tem­ mus. Tertullianus in libro ad martyres cap. 1. debita i Quam pacem, inquit,quidam in Ecclesia non ha poralis. Post illa lempora extant concilia Ecclesiae anti­ bentes, a martyribus in carcere exorare consue­ verunt, el ideo ea etiam propterea in vobis habe­ quissima, parlim generalia, parlim etiam diversa­ re ct fovere, el custodire debetis, ul si forle el rum provinciarum, in quibus per episcopos indul­ gentiae poenilenlibus conceduntur. Concilium nialiis praestare possitis. S. Cyprianus lib. 3. episl. 15. quae in edilione caenum I. can. 11. vel in alia edilione 12. statuit, Pameliana csl episl. 11. scribil s. martyribus, qui ul qui serio poenitentiam agunt, possint indulgen­ pacem dari lapsis petierant, cosque monet, ul cau­ tiam aliquam ab episcopo obtinere: Licebit inquit, le, el cum delectu lapsos commendent episcopis. episcopo de his aliquid humanius cogilare:negliPelHiones.inquil.el desideria vestra episcopo ser­ genitores autem jubet idem concilium, ul defini­ vent, el ad pacem vobis petentibus dandam mo­ tum tempus poenitentiae omnino explere debeant. turum el peccatum tempus expeclenl. El infra: Quid nutem hoc est, nisi prioribus aliquid, poste­ Oro vos quibus possum precibus, ul evangelii me­ rioribus nihil indulgere? Similia habentur in con­ mores, cl considerantes quae el qualia in prae­ cilio ancyrano can. 5. in concilio Inodiceno can. teritum antecessores vestri martyres concesserint, 2. quorum alterum non diu ante nicaenum, alte­ quam solliciti in omnibus fuerint, vos quoque rum non dm post nicaenum celebratum fuit. Idem sollicite et caule petentium desideria ponderetis, etiam docet s. Basilius in epistolis suis canonicis, ufjole amici Domini, et cum illo poslmodum ju- quae habentur in Nomocanone Pholit canon. 73.A dicaturi mspiciatis et actum, ct opera, el meri­ lempore autem s.Grcgorii usus indulgentiarum us­ ta singulorum·, ipsorum quoque delictorum gene­ que adeo notus el perspicuus fuit, m ne adversa­ ra, cl qualitates cogitetis, ne si quid abrupte cl rii quidem id negare, nisi omnino impudenter va­ indigne vel a vobis promissum, vel a nobis [a- leam. Nam s. Gregarium indulgentias in diebus DE INDULGENTIIS slalionum populo concessisse leslaqlur gravissimi anciores. S. Thomas in 4. seul. (list. 20. η. l.arl, 3. quaesliun. 2. el qui eum praecessit Guliclmus Al tisiodoren sis lib. 4. summae theologicae tract. G. c. 9. Leonem III. pontilicem anle annos 800.in­ dulgentias concessisse, testis est s. Ludgcrus in epistola de s. Suviberlo, quae exlal apud Surium lom. 2. post vitam s. Suvibcrti a s. Marccllino de­ scriptam. Sic enim loquitur in ea episl. s. Ludge rus c. 9. Idem s. Leo papa anno dominicae in­ carnationis 803. cum manna solcmnilate suorum cardinalium’archiepiscoporum. episcoporum el praelatorum ad· imperatorem Carolum in Germa­ niam veniens , ct ab eodem imperatore imperialiter cum suis susceptus, inter mulla pietatis suae opera, instantia ejusdem serenissimi impe­ ratoris el regis. Atfuisgrani in palatio dedicavit Ecclesiam perpetuae Virginis Variae,donans ean­ dem Ecclesiam mullis indulgentiis. El infra: El coloniae Agrippinae tam ad sanctum JIarlinum, quam in Capitolio altaria consecravit, et mulla alia monasteria el altaria, ac cappellas per Alemaniam, el Galliam consecravit; ubique mullas indulgentias conferendo. Et infra: Obtulit idem s. papa eidem Ecclesiae speciales indulgentias cunelis fidelibus celebrantibus festum s.Suvibcrti episcopi, et ad divina confluentibus. Haec ille. Sergium juniorem pontilicem, qui sedit circa an­ num 814.concessisse indulgentiam Irium annorum cl Irium quadragenarum visitantibus Ecclesiam s. Martini in montibus in die feslo ejusdem Eccle­ siae constat cx memoria hujus rei, quae exlal in marmore inciso literis antiquissimis in eadem ec­ clesia, ut nulla fingi possit suspicio fraudis.Neque ullo modo credibile est, Leonem III. aut Sergium II. aut Grcgorium 1. cum viri sanctissimi essent , ausos fuisse rem novam instituere, quam a prae­ decessoribus non accepissent, cl modus ipse lo­ quendi s. Ludgeri.cl verba in marmore inciso jus­ su Sergii, aperte indicant, rem solitam fuisse in­ dulgentiarum concessionem. Multa his similia de posterioribus pontificibus,ul Gregorio MI. Alexan­ dro 111. cl aliis referre possemus. Sed adversarii non negant, quin a posterioribus pontificibus in­ dulgentiae concessae fuerint. Terlio probalur ea­ dem haec potestas cx conciliis generalibus Eccle­ siae catholicae, in quibus indulgentiae concedun­ tur, vel probantur: Quod enim concilia generalia docent, id universa Ecclesia docet.Habemus anno I09G. concilium claramonlunum generale teste s. Antonino 2.par. hisl.lil.lG.cap.l. § 23. in quo Ur­ banus 11. papa indulgentiam plenariam tribuit iis, qui ad sacrum bellum proficiscebantur.Paulo post, anno videlicet 1116. in concilio lalcrancnsi gene­ rali, el numerosissimo Paschalis 11.papa concessit indulgentiam 40.dierum iis.qui ad concilium prae­ dictum venerant.leste Abbate urspcrgcnsi.qui tunc vivebat, in chronico anni 11 IG.Kursus anno 1213. teste Abbate urspergensi Innocentius III. conces­ sit indulgentiam plenariam pro auxilio Terrae san­ ctae,ct simul indixit concilium generale lalerancnse frequcntissimum.quod celebratum csl anno Do­ mini 1215. atque in eo dc indulgentiis quoque aclum est cl emendati abusus, qui circa indulgcnBellarmini Vol. IV. P. 11. 117 lias paulalim irrepserant, ul palet ex cap. Cum ex co, de pocnil. el remiss. Emendatio vero abusuum testatur rem esse antiquissimam , non enim irre­ punt abusus, nisi in iis rebus, quae diu fuerunt in usu. Similis emendatio legitur in concilio generali higdunensi ut habemus io sexto, de pocnil. el re­ miss. c. 1. cl in concilio generali viennensi, ul ha­ bemus in 2. Clementina, eodem titulo. In concilio vero conslanliensi item generali, non solum dam­ nantur errores de indulgentiis Joannis Wiclefll, sess. 8.sed etiam in ultima sessione concedit Marlinus V. indulgentiam plenariam. Denique tridenlinum concilium sess. 25. iterum probat usum in­ dulgentiarum. ct emendat abusus. Quamvis autem hoc argumentum ab auctoritate tot generalium con­ ciliorum ab haereticis nostri lemporisconlemnalur: tamen re vera gravissimum csl argumentum. Nani Ariani quoque nihil faciebant concilium nicaenum, Nesloriani ephesinum primum, Eulhychiani chalcedonense, el caeteri variorum temporum concilia eorum episcoporum, a quibus damnabantur, el ta­ men semper Ecclesia catholica hunc morem serva­ vit, ut in conciliis haereses damnarentur, et uls. Augustinus ad Januarium scribit in episl. 118.sem­ per fuit in Ecclesia plenariorum conciliorum salu­ berrima auctoritas. Quario probalur ratione petila ab iis signis ex quibus internoscuntur catholica dogmata ab haeresibus. Nam catholicorum dogmatum hoc est pro­ prium. ul non inveniatur eorum origo, nisi ad evangclium, vel apostolos ascendamus. Haercsum autem semper designari potest certus auclor, cl locus, el lempus, in quo exoriri coeperunt. Jam vero nullus haclenus indicare potuit auctorem in­ dulgentiarum, neque locum, vel lempus,quo prae­ dicari coeperint. Omnes enim, qui de indulgentiis mentionem faciunt, sive doclorcs sint, sive ponti­ fices, sive etiam concilia, ita de iis loquuntur, ut de re usitata el reccpla. Quare Marlinus Kemnilius in quarta parle examinis pag. 329. fatetur ori­ ginem indulgentiarum non salis luculenter in hi­ storiis notatam fuisse,cl quod paulo posl pag.333. affirmai, indulgentias coepisse circa annum Domi­ ni 120(1. manifeste falsum esse convincitur ex iis, quae citavimus de indulgentiis concessis a Pascha­ li II. Urbano II.Sergio 111. el potissimum a Leone III. qui sedit anno Domini 800. idest quadringentis annis ante millesimum ducentesimum a Kemnilio notatum. Initium autem hacresis contra indulgen­ tias notissimum csl. Constat enim non solum ex catholicis, sed etiam cx ipso Kemnilio pag. 375. primos fuisse Valdcnses, qui doctrinam Ecclesiae dc indulgentiis oppugnare coeperunt. Valdcnses autem quorum auclor Valdcsius civis lugdunensis fuit, a qua civitate Pauperes de Lugduno appellati sunt, constat mundo apparuisse circa annum Do­ mini 1170. ex Claudio Cussordio in libro contra Valdcnses extremo. Ex quo etiam confutatur error Kcmnilii de origine indulgentiarum.Nam si Valdcascs,qui indulgentias oppugnabant exorti sunt circa annum Domini 1170.quomodo fieri polesl,ut indul­ gentiae ipsae coeperint circa annum Domini 1200. Quinio probalur cx divinis testimoniis revelatio­ num cl miraculorum. Nam s. Bernardus pracdica16 118 DE INDULGENTIIS vil mullis in locis indulgentias, quas Eugenius 11/. Christi remittitur omnis poena sive temporalis, si­ papa concessit iis. qui accepta cruce ad bellum sa­ ve aeterna: in sacramento vero poenitentiae remit­ crum Hierosolymitanum proficiscerentur, el prae­ titur semper poena sempiterna,el pars aliqua poe­ dicationem suam miraculis plurimis cl maximis nae temporalis. Passiones vero sanctorum per siconfirmavit, ul cognosci potest ex vila ejus fideliter cramcnla dispensari non queunt. Numquam enim scripta lib. 3. cap. 4. el ex initio lib. 2. de consi­ in sacramentis remittitur poena sine remissione deratione ejusdem Bernardi.Sanctus quoque Fran- culpae: culpae aulcm passionibus sanctorum ex­ ciscus divina revelatione indulgentiam a Domino el piari non possunt, ul illud omittam, quod sacra­ ab ejus vicario romano pontifice obtinuit pro ec­ menta instrumenta sunl passionis solius Christi, clesia s. Jlariae de Angelis. De qua indulgentia nec ullam vim habent a passionibus sanctorum, plura dicemus in 2. lib. cap. ull. ad quem locum cum ipsi cliam sancti per Christi sacramenta sanlectorem remittimus. S. Birgitta vidua sanctissima, ctilicati fuerint. Restat igitur, ut passiones sancto­ cujus revelationes diligenter examinatae cl appro­ rum, si ullo modo dispensari debeant extra sacra­ batae per viros doctissimos fuerunt, ab ipso Chri­ menta solum, idque pro solutione solius reatus sto non semel admonita est de indulgentiis maxi­ poenae temporalis dispensari debeant. Quod si mis, quae sunl Romae. Vide lib. G. Revelationum passiones sanctorum extra sacramenta dispensen­ cap. 102. cl <05. tur, dubium esse non debet, quin cliam Christi Sexto et ultimo probalur ratione ducta a simili. passio pro solutione realus poenae temporalis ex­ Nam in omni bene instituta rcpublica perlinet ad tra sacramenta dispensari possit. Atque haec ad principem vel magistratum dispensatio commu­ explicandam el confirmandam veritatem in prae­ nium bonorum, cl rursus ad eosdem pertinet ad­ senti sufficiant; nam in sequenti capite ex obje­ mittere satisfactionem unius pro allero, si ila judi- ctionum solutione veritas ipsa magis elucescet. cenl expedire utilitati ejusdem reipublicae. Ul exempli gratia si princeps, aliquis debeat stipendia CAPUT IV. mulla militibus, cl rursum habeat in cnrccribus mullos, qui ob fraudes, fisci rationibus illatas, de­ Solvuntur objectiones contra doctrinam duorum beant poenam luere vel in pecunia, vel in corpore, capitum superiorum. si forlc milites illi ex direptis civitatibus locupleta­ ti, stipendiis non egeant, caquc reipublicae con­ Adversus ea, quae dicta sunl capite secundo cl donent pro arbitrio principis eroganda, ccrie pote­ tertio, mulla objiciuntur ab adversariis, quae sunt nt princeps ob utilitatem aliquam reipublicae ex breviter diluenda. Omillam aulcm in praesentia militaribus illis stipendiis fisco suo pro debitis mi­ Lulheri, et caelerorum haereticorum argumenta, serorum, qui carceribus delinentur, satisfacere, cl tum quoniam ea simul omnia in secundo libro re­ miseros illos absolvere. AI certum csl, episcopos, fellam: turn quia lam male inter se cohaerent, ul principes esse populi chrisliani, cl romanum pon­ vix prae se ferant speciem.vel umbram argumenti. tificem in universa Ecclesia loco Christi summum Quo magis mirum csl propter tam debiles cl ine­ magistratum gerere: nec minus csl certum, extare ptas rationes potuisse tot populos ab antiqua fide in Ecclesia thesaurum satisfactionum ex passioni­ deficere.Adferam Igitur solum Durandi cl Maironis bus Christi et sanctorum, quo ipsi non egent, cl in objecliones. communem fidelium utilitatem crogari desiderant. Prima objectio: Deus Pater Christi meritis,atque Denique certum est, mullos esse fideles homines, in primis acerbissimae passioni ejus, cl mortui cu­ cl Dei filios, cl amicos, qui tamen reatu poenae mulatissimum praemium reddidit, ul Apostolus do­ temporali adhuc teneantur obstricti: cur igitur non cet in epist. ad Philippenses cap. 2. cum ait: Hu­ poterunt episcopi ac potissimum pontifex maximus miliavit semelipsum factus obediens usque ad si rationabilis caussa subsit, ex thesauro illo pro mortem, mortem autem crucis; propter quod c( debitoribus satisfacere Deo. el nomine ipsius Dei, Deus exaltavit illum, cl dedit illi nomen, quod eandem satisfactionem pro debitoribus illis acce­ est super omne nomen. Non igitur supersunt pas­ ptare, atque ea ratione indulgentiam illis dare, siones aliquae non remuneratae, quae in thesauro eosque a reatu poenae temporalis absolvere? recondantur.Responsio: Christi passiones qua par­ Tertia propositio: Praelati Ecclesiae dispensare te merita dici poterant, actiones videlicet virtutum possunt Christi passionem, Ium per sacramenta, obedienliac. patientiae, humilitatis ac potissimum lum per indulgentias, passiones vero sanctorum, cbarilatis. praemium aliquod habuerunt, gloriam non nisi per indulgentias. Ratio csl in promptu. corporis, et nominis exaltationem , ul Aposlolus Nam Christi passio, qua parte dispensatur pro ju­ scribil: sed qua parle satisfactiones cranl.nl opera stificatione cl reconciliatione peccatorum, non po­ bona el poenalia , nullum omnino praemium in test ab Ecclesiae praelatis dispensari nisi per sa­ ipsa Christi persona sortitae sunt, cum ipsa nulla cramenta: gratiam enim el gloriam (ul omnes theo­ peccata propria haberet, pro quibus satisfacere te­ logi f ilcutur) non potest donare extra sacramenta, neretur. Itaque universae Christi afflictiones. ul nisi Deus potestate propria, el Christus per pole- ralionem satisfactionis habent,supervacaneae ipsi slalcm sibi communicatam a Deo, quam vocant fueruni,cl in thesauro jure continentur.Quamquam excellentiae. Qua parte autem eadem Christi passio neque integrum praemium Christus habuit laborum dispensatur pro remissione poenae temporalis.po­ suorum, qua parte meritorii erant. Nam gloriam test cl por sacramenta el extra sacramenta dispen- animae essentialem sine meritis habuit in primo san. Nam in sacramento Baptismi virtute passionis mslanli conceptionis suae, ul theologi docent: el DE INDULGENTIIS if# cum ca merita infiniti prclii csscnl, eerie non fuit dicat Lue. G. Mensuram bonam, el confertam, el integrum eorum praemium sola corporis gloria cl coagitatam, cl supereffluentem dabunt in sinum nominis exaltatio. Quare theologi recte statuunt vestrum. El Apostolus ad Rom. 8. Non sunl conChristum meruisse dc rigore justitiae graliam, el dignae passiones hujus temporis ad futuram glo­ gloriam omnibus hominibus, etiamsi illi infiniti fu­ riam, quae revelabitur in nobis. Nihil igitur su­ turi fuissent. pcresl ex laboribus sanctorum, quod ad expiatio­ Secunda objcclio:Culpa lethalis csl infiniti dam­ nem alienorum peccatorum insumi possil, el ad ni caussa, quod ad se allinet, cum sil offensa Dei, hunc finem in thesauro Ecclesiae conservetur. Re­ qui esi suminum el infinitum bonum: igitur ad cui sponsio: Jam supra docuimus in bonis operibus pam lellialcm tollendam, necessaria fuit infiniti sanctorum, quae laboriosa cl poenalia fuerunt, du­ prclii satisfactio. Tota igitur Christi passio, quam­ plicem esse rationem, alleram meriti, alleram sa­ vis infiniti meriti fuerit, in redemptione cl expia­ tisfactionis. Quod igitur at linei ad rationem mcrili, tione culpae lethalis consumitur; ac per hoc nihil plenam mcrccdem. immo etiam confertam cl coa­ supcresl, quod pro expiandis poenis in thesauro gitatam,el supcrclllucniem mensuram praemii san­ reponatur. Desponsio: Si argumentum propositum cti omnes pro suis laboribus acceperunt. Quod au­ aliquid officeret, probaret unicam solum culpam lcm pcriinci ad rationem satisfactionis, mulli la­ lethalcm Christi passione deleri potuisse: cl jam bores sanctorum inanes, cl sine fructu essent, nisi non solum pro tollendis poenis, sed etiam pro tol­ pro reatibus aliorum consumerentur,cum ipsi san­ lendis plurimis culpis nihil in thesauro remansis­ cti aul nullis,aul certe minoribus laboribus pro suis se. Sed non ila est, nam mullae culpae, quarum expiandis reatibus indigerent. unaquaeque sil offensio infinita, non requirunt ad Quinta objectio: Nihil omnino sancti fecerunl sui expiationem multas infinitas satisfactiones: sed vel pertulerunt propicr Deum,quod facere, vel per­ una satisfactio vero infinita, qualis fuit quaelibet ferre non tenerentur: nihil igitur illis supcresl, Christi aillictio, sufficit ad expiandas omnes illas quod cum aliis communicare possint. Antecedens culpas, el poenas pro eis debitas, nihil enim majus colligitur ex mullis testimoniis sacrae Scripturae, infinito dari potest. Quare verissime scripsit Cle­ sed ex eo potissimum, quod habetur Lue. 17. Cum mens VI. in constitutione, quae incipit Unigenitus, feceritis haec omnia,dicite: servi inutiles sumus; unam sanguinis guttam Christi, propter unionem quod debuimus facere, fecimus. Quare prudentes ad Verbum, loti mundo reconciliando salis esse po­ virgines Maith. 25. non sine caussa fatuis dicenti­ tuisse. El cum Dominus Christus non unam san­ bus, Date nobis de oleo vestro. responderunt, ne guinis guttam, sed lotum sanguinem pro nobis fu­ forte non sufficiat nobis, el vobis, ite potius ad derit, el ab ipsa conceptione usque ad mortem ar- vendentes, el emite vobis. Responsio: Non csl nedcnlissima charilale gravissimos labores pertulerit, cesse hoc loco do operibus supererogalionis dispu­ ul Deo Patri nos reconciliaret, proque culpis no­ tare de qu'bus in libro de monachis disseruimus. stris divinae justitiae satisfaceret.dubium esse non Nam etiamsi admitteremus, quod tamen falsum es­ polcsl,quin semper supersit pretium, idque justis­ se loco notato demonstravimus, nihil omnino san­ ctos viros fecisse, vel pertulisse propter Deum .quod simum, quo debita nostra solvi possint. Tertia objectio: Satisfactio Christi est infinita, ul facere vel tolerare non tenerentur: nihil lamcn ar­ jam dictum est: non igitur opus csl, ul ad satisfa­ gumentum concluderet. Nam ipsa obcdienlia legis ctionem Christi adjungantur satisfactiones ex pas­ ad quam implendam sine dubitatione lencmur.me­ sionibus sanctorum. Responsio:Non csl quidem o- ritoria cl salisfacloria est, cl potest fieri, ul ea sa­ pus, ul adjungantur passiones sanctorum passioni­ tisfactione pro suis delictis non egeat, qui legis obus Christi, quasi hac per se non sufficiant: Sed bedientiam praestat, ac propterea cum aliis eam adjunguntur tamen.quia aequum est, ul passiones communicaro possit. Neque virgines prudentes dc illae coram Deo non sint inanes, praesertim cum satisfactione loquuntur, sed de oleo gratiae cl id sil tum gloriosum Christo,a quo manat omne bo­ charilalis, sine quo salvi esse non possumus.Quod num sanctorum, tum ipsis etiam sanctis perhono­ quidem oleum unusquisque relinet sibi, neque in rificum. Quomodo autem concurrant in hac appli­ alios effundere polcst, cum sil opus solius Dei, ef­ catione satisfactiones Christi cum passionibus san­ fusio tam pretiosi olei. Charitas Dei, inquil Apo ctorum, idcsl.an applicetur pars una satisfactionis slolus ad Rom. 5. diffusa est in cordibus nostris ex passionibus Christi.pars alia ex passionibus san­ per spiritum sanctum, qui datus est nobis. Sexta objectio: Si sanctorum passionibus expiari ctorum. An vero integra satisfactio accipiatur sem­ per ex passionibus Christi,el superaddantur ad cu­ possent nostra delicta , non esset absurdum eos mulum satisfactionis passiones sanctorum, non vi­ appellare nostros redemptores, sallcm ex parte. Al detur nimis curiose investigandum. Illud videtur solus Christus est Redemptor generis humani, dc certum, passiones Christi, quae sunl infiniti prclii quo dicit Apostolus 1. Corinth. I. Qui factus csl applicari per indulgentias linito modo, cl ideo ali­ nobis justitia, cl redemptio: El 1.Corinth. 5. Em­ quid re vera superaddi, cum passiones sanctorum pti estis pretio magno. Responsio: Propter hoc ar­ illis adjunguntur, quod rcclc annotavit Dominicus gumentum non defuerunt aliqui ex rcccnlioribus, a Solo in 4. scnlcn. dist. 21. quaesi. 1. ari. 2. qui dicerent, passiones sanctorum non ila nobis Quarta objectio: Sancti omnes plenam mercc- applicari per indulgentias, ut sint justae compen­ dem laborum suorum acceperunt,immo supra con­ sationes pro poenis, quas nos debemus Deo, boo dignum sanctos omnes a Deo remuneratos rcclc est, verae satisfactiones: sed esse aliquid, quod colligunt theologi ea divinis literis, cum Dominus moveat Deum, ul nobis Christi satisfactionem op- 120 DE INDULGENTIIS plicel. Sed haec opinio reprobata est a Pio V. pon- dus in 1. disl. 20. quaesi. 3. Poludanus ibidem lilld' cl a Gregorio XIII. qui sententiam Pii conlir- quaesi. 4. s. Antoninus in p. parte summae theo­ mavil. Damnavit enim Pius V.multos articulos quo- logicae lit. 10. cap. 3. Adrianus VI. pontifex in 1. rundam Lovaniensium. quorum unus erat. Solius seni 9. de indulgentiis. Silvester in summa, verbo. Christi satisfactionibus remitti poenam tempora- Indulgentia num. 3. el videtur in eadem fuisse lem. sanctorum autem passiones offerri Deo. ul sententia sanctus Thomas in 4. disl. 20. quacst.l. Dcu< illarum intuitu applicet nobis merita Chri­ art. 3. ad 2.el 3. Conlra vero Franciscus 'hyronis sti. Praeterea repugnat eadem illa opinio constitu­ loco supra citato. contendit indulgentius nihil esse, tioni Clementis VI.quae incipit Vnigenitus, cl bul­ nisi judiciariam absolutionem. Cui prima fronte fa­ lae Leonis X. in qua damnantur errores I.ulheri, vere videntur exempla vetustissimorum concilio­ el communi consensui theologorum. Ad haec, si rum. in quibus videmus ab episcopis absolvi pocnon possent nobis applicari sanctorum passiones nitentes ab aliqua parte mulclac impositae, nulla ad redimendaspoenas.quas pro peccatis Deo debe­ facta mentione thesauri spiritualis, unde compen­ mus. ne sancti redemptores nostri esse videantur, sentur debita illa poenarum. certe, neque nos ipsi propriis laboribus, poenas Caelorum re tola diligentius considerata, poste­ easdem redimere possemus, ne nos ipsi redempto­ riores theologi definierunt ulrumque simul in in­ res nostri esse videamur. Atqui concilium triden- dulgentiis reperiri, absolutionem cl solutionem ; linum sess. 11. c. 8. cl can. 13. el 14. apertissimo Neque veteres theologos scholasticos negasse ju­ docet contrarium. Ad argumentum igitur respon­ diciariam absolutionem.quamvis solutionis tantum demus. si proprie el absolute nomen redemptoris fere meminerint, neque vetustissimos Paires ne­ accipiatur, solum Christum esse redemptorem; is gasse solutionem ex Ihesnuro, licet solius absolu­ enim dicitur proprie ct absolute redemptor,qui re­ tionis meminisse videantur. Ila docet card. Cajedimit a captivitate, non qui solvit pro alio debitum tanus tradat. Ia. ad Julium Medicem cap. (». Do­ aliquod parvi momenti. Nos autem tunc solum ca­ minicus a Solo in 4. disl. 21. quaesi. I. ari. 2. Pe­ ptivi dicimur, cum venundati sub peccato, ut Scri­ trus a Soto led. 2. de indulgentiis, in institutione pturae loquuntur, cl cum laqueis diaboli vincti te­ sacerdotum. Marlinus Ledesmius in 2. par. 4. sen­ nemur ad ipsius voluntatem: id quod tunc solum tentiarum quaesi. 38. ari. 1. el alii passim: el ex­ sil. cum por lethalc peccatum a gratia Dei excidi­ presse idem docuerunt ex antiquis s. Bonaventure mus. Ah hac autem servitute el captivitate solo in 4. disl. 20. par. 2. quaesi. a. el alii. Sil igitur. Chrisii sanguine redimi possumus , proinde ipse Prima propositio. Indulgentia proprie esi ab­ solus vere propricquc redemptor dici debet. At si solutio judiciaria. annexam habens solutionem largo modo redemptor appelletur quicumque libe­ ex thesauro.Probatur pars prior propositionis pri­ rat alium ab aliquo debito, non erit absurdum, si mo ex testimoniis Scripturae, in quibus fundari di­ sancti viri redemptores nostri aliquo modo, idesl , ximus indulgentias: Nam illud Matlh. 16. Tibi da­ secundum aliquid, non simpliciter el largo modo, bo claves regni coelorum, et quodeumque solve­ non in rigore verborum esse dicantur. Nam si pro­ ris super terram. erit solutum el in coelis. Et il­ pheta Daniel regi Nabuchodonosor non inepte di­ lud Matlh. \S.Quaecumque solventis super terram xit. Peccata tua eleemosynis redime. Dan. cur erunt soluta el in coelo, inlelligunlur sine dubio inepte dicantur sancti viri aliquo modo passioni­ de potestate judiciaria absolvendi. Secundo proba­ bus suis delicia nostra posse redimere? el si b. tur ex testimoniis sacrorum canonum. Siquidem Paulus de se scripsit I.Corinth. 9.Omnibus omnia Alexander III. pontifex in epist.ad episcopum canfactus sum. ut omnes facerem salvos; cur non et­ tuariensem.ul habemus cap. Quod autem consulu­ iam scribere potuit, ul omnes redimerem? Non e- isti, de poenil. el remiss, docet, neminem posse nim minus est proprium Christo nomen salvatoris, concedere indulgentias nisi propriis subditis, el quam redemptoris. rationem reddit: quia non potest nisi proprius ju­ dex absolvere, vel ligare. Quibus verbis Alexander salisapcrte indulgentiam absolutionem judiciariam CAPUT V. esse docuit. Sic etiam Marlinus V. pontifex in fine concilii conslanliensis concedens indulgentiam ple­ Quid proprie sil indulgentia, solutione, nariam, dicit se absolutionem plenariam concede­ an absolutio. re. Gregorius VII. in multis epistolis indulgentiam Demonstratum est hactenus, indulgentias esse: tribuens, ul plurimum utitur verbo absolutionis. nunc quid sint, idesl. in qua re potissimum indul­ Tertio probalur ratione. Nam cur quaeso pro de­ gentiae ratio, et natura posita sil explicandum erit. functis non conceduntur indulgentiae nisi per mo­ Disputatio bipartita erit; primum enim quaeremus, dum suffragii, certe nulla est ratio, ul suo loco de­ an indulgentia proprie sil absolutio, vel solutio : monstrabimus. nisi quia defuncti non possunt pro­ deinde cujus debili sil solutio, vel a quo debito prie judicialiter absolvi. Ergo indulgentia,quae vi­ absolutio. His enim duobus explicatis, in promptu ventibus simpliciter datur, absolutio judiciaria est. erit venar propria indulgentiae definitio. Quod Denique si non esset necessaria jurisdictio ad in­ ad primum allinet, non defuere, qui indulgentias dulgentias concedendas, quicumque applicare vel­ nihil aliud voluerunt, nisi solutionem, idesl, let alteri satisfactionem suam, is dici posset indul­ compensationem poenarum ex thesauro meritorum gentiam dare, quod tamen est omnino inauditum. Chri-t r -’netorum depromptam ct applicatam Jam vero posterior propositionis nostrae pars, auctoritate pontificis. Ita sensisse videntur Duran­ quod videlicet indulgentiae praeter absolutionem DE INDULGENTIIS contineant applicationem thesauri, probari potest primum auctoritate Clementis VI. qui in exlravagiinii, Unigenitus. manifeste hoc. docet.Deinde ralionc. quoniam praelati Ecclesiae, cl ipsi cliain summi pontifices non sunt absoluti Domini ul pos­ sint pro arbitrio, sine ulla compensatione condo­ nare hominibus culpas, vel poenas, (piarum rei sunl in loro Dei.sed sunl judices a Deo constituti, qui possunt quidem pro potestate sibi a Deo con­ cessa remittere, culpas el poenas nomine Dei, sic tamen, ul jusliliae satisfiat el confitmntur a simili. Nam cum sacerdotes in sacramento poenili nliae absolvunt reos poenifenlcq a culpis cl ab aliqua parle poenae temporalis, non id faciunt sine com­ pensatione, sed applicant pretium sanguinis Do­ mini ul divinae jusliliae salisfialilgilur eodem mo­ do cum per indulgentias praelati Ecclesiae subdi­ tos suos absolvunt a poenae temporalis reatu, id faciunt applicando satisfactiones Christi cl sancto­ rum.Generalis enim esi Apostoli sententia ad Ilebr. 9. Sine sanguinis e/jusione non (it remissio. Qua­ re minus considerate loquulus csl Peli us Paludanus in 4. disl. 20. q. 4. cum ait. hoc intéresse in­ ter remissionem, quae dalur | er sacramento, cl eam quae dalur per indulgentias, quod prior sil omnino liberalis, posterior vero compensationem aliquam requirat. Secunda propositio:Quamris in indulgentiis ab­ solutio cum solutione ordinarie conjungatur.pos­ set tamen summus pontifex indulgentiam conce­ dere per solam solutionem,non tamen persolam absolutionem.Quod per solam solutionem, certum csl ex indulgentiis quae dantur pro defunclis.Nam quemadmodum defunclis indulgentiae concedun­ tur per luic solum , quod summus pontifex ap­ plicat ex thesauro quantum satis csl ad compen­ sandam poenam, quam illi in purgatorio Inituri crnnl: sic etiam possel viventi alicui applicare sa­ tisfactionem ex thesauro Ecclesiae, el co modo cum liberare a debito poenae, etiamsi non pro­ prie illum absolveret. Caeterum isla non esset in­ dulgentia ejusdem rationis cum ea , quae ordi­ narie viventibus tribuitur. Quod autem non possil concedi indulgentia per solam absolutionem si­ ne applicatione thesauri, perspicuum ex its, quae supra diximus. CAPUT VI. Solvuntur objectiones coni a doctrinam capitis superioris. Sed advcrsusca, quae in his propositionibus con­ tinentur. pauca quaedam objici possunt, quae bre­ viter dissolvenda sunt. Prima objectio: Si posset pontifex absolvere judi­ cialiter per indulgentias a poena temporali, posset consequenter absolvero a poena, quam aliquis in purgatorio daturus esset,si cum reatu illius poenae moreretur; nl in poenas purgatorii non habet pon­ tifex auctoritatem, igitur non potest eam tollere per suam absolutionem, sed solum per applicationem thesauri, ul facit cum indulgentias pro defunctis concedit. Ilcsponsio: An summus pontifex polcsla- 121 h m habeat in animas, quae in purgatorio degunt, postea videbimus. Sed in poenam purgatorii, immo etiam in poenam aeternam gehennae sino dubio potestatem habet, saltem consequenter el indirecte, quia dum absolvit per sacramentum poenitentiae a culpa lethali, liberat consequenter hominem a de­ bito poenae sempiternae, cl eodem modo dum per indulgentias absolvit hominem a poenitentia injun­ cta. vel injungenda, absolvit eundem consequenter a poena purgatorii , quam is luilurus esset si eam poenitentiam non explevisset, vel ab ea absolutus non f'iKscl. Sed hoc. non csl habere potestatem in purgatorium, vel in gehennam, sed in homines fi­ deles, qui rei sunt culpae, vel poenae. Quare me­ nto damnata fuit sententia Petri Oxomensis a SixlO IV. pontifice, el concilio conplulensi, qui docebat, non posse summum pontificem indulge.ro alicui vi­ venti in carne poenam purgatorii, cl sola contritio­ ne deleri peccata quoad culpam cl poenam alterius vitae, sine ordine ad claves. Vide si libet, condem­ nationem hujus erroris apud Alphonsum de Castro in lib. adversus baereses, verbo. Confessio, vel in sumina concilior, in decretis Sixli IV. pontif. Secunda objectio: Per applicationem thesauri fit integra compensatio pro debito poenae temporalis, igitur supervacanea est absolutio judicialis. Re­ sponsio: Argumentum non reclc concludit, quoni­ am judex non tenetur dimittere reum alicujus poe­ nae, etiam si justa compensatio offeratur ab alio, praesertim si compensatio non sil ejusdem ratio­ nis: el ideo si judex admittat compensationem, el absolvat reum, vere dicitur gratiam illi pracslare, ul exempli caussa.si quis damnatus sil ad triremes, vel ul publice virgis caedatur, el aliquis offerat pro illius rei liberatione magnam pecuniae summam, ccrle non tenebitur judex acceptare pecunias, cl reum liberare: sed si voluerit id facere, gratiam illi praestabit, atque cum absolvet. liaque.si proprie lo­ qui velimus, non dicetur tollere obligationem ad poenam is. qui compensationem offert, sed is, qui admissa compensatione reum ab illa obligatione ab­ solvit. Dat igitur vere indulgentiam subditis suis pontifex, quia nomine Dei, cujus vicos in terris ge­ rit, admittit compensationem cx thesauro deprom­ ptam, cl oa admissa poenilenles a reatu poenae temporalis absolvit. Conlra autem, defunclis non dicitur dare simpliciter indulgentiam, sed per mo­ dum suffragii, quia non ipse, sed Deus acceptat compensationem pro defunctis, cl eosdem defun­ ctos absolvit: Pontifex autem solum offert cx the­ sauro justam compensationem. Tei lia objectio: Absolutio judicialis dari potest etiam invito, ul paid de absolutione ab exeommucalione: sed indulgentia invito dari non potest: igi­ tur indulgentia non est absolutio, sed mera solutio. Responsio: Non omnis absolutio dari potest invito, sed ea sola, quae non requirit necessario aliquam actionem, vel dispositionem in eo, cui dalur. Ita­ que absolutio sacramcnlalis,quia requirit contritio­ nem. confessionem el satisfactionem, non potest in invitum conferri; absolutio ab excommunicatio­ ne. aliisque censuris, quia non pendet necessario nisi a voluntate praelati, potest in invitum conferri. Porro indulgentia exigit in suscipiente primum, ul I2i DE INDULGENTIIS sil in statu gratiae, deinde ul [facial quae pracscri- riore; el neminem sm ipsius superiorem esse: unbunturin literis indulgentiae, visitet basilicas, oret, de cliam fit, ul nemo se in sacramento poenitentiae jejunet, eleemosynas facial, quae omnia sic a libe­ absolvere unquam sil ausus. Posset igilur furiasse ro arbitrio pendent.ut ab invito extorqueri non pos­ dici summum pontificem cl episcopos erga alios sint. Quire indulgentia, quamvis sit absolutio, non tili absolutione, erga se vero solutione dumtaxat. Posset item dici, non posse quidem pontificem ira· est mirum si in invitum conferri nequeat. Quarta objectio: Absolutio requirit cognitionem mediale seipsum absolvere per indulgentiam, sed caussae;scd indulgentiae saepe dantur in communi posse per alium id facere, cui ipse potestatem Iri omnibus, qui hoc aut illud egerint, non cognitis buat. Cur enim possit confcssario suo facultatem caussis eorum,quibus indulgentiae lribuuntur:non dare, ut se a peccatis absolvat, quod omnes admit­ igitur indulgentia judicialis absolutio dicenda est. tunt, el non possit eidem potestatem facere, ul si­ Responsio: Absolutio particularis, et absoluta, ul bi indulgentiam conferal?Ccrte haec responsio pro­ cliam condemnatio, quia feruntur secundum alle­ babilis visa est cardinali Cojelano Iracl. l.*>. cap. 5. gata et probata, sine dubio requirunt particularem cl ante cum Bichardo in 4. disl. 20. art. 4. quaesi. el accuratam cognitionem caussne.Al absolutio quae­ 3. in solutione argumenti. Quamvis enim indul­ dam generalis, cl condilionala, non requirit cogni­ gentia non pertineat ad sacramentum poenitentiae, tionem caussae, nisi gcncralim. Prior absolutio di­ perlinet tamen ad forum interius, el pocnilenliale, citur sententia ab homine, posterior a jure. Atque in quo summus pontifex polcsl se alteri subjicere, indulgentiae quidem, quae dantur singulis poeni- qui in se ministerio clavium utatur. Potest cliam lenlibus, quae apud veteres usitatissimae erant, si­ postremo el optime dici, posse pontificem indire­ miles sunt priori absolutioni, cl ideo tunc exigitur cte participem fieri indulgentiae a se vel a praede­ cognitio caussae in particulari: eae vero,quae dan­ cessore gcncralim propositae, cliamsi nolit uli ope­ tur omnibus gcncralim,et cum conditione certi ope­ re confessarii, sed solum ea praestare, quae nb aris faciendi, ut militandi adversus Mahumclanos liis exiguntur ad indulgentiam consequendam, pro recuperanda Hierosolyma, similes sunt poste­ quoniam ul recte ail s. Thomas in 4. disl. 20. riori absolutioni, cl proplerea salis est gcncralim qu. 1. ari. .*>. qu. 4. ad ull. non polcsl quidem pon­ cognoscere justam caussam adesse talis indulgen­ tifex se ipscdircclc absolvere, sed polcsl uli iis re­ tiae concedendae. bus, quas ipse aliis ex jurisdictione concessit. Ta­ Quinta objeclio. Archicpiscopus ad lotam pro­ les aulcm sunt indulgentiae, ad quas ipse percipi­ vinciam indulgentiam suam cxlcndcre polest, ul endas accedit, non ul pastor, sed ul unus de grege, habetur cap. Rostro, de poenil. el remiss. At non subjectus clavibus Ecclesiae, ac per hoc indirecte, sunt proprie subdili arcbiepiscopo omnes provin­ el per accidens subjectus sibi. Addit Dominicus a ciales, sed ii soli, qui ad ejus dioccesim pertinent: Solo loco citato, hanc ipsam subjectionem indire­ igilur indulgentia non est absolutio proprie dicta, ctam non esse etiam coaclivam, quoniam absolutio quae jurisdictionem exigit. Respondeo: Non sunt quae dalur in indulgentia, non est quasi sententia quidem omnes provinciales, absolute subdili archi- personalis ab homine lata,neque cliam quasi lata,a episcopo, sed sunt lamcn omnes subditi in cerlis jure el coactiva, sed quasi lata a jure communi, casibus, quorum unus est indulgentiae condonatio. cl non continens coactionem,sed remissionem cum Postrema objeclio. Si indulgentia esset judicialis conditione talis operis faciendi. absolutio, non posset summus pontifex ullius in­ dulgentiae particeps esse, cum se ipse judicialiter CAPUT VII. absolvere nequeat, nec se. vel alium superiorem habeat. Atqui id videtur absurdum,ul summus pon­ Λ quo vinculo per indulgentias solvamur, tifex illis indulgentiis frui non possit, quae sunt vel absolvamur. communes omnibus fidelibus. Quod idem argumen­ tum fieri potest dc episcopis, quod attinet ad indul­ Cum demonstratum sil indulgentiam esse abso­ gentias, quae ab illis loti populo conceduntur. Re­ lutionem cum annexa solutione: sequitur, ul expli­ sponsio: Non defuerunt qui negaverint, summum cemus, a quo vinculo nos indulgentia solvat, vel ab­ pontificem, aul episcopos participes esse posse in­ solvat. Sic enim constabit, quae sit propria ratio, dulgentiarum, quas ipsi caeleris in commune lar­ definitio ac nniura indulgentiae. Sciendum igitur giuntur. Certe archidiaconus in cap. Indulgentiae, est, duplex esse vinculum, sive reatum peccati, al­ dc pocnilcnl. et remiss, in 6. ila doccl. Atque in terum poenae. Rursus aulcm reatum poenae iterum eandem sententiam paucos alios cilal Sylvester in esse duplicem, alterum poenae naturalis,quae con­ summa, verbo, Indulgentia num.21. Conlra tamen sequitur originale peccatum, qualis esi morbus, senliunl omnes alii, lum theologi, ul s. Thomas, mors, ignorantia, concupiscentia el similes: alio­ burandos, Richardusel alii, in L disl. 20. cl Solus rum poenae personalis,quae consequitur peccatum disl. 21. tum juris canonici interpretes, in cap. No­ actuale, qualis fuil pestis immissa in populum ob stro, de poenil. cl remiss, el in cap. Indulgentiae, peccatum Davidis. Rursus, reatum poenae perso­ eodem in 6. Quibus acccdil Navorrus in iracl. dc nalis, alterum perlinere ad forum externum, alte­ jubilaeo, Nolab.20. num. 19. Quamvis autem haec rum ad internum. Rursum reatum poenae debitae sententia communis verissima sil, cl omnino con­ in foro interno,sive poenilentiali, allerum esse poe­ sentanea ralioni, lamcn argumentum contrarium nae injunctae.alterum injungendae.Denique reatum non facile solvitur. Illa enim principia certissima ejusdem poenae sive injunctae, sive injungendae, sunt, neminem posse ligari, vel solvi, nisi a supe­ vel esse debitum, ul satisfiat soli Ecclesiae vel ul DE INDULGENTIIS salisHut cliam Deo. Ilis divisionibus expositis, pro­ positiones more solilo adjiciendae sunk Prima propositio: /’er indulgentias non absol­ vimur, nee solvimur a realu culpae ullius, ides!, nee lelhalis, nec venialis. El quidem de culpa leI lia Ii nulla dubitatio esse potest; nam cum ea tolli non possit sine infusione gratiae, cl gratia non in­ fundatur ministerio humano nisi per sacramenta, pro comperto habendum est, eam per indulgentias non posse tolli. De veniali autem videtur quidem Petrus Paludanus in 4. disl. 20. qu. 4. existimare, tolli eam per indulgentiam. Sed longe probabilior est aliorum communis sententia, per indulgentias non tolli nisi reatum poenae temporalis, qui rema­ net culpa dimissa.Siquidem indulgentia supplet lo­ cum satisfactionis poenilenlialis, et ideo dicitur ab Innocenlio, cap. Cum exeo, de poenil. el remiss, enervare pocnilcnlialem satisfactionem, cum est in­ dulgentia indiscreta. Praeterea, cum pontifices in­ dulgentias concedunt, saepe declarant se condona­ re poenitentiam injunctam, saepe etiam dicunt, se largiri certum numerum annorum, vel dierum in­ dulgentiae, quae nullo modo ad peccata venialia, sed ad solas poenas accommodari possunt. Itaque si quando in literis indulgentiarum legalur concedi absolutionem a culpa cl poena: inlclligcndum est id propicrea dici, quod indulgentia conjungitur or­ dinarie cum confessione sacramenlali, cl facit, ul qui per sacramentum poenitentiae fuit absolutus a culpa, per indulgentiam absolvatur a poena. Pari ratione, cum dicunt pontifices, se per indulgentias absolvere poenilcnles a peccatis, vel condonare omnia peccata, vel dimidiam, aul tertiam partem peccatorum, semper loquuntur de peccatis quo ad poenam, non quo ad culpam, quae ante indulgen­ tiam remissa esse creditur. Secunda propositio: Per indulgentias non libe­ ramur apocnis naturalibus. In hac omnes aucto­ res conveniunt. Constat enim definitum esse a Deo, ut poenae illae naturales non tollantur, nisi cum natura ipsa mutabitur, idesl, cum per resurrectio­ nem mortale hoc induet immortalitatem. 1. Cor. 15. cl cum adoptionem filiorum Dei perfectam conscquemnr, redemptionem videlicet corporis nostri, Rom. 8. Tertia propositio: iïec poenas, quae in foro ex­ terno, et contentioso, sive ecclesiastico, site sae­ culari infliguntur, indulgentiae tollere possunt. Docet hoc s. Thomas in 4. disl. 20. qu. 1. ari. 5. quaestiuncula 2. nec dissentiunt alii scriptores. Si­ quidem poenae fori externi propter bonum reipublicae infliguntur, ul facinorosi deterreantur a pec­ catis, et probi homines securitate fruaniur. Praete­ rea, indulgentiae non conceduntur, nisi poemlenlibus, cl Deo reconciliatis: poenae aulcm illae fori externi infliguntur maxime pertinacibus, et rcbcl libus. Denique indulgentiae, ul dictum est, locum oblinent satisfactionis pocmlenlialis:quarc non ali­ am poenam tollunt, nisi quam debemus in foro se­ creto et pocnilenliali. Quarta propositio: Indulgentiae liberant homi­ nes a reatu poenae non solum coram Ecclesia, sed etiam coram beo. Haec propositio negabatur olim a nonnullis, quorum sententiam referunt, cl 123 refellunt theologi veleres.s.Thomas in 4.disl. 20.q. 1 .arl.3.cl alii.Eadem hoc tempore negatur aLuthe10,Calvino, cactcrisquc sectariis, qui docent,indul­ gentiam apud veteres non fuisse aliud, nisi relaxa­ tionem mulclac, quam Ecclesia ipsa imperaverat, non ul per eam satisfieret Deo, sed exempli el di­ sciplinae caussa,ul omnes intelligcrenl, illum, qui ejusmodi poenam luebat,vere resipuisse.El quidem adversus catholicos in hac re minus recte sentien­ tes, probatur nostra propositio his argumentis. Pri­ mo quoniam si solum deberet Ecclesiae satisfieri, sive tolli praeceptum agendae poenitentiae ab Ec­ clesia positam,non esset opus thesauro merilorum Christi cl sanctorum. Secundo non esset utilis , sed noxia indulgentia, et Ecclesia filios suos in re maxime gravi decipere videretur, liberaret enim eos a poena hujus vitae mitissima, el remitteret ad poenam alrocissimam purgalorii.Terlionon possent concedi indulgentiae pro defunctis , quippe, qui non ligantur jam Ecclesiae praeceptis, neque aul ipsi disciplina indigent,aul aliis exemplo esse pos­ sunt. Quarto: Mulli fideles indulgentias percepturi, confitentur sacerdotibus peccata, cl satisfactionem injunctam explent: interdum cliam pontifices in li­ teris indulgentiarum praescribunt,ul sacerdotes in­ jungant poenitentias salutares iis,qui indulgentiam consequi desiderant: igilur cl populi, qui susci­ piunt indulgentias, el pontifices, qui eas tribuunt, ejus sententiae se esse testantur, ul indulgentiae potissimum prosint ad poenam purgator.i expian­ dam.Denique hoc significare videntur verba illa,dc vera indulgentia, quae addi solent cum indulgen­ tiae in sacello pontificio promulgantur. Vera enim indulgentia dicilur.quac reatum poenae non solum coram Ecclesia, sed etiam coram Deo vere tollit. Jam vero adversus haereticos non est cur mul­ tum laboremus in hac rc comprobanda. Ipsi enim propicrea negant indulgentiis tolli reatum poenae coram Deo. quoniam existimant.post remissionem culpae nullum superesse reatum poenae coram Deo, nullaquc opus esse vera salisfaclione:cl quia negare non possunt, apud veteres extare plurima testimonia poenarum, quae pocnilcnlibus injunge­ bantur, vel relaxabantur, ideo docent, eas poenas infligi solitas exempli, cl disciplinae caussa. Cactorum haec omnia salis copiose tractavimus in 4. lib. dc poenil. ubi etiam omnia argumenta dilui­ mus, quae a Lulhcro, Philippo cl Calvino in me­ dium allata fuerunt.Ne tamen hoc loco nihil omni­ no dixisse videamur, probare possumus indulgen­ tias valere ad relaxandam poenam etiam coram Deo, primo ex verbis Christi saepe citatis Mallh. IG. Quodcumque solveris super terram, erit so­ lidum el in coelo. El Mallh. 18. Quaccumque sol­ veritis super terram, erunt soluta el in coelo; quorsum enim addilur, cl in coelo, si non solvitur vinculum nisi humanum? Secundo ex Patribus,qui passim offirmant, p ?r injunctas vel sponte assum­ ptas poenas, satisfieri Deo. Tertullianus in lib. do poenil.loquens do iis,qui dum agunt poenitentiam redeunt ad peccata, ila inquil: Qui per deliciorum pocnilentiam instituerai Domino satisfacere,dia­ bolo per aliam poenitendae pocnilentiam satis- 12! DE lADPLGEATIIS faciei. S. Cyprianus in serm. *>. de lapsis: Domi­ nus, inquil, orandus esi. Dominus nostra satisfa­ ctione placandus.S.Pacianus In paraenesi adpocnilciihiiin: In quantum, inquit, poenae vestrae non peperceritis, in lanium vobis Deus parcet. S. Augustinus homil. 50.ex libro qoinquaginln homiliarum, cap. II. Veniat, inquil. ad antistites, per quos illi in Ecclesia claves ministrantur, ac­ cipiat satisfactionis suae modum.el id agat quod non solum illi prosit ad recipiendam salutem,sed etiam caeleris ad exemplum. El cap. 15. Aon suf­ ficit. inquil, mores in melius mutare, nisi eliam dc iis, quae facta sunl satisfiat Deo per poeni­ tentiae dolorem, per humilitatis gemitum, per contriti cordis sacrificium, cooperanhbus elee­ mosynis Peirus Damiani in serm.2. de s. Andrea: Ne libi inquil, blandiaris, si graviter peccanti levior poenitentia a mansueto, vel dissimulante didatur, cum in purgatoriis ignibus perficien­ dum sil, quicquid hic minus feceris. Ex his testimoniis manifeste colligimus, per in­ junctas poenitentias satisfieri Deo, ac per lioc in­ dulgentias, quae ab ejusmodi poenitentiis absol­ vunt. expiare poenae temporalis reatum etiam co­ ram Deo. .Mulla possent alia testimonia veterum adduci,sed non sunl omnia ubique repetenda.Ter­ lio probatur ratione ducta a simili. Poenitentiae si­ quidem a sacerdotibus impositae,el ea quae spon­ te assumuntur, sunl omnino similes, constant cnim cx iisdem rebus, oratione videlicet, jejuniis cl eleemosynis, ct ad eundem finem tendunt, el aliae alias juvant, immo sacerdotes cum poeniten­ tias imponunt, horiantur poemlcnles. ul ipsi eliam sponle assumant alias, cum credibile sil, imposi­ tas non esse aequales criminibus.Et Cyprianus di­ cat in serm. de lapsis, Poenitentia crimine minor non sit. Quod idem alii Patres docent.Certum aulem est, per poenitentias sponte assumptas satis­ fieri Deo, ul perspicuum est cx eo. quod occultae esse solent, juxta illud psalm. G. Lavabo per sin­ gulas nodes lectum meum, lachrymis meis stra­ tum meum rigabo. Igitur ct poenitentiae a sacer­ dotibus non solum exempli.vel disciplinae, caussa, sed cliom ad satisfaciendum Deo imponi soli banl. Praeterea,poenitentiae pro occultis criminibus oc­ culte injungebantur.sit ut cl ipsa confessio secreta esse debebat, ul patet cx epistola s. I.coms I. ad episcopos C mpani.ic: non igitur semper injunge­ bantur exempli, vel disciplinae caussa. Denique omnia argumenta, quibus in 1. lib. dc purgatorio demonstravimus post hanc vitam extare loca poe­ nalia, in quibus exerceantur animae illorum, qui dum viverent, pro suis peccati' non integre satis­ fecerunt Deo: probant eliam indulgentias libérai e homines a reatu poenae non solum coram Eccles .. μ I eliam coram Dco.Nam nec ipsi Lutherani indulgentias negarent, si purgatorium crederent. Est lann n hoc loco animadvertendum, indulgen­ tia, quae conceduntur in hac vita immediate, cl principaliter liberare a debito poenae subeundae in Inc vita, mediale vero, cl quasi secundario a debito poenae subeundae, in purgatorio. Quemad­ modum enim poena purgatorii succedit poenae , quae non csl in hac vita integre expiata: sic eliam indulgentia liberans a debito totiuspoonao tempo­ ralis, quae in hac vil i persolvenda fuisset: conse­ quenter liberat n poena purgatorii, quae illi forte successisset. Quinta propositio: Cum in forma indulgenliat palam exprimitur concedi remissionem poeni­ tentiae injunctae.non intelligilur concedi remitsio nisi ejus poenitentiae, quam sacerdos in sa­ cramento confessionis injunxit. Esi liaec propo­ sitio adversus nonnullos, qui per injunctam poeni­ tentiam inlelligi volunl omnem omnino poeniten­ tiam, quoniam, ul ipsi existimant, omnis poeniten­ tiae peccatis debil i.injuncta dici potest, vel a sacer­ dote. vel a canone poenilenliali, vel certe a Deo. Ila docuit quidam Thomas Elysius in clypeo pio­ rum catholicorum qu. 14. ari. 7. sed contra sen­ tiunt plerique omnes viri docti, ul d. Thomas, Cajelanus tract. 15.cap.7. Dominicus a Solo in 4.disl. 21. q. 2. ari. 2. conci. 3. Murtinus Ledesmiusin 3. soni. par. 2. q. 27. art. 2. Navarrus in tract, de jubilaeo el indulgentiis. Notai». II. num. 12. Antonius Cordubensis de indtilg. qu. D. proposil. 3. Sylvester, verbo. Indulgentia, qu. 8- num. 12. cl quaest. 10. num. 11. Gabriel in supplemento, lib. 4. sent. disl. 41. quaest. 3. ari. 2. propos. 10. ac praeterea Peirus Paludanus, Adrianus, Petrus a Solo, el alii nominandi in sequenti propositione.El eerie res non videtur esse dubia. Nam poenitentia non dicitur proprie injungi, nisi a sacerdote, qui in particulari obligal praecepto suo poenilenlem ad certa opera poenalia peragenda. Canones enim pocnilenliales exprimunt quidem generalim, quae poenitentia quibus peccatis conveniat,sed quoniam non salis est ad justam poenitentiam imponendam scire quid congnial peccato secundum se, nisi si­ mul allendanlur variae circumstantiae, maxime circa personam poenitentiis; ideo non potest a ca­ noni· poenilenliali poenitentia absolute injungijncque ullus tenetur ad eam poenitentiam subeun­ dam. quae notatur in canone poenilenliali, nisi ab aliquo judice injungatur. Pari ratione Deus non di­ citur propric injungere poenitentiam, sed exigere eam. qtiae sequilur ex natura rei, ad peccati gra­ vitatem. Accedit praeterea, quod cum indulgentiae concessio secundum jura sil res odiosa, quippe quae relaxat poenitentiae rigorem, ul recte «Jocet cl probat Aavanus in trad, tie jubilaeo Notai). 9. num. 9. non debent extendi verba literarum ponliilciarum ad poenitentias injunctas largo modo cl improprie, sed restringi ad injunctas proprie, qua­ les mm sunt nisi eae.quae a sacerdotibus in sacra­ mento poenitentiae injunguntur. Quae enim defi­ niuntur in canonibus, vel exiguntur, non possunt dici injuncta, nisi largo modo, ct improprie. Sexia conclusio: Cum non fit mentio injuncta­ rum poenitentiarum, sed absolute conceduntur indulgentiae.-.inlelligendum est,condonari omnes poenitentias, sire injunctae sint, sive injungi po­ tuerint .Haec propositio estadvcrsns graves aucto­ res, Alexandrum Alcnsem in summa theologica par. 4. quaest. 23. memb. 2. Durandum, el Paludanum in 4. sentent, (list. 20. qu. 4. Adrianum VI. in l.senlenl.quaest. dc indulgentiis, § Sed ex hoc petes ulterius, Petrum a Solo lccl.2.de indulgent. 135 OH INDULGENTIIS propc lin. cl card. G.ijelan. Irati. 15. cap. 7. qui (locenl, indulgentias numquain dan. nisi de injun­ ctis. Sed lamen habemus nostrae senlcnliae palronos alios anciores, nec pauciores, nec minus gra­ ves. saucium Thomam in 4. disl.20. quaesi, Lari. 3. Junonem majorem in 4. distinet. 20. quaesi. 2. § Dubitatur·, Sylveslrum. verbo Indulgentia, q. 2. num. I. Dominicum a Sulu in 4. (list. 21. quaesi. J. arlic. I. Michaëlem Medinam disp. 4. de indul­ gent. Ledesmium in 2. par. 4. quaesi. 27. ari. 2. Antonium Corduben. quaesi. 9. de indulgent. Navarruin tract. dc jubilaeo Notai». II.num. 48. cl ex veteribus canonists Panormitanum, cl Joan. Andream in cap. Quod autem, de pocnil. de remiss. Denique fatetur Cajclanus hanc esse communem sententiam, nec immerito; Nam illi quoque, quos pro ipso citavimus, excepto Pelro a Solo, non tam apcrle loquuntur, ul corium sil eos ejusdem esse senlcnliae, quamvis in eam propendere videantur. Probatur igitur nostra propositio, primo cx consti­ tutione extravagante Bonifacii VIII. quae incipit , Antiquorum·, in qua legimus, indulgentiam datam esse plenam, largiorem cl plenissimam. Al eerie si non concederetur indulgentia, nisi de injunctis poenitentiis, salis fuisse,i dicere concedi plenam . sive plenariam. Quid igiiur sibi vult plenior el ple­ nissima? Adde quod auctor glossae in banc extravagantemscribil, Bonif.icium de haere interroga­ tum respondisse,per plenissimam indulgentiam se intellexisse illam omnem indulgentiam, ad quam se claves Ecclesiae possunt extendere. Non potest autem dubitari, ul eliam Cajclanus,cl Petrus a Solo fatentur,quin elaves Ecclesiae ad indulgendas poe­ nitentias non injunctas, sed lamen debitas in judi­ cio Dei possint extendi. Adde praeterea, quod Pa­ ludatius loco notato Icslalur, ab eodem Bonifacio fuisse prohibitum poenilcnliarium.nc conlilcnlibus peccata anno illo jubilaei satisfactiones injungeret: Non igiiur dubitari potest, quin pontifex Bonifacius indulgentias de non injunctis dare voluerit.Simile esi, quod de Pio V. pontilice maximo cl optimo te­ statur Bartholomacus ab Angelo,in libro ilalico,qui inscribitur Consolatione de poenitenti. lib. Leap. 4. pag. 13. scribil enim hic auctor. Pium V. privalim interrogatum, aflirmasse,indulgentias absolute pronuncialas, non restringi ad poenitentias injun­ ctas, sed extendi eliam ad non injunctas.El quam­ vis duo isti pontifices non ediderint publicam hu­ jus quaestionis explicationem per rescriptum ali­ quod ponliÛcium, tamen non est levis momenti laniorum virorum eliam privata sententia.Secundo probatur cx consuetudine nostrorum temporum. Nunc enim vix unquam injunguntur poenitentiae mullorum annorum, et lamen pontifices, qui hoc non ignorant, adhuc promulgant indulgentias se­ ptem vel decem annorum.alque alias similes; igi­ tur non volunt pontifices, hoc saltem tempore, in­ dulgentias restringere ad poenitentias injunctas, sed extendunt eliam ad eas, quae merito injungi possent si poenitentiae criminibus aequales injun­ geretur. Praeterea, ul supra diximus, hoc tempore qui se parant ad indulgentias consequendas, con­ fiteri solent peccata sacerdoti, cl injunctam satisfa­ ctionem implere; non igitur existimant, sibi lanium Bri.i.iRMixi Vol. IV. P. II. injunctas poenitentias condonari, sed .dias longe majores: quod si haec populorum existimatio non esset vera, manifeste falleretur populus, ct hujus deceptionis caussa in praelatos Ecclesiae referri posset. Denique in literis indulgentiarum aliquan­ do ponitur,ul sacerdotes imponant salutares poeni­ tentias iis, qui indulgentias conscquuluri sunUnon igiiur indulgentia carum hierarum ad injunctas poenitentias, sed ad non injunctas perlinet. Neque enim pontifices relaxare intendunt poenitentias il­ las salutares, qtias jubent imponi. CAPUT VIII. Solvuntur argumenta contraria. Adversus doctrinam capitis superioris non de­ sunt objectiones, vel calumniae Luiheranorum.sed eas in librum sequentem diiTerre maluimus. Hoc autem loco solum diluemus argumenta, quae lien solent adversus postremam propositionem capitis superioris. Prima objectio: In jure canonico additur parti­ cula de injunctis,cum de indulgentiis concedendis agitur: igitur ca particula subintelligi debet, eliam cum non exprimitur. Debet enim indulgentiarum concessio semper explicari ad formam juris. Id quod expresse leslalur furma indulgentiarum,quae in sacello pontificio promulgantur. Dicuntur enim dari indulgentiae secundum formam Ecclesiae con­ suetam. llesponsio: Additur quidem nonnumquam ea particula, Dc injunctis, in jure canonico: sed saepe eliam non addilur; proinde nihil cilicii boc argumentum.Porro saepe non addi eam particulam facile demonstrari potest. Nam in extravagant! Antiguorum, in extravagant! Unigenitus, in extrava­ gant! Quemadmodum. de poenilcnl. el remiss, numquam illius particulae sil mentio. Innocentius 111. in bulla expeditionis pro Terra sancta recupe­ randa. quae habetur in tomis conciliorum post concilium lalerancnse. concedit plenariam indul­ gentiam sine ulla mentione poenitentiae injunctae. Gregorius VU. pontifex in epistola ad monachos massilienses, el in aliis passim indulgentias abso­ lute concedit. Denique Sergius junior ante annos ferme 800. supra notavimus, indulgentiam dedit trium annorum, cl trium quadragenarum.sine ulla adjunctione de injunctis, vel non injunctis poeni­ tentiis. Ex quo intelligimus per formam Ecclesiae consuetam non significari indulgentiam de injun­ ctis, sed alia, quae in suscipiendis indulgentiis semper observantur, ul videlicet qui eas suscipit, si peccatorum Iclhalium conscientiam habeat, cor contritum gerat, cum proposito confitendi suo tem­ pore eadem peccata sacerdoti; praeterea preces fundat pro Ecclesia, pro summo pontifice, pro aliis rebus in forma indulgentiarum expressis: denique illa omnia perficiat, quae pro assequenda indul­ gentia praescribuntur. Secunda objectio. Non dicuntur proprie remitti, nisi debita: nemo autem debitor est poenitentiae agendae tribus,vel septem,vel pluribus corti numeri annis, nisi ea poenitentia a sacerdote sibi fuerit in­ juncta; igiiur cum indulgentiae remittunt 1res, vel 17 DE INDULGENTIIS septem, vel phircs annospoenitentiae,de injunclis gumenta cessant.Est autem hoc loco observandum inlelligcndao sunl. eliam si forlc numen, injunctae quod quamvis non tenentur qui indulgentias per­ tacitum fuerit. Desponsio: Fateor equidem, formam cipit, injunctam poenitentiam explere, nisi forte condonandi corium numerum atinorum, vel die­ indulgentia minor sil quam debitum ipsius, aut rum, vel quadragenarum poenilenliae ex antiquo implclio poenitentiae injunctae sil una cx condi­ usu relictam esse. Nam ideo cerlus numerus anno­ tionibus expressis in literis pontificiis pro indul­ rum, vel dierum in indulgentiis exprimebatur, quin gentia oblinenda: tamen hortandi ac monendi sunl cerlus eliam numerus annorum, vel dierum poeni- poenilcnles, ul injunctam poenitentiam diligenter leniibus jungebatur, ul eo tempore se in bonis o- (levoleque perficiant,tum quin poenitentia illa me­ peribus laboriosis cl poenalibus exercerent. Cac- dicinalis, lum quia meritoria erit, lum quia ficti terum hoc tempore non injungitur quidem poeni­ potest, ut indulgentia, quam se percepturum spe­ tentia lam severa, lamen vere debitores sunl. qui rat, ob aliquod impedimentum non vere percipiat; pcccala gravia commiserunt, poenitentiae agendae dc qua rc vide s. Thomam in 4. disl. 20. quaesi.I. mullis vel annis, vel diebus, cl ideo per indulgen­ art. 3. quaesi. I. ad 4.Panormitanum in cap.Quod tias remittuntur hoc lempore poenilenliae certo­ aulcm. de poenilenl. el remiss. Gnbrielèm in sup­ rum annonim, vel dierum, idest, remittitur debi­ plemento-f. disl. 45. qu. 3. art. 2. proposil. II. tum poenae, cui satisfecissent, si tot annis, vel die­ Angelum in summa, verbo, Indulgentia, num. I. Sylveslrum, verbo eodem, quaesi, it. num. 23. cl bus poenitentiam egissent. Tertia objectio: Innocentius III. in concilio latc- Aulon. Cordub. quaesi. 10. de indulgent, coroll.f. Ex his quae hactenus dicta sunl colligi potest ranensi, ul habemus cap. Cum ex eo, dc poenil. et remiss, restringit episcoporum potestatem in in­ integra indulgentiae definitio, quae talis eril; in­ dulgentiis conferendis ad condonationem unius an­ dulgentia est absolutio judicialis a reatu poenae ni dc injunclis poenitentiis. Ad si indulgentiae se­ Deo debitae in foro pocnileniiario,extra sacramen­ cundum jura dari possent tam de injunclis, quam tum data per applicationem satisfactionum, quae de non injunclis: pontifex restringens solum indul­ thesauro Ecclesiae continentor. Quod si quis defi­ gentias de injunclis, mane decretum fecisset; vo- nitionem extendere velil ad indulgentias, quae pro luil enim resecare indulgentias superfluas, cl in­ defunctis, accipiuntur, quae sunt indulgentiae per discretas.per quas satisfactio pocnilcnlialis.ul ipse modum suffragii, non simpliciter cl absolute: mu­ loquitur, enervatur. Non autem resccasscl. si pos­ lare poterii illud initium. Esi absolutio judicialis a sent indulgentiae dari de non injunclis, dc quibus realu etc. cl dicere, Esi remissio poenae etc.Porro ipse nihil decrevit. Quod si respondeas: Pontificem Cajelani definitio: Indulgentia est absolutio a poe­ dum resecavil superfluas indulgentias de injunclis na injuncta in foro poenilenliae,quae habetur tract. poenitentiis, censeri majore ralione reserasse in­ 15. cap. 2. parlim videtur redundans, propter ver­ dulgentias de. non injunclis: contra objicietur,quod bum. Injunctu, parlim deficiens, propior omissam graviores sint poenilenliae injunctae,quam non in­ mentionem thesauri. Definitio Dominici a Solo in junctae. quia illae obstringunt coram Deo cl Ec­ 4. disl. 21. quaesi. 1. art. I. Indulgentia csl relaclesia, istac autem coram Deo lanium: ct cum tol­ xalio poenae peccato debitae,quae extra sacramen­ lantur graviora, non censentur sublata eliam levio­ tum fit, nimium csl. diminuta,cum neque explicet, ra. Kcsponsio: Primum dici posset, injunctas poe­ an indulgentia sil proprie absolutio, neque doceat nitentias esse graviores aliquando cl secundum a qua poena hominem liberet,neque thesauri men­ quid: non injunctas autem ul plurimum cl simpli­ tionem faciat. citer: potest enim accidere, ul alicui poenitentia injungatur non quidem integra el aequalis, sed tab­ CAPUT IX. men ejusmodi. ul plus poenae per eam expietur, quam expiandum relinquatur; lamen ul plurimum De varietate indulgentiarum. longe plus est, quod expiandum restai per non in­ junctas pocnilenlias, quam quod expiatur per in­ Explicuimus hactenus de indulgentiis, an sint, junctas.- pari ralione lanio minus est obstringi co­ el quid sint, nunc quales sini paucis expediemus. ram Deo. cl coram Ecclesia ad agendam poeni­ Nihil enim aliud circa indulgentiarum qualitatem tentiam injunctam levissimam, el forle unius ho­ quaeri posse video, nisi quae sil indulgentiarum rae. quam obstringi coram solo Deo ad perferen­ variolas. Invenio aulcm indulgcniias quinque mo­ dum cruciatum acerrimum mullorum annorum: ul dis consuevisse concedit. Interdum enim conce­ illud diri possit gravius secundum quid.hoc autem duntur aliquol dies, vel anni indulgentiarum; In­ gravius simpliciter. Quare qui restringit indulgen­ terdum quadragenae dierum; Interdum terlia, vel tia* de poenitentiis injunclis.jure censetur restrin­ quarta, vel alia peccatorum pars; Interdum indul­ gere ellam indulgcniias dc non injunclis,si revera gentia plenaria; Interdum indulgentia plena, ple­ modum ponere voluit indulgentiis.Deinde respon- nior cl plenissima in forma jubilaei;cl rursus haec ■ I ri potest brevius el facilius; in decreto Innocen- omnia vel conceduntur in vila, vel in articulo mor· hi duas restriclinnes contineri, unam quo ad tem­ lis; cl denique vel sunl indulgentiae temporariae pos ut non liccal episcopis excedere unum annum vel perpetuae. El quidem indulgentia loi dierum in indulgentiis condonandis: alleram quoad genus, vel annorum, secundum veriorem sententiam si­ sire qualitatem, ul non hccal eisdem indulgcniias gnificat remissionem poenilenliae,quae peragenda «■onccdcrc absolute, sed solum de injunclis pocni- fuissel loi diebus vel annis, secundum Ecclesiae ienliis.pcr hoc enim omnia quae possunt fieri, ar­ rilum. Conslnl enim cx Tertulliano in lib. de poc- DE l.M)Ul.(iE;VIIIS 121 nitentia, cl apertius cx concilio Iriburicnsi cnn. . videre est apud 1'aludanum in 4. disl. 20. quaesi. cl cx lib. lU.Blirchordi. pocnilcnlibus mulla fuisse 4. Adrianum in tract, de indulg. § Petet fortasse. imperata, multa Cliam interdicta,ul exempli gratia Navarrum de jubilaeo Nolab. 11. num. 22. Corduimperabatur jejunium feria 2. 4. cl 6. interdiceba­ bensem quaesi. 32. dc indulg. proposil. 3. el atur usus balnei, equitationis, uxoris eliam inter­ lios, quos citat Sylvester in summa,verbo.Indulg. num. 8. Quamvis enim poena purgatorii sil acrior dum, potissimum sacrae communionis. Indulgentia quadragenae signilical remissionem omnibus poenis, quas in hac vila cxpcrii sumus, poenitentiae, quae quadraginta continuatis diebus ul docent sancti Patres. Augustinus in psal.37.Gre­ in jejuniis,aliisque laboriosis operibus agenda fuis­ gorius in psalmum 3. poenilcnlialcm,Beda in eun­ set. Quae quadragena, quando imperabatur acrior, dem psalmum, Ansclmus in commentar, capitis ila ul solo pane el aqua contenti esse deberent,qui tertii prioris epistolae ad Corinth, el Bernardus in cam peragebant, carcna dici solebat, quod videli­ serm. dc obitu Humbert! monachi: lamen ad ex­ cet carendam omnium fere ciborum contineret. E- piandum reatum poenae cfficacior csl poena volun­ jusmodi carcnam praemitti solitam ante septennem taria hujus vitae, quam poena acrior purgatorii , poenitentiam, testantur concilium triburiense, cl quoniam hoc csl tempus misericordiae, illud justi­ Burcbardus locis notatis. Porro cum indulgentia tiae.Itaque in hac vita non csl debitum ullum poe­ condonat aliquam partem, ul tertiam vel quartam nae tam grande, quod non possit uno die, vel el­ peccatorum, nihil significatur aliud, nisi remitti iam una hora per martyrium omnino dissolvi: pro poenitentiam,quae pro lania parte poenae peccatis quo lamen solvendo in purgatorio vix mulli anni debitae expianda necessaria fuisset. Indulgentia sulliccrenl. Sic enim loquitur s. Cyprianus hb. 4. vero plenaria totum poenae reatum tollit, qui post cpisl. 2.Aliud csl longo lempore pro peccatis cru­ culpam remissam forte remansit.Denique indulgen­ ciatum emendari,el purgari diu igne, aliud pec­ tia plenior vel [denissima eliam in jubilaeo, re cata omnia passione purgasse. Quod idem de ve­ vera non differt a plenaria simpliciter cl absolute hementissime contritione dici potest, dc qua re concessa. Neque solida csl illa quorumdam distin­ mulla extant exempla in historiis. Sed illud unum ctio, quod plena referatur ad solam poenam pec­ hoc loco sufficiet,quod se praesente contigisse nar­ catis mortalibus debitam: plenior addat remissio­ rat Joan. Climacus in libro suo De scala paradisi, nem poenae debitam peccatis venialibus, plenissi­ grad. 4. scribit enim, latronem quondam omni ge­ ma adjungat absolutionem non solum a poena, sed nere scelerum coopertum tanto ardore animi pec­ eliam a culpa, sallcm veniali. Posset lamen fieri ul cata sua publice patefecisse, ul revelatum sil san­ Bonifacius VIII. qui in cxlravaganli Antiquorum, ctis aliquibus viris ea omnia continuo illa satisfa­ primus usus csl illis vocibus,indulgentiam plenam ctione purgata fuisse alque deleta. Constat praete­ largiorem cl plenissimam, retulerit plenam ad re­ rea cx venerabili Beda lib. 5. historiae anglicanae missionem lotius poenilenliae injunctae; plenio­ cap. 13. aliisque probatis auctoribus, plurimas arem, sive largiorem, ad remissionem lotius poeni­ nimas in purgatorio usque ad diem judicii, idest. tendae,quae secundum canones injungi debuisset; per mullas annorum centurias cruciandas: cum ta­ plenissimam, ad remissionem lotius poenilenliae, men nulla sil multitudo, vel gravitas peccatorum, quae a divino judicio posset exigi.Vide dc hac lota quae non possit in hac vila per poenitentiam deleri re Joannem dc Turrccrcmala in commentar, disl. non solum quo ad culpam, sed eliam quo ad poe­ 1. dc poenitentia, super illud, Item in Lcvilico nam.Denique legimus in auctoribus gravissimis vi­ quaesi. 4. Navarrum in tract, dc jubilaeo Nolab.9. ros aliquos sanctos ob unum solum peccatum non el.31.el Antonium Cordubcnsem quaesi. 32. dc parvo lempore in purgatorio cruciatos, ul palet de Pascliasio card, romano apud s. Grcgorium hb. 4. indulgentiis. Exislil aulcm hoc loco dubitatio, num indulgen­ dialogor. cap. 40. cl de Severino coloniensi epi­ tiae aliquol dierum, vel annorum hujus vitae, re­ scopo apud s. Petrum Damiani in cpisl. dc mira­ sponded in purgatorio relaxatio poenae totidem culis sui temporis ad Desiderium, eide sancta qua­ dierum vel annorum. El quidem omnes conve­ dam virgine apud Grcgorium Turonicum lib. De niunt,cum per indulgcniias condonantur poeniten­ gloria confessorum, cap.5. In praesenti aulcm vila tiae aliquol dierum vel annorum, consequenter ejusmodi peccata levi ac brevi poenitentia dilui po­ etiam remitti poenam purgatorii, quae poenilenliae tuissent. Sed contra objici polesl, quod aliqui Im­ condonatae respondckscd utrum poenitentia unius mines rei sunl poenae luendae mullis annorum dici vel unius anni in hac. vila lanium reatus poe­ millibus, quod probatur cx indulgentiis, quae in­ nae coram Deo expiare valeat,quantum expiaret u- terdum continent condonationem poenilenliae quin­ nus dies vel annus in purgatorio exactus, quaestio decim vel viginli millium annorum: al si longiori est. Nam Dominicus a Solo in 4. disl. 21.quaesi.2. lempore reatus poenae expiatur in purgatorio, cl art. I. contendit poenam purgatorii tanto esse a- non potius lempore longe ac longe breviore.quam criorem poenis hujus vitae, ul unus dies in pur­ in hac vila, sequitur omnino mulla peccata post gatorio exactus mullo amplius de reatu poenae pec­ diem judicii inexpiula mansura. Responsio: Non catis debitae detrahat, quam mulli anni vitae prae­ desuni, qui negent indulgentias illas, quae conti­ sentis in poenitentia severissime agenda consum­ nent condonationem poenitentiae mullorum mil­ pti. Ex quo ipse colligit, neminem quantumvis in­ lium annorum esse a pontificibus datas, cl a quae­ signem peccatorem in purgatorio poenam daturum stuariis conficias dicant. Ila sentiunt Joan. Gerson ail viginli annos, el fortasse ad decem vel paucio- in tract, de absolutione sacramcnlali.cl Dominicus tes. Sed communis sententia contrarium doccl, ut u Solo in 4. disl. 21. quaesi. 2, artic. 1. Pontifices 128 DE INDULGENTIIS enim non solebant indulgentius concedere nisi tot deamus, Propter quid, sive cujus rei gratia indul­ annorum, quot annorum poenitentiae injungeban­ gentia detur vel accipiatur. Sed de caussa, cur in­ tur: poenitentiae vero non solebant injungi nisi u- dulgentia detur, disputandum erit paulo post, cum nius. duorum, trium, quinque, septem, decem, vi- explicabimus quid requiratur in eo, qui indulgen­ ginti annorum, aul ad summum per lotam vitam , tiam concedit. Ostendimus enim requiri duo,auctoqu.ic ultra centum annos porrigi non solet. Sed rilalem legitimam cl caussam piam. Nunc solum quicquid de hoc sit, non videtur negandum, posse de caussa cur indulgentiae quaeruntur cl accipiun­ aliquos reos fieri poenitentiae agendae secundum tur, dicendum est. El quidem, dubitari non potest, canones per spatium aliquot millium annorum.Nam quin potissima caussa sil remissio poenae tempo­ si peccatis Ictbalibus singulis debetur secundum ca­ ralis. Hic enim est fructus, haec praecipua utilitas nones poenitentia trium vel septem annorum, quis indulgentiae. Dc qua re id solutu quaeri potest,ait enumeret annos poenitentiae,qui secundum canones sil utilis omnium hominum generi remissio poenae praescribi deberent iis, qui consuetudinem habent temporalis. Luiherus enim, praeter alios errores pejerandi, vel blasphemandi ad singula prope mo- suos, id etiam docuit, indulgentias non esse utiles mcnla: cl frequentissime homicidia, furta, sacrile­ nisi publicis el scelestissimis peccatoribus, ul per­ gio, adulteria perpetrant, ac denique ul legimus in spicuum esi ex assert, art. 18.Sed apud catholicos lib. Job cap. 15.Ilibunl quasi aquam iniquitatem? res certissima est,indulgentias omnibus esse utiles Alque huc sine dubio respexerunt summi pontifi­ cl ab iis eliam, qui perfectioni dani operam, recte ces, si qui sunt, qui revera indulgentias dederint quaeri, cl suscipi posse. Nam omnibus utile csl li­ decem vel viginli millium annorum. Sed quemad­ berari ab iis rebus,quae retardare possunt adeptiomodum in hac vita poenitentia multorum annorum nem summi boni, talis aulem est reatus poenae potest una hora persolvi, si poenitenles temporis temporalis, cum quo si quis cx hac vita migrave­ diuturnitatem vehementia chanlalis.cl extensionem rit,non poterii continuo pertingere ad vitam aeter­ poenitentiae intensione compenscnlisic etiam fleri nam, sed expiare debebit cum reatum in locis pur­ potest, ut in purgatorio diutius quidem crucieniur gatorii. Praclerea: Indulgentiae non solum expe­ quam in hac vita,qui cum tam ingenii debilo deces­ diunt ab impedimento jam dicto, sed eliam contra serint: tamen ibi quoque acerbitatis vehementia , non impediunt ullum bonum meritum, aut ullum facial, ul debitum viginli millium annorum, annis majus bonum: neque enim prohibentur, qui susci­ trecentis, vel quadringentis expiari queat. piunt indulgentias, operam dare jejuniis, eleemo­ Jam vero dc alia varietate,qua dicebamus,indul­ synis, precibus, aliisque operibus bonis. Quare gentias concedi in vita, vel in morlis arliculo:non- nulla ralio est, cur non sint dicendae utiles, cl nulla quaestio esse potest, quid inlelligcndum sil salutares omni hominum generi. Sed objiciunt ali­ per morlis articulum. Sed responsio facilis est;nnm qui, Perfectorum hominum non est fugere poenas, si in literis pontificiis exprimatur morlis articulus sed eas potius quaerere,tum ob exercitium patien­ verus, lunc sine dubio non assequitur indulgen­ tiae,Ium ob imitationem Christi patientis. Christus tiam illam, nisi qui re vera paulo post acceptam enim passus esi pro nobis, relinquens nobis eabsolutionem moritur. Si vero non exprimatur,sed xemplum. ul sequamur vestigia ejus. I. Pel. 2. gcncralim dicatur: In morlis articulo, tum senten­ Desponsio: Perlectorum est non fugere poenas, tia communior est indulgentiam obtineri, etiam in quae juvant ad promerendum Deum, el promovent morlis articulo praesumpto, quamvis revera mors ad salulcm cilius acquirendam, quale est mari)· non sequatur. An aulem qui indulgentiam consc- rium, cl aliae poenae sponte susceptae, alque ad quuluseslin morlis articulo procsumplo, possit ejusmodi poenas libenter perferendas sanclus Pe­ rursus eandem assequi cum iterum veniet ad mor­ trus adhortatur. Est tamen perfectorum fugere de­ tis articulum, Doctores dissentiunt,sed istac quae­ bitum poenae, cum per illud impediantur cl retar­ stiones ul plurimum cx inspectione lilemrum dis­ dentur. ul diximus, ab ingressu patriae coelestis, solvi possunt. Yide Navamini dc jubilaeo Notai). tinnio proplcrca quaerunt poenas hujus vitae,cl se­ 30. num. 3 L et S.el Cordubensem quaesi. 39.de veram poenitentiam agunt, ul liberentur a reatu indulg. illo, elnon coganlur post mortem diutius in pur­ Ilestnt ultimn varietas de indulgentiis tempora­ gatorio poenas dare. Quare libentissime piopter riis, vel perpetuis. Dicuntur enim temporariae, eandem caussam suscipiunt indulgentias, ul tanto quae conceduntur delinito spatio temporum, quo facilius a reatu illo expediantur. Objiciunt rursus: Indulgentia non est opus me­ indulgentia percipi potest, ul cum definiuntur viginliqttaltior horae, vel una aul altera hebdomada, ritorium, sed solum salisfhclorium. non igitur uti­ vi integer annus, ul in jubilaeis. Perpetuae vero lis esi perfectis, qui modica, vel nulla satisfactio­ •I 1 unhir. quae sunt alligatae. < ci tis locis, ut ecele- ne indigeni. Responsio: Indulgentia per sc non e:l Ίΐ·., \t I altaribus, vel eliam rebus mobilibus, ul meritoria, sed salisfacloria: tamen meritoria eliam h «ariis. vel granis benedictis, sine ulla temporis esse potest ralione operis injuncti.Si quis enim cx 111.el Sergius II. ul annotavimus supra cap.3. Icemosynas,preces cl similia, sine dubio per haec opera cx charilate facta meritum non exiguum sibi CAPUT X. parabit. Ipsa quoque susceptio indulgentiae meri­ I lilrm esse indulgentiam omni hominum toria erit, si quis eam cx amore Dei suscipiat, υΐ generi. < xpcdilusreatu illo poenae liberius ad ipsum licum I tn v’ ro de utilitate indulgentiae breviter disse r-a Jumesl, ut ad illam etiam quaestionem respon­ videndum, cl perpetuo laudandum evolare possit. DE INDUIX’.EN'I HS Et quamvis viri perfecti modica satisfactione egeant, tamen rari soni, qui non aliqua egeant,ac per hoc non sint illis etiam utiles Indulgentiae. Denique objiciunt cx communi sententia utilius esse pro se propriis operibus satisfacere, quam alicnain satisfactionem quaerere; Responsio: Utilius quidem est, et tutius pro se satisfacere, quam in­ dulgentias quaerere, sed utroque utilius est illud facere, et istud non omittere; cl hoc est, quod bo­ ni auctores consulunt, ul qui suscipiunt indulgen­ tiam, non cessent a poenitentiae fructibus produ­ cendis,qui meritorii,cl medicinales plerumque es­ se solent, el utilius est, duobus pedibus Her face­ re, quam uno tantum. Praeter hanc utilitatem sunt eliam aliae adjun­ ctae, quando in forma jubilaei indulgentiae publi­ cantur. Nam el datur facultas eligendi confessarium, cx approbatis tamen, juxta decretum concilii Iridenlini sess. 23. cap. 15. nam alioqui non judi­ cantur idonei confessorii, el summus pontifex in jubilaeis non permittit facultatem non idoneos cligcndi. Item datur auctoritas confessoriis absol­ vendi a mullis casibus reservatis, mullisque cen­ suris ecclesiasticis, nccnon vola nonnulla in alia pia opera commutandi, alque alia id. genus, quae notissima sunt. Sed exislunl hoc loco dubitationes duae. Prima. Si quis tempore jubilaei absolutionem a reservatis accipiat,el poslea tamen negligal ea per­ ficere,quae ad indulgentiam consequendam neces­ saria sunt,an absolutio illa rata sil.Responsio com­ munis est, ratam esse, quoniam absolutio non pen­ det a futura conditione, neque pendere potest. Altera dubitatio.Si quis spe futuri jubilaei in pec­ catum reservatum sponte incidat, an ab eo pecca­ to possit absolvi? Respondent aliqui, non posse.in quibus est s. Antoninus 1. par. Iit. 10. cap. 3. § Sed alii contra sentiunt, ul Nnvarrus in tract, de jubilaeo, Nolab. 34. num. 4. el 6. Cordubensis quaesi. 37. de indulgent, proposil. 3. cl alii. CAPUT XI. Quis possil indulgentias concedere. Sequitur nunc, ul explicemus, quid requiratur ad hoc ut indulgentia rata sil, tum ex parte conce­ dentis, Iu n ex parte suscipientis. El quidem ex parte concedentis duo requiri videntur, auctoritas legitima el caussa justa: ex parte suscipientis alia duo, status gratiae, cl excquutio operis injuncti.Dc quibus ordino dicendum erit. Principio igitur au­ ctoritatem requiri extra controversiam est,nam ab­ solvere, vel ligare, non potest, nisi is. qui jurisdi­ ctionem habet; indulgentias aulem dare, absolvero est, ul supra demonstravimus ex cap.Quod aulem de poenil. cl remiss. Praetereo, distribuere bona communia non potest nisi magistratus.\cl princeps em bonorum communium administratio el dispen­ satio credita est: Indulgentiae vero praeter abso­ lutionem. continent eliam applicationem thesauri spiritualis, ul ostendimus loco notato. Porro haec auctoritas potissimum residet in summo pontifice, ac proplcrca potest ipse indulgentias eliam plena­ 129 rias omnibus fidelibus elargiri. Dc qua re nulla dissentio esi. Nam constat apostolo Petro, cui sum­ mus pontifex succedit, proprie dictum esse a Do­ mino Mallii. 1G. Quodeumque solveris ole. Deinde constat ex jure canonico, cap. Cum ex eo.de poe­ nil. cl remiss, in summo pontifice ad indulgentias concedendas esse plenitudinem polestalis.Denique constat, re ipsa frequentissime summos ponlificcs indulgentias plenarias concessisse. Dc episcopis ac meiropolilanis res esi eliam ex­ tra controversiam, posse illos in sua dioecesi,istos in sua provincia indulgentias tribuere, sic tamen , ul indulgentiam unius anni in die dedicationis ec­ clesiae vel quadraginta dierum aliis temporibus, dc injunctis poenitentiis non excedant. Ha enim habemus cap.Cum ex eo, cl cap.Nostro,de poenil. et remiss, cl cap. Indulgentiae, eodem in G. Nec minus ccrium est, non requiri polcslalem ordinis, sed solam polcslalem jurisdictionis ad indulgentias concedendas. Proinde poleril pontifex maximus,vel episcopus indulgentias concedere,eliam si nondum sil sacris Ordinibus insignitus, ut docet s. Thom.in 4. disl. 20. quaesi. 1. art. 4. quaestiuncula 2. Ne­ que amittitur haec potestas per peccatum lelhalc, ul idem s. Thomas docet in eodem ari. 4. quacstiunc. 4. Dc legalis aposlolicis, posse eos concedere cx commissione speciali.vel generali summi pontificis indulgentias in omni'loco, ad quem suae legatio­ nes se extendunt, nemo dubitat. Summum poenilenliarium,posse concedere centum dies indulgen­ tiae lesialur Petrus Paludanus in 4.disl. 20.quaesi. 4. ari. 2. quod idem de aliis cardinalibus testatur Navarrus in tract, de jubilaeo, Nolab.31. num.17. quamvis id magis consuetudine, quam lege nita­ tur.Alque haec quidem videntur esse certa el rata. Nunc de iis, quae dubia sunt breviter disseremus. Primum igitur Dc concilio generali quaeri potest, an possil plenarias indulgentias dare. Id enim af­ firmant Felinus, in serm. de indulgent, num. 28. Dominicus a Solo in 4. disl. 21. quaesi. 1. ait. 4. Navarrus de jubilaeo, Nolab. 31. num. 2. el Cordu­ bensis quaesi. 12. de indulgent, proposil.8.Quam­ vis aulem neminem legeiim, qui expresse doceal concilium generale non posse id facere: tamen vi­ dentur hoc sentire omnes alii auctores, qui scri­ bunt ad solum pontificem summum spectare pote­ statem concedendi plenarias indulgentias, cl dc concilio generali nihil dicunt. Et sane verissima mihi esse videtur posterior haec sententia; Nam nullum hujus rei exemplum habemus, nisi concicilii basilcensis sess. 24. quod concilium eo tem­ pore schismaticum erat. neque ejus decreta, el multo minus exempla certam fidem faciunt. Conci­ lium aulem conslanliense sess. 17. prope fin. in­ dulgentias concedit non plenarias, sed solum cen­ tum, vel quadraginta dierum; quod recte poterat facere, cum in eo concilio essent mulli non solum episcopi el archtepiscopi , sed eliam cardinales. Praeterea primus, qui docuit a concilio geneiati concedi posse plenarias indulgentias, el quem Fe­ linus aliique scquuli sunt, Panormitanus foil in serm.habito in synodo basilccnsi,ul Felinus refert. Quid autem mirum si Panormitanus hoc docuit in 130 DE INDULGENTIIS co loco,ubi concilium supra papam esse clamabant hauriendam, cl adducunt pro hac sententia Inno omnes? Postremo concilium generale,secluso papa cenlium in comment, cap. Cum ex eo, dc poeoil, non babel pa palem auctoritatem, ncc fortiialilcr, cl remiss. Panormitanum in cap. Sicul dignum,it ncc eminenter, ncc ullo alio modo, ul rectissime homie, volunt, cl alios juris canonici interpretes. Cajelnnus docelcl probal tract. I. dc auclorit. pa­ Al sententia communis contrarium docel.nullosopae el concilii cap. 11. cl 12. cl trad. 2. cap. 6.cl ninino sacerdotes episcopis inferiores posse jure nos cliam docuimus, cl probavimus in lib. 2. dc communi tribuere indulgentias.sed solum ex com. conciliis cap. 16. Non igitur potest concilium, se­ missione pontificis maximi, vel episcoporum. Naa cluso papa, ca facere, quae proprie ad summum exlal expressus textus juris, cap. Accedentibus,i> pontificem perlinent, sed ca solum, ad quae se ex­ excess, praelatorum, ubi, habetur, non licere ab­ tendit episcopalis auctoritas. Constat aulem non batibus, neque aliis quibuscumque inferioris ordi­ posse episcopos, etiam mullos simul conjunctos nis, quam episcopalis, indulgentias concedere. indulgentiam dare, nisi unius anui, vel quadragin­ Praeterea s. Thomas in 4. disl. 20. quaesi. I. ta dierum, ul expresse habetur cap. Cum ex co, ari. 4. quaestiuncula 1. pulchre docel, nullos esse de pocnil. cl remiss, cl cap. Indulgentiae, eo­ absolute, praelatos, nisi episcopos, ipsi enim sunt dem in 6. rectores integri populi, cl quasi reges in parvo re­ Altera dubitatio csl dc jure.quo episcopi possunl gno, alque ila praesunt hominibus omnium ordi­ indulgentias elargiri. Aliqui enim existimant. epi­ num, aclatum, sexuum, conditionum; abbalesauscopus jure divino id posse, alii negant. Sed haec lem sunl quasi patres unius familiae ac domus, quaestio cx alia pendcl, ulrum jurisdictionem epi­ el praesunt solis monachis. Parochi quoque nuo scopi accipiant a Deo immediate,an vero per sum­ praesunt, nisi uni paroeciae quasi uni familiae:pomum pontificem. Quam quaestionem nos explicui­ testas aulem dispensandi thesaurum Ecclesiae non mus in lib. i. de summo pontifice, cap.23. cl duo­ convenit nisi veris praelatis,qui sunl principes po­ bus scquenlibus.ncque csl cur hoc loco eadem re­ puli Dei. Quare lum ipsi abbates, tum parochi, apetamus. Igilur juxta ca, quae loco notato diximus iiique omnes sive clerici, sive laici, sive regulares, existimamus episcopos a summo pontifice jurisdi- sive sacculares aliquo modo subjiciuntur episcopo, clioncin omnem, ac per hoc potestatem indulgen­ el ideo participes fieri possunl indulgentiae ab etias conferendi accipere. Cujus rei argumentum est piscopo in commune propositae, ul docet Paluilaetiam,quod videamus a summo pontifice restrictam nus in 4. disl. 20. quaesi. 4. ari. 3. conci. 1. sicut cl limitatam episcopis hanc potestatem fuisse; ne­ cliam leiicniur, licel alias regulares ul plurimum que dubium csl, quin ab eodem penitus lolii, vel sini exempli, dies festos ab episcopo loli civitati cliam augeri cl extendi possit. Quod si adeo imme­ indictos observare. Verum tamen esi, quod si opus diate illam haberent, possel quidem summus pon­ injunctum ab episcopo pro indulgentia consequen­ tifex interdicere illis usum ejus potestatis, lumen da, non possit impleri a regularibus absque praesi ubslinalc ea uti vellent,non possel summus pon­ posili facultate, lencntur eam facultatem a praepotifex impedire, quominus ratum esset, quod illi fe­ silo pclere. si velint indulgentiae participes fieri; cissent.Quemadmodum cum pontifex alicui episco­ non enim debel regularis observantia propter asse­ po interdicit,ne utatur facultate.quam babel a Deo, quendas indulgentias violari,vel relaxari, ul monet conferendi sacramentum Confirmationis velOrdinis, s. Thomas in 4. disl. 20. quaesi. I .ari.5.quaestiun­ peccat quidem episcopus non obtemperans ponti­ cula 2.Neque his repugnat communicatio illa meri­ fici maximo, lamen collatio illa sacramenti Confir­ torum, vel satisfactionum,qmis praepositi ordinum mationis vel Ordinis rala csl: neque videtur posse religiosorum bene merentibus de ipso ordine con­ reddi ulla ratio, cur possit summus pontifex efilce- cedere solent. Illa enim communicatio non esi in­ rc, ul indulgentia ab episcopo concessa non sil ra­ dulgentia, ul perspicuum esi, turn quia non absol­ ta, cl non possit idem efiicerede collatione sacra­ vit a poenitentia injuncta a sacerdote in sacramen­ menti Cuiilirmutiuuis.vel Ordinis,nisi quia priorem to poenitentiae, lum quia non communicat menta, potestatem habent episcopi a pontifice, poslerio- vel satisfactiones jam praeteritas, cum illae si surem a Deo. pcrlluae fuerunt, in thesauro reconditae sini, sed Tertia quaestio est de abbatibus, parochis, aliis­ solum fuluras posl illam communicationem: tum que sacerdotibus, an possint indulgentias tribuere; quia ista communicatio magna ex parle prodcsl 5e in ipso sacramento confessionis indulgentias Sed hoc non est dare indulgentiam, quia quod mi­ < oncedcre, remittendo id quod supcrcsl expian­ nus illi injungunt, expiandum erit, vel in hac vita dum. quando minor pocnilciilia injungitur, quam per opcr.i poenalia sponte assumpta, vel in purga­ m iufiitiai ad lutam poenam peccatis debitam ex­ torio. Vide Sjlveslrum verbo Indulgentia n. 12. DE INDULGENTIIS Cordubcnscm de indulgent, quaest. 12. cl Navarrum de jubilaeo Notai). 31. num. 9. CAPET XII. An requiratur caussa justa, ut indulgentia sil rata. Disseruimus de aucloriiale, nunc de caussa dis­ serendum esi. Nam haec duo requiri diximus, ul indulgentia rite concedatur.Ac ut sejungamus cer­ ia ab incertis. Convenit pnnio inter omnes scripto­ res,sine justa caussa ralam esse indulgentiae con­ cessionem, quo ad ea. quae pendcnl ex solo jure ecclesiastico,qualia sunl privilegia eligendi confessarium, qui possit etiam a reservatis peccatis ab­ solvere, el alia id genus. Docel Navarrus dc jubi­ laeo, Notai». 15. num. 12. el Dominicus a Solo in 4. disl. 21. quaesi. 2. ari. 2. conci. 2. el ratio est, quoniam cum summus pontifex dispensat injure ecclesiastico, dispensatio csl rala, etiamsi non ad­ sit caussa jusla. Salis enim est, si constet, cum vo­ luisse dispensare, cum id totum ab ejus arbitrio cl voluntate dependeat. Secundo convenit inter omnes.sine jusla caussa, indulgentiam non esse ralam, quod allinet ad ex­ piandum reatum poenae coram Deo. vel in hac. vi­ ta, vel in alia. Docent s. Thomas, s. Bonavenlura, Durandus. Gabriel, el alii, in 4. disl. 20. el reccntiores omnes. Kalio vero est, quoniam haec poena expianda est juro divino, non potesl aulem sum­ mus pontifex sine jusla caussa dispensare in iis, quae aliquo modo perlinent ad jus divinum, quoni­ am minister Dei csl, non dominus. Id quod etiam videmus accidere in dispensatione juramenti el vo­ ti; relaxat enim obligationem nomine Dei. quando caussam habet ejusmodi.ut credibile. sil id placitu­ rum Domino. Quod si pro arbitrio, sine ulla jusla caussa dispenset. Deus non Imbel ralam dispensa­ tionem. Praeterea summus pontifex non solum non est supra jus divinum, ul possit illud pro arbitrio tollere, sed neque est dominus,sed dispensator the­ sauri spiritualis, dispensator autem fidelis, el pru­ dens esse debet,alloqui non dispensator,sed dissipa­ tor dicendus erit.Quare Clemens VI.in extravagant). Vnigcnilus, cum scribil, summum pontificem pos­ se thesaurum spiritualem dispensare, addit, justis ex caussis, el post finem concilii constanliensis in constitutione Martini V, interrogari jubentur suspe­ cti de fide, an credant, summum pontificem indul­ gentiam justis dc caussis posse concedcrc;el sem­ per in literis indulgentiarum exprimitur caussa,cur indulgentiae concedantur. Denique cur dicuntur in concilio lalcranensi generali sub lonocentio III. indulgentiae, quaedam non solum indiscretae sed cliam superfluae, nisi quia otiosae, inanes ct irri­ tae sunl? de quibus recte dici potest illud s. Cy­ priani serui, dc lapsis, Irrito pax, perniciosa dan­ tibus, cl nihil accipientibus profutura. Tertio convenit inter omnes.ad justam caussam non requiri,ul opus injunctum sil in se ita salisfartorium, ul plene compenset debitum poenae,quod remittitur per indulgentiam; tunc enim indulgentia non esset remissio, sed commutatio,vel redemptio. 131 Quaestio igilur in eo solum versatur, an ad justam caussam requiratur proportio aliqua operis injuncti cum indulgentia, ita ul pro majori indulgentia ma­ jor caussa requiratur,an vero possit pro opere mi­ nimo dari indulgentia maxima. Dc qua re d uae sunt opiniones; prior est eorum,qui docent, non requiri proportionem ullam,sed salis esse.si caussa sil pia, idesl, modo non concedatur indulgentia pro opere malo, vel pro opere mere temporali, aul pro opere vano, et nihil ad divinam gloriam perlinente, sed pro quocumque opere, quod ad honorem Dei. vel Ecclesiae utilitatem cedat, indulgentia rala erit. Ita docuit s. Thomas in 4. disl. 20. quest. 1. ari. 3. quaestiuncula 2. Durandus el Paludanus in eadem distinet. 20. quaesi. 4. s. Antoninus 1. par. Iit. 10. cap. 3. § t. Joannes dc Turecremata in comment, «list. 1. de poeiiit. can. Quis aliquando, § liem in Levilico, quaesi. 4. Glossa in exlravagantcm Bonifacii VIII.Antiquorum.de poenit. el remiss. Sylvesler in summa, verbo, Indulgentia,num. 19. Joan. Tabiensis, verbo, Indulg. num. 10. el nosier Gre­ gorius de Valentia in trad. de indulg. cap. 7. llaliones hujus sententiae ducuntur fere omnes ab usu Ecclesiae.Nam videmus pro eadem caussa dari indulgentias aliquando majores, aliquando mino­ res.Item videmus interdum pro caussa levissima dari indulgentias maximas, ul cum datur indulgen­ tia plenaria omnibus, qui ante fores basibeaes. Pe­ tri aslant, dum summus pontifex in dic paschae po­ pulo solcmnilcr benedicit. Ad haec si indulgentiae, sine caussa salis magna concessae,non essent ratae, Christianus populus a pastoribus suis graviter de­ ciperetur, quod non videtur ullo modo asserendum. Praeterea commune pronuncialum theologorum esi. indulgentias valere, quantum sonant: igilur si pro levissima caussa indulgentia maxime in literis pon­ tificiis dari significetur, indulgentia illa rala esse debebit. Denique indulgentiae non nituntur ista caussa operis injuncti,quamvis haec cliam adesse debeat, sed Ihcsauro infinito meritorum Christi et sanctorum, quae est caussa sufficiens, immo supe­ rans, ct transcendens omnem indulgentiae condo­ nationem. Posterior sententia csl aliorum, qui contendunt ad justam caussam requiri aliquid non solum pium cl utile, sed etiam quod proportionem habeat cum indulgentia; ita ut non sil ratum,si dclur pro caus­ sa levissima indulgentia maxima. Ha docent cx ve­ teribus scholasticis s. Bonavenlura in 4. dislint. 20. par. 2. quaest. ull. Ilichardus in eadem disl. 20. quaest. ult. Auguslinusde Ancona in summa do po­ testate Ecclesiae quaest.30. art.4.cl 5.cl Joan.Ger­ son in tract, de absolutione sacramenlali. Gabriel in supplemento 4.disl.45. quaesi.3. art.I. el in c:inoncin missae lecl. 57. Ex auctoribus nostri saecu­ li idem docuit Adrianos papa in Î. in tract, dc indulg.cardin. Cajclanus in lract.de caussa indulgen­ tiae. cl in alio tractatu ad Julium Medicem cap. S. Joan. Major in 4. disl. 20. quaesi. 2. Murtinus Lcdesmius par. 2. 4. seni, quaest. 27. ari. 2. Domi­ nicus a Solo in 4. disl. 21. q. 2. ari. 2. Petrus a Solo lecl. 2. dc indulg, Navarrus de jubilaeo Notai». 5. num. 3. el 4.Cordubensis quaesi. 20. dc indulg. Ilis addi possunl Innocentius in cap. Quod aulem. 132 DE INDULGENTIIS Je pocnil. cl remiss, cl Felinus In serin, dc indul­ gentiis. llujus posterions scnlcnline rulioncs line sunk Priinn, quoniam videntur abuti vocabulis, qui dicunt,requiri justam caussam ad concessionem in­ dulgentiarum. et lamen volunl pro opere quocum­ que eliam levissimo concedi posse indulgentiam maximam.Quomodo enim justa caussa dici polesl, quae nullam habcl proportionem cum effectu? Se­ cunda, quoniam non solum infidelis dispensator di­ citur, qui nulla dc caussa donat bona domini sui, sed eliam qui pro re minima profudit ac prodegil thesauros pretiosos ejusdem domini sui. Tertia, quoniam si pro quacumque pia caussa concessae in­ dulgentiae, ralac essent, nullae ilici possent super­ fluae vel indiscretae, cum semper sil in promptu aliqua pia caussa,quae allegari possit. Quarta, quo­ niam non est dissimilis indulgentiae, largitio di­ spensationi votorum. In volis aulem conveniunt om­ nes, non posse dispensari nisi pro maxima caussa, quae magis placeat Deo, quam ipsa implclio voti. Quinta, quoniam.sicsscl vera scnteniia.posselsum­ mus pontifex in momento liberare omnes animas purgntorii:quia posset dici non deesse caussam pi­ am. cum ad gloriam Dei perlineal, ul tot animae citissime volent ad coelum, ubi perpetuo Deum lau­ dabunt. Possunt fortasse conciliari hae sententiae aliquo modo: sed absolute posterior, ul csl commu­ nior, ita eliam verior mihi esse videtur. Sed ul ma­ gis res explicetur, observandum est primum, ad caussam justam ul plurimum duo requiri.primo fi­ nem aliquem pium, ac Deo gratum,cujus assequulio magis placeat Deo, quam poenilenlialis satisfa­ ctio, quae per indulgentiam relaxatur. Is enim fide­ lis cl prudens csl dispensator coelestis Ihesauri, qui fideliter agit caussam domini sui,et juxta volun­ tatem opcralur. Secundo opus aliquod, per quod revera linis ille probabiliter obtineri possit.Nam si finis quidem valde placeat Deo, sed per opus injun­ ctum nullo modo valcal· obtineri, non videtur jusla cacssa dandae indulgentiae. Ul exempli gratia, si detur indulgentia plenaria iis, qui semel récitant orationem dominicam pro conversione haeretico­ rum caussa non videbitur jusla; quoniam tametsi conversio haereticorum res csl maxima, ct Deo gra­ tior. quam poenilenlialis salisfaclio mullorum fide­ lium.lamen non est probabile convcrlendos haere­ ticos per eam solam, brevlssimamquc orationem. Quomodo eliam si detur indulgentia iis, qui num­ mum unum exponent pro recuperanda Hierosolyma, non videbitur justa caussa tantae indulgentiae,quia opus illud non csl ejusmodi, ul per ipsum Hieroso­ lyma recuperari possit. Observandum csl secun­ dum,non requiri ad proportionem caussae cum in­ dulgentia, ul opus injunclum sil in se valde meri­ torium, vel salisfaclorium, vel difficile el laborio­ sum, quamvis haec eliam spcclari debeant, sed re­ quiri. ul sil medium apium, alque ulilc ad conse­ quendum finem, cujus gratia conccdiiur indulgen­ tia. Itaque lien polesl. ul per opus in se salis leve el facile magna indulgentia acquiri possit: quoniam i pus illud leve, ac factio csl medium ad finem Deo gratissimum assequendum. Talis csl exempli gra­ tia, assistentia illa prae foribus basilicae s. Pelri Hornae, dum summus pontifex soiemni caeremonia populo benedicit. Illam enim assislcnliam prior opinio rem levissimam cl caussam minimam oppellabat.talis enimesl si perse absolute consideretur. ΛΙ eaqdcm assislcnliam posterior opinio magrur» caussam el justam esse diceret,quoniam frequenti illa populi eo lempore medium csl aptum, clutil ad protestationem fidei dc capite Ecclesiae, atq·. ad honorem sedis aposlolicae, qui csl finis illic; indulgentiae. Observandum est tertio, non codec modo judicandum esse de caussa indulgentiae,cut datur uni alicui particulari, cl cum datur incom­ mune mullis. Nam cum datur uni particulari,opor­ tet ul opus injunctum illi soli, sil proportionale lini, cujus gratia datur indulgentia: al cum datur in commune mullis, non csl nccessc, ul opus sin­ gulorum, sed tantum ul opus omnium simul sil preporlionalum fini. Atque hinc accidere polesl, ul in­ dulgentia maxima sil justissima, etiamsi opusin­ junclum singulis videatur leve.Exempli caussa,si ueeesse sil aedificari basilicam vel xenodochium, el delur indulgentia septem vel decem annorum, vel eliam plenaria conferentibus certam auri sum­ mam; si respicialur opus singulorum, non videbi­ tur caussa jusla,sed lamen si tota summa ab omni­ bus collata consideretur.jam erit jusla caussa,quia poterit iis sumplibusaedilicari basilica vel xenodo­ chium, quae aedificatio erit gratior Deo, el utilior Ecclesiae, quam poenilenlialis salisfaclio, quae per indulgentiam relaxatur. Observandum csl quarto, supra dictum esse, plerumque in caussa jusla duo contineri, finem cl media ad finem: quoniam ali­ quando solus finis salis esse videtur, sine ullis me­ diis, idesl, sine aliquo opere injuncto, quando vi­ delicet finis non pcndel ab aliquo opere, el perse sufficit ad indulgentiam justam efficiendam. Sic olim ad petitionem martyrum (ul supra cx Tertul­ liano el Cypriano probavimus) dabantur indulgen­ tiae sine aliquo operc injuncto, quia judicabal Ec­ clesia satis magnam caussam esse,petitionum mar­ tyrum, ul videlicet homines ad martyrium accen­ deremur,cum viderem lanii fieri martyrum preces. Vocantur aulem in bis locis martyres, qui in carccribus inclusi, cl jam aliquid passim fuerant ob confessionem fidei, cl consummationem martyrii cxpeclabanl. Quomodo eliam in articulo mortisho­ minibus bene merilis de Ecclesia damur aliquan­ do indulgentiae,neque opus ullum injungitur, quia videtur caussa esse salis jusla ipsa necessitas exirema conjuncta cum praecedentibus merilis. Ha le­ gitur Gregorius VII. indulgentias sine ullo injun­ cto opere dedisse, lib. 1.cpisl. 3! .lib.2.cpisl.Gl. cl lib. G. cpisl. 15. flaque sine opere injunclo conce­ di polesl aliquando indulgentia, sine caussa vero, coque jusla cl rationabili numquam polesl. Obser­ vandum csl ultimo, justam quidem semper caus­ sam requiri, sed non esse subditorum judicare, uIrum caussa sil jusla, vel injuslaidcbciil enim sim­ pliciter existimare juslam esse. Nihilominus lamen sicul probandum non csl, quod aliqui pro zelo,sed nimio forlassc dc indulgentiis quibusdam, levihus dc caussis concessis obloquuntur, quod faciunt Joan. Gerson in lracl.de. absolutione sacramcnlali, Dominicus a Solo in 4. disl. 21. quaesi. 2 ari. 2.' conclus. 5. cl Andreas Vega in concilium Iridcnîi- DE IMH.i.ge.xtiis num lib. 13. cap. ultimo: Sic Inudandus merito est Ha non debel videri absurdum, si aliquando idem Clemens \ 111 pontifex maximus, qui nunc sedet , accidat ob defectum caussae, el chrisli.inus popu­ quod decretum conciliilatcrunensissub Innoccnlio lus non ignorat ad fidem perlinere,quod sit in Ec­ lll.de moderandis indiscretis indulgentiis cl decre­ clesia potestas indulgentias concedendi.non autem tum concilii tridenlini sess.25.de revocandis indui quod in particulari non possit fieri, ut indulgentia gentiis advelercm.cl probatam Ecclesiae consuetu- vel non sil rata, vel non prosit, el ideo sic acci­ dinem. exoquulloni mundaro studet, λ cieres enim piunt prudentes Christiani pontificias indulgentias, parcissimos fuisse in indulgentiis conferendis no­ ul simul eliam studeant dignos poenitentiae fructus tissimum esi.Siquidem Sergius II,(ul citavimus cap. ferro, ac pro suis peccatis Domino satisfacere. 3.) trium lanium annorum indulgentiam dedit; et Ad quartum de illo communi pronuntiato,indul­ Paschalis 11. quadraginta solum dierum. Testatur gentiae tantum valent quantum sonant, responde­ quoque Innocentius 111. capito, Cum eæ co , de mus, pronuntiatum illud merissimum esse, sed inpoenitent. cl remiss, oposlolicam sedem solitam lelligi de indulgentia, cui non desunt necessariae esse ordinarie non extendere indulgentias ultra conditiones, auctoritas in concedente, cbarilas in condonationem poenitentiae unius anni, vel qua­ suscipiente, cl justitia ac pictas in caussa. Fuit au­ draginta dierum;el juxta hoc Innoconlii dictum.Ni­ tem celebris apud veteres scholasticos quaestio Hia colaus IV. in indulgentiis variis, quas concessit ec­ an indulgentiae tantum valeant, quantum sonant, clesiae sanctae Praxedis, quae leguntur in introitu vel quantum ab Ecclesia praedicantur,propter non­ nullos errores.qui tunc vigebant,cum alii dicerent, cappellae s. Zenonis, numquam excedit annum u num, vel dies quadraginta. Denique s. Thomas indulgentias non valere nisi pro mensura devotio­ in 4. disl. 20. quaesi. 1. ari. 3. quaestiuncula 2. nis,alii tantum valere quantum opus injunclum cx ad I. scribit,venientibus ad limina apostolorum cx se ad satisfaciendum prodest, alti tantum valere regionibus ullrumarinis dari indulgentiam quinque coram Ecclesia , non coram Deo. Qui errores a annorum: cx regionibus ullrnmontanis, trium an­ s. Thoma,aliisquc veteribus confutati, extincii jam norum. cx aliis locis vicinior.bus, unius anni dum­ sunt. Ad postremum dc thesauro meritorum Chrisli. taxat. Ex his ad argumenta pro priore opinione facile el sanctorum, qui dicitur esse vera caussa indul­ responderi polesl. Ad illud, quoji propler eandem gentiarum , respondemus: thesaurum meritorum caussam dentur indulgentiae modo majores, modo Christi, cl sanctorum esse veram caussam, cur in­ minores, responderi polesl,id posse accidere du­ dulgentiae concedi possint: sed praeter istam caus­ plici de caussa: aliquando entra datur indulgentia sam requiri alium, quae moveat ad dispensandum minor, quam pru magnitudine caussae dari posset, thesaurum hoc tempore potius quam alio, cl nunc et hoc modo datur pro eadem caussa modo major, mugis nunc minus libcraliter: non enim debent modo minor indulgentia, cl numquam superat in­ pontifices relaxare pocnilentialem satisfactionem, dulgentiae magnitudo magnitudinem caussae Po­ neque recurrere ad thesaurum, nisi quando judi­ test eliam fieri,ul idem opus bonorum sil uno tem­ cant id esse necessarium, vel ulife ad gloriam Dei. pore magis proporlionutum (Ini. cujus gratia datur cl animarum salutem. indulgentia, cl magis Utile,vel necessarium, quam CAPUT XIII. alio tempore, ut vigente magna necessitate eadem eleemosyna plus conferet ad subsidium pauperum, Dc dispositione suscipientis indulgentias. quam si ea charilos annonae non vigeret: cl immi­ In co. qui cupit rc vera fructum ex indulgentiis nento gravissimo periculo eadem oratio cum eodem jejunio, ct eleemosyna magis necessaria erit ad capere, duo requiri diximus, ul sil in statu gratiae, placandum Deum.quam si illud periculum non im­ cl ul perficiat quod pro indulgentia fuerit injun­ mineret. Ex quo sequitur, ul idem sil opus bonum ctum. El quidem exigi statum gratiae docent com­ secundum se,sed cx accidente diversum,el caussa muniter theologi in I. disl. 20. cl ratio est aperrc vera non sil eadem, el ideo non sit mirum, si tissima, quoniam indulgentia cum remittal reatum flentur variae indulgentiae pro illo opere,quod uno poenae temporalis relictum post remissionem cul­ tempore majorem caussam, alio tempore minorem pae, sine dubio requirit, ul culpa sit jam remissa, ac per hoc translatus sit homo per infusionem gra­ offert. Ad nliml, quod pro caussa levissima dentur in­ tiae cl charitalis dc statu peccati in statum lilio­ dulgentiae maximae, jam supra responsum est, id rum Dei. Praeterea nulla ratio patilur.ul poena roHeri, quoniam caussa, quae est in so levissima, si millalur ei, qui adhuc haeret in culpa; vel debi­ attendatur labor.aul sumptus.aul aliquid ejusmodi, tum illi condonetur nomine Dei. qui adhuc csl asaepe maxima est, si consideretur proportio nd 11- versus a Deo, el hostis, ac inimicus. Denique no­ nem, ad quem oblinendum indulgentiae propo­ men ipsum indulgentiae, ut initio diximus, sonat paternam facilitatem in filios, qunc non debet esse nuntur. Ad Ici lium illud do populi deceptione responde­ communis cum servis.maxime fugitivis,quales sunt mus,ul plurimum nullum esse deceptionis pericu­ omnes, qui Deo deserto diabolum sequuntur. Pari lum, quoniam non existimamus,indulgentias a se­ ratione exigi, ul opus injunclum pcrUciatur, con­ de aposlolica sine jusla caussa dari; tamen sicut venit inler omnes ul palet ex s. Thoma in i.disl. polesl fieri, ut aliquando indulgentia non sortiatur 20. quaesi. 1. ori. 5. quaestiuncula 3. el cx aliis. effectum ob defectum ejus, qui illam suscipit, vel Sed his positis tamquam certis ct exploratis mullae ob defectum auctoritatis in eo, qui illam concedit, supersunt quaestiones. Prima est, an requiratur IS JIeuarmiiu Vol. IV. P. II. I I Ji DE INDII.GE.ATIIS status gratiae solum eo tempore quo percipitur in­ sint in slain peccati, modo is, qui ea fecit sit |q dulgentia; an etiam cum perficiuntur opera injun­ slalu graliae, quando reipsa percipit indulgen­ cta, vel etiam cum primum indulgentiae pronun­ tiam. Altera quaestio csl. utrum non solum requiratur tiantur, aul earum literac recipiuntur. Nam Cajchnus tract. 10. quaesi. 2. cl tract. 15. cap. 9.Pe- status graliae ad indulgentiam oblinendam, sed ettrus de Solo led. 3. de indulg. cl alii contendunt iam carentia omnis culpae venialis. Sed facilis re­ non requiri statum graliae, cum indulgentiae pu­ sponsio est, si distinctione utamur. Nam vel quae­ blicantur. tel lilerac indulgentiarum recipiun­ stio est de tempore, quo perficiuntur opera injun­ tur, nisi forte idem sil lempus publicationis cl cta, vel de tempore, quo percipitur fructus indul­ perceptionis: ut cum in sacello pontificio daniur gentiae. Si de priore tempore quaestio sil, rursoi indulgentiae omnibus, qui divinis officiis in co lo­ alia distinctione opus csl. nani vel peccatum ve­ co interfuerunt, tamen requiri statum gratiae non niale vitiat opus bonum injunctum, ul si quis oret, solum, cum indulgentia percipitur, sed etiam cum vel jejunet ex vana gloria: vel non vitiat, sed per perficitur opus injunctum. Ratio hujus sententiae accidens ei conjungitur, ul si quis dum eleemo­ c>t, Ium quia in ipsis literis pontificiis, ut pluri­ synam facit, vel Ecclesiam visitai,loquatur verbum mum exprimitur, indulgentias concedi iis.qui vere aliquod otiosum.Quod si Donum opus non vitietur, poenitentes Ecclesiam visitaverint, aul tale , vel ccrium est non impediri fruclum indulgentiae, si (ale opus fecerint; tum etiam quia indulgentia non vero bonum opus vitielur, ila ul ipsum efficiatur acquiritur, nisi per opera viva vere meritoria,cl sa- veniale peccatum, lum sine dubio impeditur (ru­ tisfactoria, qualia non sunt, nisi ea, quae fiunl in dus indulgentiae, si opus illud oral faciendum ad placandum Deum, vel satisfaciendum pro peccato: sintu gratiae. Alii lamen gravissimi auctores, ut Petrus Palu- non enim per peccatum veniale placalur Deus, ne­ danus in 4. distinet. 20. quaesi. 4. artic. 3. conci. que satisfit Deo. El haec csl sententia Adrian! ini. I. s. Antoninus 1. part. tit. 10. cap.3. § 5. in fine, trad, dc indulg. conclus, 4. cl Petri dc Solo lecl.3. el Antonius Cordubensis, quaesi.24. dc indulgent, de indulg.quod si opus faciendum non erat ad pla­ el alii contra sentiunt. Non requiri statum graliae, candum Deum, neque ad satisfaciendum, sed so­ nisi cum ipsa indulgentia percipienda csl. Ratio lum ad subventionem pauperum, vel alium finem, posterioris hujus sententiae csl, quia indulgentia qui polcsl obtineri, etiamsi opus non fiat in slalu non nititur nostra satisfactione, sed Christi,el ideo graliae, tunc non impeditur fructus indulgentiae, non videtur necessarium, ul opus injunctum sil o- quamvis opus peccato veniali fuerit vitiatum. At si dc posteriore tempore quaestio sil, respon­ pus vivum cl salisfaclorium. Deinde quia Bonifacius VIII. in cxtravaganli, Antiquorum, dicit, se dendum erit, non impediri fructum indulgentiae, concedere Indulgentiam iis, qui visitabunt eccle­ si quis eo tempore habeat, vel committat veniale sias poenitentes el confessi, vel qui poemlcbunl peccatum, nisi quoad remissionem poenae debitae el confitebuntur. Ex his sententiis prior sine dubio propter illam culpam venialem: non enim dimitti­ lulior esi, ul s. Antoninus eliam nolavit. Esi etiam tur poena, nisi prius dimissa fuerii culpa.Nulla au­ fria, quando opus injunctum in literis pontificiis tem ratio csl. cur non possit percipi fructus indul­ expresse jubetur perfici in statu gratiae, ul cum in gentiae quoad remissionem poenae debitae propter extravagant!, Unigenilus, de pocnil. cl remiss, I- alias culpas sive Irlhales, sive veniales jam remis­ tem in constitutionibus de indictione jubilaei Cle­ sas, cliamsi culpa aliqua venialis adhuc haereat in anima. Nam peccatum veniale non impedit statum mentis VHJulii III. cl Gregorii XIII. expresse ha belur. ut qui indulgentiam consequi volunt, vere gratiae, qui requiritur ad hoc ul homo sil capax poenitentes cl confessi visitcnl ecclesias,oreni clc. indulgentiae. Denique verior mihi esse videtur, etiamsi in lilcris Tcriia quaestio est dc confessione, quae ul plu­ pontificiis id non exprimatur, quando opus injun­ rimum requiritur, ul pars operis injuncti, an exi­ ctum tale csl, ul non conférai ad finem, nisi fiai gatur semper in re, an vero sufficiat in proposito. in slalu graliae: ul si finis indulgentiae sil placare Responsio facilis est. Nam quando in forma indul­ Deum Christiano populo, cl ideo injunganlur pro­ gentiae diserte ponitur,ut qui eam lucrari capiunt, res, jejunia, eleemosynae, visitationes ecclesiarum confiteantur peccata sua intra tot dies, tunc sine rt similia. Cum Deus non placetur per opera mor­ dubio exigitur confessio in re, quoniam ponitur in tua. necessarium esse videtur, ul opera illa fianl forma indulgentiae, ul conditio quaedam, sive ul in slalu graliae, alioqui nihil conferunt ad finem, pars operis injuncti, cl non solum ad hoc,ul homo < i proinde non csl intentio conccdcnlis, ul indui- transferatur dc statu peccati ad statum graliac. grniiam lucrentur, qui in slalu peccati illa opera Quando autem in forma indulgentiae non injungi­ t c uni. AI poslcrior opinio vera esse videtur,quan­ tur expresse opus confessionis, sed simpliciter di­ do opus injunctum utile csl ad finem, pro quo da­ citur concedit indulgentiam vere pocnilenlibus ct tor indulgentia, etiamsi non fiat in slalu graliae.Ul confessis: lune non videtur requiri confessio, ul exempli gratia, si finis indulgentiae sil aedificatio pars operis injuncti,sed solum ul homo sil in slalu basdicac. vel subventio pauperum, aul recupera­ graliac, cl ideo si quis non habeal peccata lelliatio Hierosolyma?, cl propior ista denlur indulgen­ lia, non necessario confiteri tenebitur, el si habeat tia··. contribuentibus pecunias, vel arma; quia non pcccala lelhalia, probabile csl, sufficere illi conmimis a 1 finem conducunt pecuniae illae, vel ar­ Uilionem cum proposito confitendi: nam per haec mi, si denlur ab homine peccatore, quam a justo; adipiscclur slalum gratiae. Da docent Paludanus in pmbib'1·? csl. prodesse illa opera, etiamsi facta 4. disl. 20. quaesi. 4. art. 2.Sylvester verbo indu- DE INDULGENTIIS 135 genlia num. 20. Panormitanus in cop. Omnis π· acre alieno, qui per se suum aes alienum dissolve­ iriiisque, dc pocnil. cl remiss. Felinus in scrni.de re possunt. Tcriia quia in forma Indulgentiae addi indulgentiis num. 12. cl alii. Tamen lutins el pro­ solet, vere pocnilenlibus indulgentias tribui: non babilius videtur requiri confessionem in re, el non sunl autem vere poenilenles, qui recusant facere solum in volo.quotiescumque dicitur,indulgentiam fruclus dignos poenitentiae. Quarto quia dantur in­ concedi pocnilenlibus cl confessis,ul docenl s.An­ dulgentiae dc injunctis poenitentiis a sacerdolc:vel toninus 1. par. Iit. 10. cap. 3. Adrianos in 4. sen­ igilur qui injunctam poenitentiam accepit, id fecit tent. tract, dc indulgent. Cajelanus tract. 15. dc animo eam perficiendi, el sic habemus quod volu­ Indulgent, cap. 10. Navarrus dc jubilaeo Nolab.18. mus, vel animo fallendi; et indignissimus est. qui numero l.cl glossa in cxlravaganlcm.Antiquorum, ex fallacia sua lucrum reporlel. Respondemus: Cum qui non vull per se satisfacere cum possit; non es­ de poenil. el remiss. Quarla quaestio est, on percipiat indulgentiam, se indignum, sed tantum non dignum, cui aliena qui non perflcil omnia opera injuncta, sed aliqua salisfaciio applicetur. Ecclesia aulem non intendit tantum, ob inopiam, vel morbum, vel alia justa conferre hoc beneficium in indignos: sed bene po­ caussa impeditus. Responsio communis,est s.Tbo- test velle conferre in non dignos, quonkim indul­ mac. Durandi cl aliorum in l.disl. 20. non percipi gentia ex misericordia el liberalilate dalur, non ex indulgentiam, nisi ab iis, qui integre omnia opera juslilia cl meritis. Ad primam rationem responde­ injuncta perficiunt, concessio enim condilionala mus: Non fieri injuriam-emico, quia non petilur enon valet, nisi conditio impleatur: Atque in hanc jus salisfaciio ex juslilia, sed ex gratis, el petitur quoque sententiam allegari solei dictum illud com­ salisfaciio. quae non esi ei necessaria, sed omnino mune: indulgentiae lanium valent, quantum so­ supervacanea. Ad secundum respondeo-.Dispensanant; Nam summi pontifices, quando volunl per­ lorcm bonorum communium in republica instituta, cipi indulgentiam ab iis, qui legitime impediti non non dissolvere sine caussa aes alienum eorum ci­ perficiunt omnia opera injuncta, addere solent, ul vium, qui solvendo sunl per se: tamen posse dari caussam, cur utile sit rcpublicac, ex communi ae­ confessarii commutent opera Injuncla in alia pia o pera, vel disertis verbis explicant, obtineri indul­ rario solvere debita eorum, qui per se illa solvere gentiam ab iis, qui inchoarunt opera injuncla, cl potuissent.Ad tertiam respondeo:Vere poenilenles perficere non potuerunt, ul habetur in exiravagan· dici eos, qui conirilionem habent cum proposito li, Unigenitus, et in aliis similibus, in quibus an­ satisfaciendi, nisi aliunde pro eis satisfiat. Ad quar­ tam respondeo: Plerumque indulgentias dari de non nus jubilaei publicatur. Quinta quaestio csl: An requiratur alia dispositio injunctis ut supra probavimus,cl eos qui indulgen­ in suscipiente indulgentias, praeter statum gratiae tias quaerunt, velle perficere poenitenliam injun­ el adimpletionem operum injunctorum. Nam car- ctam, sed nolle alium laborem sponte sumere pro reliqua poena expianda, si possint per indulgen­ din. Cajelanus in tract. 10. qui est de suscipienti bus indulgentias quaesi. 1. doccl requiri tertium tias ab ea liberari. Addo etiam, quod si indulgen­ conditionem, ul vidcliccl qui vult consequi indul­ tiae non darentur nisi dc injunctis, possent homi­ gentias, habeat propositum satisfaciendi Deo pro­ nes injunctam poenitentiam acciperc animo perfi­ priis laboribus quo ad poterit: iis autem, qui no­ ciendi , nisi possint alia ratione ab eo reatu li­ lunt pro se ipsis satisfacere, cum possint, negat berari. prodesse indulgentias. Ex quo etiam colligit, pau­ CAPUT XIV. cos admodum re vera frui pontificiis indulgentiis ex lanio numero adeuntium Ecclesias temporibus De indulgentiis quae accipiuntur pro stationum , aliarumquc similium indulgentiarum. defundis. Quae sententia utilis est el pia, sed fortasse non vera; praesertim cum sil contraria communi alio­ Dc indulgentiis, quibus juvantur animae defun­ rum doctrinae, ut ipse etiam Cajelanus fatetur: nec ctorum sex quaestiones sunl. Prima an prosint. enim legi ullum auctorem, qui Cnjetanum sequa lur pracicr BarlholomaeumFumum in summa,quae Secunda an per modum absolutionis dari possint. Armilla dicitur; verbo Indulgent, num. 13. Nec vi­ Tcriia quid sil dari indulgentias defunctis per mo­ deo quemadmodum summi pontifices non decipe­ dum suffragii. Quarla an ex juslilia. an ex miseri­ rent populos, si indulgentias cum ea conditione cordia liberentur animae, quibus indulgentiae ap­ proponere vellent, quam numquam explicarent. plicantur. Quinta quid requiratur ul indulgentiae Neque argumenta Cajelani talia sunt, ul solvi non prosint defundis. Sexta an indulgentiae prosint in possint. Ille enim sic ratiocinatur: Qui non vull sa­ particulari coriis animabus, an solum omnibus in tisfacere Deo per se, cum possit, indignus csl. cui communi. Quod ad primam quaestionem allinet, haeretici applicetur aliena satisfactio: At non intendit Eccle­ sia conferre hoc beneficium indulgentiae in indi­ omnes, tum recenliores, tum antiquiores, qui pur­ gnos, igilur non prosunt indulgentiae iis, qui no­ gatorium negaverunt, consequenter etiam suffra­ lunt per sc satisfacere, cum possint. Propositionem gia, el indulgentias mortuis prodesse negaverunt. argumenti probat Cajelanus bis rationibus: primo Ex catholicis Ostiensis in summa lib.5. lit. de re­ quia non decet ab amico petere, ul pro te satisfa­ missionibus num. 9. el Gabr. led. 57. in canonem ciat, cum ipso possis per te satisfacere. Secundo missae docuerunt indulgentias defunctis non prod­ quia in republica bene instituta non sjinl dispen­ esse: sed Gabriel cito correxit errorem, ul perspi­ sanda buna communia pro liberandis illis civibus cuum est ex additione ad eandem lectionem. Res 13b DE I.VDLT.GE.MIIS autem certissima est, cl apud calholicos indubita­ posse ab eo indulgentias percipere per modum ab to, indolgeniiis juvari posse animas quae in pur solulionis.Scd contra sentiunt fere omnes alii scri­ g.ilorio poenas luunl. Id quod primum probari po- plores. ul s. Bonavenlura, Bichardus, Gabriel, ei lesl ratione deducia cx Scripturis, conciliis el Pa­ Joan, major locis citatis. Qui postremus auctortetribus. Constat enim, animas defunctorum posse sialur suo lempore a schida parisiensi fuisse datejuvari suffragiis viventium, idesl. eleemosynis, natam sententiam contrariam. Item Caje la nus tract. precibus, jejuniis, sacrificiis missarum, aliisque 15. cap. 5. Dominicus a Solo in 4. dist. 21. quaesi piis operibus, ut copiose ostensum est a nobis in 2. art. I. conci. 3.Petrus dc Solo lecl. 3. de indul­ Pb. I. de purgatorio fere loto, cl Jib. 2. cap. 15. gentiis. Navarrus dc jubilaeo Nolab. 22. num.C. quae non sunl liuc loco repetenda. El quamvis suf­ Antonius Cordubensis q. 15. de indulg. et alii:el fragia definietis per modum impetrationis prosint, probatur haec sententia posterior, primo,quoniaa ac praesertim preces cl oblatio sacrificii: tamen s. Leo in epist. ad Rusticum Narbonensem episco­ nulla ratio reddi potest, cur non prosint cliam per pum, el habetur apud Gratianum 24. quaesi.2. modum satisfactionis, ac praecipue jejunia el elee­ can. I. sic ait. De communione privatis, el Ha de­ mosynae. fforn haec opera snlisfucloria esse, salis functis, eorum caussa judicio Dei reservanda csl; a nobis probatum esi in quarto libro de poeniten­ cl Gelasius papa in epistola ad Faustum, el inal­ tia. cl in libris dc operibus bonis ui particulari et tera ad episcopos Dardaniae, ul csl apud eundem defunctos, quibus bare suffragia a vivis applican­ Gratianum 25.quaesi. 2. can. Legatur; cl can.Jec tur, satisfactione indigi re non dubium csl. Constat quisquam,disertis verbis docet, homines mortuopraeterea illam esse rationem, cui suffragia viven­ qui sunt in divino judicio constituti, non posse ab tium prodesse possint defunctis quia fideli s eo ligari vel solvi. Quai lo,quoniam pon­ Quod si privati homines possunt applicare defun­ tifices ordinarie cum extendunt indulgentias ad dis, tamquam membris ejusdem corporis, salisfa- mortuos, addunt particulam, per modum suffragii, < lioncs suas, cur non potest summus pontifex ap­ ul perspicuum est ex constitutionibus Alexandri plicaro eisdem satisfactiones Christi el sanctorum, VI. cl Clementis MI. dc indictione jubilaei. Refert quae sunl in thesauro spirituali, cujus ipse dispen­ etiam Gabriel in additione ad lectionem 57. super sator est? Praeterea idem probatur c.x usu Eccle­ canonem. se vidisse declarationem Sixli IV. quod siae: constat enim Paschalem summum pontificem indulgentiae prosint defunctis per modum suffra­ .mle annos 700. concessisse indulgentiam pro de­ gii. Quod (ul mox dicemus) opponitur ei,quod est, fundis, quae habetur in ecclesia s. Praxedis in in­ per modum absolutionis. At objiciunt aliqui verba troitu cappcllae s. Zenonis, cujus indulgentiae me­ Domini, Mallii. 1G. Quodcumque solveris stiper minit cliam Gabriel loco notato,sed non recte vocat terram, erit solutum cl in coelis, el probant, il­ P.’-cliasium V.cum sil revera Paschalisprimus.Mul­ lud, super terram, non referri ad cos, qui solvun­ ti diam pontifices alii.ol ibidem refert Gabriel,pro tur,sed ad eum qui solvit, ut sensus sil: Quodcum· defunctis indulgentias concesset irnt. Denique con­ que solveris tu super terram degens.erit solulum sentiunt theologi, ul sanctus Thomas in 4. disl.43. a me, qui sum in coelis. Praeterea dicunt: Defun­ quaesi. 2. ari. 3. quaestiuncula 2. s. Bonavenlura ctos qui sunl in purgatorio, adhuc esse, viatores,el in 4. dist. 20. pari. 2. quaesi. 5. Ricliardus dist. auxilio egentes, ac proinde videri esse subjectos 20. r.rI. 3. quaesi. 3. el alii; neciion canonislac, ul ponlificis jurisdictioni. Denique oslendunl ex can. Innocentius in cap. Quod nutem, dc poenilcnl. el Sane. 24. quaesi. 2. saepe ab Ecclesia cxcommuremiss, felinus in serui, de indulg. el alii. Neque cari defunctos, cl rursus absolvi ab excommunica­ i - repugnat.quod Joan.major in 4.disl.2l). quaesi. tione, cx quo sequi videtur ul proprie sini Eccle­ 2. dical multos theologos contra sentire. Nam siae judicio subditi. Sed facilis csl responsio. Nam 1< pn.ui dc indulgentia per modum absolutionis ju­ ad primum dici posscl, Gelasiuin,cujus magna csl iu Ecclesia auctoritas, exposuisse illud (super ter­ dicialis non de indulgentia absolute. Utera quaesito difficilior csl, de modo quo in­ rain) ul referatur ad cos, qui solvuntur,non ad cum it ilgenliac defundis prodesse possunt, an videli- qui solvit, ul paid ex car·. Legatur, jam cilalo. ■ 11 summus pontifex possil animas defunctorum, Sed esto, referri possil ad eum, qui solvit, nihil , c sunl in purgatorio, judicialiter absolvere, ul tamen cx eo sequitur: quia debcl inlclligi dc solu­ I, <. tt cum hominibus viventibus, dum indulgentias tione circa eos, qui sunl ei subjecti. Alioqni pos­ ns concedit. Nam Michaël Medina dispul. 7. cap. set summus pontifex ligare cl solvere cos cliam, 3t. cl disput. 8. cap. 41. dc indulgentiis, conten­ qui sunl in coelo vel in gehenna, si ita universali­ ter accipiatur ligandi, vel solvendi potestas. Ad sedit animas defunctorum, quae sunl in purgatorio I'lUctic d jurisdictionem summi pontifici.', c l eundum responderi polesl, non omnes viatores cs- DE INDULGENTIIS sc proprie subjcclos pontifici, sed soluin eos, qui sunl oves visibiles hujus ovilis el membra hujus visibilis Ecclesiae. Quod aulcm defuncti, qui in purgatorio degunt, aliquo modo sini viatores,cl egentes auxilio Ecclesiae, el cum ipsa Ecclesia vi­ sibili invisibiliter conjuncti per fidem et charilnlem, facit, ul possint ab Ecclesia nostra juvari, cl indulgentiis Lui, non ul subditi per modum abso­ lutionis, sed ul amici absentes per modum suffra­ gii. Ad tertium respondemus, defunctos ab Eccle­ sia posse excommunicari, el ab excommunicatione absolvi, solum quo ad ea, quae a viventibus fieri debent. Nam cum defunctus excommunicatur, id lit, quia post mortem detegitur ejus pertinacia in haeresi, aul aliquid ejusmodi, el id solum cx illa excommunicatione sequitur, ul pro ipso non fiant suffragia, non sepeliatur in loco sacro, cl similia. Ei contra, si delegatur aliquis per errorem excominunicalus. el ideo absolvatur, effectus absolutio­ nis erit, ul pro ipso oretur el sacrificetur, ejusquo cadaver honorifice sepeliatur. Itaque excommuni­ catio, vel absolutio defunctorum, est potius decla­ ratio sententiae, quae ferenda fuisset, si meritum eorum non latuisset, quam nova aliqua poena.quae ad animas ipsas pertingat. Quod aulcm legitur in 2. libro dialogorum s. Gregoiii cap. 23. de sancti­ monialibus a b. Benedicto excommunicatis, quae de scpulchris exire videbantur, el dc Ecclesia re­ cedere, quando inter missaium solemnia diaconus clamabat. Qui non communicant recedant·, inter miracula referendum videtur. Voluit enim Deus eo signo demonstrare quanti faciendae sunl admoirimiirs sanctorum. Nam alioqni s. Benedictus non • as e.veommunicavcral, sed solum excommunica­ tionem minatus fuerat, ul s. Gregorius ibidem di­ cit. Praeterea non ens cxcommunicavil post mor­ tem, sed in vila (si tamen ea excommunicatio di­ cenda sil) Neque, eas proprie per sententiam po­ stea absolvit.svd per Intercessionem mittendo obI iiionem, quae pro cis Domino offerretur. At (inuuies) s. Gregorius ibidem, ul ostendat, non esse mirum, si s. Benedictus potuit in carne moi tali de­ gens dc spiritibus defunctorum judicare, allegavit illud evangrlicum. Quodcumque solveris super terram, c/d solutum el in coelis. Despondeo: S. Gregorium argumentum a simili ducere voluisse. Nam quemadmodum divina potestate sibi collala possunt praelati cum sint homines in carne mor­ tali degentes, judicare de rebus spiritualibus, ita potuit s. Benedictus, in carne adhuc mortali de­ gens, extraordinario privilegio sibi collatu a Deo, ligatas tenere vel solvere animas carum, quibus dum viverent, excommunicationis sententiam fue­ rat comminatus. Neque credibile est s. Gregorium s. Leoni repugnare voluisse, qui in epist. ad Ru­ sticum, jam citata, disertis verbis docet,non posse ab Ecclesia solvi cos. qui communione privati de hac vila recedunt, cum jam sint in divino judicio constituti. Tertia quaestio est,quid significet illud (per mo­ dum suffragii) cum pontifices dicunt, indulgentias valere defunctis per modum suffragii. Non desunt, qui existiment, indulgentias prodesse defunctis per modum suffragii quia prosunt cis suffragia, idest, 131 missae,praeces cl alia pia opera, quae pontifex in­ jungit. cum indulgentias tribuit. Sed hoc non est indulgentias prodesse , nam etiamsi pontifex en opera non injungeret, valerent illa suffragia ad re­ frigerium defunctorum. Itaque frustra darentur in­ dulgentiae dcfunclis. si nihil adderent praeter va­ lorem suffragiorum. Neque pontifices dicerent, in­ dulgentias prodesse per modem suffragii, sed di­ cerent cum Ostiensi. indulgentias non prodesse defunctis ul indulgentiae, sed sola vi suffragiorum adjunctorum. Alii existimarunt, indulgentias de­ functis prodesse per modum suffragii.quia tametsi ipsae indulgentiae re vera prosint, tamen prosunt per suffragia viventibus imperata. Pontifex enim applicat satisfactiones Christi cl sanctorum ex the­ sauro tam viventibus, quam defunctis, sed viventi­ bus applicat per op' ra ipsis viventibus injuncta, defunctis vero per opera eisdem viventibus impe­ rata. quae opera, cum fiant nomine defunctorum , suffragia quaedam defunctorum dici possunt. Sed neque haec sententia rationem idoneam reddit il­ lorum verborum: neque enim hoc csl indulgentias prodesse per modum suffragii, sed csl prodesse per ipsa suffragia. Vera igitur sententia est. indul­ gentias prodesse per modum suffragii, quia non prosunt per modum absolutionis juridicae.sed per modum solutionis, quo modo prosunt suffragia, quae vel publice, vel privalim pro defundis ticri solent. Sed cum suffragia Iribus modis defunctos juvent, per modum meriti de congruo, per modum impetrationis el per modum satisfactionis: indul­ gentiae autem non sint nisi satisfacloriac ; inlclligcndntn est indulgentias dari defunctis per modum suffragii tantum salisfaclorii. Itaque quemadmo­ dum cum quis dat eleemosynam, vel jejunat, vel peregrinatur ad loca sanctu pro defunctis non ab­ solvit defunctos a reatu poenae, sed offert Deo sa­ tisfactionem illam pro defunctis, ul Deus eam ac­ ceptans liberet defunctos a debito poenae, quam Inituri erant: sic poni fex non absolvit animas de­ functorum. sed offert Deo ex thesauro satisfactio­ num, quantum necesse est ad eas liberandas: et Deus acceptans alienam satisfactionem communi­ catam animabus defunctorum, eas liberat a reatu illo poenae. Sed hoc interest inter suffragia el in­ dulgentias. quod ul suffragia offerantur, non requi­ ritur aliqua jurisdictio,sed ul indulgentiae dentur, requiritur jurisdictio, quia non potest thesaurum dispensare, nisi qui habet claves ecclesiasticas. Praeterea qui offert suffragia, nescit, an id quod offert sufficiat ad animam liberandam, vel solum refrigerandam: at pontifex polesl offerre ex thesau­ ro illo infinito quantum requiritur ad satisfacien­ dum integro pro reatu eujuscumque poenae: e| ideo dicilur dare indulgenti am plenariam, atque animas liberari* per modum suffragii , quia offert quantum ad plenam satisfactionem satis est. \ idc Cajctanum tract. 10. de indulg. quaesi. 0. el Cordubensem quaesi. 15. tie indulgentiis. Quarta quaestio, difficillima omnium, ca csl. vi­ trum ex justitia, sive certa lege, cl cx condigno prosint indulgentiae defunctis, an solum ex beni­ gnitate Dei, el ex congruo. Aliqui docent, indul­ gentias cx condigno,sive cx justitia defundis prod- 13S DE INDULGENTIIS esse. Ila enim scribil Dominicus a Solo in 4.disl. leemosyna satisfacere pro alio, qui jejunii, vd e21. q.â.art. 3. quem sequitor Navarrus de jubilaeo leemosynne poenam subiturus erat: at poenae,qui Nolab. 22,num.20.Ratio eorum csl.quoniam polesl bus jam addictae sunt animae in purgalorio, sunt imus vivens pro alio vivente ex condigno satisface­ alterius generis; cl ideo sicut non tenetur judex re­ re, igilur potest cliam vivens pro mortuo satisface­ mittere poenam corporalem uni alicui reo propler re ex condigno.Endem enim esi rallo ulriusquc sa­ mulciam pecuniariam; quam alius offerl:ila non vi­ tisfactionis; unio »idcliccl, quae est inler membra detur teneri Deum ex justitia admittere satisfactio­ ejusdem corporis Ecclesiae.Nam vivens provivente nes hujus vitae pro remissione poenarum purgatosatisfacit ex condigno, quia sunt membra ejusdem rii, ad quas animae illae jam sunt addictae. Sed si corporis.glutino fidei el charilalis unila:al sunt el­ id fiat, ut certo fieri credimus, cx benignitate Dei iam morlui.qui in purgalorio degunt.membra ejus­ fieri credibile est. Tertia ratio, quoniam ipsae ani­ dem corporis glutino fidei tt charilalis unita.Quod mae, ul cx historiis gravium auctorum colligimus, si privatorum suffragio cx condigno defundis pro­ hoc ipsum declarasse videntur. Nam Pcirus Damissunt, quatenus satisfactiones sunt, certae mullo ni in epist. 5. ad Dominicum cap. 4. scribil animam magis satisfactiones Christi cl sanctorum iisdem Benedicti pontificis romani in purgalorio constitu­ mortuis fidelibus a capite Ecclesiae, idcsl, a pon­ tam apparuisse, Deo permittente, cuidam, atque tifice maximo applicatae proderunt cx condigno. ab eo petiisse, ul suffragia pro ipsa fierent, cl ad­ Alii contra sentiunt: Indulgentias, quae defun­ didisse, se per ea suffragia liberandam,quando hoc ctis dantur, nili misericordia cl benignitate Dei, miseratio divina decreverit.Petrus quoniam Cluniaac per hoc ex congruo non cx condigno eis prod­ censis in primo libro de miraculis cap. 10. scribil esse. Ila docet Cajclanus tract. 1G. quaestione 5. animam defuncti apparuisse alicui, cl postulatis quem sequuntur Petrus de Solo Icci. 3. de indul­ suffragiis adjecisse, per ineffabilem misericordiam gentiis, el Antonius Cordubensis: quaesi. 15’. de Dei se liberandam, si ei per suffragia subventum indulgentiis. Neque significare volunt bi auclores, fuisset, el cap. 27. scribit aliam animam similiter dubium aul incertum esse dogma ecclesiasticum apparentem, cl suffragia postulantem adjecisse, dc indulgentiis defunctorum, immo affirmant, cer­ conditoris mediante clementia se per ea suffragia tum esse ct indubitatum, quod indulgentiae recte liberandam. Quod si suffragia nituntur pietate di­ deniur, vel suscipiantur pro defunctis, quodque vina, el indulgentiae defundis non dantur.nisi per illis prodesse possint, cl re ipsa prosint,vel ad re­ modum suffragii, certe sequi videtur, ul etiam in­ frigerium, vel ad plenam liberationem, sed quibus, dulgentiae ex divina pietate defundis prosint. quando, cl quantum divinae pietati placuerit. Quo­ Ex bis sententiis neutram reprobare audeo, vi­ modo cliam pro mortuis recte fundi preces, eisque detur enim prior admodum pia, posterior vero val­ prodesse fides catholica docet, ct tamen non cx de rationabilis. Condigno, sed cx congruo, non cx justitia, sed ex Quinio quaestio csl, quid requiratur ad hoc ul misericordia nos impetrare confidimus quirquid indulgentiae defundis prosint. Et quidem certum n Domino petimus,ul vel cx ipsa forma precum in- est primum auctoritatem requiri.camquc summam, telligi polesl. Rationes hujus sententiae sunt hae. idesl, aposlolicae sedis; non enim episcopi, ahive Prima, quoniam non videtur certum, posse viven­ praelati summo pontifice inferiores indulgentias tes pro viventibus satisfacere cx condigno, quod defundis concedere possunt, ul Navarrus docet de erat fundamentum prioris opinionis. Contrarium e- jubilaeo Nolab. 22. num. 4. quoniam solus Christi nlm docent Joan. Medina cod. de satisfactione vicarius habcl potestatem dispensandi thesaurum quaesi..“.et Cordubensis quaesi.5.de indulgentiis. Ecclesiae absolute. Episcopi enim solum possunt I. nio enim fidei cl charilalis, quo colligantur inler applicare subditis suis, secundum mensuram sibi se viva membra Ecclesiae, facit quidem ul possi­ ab aposlolica sede determinatam. Secundo certum mus invicem adjuvare, cl bona nostra communica­ esi, requiri caussam justam, ul s.Thomas docet in re, cl unus pro alio saltem ex congruo satisfacere, 4. distinct. 45. quaesi. 2. ari. 3. quaesi. 2. Non esed non videtur facere, ul teneatur Deus cx justi­ nim polesl summus pontifex pro arbitrio liberare tia acceptare unius satisfactionem pro allero nisi animas a poenis purgatorii; neque sufficit pro ca­ ostendatur de hac re poclum, vel promissio aliqua ussa, utilitas illarum animarum, vel gloria Dei, ipsius Dei, quamvis possit Ileus, el soleat acce­ quae redundaret ex animarum illarum liberatione. ptare cx benignitate sua. El confirmatur a simili, Nam si isla sufficerent, Christus ipse jam omnes nam in foro cxlcrno non tenclur judex acceptare, animas liberassd. Itaque requiritur caussa aliqua ul unus flagelletur, vel ad triremes amandetur pro particularis perlinens ad honorem Dei, el Eccle­ alio, etiamsi illi non solum sini conjuncti ul Chri­ siae ulililalem,sicul de indulgentiis pro viventibus stiani, sed cliam ul cives, vel ul consanguinei.I)c- diximus; ila ul summus pontifex arbitretur gralionique videtur esse proprium solius Christi posse rem esse Deo rem illam, cujus gralia indulgentiae pro aliis cx condigno, ul mereri, ila eliam satisfa­ conceduntur,quam excquutionem justitiae,quae ecere quoniam csl capul corporis Ecclesiae, el dum xercelur in expiandis animabus purgatorii. Tertio pro nobis satisfecit, pro corpore suo satisfecit. Se­ requiritur, ul qui pro defunctis indulgentias susci­ cunda ralio, quoniam etiamsi certum esset, posse pit, adimplcal opus injunctum, nam ul s. Thonyas loco notato, cl alii doclores scribunt, indulgentiae in praesenti vita unum pro alio cx condigno salis facere: tamen non videtur eadem ratio dc satisfa­ primario et directe non dantur, nisi viventibus,qui ctione pro defunctis; hic enim possumus solvere possunt opera injuncta perficere: defundis autem poenas ejusdem generis, ul nostro jejunio, vel e- dantur secundario cl indirecte, quatenus viventes DE INDULGENTIIS I3’J pro mortuis opera injuncta perficiunt. Ex quo et­ gatur ad mensam regis, ex quo non minorem fruiam requiritur, ul qui opera illa perficit, sit in sta­ clum percipiunt alii, qui adsunl, quam rex ipso, ct tu gratiae, si opera ipsa id requirant, ut diximus nonnulli forlc longe majorem, quamvis proprie re­ supra dc flpere viventibus injuncto.Nam si opus in­ gi liber legalur. Quod praepositivus dc suffragiis junctum id non requirat, probabiliter dici potest, dixit, idem sine dubio de indulgentiis intellexit, prodesse defunctis indulgentias, etiamsi is,qui pro quae juvant defunctos per modum suffragii. Sed defundis eas suscipit non sil iu statu gratiae. Sed responsio communis doctorum est, tam suffragia, omnino tutius est ut qui cupit mortuis indulgen­ quam indulgentias prodesse omnibus defunctis,quo tiam oblinere, prius det operam, ul ipse indulgen­ ad gaudium quoddam accidcniarium,charilas enim tiam a culpa per sacramentum confessionis obti­ facit omnia communia in hoc sensu, quod omnes, neat. Quarto requiritur cx sententia Cajclani tract. qui sunt praediti charitalc, gaudenl de bonis alio­ 16. quaesi. 5. dc indulgentiis,ut defunctus non so­ rum, ac si propria essenl. Sed quo ad satisfactio­ lum sil in statu gratiae, cl in purgatorii locis de­ nem ct liberationem a poenis, suffragia Ecclesiae gat, sed cliam, ul dum viveret, fuerit devotus cla­ communia prodesse omnibus in communi,sed suf­ vium Ecclesiae, morluosque suffragiis juvare stu­ fragia particularia cl indulgentias, quae pro certis duerit, cl pro suis peccatis satisfacere non negle­ animabus suscipiuntur, non prodesse nisi illis,qui­ xerit. Ila enim intelligil Cajetanus verba illa s.Au­ bus cx intentione viventium applicantur.Alque hoc gustini lib. dc cura pro mortuis cap. 1. el in en­ esse verissimum, perspicuum est, primo cx ipsis chiridio cap. 109. suffragia non prodesse omni­ pontificiis concessionibus. Nam Paschalis 1. indul­ bus mortuis, sed illis tantum, qui in hac vita me­ gentiam ila concessit, ul qui pro anima patris, vel ruerunt, ut sibi prodesse possent. Sed haec Cajc­ alterius particularis personae defunctae tot missas lani sententia, ul csl utilis ct pia, quia excitat vi­ celebraverit in cappella s. Zenonis,quae est in ec­ ventes ad opera bona, ila videtur minus vera, cl clesia s. Praxedis, animus illas de purgatorii poe­ ab omnibus passim refellitur. Nam s. Augustinus nis eripiat. Hem Alexander VI. Clemens VII. alii­ locis notatis non excludit a suffragiis cliam parti­ que pontifices in constitutionibus de indictione ju­ cularibus ullas animas cx iis, quae degunt in pur­ bilaei, disertis verbis dicunt, indulgentias illas an­ galorio, sed solum animas damnatas ad aeternas ni jubilaei extendi per modum suffragii ad animas poenas inferorum: dicit enim eas lanium esse ca­ patris, vel matris,vel alterius personae particularis paces suffragiorum, quae dum viverent, id merue­ pro quibus suscipientur. Secundo quoniam hic est runt, quia videlicet in gratia Dei ct charitalc perse­ sensus lotius Ecclesiae, omniumque fidelium.Terverarunt. Charilas enim csl fundamentum commu­ tiq quoniam s. Augustinus in lib. de cura pro mor­ nionis inter Ecclesiae membra, cl non aliqua pe­ tuis, cap. 4. scribil, Ecclesiam suffragia quaedam culiaris devotio ad Ecclesiae elaves vel aliquid hu­ communia transmittere ad animas defunctorum, ul jusmodi. quibus desunt particularia a consanguineis, vel aPostrema quaestio est, an indulgentiae prosint micis, non desini aliqua a communi matre, quae illis,pro quibus in particulari suscipiuntur, an om­ est Ecclesia. Quarto denique, quoniam nulla ratio nibus in communi. Praepositivus quidam antiquus est, cur satisfactiones uni alicui animae per inten­ auctor, ul refert s. Thom, in 4. disl. 15. quaesi.2. tionem satisfacientis applicatae,aul illi non prosint art. 4. docebat, suffragia Ecclesiae semper prodes­ magis, quam aliis, aul aliis ullo modo prosim. Nese defunctis fidelibus in communi, cl illis magis quesimililudincs illae praepositivi aliquid cilicium, qui liberationi propinquiores erant; alque ad hoc non enim similes sunt indulgentiae, vel suffragia persuadendum adducebat similitudinem lucernae, particularia lucernae, vel lectioni, sed potius sum­ quaesi accendatur in aula regis pro ipso rege,non mae pecuniariae, quae ita dalur in liberationem atamen lucet soli regi, sed omnibus, qui adsunl. cl licujus debitoris ab acre alieno, 'ul per eam non illis magis, qui habent oculos meliores. Adducebat possil debitores alii liberari. quoque similitudinem cx libro aliquo, qui forte le­ LIBER SECUNDUS DE INDULGENTIIS Disseruimus hactenus de indulgentiis scholasti­ scripsil. In qua rc breviores erimus,quoniam sunt co more, tum ut catholicis satisfaceremus, Ium ut en omnia a Joanne lloffensi. beatae memoriae viro, fiilurnc disputationis fundamenta jaceremus. Volui­ diligentissime confutata. Deinde oxeuliemes ea, mus autem quaestiones scholasticas a disputatione quae Joannes Calvinus in institutione sua. doctri­ adversus haereticos separare, ne cogerentur ca­ nae catholicae de indulgentiis objecit. Tertio bre­ tholici, aut haeretici omnia legere.sed liberum es­ viter refulabimiis nugas Tilmanni Heshusii. .Ad cset unicuique quod vellet eligere. Igitur responde­ xlremum respondebimus Martino Kemnilio, qui bimus primum iis, quae Marlinus Lulherus adver­ praeter cacleros copiose dc indulgentiis disputavi! sus indulgentias in assertione articulorum suorum in examine postremae sessionis concilii tridentini. CAPUT PRIMUM des Malris Ecclesiae, quae promissione indulgen­ tiarum excitat filios suos ad opera bona, cum ta­ Refutantur argumenta Luthcri contra men indulgentiae non remittant poenam debitam indulgentias. in judicio Dei, sed solum in judicio ecclesiastico, cl simul addidit.thesaurum meritorium Christi non Marlinus Lulherus haeresiarcha nostri sacculi a esse in potestate pontificum, neque expendendum reprehensione indulgentiarum sectam suam auspi­ in re tam vili, ul est expiatio a poena temporaria. catus est, ct quod mirum videri poterit, ita per Ita progressus est a reprehensione abusum ad re­ quosdam gradus ad summum impietatis ascendit, prehensionem indulgentiarum. Sed neque hic sub­ ut non animadverterit majori si licentiae aditum pa­ stitit. Nam cum Leo X. pontifex hanc novam Lutefecisse, quam ea esset, ob cujus repressionem tberi doctrinam improbassel, scripsil ille continuo cum catholicis docloribus contendere atque alter­ librum dc captivitate Babylonica, in cujus libri cari. et libris, cl sermonibus coepit. Nam cum Al­ principio docuil indulgentias non esse pias fraudes bertos card, cl arcbicpiscopus mogunlinus prae­ matris Ecclesiae, sed ineras pontificum impostu­ positus cssel a Leone X. pontifice maximo indul­ ras. Addidit etiam mox librum alium, in quo asse­ gentiis quibusdam per Germaniam praedicandis, ruit, ac defendit omnes articulos a Leone X. im­ scripsil ad cum Lulherus epistolam, in qua nola- probatos. Atque in eo libro afflrmavil. indulgentias bai errorem illorum, qui usque adeo indulgentiis nihil esse, cl si quid essent, non fore utiles, sed conlidebanl, ul securos se de salute sempiterna perniciosas, cum liberent homines ab operibus bo­ esse arbitrarentur, si nummum argenteum in nr- nis; non esse necessarias, vel expetendas, nisi pu­ cem.juxla praescriptum indulgentiae conjecissent. blicis peccatoribus, inertibus el desidiosis,quibus Refellit julem hanc nimium confidentiam eo potis­ publica poenitentia esset imposita, quam peragere simum argumento, quod ne ipse quidem habitus nollent. Denique asseruil nullum esse purgato­ gratiae justificantis a Deo cordibus nostris infusus rium. nullam requiri satisfactionem post culpam certos nos reddere possit dc salute aeterna obli­ remissam, sola fide homines justificari cl liberari nenda, cum Apostolus jubeat, ut cum timore cl ab omni debito culpae cl poenae. Itaque incidit in Irem re salutem nostram operemur. Deinde paulo eum abusum, quem initio reprehendit, vel polius post longius progressus, edidit Resolutiones de in· in alium longe majorem. Aegre ferebat enim ini­ dulgenliis. el mox libellum pro iisdem Rcsolutio- tio, quod homines injecto in arcam argenteo num­ nibus. in quibus docuit, indulgentias essepias frau­ mo, cl indulgentia suscepta, securos se de salute DE INDULGENTIIS 141 aeterna esse confiderent. Ipse autern etiam sine posteriore modo ad fundamentum indulgentiarum nummo argenteo securos omnes reddidit de justi­ perlinent. Nam quod attinet ad gratiam justificatio­ ficatione et salute. Neque ullus unquam l.itn am­ nis oblinendam.sine qua nemo salvus esse potest, plam indulgentiam promulgavit, quam Lulherus, sunt Christi merita otnmbus necessaria, cl ideo te­ qui sine ullo poenitentiae labore, sine ullis operi­ nentur omnes divino praecepto curare, ut sibi ea bus bonis, culpas omnes cl poenas sola fide remi­ merita per Baptismum, vel. si post Baptismum a sit: Si tamen ea indulgentia, el non polius licentia, gratia Dei exciderint, per sacramentum poeniten­ cl vere impia fraus el impostura dicenda est. Ea tiae applicentur, et hoc modo fatemur non perli­ vero quae profert ad suum dogma stabiliendum in nere ad fundamentum indulgentiae Christi merita. assertione articuli 17. cl sequentium tam sunt ine­ At si quis posl gratiam reconciliationis adeptam pta, el parum inter se connexa, ul vix ad argumenti adhuc sil reus luendae poenae temporalis, is non formam revocari possint. necessario egcl meritis Christi,ul perca roalus ille Prima igitur objectio ejusmodi est. Merita Chri­ simpliciter condonetur.non quod sine meritis Chri­ sti sunt res sacrae, el vivae, cum corda justificent; sti possit reatus poenae simpliciter condonari, sed indulgentiae autem non justificant, sed solum re­ quia poterit ipse non requirere tantam liberalilamittere dicuntur debitum poenae temporalis: igi­ lem, contentus ipse suis laboribus et poenis, vel tur indulgentiae non possunt fundari in thesauro in hac vita, vel in purgatorio satisfacere Deo, coo­ meritorum Christi. Responsio: Merita Christi sunt pérante semper Christi merito el gratia, tamen ures vivae cl sacrae, sed non solum justificant cor­ lilissimum illi erit.si Christi menta ita sibi per in­ da,verum etiam salisfaeloria sunt pro reatu poenae dulgentias applicentur, ul sine propria satisfactio­ tum sempiternae Ium temporaria. Quocirca non ne continuo reatus ille solvatur, el hoc modo ne­ csl mirum, si in meritis Christi fundari possint non gari non polesl. quin merita Christi pertineant ad solum sacramenta quae, justificando abluunt macu­ thesaurum el fundamentum indulgcnliarum:quamlas culpae, sed etiam indulgentiae, quae applican­ vis ul nemo cogitur suscipere indulgentias, ita ne­ do satisfactionem Christi, expiant reatum poenae. mo cogatur dare operam, ut debitum temporalis Porro Christi merita,seu potius Christi passionem, poenae,Christi passione cl merilis sine labore pro­ non sohim fuisse meritoriam, sed etiam salisfaclo- prio compensetur. Quarta objeclio:Nullis Scripturae sacrae testimo­ riam probamus ex eo quod scripsil Isai. cap. 53. (Vero languores nostros ipse tulit el dolores no­ niis thesaurus indulgentiarum comprobari polesl, stros ipse, portavit) el s. Joannes in priore episl. sed sola constitutione Clementis VI. quae incipit. cap. 2. (Ipse csl propitiatio pio peccatis nostris, Fnfqenitns.Non igitur salis firma sunt quae de in­ non pro nostris autem tantum, sed etiam pro lo­ dulgentiis traduntur. Responsio: Jam supra osten­ tius mundi). Lulherus vero non probavit. Christi dimus in priore libro indulgentiarum thesaurum passionem non osse salisfactoriam. quod tamen non carere fundamento Scripturarum sanctarum. Sed quamvis nulla testimonia Scripturarum habe­ probare debuit, si quid i llicere voluit. Secunda objectio: Blasphemia est. rem tam sa­ remus. non propterea sola Clementis constitutione cram.ul sunt merita Christi, in sordidum opus mor­ niteremur. Neque enim Clemens ex proprio capite tis ponere: AI poena temporalis, est sordidum o- thesaurum excogitavit: sed ex antiqua traditione , pus mortis: igitur blasphemia est, Christi merita ex Ecclesiae sensu, cx theologorum communi do­ collocare in expiatione poenae temporalis. Respon­ ctrina, el consuetudine veterum pontificum didicit, sio: Quare, Lulherus vocet sordidum mortis opus quod dc thesauro docuit, el auctoritate aposlulica temporalem poenam, non facile divinarem, nisi confirmavit.Denique etiamsi nihil cerii de thesauro forte, quia reatus poenae, fructus est peccati, quod indulgentiarum (quod tamen minime concedimus) csl mors animae.ita nominare placuerit. Sed quae- ante constitutionem Clementis habuissemus, satis cumque sit caussa hujus appellationis, certe non tamen certi redderemur de thesauri hujus veritate est sordidum, sed gloriosum liberare hominem a ex Clementis poni, maximi declaratione. Ipsum csordido mortis opere. Nam quid sordidus el dete­ nitn toti Ecclesiae datum a Deo magistrum cl do­ rius peccato? el tamen non est sordidum Christo, ctorum osse scimus, cum illius sedem teneat, cui sed valde honorificum esse agnum Dei. qui tollit proprie dictum csl: Pasce oves meas. Joan. 21.Sed peccata mundi, mullo igitur minus sordidum erit de hac re salis multa in aliis nostris libris.ac prae­ expiare reatum poenae, cum non sil sordidum ex­ sertim lib. 4. de summo pontifice cap. 3. scripta piare reatum culpae. Quare non est blasphemia, extant, quae hoc loco repetenda non sunt. sed gloriosa praedicatio dicere: Christi merda sa­ Quinta objectio: Poenae.quae peccatum sequun­ crosancta ejus osse virtutis, ul omnia peccata, el tur. non possunt ullo modo remitti, sed velimus, peccatorum reatus omnes cluere, el expiare va­ nolimus, tolerandae sunt: igitur indulgentiae.quae leant. dicuntur esso remissiones poenarum.nihil omnino Tertia objectio: Merita Christi sunt omnibus ne­ sunt. Probat Lulherus antecedens hujus argumen­ cessaria ad salutem, el ideo tenentur omnes quae­ ti ex oo. quod poena peccati Adamo, el (oli generi rere. ul sibi ea merita applicentur. At indulgentiae humano inflicta, est labor et mors: quam poenam non sunt necessariae ad salutem, neque tenentur certum est per indulgentias tolli non posse.Sic et­ Christiani ollo praecepto ad ens suscipiendas: non iam Deus in psalm. 88. dicit: Si peccaverint filii igitur fimdanliir indulgentiae in mentis Christi. tui, visitabo in virga iniquitates eorum. At papa Responsio: Merita Christi parlim sunt omnibus ne­ hanc virgam per indulgentias avertere non potest. cessaria, parlim non necessaria, sed utilia, atque Sic Apostolus ad llebr. 12. dicit, nos a Deo disciBellarmixi Vol. IV. P. II. 19 liE INDULGENTIIS DE INDULGENTIIS U3 plinam accipere, et I. Corinlb. 11.dicil,nos a Deo judicari cl corripi, ut non cum hoc mundo dam­ nemur. Istam vero disciplinam el correptionem indulgentiae non tollunt. Ilesponsiozln libro supe­ riore demonstravimus, per indulgentias non remitti poenas naturales, idesl, quae sequuntur originale peccatum, el toti generi humano sunt communes: sed poenas dumtaxat, quae sequuntur peccata per­ sonalia, el eas non omnes, sed eas tantum, qua­ rum sumus rei in foro poenitentiario, non autem eas, quas debemus in foro externo. Porro poenae, quarum fit mentio in psalm. 88. el in cpisl.ad Co­ rinth. clad llebr.ad forum externum perlinent, in­ fliguntur enim a Deo tamquam judice in externo cl criminali foro. Nam si non polcsl indulgentia tol­ lere poenam,qua praetor aliquem mulclavil ob for tum vel homicidium, quanto minus tollere poterit eam, quam Deus ipse alicui decrevit? Quam igilur, inquies, poenam tollit indulgentia? Illam quae in foro poenitentiario infligitur,quae voluntarie adim­ pletur, ad quam implendam non cogimur nisi ti­ more Dei el stimulo conscientiae. Haec enim est, per quam Domino satisfacimus, el cui succedit,nisi in praesenti Domino satisfiat, purgatorii poena. Quamvis illud cliam negari non debeat, satisfieri quoque Deo per flagella ab ipso immissa, quando libenti animo tolerantur, sicul eliam interdum per poenam sponte susceptam praevenimus manum Dei, cl flagella ejus avertimus, ul exemplum Nini­ vitarum docel, quod habetur apud Jonam prophe­ tam cap. ultimo. Sexta objeclio: Indulgentiae dicuntur remittere poenitentias injunctas; at illae sunt opera bona,vi­ delicet jejunia, eleemosynae, preces elsimilia:igilur indulgentiae noxiae sunt, non salutares, cum a bonis operibus nos impediant.Responsio: Indul­ gentiae remittunt poenitentias injunctas,non quate­ nus sunt operated quatenus debitum eas implendi retardaret nostrum ingressum in vilam aeternam, si forte ante diorum impletionem dc vita nos exire contingeret.Itaque Ecclesia dum largitur indulgen­ tias, non prohibet studium poenitentiae, imtno ad illud nos hortator cl excitat, sed a reatu illo nos liberat, quo, ul diximus, impediri possumus a regoocoelorum citius oblinendo.Proinde vere salulares, et nullo modo noxiae dicendae sunt indulgen­ tiae. Atque haec esi summa objectionum Lutheri: nam ad singula ejus verba salis accurate Roflensis respondit, ul non sil opus aliquid addere. lum sibi laborandum esse in indulgentiis refellenmentis V. et concilii oeoumenici Viennensis, Abu­ line, sed omnia bona opera, el ipsa fides vera el dis.cum eae sponte sua atque argumentis Lutheri sionibus (ila decretum incipit) quas nonnulli e- catholica apud Lulheranos esse desierint, tamen tamquam fortissimis arietibus concussae, ad indi', leemosynarum quaestores in suis proponunt apud catholicos indulgentiae,quae antiquis tempo­ nationem spectare incipiant. Deinde addit,eas limpraedicationibus, ut simplices decipiant, et au­ ribus frigere videbantur, post exorlam Lutheri se­ diu salvas constitisse, quoniam tam alta errorum rum subtili,vel fallaci potius ingenio extorqueant ciam, quasi per anliperislasim recalescere, revire­ nocte immersi fuerunt aliquot saeculis homines.vt ab eisdem, cum in animarum cedat periculum scere ac reflorere coeperunt, tanlumque abesl ut cum viderenl, per indulgentias sibi emungi pecu el scandalum plurimorum, viam, prout nobis periculum sit.ne evanescant.ul potius de moderan­ nias, quae in scorta el lenones absumerentur, eli possibile. praecludere cupientes, juxla statuta dis, et intra certos terminos coercendis cogitan­ quaestuariis se palam deludi, tamen indulgently concilii generalis,duximus prohibendum distin­ dum fueril. Sed jam ad argumenta veniamus. summa veneratione exciperent,venerarentur, adv cte etc. El infra*. Ad haec cum aliqui ex hujus­ rarenl. Adjungit postremo.ubi orbis sibi saperec modi quaestoribus,sicut ad nostram audientiam CAPUT 1Π. liquid permhit. indulgentias paulatim fiigcre >, est perlatum, non sine multa temeritatis auda­ congelascere coepisse.Sed primum Calvini pronan cia, et deceptione multiplici animarum, indul­ cialtim adeo falsum esse constat, ul numquam ma­ gentias populo. motu suo proprio de facto con­ Respondetur ad objectiones Calvini ex num. 39. cap. 9. Instil. jor fuerit indulgentiarum frequentia, numquam cedant, super votis dispensent. a perjuriis homi­ major devotio, numquam tam ardenter a populis cidiis, et peccatis aliis sibi confitcntcs absolvant, In sequenti numero, sive ul ipse vocare solel.secatholicis expetitae fuerint, quam ab eo tempore, male ablata incerta data sibi aliqua pecuniae quo a Lulhero exagitari coeperunt. Hinc enim Iriquantitate, remittant, tertiam aul quartam par­ clione, Calvinus profitelur ipsas: Indulgentias, et­ tem de poenitentiis injunctis relaxent, animas iam abstersas omni labe, idesl, si nullo abusu dentinum concil. sess. 2.7. de indulgentiis mode­ 1res vel piares parentum vel amicorum illorum, foedentur. nihil esse aliud nisi sanguinis Chrisli randis decretum edidit, el Clemens VIII. pontifex qui eleemosynas eis conferant, de purgatorio profanationem.Salanaeque ludibrium, quo Chri­ maximus, qui nunc Ecclesiam regit, nimium desi­ (ul asserunt mendaciter) extrahant, el ad gau­ stianum populum a Dei gratia, avita. quae esi derium indulgentiarum, el piam potentium impor­ dia paradisi perducant, benefactoribus locorum, in Christo, abducant, et a cera salutis via aver­ tunitatem reprimendam esse prudentissime con­ quorum quaestores existant. remissionem ple­ tant. Gravissima haec csl indulgentiarum accusa­ suit. Argumenta vero Lutheri adeo levia, insulsa, nariam peccatorum indulgeanl.el aliqui ex ipsis tio, quam si Calvinus solidis argumentis compro­ inepta sunt, ul non videatur negligenlius caussam eos a poena el culpa ut eorum verbis utamur, bare queat, sine dubio caussam obtinebit. Audia­ istam agere potuisse, si ex animo praevaricari vo­ absolvant. Nos abusus hujusmodi, per quos cen­ mus igilur probationem. Quo enim, inquil. po­ luisset. Certe a doctis hominibus ila ridentur, ul sura vilescit ecclesiastica, et clavium Ecclesiae terat foedius profanari Christi sanguis, quam per ea non everti, sed constitui indulgentias arbi­ auctoritas ducitur in contemptum, omnimode a- dum negatur sufficere ad peccatorum re missio­ trentur. At persuasit tamen Lutherus mullis. Ila bolerc volentes, ea per quoscumque quaestores nem.ad reconciliationem, ad salisfaclionem.nisi csl, sed persuasit etiam alia mullo absurdiora, el fieri, vel attentari de caetero districtius inhibe­ relut arescentis , et exhausti defectus aliunde crassiora, quia viam lalarn aperuit, per quam car­ mus. Non igilur (ul Calvinus menlilur) a papa, el suppleatur el sufficiatur? Sed boc non tam argu­ nales homines libenter ingrediuntur. Quomodo et­ suis bulligerulis quaestuosae nundinationes de sa­ mentum, quam mendacium csl. Nullus enim ca­ iam Mahumelhes sine miraculis, sine sapientia,si­ lute animarum exercebantur; pauculis nummis sa­ tholicorum scripsit.Chrisli sanguinem non suffice­ ne probitate vitae, novam suam sectam quo licen­ lutis prolium laxabatur, hac specie pecuniae,quae re ad peccatorum remissionem, ad reconciliatio­ tiam magnam carni, ac sensibus darei, innumera­ in scoria cl lenones, el commessaliones turpiter nem. ad satisfactionem, nisi defectus ejus aliunde bilibus hominibus persuasit. insumeremur. emungebantur. Sed haec omnia suppleatur. Debuisset sano vel unum aliquem alle­ Alterum Calvini pronunciatum in duobus peccat, lamquam manifesti abusus, a pontificibus, cl con­ gare. qui ila sentiret. Neque solum nemo catholi­ primum enim tribuit errorum noctem aliquot sae­ ciliis catholicis reprehendebantur, el prohibeban­ corum id scripsit, sed neque scribere potuit, cum culis, in quibus doctrina de indulgentiis celebrior tur, ul etiam hoc Icmporc reprehenduntur et pro­ ipse Clemens VI. pontifex in constitutione de the­ in Ecclesia fuisse videtur, videlicet ab anno mille­ sauro indulgentiarum, quem proprio Calvinus op­ hibentur. simo ad millesimum quingentesimum.At certe sae­ Tertium Calvini pronunciation caussam vere a- pugnat. el omnes theologi affirment Chrisli sangui­ cula ista ul caruerunl luce linguarum lalinac el peril omnium malorum, quae Germaniae, el lotius nem adeo pretii esse infiniti, ul vel una ejus gutta graccac, ita luce doctrinae el sanctitatis mirifice septentrionis magnam partem misere perdiderunt. sufficere potuerit ad omnia lotius mundi crimina fulserunt, ul nullis anterioribus saeculis cedere vi­ Dicil enim, cum orbis sibi sapere aliquid permi­ expianda. Quod autem Calvinum fefellit, id fuit, deantur.Argumento esse possunt concilia celeber­ sit, tunc demum coepisse indulgentias frigere, el quod catholici docent in thesauro indulgentiarum rima singulis his postremis sacculis acta, lateracongelascere, donec tandem evanescant. Quid c- conlineri non sola Chrisli merita, sed cliam san­ nensia, lugdunensia, Viennensia, conslanliensia, nim csl.orbis sibi sapore, aliquid permisilY nisi pri­ ctorum. Sed non ideo adjungimus montis Chrisli fioreniina. Item viri sancti miraculis clarissimi, vati homines sapere voluerunt, contra praeceptum merila sanctorum, quasi illa non sufficiant, sed ul Bernardus, Dominicus, Franc.iscus, Antonius, Pe­ Apostoli Horn. 12. plusquam sapere oportere. Item merita sanctorum, quae diis superfuerunt, non trus martyr, Vinccnlius, Bernardinos,Nicolaus To­ CAPUT Π. nullo mittente, nullo vocante, officium sibi docen­ sint odiosa, ul sancti hoc honore gaudeant, ul ef­ lentinos, aliique quamplurimi.Denique viri doctis­ di desumpserunt. Oves contemptis pastoribus ad ficacia merilornm Chrisli magis cluccal, quae non simi, Ansehnus , Hugo et Richardus Viclorini, ARespondetur ad ea, quae adversus indulgentias lexander, Albertus, Thomas, Bonaventure, Scolus nova pascua progredi,equi sessoribus excussis per solum per se, possunt expiare peccata, et realum Joanne- Calvinus objecit in libro Instil, cap. llenricus, Durandus, aliique prope innumerabiles, devia currere decreverunt. Haec, igilur nova prae­ peccatorum,sed etiam efficere ul merila sauciorum 9. η. 38. sumptio, qua unusquisque, l.ulhcro auctore, judi­ vim habeant expiandi realum poenae temporalis. ul omittam jureconsultos, medicos, historicos, qui cem se controversiarum omnium fecit, ac pastures Quae est cliam ralio, cur Deus voluerit, ul unus­ scriptis suis,ista saecula egregie illusIrarunt.Dein· Venio nunc ad objcclioncm Joannis Calvini. El de Calvinus abusus quaestuariorum in ipsos ponti­ cl redores a Deo posilos in Ecclesia, juxla Apo­ quisque nostrum propriis meritis coronam vitae quoniam nemo quod sciam) ejus sententias ex pro- fices referi, cum apertissime constet a pontificibus stolum ad Ephes. 4. audire contempsit, haec, sibi acquirat, juxla ilhid Apostoli 2. Tim. 2. Non posilo discutiendas suscepit: respondebo ad o- semper fuisse damnatos, ul perspicuum est ex de­ inquam, csl, quae dissidiis el haeresihus septen­ coronabitur nisiqui legitime certaverit: non quod mma, quae scripsit in institutione cap. 9. a num. cretis lunocenlii III. in concilio laterancnsi. Inno­ trionem replevit.Sed illud tamen,ul initio diximus, Chrisli mérita non sufficiant, sed quia id nobis u38. usque ad 41. in quem locum congessit, quae centi) IV. in concilio lugduncnsi.etClOmenlis V.in falsum csl*. Indulgentias frigere et congelascere tilius, el Chrislo gloriosius est. Quemadmodum cl­ de indulgentiis dicenda sibi esse judicavit. concilio viennensi. At ul inlclligant Calviniani coepisse, cum orbis sibi aliquid sapere. permisit. iam idem Deus instituit, ul secundae caussae non Initio igilur num. 38. more suo conviciis cl quam immerito de hac re Calvinus pontifices repre­ Quamvis enim serpente antiquo male oculos ape­ sint otiosae, sed cum ipsa prima caussa ad res pro­ mendaciis ludit. Primum enim scribit, non mul- henderit, referam ad verbum pariem decreti Cleriente scduclis ab haereticis, non solum indulgen- ducendas conveniant, quamvis prima caussa sino U 144 DE INDULGENTIIS secundis ros omnes aeque facile ac perfode effi- praedosl. sanet. c. 7. Si potuisset Cornelius sine fide. Chrisii salvus esse, non ad eum aedifican­ ccrc potuisset. Pergit Cilvinus, cl ex variis Scripturarum testi­ dum missus fuisset architectus Petrus De hacigimoniis probare nititur, Chrisii sanguinem prb fana­ (ur remissione loquitur idem Iposlolus: cmn ait; ri; si illi sonclorum merita adjungiinlur: Christo, Huic omnes prophetae testimonium perhibent, inquit, lex. el prophetae omnes (leste Pelro Act. quod per ipsum accipienda sit remissio peccato­ !0. testimonium perhibent, quod per ipsum ac­ rum. de qua remissione falso Calvinus dicit,/ncipienda sil remissio peccatorum. Indulgenliae dulgentiae remissionem peccatorum per Petrum remissionem peccatorum per Petrum cl Paulum el Paulum el martyres largiuntur; cum jam sae­ ct martyres largiuntur. Sanguis Chrisii emundat pe sil dictum, culp.is per indulgentias non reinilli. In epist. 1. cap. I. s. Joannes cum dicit: Sannos a peccato linquit Joannes I Joan. I.) indul­ gentiae sanguinem martyrum faciunt peccato­ guis ejus emundat nos a peccalo, loquitur de re­ rum ablutionem. Christus (inquit Paulus 2. Cor. missione culpae, quae maculam proprie gignit in S.) qui peccatum non noverat, factus pro nobis anima. Macula enim est. quae ablutione tollitur, csl peccatum, idesl, peccati satisfactio, ul justi­ non poena, quae debitorem, non sordidum facit. tia Dei efficeremur in illo. Indulgentiae, pecca­ Itaque falso Calvinus addit. Indulgentiae sangui­ torum satisfactionem in sanguine martyrum, re­ nem martyrum faciunt peccatorum ablutionem. ponunt. Clamabat Paulus, el Corinthiis testifica­ Non enim ablutionem culpae, sed solutionem pro batur I. Cor. I. Solum Christum pro ipsis cruci­ debito poenae indulgentiis catholici tribuunt. In epist. 2. ad Corinth, cup. 5. Apostolus Paulus fixum. cl mortuum esse. Indulgentiae pronuncient Paulum el alios pro nobis morluos.Mibi di­ posleaquam dixit. Christum factum esse peccatum, cit. Christum acquisivisse Ecclesiam suo sangui­ idesl. hostiam pro peccato adjunxit,ul nos efficere­ ne Ador. 20. Indulgentiae aliud pretium acqui­ mur justitia Dei in illo. Ex quo intelligimus cum sitionis in sanguine martyrum statuunt.lina ob­ loqui dc remissione peccati,per quem justificamur latione Christus consummavit in perpetuum san- cl cx impiis efficimur pii.quem effectum nemo un­ clificatos. ait Apostolus llebr. IO. Indulgentiae quam catholicorum indulgentiis attribuit. Quare reclamant,a martyribus perfici sanctificationem, Calvinus cum scribit, Indulgentiae peccatorum quae alioqui non sufficeret. Joannes dicit Apoc. satisfactionem in sanguine martyrum reponunt, ~i.Sanctos omnes lavisse stolas in sanguineagni. vel loquitur de satisfactione pro culpa et poena Indulgentiae docent lavare stolas in sanguine sempiterna, el falso catholicis imponit, quod ex sanctorum. Ilacc ille, cui respondemus, leslimo- eorum sententia indulgentiae satisfactionem pec­ nia Scripturorum verissima esso, sed perperain al­ catorum in sanguine martyrum reponanl:vel loqui­ legari: loquuntur enim de remissione culpae, ac tur dc .satisfactione pro poena temporali cl falsoinpraesertim lelhalis. idesl, de justificatione impii, dulgenlias verbis apostoli Pauli opponit, cum Apo­ el reconciliatione, per quam ex peccatoribus effi­ stolus de satisfactione pro culpa inlelligcndiis sil. cimur justi,quam accipimus in sacramentis Baptis­ In epist. 1. ad Corinth, c. 1. idem Apostolus mi, vel Poenitentiae,ubi nullum locum habent me­ cum testificatur el clamat, solum Christum cruci­ rita sanctorum. Porro indulgentiae non remittunt fixum esse pro nobis, loquitur sine ullo dubio de culpam, neque lethalem. neque venialem, sed so­ passione Chrisii, quatenus ea per Baptismum ap­ lam poenam, eamque temporariam,cujus reatus in­ plicata justificat et reconciliai. Ideo enim duo illa veniri potest in omnibus justificatis, sanctificatis, conjungit: Aumquid Paulus pro vobis crucifixus ablutis, sicut inveniebatur in Davide, cui poslcon- est? aut in nomine Pauli baplizali estis? In quo fessionem peccati dictum est a propheta Nathan 2. sensu nemo catholicorum f Trel.quod Calvinus di­ Reg. 12. Dominus transtulit peccatum luum.ve- cit: Indulgentiae pronuntiant, Paulum cl alios runlamen, quoniam blasphemare fecisti inimi­ pro nobis mortuos. cos nomen Domini, filius , qui nutus est libi, In Actis c. 20. cum idem Apostolus scribit,Chri­ morte morietur. Non igitur indulgentiae tribuunt stum proprio sanguine Ecclesiam acquievisse.ma­ sanet s id,quod Scripturae allegatae tribuunt Chri­ nifeste loquitur de pretio sanguinis,quo redimimur sto. Ac ul id planius fiat, excutiam breviter singu­ de captivitate diaboli, cl per fidem cl Baptismum la testimonia a Calvino adducta. In Actis c. 10. lo­ adjungimur ad Ecclesiam, tunc enim aedificatur quitur s. Petrus de remissione peccati, quae habe­ cl acquiritur Ecclesia,cum per fidem el sacramen­ tur per fidem el sacramenta, sine qua nemo sal­ ta homines incorporantur Ecclesiae. In quo sensu vus esse potest. Nam ideo dictum est Cornelio ab falsO Calvinus dicit: Indulgentiae aliud pretium Angelo, Accersi Simonem, qui cognominatur Pe­ acquisitionis in sanguine martyrum statuunt. trus, qui loquetur libi verba, in quibus salvus In epist. ad llebr. c. 10. cum idem AposlohlS eris tu, ct universa domus lua.Neque obstat.quod scribit Christum unica oblatione consummasse in ('.< melius in eodem loco dicitur fuisse vir justus el perpetuum sanclifieatos, significat.Christum unica timens Deum.etiam antequam Petrum audiret.Nam oblatione corporis sui in cruce sufficiens prelium (ul scribit 8. Augustinus in 1 b.l.ad Simplicianum obtulisse, quo possint omnes homines redimi ab qu .csl. 2 i Justus erat Cornelius justitia quadam omni iniquitate. el ila redimi, ut ipsa redemptio inii»' it.i < l imperfecta, sed non poterat salvus esse perpetua esse possit, cui redemptioni non repu­ r.is·, eroderet in Christum cl per Baptismum remit­ gnat, ul homines sic. redempti. |10e esi justificati, terentur ei peccata, cl ipse incorporaretur Eccle­ el reconciliati realutn aliquem poenae temporalis siae. Nam ul idem Augustinus loquitur lib. 1. de habeant, pro quo solvendo indulgentiis opus ha­ DE INDULGENTIIS beant.sicut enim culpae veniales,sine quibus haec vita non ducitur, non impediunt redeniplioiiem.jijsliflcalionem < l sanctificationem : ita ner. iratus poenae temporalis eam impediunt Pronidp l.d-o Calvinus adjungiU/ndi/lf/cnhae reclamant.a mar­ tyribus perfici sunc/iftco/ioncm , quae alioqui non sufficeret. Nam catholici m que dicunt, indui gentils perlici sanctificationem, el mullo minus af­ firmant. Chrisii saocliliejilionem non sufficere.Sed non esi hoc primum, quod falso catholicis Calvi­ nus attribuit. In Apocalypsi cap. 7. cum Joannes dicit, omnes sanctos lavissu stohi> in sanguine agni, nemo dubi­ tare potest quin loquatur dc ju.-l licalione a culpa Ium originali, tum actuali quae ul supra diximus, propiie maculam g'gnil. Quare lalso Calvinus ad­ dit: Indulgenliae docent lavare stolas in sangui ne sanctorum. Si quidem indulgenliae catholicae nihil Iule docent, neque unquam docuerunt. Vide­ mus igitur agmen argumentorum Calvinianorum loi Scripturarum telis armatum.plus ostentationis, quam soliditatis habuisse. Nam euin lotum vel ex falsis, vel ex veris ad rem non facientibus consta­ ret, cum ad munus ventum est. el cominus signa collate, vera ad rem non facientia pugnare nolue­ runt. falsa vero facile hostibus terga verterunt. CAPUT IV. Respondetur ad objectionem Calvini ex cap. 9. Instil. num. 40. Jam vero in sectione 40. ducit Calvinus argu­ mentum a testimoniis sanctorum Patrum, Leonis ct Augustini. Praeclare,inquit, adversus haec sa­ crilegia /.eo episcopus romanus in epist. 81. ad Palaestinos loquitur. Quamvis mullorum sancto­ rum in con^peclu Domini pretiosa mors fuerit; nullius tamen insontis occisio propitiatio fuit mundi. Accipere justi, non dedere coronas, el dc fortitudine fidelium nata sunl exempla pa lienliac. non dona jusliliae. Singulares quippe illorum mortes fuerunt, nec alterius quispiam debitum suo fine persolvit, cum unus exlilcril Dominus Christus. in quo omn s crucifixi.omnes mortui omnes scpulli.omnes sunt etiam restiscilali. Nec minus opposite s. Augustinus tract. Si. in Joaunem. El si fratres, inquit, pro fratribus moriamur, nullius tamen sanguis martyris in remissionem peccatorum funditur, quod fecit Christus pro nobis. neque in hoc quid imitare­ mur, sed quid gratularemur, contuli' nobis.Hem lib. 4. ad Jlonifacium c. i sicut solus EiliusDci factus csl filius hominis, ut nos sevum filius Dei faceret, da pro nobis solus suscepit sine malis meritis poenam ul nos per ipsum sine bonis me­ ritis consequeremur gratiam. Hoc argumentum Calvini non minus speciosum, nec magis solidum csl, quam super.us. Vera sunt omnia, ipiae i> san­ ctis Patribus. Lconeci Augustino dicuntur: sed ad rem praesentem nihil omnino faciunt. Quid enim s. Leo dicit? Solius Christi mortem mundi propi­ US tiationem fuisse, neque sanctorum mortibus ullam partem fjns propitiationis esse Inbm-n .lain. V. rissimum c-ι; nam ipsi ι· i un saru it de muodo ali­ quando fm itiul <·ι Christi morte redcinpli.de mun­ do < xire coeperunt. Ncqne nos indulgentiis id adscribimus ut mundum reconcilient Deo,sed ul eos, qui jam de mundo per Christum educti, · l Ileo Pa­ tri reconciliati sunl. juvent,ul a reatu poenae, tem­ poralis. si quo forte adhuc tenentur obslricli, fa­ cilius lib· i< nlur. Quid praeterea s. Leo dic l? Ac­ cepisse justos non dedisse coronas, cl hoc nos quoque libi ntissime confitemur, neque enim mé­ rita. qudm* praemia el coronae respondent, per indulgentias habere nos credimus. Quid postea idem l.eo adjungil? Ex fidelium fortitudine naia esse ex mpla patientiae, non dona ju>liliae.El hoc nili I venus, nam dona justitiae non potest dare , nisi qui ju>lificnl impium. Impium vero justificare non potest, nisi ille, qui peccatum non fecit, cl cujus passio pretii fuit mliiiili. dc cujus plenitudi­ ne nos omnes accepimus Solus ipse caput existons eoi pons Ecclesiae, suis < nimbus membris gratiam comparavit. Neque ullus catholicorum docuit un­ quam per indulgentias acquiri dona jusliliae, vel, quod csl idem, quemquam ex impio justum fieri. Quid postremo s. l.eo nos monet? Singulares alio­ rum mortes fuisse, neque quemquam alterius debilum suo line solvisse: unum esse Christum, in quo omnes mortui, omnes sunl etiam suscitati. Id vero quis nostrum unquam negavit? Certe unus­ quisque dum moritur. debitum proprium solvit, quod in Adamo contraxit.Solus Christus.qui debi­ tum moriendi non habuit, pro omnibus mortuus est. ul mortem moriendo destrueret. ct vitam re­ surgendo repararet. Neque isla inter se pugnant, quod per i.liristi mortem a debito mortis liberali sumus, et tamen uuus ’ii -que nostrum moriendo debitum solvat, quod in Adamo contraxit.Siquidem mortis debitum non oral solum .ul moreremur, sed ul in mo l·' perpetuo maneremus.Christus autem . qui ul Apostolus ait 2. ad T moth. I. destruxit qui­ dem mortem, illuminavit autem vitam cl incorrupPonem, id nobis morte sua contulit, ul licet ad tempus moriamur, tamen ad vitam revocati perpe­ tuo cum ipso vivamus. Neque, vero aliquid horum indulgentiis tribuimus, imi sauciorum mortibus,ul Calvinus credi voluit. Sed quemadmodum nos ve­ rissima esse fatemur omma.quae s. Leo in epistola allegata posml: sic ipse vivissim non negassei. si de Ius rolius disserendi illi se occasio obtulisset, salictorum passiones al is Ecclesiae membris ap­ plicari posse ad solum reatum poenae temporariae dissolvendum. Propositum enim s. Leoni in ea cpisl. fuit demonstrare necessitatem verae carnis in Christo adversum haeresim Eulyclietis.quac paulo ante suborla fuerat. Itaque docet >. Leo. veram in Christo fuisse carnem, quoniam sine vera carne , vere urnri non potuisset.Quod si Christus vere mor­ tuus non esset, nos quoque redempti ac reconci­ liati Deo non essemus, cum nullius alterius homi­ nis. quamvis innocentis et sancti, prop liatio mun­ di esse poluciit. Ilacc csl s. Leonis ratiocinatio, quae solidissima esi. si agalur. ul vere agitur, de redemptione a captivitate diaboli, de propitiatione 146 DE INDULGENTIIS na luenda fuerat, ul s. Cyprianus scribit lib. 2. episi. I. ad Anoniantim,profecto qui levium, cl pau­ corum deliciorum est reus, el lamen pro Christo, posl varia tormenta vilain ponit: morte sua plus Deo pracslal quam sibi ad reatum poenae leniporariac peccatis suis debilae dissolvendum opus essel. Praeterea quod Calvinus addit,nos dicere,san­ ctos plus esse meritos apud Deum, quam sibi ne· cesse esset,el meritorum largitatem ila illis super­ fuisse, ulin alios redundaret: non agnoscimus, ul noslra placita, sed ul ipsius commenta. Nos enim, ul concedimus,satisfactiones mullis sanctorum su­ perfuisse, quod modo salis evidenter ostendimus: ila negamus superfuisse merita, vel ipsa mcrila in alios redundare. De qua re in lib. priorc salis mulla diximus.Sed facile ignoscimus Calvino,quod vel ob imperitiam, vel ob ncgligcnliam, vel eliam ul caussam catholicorum odiosam redderet, non fi­ deliter noslra proposuit. Illud videamus, an qui non integre fundamentum indulgentiarum retulit, illud saltem solide refutaverit. Sic igitur pergit lo­ co nolalo. Quid hoc est, nisi Christo nomen re­ linquere, caelerum vulgarem sanctulum facere, qui in turba vix dignoscatur? Unum, unum il­ lum praedicari deeebai, unum proponi, unum nominari, unum respici, cum de obtinenda pec­ catorum remissione, expiatione, sanctificatione agitur. Al non ila est: non vulgaris sanclnlus, sed san­ CAPUT V. ctus Sanctorum ex thesauro indulgentiarum Chri­ stus agnoscitur. Non enim sauciorum passiones Refelluntur ea, quae Calvinus habcl cap. 9. Christi passionibus miscentur in thesauro, quod Instil. num. 41. el 12. Chrisli passiones per sc non sufficiant, sed ut oslendalur excellentia passionum Christi, quae non Pergit Calvinus,cl scelione 41. refellero conatur solum expiare queunt reatus peccatorum, sed et­ rationem catholicorum, qua thesaurum indulgen­ iam aliis vim expiandi communicare, itaque, ila tiarum ab illis astrui dicit. Proponit autem cam miscentur in thesauro passionibus Chrisli passio­ rationem his verbis. Agnoscant, an non haec sint nes sanctorum, ut Chrisli passiones omnem cul­ sua placita: Martyres plus morte sua praestitisse pam, originalem el actualem, lelhalcm el venialem Deo. ac meritos esse, quam sibi opus esset: tan- et omnem poenam sempiternam el temporariam tamque illis meritorum largitatem superfuisse, expiare valeant, idque Iulum perse; etiamsi nullae quae in alios redundaret.Ne igilur supervacuum admiscerentur passiones sanctorum, quae sancto­ sil tantum bonum, commisceri eorum sanguinem rum passiones sine Chrisli passionibus nihil pos­ sanguini Christi, el ex utroque thesaurum Ec­ sunt,ei cum Christi passionibus solas poenas tem­ clesiae confici ad remissionem ct satisfactionem porarias expiare possunt. Non igilur unum de tur­ peccatorum.Alque ila accipiendum quod ait Pau­ ba, sed regem martyrum el sanctorum omnium lus Coloss. 1. Suppleo in corpore meo ea quae Christum facimus, illumquc unum, ul simpliciter désuni passionum Chrisli pro corpore ejus, quod el absolute redemptorem, propilialorcm cl Salva­ esi Ecclesia. Haec ille. Qui non omnino ildeliler torem praedicamus, nominamus, proponimus, at­ rationem catholicorum proposuit, ul plane negare que respicimus. Quod si solum nomen Christo re­ possimus illa noslra esse placita. Neque enim do­ linquit. qui sanctos quoquomodo illi adjungit,quid cemus, martyres morte sua plus Deo praestitisse, respondebimus Apostolo, qui sc Chrisli adjutorem quam sibi opus esset absolute: sed quam sibi opus facit 1. Cor. 3. et Salvatoris officium sibi vcndicat esset ad satisfactionem pro realu poenae tempora­ 1. Cor. 9. el illuminatorem omnium hominum sc lis. Quod quidem adeo verum est, ul caecus sit o- dicit Ephes. 3. an ignorabat Apostolus, Cbrislum porleat, qui id non videat. Ceric Joannes Baptists non agere humano adjutorio, el ipsum solum esse tam innocenter vitam duxerat, ul nullo modo ad Salvatorem omnium hominum; el ipsum eundem, expianda peccata sua passionis el mortis illius a- el solum esse lucem veram,quae illuminat omnem cerbitalc indigeret. Proinde plus Deo praestitit hominem venientem in hunc mundum? An voiemorte sua, quam sibi ad peccata expianda opus bal Christum, vulgarem sane,iulum facere.ul in turesset. Quod idem de apostolis,mullisque aliis mar­ In vix dignosceretur? Quemadmodum igilur Apo· tyribus dici potest. Nam si peccatorum eliam ma­ stolus dum sibi officium adjuvandi Christum, salximorum cl plurimorum reatus unica martyris pas­ vandique ct illuminandi homines desumit, nullam sione purgalur.pro quibus alioqui diu in igne poe­ Chrislo tacil injuriam, quia Christus ipse Paulum peccati lethalis, el dc satisfactione pro realu, ac debito mortis aeternae. Al si quis contendat, ean­ dem raliocinalionem exlendere ad satisfactionem pro realu poenae temporariae,nihil efficiet, el con­ tra ipsum Leonem disputabit, qui serin. I. dc je­ junio decimi mensis, in cpisl. 79. ad Nfcclam, el 91. ad Theodorum,cl 92. ad Rusticum saepe repe­ tii, per opera bona satisfieri Deo, poenas peccato­ rum redimi, placari Deum etc. et quemadmodum non negat s. Leo, immo vero palam affirmai, posse unumquemque suis operibus satisfacere Deo pro realu poenae temporalis, quamvis solius Christi mors reconcilialio fuerit mundi: sic eliam non ne­ garet propter vinculum cbarilalis, cl sanctorum communionem, posse unius satisfactionem alteri applicari pro solutione realus poenae temporalis , atque hoc solum csl, quod per indulgcniias fieri catholici docent. Nunc ad s. Augustini testimonia eadem responsio dari potest; loquitur enim s. Au­ gustinus, ul verba ipsa clamant, de remissione peccatorum, quam in justificatione accipimus,cum ad gratiam Dei sine ullis nostris bonis meritis pervenimus;quam remissionem fui saepe jam diximus) nemo catholicorum ab indulgentiis, vel a sanctis especial, sed omnes in unum Christum integre re ferunt. Quid igilur jam habcl Calvinus? Optima te­ stimonia protulit, sed nihil nisi aerem verberavit. DE INDULGENTIIS sibi adjutorem esse voluit, dignatione, non neces­ sitate: et si Christus el Paulus salvant et illuminant homines, Paulus a Christo virtutem salvandi el il­ luminandi, non Christus a Paulo; >ic ctiarn dum nos sanetis tribuimus olliciiini satisfaciendi pro poenis temporalibus aliorum, non facimus Christo injuriam, quoniam, ut dictum est. virtutem satisfa­ ciendi ab ipso Christo sancti accipiunt, non abso­ lute, et simpliciter,sed pro modulo sibi communi­ cato. Addit postremo Calvinus in eadem sectione. Sed audiamus eorum enlymemula.Xe sine fru­ ctu effusus sil sanguis martyrum, in commune Ecclesiae lucrum conferatur. Ita ne? an vero nullus erui fructus, yloii/icare Deum per inar­ tem? veritati ejus suo sanguine subscribere? testi­ ficari praesentis vitae contemptu meliorem se vi­ tam quaerere? fidem Ecclesiae, sua constantia confirmare, hostium autem pertinaciam fran­ gere. Al nos talia cntymemala numquam fecimus, ne­ que est difficile conticia a sc argumenta dissolve­ re. Extant libri permulti catholicorum, ubi de in­ dulgentiis accurate disseritur, et in nullo eorum invenietur, passiones sanctorum sine fructu futu­ ras, si in thesauro non reponantur. Id solum di­ cunt, passiones sanctorum non absolute, sed ul salisfaclorias sine fructu fuur.»s. si neque illis ip­ si egeant, neque aliis applitcnlur; quamvis alioqui mullis aliis nominibus gloriosas Deo. honorificas ipsis, cl utiles Ecclesiae luisse non dubium sit. Porro ad testimonium Apostoli cx cpisl. ad Coloss. cap. 1. quod Calvinus a catholicis adfcrri di­ xit, respondet in sectione sequenti, quae csl qua­ dragesima secunda: ac mullis verbis docel Apo­ stoli verba: Suppleo quae desunt passionibus Christi etc. non significare Chrisli passionibus aliquid defuisse ad vim satisfaciendi pro peccatis, sed Chrisli membra.nempe fideles omnes exerceri oportere variis afflictionibus, idque pro Ecclesia, idest, pro Ecclesiae aedificatione el profectu. Sed quamvis hic sensus, quem Calvinus amplectitur, sit eliam a multis ex nostris observatus el appro­ batus: tamen nos in libro superiore ostendimus, praeter eum sensum, posse aposlolica illa verba commode recipere alios sensus; alque eum prae­ sertim, qui ad thesaurum indiligentiarum stabilien­ dum confert, quem quidem sensum sibi non pro­ bari Calvinus significat, sed eum refellere solido aliquo argumento nec poluli, nec lentavit. Ul mni sua justitia, sapientia, gratia, nulla exce­ ptione nobis offerri, testis est Paulus, qui 2. Coriiiih. 5. dicit depositum esse apud ministros verbum reconciliationis, quo hac legationis for­ ma fungantur seu Christo per ipsos hortante,ob­ secramus réconciliai: ini Deo. Eum qui peccatum non noverat, pro nobis peccatum fecit, ul effice­ remur justitia Dei in illo. Contra, hi indulgen­ tiae demensum aliquod gratiae, ex armario pa­ pae reclusum, plumbo el membranae,loco eliam affigunt, a verbo Dei avellunt. Haec omnia per parles sigi lalim refellenda sunt, ne queratur Cal­ vinus, aliquid a nobis lemere praetermissum.Quod igilur reprehendit, gratiam Dei plumbo cl mem­ branae includi, respondeo: non ailler a pontifice maximo gratiam Dei plumboelmembranae aliquan­ do includi, quam apostoli el prophetae literis el chartae mysteria salutis incluserint. Nam quemad­ modum scripta apostolorum el prophetarum signa quaedam sunl rerum coelestium, quae nobis vel revelantur, vel promittuntur, vel dantur; sic eliam lilerae pontificiae suis legitimis sigillis munitae,si­ gna sunl remissionis, quam pontifex.pro poleslate a Deo accepta, concedit iis, qui ea, quae ab ipso praecipiuntur, impleverint.Al non hoc inquies, re­ prehendit Calvinus, quod remissio aliquomodo plumbo cl membranae, ul instrumentis quibusdam includatur,sed quod lileris ea remissio includatur, quam Dominus verbo evangelii dispensari voluit. Quaero igilur a Calvino,an existimet verbo evange­ lii solum voce prolato, an eliam scripto graliam il­ lam remissionis dispensari posse? Certe si velil sibi constare,concedere debel.verbo evangelii non solum per sermonem.sed eliam per scripturam di­ spensari. Ipse enim lum alibi saepe, turn in hoc loco docel remissionem peccalorum per exhorta­ tionem. sive concionem fieri, ideo enim allegat verba illa: Posuit in nobis verbum reconciliatio­ nis, tamquam Deo exhortante pzr nos, obsecra­ mus pro Christo, reconciliamini Deo. Al exhorta­ tio cl concio non solum verbo, sed eliam scnplo fieri polesl. Ipse enim Apostolus cum illa dicebat, quae Calvinus citai per cpislolam scriptam Corin­ thiis praedicabat, el ipse idem loi exhortationes, cl quidem gravissimas fecii quoi epistolas scripsil. Unde Thessalonicensibus dicebal : .Ve terreami­ ni . neque per sermonem , neque per epistolam tamquam per nos missam, quasi instet dies Domini etc. Itaque , quo modo polesl remissio annunciari verbo, ila polesl annunciari scripto, ac per hoc polesl lileris cl membranae inclu­ CAPUT VI. di. Alquo haec dicta sunl a nobis, ul cx princi­ piis propriis Calvinum refelleremus.Nos enim non Respondetur ad ea, quae Calvinus profert credimus, verbum reconciliationis nihil esse aliud cap. 9. Instil. num. 43. nisi concionem, neque existimamus (ul Calviniani Postremam objectionem Calvinus in scelione,si­ somniant) potestatem remittendi vel relinendi pec­ ve numero 43. petit a comparatione indulgentia­ cata ad concionem esse referendam. Scimus enim rum cum evangelic. Sic aulcm loquitur. Quis do­ conciones fieri ad fideles cl infideles, justos et cuit papam plumbo cl membranae gratiam Jesu peccatores, pocnilenlcs el impoenitentes; peccata Chrisli includere, quam Dominus verbo evange- aulcm non remilli, nisi fidelibus peccatoribus,poelii dispensari voluit? Sane aut menda.r Dei etan- nitcnlibus. Do qua re salis mulla dicta sunl a no­ gelium esse oportet, aut mendaces indulgentias. bis in lib. dc Poenilenlia.Neque admittimus remis­ Λ’αιη evangelio Christum cum omni affluentia bo­ sionem peccalorum sacramenialem debere , aut norum coelestium, cum omnibus suis meritis, o­ posse plumbo el membranae includi, sed lanium It’ DE INDULGENTIIS cam remissionem, quae fieri polcst extra sacramentum, qu lis < st absolutio a censuris ecclesia­ sticis, el absolutio a reatu pocnac temporalis,quae (blur per n lulgenlias. N *<|ih· hoc est, gratiam Dei plumbo et membranae proprie includi,ut Calvinus 'dicit. >e'.ius affluentiae coelestium bonorum, neque applicationis omnium meritorum Christi: sed so­ lum cx i o loco habemus, cos reconciliari D o per rrim-tetium servorum Dei. qui ali illo potestatem habent, (pi que legatione linguntur pro Chrislo.cl p· r quo* Deus nos exhoilamr, ul reconciliemur. Quandoquidem Christos, qui peccatum non fecit. fa> tus Csl pro nobis peccatum, idesl, victim i s Hu­ bris >1 expianda peccata, ut nos efficiamur justitia D i u ill·». idc*t.pcr ipsum vere.proprieque justi­ ficemur. Sed quam late pateat ea reconciliatio el an semper relaxet omnem culpam ct poenam, an aliquando solam culpam el poenam aeternam, Aposlolus non dicil. et e.x tiliis locis Ium Scripturae. Ium Patrum salis aperte colligimus,post remissani culpam, restare poenae temporalis reatum, vel propriis laboribus solvendum,vel per indulgentias condonandum. Non igitur cvangelium est mt-rulin, neque mendaces sunl indulgentiae, sed Calvino» cvangelium mendûeiler allegavit. Pergit in eadem scelione Calvinûs, ac docet,un de origo indulgentiarum linxerit. Si quis, inquil, originem requirat, hinc videtur hic abusus ema­ nasse. quod cum injungerentur olim severiores satisfactiones poenile.nlibus. quam ul ab omni­ bus fieri possent. qui poenitentia sibi imposita gravari se ultra modum sentiebant: petebant ab Ecclesia relaxationem. Remissio quae talibus fie­ bat, indulgentia vocabatur. Ubi autem satisfa­ ctiones ad Deum transtulerunt, ac compensatio­ nes es st, verbosissimam more solito de indulgentiis utatioucm nsliluil. Eam nos hoc loco refutare aggredimur, ac Deo bene juvante non magno ne­ gotio fraudes ejus ct mendacia delegemus, cl ar­ gumenta, si quae erunt alicujus momenti, breviter cl dilucide refellemus. Sed illud initio lectorem ad­ monitum volo, nolle me tempus lerere in recitan­ dis iis, quae Kemnilius,ul librum suum pleniorem faceret, cx libris catholicorum descripsit; quae plu­ rima sunl. ul canones omnes poenilenlialcs, quos cx conciliis, ex Burchardo, cl cx Gratiano in me­ dium attulit, el alia id genus, liem nolle me repe­ tere refutationem aliorum errorum Lulhcraiwrum, qui passim a Kemnilio inculcantur,quamvis ad rem praesentem non faciant. Salis enim mulla turn in libris aliorum catholicorum, lum cliam in noslris extant, unde errores illi plenissime confutentur. Denique nolle me verbis sine necessitate conten­ dere, neque convicia cl contumelias, quibus ca­ tholicos passim aspergit , referre cl retorquere (quod longissimum esset) nisi aliquando nimia ejus impudentia nos cogal aliquid diccrc. Igilurduo lanium in hac discussione Kemnilianac disputatio­ nis praefare mihi propositum csl, ul notem quae falso Kemnilius nobis imponit, ct argumentis ejus adversus indulgentias perspicue,solideque respon­ deam. In primo capite disputationis suae Kemnilius, idesl pag. 215. in editione Francofordiensi in octa­ vo, slalum quaestionis exponit, quid videlicet il­ lud sit, quod nomine indulgentiae in hae disputaDonc accipiatur. Ubi mulla sunl. quae perperam ab illo dicuntur, ul caussam catholicorum odiosam reddat. Primum miratur onr lridcnlinum conci­ lium si poni il'iciasindulycnlias non prorsus dam­ nare cl abjicere volebat, non sallcm earum men­ tionem sepelierit, vel approbationem suspende­ rit: cum loti orbi,atque adeo ipsis pontificiis no­ tum sit (ut ipse loquitur'' impudentem el impiam indulgentiarum nundinationem a mullis doctis, el piis viris deploratam el reprehensam fuisse. Sed non csl cur miretur. Nam concilia Ecclesiae catholicae, quale lridcnlinum fuit, non solent do­ gmata quotannis mulare, ul Lulhcrani faciunt, ne­ que circumferri omni vento doctrinae. Concilia ve­ tera, laicrnncnsia. lugdunensia. Viennensia (ul su­ pra ostendimus) indulgentias approbarunt,abusus, qui lortc irrepserant, condemnarunt. Idem omnino lridcnlinum concilium fecit. Neque tribuendae sunt Ecclesiae catholicae, si quae irrepunt ex cupiditate pravorum hominum corruptelae in cultu religioso, praesertim cum non solum pii el docti viri, sed ipsa etiam concilia vigilent adversus ejusmodi cor­ ruptelas. Neque id Kemnilius ignorare potest,cum .in hac ipsa disputatione pag. 332. referai deerolum concilii lalcranensis cl pag. 345. decretum concilii Viennensis adversus abusus, qui in indul­ gentiarum praedicatione admisceri coeperant, cl ipse idem pag. 213. integre recilct decretum con­ cilii tridenlini, quo damnantur cl prohibeniur su­ perstitiones el aliusus omnes, cl nominalim pravi quaestus, unde plurimorum in Christiano populo abusuum caussa fluxit. Al non sunl tollendi boni usus, ul destruantur abusus, neque specie reforma­ tionis Ecclesia funditus evertenda csl.ul Lulhcrani ei Cahiniani facere moliuntur. Sed non mentitur, DE INDULGENTIIS qui ait: Tu es Pelrus, cl super hanc petram ae­ dificabo Ecclesiam meam, ut portae inferi non praevalebunt adversus eam, Mallh. 16. Secundo idem Kemnilius pag. 218. dicit cx sen­ tentia cabolicorum temporalem poenam, quae re­ manet luenda post remissam culpam in sacramento Poenitentiae, majorem esse, quam ut a quoquam hominum in hac vita exolvi possit. Sed hoc falso nobis imponit,neque ullum scriptorem catholicum inveniet, qui hoc dicat. Immo vero catholici theo­ logi docent, non solum posse hominem justifica­ tum satisfacere Deo pro debito poenae temporalis, sed cliam id posse cx condigno. Vide praeler cacleros, Dominicum a Solo in 4. sentent, disl. 19. q. 1. ari.4. Porro falsa ista dogmata nobis Kemnilius ndscribil, ul videamur super falsis fundamentis in­ niti,cum docemus in purgatorio poenas dari a spi­ ritibus defunctorum, el turn in hac vita, tum in alia indulgentias locum habere. Tertio ibidem Kemnilius dicit: Catholicos doce­ re, divinam justitiam majores adhuc poenas erige­ re, quae in purgatorio luendae sint, etiamsi cano­ nica poenitentia in hac vita plene exolvalur. Sed hoc cliam falso catholicis imponi certissimum csl. Tunc enim solum majores poenas Deus exiget, quando poenitentia canonica injuncta csl minor, quam par esset. Sed si injungatur acqualis.ul plane injungi potest, el ca plene exolvalur, nihil in pur­ gatorio solvendum superesse omnes catholici do­ cent, ul videre est apud s.Thomam, aliosquc theo­ logos in 4. disl. 20. Quarto Kemnilius pag. 219. dic’d, satisfactiones ex thesauro Ecclesiae per indulgentias applicari illis, qui eas vel pecunia, vel aliis operibus redi­ munt, alque hanc esse catholicorum doctrinam, ct paulo infra, dicit, ca sententia catholicorum, in­ dulgentias licitanlibus cl redimentibus dispensari. Sed hac merae sunt calumniae cl imposturae; eleemosynas quidem,alinquc pia opera pontifex ma­ ximus solet injungere cum indulgentias tribuit,non tamen ul emantur indulgentiae (neque enim ea pe­ cunia ad pontificem, sed ad pauperes pervenit); sed, ul exerceantur in operibus bonis Christi fide­ les, cl ul aliorum libcralilalc miserorum inopiae succurratur. Quinio: In eadem pagina Kemnilius dicit,ex sen­ tentia catholicorum, thesaurum Ecclesiae constare ex operibus bonis sanctorum, quae ipsis ad pro­ merendam ct consequendam salutem necessaria non erant, quae vocantur opera supcrcrogalionis: item cx passionibus eorundem, quae ipsis ad pro­ pria delicia purganda opus non fuerunt. Sed ut hoc postremum do passionibus est verum, ita illud de operibus supcrcrogalionis csl falsum. Nequo enim ullus theologorum est, qui scripserit thesauro Ec­ clesiae contineri opera meritoria supcrcrogalionis. Illa enim opera, quamvis supcrcrogalionis fuerint, lamen suo praemio non carucrunl,alque ideo nulla ratio sinit, ul aliis applicari possint. Vocant qui­ dem aliqui opera supcrcrogalionis passiones san­ ctorum, ut salisfaclorias ipsis minime necessarias. Sed nos de re ipsa, non dc nomine litigamus. Sed haec non sine caussa tinguntur a Kemnilio. Scit cnim Lutheronos vaklc odisse opera supererogabo- 1SS nis, ul ipsum cliam vocabulum ferre non possint. Inde igitur existimavit, vel hoc ipso indulgentias forc invisas cl cxccrandas, si cx operibus supereragationis sanctorum fluxisse dicerentur. Rcspcndctur ad secundum caput disputationis liemnilii. In secundo capite disputationis suae Kemnilius demonstrare conatur, indulgentias, ul a catholicis accipiuntur, non habere fundamentum in Scriptu­ ris,immo pugnare cum praecipuis capitibus doctri­ nae chrislianae. Primum igilur profert multa Scri­ pturae leslimonia, quibus probat,per Christum no­ bis peccata remitti. Sed haec non egent ulla solu­ tione, cum non pugnent adversus indulgentias, ne­ que a nobis negentur, cl solum ad implendas pa­ ginas adferanlur. Secundo profert argumenta negantia, quod vides licet. Scripturae non dicant, quod nostris operibus possimus Deo satisfacere,quod sint aliquae poenae purgatorii, quod sil thesaurus aliquis operum su­ pereroga lienis, quod soli Petro sint Iradilae elaves regni coelorum , quod sacerdos absolvens debeat imponere poenitentias: cl quod bullae indulgentia­ rum fieri debeant etc. Et addit adeo haec esse ve­ ra, ul Durandus, Antoninus, Roffensis et Sylvester fateantur, indulgentias non posse probari cx Scri­ pturis, sed cx sola Ecclesiae romanae auctoritate. Sed hujus argumenti magna ex parle falsum est antecedens, cl omnino mala consequentia. Falsum csl, in Scripturis non haberi, quod operibus no­ stris possimus satisfacere Deo. cum scriptum sit Dan. i. Peccata tua eleemosynis redime.Lue. 11. Date eleemosynam, el ccce omnia munda sunl vobis. Prov. Ï6. Misericordia cl veritate redimi­ tur iniquitas. Falsum csl, Scripturas nihil habere de poenis purgatorii, cum scriptum sil I. Cor. 3. Jpse autem salvus erit, sic lamen. quasi per ignem, cl Lue. 12. Aon exies inde, donec reddes novissimum quadrantem, cl Mattii. 12. Qui dixe­ rit verbum in Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque in hoc sacculo, neque in futuro. Fal­ sum csl, nihil in Scripturis tradi de operibus supcrcrogalionis, quamvis, ut siipra diximus, non pertineant haec opera ad indulgentias. Quid enim esi, quod ait Dominus. Lue. 10. Si quid superero­ gareris, ego, cum rediero, reddam tibi? El non­ ne b. Paulus I. Corinth. 9. testatur se potuisse vi­ ctum quaerere ab his. quibus evangclizabal, ul aposloli caclcri quaerebant, el lamen maluisse pro­ priis manibus laborare,quod fuit opus supcrcroga­ lionis interpretum omnium testimonio? Falsum est, in Scripturis nihil dici de clavibus soli Petro tra­ ditis cum disertis verbis Dominus dicat Mallh. 16. Beatus es Simon Bar-Jona, quia caro el sanguis non revelavit tibi, sed Pater metis, qui in coelis est, ct ego dico tibi, quia tu es Petrus, cl super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam el por­ tae inferi non praevalebunt adversus eam, el ti­ bi dabo claves regni coelorum, cl quodeumque ]ί •f 151 DE INDULGENTIIS -eris stipa terrain, cril solutum ct in coctis:et que in conciliis posteriorum, el tamen quia eu quodcumque ligaveris super terram.erit ligatum slodiunlur per universam Ecclesiam, nonnisi ab f i in coelis. Ealsum est in Scripturis non babcri ipsis tradita cl commendata creduntur. Et lib, sacerdotem absolventem debere imponere poeni­ I. cap. 21. Quod universa tenet Ecclesia,nec tentiam. Nam cum in Scripturis sacerdos fiat judex, conciliis institutum, sed semper retentum cd, qui debeat solvere vel ligare, remittere vel reline­ nonnisi auctoritate aposlolica traditum redistire peccata, corte eliam debet ila reos absolvere ul me creditur: Denique lib. 1. coni. Crcscon. cap. justitiae satisfiat, ac proinde solvere a culpa cl li­ 33. Quamvis, inquit, hujus rei de Scripturis ca­ gare ad poenam pro modo culpae subeundam. Sed nonicis non proferatur exemplum: eorundem lade Ius omnibus suis locis disseruimus. Quod ulti­ men Scripturarum a nobis etiam in hac re tene­ mo dicebatur dc bullis indulgentiarum, non habe­ tur veritas, cum hoc facimus, quod universae tur quidem in Scripturis in particulari, sed habetur jam placuit Ecclesiae, quam ipsarum Scriptura­ in communi. Durn enim tribuitur pontifici maximo rum commentai auctoritas. Ab hoc igilur loco de­ potestas ligandi cl solvendi quicquid ligandum , pulsus Kemnilius, aggreditur demonstrare indul­ solvcndnmvc judicaverit, non dubium csl. quin sil gentias repugnare Scripturis: Aon rhetoricis, in­ cliam eidem attributa potestas solvendi reatum poe­ quit. declamationibus, sed nuda tantum indica­ nae. remanentis post culpam remissam,el ea dc re tione simpliciter per capita spectandum cl con­ scribendi lileras, quae bullae vocantur. quibus ea siderandum proponam, quemadmodum indul­ concessio conlmcalur. Sed eliam si nihil horum gentiae pugnent. I. contra meritum el satisfactio­ scriptum esset, non tamen sequeretur, indulgen­ nem Christi. 11. contra gratuitam cl plenariam tias non nili nisi auctoritate Ecclesiae romance, remissionem Dei. 111. contra claves regni coelo­ possent enim nili auctoritate divina, cognita per rum. IV. contra fidem. V. contra doctrinam de traditionem apostolorum, quo modo alia non pau­ bonis operibus. VI. quod talis nundinatio in Scri­ ca, et praeler caetera numerum librorum sacro­ ptura jamdudum damnata sil. rum ac praesertim evangcliorum , non cx aliqua Ac primum quidem caput solo mendacio probat. Scriptura, sed cx traditione aposlolica. et Eccle­ Dicit enim nos docere, Christum culpam quidem siae auclorilale habemus. Neque enim Ecclesia u- nostram omnem, sed non totam poenam peccato­ sum indulgentiarum concedendarum per se exco­ rum nostrorum in se suscepisse. Ac deinde probat gitavit, sed a majoribus accepit, cujus rei signum id esse falsum ex Scripturis Isai.53. Galal. 3. Deu­ csl, quod non possunt adversarii hujus consuclu tor. 28. At mendacium esse manifestum, a catholi­ dinis ullum assignare principium. Atque hoc sibi cis doceri, Christum suscepisse purgandum omnem voluni Durandus, Antoninus,lloffensis cl Sylvester, culpam, sed non omnem poenam, vel ex eo potest quos K< mnilius allegat: nimirum affirmant, non ha­ inlclligi, quod indulgntiac ex nostra sententia ni­ beri in Scripturis expressam mentionem indulgen­ tuntur thesauro passionis Christi.qui satisfecit Deo tiarum, quamvis fundamenta non desint, unde per­ Patri plenissime pro reatu culpae et poenae tem­ spicue colligantur. Sed sufficere ad eas etiam sub poralis elaelcrnae omnium peccatorum. Si per in­ boc nomine defendendas Ecclesiae auctoritatem, dulgentias dicimus applicari nobis satisfactionem quae non iarn constanter indulgentias praedicaret, Christi pro reatu poenae, quo modo potuit in men­ el in conciliis oecumcnicis approbaret, nisi divi­ tem Kemnilii cadere nos dicere Christum non satis­ nitus traditam sibi potestatem hujusmodi non igno­ fecisse pro poena? raret. Secundum caput, idcsl. pugnare, indulgentias Sed objicit Kemnilius s. Augustinum, qui lib.3. cum gratuita cl plenaria remissione Dei, probat cx contra hieras Pclilinni cap. 6. ila scribil: S» quis Scripturis nihil ad rem nosiram facientibus. Addu­ de quacumque re. quae perlinet ad fidem, vitam­ cit enim illa testimonia: Qui credit in Filium Dei. que nostrum, si vel angelus e coelo vobis annun­ non judicatur. Joan. 3. el in judicium non venii. tiaverit praeler quam quod in Scripturis legali­ Joan. 5. Peccatorum ejus non recordabor. Ezecb. bus cl evangelicis accepistis, anathema sil. Nos 18. Omnia peccata nostra projecit in profundum nutem ipsum eundem s.Augustinum respondentem maris. Michaene, 7. el similia. Nam haec testimo­ adducemus. Ipse enim tract. 08. in Jonnnem scri­ nia probant quidem reconciliari peccatorem Deo, bit. illud, praeler quam, non significare,plus quam, sed an tota poena peccatis debita semper remitta­ sed contra quam. Aon ait Apostolus, inquit \ugu- tur. non docent. Jam enim supra demonstravimus stinus, plus quam accepistis, sed praeler quam ex lib. 2. Beg. cap. 12. dictum esse Davidi pocniquod accepistis. Nam si illud diceret, sibi ipsi lenti: Dominus transtulit peccalum tuum, ct ta­ praejudicaret, quid cupiebat venire ad Thessa- men expetitam ab eo poenam, mortem filii, quam loniccnses, ul suppleret quae illorum fidei defue­ ul averteret David, jcjunavil, oravit, flevit etc. Sed runt. Sed qui supplet, quod, minus erat, addit. Kemnilius adducit similitudinem ab humana con­ non quod inerat tollit. Qui autem praetergredi­ suetudine: Certum. inquil, cl manifestum est, si tur regulam fidei, non accedit in via.sed recedit quis privatus ila dimitteret offensam proximo,ul de via etc. Non igilur anathema dicitur iis,qui cre­ nihilominus vindictam aliquam expetere, cl sup­ mii liquid, quod non invenitur expresse seri plicium aliquod de, ipso sumere vellet, talem ul p'um in •■neris literis, sed iis. qui credunt aliquid, non ex corde remittentem peccata graviter a quo 1 repugnat sacris literis. Nam idem Augustinus Christo reprehend i. Qua fide igilur talem remis>I i 2. de B >plis. coni. Donal, cap. 7. Mulla, in- sionem ipsi Deo tribueremus? Certe si culpam, quit, non imcniuntnr in literis a/ oslolorum, ne­ hoc est, debitum omne dimisit, non habet cans'- DE INDULGENTIIS 135 sain exquirendi poenas. Al similitudo in Ipsum docuimus. Nam dicimus per indulgcnlias. homines retorqueri potest. Nam qui injuriam accepil, el vol jnsliflcnri, immo docemus, non dari indulgcnlias, in facultate,vcl in famn, vcl in ipsa persona laesus nisi justificatis. Id quod vel a suo patriarcha Lulhccsl, sic potest nc solet ordinarie offensam dimil­ ro Kemnilius discere potuisset. Lulherus enim hoc lorc el in gratiam recipere cum, qui laesit, ul ta­ assumpsit, indulgentias non justificare. < l nos ad­ men detrimentum compensari cl resarciri sibi ve­ misimus esse verum. Praeterea cum indulgentiae lit. El quamvis privati homines nullam interdum cx catholicorum sententia non justificent, mulio compensationem injuriae quaerant, judex tamen minus tribuere possunl justificationem operibus poenam ab eo, qui injuriam fecit repetere, cl vin­ commentitiis. Adhacc opera illa, quae accepturis dictam sumere solet. Sic igilur Deus, qui non so­ Indulgcnlias injunguntur, valde lemere commenti­ lum pars offensa, sed cliam judex csl,remittit qui­ tia a Kemnitio nominantur: peregrinationes enim dem culpam, cum poenilenlcs in gratiam recipit, ad loca sacra orationis caussa praecipi solent, qui­ sed poenam lotam non semper remittit, ul exemplo bus ordinarie jejunia, ct eleemosynae adjungun­ Davidis ostendimus. Neque hoc répugnai illis ver­ tur. Ista autem omnia multis Scripturarum testimo­ bis Domini Mallh. 17. Omne debitum dimisi tibi, niis commendantur, ul praesertim Tob. 12. Mallh. quoniam rogasti me etc. Nam per omne debitum, 5. cl G. cl alibi passim. Denique istis ipsis operi­ inlclligilur omnis culpa, non omnis poena. Com­ bus non tribuimus effectum indulgentiarum.quem parat enim Dominus eo loco peccata cum debito falso justificationem appellat Kemnilius. Effectus pecuniario, el loquitur de remissione offensarum, enim proprius indulgentiarum est relaxatio poenae quatenus ea gignunt inimicitias. Itaque exemplo temporalis, qui effectus potissimum tribuitur me­ suo Dominus, qui pocnilenlibus ila peccata remil- ritis Christi, ul in libro superiore docuimus. Qua­ lil,ulcos vere in gratiam cl amicitiam suam admit­ re cum omnia pene verba Kemniliani argumentitat, admonet homines, ul ex corde remittant inju­ Falsa sint, certe non polesl ullo modo esse vera rias proximis, cosque vere diligant; id enim signi­ conclusio. Quintum capul, quod indulgentiae pugnent cum ficat illa sententia: Sic cl Pater meus faciet vobis, si non remiseritis unusquisque fratri suo de cor­ operibus bonis probal Kemnilius cx iis locis Scri­ dibus vestris. Quibus verbis, ul s. Hieronymus in pturae. quibus ipse censet refelli opinionem tlh. 25. dicentibus lum non laedere, sed eliam protegere deinceps fuluis virginibus, date nobis dc olio vestro. res ponderuni prudentes, ne forte non sufficiat nobis velit. Tertium caput, quod videlicet indulgentiae pu­ el vobis, ile potius ad vendentes, et emite vobis. gnent cum doctrina dc clavibus regni coelorum, Sed hoc argumcnlnin nititur falsis principiis, non non probat Kemnilius, nisi verbis liniendo.· Chri­ minus, quam praecedens. Neque enim fundamen­ stus, inquil, dicit: Quicquid solveritis, erit solu­ tum indulgentiarum ponitur a catholicis in operi­ tum, ct quorum remiseritis peccata,erunt remis­ bus supercrogalionis sanctorum. sed in satisfactio­ sa. Ilomanenses indulgentiae contradicunt. quic­ nibus, quae ipsis necessariae non sunt. Nam eliam quid Christi claves solvunt. hoc pontifex roma­ opera debita cl imperata a Deo salisfactorin esso nus suis poenis retinet, ct ligatum mittit ad· poe­ possunl, el non necessaria iis. a quibus fiunt, in nas vel in hac vita,vel in purgalorio e.volvendas. natione satisfactionis. Si tyrannus instet, ac sup­ Haec non sum argumenta, sed nugae. Nobis autem plicia el mortem comminetur.nisi fidem abneges, non libet in re seria ludere. Porro Christus non so­ non csl opus supercrogalionis, sed plano debitum lum dixit, Quodcumque solveris, erit solutum; cl necessarium, fidem non negare, sed confiteri et sed cliam. Quicquid ligaveris, erit ligatum. Ha­ perferre supplicium, et tamen opus illud non so­ que pontifex non ligat, quod Christus solvit, sed lum csl meritorium gloriae, sed cliam satisfaclosicut potest solvere, ila polesl ligare, cl hac pole­ riuin pro reatu poenae, quem reatum fieri polesl. stale ligni ad poenam subeundam, quos a culpa ab­ ul non haberet, qui supplicia illa perferebat. Nec solvit. Neque contrarium potuit Kemnilius probare, tamen Kemnilius refellero potuit opera supererogabonis. nisi depravando Scripturas. Non enim Do­ nec poterit. Quartum capul, quod indulgentiae pugnent con­ minus ait Lue. 17. Cum feceritis omnia, dicite tra fidem justificantem. non probal Kemnilius, nisi servi inutiles sumus. Sed ail: Cum feceritis haec hoc argumento, quod Scriptura Rom. 3. et 5.cl II. omnia, quae, praecepta sunt vobis, dicite, servi cl Ephcs. 2. ila solam fidem in justificationis ne­ inutiles sumus, quod debuimus facere, fecimus. gotio requirat, ul excludat eliam opera legis, «piae Itaque illi dicuntur mutiles, qui nihil faciunt, nisi Deus ipse mandavit: indulgentiae vero juslificalio- quod eis praeceptum csl, el quod Licere debent. nem tribuant commentitiis operibus, ul peregrina­ Ex quo sequitur, ul qui faciunt aliquid amplius tionibus ad hanc vel illam Ecclesiam visitandam. quam teneantur, ul qui se caslranl propter regnum Sed hoc argumentum lotum cx imperitia ct men­ coelorum, idcsl, perpetuam continentiam servant, cl qui dant omnia pauperibus,vel alia id genus non daciis constat. Nam ul omittam, quod non exclu dunliir a justificatione opera bona, quae nascuntur imperata faciunt; servi utiles dici debeant. Neque ex tide cl gratia Dei, sed illa lanium, quae fiunt haec mea, sed s. Ambrosii explicatio est qui in li­ solis viribus naturae, ul in libris dc justificatione bro de Viduis tractans hunc locum sic ait: Hoc tK> DE INDULGENTIIS vrrgo nun dicil (nimirum servus inutilis sum), stum, ut Idem explicat cap. 2G. Atque haec fortas­ hoc non died ille, qui bona sua vendidit, sed se csl caussa, cur Lutherani, cl ipse Kcmnilius in quasi reposita cxpcclal praemia, sicut sanctus examine I. sess. concilii tridentini, hanc episto­ lam aut negent esse canonicam,aul ejus auctorita­ Apostolus ait: Ecce nos reliquimus omnia, else quuli sumus te, quid ergo erit nobis? Non enim tem in dubium revocant,quia vident hacresimsuam quasi inutilis servus quod debuit facere fecisse se desola fide justificante hujus epistolae testimoniis dicit, sed quasi utilis Domino,qui commissa sibi apertissime refutari. Illud vero quod Kcmnilius ad­ talenta quaesitis multiplicavit usuris, mcrcedem dit cx actis apostolorum c. 8. Pecunia lua tecum fidei atque virtutis bene sibi conscius,meritorum­ sil in perditionem, quia existimasti donum Dei que securus cxpeclal. Illud vero .Matthaei 2.'i. Da­ pecunia parari, si ad indulgentias referatur mera te nobis de oleo vestro; cl ne forte non su/ficial calumnia est. Nam catholici non existimant, indul­ nobis ct vobis: non ad exclusionem operum supe­ gentias pecuniis vendi vel emi: sed eleemosynis rerogation is, neque communicationis satisfactio- imperari ad opus aliquod pium, ul basilicae aedi­ num perlinet, sed ad exclusionem communicatio­ ficationem, pauperum subventionem, captivorum nis justitiae ct meritorum. Significatur enim per redemptionem, et similia, quod opus pium sil ca­ eam parabolam, cos quibus in hac vita exlincla ussa indulgentiae concedendae, ul saepe diximus. fuerit lampas charilatis ct operum bonorum, ct qui in eo statu de vita migraverint, frustra implo­ CAPUT XI. raturos merita sanctorum. Nam ut dicitur Ezcch. 18. Justitia justi super cum erit, el impietas im­ pii erit super eum, el Gal. 6. Unusquisque oiius Respondetur ad tertium caput disputationis Kemnitii, et defenditur primum argumentum cn•suum portabit, et Kom. 2.Reddet Deus unicuique secundum opera sua. Atque ad hoc significandum tholicorum. in ea parabola dicentibus fatuis virginibus, Domi­ ne Domine aperi nobis, respondetur a Domino, In lerliocapilc disputationis suae Kcmnilius pro­ .Imcn dico vobis,nescio vos. Alia testimonia Kem- fert in medium argumenta cx Scripturis, quae a nilius adducit ad probandum, opera nostra non nonnullis catholicorum pro indulgentiis fieri solent: esse sine peccato, sed ea nihil ad propositum fa­ atque ad ea respondere conatur,quamvis more suo ciunt, ct sunt a nobis omnia diligenter explicata in mulla dicendo nihil dicat. Eas responsiones ordine libris dc justificatione. refutabimus. Sextum caput, quod indulgentiae sint expresse Primum catholicorum argumentum summi dicit damnatae in Scripturis sanctis, probat Kcmnilius ab illis verbis Domini Mattii. 16. Tibi dabo claves ex episl. 2. b. Petri cap. 2. In avaritia fidis ver­ regni coelorum, cl quodeumpue solveris super bis de vobis negotiabuntur. Item libertatem aliis terram erit solutum ct in coelis etc. Adversus hoc pollicentur, cum ipsi sint servi corruptionis, cl argumentum objicit primo Kcmnilius solvere el li­ V i. 8. Pecunia tua tecum sil in perditionem, gare nihil csl aliud, nisi remittere vel relinere quoniam donum Dei existimasti pecunia parari. peccata, ul habetur Joan. 20. Illa autem remissio Ex his duobus locis concludit suum argumentum vel retentio exercetur in foro poenitentiae et ab­ in haec verba Kcninilius: Iloc est ipsissimum ju­ solutionis, ul scholastici docent. Igitur nihil hoc dicium Spiritus sancti, de indulgentiis pontifi­ testimonium facit pro indulgentiis.quasiidemschociis. Quae conclusio indicat incredibilem fuisse in laslici a Γογο poenitentiae cl absolutionis longe Kemniliolibidinem maledicendi, etiam adversus lateque disjungunt. Responsio: Solvere el ligare, propriam conscientiam. Nam ignorare non potest quod habetur Matth. 16. mullo latius palet, quam abusum quaestuariorum, quibus utcumque accom­ remittere cl retinere peccata, qüod habetur Joan. modari possent verba s. Petri, ul ea Cajclanus ac­ 20. Nam in hoc posteriore loco restringuntur ver­ commodai, romanis pontificibus adeo semper dis­ ba ad peccata, in priore non restringentur, sed plicuisse, ut eos publicis constitutionibus damna­ generalnn dicitur,quodeumque solveris vel ligave­ verint cl prohibuerint. Siquidem ipse idem Kcni­ ris cl notum est. non solum solvi, cui remittuntur nilius refert ad verbum decreta dc hac rc Innoccn- peccata, sed etiam eum qui liberatur a quocum­ tii 111 . Clcmenlis V. cl ipsius synodi tridentinac. que debito, vel lege, vel pacto etc. Quemadmodum Qu i igitur conscientia, qua fronte non solum hoc etiam non solum ligatur, cui retinentur peccata, loco, sed passim in lota disputatione romanis pon­ sed etiam qui praecepto, vel juramento, vel pro­ tificibus tribuit, quae a romanis pontificibus dam­ missione, vel alia quacumque obligatione constrin­ nata. atque interdicta fuisse idem ipse testatur? gitur. Itaque etiamsi probasset Kemnitius verba Videat autem Kcninilius, nc verba s. Petri in 2. c- Domini Joannis 20. perlinere ad solum poeniten­ pist. ad se.ct Lulheranos cacleros pertineant. Ccric tiae forum, non tamen probasscl hoc idem dc ver­ s. Augustinus in lib. de fid. cl opcrib. cap. 1 i. to­ bis Domini, Maith. 10. sed lumen neque illud protam hanc episl. ul etiam epistolam Jacobi el Ju- buvil. Nam scholastici dicunt quidem, verba Do­ dac adversus cos scriptas esse dicil, qui affirma­ mini Joan. 20. perlinere ad forum Poenitentiae,sed bant sula fide homines salvari posse, quae csl hoc non restringunt ad illud forum; mulli enim etiam lempore haeresis Lulbcranoniui,cl in eodem libro ad remissionem, quae fit in Baptismo.ea verba re­ cap. 21. ill;, ipsa verba, quae Kcmnilius citat, con­ ferunt. alii gencralim ad omnem remissionem, tra cos pugnare dicil, qui libertatem pollicentur, quae Iit ministerio clavium, sive in sacramentis, idest. securitatem salutis, modo credant in Chri­ sive extra sacramentum perlinere volunt. Mihi qui- DE INDULGENTIIS dem valde probabile videtur, hunc locum perline­ dem ad observantiam, sed non Icrrcl, quia charire solum ad potestatem ordinis, cl ea dc caussa non tas diffusa in cordibus non limore poenae, sed acum protuli in priore libro pro indulgentiis. more justitiae implet legem. Quarta objectio. Quoti Christus promisit Petro Secunda objeclio Kemnilii. Solvere el ligare ita opponuntur, ul quod solutum est, non sil am­ Maith. 1G. cum ud.Tibi dabo claves etc. exhibuit, plius ligatum. Pontifex vero contra lingit, quod ac praebuit. Joan. 20. cum ait. Quorum remiseri­ in absolutione solutum csl super terram, illud in tis peccata elc. At ista dicuntur omnibus aposto­ foro pontificio manere ex parle ligatum, et sol­ lis cl omnibus ministris, quibus datur potestas vendum esse non clave ministerii, sed pontificiis absolvendi: non igitur cx loco Mallh. 16. colligi­ indulgentiarum nundinationibus. tur auctoritas pontificia indulgentias conferendi. Responsio: Ingens profectu patientia necessaria Responsio: Falsum est id lotum luisse exhibitum est ei, qui Kemnilio respondere velit. Quis enim Jo. 20. quod fuerat promissum Matth. 16. Nam ut feral impudentiam hominis, qui lenio quoque ver­ supra diximus mullo latius palet.quodeumque sol­ bo nundinationes iis objicit, a quibus severissime veris, quam, quorum remiseritis pcccala. itaque prohibitas non ignorai? Deinde quem non pigeat sicut soli Peiro dictum fuerat Matth. 16.Tibi dabo in ejusmodi nugis lempus terere? Quis enim un­ claves etc. ita soli Peiro dicitur Joan.21. Pasce oquam dixit, in foro pontificio ligatum manere quod ves meas. Atque in hoc loco datur, quod in alio in absolutione solutum est super terram? Sed cum fucral promissum. Quam rem nos copiose exposui­ in foro poenitentiae solutio liat a culpa et a reatu mus in I. lib. de summ. ponlif. cap. 12. Quinta objectio: Chrislus ait apostolus Joan. poenae sempiternae,non autem a reatu lotius poe­ nae temporalis, quod in eo Γογο ligatum mansit,id 20. Sicut misit me Pater, et ego mitto vos: Ipse non nundinatione , sed clave ministerii pontifi­ autem quando tempore ministerii sui pcccala recii per indulgentias relaxari dicimus, lloc refel­ mittebat, simul debitum condonabat cl debito­ lat, si polesl, cl non sibi flngal argumenta quae rem liberabat. Haec enim est forma absolutionis ejus. Conlide, remittuntur libi peccata lua. vada solvat. Tertia objeclio. Ministerium reconciliationis ita in pace, el noli amplius peccare. Mallh. ‘J. Luc. solvit peccata,ul poenilenlibus et credentibus an- 7. .loan. 5. el in parabola Mallh. 18. Servum sibi nunciel condonata omnia delicta. Coloss. 2.Pec­ debentem decem millia talenta,liberum dimisit, cata non imputari. Roman. 4. el S. Et per Chri­ cl debitum remisit ei et adulterae Joan. 8.ATuffam stum redemptos esse a maledicto legis. Galal. 3. poenam imposuit. Quod autem Chrislus tales un­ Quodmalcdiclum aeternum et temporale est. Deu- quam vel docuerit, vel dederit indulgentias.qua­ ter. 28. Pontificiae vero indulgentiae fingunt pec­ les cx pontificiorum placitis supra descriptae cata etiam post remissionem imputari, el Chri­ sunt, nulla oratione, nulla dictione,nulla sylla­ stum credentes non a lota maledictione legis re­ ba, nulla Hiera,cx Scriptura probari polesl. Re­ demisse, sed partem ejus ex pontificio thesauro sponsio. Immo testimonia omnia allegata clamant redimendam esse.Responsio: Vetus cantilena haec Christum dedisse indulgentias, quales ipsum, qui csl, unities refutata. Omitto errorem illum Kemni­ princeps absolutus erat, dare decebat. Chrislus elii, cl aliorum Luthcranorum, quod remittere pcc­ nim illis omnibus remisit culpam cl poenam, ex­ cala, sil imnunciarc remissa, quia ad hunc locum tra sacramentum applicans merita sua. Pontifex au­ non perlinet. Condonata nobis omnia delicta per tem qui vicarius est. remittit etiam culpam el poe­ Christum, cl Apostolus dicil, neque indulgentiae nam, applicans merita Christi, sed culpam el poe­ contradicunt. Nam condonata omnia intelligi de­ nam aeternam per sacramenta,quia ita Chrislus in­ bent quoad suflicientiam pretii a Christo persoluti, stituit, poenam temporariam exira sacramenta.quia sed pretium illud applicari postea neccsse est, ul ita Christus fecit, el ex natura sua remissio solius etiam Lutherani fatentur, si efficaciter huic aut illi poenae sacramento non eget. Quod autem Christus delicia condonanda sint. Nos autem existimamus non injunxerit jejunia, vel eleemosynas, aut aliud non sola fide applicari, sed etiam aliis instrumen­ pium opus iis, quibus indulgentiam largitus est, tis, quorum unum indulgentiae sunt. Pari ratione quod tamen pontifex facerc solet, eadem est ratio, peccata non imputari justificatis, idem Apostolus quin videlicet Chrislus, ul princeps absolutus, po­ dicil. el indulgentiae non contradicunt. Neque c- tuit pro arbitrio indulgentias dare, pontifex, ul vi­ nim fingimus peccata imputari post remissionem, carius, non polesl pro arbitrio, sed pro caussa ju­ si quoad culpam ct poenam remissa sint, ul lit in sta ct rationabili, idem facere. Baptismo, sed si remissa sint quoad culpam el Sexta objectio: Petrus, cui datae sunt claves poenam aeternam, cl adhuc maneat reatus aliquis regni coelorum, eis sine dubio usus est, cl tamen poenae temporalis, ut ordinarie fit in secunda re­ indulgentias pontificias non dedit: immo Simoni conciliatione, quid mirum si adhuc imputentur ex mago dixit Aci. 8. Pecunia lua tecum sil in per­ parte? Quod additur de maledicto legis ad rem non ditionem, quoniam donum Dei existimasti pecu­ perlinet, non enim liberatio illa a maledictu legis niis comparari. RespOnsio:Quod apostolus Petrus est liberatio a culpa vel poena peccati, sed est li­ indulgentias ponlillcinrias dederit, vel non dede­ beratio ab obligatione Icgiscaeremonialis Hebraeo­ rit, ex Scriptlira probari non polesl, quoniam acta rum, dc qua potissimum disputatur in eo loco.Est ejus, exceptis paucissimis, in sacris hieris non ex­ etiam liberatio a terrore logis cujusctimque, quae tant. Simon vero magus non indulgentias pelebal Judaeos ul servos premebat.Filios enim Testamenti cum pecunias offerret, sed potestatem dandi Spiri­ novi lex divina, moralis et cvangclica obligat qui· tum sanctum per manus impositionem. Sed KemBeluumiWi Vol. IV. 1*. II. 158 DE INDULGENTIIS nilio perinde csl. .1 rem, vol extra rem verba pro· fundere, modo calumniari possit. Septima objectio: Sicut Christus dixit Petro, Mallh. IG.Quodcumquc solveris,ita dixit toti Ec­ clesiae. M.illb. IS.Quaecuinque solveritis etc. et tamen Ecclesia per annos mille el amplius istas indulgentias ignorar.il. Responsio: Ex ignorantia antiquitatis, vcl perversa intelligcntia veleris histo­ riae procedit objectio. Oslendimus enim in libro superiore, ex Tertulliano el Cypriano vetustissi­ mis Patribus, ncenon ex conciliis antiquissimis, ancyrano cl nicacno, usum indulgentiarum,cl pro­ prie sub nomine indulgentiae idem oslendimus ex Gregorio I.Leone III. el Sergio II. qui omnesanlc annum millesimum Ecclesiae praefuerunt. Nec de­ sunt, qui idem probnri existimant ex Sylveslro I. qui sedil posl annum Domini 300, quorum argu­ menta ex tabulis ecclesiarum petila contemnenda non sunl. Octava objectio: Ligare seu retinere peccata non est poenitentiam agentibus el credentibus post absolutionem seu remissionem peccatorum, partem aliquam ligatam reservare, vel ad pro­ prias salisfactiones, aul redemptiones per indul­ gentias obligare: sed impoenitentibus el incre­ dulis peccata sunt liganda, denunciata illis hac Dei sententia, quod peccata ipsorum maneant. Joan. 9. El ira Dei maneal super ipsis. Joan. 5. Quodque perituri sunt. nisi poenitentiam ege­ rint. Luc. 13. Responsio: Mulla Kemnilius (licii, sed nihil probat, cl tamen probandi officium sibi desumpsit. Imperite autem, nisi forlc malitiose cl fraudulenter confundit ligare cl relinere: Neque enim ista sunl idem, nam rctincre csl non remit­ tere. sed relinquere in suo slalu, el hoc modo sa­ cerdotes noslri retinent peccala impoenitentibus, non solum dcnunciando illis Dei sententias, sed cliam negando absolutionis beneficium. At ligaro non est non solvere, sed novum vinculum addere, nisi vocabulis abuti velimus, el hoc modo sacer­ dotes audila confessione poenitcnlis,ligant eum ad opera satisfactionis, quae ab antiquis dicebatur aclio poenitentiae, ut apud s. Augustinum in cpisl. ISO. ad Honoratum: Aliis, inquil. Baptismum /!agilanlibus, aliis reconciliationem .aliis poeniten­ tiae ipsius actionem. Alque haec est poenitentia, quam ponlinces per indulgentias, vel totam, vel ex parle condonant. Habemus igilur primum cl prae­ cipuum testimonium pro indulgentiis ex cap. 16. M illliaei , non potuisse a Kemoilio labefactari, quamvis octo arietibus illud impetere conalus sil. CAPUT XII. Defensio secundi argumenti catholicorum pro indulgentiis. Secundum argumentum catholicorum peli dicit Kemnilius a verbis illis aposlolicis 2. Corinth. 2. yam cl ego quod donari, si quid donavi.propter vos in persona Christi. Ex quo loco demonstratur usu» indulgentiarum antiquissimus,cum Apostolus condonaverit pocmtenli Corinthio partem poenilenpae quae ilh supcreral peragenda. Refellere cona­ tur K mrnilius hoc argumentum, cl quia deerant . >]i rationes digreditur ad explicationem histo­ riae cl granearum dictionum, ul mulla hinc inde infarciendo sex tandem paginas impleverit. Per­ curramus ejus objectiones. Prima objectio: Pontificii dicunt, poenilcnlibii* culpam remitti in absolutione: posl ejus vero re­ missionem imponendas poenas salisfactoria», quas per indulgen tias redimi el relaxari lingunt; Sed Corinthius ille nequaquam antea fuerat a peccatis absolutus sed flierai securus el impoe­ nitens, alque ideo traditus Satanae, ul a/jlzclione carnis, publica correptione et contristatione ad poenitentiam adduceretur. Neque enim ipsum Paulus Satanae tradidisset, si pocnitcns el cre­ dens a peccatis absolutus fuisset. Responsio: Aon dicunt Pontificii post remissionem culpae, iciest, post absolutionem sacerdotalem, imponendas poe­ nas salisfactorias, sed dicunt imponendas ante ab­ solutionem, quamvis post absolutionem adimplen­ dae sint, nisi fuerint antea adimpletae. Non enim mullum refert,utrum impicantur ante absolutionem sacerdotis vel postea,modo impleantur in slalu gra­ tiae, qui status graliae obtineri potest per veram contritionem, el propositum confessionis suo tem­ pore faciendae. Immo in poenitentia publica ordi­ narie implenda erat satisfactio ante absolutionem, ul notum est ex conciliis supra citatis. Porro Co­ rinthius ille, quamvis initio impoenitens videretur, lamen posl increpationem publicam el excommu­ nicationem resipuit, el gravissimam poenitentiam agere coepit. Alque eo tempore sine dubio per ve­ ram contritionem gratiam Dei recepit, el peractio­ nem poenitentiae Deo satisfaciebat. Hujus aulem satisfactionis, quae adhuo longius lempus require­ bat, pariem reliquam Paulus condonavit, ac publi­ ce absolvi cl reconciliari jussit. Quia enim pecca­ tum publicum fuerat, cl poenitentia publica,ita et­ iam publica debuit esse reconciliatio el absolutio a peccatis, el ab excommunicatione. Secunda objectio: Paulus non imposuit Corin­ thio mulctum publicam, ul. suis illius poenis, cl a Unctionibus Deo pro peccato incestus satisface­ ret. Nulla syllaba hoc ex Paulo probari polcsl: immo tola Paul: doctrina clamitat,Christum sua passione., obcdienlia el morte pro peccatis no­ stris satisfecisse, cl factum, esse nostram redem­ ptionem. Caussam vero el finem illius contrista­ tionis Corinthii Paulus ipse scribil hanc fuisse.ul ea operaretur poenitentiam, et esset δοκιμή an seria et vera esset poenitentia. Responsio:Quamvis fortasse b. Paulus non indixerit Corinthio cer­ tum lempus, vel speciem poenitentiae, tnmcn hoc ipso imposuit illi mulet.un publicam, quod jussit eum separari a coetu fidelium, cl admoneri, ul poenitentiam ngerct. Notum enim cral Ecclesiae, quomodo gererc se deberent, qui poenitentiam agcbant. Nam in antiquis conciliis solum dieilur tot annis poenitentiam agant, qui hoc aut illud pecca­ tum commiserint, el relinquitur ut notum a quibus rebus se abstinere debeant poenilenles. Quod nulem illa actione poenitentiae Corinthius Deo satis­ facere debuerit . cl non solum ostendere Eccle­ siae serio se resipuisse, perspicuum csl ex illo verbo, in persona Christi. Ideo enim Apostolus di­ cit, sc donare in persona Christi, quia Christo sa- DE INDULGENTIIS lisfacicndum erat, el Apostolus.ul Christi vicarius, interpretatur Christi voluntatem,cl ejus auctoritate condonat reliquam satisfactionem. Praeterea idem colligitur ex verbo, donavi, nam si actio poeniten­ tiae non alium finem habebat, quam ostendere ve­ ram resipiscentiam, jam finita erat illa poeniten­ tiae actio,quoniam salis superque constabat omni­ bus, illum vere resipuisse: Quod igitur donavit Aposlolus, cum ait, el ego quod donavi,in persona Christi propter vos donavi. Certe haec verba mani­ feste docent aliquid ei donatum el remissum, cu­ jus debitor erat, el quod ab eo juste exigi potuis­ set. Quemadmodum aulem non pugnei propria satisfactio cum satisfactione Christi, supra non se­ mel explicatum est. Fatemur enim Christum nostram esse redemptionem, et satisfecisse pro culpis et poenis omnium hominum, sed ejus satisfactionem applicari per varia instrumenta, ul per fidem, per Baptismum, per absolutionem, per opera bona,per indulgentias. Tertia objectio: Condonatio. de qua Paulus lo quilur, fuit ipsa absolutio, seu remissio peccato­ rum a culpa et poena. Dicit enim se loqui de tali condonatione, quae conscientiis adferl firmam consolationem, ul non absorbeantur tristitiae, sed pacem habeant erga Deum, quod fit quando fide justificamur accepta remissione peccatorum. Rom. 4. el ‘>. Non ergo loquitur de pontificiis in­ dulgentiis, quae dantur post absolutionem a cul­ pa. Responsio: Fateor Corinthium jussu Pauli si­ mul accepisse reconciliationem el absolutionem a culpa cl poena, cl a vinculo etiam cxcummunicationis, sed nfiirmo, in ea reconciliatione admixtam fuisse indulgentiam, idest, condonationem reliquae satisfactionis. Nam ul supra dixi, non csl necesse, ul indulgentia detur alio tempore, quam reconci­ liatio. Illud lamen falsum csl quod Kemnilius dicit, Apostolum loqui de illa justificatione, qua homo per fidem ex impio lil justus, cl pacem ad Deum habere incipit, de qua agitur ad Rom. 4. cl 5.Nam Corinthius ille jam resipuerat, cl dolorem maxi­ mum de peccato suo conceperat, cl poenitentiam ex amore Dei et odio peccati agebat. quae sine fi­ de, spe cl charilalc fieri non possunt. Itaque jam coram Deo justificatus erat per veram poenitentiam, el desiderium absolutionis suo tempore recipien­ dae, el solum rcslabal reconciliatio per ministerium sacerdotum, quam Paulus dari jussit. Illud aulem: ne abundauliori irislilia absorberetur, non signifi cal illum non fuisse coram Deo justificatum per ve­ ram contritionem: sed significat periculum fuisse, ne nimia tristitia conficeretur, si nimis diu recon­ ciliatio differretur. Itaque jussit, ul cum consola­ rentur cl recrearent, relaxata omnino reliqua poe­ nitentia, ul bono animo esset, cl majori alacrilale deinceps curreret viam mandatorum Dei. Quarla objectio: Falsum csl, quod dicunt qui­ dam. Paulum pro solvendo debito Corinthii incesluusi accepisse ex operibus supererogalionis Ec­ clesiae corinlhiacac. Clamitat enim Paulus san­ ctam Christi passionem esse άντιλιτρον pro pecca­ tis nostris, el magna vehementia, inquil. numquid Paulus pro vobis passus cl crucifixus est? Responsio: Nulli sunt ex catholicis,qui dicant Pau· 159 Juin accepisse pretium pro debito incestoosi cx operibus supcrorogationis Ecclesiae Corinthiacae. Sed cum catholici dicant, Paulum ad intercessio* nem, idest, ad preces Ecclesiae corinlhiacac, con­ donasse aliquam poenitentiae partem Corinthio pocnilenli, Kemnilius ita interpretatur, ul dicere voluerint, oblatum fuisse pretium operum supererogalionis. Sed haec imposturae.el figmenta ipsius sunl, qui facilius sibi esse ducit, argumenta a sc conficta, qleriorc ad Corinthios cap.7. describens effectus poenitentiae, inler alios ponil vindiciam. Ecce. inquil, hoc ip­ sum contristari nos secundum Deum, quantam in vobis operatur sollicitudinem, sed defensio­ nem, sed indignationem, sed timorem, sed desi­ derium, sed aemulationem, sed vindictam; sive aulem haec vindicia significet afflictionem, quam pocnitens ad sua peccata punienda sponde susci­ pit, sive ea, quam poenitenli praelatus imponit, illud est certum, poenitentiae actionem ad peccata punienda referri. Proinde non csl figmentum vel commentum, sed Spirilus sancti oraculum, quod catholici dc Poenitentia docent. Vide mullo plura in lib. 4. de Poenitentia, ubi dc satisfactione dis­ seruimus. Quod vero attinet ad poenam canonicam, quod erat ultimum membrum partitionis Kemnilii, verum csl quidem minori severitate hoc tempore poenilenlias injungi, quam canones praescribant, tamen injunguntur poenitentiae majores vel mino­ res pro criminum varietate, nec imponuntur caus­ sa disciplinae solius,sed eliam ul supra demoi,stru­ ium est, in satisfactionem vel satisfactionis par- DE INDULGENTIIS 162 Icm. Ac proinde relaxatio poenae injunctae per in­ dulgentias, in his cliam locum suum habet. Sed praeter has omnes poenas, est poena purgatorii, quam nemo negare potest, non spcclarc ad fructus novae vitae, nec ad carnis mortificationem, neque ad flagella Dei particularia, neque ad ecclesiasti­ cam disciplinam, sed solum ad castigationem pec­ catorum praeteritorum, cl ad reatutn poenae re­ manentis post culpae remissionem omnino expian­ dum. Non esse aulcm hanc poenam purgatorii com­ mentum, vel figmentum catholicorum, sed dogma Scripturarum sanctarum, el confessionem lotius Ecclesiae etiam antiquissimae, probatum est n no­ bis in priorc libro dc purgatorio. Quare non deest poena, quae per indulgentias utiliter ralaxelur, cl argumentum catholicorum, cliam ut a Kcmnitio proponitur, vim suam habet, neque potuit ipse gla­ dio spiritus (ul frustra gloriabatur) nervos ejus in­ cidere. CAPUT XIV. Defenditur IV. argumentum catholicorum. Quartum catholicorum argumentum desumi di­ cil Kemnilius ex cap. I. ad Coloss. ubi leguntur illa verba ; Adimpleo quae désuni passionum Christi in carne mea pro corpore ejus, quod csl Ecclesia. Ul aulcm hoc argumentum commode re­ fellat Kemnilius duo mendacia admiscet. Scribit enim hoc modo. Hanc Pauli sententiam ila cl intclligi volunt, quod passionibus Chrisli, quibus pcccala nostra cxpiavil, cl stipendium peccati sustulit, redimens nos a maledicto legis, aliquid defuerit, quo minus plena, perfecta, consumma­ ta, cl sufficiens satisfactio esse possit pro pecca­ tis nostris. Hoc est primum mendacium, tam im­ pudens cl crassum, ul nihil impudentius,vel cras­ sius fingi qucal. Neque ex tanto numero scriptorum veterum cl rcccnliorum, qui dc indulgentiis scri­ pserunt, unum allegare poterit, qui dicat,quod ipse lingit nos dicere. Immo summa consensione scri­ ptores catholici cum Clemente VI. pontifice in con­ stitutione quae incipit, Unigenitus, docenl satisfa­ ctionem Chrisli fuisse infiniti pretii, el non solum plene cl perfecte pro peccatis nostris Deum pla­ casse. sed cliam placare potuisse pro peccalis infi­ nitae multitudinis hominum, si tot futuri fuissent. Adducil quidem Kemnilius Bonavcnluram, quasi is dicat,Satisfactiones sanctorum applicari ad pre­ tium aliquod solutionis pro peccalis, ideo quia pretio Chrisli aliquid defuerit. Sed illa verba po­ strema (ideo quia pretio Chrisli aliquid dcfucril), non habentor apud Bonavcnluram. Consulat Icclor locum ipsum, qui csl in 4. sent. disl. 20. parte 2. art. I. quaest. 2. ad 3. Alterum mendacium addit ibidem Kemnilius bis verbis. Illum verum defe­ ctum passionis Chrisli, supplendum esse dicunt passionibus sanctorum. Quaere quis hoc dicat ex catholicis, el nullum invenies. Dicunt quidem catholici cum Clemente pontifice,ad cumulum thesauri accedere passiones sanctorum, Ii ! ad supplendum defectum passionis Christi, quam infiniti pretii esse fatentur,nemo di­ cil. Ilis mendaciis suis, quasi noslra essent dog­ mata, refellendis deinceps occupatur, el probat, quod nemo negal, ideo mediatorem debuisse esse Deum, cl hominem etc. Accedit postea ad locum ipsum b. Pauli explicandum, el repetii quae Cahinus attulit,el ad quae nos supra respondimus; quae hoc loco repetenda non duximus. Unus lanium est locus in lota hac dispulationc a Kemnilio adductus, quem hactenus explicatum non memini. Is csl in ps. 48. ubi negal David, posse fratrem a fratre re dimi, aul prelium redemptionis ejus Deo persol­ vere, ex quo probari existimat, non posse satisfa­ ctiones sanctorum applicari ad realum poenae pro aliis expiandum. Sed facilis csl responsio. Nam Iri­ bus modis explicari potest, el solet ea sententia. Prima explicatio, eaque conformis rabbinis Judae­ orum csl, quod aflîrmel David, neminem posse li­ berari a morte corporis propria virtute vel poten­ tia amicorum, aut consanguineorum. Reprehendit enim illos, qui confidunt (ut habetur in versu su­ periore) in virtute sua, aul in multitudine divitia­ rum suarum: el ail: Frater non redimii, redimet homo, idesl, Frater,qui conjunctissimus cl amicis­ simus est, non potest fratrem redimere a morte, quia mortem nemo potest eflugere, quis igilur alius homo est, qui eum redimere possit? el in eun­ dem sensum additur, neminem posse muneribus Deum placare, nec vitam ullo pretio redimere. At­ que hic quidem sensus, nihil Kemnilium juvat, quia non facllad rem, dc qua agimus. Altera expo­ sitio csl s. Basilii in commentario hujus loci, qui exponit has sententias dc redemptione a morte animae, idesl, a peccato cl gehenna, ut hic sil sen­ sus; Frater non redimit, ac mullo minus quivis alius homo, quia omnes peccaverunt, cl egeni glo­ ria Dei, omnes sunl captivi,omnes redimendi. Ideo misit Deus redemptorem Christum, qui non est fra1er, nec homo sicut cacleri. sed csl Deus homo ju­ stus et liber, qui neque redemptione indigetet liberare omnes polesl. Haec explicatio nihil etiam juvat Kemnilium, quoniam non negamus,immo as­ serimus omnes catholici, non potuisse nos redimi a morte animae cl gehenna per satisfactiones san­ ctorum. sed Christi solius. Qui factus est nobis a Deo justitia el redemptio, ul Apostolus loquitur in priorc epistola ad Corinthios cap. 1. Tertia ex­ plicatio csl s. Augustini in prima concione in psal­ mum praedictum, qui ila interpretatur, Frater non redimit, redimet homo, idesl, Si Christus, qui fra­ ter nosler fieri dignatus est, non te redimii, expectas ut te redimat alius homo? Non dabit Deo pla­ cationem suam, nec prelium redemptionis animae suae, ille qui confidit in virtute sua el in multitu­ dine divitiarum suarum. Atque, hucusque expositio s. Augustini; neque caussam Kemnilii, neque no­ stram juvat. Loquitur enim de liberatione impii n captivitate peccati, el dicit, non posse impium.qui in sua virtute confidit liberari nec a se. nec ab alio, cum a Christo liberatus non fuerit, non defe­ ctu Chrisli. qui pro omnibus mortuus esi, sed de­ fectu impii, qui redemptionem sibi applicari no­ luit. Nos aulcm in disputatione de indulgentiis non loquimur de liberatione impii, sed dc liberatione hominis justificati a reatu poenae temporalis, de i DE INDULGENTIIS qua liberatione loquitur in sequentibus verbis s. Augustinus, quae verba haercsim Kemnilii manife­ ste refellunt. Addit enim Augustinus: Qui sunl qui dani prelium redemptionis animae suae? Quibus ail Dominus, facite vobis omicos de mammona iniquitatis ul e.l ipsi recipiant ros in aeterna ta­ bernacula. Illi dani prelium animae suae, qui non cessant eleemosynas facere. Ideo illos, quos monet per Timotheum Apostolus noluit esse su­ perbos, ne in abundantia divitiarum glorientur. Denique quod possidebant, noluit apud illos ve­ terascere,sed aliquid ex eo fieri, ul esset pretium redemptionis animae illorum. Thesaurizent, in­ quil, sibi fundamentum bonum in futurum, ul apprehendant veram vilam, si dabunt pretium redemptionis animae suae: Ilace ille. Itaque s. Augustinus non limet dicere el 1er repetere, homi­ nes justos a Christo redemptos a morte animae, darepcreleemosynns prelium redemptionis animae suae, juxla illud’ Peccata tua eleemosynis redi­ me; quae redemptio non potest alia inlelligi nisi a reatu poenae remanente post redemptionem pec­ cati, quoad culpam. Etsi Augustino leslc polcsl quisque dare prelium redemptionis animaesuac si­ ne ulla injuria Chrisli redemptoris omnium, non debet videri mirum, si nos dicamus.posse sanctos martyres dare pretium aliquod redemptionis pro solo poenae reatu aliorum lidcliununon quod Chri­ sli prelium non sufficiat, sed ul hac cliam ratione marlyrum passiones cl merila honorentur. CAPUT XV. Defenditur V. argumentum catholicorum. Quintum argumentum pro thesauro indulgentia­ rum sumi dicil Ksmnilius ab illis Apostoli verbis 2. Corinth. 8. In praesenti tempore vestra abundantia illorum inopiam suppleat.ut el illorum abundanlia vestrae inopia sil supplementum. Ex hoc loco ila formari argumentum a catholicis.affirmal idem Kemnilius, Corinthii abundabant pecu­ nia, sed inopes erant meritorum. Contra vero sancti hierosolymitani abundabant meritis spi­ ritualibus. a pecunia vero male parati erant. Paulus igilur talem permutationem inter cos in­ stituit, ul Corinthii praeberent manus adjutrices conferendo large, pecuniam: el pro illa pecunia sancti hierosolymitani ex operibus suis supererogationis supplementum inopiae Corinthiorum venderent, quod ad satisfactionem pro peccatis attinet. Sed in duobus peccat Kemnilius, nam nec fideliter referi argumentum catholicorum, nec so­ lide illud refellit. Catholici enim non dicunt Apo­ stolum instituisse illam commutationem, ul Hiero­ solymitani venderent merita snpererogalionis Co­ rinthiis: sed lanium ex eo loco colligunt, eam esse in Ecclesia communicationem,ulnlii aliis bona sua communicare soleant: nec solum bona corporalia, sed etiam spiritualia invicem praebere possint. Ex quo sequitur, ul etiam unus pro alio satisfacere, el aliorum passiones aliis applicari valeant. Nec la­ mcn solide argumentum calliolicorum, etiam ul ab ipso propositum csl, Kemnilius refutavit, dicil e­ 103 nim in scqucnlibus per inopiam Corinthiorum non inlelligi inopiam meritorum, sed inopiam praedi­ cationis Verbi Dei; cl probat ex duobus locis ejus­ dem Apostoli. Nam Iloman. 15. Apostolus scribens de eadem contributione eleemosynarum,ait. Si spi­ ritualium eorum participes facti sunl gentiles, de­ bent et ipsi in carnalibus ministrare illis. Qui vero per spiritualia inlellexil applicari, dicil 1. Cor. 9. in illis verbis, Si spiritualia vobis seminavimus, quid magni est, si carnalia vestra metamus? Haec ille. Sed in priore loco Apostolus dc spiritua­ libus donis gcncralim loquitur, nec restringit ser­ monem ad praedicationem. Vere enim gentiles fa­ cti sunl participes donorum spiritualium, quae in Hierusalem primum effusa sunl a Deo, videlicet fi­ dei, spei, charilalis, sacramentorum, miraculorum etc. In posteriore aulcm loco non csl sermo dc ista communicatione bonorum , de qua nos agimus, sed de stipendio debito ex justitia iis. qui evangelizanl. Hoc autem loco, videlicet 2. Cor. 8. Aposto­ lus loquitur gcncralim de bonis spiritualibus el temporalibus. Nec debent ejus verba restringi ad praedicationem. Quod palet. Primo, quia verba sunl generalia, illorum abundantia vestram ino­ piam suppleat. Secundo, quia non egebant Corin­ thii.ul mitterentur cis praedicatores ex Hierusalem, jam enim plene instituti erant. Nam 1. Cor. 1. le­ gimus de Corinthiis.Jam divites facti estis in Christo.in omni verbo, el in omnia scientia; el in hoc ipso cap. 8. epistolae secundae, sicut. inquil Pau­ lus. in omnibus abundatis . fide et sermone cl scientia etc. Tertio, quia vi leres Patres non expo­ nunt hanc abundantiam spiritualem Hierosolymita­ norum, dc praedicatione verbi, ul vellet Kemni­ lius. sed de meritis el precibus. Chrysoslomus in hunc locum, dicil Hierosolymitanos abundasse in­ tegritate vitae, libertate cl fiducia ad Deum.el ho­ rum bonorum futuros participes Corinthios, si elee­ mosynam pecuniariam, qua ipsi tunc abundabant. Ilicrosolymain misissent. Nec mullo aliter expo­ nunt Theodoretus cl Theophylaclus elalii veteres Graeci. S. Thomas exponit de precibus, ul sil sen­ sus, Corinthios fore participes orationum, quas Hierolyniilani fundunt ad Deum, si eos bonorum suo­ rum temporalium participes fecerint. Ilaymo in hunc locum addit etiam jejunium inter opera spi­ ritualia Hierosolymitanorum, quorum participes eranl fuluri Corinthii, si eleemosynis illis adjuvis­ sent: quam explicationem insinuate videtur Apo­ stolus in eodem cap. 8. extremo, cum nil:.Ministe­ rium hujus officii. non solum supplet ea. quae desunt sanctis: sed etiam abundat per mullas gratiarum actiones in Domino, per probationem ministerii hujus glorificantes Deum in obedienlia confessionis vestrae incvangclium Chrisli, et sim­ plicitate communicationis vestrae in illos,el in onines, cl in ipsorum obsecratione pro vobis. Sed de his salis, non enim in hoc testimonio fundamen­ tum indulgentiarum praecipue consistit. CAPUT XVI. Defenditur argumentum 17. catholicorum. Argumentum sextum, quod csl postremum apud Kemnilium,sumitur ab articulo symboli dc comuiu· ICI DE INDULGENTIIS nionc sanctorum. Calholici cnim cx line commu­ nione colligunt, posse satisfactiones, quae sanctis superfuerunt, idesl, quibus ipsi, nd sua peccata purganda non eguerunt, applicari aliis fidelibus, quibus propriae non sufficiunt. Adversus hoc ar­ gumentum Kemnilius nihil solidi adferl. Primum enim explicationem odiosissimam ejus articuli no­ bis affingit: Communionem, inquil. sanctorum largius cl latissime interpretantur dc merilisope­ rum supererogationis, quae non solis factoribus propria, sed communia sini omnibus fidelibus, collala in commune quasi Ecclesiae aerarium, ad quod solus papa claves habeat. el pro dala pecunia inde cuilibet vendat, quantum visum fuerit. Haec ille. Ubi pro suo more calumniatur nos loqui dc merilis supererogalionis simpliciter, cum non loquamur nisi de satisfactionibus, sive de merilis ul accipiuntur pro satisfactionibus ad rea­ tum poenae expiandum.non ut accipiantur propric pro merilis gratiae vel gloriae. Deinde jam saepe diximus, non solum non vendi a pontificibus satis­ factiones sanctorum, sed cliam severissime prohi­ beri et puniri omnem speciem similium venditio­ num. quod ne ipse quidem Kemnilius ignorat, qui decreta pontificum el conciliorum dc bis rebus vi­ dit el legit, cl in suum librum, ul eum pleniorem faccrel, transtulit. Deinde addit Kemnilius commu­ nionem sauciorum, de qua in symbolo fit mentio, iria significare. Priino quod Ecclesia sil societas quaedam eorum, qui spiritu Christi sanctificantur, et membra unius corporis inisliei. Secundo quod in Ecclesia sint omnibus fidelibus communia bona quaedam divinitus collala, ul fides. Baptismus, re­ missio peccatorum el vita aeterna. Tertio, quod inter fideles, debeant esse communia officia charilalis, sicut exemplo membrorum corporis humani Paulus ostendit Horn. 12. et 1. Cor. 12. His expo­ sitis concludit articulum illum fidei, non loqui de indulgentiis pontificiis,nec dc merilis supereroga­ lionis, cl ideo insigni depravatione pontificias in­ dulgentias in illum articulum intrudi.At neque nos dicimus, articulum illum fidei, loqui in specie de operibus supererogalionis, vel de indulgentiis,sed colligimus cx generali proprietate Ecclesiae posse unum membrum ab alio juvari, quod ipse cliam Kemnilius agnoscit in tertia significatione commu­ nionis sanctorum. Nam si debent officia cbaritatis inter fideles esse communia, ul sunl inter membra ejusdem corporis, quid quaeso prohibet, cur non possil unus alteri satisfactionem suam communi­ care? Polesl lx Apostoli sententia ad Galal. 6.pro­ filer communionem membrorum Ecclesiae, alter alterius onus portale: cur non poterii aller pro poe­ na alteri debila satisfacere? Polesl cx senlenlia s. Augustini epist. 23. cl Id). 3. de Baptismo contra Donalislas cap. 18. unus pro alio' credere ul til in Baptismo parxulorum, cur non poterii unus pro alio pali? Sed audi eundem Augustinum tract. 33.in Joannem dc communione sauciorum disserentem: Oculus, inquil, solus videt in corpore, sed numquid soli sibi oculus videt: cl manui videl.elpcdi videt, cl caeleris membris videt. Nou enim si ali­ quis ictus in pedem veniat.avertit se oculus inde ul non praecaveat, /I ursus sola manus operatur in corpore, sed numquid sibi soli operatur? ei oculo operatur, Nam si ictus aliquis veniens non cat in manum, sed lanium in faciem, numquid dicil manus, non me moveo, quia non tendit ad ine?sic pes ambulando omnibus membris militat. Membra caetera tacent, el lingua omnibus loqui­ tur. Haec ille. Duae si applicentur ad fideles, qui membris illis corporis significantur, licebit sine dubio dicere, eum qui jejunat, qui facit eleemosy­ nam,qui orat,qui persequulionem injunctam patien­ ter tolerat, qui vincula, qui verbera, qui mortem pro Christi fide patitur,non sibi soli haec agere vel pali, sed cliam aliis, praesertim si ipse non habcal peccata, quae istis passionibus purget. Adjungit obiter Kemnilius tria alia Scripturae lestimonia, quae perperam a catholicis adduci affir­ mat.Unum est ps. 118. Particeps ego sum omnium Umentium le; et dicil illud, particeps, significare voce bebraica, el graecn (socium).el sensum eo­ rum verborum esse, Davidem publica confessione ostendisse se socium cl amicum aliorum piorum timentium Dei. Sed indoctos nescio quos inde fe­ cisse pontificale participium, ad probandum per indulgentiarum nundinationem partem pecuniarum accipere a clero, partem a populo, partem ab utro­ que. Sed nullus catholicus est. qui ita exposuerit ul illuti particeps ego sum retulit ad poniiliccm. qui tribuit indulgentias? Omnes enim referunt ad ipsos fideles, qui cum socii el amici sint aliorum fidelium piorum, participant etiam ipsorum bona, quoniam sociorum cl nmicorum omnia sunl com­ munia,ul pulchre s.Augustinus ostendit tract. 33. in Joan, ubi adeo dicit omnia esse communia piis fidelibus, ul omnes dicere possint se loqui omni­ bus linguis, sicut loquebantur olim, qui visibiliter accipiebant Spiritum sanctum: quoniam linguaeoninimn fidelium, toto terrarum orbe dispersorum, singulis sunl communes per chariliilem.qua sumus omnes unum m Christo. Itaque qui dixit: Socius cl amicus sum omnium timentium te. consequenter etiam dixit, particeps sum omnium bonorum,qui­ bus praediti sunl omnes qui liment te. Alterum te­ stimonium csl in ps. 121. Hierusalem, quae aedi­ ficatur ut civitas, cujus participatio ejus in idipsum. Hoc testimonium perperam allegari dicil a Lindano pro communione sanctorum, el thesauro indulgentiarum: cum tamen constet cx verbis se­ quentibus, sensum illorum verborum esse.Hierusa­ lem ila aedificari ul sil civitas, in qua sil conjun­ ctio. seu consociatio talis,ut illuc ascendant tribui Domini ad testimonium Domini, et ad judicia. Sed haec est nimia contradicendi libido. Non enim psalmus dicil esse in Hierusalem participationem, sive consociationem solum ad ascendendum ad te­ stimonia Domini eladjudicia:sed dicit, Hierusalem, idest, Ecclesiam aedificari instar civitatis pacalissi­ mae cl concordissimae, in qua sil participatio in idipsum, idcsl, participatio simul omnium in unum, ul sint omnia omnium. Id vero probat psalmus, quia illuc ascendunt Iribus Domini, idcsl, variae tribus, variae génies cl nationes conversae ad Do­ minum, cl licel sini tam mullae cl tum variae, ta­ men conveniant in eadem confessione fidei, cl in iisdem legibus cl judiciis clc. Tcrliuin leslimonium DE INDULGENTIIS dicil esse illud ps. 149. Ad faciendam vindictam in nationibus, ad alligandos reges eorum in com­ pedibus etc. Sed adseribere debuisset, ubi legerit hoc testimonium pro indulgentiis citatum. Ego cnim legi fere omnes, qui inter catholicos de indul­ gentiis scripserunt, nec apud ullum inveni hunc locum inter alios adductum; nihil aulcm facilius est, quum argumenta a se conficta refutare. CAPUT XVII. Respondetur ad cap. 4. disputationis Kemnilii. In quarto capite disputationis suae Kemnilius probare aggreditur indulgentias pontificias veteri Ecclesiae per annos 1200. fuisse incognitas. Id vero probat primo testimonio Durandi, s. Antonini et Roffensis, qui id fatentur. Deinde quia nulla inve­ nitur mentio indulgentiarum apud Anselmum, Rupcrluin, Bernardum, Petrum I.ombardum el Gratia­ num, qui proximo praecesserunt annum millesi­ mum ducentesimum. Postremo, quia velcros Pa­ tres, Chrysoslomus, Nysscnus, Augustinus.Bernar­ dus cl Petrus Lombardus, indulgentias, nondum natas sciipsil suis confutarunt. Sed ut a primo in­ cipiamus,non ideo indulgentiae non sunt antiquae, quia duo, vel 1res ex catholicis id non legerunt in veterum libris. Neque 1res isti auctores negant in­ dulgentias fuisse cognitas tempore Anselmi. Ber­ nardi, Rupcrli, Petri Lombardi et Gratiani,ul Kem­ nilius dicil, sed tempore Hieronymi cl Augustini cl aliorum veterum, qui primis quingentis annis flo­ ruerunt. Ac ul omnes intelligent Kemnilium aperio mentiri. Alexander ejus nominis tertius, pontifex maximus, sedere coepit anno Domini 1159. Is vero pontifex in epist. ad archiepiscopum canluariensem scribens, respondet quaestioni sibi propositae, an indulgentias ab aliquo episcopo concessas, lucrari possint ii, qui non sunl eidem episcopo subjecti: oc dicit non posse, quia nemo polesl nisi a suo ju­ dice ligari, vel solvi, cl habetur hoc rescriptum in jure, cap.Quod autem, de pocnit. el remiss. Vide­ mus aulcm hoc loco mentionem indulgentiae, ul rei non tunc primum institutae, sed usitatae cl rece­ ptae. Igitur mentitur Kemnilius pag. 274. cum sic loquitur: In hac dc indulgentiis disputatione non possunt vel ulla Patrum te-timonia, vel ulla ve­ teris Ecclesiae exempla proferre, quod talis vel doctrina, vel usus talium indulgentiarum ullo unquam tempore usque ad annos post natum Christum mille ducentos in veteri Ecclesia fuerit. Eugcnius Ill. pontifex sedere coepit anno 1 i 15. Is aulcm per lilcras generales concessit indulgentiam accipientibus crucem, cl proficiscentibus ad bellum sacrum; cl s. Bernardo injunxit, ut cas indulgentias praedicaret populis, cosquc ad bellum illud accen­ deret. Paruit s. Bernardus pontifici, cl praedicatio­ nem suam innumerabilibus et maximis miraculis confirmavit, ul ipse modeste indicat initio libri 2. de Considerat, sed copiosius rem lotam narrat au­ ctor vitae ipsius lib. 3. cap. 4. Ergo mentitur Kem­ nilius tum cum ait ante annum 1200, non fuisse IJixlarmixi Vol. IV, P. II. 165 nolas indulgentias, tum cum apud Bernardum nui lam hujus rei mentionem extare confirmat, et cum Petrus Lombardus cl Gratianus eodem sacculo flo­ ruerint. fieri non potest, quin ipsi quoque indui genlias noverint. Paschalis II. pontifex sedere coe­ pit anno 1099. cl in concilio quodam Lateranensi anno 1116. ceb bralo,indulgentias quadraginta die­ rum concessit iis, qui limina apostolorum visitave­ rant, ul Conradus abbas urspergensis in chronico suo testatur; cl quoniam co tempore florebat Rupcrlus abbas luilicnsis: mentitur Kemnilius, qui di­ cit tempore llupcrli nondum indulgentias pontifi­ cias orbi terrarum innotescere coepisse, nec ante annum 1200. innotuisse. Urbanus II. pontifex sedt re coepit anno 1088. cl ejus lempore s. Anselmus lloruil. Scribit autem idem Conradus abbas ursper­ gensis in chronico anni 1099. praedictum Urbanum in concilio claramonlano indulgentiam concessisse omnibus, qui sponte adversus infideles orientales arma sumebant, cujus rei mulli alii meminerunt. Mentitur igitur Kemnilius, cum lam audacter scri­ bit, tempore s. Anselmi, cl ante annum 1200. in­ dulgentias cognitas non fuisse. Quid nunc addamus Gregorium VII. qui sedere coepit anno 1073., et in epistolis suis frequentissime concedit indulgentias. Sergium II. qui sedere coepit anno 841. et indul­ gentiam tribuit adeuntibus Ecclesiam s. Martini m montibus,cujus memoria cxlal incisa in lapide mar­ moreo literis vetustissimis: cl Leonem III. qui se­ dere coepit anno 79G. cl indulgentias varias mullis in locis in ipsa Germania constituit,teste s. Ludgero in vila s. Suiberli? An non evidenter mendacii Kemnilius convincitur, qui veteres omnes historias legisse videri vult: el tamen affirmare non vcrclur ante annum 1200. Ignotas luisse orbi terrarum in­ dulgentias pontificias? .Ncquc mirum videri debet, si auctores antiquiores non mullos habemus, qui harum rerum mentionem faciant, quoniam plurima sunl in Ecclesia,quae solo usu, sine literis conser­ vantur. Extant tamen Romae in antiquissimis eccle­ siis memoriae indulgentiarum, a mullis pontifici­ bus, el ab ipso cliam s. Sylvcslro, qui ante annos 1200. floruit, concessarum. Sed ea, quae diximus ad mendacia Kemniliiconfutanda sufficere videntur. Venio nunc ad testimonia veterum scriptorum, quae profert Kemnilius adversus indulgentias non­ dum natas. Primo igitur adducit Pelium I.ombar­ dum, qui lib. 4. sent. dist. 18. dicil Deum lunc le­ gere pocnilcnlium peccata,quando ad poenam non reservat; sed debitum poenae remittit, idquo pro­ bat cx Augustini sententia in explicatione psalmi 32. Sed in eodem loco solutio csl hujus objectio­ nis. Significat enim Petrus Lombardus de poena aeterna inlclligendum esse, quod dicilur, Deum te­ gere peccata, cum ca non reservat ad poenam. El ideo, inquil, sicut interius gratia sua animam il­ luminat, ita el simul debitum aeternae mortis re­ laxat. Ipse enim per se ipsum peccata poeniten­ tiam legit; et lunc tegit, quando ad poenam non reservat, cl paulo infra, Ita ergo, inquil, dicil a Deo tecta, ut Deus non videat, idesl, aeternaliter puniat. Quod autem poena temporalis remaneat post remissam culpam, in hac vila, vel in purgato­ rio luenda, docet Petrus Lombardus dist. 20. Iit. 22 IC6 DE INDULGENTIIS Ii, bis verbis, Qui, inquit, ante expletionem poe­ cerdotibus rcprehcndunl, continuo etiam indulgcn­ nitentiae discesserint, ignem purgatorium sen­ iias reprehendunt?An non saepissime repetivimus, tient, el gravius punientur, quam si hic implcs- non solum non probari summis pontificibus eos, sent poenitentiam. Horrendum enim csl incidere qui quomodo cx indulgentiis negotiationem faciunt, in manus Dei viventis. Deus enim cum sil miseri­ sed maxime improbari, damnari, puniri. Addit ultimo Kemnilius, sc alio in loco demon­ cors et justus,cx misericordia pocnilenti ignoscit, non reservans peccatum ad poenam aeternam: strasse, Grcgorium nyssenum integram orationem cx justitia vero impunitumnon dimittit delicium, opposuisse persuasioni dc peregrinationibus ad lo­ aut enim punit homo, aut Deus etc. cl paulo post ca hicrosolymilana. Cui respondemus, nos quoque lit. D, docel posse pocnilenlem, praesertim post alio in loco, idest. lib. 3. dc cultu sanctorum cap. mortem, juvari aliorum satisfactionibus per oratio­ 8. demonstrasse testimoniis Scripturae, cl veterum nes el eleemosynas. Itaque Petrus Lombardes illa Patrum, nccnon argumentis aliis peregrinationes omnia disertis verbis affirmat, quae fundamenta ad loca sancta pias el Deo gratas, cl nobis utilissi­ esse indulgentiarum Kemnilius fatetur: videlicet mas esse,Grcgorium vero nyssenum non reprehen­ purgatorium poenae reatum posl culpam remis­ dere peregrinationes absolute, sed docere quibus­ sam el communicationem satisfactionis alienae. dam personis , ul monachis cl sanctimonialibus, Secundo loco adducit Kemnilius Chrysostomum non convenire, cum eorum proposito magis comohomil. I. in cpisl. ad Philemonem, ubi legimus,ad niai quies et solitudo: quamvis etirrn non sil omni­ impetrandam peccatis nostris veniam , non opus no certum, an ea oratio Gregorii sil. esse vel pecunias impendere, vel peregrinando ad loca longinqua transire. Eandem sententiam habet Augustinus in serm. dc martyribus, Non dixit CAPUT XVIII. Deus, vade in orientem el quaere justitiam, na­ viga usque in occidentem, ul accipias indulgen­ Despondetur ad primam partem argumenti tiam: dimitte inimico luo, el dimittetur libi etc. historici contra indulgentias. Bernardus etiam serm. 1. dc adventu, Non te opor­ tet. o homo, maria transfretare, non penetrare nubes, non transdlpinare necasse csl, non gran­ In ultimo capilc disputationis suae Kemnilius hi­ dis libi ostenditur via, usque ad temetipsum oc­ storiam longissimam texit, ul originem indulgen­ curre Deo tuo. Sed haec testimonia nihil efficiunt. tiarum, quales a catholicis defenduntur,novam esse Primum enim loquuntur de justificatione impii ac demonstret. Continet aulcm ea historia tria tempo­ remissione culpae, non dc solo reatu poenae dc ra, unum ab initio Ecclesiae usque ad annum cir­ quo nos loquimur. Deinde solum probant, non es­ citer 90. alterum ah anno 90. ad 1203. ab anno se absolute necessariam ad remissionem peccato­ 1200. ad annum 1317. quo tempore, auctore lurum vel peregrinationem, vel eleemosynam,alioqui thero cxlinclas indulgentias Kemnilius gloriatur. enim pauperes cl aegrotantes spe omni carcreni; Ac primo quidem lempore indulgentias nihil aliud cl salis novimus, posse hominem per internam con­ fuisse conlcnd.il, nisi relaxationes publicae poeni­ versionem ad Deum ita vehementer accendi in a- tentiae,sed eas relaxationes nihil habere commune morem Dei, el dc peccatis suis dolorem, cum pro­ cum indulgentiis pontificiis, de quibus instituta posito confessionis, ul continuo recipiat remissio­ controversia est. Sed antequam ad rem propositam nem omnium culparum ct poenarum. Sed non ideo veniat, longissima digressione refert mulla dc riti­ sunl inutiles peregrinationes ct eleemosynae, cl bus publicae poenitentiae, de caussis ejusdem, ac hoc solum contendimus adversus haereticos. Ac ul demum dc canonibus poenilenlialibus, ubi ad ver­ omittam dc eleemosynis dicc.rc.de quorum utilitate bum describit canones conciliorum nicaeni cl anad redimenda peccata pleni sunl libri Patrum, ac cyrani, nccnon eos,qui habentur apud Burehardum praesertim Chrysostom! et Augustini, ct nos o- cl Graliannm. Quoniam enim jamdudum Lulhcrus slcndimusin lib. de eleemosyna,qui est postremus jus canonicum publice cxussil, cl ejusmodi ritus in controversiis nostris. Certe idem Chrysoslomus cl leges non solum dc moribus, sed eliam dc me­ mirifice laudat peregrinationes ad scpulchro mar­ moria cl libris Lulhcranorum exciderunt, voluit tyrum in homil. 66. ad populum anliochenum. San­ Kemnilius commemoratione harum rerum doctri­ ctus etiam Augustinus in cpisl. 137. ad clerum cl nam reconditam et abstrusam venditare, ul caele­ populum hipponensem scribit, sc auctorem fuisse, ris diligcnlior ac doctior haberetur. El quamvis ul quidam ad loca sancta peregrinationem suscipe­ non desint in hac digressione mulla, quae falsitalis rent. Denique s. Bernardus Petrobriisianos haere­ coargui potuissent, lamen quia ad rem praesentem ticos confutavit, qui praeter alios errores, hunc et­ non faciunt.non existimavi tempus esse in his com­ iam habebant, ul peregrinationes fidelium ad loca memorandis, vel refellendis conterendum. Illud ti­ s inr.la reprehenderent. Vide vitam s. Bernardi lib, num praeterire non possum. Kcmnilium interscri­ 3. cap. 3. pta velorum revolvenda, non raro invenisse, quod Tertio Kemnilius adducit Chrysoslomum liom. minime volebat. Nam cum ipse cum Lutheranis cae­ 38. in Mallhaeum. ubi dicit, eos dc templo Dei spe­ leris contendat, pocnilcnlias velorum disciplinae luncam latronum facere, quia lucra terrena sectan­ caussa, non aulcm satisfactionis coram Deo el re­ tur: cl Christum quotidie intrare templum Dei, cl demptionis. vel expiationis peccalorum institutas, ejicere omnes vendentes gratiam Dei. Sed quorsum lamen falclur se hoc eliam postremum apud Patres 1. .<< tendunt? An forte omnes, qui avaritiam in sa­ non raro legisse, ac pro sua modestia cl adversus DE INDULGENTIIS antiquissimos Paires reverentia, eus non obscure reprehendit. Sic enim loquitur pag. 30G. Æec vero nescius sum, veteres aliquando nimis largiter,el verbis nimium, magnificis disciplinam illam ca­ nonicam commendare: ul quod Tertullianus di­ ed, satisfactionibus illis peccatu expiari, Cypria­ nus illis dicit peccata redimi, ablui, sanari cl judicem placari: Augustinus Deum illis de pec­ catis praeieritis propitiari. Ea talia sunl, quae salva, fide (Lulherana videlicet), nec possunt,nec debent, sicut sonant, accipi el inlelligi. Haec il­ le. Se9 nem celebrare dicebantur, cum In oratione et je­ junio lota dic perseverarent, sive stando, sive pro­ strati ad terram, sive gentibus positis,sive alio quo vis modo Dominum precarentur. De qua re vide Tcrlullian. in lib.de fuga iu perscquulione, in lib. de jejunio, cl in lib. de oratione, cl quae nos scri­ psimus in lib. 2. dc bonis operibus in particu­ lari c. 22. Deinde Kemnilius addit nihil de indulgentiis in­ veniri in scriptis Burchnrdi, Gratiani cl Petri Lom­ bardi, atque inde concludit, indulgentias orium ha­ buisse circa annum Domini 1200. qui argumento nos supra respondimus, capite 17. ubi ostendimus ex testibus cerlis,indulgentias multo esse antiquio­ res, ac ul videas, Icclor. quam verum sil prover­ bium, mendacium memorem esse debere: scripsit Kemnilius supra pag. 271. haec verba: In hac de, indulgentiis disputatione non possunt vel ulla Patrum testimonia, vel ulla veleris Ecclesiae exempla proferre. quod talis, vel doctrina, vel usus talium indulgentiarum ullo unquam tempo­ re ad annos post natum Christum 1200. fn veteri Ecclesia fuerit. El idem repetit pag. 275.affirmans nullum auctorem scripsisse de indulgentiis ante aunum Domini 1200.cl tamen pag. 332. scribit Remnilius Alexandrum III. pontificem circa annum Do­ mini 1170. scripsisse de indulgentiis, quae fiebant in dedicationibus ecclesiarum, aut conferentibus aliquid ad aedificationem pontium. Neque Alexan­ der tunc indulgentias instituit, sed loquitur dc re nola el usitata cl frequentissime; cl infra pag. 375. numerat idem Kemnilius Valdenses inter eus, qui indulgentias, quales nunc habet Ecclesia, rejece­ runt cl oppugnarunt : constat autem Valdenses circa eundem annum 1170. errores suos praedica­ re coepisse. \l quomodo ist i cohaerent, ul indul­ gentiarum origo referenda sil (auctore Kemnilio) ad annum l200.el tamen eodem auctore anno 1700. Alexander 111. de indulgentiis jamdudum introdu­ ctis rescripta cdat.el Valdenses haeretici indulgen­ tias. in Ecclesia olim receptas, damnent alque re­ jiciant? Igitur non solum testibus a nobis produ­ ctis cap. 17. sed eliam ipso Kemnilio teste, senten­ tia ejusdem Kemnitii de indulgentiarum novitate aperlissimc refutatur. Ilis tractatis Kemnilius aggreditur longissimam narrationem de quaestionibus scholasticorum circa indulgentias, dc jubilaeis in Ecclesia celebrari so­ litis, dc indulgentiis singularum ecclesiarum ur­ bis Hornae, ac demum de contentione Lulheri cl Teccolli circa indulgentias: quae non egent refuta­ tione, sed sola mendaciorum cl calumniarum annolalione. Igitur pag. 316. posloaquam recitavit Kemnilius decretum concilii Viennensis conlra Quaestuariorum abusus, addidit haec verba: Sed pontifices ipso fa­ cto mox addiderunt interpretationem, quod sint abusiones damnabiles el abolendae , si fiant a Quaestoribus hospitalium: si verum a romanis pontificibus tales indulgentiae, el eo modo con­ cedantur, esse opus maxime pium. lloc aulem esse mendacium manifestum cx ipsa constitutione inlelligel quioumque eam legere voluerit. Continet enim ca constitutio 1res paragraphes; in primo ca- 170 DE INDULGENTIIS velor, ne Quaestores admittantur, nisi aposlolicae ad confirmandam aulem adsunt testes illius tem­ sedis vel dioccesani episcopi lilcras oslcnderinl.ln poris, qui historiam conscripserunt, ul cognosci secundo narrantur abusus Quaestorum, cl simplici­ potest ex initio secundi libri chronicorum ordinis ter damnantur el prohibentur, neque ulla additur s. Francisci; adest praeterea testimonium s. Ber­ dcrlaralio, quod si (ales indulgentiae, cl eo modo nardini tom. I. serin. 9. qui csl in evangeliumdo­ a pontifice concedantur, sil opus maxime pium. In minicae primae quadragesimae, qui vir sanctitate, tertio decernuntur poenae Quaestoribus, qui supe­ doctrina el miraculis clarissimus fuit. Adest testi’ rioris mandato non paruerim.neque cliam hoc loco monium s. Antonini 3. par. summae hist. Iit. 21. a Idilur ulla talis declaratio, qualem finxit Kcmni- cap. H . § 3. qui etiam vir doclus cl sanctissimus tms. Illa igilur verba Kcmnilii.L’/ videri sane pos­ fuit. Adest concursus populorum frcqucnlissluiuj sent abusiones illae in indulgentiis generaliter ad eam Ecclesiam kalendis augusti, quo solo die laxari, damnari et aboleri per Clemenlinam il­ indulgentia divinitus concessa obtineri potest. Ad­ lam. Sed pontifices ipso facto mox addiderunt sunt denique signa cl prodigia non pauca quae ad interpretationem quod sint abusiones damnabi­ illius indulgentiae veritatem astruendam edita fuis­ les cl abolendae, si fiant a Quaestoribus hospi­ se chronica jam citata testatur. Sed non sine caus­ talium: si aulem a romanis pontificibus tales in­ sa Kemnilius hanc historiam falsam cl fabulosam dulgentiae, el eo modo concedantur, esse opus haberi cupit, quoniam percam historiam tria ca­ tholica dogmata confirmantur, unum de indulgen­ maxime pium. Mendacium cl imposluram apertissimam conli- tiis, alterum dc pontifice maximo,tertium de con­ ncl, nusquam enim talis interpretatio in lota illa fessione. Siquidem ad preces s. Francisci Christus constitutione rcperilur, neque reperiri potest.quia ipse plenariam indulgentiam dedit, sed non nisi ipsi constitutioni sine dubio repugnaret,in qua non per ministerium vicarii sui pontificis maximi dedit, solum abusiones illae absolute cl simpliciter abo- ncc nisi per contritionem ct confessionem a culpa Icnlur.scd cliam revocantur omnia privilegia,Quae­ expiatis, et eam Ecclesiam visitantibus dedit. Idem Kemnilius pag. 364. incipit narrare varias storibus quoquomodo concessa, circa materiam abusionum illarum,ilaul nihil eorum,in quibus abu­ indulgentias, quae habentur in ecclesiis urbis Ho­ siones consistunt, ne praetextu quidem lilerarum rnae, quas ipse cx incertis auctoribus el obscuris aposlolicarurn illis aclilare licuerit. Quod vero ini­ libellis colligit ascendere ad mulla centena anno­ tio constitutionis dicitur, ul Quaestores non admit­ rum millia; el quoniam salis constat, non tam diu tantur, nisi lilcras aposlolicae sedis, vel episcopi purgatorium, neque ipsum mundum esse duratu­ proprii demonstraverint: non est id quod Kcmni- rum, dicit se pro germanica simplicitate assequi tius reprehendit; turn quia hoc non esi additum non posse rationem calculi ponlillcii;rogalque Ro­ post abusiones damnatas, sed praemissum anlc manenses,ul hoc mysterium explicare non graven­ damnationem; tum quia in hac parte non agitur de tur. Sed primum admonendus est. ul si nossc cu­ abusionibus, sed de simplici propositione indui- pit veras historias de indulgentiis Romanis, non penitarum, cl charitalivi postulatione subsidii, ul eas petat vel ab hostibus Ecclesiae, qualis fuit Vesollus ille, quem saepissime citat, neque ab ob­ ipsa constitutio loquitur. Idem Kemnilius pag. 353. mulla dicit de vendi­ scuris quibusdam libellis, qualem unum se vidisse tione indulgentiarum tempore Pauli II. clSixti IV. dicit editum Norimbcrgac, gcrmanicc scriptum,am­ cl addit, ne videatur ea ex capite suo linxisse,Ex­ plificatum de stationum romanarum indulgentiis, tant haec in exlravaganlibus Pauli 11. el Sixli cum antea latino, cl brevius editus Romae fuisset: sed a pontificum diplomatibus, vel ab authenticis IV. Al ego iterum, alque iterum legens ac rele gens cas extravagantes,ne vestigium quidem ullum ecclesiarum tabulis, aut certo ab auctoribus certis, earum venditionum reperio. Sed qui versatus csl gravibus, doctis, probatis. Neque enim dubitari po­ iu scriptis Iv-mnitii, el novit quam is audacter, cl test, quin mulla vel depravata, vel conficta in ejus­ sine ulla verecundia mentiri solitus sil, non mira­ modi libellis incertis ct anonymis legantur, quale bitur cum in hac materia praeter omnes alias apud illud csl, quod Gregorius papa cum lalcrancnsem l.ulhcranos odiosa, impudentiae mcnliendi omnino Ecclesiam iterum dedicaret, tot dierum indulgen­ tias dederit, quot guttae cadunt, si per 1res dies cl intena laxasse. Rursus pag. 3G2. adscribil narrationem de in­ nodes continue plual. Hanc enim fabulam Kcninidulgentia divinitus concessa ad preces s.Francisci lius sicut eam retulit pag.367. ita per se facile po­ adeuntibus Ecclesiam s. Mariae dc Angelis; quam tuisset dijudicare vere fabulam esse, cum neque ipse vocal impudentissimnm fabulam, cl vere ex adseribatur quis ille Gregorius fuerit, quando Ec­ parle fabula est, quo ad ca videlicet, quae ipse clesiam illam dedicaverit, quis earum rerum testis Kemnilius admiscuit. Nam praeter alia scribil. s. sil: neque in certis cl probatis historiis ullum ejus Franciscuin Honorio summo pontifici dixisse,sigilla dedicationis,vel indulgentiae vestigium cxlct. Quod bullae indulgentiae illius esse sligmala suo. Al nul­ si forte probari possit (id enim, ul dixi,in probatis lus auctor hoc referi, praeter Kemnilium, cl non auctoribus non legi ) concessa fuisse aliquando solum non esi verum, sed nec verisimile,lum quia multa millia diorum, vel annorum indulgcnliae:lcnondum s. Franciscos sligmala habuerat, cum illa gal quae supra scripsimus libro superiore, cap. 9. indulgentia concessa csl: lum quia etiamsi habuis­ el inlelligel mysterium calculi illius, quod sibi ex­ set, non ea vir summae humilitatis ulla ratione ja- plicari polit. Idem Kemnilius pag. 372. pollicetur se demon­ classcl. Porro ad eam narrationem infirmandam ni­ hil omnino Kemnilius adfcrl, nisi judicium suum: straturum, omnibus temporibus fuisse aliquos, qui DE INDULGENTIIS imposluris indulgentiarum contradixerint; cl pri­ mum quidem profert concilia generalia laterancnse cl viennense, quibus damnantur abusus cl frau­ des Quaestuariorum. Sed quia intclligcbal, in his conciliis ita damnari fraudes cl abusus, ul verus cl legitimus usus indulgentiarum confirmaretur <1 pro­ baretur, transii ad cos, qui omnino indulgentias contempserunt, vel reprehenderunt. Adducit autem valdenses haereticos, Joan. Wicleffum haeresiar­ cham, Bulhcnos schismaticos, Joan. Ilus ct Hiero­ nymum dc Praga. Wicleffi discipulos. Vcsellum cl Vcsalium, similiter haereticos, alque Ecclesiae ho­ stes; quibus falso adjungit Hieronymum Savonarolam, cum nihil tale de eo référant auclorcs histo­ riarum istius temporis, qualis in primis csl Jaco­ bus Nardius; denique Lulhcrum nostri temporis haereticorum omnium Patrem cl principem. Quid aulem mirum est,si hostes Ecclesiae qui tam mulla alia fidei dogmata reprehendunt, idem, in indul­ gentiis faciant? Id enim perpeluum haereticis fuit, ab ipso inilio Ecclesiae, ul doclrinam catholicam reprehenderent. Certe si Kemnilius aliquid effice re volebat, debebat laies proferre reprehensores in­ dulgentiarum, qui oh sapientiam cl probitatem, ct cum Ecclesia catholica communionem, fidem in­ dubitatam mererentur. Sed ille id nec fecit,nec fa­ cere potuit. Nos autem contra, mullos proferre pos­ sumus indulgentiarum pontificiarum laudatores cl praedicatores, qui cl libris editis sapientiam, d miraculis maximis sanctitatem suam probaverint, quales sunl s. Bernardinus. s. Antoninus, s. Vin centius, s.Bonavenlura, s.Thomas, s. Petrus mar­ tyr, s. Anlonius paduanus, s. Franciscos, s. Do­ minicus, el ipse cliam s. Bernardus, quem et­ iam Lulhcrani admirari et sanctum apppcllarc co­ guntur. JUDICIUJI ROBERTI BELLARMINI POLITIAM w SOCIETATIS JESU THEOLOGI w DE LIBRO • QUEM LU TH ERANI VOCANT Cum fipqloyia brevi pro eodem judicio 23 JUDICIUM DE LIBRO CONCORDIàE L U T II E R A N 0 R U M Liber Concordlao, nuper editus a Luthcranls, trla mihi continere videtur, praeler communes et notos Lulheranorura errores,insignem videlicet va· nilatem, gravissimas liacrescs contra symbolum a- postolicum et mendacia innumerabilia, aperlissima atque inter se pugnantia. De singulis ordine dicemus. DE VANITATE CONCORDIAE De erroribus Concordiae, discordantibus a symbolis in ipsa Concordia receptis. Insignis igitur vanitas in subscriptione perspici­ tur. Quorsum enim allinebat, ut omnes ministri, concionalores, 1 ud i magistri, hypodidascali,subscri­ berent? Certe non potest exemplum ullum, ejus­ modi subscriptionum, in negotio fidei, ab antiqui­ tate peti. Siquidem ab aposlolicis temporibus per annos mille quingentos, in omnibus conciliis tam generalibus, quam nalionalibus aut provincialibus, soli praelati, qui jurisdictionem aliquam habent, subscribere consueverunt. Sunt etiam interdum ad­ dita nomina imperatorum, aut regum, aut principum aliquorum;Sed ludimagtstrorum cl hypodida­ scalorum, nulla usquam invenitur mentio. Deinde ista subscriptio ad librum Concordiae , ingeniis discordiae signum est. Qualem enim unionem inter Lulhcranos esse existimabimus, quando non so­ lum principes ad concordiam redigi,sed etiam pri­ vati homines ad subscribendum cogi debuerunt? Et quamvis numerosa subscriptio esso videatur, est tamen ipsa quoque argumentum paucitatis.Nam si catholica Ecclesia ejusmodi subscriptionem re­ quireret. in puncto temporis haberet non octo mil­ lia.sed plus quam octingenta millia subscribentium; neque ex sola Italia libentissime subscriberent in­ numerabiles presbyteri cl diaconi, atque schola­ rum et gymnasiorum praefecti. sed etiam ex Hi­ spania, Germania, Gallia, America, Brasilia.India, Japonia; nec decsscnl etiam ex Britannia cl Palae­ stina. Denique tam numerosa subscriptio, inexcu­ sabilia reddit tam mulla, cl tam crassa mendacia, quae nos infra annotabimus. Si enim unus tantum aul alter librum istum, antequam ederetur, vidis­ set. ignosci posset furiasse humanae imbecillitati, si aliquid erroris obrepsisset: at quod sedecim mil­ lia oculorum crassissima illa mendacia, deprehen­ dere non potuerint, quis ferat? Alterum profecto necessarium est, aul caecos omnes fuisse, aul et­ iam cum mendaciis Concordiam facere voluisse. I. ERROR Primus error ost quod Cbrlslus non solum ut ho­ mo, sed etiam ul Deus, Palri fuerit obediens. Qui error dcsiruil penitus veram divinitatem Christi, quam symbolum nicacnum contra Arianos asse­ ruit. Nam si Christus ul Deus Patri obedivil, certe ul Deus a Patre distinguitur; alius igilur Deus est Pater, alius Deus est Filius: sed unus tantum est verus Deus, cl constat Patrem esse verum Deum, non igilur filius est verus Deus, nec όμοούσιος Pa­ lri, in nicaeno symbolo confitemur. Rursum qui obedil, minor est illo, cui obedit: nam imperare su­ perioris, obedire inferioris est: Ergo, si Christus ul Deus, Patri obedit, ul Deus minor est Patre, cl mentitur symbolum Alhanasii, cum ait: Aequalis Patri secundum divinitatem, minor Patre secun­ dum humanitatem. Adhacc, secundum illam natu­ ram Christus obedivil, secundum quam mortuus est: nam ipsa mors, obcdicnlia fuit summa cl ab­ solutissima; at non est mortuus Christus secun­ dum divinitatem, sed solum secundum carnem, 1. Pclr.L Christo igilur in carne passo etc. Denique cur apostolus Paulus, ad Philippeos. 2. dicturus: humiliavit semetipsuin, factus obediens usque ad mortem, praemisit, exinanivit semetipsuin furinam servi accipiens, nisi ul nos admoneret, non secun­ dum formam Dei, qua aequalis est Palri, sed se­ cundum formam servi, qua minor est Patre. Chri­ stum obedicnliam usque ad mortem Deo Patri prae­ stitisse? Sed forfasso non habet Concordia hunc errorem. Inspiciamus igitur au ita sil. In epitome articulo­ rum controversorum, art. 3. pag. 556. Credimus, inquiunt, docemus cl confitemur mayno conscn- I7G JUDICIUM DE LIDBO CONCOIIDIAE ίίΐ, quod Christus qiridom iere sil nostra justi­ est mediator. Est aulem Christus mediator Dei d tia; sed tamen neque secundum solam divinum hominum. Ergo, si ut Deus mediator csl, ut Deus naturam, neque secundum solam humanam na­ a Deo distinguitur; er uni igilur duo dii; turns ma­ turam: Credimus autem Christum totum, secun­ jor. alius minor, ul Ariani volebant. Quocirca L dum utramque naturam,esse nostram justitiam: Paulus. 1. Timolli. 2, cum dixisset, Unus est me­ in sola videlicet obedienlia sua, quam ille Patri diator Dei el hominum, mox adjunxit: homo Chri­ ad mortem usque absolutissimam praestitit. Haec stus Jesus. El b. Augustin, lib. 2. dc peccato Oriilli. Si igilur juslilia noslra, idest, nobis imputata, ginali, cap. 28. Non per hoc, inquil, mediator csl, totus Christus csl, secundum ulramqnc naluram, quod aequalis Palri, per hoc enim quanlum Paler, cl juslilia illa in obedienlia consistit, quam Chri­ Ionium cl ipse a nobis distal: el quomodo erit me­ stus Patri usque ad mortem exhibuit, ccrle sequi­ dietas.ubi eadem distantia csl? Ideo Apostolus nox tur, Christum Iulum secundum ulramqnc naluram ait: Christus Jesus, sed. homo Christus Jesus,per Deo Palri obcdicnliam praestitisse. El infra, pag. hoc ergo mediator, per quod homo: inferior Paire, G64. .4c sentiendum est, inquiunt, quod justitia per quod nobis propinquior: superior nobis, per nostra, neque in divina, neque in humana na­ quod Patii propinquior. Quod apertius ila dicitur tura, sed in lota ipsius persona consistat: quip­ inferior Patro, quia in forma servi: superior nobis, pe, qui ul Deus cl homo, in sola sua tola.el per­ quia sino labe peccati. El truci. 82. in Joan. .Me­ fectissima obedienlia,est noslra juslitia.Quid csl, diator Dei el hominum, non in quantum Deus,sed qui ul Deus el homo in sua obedienlia csl noslra in quanlum homo est, Christus Jesus. Deinde si juslilia, nisi Clirislus ul Deuscl homo, Palri ohe- Christus, ul Deus, mediator est, sequitur unumo «livit, clca obedienlia,nostra obedienlia reputatur? duobus, aul lotam Trinitatem esse mcdiatriccm, Nec csl idem, Deus cl homo Patri obcdivil.cl, Chri­ aul Christum non esse unum Deum cum Patre el stus ul Deus cl homo Patri obcdivil. Illud enim Spiritu sancio, sed alium quondam Deum. Nam personae divinae obcdicnliam tribuit,sed in nalura quod uni personae convenit ratione deitatis, id et­ humana, cl catholicum esi: hoc vero ulriquc natu­ iam aliis omnibus personis convenit, quae habent rae tribuil obcdicnliam el Arianum csl. El pag. eandem deitatem.Igilur esse mediatorem, quod Fi­ Nd.Tota totius personae Christi obedienlia,quam lio convenit ratione deitatis.quandoquidem ut Deus die Palri usque ad ignominiosam crucismorlem, mediator csl, convenit etiam Palri el Spiritui san­ nostri caussa, praestitit, nobis imputatur. El in­ cto, si unam ct eandem cum filio deitatem habent; fra: Cum aulem obedienlia Christi,non sil unius vel si non convenit, ccrle non habent. Denique es­ dumtaxat naturae, sed lotius personae etc. El in se pontificem cl sacerdotem, intrinsece cl essen­ his locis,quare dicunt lotius personae obcdicnliam tialiter includit esse creaturam, cl longe minorem illam fuisse? Non salis cral dicere, fuisse perso­ eo, cui sacrificium offerri debet. Omnis cnim pon­ nae? Sed utrique naturae obcdicnliam non tribuis­ tifex et sacerdos minister Dei csl, cl cultu latrino sent,-nisi tolius personae dixissent. Per lotam enim Deum summum colit, dum ei sacrificium oflerl. personam duas naturas,pag. 727. significare se Ergo si Christus, ul Dens est, pontifex etiam csl, dicunt. Nec mirum est, professores Augustanae Cl Palri suo sacrificium defert, profecto ul Deus, confessionis cl apologiao ila sentire, quandoqui­ Patre suo longe minor, atque adeo vere cl proprio dem ipse primarius, tam confessionis, quam apo­ creatura est. Hinc videlicet Ariani inter propositio­ logise architectus Philippus Melanclbon, in Locis nes suas, quae leguntur apud Augustinum tomo 6. communibus anni 1558. loco dc Filio, pag, 40. ila in serm. Arianorum, diam islam numerabant,quod scripsit: Nalura divina, non quidem lacerata, Filius Dei minisler cl sacerdos sil Patris sui. Ipse aut mortua, sed fuit obediens Patri, quievil.ces- vero b. Augustin, lib. 1. de consensu cvangclistasit irae aeterni Patris. Et Marllnus Lulherus in rum, cap. 3. Secundum hominem, inquil, Christus lib. de conciliis el Ecclesia, non solum obcdicn­ cl rex el sacerdos elleclus csl, ul csscl ad inter­ liam, sed etiam passionem divinitati tribui posse pellandum pro nobis mediator Dei cl hominum, contendit. homo Christus Jesus. El lib. 10. dc Civit. Dei, c. 11. ERUOR 20. Unde, inquil, verus ille mediator, in quanlum formam servi accipiens, mediator elleclus csl Dei Aller error est, quod Christus fuerit perfunctus el hominum, cum in forma Dei sacrificium cum munere mediatoris cl pontificis,non solum per hu­ P.ilrc smnal, cum quo est unus Deus. Et s. Cyrilmanam naturam, sed etiam per divinam.Sic enim lus in apologia pro capitulis suis adversus Orien­ habent verba Concordiae, pag. 731». in articulo de. tales. in defensione decimi capituli: Quando, in­ persona Christi. Itaque Christus est nosler media­ quil. factus csl homo, vocatus csl el pontifex; non tor. redemptor, rex, summus pontifex etc. Non quod majori Deo offerret sacrificium, sed sibi ipsi ^eundum unam tantum naturam,sive divinam, cl Palri. El infra: Dictus est, inquit, sacerdos pro­ ■ite humanam, sed secundum ulramque natu- pter Immanitatem. El lib. tl. in Joann, cap. 7. In At quod Clirislus sil mediator el pontifex se­ quanlum, inquil.FU us çl Deus csl, una cum Patre cundum ulramque naluram, cl ideo non solum ul bona nobis largitur ; in quanlum vero mediator l.otno, sed diam ul Deus.error est. qui aperle pu- csl cl pontifex, nostras preces ad Deum adducit. çn;»l cum Christi veni divinitate, cl proinde cum III. E URO 11 -vini b» li h i. ulii dicitur Clirislus, Deus verus dc Tertius error osl,quod nalura humana Christi sil I» <> v r<». λ iin mediator per id quo munus media■ - cvrci.l, necessario distinguitur ub eo cujus ubique vere cl rcaliler. Sic enim loquitur liber JUDICIUM DELlBllO CONCORDIAE Concordiae, in articula 4e cocnn Domini pagina 572. Dexleta Dei ubique cst;ad cam aulem Cliri­ slus, ratione humanitatis suae, vere el re ipsa collocatus csl: zdeoque praesens gubernat, in manu sua. cl sub pedibus suis, ul Scriptura loquilur, habel omnia quae in coelo sunl el in ter­ ra. El infra pag. 731. llcvera omnia implet, eluhique non tantum ut Deus, verum etiam ul ho­ mo, praesens dominatur a mari ad mure. El si­ milia leguntur pag. 715. Porro hic error répugnai primo Scripturis, quae passim asscrunl, Christum ralionc humanitatis, alicubi non fuis.se. Joan. 6. Cum vidisset lurba, quia Jesus non csscl ibi. Joan. II. Lazarus mor­ tuus est, cl gaudeo propter vos, ul credulis,quo­ niam non eram ibi. Mallh. ull. non csl hic, surrexit. Secundo: Repugnat articulis symboli, dc Christi conceptione, nativitate, passione, morte, descensu od inferos, resurrectione a mortuis, ascensione ad coelos cl descensu ad judicandum. Nam articulus de Conceptione, docel in solius Muriae ulero cor­ pus Christi fuisse.Al si ubique fuit statim ab Incarnalionc, ul adversarii docent, fuit in uleris omnium focminarum.immo cliain omnium virorum. Articu­ lus dc Nativitate, docel, Christi corpus post nonum mensem cx utero prodiisse,el sic vere esse nalum. At secundam Ubiquislas, ante nonum mensem.immo primo dic conceptionis fail extra ulcrum,ct posl nonum mensem adhuc erat in ulero, ncc inde un­ quam exiit. Nec valet responsio quam adferunl, cum dicunt, Christum vere esse natum, quia cum fuisset in ulero localiter spatio novem mensium, el non ali­ bi, postea esse coepit localiter extra uterum, cl non in ulero. Haec inquam solutio nihil valet,nam quod vere est ubique, sive localiter, sive alio modo sil, nonpolcsl vere el proprie moveri de loco ad locum, sed solum polcsl metaphorice moveri, idest, appa­ rere, ubi non apparebat, licet ibi csscl. Quemad­ modum Deus, qui ubique vere est, tametsi non lo­ caliter, moveri non potest, sed solum apparcre el ostendere sc, ubi antea non videbatur esse,quam­ vis ibi esset. Eodem igilur modo si corpus Christi ab ipsa conceptione ubique fuit, licet non localiter fuerit ubique, lamen numquam vere moveri potuit dc loco ad locum ; cl proinde Nativitas cx ulero, non verus ex ulero egressus, ncc vera nativitas, sed lautum apparens el metaphorice fuit. Pari ra­ lionc destruuntur caeleri articuli. Qui enim sem­ per ubique fuit,non vere potuit in passione trans­ ire de loco coenac ad hortum,ncc dc horto ad do­ mum Caiphac, nec inde ad praetorium Pilati, ncc inde ad montem Calvariae: nec potuit in morte se­ parari anima a corpore, ila ul corpus sine anima in scpulchro jaceret, cl anima sine corporo ad in­ feros descendere! : nec potuit vere anima in resur­ rectione ad corpus redire: ncc corpus illud redivi­ vum dc clauso scpulchro egredi: ncc intrare ad di­ scipulos januis clausis; neo denique vere potuit in coelum conscendere; nec poterit vero in novissimo die dc coelo descendero.Sodhaoc omnia metapho­ rice exponi debent, quemadmodum cum de Deo legimus ejusmodi mutationes. Tertio: Repugnat hic error veritati corporis Do­ 177 mini in coena, el quod admirabile csl, confirmat Zwinglii sententiam,ad quam destruendam excogi­ tatus esi. Nam si corpus Christi, ab ipsa conceptio­ ne csl ubique, non egemus sacramento cocnae, ul praesentiam habeamus corporis Dominici.Quid igi­ tur sacramentum cocnae Licit? non exhibet certe praesentiam corporis Domini: nam haec antea quo­ que aderat. Quid igilur facit? nisi hoc quod signifi­ cat Christi corpus adesse? Ad hoc volunt Zwingliani, cx vi sacramcnli coenac nihil nos habere, nisi signum.Et hoc idem videtur liber Concordiae agno­ scere, pag. 745. cum ait: Quare eum praesentem habemus, non tantum secundum divinam verum etiam secundumhumanamnaluram:juxta quam ipse frater nosler esl.el nos caro sumus de carne ejus,et os de ossibus ejus.Et sane in hujus eliam rei confirmationem, sacram suam coenam insti­ tuit: ut testaretur, se eliam secundum eam natu­ ram, qua carnem el sanguinem habet.nobiscum esse,in nobis habitare el efficaciter operari velle. Praeterea, si Christi corpus ubique est, non potest vere cum pane, quantumlibel consecrato.sumi,ncc sanguis ejus cum vino, quanlumlibet etiam conse­ crato, bibi. Nam panis et vinum ideo sumi vere possunt, quia non sunl ubique, cl proinde vere transeunt de mensa ad manum, de manu ad os.de ore ad stomachum: quae de Christi corpore el san­ guine dici non possunl, si ubique sunl: quemad­ modum, liccl Deus ubique sil, nemo tamen <·υιη pane Deum comedit, nec cum vino Deum bibit. Quorsum igilur Eucharistia? Ut habeatur Christi corpus fructuose, dicel aliquis Brentianus; Ergo solus fructus, sola efficacia, sola virtus corporis Domini sumitur in coena;al hoc ipsum docent Calvinistae. Quarto: Repugnat haec ubiquilas decrclo Dresdonsi, quod in eadem Saxonia, ab iisdem confes­ sionis Augustanae theologis, ante annos circiter decem promulgatum csl, idest, anno 1571. ubi praeter alia haec verba leguntur: Commentitia ista communicatio physica , quae nostro primum tempore cum ubiquitale corporis Christi introdu­ ci coepta esi, universae orthodoxae Ecclesiae, et toto orbi christiano, inde usque ab initio inco­ gnita fuit, alque eliamnum a Pontificiis ipsis rejicitur, et laxatur acerrime. El infra: Commen­ titia illa ubiquilas.horrendum in modum corru­ pit omnes pene articulos fidei de Christo, ac di­ scrimen divinae cl humanae naturae in Christo in primis delet, atque evertit, llaeo ibi tunc.Nunc aulem sacrosanctae fidei dogmata esse debent, quae ante annos decem peslilenlissimae haeres?s erani. Isto videlicet csl constantia theologorum Sa­ xon icorum. Quinio: Repugnat sententiae primarii auctoris confessionis cl apologiac, qui duo libri primum locum in Concordia oblinent. Philippus siquidem Mclanchlhon in episl. ad Fridcricum comitem Pa­ latinum, quam scripsit anno 1551. ila loquitur:.Ilii ubiquilalem cxcogitarunl. El addit: llaeo sunl portentosa omnia, ignota eruditae vetustati. De­ nique repugnat s. Augustino, cl omnibus Patritius. Ac, ul caclcra omittamus, Augustin, in episl.57.ad Dardanum, non solum docet, Christi humanitatem JUDICIUM DE LIBRO CONCORDIAE 178 non esse ubique, sed (Miam solvit primarium argu­ mentum adversariorum. Illi enim existimant, ne­ cessario sequi, ul Christi humanitas sil ubique, sl conjuncta est personaliter Verbo, quod sine dubio csl ubique. Al s. Augustin. Homo, inquit, Chrislus ilio dic secundum carnem in scpulchro, secundum animam in inferno futurus, Deus vero idem ipse Chrislus, ubique semper est. El infra: Non csl au­ tem consequens, ul quod in Deo csl, ita sil ubique ul Deus. Nam cl dc nobis verissima Scriptura di­ cil, quod in illo vivimus, movemur ct sumus, nec lamcn sicul ille, ubique sumus; Sed aliter homo ille in Deo, quoniam aliter et Deus ille in homine, proprio quodam cl singulari modo. Una enim per­ sona Deus et homo esl,el utrumque csl unus Chri­ stus Jesus, ubique per id quod Deus csl, in coelo autem per id quod homo. Haec ille. Neque hic lo­ cum habent distinctiones dc variis modis essondi in loco.Nam s.Auguslinus negat in forma idipsum, quod adversarii docent. Ipsi enim volunt, propicr unionem hypostaticam,Christi humanitatem neces­ sario esse debere ubicumque csl Verbum, modo quodam super naturali cl divino: at hoc idem Au­ gustinus negat. El praeter exemplum ab eo addu­ ctum, habemus etiam insigne exemplum in anima rationali. Nam caput unitum est animae, cl lamcn non ubicumque est anima, ibi continuo est caput; cum anima sil diam in pedibus, ubi certe non csl caput. 1Y. ERROR Quarius error csl, quod Christi humanitati sint colluta vere cl realiler mulla attributa divina, ul omnipotentia, omniscicnlia. omnipraesenlia, atque adeo ipsa divina majestas. Qui error destruit veri­ tatem humanitatis Christi, renovat hacrcsim Eulychelis, cl pugnat cum symbolo fldei. Nam si Chri­ sti humanitas, vere cl realiler non solum csl ubi­ que, quia est in loto mundo, sed quia habet ornnipraescnliam cl immensitatem, quam habet Ver­ bum, el proinde est in infinitis spatiis imaginariis extra mundum, vel certe esse polesl: profecto est iormalilcr infinita cl immensa; cl cum non sil infi­ nita magnitudine molis, ul adversarii concedunt ; nam dicunt, eam non esse diffusam ubique locali­ ter,inllmla erit magnitudine virtutis: Infinita autem vi lus infinitam essentiam requirit.Esi igitur Chri­ sti humanitas essentia infinita; cl proinde vel csl conversa in dcilalem, vel duo sunl cnlia infinita. Idem argumentum dc omnipotentia, el aliis Dei at­ tributis Ueri potest. Sed verba Concordiae audia­ mus. pag. 731. Adeptus autem esi Chrislus, se­ cundum humanam naturam, plenam possessio­ nem, el divinae majestatis usurpationem. Haec ibi. Jam si Christus secundum humanam naturam adcplus csl divinam majestatem, ergo secundum humanam naturam csl Deus. Ergo secundum hu­ manam naturam non csl homo. Nec enim idem se­ candum idem, duo disparata esse polesl. El pag. 7 i t.Jam etiam secundum assumptam humanam naturam, omnia novit cl revera omnipotens esi. Haec ibi. Eccc quam aperto dicunt, Christum ul hominem esse oimiiscienlcm cl omnipotentem ; quod quid csl aliud, quam dicere, Christum, at hominem, non esse hominem, sed Deum? El p.ig, 74.».Scriptura sacra hanc majestatem omnipraesentiac soli Christo, nulli autem alii homini tri­ buit. El paulo ante dixerant, se dc Christi humani­ tate loqui, el non de sola divinitate, cum Christo tribuunt omnipraesenliiim. Denique pag. 738. pro­ lixe docere conantur,Christi humanitatem capacem esse infinitorum attributorum, vere cl realiler sibi communicatorum per hypostaticam unionem. Nec satis expediunt se, cum dicunt, hanc esse idiomatum communicationem, quam etiam veteres Patres agnoverunt. Nam communicatio idiomalum, secun­ dum Patrum doctrinam, non tribuit uni naturae ea quae sunt alterius,sed tribuit uni supposito ulriusque naturae proprietates. Vide dc communicatione idiomalum. Ambrosium lib. 2. de fide, cap. 4,Au­ gustinum lib. l.de Trinil. cap. 13. Cyrillum in de­ fensione 4. Analhcmalismi. ElJoan. Damascenum lib. 3. cap. 4. El praeterea communicatio idioma­ lum, quam Patres agnoscunt, mutua est, et non minus Deo convenit quam homini. At adversarii, humanae naturae tribuunt rcatem communicatio­ nem divinorum attributorum; Divinae autem non tribuunt realcm communicationem humanarum pro· prielnlumiul in hac ipsa Concordia diserte docent, pag. 73G. Itaque recte Dresdense decretum, cujus supra mentionem fecimus, nb iisdem Saxonicis mi­ nistris editum,ita alicubi habet: Quod praecipuum fidei nostrae, el Ecclesiae caput csl, videlicel ar­ ticulum de duabus naturis in Christo, id com­ mentitia idiomalum, reali el physica, in ipsis naturis communicatione, depravari horribiliter; atque econlrario. haereses jam olim damnatas, Marcionilarum, Arianorum, Manichaeorum,Samosatensium, Valent inianorum, Sabellianorum, Keilorianorum, Eutychianorum el Monolhclilarum, reduci atque innovari, salis evidenter de­ monstratum est. Haec ibi. V. ERROR Quinius error csl, quod unio hypostatica consi­ stat in communicatione divinorum attributorum. Tametsi enim pag. 744. videntur dicere commun:· calioncm istam esse posteriorem unione hyposta­ tica. Sic enim loquuntur: Propter unionem autem hypostaticam, el ex ea consequentem communi­ cationem elc. Tamen in pluribus locis aperte indi­ cant, in ista communicatione consistere unionem hypostaticam, pag. 729. Propter hanc, inquilini, hypostaticam unionem, quae sine vera illa conimunicalione nec cogitari, nec subsistere polesl etc. Al certe id non csl posterius, sed csl vere do essentia, sine quo alterum nec esse, nec cogitari polesl. El pag. 730· El sane,inquiunt, veteres Ec­ clesiae doclores, duo haec vocabula, κοινωνίαν xal ενωοιν. communicationemel unionem in ex­ plicatione hujus mysterii conjunxerunt. cl alte­ rum per alterum declararunt. En quam aperte idem esse volunt unionem hypostaticam. cl suam illam communicationem proprietatum. Cum ergo dicunt, unum cx altero sequi, vel manifeste secum pugnant, vel inlelligunt dc conscquulionc logica. JUDICIUM DE LIBRO CONCORDIAE non physica, quomodo dicimus, ex eo quod aliquis csl homo, sequi ul sit animal rationale. Porro haec sententia,quod unio hypostatica con­ sistat in illa communicatione divinorum attributo­ rum, destruit omnino mysterium incarnationis. Nam in primis, cum divina attributa, idest, omni­ potentia, omnisclcntia, omnipracscnlia et similia, sint communia loti Trinitati, si in illorum commu­ nicatione consistit unio hypostatica,sequitur,omnes 1res personas esse incarnatas. Ul enim secundum catholicam fldem, quam exposuerunt vetera conci­ lia generalia, 3. 4. 5. cl G. ideo sola persona Filii incarnata est, quia unio facta est per communica­ tionem subsistentiae propriae ipsius Filii : i la secun­ dum adversariorum sententiam lotam Trinitatem incarnatam esse ncccsse est, cum unio facta sit in eo, quod est commune toti Trinitati. Deinde si unio hypostatica consistit in commu­ nicatione attributorum, sequilur, Patrem cl Filium el Spiritum sanctum, unitos esso hypostatice,atque unam tantum esse personam. Nam Paler gignendo Filium, omnia sua attributa illi communicavit, ct similiter Paler cl Filius producendo Spiritum san­ ctum,omnia sua attributa illi communicarunt.Prae­ terea, aut volunt hypostaticam unionem consistere in communicatione omnium attributorum, vel ali­ quorum lanium; si omnium, impossibilis erit unio hypostatica. Nam inter attributa Dei,numeratur ve­ ra’ aeternitas,quae principio cl One caret: at impos­ sibile csl rem creatam carere principio, cl saltem certum est, Christi humanitatem non fuisse ab ae­ terno. Pari ratione, Dei proprium est, carcrc prin­ cipio effectivo; at id nullo modo creaturae commu­ nicari poterit. Si vero aliquorum lanium; quis di­ cere poterit, quae sint illa, cum eadem sit ratio omnium? Ul enim esse potest unio hypostatica, sine communicatione aeternitatis; cur non poterit esse sine ommunicalionc omnipracsentiac.vcl omnipolcnliae?Deniquc ista attributa non possunt esse na­ turae humanae essentialia, erunt igitur accidenta­ lia; id quod liber Concordiae asserere videtur,cum pag. 7II. explicat istam communicationem, per operalioncm divinitatis, quam exercet per humanilatcrn. ΛΙ haec ipsa csl Neslorii haeresis, qui Ver­ bum cum homine per operationem conjungebat ; cslquc haec haeresis expresse damnata in concilio V. generali, cap. 4. cl 5. VI. ERROR Sextus error csl, quod totus Chrislus, Deus el homo, ad inferos descenderit. Id quod aperte se­ quitur ex tertio errore,el praeterea in ipsa Concor­ dia diserte asseritur,pag.750..Simplicifer.inquiunt, credimus. quod tota persona Deus el homo posl sepulturam ad inferos descenderit. Atque hic er­ ror cum duobus, immo etiam Iribus articulis sym­ boli pugnat; destruit enim mortem, sepulturam cl resurrectionem Christi. Nam si Chrislus homo de­ scendit ad inferos, vivus non mortuus descendit ; mortuus enim non csl homo,cum omnis homo per mortem desinat esse homo. At si Chrislus vivus ct de cruce descendit, et vivus pervenit ad inferos , non anima solum descendit, sed etiam caro; non enim sola anima homo dici polcsUquod si anima et caro descendit, quid quaeso jacuit in sepulchro? Denique si Chrislus semper fuit homo,nec unquam vere mortuus aut sepullus est, cede nec vere et­ iam resurrexit; non enim resurgit homo.nisi quan­ do per novam vitam iterum incipit esse homo,qui per mortem desierat esse homo. Atque haec pauca dc erroribus conlra symbolum sufficiant. MENDACIA CONCORDIAE PRIMUM MENDACIUM ubique sparsa pcrcrebuil, idest, in aliquot oppidis Germaniae audiri coepit. In praefatione Concordiae, alque adeo in ipso II. MENDACIUM principio praefationis, habetur illustre mendacium dc confessione Augustana, quod videlicet in lotum In eadem praefatione, ultra medium, protestan­ orbem terrarum sparsa, ubique pcrcrebueril, cl in ore el sermone omnium esse coeperit. Nam cx tri­ tur adversarii, in negotio coenac ad nulla alia fun­ bus partibus orbis terrae, duae, Asia alque Africa, damenta pios homines seducendos esse quam ver­ ne nomen quidem Augustanae confessionis adhuc borum institutionis Testamenti Domini nostri Jesu audierunt; m Europa, quae tertia pars csl, Grae­ Christi; licet tam ipsi, quam eliam Lulhcrus, inviti cia, Italia, Hispania, aul omnino quid sil Augusta­ pertracti sint ad disputationem de unione personali na confessio, ignorant, aul eam ul perniciosam cl duarum in Christo naturarum.Al in ipsa Concordia, haereticam doctrinam cxccranlur. Gallia ac Britan­ pag. 571. cl iterum pag. 717. in articulo de cocna nia, parlim a catholicis, partim a Calvinistis habi­ Domini, una cum Lulhcro, quatuor alia fundamen­ tantur, quorum illi Augustanam confessionem a- ta jaciunt. Primum est, quod Christus sil Deus cl perle repudiant; isti solo nomine recipiunt. Quam­ homo, in una persona, indivisus ct inseparabilis. quam novam hanc in confessione Concordiam,Cal- Secundum, quod dextera Dei est ubique. Tertium, vinislae, ne quidem nomine amplectuntur. Solus quod verbum Dei sit neque falsum, neque fallax. restat angulus Germaniae, isque non lotus, in quo Quartum, quod Deus varius modos habet, novilquc, sese fama Confessionis dilatet. Nam cl in ipsa Ger­ quibus aliquo in loco esse polesl. Mendax igilur mania Zwingliani cl Anabaplislae inveniuntur, qui csl hujus praefationis protestatio. confessionem August, numquam rcccperunl.Quid? ' III. MENDACIUM ‘ quod initio nec in parte Germaniae confessio Au­ gustana locum habere potuit. Nam eo ipso anno' Praefatione confess, ad Carolum V. pag. C. ili quo Augustae nata est, Augustae quoque cxtincla quodammodo csl. Siquidem a theologis catholicis habetur. Offerimus in hac religionis caussa, no­ refutata, cl ab imperatore Carolo V. publice dam­ strorum condonatorum, ct nostram confessio­ nata fuit in generali recessu; cur damnationi sub­ nem', cujusmodi doctrinam cx Scripturis sanctis, scripserunt electores 5. ecclesiastici principes 30. et puro verbo Dei, hactenus illi in nostris terris, sacculares 23. abbates 22. comites cl barones 32. ducalibus, ditionibus cl urbibus tradiderunt, ac civitates liberae ct imperiales 3!).Cum ipsi confes­ in ecclesiis tractaverunt. Hoc insigne mendacium esse, vel ex eo cogno­ sioni solum subscripserint elector 1. principes C. civitates 2. Quocirca merito Philippus lib. I.epist. sci potest, quod confessio Lulheri in mullis ab Au­ in cpisl. ad Joan. Obcrnburgcrum ita scribit; Non gustana dissentit; cum lamen eodem anno 1530. delector, inquil, recordatione comitiorum Augu­ edita sit, neque credibile videatur, melius Lullicstanorum, in quibus tristi ac alroci sententia ranos, quam ipsum Lulhcrum, quae sil l.ulhcrana damnati sumus. Nec solum Augustae confessio vix doctrina, scire potuisse. Articulus 11. l.ulhcranae duin nata, exstincta fuit, sed eliam in duobus ar- confessionis habet:Quod confessio privala debeat chiviis ita sepulta, ul per lotos annos 40. lucem esse libera. Confessio autem Augustana, in cap.de non viderit. Confessio enim Germanica in cancel- Confessione dicit: Apud suos non solere porrigi laria mogunlina, latina vero in bruxcllensi longis­ corpus Domini, nisi antea exploratis cl absolu­ simo tempore delituerunt, alque inierim singulis tis. El in cap. de Missa, sic ait: Nulli admittuntur prope annis edebantur, aliae alque aliactquac cum ad sacramentum, nisi antea explorati alque au­ omnes confessionis Augustanae lilulum prae se fer­ diti. Item artio. 1G. I.uthcranae confessionis, vult rent, tamen cl verbis ct sententiis, cum inter se, missam prae omnibus abominationibus esse ab­ tum ab illa prima plurimum dissentiebant. Itaque rogandam. Confessio vero Augustana in cap. de gloriosum illud encomium auguslanae Confessio- Missa: Falso, inquil, accusantur Ecclesiae nonis, quod in lotum orbem terrarum sparsa, ubique slrae/piod missam aboleant; relinetur enim mis­ pcrcrebueril, ita interpretandum esse videtur: Con- sa apud nos c.l summa reverentia celebratur. Ad fessio Augustana, idest, confessio, falsum nomen haec nec Augustana confessio a Philippo fabricata, gerens confessionis Augustanae ner totum orbem nec l.ulhcrana, quae Augustanam sine dubio peterrarum, idcsl, in quodam angulo septentrionis, perit, cum ea doctrina concordat, quam initio Lu- Jl’DICIl M DE LIBllO CONCOBDIAE tlicrus cl Melanchlhon tradiderunt. Audio Joannem cum Eulychelc permiscere naluras, audacter cum Cochlaeum eodem anno 1530. collegisse articulos Nestorio dividit personas. Dicit enim. Imperitos cx libris Lulheri cl Philippi, contra singulos arti­ quosdam, facere Christum hominem omnipoten­ culos confessionis Augustanae; sed cos nondum vi­ tem. Al si ille horno Christus non csl omnipotens, dere potui. Sed facile credo illum hoc fecisse,cum eadem ratione non csl Deus: Nec enim Deus esse ipse quoque id praestare nullo negotio possim, qui polesl qui non sil omnipotens. Duo igilur erunt, lamen mullo minus versatus sum in Lulheranorum Christus Deus cl Christus homo, quae est apertis­ libris,quam Cochlaeus fuerit. Ac no sim nimis pro­ sime Nestoriana sententia. Contra vero, in lib. de lixus , conferam solum duos aul 1res principales conciliis cl Ecclesia pari. 2. dum vitare cupii Ne* confessionis articulos, cum Lulheri cl Philippi do­ slorium, nperie incidit in Eulychelem. Sic enim lo­ ctrina. quitur: Mihi paulo ante negotium fuit cum NestoArticulus primus confessionis Augustanae sic ha- rianis.qui pertinacissime contra me disputabant, licl: Ecclesiae magno consensu apud nos docent, quod divinitas Chrisli non posset pati. Et infra: decretum nicaenae synodi, de unitate essentiae Oportet dici, hic homo Christus, haec caro et san­ divinae, cl de Iribus personis, verum ct sine ulla guis condidit coelum el terram. Cerlc natura di­ dubitatione credendum esse. El infra: Et nomine vinitatis cl carnis, nomina sunt naturarum non per­ personae utuntur ea significatione, qua usi sunt sonarum. Ergo si Lulhcro divinitas palilur, si caro in hac caussa scriplores ecclesiastici, ut signifi­ coelum ac terram condit, quis non videat, a Lulhc­ cet non pariem aul qualitatem in alio, sed quod ro Chrisli naturas confundi? ac ul propensionem aproprie subsistit. El infra: Damnant omnes hae- nimi sui in Nestorium, ct Eulychelem Lulherus oreses contra hunc articulum exortas, ut Mani­ slenderet, in eodem de conciliis libro, ila diligen­ chaeos, \'alenlinianos,Arianos, Eunomianos ole. ter Nestorium cl Eulychclem excusai, ut ulrique Ruic articulo primo recte annectitur tertius, qui csl zelum bonum, animum sincerum el fidem rectam dc incarnatione Filii Dei, in quo duae naturae uni­ tribuat, el solum ex inscilia quadam, el in modo tae asseruntur in una persona. Lulherus aulem loquendi lapsos dicat. lotam vero caussam tumul­ quam verum crediderit nicaenum dccrclum de uni­ tuum cl perturbationis illius lemporis, in episco­ tate essentiae, salis ostendit illis verbis,quibus est pos catholicos referat. El eo usque tandem progre­ usus contra Jacobus'Latomum ; Anima mea, in­ ditur. ul dicat, Vereri se, ne in extremo judicio quil, odit hoc verbum όμοβύοιος. Quod lamen ver­ aliqui, qui dicuntur haeretici, judices sedeant; bum ignorare non polecat in concilio nicacno (ul cl episcopi, qui illos in conciliis damnaverunt, d. Augustinus loquitur lib.3. contra Max. cap. 14 ), in aeternum pereant. Tantum non apcrle afliradversus haereticos Arianos, veritatis auctoritate, mnns, Nestorium el Eulychelem cum Christo ju­ ct auctoritatis veritate, firmatum esse. Neque vero dices futuros, sanctos vero, Leonem et Cyrilluin, id Lulhcro excidit per incogitantiam. Nam rursum in aeternum perituros. Porro in libro, qui inscribi­ id rcpclit, in libro dc conciliis: Sanctus, inquil, tur: Confessio Martini Lulheri de coena Domini, Hieronymus vehementer perturbatus. lamentabi­ non solum reprehendit Zwinglianos. quod passio­ les Uterus scribebat ad episcopum rom. Dama- nem Chrisli soli tribuant humanitati, non eliam sum, et cupiebat expungi vocabulum όμοούσιος. deitati ; Sed oli m cconlrario ipsam humanitatem Ubi scilicet notanda csl alia fraus Lulheri. Non c- in deitatem evehere videtur, cum ait: iVeccsse ha­ nim s. Ilieronym. vocabulum όμοούσιος, sed voca­ bes. eam Chrisli essentiam, quae est cum Deo bulum ύμοστασις, tacendum arbitrabatur, propler una persona, longissime extra ere ituras collo­ qjus vocis ambiguitatem. Nolae sunl epistolae duae care, idcoque tam longe quam Deus ipse, exim s. Hieronymi de hac rc ad Damasum, quarum alte­ creaturas csl. Neque vult Lulherus dicere, Chrisli ra ita concluditur: Obtestor bealiludinem luam per humanitatem extra creaturas esse, quantum ad lo­ crucifixum, mundi salutem, per όμοούσιον Trinita­ cum sive spatium, sed quantum ad ordinem el di­ tem,ul mihi epistolis luis sive tacendarum, sive di­ gnitatem. Nam in eodem libro contendit, ubique cendarum hyposlascon detur auctoritas. esse Christi Immanitatem. El in serm. de sacra­ Deinde: Si Lulhcro probatur doctrina catholica mento coenae Domini: Credimus, inquil, quod Je­ dc unilnlo essentiae cl Trinitate personarum, cur sus Christus sit juxta humanitatem,super omnes ex precibus communibus Germanorum, illam pre- creaturas collocatus, ct omnia impleat. El infra: caliunculam sustulit, sancta Trinitas unus Deus, El habeat omnia in sua manu, cl sil ubivis prae­ miserere nobis? Ncc novam esse hanc formam in­ sens. Si igitur Chrisli humanitas, extra ordinem vocationis, sed ab antiquissimis Patribus lain gran­ creaturarum est, non creata natura, sed increala eis, quam latinis, usurpatam, certum csl ex Nazian- essentia est, ac per hoc non amplius humanitas, reno. qui oratione secunda dc pace, ad finem, ait: sed divinitas dici debet. Rursum: Si Chrisli huma­ 0 Trinitas sancta cl longanimis, suxipe eliam nitas tam longe abest a crooluris, quantum ad cxistos etc. El ex August, lib. ull. cap. nil. de Trini- . cellentiam cl dignitatem, quam longe abest ipse lalc: Domine Deus, unus, inquil, Deus Trinilas, Deus; Deus aulem infinito intervallo a creaturis o. quaecumquc dixi in his libris de tuo, agnoscant rnnibus separatur: Igilur Chrisli humanitas infini­ et lui: Si qua de mco, cl lu ignosce, et lut, Amen. tae dignitatis el excellentiae est. Ex quo sequitur, Porro de incarnatione, quam recte Lulherus sen- aul duas esse infinitas naturas, aul Chrisli huma­ sent. cx tribus ejus operibus facile poterit intolli- nitatem in deitatem osse conversam; quae csl hacgi. Nam in concione de natali Domini, qua primum resis eutychiana. El fortasse non sine myslerio, caput epistolae ad Hebraeos exponit, dum metuit nec in confessione, nec in apologia, ulla fil mcnliu llELunnm Vol. IV. P. II. c « I'.' JUDICII )! DE LUDIO CONCORDIAE Noslorii cl Eulycholls, qui lamcn nominalim dam­ bus, cl lilulus sine re;quia nulli csl in manu sua nari debuissent in articulo lerlio, ut damnantur in quippiam cogitare boni vel mali, sed omnia (w primo,Arius cl Eunomius. Jam vero Philippus Me- Wicle/fi articulus Constantiae damnatus, rcclt Janchllion, in Locis anni 39. pagin. 9. A’ecessc csl, docet) de necessitate absoluta eveniunt, quod cl inquil. in filio aliquid esse divinae nalurae. El poeta voluit, quando dixit·, Certa slant omnia rursum pag. 11. Accesse est in Christo aliquarum lege. El Clirislus Mallh. 6, Folium arboris esse divinam naturam. El in Locis anni 45. fol. cadel in terram, sine patre veslro. El infra: Non 53. de Spirihi sancio loquens: Testatur, inquil,per esi dubium Satana magistro, in Ecclesiam x-.. Joclem Deus, non mitti creatam agnitionem, sed nisse hoc nomen, Liberum arbitrium. Ac, ul sili aliquid essentiae Dei. Ncccsse csl aulem perso­ el suis Lulherus praecluderet aditum ad rclracl;· nam esse dislinclam, quae csl aliquid Dei, cl la­ lionem in eadem assertione ila praefatus fuerat:/, mcn non csl Paler. Philippo igilur,aul mullae sunl caeleris articulis, de papalu, de conciliis, de in· naturae divinae, cum ncccsse sil iu Filio aliquam dulgentiis, aliisque non necessariis nugis,feren­ esse divinam naturam; aul certe mullae sunl par­ da esi levitas, cl stultitia papae el suorum: Sed tes ejusdem divinitatis, cum tam in Filio, quam in in hoc articulo, qui omnium optimus, el rerum Spiritu sancio aliquid sit divinae naturae. Quod nostrarum summa csl, dolandum el flendum csl, quam bene cohaereat cum articulo primo confes­ miseros sic insanire. El in lib. contra rcgeinAih sionis, nemo non videt. Rursum.idem Philippus in gliac scripserat: Adeo se certum esse dc sua do­ Locis anni 45. cl 58. pag. 40. Non esi, inquit, la­ ctrina, ut si quis alitor doceret aul damnaret, cerata, aul mortua divina natura, sed fuil obe- quae ipse scripsit ile fide, de operibus, de libero diens Patri, quievit, cessit irae aeterni Patris. arbitrio etc. is damnaret Deum, et oporteret ip­ Quid clarius pro Ariana hacrcsi dici poterat; Nam sum manere filium inferni. Alque his similia Phi­ si natura divina Filii.Patri fuit obediens, el irae il­ lippus docuit in Locis, anno 21.cl 22. editis.Tan­ lius cessit, distinguitur divinitas Filii a Patre, cl tum abest igitur, ul verum sil, quod in praefatione Paler non habet divinitatem, vcl habet aliam. Ubi confessionis dicilur; Hanc ipsam confessionis do­ csl igilur unilas essentiae divinae, quam praedicat ctrinam eam esse.quam hactenus Lulherani conAugustana confcssio?Ad haec in iisdem Locis pag. donatores tradiderunt, ut potius sil verissimum, 42. ila exponit illud:Glorifica me Paler; Nunc mis­ in praecipuo articulo cl in summa rei defecisse sus subjectus sum cruci, cl servio meae vocatio­ confessionis anciores a Lulhcro ad papam. El (si ni. Deinde vero gloriam mihi restitue, (piam an­ verum sil Lulhcri vaticinium) oporicrc jam cos ma­ te mundi conslilulioncm apud te habui clc.Ccrlc nere filios inferni: quippe qui Deum in Lulhcro non polesl restitui quod non foil amissum; amisit damnare ausi fuerint. Non ignoro Lulherum io Vi­ igilur Christus gloriam, quam habuit ante mundi sitatione snxonica, el Philippum in epilome mora­ conslilulioncm; non autem amisit eam ul homo, lis philosophiae,cl in Locis editis posterioribus an­ cum ante mundi constitutionem non fueril homo, nis, longe aliter docuisse de libero arbitrio cl ca­ amisit igilur ul Deus. Deus igitur mutabilis csl ussa pcccali. quam antea docuerant, cum haberent Christus, ac por hoc ncc Deus verus, nec Deus u- primitias Spiritus; lamcn id neque mendacium ex­ nus cum Patre, sed Deus factus cl creatus a Patre, cusat, cl arguil inconstantiam. El quia non parum ut Ariani docebant. Alque buc etiam fortasse allu­ conducere videlur ad commendationem archilccli dit iniisdem Locis pag.15.cuin ai l;Tempore passio­ hujus confessionis , ad memoriam revocare Phi­ nis non fuisse in Christo gloriam beatiliulinis.nl lippi egregiam in doclrina constantiam, annotabo alio tempore. Omitto illud, quod ibid. pag. 22. breviter ejus scnlcnlias dc libero arbitrio cl caus­ 1res personas divinas, 1res esse vull singulares in­ sa pcccali. In Locis anni 21.Primo: Répudiai nomen ipsum telligentes. Qui modus loquendi, non salis consenlil cum symbolo Alhanasii, quod in hac concordia, liberi arbilrii cl rationis: Usurpata csl vox.inquil, tamquam pium, ul vere csl, recipitur. Ul enim in liberi arbilrii, a divinis literis ac sensu cl judi­ symbolo dicilur: Non 1res omnipotentes, sed unus cio spiritus alienissima. Additum csl a Platonis omnipotens, ila sine dubio dici debet, non 1res in- philosophia, vocabulum rationis aeque pernicio­ sum. Ai in locis posterioribus: Monendi sunl, in­ lelligcnlcs, sed unus inlclligcns. Veniamus ad articulos dc libero arbitrio el caus­ quit, rudiores, ul a physicis sumant distinctio­ sa pcccali, el videamus, an id semper Lulherus cl nes el appellationes partium hominis. In homi­ Philippus docuerint, quod in confessione nunc do- ne est pars cognoscens et judicans, quae voca­ cenl. Arlic. 18. confessionis, sic habet: De libero tur mens, vel intellectus, vcl ratio·, altera pars arbitrio docent, quod humana voluntas, habeat appetens, vocatur voluntas. Vocatur autem libe­ aliquam libertatem ad efficiendam civilem justi­ rum arbitrium mens el voluntas conjuncta. Secundo: Defendil Vnllam, contra Joanncm Etiam. el diligendas res rationi subjectas etc. /lrlic. 19. dc caussa pcccali: docet: Quod tametsi ckiutn: Valla, inquil. ait Eckius, quod scholarum Deus créai el conservat naturam, tamen caussa sententiam de libero arbitrio confutavit, plura pcccali csl voluntas malorum, videlicet diaboli voluisse scire, quam didicisset, scilicet egregio el impiorum, quae non adjuvante Deo avertit se festivus nugator.At in Locis posterioribus: Valla, a Deo, sicut Christus ail: Cum loquitur menda­ inquil.cl plcrit/ue alii non recte detrahunt volun­ tati hominis libertatem. El in epilome moralis cium, ex scipso loquitur. Audiamus nunc verba Lulhcri cx asseri, ari. 3G. philosophiae: Stoicas illas, inquit, de fato, scu Liberum. inquil, arbitrium, esi figmentum in re­ Vallae absurdas imaginationes, quae propter di­ JI DICIl .M DE LICRO GOKCOllhlAE lectionem cl opera. Nec dubitari polesl, quin his verbis notentur catholici omnes cl praesertim theo­ logi scholastici. El si quod dubium esse potuisset jam csl sublatum per apologiam, ubi usque ad nau­ seam repetitur cl inculcatur hoc mendacium, quod scholastici doceant, justificationem non contingere ex fide, sed cx operibus, hoc esi, cx operibus sine fide. Quoniam enim versantur ipsi in uno exiremo, cum doccnl, justificari homines ex fide sine operi­ bus, cupiunt nos in altero extremo collocare,quasi doceamus, justificari homines ex operibus sine fi­ de. Al non csl isla, ncc unquam fuit, doctrina Ec­ clesiae catholicae, ncc cliam scholasticorum theo­ logorum. Semper enim docuimus el docemus, ju­ stificari homines ex tide ct dilectione ac operibus bonis; ila ul ad praeparationem ac dispositionem aunl, cur non magis virentes in coelis? An fortas­ quentiae excellentiam, Magnus dici meruit, roma· sis ideo, quia non valeant, aul non velint illi pro nam Ecclesiam ila instituebat, serm. 5. dc epipha­ nobis orare, aut ccrtc nesciat quid petamus? Sed nia: Confirmate amicitias cum sanctis angelis cl ure eorum felicitas patitur, ul non valeant; nec patriarchis, prophetis, apostolis,marlyribusque so­ cliarilas sinit ut non velint; nec possunt ignorare ciamini. Horum divitas concupiscite, et per bonam preces ad se porrectas, cum non ignorent poeni­ aemulationem ipsorum ambite suffragia. El serro. tentiam peccatorum. Gaudium enim csl in coelo 1. dc natali ss. Petri el Pauli. Sicul, inquil, cl noj super uno peccatore pocnilentiam agente, Lue.15. experti sumus, et nosiri probavere majores, crediJam veni concilium calcedonense, concilium Ec­ mus atque confidimus, inter omnes labores istius clesiae catholicae fuisse,cl concilium orthodoxum, vitae, ad oblinendam misericordiam Dei, semper gi-n< rale, plenissimum,adversarii non negant.Con­ nos specialium patronorum orationibus adjuvan­ cilium aulcm istud Actor. 11. ila clamai; Flavianus dos. Prudentius in hymno de s. Laurentio, dc re­ post mortem vivit, martyr prn nobis oret.Eusebius mana Ecclesia loquens, ita cecinit: Caesariensis catholicae Ecclesiae communem do­ Quod quisque supplex postulat, ctrinam tradens, lib. 18. praeparat, cvangelicae, Fert impetratum prospere, cap. 7. Haec nos. inquil. quotidie factitamus, qui El tristis haud ullus redit, verae pietatis milites, ul Dei amicos honorantes: Eu praesto semper adsies, ad monimenla quoque illorum accedimus, votaque Tuosque alumnos urbicos, Ipsis facimus, lamqugm viris sanctis,quorum inlerLactante complexus sinu, ■ essione ad Deum, non parum juvari profitemur. Paterno amore nutrias. S. Rasilius ad catholicam Ecclesiam verba facie­ Quale igilur cl quam impudens mendacium csl bat, cum diceret, oratione in IO. martyres: Qui aliqua premitur angustia, ad hos confugiat, qui rur­ hujus confessionis, quae in eo ipso articulo affir­ sum lactatur, hos oret, ille, ut a malis liberetur; mat, in nulla parte doctrinae dissentire se a Scri­ iste, ul duret in rebus laciis. S.Ambrosius, in lib. pturis, vel Ecclesia catholica,vel Ecclesia romana. de Viduis. Catholicas viduas instituebat, cum ila in quo articulo sanctorum invocationem oppugnat, scriberet: Obsecrandi sunl angeli, qui nobis ad quam cl Scripturae, cl Ecclesia catholica,et Eccle­ praesidium dati sunl,martyres obsecrandi, quorum sia romana apertissime docuerunt. Neque vero lioc videmur nobis quoddam corporis pignore patroci­ unum est, in quo discrepat confessio Augustana,a nium vindicare.Possunt pro peccalisrogare nostris, confessione catholicae cl romanac Ecclesiae. Nam qui proprio sanguine, cliam si quae habuerunt nec dc ipsa Ecclesia, nec de peccato originis, nec peccata, lavcrunl.Mi enim sunl Dei martyres, no­ de justificatione, nec dc sacrificio, nec de sacra­ stri praesules, speculatores vitae, acinumque no­ mento Eucharistiae, nec de aliis sacramentis con­ strorum. Aon ciubescamus cos intercessores no­ sensio est. Sed unum sufficiebat, ad mendacium strae infirmitatis adhibere, quia ipsi infirmitatem detegendum. corporis, etiam cum vincerent cognovcruut. S. Au­ gustinus tract. Si. in Joan, tribus pene verbis tria ’ XI. MENDACIUM ndvers: riorum dogmata convcllit.de sacrificio al­ Pag. 22. in arlic.21.confess.Apud nos (inquiunt) taris. do oratione pro defundis,dc invocatione san­ ctorum: Ideo quippe, inquil, ad ipsam mensam , magna ex parle veteres ritus diligenter obser­ non sic cos (martyres) commemoramus, quemad­ vantur. Falsa enim calumnia est. quod omnes modum alios, qm in pace requiescunt, ul etiam caeremoniae, omnia vetera instituta, in ecclesiis pro eis oremus, sed magis, ul ipsi pro nobis orent. nostris aboleantur. Quale sil hoc mendacium nul­ Denique Theodosius imperator.orthodoxus cl pius lo negotio inlclligcl.qui conferre voluerit cum prae­ er. I, ul cliam adversarii confitentur; et lamcn dc senti statu ecclesiarum prolcslanlium, ea quae de eo sic scribit llulllnus lib. 2. hist. cap. 33. Cir­ ritibus Ecclesiae scripta reliquerunt Tertullianus, cumibat cum sacerdotibus cl populo omnia oratio­ Rasilius, Epiphanius, Augustinus, aliique veteres num loca.ante martyrum el apostolorum thecas ja­ Scriplores. Cerle Tertullianus in lib.de corona mi­ cebat. cilicio prostratus, et auxilia sibi fida san­ litis, inter ecclesiasticas caeremonias numerat,ante ctorum intercessione poscebat. El dc eodem Chry- Baptismum renuntiare diabolo, cl pompis ejus,1er s slomus. homil. GG. ad populum Antiochenum: mergi in sacro fonte, oblationes anniversarias pro Nun et ipse, qui purpuram indutus est, acccdil, defunctis facere, ad omnem progressum frontem illa complexurus sepulchre. cl faslu deposito, slal crucis signaculo terere. Rasilius dc Spiritu sancio ad Amphilochium cap.27. inter Ecclesiae ritus po­ sanctis supplicaturus, ul pro se apud Deum inter cedant; cl scotiarum fabrum cl piscatores, ul pro- nit. orare ad orientem, cruce signare, invocationis 1 ci res orat, qui diademate redimitus incedebat. verba dum ostenditur Eucharistia, benedictionem Vul- ύηΐ ergo qui neganl sanctos esse orandos, an aquae Baptismatis, benedictionem olei Unctionis, benedictionem ejus qui baptizatur, trinam immer­ ab Ecclesia catholica non dissentiant. Quod autem ab Ecclesia romana, quatenus ex sionem, ole. Epiphanius in compendiaria doctrina antiqui' Scriptoribus nola est, pariter dissentiant, Ecclesiae, primo loco ponit virginitatis professio­ ex Leone cl Prudentio, ut caclcrosomiltamus.no- nem, deinde etiam viduitatis.tum solitudinem ana­ tissirnum csl. Leo siquidem, qui episcopus roma- choretarum, jejunia quartae el sextae feriae, jeju­ η i I eclesme ante mille cl centum annos fuit, cl nium quadragesimae, arctiorem abstinentiam in propter sanctitatis et sapientiae, atque cliam elo­ sacra hebdomada passionis dominicae memoriam IS7 JUDICII M DE LIBRO CONCORDIAE defunctorum in precibus, nocturnas et matutinas psalmorum cl hymnorum celebrationes, varia mo­ nachorum instituta, quorum alii a carnibus absti­ nebant, alii etiam ab ovis,alii etiam a piscibus etc. Denique August.meminit consecrationis aquae per signum crucis, hb. G. conlra .Julianum, cap. 8. exurcismi et exsufflationis, lib. de gratia Chrisli, cap. 40. unctionis, qua utimur in Baptismo, lib.2. quaesi, cvangelica cap. 40. Item chrismatis, quo inungimur post Baptismum, lib. 15. de Trinil.cap. 20. signo crucis, quo benedicitur chrisma, et quo signamur in fronte,dum sacramentum Confirmntionis accipimus. In psal. 141. cl tract, 118. in Joan. Aquae miscendae vino in sacro calice, lib. 4. do· c.trin. Christ, cap. 21. Jejunii 4. cl G. feriae, cpisl. 86. ad Casulanum. Jejunii quadragesimalis.in psal. 110. Delectus ciborum in diebus jejuniorum, lib. 3. conlra Faustum, cap. 5. Voti continentiae cliam post conjugium, cpisl. 45. ad Armentarium. Voti virginitatis, lib.de sancta virginitate, cap. 29. Voti paupertatis, lib. 17. de Civit. Dei cap.4. monacho­ rum cl anachoretarum, lib. de moribus Ecclesiae, cap. 31. Voti monachorum, in psal. 75. el 99. Pe­ regrinationum ad loca sancta, cpisl. 137. ad cle­ rum cl populum suum. Porro haec cl similia, quao in veteri Ecclesia in usu erant, el nunc-cliam in Ecclesia catholica locum suum relinent, aLulhcranis non modo non servantur, sed cliam irridentur; el tamen in confessione dicere audent, veteres ri­ tus a se diligenter servari, cl falsam esse calum­ niam, quod omnium veterum instituta,atque omr.es ferine caeremonias aboleverint. XII. MENDACIUM Pag. 22. in pracfal. dc abusibus mutatis: Cum Ecclesiae, inquiunt, apud nos de nullo articulo fidei dissentiant ab Ecclesia catholica, tantum paucos quosdam abusus omittant etc. Haec vciba mendacii arguuntur ab ultima parle hujus concor­ diae, ubi ea '{0. aperte docet, relalensc II. ante annos 1200. celebratum, in cu­ non licere presbyteris cl monachis uxores ducere, jus II. canone cavetur, Ne ullus conjugatus ad siet si duxerint, debere separari. Et quamquam nec cordolium assumatur, nisi continentiam ab uxore historiam Paphnulii, nec episl. Udalrici omnino promiserit. Item aurelianense III. canone3. Ul nul­ nos probamus: tamen ostendere volui, in quaestio­ lus, inquit, clericorum a subdiacono et supra,pro­ ne de novis nuptiis sacerdotum, non solum a no­ priae, si forte jam habeat, misceatur uxori. Quod stris, sed etiam a suis patronis adversarios refutari. idem praecipiunt agallien.se concilium, canone92. Jam vcrodcallera quaestione.An videlicet liceat turonensc I. can. 1. cl 2. Et luronense II. ca­ sacerdotibus liberis operam dare; Philippus affir­ none 20. Ex Ecclesia germanica, jam supra citavimus tria mat, cl quidem ita,ut subtrahere sacerdotibus con­ jugium, esse contendat contra veteres canones, antiqua concilia, aquisgranensc,vvOrmalicnsc, moquos tam pontifices, quam laudatissimae synodi guntinum. Ex Ecclesia anglicans testem habemus Dedam, condiderunt. Mirum autem est, cur nec in confes­ sione, nee in apologia, ullum talem protulerit ea- qui lib. 3. de tabernaculo cap. 9. Nemo, inquit, nonem. Nos enim ccontrario, omnes ecclesiarum potest vel sacerdotium suscipere, vel ad altaris mi­ canones proferre possumus, quae omnem usum nisterium consecrari, nisi aul virgo permanserit, uxorum sacratis hominibus interdicunt. Ex quibus aul contracta cum uxore matrimonii foedera sol­ Philippi mendacium evidentissime confutatur. verit. · * -1 | Ac primum ex orientali Ecclesia, proferimus niEx Ecclesia denique Halica, leslcm habemus d. caenum concilium I. in cujus concilii III. canone Ambrosium, qui lib. I. de officiis cap.ult. Inoffen­ prohibetur episcopis, presbyteris, diaconis, ne ul­ sum, inquit, exhibendum cl immaculatum mini­ lam domi mulierem habeant, pracicr matrem, aut sterium,nec ullo conjugali coitu violandum cogno­ sororem, aul amitam. Ubi nulla uxoris Iit mentio, scitis. Item Siricium papam in cpisl.ad Himcricum quae tamen primo loco nominari debuit, si ejus cap. 7. Innocentium 1. in episl.ad Victricium cap. cohabilalio sacerdotibus licita esset. Ac eam men­ 9. clad Exupcrium cap. 1. Leonem I. in cpisl.911. tem nicaeni concilii fuisse, Iribus testibus Ode di­ ad Rust. cap. 3. Et Gregorium I. lib. 3. epist. 31. gnissimis comprobabimus. Sed verba Leonis audiamus in epistola ad Anasta­ Besilius enim in epistola ad Georgium, ex hujus sium lhessaloniccnsem episcopum: Omnium, in­ canonis sententia, praedictum Georgium ab uxore quit, sacerdotum lam excellens est electio,ul haec, separari praecipit. Epiphanius in haeresi 59. quae quae in aliis Ecclesiae membris vacant a culpa, in est Calharorum, ita scribit: Sed cl adhuc viventem, illis tamen habeantur illicita. (Ium enim extra cle­ cl hberos gignentem, unius uxoris virum, non su­ ricorum ordinem constituti, nuptiarum societati, et scipit; sed cum qui se ab una continuit, aut in vi­ procreationi liliorum studere sil liberum, ad exhi­ duitate vixit, diaconum cl presbyterum cl episco­ bendam tamen perfectae continentiae puritatem,nec pum cl hypodiaconum, maxime ubi sinceri sunt subdiaconis, quidem carnale connubium concedi­ canones ecclesiastici. At dices mihi, in quibusdam tur, ul cl qui habent sint tamquam non habentes, locis adhuc liberos gignere presbyteros et diaconos et qui non habent permaneant singulares cl in­ et hypodiaconos. Al hoc non est juxta canones; sed nupti. juxta hominum mentem, quae per tempus clanguil. His accedunt exempla lotius antiquitatis. Quot­ Hieronymus in lib. contra Vigilantium ; Quid fa­ quot enim ab apostolicis temporibus episcopi cl cient, inquit, orientis Ecclesiae? quid Aegypti cl presbyteri celebres cl laudati fucruni, omnes om­ sedis aposlolicae, quae aul virgines clericos acci­ nino aul uxorem numquam duxerunt, ul Allumapiunt, aut si uxores habuerint, mariti esse desi­ sius, Basilius, ulerque Gregorius, Chrysosloinus, stunt? Ambrosius, Hieronymus, Augustinus, Leo, et alii Ex Ecclesia africana testem habemus, concilium innumerabiles; aul uxores quidem habuerunt, sed 11. Carthaginiense, can. 2. ubi sic legimus: Omni­ illis post susceptum sacerdotium operam non de­ bus placet, ut episcopi, presbyteri, diaconi, vel qui derunt. ut Gregorius paler Gregorii theologi, Hila­ sacramenta contrectant, pudicitiae custodes, etiam rius, Paulinus, cl alii non pauci. Certe unum ali­ se ab uxoribus abstineant, ul quod apostoli docuc- quem laudatum episcopum, presbyterum, diaco­ i ut, et ipsa servavit antiquitas, nos quoque custo­ num, subdiaconum aul monachum, qui duxerit udiamus. Idem habet concil.Carthaginiense V. can. xorem, aul ex uxore antea ducta, filios procreave­ 3. cl concil. africanum, canon. 77. Ilis subscribit rit,adhuc adversarii invenire in lota antiquitate mi­ \ igtislinus, qui in lib. 2. de adulterinis conjugiis nime potuerunt. Videat igilur Confess.contra quos cap. 20. Solemus, inquit, cis proponere conlincn- canones, ponlif.aganl. cum sacerdotes non patiun­ iijin clericorum, qui plerumque ad eam sarcinam tur nuptiis cl procreationi operam dare. subeundam capiuntur inviti, camquc susceptam usXV. MENDACIUM que ad debitum Unem, Domino adjuvante, per­ ducunt. Pag. 23. in eodem articulo. Hinc, inquiunt, ca­ Ex Ecclesia hispnnica testem habemus conci­ pitalibus poenis excruciantur sacerdotes, contra JUDICII M DE LIBRO CONCORDIAE I δ!) canonum voluntatem, nullam aliam ob caussam, jores esse dicit, quid de lapsu sacerdotum diceret, nisi proplcr conjugium. Si hoc non csl menda­ qui post solemne votum, uxorum nomine concu­ cium, proferant adversarii, vel unum canoncm ubi binas ducendo, conjugium simul cl sacerdotium prohibitum sit, nc sacerdotes excrucientur, si u- violant? Quod si contendant, ut faciunt, vola con­ xorcm ducere lentaverint. Nos enim jam canones tinentiae non esse servanda, jam non sacrilegi so­ inultos produximus,in quibus indicitur continentia lum, sed etiam haeretici sunt, cl merito ab arbori­ sacerdotibus: et sane contra canones esse non po­ bus suspendi possunt, cum Apostolo contradicant, test, si poena statuatur in canonum violatores: At, dicenti 1. Tim. 5. Adolcsccntiores viduas devita, inquit Philippus in apologia, Canones lanium su- cum enim luxuriatae fuerint,in Christo nuberc vo­ spendunl ab o/]icio,vos autem suspenditis ab ar­ lunt, habentes damnationem, quia primam fidem boribus. Ergo latetur in primis Philippus, Lolhe- irritam fecerunt: quem locum de voti continentiae rum, praeceptorem suum, et omnes alios novi c- violatione esse inlclligenduin, docent duo antiqua vangelii ministros, qui uxoribus carere noluerunt, concilia, Carthaginiense IV. canone 104. Elloieex canonum sententia, suspensus ab ofllcio fuisse, lan. IV. canon. 55. Duo antiqui pontifices. Inno­ cl cum nihilominus oilicio fungi voluerint, contu­ centius I. in cpisl. 2. cap. 23. El Gelasius I. in cmaces et rebelles, contra leges omnium Ecclesia­ pisl. 1.cap.23. Omnes interpretes hujus loci.Chryrum exstitisse, proplcr quod crimen, jure sane ab soslomus. Thcodoretus, Thcophylaclus, Occumcarboribus suspendi potuissent. Deinde, neque est nius, Ambrosius, Sedulius, Primasius, Reda, llayverum, antiquos canones solum ab oilicio suspen­ mo, cl cacleri denique Patres, Tertullianus de mo­ disse. Exstat enim canon. 1. II. concilii lolelani, nogamia. Basilius de virginitate, Bpiphanius hae­ ubi statuitur, ul qui post sacros ordines uxorem res. 48. Hicron. lib. V. in Jovinianum, Augustinus ducunt, aul ad cani redeunt, a cujus contubernio de bono viduitatis cap. 8. cl 9. jam recesserant, ul sacrilegii rei ab Ecclesia ha­ XVI. MENDACIUM beantur extranei. Et in concilio lolelano VIII.can. G. qui post sacros ordines uxoribus copulantur, Pag. 23. in eodem articulo:Ci/prianus.inquiunt, jubentur sub poenitentiae oneribus usque ad extre­ mum vitae ad monasteria relegari. In concilio vero suadet ul mulieres nubant.quae non servant pro­ luronensi II. ante 1000. annos celebrato can. 1G. missam castitatem. Verba ejus haec sunt lib. habentur haec verba de monachis (qualis Luthc- 1. Episl. 11. Si autem perseverare nolunt, aut rus, Bucerus, Martyr, Ochinus, et alii fuerunt ex non possunt, melius est ul nubant, quam ul in cvangclicis). Si qui in monasterio conversi sunt, ignem deliciis suis cadant. Mendacium hoc esse, nullatenus habeant licentiam evagandi, nec. quod cl Cyprianum non de iis loqui, quae continentiam absil, ullus eorum conjugem ducere, Nam si uxo­ voverunt, sed de iis, quae adhuc deliberant, quid rem duxerit, excommunicetur, cl de uxoris male sint facturae, cl inierim extra matrimonium impu­ sociatae consortio, etiam judicis auxilio,separetur: dice vivunt, mullis modis idem Cyprianus docet. qui infelix monachus, tali conjunctione foedatus, Primo, quia non ait. si perseverare nolunt aul non si per ciijuscumquc patrocinium sc conatus fuerit possunt, quae promiserunt Christo continentiam : defensare, cl is qui in hac pcrtinacilalc perdurat, Sed simpliciter, si perseverare nolunt, aul non cl illi qui cum susceperint defensandum, ab Ec­ possunt, melius csl ul nubant, quam ul m ignem clesia segregentur donec revertatur ad septa mo­ deliciis suis cadant: idcsl, si perseverare nolunt, nasterii, cl indictam ab abbate, quamdiu praece­ melius est. ut non voveant,quam ul voveant, cl vo­ ptum ei fuerit, agat poenitentiam et post satisfa­ tum non impleant. II. Quia in sequentibus verbis ctionem revertatur ad gratiam. Scribit Gregorius idem Cyprianus conjugia detestatur earum.quae se Turonicus lib. 4. historiae Francorum c. 4. Insi­ Christo dicaverant: Christus, inquit. Dominus, cl gnem quondam comitem, qui dimisso, ex consen­ judex noster, cum virginem suam sibi dicatam ja­ su mutuo, uxoris Ihoro, sacris ordinibus initiatus cere cum allero cernit, quam indignatur, et irasci­ fuerat, ac deinde a diabolo instigatus, ad eandem tur, ct quas poenas incestis ejusmodi conjunctio­ redire praesumpserat, mox fuisse una omnium c- nibus comminatur? 111. Quia cum Cyprianus sub piscoporum sententia cxcommunicalum. Et mulla disjunctione loquatur cl dicat, si perseverare no­ similia vel exempla, vel decreta, proferri possent, lunt aul non possunt; Si de iis loqueretur, quae continentiam promiserunt, videretur velle diccrc , si necessitas postularet. Accedit postremo, quod numquam Ecclesia sa­ licitum esse iis, pro arbitrio vola violare,si tantum cerdotes punivit, propter conjugia (ul mentitur nolunt perseverare, etiamsi possint: quod certe Philippus) sed proplcr sacrilegia. Sicut enim (ul nemo sanus admittet. Accedit, quod non est ullo August, dicit, in lib. de bono viduitatis cap. 9.) modo credibile, aliud sensisse Cyprianum de isto Non damnantur viduae, quite nubunt post votum , loco Apostoli; Melius csl nubere, quam uri, quam quia conjugalem fldcin posterius inierunt,sed quia quod postea sensit August, qui tractans eundem continentiae primam fidem irritam fecerunt. Sic locum lib. I. de adulterinis conjugiis cap. 1.3.Illis, etiam non punil Ecclesia sacerdotes, quia conju­ inquit, quae se non continent, expedit nubere, et gium inire volunt; sed quia conjugium post solem- quod licet, cxpcdil;Quae autem voverunt continen­ ne votum contrahendo, non verum conjugium con­ tiam, nec licet,nec expedit. Mullo vero minus cre­ trahunt, sed sacrilegium committunt. Etsi August, dibile est, aliud Cyprianum carlhag. cpisc.de volo in eodem libro cap.l 1. lapsus viduarum, quae post continentiae docuisse, quam anlo cum Terlull. simplex votum continentiae nubunt, adulteriis pc- docuerit, et post cum omnes Palros, ac praecipue Belurmini Vol. IV. P. II. 23 fOO JUDICIUM DE LIBRO CONCORDIAE polesl intrare in regnum Dei. Joan. 3.) Proplcrea docet Ecclesia catholica, ad peccata expianda,sire nd meritum passionis Christi, hominibus applican­ dum, instituta esse varia sacramenta, et ipsumcl­ iam corporis Domini sacrificium, quae omnia exoXVII. MENDACIUM pere operato utilia sint, cl ad peccatorum purga­ Pag. 2.7. in articulo de Missa: Falso, inquiunt, tionem conducant, licet non aequaliter,nec eodem accusantur Ecclesiae nostrae, quod missam abo­ modo. Quod vero hic negat Philippus missam va­ leant: relinetur enim missa apud nos, el summa lere ex opere operato, el apertius Liilhcrus in ar­ reverentia celebratur. Concordent, si possunt,hu­ ticulis Smalcaldicis, qui huic ipsi operi inserti’ jus Concordiae auclores haec sua verba, cum illis sunl, repugnat articulo Confessionis 8. el haeresm aliis verbis suis, quae habentur pag. 279. inter ar­ Donatislarum renovat. Nam cuminhouarlic.de ticulos Smalcaldicos. Curetur, ul publice homini­ Missa, missam a se retineri, cl summa reverentia bus ostendatur, missam ul rem commentitiam, celebrari dicunt,certe missam utilem esse credunt. seu humanum figmentum, posse sine peccato o- Non aulcm volunt utilem esse ex opere operato; mitti. El pag. 280. abroganda merito missa est. ergo ex opere operantis vim illius pendere existi­ Ei pag. 281. Caelorum draconis cauda ista (mis­ mant. At haec hacresis csl Donatislarum,quam nosam inlelligo) peperil multiplices abominationes minalim arlic. 8. damnavit August, confessio. Ibi el idololatrias. Si igitur missa res csl vobis com­ etiam asseruit: Verbum el sacramenta, utilia tl mentitia el hominum figmentum, el cauda draco­ e/jicacia esse cx institutione Dei, sive perboiut, nis, el merilo abroganda, cur eam non abrogatis? sive per malos ministros exhibeantur. El hoc ip­ Aul si eam jaicdudum abrogastis,nec ullus ei apud sum csl. quod theologi nostri per opus operatum vos Jocus conceditur, cur tam splendide mentimi­ inlelligunl, el ab opere operanlis distinguunt. Sed ni? Diccnl Ibrlassc, pontificiam missam, idcsl,ob­ video unde Philippus occasionem arripuerit men­ lationem corporis Domini pro vivis cl mortuis, a tiendi el calumniandi , quia videlicet s. Thomas se abrogatam, Lulhcranam aulcm, idest, Euchari­ in opusculo, de sacramento altaris cap. 1. docet: stiae distributionem, retineri,cl summa reverentia Corpus Domini scinel oblatum in cruce pro debito celebrari.At non accusantur Ecclesiae vestrae quod originali, jugiter offerri in altari pro debilis quoti­ Eucharistiae distributionem aboleant; sed quod sa­ dianis. Al s. Thomas non dicil, in cruce pro solo crificium e medio lollanl.quod omnibus saeculis in debito originali oblatum Christi corpus, immo et­ Ecclesia fuit. Itaque si per missam inlelligilis coc- iam pro actualibus oblatum docet 3. par. quaesi. narn Dominicam, mendacium csl quod accusemini: I. ari. 4. el quaesi. 49. art. I. ad 4. Id ergo in eo Si vero sacrificium, mendacium csl quod falso ac­ opusculo sibi voluit s. Thomas, quia peccatum ori­ cusemini. ginale semel dimissum numquam repetitur, ideo ad illud expiandum non esse necessaria quotidiana sacrificia, sed sufficere sacrificium crucis semel XVIII. MENDACIUM peractum, cl semel per Baptismum applicatum; Al Pag. 27. in eodem articulo. Accessit, inquiunt, pro peccatis actualibus, quae saepius committun­ opinio, quod Christus satisfecerit sua passione tur, instituta esse, praeter Baptismum, quotidiana pro peccato originis: cl instilueril missam,in qua remedia, in quibus sacrificium altaris merito nu­ fieret oblatio pro quotidianis deliciis mortalibus meratur. Non quod slalim peccatores justificet (ul cl venialibus. Hincmanavil. quod missa sil opus adversarii nos dicere mentiuntur); sed quod juvet tollens peccata vivorum cl mortuorum eoe opere ad placandum Deum, cl ab eo impetrandum,ul su­ operato. Mulla sunt in his paucis verbis, vel ab­ per peccatores clementer rcspiciat, cisque deside­ surda, vel mendacia, vel pugnantia cum superiori­ rium conversionis inspiret, atque ad justificatio­ bus partibus hujus libri. Primum enim, quis ante nem quaerendam el oblinendam, disponat. hoo tempus audivit, Peccata mortalia vocari deli­ cta quotidiana. Sane <1. Augustinus in cnchirid. XIX. MENDACIUM cap. 71. distinguit peccata quotidiana, a sceleri­ bus, et illa levia, brevia cl minima vocat. Deinde Pag. 28. iu eodem articulo: Veteres, inquiunt, impudenti mendacio tribuitur catholicis doctoribus ante Gregorium, non faciunt mentionem prica· illa divisio quod Christus passione sua satisfecerit lac missae. Quod idem repclilur in apologia pag. solum pro peccato originis; Pro actualibus aulcm 223. Si per missam privatam inlelligalur missa, instilueril missam. Nemo enim catholicorum un­ quae privato nomine fiat, sive ab uno lautum fiat, quam sic ducuil, sed credimus cl profilcmur,Chri­ cl uni soli prosit; Mendacium est, quod post Gre­ stum in cruce pro omnibus omnino peccatis satis­ gorium,ejusmodi missa in Ecclesia esse coeperint. fecisse, lam originalibus, quam actualibus; quia Nulla csl enim, nec unquam fuit in Ecclesia missa tamen meritum passionis ejus non prodest, nisi privata: sed omnis missa publica est, cum omnis rcrla aliqua ratione applicetur (si enim nulla re­ missa fiat a sacerdote, ul publicus minister est, quiritur ..pphcalio.cur non omnes homines salvan­ cl pro communi cl publica utilitate totius Eccle­ tur. cum >anguis Christi fuerit propitiatio pro pec- siae. Si vero per missam privatam intelligent eam, cMis lotius mundi, 1. Joan. 2. neque vero sola tide quae non Iit in loco publico,vel ad quam non con­ applicari potest, alloqui mentiretur, qui dixit: Nisi venit populi multitudo, vel in qua non distribuitur quis ren uu- luent ex aqua cl Spiritu saucio, non populo sacramentum; falsum csl apud veteres non 21L episcopi afric. qui in IV. corlhag. concilio, convenerunt, quorum testimonia paulo ante cita­ vimus. »SH JUDICIUM DE LIBRO CONCORDIAE exstare memoriam ejusmodi missarum, anlc tem­ pora Grcgorii.Ccnc Augustinus Gregorium,ducen­ tis fere annis antecessit, cl tamen lib. 22. dc Ci v. Dei cap. 8. scribit haec verba: Vir tribunilius He­ sperius,qui apud nos csl, habet in territorio Eussalensi fundum Cupedi appellatum, ubi cum afflictio­ ne animalium el servorum suorum, domum suam spiritum malignorum vini noxiam pcrpcli compcrisscl, rogavit nostros, me absente, presbyteros, ul aliquis eorum illo pergeret, cujus orationibus cederent.Pcrrcxii unus, obtulit ibi sacrificium cor­ poris Christi, orans quantum potuit, ul cessaret il­ la vexatio, Deoque protinus miserante cessavit.Ha­ bes hic missam in loco privato, ab uno celebra­ tam, sine distributione Eucharistiae populo facta, cl tamen utilem,cl Deo gratam, ul miraculum subsequens declaravit. XX. MENDACIUM Pag. 29. in articulo dc Confessione. Antea, in­ quiunt. immodice extollebantur satisfactiones: fi­ dei vero cl meriti Christi, ac justitiae fidei.nulla fiebat mentio. Hoc mendacium refellunt omnes li­ bri catholicorum, in quibus cl tides passim praedi­ catur, cl virlus sacramentorum, el ipsarum cliam satisfactionum, ad meritum Christi refertur. Nunc unus locus s. Thomae sufficiet 3. par. quaesi. G2. art. 5. Christus inquil s. Thomas, liberavit nos a peccatis nostris, praecipue per suam passionem, non solum effleienier cl meritorio, sed cliam satisfaclorie.Similitcr cliam per suam passionem ini­ tiavit ritum Christianae religionis,offerens seipsum oblationem cl hostiam Deo, ul dicilur ad Ephes.5. Unde manifestum est, quod sacramenta Ecclesiae specialiter habent virtutem cx passione Christi clc. El infra: Per fidem Christus habitat in nobis, ut di­ citur ad Ephes. 3. cl ideo virlus Christi copulatur nobis per fidem clc. Mentitur ergo qui dicil, ante haec tempora nullam factam esse in Ecclesia fidei cl meriti Christi mentionem. XXI. MENDACIUM Pag. 34. in articulo de volis monasticis. Augu­ stini, inquiunt, tempore monasteria erant libera collegia, postea corrupta disciplina, ubique ad­ dita sunl vola, ul tamquam excogitato carccre , disciplina restitueretur. Mendacium est hoc sane dignissimum. Cui non solum octo millia Lulheranorum suhscribcrcnljsed cliam tot illustres civitates , lolquc illustrissimi principes, suffragium suum adjungerent. Quid cnim? An non vixit Augustinus tempore Augustini? Is igitur scribens in psalm. 73. ita loquulus est.Ne­ mo positus in monasterio frater dicat, recedo de monasterio, ncquc enim soli, qui sunl in monaste­ rio,perventuri sunl ad regnum coelorum; cl illi qui ibi non sunl,ad Deum non perlinent. Respondetur ei, sed illi non voverunt, tu vovisti. Et in psalm. 99. dc monachis apostatis loquens: Dum non per­ severaverit, inquil, implere quod vovit, fit desertor tam sancti propositi, cl reus voti non redditi. Sed ‘fortenon sufflcilunus:Nam inore duorum vel trium testium stabit omne verbum. S. Joan, clirysosl.qui aetate Augustini ila vixit,ul cliam ante Augustinum mortuus sil,in epist.6.quae csl ad Theodorum, qui deserto monasterio uxorem ducere voluerat (ul hoc lempnre passim faciunt,qui ab Ecclesia adLulhcranos deficiunt): Honorabiles, inquit, nuptiae, sed te jam servare non convenit privilegia nuptiarum; quamvis frequenter hoc ipsum nuptias voces, ego tamen adulterio illud pejus existimo etc. Al cur ob­ secro, nuptiae monachorum, adulteriis sunl pejo­ res,si nullis votis tenentur? S. Hieronymus,cl ipse Augustino senior, in epist. ad Sabinum. Moris est, inquil, in Aegypti el Syriae monasteriis, ullam virgo, quam vidua, quae se Deo voverint cl saecu­ lo renuncianles, omnes delicias saeculi conculcarinl, crinem monasteriorum matribus olTerant de­ secandum. S. Epiphanius scribens conira haeresim sexagesimam primam. Tradiderunt, inquil, sancti apostoli, peccalum esse, post decrclam virginita­ tem. ad nuptias converti. S. Basilius, qui nomina­ lis Patribus aliquando vetustior fuit, in prooemio monasticarum constitutionum. Itaque, inquit, qui a mundi vinculis liber esse cupit, nuptias veluli pe­ dicas quasdam fugit,his aulcm relictis, vitam suam Deo consecrat el castitatem profilelur, ul neque fa­ cultas ipsi sil conversionis ad nuplias. El infra cap.22. constitui, meminil voit obedicnliae, el cap. ult. voti paupertatis. Idem in lib. de virginitate, parum a medio-. Cum, inquil, Domino virginitatem professae sini, carnali postmodern voluptate male blanda delinilac ac devictae, stupri scelus honesto conjugii nomine obtegere cupiunt. Haec «licta pu­ tentur Calharinae conjugi Lulheri, ipsi autem Luthero convenit, quod paulo ante habet: Horrendo, inquit Basilius, sacrilegio Christi sponsae adulter cllicilur. Denique idem Basilius in epist. ult. quae est ad virginem lapsam. Et quia, inquil. impius in profundum collapsum, mala dc caelcro contemnit, cliam ipsa abnegas ad verum sponsum pacta, ne­ que esse virgo.ncquc unquam promisisse clamans. Revoca in memoriam honestam professionem,quam professa es coram Deo, et angehs, cl hominibus clc. XXII. MENDACIUM Ibidem sic ajunl. Docebant vola paria esse Ba­ ptismo; docebant se hoc vitae genere mereri re­ missionem peccatorum el justificationem coram Deo. El infra: Ila persuadebant vitam monaslicam esse meliorem Baplismo.VA addit Philippus in apologia pag. 250. docebant, applicata aliis.alios salvare. At quis catholicorum unquam ita docuit? Dicimus quidem opera religionis, idcsl, caste vive­ re, nihil proprii possidere, obedire majoribus, ope­ ra esse bona cl meritoria vitae aeternae, si a ju­ stis liant, cl conducere, ad satisfaciendum pro pec­ catis, sicut caclera omnia opera bona: At mereri justificationem illam, qua ux impiis cllicimur justi, nullus catholicorum docet. Scimus enim non cx operibus justitiae, quae fecimus nos, sed propter magnam Dei misericordiam, justos fieri, quotquot vere justificantur. Addimus vero, posse monachos facere alios homines operum suorum bonorum par­ ticipes, ut possunt omnes alii fideles, cum sil coni- JUDICIUM DE LHIRO CONCORDIAE 192 municalio in 1er membra ejusdem corporis. At quod possit monachus suis operibus alios salvos facere, merendo cis gratiam cl gloriam, mera calumnia esi, nemo nostrum dicit. Denique non negamus, inter Baptismum cl monachatum esse quandam si­ militudinem; quod sicut in Baptismo remittitur omnis poena peccatis debita; ita quoque in susce­ ptione vitae monasticae fieri credibile est. Al non continuo anteponimus, vel aequamus monachatum Baptismo, Baptismus enim, ct culpam, cl poenam remittit, ct hominem dc impio facit pium, cl dc fi­ lio diaboli filium Dei; Professio vero monastica,so­ lam poenam remittit, quae post remissam culpam aliquando remanet. Neque haec csl solius s. Tho­ mae doctrina (ul Philippus existimat),sed cliam ve­ terum ss. Palrum. Scribil s. Athanasius, in vita b. Antonii, angelicam vocem aliquando auditam,quae testaretur, d. Antonio omnia peccata dimissa, cum per vitam monasticam sacculo rcnunciavit. Sanctus quoque Hicron. in cpisl. 25. de obitu Blcsillac: Cum, inquil, propitio Christo ante quatuor ferme menses, secundo quodam modo se propositi Ba­ ptismo lavcril, cl ita deinceps vixerit, ul calcato inundo semper monasterium cogitaverit etc. S. Ber­ nardus liti, dc praecepto el dispensatione, non procut a fine: Audire, inquil, cl hoc vultis a me, un­ de, praeter caetera poenitentiae instituta monaste­ rialis disciplina meruerit hanc praerogativam, ut secundum Baptisma nuncupetur? Arbitror, oh per­ lectam mundi rcnunciationcm, ac singularem ex­ cellentiam vilac spiritualis, qua praeminens uni­ versis vitae humanae generibus hujuscemodi con­ versatio,professores el amatores suos angelis simi­ les, dissimiles hominibus facit, immo divinam in homine reformat imaginem, configurans nos Chri­ sto instar Baptismi; et quasi denique secundo ba­ ptizamur, dum per id, quod mortificamus membra nostra, quae sunl super terram, Christum indui­ mus, complantati denuo similitudini mortis ejus. Haec s. Bernardus, cujus testimonium Philippus rejicere non deberet, cum in apologia cum, tum inter sanctos viros numeret, lum ejus leslimonia tamquam gravissima pro se adducat. Illud lamen non csl praetereundum, nec s. Bernardum ncc s. Thomam, ncc ullum catholicorum vitam monasti­ cam Baptismo anteposuisse, quod lamen Philippus catholicis attribuit. XXIII. MENDACIUM Pag. 34. Quid fiebat, inquiunt, in monasteriis? olim erant scholae sacrarum Hierarum, el alia­ rum disciplinarum. Al non ita describunt nobis monasteriorum exercitationes. Hieron. in epist. ad r.uslocliium, dc servanda virginitate, cl in altera ad Rusticum dc institutione monachi; Augustinus in libro de maribus Ecclesiae catholicae: Joan. Cas­ sianus in lib. dc institutis coenobiorum: Benedi­ ctus in regula: ct ante hos omnes Basilius, in mo­ nasticis constitutionibus; Hi siquidem,meminerunt obedicnliac, continentiae,paupertatis, jejuniorum, vigiliarum , silentii, psalmodiae, solitudinis, cili< i rom el similium rerum: Al humanarum disci11 narum physicae dialecticae, oratoriae ac poeti­ cae artis, ne verbo quidem meminerunt. Viderit ergo Philippus,ubi scholastica ct politica monasleria somniuril. XXIV. MENDACIUM Pag. 45. in articulo dc potestate ecclesiastica. Facile, inquiunt, possent episcopi legitimam obe­ dient iam relinere, si non urgerent servari tradi­ tiones,quae bona conscientia servarinonpossunl. Nunc imperant coelibatum, nullos recipiunt nisi jurent se puram euangelii doctrinam nolle doce­ re. Ostendant si possunl, quis unquam episcopus exegerit juramentum de non docenda pura evangclii doctrina. Nisi forte nomine purae doctrinae, haereses inlclligi velint. Praxis enim Ecclesiae ha­ bet, ul exigatur a pastoribus juramentum, de non docendis hacrcsibus, cl de Scriptura non expli­ canda nisi juxta consensum sanctorum Patrum, el hoc , ul erroribus cl impuritati doctrinae aditu praecludatur. Neque verum csl coelibatum impe­ rari, sed tantum exigi ut conditionem ad sacerdo­ tium necessariam. Quemadmodum enim liberum csl unicuique sacros ordines non suscipere,ilaquoque liberum csl coelibatum non servare. XXV. MENDACIUM Pag. 51. in praefatione. Et nunc scripsi, quam moderatissime potui. Ac si quid videtur dictum asperius.hoc mihi praefandum est,me cum theo­ logis ac monachis.quiscripserunl confutationem liiigare.non cum Caesare aut principibus, quos, ul debeo,veneror elc.Si vera sunl haec verba,con­ lra theologos el monachos, aliosque catholicos,qui confutationem non scripserint, nihil scripsit in apologia hac Philippus, quod contumeliam sonare possit: conlra ipsos cliam, qui confutationem scri­ pserunt, etsi aliquid asperius dictum sil, servata tamen csl moderatio, quae tantum theologum de­ cebat. At in ista ipsa pag. 51. in verbis, quae im­ mediate praecedunt hanc protestationem modera­ tionis , asperrime flagellantur theologi catholici. Sed adversarii, inquit, sic agunt caussam, ul oslendant se neque veritatem, neque concordiam quaerere,sed ul sanguinem nostrum exsorbeant. El infra, eadem pagina: Sophistae nominantur omnes theologi. Et infra pag. 103. moderatissimo loquitur Philippus, cum ait: Turpe est aulem ad­ versariis. tantopere praedicare dilectionem, cum nusquam praestent eam. Quid nunc agunt? Dis­ sipant ecclesias, scribunt leges sanguine, ct has proponunt Caesari, clemeniissimo principi pro­ mulgandas, trucidant sacerdotes, el alios bonos viros, si quis leviter s ignificarii, se aliquem ma­ nifestum abusum non omnino probare. El pagin. 1G4.Insignis moderatio cernitur in islis verbis Phi­ lippi: Deus perdat illos impios sophistas,qui tam scelerate, detorquent verbum Dei, ad suq. somnia vanissima. Et paulo posl: Quis docuit hos asinos dialecticam. El pag. 200. Nec vident isti asini apud Hieronymum contra Vigilantium etc. El pag. 208. Manifestos abusus nova el inusitata crudelitate defendunt. Nullos patiuntur in Ec- JI’DICIUM DE I.lIfflO CONCORDI\E clcsia idoneos doctorcs. Et pag. 212. Aune hoc expendat prudens lector, quid frontis habeant isti nihili homines. El infra, dc gravissimis theo­ logis ail: Quasi vero Ecclesiam valde ornet ista publica infamia flagitiosarum ac prodigiosarum libidinum, quae flagrant apud illos sanctos Pa­ tres, qui Curios simulant,et Bacchanalia vivunt; ac pleraque ne verecunde quidem nominari queunt, quae isti summa licentia faciunt.VA pag. 220. Illi Sardanapali consulto abutuntur prae­ textu religionis. El pag. 222. Videtis, inquil, ex­ tremam impudentiam istorum nebulonum etc. Sane praedicanda moderatio esi, senes gravissi­ mos, doclissimosquc theologos, nunc asinos, nunc nebulones, nunc Sardanapalos, nunc homines ni­ hili appellari, cl sic appellari ab eo, qui vix gram­ maticam bene teneat. 193 unum c duobus necessarium csl, aul hoc menda­ cium a scxdecim millibus oculorum deprehendi non potuisse, aut voluisse adversarios,etiam cum men­ daciis Concordiam facere. Adde quod in decreto etiam Gratiani disl. 4. de consecratione, can. Per Baplismummon habetur peccatum manere (ul Phi­ lippus mcniilur) sed concupiscentiam. XXVII. MENDACIUM Pag. 62. in apologia pro ari. 4. sic ait Philippus. Damnant auctores confutationis confessionis Au­ gustanae, quod affirmamus, homines fide conse­ qui remissionem peccatorum, el fide in Christum justificari. At mendacium csl. Non enim auctores confutationis confessionis damnant, quod fide di­ camur justificari,sed quod fide sola. Illa enim con­ futatio, de qua Philippus loquitur, exslal in har­ monia confessionis Augustanae, edita ab Andrea XXVI. MENDACIUM Fnbrilio I.codio. ct in ea sic legimus ari. 5. Quod Pag. 59. in apologia ari.2. Ad eundem modum, fidei mentionem hic faciunt, catcnus approbatur, (inquil Philippus),loquitur cl Augustinus qui ait: quatenus de fide non sola, ul aliqui male docent, Peccatum in Baptismo remittitur, non ut non sed quae per dilectionem operatur, ul Apostolus sil, sed ul non imputetur.Ilie palam fatetur esse, recte docel, ad Galal. 5. inlelligalur: haec ibi. hoc est. manere peccatum, tametsi non impute­ XXVIII. MENDACIUM tur. Et haec sententia, adeo placuit posteriori­ bus, ul recitata sit el in decretis. Ibidem, Antonius Bernardus .Dominicus. Fran­ Mirum profecto csl,tantopere placere quibusdam mendacia, ut ab eis avelli nulla ralionc possint, cisons, ct alii sancti Patres, elegerunt certum vi­ scripserat hoc idem Lutherus in assertione articu­ tae genus etc.Vel ex animo Philippus loquilur.cum li 2.cl ostensum illi fuit ab episcopo RofTcnsi,nus­ sanctos vocat, Antonium, Bcrnardum, Dominicum, quam dicere Augustinum,peccatum mancrc cl non Franciscum, vel aliud sentit, aliud dicit.Si loquitur imputari, sed concupiscentiam mancrc cl non im­ ex animo, destruit totam confessionem Augusta­ putari in peccatum, sicut vere non esi peccatum. nam, cl universum prorsus Luthcranismum. Con­ Haec enim verba sunl Augustini: quae corruplc ci­ stat enim hos quatuor Patres monachos fuisse, cl tantur a Lulheranis, libro primo dc nuptiis ct con­ Patres monachorum, el omnes certum vestimenti cupiscentia, cap. 25. Si quaeritur quomodo ista genus excogitasse, cucullos gestasse, a certis ci­ concupiscentia maneat in regenerato, in quo uni­ bis abstinuisse , vola continentiae perpetuae . ct versorum facta csl remissio peccatorum? Respon­ paupertatis ac obedientiae coluisse , atque aliis detur, dimitti concupiscentiam carnis in Baptismo, commendasse, flem Antonium certum est m soli­ non ul non sil,sed in peccatum non imputclur.Lib. tudinem se conlulissc,cl omnia civilia ofiicia dese­ quoque 6. in Julianum cap. 8. non dicit August, ruisse. Bernardum el Dominicum missam assidue peccatum actu manere, reatu Iransirc. Ncc enim dixisse, papae romano adhaesisse, alque adeo I’atam stupidus erat August, ul non intclligcrcl, ista pistas supra modum fuisse: Franciscum denique non cohaerere, peccatum actu manere, el non ma­ nemo ignorat, in suo testamento fidem romanae ncrc reatu: cum ipse idem August, peccatum per Ecclesiae commendasse; ac imperasse, ul si quis reatum definire soleat. El ibid. lib. I. dc nuptiis cl a fide romanae Ecclesiae aberraret, is diligentissi­ concup. cap. 25. Cum dicit, hoc est non habere me custoditus, in manus judicum tradcrelur. Si peccatum, reum non osse peccati. Qui etiam pas­ vero aliud loquitur, aliud sentit, illius imitator, cl sim asserit, concupiscentiam remanentem malum illius est, qui mendax fuit ab inilio, immo cl qui quoddam el infirmitatem esse, non aulem pecca­ paler mendacii, ab ipsa veritate nominatur. tum. Tractatu 41. in Joannem: Numquid inquil, XXIX. MENDACIUM quia deleta esi lota iniquitas, nulla remansit infir­ mitas? El lib.6. conlra Julianum cap. 3. Omni pec­ Pag. 105. in apologia. Adversarii, inquil Philip­ cato carent justificati, sed non omni malo. Quid quod ipse etiam Philippus in colloquio AVormalicn- pus, docent homines justificari, dilectione cl ope­ si (ul Joan. Cochlacus testatur in discussione con­ ribus; de fide, qua apprehendimus propitiato­ fessionis Augustanae art. 2.), ingenuo fassus est, rem Christum, nihil dicunt. Immo hanc fidem male hunc locum ex Augustino esse citatum, cum improbant, neque improbant lanium sententiis, id ei Joan.Eckius objecisset. Quid? quod multi no­ aut scriptis, sed etiam ferro ct suppliciis conan­ strorum saepius jam dc hoc errore Lulheranos ad­ tur in Ecclesia delere. Jam saepe diximus, veram monuerunt? Cum igilur mendacium toties patefa­ fidem in Christum nos maxime requirere in nego­ ctum cl rcfulalum, in libro Concordiae, cui octo tio justificationis; cl proplerca mentiri Philippum, millia hominum subscripserunt, adhuc inveniatur, cum ait, nos dc fide aut nihil dicere, aul fidem op- JUDICIUM DE LIBRO CONCORDIAE I t pugnare. Specialem lamen illam fidem Lulhcranorum, superbam, alque arrogantem, quae sola vult justificare, nec patitur comites, quos illi Deus assi­ gnavit, merilo rejicimus,el deletam funditus,atque exterminatam oplamus, quandoquidem ct ipsa de­ let alque exterminat orationem, sacramenta, opera bona, cl quidquid Deus ad salutem hominum in­ stituit. Nam si quis non orat ex fido, male orat, cl Deum irritat potius, quam plaçai, ut adversarii el­ iam fatentur. Debet igilur fides orationem praece­ dere: Al ubi est fides, ibi continuo csl justificatio; ct cerlus csl Lutheranus ex fide, sibi remissa esse peccata; neque potest ea dc re sine gravissimo scelere dubitare: Ergo non potest orarc ac dicere: Dimitte nobis debita noslra, vel cum publicano : Deus propitius esto mihi peccatori; Sed cum pharisaco dicendum illi est: Domine, gratias tibi ago . quia non sum sicut caclcri homines.Quomodo enim petere audebit, quod certo scit ex fide,se jam esse consequulum? Pari ralione sine fide sacramenta non prosunt, sed obsunt: al fides ubi adest, mox justificat; quorsum igilur Baptismus post fidem ad­ hibetur? Ninivitae quoque perdiderunt jejunium illud suum tam laboriosum. Nam si absque fide je­ junarum,nihil cis profuit; si fide praecedente, jam Deus ante jejunium placatus erat. Multa hic dici possent, sed caussa ista usque rd fastidium jam a mullis tractata csl. XXX. MENDACIUM Pug. 112. in apologia. Plane (inquit Philippus), surdi sunl adversarii, toties jam dictum csl, le­ gem sine Christo non prodesse, propter quem placent bona opera. Sed illi ubique. excluso Christo, docent mereri justificationem, opera le­ gis. Mentiris. Philippe, el tam impudenter, ul mi­ rum sil, si quem inveneris, qui libi credat. Profer saltern unum ex theologis nostris, qui doceat,ope­ ri sine Christo mereri juslificalionem. Certe ipsa confutatio catholica, adversus quam potissimum apologiain scribis, ila loquitur art.i.Attamen omnes catholici fatentur, opera noslra ex se nullius esso meriti. Vide supra, mendacio XX. schisma fecerit, else cum suis divulserit,ab illis, qui existimantur ordinari episcopi·, El addit, « concordiam summo studio concupivisse, quodcl alibi saepe repolit. Al si apud nos non est Ecclesia, sed regnum Anlicbrisli, el ipsi episcopi membri sunl Antichrist!, certe non csl crimen, a nobis cl episcopis nostris dissidere; sed e contrario potius crimen gravissimum csl,cum Anliclirislo velle con­ cordare. Concordet igitur sccum liber Concordiae, el aut apud nos Ecclesiam esse fateatur, aut nc dicat Anlichristum in Ecclesia magistratum geren. neque nobiscum Concordiam desideret. XXXII. MENDACIUM Pag. 129. in apologia. Manifestus (inquit Phi­ lippus) error est, quod docent adversarii, mereri homines remissionem peccatorum dilectione erga Deum, ante gratiam.XI profecto nc somniavit qui­ dem unquam ullus catholicorum, quod hic nobis objicitur, cl in confutatione catholica passim repe­ titur, opera sine gratia nihil valere. XXXIII. MENDACIUM Ibidem. Quid opus erit fide, si sacramenta ex opere operato,sine bono motu utentis justificant! Al nullus catholicorum dixit vel scripsit unquam, in adultis non requiri cum sacramentis molutn in­ ternum fidei,displicentiae, vel contritionis etc.Elnos supra, Mendacio XX. adduximus s. Thomam, asse­ rentem, applicari Chrisli meritum hominibus per fidem, in sacramentis. XXXIV. MENDACIUM Pag. 129. in apologia, sic ait Philippus. Sedforlasse adversarii sic postulant, definiri Ecclesiam quod sil monarchia externa, suprema totius or­ bis terrarum, in qua oporteat romanum ponti­ ficem habere potestatem ουυπέυΟυνομ, de qua ne­ mini liceat disputare, aut judicare, condendi ar­ ticulos fidei, abolendi Scripturas, qua velit in­ stituendi cultus el sacrificia etc. El infra: Alque haec definitio non Ecclesiae Chrisli, sed regni pontificii, habcl auctores non solum canonütas, XXXI. MENDACIUM sed etiam Daniclem, cap. 11. Profer igilur unum ennonistam, qui dicat ponti­ Pag. 124. in apologia,ari.6. sic ail Philipp. Nec o/f udat quemquam, quod sibi Ecclesiae nomen ficem romanum posse Scripturas abolcrc, institue­ n-udicanl.Nam Ecclesia Chrisli apud hos est.qui re sacrificia, el similia facere, el cum non potue­ < i ange Hum Chrisli recte docent·, non apud illos, ris, scito, te cl esse el haberi mendacem. Al nos qui pravas opiniones contra evangelium defen­ facile possumus ostendere, Lultierum vestrum id dunt. El passim in hac apologia negat Philippus , sibi auctoritatis arrogasse, ul aboleret plurimos sa­ apud nos esse. Ecclesiam. Al hoc falsum esse, cx crosanctae Scripturae libros, ul Machabacorum vo­ eadem apologia convinci potest. Nam pag.sequenti, lumina, epistolam Jacobi, epistolam ad Hebraeos idest. 125. dicil Philippus; Anlichristum sedere in et alia quaedam. Hem, ut conderet novum articu­ templo Dei, idest. ipse exponit, in Ecclesia domi- lum, quo videlicet quisque cx fide credere tenea­ nari et gerere o/Jicia. El pag. 130. dicil; Papam tur sc esse justum, licet in omni bono opere pec­ esse Anttc/inslum.Si ergo papa tamquam Anlichri- cet. Quod vero ex Daniele adducitur, ad demon­ slus m Ecclesia dominatur el gerit oflicia , et ta­ strandum romanum pontificem esse Anlichristum, men non dominatur nec gerit officia inter Luthcra- non in pontificem.sed in Luiherum aptissime qua­ nos, sed inter Papislas: ergo non Lulherani, sed drat.In eo enim loco Daniel Anliclirislo tribuit,non Papislac sunl Ecclesia. El praeterea pag. 222. Phi­ instituere sacrificia, quod vos papae tribuitis, sed lippus agnoscit aliquam offensionem , eo quod tollere juge sacrificium,quod Luthcrus lotis viribus JUDICIUM DE LIIIIIO CONCORDIAE facere conatus est.Addit ibidem Daniel, Aniichrislum conlra omnes Deos pugnaturum; Al pontifex romanus, ut vos quidem putatis, Deos innumerabiles colil, omnes videlicet sanctos cl.sancias, qui cum Christo regnant, cum c contrario Luthcrus, adver­ sus omnes sanctos bellum gcral. XXXV. MENDACIUM Pag. 130. in apologia, arlic. dc Ecclesia sic dc romanis pontificibus loquitur Philippus. Quotus quisque curai evangelium, aut judicat dignum lectione? Mulli eliam palam irrident religiones omnes.Al cur tam insignis criminis nullum testem citas, nisi quia non crimen pontificum, sed tuum mendacium, tua blasphemia csl? Certe Innocen­ tius III. cx illis est, quos non probatis, el lamen exstant sermones ejus, exstant epistolae, exstant alia opera plena sacris testimoniis. Quod idem de mullis aliis dici posset, ul omittam, quod semper pontifices sacra fecerunt, ubi leguntur cvangclia non latine solum, sed eliam graece. ciemus? Haec csl propria vox evangelii, quod fide consequamur remissionem peccalorum.Hanc vocem evangelii damnant isti scriplores confuta­ tionis. Sed non ila esi, Philippe: non enim confu­ tatio usquam negat,nos tide consequi remissionem peccalorum; sed negat nos sola fide consequi re­ missionem peccalorum:quod el evangelium passim negat, cum cl sacramentis, el dilectioni, et poeni­ tentiae tribuat remissionem peccalorum. XXXIX. MENDACIUM Sed sexies geminatum Pag. 143. in apologia, art. 12. numerantur haec dogmata,tamquam sini catholicorum Iheologorum. Quod per bona opera extra gratiam facta, me­ reamur ex pacto divino gratiam. Quod per attri­ tionem mereamwt gratiam. Quod ad deletionem peccati, sola detestatio criminis sufficiat. Quod per contritionem, non fide in Christum conse­ quamur remissionem peccatorum. Quod potestas clavium valeat ad remissionem peccalorum, non XXXVI. MENDACIUM coram Deo, sed coram Ecclesia. Quod susceptio Pag. 13G. in apologia, ari. 10. sic mcnlilur Phi­ sacramenti poenilenliae, ex opere operato, sine lippus. Decimus articulus approbatus est,in quo bono motu utentis, hoc est, sine/ide in Christum, confitemur nos senlire. quod in coena Domini conferat gratiam. Al haec omnia non noslra dog­ vere, ct substantialiter adsint corpus el sanguis mata, sed Philippi mendacia sunl.Nec dubium quin Chrisli, el vere exhibeantur cum illis rebus.quae subscriberent contra ista dogmala,non octo millia, ridentur, pane el vino, his qui sacramentum ac­ sed plusquatn octingenta millia catholicorum, ul cipiunt. At bone Philippe in ari. 10. confessionis, jam periculum sil, nc sulTurenlur adversarii Cre­ quem nostri receperunt, nulla fada est mcnlio,pa­ tensibus illud encomium aposlolicum, Cretenses nis et vini manentis cum corporo cl sanguine semper mendaces. Chrisli; Hic enim csl articulus decimus. Dc coena Domini docent,quod corpus el sanguis Chrisli.vere MENDACIUM adsint, cl distribuantur vescentibus in coena Domi­ ni. In gcrmanico aulcm exemplari additum erat, Pag. 163. in apologia, art. 12. dc satisfactione sub specie panis cl vini. Tantum vero abest, ul loquens Philippus, sic ait. Haec lota res csl com­ catholici tunc receperint talem articulum, de pane mentitia, recens conficta. sine auctoritate Scri­ manente cum corpore Domini,ul expresse monue­ pturae, el veterum scriptorum ecclesiasticorum. rint recipiendum esse decretum generalis concilii .te ne Lombardus quidem, de satisfactionibus dc transubslanlialionc panis in corpus, cl vini in hoc modo loquitur. Scholastici viderunt in Ec­ sanguinem Domini. clesia esse satisfactiones, nec animadverterunt, illa spectacula instituta esse, tum exempli caus­ XXXVII. MENDACIUM sa, tum ad probandos hos,qui petebant recipi ab Pag. 140. in apologia, art. 1 l.Auncde hac fide, Ecclesia. In summa, non viderunt esse discipli­ consequente remissionem peccatorum , nulla csl nam et rem prorsus politicam. Ideo superstitiose syllaba in tanta mole constitutionum,glossarum, finxerunt eas, non ad disciplinam coram Eccle­ summarum, confessionalium: nusquam ibi Chri­ sia, sed ad placandum Deum valere. Et pag. 1G 5. stus legitur. Si dc tide loqueris, quae sola justifi­ Adhuc Lombardi tempore ignota erat ( satisfa­ cet, cl certos absolute reddat remissa esso pecca­ ctio). El pag. 175. Quod Patres mentionem faciunt ta, non mireris, si ea fides non inveniatur in glos­ satisfactionis, quod concilia fecerunt canones,di­ sis el summis; nam cum illae fierent, ista nondum ximus supra, disciplinam ecclesiasticam fuisse erat nata. Al dc fide vera in Christum cl de ipso exempti caussa constilulam.nec sentiebant,hanc Christo, nihil in tot libris legi, mendacium est ni­ disciplinam necessariam esse, vel ad culpae, vel mis crassum. Certe s. Antoninus, qui inter summi- ad poenae remissionem. stas non postremum locum tenet, tam dc fide, Hoc esse mendacium, vel unus Cyprianus abun­ quam de Christo fusissime disserit. Nec ulli alii dc de declarabit. Is enim auclor. el sanctus, cl anti­ hisce rebus siluerunt. quus, cl doctissimus fuil. Nom de sanctitate mar­ tyrium, de doctrina volumina quae reliquit, de an­ XXXVIII. MENDACIUM tiquitate, historiae omnes testimonium praebent. Certe plus quam octingentis annis,Petro Lombardo Pag. 110. in apologia, ari. 12. sic Philippus Io- vetustior est Cyprianus. Is igitur in sennone, (pii quitur. Quid hic Carole, Caesar invictissime, fa­ csl dc lapsis, prope Unem, ila loquitur. Qui autem * n 19(5 JUDICIUM DE LHJRO CONCORDIAE poenitentiam criminis tollunt, satisfactionis viam nenti obicem conferant gratiam, cx opere operaclaudunt: ita fit.ut dum temeritate quorundam pro­ to, sine bono motu utentis. Haec simpliciter jumittitur salus falsa, vel creditur, spes verae salutis daica opinio est, sentire quod per caeremoniam adimatur. Vos vero, fratres dilectissimi, quorum justificemur, sine bono motu cordis, hoc csl. si.·,timor in Deum pronus est, cl in ruina licet animus fide; el tamen haec impia el perniciosa opinio, constitutus, mali sui memor est,pocnilcntcs ac do­ magna auctoritate docetur in loto regno ponti­ lentes peccata vestra perspicite, gravissimum con­ ficio. Haec ille.Ex ore luo te judico,serve nequam; scientiae crimen agnoscite, ad inielligcnliam deli­ Nonne tu dixisti supra pag. 154. et 155. Scholacti vestri oculos cordis apcrile.nec desperantes mi­ slicos cum de sacramento poenitentiae disputari, sericordiam Domini, nec tamen jam veniam vindi- requirere contritionem, vel attritionem: el qui; cantcs.Dcus quantum Patris pietate indulgens sem­ aliud csl tam contritio, quam attritio, nisi mok per cl bonus csl, lanium judicis majestate metuen­ cordis? Deinde in ipsa confutatione art.12.ul eliam dus est. Quam magna deliquimus, tam granditer in omnibus libris scholasticorum,nonne passim in­ defleamus. Alto vulneri diligens el longa medicina culcatur, 1res esse partes poenitentiae, conlrili>> non desit: poenitentia crimine minor non sil. Pu- nem . confessionem cl satisfactionem? El eerie lasne tu Dominum cito posse placari, quem verbis contritio, sine fide, spe cl dilectione, id csl: sine perfidis abnuisti, cui patrimonium praeponere ma­ Iribus cordis molibus esse non potest. luisti , cujus templum sacrilega contagione viola­ XUI. MENDACIUM sti? Putas facile cum misereri tqi, quem tuum non esse dixisti? Orare oportet impensius, cl rogare, Pag. 184. in apologia, ari.15./11 isli (inquil Phi­ diem luctu transigere,vigiliis nodes ac fletibus du­ cere, tempus omne lachrymosis lamentationibus lippus) sentiunt Deum esse placatum,propitium, occupare, stratos solo adhaerere cineri, in cilicio pr&pter traditiones, non propter Christum. cl sordibus volutari: post indumentum Christi per­ XLIII. MENDACIUM ditum, nullum hic jam velle vestitum , post dia­ boli cibum, malle jejunium. El infra: Sic sub apo­ Pag. 18G. in apologia, ari. 15. sic rursum men­ stolis fides viguit, sic primus credentium populus Christi mandata servavit. El infra: Pocnilcnli, ope­ titur Philippus. Docent, inquil, quod non propler ranti, roganti.potest clcmcnicr ignoscere,potest in Christum gratis justificemur per fidem, sed per acceptum referre, quidquid pro talibus cl petierint lates cultus. Haec cl similia non egent confutatio­ martyres, cl fecerint sacerdotes: vel si quis plus ne, cum nec adversarius ullum pro sc testem ad­ cum suis satisfactionibus moverit, si ejus iram, si ducat.El contra eum omnes scholae, omnia lempla, indignantis offensam, justa deprecatione placave­ omnes libri catholicorum lesieniur. rit; dat ille el arma rursum, quibus vicius arme­ tur. Et infra:Qui sic Deo satisfecerit, qui poeniten­ XLIV. MENDACIUM tia facti sui, qui pudore delicii, plus cl virtutis et fidei de ipso lapsus sui dolore conceperit, exaudi­ El quidem tergeminum tus cl adjutus a Domino, quam contristaverat nu­ per, laciam faciei Ecclesiam; nec jam solum Dei Pag. 18G. in apologia, art. 15. Has caussas ha­ veniam merebitur, sed coronam. Haec illae.Habes bebant Patres (inquil Philippus) rituum servan­ bic in primis 1er nomen satisfactionis.Habes dein­ dorum, ut aperte testatur Epiphan. in disputa­ de. illam consistere in operibus, luctu, cinere, ci­ tione conlra Encralilas, quod genus simile fuil licio, jejunio, eleemosynis, precibus. Habes ter­ monachorum nostrorum.Fuerunt enim sodalitia tio,haec non tantum expedire,sed necessaria eliam quae sibi certas traditiones imponebant, abstine­ esse; orarc oportet, inquil Cyprianus,cl impensius bant a vino, e.l in ipsa coena Domini, nullis car­ rogare clc. Habes quarto, 1rs operibus Deum pla­ nibus vescebantur, ne piscium quidem; qua. in cari; nam cl hoc aliquoties repetitum est,et proin­ re fratres Domini longe superabant, a conjugio de non ad solam disciplinam externam,cl politicam vero vel maxime, abhorrebant. El infra: lias ob­ satisfactionem perlinere. Habes quinio in ultimis servationes fingebant esse cullumDci.el jusliliam, verbis, per ejusmodi opera non solum nos veniam, propler quam Deo accepti essent, qua placarent M'd eliam coronam promereri. Habes sexto, non iram Devhanc opinionem improbat Epiphanias. sufficere Iidem solam,quando tam mulla alia ncces- Hic tria sunl apertissima mendacia. Primum, quod Mina sunl. Habes septimo, non debere nos conti­ monachi noslri similes sini Encratilis. dum absti­ nuo veniam vindicare,etiamsi jam coeperimus non nent a vino, a carnibus, a conjugio. Nam Encralisolum credere, sed eliam timere el dolerc. Habes lae abstinebant, ul a rebus natura sua immundis, postremo, sic sub apostolis Iidem viguisse; cl pro- cl quae nulli omnino hominum licitae csscnl;el hoc pt· rea mendacium esse Philippi, quod isla sini no­ damnat Epiphanius. Sic enim scribit haeres. 17. va, cl inaudita ante tempora Pelri Lombardi. quae est Encratilarum: Nuptias palam diaboli esso decernunt, animata vero abominantes interdicunt. XLI. MENDACIUM El infra: Uluniur clipsi mysteriis, per aquam;vino vero omnino non utuntur, diabolicum esse dicen­ P g. li*O. in apologia, arlic. 13.Hic damnamus tes cl bibentes ac utentes iniquos esse ac pecca­ (inquil Philippus) totum populum scholasticorum tores. At quis unquam monachorum catholicorum, doctorum, qui docet, quod sacramenta non po­ nuptias, diaboli esse dixit, cl non potius ula Deo JUDICIUM DE LIBRO CONCORDIAE XLVI. MENDACIUM inslilQlns in conjugatis catholicis honoravit? Quis animatas res abominons inlerdixil?Quis vinum dia­ Pag. 190. in apologia, ari. 13. Apud adversarios bolicum asseruit? Quis illud bibentes iniquos ju­ dicavit? Quis non saltem inter mysteria illo usus (inquit Philippus) nullaprorsuscsl ζατή/ησις pue­ csl? Quod vero etiam tempore Epiphanii, catholici rorum. Quam impudens hoc mendacium sil testan­ monachi, ad alios bonos lines, a conjugio abstine­ tur innumerabiles calechismi, qui a nostris editi rent. cl quidam eorum a vino, quidam a carnibus, sunl, nec unquam defuit in Ecclesia puerilis inslisupra ostendimus, ex compendiaria doctrina ejus­ lulio;scd stultum est respondere homini nihil pro­ dem Epiphanii. Aliorum mendacium est, quod En- banti, cl ad mentiendum projectissimo. cratilac abstinerent a conjugio, carnibus cl vino, XLVII. MENDACIUM propler cullum Dei,existimantes se eo modo Deum placaturos. Nam non meminit Epiphanius eo loco Pag. 194. in apologia, art. 1G. Vanissimum csl hujus finis, idesl, cultus Dei; el clarissime dicil, cos abstinere solilos, non continentiae gratia, sed (inquit Philippus) quod sil perfectio Christiana , propter timorem el imaginationem.ul ne condem­ non tenere proprium. El infra: Sed monachi il­ narentur propler animatorum esum. Itaque non lam externam hgpocrisim offuder uni oculis ho­ abstinebant, ul Deum placarent, sed ne magis ir­ minum,ne videri posset.in quibus rebus sil vera ritarent, cum crederenl, res illas immundas esse, perfectio: quibus laudibus vexerunt communio­ et contaminare cos, qui illis ulerentur. Terliutn nem rerum, quasi evangelicam? At hae laudes mendacium csl. quod Epiphanius improbel hanc plurimum habent periculi, praesertim cum lon­ opinionem; quod abstinentia a conjugio, carnibus ge dissentiant a Scripturis .Bene aulem Philippus et vino, sil utilis ad colendum Deum. Nam neque fecisset, si ad probandum, laudes vitae communis hoc loco talis improbatio cernilur, cl alibi aper­ dissentire a Scripturis, attulisset in medium verba tissime habetur approbalio. Sic enim Epiphanius illa b. Lucae (solet enim ipse plerumque, ut est scribit haeres. 48. quae csl Monlanislarum: Plc- insignis Dialecticus, ita conneetcre argumenta); racque enim sectarum matrimonium contrahere Multitudinis autem credentium, cral cor unum et prohibent, el a cibis abstinere praecipiunt,non ho­ anima una: nec quisquam corum quae possidebat, nestae vitae gratia exhortantes, non majoris virtu­ aliquid suum esse dicebat, sed erant illis omnia tis gratia el praemiorum ac coronarum; sed abo­ communia. El paulo post: El gralia magna erat minabilia ca. quae a Deo facta sunl, pulanles. At in omnibus illis, neque enim quisquam egens erat vero sancta Ecclesia, el virginitatem glorificat, cl inter illos.Quotquot enim possessores agrorum aul solitudinem, ac castitatem laudat, cl nuptias pudi­ demorum erani, vendentes afferebant pretia eo­ cas honorat el suscipit: Scortationem vero el adul­ rum, quae vendebant cl ponebant ante pedes apo­ terium ac petulantiam interdicit. El infra: Etenim stolorum.Dividebatur aulem singulis, prout cuique cum moderatione quadam . Deus, verbum in evan­ opus eral. Actor. I. Potuisset quoque Augustini gelio dixit: Si vis perfectus esse, misericordiam commentarium adjicere.ul magis communiret sen­ exhibeas hominum formationi ac debilitati.El gau­ tentiam suam. Is enim in sermone i. dc Communi det quidem his. qui approbatum Dei cultum prae­ clericorum vita, sic habet; Ecce dico, audite; Qui stare possunt, cl virginitatem ac castitatem el con- societatem communis vitae jam susceptam, quae lincnliam exercere deligunt. Verum unas nuptias laudatur in actibus apostolorum , deserit, a volo honorat, etiamsi maxime sacerdotii dona per cos, suo cadit, cl a professione sancta cadit. El infra: qui ab unis eliam nuptiis se continuerunt, cl in Ego scio quantum mali sil. profilcri saucium ali­ virginitate vitam degunt, se ornasse praeexpressit: quid, nec implere. Vovcle, inquil,el reddite Domi­ vehit eliam Apostoli ipsius, ecclesiasticam sacer­ no Deo veslro. Ac breviter, si quis legal duos illos dotii regulam ordinale ac sancte constituerunt.Quid Augustini .sermones, miruiu si non videat Philippi hic dicis. Philippo?Nonnc audis ab Epiphanio con­ vanitatem. tinentiam ab uxore, a vino el carnibus debere su­ XLVIII. .MENDACIUM scipi, gratia majoris virtutis cl praemiorum ac co­ ronarum? Item virginitatem cultum esse a Deo ap­ Pag. 193. in apologia, ari. 18. Sed quid interprobatum. el illi gratissimum? Denique sacerdo­ tum continentiam, etiam ab una uxore, sancitam csl (inquil Philippus) inter Delagianos, el ad­ versarios nostros? cum ulrique sentiant homines ab apostolis fuisse? sine Spiritu sancio posse Deum diligere,cl prae­ cepta Dei facere, quo ad substantiam actuum, XLV. MENDACIUM mereri gratiam ac justificationem operibus,quae ratio per se eflicil sine Spiritu sancio? Vis audire, Pag. 188. in apologia, art. 13. Exstant (inquit quantum intersit inter nos et Pclagianos? quantum Philippus) immensi libri.immo bibliothecae totae, inter catholicos cl haereticos. Neque Pclagianus nullam syllabam de Christo,de fide in Christum, error csl, posse hominem aliqua praecepta, el ali­ de bonis operibus suae cvjusque vocationis con­ quando facere quoad substantiam actuum,solis na­ tinentes, sed tantum colligentes tradiliones.Si tu turae viribus, idesl, sine speciali auxilio gratiae omnes bibliothecas adiisti. el omnes libros legisti, Dei. Nam hoc idem cl tu doces, nisi locum fortas­ cur non indicas nobis, vel unum auctorem eccle­ se pugnas, in eadem pagina. 11 ico enim sunl verba siasticum, qui dc Christo cl fide non loquatur? tua. liabcl humana voluntas libertatem in operiBdclarhuu Vol. IV. P. II. 26 JUDICIUM UE LIBRO CONCOIIDIAE 198 bus el rebus deligendis, quas ratio per sc comprehendit: Potest aliquo modo efficere justitiam civilem, seu justitiam operum. Polesl loqui de Deo. exhibere Deo certum cultum externo opere, obedire magislralibus.parentibiis in opere exter­ no eligendo, potest continere manus a caede, ab adulterio, a furto. Ilacc tua, etiam nostra sunl:El hoc vocamus implere quaedam praecepta, quoad substantiam actuum. Porro diligere Deum super omnia sine Spiritu sancto tribuit homini fortasse unus aut alter scholasticorum, sed graviores repu­ gnant, ul s. Thomas, s. Bonavenlura el alii. Quod autem opera sine Spiritu sancio facta mereantur gratiam et justificationem, nullus theologorum do­ cet, tuum csl mendacium, lua calumnia. XLIX. MENDACIUM Pag. 198. in apologia, art. 20. Non esi ferenda, (inquit Philippus) blasphemia, tribuere honorem Christi nostris operibus. Nihil pudel jam istos theologos,si talem sententiam in Ecclesia audent ferre. At bone vir, non id habet confutatio theolo­ gorum. quod tu reprehendis, Nec enim usquam dicunt theologi illi, opera sine Christo mereri re­ missionem peccatorum. Sed negant, quod vos do­ cetis, opera nostra, liccl cx fide, licet ex gratia, licet ex Christi meritis prodeant, nihil tamen me­ reri. Itaque cum confutatio dicil, opera nosira me­ reri remissionem peccatorum,hunc habet sensuin, quod opera poenitentiae cum fide et auxilio Dei facta, mereantur cx congruo, sive per modum dis­ positionis culpae remissionem, quam esse vocem Scripturarum cl Patrum, supra docuimus Menda­ cio 8. Opera vero hominis justificati, facta ex gra­ tia, per Christi meritum nobis infusa, mercantur ex condigno remissionem poenae, quae interdum relinquitur, culpa dimissa. Nam, ul ail August. Tractat. 121. in Joan. Productior est poena, quam culpa, ne parva putaretur culpa, si cum illa finire­ tur el poena. Nec solum poenae remissionem, sed clcoronam gloriae mereri nostras satisfactiones, paulo ante ex Cypriano audivimus, in serm. dc la­ psis, in postremis verbis. set ullus post mortem, pro alio apud Deum aliquid impetrare,cl proinde supervacanea esset invocatio, Utramque rationem Hieronymus refellit.Ais,inquit, vel in sinu Abrahae, vel in loco refrigerii,vel sub­ ter aram Dei, animas apostolorum cl martyrum consedisse, nec posse suis tumulis (ubi videlicet a fidelibus praecipue invocantur) cl ubi voluerint adesse praesentes. Senatoriae videlicet dignitatis sunt,ut non inter homicidas teterrimo carcera,sel in libera honestaque custodia recludantur. Tu D. leges pones? Tu apostolis vincula injicies etc. h infra: Dicil, inquit, quod dum vivimus, mutuo pro nobis orare possumus,postquam autem mortui fue­ rimus, nullius sil pro alio exaudienda oratio. Siaposloli el martyres adhuc in corpore constituti,pos­ sunt orarc pro caelerisrquanlo magis post coronas, victorias et triumphos? Cum ergo Hieronymus Vi­ gilandi argumenta refellat, quibus ille sanclorua honoribus invidens, invocationem eorum oppjgnabat, vere stupidi ac ferme asini essemus, si non inde colligeremus, invocationem sanctorum e Hieronymo approbari. LI. MENDACIUM Pag. 200. in apologia, ari. 21. Neque reliqui veteres scriplores (inquit Philippus) ante Grega­ rium fecerunt mentionem invocationis. Non tc pudet lanium magistrum in Israël, aut nihil in ve­ teribus legisse. aut tam impudenter mentiri? Pro­ feram igilur vigiiili quatuor Patres, Gregorio anti­ quiores. qui instar viginli quatuor seniorum de V pocalypsi testimonium dicant pro invocatione san­ ctorum. Vide Dinnys. areopag. lib.de ecclesiastica hierarchia cap. 0. Iren. lib. 5. Euseb. lib. 13. de praepar. evang. cap. 7. Alhan. scrm. in evangebum dc s. Deipara. Basilium oral, in quadraginta martyres: item in psal. 33. Nazianzcnum oral, in Cyprianum: item in Alhanasium. Nyssenum oral, in s. Theodorum. Cyrillum catechesi 5. myslagogica. Eplirem. scrm. de laudibus marlyrum.Clirys. iiom. GG. ad populum Antiochenum, liem hom.43. in Gcnesin horn. 8. in Matthaeum horn. 1. in prio­ rem ad Thcssalonicens. Theodorclum lib. 8. de curandis Graecorum affectionibus. El in hist, reli­ L. MENDACIUM giosa, ad finem singularum vitarum. Hilarium in Pag. 200. in apologia art. 21. Nec vident isti a- psal. -124. el in psal. 129. Ambrosium lib. 10. in sini (inquit humanissimus Philippus), apud Hie­ Lucam cap. 21. El in lib. de viduis. Micron, in epi­ ronymum contra Vigilantium, nullam exstare taphio Paulae. RulBnum lib. 2. hist. cedes, cap. syllabam de invocatione. Loquitur de honoribus 33. Prudentium in hymno de s. Cassiano; item de sanctorum, non de invocatione. At quaenam csl s. Hippolyto; item de s. Laurentio. Paulinum No­ ista consequentia: Loquitur Hieronymus dc hono­ lensem, episl. 12. ad Severum. Gaudentium Briribus sanctorum;Ergo non dc invocationc?Videlicet xiensem, tractatu in dedicationem basilic, concilii invocatio non csl honor, sed ignominia. Et idcirco sanctorum. Severum Sulpilium, episl. ad Aure­ nullum praeter Christum, invocari vultis, nc decus lium diaconum, el episl. ad Bassulam Socrum.Ma­ Christo proprium, com aliis communicetur. Audi ximum Taurinenscm, scrm. dc s. Agncle. Augusl. igitur. \ igilanlius nolebat sanctos honorari;el quo­ lib. de cura pro mortuis cap. 4. cl serm. 17. dc niam non ignorabat, praecipuum sancturum hono­ verbis Apostoli. Leonem 1. scrm. 5. dc epiphania, rem. esse ipsorum invocationem, duabus rationi­ Victorem Uticensem lib. 3. dc pcrsequulione Wanbus ostendit, non cos debere ab hominibus invo­ dalica. Fulgentium Ruspensem, serm. dc laudi­ cari. tum. quia abditis receptaculis inclusi, non bus beatae Mariae. His accedit concilium clinicepo«scnlubi vellent esse praesentes, el sc invocan­ donense, 630.Patrum,el alia quae supra citavimus, tibus per se opem ferre; tum etiam, quia ncc pos­ Mendacio X. 199 JUDICIUM DE LIBRO CONCORDIAE LII. MENDACIUM Pag. 201. in apologia, ari. 21. Triplex honos, inquil, probandus est. Primus est gratiarum aclio. Secundus confirmatio fidei nostrae. Tertius imitatio fidei cl caelerarum virtutum. Dos veros honores non requirunt adversarii. AI ubi legisti, vel a quo audivisti,nos non rcquircrc hos honore^? talis, Joviniano auclorc, nuptias contraxisse. Quod certe d. Augustinus non reprehendisset, si virgini­ tas consecrata Deo,votum perpetui coelibatus non complecteretur, aul hoc votum illo tempore notum mundo non fuisset. LV. .MENDACIUM Pag. 220. in apologia, de missa. Jlic caussae LUI. MENDACIUM status csl (inquil Philippus) de quo ita nobis mo­ nendi sunt lectores,ut Aeschines admonebat judi­ Pag. 200. in apologia,pro conjugio saccrdolum. ces, ne sinerent adversarium extra caussam eVituperabant monachi, inquit, conjugium, tam­ gredi. Nos in confessione nostra os tendimus,nos quam vitae genus, quod vix unquam Deo pla­ sentire quod coena Domini non conferat gratiam ceret. aul ccrle non placeret, nisi propter pro­ cx opere operato, nec applicata pro altis, vivis creationem. At omnes monachi, qui commentaria aut mortuis, mereatur eis ex opere operato re­ in magistrum scripserunt. agnoscunt tria bona, missionem culpae aut poenae. propter quae matrimonium Deo placeat, fidem,pro­ Al mira isla perversitas csl, alios arguere ejus lem el sacramentum. Vide lib. 4. seni. disl. 31. peccali, quod ipse commillis. Non enim iste est caussae status, an missa merealur gratiam, et ju­ stified cx opere operato.Si enim iste status esset, LIV. MENDACIUM caussa finita esset. Quaestio vero praecipua in eo Pag. 223. in apologia, pro conjugio saccrdolum, consistil: an missa sil verum el proprie dictum sa­ Philippus sic argumentatur. Joviniani lempore crificium, quod omnes Lutherani negant, el catho­ nondum noral mundus legem dc perpetuo coeli­ lici omnes affirmant. bata. Impudens igitur mendacium csl,conjugium LVI. MENDACIUM sacerdotum, Joviniani haeresim esse. Utrum Philippus mentiatur nec no,judex sil bea­ Pag. 233. in apologia, de missa. Sed adversarii tus Hieronymus. Is igilur in lib.contra Vigilantium sic ait: Quomodo Euphorbias in Pythagora renatus (inquil) ubique sacrificii nomen ad solam caere­ esse perhibetur, sic in isto Joviniani mens prava moniam detorquent: praedicationem evangelii, surrexil: ul in illo, el in hoc, diaboli respondere fidem, invocationem el similia omittunt' cum cogamur insidiis. Illae romanac Ecclesiae auclori- caeremonia propter haec instituta sit. Fatemur lale damnatus, inter phasides aves ct carnes suil­ quidem sacrificium proprie dictum, nec praedica­ las non lam emisit spiritum, quam eructavit: iste tionem evangelii, nec invocationem significare,sed caupo Calagurritanus, el in perversum propter no­ oblationem corporis Christi,cum mystica caeremo­ men viculi mutus Quintilianus.miscet aquam vino; nia a sacerdote factam; sed quod non sil apud nos el de artificio pristino, suae venena perfidiae ca­ evangelii praedicatio, nec invocatio, nimis impu­ tholicae fidei sociare conatur, impugnare virgini­ dens mendacium csl. cum in ipsa celebratione sa­ tatem. odisse pudicitiam, in convivio saecularium crificii legatur cvangclium, cl saepe eliam expona­ conira sanctorum jejunia proclamare. Proh nefas, tur, cl mullae preces fundantur pro sacerdotibus, episcopos sui sceleris dicilur habere consortes: Si pro regibus, pro populo. lamcn episcopi nominandi sunt, qui non ordinant LVII. MENDACIUM diaconos, nisi prius uxores duxerint: nulli coclibi credentes pudicitiam, immo ostendentes, quam Pag. 23Γ». in apologia, do missa.Dc fide (inquil) sancte vivant, qui male dc omnibus suspicantur. Et nisi praegnantes uxores viderint clericorum, in- qua gratis consequimur remissionem peccatorum fanlcsquc de ulnis rnalrum vagientes,Christi sacra­ nulla prorsus fiebat ab adversariis mentio; De menta non tribuunt. Quid facient orientis Eccle­ exercitiis fidei luctantis cum desperatione, dc siae? quid Aegypti cl sedis aposlolicae? quae aut gratuita remissione peccatorum propter Chri­ virgines clericos accipiunt, aut continentes, aut si stum, omnes libri, omnes conciones adversario­ uxores habuerint, mariti esse desistunt.Hoc docuit rum mutae erani.Magnus cl mirabilis vir fuil Phi­ Donnitanlius, libidini frnena permittens etc.Si igi­ lippus, qui omnes libros logii, omnes conciones tur Hieronymo teste Vigilanlii haeresis ac .lovinia- audivit, etiamsi variis in locis eodem lempore, aut ni, una atque eadem sententia fuit, adeo ut in Vi- variis temporibus eodem loco haberentur.El quod gilanlio Jovinianus revixisse dicatur,mentitur Phi­ mirabilius csl, etiam illas conciones audivit, quae lippus, cum ail, non fuisse haeresim Joviniani op­ prius factae sunt, quam ipse nasceretur, alioqui, positam continentiae sacerdotum. Quod vero men­ unde novit, dc gratuita remissione pcccaloruin dacium etiam sil, Joviniani tempore,mundo nolam propter Christum omnes conciones mulas fuisse. non fuisse legem perpetui coelibatus, salis con­ stat ex iis, quae supra diximus. Mendacio XIV. LVIII. MENDACIUM necnon cx hoc ipso Hieronymi testimonio, el ex Augustino in lib. de. hacrcsibus cap. 82. ubi legi­ Pag. 239. in apologia, de missa. Transferunt mus, quasdam sacras virgines, provectae jam ac- (inquil) missam cl ad mortuos, libérant animas ■ JUDICII.M DE LIERO CONCORDIAE 200 applicatione sacramenti, a poenis purgatorii·, cum sine fide ncc vivis missa prosit. Neque ex Scripturis, vel unam syllabam afferre possunt, ad defensionem istarum fabularum, quas in Ec­ clesia magna auctoritate docenl:neque Ecclesiae veteris, neque Patrum testimonia habent. Duo sunt hic mendacia. Unum, quod applicatione sa­ cramenti,liberari dicamus animas a poenis purga­ toriis. Nemo enim catholicorum hoc docet; sed quod dc sacrificio dicimus, imperite aul callide transfert Philippus ad sacramentum. Alterum men­ dacium csl, quod non habeamus testimonia vete­ ris Ecclesiae, quod missa prosit eliam defunctis. Tot enim habemus testimonia, ul plane adversa­ rios obruere possimus. Concil. Carthaginiense IV. can. 79. jubet commendari defunctos orationibus cl oblalionibus.Concil. wormaliense can.10.jubet, etiam pro suspensis orari ct sacrificari. Similia passim in conciliis leguntur. Tertullianus lib. de monogamia. Pro anima, inquil, ejus oret el offe­ rat annuis diebus dormitionis ejus. Cyprianus lib. I. epistpl. 9. Non est, inquit, quod pro dormitione ejus apud nos liat oblatio aul deprecatio. Ambro­ sius lib. 2. cpistol. 8. Itaque, inquil, non tam de­ plorandam quam prosequendam orationibus rcor, ncc moeslificandam lachrymis luis, sed magis ob­ lationibus animam ejus Domino commendandam. Cyrillus catechesi S. myslagogica. Maximum, in­ quil, credentes esse animarum juvamen, pro qui­ bus offertur obsecratio sancti illius cl tremendi sa­ crificii. Chrysostomus homil. 69. ad populum antiochenum. Non temere haec ab apostolis sancita fuerunt, ut in tremendis mysteriis defunctorum agatur memoria. Omitto cacteros, LIX. MENDACIUM Pag. 217. in apologia, do missa. Falso (inquit Philippus) citant adversarii contra nos damna­ tionem Aerii, quem dicunt propterea damnatum esse, quod negaverit in missa oblationem fieri pro vivis el mortuis. Quaestio nostra cum I.nlhcrnnis est, an missa prosit mortuis,nam quod vivis prosit, nemo negat. Porro Augustinus lib. dc haeres.cap.53.inler dog­ mata propria Aerii eliam illud numerat: Orare, vel offerre pro morluis oblationem, non oportere. Al hoc idem omnes Lulheriini dicunt. LX. MENDACIUM Ibidem, sic ait Philippus. Epiphanius testatur Aerium sensisse.quod orationes pro morluis sint inutile, id reprehendit, neque nos Aerio patro­ cinamur. Si verum loquitur Philippus, mentitur altera pars Concordiae, cui fere concordant omnes Lutheran!. Nam pag.38l.Purf/atorium animarum mera diaboli larva esse definitur. Al si nullum est purgatorium animarum, inutiles sunt orationes pro mortuis, ul volebat Aerius, nisi forte velit Phi­ lippus. pro animabus beatis,aut damnatis orandum esse. Vide quod Epiphanius haeres. 75. quae est V ni. i' i< rl etiam alium ejusdem errorem, cl qui­ dem ipsius verbis; Sed neque jejunium, inquit, erit ordinatum; Haec enim judaica sunt, et sub jugo servitutis. Justo enim lex non esi posita, sed patricidis ac matricidis et reliquis. Si tero omnino volo jejunare , qualemcumque eligam diem, a me ipso, el jejunabo propler libertatem, El infra: in diebus autem paschalis (quos nos vo­ camus majorem,sive sanciam hebdomadam) quan­ do apud nos fiunt humi dormitiones,castitates,alfliclioncs, siccorum esus, preces, vigiliae ac je­ junia, cl omnes animarum salutes, per sancias llicliones; ipsi a summo mane obsonantur, can·.· que ac vino venas suas explentes, cachinnantur, ridentes ac subsannantes eos, qui sanctum hunc cultum hebdomadis paschalis perficiunt. Quaeso te, Philippe, an non cl vos hoc idem facitis cl do­ cetis? Magis ingenue Matthias Illyricus facit, qui cent. 4. cap. 5. col. 401. agnoscit, Aerii dogmata fuisse, non orandum, nec offerendum pro mortuis; nec stata jejunia servanda; ct quia horum similia docuit Lulhcrus, mavult Epiphanium cl Augusti­ num haereticos facere, quam Aërium. LXI. MENDACIUM Pag. 253. inapolog. de volis monasticis: Obedienlia, paupertas el coelibatus (inquil Philip­ pus) exercitia sunt aoiirfopz. Ideoquc sancti uli eis sine impietate possunt, sicul usi sunt, Ber­ nardus, Francisais. el alii saucii viri'.El hi simi propler utilitatem corporalem, ul expeditiores essent ad docendum. Scilicet, magna utilitas cor­ poralis erat s. Francisco, nudis pedibus ambulare, una sola tunica eaque cilicina, cl asperrima coo­ periri, humi cubare, pane solo cl aqua ul pluri­ mum vivere, totas noctes vigilare. Deinde quid dicemus de s. Antonio, s. llilarionc, s. Paulo I. eremita,immo de tot miHibus sanctorum anachore­ tarum, qui non fungebantur docendi olTicio, el ta­ men vitam pauperrimam cl severissimam, in per­ petuo coclibalu, et sub obedientiae jugo ducebant? Porros. Bernardus non solum vilissimis pannisel cibariis aridissimis utebatur, sed eliam serm. 30. in cantica diligenter monuit.non esse monachi,sed medici, corporis utilitatem el bonam valetudinem curarc:Monachi vero esse,spirilus utilitatem quae­ rere cl carnem crucifigere, alque in care Domi­ num cl Salvatorem imitari. LXII. MENDACIUM Pag. 255. in apologia: Nemo nescit (inquil Philippus)vilatn monasticam recens excogitatam es­ se.Omitto quod Patres ad apostolos referunt,ul Euscb. lib. 2. hist. cap. 16. Epiphan. haeres. 29. quae est Nazaracoriim, Micron. 1. lib. dc scripto­ ribus ecclesiasticis, in Philone. Joan. Cassianus, lib. 2. de institutis coenobiorum,cap. 5. cl Collât. 18. cap. 5. Augustin, serm. 2. dc communi vita clericorum. Possidonius invita s. August. Sozomenus lib. 1. hisl.c.12. El Niccphorus lib. 2. cap.15. Certe Magdcburgcnses cenlur. 4.cap. 6. col. ÎGl. anno 300. a Salvatoris adventu ponunt initium mo­ nasticos. Quod si contendunt, monachos hujus temporis, non esse illis similes qui erant tempore 201 JUDICIUM DE LIBRO CONCORDI \E Antonii, Ililarionis, Augustini; lamcn non ncganl, ncc possunt negaro, quin saltem monachatus qui nunc csl, a tempore s.Benedicti initium sumpserit, id enim Lulhcrani omnes admittunt, cum videant adhuc exstare, cl servari regulas ab ipso conditas, cl habitari monasteria, quae ille fondavit. Sanctus aulem Benedicius ante 1000. annos floruil.Nisi er­ go apud Philippum mille anni sint,sicut dies unus, ul Scripturae loquuntur dc temporibus, cum Dei aeternitate collutis, viderit ipse, quam sil verum , vitam monasticam recens excogitatam. LX1II. MENDACIUM Pag. 158. in apologia, de volis monasticis. De­ sertio facultatum (inquit Philippus) non habet mandatum, aut consilium in Scripturis. Nam evangelica paupertas, hon est desertio rerum,sed non esse avorum etc. De hoc mendacio diximus supra Mendacio 6. sane deberet sufiiccrc tot san­ ctorum exemplum. Omnes enim illi veteres mona­ chi, qui tantopere celebrantur a Patribus, verba Domini, Mallh. 19. Si vis perfectus esse, vade, vende omnia etc. de rcrum desertione intellexe­ runt. LXIV. MENDACIUM Pag. 259. in apologia, de volis monasticis: San­ cti, inquil Philippus, in locum Christi subrogan­ tur, el impie coluntur. Longe aliud ostendunt li­ taniae, ahaeque preces catholicorum. Christo enitn, ul Deo ac Domino dicimus, Κύριε έλε'ησον, Christe eleison, sanctis vero, sancta Maria, ora pro nobis; sancte Petre, ora pro nobis. Sed antiqua ista calumnia eskquod enim Lulhcrani nun dicunt, dixerunt olim ethnici, judaci, haeretici,ul palet cx historia Eusebii, lib. 4. cap. 15. El lib. 8. cap. 5. Ex Cyrillo lib. 6. cl 10. in Julianum. Ex Hierony­ mo lib. contra Vigilantium. Et ex Augustino lib. 20. contra Faustum cap.21. LXV. MENDACIUM Pag. 263. in apologia.de potestate ecclesiastica. Sitas traditiones, inquil Philippus, longe accura­ tius servari postulant, quam evangclium Aloe dc episcopis Ecclesiae gcncralim dictum , apertissi­ mum mendacium csl. LXVI. MENDACIUM Pag. 267. Ibidem: Libri adversariorum,inquil, nusquam fidei mentionem faciunt, cum de re­ missione peccatorum loquuntur. Nusquam docent dc dignitate rerum civilium, nusquam docent quomodo evangclium tradat justitiam externam. El haec mendacia toties repetuntur in hac apolo­ gia, nl mirum sil quomodo non ipsi auctori nauseam fecerint. LXVII. MENDACIUM Pag. 268. Ibidem:CuDussanctorum, inquil,ple­ nus est apud eos manifesta idololatria. Al nos corde sentimus, el voce asserimus,sanctos non es­ se Deos, sed creaturas eximias.Ncc illis ul Diis sacrillcamus, ul eliam d. Augustinus docet, lib. 22. Civil. Dei cap.10. Nec invocamus.nl gratiam vel gloriam largiantur; Sed ul eam nobis a Deo preci­ bus suis obtineant. Ncc denique illabi cos animis, cl corda scrutari existimamus,ul adversarii nos cre­ dere mentiuntur; Sed Deo revelante alque osten­ dente, quid nos petamus, cognoscere cos posse docemus. Hic libellus tam fabre aperit mendacia, revellit errores Concordiae luthcranac, ut nihil possit esse aul enucleatius, aul nervosius in hoc genere; Nam animus fuit auctori, stringere rem, non ex­ plicare, sed stringere ea arte, ul Lulhcrani alioqui plumbei facile tanganl se tangi, aul potius cvcrli. Censui R0BE11TUS TURNERUS sacrae theologiae doctor alque 1NG0LSTAD1I professor, cl pro tempore ejusdem facultatis decanus. BREVIS APOLOGIA BOBEBTI BEUABMIM PRO LIBELLO SÜO DE LIBRO CONCORDIAE LUTIIERANORU.il Cum anle mullos annos liber Concordiae Lutlicranorum in Saxonia prodiisset, peliil a me vir qui­ dam gravissimus alque doctissimus, cl qui mihi jure suo imperare poterat, ul ei per lilcras signifi­ carem quid mihi dc ca Concordia videretur. Perle­ gi continuo librum, quem idem ipse ad me mise­ rat, el sententiam meam de eo libro paucissimis verbis, idest, brevissimo libello comprehendi. Per­ venit is meos libellus, nescio quomodo,ad manus Davidis Sartorii, egregii sane lypographi, qui tunc Jngolstadii catholicis libris excudendis magna cum laude operam dabat. Is vero per amicum quondam meum a me quaesivit, moleste ne essem laturus,si is libellus typis ipsius emitteretur in lucem; re­ spondi, quod res erat, me non eo animo libellum confecisse,ul ederetur, sed ul ei parerem, qui mihi onus illud imposuerat: tamen si theologi Ingolsladienses opusculum illud utiliter edi posse judica­ rent, me non repugnare quo minus id fieret. Ila libellus in lucem cdilus est: qui quoniam visus est non leviter adversarios pupugisse , iterum jussu clarissimae memoriae Slcphani regis Poloniae po(enlissimi typis mandatus csl. Ncc multo post in linguam gcrmanicam paraphraslice conversus, el nudus ila ministrorum novi evangelii bilem accen­ dit, ut dignus visus sil qui ab universa Academia Wirlembergensium theologorum conjunctis armis, cl quasi agmine facio opprimeretur. Sed libellus ipse, ul audio vivit adhuc, immo ne guttam qui­ dem cruoris emisit, sed clipeo veritatis armatus canit cum propheta, Sar/illae parvulorum factae sunl plagae eorum. Et ccrle si auctor ipsius vaca­ ret in ejusmodi nugis tempus consumere, posset decem diebus, decem alios similes libellos emitte­ re de vanitate, erroribus el mendaciis hujus refu· talionis.Ac ul rem ita se habere demonstrem, pan­ ia quaedam exempli gratia proferam. Totum enim librum adversariorum refellere non esse operae pretium, nisi quem juvet bonas horas male perde­ re. cx his paucis quae dicemus lector inlelligel. In prima parte libelli notaveram vanitatem eorum.qui ul Concordiam in doctrina maximam esse apud Lu­ tin r.·nos ostenderent, coegerant ad subscribendum dogmatibus lidei turbam ludimagtstrorum, hipodid ->r l'u t .un. cl similium qui neque auctoritate, neque scientia pollent, ul de dogmatibus praesertim controversis judicare possint. Alque addidi,nulLn exemplum ejusmodi subscriptionum in ncgotioldei posse ab antiquitate peti, cum ab aposlolicij temporibus per mille quingentos annos conciliis tum generalibus tum nalionalibus, vel provinciali­ bus soli praelati, qui jurisdictionem habent, sub­ scribere consueverint. Ad hoc respondent theologi Wiriembergenses, his verbis: Non latet nos, Deo laus, quae ratio in conciliorum subscriptionibus observata fuerit, quam etiam in nostris conven­ tibus ante hac mulloties sequulisumus,ulsiquid de religione scripto commendaretur, praecipui tantum theologi subscriberenl:quemadmodum in Smalchaldicis articulis videri licet. Quod autem eliam vulgariter, nec ita excellenter docti mini­ stri subscripserunt; in scripto publico omitti id bene poterat, nisi electores el principes ad hoc coegissent impudentes vestrae calumniae, quas contra ipsorum theologos el ministros in publi­ cam confessionis Augustanae contumeliam pu­ blicis typis evomuistis. Meminisse aulem jesuilae debebant, qualibus ementitis titulis tridenlini concilii episcopisuperbiverini, ut homines insui admirationem raperent, cum se episcopos et pa­ triarchas jactarunt nescio quorum locorum, in quae nemo illorum unquam pervenit , neque cx illis regionibus quisquam ecclesiasticus ad con­ cilium tridenlinum missus erat. Haec responsio salis indicat, eos nihil solidi ha­ buisse, quo vanitatem illam a nobis notatam pur­ gare possent. Primum enim non eis objecimus, quod antiquis conciliis soli theologi praestantes subscribere consueverint, sed quod soli praelati, qui jurisdictionem habent, idest, episcopi. Itaque cum dicunt, non latere sc, quae ratio servata sil in antiquis conciliis, cl eam a se quoque servatam in suis conventibus, ubi praecipui theologi tantum subscripserunt, vel falso dicunt non latere sc for­ mam velorum conciliorum, vel mentiuntur cum af­ firmant, eam a se in conventibus suis esse servatam. In veteribus enim conciliis veros episcopos, non aulem theologos quoscumquc; in conventibus aulem Lulhcranorum nullum verum episcopum, sed theologos nescio quos subscripsisse non du­ bium csl. Deinde cum addunt, omitti potuisse nomina mi- BREVIS APOLOGIA nislrorum vulgariter tantum, cl non excellenter crudilorum nisi coëgisscnl eos nostrae calumniae, quibus eis exprobare solemus, quod nulla sil inter ministros eorum concordia: nihil omnino dicunt, quod ad rem faciat. Nos enim cum illis objicimus, quod in gravissimis dogmatibus inter se non con­ veniant, non loquimur de turba imperitorum, quam scimus facile duci ab iis, quos opinione doctrinae suspiciunt: sed de viris doctis, vel ccrle qui docti baberi volunt. Scimus aulem non solum in lota Germania inter varias Lulhcranornm secias, sed in ipsa Saxonia, alque inter cos, qui proprie Lulhc­ rani dici volunt dissensiones esse gravissimas, ul vel ex colloquio AIlcmburgcnsi cognosci potuit, ubi cx ipsa Saxonia duodecim viri delecti ad com­ ponenda dissidia de religione, non solum gravis­ simos errores alii aliis objecerunt, sc9‘) INDEX aliis applicari, al qua csl salisfaclorium. cl quo­ Origo indulgentiarum secundum catholicos quomo­ do colligatur cx ss. Patribus Pag. 112. modo ulrumque probetur Pag. 112 ad II 1. Opus leve quomodo possit nobis acquiierc facero Othonis episcopi Frisingensis a generis nobilitate cl literis commendatio 57. magnam indulgentiam cum sil contra commu­ Otho Frisingensis Ilenricum IV. avum suum non nem opinionem, quae habetur 132. veretur non verum impcralorem llomanorum ap­ Opus operatum male a Kemnilio explicatum 1G8. pellare quod imperium a schismatico papa su­ Opus operatum quid sil secundum catholicos; cl a scepisset 57. quo vim habeat, et quae sacramenta sanctificent Otho magnus primus cx Saxonica gcnle fiomanlim­ cx opere operato ibid. perii gubernacula rexit 79. Opus idem bonum ul eleemosyna,cl jejunium quo­ modo possil cssccl meritorium,cl salisfaclorium Primatum pontificis ct romanac Eccles, disertis verbis confessus est ibid. 111. Opus dicitur esse salisfaclorium quatenus laborio­ Idem fuit magnus romanac Ecclesiae el acerrimus defensor ibid. sum, ac poenale dicilurque meritorium quatenus Otho Magnus ct Fridericus primus imperalorcsoex charilalc csl facium 112. sculo pedum praestito fidelitatis juramentosuai· Opus idem bonum uno lemporc quam alio,quomo­ mos pontifices ultronee venerati fuere 8G. do sil magis utile aul necessarium 133. Opus injunclum per indulgentiam an requirat sem­ Otho primus imperator Saxo una cum filio vix se­ ptem annorum a pontif. maximo imperiali diade­ per proporlionalilcr ad ipsam, meritum vel sa­ mate ipso teste Illyrico Romae ornatur 91. tisfactionem, an eliam sufficit, ul sil medium aOtho primus capto Berengario Romanis 88. plum ad consequendum finem 132. Operi salisfaclorio debetur remissio cx justitia com- Otho primus non simpliciter unctionem a summo pontifice, sed nomen eliam cl dignitatem impe­ mulaliva,operi vero meritorio debetur praemium rialem suscepit 5G. cx justitia disltibuliva, cl quomodo 112. Opera bona sanctorum poenalia duplicia uno mo­ Othonis primi imperatoris modestia chrisliana cum non exigua conjuncta reverentia cl vencralionc do, ut meritoria,cl sic acceperunt praemium su­ in eo reluxit quod pontificem quem mullorum pra condignum, ul luquilur Lue. G. Mensuram criminum fieri reum videret judicare detrectavit, bonam etc. Allero modo ul salisfacloria.el ul sic cl ad synodum coactam ejusdem negotium remi­ plurima impenderunt,quae non erani illis neces­ sit 91. saria quae reponuntur in thesauro 119. Opera bona quae requiranlur ad justificationem Quamvis ob illam remissionem a nobilissimo histo­ Ijj. rico el famosissimo modeste licet, justissime la­ men rcprehcndalur 92. Opera injuncta, ul peregrinationes, eleemosynae clc. quomodo sini necessaria ad consequendas Othonis tertii a ponlif. maximo confirmata electio­ ne schisma quod in imperio oriri jam ceperat indulgentias 165 ad 167. cum alii Oihonem, alii Ilenricum, alii Crescen­ Opera nostra quomodo mereantur conlra positiotium imperatorem delegissent sublatum fuit.quo nem Lulheranorum 198. facto summa ponlif. potestas apparuit 100.101. Opera poenitentiae quae fiunt ab homine non justi­ ficato quid cllicianl; el cx quo opere vim habent Oihonem primum Saxonem a summo ponlif.Joanne duodecimo ad imperium romanum provectum 1G8. mullorum testimonio historicorum 88 ad 90. Opera poenitentiae gencralim quomodo sint salisNon a cardinalibus sicut mentitur Illyricus sed a factoria, clquomodo meritoria 112. ponlif. creatum imperatorem esse historici pleriOpera quando dicantur habere vim ex opere ope­ que referunt 89. 90. rantis 1G8. Opera religionis bona dc perfectione, non de ne­ Ovis ul pastorem suum qubcuinquc modo judicare praesumat csl absurdum 27. cessitate, quomodo sini meritoria vita aelernae, cl quid rcquiranl necessario contra mendacium Lulheranorum 188. 189. P Opera supcrerogalionis sanctorum mcriloria cl satisfactoria ; el utra illarum ponanlur in thesauro Parthi cum Romanis congressi Grasso imperatore indulgentiarum conlra Kemnilium 153. 151. eorum cum undecim legionibus deleto,victoriam Opera supercrogalionis, quae illa sint; el quanlo de Romanis maximam retulerunt G5. odio a Lulhcranis prosequula ibid. Passio Chrisli, qua parte dispensatur ad remissio­ Operibus quae fiunl ex tide cum auxilio Dei, idcsl, nem poenae temporalis,dispensatur extra sacra­ menta, el eliam per sacramcnia 118. non solis viribus naturalibus, quae merces cis correspondeal 185. Passio Christi continet infinitum thesaurum' satis­ Oratio Dominicalis csl satisfacloria pro venialibus factionum qui numquam exhauriri poterit,clquo­ modo 113. 111. peccatis in pclilione: El dimitte nobis debita noPassio Chrisli, qua parte dispensatur pro justifica­ slra etC. H2. Origo indulgcnliarum falso per Calvinum assignata tione peccatorum a praelatis non nisi per sacra­ menta dispensatur, cl qua ralionc 118. cum ipsins argumenti solutione 119. Origo indulgcnliarum csl immemorabilis, habetur Passiones Chrisli cum passionibus sanctorum quo­ ejus ususs. Gregorii lemporc anno Domini 6ÔÔ. modo concurrant in applicatione,csl difficillime investigandum. Vide 119. I > conlra Kcmnilium 169. Γ INDEX 223 Passiones Chrisli. qua parte fuerunt satisfactiones, Petrus Oxomensis damnalut a SixtolV. cl a conci­ lio complulcnsi, elqua ralionc PayAii. ul opera bona, cl poenalia nullum praemium in ipso Christo sortitas esse ostenditur, cl hoc qua Philippus Francorum rex vacante per obitum Al­ berti imperatoris sede imperiali cx'ambivil 61. ratione Pay. 118. Passiones Chrisli in duplici sunt consideratione , Pbotinus haaresiarcha in Thessalia olim opinione anonymi scriptoris salyrici docuit Spiritum san­ altera ul notiones, altera, ul satisfactiones,cl cur ctum a Patre non procedere, cl Filium minoris ibid. esse auctoritatis Patre 13. Passiones beatae Mariaealiorumque sanctorum cum pius passi sini quam eorum peccata requirerent, Pipinus cl Carolus magnus Gallorum reges, in ter­ ram prostrati, pedes Slcphani papae osculati ponuntur inler thesaurum infinitum satisfactio­ sunt, cl stapedes ejus apprehenderunt el iracnum Chrisli, quae propositio quam valde exagi­ tetur ab haereticis.Vtde 113. 115. num equi illius tcnenlcs slnloris officia praesti­ Passioncssanclorum adjunguntur passionibus Chri­ terunt 39. sti: non quod Christi passiones non sufficiant per Pipinus Caroli magni paler decreto Zachariae papae se ad expianda peccata,sed ul coronam Deo non per unctionem s. Bonifecii rex appellatus csl Francorum 48. sint inanes, illisque sint perhonorificae 119. Passiones sanctorum, qua ratione iniciliganiur mi­ Idem Pipinus Caroli magni pater non jure haeredilario Clodovei monarchiam adeptus fuit, sed sceri cum passionibus Chrisli in thesauro indul­ pontificis max. sanctione 73. gentiarum ibid. Pastores Ecclesiae, sive praelatos habere auctori­ Idem paler ex praefecto sive magistro Aulae, rex Francorum dictus est. idque Zachariae el Slc­ tatem divinitus concessam dispensandi thesau­ phani romanorum pontificum maximorum aucto­ rum satisfactionum, ct concedendi indulgentias, ritate 68. apertis auctoritatibus probatur 115. 116. Patriarcha alexandrinus non mullis abhinc mensi­ Idem Pipinus nullius historici contestatione roma­ norum fuit imperator,sicque filium Carolum hae­ bus missus cx Aegypto litteris moderno pontifici redem imperii non reliquit 69. maximo Clementi VIII. inscriptis,caput eum Ec­ clesiae universae, Chrisliquc vicarium confite­ Pipinum solum liccl s. B inif icius archiepiscopus Mogunlinus in regem Galliae inunxerit, postea tur 8. lamen Stephaniis papa in Galliam veniens Pipi­ Palriliatus romanus secunda post imperatoriam di­ num simul cl filios ejusCarolum magnum et Cagnitas csl,qua Carolus magnus post Pipini patris rolomanuum reges Francorum inunxit. cisque obitum ab Adriano pontifice fuit cohonestatus 69. regnum Francorum perpetuo possidendum con­ Paulus apostolus ad Romanos non romano idiofirmavit 73. malc, sed graece scripsit. El Petrus ac Jacobus ad Hebraeos non item hcbraice.sed graece litte­ Pius secundus ponlif.max .epistola ad Mahumelum Tureorum regem data cum hortatus csl ad tidem ras dederunt. Sanctus item Joannes Parthis non Chrisli amplectendam. cique si id faceret jus ac parthicam. sed graecam epistolam misit. El cur lilulum orientalis imperii pollicitus fuit 62. id factum fuerit ab his apostolis 12. Paulus apostolus coactus Caesarem appellavit, cum Pius V. poni. max. tria Pclrarchac cantica jussit abrad i 20. esset praesul ecclesiasticus Judaeorum scilicet calumniis et praesidis romani injustitia oppres­ Plumbi el membranae in literis pontificiis signifi­ catio, el mysterium, conlra Calvini argumentum sus 31. 32. Peccatum cur non extenuetur per indulgentias , Poena purgatorii cutn sit omnium poenarum hujus conlra Tilmannum 151. vitae acerrima, cur non plus expiet, quam istae Peccatum sponte admissum, spe futuri jubilaei an 127. 128. possit remitti 129. Poenae genera quinque secundum Lulheri partitio­ Pelagiam orti post obitum d. Ambrosii 185. nem, in quibus non enumerat poenam purgatorii Perfectio Christianae vitae duplex, ct utra necessa­ ria 185. el quae illa sint, cl quae illorum remittantur se­ cundum catholicos conlra Kemnilium per indui Perfectio evangclica quomodo sumatur a catholicis gcnlias 162. contra Lutheranos.et quomodo de illa male dam­ Poenitentia publica, quare olim solcrci perfici ante nentur ipsi catholici ibid. absolutionem ad dllTerbniiom privatae.quae utro­ Perfidia nd romanum Ecclesiam, s. Cypriani testi que modo polcsi fleri,lamen in statu gratiae 158. monio solemn! accessum habero non potest 8. Pclrarcba librum scripsit italico sermone de vita Poenitentia.quae est secunda reconciliatio remittit, omnem reatum culpae et poenae aeternae, sed cl moribus pontificum Romanorum 19. non renium poenae temporariae, el huic csl ne­ Vitia romanac curiae liberrime taxare solebat 20. cessarias esse indulgentias posl hanc, etsi non PcIrarcbae erga sanciam sedem romunam ejusque praesulem veneratio 18. sint necessariae posl Baptismum 117. 158. Ejusdem romanac urbis oh religionis cultum enco­ Poenitentia injuncta minus expiat nos, quam non mia eximiis pluribus epithetis ornata ibid. injuncta, ct quo ratione 126. Ejusdem judicio satyrarum scriptor anoiiymus hac- Pontifex maximus,sive episcopus eliam non adhuc sacro ordine insigniti possunt concedere indul­ rosis notatur cl impietatis 20. Ul et a Boccaccio 21. gentias, cl quare 130. i 2 224 INDEX Ponlifex romanus jure suo imperium a Graecis in Polcslalcm eligendi Romanorum regem ad princi­ Germanos transtulit Pag.lQ. pes Germaniae ab ab apostolica sedo pervenisse Totius Ecclesiae,idest. omnium Christianorum pa­ ostenditur cx decrclis ex cap. Venerabilem.Pag, 99. ter cl pastor est ibid. Summus Ecclesiae paslor non modo privatis homi­ Prelium sanguinis Christi non applicatur ad remis· nibus,sed eliam regibus ct imperatoribus Chri­ sionem culpae el poenae sempiternae, nisi per stianis praccst. ul si caussa Christi ct Ecclesiae fidem clsacramentum, idem eliam non prodest id exigat, possit cos regnis atque imperiis exue­ ad remissionem poenae temporalis,nisi per op>. re,caque regna cl imperia dc aliis ad alios trans­ ra poenitentiae, vel per indulgentias applicetur ferre ibid. 150. Pontifex Christianorum majoris csl in Ecclesia Chri­ Prelium sanguinis Christi quomodo applicetur in­ sti auctoritatis quam fuerit Aaron in synagoga Ju­ fidelibus, qui convertuntur ad fidem, ct quomo­ daeorum 28. do iis qui post Baptismum ad peccata redeunt el Pontifex maximus non se Christi successorem, ut contra 146. poetice immo verius haeretice mentitur Salyricus Praecursor idem cum eo quem praecurrit esse non scriptor anonymus sed vicarium cl ministrum se polesl 9. nominat cl ab aliis hoc passim nomine designa­ Praelati possunt dispensare passionem Christi,el tur 22. 23. per sacramenta, cl per indulgentias,at vero pas­ Pontifex summus eximere homines non polesl a siones sanctorum nonnisi per indulgentias, el debito servitutis vel pecuniario vel uxorio sine hoc quibus. Vide 118. consensu partis citra injuriam 33. Principes protestantes Germaniae in Caesarem ar­ Pontifex summus etsi imperium transtulerit cl jus mavit Carolum V. ipsum Lutherani pseudoevaneligendi principem Germanis dederit, non trans­ gelium el seditiosa pariter doctrina 41. 42. tulit lamcn, neque dedit illam suam quam in o- Principes quosnam solus Deus populo suo dedit ci­ nem Ecclesiam ab ipso Christo habet potestatem tra omnem humanam electionem 68. 102. Proportio caussae cum indulgentia quid requirat Pontifex summus quomodo possil esse particeps 132. indulgentiarum 122. Provinciales quomodo sint subditi archiepiscopo, Ponlifcx summus habet potestatem in poenam pur­ simplicilcr ne, an in certis casibus 122, gatorii cl gehennae consequenter cl indirecte,cl hoc quomodo. Vide 120 ad 122. Pontificis romani primatum Carolus magnus impe­ rator primus ex gente Francorum agnoscere se Qualis sil indulgentia demonstratur 126. cl venerari non semel professus csl 79. Eum defendit auclor quinque libris dc hac recedi­ Quaestus omnes pravi abususque ac corruptelae semper a conciliis damna lac,contra primum ca­ tis ibid. put Kemnilii conira indulgentias,non tamen quia Pontificis romani auctoritate Pipinum regem Fran­ abusus damnati.ideo indulgentiae damnalacsuot corum fuisse creatum 48. 152. Pontificis romani praerogativas, titulos, encomia cx s. Bernardo. Vide salis diffuse 10. R Pontilicem eligendi jus haberc ct pontifici imperare sunt diversa 84. Pontilicem nominandi jus tum eliam episcopos cac- Reatus culpae in bene disposito expiatur in sacra­ tcros ul Leonis octavi majores Carolo magno ul­ mento per applicationem meritorum Christi,rea­ tus vero poenae temporalis expiatur extra sacra­ tro concessere, dc hoc facto decreto, sic is idipmentum per applicationem passionum ipsius 116. sum jusOlboni primo Caesari voluit renovatum ib. Pontifices romani priores ab ethnicis iniquissime Reatus peccati,sivo vinculum aul delictum duplex, Alterum poenae naturalis quae consequitur pec­ caesi, alii ab haereticis principibus fidei caussa catum originale ut ignorantia elc. Alterum poe­ injuste vexati mulli a religiosis imperatoribus nae personalis quae consequitur peccatum aut par csl observati summisque honoribus affe­ ctualc 123. cti sunl 91. Ponlifices nullam recipiunt pecuniam pro indul­ Reatus poenae personalis aller ad forum externum aller ad internum perlinet ibid. gentiis concedendis contra Tilmannum 150. Pontificum romanorum more cum aliquem summo Reales personalis poenae internus aller csl poenae injunctae, alter injungendae,cl uterque an debi­ allicere vellent honore inolevit, ul rasuram eatus Ecclesiae solum, vel Deo cl Ecclesiae ibid. thenaium s. Petri,aul aliquid aliud generis ejus­ dem clavicula aurea vel argcnica inclusum mil· Reconciliatio quotuplex, ct ulra requirat indulgen­ tias 147. 148. lerenl 85. Pontificatus a Deo immediate est institutus, ideo Redemptio noslra per Christi sanguinem quamvis sil sufficiens ad delendam omnem iniquitatem, ab hominibus mulari non polesl,non item regna sine indulgentiis curet ipsae admittantur 145. quae ab hominibus instituta ideo eliam in alias Redemptiones poenitentiarum injunctarum quo regiminis (armas mulari possunl 27. tempore coeperint,cl indulgentiae similiter,con­ Polc>las concedendi indulgentias non amittitur per tra Ketnniliuin 169. peccatum mortale 130. <>·>·: IS DEX llcdemplio nostra a Christo pro nobis persoluta , quarc non prosit nisi iis, quibus applicatur per coria media sive instrumenta, cl quae sint Pag. 450. Redemptor duobus modis dicitur. Altero simplici­ ter, cl sic dicitur ille qui redimii a caplivilatciel Chrislus, qui sua passione nos redimit a captivi­ tate peccati; cl sic nulli praeter Christum conve­ nit. Altero large; ul cum quis pro alio solvit ali­ cui debitum parvi momenti,el hoc modo sancli dicuntur redemptores 120. 121. Refutatio Tilmanni impugnantis suffragia, sive in­ dulgentias pro mortuis 151. Relaxatio poenae per indulgentias in hac vita re­ spondet totidem poenis in purgatorio 127. 128. Relaxationes poenitentiae canonicae veteris conve­ niunt cum indulgentiis novis in omnibusqualuor caussis contra Kemnilium, el quomodo 1G7. Religio Christi in Germania auctore Satana cl ad­ ministro aposlata Lulhcro in perditissimam hacresim mutata csl 8. Cultus Dei externus. el sacramenta omnia mutilata el ablata sunt ibid. Liberum hominum el solutum arbitrium in capti­ vitatem redactum annis amplius septuaginta apud Saxonicam Babilonem servit ibid. Remissio peccatorum praclcr fidem habetur ex operibusnon pure naturalibus, idesl sine fide,sed gratuitis per auxilium contra mendacium VII. Lulberanorum 185. Remissio peccatorum sacramcnialis, uec debel,nec polesl fleri per sigillum aut membranam, cl qua­ re; remissio vero non sacramcnialis, qualis est indulgentiarum el censurarum, polesl, et quo­ modo inlclligalur dari per plumbum vel mem­ branam 147. 148. Remissione poenarum redimi pecunia,sive eleemo­ synis in quo sensu sil vera, cum sil objecta a Tilmanno 151. Remittere peccata non esse annunciarc remissa, cl quare 157. Relinere quam valde differat a ligare contra Kem­ nilium 158. Rex Bohcmiae ab electorum numero ab Iloslie.nsi cardinale Henrico exclusus, quod non sil leulonicus 95.· Revera non cligil imperatorem cum caeleris, sed solum quando sex electores inter se ita dividun­ tur ul 1res uni cl 1res alteri suffragantur,tum ille jus habet cx duobus electis alterum nominandi ibid. Rex Galliae llenricus IV. Chrislianissimus totius regni caput legatione splcndissimn pontificem maximum Clemen. VIII. honoravit 7. Rex Romanorum ab imperatore fleri polesl exemplo Lotharii Caroli magni ex filio nepotis ct Ludovici pronepotis.Imperator non item.nisi summi pon­ tificis confirmatio el consecratio accedat 59.60. Reges Germaniae magni semper pontificiam coro­ nationem fecere 61. Regibus quare tribula solvantur 28. Regna Nembrolus. Ninus, Semiramis. Nabuchodonosor, Cyrus, Alexander cl Julius Caesar injuria non jure occuparunt 65. Regium nomen quo lempore imperatorio majus ac venerabilius fucril Pag.1%. Regna humana jure genlium constitui dum populi consensu communi in unum aliquem potestas sua transfertur 51. Regna transferendi potestas ad romanam perlinet Ecclesiam 95. Roffensis optime omnia Lutheri argumenta conlra indulgentias refutavit 141 ad 144. Romam Christianam Tertullianus in libris dc prae­ scriptione adversus haereticos mirifice laudat 9. Romanus pontifex per se vel legatos el ilalici prin­ cipes cum Germanis aliquando imperatoris ele­ ctioni inlcrfuerunl 97. Romanus pontifex servus servorum regibus impe­ rat,imperando servil.cl imperat serviendo22.23. Romani imperii iranslalionem ad Francos factam non veritus fuil conlra quamplurium fidem histo­ ricorum Illyricus figmentum cl fabulas appella­ re 48. Romano pontifici nihil cum Anlichnsto commune esse ul impie effutiunt passim haeretici apertis­ simis demonslralionibus ostenditur 7. Romanorum clades ab Arminio el Germanis prodi­ torie causata el corundem in Romanos rebellio­ ne G4. Romana Ecclesia sola csl matrix cl radix catholicae Ecclesiae dicio Cypriani 22. 23. Rusticorum ingens rebellio anno salutis 1525. ob quam eorum supra centum millia caesa fuere cx doctrina Lutheri prodiit 41. 42. S Sacerdos nullus episcopis inferior de jure commu­ ni potest concedere indulgentias, potest tamen cx commissione pontificis 130. Sacerdotes non posse conjugio se obstringere ullo modo, quae caussae 187. Sacerdotes, qui uxorem duxissent,quare ab Eccle­ sia non solerent puniri, nec soleant propter sa­ crilegium 190. Sacramentum Baptismi virtute passionis Cbrisii re­ mittit omnem sive aelernam, quod ad culpam al­ linet',sive temporalem poenam, quod ad satisfa­ ctionem spectat 118. Sacramenti extremae lectionis usum pertinere ad solos episcopos expresse habemus lanium ex s. Innocenlio, cl quarc IG9. Sacramenta nullam vim habere a passionibus san­ ctorum ostenditur, el qua ratione id flat 118. Sacramenta non justificare cx opere operato esse mendacium Luiheranorum 184. Sacrificium proprie dictum quid significet 200. Sacrilega Illyrici impietas quia congerie suorum mendaciorum Spiritum sanctum auctorem facit 103. Sancli quomodo sini intercessores pro hominibus, cl item Christus conlra mendacium illustre Lu­ iheranorum 185. I8G. Sancli, ul plus praestiterunt Deo pro satisfactione poenae temporalis,quam sibi esset opus, sic non fuerunt merili apud Deum.plus quam sibi neces- 226 INDEX se erat, neque illorum merila in alios unquam redundarunt, conlra Calvinum Pag. 116. Sanctorum satisfactiones fuerunt superabuudanles, el mullo plura sunl perpessi propicr Deum cl ju­ stitiam, quam exigeret reatus poenae temporalis, cui erani obnoxii: poenae vero sempilernac per culpam contractae non satisfecerunt, nisi merilo passionis Chrisli 113. 111. Sanctio Grcgorii V. poul. max. leulonici de eligen­ do a septemviris princibus imperatore quadri­ membris 90. Satisfactio Chrisli quamvis pro culpis ct poenis omnium in infinitum valeat, quare non repugnet nostrae satisfactioni, immo cam requiral 158. Satisfactio dicitur quatenus continet laborem cl poenam, meritum vero quatenus continet charilalem 112. Satisfactio csl compensatio poenae, vel solutio de­ biti. quae tarn pro se, quam pro alio praestari polcsl. pcrlinclqoc ad commulalivam 113. 114. Salisfnclio c' indulgentiae, quarc non prosint iis, nisi qui per veram contritionem ei reconciliatio­ nem sunl justificati a Deo conlra Tilman num 151. Satisfactio noslra quomodo dicatur concurrere cum snlisfaclionc Christi in remissione peccatorum 150. Satisfactio unius potest applicari allcri pro solutio­ ne reatus poenae temporalis per charilalem, ct communionem sanctorum 146. Satisfactiones, lum Christo, lum sanctis supervaca­ neas aliis applicari posse, probatur mullis ratio­ nibus i 15. Salyricus scriptor anonymus majorem inBocacii fa­ bulis operam quam in legendis posuit cl medi­ tandis theologis 22. 23. Scbaslinnus Francus historicus recens et a catholi­ ca religione alienus 77. Securitas de statu gratiae, quomodo praesupponalur in nobis 151. Schismatis nefarii sub Alexandro papa qui Adriano IV. successit fautor praecipuus fuit Fridcricus primus imperator 54. Scripturae utrum probent posse non satisfacere Deo operibus cl an purgatorium existai, cl an dentur opera supcrcrogationis, cl an claves sint traditae soli Petro, cl an sacerdos debeat poenitentias imponere contra Kcmnilii secundam disputatio­ ne in 153. 154. Sergium papam Lothario imperatori fidelitatem ju­ rasse dum scribit Illyricus, id ad cumulum ip­ sius mendaciorum accedit 102. S t vi inutiles qui dicantur in Scripturis sacris 136. Simon magus cum obtulit pecunias Petro, non pe­ tiit facultatem concedendi indulgentias, sed dan­ di Spiritum sanctum 157. 158. Simonis magi vanitas cl arrogantia qua imaginem suam el Helenae meretriculae suae jussit a suis discipulis adorari 105. 106. Sixlo V. el Pio item V. pontificibus maximis anony­ mus satyrarum cl insulsus scriptor generis igno­ bilitatem cl monasliccs cultum ridicule objicit 21. Solver·: cl ligare quare latius pateant, quam remit­ tere cl retinere 157. Spirae Nemetum sepulchra Chunradi ct Henricorum Germaniae regum Pag.Sl. 88. Status gratiae praesupponilur in suscipiente indui· gentias, cl hoc quibus rationibus, cl perfectiooperis injuncti 133. Status perfectior qui sit, cl quare non sil imperatus 184. Statio quid proprie significet secundum Ecclesiae significationem 169. Suffragia quomodo differant ab indulgentiis 138. Suffragia dicuntur juvare defunctos Iribus modis,ct quibus ibid. Summus pocnitcnliarius cl cardinales de consuetu­ dine possunt conccdcrc centum dies indulgen­ tiae 130. Superstitio Florentinorum quae Dantis Aliglicrii tempore vigebat, qua opinabantur eos qui homi­ cidium perpétrassent non posse in manus inimi­ corum devenire si super occisi tumulum panem vino maceratum comedissent 14. Suscipiens indulgentias duo requirit, cl quae illa sint 133. T Tacitus a senatu dictus quidem imperator fuit sed militibus jubentibus 75. 76. Testamentum vetus licet per novum sil abrogatum, ejus tamen caercmonialia tantum sunl obrogata non aulcm moralia 31. 32. Testamento imperium cum filiisCarolusmngnus di­ visisset, rem totam a Leone voluit pontifice con­ firmari, ul non sine consensu ejus a quo illud acceperat imperium aliis Iradcrc vidcrclur 58. Testes omni exceptione majores ex quibus faciat Dantem. Pelrarcham cl Boccaccium anonymac auctor Satyrac ul malae suae palrocinelur caus­ sae 11. Testimonia veterum Patrum a Kemnilio adducta ad destruendas indulgentias quomodo sini inlclligenda 165. 166. Testimonia multa Scripturae sauciae male adducta a Calvino ad destruendas indulgentias,quomodo sint inlclligenda 144. Theodosius senior occidentis imperator cl Justi­ nianus orientis ante Caroli magni tempora pri­ matum pontificis agnovere 80. Theodoricus Gothorum el Italiae rex, Zenonis im­ peratoris filius adoptivus effectus 71. Theodorici Gothi licet natione Barbari cl religione Arioni praeter haeresim laudes 72. Idem Theodoricus sub finem \ilae moderatum regi­ men in aperiam lyrannidem commutavit ibid. Ejusdem Theodorici Gothi Italiae regis successores Justinianus imperator Italiae possessione priva­ vit 71. Thomas Aquinas Lulheranorum judicio supra mo­ dum papisla fuit 41. 42. Thesaurus spiritualis quis sit 115. Thesaurus meritorum Chrisli, el sanctorum quam­ vis sint vera caussa concedendi indulgentias, re­ quiritur lamcn etiam alia quae moveat potius uno quam alio tempore 133. INDEX Tilmonnus lleshusius oppugnat indulgentias ob quatuor capita, cl quae illa sint Pag. 150. Idem, quae loca Scripturae adducat conlra indul­ gentias, non esse conlra nos probatur ibid. Tituli numero sex sunl quibus homines regna atque imperia possidere solent ct quinam illi 62. Translatio rcipublicac Hebraeorum a judicum po­ testate ad regiam gubernationem prophetica un­ ctione non vi gladii facta csl 65. Translatio item ejusdem regni post Babylonicam captivitatem a domo Juda ad domum Levi, hoc est, a ducibus ad sacerdotes, non bello sed po­ puli consensu facta est ibid. Translatio item regni Francorum a Merovingis ut historici loquuntur ad Carolingos pontificis ro­ mani auctoritate cl proccrum consensu sine ar­ mis facta csl ibid. Tribulum solvit Christus Salvalor nosier non quia debuit,sed quia voluit 27. El Iribulum quod Caesari solvebatur lempore Chri­ sli non erat didrachma, sed denarius 28. El Iribulum didrachmi post eversum a Vespasiano imperalorc templum, quod Judaei omnes templo singulis annis solvebant ul deinceps in Capito­ lium deferretur institutum fuit ibid. Turearum rex Graecis provincias universas Latinis magnam Pannoniae partem per injuriam manu armata eripuit 66. 67. Turearum principem decies prudentiorem cl pro­ biorem esse principibus Christianis seditiose scripsit Lutherus 41. 42. 227 Varius sensus particulae illius (per modum suffra­ gii) cl quis sil illius verus sensus Pag. 138. Velamine sacro ab imperatore insigniri quid,cl quis ejus caeremoniae cffcclus 72. Venerem deam cl prolem ejus Cupidinem Lulhcrani cl Calvinislac pro summis numinibus vene­ rantur 12. Veteres fuisse parcissimos in concedendis indul­ gentiis 133. Vialorcs qui sint subjecti summo pontifici visibiles solum an invisibiles cliam, ul scilicet cxislcntcs in purgatorio 137. Vicarius Chrisli summus pontifex in quo differat a Christo in remittendis culpis ct poenis aeternis 157. El in quo différai ab ipso in indulgentiis dandis ibid, el 158. Victoriae triumphi Caroli magni.Translalioncm im­ perii in cum faciam divino consilio contigisse leslalac sunl 81. Universalis episcopi nomen quomodo pontifici romano cl quomodo non conveniat 9. Usus indulgentiarum quando incocperil conlra Kem­ nilium 158. Utilitatem praecipuam indulgentiae esse remissio­ nem poenae temporariae, cl eam indulgentiam afficere omnes homines nedum scelestissimos . conlra Lulhcrum 129. Z Zacharias papa Pipino regnum Francorum dedit, idque ei lotum pracslilil deposilo ct in mona­ V chum consecrato Carolomanno fralre ejus clIlildcrico rege priorc, cliam Illyrici testimonio 39. Valeriani imperatoris miseranda clades cl infelix Zonaras el Cedrenus res geslas Graecorum princiad extremam usque senectutem servitus Sapori pum lileris mandarunt 104. Zwinglianorum hacresis quae sil circa sacramentum Persarum regi praestita 65. Eucharistiae, cl circa corporis Chrisli omnipracVanitas libri Concordiae haereticorum ex subscri­ ptione notatur 175. scnliam 178. F INIS Λ RECOGNITIO LIBRORUM OMNIUM ROBERTI BELLARMINI SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE C A R1) I Λ A L I S A Μ P L I S S 1 M Î AB IPSO REVEREIADISSIJIO ET ILLUSTRISSIMO AUCTORE EDITI 30 necogxiTio LIBIIORUM OMNIUM ROBERT I BELLARMINI 8. R. B. CARDIXAUS AB IPSO AUCTORE EDITA Praefatio ad lectorem Scripsi, Deo leste, quod vernm esse existimavi, juvante aggressus, nunc demum eodem adjuvante non gratiam hominum, vel propriam utilitatem,sed perfeci, et aliqua obscure dicta explicavi, quaedam honorem Dei et Ecclesiae commodum respiciens. etiam nimis breviler indicata, non paucis additis Neque in scriptis meis aliquid a divinis literis, aut locupletavi, paucis denique, quae mjnus placebant sanctorum Patrum regulis alienum sciens posui. correctis, extremam manum omnibus libris a me Quia'tamen scriptum est, in multiloquio non dee­ conscriptis imposui. iTecor autem typographes orit peccatum, quod etiam de mulla scriptione dici mnes, si qui forte libros meos iterum excudere ve­ posse non dubito: Ego ipse jam senex et morti pro­ lint, ut textum librorum non mutent, sed hanc re­ ximus. S. Augustinum imitatus libros meos reco­ cognitionem, vel ad initium, vel ad finem operis gnoscere et dijudicare volui. Quod opus Deo ad­ addere non graventur. RECOGNITIO LIBRORUM De Verbo Dei Principium operum meorum sunt libri de Verbo Dei, in quibus ea quae sequuntur annotanda esse censui. Lib. Leap. 3. in ipso titulo ponitur d. Pauli pro b.Pauli.Ego enim numquam probavi vocem,divus, vel diva,cum de sanctis agitur, Ium quod eam vo­ cem apud veteres latinos Patres non inveniam,Ium quod apud ethnicos divi nomen, diis tantum tribui soleat. Itaque ubicumque in libris meis lector in­ veniet,divum,sciat vel mihi imprudenter excidisse, vel quod saepius accidit, me scripsisse beatum. Sed typographi ubi legerunt b.quod beatum signi­ ficat, illud in d. mutarunt, et sic ex beato divum offecerunt. Lib. 2. cap. 12.in ultimis verbis respondetur ad contradictionem,quae videtur esse inter Michaoam prophetam,et Matthaeum cvangclislam, quod verba Michacac: Et tu Bethlehem parvula es, debeant legi cum interrogatione,et hoc modo non sint con­ traria verbis Matthaei: Et tu Bethlehem non mini­ ma es. Sed haec responsio, ut brevis et expedita est, si probari possit: ita non est solida et lirina, si probari non possit.Et quidem non salis video,unde probari possit. Nam neque in codice hcbr.iico. ne­ que in chaldaco, neque in interpretatione LXX.in­ terpretum, neque in versiono s. Hieronymi ullum invenitur signum interrogationis apud Micbaeam. Quod autem alii dicunt a s. Matthaeo fideliter re­ lata fuisse verba sacerdotum et scribarum; sed ab illis non fideliter fuisse relata verba Michacac, in­ credibile mihi esse videtur. Nam neque verisimile est, sacerdotes et scribas,quos Herodes convocave­ rat. non intellexisse verba salis aperta Michacac ; Neque ulla caussa est,cur voluerint prophetae.ver­ ba studiose corrumpere. Existimo igitur s. cvangc­ lislam non verba Michacac referre, sed sententiam adducere,atque exponere voluisse. Quamvis autem Michacas dixerit,Bethlehem parvulam fuisse in mil­ libus Juda,idesl,tam exiguam quoad numerum de­ morum, ut vix digna esset, quae in millibus oppi­ dorum tribus Juda numeraretur: tamen ipse idem satis indicavit, eandem Bethlehem privilegio nati­ vitatis Christi fuisse maximam,et dignam numerari inter principales urbes Juda, cum addidit: Ex le mihi egredietur qui regat populum meum Israel. Ad hoc igitur privilegium respexit sanctus Matthae­ us, et non ad numerum domorum, vel frequentiam incolarum, et ideo nil: Non minima es in princibus Juda: et adjungit particulam, enim, dicens: Ex te enim mihi cxie.l dux, qui regal populum meum Israel, ut reddal rationem cur dixerit non esse minimam. Itaque non negavit Matlhacus.quod Michacas expresse posuerat,sed expressit quod ille obscuro significaverat.Nulla igitur discordia est in­ ter prophetam et cvangclislam, cum ille minimam dixerit Bethlehem propler cxiguuiu numerum do­ minum,iste non minimam dixerit propter maximam gloriam nativitatis Christi. 232 RECOGNITIO OPERI .U Libro 2. cap. 16. prope finem objicitur exemplum alque ab iis doctrinae pabula percipere, non u quorundnm populorum,qui linguis suis vulgaribus tradere debere. Lib. I. cap. .> § Octavum est, quod dixi, sig sacra celebrant; cl respondetur eorum exemplum non esse magnifacicndum cum sint haeretici vel clum Sylvcstrum auctorem fuisse consecrata; schismalici.Non omnino approbo hanc solutionem. altariunudebcl inlclligi dc allari lapideo,cl plenjj Nam sunl eliam inter Ruthenos cl Armenos catho­ alque solem ni consecratione. Nam ante Syl»e>in lici, ut eliam inter Syros sunl Maronitae catholici, tempora, s. Dionysius areopagila lib. de cccksii qui tamen divina officia non celebrant gracce, vel stica bierareliia cap. .*>. part. 1.scripsit allaria hcbraicc, vel Inline. Dicendum igilur csl, in iis re­ inungi debere, cum ab episcopo consecrantur. Eodem lib.4. cap. f. § Quod aulcm Scriptura'. gionibus desiisse plane usum harum trium lingua­ rum, ut nulli, aut pene nulli sint, qui eas intolli- Ubi sic legitur: Λ’οη polesl dici, quod singuli li­ gant.Proinde necessitas ipsa cogit, ul divina officia bri sini sufficientes', nam huic falsum esset i/uc-i aliqua alia lingua apud cos celebrentur, qualem dicil Kemnilius, id tantum significare volui, nor. necessitatem Germani ct Galli non patiuntur. Ad­ posse Kemnilium dicere, singulos librossuUltiecdendum csl praeterea apud eas nationes non esse tes esse, quia tunc falsum esset quod ipse alibi di omnino vulgarem linguam, qua divina ofiicia cele­ cit, sibique ipse nimis aperte contradiceret. Eodem capite, § Praeterea Esdras. Nun prob), brantur: sed esse linguam aliam, quae non magis inlelligilur a plebe ipsarum nationum, quam intel- quod dixi, certum esse,punisse epistolam Pauli 1 ligatur ab ilalica plebe lingua latina. Ccrle quidem Laodicenses,Nam probabile quidem eslApoM.; Maronitae vulgo loquuntur arabice,juxta morem lo­ in cpisl. ad Coloss. extrema, loqui dccpisloh soi tius orientis,gl lamen in sacris ulunlur lingua Chal­ scripta ad Laodicenses, ul Anselmus elaliquiilii daica. Quod idem de aliis nationibus dici polesl. in commentario ejus loci docent, lamen noni? Nam ipsa lingua arabica, cl eliam grncca cl Syria­ omnino certum, quia s. Chrysoslomus in commen­ ca, alia esi popularis, alia crudita: cl quemadmo­ tario ejus loci scribi, aliquos existimasse Apo< dum Graeci vulgo utuntur lingua gracca populari, Ium loqui de epistola scripta a Laodicensibus ai in sacris vero lingua gracca erudita, qua libri sacri ipsum, non dc epistola scripta ad Laodicense.·»al scripti sunl: sic eliam ipsi ulunlur in sacris lingua ipso.el ponderat verba gracca,ubi legitur: El eam. arabica, vel syriaca, non vulgari, sed crudita u- quae esi ex Laodicea, non aulcm, cl ea (piae e.·: lunlur. ad Laodicenses. Verba latina sunl ambigua;qua: Libro 3. cap. 3. § De ipso aulcm sensu Hierali. enim nos legimus·, el ea quae Laodicensium til. Ubi dicitur in illo Mallh. 26. Bibile ex hoc omnes, polesl significare epistolam scriptam ad Laodicen­ illud, omnes, csl ambiguum: nescitur enim an o- ses, cl epistolam scriptam a Laodicensibus.Ccriiu.· mnes homines absolute significet,an omnes fideles est epistolam unam scriptam ad Corinthiospcriis-c tantum, an omnes aposlolos.kta verba non sic ac­ ul Anselmus, Cajelanus, el alii colligunt cx ili· cipienda sunl, quasi dicere voluerim absolute, du­ verbis I. Corinth. .*». Scripsi vobis in epistolad' bium esse sensum hujus loci cvangclici, sed esse dubium, si sola Ista verba evangelii inspiciuntur, RECOGNITIO LIBRORUM alioqui enim jam supra diximus sensum esse Cla­ rissimum ex verbis Marci cap. If. qui addidit: El De Christo ·* biberu.nl ex eo omnes, apostoli videlicet. Proinde Lib. 1. cap. 3. in fine, consulendus est s. Anse!· perpuram colligunt haeretici cx illis verbis, Bibile ex hoc omnes, teneri omnes fideles ad communi­ mus in lib. dc Incarnatione, qui cx professo dis candum Eucharistiam sub ulraquc specie. putat adversus quondam, qui docuerat, Patrato, et Eodem lib. cap. 5.§ Octavum teslimônium. Ubi Filium cl Spiritum sanctum esse 1res res separatas, dicitur: Porro Ecclesia non aliter loquitur,quam ut 1res angelos, vel 1res animas. Lib 2. cap. 5. § nil. Mirantur nonnulli cur Cal­ per os pastorum ac doctorum, ac praecipue in generali concilio congregatorum. Haec inlelligo vimini defenderim adversus ea, quae illi Genebrar «ic concilio, quod vel summum pontificem habue­ dus objecerat. Ego vere non Calvinum defendere rit praesentem cl praesidentem, vel ab eo con­ volui, qui sc indignum reddidit, qui a catholicis firmationem alque approbationem meruerit obli­ defenderetur, cl quem in omnibus meis scriptis in primis oppugno. Sed lectores admonui, in ea con­ nere. Eodem lib. cap. 8. § Gregorius nazianzenus, troversia, (piae est inter duos haereticos, Valenticitatur oratio Gregorii nazianzcni ad cives timore num Gentilem, cl .Joannem Calvinum, non esse perculsos,cl imperatorem irasccnlem.Sed animad­ ita Calvinum accusandum, ul Gentilis excusari vi verti cx eadem oralione diligentius perlecta, non dealer. cum in ea re Gentilis, isque solus errave­ ad imperatorem, sed ad praesidem esse habitam. rit. quod Genebrardus vir catholicus cl pius non Fefellerat me nomon principis a Billio interprete in advertit, cum libros Gentilis in fonte fortasse non inscriptione positum. Siquidem principis nomine legerit. Eodem lib. cap. 8. § Caelerum catechismi quod imperator eo tempore inlclligi solebat. Quamvis autem erratum sil in nornine, non csl erratum in scripsi haberi in symbolo aposlolico Christum esse re. Nam cx sententia s. Gregorii aperte colligitur unicum Dominum nostrum: verum quidem csl,sed principes terrenus, sive minores, sive majores,sive eliam est verum,Christum esse unicum Filium Dei. etiam summos, quia oviculae Chrisli sunl, subjo- Recte enim annotavit Rufiiims in expositione sym­ ( los esse pastoribus a Christo ovili suo praepositis, boli, vocem, Vnixum, quuo legitur in secundo ar CARDINALIS DELIARMLM liQDlo symboli: Et in Jcsum Christum Filium ejus unicum Do minum nostrum,posse referri, lum ad Filium,tum ad Dominum.Vere siquidem Jésus Chri­ stus csl Filius unicus Dei, naturalis videlicet, cum cactcri sint adoptivi: cl vere est unicus Dominus noster, principalis el summus, cum cacleri sint Domini minus principales,fateor lamen communio­ rem lectionem apud ecclesiasticos eam esse, quae vocem, Unicum,refert ad Filium; quam lectionem Ego quoque sequulus sum,turn in calcchismo,lum in symboli explicatione italica. Libro 3. capite 2. § ultimo,modum loquendi,quo dixi, naturam divinam cl humanam in Verbo sub­ sistere,inveni in auctoribus non malis: lamen quia subsistere ad personam non ad naturam proprie perlinet; rectius cum s. Leone dixissem, naturam divinam cl humanam in unam Verbi convenisse personam,vel cum s. Tlioma 3.part, quaesi. 2. ari. î. Verbi personam in natura divina el humana sub­ sistere. Sic eliam non probo modum loquendi,quo dixi, naturam divinam non esse natam, neque pas­ sam. sed solum humanam: nasci enim, cl pali, cl similia, quae actionem, vel passionem significant, suppositorum sunl, non naturarum. Itaque magis proprie dixissem naturam divinam non esse na­ tam, neque passam, sed Deum in natura humana natum cx Virgine, cl passum in cruce , quo modo sanctus Petrus loquitur, cum ait, Christo igilur in carne passo, etc. I. Petri 4. Libro 4. cap. 1G. § Al probabile. Re melius con­ siderata sequendam esse existimo sententiam s.Tho'iiae,quae csl cl aliorum scholasticorum in 3.seni, disl. 22.praesertim cum testimonium ecclesiastici, el sanctorum Patrum, qui videntur affirmare,Chri­ stum descendisse ad loca omnia inferni, vcrilicari possint, cliamsi dicamus Chrisli animam non de­ scendisse ultra limbum sanctorum Palrununam cx eo loco poluil apparere omnibus spiritibus, qui in variis inferni locis degebant, el alios terrere, alios consolari, proni expedire ipsi videbatur. Si enim dives ille Epulo cx loco damnatorum videre poluil Lnzarum in sinu Abrahae, idcsl, in limbo Patrum commorantem,et cum ipso Abraham sermones mi­ scere: quanto facilius poluil Christus ex eodem Abrahac sinu inspicere omnes partes inferni, cl ab omnibus spiritibus, sive purgatorii, sive gehennae conspici? Sic igilur penetravit omnes inferiores paries, usque ad sedem magnae illius mentis.quae dicitur diabolus, non substantiam animae suae in omnibus partibus constituendo, sed cx limbo prae­ sentem se, el conspicuum omnibus partibus exhi­ bendo. RECOGNITIO LIBRORUM Dc Summo Ponlifico Lib. 1. cap.G.Dum haec Scripta recognoscerem, anno videlicet IG(H». forte accidit, ut quidam scri­ ptor librum italicum ederet, in quo, praeter alia, probare conatus est, episcopos s. Cypriani lempo­ re a plebe judicari consuevisse, cujus contrarium in hoc sexto capitulo nos docuimus.Adduxit autem locum s. Cypriani ex lib. 1. cpisl. 4. ubi hacc ha­ 233 bentur: Quando ipsa plebs maxime habeat pole vialem, vel eligendi dignos sacerdoles, vel indi­ gnos recusandi. Sed fallitur, nam in hoc loco non agitur de potestate judicandi episcopos electos,sed de potestate admittendi,vel recusandi,cum eligun­ tur, quando nondum episcopi sunl. Neque vult s. Cyprianus ad plebem spectare proprie electio­ nem episcoporum, sed lanium consentire in ele­ ctionem praebendo testimonium de bona vila, cl sanclis moribus eligendorum; vel dissentire prae­ bendo testimonium de mala vita, el perditis mori­ bus eorundem. Haec enim sunl verba ejus post verba superius recitata: Quod, inquit, videmus de divina auclorilale descendere, ul sacerdos plebe praesente, sub omnium oculis fligatur, el di­ gnus alque idoneus publico judicio ac testimonio comprobetur. El infra: Coram omni synagoga ju­ bet Deus constitui sacerdotem, ideal. instruit ct ostendit ordinationes .sacerdotum tales, nonnisi sub populi assistentis conscientia fieri oportere, ut plebe praesente, rei delegantur malorum cri­ mina, vel bonorum merita praedicentur, el sil ordinatio justa cl legitima, guae omnium suf­ fragio el judicio fuerit examinata. Eodem libro cap. 8. § 2. Video me nimis obscu­ re esse hiquulum. cum dixi: St enim Ecclesia rcgilur ab optimatibus, ul habcl secundus error : certe presbyteri non sunt oplimaleszvtl si presby­ teri sunt optimales,Ecclesia non regitur ab opti­ matibus, etc. Sic igitur explico quod eo loco .scri­ psi. Calvinus duo docel. Ecclesiam regi a coetu se­ niorum, quos optimates appellat; cl episcopos el presbyteros jure divino pares esse: harum duarum sententiarum alteram refello exaltera.Sicenim dis pulo. Si Ecclesia regitur a coetu seniorum, idest. ab optimatibus: vel iu coetu seniorum includuntur soli episcopi, qui sunl veri Ecclesiae optimates, vel includuntur eliam presbyteri: si includuntur soli episcopi, sequitur presbyteros non esse pares episcopis, neque osse optimates: el luoc refellitur ille Calvini error, quo episcopos el presbyteros di­ vino jure pares faciebat. Si includuntur eliam pre­ sbyteros divino jure pares faciebat. Si includuntur eliam presbyteri, sequitur. Ecclesiam non regi a coctu seniorum, sive ab optimatibus,qui erat alter error ejusdem Calvini. Constat enim in conciliis generalibus, in quibus dc adminislralionc totius Ecclesiae agitur, el ubi leges, quibus Ecclesia re­ gitur, feruntur vel abrogantur , numquam inter­ fuisse presbyteros, cum auclorilale definiendi,nisi essent legati, cl locum tenerent absentium aliquo­ rum episcoporum,id quod non opus csl aliter pro­ bare quam cx actis conciliorum,quae adhuc extant. Lib. 2. cap. 4. § In concilio i. aci. l.Quod hoc loco vocamus concilium quintum, scquuli veleres tomos conciliorum,id non csl vero concilium quin­ tum generale, sed csl concilium quoddam particu­ lare,quod ipsam quintam synodum generalem prae­ cessit, de qua re vide quod scripsimus lib. 1. de conciliis cap. 5. ubi diligentius conciliorum histo­ riam consideravimus. Eodem lib. cap. G. ubi explicatur quomodo sil inlclligcndum,quod scribit s.Ignatius Christum haptizatum fuisse cuiu explcssel 1res aunorum dcca- 23 4 IlECOGMTIO OPEllLM des, < um lamcn communis scnlcnlia sit Christum baplizalum anno trigesimo inchoato, non expleto : posset facilius responderi, si diceretur, 1res anno­ rum decades rectissime dici posse expictas, quan­ do perventum est ad annum trigesimum, etiamsi annus ille non sil linitus. Complementum enim trium decadum, hoc solum requirit,ul possit in nu­ mero poni annus trigesimus, sive completus, sivo inchoatus. Quomodo loquitur s. Lucas cum dicit cap. 2.cvangelii:7'o.slqu(jjn consummati sunl dies ocio, ul circumcideretur puer. Significat enim perventum esse numerando ad octavum diem,non autem expletum fuisse diem octavum.Sic etiam lo­ quitur idem Lucas Actor. 2. dum ait: Cum comple­ rentur dies pentecostes·, non enim significat com­ pletum fuisse diem quinquagesimum, sed inchoa­ tum. Illo enim inchoato complebatur numerus quinquagenarius, quia dici poterat, hodie csl dies quinquagesimus. Sic igilur complelac sunt 1res an­ norum decades,quando dici potest, jam agitor nnuus trigesimus. Eodem lib. cap. (3. § I. Ubi dicitur, ex quibus novem ita generalia fucrunl, ul in eis Graeci el Latini interfuerint, vox illa,novem, omitti potuis­ set, nam m concilio 2. generali, nulli fuerunt La­ tini; el synodus couslanlinopolilana, quae in caus­ sa Anlhimi celebrata est, non fuit propric gene­ ralis. Eodem libro cap. 28. § ultimo. Non sine caussa dixi, sanctum Gregorium parlim ex humilitate,parlim ex necessitate se imperatori Maurilio subjecis­ se. Siquidem Mauritius imperator usque adeo ty­ rannice romanam Ecclesiam premebat, ul ipse s. Gregorius quamvis mitissimus esset, eum cum Diocletiano cl Nerone comparaverit. Sic enim lo­ quitur in explicatione psalm. 101. qui est unus ex pocnilenlialibus: Sunt,inquit, portae inferi quae­ dam potestates hujus mundi. Quid enim Nero, quid Diocletianus, quid denique iste, qui hoc tempore Ecclesiam persequitur, numquid non omnes portae inferi?El paulo ante de eodem impe­ ratore loquens:Contra catholicam veritatem suae furore tyrannidis offeratur: in tantum autem suae temeritatem exlendil vaesaniae, ul caput omnium ecclesiarum romanam Ecclesiam sibi vcndicel, cl in domina gentium terrenae jus po­ testatis usurpet. Quare idem s. Gregorius lib. 11. epislo). 43. cl 44. indici. 6. scribens ad Phocam Maurilii iucccssorcm, cl ad Leontinam Augustam, deplorat jugum durissimum, quod longo lemporc sub Maurilio ferre coactus fuerat.Ex quo sequitur, ul obedientia quam s. Gregorius Maurilio exhibe­ bat. non débita fuerit, sed coacta. Eodem lib. cap. 21). § Secundo dici potest. Non probo.quod eo loco dixi cum Alberto Pighio s.Pau­ lum appellasse ad Caesarem, tamquam ad suum legitimum principem. Nam si ratio exemptionis ccclesiaslicorum csl, quia sunl ministri Christi, qui csl princeps regum terrae,cl rex regum,cerie sunl exempli de jure, non solum a potestate principum Christianorum, sed diam principum ethnicorum. Permanendum igilur csl in prima solutione, quod apostolus Paulus fuerit subjectus Caesari de facto non de lure, cl appellaverit ad ipsum, nou tam­ quam ad superiorem suum, sed tamquam ad supe­ riorem praesidis Judaeae cl Judaeorum, a quibu injuriam poliebatur. Non enim potuit aliter libera­ re se ab injusto illo judicio, cl periculo injustissi­ mae mortis, nisi recurrendo ad ipsorum principe cl judicem, quod ipse idem significavit Ador. iS. cum ait: Coactus sum appellare Caesarem. Eodem libro el cap. § Ab Othone: Sciendum e··. quod Otho non propria auctoritate Joannem ponnlicem deposuit,sed auctoritate concilii deponende.curavit. Quod concilium in mullis erravit, nectam concilium, quam conciliabulum fuit, et ideo paulo post abrogatum, vide card. Baronium lom. 10. an­ nalium ad annum Domini 963. Eodem lib. cl cap. § Despondeo illud Gregarii. Admisi duos canones ex Gratiano, disl. 63. riddl­ ed, can. Adrinnus, el can. in synodo. Sed card. Baronins tomo 9.annalium, ad annum Domini 771. Probat,hos canones non videri legitimos,luniç/ad cos Gratianus non aliunde collegerit,nisi ex chro­ nico Sigcbcrli, qui pontificibus fuit infensus, tum quod contrarium cx aliis auctoribus colligatur. Eodem lib. cap. 31. § Secundum nomen. Addi potest testimonium Tertulliani,qui in lib. de pudi­ citia, in principio, romanum pontificem vocat epi­ scopum episcoporum,qui titulus salis aperte docet pontificis primatum semper in Ecclesia agnitum fuisse. Libro 3. cap. 9. § ultimo. Dixi de Anlichristo: Non apparebit, nec regnare incipiet nisi tribu annis cum dimidio ante mundi /iuein.Quod ideo dixi,quia quod intercedet inter mortem Anlichrisii cl finem mundi, tam erit modicum, ul pro nihil, reputari possit. Alioqui enim non eram oblitus, a nobis paulo ante demonstratum esse, inter mortem Anlichrisii cl finem mundi intercessuros dies quadragintaquinque ex cap. 12. Daniclis. Eodem libro cap. 21. § Denique si ad sancio». Ubi dicitur: Omitto caeleros Paires, vereor enim ne si cos excutiamus, nullum inveniamus, qui non negaverit Jesum esse Christum.fton loquimur absolute, sed ex hypolhcsi, videlicet si vera sit Il­ lyrici doctrina, non enim id nos affirmamus, quod esset omnino blasphcmum sed cx doctrina Illy­ rici hoc absurdum sequi dicimus. Libro 4. cap. 2. § Quarta sentent ia. \Jbi dicitur: Haec csl communissima opinio fere omnium c«tholicorum; Boetius dictum fuisset: Haec csl com­ munissima sententia. Opinio enim incerlilutiinein habet, eam vero sententiam certam esse credimus, atque ul talem in sequenti capite defendimus. Eodem lib. cl cap. § nil. Ubi dicimus senten­ tiam illorum,qui docent infallibilitalem judicii non esse penes papam, sed penes concilium generale, non esse plane haereticam, sed erroneam et haeresi proximam: Rectius dicemus, nos non audere eam sententiam, plane haereticam judicare, quo­ niam qui sententiam illam sequuntur, neque ab Ecclesia ipsi damnati, neque libri eorum prohibiti unquam fuerunt. Videri tamen nobis ita manifeste erroneam, ul merito possit Ecclesiae judicio hae­ retica declarari. Eodem lib. cap. 5. § ult. Ubi diximus, quod si papa praeciperet vilium, aut prohiberet virtutem. CARDINALIS ΙΠΊ.Ι.ΑΙΙΜΙΝΙ >35 Ecclesia teneretur erodere virtutem esse malam, cl materiam eo loco non disputari: non volui signifi­ vilium esse bonum: loquuli sumus de actibus du­ care, potestatem jurisdictionis exterioris, de qua biis virtutum aul viliorum , nam si praeciperet eo loco disputabatur, non perlinere ad claves Ecmanifestum vilium, aul prohiberet manifestam vir­ lesiae. Sed hoc solum dicere volui, potestatem or­ tutem, dicendum cssel cum Petro, obedire portet dinis cl jurisdictionis interioris, tractandam esse magis Deo quam hominibus. Loquimur enim de in libris de Sacramentis, ubi Iraclalur integra ma­ actibus virtutum necessariis; alioqui enim non i- teria do clavibus: nam in libris de Summo Pontifi­ gnoratnus, posse pontificem justa de caussa jube­ ce non susceperam disputationem de clavibus in re, ul tali dic non jejunetur,tali loco divina officia genere, sed solum de potestate jurisdictionis ex­ non celebrentur cl similia. Neque enim necessa­ ternae, seu forensi summi pontificis. Libro 3. cap. 2. § ull.Quod allinet ad Bullam Λrium est, omni dic jejunare, aul in omni loco divi­ na officia celebrare: non poterit autem jubere, ul Icxandri VI. de divisione orbis nuper inventi, el non colatur Deus, ul non diligatur proximus, el a- debellalione Indorum occidentalium, cum ea scri­ berem, Bullam non videram, cl ideo sequutus sum lia id genus. doctrinam cardinalis Cajclani in 2. 2. quaesi. GG. Eodem lib. cap. 8. § ult. Concessimus s. Mac collinum idolis sacrificasse.Sed non videtur id es­ arlic. 8. Francisci Victoriae in 2.relcclione de jure se omnino certum.Siquidem s. Augustinus lib. de belli, el Dominici a Solo in quartum sententiarum unico Baptismo cap.1G. scribit, i·! objectum fuisse dist. 3. qu. unica art. 10. ad 5. Argumentum, tum a Donalislis, sed minime probatum,cl addit s.Mar- proplcr eorum rationes, tum quia Cajclanus vixit ccllinum innocentem luisse,quod etiam confirmari tempore Alexandri VI. cl ei supervixit, proinde fa­ videtur ex co quod Eusebius nec in historia,neque cile scire potuit, quid sibi voluerit Alexander pon­ m chronico, neque alii veteres hujus rei memine­ tifex, cum orbem recens inventum divisit. Eodem libro cap. 3. § Item si papa. Quod dixi, runt, immo Thcodorclus lib. 1. cap.3. laudat Marccllinum, quod praeclarissime iu pcrscquulione se id esso episcopum in Ecclesia particulari.quod est papa in universali, ila accipiendum csl,ut sicut pa­ gesserit. Eodem lib. cap. 10. § Respondeo ad primum. pa csl verus pastor el princeps Ecclesiae univer Admonemus hoc loco,sententiam Gclasii, quicum­ sac: ila sil episcopus verus pastor el princeps Ec­ clesiae particularis, non vicarius aul administra­ que tandem is Gclasius fuerit,in lib.de duabus na turis Christi, quae videtur asserere in sacramento tor ad cerium aliquod lempus, alioqui enim non Eucharistiae, substantiam panis adesse cum cor­ ignoramus, neque negamus cum majori potestate pore Christi, explicatam esse a nobis lib. 2. de pracessc papam Ecclesiae universae, quam praesit ucharislia cap. 27. episcopus Ecclesiae suae. Eodem lib. cap. ί. § 1. Distinctio illa de jurisdi­ Eodem libro cap. 14. § ultimo. Indicavimus uno verbo, narrationem Volaterrani, quod Norvegi ex ctione temporali summi pontificis directe vel in­ permissione Innoccnlii VIII. sine vino sacrificium directe; non solum habetur apud auctores ibi cita­ Eucharistiae habuerint, videri falsam; sed postea tos, sed etiam apud glossam in cap. novit, de ju­ quo magis de hac cogitavimus, eo magis falsa, aul diciis § de fcudo, quam etiam sequitur Innocentius certe valde suspecta falsilalis ea narratio nobis visa IV. ibidem, ubi dicitur, papam non judicare de est, Ium quia nemo alius eam rem prodidit, nisi fcudo directe, secus indirecte ratione peccati. Inex ipsius Volaterrani auctoritate, Ium quia nullum lelligimus autem per jurisdictionem indirecte, ju­ cxlal ejus rei vestigium, tum quia non est verum risdictionem quam summus pontifex habet super tantam inopiam vini unquam in Norvegia fuisse, ut temporalia in ordine ad spiritualia, quae spiritua­ ad sacrificium deesse potuerit, tum denique quia lia proprie, clpersc respicit ejus jurisdictio, ul verba Volaterrani sccum ipsa pugnare videntur. declaramus cap. G. Lib. 3. cap. 4. § Caelorum hoc ctiam.Dc regno Ait enim permissum fuisse Norvogis calicem sine uno sacrificare; quasi calicem vacuum, aul aliquo Christi scripsi, quae vera esso credidi, alquc ellam alio liquore plenum sacrificaverint. nunc credo. Sed quia dum haec recognoscerem, Eodem lib. cap. IG. § Tertius locus. Hoc loco acriter de hac re inter scriplores disceptabatur, οbrevissime indicatum est, ex illis verbis Joan. 21. peraepretium esse duxi paulo clarius cl fusius Pasce oves meas, colligi auctoritatem imperandi meam sententiam aperire. Igilur cavendum esse regio more, quia de hac, re salis copiose scriptum censeo piis hominibus, ne sic regoum Christi tem­ fuerat lib. 1. de pontifice cap. 13. Itaque si cui lo­ porale defendant, ul veram ejus paupertatem ne­ cus hic obscurus videatur,consulat locum superio­ gare videantur, alquc eo modo ingrati sint magnae rem citatum. illi gratiae, de qua dicit Apostolus ad Corinthios: Eodem libro cap. 21. § Respondet Joanncs.Vbi Scitis gratiam Domini nostri Jesu Chrisli.qui pro­ dicitur de s. Joanne chrysoslomo, quod homil.83. pter nos egenus factus est.cum esset dives, ut illius in Matthaeum alloquatur presbyteros, cum dicil:St inopia vos divites essetis, 2.Corinth.8.El contra ne dux quispiam, si consul, si ipse denique, qui sic paupertatem Christi propugnent, ul verum ejus diademate ornatur , indigne adeat, cohibe et regnum oppugnent, el eo modo desinant in ipsius coerce. Rectius dicemus, illis verbis alloquulum regno partem habere. In Scripturis sanctis Christi esse diaconos, sed parum refert. regnum evidentissime praedicatur. neque unum Eodem lib. cap. 22. § 2. Ubi dixi potestatem or­ lanium, sed tria. Primum cl proprium Christi re­ dinis, et potestatem jurisdictionis internae perli­ gnum csl illud de quo loquitur angelus ad Virgi­ nere ad materiam de clavibus Ecclesiae, cl eam nem Lucae 1. Itabit cl Dominus Deus sedem Da- 236 RECOGNITIO OPERUM vid patris ejus, el regnabit in domo Jacob in ae­ omnia quae possidet: si aulcrn fortior eo superve­ ternum. cl regni ejus non cril finis, quae verba niens vicerit eum, universa ejus arma auferet in videntur desumpta, ex cap. i). Isaiac, ubi dicitur: quibus confidebat, cl spolia ejus distribuet. El Super solium David el super regnum ejus sede­ clarius Joan. 12. Nunc judicium csl mundi, nuw bit. ul corroboret illud, cl confirmet injustitia, princeps hujus mundi ejicietur foras,elego sicj: et judicio amodo, cl usque in sempiternum, qui­ allatus fuero a terra}, omnia traham ad meibus locis conformia sunl multa alia, ut illud psalm. psum. El Coloss.l.Qui eripuit nos de poleslaleb.· 2. Ego autem constitutus sum rex ab eo super nebrarum. cl transtulit in regnum filii dilectio­ Sion montem sanctum ejus, praedicans praece­ nis suae. El cap. 2. El expolians principaluse. ptum ejus. El psalm. 131. De fructu ventris lui potestates, traduxit confidenter, palam, trium­ ponam super sedem luam, etc. El Daniel, i). Iu phans illos in semelipso. De qua re s. Augustinus diebus regnorum illorum suscitabil Deus regnum, tractat in psalm.54./tllende gloriam crucis ipsius; etc. El Zachar. 9. Ecce rex tuus veniet libi, etc. Jani in fronte regum crux illa fixa est,cui inimiEl Midi..·».Et tu Bethlehem Ephrata parvulus es ci insultaverunt. Effectus probavit virtutem, do­ in millibus Juda: ex te mihi egredietur, qui sil muit orbem, non ferro, sed ligno. El sancias leo dominator in Israel. El llicrcm. 23. Suscitabo sermon. 8. de passione Domini: O admirabilis po­ David germen justum, el regnabit rex el sapiens tentia Crucis, o ineffabilis gloria passionis.in erit, etc. El Ezcch. 37. El faciam cos in gentem qua, ct tribunal Domini, el judicium mundi ct unam in terra, in montibus Israel, cl rex unus potestas est crucifixi. Nec sine magno mysterio/n erit omnibus imperans, clc. Hoc aulcrn regnum titulo crucis, scriptum fuil literis, hcbraicis, graeproprium Messiae, non temporale, sed spirituale cis cl lalinis Ilex Judaeorum, ut lotus mundus afuturum fuisse, praeter Ambrosium. Hieronymum, gnosccrcl Christum per passionem suam de diabo­ Augustinum, cl Bernardum, qui paulo post cita­ lo triumphasse cl regnum sibi pepcrissc. Quamvis buntur. docent duo interpretes Scripturarum accu­ aulcrn hoc regnum proprie spirituale sit, cl per fi­ ratissimi, Cornelius Janscnius, cl Adamus Sasboul. dem ad aliud perlinere incipiamus, tamen negari Ille, Janscnius videlicet, sic scribit in cap. 3.Con­ non potest, quin eliam ad temporalia se extendat, cordiae, explicans verba evangelii, Lucae 1. Dici­ quatenus ad spirilualia ordinantur, ul omnes theo­ tur, inquit, regnum Messiae sedes, cl regnum Da­ logi confitentur. Neque hoc regnum verae paupervid, non quod temporale esset, sensibile el terre­ lati Christi repugnat, quia aliud csl habere pole· num, sed quod in regno Davidis adumbratum ' slalcm disponendi dc temporalibus in ordine ad spi­ fuit. El Datidi in proprio semine promissum sub ritualia, aliud habere proprietatem cl dominium typo regni ejus. Ita el domus Jacob hic non po­ particulare rerum temporalium. Praelati enim cc· test accipi pro familia Jacob carnali, sed pro spi­ clcsiaslici, ac praesertim ii,qui sunl praepositi or­ rituali, quae est omnium fidelium congregatio. dinum religiosorum, habcnl potestatem disponendi Adamus Sasboul in comment, cap. 9. Isaiac,de­ dc rebus temporalibus suae Ecclesiae, vel religio­ clarans illud: Super solium David, et super re­ nis. cl tamen non habcnl dominium, vel proprie­ gnum ejus sedebit: Ad haec verba, inquit, alludit tatem rerum temporalium. Sic igilur Chrislus, ut angelus Gabriel apud Lucam, ubi ait: Dabit ei rex Ecclesiae, disponere potuit dc temporalibus re­ Dominus sedem David patris ejus. El quemad­ bus Ecclesiae, immo etiam dc rebus lotius mundi, modum locum illum apud Lucam male inlelli- cl tamen vere dicere poluil:Filius hominis non ha­ gunl illi, qui millenarii dicuntur, putantes Chri­ bel, ubi caput suum reclinet. Luc. 9. cl verbo et stum in terra mille annos regnaturum: sic Judaei exemplo docuit statum religiosae vitae, quae abdi­ praesentem locum interpretantur de regno cor- cat omne dominium in particulari, ul definierunt porco.qualc est regnum principum hujus mundi: summi pontifices, Nicolaus IV. Clemens V. cl Joan­ cum apertissimae Scripturae sini in Testamento nes XXII. qui Joannes definivit quidem in cxlravareteri, testantes regnum Christi hujusmodi non ganli, Quia quorundam, Christum habuisse domi­ futurum. Dicitur enim apud Zachai iam 9. cl ipse nium in communi cum apostolis carum pecunia­ erit pauper, etc. Dicitur autem Chrislus super so­ rum, quas cx eleemosynis collectas in loculis Ju­ lium David sedere cl regnum ejus non habiturum das ferebat: sed admisit Christum vero fuisse pau­ finem, quoniam in Ecclesia, cl populo fideli, cu­ perem, ul sunt omnes veri religiosi, sive habeant jus typus erat regnum David, ipse dominium le­ dominum in communi, sive non habeant. nd, cl imperium amodo usque in sempiternum, Alterum Christi regnum csl regnum divinum uhaccillc, el confirmantur haec omnia cx evangelio nivcrsalc, quod Christo convenit ratione unionis cl epistolis b. Pauli. Nam princeps cum quo pu­ hypostaticae, sed rcclc Cajclanus admonet in com­ gnavit Chrislus, ut regnum sibi acquireret, non fuit mentario primi capitis epistolae ad Hebraeos, hoc Herodes, aul Caesar, sed diabolus, ct sicut diabo­ dominium convenire Christo homini ratione divi­ lus princeps erat hujus mundi, quia invisibiliter nae filiationis, non ratione humanae, ille enim ho­ regnabat in cordibus hominum per infidelitatem mo Chrislus,quia vere csl Filius Dei naturalis, csl cl inobcdicnliam: sic diabolo per Christum supe­ haeres universorum sine ulla exceptione, quamvis rato cl triumphato, coepit Christus regnare in cor­ autem Chrislus non habeat cx humana filiatione dibus fidelium per fidem ct obedientiam manda­ dominium universale, habel tamen Christi humani­ torum Dei. Luc.lt. Si in digito Dei ejicio daemo- tas cx donatione Patris, ratione hypostaticae unio­ nia.profecto pervenit in vos regnum Dei.Cum for­ nis, dominium quoddam universale , simile domi­ iis armatus custodit atrium suum, in pace sunl nio divino, quod non tollit dominia particularia, CARDINALIS BELL\RMINt sed en conservai, cl in hoc dominio fundalurjus illud, quo potuisset Christus, si voluisset, regna omniasibi assumere, ul eliam in libro noslro dixi­ mus. De hoc regno inlelligimus illa verba Mullh. II. Omnia mihi tradita sunl a Patre meo. El Joan.13. Omnia dedit ei Paler in manus.VA Joan. 18. Omnia lua mea sunl, el sicul dedisti ei pote­ statem omnis carnis. El Hebr. l.Q ucni constituit haeredem universorum. El Apocal. 3. Habel ia vestimento el i>i femore suo scriptum,rea; regum clDominus dominantium. Hoc regnum acçepil Chrislus ab initio conceptionis: et esi illi commu­ ne cum Patre,sed non potest communicari cum ulIa pura creatura, neque repugnat verae paupertati, quam Chrislus elegit, pro tempore mortalitatis suae; nam ipse idem Chrislus homo ratione dominii uni­ versalis ditissimus erat, ratione particularis, pau­ perrimus. Ipse idem vere in propria venit, ul dici­ tur Joan. 1. quia Domini est terra cl plenitudo cjus, cl simul vere non erat ei locus in diversorio, ul dicitur Luc. 2. el in alieno natus csl. ul dicil Gregorius hom. 8. in cvangelia, neque enim priva­ re voluit ullum hominem dominio rerum suarum. Neque regnum hoc temporale dici potest,quale est regnum hujus mundi, nam neque opibus, neque militibus, neque armis, neque arcibus, neque aliis ejusmodi praesidiis indigel,sine quibus regna tem­ poralia conservari non possunt: neque tollit hoc regnum regna hominum, qui juste illis possident, sed illis praecsl polcslate quadam alliorc ct subli­ miore.quam sil potestas ullius regis aul rnonarchac temporalis. El poluisscl quidem Chrislus cx hac potestate sua cminenlissima privare regnis tempo­ ralibus qiioscumque reges lerrac , neque fecisset illis injuriam,si hoc fecisset: sed maluit regna tem­ poralia iis dimittere, qui ca possidebant, ul humi­ litatis et paupcrlalis, palicnliac el obedicnliac cxemplum daret. Tertium regnum, est regnum gloriae, quod in perfecta corporis ct animae bcaliludine cl feli­ citate consistit, cx qua sequitur exemptio cl liber­ tas ab omni subjectione creaturarum, cl polestas, seu potestatis exequulio super omnes creaturas. Hoc regnum adeptus csl Chrislus in ipsa resurre­ ctione cl ascensione, quamvis ci destinatum fuis­ set ab initio conceptionis. Sicut enim David, qui figura Christi fuit, in puerilia rex inunctus est a Samuelc, cl tamen regni possessionem, non nisi post multos labores cl dolores obtinuit: sic eliam Christus ab initio conceptionis Dominus gloriae es­ se coepit: sed tamen oportuit Christum pali, et ita intrare in gloriam suam. Luc. oil. De hoc regno dicitur Lue. 19. Homo quidam nobilis abiit in regionem longinquam accipere sibi regnum ct reverti. Ubi aperte loquitur do passione sua, per quam abiturus erat accipere sibi regnum gloriae coelestis, cl reversurus tandem in die judicii. Dc hoc eliam dicitur Marci 9. Sunl quidam de hic stantibus, qui non gustabunt mortem donec vi­ deant regnum Dei in virtute veniens, el paulo post describitur transfiguratio Domini, per quam viderunt 1res apostoli gloriam claritatis Christi, quam regnum Dei paulo ante nominaverat. De hoc quoque regno inlclligilur illud Lucae 22. Aon biDelurmixi Vol. IV. P. II. 237 bam de generatione vitis, donec regnum Dei ve­ nial. El Luc. 23. Memento mei dum veneris in regnum Ilium, de hoc regno inlelligimus illud Maith. ull.Data est mihi omnis potestas in coelo cl in terra. Nam lune demum datum csl Christo homini, ul non amplius subjectus esset ulli crea­ turae, non solum dc jure, quomodo numqunm fuit, sed neque de facto, idesl, neque hominibus, ne­ que fami, neque sili, neque laboribus, aul dolori­ bus aut ipsi morli:scd contra omnibus omnino do­ minaretur: /n hoc. inquit Apostolus Horn. \. Chri­ slus mortuus csl cl resurrexit, ul vivorum el mortuorum dum inaretur. Dc hoc eliam dicitur Dnnielis 7. Aspiciebam in visione noctis, cl ecce cum nubibus coeli, quasi Filius hominis veniebat,el usque ad antiquum dierum pervenit, cl in conspectu ejus obtulerunt cum, cl dedil ci potestatem, el honorem, el re­ gnum, el omnes populi, tribus et linguae ei ser­ vient, potestas aeterna, quae non auferetur, ct regnum ejus quod non corrumpetur. El beatus Pelius cap. 3. prioris cpislolac dicil dc Christo: Profectus in coelum, subjectis sibi angelis, pote­ statibus el virtutibus. El in epistula 2. cap. I.Sic enim abundanter ministrabitur robis introitus in. aeternum regnum Domini nostri, cl Salvatoris Jcsu Christi'. El beatus Paulus Philipp. 2. Propter quod et Deus exaltavit illum.cl dedit illi nomen. quod csl super omne nomen, ul in nomine Jcsu omne genu flectatur , coelestium. terrestrium cl infernorum. El beatus Joannes cap. I. Apocalyp. Primogenitus mortuorum, el princeps regum ter­ rae. Hoc regnum nunc csl invisibile, cl sola fide percipitur, sed in die judicii visibile Γιοι, ul ipse Dominus ait Mallh.26.Amodo videbitis F.lium ho­ minis sedentem a dextris virtutis Dei cl venien­ tem in nubibus coeli. Dc quo eliam \poslolus di­ cil 2. Timolh. i. Testificor coram Deo cl Chrisio Jcsu. qui judicaturus csl vivos et mortuos.cl per adventum ipsius. cl regnum ejus. Hoc regnum comminabitur a Chrisio suis electis, ut dicit Apo­ stolus Philippeus. 3. Salvatorem cxpcclamus Do­ minum nostrum Jesum Christum. qui reformabit corpus humilitatis nostrae configuratum corpori claritatis suae. El Roman. 8. Nam expeclalio crea­ turae revelationem filiorum Dei expeclal. Et Co­ losseus. 2. Cum apparuerit Christus vita vestra, tune et vos apparebitis cum ipsoin gloria. Et bea­ tus Joannes Apocal. 3. Qui vicerit, dabo ci sedere mccum in throno meo. El clarius Mallh. 19. In regeneratione cum sederit Filius hominis in sede majestatis suae, sedebitis el vos super sedes duo­ decim judicantes duodecim Iribus Israel. Dc hoc regno non oporlel quaerere, an repugnet pauper­ tati Christi, quia paupertas illa non erat duratura, nisi pro tempore mortalitatis. Neque dici potest hoc regnum temporale , cum sil alterius ralionis, cl longe eminentius omni regno temporali . cl tan­ dem in die judicii , ul praedixit Daniel cap. 2. consumere el destruere debcl omnia regna tem­ poralia, ct ipsum in aeternum permanere. Sunt igilur tria Christi regna, unum proprium ipsius, alterum commune cum Patre, tertium commune cum electis. Illud primum incipit a pracdlcatio31 2.3 S RECOGNITIO OPERUM n<\ secundum a conceptione , tertium a resurre­ ctione. Praeter ista regna, quartum regnum, quod pro­ prie temporale dici debet, qualia sunt regna prin­ cipum terrenorum, nos quidem in Scripturis el in Palribus non invenimus; immo existimamus repu­ gnare Christi paupertati,cl sapore errorem Judaeo­ rum cl haereticorum, quo nomine refutatur ab Adriano i mo in llagcllo Judaeorum, el Adamo Sashout in cap. 9. Isaiac, Augustino de Ancona dc potestate Ecclesiae quaesi. I. ari. 9. cl fusissime a Thoma Waldensi lib.2. doctrinalis fidei antiquae. At. inquies, Christus figuratus fuit per Moysem, cl per Melchiscdech, ul Apostolus doccl ad llebr. 3. ct 7. proinde non debuit habere minorem potesta­ tem. quam habuerint, Moyses cl Mclchiscdecbtscd illi fuerunt simul ponliliecs cl reges temporales : igitur Christus etiam debuit simul esse pontifex summus, cl rex maximus temporalis. Respondeo: Chrislum ob hoc ipsum, quod figuratus fuit per Moysem ct Melchiscdech, non debuisse esse re­ gem temporalem, ulilli fuerunt, sed regem allions ordinis, nam figura semper csl inferior el imper­ fectior figurato, el hoc manifestum csl cx figura sacerdotii. Moyses enim sacrificabat oves cl boves: Cbrislus aulem sacrificavit se ipsum agnum ratio­ nalem cl divinum: Melchiscdech obtulit panem et vinum,Christus obtulit corpus cl sanguinem suum. Sicut igitur sacerdotium Christi fuit longe sublimius sacerdotio Moysis et Melchiscdech: sic etiam re­ gnum Christi debuit esse mullo excellentius, idesl, non temporale, ul illorum, sed aeternum, spiritua­ le cl coelesle, nam cliam regnum Davidis fuit fi­ gura regni Christi, cl tamen Paires aperte dicunt Christum non regnasse in Hierusalem terrena, ubi regnavit David, sed in Hierusalem spirituali, quae est Ecclesia. Quod aulem Christus non habuerit regnum temporale, non fuit in caussa, quia non poluerii illud habere: sed, quia indignum erat Christo, qui csl rex angelorum, ul lierci quasi unus dc regibus terrae, el sedere ad judicandas li­ tes terrenas, ul sederunt Moyses . Melchiscdech el David. Quod si ii. qui regnum temporale Christo tribuunt, per regnum temporale, nihil aliud intelligant. nisi dominium universale, quod non tollit particularia el eminentem potestatem disponendi dc rebus temporalibus, in sententia convenimus, ct solum dc verbis disceptamus. El ego quidem libros velerum Patrum ea qua potui diligentia, cvolvi, cl legi non raro Putres negantes Christi re­ gnum temporale aul terrenum; affirmantes aulem idipsum non legi, placuit aulem aliquol leslimonia hic adseribere. Egcsippus apud Euscbium in ecclesiasl. hislor. cx ver-ione lluflini lib. 3. cap. 20. scribil a Domi­ tiano interrogatos afiiiies Christi, quale esscl ipsius Christi regnum, ila respondisse: Responderunt, inquil. quod non hujus mundi regnum,neque hu­ jus terrae ci designetur imperium: sed quia coe­ leste ei regnum per angelorum ministeria in con­ summatione sacculi praeparetur, quando scili­ cet adtenlans in gloria de rivis el mortuis ju­ dicabit. S. Irenaeus lib. i. cap. 37. describens visionem Deliae, cl accommodans ad regnum Christi,sic oil: Ostendebatur aulem, cl regni ejus mitis, el paci­ fica requielio, posl enim Spiritum, qui conterit montes, el post lerraemolum el ignem, tranquil­ la, et pacifica regni ejus adveniunt tempora, in quibus cum omni tranquillitate spiritus Dei vivi /'icat el auget hominem, haec ille, qui salis aperi. describit regnum spirituale in quo Christus per spiritum gratiae regnat in cordibus. Tertullianus in lib. adversus Judaeos cap. de na­ tivitate Christi exponit verba Isaiac, qui per Cyrum mlclligil Christum ubique regnaturum. In omni­ bus locis, inquit, Christi nomen regnat, tilpolc ante quem omnium civitatum portae sunl aper­ tae, el cui nullae sunl clausae, quamquam d ista spirilualiler sunl intelligenda, quo praecor­ dia singulorum variis modis a diabolo obsessa, fide Christi sini reserata:attamen perspicue sunl adimpleta, utpole in quibus omnibus locis popu­ lus nominis Christi habitai, quis enim omnibus regnare potuisset,nisi Filius Dei qui omnibus in aelernum regnaturus nuntiabatur ? Similia vi­ de capite sequenti, quod esi de regno Chrisli ae­ terno. S. Cyprianus in 2. libro adversus Judaeos, scquulus Tertullianum, mulla scribil de regno Chri­ sti, sed potissimum loquitur de regno glorioso, quod accepit post resurrectionem, sic enim loqui­ tur cap. 26, Quod cum resurrexisset, accipcrela Patre omnem potestatem, ac poleslas ejus aeter­ na sit apud Danielcm. Videbam in visu noclc.el ecce in nubibus coeli quasi filius hominis ve­ niens, venit usque ad velercm dierum, el stelilin conspectu ejus, el qui assistebant ei obtulerunt eum, el data csl ei poleslas regia, el omnes reges terrae per genus, el omnis claritas serviens ei,tl potestas ejus aeterna, quae non aufrelur, el re­ gnum ejus non corrumpetur. Ei cap. 28. Herum probat Christum in aelernum regnaturum, mullis testimoniis, cl nusquam meminll regni lemporolis, seu conlra potius allegat verba Domini Joan. 18. Regnum meum non eslde hoc saeculo. Eusebius Caesariensis lib. 7. de demonstratione evangclica de regno Christi sic loquitur: ('bi vero Dominus cl Salvator noster Jesus Christus, qui de semine David ortus csl, in lotum orbem rex denuntiatus esi, tamquam ea quae de terra, cl ruina instaurata sil ipsa illa sedes David, per di­ vinum Salvatoris nostri regnum, erecta csl. el permanebit in aeternum, vcluli sol in conspectu Dei. illius lucis radiis, quam doctrina illius praeseferl, lotum orbem terrarum illustrans, haec il­ le, qui apertissime demonstrat Chrisli regnum es­ se, spirituale cl coelesle, dicil enim sedem David fuisse eversam, cl regnum destructum: sed per Chrislum instauratam esse sedem illam David et regnum ejus renovatum: certum aulem est non fuisse instauratum regnum temporale Davidis, sed illud quod eo figurabatur. Idem palet cx eo, quod Eusebius hoc Chrisli novum regnum divinum ap­ pellat: item quia dicil per doctrinam Chrisli, quae in toto orbe fulget, hoc regnum ubique dilatari. Hilarius in psal 2. exponens illa verba: Ego au­ tem constitutus sum rex ab eo super montem san- CARDINALIS BELI \RMIM clurn ejus, sic ail: l\’on super illum utique terre­ nae civitatis montem, comploratae scilicet,et ho­ micidae el parricidae Hierusalem, sed Hierusa­ lem ejus, quae in coelis csl. quae csl mater no­ stra, quae civitas magni regis est. Cirillus blerosolymilanus catechesi 13. regnum Chrisli gloriosum docet, neque de temporali un­ quam meminit: Regnat, inquit, Christus in saecu­ la, qui judicat vivos el mortuos, qui pro vivis cl mortuis mortuus csl. ut Paulus dicit. S. Ambrosius Id). 3. in Lucam non longe a line (racial quaestionem, quomodo apud Lucam legatur Christus habiturus sedem David patris ejus, cum apud Ilicremiam dicatur, nullum de semine David posl Jelioniam sessurum in illa sede: el concludit prophetam loqui de regno temporali, cvangclislam de regno spirituali: Ipsum, inquil, regem secun­ dum honorem saeculi non accepimus Christum. El infra: Quod regnavit Christus, non contra pro­ phetiam est, non enim saeculi honore regnavit, ncc in Jcchoniae sedibus sedit,el ibidem regnare sc dixit, qui non regnavit in terris. S. Epiphanius haeresi 29. quae csl Nazarncorum, quaerit quomodo impletum sil. quod dicitur in psalmo 131. De fructu ventris lui ponam super sedem luam. Qua ratione, inquil,super sedem Da­ vid non sedit? Venerunt, inquil euangelium. ul ungerenl eum regem. quo cognito secessit etc. qua ratione carnaliler impletum non esi in Sal­ vatore, ul sedeat super thronum David, el paulo posl: Thronus igitur David, et regia sedes ejus, csl sacerdotium in sancta Ecclesia, quam digni­ tatem regiam, sitnulque pontificiam simul conjunclim largitus csl Dominus sanctae Eccbsiae translato in ipsam throno David non deficiente in aeternum, haec ille, qui per regiam dignitatem, cum sacerdotio conjunctam, non mlclligil regnum aliquod temporale, sed potestatem ecclesiasticam, quae non consistit solum in officio sacerdotali sa­ crificandi cl orandi, sed cliam in vera jurisdictio­ ne gubernandi ct regendi fideles secundum leges erangelii. Ideo enim pontifices nostri dicuntur cl­ iam pastores el doclorcs, cl ul saepe retulimus, Gregorius nazianzcnus in oratione ad populum ti more perculsum el praesidem irasccntem. dicil: Imperamus el nos, addo etiam imperio alliore cl sublimiore, etc. Nam Epiphanius sequitur Eusebium, cl alios, qui docuerunt, regnum David fuisse typum regni Chrisli spiritualis, quo regnal in Ecclesia, cujus re­ gni participes sunl omnes episcopi, sed praecipue summus pontifex, qui in universam Ecclesiam po­ testatem babel. Satis enim clare dixit antea idem . Epiphanius, Chrislum non sedisse carnaliler in throno David. S. Hieronymus lib. 4. in Ilicremiam, exponens verba capitis 22. Kon sedebit, inquil. super thro­ num David vir el homo, sed sedebit Deus, reijnumque ejus non erit terrenum el breve, ut fuit David, sed perpetuum el coeleste dicente Scri­ ptura,regnabit su per domum Jacob in aelernum, tlregni ejus nen erit finis. Ubi s. Hieronymus sol­ vit quaestionem de contradictione, quae videtur es­ se inter Ilicremiam cl Lucam, eo modo quo Am­ 230 brosius el alii Paires, videlicet, quod propheta, qui dicil neminem posl Jechoniam cx stirpe David sessurum in throno David, loquatur de regno ter­ reno. Lucas aulem, qui dicil, Chrislum sessurum in Ihrono D.ivid, loquatur de regno spirituali. S. Joannes chrysostomus homil. 82. in Joan.ex­ plicans verba illa: Regnum meum non est de hoc mundo, dicil. Chrisli regnum esse divinum et coe­ leste, non aulem tale, quale putaverat Pilatus. Al non csl. inquit, mundi hujus Chrisli regnum? quid ni? quomodo dicil non esse? Aon quod hoc cliam non possideat,sed quod in coelo habeat im perium non humanum, sed longe majus, atque praestantius. El infra: Regnum suum dicil. non esse hinc, non quod mundum providentia sua el protectione privet, sed ut dixi, ul neque, huma­ mini, neque caducum esse demonstret. S. Augustins Iraclal. 115. in Joan. Super verba: Regnum meum non esi de hoc mundo. Audite, in­ quil, Judaei et gentes, audi circumcisio, audi praeputium, audite omnia regna terrena, non impedio dominationem vestram in hoc mundo. Regnum meum non csl dc hoc mundo. Nolite ti­ mere timore vanissimo: el paulo post: Venite ad regnum quod non est dc hoc mundo, venite cre­ dendo cl nolite saevire metuendo. Dicit quidem propheta de Deo Patre: Ego autem constitutus sum rex ab eo super Sion monfem sanctum ejus. Sed Sion ille ct mons ille non csl de hoc mundo: quod est enim regnum nisi credentes in eum? El lib. 17. de Civil. Dei cap. 7. exponens illud: Di­ rumpet Dominus regnum Israel de manu tua,sic nil: Populi ergo Israel personam figurate gerebat homo iste.qui populus regnum fuerat amissurus. Christo Jesu Domino nostro, per novum Testa­ mentum, non carnaliler regnaturo. Idem tract. 50. in Joanncm: Rex Israel Christus est. quod mentes regat, quod in aelernum consulat, quod in regnum coelorum credentes, sperantes aman­ tesque perducat. S. Cyrillus alexandrinns lib. 12. in Joan. cap. 10. explicans illudi/ier/num meum non est de hoc mundo, Liberavit, inquil. a formidine Pilatum, qui dignitatem Caesaris in Judaea servare debe­ bat. El infra: Christus Pilato respondens, regem se esse non negat, mentiri enim non poterat,sed regno Caesaris non esse hostem ostendit, quia principatus suus mundanus non est. sed coeli, terrae, caelerarumque omnium rorum. Vi le cl­ iam cap. 11. cl cap. el cap. 12. uhi rursus docet, Chrisli regnum non esse mundanum, quale suspi­ cabatur Pilatus, sed divinum cl coelesle. S. Gregorius papa lib. I. in primum regum.pro­ pe finem, explicans illa verba: Sublimabit cornu Chrisli sui. per cornu, inlelligil regnum Chrisli. cl regnum Chrisli Ec lesiarn credentium esse di­ cil: Per regnum Chrisli. inquil. sancta Ecclesia designatur, quod profecto cornu sublimabitur, quia ima nostra ad angelorum aequalitatem per­ ducentur: cl infrxSublimabilur.ergo cornu Chri­ sti. quia sancta Ecclesia in aeterna contempla­ tione sui Redemptoris extollitur. S. Isidores in cap. 12. Genesis: .Vomen. inquil, Melchiscdech rex pacis,vel rex justitiae inlcrprc- 210 RECOGNITIO OPERO! lalur, quod bene, refertur ad Christum, ipse enim Durandus, quem ego soquulus sum, in 2.seni.disl. csl rex pacis.quin per ipsum reconciliamur Deo, 44. quaesi. 3. probabiliter dispulel contra sanctum ipse est rex justitiae,quia ipse venii,ut discerne­ Thomam docentem in 2. 2. quaesi. 10. art. 10. posse Ecclesiam privare infideles dominio, quod ret justos ab impiis. S. Joannes damascenes oral. 2. de nativilale Vir­ habent super fideles: tamen auctoritas s. Thomae ginis, sic de rege Cbrislo loquitur: Vl autem rex merilo praevalere dcbcl. Itaque si laies principes pacis ac princeps el dux in Israel, non partis non conantur fideles a fide averlere, possenlqui­ in oculorum sensum cadentis ralione, in Davidis dem per Ecclesiam privari dominio: lamcn Eccle­ patris sui solio sedere ostenditur,verum spirilua- sia non semper id facit, vel quia vires non habet, liter in domo Jacobin aeternum regnasse, nec vel quia non judical expedire. At si isli iidem prin­ cipes cononlur averlere populum a lide, possunt regni finem unquam accepisse. Beda in psalmum quintum, Christus, inquit. cl debent privari suo dominio. Eodem lib. cap. 9. § Jam vero quod jure. Pro­ Deus noster rex secundum humanitatem; secun­ dum quam nos doctrina el vitae exemplo rexit. bavi cx Adone cl Leone lloslicnsi principalem tem­ Idem in caput primum Lucae, super illud. Regna­ poralem aposlolicae sedis: sed inveni poslea aucto­ bit in Domo Jacob in aeternum. A'on dixit, in­ rem utroque antiquiorem. Paulus Diaconus lib. G. quil. in acquisitione gloriae, gazarumque terre­ cap. 28. de gestis Longobardorum sic ail: Aripernarum, non in acquisitione gentium plurima­ Ius rex Longobardorum donationem patrimonii rum, urbiumque debellalionc superbarum: sed alpium Cottiarum, quae ad jus pertinuerant ain judicio cl justitia, per haec enim regnum posl. sedis; sed a Longobardis mullo lemportfmChristi, cl in singulis quibusque fidelibus, cl in rant ablatae.restituit, cl hanc donationem aurei? universa pariter multiplicatur cl confirmatur literis exaratam, Romam direxit. Ejusdem rei Ecclesia. meminit Beda in lib. dc sex aetatibus. Videmusau­ S. Bernardus homil. 4. super Missus est: Quae­ lem hoc loco, Aripertum regem non fuisse primum, ro, inquil, quomodo dederit ei Dominus sedem qui donavit Alpes Cottias aposlolicae sedi. sed David; cum ipse in Hierusalem non regnaverit, fuisse primum cx Longobardis, qui eas restituit, cum quin imo turbis volentibus eum constituere regem, antea ad jus ejusdem sedis pertinuissent, quod est · , l| non acquieverit; sed el ante faciem Pilati prote­ diligenter notandum. Eodem lib. cap. ult. § Dico secundo. Ubi dixi, status sil: Regnum meum non est de hoc mundo; denique quid magnum promittitur ei. qui sedet reges ignorantes Deum, idesl, infideles, tyrannos super cherubim, quem propheta vidit sedentem potius esse quam reges; non volui signilicarc osuper solium excelsum el elevatum, sedere in mnes reges infideles esse tyrannos, quo ad jus do­ throno David patris sui? Sed novimus quamdam minandi. ac per hoc illegitimos principes,sed esse tiliam Hierusalem multo ista nobiliorem , multo tyrannos quoad modum dominandi, sive quoad uditiorem. Hanc igitur puto hic significatam; el sum potestatis: neque de omnibus omnino intelle­ mira: Dabit ergo ei Dominus sedem David Patris xi, sed de plerisque. Nam el ipse Dominus cum ail: • jus. non typicam, sed veram, non temporalem, Reges gentium dominantur eorum, de plerisque loquitur.non de omnibus,certe Augm-lus cl Tilusct sed aeternam, non terrenam, sed coelestem. 8. Thomas in coniinenlar. ad cap. 1$. Joan. Antoninus aequissimi principes fucruiit. Sciendum est. inquil.quod Dominus ad quaestio nem respondens de regno.ita responsionem tem­ RECOGNITIO LIBRORUM peravit. ul nec manifeste confiteretur sc esse re­ gem. cum rex non esset eo mod», quo inlelligeQuatuor de conciliis el Ecclesia. bal Pilatus, nec negaret, cum spirilualilcr esset rex regum; dicit ergo, Iu dicis, quia rex sum cLib. I.,cap. 5. § Est voro animadvcrlcndiim.fi go. scilicet carnaliler. secundum quem modum cap. 13. probavi ex epistola concilii constanlinoporex non sum: sed alio modo rex sum ego. litani ad Damasum, quae habetur apud TheodoreS. Bonaventura collai. 85. in evangelium Jonn- tum lib. 5. hist. cap. 9. secundam synodum gene­ nis, declarans illud: Regnum meum non esi de hoc ralem fuisse congregatam jussu Dumosi pupae. <1 mundo, sic loquitur: .-ii! ergo regnum meum, ad unam ct eandem haberi debere cum synodo roma­ differentiam aliorum regnorum. Est enim regnum no, eodem tempore celebrata. Sed poslea animad­ satanieum quo regnat diabolus. Hem csl regnum verti, eam epistolam non esse secundae synodi ge­ mundanum. quod csl infimum ordine, quia de neralis, sed episcoporum, qui m ca synodo inter­ hoc mundo, ei est regnum divinum quod esi su­ fuerant, cl sequenti anno iterum Conslanlinppoll blime majestate, quia regnum coelorum. Haec converterant,quamvis aulem ex ea epistola non pro­ ille.qui regnum Christi dicit non esse mundanum, betur secundam synodum indictam fuisse jussu sed divinum.El paulo infra: Credentes, inquil. sunl Damasi: id tamen salis probatur e.x concilio sexte. regnum ejus qui non sunl de hoc mundo. Vide Aclor. 18. ul ibidem annotavimus, quod aulem se­ eundem in postilla super cap. 12. cl 18. Joannis. cunda synodus, el synodus romana sub Damasoin Eodem 5. I I). cap. 8. § Probatur hujus argu­ eandem sententiam convenerint, ct pro una el ea­ menti propositio. Non approbo quod dixi,non pos­ dem haberi possint, in materia fidei, ex epistolii se principes mlldeles privari per Ecclesiam domi­ illa salis probatur, ul eliam ex epistola Damasi, nio, quod habent super fideles, nisi averlere co­ quae habetur apud Thcodorelum hb. 5. cap. 10. Cap. 13. § Quarta ratio esi. Quod in eo parancolor li-JcIcs sibi subjcclos a fide. Quamvis enim CARDINALIS BELI.ARMINI 2'1 grapho dicimus, ponliliccm olim subjcchim fuisse forte inserta sint multa ab aliquo posteriore aucto­ imperatoribus, ul Dominus suis temporalibus, in- re. Certe liber auctoris veteris csl, cl inter opera telligimus dc facto, non dejuro, cum enim pote­ s. Athanasii excudi solet. Et fortasse libri auctor stas spiritualis superior temporali sil, nulla ratio Athanasius csl, sed ab illo priore cl celebriore di­ patitur, ul princeps supremus spiritualis jure sub· versus. jicialur principi temporali, quamvis supremo, sed Cap. 14. $ Decimo quarto sacculo. Non rcctc po­ auctoritas summi pontificis puululim magis ac ma­ situs est s. Bcrnardinus saeculo quarlodecimo. cum gis declarata est. ponendus fuerit saeculo sequenti cum s. A incentio. Libro eodem cap. 19. § Quartum concilium. Di­ Cap. 17. § 2. In line paragraph! desunt haec: xi hoc loco, judices sacculi, qui in concilio quarto Maxentius denique imperator in decipulam con­ interluerunt, non tulisse sententiam, neque aliquid jectus, quam Constantino paraverat. misere pe­ sibi usurpasse in negotio ecclesiastico,qtiod veris­ riit et incruentam victoriam Constantino reli­ simum est. Quamvis enim in line primae actionis quit. ul scribil Eusebius lib. 9. hist. cap. 9. ex viileanlurjudicessaeculares sententiam tulisse con­ versione Iluflïni. tra Dioscorum, el alios episcopos: tamen non fuit illa proprie sententia judicialis, sed exposuerunt RECOGNITIO LIBRORUM judices illi, quid sibi videretur dc caussa,quae tra­ De membris Ecclesiae, idesl. clericis, ctabatur, cl judicium integrum episcopis relique­ runt. Siquidem in tertia actione dicunt episcopi, monachis, laicis. judices dixisse sententiam conlra Dioscorum, si ita Lib. 1. qui est dc clericis, cap. 5. § I. ad ter­ sanctissimis episcopis videretur, quibus hanc in­ ferre a Domino Deo creditum est. Itaque synodus ti im propositionem, quae csl haec: Electio mini­ in illa tertia actione, tertio citari jubet Dioscorum, strorum Ecclesiae non sil a solo Deo. Animadver­ el non comparentem, legati papae romani, ul veri tendum est, non negari a nobis posse electionem praesides condemnaverunt, el eorum sententiam fieri a solu Deo, quomodo scimus electos fuisse Moysem. Petrum cl alios. Sed quod voluimus di­ lota synodus approbavit. Lib. 3. cap. G. § Chrysoslomus. Λ<1 testimonium cere, est. non fieri ordinarie electionem ministro­ sanctorum Patrum, quibus probatur excommunica­ rum a solo Deo, ralione praedestinationis, idesl. tes non esse in Ecclesia, addi potest testimonium quia ipse solus novit, qui sint praedestinati. Esi cs. Gregorii, qui in expositione primi versiculi psal­ nim propositio adversus AVielcfUin. qui solos prae­ mi quinti pocnilcntialis sic ait, Dc hoc spiritu non destinatos admittit ad Ecclesiae ministerium. Eodem cap. § 3. Ex Patribus. Non approbo quod ■vivit haereticus,non vivit schismaticus. non vitii dixi, fuisse Uaipharn verissimum ponliliccm, quia excommunicalus, quia non sunl dc corpore. Eodem cap. § Probatur ultimo. Quod dixi in dignitatis illius oralia prophetaverit: Nam potuit quarta ralione, non posse excommunicari nisi con­ Deus dono illo prophetiae ornare Caipham. quia de tumaces cl incorrigibiles, inlclligi debet de excom­ facto pontifex eral, etiamsi fortasse de jure non cmunicatione ab homine, quae cum trinam moni­ rat. Constat enim cx Jostphi historia pontificatum tionem requirat ex jure canonico, recte dicitur ferri ab Herode rege delatum ad homines,qui non erant in incorrigibiles, cum in cos feratur, qui bis. torve ex familia pontificia, faclumquc annuum el vendi­ admoniti corrigi non potuerunt. At excommunica­ bilem. abisque modis degenerasse a divina iuslilutio a jure contumaciam quidem requirit, sed non lionc. Sed placuit Deo honorare nomen ipsum, ac forte umbram solum pontificatus. incorrigibililalcm. Cap. 9. § Quarius modus. Animadverti posleaCap. 7. § I. Ubi dicitur, cx parabolis Domini, rodius dicetur, ex parabolis evangelicis. nam pri­ quam haec scripseram, cl praelo commiserom:non ma illa parabola de area, tritico cl paleis, non csl esse omnino corios canones illos duos, qui hoc lo­ co citantur ex Gratiano disl. G3. can. Idriunus. ct parabola Domini, sed Joannis Baptistae. Lib. 4. cap. § Sed nec Xwinglius. Scripsit Cal­ can. In synodo', ul supra diximu* in recognitione vini sectam diminui coepisse per Purilnnos in An­ libri 2. dc pontifice cap. 29. el infra dicemus in re­ glia. Sed Purilani, ul poslea didici, puri Calviniani cognitione lib. 1. de translatione imperii cap. 13 Cap.lG. § Haec Onuphrii.Vbi probatur ex syno­ sum. Cap. 9. §4. Pcpuliani. Ubi dixi, f.alvininnns in do s. Gregoni plures presbyteros cardinales fuisse Anglin mulierem esse summum ponlificem.reelins in eodem titulo, potest addi aliud argumentum si­ dixissem, Proteslantibus in Anglia mulierem esse mile cx prima synodo sub Symmacho, in qua sub caput Ecclesiae. Calviniani enim abhorrent a regi­ scribunt sexaginla septem presbyteri,cl tamen non mine unius capitis, ct in coctu seniorum regimen inveniuntur tituli cardinalium tempore Symmachi, nisi viginli octo, quia videlicet plures orant cardi­ Ecclesiae ponunt. El § 18. .Vcnaias. Ditavi Paulinum in vita s. Fe­ nales ejusdem tituli, ul cx illis ipsis subscriptioni­ licis, el Athanasium in quaestionibus ad Antio­ bus apparet. Potest eliam addi insigne testimonium chum. Sed per vitam s. Felicis intellexit, natales cx epistola Joannis 111. papae, quam refert cardi­ s. Felicis carmine scriplos. Quod autem dixi haberi nal. Baronins in appendice ad tomum nonum an­ nalium. Nam in ea epistola dedicat Joannes papa in vita s. Felicis, habetur natali decimo. Librum quaestionum ad Antiochum, cum existi­ Ecclesiam apostolorum, camquc titulum cardina­ mo esse s. Alhnnasii Alexandrini episcopi: quippe lem declarat. Alque in co titulo non unum, sed pluqui in ipso libro alicubi citatur cl rejicitur, nisi res cardinales constituit, ul c.x initio cpislolac in- RECOGNITIO OPERUM 2U Iclligi polcsl. Sic cnim incipit epislola: Joannes e- Hum, addidit, legerat hoc Maria, el ideo credidit pû-copus servus servorum Dei, dilectis filiis car­ futurum, sed quomodo fieret, ante non legerat, haec ille. At, inquies , si noverat b. .Maria'Chri­ dinalibus, cl clericis Ecclesiae apostolorum. Eodem cap. § Postea lamen. Ubi dicitur: Ponti­ stum cx Virgine nasciturum, el sc Chrisii Matrem fices solitos fuisse eligi aliquando ai) imperatori· futuram, angelo id nuncianli credidit, cur timuit bus. Polcsl et forte debet nomen imperatorum dc- virginilatisu ie?limuissc cnim verba illa declarant, Jcri. Id cnim scripseram sequulus canones illos, Quoniam viro non cognosco,(pine sic exponuntur Adrianos cl in synodo disl. 63. Sed eos canones a s. Bernardo:Si oportuerit me frangere votum, dici postea non esse satis probatos, cl quamvis ali­ ut pariam filium, el gaudeo de filio ', el dolco de quando imperatores nominaverint viros aliquos ad volo. El a s. Alhanasio in sermon, de sancla Dei­ pontificatum, lamen irrita ccnscbalur electio, nisi para, qui ait: Ilie haesitat Virgo, ulpoteadnalu clerusromanuseosdem iterum elegisset.Itaque Leo ram respiciens, el de Joscpho cogitans, cui nu­ IX. cum ab imperatore nominatus, purpura indu­ pta erat. Respondeo: Forlassc non venisse tunc tus pontificia Romam veniret, occurrit ci llildcbran- stalim illi in mentem quod anlea legerat, dc virgi­ dus, qui postea fuit papa Gregorius VII. ciquc per­ nitate .Matris Messiae, cl ideo virginitati suae ti­ suasit, ut privato habitu urbem ingrederetur, quod muisse, alque hoc videtur dicendum, secundums. imperatoris nominatio non satis csscl ad pontificem Bernardi cl s. Alhanasii expositionem. Addo, for­ rite creandum,nisi cleri romani accessisset electio. tasse non timuisse virginitati suae, sed cupms-e discere modum, quo futurum erat, ul Virgo pareret Vide Othonem Frisigenscm in historia. Cap. 26. § 2. in line paragraph!, verba illa: Al ac si dicere voluisset, quoniam virum non cogno­ ccrle discipuli Chrisii clerici omnes esse debent, sco, sine dubio non pariam (ilium naturali ordine, ambigua sunl. Posset cnim his verbis significari, el modo, sed si paritura sum, ccrle Virgo paritura debere omnes qui discipuli Christi esse volunt, ad sum: quomodo aulem res Lim nova cl insolita fiet? clericatum transire. Sed vera interpretatio est o- Alque haec videtur esse sententia b. Ambrosii,qui nino contraria, voluimus enim significare, clericis dicil b. Mariam credidisse se Virginem parituram, omnibus convenire, ut discipuli Chrisii sint. sed interrogasse dc modo, quo id futurum esset. Cap. 27. § ull. in ultimis verbis: Vide quae scri­ El quadrat huic expositioni responsio angeli dicen­ psimus in 3. tomo lib. ull. cap. 7. rectius dictum tis. Spiritus sanctus superveniet in te elc. idest, luisset: \ide quae scripsimus in lib. 3. de bonis ideo Virgo paries, quia Spiritus saucii, non viri aoperibus, qui csl de eleemosyna cap. 7. Nam in c- licujus opera, paries. ii itione veneta hi libri sunl in quarto tomo: in prioCap. 27. § 3. epistolae Martialis Apostoli, el i ibus editionibus in tertio. liber Abdiae dc rebus geslis apostolorum citantur Cap. 28. § Tcriia propositio. Ad concilia citata a nobis, turn hoc loco, tum etiam alibi, quoniam ab pro exemptione clericorum a jurisdictione princi aliquibus recipiuntur: quamvis non ignoremus ros pum saccularium, addi possent concilium milcvita- libros non esse tantae auctoritatis, ul in iis, dog­ num canon. 19. cl concilium coslanlicnsc sess. 31. mata fundari possint. cujus verba sunl haec : Laid in clericos nullam Cap. 38. § Quintum est, quae adducuntur ex s. habcnl jurisdictionem el potestatem. Vide eliam Augustino, potuissent omitti, valde cnim probabile quacallcganlurpaulo infra pro quinta propositione. csl in illis locis per sponsas inlelligi eas,quae pro­ missae fuerant, non quae per verba dc praesenti RECOGNITIO LIBRI SECUNDI matrimonium contraxerant. Qui csl dc monachis. RECOGNITIO LIBRI TERTII Cap. 11. § 2. Ubi dixi, apud Graecos el Lati­ nos non erat ulla vera pietas. Rectius dixissem, tûc cral ulla vera pietas. Quamvis cnim regnaret eo tempore apud omnes fere nationes idololatria, lamen non certo scimus, non fuisse eliam tunc ali­ quos vere pios, qualis full Job cl amici ejus: cl po­ steriore tempore Cornelius centurio, cl alii. Cap. 22. § Sed primum, si sola conjectura. Non approbo quod hoc loco dixi, b. Virginem non sialim cogitasse sc fore matrem Messiae, cum angelus ci dixit: Ecce concipies m utero, et paries filium, el quod addidi, prob ibde esse, tunc cam non sci­ visse, M irem Messiae Virginem futuram. Haec in­ quam non approbo, quia salis aperle angelus loquulus csl, cl Virgo prudenlissima facile intelligeb I quod dicebatur. Quod aulem sciverit Matrem M·-s e Virginem futuram, scribil b. Ambrosius hunc ip- m locum exponens. Nam cum probasscl Mitrcrn M ssiae debuisse Virginem esse, cx illis verbis Isaiae: Eccc Virgo concipiet, el pariet fi- Qui est de laicis. Cap. 3. § Ad primum ergo. Quod hoc loco scri­ psi, illud: ergo liberi sunl filii. Mallh. 17. ad hie­ ram dc solo Christo inlelligi, verum csl. Sed non ideo excluduntur ecclesiastici ab exemptione tri­ bulorum, immo excluduntur, quia cum filius regis liber est a tribulo, consequenter liberi sunl ejus famuli cl familiares ul supra diximus in lib. de cle­ ricis cap. 28. Cap. G. § Quinto nota. Docuimus hoc loco, po­ testatem politicam in regibus, aliisque principibus non esse immediate a Deo, sed mediante consilio cl consensu hominum. El quoniam haec commu­ nis sententia csl, non curavimus ullis argumentis cam communire. Quia vero dum hunc locum reco­ gnosceremus, nonnulli scripserant, regum potesta­ tem politicam, non minus immediate esse a Deo, quam sil potestas summi pontificis: necessarium esse duxi aliquid hoc loco addere. Primum igilu CARDINALIS BEI.LARMINI ndfcro auclorcs bujus sententiae, cx theologis an­ tiquis s. Thotnain 2. 2. quacsl. 10. arlic. 10. cx receotioribus, Dominicum a Solo, lib. 4. de just, ct jure quacsl. 4. art. I. ex canonislis N.ivarrum in cap. Novil. de judic. nolab. 3. num. 41. el 85.qui­ bus plurimi alii adjungi possent, secundum addo experientiam, nam romana civitas primo reges ha­ buit: deinde populus ipse reges sustulit, cl magi­ stratus annuos creavit, cl quemadmodum regum imperium justum habebatur: ila postea justum ha­ bitum csl, imperium consulare, quia populo ila placuit, el hoc regimen Romanorum laudatur lib. 1. Machab. cap. 8. sed rursus eadem civitas ad unius absoluti principis regimen rediit, quod non minus justum habitum fuit, cum Scriptura jubeat talibus principibus obediri, Horn. 13. el alibi, ct rationem reddit Justinianus in institut, dc jure na­ tur. geni, et civili, § sedet quod principi, ubi sic ait: Quod principi placuit, legis habet vigorem, quia populus lege regia, quae de ejus imperio lata csl ci, ct in cum omnem suam auctoritatem ct jurisdictionem transtulit, haec ille. Qui aperle fatetur, potestatem principis a populo dimanasse. Addidit aulem Seneca in episl. 108. eliam ab ipsis regibus provocationem ad populum fuisse. Quod Livius lib. 1. confirmat exemplo Tullii Hostilii re­ gis. Quod aulem diximus de romana civitate, de multis aliis dici posset, quae regimen unius in aristocralicum vel dcmocraticum aliquando mutave runl. cl rursum ad regimen unius principis redie­ runt. Itaque Navarrus loco notato non dubitat aillrmore, numquam populum ita potestatem suam in regem transferre, quin illam sibi in habitu retineat, ul in certis casibus eliam actu recipere possil. Ad­ do postremo testimonia el exempla Scripturae. Deu­ tor. 12. habemus ad populum perlinere constituero super se regem: quamvis Deus voluerit eum eligi in populo suo. quem ipse designasse!. Quod do­ cent exempla Scripturae divinae, enim illos ipsos, quos Deus immediate ad principatum elegisse vi­ detur, consensu populi opus habuisse, ul reipsa regnum oblinerent pacificcque regnarent. Lib. 1. Regnum cap. 10. Samuel propheta Dei jussu San­ iem unxit in regem, lamen haec unctio fuit potius praedictio quaedam. quam traditio regiae potesta­ tis. nam paulo post Samuel forte reg< m elegit, el sors in Saniem cecidit, et quia non pauci non ac­ quiescebant illi electioni: capite sequenti dixit Sa­ muel ad populum: Venite ct eamus in Galgula. et innovemus ibi regnum. El perrexit. inquil Scri­ ptura. omnis populus, cl fecerunt ibi regem Saul coram Domino in Galgala. Deus igilur Saulem se­ creto designavit regem; el providentia sua fecit ul sors in cum caderet, el rursum inclinavit populi vo­ luntatem, ul eundem regem habere vellent proin­ de non sine consensu populi, neque immediate a Deo Saul rex factus csl. Idem mullo clarius in Davidc perspicitur. Nam lib. 1. Reg. cap. IG. dixit Deus Samuel!: Imple cornu tuum oleo, el ueni,ul mittam te ad Isai llethleemitam, providi enim in fdiis ejus mihi regem. El paulo post unxit Samuel Davidem in regem super Israël, sed quod haec de­ signatio quaedam cl praedictio fuerit, et non pro­ prie regiae potestatis collatio, perspicuum csl ex 213 eo, quod David Saulem, donec vixit, pro vero re­ ge el Domino suo coluit: neque eliam Saule de­ fundo ausus csl sibi regnum vindicare, nisi a po­ pulo regiam potestatem acciperet.Sic cnim legimus lib. 2. Ileg. cap. 2. Vener unique viri Judae. el unxerunt ibi David, ul regnaret super domum Juda. El paulo post, dicil ipse David; licet mor­ tuus sil Dominus vester Saul, tamen me unxit domus Juda in regem sibi. El cum aliquandiu fuis­ set bellum inter David, quem sequebatur domus Juda el Isbosclh filium Saul, quem ul haeredem regni sequebatur domus Israel, tandem post annos septem defuncto Isbosclh, vend eliam domus Is­ raël, el pactum iniit cum Davide, cumque unxit in regem super omnem Israel, ul scribitur lib. 2. lie­ gum cap. 5. fecit igilur Deus Davidem regem, sicut lanio anlca illi promiserat, sed fecit mediante con­ sensu populi, quem providentia sua inclinavit, ul Davidem inungerent, regemque constituerent. Sic eliam lib. 3. Regum capite 11. per Abiam Silonilem prophetam elogii Deus llieroboam in regem Israël, sed complevit opu< suum cap. 12. mediante con­ sensu populi, qui rebellavit a rege Roboam, ct con­ stituit sibi regem llieroboam. Si ergo illos quos Deus ipse reges fecit, non sine consensu populi fe­ cit: ccrle mullo minus ulli alii recte dici possunt immediate a Deo regiam potestatem accepisse. Cap. 11. §7. et ull. septima illa rat o ducta cx doctrina apostolorum, ad probandum, legem hu­ manam obbligarc in conscientia, nimis obscure et breviter posita csl. Ideo suppleatur hoc modo.Haec loca divinae Scripturae satis demonstrant quod volumus. Jam si principes habent a Deo potesta­ tem imperandi, certe, qui cis non parent, non solum principes, sed ipsum eliam Deum offen­ dunt, etsi qui principi resistunt, Dei ordinationi resistunt; certe peccant in conscientia. non secus ac si divinas leges praevaricarentur.et si qui re­ sistunt. damnationem sibi acquirunt, certe cul­ pam in conscientia dignam ea poena incurrunt, etsi ex necessitate subditi sunt homines privati principibus, non solum propter iram, sed eliam propter conscientiam, quomodo non peccant in conscientia, qui eis justa imperantibus non obediunl? Denique si principes, Dei sunl ministri, et cis propter Deum parendum esi. certe Dei ma­ jestatem laedunt, qui principum leges non ser­ vant. Cap. 13. § ull. Tractatur locus evangelii Mattii. 5. Dictum est antiquis, oculum pro oculo, dentem pro dente: ego aulem dico vobis, non resistere malo etc. Adhibitae sunt autem duae explicationes, sed adhiberi polcsl alia Ici lia, quae nobis magis li­ toralis esse videtur. Igilur Christus non reprehen­ dit legem talionis, quae sancta cl justa erat, data cnim est judicibus publicis, non personis privatis, el ipsi judicii datur lex servanda inter aequales, nam inter inaequales lex talionis injusta esset, gra­ vius cnim csl peccatum lilii in parentem, quam pa­ rentis in filium, el ideo in ipsa lege praecipitur,ut qui maledixerit patri, morte moriatur, ubi non ser­ vatur forma talionis, cum maledictioni non maledi­ ctio, sed mortis poena rependitur. Neque solum poena talionis inter aequales justissima esi, ul ct- RECOGNITIO OPEREM 2** iam philosophus docet in libro *>. de moribus, sed etiam clemens. Semper enim laesus pluris aestimat suam laesionem, quam revera sit, et qui vulnus ac­ cepit, mortem pro vulnere referret, si posset. Deus autem hunc affectum temperavit, et voluit laesos contentos esse simili poena. Addit autem Josephus lib. -4. anliq. cap. ult. licuisse reo poenam illam pecunia redimere, si laesus consensisset. Itaque Dominus, ut diximus, legem veterem non reprehen­ dit: sed jubet tolli discordiarum initia, ut non sil opus,ut judex usque ad poenam talionis desaeviat: quasi dicat, lex jubet puniri crimina gravium offen­ sionum per lahoncm; ego autem jubeo tolli occa­ siones gravium offensionum, ne talionis poena sit opus, quod fiet, si initio contentionum non resista­ tis malo, sed patienter feralis initium offensionis. Omnis enim magna contentio initio fuit levissima, sicut magna incendia a modica scintilla, cl maxi­ ma Πικηίηα ab exiguo fonte incipiunt. Recte igitur s. Hilarius in commentario hujus loci scribit, le­ gem veterem excidere ramos viliorum, cvangelium securim ponere ad radices. Et clarius s. Hierony­ mus in hunc ipsum locum: /hi. inquit, idesl. in lege, emendatur culpa; hic peccatorum auferun­ tur exordia. Et potest id cognosci ex superioribus. Lex enim, ul ipse Dominus ail, prohibuit homici­ dium, ipse autem prohibuit iracundiam, quia ira­ cundia semen csl homicidii. Lex prohibuit perju­ rium, ipse prohibuit juramentum, sino necessitate susceptum. Lex prohibuit adulterium, ipse prohi­ buit aspectum lascivum, cl sic de caeleris. Cap. 20. § Ad illud. Adde, quod ex libris Pela­ gii nihil cxlal sub nomine Pelagii, sed solum sub nomine sancti Hieronymi, qualia sunt commenta­ ria in omnes epistolas sancti Pauli. Epistola quae­ dam ad Demetiiadcm.cl symbolum falso inscriptum ad Damasum. Cap. 22. § Respondeo, et si nunc. Non probo quod dixi incertum esse, quae sil lectio verior in epislola ad Titum cap. 3 post unam correptionem, vel, post unam cl alleram correptionem. Nam et­ iamsi prior lectio sil apud Ironacum,Tertullianum, Cyprianum. Ambrosium et Hieronymum: tamen in editione vulgata, quam sequi debemus, nulla csl varietas lectionis, sed omnes codices Ium impressi, tum manuscript! legunt post unam et alteram, cl s. Hieronymus in comment, hujus loci affirmat in lalinis exemplaribus haberi, post unam et alle­ ram, ul nos modo legimus, camque lectionem ma­ gis placuisse s. Athanasio, quam aliam, ex quo et­ iam colligitur lectionem illam priorem,non fuisse in omnibus codicibus graccis, sed in aliquibus tantum.Itaque non debet in dubium revocari,lectionem quam nunc habemus in lalinis ol graccis codicibus, esse verissimam. RECOGNITIO DUORUM LIBRORUM De purgatorio. Lib. 1. cap. Ί. § Eusebius Emisscnus. Citatur hoc loco Eusebius Emisscnus in homilia dc epi­ phania, quia sub tali nomine circumferuntur Romi­ liae illae. Sed re vera Eusebius Emisscnus non po­ tuit esso auctor, tum quia ille graccus fuit cl Arianus, ul scribit s. Hieronymus in chronico: lionii· liae autem illae lalinum et catholicum auctorem; quod allinet ad Udem substantialitatis Filii,sine du­ bio habuerunt.tum quia auctor hoiniliarmn illarum significat variis in locis se monachum fuisse in mo­ nasterio Lirincnsi, quod erat in Gallia. Eusebius aulem episcopus fuit Emisscnus in Graecia. Verus auctor creditur fuisse a nonnullis Faustus episco­ pus Regiensis, ab aliis Caesarius Arelalensis, uter­ que enim ex monasterio Lirincnsi assumptus estai episcopatum. Cap. 10. § 1. Citatur Athanasius in quaestionibus ad Anlhiochum. Sed ul supra diximus,verus auctor ignoratur. Lib. 2. cap. 3. § Ad tertium dico. Dixi b. Joan· nem cum ail I. episl. 4. perfecta charilas (urai mittit timorem, non loqui dc timore poenae, sed de timore culpae praecipue propter poenam, qui­ bus verbis volui significare, Joannem non loqui de timore naturali, vel filiali, qui cum perfecta chartlate consistunt; sed dc timore servili lanium, quo limemus culpam propter pocnaln, ac per hoc prae­ cipue limemus poenam. Sed facilius dici posset, Joannem loqui proprie de timore rei amatae, qui omnino charitali repugnat. Dicit enim. Imiorem non esse in charilale, quia charilas non gignit timorem, sed desiderium rei amatae: immo, ul ipse addit. perfecta charilas foras mittit timorem, quia, qui diligit, non limet, sed cupit praesentiam ejus quem diligit, et addit rationem , quia limor poenam ha­ bet, cl contra charilas gaudium habet. Loquitur enim de adventu Christi ad judicium, cl docet, eos qui non diligunt Christum, timere adventum ejus, cl refugere apparere ante conspectum ejus: cos aulem. qui perfecte diligunt, non timere,sed desi­ derare adventum ejus, neque reformidare conspe­ ctum ipsius, sed ad illum inhiare ac dicere cum propheta in psal. l\.Quando veniam et apparebo ante faciem Dei? Et cum sponsa In Apocalypsi cap. ullim. lent Domine Jesu. Dc quibus dicit Aposlolus 2. Timolh. 4. Non solum autem milii, sed et iis qui diligunt, idesl, desiderant, adrentum ejus. Atque haec expositio nihil juvat inten­ tionem Lulhcri, qui ex hoc loco probari existi­ mabat, Animas in purgatorio non esse perfectas in charilale , quia limcnl poenas. Nam ex hoc lo­ co probatur potius eas esse perfectas in charila­ le. quia liment sive horrent poenas illas, propter quas differtur visio Dei. ad quam vehementer an­ helant, cl ex altera parte libenter tolerant easdem poenas, quia vident per eas se purgari cl disponi ad videndum Deum, quem loto corde diligunt. Cap. 8. § De damnatis similiter. Dixi orari pro obstinatis in malo, ul Deus det illis gratiam cfllcacem. quae certe non datur nisi ex privilegio, quo loco non volui dicere gratiam efficacem non dari absolute nisi ex privilegio; sed non dari obstinatis in malo, peccantibus, videlicet, in spiritum, nisi ex privilegio, horum enim peccatum dicitur irre­ missibile, quia nonnisi rarissime,cl difficillime re­ mittitur, quomodo inorbus dicitur incurabilis,quia non curatur nisi miraculo. 245 IIOBERTI BELLARMLM RECOGNITIO TRIUM LIBRORUM De gloria et cultu sanctorum Lib. 1. cap. 8. § tilt. Quod diximus saucios vcleres coepisse coli in Ecclesia universali, non lam lege, aliqua, quam consuetudine, consensu sum­ morum pontificum, saltem lacilo. approbata: non ila inlclligimus, quasi in sua cliam provincia san­ cti illi absque ullo episcopali decreto coli coepe­ rint.Scimus enim semper in Ecclesia catholica niorem fuisse, ul sine examine et judicio episcopo­ rum, ne martyres quidem poblice colerentur, ul ex Cypriano lib. 3. cpisl. G. Optato lib. 1 .adversus Parmenianum ex Augustino in Breviculo collationis tertiae diei cap. II. agnosci poles!. Sed quod di­ cere voluimus, csl, saucios, qui colebantur in cer­ tis provinciis ex decrclo particularium episcopo­ rum, paulatim coepisse coli in aliis provinciis.cl in ipsa universali Ecclesia, non lam lege aliqua sum­ mi pontificis. qui solus potest toti Ecclesiae leges dare, quam consuetudine ubique recopia, cl ab ipso pontifice consensu saltem lacilo approbata. Quibus aulem id non placet, ii proferant certius aliquod fundamentum unde probetur sanctos plu­ rimos. ut Hilarium, Martinum. Nicolaum.et similes in Ecclesia universa recte coli, cum nulla extent summorum pontificum de eorum canonizalione di­ plomata: neque ullae historiae dc ipsorum canoni­ zalione aliquid tcslenlur. Eodem lib. cap. 10. § Quoad septimum. Ad eos honores, qui exhiberi possunt sauciis nondum ca­ nonizatis, addi poluisset pia devotione frequentare sepulclira illorum, et tabellas indices gratiarum per eorum intercessionem adeptarum appendero. Nam id fieri videmus passum in lota Ecclesia, ct interdia, quae investigantur cum agitur dc cano­ nizalione alicujus, quaeri solet, utrum scpnlchrum ejus frequentari soleat. Scribitur cliam in historia de vita cl robus gestis s. Antonini archiepiscopi florentin!, ipsum sanctum virum ante ipsius canonizationem per visum apparuisse cuidam foeminac, comitiali morbo gravissime laboranti.atque eam sa­ nitati perfectae restitutam admonuisse.ul ad sepulclirmn suum ceream imaginem, cl tabellam sanita­ tis testem appendere non negligcrcl. Lib. 2. cap.3. § Eusebius Emisscnus.Jam supra monuimus nos non ignorare auctorem homiliarum, quae sub nomine Euscbii Emisscni circumferuntur, non esse illum Euscbium Emisscnum graccum,cu­ jus meminit s. Hieronymus in chronico, cl in libro de scriptoribus ecclesiasticis,sed esse Faustum Regiensem. vel Caesarimn Arelalensem, vel alium aliqucm: sed citamus saepe sub eo nomine quo vul­ go inscribi solent. Eodem lib. cap. 11. § Tertio adducunt.Diximus non esse credibile extare libium Ludovici Pii im­ peratoris adversus imagines Chrisli cl sanctorum, ulCcnliiriatores scribunt. Sed postea quam islascripseram.prodiit liber inscriptus synodus parisiensis de imaginibus, anno Chrisli 825 .atque hunc esse librum animadverti dc quo Cenlurialores loqueban­ tur. Eum libellum continuo refutari, cl refutatio edila fi.it Vcncliis cum alus quibusdam opusculis, Bn.i.utiiixi \ol. 1\. I' II. quae, addita fuerunt secundo tomo controversia­ rum. Eodem lib. cap. 27. § Jam vero modus crucifi­ gendi. Dixi s. Andream clavis fuisse cruci affixum, non funibus alligatum, eo quod omnes qui crucifi­ gendi erant, solerent crucem suam gestare ct ver­ berari, cruci clavis affigi. Sed non recolui tunc quod saepe legeram in libello de passione s. Andrcae.jussisse Aegeam proconsulem.ul s. Andreas, praeter ordinarium modum, ad longiorem crucia­ tum, non clavis figeretur, sed funibus quasi in equuleo suspensus alligaretur. Modum autem ordi­ narium fuisse,quem dixi.cognosci potest ex eodem libro dc passione s. Andreae,loquitur enim Aegeas in eo libro ad s. Andream dicens: In ipsa cruce, quam laudas, te. fastigatum affigi praecipiam. Caelerum postea fustigari quidem illum jussit, sed clavis affigi noluit: Mandavit enim, inquit auctor libri, quaestionariis, ul ligatis inanibus et pedi­ bus. quasi in equuleo tenderetur, ne clavis a [fi­ xus cito deficeret. Lib. 3. cap. 7. § De benedictione cerei pascha­ lis. Ubi diximus ex pontificali patere Zozimum pa­ pam mentionem fecisse cerei paschalis; per ponti­ ficale,inlelligimus librum de romanis pontificibus, qui habetur in primo tomo conciliorum, quo loco annotandum est, non fuisse auctorem Zoz mum,be­ nedictionis cerei paschalis, cum de eodem cereo insigne carmen conscripserit Prudentius, qui Zozi­ mum aetate praecedit: sed Zozimum concessisse, ul in singulis parocchiis cereus paschalis accende­ retur, cum antea in solis majoribus ecclesiis ejus cerei usus fuisset. RECOGNITIO DUORUM LIBRORUM De sacramentis in genere Lib. I. cap. 18. § Probatur haec propositio.Dixi verba consecrationis Eucharistiae ex concilio flo­ rentine non esse formam sacramenti, sed formart consecrationis. Quo loco non retuli verba, sed sen­ sum concilii: neque negare volui verba illa://oc est corpus meum, posse dici formam sacramenti Eu­ charistiae, sed solum admonere volui,non esse illa verba, formam ex qua sacramentum constet.sed ex qua conficiatur, ac per hoc non esse in sacramento Eucharistiae materiam et formam ila proprie.ul in composito physico.Verba concilii haecsunUForma hujus sacramenti sunt verba Salvatoris, quibus hoc conficit sacramentum. Ubi vides, verba Do­ mini dici formam sacramenti, quia per illa confici­ tur sacramentum. Lib. 2. cap. I.*». Citatur Eusebius Emisscnus in­ ter graccos auctores. Sed revera homiliae, quae inscribuntur Eusebio Emisscno, lalinum auctorem habuerunt quamvis non omnino certum. Eodem lib. 2. post caput 17. Admonendum cen­ sui lectorem, in lota praecedenti disputatione numquam me negare voluisse in circumcisione remitti solitum peccatum originale, sed solum ipsam cir­ cumcisionem non remisisse peccatum vi sua, cl ex opere operato, ul facit Baptismus, nam paulo infra, videlicet cap. 2G. § Sed haec levia sunt, aperto 32 RECOGNITIO OPERUM 2i6 circumcisionem excepi, quando dixi, sacramenta vetera non fuisse instituta ad remittenda peccata. Quamvis enim aliqui velcros Patres, quos adduxi ad probandum nulla sacramenta vetera gratiam contulisse cx opere operato, videantur aliquando significare, circumcisionem nullo modo valuisse ad peccati remissionem,tamen non ignorabam s.Au­ gustinum cl Patres ac doclores, qui s. Augustini tempore floruerunt, magno consensu tradidisse, in circumcisione,peccatum originale remissum fuisse, videlicet s. Grcgorium lib. 4. moralium cap. 2.au­ ctorem sermonum de operibus cardinalibus Chri­ sti, serm. dé circumcisione, qui falso inscribitur s. Cypriano. Bedam lib. variarum quaestionum quaesi. 15. et in comment, ad cap. 2.Lucae s.Bcrnardum cpisl. 77.denique Magistrum sentent, lib. Ldisl.i.Quem omnes theologi scholastici sequun­ tur, cl ipse etiam Innocentius pontifex III. cap. Majores. de Baptismo, et ejus effectu.Quem docto­ rum consensum, praesertim accedente sententia summi pontificis, neque ego contemnere ausus fuissem, neque ullus pius doctor unquam me au­ ctore contemnet. Eodem lib. cap. 27. § Paschasius in libro dc cocna. Dixi Cyprianum, sive auctorem dc operibus cardinalibus Christi, in sermonibus dc coena Do­ mini, de ablutione pedum ct dc Chrismato, expli­ casse tria sacramenta, «piae Dominus instituit in cocna, quae sunt Eucharistia. Chrisma el Ordina­ tio. Sed non recte dictum est auctorem illuni ex­ plicasse sacramenta.quae Christus instituit in coe­ na: cum potius dicendum fuisset, ab auctore illo explicari mysteria, quae Ecclesia celebrat in die cocnac Domini, quae sont Eucharistiae institutio , ablutio pedum, reconciliatio poenilenlium ct con­ fectio Chrismatis. RECOGNITIO LIBRI De Baptismo Cap. 7. § Tertio probatur exemplis. Dixi Ann­ utam cum apud Damascum baptizavil apostolum Paulum, non fuisse sacerdotem, neque diaconum, sed mere laicum. Quod salis probari existimavi ex eo quod conversio el Baptismus s. Pauli inciderit in primum annum a passione Domini. Animadverti postea non deesse qui conversionem s. Pauli po­ nant anno secundo a passione Domini,cl qui velint Ananiam illum diaconum fuisse. Sed nos in assi­ gnando tempore conversionis s. Pauli sequuli su­ mus Eusebium, qui in chronico, Ium necem s.Slephani, Ium conversionem s. Pauli ponit anno trigesimoquatloa nativitate Domini, cl decimonono Ti­ berii imperatoris.el hoc tempus salis cohaeret cum iis, quae scribit Apostolus in episl. ad Galatas cap. 1. cl 2. videlicet posl annos 1res a sua conversione venisse Hierosolymam videre Petrum, cl rursum posl annos qualuordccim iterum Hierosolymam rediissc.elcum apostolis caeleris cvangclium contu­ lisse. Id entra communiter accidisse creditur anno decimooclavo a passione Domini, quando primum concilium Hierosolymis celebratum est, dc quo agilur Aci. 15. Nam si ad annos 1res, cl qualuordc­ cim addas annum unum, qui linxit a passione Do­ mini, licet non integrum, lient anni dcccm cl octo. Neque obstat quod quidam dic,uni non potuisse martyrium s. Slephani, el conversionem s. Pauli incidere in eundem annum,cum post mortem s.Slephani narrentur in actis apostolorum mullae res ge­ stae ante conversionem s. Pauli, quae non potue­ runt brevi tempore compleri. Hoc, inquam, non obstat, nam quae, narrantur de rebus gestis a Phi­ lippo diacono, non est nccessc, ut omnia contige­ rint ante conversionem s. Pauli. Potuerunt enim eodem tempore el Philippus praedicare in Samaria et Paulus proficisci in Damascum. Sed s. Luras non potuit omnia simul narrare. An autem Ananias fuerit eo tempore diaconus, necne, incertum esse arbitror: el quod scripsi cx conjectura,non ex cer­ ta scientia, scripsi. Oecnmcnius quidem affirmat Ananiam fuisse tunc diaconum, id quod cx canone Clementis probat. Sed. Clemens in conslil.aposlolirarum lib. 8. contrarium significare vidclur.Cum enim dc Philippo cl Anania loquitur, Philippum diaconum. Ananiam fidelem fratrem appellat. RECOGNITIO LIBRI De Confirmatione Cap. 4. Prope finem citatur concilium constatilinopolilanum tertium, can. 7. Sciendum autem est, hunc canonem esse unum ex illis novem, qui adscribunlur sextae synodo generali, quae fuit Irrtin conslantinopolilana. in quodam codice reperto in monasterio s. Bavonis apud Gandavum: ut anno­ tatur in secundo tomo conciliorum.quod admone­ re volui; ne quis putaret citatos esse canones sy­ nodi Trullanae. Cap. 10. § 1. Dixi formam sacramenti Confirma­ tionis esse; Consigno te signo Crucis, etc. Et qui­ dem verbum. Consigno, habetur apud s. Thomnm loco citato. 3. pari. qu. 72. art. 4. Tamen in con­ cilio florentine, el in pontificali romano non habe­ tur. Consigno, sed. Signo. El quamvis idem sen­ sus sil: tamen relinendum esi, Signo, quod etiam habetur in ordine romano antiquissimo, el upuil Ambrosium de iis. qui initiantur mysteriis cap. 7el apud Apostolum 2. Corinth. I. RECOGNITIO LIBRORUM De Eucharistia Lib. I. cap.8. § Quantum ad primum.Dicuntur novem esse explicationes haereticorum nd illa ver­ ba: Hoc est corpus meum, cl ex iis 1res dicuntur fundari in pronomine hoc, postea tamen capite de­ cimo refutantur quatuor explicationes ad pronomen, hoc. sed nulla csl contradictio, nam capite octavo dicuntur 1res esse expositiones, quae per tropum exponunt pronomen, hoc, quibus additur quarta in capite decimo, quae csl sine tropo, falsa tamen. Si libeat tamen decem explicationes numeraro, facile erit mulare numeros. Cap. 10. § Secundo omissa ista inopia.Cum di­ citur. Ergo ineptus csl etiam, qui dicit.Panis Eu- ll01JI.lt fl BELLAll.MI.M 217 cliarisliao csl ipsum corpus Domini,non nudum peram cxposueiil. Sic enim eam exponit loco no­ symbolum; Non infertur conclusio absolute, sed ex tato in 4. disl. 9. quaesi. 2. ari. 2. Posuit, inquit, cum corpore Christi manere substantiam panis, liypolbesi, idesl. si vera sil Calvini sententia. Lib. 2. cap.18. § Aliud testimonium.Quod seri· non quod aliquo pacto unirentur,sed taliter exi­ psl|Gorgoniuin unie altare coram venerabili Sacra­ stèrent, ut essent duo supposita omnino distin­ mento orasse, posset alicui videri fobum, cum illis cta. Hanc Soli expositionem, dixi non esse bonam, temporibus non soleret asservari sacramentum su­ sicut re vera non csl, ut palet legenti opera Bupcrti per allure, sed solum per certa momenta ibi esse, in locis a me notatis. Neque verum csl, quod addit ut scribit Optatus lib. G. ndvers. 1’armen. Sed ego Suarez, Solum tribuere lluperto errorem impanaliocum dixi orasse illam coram venerabili Sacramento, nis: quia error Bupcrti non csl error impanalionis, non volui Significare sacramentum super altare tunc, ut paulo ante demonstravi. Ea enim caussa fuit,cur fuisse asservatum, sed referre volui breviter, quod dixerim sententiam Vulerani, sive potius Bupcrti fusissime in ea oralione Gregorius narrat. Scribit perperam fuisse a Suto expositam. Quod denique enim Gregorius. Gorgoniam ante altare procubuis­ Suarez dicit, ex dictis Bupcrti colligi posse, eum se ac deinde particulam Eucharistiae, quam apud non habuisse erroneum sensum: repugnat iis.quae se recondiderat, pro inore illius temporis, protulis­ idem Suarez ante duas pagellas de lluperto scripse­ se , et quomodo Maria Magdalena oliiii Christi rat: Haec enim sunt verba Suarez pag. GI2. col. !. pedes lachrymis rigaverat.ita Gorgoniam super Eu­ Ubi sentit. Buperlus . panem el carnem Christi charistiam." idesl, super Christum in specie illa uniri, inter se. medio verbo. Idem lib. ô.in Joanpanis delitescentem lachrymas orando fudisse, el nem circa illa verba; Panis quem ego dabo,caro impetrasse sanitatem, quam postulabat. Sed for­ mea est, pro mundi vita; sicut Verbum caro fa­ te dicet aliquis, per signacula pretiosi corpo­ ctum csl. non mutatum in carnem; ita Verbum ris, non significari eo loco Eucharistiam, sed pa­ caro facium, panis visibilis fit, non mutalum in nem benedictum, ex quo Eucharistia confici so­ panem, sed assumendo, el in unitatem personae lebat. Videtur enim Gorgonia tunc adhuc catechu­ suae transferendo panem, hnec ille. Jam igilursi mena fuisse, ex illa ipsa oratione Gregorii extrema: leste Suarez Buperlus sentit . panem el carnem Catechumenis autem non licebat Eucharistiam cer­ Christi uniri inter se medio Verbo, quia videlicet nere, ne dum apud se habere. At non admitto Gur- Verbum assumpsit panem ad unitatem suae perso­ goniam tunc fuisse adhuc catechumenam, Grego­ nae, cl haec sententia erronea csl in fide, eodem rius enim scribit quidem illam non longe ante mor­ teste Suarez in eadem pagina columna sequenti: tem baplizatam fuisse, sed indicat, non tam exi­ quomodo idem Suarcz paulo post, idesl. pag. G1G. guum tempus inter Baptismum cl mortem interces­ affirmai, Bupcrtum non habuisse erroneum sen­ sisse, cum dicat, illam orasse Deum, ut maritum sum? Num sentire contra fidem, non csl habere er­ quoque ad Baptismum pervenire concederet, sicut roneum sensum. At, inquit Suarez, Buperlus ali­ ipsa jam per Dei gratiam ad Baptismum pervenerat, quando dicit panem converti in corpus Christi. idque impetrasse. Itaque fieri potest, ut miraculum Ha csl. sed intclligil consequenter ad suum erro­ illud per Eucharistiae venerationem contigerit in rem, nimirum: converti in corpus Christi, quia fit ultima ejus aetate, cum jam baptizato non longe ab­ corpus Christi per unionem hypostaticam. Sed ut esset ab ultima die. ipse Buperlus scripsit, lib.2. de divinis officiis cap. Lib. 3. cap. 11. § Quinta sententia. Dixi: llupcr- 2. cl citat etiam Suarez pag. 612. Panis ct corpus Ium Tuilienscm abbatem fuisse auctorem erroris dc Virgine sumptum, non sunt duo corpora, quia eorum, qui docent verbum assumpsisse panem ad unum cl idem Verbum ulrumquc assumpsit, el unionem hypostaticam, cl addidi hunc errorem a sursum csl in carne, in altari csl in pane. Sed dc Dominico a Solo non recte expositum fuisse. Bc- his salis. Eodem lib. 3. cap. 18. § Ex his colligimus. Di­ prehcndil ulrumquc «licium meum Franciscus Sua­ rez in 3. tomo super tertiam partem s. Thomae, di- xi conversionem panis in corpus Christi, non esse spui. 49. sed. 2. his verbis: llobertus Bellarminus productivam, sed ndduclivam. Quod dictum video Solum reprehendit quod lluperlum excusare vo­ a nonnullis perperam esse acceptum, qui inde col­ lucri! al> errore. Nou solum enim putat non pos­ ligunt hanc non esse vere conversionem, sive transe excusari ab errore, sed etiam fuisse primum subslanlialionem, sed translocationem. At pace ip­ auctorem erroris de. impanalione per hyposlali- sorum aperte falluntur, sicut enim conversio cl cam unionem, /ù/o vero nec invenio, ubi Solus tiansubsianlialio ad panem pertinent, non ad cor­ eum excusaverit: nam potius in eo loco.quem ip­ pus Christi: Sic etiam translocatio, si cui conveni­ se dial, scilicet in ·’». disl. 9. quaesi. 2. arlic. 4. ret, pani conveniret*, non corpori Christi. At pani illi tribuit hunc errorem. Deinde, censeo non fore nullo modo convenit, cum non mutet locum, sed reprehensione dignum eum. qui varia hujus au­ transeat in corpus Christi. Sed neque corpus Chri­ ctoris dicta observando cum pie, interpretari stu­ sti per conversionem ndduclivam transloeari dici duerit. Sunt enim in praedictis ejus locis mulla, potest, cum neque deserat locum suum in coelo, quae, indicare possunt illum non habuisse erro­ neque incipiat esse sub spccicbus, ut in loco, sed neum sensum, haec ille. Quae, fateor, non sine ut substantia sub accidentibus, remota tamen in­ magna admiratione legi. Ego enim nusquam Solum haerentia. Itaque ndduclivam conversionem appel­ reprehendi, quod excusare voluerit Riipcrlum ab lavimus, ut significaremus, corpus Chi isti per con­ errore.: Sed quod eam sententiam. quum ipse tri­ sociationem Eucharistiae non produci dc novo,sed buit Valerano, quae tamen revera Bupcrti csl, per­ praeexistere el per conversionem panis in ipsum 2(8 RECOGNITIO OPERI M incipere cssc sub speciebus panis. Al, inquiunt, consecraverimus. Franciscus Suarci dispul. 4l.Bc aliqui Patres dicunt, corpus Cbrisli fieri, vel eliam sacramento Eucharistiae,sect. 4. videtur reprehen­ creari per verba consecrationis, ut palet cx Ambro­ dere Joannem a Lovanio.cl me, quod scripserimus, sio lib. 4. de Sacramentis cap. 4. el Hieronymo in sacramentum in specie panis datum esse a Domino episl. I. ad Heliodorum. Respondeo: Nullus Pa­ inter cocnundum legali cocna: in specie autem fi­ trum dicil.corpus Cbrisli fleri, vel creari absolute, ni, posl finitam omnino coenam. mullis inlcrposiper verba consecrationis: sed fieri cx pane,vel per lis aliis rebus vel actionibus. Sed quicquid silde consecrationem, idest, fieri ul sub speciebus panis sententia Joannis a Lovanio, mihi numquam verni non sil amplios panis, sed corpus Christi: neque in mentem dicere, vel sentire, sacramentum Eu­ desunt alii Patres qui quoad modum loquendi vi­ charistiae datum fuisse inler coenandum coena le­ dentur probare adductionem, ut palet cx Chrysoslo- gali,ac per hoc ante lotionem pedum: neque inler mo lib. 3. dc sacerdotio, et Gregorio lib. 4. dialo­ consecrationem panis cl calicis a Domino factam, gorum cap. 58. cts. Bonavenlura in seni.quaesi. aliam actionem interpositam fuisse, pracler ipsam IO. p. 2. art. I. quaesi. I. expresse dicit, in Iran-, manducationem sacramenti in specie panis, eide subslanlialionc fieri, ut quod erat alicubi, sim* sua hac intellexi, cum dixi, mullis interjectis, idest, mutatione sil alibi, cl quaesi. 2. dicil. per tran- manducatione a multis /acta, quae sine aliqua substanlialionem corpus Cbrisli non Ib-ri. quia fa­ mora fieri non potuit. cium csl in conceptione. Sed quicquid sil de mo­ RECOGNITIO LIBRORUM dis loquendi, illud tenendum csl, conversionem De Missa panis et vini in corpus cl sanguinem Christi esse Lib. 1. cap. nil. § Denique manducatio. Miran­ substantialem, sed arcanam el incflabilem,el nul­ lis naturalibus conversionibus per omnia similem, tur aliqui cur dixerim, feria sexta majoris hebdo­ cl quam solus Deus facere polesl, qui solus in lo­ madae non celebrari sacrificium missae; cum ta­ tam entis naturam, ul s. Thomas loquitur 3. pari, men in aelione illa sacerdos dicat: Orate fralrcs, ul meum ac vestrum sacrificium, etc. El paulo quaesi. 75. art. 4. absolutam potestatem habet. Lib. 4. cap. 27. § Despondeo siproprie. Dixi ha­ anle: In spiritu humilitatis el animo contrilosu· beri in evangelio Lucae cap.22. Cocnantibus illis scipiamur a le Domine,et sic fiai sacrificium no­ accepit Jesus panem etc. El postmodern mullis in­ strum in conspectu tuo. ul placeat libi Domine terjectis: Simililer cl calicem postquam cocnavil. Deus. Sed in his duobus locis vox sacrificium. L'l probarem, speciem panis datam esse inter coe- non videtur proprie accipienda, sed largo modopru nandum, speciem autem vini, post coenam. Sed tota illa sacra actione, quomodo in sabbalho sancto non adverti verba illa, cocnantibus illis, non esse vocatur sacrificium, incensi el cerei paschalis ob­ apud Lucam, sed apud Matthaeum cap. 26.illa au­ latio. Cum dicitur: Suscipe sancte Pater incensi tem: Similiter el calicem postquam cocnavil,esso. hujus sacrificium vespertinum, quod tibi in huc apud Lucam loco citato. Quare argumentum quod cerci oblatione solemni reddit Ecclesia. Nam quod feci, non habcl eam vim, quam haberet, si omnia in sexta feria majoris hebdomadae missa proprie illa verba essent apud eundem cvangelislam. Ta­ non celebretur, legimus in ordine romano antiquis­ men non videtur carerc mysterio, quod s. Locas simo. Item in lib. Alcuini de divinis ofilciiscap.de cap. 22. el s. Paulus 1. Cor. 11. proprie de calice feria sexta, quae de parasceve ubi eliam citatur cdicant, Simililer cl calicem, postquam cocnavil. pislola decretalis Innocenlii I. Item in 1. lib. deecPoterant enim eadem facilitate dicere. Postquam cles. officiis Amalarii cap. 13. el lib. 2. Rabanidc cocnavil, accepit panem elc. Quod eliam servat institui, cleric, cap. 37. el apud Tliomam WaldcnEcclesiae,quae in consecratione solius calicis dicil, sem de sacramCn!. cap. 88. el 89. Quod idem do­ Postquam cocnalum csl. Quare non est improba­ cent mulli scholastici theologi lib. 4. sentent, (list. bile, sacramentum in specie panis, datum esse sta- 13. e.l s. Tliom. 3. part. qu. 83. ari.2. el mulli alii lim posl lotionem pedum, ul nulla comestio esset ex canonislis super can. Visum praeterea, de conmedia inter esum agni paschalis, qui figura oral seer. disl. I. el can. Sabbalho, dc eonsecr.disl. 3. Eucharist', e in specie panis,cl ipsam Eucharistiam el cum liis Navarrus in cnchir. cap. 25. num. 68. in specie panis, quae erat res figurata: el hanc vo­ El ratio csl. linn quia in illa actione omittitur totus cari coenam ab evangclisto, qui scripsit, (loen in- canon in quo praecipue sacrificium missae consi­ libus illis accepit Jesus panem. Deinde posl eam stit. Tum quia non sumitur Sacramentum nisi in coenam manducato ab omnibus agno coelesti, ulti­ specie panis: Cum tamen sacrificium Christi, quod mo loco consecratum fuisse, el praebitum calicem csl secundum ordinem Melchiscdcch.necessario in sanguinis in specie vini. Illud certe negari non po­ specie panis el vini celebretur. Denique quia sa­ lesl, discrimen cssc inler coenam Domini cl no­ cramentum Eucharistiae non ponitur illo die in al­ stram, quod Dominus primo consecravit, cl dedit tari.nisi ad communionem. Omnes enim ea dic sub manducandum corpus suum in specie panis, ut silentio communicabant, ul dicitur in ordine roma­ impleret figuram agni paschalis: cl alimentum spi­ no, cl eo modo ul scribil s. Thomas loco notato ad rituale praeberet. Deinde repetita gratiarum actio­ 2. participabant fideles fructum passionis Domini, ne, consecravit,eldcdil bibendum sanguinem suum quae potissimum in dio illa recolitur. RECOGNITIO LIBROIUM in specie vini, lum ul impleret sacrificium secun­ Dc sacramento Poenitentiae dum ordinem Melchiscdcch, lum ul moeslos disci­ Lib. 1. cap. 1. § Proprie autem. Posuil inter lipulos · onsolarclur: Nos autem nemini damus eden­ dum Christi corpus, nisi prius ulramquc speciem brus catholicos, tum hoc loco, turn in praefatione ROBERT! BELlAItMIN! libri de Matrimonio, enchiridion Joannis Groppcri, quod scripsisse ferlur sub nomine concilii coloniensis. Sed quamquam Gropperus ipse vir catho­ licus semper habitus est, tamen in eo enchiridio non leves errores inveniantur, ul nos indicavimus lib. 3. de justificat, cap. 3. ul non sine caussa is liber in indicem librorum prohibitorum redactus sit, anno Domini 1590. Cap. 4. § 2. habentur haec verba. His autem onutibus de numero illo detractis, ad exiguum sane reducetur cumulum ille ingens acervus er­ rorum. Ex quibus verbis forte suspicabitur aliquis nos admittere ex numero octoginta Irium errorum, quos Hcshusius catholicis tribuit, saltem paucos aliquos vero esse catholicorum errores. Sed ego id solum significare volui, detractis illis Iribus gene­ ribus, quae nullam habent speciem errorum, pau­ cissimas remanere sententias, quae nonnullis erro­ res videri possent, antequam eas dispulando veras esse, cl ab omni errore liberas demonsiraremus. Caelerum quia revera nulli sunl errores catholico­ rum cx iis quos Hcshusius eo loco notavit, rectius dixissem: His autem omnibus de numero illo de­ tractis ad nihilum plane redigetur ille ingens acernus errorum. Lib. 4. cap. 11. § Verumlamen non erit di/Jicile. Ubi agitur dc satisfactione determinata ad cer­ tum numerum annorum, vel mensium, vel dierum, possel addi ex lib. Num. cap. 12. exemplum Ma­ riae sororis Moysis, quae posl remissam culpam jussa csl a Deo per seplem dies morari extra caslra. RECOGNITIO LIBRORUM De sacramentis extremae Unctionis el Ordinis De sacramento extremae Unctionis nihil occurrit nolandum. Dc sacramento Ordinis cap. 5. § .le primum. Dixi Cajclanum tomo 1. opusc. 11. admisisse epi­ scopatum esse sacramentum. Quamvis autem hic auclor non expresse nominet sacramentum, sed Or­ dinem: lamcn videtor omnino idem sensisse quod nos diximus. Qui enim negant episcopatum esse sacramentum , iidem negant esse Ordinem. Nam cum Ordo presbyteratus sil sacramentum; sine du­ bio episcopatus, qui csl presbyteratu major, aul non est Ordo, aul est eliam sacramentum, alioqui Ordo superior non esset sacramentum, cl Ordo in­ ferior sacramentum esset. Et conlra, qui docent episcopalum esso sacramentum, iidem docent esse Ordinis sacramentum ac per hoc Ordinem, alioqui plura numerarentur sacramenta quam septem. In eodem capilc, ubi dixi, solos episcopos posse confirmare cl ordinare, cl si inferiores ista atten­ tent nihil prorsus efficere: intellexi per ordinariam polcslalcrn; non enim eo loco negare volui. quod alibi affirmaveram, posse presbyterum cx dispen­ satione aposlolica confirmare. In eodem capilc, ubi dixi, episcopatum ct pre­ sbyteratum esse unumOrdincm,sed genere non spe­ cie, cl paulo infra, presbyteros cl episcopos, esse duas species saccrdolum, rectius dixissem esse u- 219 num Ordinem,sed gradus diversos, non tam episcopus.quam presbyter sacerdos el dicitur el eskscd il­ le major, isle minor, quare in libro pontificali, ubi traditur ritus ordinandi presbyleros, dicuntur pre­ sbyteri secundi ordinis sacerdotes. Eodem modo ubi dixi, cap. 8. extremo, seplem Ordines esse unum sacramentum, vel genere, vel quia ad unum finem omnes referuntur: poluisselomilii illud, vel genere; nam uls. Thomas recle doccl in 4. (list. 21.quaesi. 2. sive in additione ad 3. pari. qu. 37. art. 1. ad 2. Ordinis sacramentum non esi unum universale,quod dividatur in species, neque inlegrale, quod dividatur in membra: sed unuin potestativum.quod plene repcrialur in Ordine sacerdotii, in aliis per participationem,ul ad saccrdolium referuntur. RECOGNITIO LIBRI De Matrimonio Cap. 17. § Ad lerliam probationem. Dixi advcr, sus Bucerum, qui contendebat nuptias esse neces­ sarias omnibus hominibus. Christum, b.Virginem, el s. Joan. Baptistam sine conjuge esse voluisse , quo loco non volui significare, s. Josephum non fuisse verum conjugem beatissimae Virginis Ma­ riae,quorum verum matrimonium alibi defenderam: sed probare volui exemplo trium excellentissima­ rum personarum. Christi. Mariae cl Joannis, non esse necessarium omnibus adhaerere conjugi in online ad carnis commislioncm,dc qua ibi cum Bu­ cero disputabatur. Cap. 22. § Sed inlelligunlur. Quod boc loco di­ citur, non dirimi Matrimonium quando contractum csl inler virum habentem aliam uxorem, el mulicrem ignorantem virum illum esse conjugatum; non inlclligilur dum vivit prima uxor, sctlo. omnino naturaliter transfunditur peccatum t.rigimde per carnalem generationem. Ellioc bre­ vi'.· r insinuavimus. cum in nostro libro diximus: N duram humanam in se primus homo vitiavit,cum justitiam illam originalem amisit, quam Deus illi pr » se. ct pro loto genere humano donaverat. Quaii' cum paulo infra dicimus, sine alio dccrclo Dei, per i|>-i»m naturalem propagationem nascimur omnes peer lores, non excludimus decrctum illud de dono j isiiiiae.ci de primo peccato transfunden­ do io posteros, sed decretum novum.quo Deus dc< r. iit, iillilu Adam nascerentur pcccatorcs:sicul ( . ·■ iiicu'M Calvini, Deus decrevit, ul Adam pec­ Lib. I. cap. 6. § Primo concilium. Ubi dixi, ex mente concilii (ridenlini unicam esse formalem caussam justificationis, camquein fide, spe cl cha· rilale consistere: magis proprie dixissem, cani in charilale consistere, quamvis enim fides el spes necessario requirantur ad justificationem, lamen id quod verissime propriissunoque justificat tam­ quam unica formalis caussa, cliarilas esi; de qua concilium loquitur cum ail.ul ibi citavimus:Quamquam nemo possit esse justus, nisi cui merita passionis Domini nostri JESU Christi communi­ cantur: id tamen in hac impii juslilicalionclit, dum ejusdem sanctissimae passionis merito per Spiritum sanctum cliarilas Dei diffundilur in cordibus eorum, qui justificantur, alque ipsis inhaeret, neque enim homo incipit vivere nui ju­ stus esse, nisi cum incipit diligere: dicente apo­ stolo Joanne. qui non diligit, manet in morio, I. Joan. 3. cui subscribit Augustinus in libro déna­ tura cl gralia cap. ullim. cum iul:Charilas inchoa­ ta. inchoata justitia csl; cliarilas perfecta, per­ fecta justitia est. Eodem libro cap. 12. § llursus idem Augusti­ nus. Diximus:Vocationem Dei Internam esse mora­ lem inclinationum el impulsionem,cui libere con­ sentimus. El paulo infra § Postremum argumen­ tum. Iterum dicimus: Gratiam Dei determinare vo­ luntatem non physice, sed moralitcr. per modum persuasionis. Quo loco per vocem, determinare, non intelleximus determinationem proprie didam, quae tollit indifferentiam, sed persuasionem, quae moralis motio quaedam est voluntatis, neque enim polesl moveri voluntas nisi moraliler, quando mo­ vetur mediante intellectu proponente objectum.Sed non ideo negare voluimus, voluntatem moveri per gratiam eliam efficienter el physico, ul explicavi­ mus in eodem libro cap. 13. ubi diximus. Deum non solum illustrando intellectum proponere ob­ jectum voluntati, sed eliam aspirare voluntati bo­ num desiderium, el Infra,affiare initium bonae vo­ luntatis, quae aspiratio, sive affialio, physica actio i st et Deo propria, qui novit facere intus operan­ do, ul voluntati placeat objectum propositum, ne­ que lamen illa delectatio a Deo infusa,sive compla­ centia, sive suavitas, ut cam s. Augustinus vocat, RODENTI IJELURMINI 251 Eodem lib. t. cap. 13. solvimus argumentum nécessitai voluntatem, sod inclinai solum. Ibidem eliam diximus, Deum per gratiam adjuvantem vere quo probari posse videbatur, internam illuminatio­ eflicienlcr el physice movero voluntatem. Quae nem non esse proprie gratiam Chrisli, quam Pela­ repetere voluimus, ne quis existimaret, nullam nos giam negabant, sed perlinere ad legem, alque do­ agnoscere motionem voluntatis per gratiam, nisi ctrinam, quam iidc n Pelagian! gratiae nomine ap­ pellabant. Polesl addi aliud argumentum ex testi­ moralem. Ad idem cap. 12. ubi cx Augustini sententia de­ monio sancti Augustini.Nam in lib. de gralia Chri­ monstrare conati sumus, gratiam efficacem non sti cap. 7. refert smiclns Augustinus hacc verba consistere in gralia adjuvante cl praedelcrminanle Pelagii: Adjurat nos Deus per doctrinam el reve­ physice, sed in gralia congruae vocationis, sive ex­ lationem suam, dum cordis nostri oculos aperit, citationis, visum csl addere alia testimonia ejusdem dum nobis ne praesentibus occupemur. futura Augustini, quoniam res gravissima csl.Igilur idem demonstrat. dum diaboli pandil insidias, dum, Augustinus lib. 1. ad Simplicionum quaest. 2. Illi, nos multiformi cl ineffabili dono gratiae coele­ inquit, electi, qui congruenter vocati·. illi aulem, stis, illuminai. Deinde his recitatis a I Iit Augusti­ qui non congrucbanl.nec contemperabantur vo­ nus: In, his omnibus non recessit a commenda­ cationi, non electi, quia non s equuli, quamvis tione legis, alque doctrinae. Ubi videtur sanctus Augustinus coelestem illuminationem non ad veram vocali. Idem Augustinus lib. de correpl.et gralia. cap.5. Christi gratiam, sed ad legem atque doctrinam r ·Quare, inquil, iste sic, el ille alilcr, alque alii ferre. Respondeo: Pelagium non agnovisse ullam aliter diversis, cl innumerabilibus modis vocen­ gralinm interiorem,sed solum externam doctrinam tur, ul re for menlu e: absit ut dicamus judicium sanctarum Scripturarum, quae dum legitur vel au­ luti esse debere, sed figuli. Haec ille. Ubi docet , ditur, oculos cordis aperit et futura libus. cl per consequens in temporalibus, quan­ attributam. Gulielmus Durandus episcopus Nimalcnsis,Spe­ tum necesse csl pro bono spirituali. Durandus episcopus Mcldcnsis theologus insi­ culator vulgo dictus, in Speculo lib. I. lilrdeli­ gnis. in lib. de Origine jurisdictionum, quaesi. 3. gato. § Nunc ostendendum, num. 17.Papa,inquil, Quia, inquil,utroque potestas temporalis, el spi­ deponit imperatorem propler ipsius iniquitate, ritualis est necessaria, ideo ulramquc potesta­ cl dal (principibus) curatores, ubi ipsi sint inu­ tem (Christus) contulit Petro. El infra: Isii sunl tiles ad regendum. Joannes Faber in legem primani, num. 10. C.de veri termini jurisdictionis spiritualis, el tempo­ ralis a fundatione Ecclesiae, quos transgredi sumina Trinil. cl fid. catholica. Sed, inquil. de non licet: quia jurisdictio temporalis nullo modo papa non esi dubium, quin sil superior omni­ se extendit ad spiritualia, de quibus nihil novit: bus chrislianis, cl in temporalibus el in spiri­ jurisdictio vero spiritualis se extendit primo, el tualibus. El infra: Cum agitur de praejudicio aprincipaliter ad spiritualia, secundario vero, el nimae, vel populi, papa polcsl el debet provi­ per quamdam consequentiam sc extendit ad a- dere, cl si ncccsse sil, quoscumque reges depo­ ctiones hominum circa temporalia, quae ordi­ nere. Aegidius Bcllamcra episcop. avenionensis, in nantur ad spiritualia tamquam ad finem. Erveus Brilo Ordin. praedic, magister generalis cap.Alius. 15. quaesi. G. num. 2. sic ail: Γαρ; cl theologus acutissimus, tract, dc potestate pa­ polcsl deponere imperatorem, qui ab eo tempo­ pae. § Ad evidentiam secundi, sic loquitur, Ad pa­ ralitatem recognoscit. El infra: Eliam alios rcge>. pam perlinet corrigere omnem abusum tam po­ licet ab eu regna sua non leneanl infaeudum. testatis ecclesiasticae.quam terrenae in quocum­ nec temporalitates suas ab eo recognoscant.n« juramentum fidelitatis ei praestent, videlicet pro que cxislenle de populo Christiano. Jacobus Almain in tract, de Suprema potestate deliciis el negligenliis. El infra: Depositio aulem ecclesiastico, cl temporali, quaesi. 2. principali , regum facienda per papam, non cx illa ordi­ quae csl dc suprema potestate laica, cap. 5. ad naria; sed cx quadam suprema cl absoluta potertiam allegationem: Papa, inquil, potest impera­ (estate procedit: el quod illam supremam el ab­ torem deponere in duobus casibus: primus, pro solutam polcslalem papa habeat,videtur mullum crimine pure spirituali, ul csl haeresis: secun­ aequum, el reipublicae valde expediens, scili­ dus, quando illi, ad quos special jure ordina­ cet visit aliquis supremus monarcha. qui regum rio, sunl négligentes ipsum deponere. Ibidem ad hujusmodi excessus possil corrigere, el dc ipsi* quartam allegationem, sic ail. Si gens imperii justitiam ministrare. Vide cumdein, in cap.Mnil, efficeretur haeretica, vel transferret se ad aliam de Judic. el in cap. Solitae, dc majoril. cl obed. Joannes Quinlinus llacduus in repetitione ad v. seciam dimittendo seciam Christianam: possel propler hoc papa illam gentem privare dignita­ ftovil de Judic. num. G4. Quare, inquil, ponimus te imperiali, el sic transferre in aliam gentem. utrumque gladium Ecclesiae datum esse:hoc csl. Hcnricus card. Ostiensis m summa tit. dc haere­ Ecclesiae pontificem habere jus cl potestatem in spiritualia simul, el omnia temporalia, atque dt ticis. paragr. Qua poena puniantur num. I I.A'o la, inquil. quod Domini temporales, non solum his statuere et decernere ex caussa posse, cujus propler suam haeresim, sed eliam aliorum.quod decretis standum: nam quamvis homo sil morta­ cum possunt admoniti exterminare negligunt, lis, tamen coelesti poleslate pollel. El infra mini. excommunicari possunt, ct terrae ipsorum ex­ 127.Hoc, inquil. jure papa Zacharias anno Chri­ poni catholicis occupandae. Idem, si princeps sti nati 753. Childericum longa majorum serie π egi i gens inveniretur circa regimen et justitiam legitimum Galliae regem, cl possessorem regno faciendam, Inde Zacharias papa deposuit Chil- avito destituit, el in ejus locum Pipinum Relgam substituit, caussalus peccatum esse,hominem tan­ dericum regem Francorum. Petrus Berlrandus cardin. cl episcopus Eduensis tae imparem potestati, inertem, cl nihil agentem in tractat, dc Origine jurisdicl. quaesi. 4. num. 5. reipublicae gubernacula modcrari.VA infra: Hinc Potestas, inquil, spiritualis debet dominari omni ct Leo. ut pontifex romanus,eodem fultus aucto- LN KEltUS TEMPORALIBUS 2G3 rilale Carolum pariter Gallorum regem, romaDominicus a Solo Ordin. praedic, in 4. seni, num creavit imperatorem. disl. 25. quaesi. 2. ari. 1. conci. 5. Potestas, in­ itaimundus RulTus, conlra Molineum c, G. pug. quil, quaecumque civilis calentis csl ecclcsiaslicae 100. Nou ignoramus, inquil, Leonem 111. pontifi­ subjecta in ordine ad spiritualia,ul papa possit per cem Graecis ademptum imperium in Carolum suam spiritualem potestatem, quoties ratio fidei, magnum contulisse: id enim cum nostri Annales, el religionis exegeril, non solum ecclesiasticarum tum Graecorum libri testantur: quod jure sibi censurarum fulminibus adversus reges agere, eosquaesitum. cl Carolus magnus, et posteri Fran­ que cogere; verum el cunclos Christianos princi­ ci. Germanique putarunt. Omitto Pipinum a Ste­ pes temporalibus bonis privare,cl usque ad eorum phana II. vel ul nonnulli, a. Zacharia regem fa­ privationem procedere. Alphonsus de Castro Ordin. minor, lib. 2. cap. cium, detruso in monasterium Childerico ignavo, 7. De justa haerelicorum punitione, sic ait: Nec stupido cl bardo rege. mirari debel aliquis, quod papa propler haeresis crimen regem a regia dignilalc deponal, el regno Sententia illustrium seri piorum nationis privel; quoniam in ncgoiio fidei, eliam reges,sicui Hispanicae. el alii inferiores subduntur summo ponlifici. Jacobus Simanca Pacensis episc. in lib. de ca­ Sanclus Raymundus, in Summa lib. 1. lil.de haereticis § 1. Ex praemissis, inquil,inter alia col­ tholicis instilulionibus lil. 45. Quamvis,inquil, ec­ lige notabiliter, quod judex, vel poleslas saccula­ clesiastica poleslas distincta sil a sacculari, cl pa­ ris, non solum propler haeresim suam; sed eliam pa jurisdictionem civilem non habeat in saecula­ propler negligenliam conlra haeresim exlirpandam, rium principum regna: nihilominus lamcn in ordi­ polcsl non solum excommunicari ab Ecclesia: sed ne ad finem spiritualem habet ponlifex maximus eliam deponi: cl exlcnde hanc poenam, el Eccle­ amplissimam polcslalem in omnes principes ortho siae polcslalem quandocumque princeps aliquis duxos. Unde si princeps aliquis inutilis cssel. aul saecularis fuerit inutilis, dissolutus cl negligens iniquas leges conlra religionem, aul conlra bonos circa regimen et justitiam observandam 17.quaesi. mures conderet, aul quidpiam simile faccrcl in de­ trimentum rerum spirilualium, possel papa serva­ 4. § Si quis princeps. Pelagius Alvarus episc. Sylvensis cx Ordine mi­ tis justis circumstantiis, congruum remedium ad­ norum assumption.in tractai, dc planclu Ecclesiae hibere, privando etiam lalem principem aduiinilib. I.arl. 21. Papa, inquil. transfert imperium, el slralione cl jurisdictione. Dominicus Bannes, in 2. 2. quaesi. !0. ari. 10. confirmai imperatorem, electum canonice inungit el coronat; el contumacem cl persequulorcm Ec­ in fine commentarii,paragr.quarla conci.Ita etiam, inquil, a jure divino positivo csl poleslas. quam clesiae imperio privai. Joannes de Turrecrcmala S. R. E. card, doctis­ habel ponlifex ad auferendum dominium, cl juris­ simus, in summa de Ecclesia lib. 2. cap. II3.pro­ dictionem ab infidelibus supra fideles: quando au­ positione 4. doccl: Papam jure papalus non habe­ tem utendum sil hac poteslalo.relinquilur ejus do­ re extra principatum suum ecclesiasticum potesta­ minio vel judicio.el quaesi.12.ari.2. in comment, tem in temporalibus directe: sed cap. 114. docel paragr. Circa ultimam conclus. Ecclesia, inquil, per sexdecim conclusiones, papam in ordine ad non tantum privat dominio in subditos, principes spiritualia habere polcslalem amplissimam in tem­ apostatas perfecte,verum eliaiu illos,qui lapsi sunt poralibus. Referam boc loco unam lanium conclu­ aliquo pacto in haeresim. Marlinus Ledesinius in secunda quarlao quaesi. sionem. Quarta propositio, romanus pontifex vide­ tur jurisdictionem eliam in temporalibus habere . 20. ari. t. conci. 8. In ordine, inquil, ad finem quia non solum principes sacculares circa usum spiritualem papa habel amplissimam polcslalem suae jurisdictionis delinquentes polcsl per censu­ temporalem super omnes principescl reges el im­ ram ecclesiasticam coercere; verum eliam nolabi- pera loros. Gregorius de Valentia, in 2. 2. dispul.t .quaesi. liler négligentes a dignitate deponere. Videat le­ ctor totum caput.cl commentarium ejusdem aucto­ 12. punct. 2. asser. 2. Jure, inquil, ecclesiastico per summi pontificis auctoritatem, alque senten­ ris In cap. Alius 15. quaesi. G. Cyprianus Benetus aragonensis Ordin. praedic, tiam.omnino polcsl quis dominio cl praolalionc er­ in libro dc prima orbis sede, in resp. ad sextum ga subditos privari propler peccatum apostasiae a pro 2. parte conclusionis primae. Iu traditione,in­ lidc, neque esi de hac assertione dubium ullum aquit, clavium includitur etiam collatio terrenarum pud vero orthodoxos. Gulielmus dc Monscral calalonus, in Iraclal. dc potestatum pro conservatione bonorum spiritua­ successione regum, num. 30. Papa, inquil, vica­ lium. Franciscus Victoria Ord. praedic, de poleslalc rius Christi cum caussa polcsl quenieumque Chri­ Ecclesiae lleleclionc 1. quaesi. 5. prop. 8. In ordi­ stianum principem privare; proul privavit cl depo­ ne. inquil, ad finem spiritualem papa habet am­ suit Childericum regem Franciac.el in ejus locum plissimam potestatem temporalem super omnes Pipinum instituit, et romanum imperium a Graecis principes cl reges, et imperalorcm, et infra.Quan­ transtulit in Germanos. Alphonsus Alvarez, in Speculo cap. 1G. Hirae, do ncccsse csl ad finem spiritualem potest, non solum omnia, quae principes saeculares possunt ; inquil,est,quod (papa) imperium transferre polest sed el facere novos principes, cl tollere alios ei de certo genere personarum, cum maxima caussa ad aliud genus: cl infra. El ipsum imperaturum,. imperia dividere. 2fit DE POTESTATE PAPAE tamquam inferiorem destituit exigentibus caussis rico IV. imperatore, Dominus, inquil, //enrictn haereticus est, et pro nefandis malis a sedeapumaximis ct arduis. Antonius Cordubensis Ord. minor, lib. I. Quae­ stolica, excommunicatus, ncc regnum nec pote­ stionarii, quacsl. 57. dub. 3. Potestas, inquil,civi­ statem aliquam super nos,quia catholici sumus, lis subjecta est,non quidem potestati temporali pa­ potesl obtinere. pae: sed spirituali aliquo modo, in casu necessita­ Hugo de s. Victore, natione saxo, vir doctrina tis, vel magnae utilitatis spiritualium. Et Ecclesia, cl sanctitate celeberrimus lib. 2. de Sacnime;,!, cl maxime papa, habet potestatem,el auctoritatem, pari. 2. cap. 41. Spiritualis, inquil, potestasi r· vel jurisdictionem aliquam temporalem in ordine renant, potestatem, cl instituere habet ul sil,el ju­ ad lincm spiritualem super omnes homines el dicare habel, si bona non fuerii. Ipsa terou principes, cl res omnes cl regna lotius mundi. Deo primum instituta esi, el cum déviai, a solo f.ndovicus Molina.tom.I. de Justil. ct Jure tract. Deo judicari polcsl. 2. disp. 29. conci. 3. Potestas, inquit, spiritualis Ilcnricus de Gandavo, Quod libro G. quaesi. 3.1 sumini pontificis ad finem supernattiraient ad­ Isle, inquil, hierarcha primus posl Chrislumsiï junctam quasi ex consequenti habet supremam, per universalem Ecclesiam Petrus erat, cui ani­ cl amplissimam potestatem jurisdictionis tempo­ bus claves tradidit, el duos gladios commisit;sic, ralis super omnes reges,el reliquos, qui sunl de ul regimen universalis Ecclesiae, tam in spiri­ Ecclesia; praecise tamen quanlum postulat finis tualibus, (piam in temporalibus ad ipsum per­ supcrnalwralis ad quem spiritualis potestas or­ lineret. dinatur. Quare si id exigat finis supernaturalis, UIricus in sua Summa, sic ait: Si rex esset ma­ potest summus pontifex deponere reges, eosque nifeste haereticus, vel si interpellatus ab Eccle­ regnis suis privare. sia negligerel nihilominus regimen regni sui, Didacus Covarruvias, in tract, de Restitutione quanlum ad ea quae sunl fidei, scilicet si non super regulam. Peccatum, pari. 2. §9. iiinn. 7. intenderel exlirpalioni haereticorum, posset ai Haec. inquit, sententia vera est in hoc sensu, ul Ecclesia deponi a regia dignitate. Hunc auctorem papa vere habeat potestatem temporalem eliam allegat Joan, dc Turrecremata loco supra citato. super imperatorem, quatenus ea utilis, cl neces­ Dionysius Carihusianus, in lib. dc regimine po­ saria sil ad Ecclesiae catholicae regimen, el spi­ litiae, ari. 19. In Ecclesia, inquil. Dei est miti’ ritualis potestatis usum. pontifex summus.videlicel Dominus papa,in qtw Vernandus Vasquius, lib. I. Illustrium contro­ est ulriusque poleslalis.alque dominii plenitudo, versiarum cap. 21. Caelorum, inquil, papa habel et apex, hoc est. tam spiritualis, quam saecula­ etiam jurisdictionem in temporalibus, quatenus ris poleslalis: idcirco jurisdictionem et disposi­ necessaria sunl ad spiritualium expeditionem. tionem habel super omnia regna el principatus El infra: Id quod admittunt communiter ulrius- fidelium non solum in spiritualibus, sed eliam que parlis fautores. in temporalibus.dum rationalis caussa requirit. Michaël de Aninyon, in tract. dc Unitate ovilis cl Nam el imperatorem polcsl deponere, el reges, si pastoris, num. 12. Penes papam, inquit, csl utro­ vita eorum id mereatur, regnis suis privare. que suprema potestas,licet non habeat usum gla­ Joannes Driedo libro 1. de libertate Christiana dii temporalis: cl quia potestas papae immedia­ cap. 14. Verum, inquil,hic non esi silentio prae­ te a Deo emanavit, el ipsi soli Deo subestrpotestas tereundum, quod papa ex plenitudine potestatis vero imperatoris a vicario Christi, cui esi subor- super universos principes Christianos, potest re­ dinata, ideo papa polcsl imperium de certo ge­ ges ac principes propter haeretis crimen priva­ nere personarum transferre ad aliud, el impe­ re sui regnis atque imperiis, cl in temporalibus ratorem ungit el coronal, confirmat, approbat prorsus eximere plebem Christianam ab obedien­ ct reprobat.ac etiam deponit caussis exigentibus. lia el subjectione eorum. Vide eliam cap. 9. ubi Marlinus Navarrus, in Comment, ad cap. Novii, demonstrat auclor in ordine ad finem supernaturade Judiciis Nolab. 3. num. il. Potestas, inquil, lem, subjectam esse potestatem temporalem pote­ ecclesiastica, csl species poleslalis, dislincla a stati spirituali. laica. cl b nge nobilior ea: ul aurum esi species Albertus Pigbius lib. 3. de ecclesiastica hicrarmetalli distincta a specie plumbi, el nobilior ea; chia cap. 2. Quare, inquil, hi omnes (reges el quaeque directe solum amplectitur supernatura- principes videlicet Christiani) ut parsel membra lia: indirecte vero calenus naturalia, quatenus sunl Ecclesiae,necessario etiam subsunl ecclesia­ >unl necessaria ad conscquutionem finis super- sticae hierarchiae praesidi, qui sui imperii ha­ naturalis, el infra, num. M.Colligitur, inquil, ra­ bena moderetur eosdem; in suam mutuo, cl lo­ tio quare papa deponere potest reges adeo négli­ tius corporis utilitatem conspirantes teneat ogentes in regendit regnis suis, ul ob id populus nines, contineat in officio, praevaricantes corri­ Dei subditus illis retrahatur a consequenda vita gat, cl si ila exigat totius necessilas-.adminislraaeterna. Porro hic auclor plurimos citat in cam­ tione quoque el officio amoveat, cl in locum eo­ dem sententiam. rum constituat alios, aul constituendos praeci­ piat per eos, ad quos hoc ipsum de jure,aul con­ Sententia illustrium scriptorum nationis suetudine perlinet. A ide cumdcm auctorem cap. Germanicae, quarlodecimo, ubi idipsum repetit, cl exemplis al­ Sli'pbanus episc. Albcrslolensis, in episl. quae latis probat. Jacobus Latomus, in lib. de Ecclesia cap. II.Ex cxlal m appendice Mariani Scoti, loquens de Hen­ IN IIElîUS TEJIPOIIVI.IBUS 2f>5 ejusdem, inquil, principiis conficitur, renem,aul rem deponere, el imperium alteri dare, si non alium quemcumque terrenum principem Christia­ defendat Ecclesiam. Thomas Valdensis Ordin. ejusdem, in lib. 2.Do­ num, regno Cl principatu jure privari posse per Ecclesiam·, quia regnum et principatus cum per­ ctrinalis fidei antiquae, art. 3. cap. 73. explicans sonis, ul supra diclum esi, in Ecclesiae corpus, quo sensu s. Gregorius servum se imperatoris dicl jus transiit per sacrum Ilaptisma, ct per Chri­ xeijjl: Profecto, inquil, nec beatus popa Grego­ stianae religionis liberam acceptionem Christo el rius eminentiae sui status super statum impera­ sponsae ejus dedicatum.el consecratum, el dona­ toris praejudicavit in aliquo.cum regem sibi ver­ tum donatione irrevocabili. Haec ille, qui pote­ bo tenus praeposuit, negotio quoque, quod tunc statem Ecclesiae plenissime residere in summo tractabatur attento: quod tunc apte videbimus, ponliQco demonstravit in alio libro, quem de Pri­ si posteriora ejus facta.el scripta quaeramus. Vi­ matu romani pontificis inscripsit. de an semagislrum cl imperatorum el regum non Conradus Brunus lib. 3. de Legationibus cap. G. arbitratur, cum post privilegia quaedam sena­ Haec, inquil. j urisdictio judicia civilia el crimi­ tori presbytero,et abbati Xenodochii Francorum nalia, denuntiationes cl inquisitiones, accusa­ directa sub interminatione dignitatis, ct honoris tiones, poenas item, cl censuras ecclesiasticas omni ejus violatori conclusit, haec ille, qui con­ complectitur in personas el res ecclesiasticas:mul- tinuo subjungit duo privilegia sancli Grcgorii. qui­ lis eliam casibus in laicas personas, el pro rebus bus minatur regibus regnorum amissionem, si pri­ temporalibus datur. In his omnibus plenissimam vilegia illa violare praesumerent. habel jurisdictionem summus pontifex: determi­ Rcginnldus Polus, sanctae romance Ecclesiae natam autem. el certis limitibus conclusam ar- cardinalis, in lib. de summo pontifice cap. 8. Ex chiepiscopi, episcopi, etc. quo, inquil. id quod paulo ante di.vimus.ila con­ cludi potest. Christi vicarium, cui singulare, cl Sententia illustrium Scriptorum nationis maximumvmnium ministerium commissum csl. anglicae el scuticae. illud nimirum. quod ultimum special hominis finem. in orbe terrarum. Ecclesiaque gubernan­ Alexander Alensis angles Ordin.min. vir doctis- da, oblinere summam ac praecipuam potesta­ simus,cl sanctorum Thomae et Bonnvcnlurac prae­ tem inter caeteros omnes Dei ministros, seu im­ ceptor pari. 4. quaesi. 10. in explicatione canonis peratores, seu reges, seu principes, aul quocum­ missae in illud.El pro regeN. Spiritualis. inquit. que alio nomine nuncupentur. potestas terrenam habel instruere el judicare, si Nicolaus Sanderus. in lib. 2. de Visibili monar­ bona fuerii: ipsa vero a Deo primum instituta chia Ecclesiae, cap. 4. Ex his igilur, inquit, quae csl. ol cum deviat, a solo Deo judicari potest. 1- tum divinum jus. Ium ipsius naturae lumen re­ ilem Alexander pari. 4. quaesi. 79. membr. 5. cl velat, abunde apparet, quantopere aberrent a ve­ 0. Voluit, inquil, Deus quosdam in alios plurcs ritate,qui putanl reges Christianos insuis regnis habere potestatem·, el deinde in illos alios pau- supremum semper potestatem habere, nec un­ ciores.etsic semper donec deveniretur ad anum, quam episcopis ila subesse. ul cum in fidem ob­ scilicet papam, qui sub Deo immediate, est. Quo stinate peccant, a regno removeri queant, et su· loco docel Alexander, papam ila pracessc omnibus pra, pontifex igilur non minus dabit operam.ul potestatibus, ut ipse solus sub Deo immediate sil. regem, qui populum Christianum falsa doctrina Iloberlus Olkol anglus, iu lib. Sapientiae Iret. imbuit, a regimine populi removeat, quam pa­ 200. Ilie aulem. inquit, esi regum, cui omnes sub­ stor operam dat, ut male affectum arietem dc sunt nationes et populi. qui temporalia ab eo medio tollat. recipiunt: Sacerdotio lamen, ac summo pontifici Habemus igilur: quae doctrina viguerit in Eccle­ debet subesse. El infra: Samuel unxit David in sia antequam Barclajus cl ego litigare incipere­ regem, in figura quod vicarius Chrisii, el praela­ mus. Et si s. Augustinus, in lib. 2. cap. ullim.ad­ tus Ecclesiae confert principatum el regiam po­ versus Julianum.adductis testimoniis undecim scri­ testatem ad utilitatem Ecclesiae, unde, jus el au­ ptorum, quorum aliqui ante ducentos annos,aliqui ctoritas examinandi personam electam in re­ ante centum,aliqui ipsius aetate vixerant; affirmat, gem,el promovendi ad imperium,ad papam per­ in nullo concilio ecclesiastico tot illustres scripto­ linet. res et magistros unquam simul convenisse; cl mi­ Franciscos Maironus Scolus. in 4.seul, distinet. ratur, si Julianus in illum conventum introductus 11). quaesi. 4. Plenitudo, inquil. poleslalis secun­ os aperire, cl tot viris gravissimis cl doctissimis dum ulramquc jurisdictionem concurrit in eam- resistere ausus fuisset: quanto majore ratione pos­ dem personam: hocpalel auctoritate Chrisii di­ sumus nos affirmare, in nulla synodo quantumvis centis, Quodcumquc ligaveris etc. numeroso convenisse unquam .scriplores eximios Joannes Bachonus anglus Ord. carmelitarum.in supra septuaginta, quorum aliqui ante quingentos prologo super 4. seni, quaesi. II. ari. 4. Papa, annos floruerunt, quique diversis saeculis in diver­ inquil, habel judicare de regnis et dc regibus iu sis christiani orbis partibus, non solum doctrina , caussa belli ct pacis: polcsl cnim compellere prin­ sed eliam sanctitate el miraculis Ecclesiam illu­ cipes temporales, ut pacem el justitiam sibi in­ strarunt? El quamvis affirmare non possum,an Barvicem servent. Et infra: Habel regem deponere,ul clajus in coronam tot insignium scriptorum intro­ idleri regnum tribuatur, ratione iniquitatis, vel ductos. si nunc viveret, resistendum, an creden­ inutilitatis suae personae. Item habel imperato­ dum sibi esse censeret: hoc lamen securus affir- DE POTESTATE PAPAE mo, vel omnium islorum libros, quibus Ecclesia (ol jam saeculis usa est, exterminandos esse; vel Barcldji libellum, ul scnndalosum, temerarium,se­ ditiosum cl erroneum flammis ultricibus esse tra­ dendum. Sententia conciliorum dc potestate summi pontificis in temporalibus. Sed si forte alicui fidem non faciunt testes singu­ lares, quamvis plurimi, el omni exceptione majo­ res: veniam ad testes conleslcs,eosque pene innu­ merabiles. qui adversus Barclajum testimonium di­ cent. Ante annos 900. a Gregorio II. Romano pon­ tifice excommunication fuisse Leonem Isauricum imperatorem, propter crimen liaereseos, el vecti­ galibus Hahae.ac per hoc parlc imperii mulclalum, testantur historici graeci Glycas, Theophanes, Cedrenus cl Zonaras, in Leone Isaurico : cl lalini Sigcberlus anno 727. Paulus Diaconus lib.2l.cl Pla­ tina in Gregorio III. Lalini enim tribuunt Gregorio HI. hoc facium, quoniam is Gregorii II.sententiam confirmavit. Porro sententiam Gregorii II. in syno­ do episcoporum latam fuisse, testatur Joannes Zo­ naras graecus auclor, in vita Leonis Isaurici, cujus haec sunl verba, torn. 3. Annalium, Gregorius,qui lum Romae veleris Ecclesiam gubernabat,illos una cum impcralorc synodico anathemate obstrinxit, cl vectigalia, quae ad id usque lempus imperio inde pendebantur, inhibuit, inito cum Francis foedere. Itaque tota illa synodus Gregorio pontifici asscnsil, lolquc sunl ejus rei testes, quot in carndcm syno­ dum episcopi convenerunt. Deinde posl annos circiter trecentos, cum Gre­ gorius VII. pontifex, Ilenricum IV. imperatorem saepius admonitum excommunicavil, cl imperio re­ gnoque privavit; non id occulte, cl solo suo arbi­ tratu, sed in synodo romana, ad quam plurimi epi­ scopi undique convenerant, omnibus consentienti­ bus ct laudantibus, publice et solemni ritu , ac caeremonia fecit: de hac synodo scribitur in lib.7. Regislri Gregorii VII. actam esse anno Domini 1080. anno septimo ejusdem Gregorii, atque ad eam sy­ nodum convenisse archicpiscopos el episcopos,nec non abbates el diversorum ordinum clericorum cl laicorum innumerabilem multitudinem. Ilis addi dcbcnl alia quinque concilia habita a successoribus Gregorii VII.videlicet beneventanum a Victore III. placenlinum ab Urbano II. romanum a Paschale 11. coloniense a Gclasio II. remense a Callisto II. in quibus confirmata csl sententia Gre­ gorii VII. Vide dc bis conciliis infra cap. 9. Praeterea cum Urbanus II. pontifex Philippum I. Francorum regem, ob repudiatam legitimam uxo­ rem, el adulteram in matrimonium acceptam,clad­ monitum obedire recusantem, excommunicaret,cl corona regni privaret; id fecit in concilio frequenlissimo claramonlano. ul testis est Sigcberlus, in chronico anni 109.3.el clarius idem refert Matthaeus P.iris in λ illiehno 11. ad annum 1095. Sed quod cum excommunicatione intclligeretur privatio re­ giae dignitatis, inlclligi polesl ex Ivonc episcopo carnolcnsc, qui in episl. 28.ad Urbanum II.papam sic loquitur: Qui ad vos venturi sunl in callidi­ tate ingenioli sui, el venustate linguae impunita­ tem /lagilii se impetraturos regi a sede aptHlolica promiserunt, hac ratione ex parte usuri, regem cum regno ab obedienlia vestra discessurum, niri coronam, restituatis, cumque ab anathemateab­ solvatis. Inlclligi polesl eliam cx historicis, qui te­ stantur, veritum fuisse ab Urbano pontifice,nc di:· dema regium Philippo excommunicato imponere­ tur. Vide Chronicum Joan. Naucleri, Gener. 31. Paulum Aemilium lib. 3. in Rege 38. P.ipirumM > sonium, Annal, lib. 3. Adde eliam quod scribitur in Summario, sive Compendio historiarum Francicarum Nicolai Vignerii.lolo lempore quo Philippus sub anathemate vixit, in publicis scripturis non fuisse positum de more, regnante Philippo, sed.regnanle Christo; quia videlicet regem excomn» catum pro rege populus non habebat. Ad haec,Innocentius III.pontifex anno 1215.con­ cilium generale laleranense. quod jure maximum dici solet, convocavit: adfuerunt enim cum ipso summo pontifice patriarchae orientales duo perse, conslanlinopolitanus ct Hierosolymitanus: duo per legatos, Alexandrinus cl Antiochenus, archiepiscopi septuaginta,episcopi quadringcnliduodecim,ab­ bates, priores convenluales ocligenti,legati impera­ torum occidentis cl orientis, regum vero. Hicrosolymae, Franciac, Hispaniae, Angliae cl Cypri, In hoc igitur orbis Christiani celeberrimo conventucdilus csl canon, qui csl ordine tertius, adversus haereticos in haec verba: Excommunicamus, ü anathematizamus omnem haeresim extollentem se adversus hanc sanciam orthodoxam calholicam fidem, quam superius exposuimus elc. El in­ fra : Si vero Dominus temporalis admonitus ab Ecclesia,terram suam purgare neglexerit ab hae­ retica foeditate, per melropolilanum, el compro­ vinciales episcopos excommunicationis vinculo innodetur. El si satisfacere contempserit infra annum, significetur hoc summo pontifici, utra tunc ipse vassallos ab ejus fidelitate denuncicl absolutos, el terram exponat catholicis occupan­ dam, qui eam exterminatis haereticis sine ulla contradictione possideant. el in fidei puritate conservent, salvo jure domini principalis, dummo­ do super hoc ipse, nullum praestet obstaculum, nec aliquod impedimentum opponat, eadem ni­ hilominus lege servata circa eos. qui non habent dominos principales. Quid hic Bnrclajus diceret! si haec non est Ecclesiae catholicae vox, ubi obse­ cro eam inveniemus? et si est (ul verissime est)qui eam audire contemnit, ul Barclajus fecit.an nonul ethnicus, el publicanus, cl nullo modo chrislianus el pius habendus erit? si non habet summus pon­ tifex potestatem in terris, disponendi de tempora­ libus usque ad depositionem principum eorum, qui vel ipsi haeretici sunt, vel haereticis quoquo modo favent, cur in edilione hujus canonis nullus ex tanto numero reclamavit? cur ne unus quidem ex tot imperatorum cl regum oratoribus muliro ausus est? Nondum videlicet parasiti principum tem­ poralium exorti fuerant, qui, ul regna temporalia stabilire videantur, regnum aeternum iis, quibus adulantur, eripiunt. Sed addamus cl lugdunense concilium. Ergo In­ 267 IN HEHL'S temporalibus nocentius IV. pontifex anno salutis 1245. Lugduni generale concilium celebravit, in quo praeter archicpiscopos cl episcopos undique evocatos inter­ luerunt eliam Balduinus imperator orientis cum aliis multis principibus. Sanctum quoque Ludovicuin Francorum regem eo lempore Lugduni fuisse, ct pontifici adfuisse, testantur Aemilius cl Naucle­ rus. Atque in conventu illo, Ecclesiam universam sine dubio repraesentante, lata est sententia in Fri­ dericum Π. imperatorem in haec vcrba:A'os ilaque super praemissis, el quampluribus aliis ejus ne­ fandis excessibus, cum fratribus nostris. el san­ cto concilio deliberatione praehabila diligenti, cum Jcsu Christi vices, licel immeriti, tenea­ mus in terris, nobisque in b. Petri persona di­ ctum sil, Quodeumque ligaveris super terrain,ligatum eril et in coelis, memoratum principem, qui sc imperio el regnis, omnique honore el di­ gnitate reddidit indignum, quique propter suas iniquitates,a Deo ne. regnet, vel imperet csl abje­ ctus, suis ligatum peccatis cl abjectum, omni­ que honore el dignitate privatum a Domino 0stendimus el denuntiamus; el nihilominus senlenliando privamus; omnes qui ei fidelitatis ju­ ramento tenentur adslricli, a juramento hujus­ modi perpetuo absolventes, auctoritate aposlolica firmiter inhibendo, ne quisquam de caelero sibi tamquam imperatori pareat cl intendat: decer­ nendo quoslibet, qui ei deinceps voluti impera­ tori, vel regi consilium, vel auxilium praestite­ rint, seu favorem, ipso facto excommunicationis sententiae subjacere. Illi autem ad quos in eo­ dem imperio, imperatoris special electio, eligant libere successorem. De praefato Siciliae regno providere curabimus cum eorumdem fratrum no­ strorum consilio, sicut viderimus expedire. Hacc sententia csl summi pontificis loto approbante con­ cilio, hoc csl, lota consentiente el laudante Chri­ stianorum praesulum universitate: cl lamcn audet unus nescio quis conlra disputare, cl librum suum in lucem edere, atque imperitorum oculos fascina­ re. Quod si singula per sc concilia catholicae Ec­ clesiae, praesertim cum in iis praesidet summus pontifex, fidem amplissimam faciunt, ul nemini fas sil conlra sentire: quanta temeritas esset, si quis decem conciliis frcqucnlissimis, simul junctis.con­ tradicere auderet? Nam eliam si concilia ista diver­ sis locis cl temporibus habita sint, tamen facile possunt ante oculos mentis omnia simul constitui, cl cx omnibus unum maximum ct numerosissimum fieri, ubi simul conspiciantur Gregorius VII. Victor III. Urbanus II. Paschalis II. Gelasius II. Callixtus II. Innocentius III. et Innocentius IV. sanctissimi omnes, doclissitnique pontifices, aposlolica poleslnlc, reges haereticos, vel haereticorum patronos excommunicantes, atque, a icgni solio deponentes; el simul omnes praesules ecclesiarum eum legalis omnium fere principum sententias lautorum pon­ tificum, ut justissimas approbantes el collaudan­ tes. Certe si Barclajus, aul quicumque illi similis csl, in ejusmodi conventum introduceretur, mirum est, si loqui auderet, immo si non continuo obmu­ tesceret. Sanctus Augustinus lib. 1. in Julianum cap. 2. concilium palncslinum episcoporum qua- luordecim, salis magnae auctoritatis futurum exi­ stimavit ad unius Juliani audaciam comprimendam: cur igitur non mullo magis valeant ad unius Itarclaji temeritatem damnandam episcopi supra mil­ le, qui in decem conciliis convenerunt? Hanc igi­ tur sententiam Ecclesiae catholicae, quam in meis disputationibus de summo pontifice, cum juvenis adhuc essem breviter attigeram, cogor nunc ad­ versus Gulielmum Barclajum, senex defendere: quem sane laborem ab homine, qui se catholicum profilelur, mihi adferendum, suspicatus numquam fuissem. Nam cos, qui foris sunl, ct assidue con­ lra me scribunt, nihil moror. CAPUT PRIMUM De excusatione Barclaji. Ilis ergo quasi prolcgomenis praemissis, venio ad librum Barclaji. Is in primo capite totus est in sc excusando cl purgando, quod in hac quaestio­ ne de potestate papae scripserit, quod scripsil. Ac primum probat, licuisse sibi senlcntiatn suam di­ cere, quia mulli alii catholici id fecerunt. Si complures, inquil, tum theologi, tum jure­ consulti, alii post alios in eamdem hanc quaestio­ nem excutiendam incubuerunt, nec priorum de ea judicium sequentium scriptorum sententiis praejudicavit: cur non cl ego aliquem indagan­ dae veritatis locum (quandoquidem in eo studio aetatem consumpsi meo mihi quodammodo jure vindicem?). At quanti momenli sit hacc ratio,vel ex eo potest inlclligi, quod ne suo quidem haeredi, aul amico singulari persuasit. Cur cmm haeres ipsius, aut quicumque fuit, qui librum ejus edidit, qui certe amicissimus fuit, et nomen suum, el typographi.el loci, in quo liber editus est, silentio involvendum ccnsuit, nisi quia non sine caussa existimavit, non licuisse auctori impune scribere quod scripsiP.Nam alioqui haereticorum omnium errores excusari pos­ sent. Ergo licuit catholicis scriptoribus, qui con­ sentiunt in re, disputare de modo: non licuit Barclajo adversus omnes alios scriptores.atque adver­ sus omnes conciliorum eliam generalium senten­ tiam. negare omnino potestatem summi pontificis in temporalibus : quemadmodum licuit, el licet scholasticis doctoribus,qui confitentur in Deo Uni­ tatem essentiae cum Trinitate personarum, mulla disputare de attributis essentiae divinae cl perso­ narum constitutione: sed non licuit Arianis veteri­ bus el novis, vel essentias Dei scribendo multipli­ care, vel Trinitatem confundere.Pari ratione,licuit, cl licet catholicis docloribus, qui consentiunt dc substantia seplem Sacramentorum, disputare dc multis, quae ad fidei fundamenta non pertinent; non tamen licel, nec licuit sectariis Lulheranis ct Calvinislis tam mulla scribere, conlra substantiam el numerum Sacramentorum: quod idem de aliis fi­ dei dogmatibus dici potest, subjungit Barclajus. Monendus in primis lector est, omni me reve­ rentia, cl benevolentia sedem illam prascquvncc 2C>S DE POTESTATE PAPAE id aulhic. aul alibi agere, ut debitae potestatis, a Barclajo omnes dissidemus, moque ipso nl> ejus­ cl dignitatis aliquid decedat vicario Christi, el dem Borclaji objectionibus propugnaro decrevi. successori sanctorum apostolorum Petri el Pauli. CAPÜT II. At hoc ridetur similo esse ei, quod scribit s..Har­ ens cap. 1.7. Percutiebant caput ejus arundine, cl Excutitur principium sive fundamentum ponentes genua odorabant eum: ct quod scribit s. doctrinae Ihircluji. Joan. cap. 19. Veniebant ad cum, cl dicebant: Ave rex Judaeorum, cl dabant ei alapas.Sic enim Borclajus omni reverentia cl benevolentia prosequi­ In secundo capite Burclnjus fundamenta jacere tur nposlolicom sedetn. sed inierim potestatem e- aggreditur doctrinae suae: quorum unum ne forte jtis fere dimidiat, cl addit postea: primarium est, potestatem ecclesiasticam el politi­ Eos ilaquc obsecro qui ante me bono, ul opi­ cam jure divino distinctas cl separatas esse, ut. nor, animo scripserunt, ne. indignenlur, aul sue· quamvis ambae a Deo sint, utroque suis terminis censeant, si ab illorum opinione rccesscro:ncque conclusa in alterius lines invadere suo jure nequeat, enim (ul sancto Augustino loquar episl. HI.) nculrique in alteram imperium sil. Ad probandum quorumlibd dispulaliones, quamvis catholico­ hoc principium adducit can.Duo sunt, cl Cum ad rum el laudatorum hominum, vcluli scripturas verum, disl. 96. cap. Novii, de Judiciis, cap. Per canonicas habere debemus, etc. venerabilem. Qui filii sini legitimi, smelum IterAt ego non indignor, neque succensco, quod a nardum lib. 1. dc Consideratione, Joann. Unedo­ mea opinione, vel Barclajus, vel alius quicumquc nem lib. 2. de Libertate Christiana, cap. 2. cl Ilorcccsscril:sed illud aequo animo ferre non possum sium Cordubcnsem episcopum, apud Athanasiuni quod a communi scriptorum sententia in re tam in episl. ad solitariam vitam agentes. gravi, immo diam conciliorum universalium sensu At qui hoc principium, sive fundamentum in ul­ et consensu ullus recedat. Et quamvis non debea­ tima particula falsum omnino esso contendimus,in mus libris doctorum, quantumvis catholicorum cl illis videlicet ultimis verbis, Nculrique in alleram laudatorum hominum cam reverentiam,quam Scri­ imperium sil. Siquidem allirmamus, ecclesiasticam pturis sanctis debemus: tamen negari non potest, potestatem, distinctam quidem esse a politica, sed quin communi scriptorum sententiae mullum omni­ ca non modo longe nobiliorem, verum etiam ita no tribui debeat, ul a temeritate excusari non pos­ superiorem esse, ut eam dirigere cl corrigere, et sit, qui contra torrentem doctorum, ul dici solet, in certis casibus, in ordine videlicet ad finem spi­ scribendo nititur. Nam ipse idem sanctus Augusti­ ritualem cl vitam aeternam eidem imperare possit. nus, qui scripserat, disputationes quorumlibet ho­ Neque ultima illa particula, videlicet: Nculrique minum nullo modo aequandas esse auctoritati Scri­ in allcram imperium sil, invenitur jn testimoniis pturarum divinarum: Juliani temeritatem arguit, allegatis sive ex canonibus, sive cx ductoribus. In quod se audcrel opponere undecim scriptoribus can. Duo sunl, qui desumptus csl cx epist. Gelasii catholicis, quorum verba cl sententias diligenter papae primi,ad Anastasium imperatorem, haec ha­ expendit lib. 1. cap. 2. cl lib. 2. cap.ull. adversus bentur, Duo sunt quippe,imperator auguste,quibus Julianum. principaliter mundus hic regitur, auctoritas sacra DeindeBarclajus ad rem propius acccdcns refert pontificum ct regalis potestas: in quibus tanto gra­ duas catholicorum sententias. Alteram, quam plc- vius csl pondus sacerdotum.quanto etiam pro ipsis rique canonistarum sequuntur, quod in summo regiminibus hominum in divino sunl reddituri exa­ pontifice sit potestas utraque spiritualis el tempo­ mine rationem, cl infra, Nosti itaque ex illorum (c ralis. ul Christi vicarius csl. Alleram, quae theolo­ pendere judicio, non illos ad luam posse redigi vo­ gis fere communis est, quod potestas summi pon­ luntatem. tificis, ul Christi vicarius csl, spiritualis proprie, Haec ibi: ubi non solum non habetur, quod Barac per se sil, sed tamen per eam disponere possil clojus dicit: Neutri in allcram imperium esse; sed dc lemporibus, ulad spiritualia ordinantur. Tum habetur omnino contrarium: nam si pontifex red­ sententiam suam, pro qua nullum catholicum scri­ diturus csl Deo rationem pro regiminibus hominum certe dirigere debet ea regimina, cl si forte de­ ptorem citet, ila proponit. Jlihi vc.ro. inquit, neufra istarum opinionum, viant, corrigere atque in viam reducere. Quomodo quantum ad temporalem potestatem, salis firma autem potest dirigere cl corrigere humana regimi­ visa csl; cl paulo infra: Theologi itaque isti cano- na, si nullum in ca imperium habet? Pari ratione in canone. Cum ad verum, qui ex nistarum opinionem probûsime refellunt, sed episl. Nicolai papae primi, ad Michaelein impera­ pace ipsorum dicam, nec ipsi melius sentiunt. Haec ille, qui salis aperte se prodii, tamquam torem, sumptus est. non habentur illa vcrba-.Neualt· rum Ismaelcm c regione universorum fratrum Iri in allcram imperium esso. Haec enim sunl ver­ suorum fixisse tabernaculum.ul manus ejus contra ba pontificis Nicolai,Cum ad verum ventum csl,ul­ omnes essent. Genes.16. Extremam partem primi tra sibi neciniperalor jura pontificatus arripuit,nec < pilis totam consumit in refutatione.vel potius ir- pontifex nomen imperatorium usurpavit: quoniam r.' one Boni.qui cum se theologum profiteatur,ca- mediator Dei. cl hominum homo Christus Jesus nonislarum opinioni adhaerere maluit. De qua re actibus propriis cl dignitatibus distinctis, oflleia r bill· beo quod dicam: nam Bozii opinionem,ne­ potestatis ulriusquc discrevit. Hic quoque nullo verbo indicatur, Neutram poque refutare. neque defendere statui; sed id tan­ tum. In quo catholici omnes conveniunt, cl in quo testaient in allcram habere imperium, sed solum IN REBUS temporalibus discretas esse actibus, dignitatibus et oiïlciis. El quoniam idem Nicolaus,paulo post subjungit.Chri­ stianos imperatores egere ponliilcum ministerio pro aeterna vila;el contra pontifices uli legibus im­ perialibus pro cursu lautum vitae lemporaliszapcrtissimo indicatur finem poleslalis pontificiae, su­ periorem esse fini potestatis politicae, ac per hoc poleslalem pontificum, imperium habere super po­ liticam potestatem, quatenus opus csl ul potestas politica non impediat adeptionem vilac aeternae, ad quam a pontificia potestate dirigenda est. Sic etiam in cap. iVovil, dc judic. et in cap. Per vene­ rabilem, Qui /ilii sint legitimi,quae sont Innocen­ ti 111. pontificis, nihil omnino habetur, unde colli­ gi possit, politicam poleslalem spirituali, sive ec­ clesiasticae potestati non esse subjectam: alioqui non decrevisset idem pontifex inconcilio lalcranensi generali cap.3. posse principes saeculi perapostolicam sedem principatu privari, si négligentes essent in purgandis terris suis ab haeretica labe.cl admoniti ab episcopis, non obedireni. Neque idem ipse Othonem IV. imperatorem deposuisset,si exisiimasscLpoleslali ecclesiasticae nullum imperium esse in politicam poleslalem.Sanctus quoqueBermirdus in I .lib.de Consid.dicit quidem.pontificis pole­ slalom esse in peccata, el spiritualem: sed idem - s. Bernardus lib. 4. dc consid. c. 4. ulrumquc gla­ dium spiritualem el materialem dicit esse Eccle­ siae, el materialem ad nutum pontificis evaginan­ dum esse: quae sane non diceret, nisi eroderet gladium materialem gladio spirituali esse subje­ ctum. Porro de sententia Joan. Driedonis, nulla dubitatio esse potest: nam dicit quidem, potestates ecclesiasticam cl politicam esse discretas; sed di­ cit etiam politicam ecclesiasticae adeo esse, debere subjectam, ul possit pontifex in certis casibus in ordine ad vitam aeternam reges cl principes regnis suis, dominiisque privare, ul nos supra allatis ver­ bis ipsius indicavimus. Denique llosii episc. Cor­ dubensis verba, a s. Alhanasio commemorata, di­ stinctionem officiorum ulriusque poleslalis demon­ strant, aequalitatem non demonstrant: Tibi Deus. inquit, imperium commisit, nobis quae sunt /,’e· desine concredidit: el quemadmodum. qui tuum imperium malignis oculis carpit, contradicit or­ dinationi divinae; ita et tu cave, ne quae sunt Ecclesiae ad te trahens.magno crimini obnoxius fias: date, scriptum est. quae sunl Caesaris Cae­ sari, cl quae Dei Deo. Neque igitur fas est nobis in terris imperium tenere, neque tu Ihimiamatum cl sacrorum potestatem habes imperator. Haec ille, qui non répugnai s.Gregorio nazianzcno, qui oralione ad populum timore perculsum.cl prae­ sident irasccnlem apertissime docet, ecclesiasti­ cam poleslalem ita se habere ad politicam, ul ani­ ma se hahet ad corpus: animam autem processo corpori, illudque regere, ciquc imperaro nemo un­ quam in dubium revocavit. Pergit deinde Barclajus ct Bozium exngiiat.ejusque responsiones el disputationes refellit : quae ipsi Bozio integra relinquo: non enim defendenda suscepi, nisi ea, quae caussam communem, vel meam particularem attingunt: quale est illud quod in extremo capite Ilarelnjus dicit, non posse unam Belmumixi Vol. IV. P. II· 2Γ»9 poleslalem alteri subordinari, el subjectam esse, nisi dignitas el officium, quod est in subordinalo, sil etiam in subordinanlc.Nam subjectionem elsubordinalionem poleslalis politicae ad 'ecclesiasti­ cam, omnes catholici docemus: sed non omnes ad­ mittimus quod Barclajus inde colligit. Haec emm subordinalio duobus modis polesl inlelligi : uno modo, ul potestas quae esi in subordinalo. derive­ tur a subordinate, qualis esi potestas vicani,quae derivatur ab eo, cujus csl vicarius el legali, quae derivatur a principe, qui cum legavit, el judicis sive praesidis, qu ie derivatura rege; el tunc sme dubio potestas subordinanlis includil poleslalem subordinate allcro modo, ul una non derivelur ab altera, sed ob id solum subjecta cl subordinalo sil alteri, quia finis unius suhj cilur. elsubordinalur fini alterius, qualis est subordinalio el subje­ ctio variarum arlium ad artem regendi populi s, quae regia dici potest. Vere enim dixit poeta: Excudent alii spirantia mollius aera, Credo equidem rivos ducent de marmore ftdh:·: Orabunt caussas melini, caelique meatus Describent radio, et turgentia sijdera dicent: Tu regere imperio populos, Humane, meuicnto. Ilae libi erunt artas. Ars enim regendi populos distincta csl ab avi ­ bus, scalptoria, oratoria. nslronomica,cl alus simi­ libus. neque una derivatur ab .· ha, neque una pro­ prie alleram includil; el tamen omnes subordinanlur, et subjectae sunl arli regendi populos, ul possil rex omnes dirigorc ad communem populi utili­ tatem, cl nisi pareant, exterminare de regno suo , vel removere quoslibet artifices, el alu s substitue­ re, quoniam fini arlis regiae subjiciuntur.el subordinanlur fines artium caclerarum.Jaui igilursi sub­ jectio el subordinalio potestatis politicae ad eccle­ siasticam intelligalur priore modo.utique sequitur, ul potestas politica conjuncta sil ecclesia-licae: ne­ que video quomodo id non repugmH verbis Geiisii, .Nicolai el Innoccnlii summorum ponlifii uni: necnon llosii. Bernardi. Driedonis: sed si intelhgaliir posteriore inodo.ui nos eam inielligimus.lum ratio,cl exempla Barclaji nihil omnino c mcluduni: quemadmodum enim ars regia non includil artem sculploriam, neque sculploria derivatur a regia: et tamen ars regia imperat sculptor, ac, canique sub­ jectam el subordinalam habet. cl polesl ac debet rex sculptori jubere,ul non sculpat statuas obscuenas. ne corrumpatur juventus; nequo ex auro vel argento, ul ca metalla serventur ad usum magis no cessarium: neque statuas suas nimis magno pretio vendat, ad coercem un avaritiam: sic ars ecclesia­ stica regendi animas, quae csl ars arlium. et prae­ cipuo residet in papa, non includil necessario ar­ tem regium, neque neccsse csl, ut omnia regna de­ riventur ab Ecclesia: el tamen quia finis ejus est vita aeterna, ad qu: in subordinaniur omnes alii fi­ nes; subjecta ct subordinate est illi ars politica regendi populus, ct polesl ac debel summus pon­ tifex regibus imperare, ul non abutantur potestate regia ad Ecclesiam evertendam . ad haereses ct schismnl.i solvenda, ad perniciem denique aeter­ nam animae suae, cl populorum sibi subjectorum; S3 270 ni: potestate p\par­ ci si non obtempèrent, com ndinonili fuerint, po­ spiritualis minor,a suo superiore; si voro suprema, test cos de Ecclesia per censuram excommunica­ a solo Deo poterit judicari.Neque obslat quod defi­ tioni s ejiccrc, et populos a juramento fidelitatis nitio hujus decretalis videtur osse revocata a Cle­ absolvere,denique cliam cos regno exuere ct regia mente V. in Exlravnganli. Meruit, de privilegiis. polcslalc privare. Neque enim Clemens V. Extravaganlein Bomfacii revocavit, sed admonuit, cani nihil novi definivisse, CAPUT HI. sed antiquam obligationem declarasse, quam ha­ bent homines ad obediendum et subjacendum aPotestatem summi ponli/icis in temporalibus,non poslolicae sedi. esse rem dubiam, neque ab opinionibus do­ .3. Tertio:Probamiis ex conciliis supra allatis,quo­ ctorum solum pendere. rum duo postrema generalia fuerunt: quomodo enim potest in dubium revocari, cl a sola hominum In tertio capilc contendit Barclajus, dc polcslalc opinione pendere , quod generalia, catholica, legisummi pontificis in temporalibus nihil certi habe­ fimaque concilia probant? Posse aulem per sum­ ri, sed rem lotam inter theologos cl canonistes li­ mum pontificem deponi principes temporales,quan­ bere disputari. do Ecclesiae necessitas id postulat,ac per hoc tem­ Ingens, inquit, theologos inter cl canonistes,et poralem principum potestatem spirituali potestati ulrorunique inter se de hac re dissensio, dum hi pontificum subjectam, et subordinalam esse, con­ directam, alii indirectam potestatem adstruunl, cilia illa decem, ac praesertim duo postrema latefacit, ul quaestio haec de temporali potestate pa­ ranense et lugdunense apertissime docent. pae dubia et incerta, ac tota in hominum opinio­ ί. Quarto, probamus ex divinis literis, quemad­ ne posita videatur: ac proinde solutionis ejus ve­ modum id probat Gregorius VII. in cpisl. 21. libri ritatem lumine rationis, et disserendi subtilitate octavi. Nam in Scripturis, et traditione manifestis­ esse pervestigandam. liacc ille. sime reperimus fundatum Primatum ecclesiasticum At magnum est discrimen inter quaestionem An romani pontificis,quo primatu amplissima potestas sil, cl quid sit,vel, quomodo sit. Deum esse ne pa­ continetur regendi, ligandi cl solvendi quosctimque gani quidem in dubium revocare solebant: tamen etiam reges et imperatores: id quod neque Barcla­ dc natura deorum plurimae erant apud philosophos jus, neque ullus catholicus negat. Ex hoc aulem opiniones. Deum esse trinum et unum, nullus ca­ principio satis aperte colligitur esse in romano tholicus negat, sed omnes firmissima fide tenent: pontifice potestatem temporalia disponendi, usque cl tamen, quot sunt inter scholasticos theologos dc ad ipsorum regum cl imperatorum depositionem: constitutione personarum, dc relationibus, dc no­ nam per ipsam spiritualem potestatem potest sum­ tionibus opiniones? Sic igitur dc potestate in tem­ mus pontifex ligare principes saeculares vinculo poralibus, quod ea sil in papa, non opinio.sed cer­ excommunicalionis-.polesl pereamdem solvere po­ titudo apud catholicos csl: quamvis non desint al­ pulos a juramento fidelitatis et obcdicnliae; potest tercationes, quid sil et qualis ea potestas, idesl. obligare eosdem populos sub excommunicationis an sil per se. et proprie temporalis: au potius ipsa poena, ut regi excommunicato non parcant, atque quidem spiritualis sil, sed per quamdam necessa­ ul alium sibi eligant regem. Praeterea cum finis riam consequentiam, cl in ordine ad spiritualia dc spiritualis regiminis sil adeptio aeternae vitae,qui temporalibus disponat. Quare non recte colligit csl finis supremus et ultimus, cui omnes alii subBarclajus dum sic ratiocinatur: ordinantur fines ; certe necessc est, ul spirituali Dissensio est inter theologos et canonistas, dum potestati supremi hierarchac ecclesiastici subjicia­ hi directam,illi indirectam potestatem adstruunl,er­ tur,cl subordinclur omnis saecularis potestas quam go quaestio dc temporali polcslalc papae dubia ct ille dirigere debet, et si deviat corrigere et ju­ incerta, ac tota in opinione hominum posita est. dicare , ac demum efiiccre ne impediat salutem Esse aulem rem certam ct exploratam,posse pon­ populi chrisliani. Atque haec est ratio ciir cl Gre­ tificem maximum justis dc caussis de temporalibus gorius VII. et Innocentius IV. in depositione im­ judicare,atque ipsos temporales principes aliquan­ peratorum, ul ostenderent jure se id facere, ver­ ba Domini allegaverint : Quodcumque. ligaveris do deponere; probamus. 1. Primum ex communi consensu scriptorum, super terram, erit ligatum et in coelis: et Quodquorum verba initio disputationis attulimus: quod cumque, solveris super terram, erit solutum et enim communi consensu doclores variis in loris in coelis, Malth. Hi. et. Pasce oves meas, Joan. et temporibus docent, in Ecclesia universa senti­ 21.nimirum ul significarent potestatem suam dispo­ re et docere censetur, ideo enim posuit Deus m nendi dc temporalibus, quando id requirit salus aEcclesia pastores et doclores, ul dicitur ad Ephes. niinarum, religionis incolumitas,Ecclesiae conser­ 4. ul eos populi tamquam duces sequantur, neque vatio; non pendere ab incertis hominum opinioni­ ab eis recedant, nisi forte videant unum aliquem bus, sed ab ordmalione divina Chrisli regis aeter­ novi aliquid contra doctrinam communem invehe­ ni et pontificis maximi, qui et super omnia Deus csl benedictus in saecula, teste Apostolo ad Ho­ re. ul hoc tempore Barclajus fecit. 2.Sccundo:Probatnus per Exlravagnnlem.Unam man. 11. sanctam, de majoril. et obedienlia, ubi docemur, Sed videamus, quid contra haec Barclajus obji­ gladium esse sub gladio, et temporalem auctorita­ ciat. 1. Primum argumentum ejus hoc csl: Absurdum tem spirituali subjici potestati: et quod si deviat terrem potestas, jtidicabitur a spirituali; si deviat ct iniquum csl dicere, principes ethnicos durio- I\ BIJU S TEJIPOBALIIU S re, ct deteriori', conditione ad Ecclesiam esscrcteplos, quam homines privatos: vel papam habere majorem nunc potestatem in principes politi· cos Christianos, quam olim b. Petrus, et caeleri apostoli in quemlibet privatum hominem Eccle­ siae /ilium: At hi nullum jus. et potestatem tem­ poralem habuerunt tunc temporis in Christianos laicos:crgo nec papa in principes saeculares po­ testatem ullam temporalem nunc habet. Respondeo: Assumptio argumenti falsa csl, cl Scripturis sanctis omnino contraria: primum enim jus habebant apostoli percipiendi ex bonis tempo­ ralibus laicorum. Id probat Apostolus 1. ad Cor. cap. 9. diccnsîSi nos vobis spiritualia seminavi· mus. magnum est. si nos carnalia vestra meta­ mus? si alii potestatis vestrae participes sunt, quare non potius nos?sed non usi sumus hac po­ testate, sed omnia sustinemus, ne quod offendi­ culum demus evangelio Chrisli:nescitis quoniam qui in sacrario operantur,quae de. sacrario sunt edunt, et qui altari deserviunt, cum altari par­ ticipant? Ha, cl Dominus ordinavit iis, qui evangelium annuncianl dc evangelio vivere. Deinde, po­ tuerunt apostoli jubere, ul chrisliani in caussis ci­ vilibus judices Christianos constituerent, nec ad judicia gentilium magistratuum accederent: sic cnim mandat Apostolus 1. ad Cor. 6. dicens: Audet aliquis vestrum habens negotium adversus alte­ rum, judicari apud iniquos, et non apud san­ ctos? nescitis quia angelos judicabimus? quanlo magis saecularia? saecularia igitur judicia si ha­ bueritis,contemptibiles qui sunt in Ecclesia, illos constituite ad judicandum.Quarc si poterant apo­ stoli ordinare judicia in caussis civilibus;cl manda­ re laicis, ul ministros evangelii suis facultatibus su­ stentarent: quomodo nullum jus habebant in bona temporalia laicorum? 2. At inquit Barclajus: Certo certius csl, eccle­ siasticam potestatem fuisse omnino separatam a politica tempore apostolorum, et hanc totam pe­ nes ethnicos principes extra Ecclesiam /iiisse,ad­ eo ul ipsi apostoli in polcslalc temporali ethni­ corum fuerint; idque Albertus Pighius cl Rober­ tas Bellar minus, aliique theologi insignes inge­ nue fatentur. Respondeo: Ecclesiastica polcslas nunc etiam separata est a politica; non enim eadem,sed diver­ sa csl potestas pontificum cl regum.Sed quoniam, ulsupra diximus, potestas ecclesiastica, quae spi­ ritualis est, protest potestati politicae temporali, et eam dirigere debet ad finem supremum aeternae vitae: ideo potest in ordine ad spiritualia dispone­ re dc bonis temporalibus.Verum aulem est aposto­ lorum lemporc. politicam potestatem, non quamcimique, sed regiam, sive imperatoriam, fuisse apud ethnicos totam, quin nulli tunc erant reges aut Imperatores chrisliani; sed ex hoc nihil aliud se­ quitur, nisi potestatem ecclesiasticam eo tempore non habuisse paratam oxcquulionom. praesertim in temporalibus, ut hoc tempore habet: ipsos vero apostolos fuisse in polcslalc temporali principum ethnicorum scripsi olim cum Alberto Pighio et aliis nonnullis: sed postea recognoscens, et expendens dili-enlius libros meos, censui, apostolus de facto 271 subjectos fuisse principibus illis, non de jure; ut in Recognitione mea posui. 3. At inquit Barclajus: Non venit Christus sol­ vere legem, sed adimplere, nec naturae cl gen­ tium jura tollere, aut' quemquam temporali re­ rum suarum dominio excludere. Itaque sicut ante eum reges politica potestate subditis praeerant, ita etiam posleaquam advenit, et a nobis deinde in coelos recessit, eam ipsam potestatem apostolica doctrina confir matam, nullaque ex parte de­ bilitatam retinuerunt. Si itaque Petrus, caelerique apostoli, antequam Christum sequerentur, temporali principum ethnicorum ditioni,et juris­ dictioni subjiciebantur, quod negari non potest, nec Dominus ullibi diserte, et nominatim juris obligationelibcraviDconscquilurnecessario.mansissc eos sub eodem jugo, etiam post aposlolatum. Respondeo: Christus non venit legem solvere, sed adimplere: ideo non sustulit jura gentium et naturae, sed perfecit: non privavit reges et princi­ pes dominio aut jurisdictione; sed eorum jurisdi­ ctionem cl dominia ordinavit: nam cl in ipsa Ec­ clesia reges et principes sunt non minore praediti polcslalc politica, quam ethnici essent: hoc solum accessit, quod praeposuit illis pastorem magnum, qui vice sua fungeretur in terris, a quo dirigeren­ tur, si forte a via, quae ducit ad regnuin coelorum, eos aberrare contingeret: quod beneficium Dei in­ ter potissima debet agnosci a fidelibus omnibus; sed a nullis magis, quam a regibus cl principibus, qui quo sunt.in loco sublimiore, co magis obnoxii sunt casui graviori, et tanto magis egeni episcopo et pastore animarum suarum , ul eleganter et co­ piose admonuit Reginaldus Polus cardinalis.in dia­ logo tie pontifice maximo: quod aulem Christus non liberaverit nominalim et expresse Petrum cl aposlolos ab obligatione, qua tenebantur ethnicis principibus, videtur omnino evangelio repugnare: siquidem Mattii. 17. Christus solvit didrachma pro se cl Petro, ob scandalum vitandum: nam alioqui neque se, neque Petrum ad id vectigal solvendum obligatus fuisse demonstravit illis verbis: Reges terrae a quibus accipiunt tribulum, vel censum? a/iliis suis, 276 DE POTESTATE PAPAE ludinc potestatis, quam ipse rex regum, el Domi­ coepisse. At Gregorius VII. vir sanctissimus fuit, num dominantium. nobis licet indignis, tribuit, nec solum innocentia vitae, sed cliam miraculis constituti, auctoritate Dei omnipotentis, ac bea­ clarus; cujus rei tot sunl testes, quot scriplores il­ torum Petricl Pauli apostolorum ejus.el nostra, lius temporis, exceptis schismaticis.vcl haereticis: ac dc venerabilium fratrum nostrorum S. 11. E. quemadmodum cliam Innocentius 111. cl IV. qui cardinalium consilio, pronuntiamus cl declara­ hac potestate praeter caeleros usi esse videntur, mus etc. Quare sententia quam Barclajus recitat, pontifices laudatissimi habiti sunt. Neque verum non liabclurad verbum in Bullis Pii V. vel Sixli V. csl Grcgorium VII. fuisse primum, qui dc tempo­ Sed eam ipse variis cx locis i Ia construxit, ul ad in­ rali regno disponere cocpil: nam ct Gregorius pri­ vidiam conflandam aptissimum esse judicavit. ()· mus cl secundus, ct alii pontifices opium el lau­ milio caetera, quae sunl in boc tertio capite: quia datissimi ante Grcgorium VII. hanc potestatem lianon argumenta, vel rationes: sed maledicta sunl, here se testati sunl, ul paulo infra docebimus.Por­ ct convicia adversus pontifices: illum enim imitari ro excommunicatio est quidem instrumentum, quo volumus, qui cum malediceretur, non maledicebat; pontifices plerumque uti solent ad coercendas hu­ cum pateretur non comminabatur. 1. Petri 2. jus sacculi potestates; sed etiam sine isto instru­ mento non semel pontifices maximi dc temporali­ CAPUT IV. * bus dignitatibus pro Ecclesiae utilitate, ct anima­ rum salute disposucrmil:ul cum Zacharias ChildeDe falsa caussa originis temporalis polcslalis ricum regem Francorum deponi mandavit, cl Pipipontificiae a llarclajo assignata. num inungi, atque in solium exaltari jussit, cl po­ pulos ab obedientia cl fidelitate Childerico prae­ In quarto capito disserit Barclajus dc origine stita liberavit: cl cum Hadrianus primus Carolo ma­ temporalis polcslalis pontificiae: quasi jam explo­ gno regi Francorum dignitatem palriliulus romani ratum esset, divino jure sola spiritualia ad sum­ contulit: cl cum Leo III. eumdem Carolum, impe­ mum pontificem pertinere. Sed quoniam id neque ratorem occidentis dixit. Quare verum non cst.cxexploratum, neque verum est, facile potuissem to­ communicationis censuram ansam dedisse pontifi­ tum boc capul silentio praeterire, ul quod ad rem cibus, ul potestatem temporalem sibi arrogarent. non faciat, vel certe solito fundamento careat. Vi­ Sed placet notare nonnulla, quae in huc capite deamus lamcn quid sil, quod hoc loco adferl Bjt- Barclajus non sine magna temeritate effutiit. clajus. 1. Primum est illud: Sed hic lector monendus Duas res, inquil, potissimum invenio, quae an­ est, sententiam illam omnium vocibus celebra­ sam pontificibus tantam potestatem arrogandi vi­ tam, excommunicationem omnem esse timen­ dentur praebuisse. Una est ingens ille honor, qui dam: cum hac exceptione inlelligi debere, extra ut par erat a principibus el populis Christianis quam si manifeste constet esse injustam: tunc c summo animarum pastori deferebatur,el deferri nim nec curanda, nec Umenda est,modo absit ab adhuc debet, atque cliam praejudicata sanctita­ excommunicato contemptus el praesumptio. tis opinio dc sede illa beatorum apostolorum Pe­ Hanc Barclaji doctrinam damnant omnes boni tri cl Pauli, el infra: Alleram tantae jurisdictio­ scriptores, qui distinguunt inter excommunicatio­ nis temporalis captandae ansam praebuit gladius nem injustam et nullam: el injustam quidem do­ excommunicationis. cent cum s. Gregorio esse timendam; nullam au­ Itespondeo: Frustra quaerit Barclajus unde tanta tem, non esse timendam, nisi aliquando ob scan­ potestas summis pontificibus accesserit, com ratio dalum, quando videlicet nollilas excommunicatio­ sit in promptu, quam el ductores communi con­ nis nola non est. Ac ne singulos doclorcs afferre sensu. ct ipsa generalia concilia tradiderunt, sum­ necessc sit,audiamus Martinum Navari nm,qui com­ ina videlicet spiritualis potestas divinitus collate a- munem doctrinam hanc esse testatur.In enchiridio poslolo Pclro.cjusquc successoribus super omnem cap. 27. num. 3. sic Navarros loquitur, sententia Ecclesiam, ex ca siquidem manifeste sequitur, ul excommunicationis, quantumvis injusta, valet re­ in ordine ad spiritualia cl vitam aeternam, possil gulariter. cl ob isel . dixisse fertur. Ego,quod meum esi.feci; gavisset s. Gregorius, potestatem politicam jure facial. et prosequatur super his Deus, quod vo­ subjectam esse debere spirituali pontificum pote­ tuerit Id refert Matthaeus Paris in Henrico 111. re­ stati. cum hoc ipsum disertis verbis scriptum reli­ ferens acta anni Domini 1245. querit. in oratione ad populum pertimescentem,cl Pergit deinde, el probare nititur, facile fuisse praesidem irnlumzquarc hoc loco de facto loquitur Ecclesiae tollere de medio Julianum apostatam cl non de jure. Sanclus Augustinus recte dicit: Mili- LN REBUS TEMPORALIBUS 2M3 ks Christianos servivisse Juliano imperatori inlide- confugientem complexus csl, cumque fugato .Maxi­ li, quoniam initio imperii sui tolerabat Christianos; mo in imperium restituit. lies notatu digna, inquil Barclajus , haereticus ncc solos milites Christianos esse patiebatur; sed ellam episcopos catholicos, quos Constantius Aria· a catholico fugatur, ad catholicum auxilii caus­ nus relegaverat, ad sedes suas reverti permisit, ul sa fugit: a quo el reprehensus est propler haere­ refert Rullinus, lib. 1. cap. 27. poslea tamen,ul cx sim, el propter reverentiam majestatis humani­ Tripartita citavimus, cogebat omnes, aul idolis sa- ter exceptus, alque in regnum restitutus,et quia crillcare. aul malitia oxccdcro: quo tempore Jovia­ Ecclesia rebellionem, religionis ergo, adversus nus cl Valentinianus cingulum militiae abjicere, legitimum principem non laudavit, Maximus ne­ quam idolis sacrificare maluerunt; propicr quod que reformator imperii dictus est, neque restau­ Deus, qui reddit centuplum iu hac vita, ulrique rator Ecclesiae, sed rebellis et tyrannus. Respondeo: Theodosius optimo jure Valenlinia­ paulo post, pro cingulo militiae regium diadema donavit. Porro Barclajus perperam interpretatur num adjuvandum suscepit adversus Maximum,tum illa verba; Ubi veniebant ad caussam Christrdicit quia animadvertit, illum a unire seductum facile enim, caussam Ecclesiae esse caussam Christi; ct posse ad iidem catholicam reduci, quod ul (dixi­ ideo si licitum esset imperatorem apostatam depo­ mus) continuo factum est; tum quia Theodosius a nere, debuissent milites chrisliani, jubente Eccle­ Gratiano Valentiniani fratre ad imperii societatem sia, in ipsum Julianum arma convertere. At s. Au­ vocatus fuerat, proinde aequum erat, ul benefacto­ gustinus verba sua ipse interpretatur, cum ait : ris sui fratrem cl imperii collegam in tanto peri­ Quando volebat Julianus,ut idola colerent .prae­ culo non desereret ; tum denique quia Maximus ponebant illi Deum, Hanc igitur vocat caussam non praecipue propler religionem, sed propter do­ Christi s.Augnslinus:quamvis aulem sit etiam Chri­ minandi cupiditatem imperium usurpavcral.et Gra­ sti caussa, Ecclesiae caussa, tamen non teneban­ tianum legitimum principem interfecerat. Itaque tur milites chrisliani in imperatorem suum,quam­ Theodosius non adversus defensorem catholicae vis apostatam el persecutorem arma convertere , iidei, sed adversus parricidam imperatoris cl inju­ nisi antea hostis judicatus esset: Ecclesia vero to­ stum imperii usurpatorem arma suscepit. His explicatis Barclajus,quasi parta victoria exul­ lerandum potius ccnsuil, quam irritandum, cum salis virium ad eum deponendum non haberet, ut tons, ail: Haec cum ita sini, desinant nunc velim sanclusThomas ad hoc ipsum argumentum respon­ adversarii commento suo nobis imponere, aul saltem dicant, unde id hauserint? det in 2. 2. qu. 12. arlic. 2. Respondeo: Commentum dici non polcsl, quod omnes doclores, cl ipsa concilia generalia tradide­ CAPUT VIII. runt. Unde aulem id hauserimus.non semel osten­ dimus, et paulo post clarius ostendemus. Cur Ecclesia non deposuit Valenlinianum Subjicit Barclajus:Constat omnes ea aetate sen­ juniorem arianum. sisse, nullam vel episcopo romano, vel Ecclesiae In cap. 8. Barclajus probat, non defuisse vires universae temporalem potestatem ullo modo, ulEcclesiae, quibus Valenlinianum juniorem haereti­ lave cx caussa in eos competere, sed solius Dei cum ab imperio deponeret: sed frustra laboral;non judicio, quantum ad poenas temporales relin­ enim Francisons Romulus, cujus disputationem quendos, et paulo post. Hujus, inquil, rei testem Barclajus refellendam suscepit, de isto Valentinia­ in primis Tertullianum produco, qui de impe­ no ullam mentionem fecit: sciebat enim facile fuis­ ratoribus loquens in apologetico,Sentiunt,inquil, ses.Ambrosio illum dejiccre,praesertim cum ma­ Deum esse solum, in cujus solius potestate sunt, ximus princeps catholicus jam esset in armis, ul a quo solo sunl secundi, post quem primi, ante Valenlinianum haereticum coerceret, cl lota civi­ omnes Deos, el super omnes homines, cl in libro tas Mediolanensis, cl ipsi eliam milites ab Ambro­ ad Scapulam, Colimus, inquit, imperatorem sic, sio starent. Cur igitur, implies, s. Ambrosius Va­ quomodo, cl nobis licet, cl ipsi expedii, ul homi­ lentinianum haereticum toleravit? Caussa est in nem a Deo secundum, cl quicquid esi a Deo conpromptu,quia Valentinianus puer erat, ct non pro­ sequutum, solo Deo minorem: hoc cl ipse colet ; prio judicio, sed matris auctoritatem sequutus Ec­ sic enim omnibus major est, dum solo vero Deo clesiam persequi coepit. Sperabat vero s. Ambro­ minor est. Respondeo: Falsum osl, constare, omnes doctosius facile posse adduci cumdcm Valentinianum,ut parentis sui Valentiniani senioris, et fratris Gratia­ res ca aetate sensisse, nullam vel episcopo roma­ ni, neenon collçgae Theodosii catholicorum im­ no,vel Ecclesiae universae temporalem polcslalem peratorum iidem et pietatem sequeretur. Quod ullo modo, ullavc ex caussa in principes chrisliaeliam brevi contigit: resipuit enim Valentinianus, nos competere. Anciores enim, quos Barclajus ad­ cis. Ambrosium ita colere coepit,ul nullum habe­ ducit, ct paucissimi sunt, ct non dicunt quod ipso ret, cui magis fideret, neque «piem magis obser­ afiirmal. Tertullianus, qui primo loco citatur, de varet: denique parentis loco illum deinceps sem­ principibus ethnicis loquitur, qui loti orbi romano per habuit, quae omnia vera esse intclligercl. qui imperabant, cl nondum sceptra sua Christo subjeorationem ejusdem s. Ambrosii in iuncrc Valenti­ ceranl.Ilaquo secundi a Deo in rerum temporalium niani imperatoris habitam legere voluerit. Ex quo .'idminislralionc dc facto dici poterant; 41, inquil eliam respondetur ad id quod Barclajus objicit de Barclajus, lex Christi juro suo neminem privat, Theodosio impcralorc, qui Valenlinianum ad sc proinde reges el imperatores accedendo ad Ec- 281 DE POTESTATE PAPAE clcsiam, nihil juris sui temporalis amittunt. Ve­ stitiam faciat: respondit verba superius posita: Si rum csl, nihil amittunt.sed mulla lucrantur polius, quis de nobis, o rex, justitiae tramitem transcen­ cum cl reges temporales' sini, ut antea erant,el re­ dere voluerit,a te corripi potest: si vero tu excu­ gni coelestis haeredes fianl, quod antea non erani. seris,quis te corripiet?\l(]ue hanc esse scnleiili.irn Sed si ad regnum coelesle adipiscendum, oporteat horum verborum , non solum perspicuum csl ct eos vicario Chrisli suliesso, ut jam non liceat illis verbis praecedentibus; scd etiam ex eventu illius temporali potestate abuti ad suam, cl aliorum per­ caussae, nam cum rex variis artibus et dolis cona­ ditionem, moleste ferre non debent. tus esset extorquere a synodo sententiam damna­ Secundo loco Barciajus Ambrosium producii,qui tionis conlra Praetextatum, cl non obtinuisset: u in apologia David sic loquitur: Bex utique erat adhibita, conjecit eum in carcerem, et cum is el ­ (David) nullis ipse legibus tenebatur, quia liberi bi voluisset, graviter caesus in exilium missus csl, sunt reges a vinculis deliciorum: neque enim ul­ ul eodem loco narrat Gregorius, el etiam Aitnoilis ad poenam vocantur legibus, tuli imperii po­ nus, lib. 3. Iiisl. Francorum cap. 2G. Neque hic fi­ testate. nis furoris fuit Fredegundis reginae, in cujus gra­ Respondeo: Liberi sunl reges a legibus politi­ tiam rex omnia illa moliebatur, nam cum poster cis, tum suis, tum praedecessorum regnm, quia per Gunlrannum regem Praetextatus in suain se­ par in parem non habet potestatem: non sunt la­ dem restitutus fuisset, dolo ejusdem reginae per men liberi a legibus Dei. et Ecclesiae; cl hoc vi­ sicarium quemdam ad altare sacrum Praetextatus demus etiam commune fuisse cum regibus Testa­ occisus fuit, teste codem Gregorio lib. S. cap. 31. menti veteris, qualis oral David. Siquidem cum rex qui Praetextatus inter sanctos martyres haberi coe­ Ozias thus adolere vellet in templo Dumini, quod pit. Haec igilur csl illa poleslas, quam reges in eerat oilicium summi sacerdotis, cl repulsus a sa­ piscopos habent, ul videlicet vi adhibita conlra ju­ cerdotibus non acquiesceret, continuo lepra per­ stitiam in illos, si velint, animadvertant; el quam cussus csl, ct ad judicium sacerdotum coactus est non habent episcopi in reges, ul cos quamvis jure habitare seorsim, eia regni administralionecessa­ damnatos obtemperare cogant, nisi ab alia tempo­ re: ul dicitur in 2. lib. Paralip. cap. 2G. Addil Jo­ rali potestate majori juventur. sephus lib. 9. antiquitatum cap. 11. ab eo tempo­ Quarto loco adducit Barciajus testimonium san­ re Ozlam privatum vixisse, ac longo moerore con­ cti Grcgorii papae, qui se famulum imperatoris ap­ sumptum. Simili fere modo, cum principem Chri­ pellavit,el imperatori coelitus datam potestatem su­ stianum lepra hacresis infectum cernil summus per omnes homines fassus est. De quo testimonio pontifex, segregat illum a coetu piorum per sen­ salis mulla dicta sunl capite tertio, neque opus csl tentiam excommunicationis,ac ne caeteros inficiat, illa rcpelerc. solvit ejus subditos a juramento fidelitatis,alque si Ultimo loco adducit Othonem Frisingensem in opus sil, jubet etiam sub eadem excommunicatio­ epistola ad Fridericum Aenobarbum, cujus haec nis poena, ne illum proroge habeant, neve illi ut sunl verba, Soli reges. ulpotc constituti supra le­ regi parcant. ges.divino examini reservat i,sacculi legibus non Tertio Barciajus Grcgorium Turonicum testem cohibentur: unde est illud tam regis, quam pro· adducit, qui in lib. 5. hist. Francorum cap. 18.his phelac, Tibi soli peccavi: el mox, Cum enim ju­ verbis alloquitur regem: Si quis de nobis, o rex , xta Apostolum homini mortali horrendum sil in­ justitiae tramites transcendere voluerit, a te cor­ cidere in manus Dei viventis, regibus lanien.qui ripi potest'. si vero tu excesseris.quis te corripiet? nullum praeter ipsum supra se habenl, quem loquimur enim tibi, sed si volueris, audis,si au­ metuant, eo erit horribilius, quo ipsi possunl tem nolueris, qui te condemnabit, nisi is, qui se caeleris peccare liberius. pronuntiavit esse justitiam? Respondeo: Otho Frisingcnsis aperte loquitur de Respondeo: Loquitur Gregorius de potestate, legibus saeculi, quibus sine dubio reges subjecti quam habent reges dc facto cogendi homines par­ non sunl, subjectione coacliva: nam non solum in ticulares, el quam non habenl homines particula­ verbis citatis habetur,sacculi legibus non cohiben­ res ad cogendos reges: accusaverat enim rex Chil- tur; scd cliam paulo ante sic loquitur Olho: Prae­ dericus Praetextatum episcopum rolhomagensem terea cum nulla inveniatur persona mundialis. tamquam reum majestatis, apud parisiensem syno­ quae mundi legibus non subjaceat, subjacendo dum. in qua cum aliis mullis Gregorius Turonicus coerceatur, soli reges, ulpotc constituti supra le­ sedebat: cl quoniam Gregorius Praetextatum inno­ ges dc. Al. addil Barciajus, reges cx Othonis sen­ centem esse, et a subornatis falsis testibus gravari tentia nullum habenl supra se, quem timeant, inlelligcbal, condemnationi ejus asscnliri nullo nisi Deum: ergo non solum a legibus saeculi, sed modo volebat. Itaque sciens rex unum Grcgorium Cliam a legibus Ecclesiae, saltem quoad tempo­ sibi resistere, dixit illi, O episcope,justitiam cun­ ralem poenam liberi sunt. alioqui haberent suctis largiri debes; el ecce ego justitiam a te non pra se summum poni ilicem, quem timerent, el occipio; sed ul video consentis iniquitati, el im­ non solum Deum. Praeterea ex ejusdem Othonis pletur in te proverbium illud,quod corvus oculum sententia, reges divino solius Dei examini recorti non cruel. Tum Gregorius demonstrare vo­ scrvanlur.non igilur judicio subjiciuntur papae. lens, fieri non posse, ul aliquis nolit regi justitiam saltem in temporalibus. facere, cum rexpossilcum cogere, ul justitiam fa­ Respondeo: Olho episcopus catholicus ct pius, ciat; scd e contrario fieii posse, ul rex nolit justi­ non voluit dicere, reges non tenori legibus ponti­ tiam facere, cum nemo possit eum cogere, ul ju­ ficiis, vel non habere super sc Chrisli vicarium, in > γεμροβαι.ιβι s quoin limoanl. vol non subjacere summi pontilius examini saltern in rebus spiritualibus; cl quoad poenas spirituals: si enim id vellet, haereticus es­ set. Ergo cum oil, reges solius Dei examini reser­ vati, el non habere super sc. quem timeant, nisi Deum, cl solutos esse legibus, ulpotc supra lege.·» constitutos: ncccssc csl restrictionem addere, \ci ex parle legum, vel ex parle poenae. Barciajus li­ benter admittet restrictionem ex parte poenae: sed nos dicimus restrictionem subintclligendam esse solum cx parte logum. Id probamus, quia in verbis Othonis invenitur restrictio cx parle legum, cum dicat, cos non subjacere mundi legibus,el rursum, saeculi legibus non cohiberi: restrictio ex parle poenae, temporalis videlicet, in verbis ejus, nus­ quam legitur. Praeterea. non ignorabat Olho Chiideriemn rcgftm a summo pontifice luisse deposi­ tam, et postea llenricum imperatorem a Gregorio papa VII. cxaiilhoralum. nam ulnusquc rei menunil in h|slona sua, lib. 5. cap. 23. hb. 6. cap. 31. 35. 36. neque reprehendit lactum: immo videtur probare cum his verbis laudet Grcgorium VII. lib. (i. cap. 31. Forma. inquit, gregis factus, quod terbo docuit, exemplo demonstravit, ac fortis per omnia athleta murum se pro domo Domini pone­ re non timuit: el cap. 36. Ecclesia, inquil. tanto pastore, qui inter omnes sacerdotes el romanos pontifices praecipui zeli el auctoritatis erat, or­ bata dolorem non modicum habuit. Igilur sensus verborum Olhonis hic eril, reges legibus sacculi non teneri,cl quantum ad eas leges solius Dei exa­ mini reservari, cl quantum ad easdem leges,nemi­ nem super se habere, quem metuant, nisi Deum. Propler haec leslimonia triumphat Barciajus di­ cens: Si contrariae opinionis assertores tot anti quorum Patrum testimonia, immo si vel unum proferre possint, quo diserte scriptum sil. Eccle­ siam, vel ejus οαρμί summum pontificem habere temporalem illam potestatem in reges et princi­ pes saeculares, et posse cos temporalibus poenis quoquo modo, directe scilicet, vel indirecte coer­ cere, aul regno, regnive parte mulctarc, non equidem recusabo, quo minus lis tola secundum ipsos sine provocatione judicetur. Respondeo: Auctores a Barclajo producti.non di­ serte scripserunt, reges et principes Christianos non posse ab Ecclesia.vel ejus capite summo ponliihc poenis temporalibus directe vel indirecto coerceri, aul regno regnive parte mulclari: cl si huc diserto scripsissent.possemus nos Tertulliano ab ipso allato s. Cyprianum opponere, qui lib. 1. cpislol. 3. jubet cum haereticis nulla commercia copulari: quod antea s. Irenaeus Tertulliano anti­ quior docuerat, lib.3. cap.3. adversus hacreses di­ cens: Tantum apostoli,ct horum discipuli timo­ rem habuerunt, ul neque, verbo tenus communi­ carent alicui eorum,qui adulteraverant veritatem; quemadmodum, el Paulus ait, haereticum homi­ nem post unam correptionem devita. In quam sententiam omnium Patrum leslimonia possent ad­ duci. Ex quibus aperte colligitur, haereticum re­ gem, si id fieri possit, non esso ab Ecclesia tole­ randum, sed excommunicandum; cl fidelem popu­ lum ab eius obedicnlia re nov ‘iulum, ne cogatur ei Bell.uimixi Vol. IV. 1’. II. servire, quem vitare jubetur, neque cum eo com­ mercia copulare, cum quo ne colloquium quidem miscere deberet. Sancio Ambrosio, s. Grcgorium nazianzcnum opponeremus ejus aequalem, qui in oratione ad populum timore perculsum, cl praesi­ deri) irascealem, comparavit spiritualem potesta­ tem animae, temporalem carni, ac docuit, ita sub­ jectam cs.sc debere potestatem temporalem spiri­ tuali, ulcaro subjecta csl animae.Alque hoc ipsum esi fundamentum scnlcnliac nostrae. Sancio Gre­ gorio Turonico opponeremus, s. Grcgorium Roma­ num aetatis ejusdem,qui ul supra diximus, in duo­ bus privilegiis illa verba apposuit. Si quis autem regum, antistitum, aut judicum, aul quarumcum­ que saecularium personarum hujus aposlolicae au­ ctoritatis, cl noslrac praeceptionis decreta viola­ verit. honore suo privetur. Denique Oihoni Frisingensi opponeremus Grcgorium VII centum icre annis antiquiorem, qui diserlc scribil, posse re­ gero saeculi a sede aposlolica certis de caussis re­ gno privari, vide epistolam ejus ad episcopum Me(ensem. Opponeremus cliam s. Bcrnardutn, cl Hugonem de s. Viclore, qui Olhonis icrnporc florue­ runt, quorum leslimonia in praefatione produxi­ mus. Opponeremus praclerea s. 'i hornam el s. Bonaventuram. qui Olhone Fnsingcnsi, non mullum aetate inferiores: scd doctrina cl sanchlale longe superiores, disertissime doceut.quod Barciajus requini: vide leslimonia ipsorum supra allata. Prae­ terea. quinque testimoniis veterum scriptorum oppiincrcmus plusquam septuaginta leslimonia scri­ ptorum vanarum aclalutn. Denique quinque hominibus a Barclajo in testes adductis opponeremus decem concilia,quorum duo generalia fuisse non dubium csl.Neque ideo conci­ liis, praesertim generalibus minus credendum est, quia posteriora fuerunt: N im eadem esi Ecclesia, cl conciliorum eadem csl auctoritas, sive priora sini, sive posteriora: cl quemadmodum in concilio niccno post annos ircccnios ab advento Domini li­ citum fuit Ecclesiae Scriplur.isde lilii Dei consub­ stantialitate declarare,ac illam praecipue.Ego et Pa­ ter unum sumus: sic etiam licitum fuit post annos septingentos eidem Ecclesiae Scripturas de potesta­ te summi pontificis explicare.qualis illa csl; Quicquid ligaveris super lerram , eril ligatum el in coelis, el quieguid solveris super lenam, eril so­ lutum ct in coelis. Quare si Barciajus pollicitatio­ ni suae stare vellet,lis lota sine provocatione finita csscl. CAPUT IX. .in potuerint posteriores principes sine detrimen­ to populi per Ecclesiae aucloritalem principatu privari: el simul, jusla ne, an injusta fuerit Grcgorii MI. sententia in llenricum impera­ torem. In cap. 9. Barciajus aggreditur demonstrare fal­ sam esse illam alleram partem sententiae Francisci Romuli, quod videlicet Ecclesia sine detrimento po­ puli potuerit regno, vel parte regni privare Childencum, Leonem cl llenricum: probat aulem id esso 37 28Γ> DE POTESTATE P l PA E falsum, quia Ilenricum IV. imperatorem Gregorius verbum recitat: ejusdem excommunicationis memi­ VII. papa non sine magno populi detrimento depo­ nit Grogorius VII. in episl. ad episcopum mclensuit, cum,Othone Frlsingcnsi auctore.inde nata sint sem. Leonem quoque Isauricum imperatorem a bella, schismata el alia id genus mulla. Sed Fran­ Gregorio II. cl rursum a Gregorio III. excommunlciscos llomulus non dc uno llcnrico loqtiulus est, catum propter haeresim leonomachormn. el vecti­ sed dc Leone quoque cl Childerico. Constat autem galibus Italiae privalum testantur historici el lalini, Leonem Isauricum imperatorem parle imperii mul- ul supra demonstravimus. ctalum sine ullo populi detrimento: quod idem ma­ Deinde Barclajus ex eodem Othone commemorat nifestissime constat de Childerici regis depositio­ mala, quae ob excommunicationem Ilenrici IV.im­ ne, cl Pipini exaltatione, ad quae duo exempla Bar­ peratoris Ecclesiae acciderunt, bella videliet,schis­ clajus nihil habuit quod responderet: ideo silentio mata, exilium papae, caedem Rudolphi imperatoris illa involvens, in solo llcnrico demoratus est. Quid a Gregorio electi, el alia id genus: el iis connume­ si addamus eliam translationem imperii a Graecis ratis exclamat: Hoccine esi principem sine detri­ ad 1'rancos sine populi detrimento a Leone III. mento populi coercere? pontifice factam, completus erit numerus ternarius Respondeo: Quando cvangelium Christi praedi­ exemplorum, quae Franciscus Romulus adferre vo­ cari coepit ab apostolis in Hierusalem, coarta M luit. Quia lamcn Barclnjo placuit dc solius Ilenrici pcrscculio magna in Ecclesiam. Slephanus lapida­ depositione Franciscum Romulum reprehendere, tus, Jacobus capite caesus. Petrus conjectus in car­ quasi vel historias ignoraverit, vel alia dc caussa cerem, fideles dispersi per varias regiones: quando mentiri voluerit. Respondeo: Detrimenta aliqua po­ vero praedicari coepit idem cvangelium inter gen­ pulum Christianum accepisse cx Ilenrici excommu­ tes,commotum est imperium romanum universum, nicatione cl depositione, sed emolumenta majora persecutiones exortae gravissimae, direpta bona, detrimentis fuisse, ut non immerito dici possit.sinc incensae Ecclesiae.strages sanctorum loto orbe ter­ detrimento populi rem illam esse peractam: neque rarum incredibiles factae: quaero igilur an evangeenim detrimentum pali dici potest, qui jacturam fa­ hum cum detrimento, an cum salute populorum cit frumenti, quod seminando spargit in sulcos, si praedicatum sit? si carnis oculis res consideretur, lempore messis multiplicatum cum exaltatione re­ videbitur cvangelium non salutem, sed perniciem portet. Vidit Gregorius pontifex sanctus, cl sapiens populis attulisse: sed si mentis oculo fidei lumine plenas esse provincias concubinariis cl simoniacis; repurgato res eadem spectetur, perspicue appare­ animadvertit imperatores conlra canones sacros, bit idololatriam fuisse de mundo pulsam.Ecclesiam ac praecipue octavae synodi generalis, investituras propagatam, martyres coronatos, denique bona oepiscopatuum cl monasteriorum sibi vindicasse. initia per cvangelium ad nos venisse. Tale aliquid Adjecit animum ad Ecclesiam repurgandam et li­ (ul paulo ante diximus) accidit Ecclesiae, cum pa­ berandam. el quamvis per multas molestias el pe­ pa Gregorius Ilenricum imperatorem excommuni­ ricula, parlim per se, parlim per successores.quod catione coercuit. voluit ad felicem exitum perduxit , nam el sacer­ Pergit Barclajus, cl factum Gregorii his verbis dotibus abstulit concubinas, el beneficia ecclesia­ reprehendit: Fieri polesl, ul bono id animo fece­ stica, ul gratis darentur cl acciperentur, effecit el, rit Gregorius (Detis de intentione judicet) at fieri quod erat omnium difficillimum, investituras ec­ non polesl, ul rcclc, prudenter, el ex o/jieio fece clesiarum llcnrico V. Ilenrici IV. filio, Callixlo II. ril\el quin largiter erraverit more el consilio hu­ pontifici libere renuncianle, recuperavit. I m< il: nam circa l al. julii absque ecclesia- ulpole qui nec naturalibus,nec consuetudinariis •dtea communione defunctus csl. Isti sunl aucto­ contentus sceleribus, nova, cl a sacculis inaudi- JA iiebls tempoiiujbüs In, idcoque nonnulla incredibilia excogitasse, cl txercuisso infamabUlur. Ac de his salis: nnm si u’llem auctore* posteriores odduccre pro juslilia it sanclilnlc Grcgorii, nullus csscl finis. Vidcal Ici-lor, quae scripsimus lib. '·. de pontifice cap. 13. Pergit Barclajus, ct probare nititur, non debuis­ se a Gregorio llenricum excommunicari, cum in societatem sceleris llenrici lanius hominum nume­ rus coicril: adducit autem ad hoc probandum sen­ tentiam s. Augustini cx lib. 3. coni, episl. Pnrmcniani cap. 2. quae relata csl in decreium Gratiani 23. qu. 4. canon. Λ’οη polcsl. Verba haec sunlnVon polcsl esse salubris a mullis correpito, nisi cum ille corripitur, qui non habel sociam multitudi­ nem: cum vero idem morbus plurimos occupave­ rit, nihil aliud bonis restai, quam dolor ct gemiius.ut per illud signum quod Ezechieli sancto revelatur illaesi evadere ab eorum vastatione me­ rcantur. Ne cum voluerint colligere zizania,era­ dicent simul el Irilicum: nec per diligentiam se­ getem Domini purgent, sed per tenu rilalcm, ipsi potius inler purgamenta numerentur. Idcoque idem apostolus cum jam multos comperissel cl immundos luxuria, cl fornicationibus inquinatos, ad eosdem Corinthios in secunda epistola scri­ bens, non itidem praecepit, ul cum talibus nec cibum sumerent: multi enim erant,nec dici de cis pillerai, si quis frater nominatur fornicator, aul idolis serviens, aul avarus, aut aliquid tale, cum ejusmodi nec cibum quidem sumere: sed ait, ne iterum cum venero ad vos humiliet me Deus, cl lugeam mullos ex iis. qui ante peccaverunt, et non egerunt poenitentiam super immunditia, el luxuria, el fornicatione, quam gesserunt: per lu­ cium suum potius eos divino flagello coercendos tuinans, quam per illam correpi ion em,ut caeteri ah eorum conjunctione abstineant, cl paulo post: Hcvera si contagio peccandi multitudinem inva­ serit. divinae disciplinae severa misericordia ne­ cessaria esi: nam consilia separationis (hoc esi excommunicationis) el inania sunl, cl pernicio­ sa. alque sacrilega , quia et impia cl superba liiinl.el plus perturbant infirmos bonos, quam cor­ rigant animosos malos. Haec cum ita sint, inquil Barclajus, nemo, ul arbitror, cx collatione doctrinae s Augustini, quae cl Ecclesiae csl. cum gestis a Gregorio in llenricum. non perspicue Cernet, papam magno­ pere errasse, etc. Bcspondeo : Barclaji temeritas undecumque sc prodii, cum ob unum s. Augustini locum non be­ ne inlcllcctum , synodalcm .sententiam pontificis maximi, a multis aliis pontificibus et conciliis con­ firmatam ila damnare audeat, ul dicat, papam ma­ gnopere errasse. Sed ostendamus non papam in ju­ dicando sed Barclajum in inielligendo vehementer errasse. Primum: Sanctus Augustinus loquitur dc corre­ ptione,sive excommunicatione illius,qui mullos ha­ bet socios in eodem crimine: ul perspicue est cx illis verbis; Cum vero idem morbus occupaverit, etc. cl ex illis; Ideo Apostolus cum jam mullos comperissel, ct immundos luxuria cl fornicatio­ nibus inquinatos, etc. Al Gregorius unum llenri­ 280 cum cxcommunicavl proplcr crimina illi uni pro­ pria, qnod videlicet venderet episcopatus cl abba­ tias, cl admonitus resipiscere nollel, non ergo facii ad rem locus cx \uguslino, vel ex Graliano ci­ tatus. Deinde loquitur: Sanctus Augustinus adversus Parmenianum.aliosque Donalislas qui separaverant sc ab Ecclesia universa, el sc solos esse dicebant Ecclesiam non habentem maculam, neque rugam. Idcoque docet s. Augustinus propter mollitudinem peccatorum non esse faciendam separationem,cum semper futuri sini muli cum bonis usque ad mundi consummationem. Tunc cnim (ul dicitur Mallh.13. Exibunt angeli, el separabunt malos de medio justorum: alque haec est caussa, cur s. Augustinus dixeril, consilia ejusmodi separationis non solum esse inania el periculosa, sed eliam sacrilega cl superba: quoniam qui ita separantur assumunt sibi ofilciuin Dei, qui solus polcsl separare omnes bo­ nus ab omnibus malis, quod fici in novissimo die: alque inierim oportet pisces bonos esse in eodem rcle cum piscibus malis, cl Irilicum cum paleis in eadem area, cl zizania cum frumento in eodem agro. Porro Gregorius nibil lale sibi desumpsit, sed suium ecclesiastica censura coerc» re voluti homi­ nem, qui publice mullorum cl intolerabilem crimi­ num reus erat. Tertio: Quod Dominus ait Mallh. 23. Sinite utraque crescere usque ad messem: non sic inlclligilur, quasi prohibitum sit. purgare zizaniis,excom­ municando incorrigibiles, necando maleficos, com­ burendo haereticos, persequendo lalrones. aliasque Ecclesiae, vel rcipub. pestes: alioqui graviter peccassel David, qui in psal. 106. dicil: Interficiebam omnes peccatores terrae: peccarent principes omnes, qui quotidie suspendunt fures, cl lalroncs, ac viarum grassatores, cl quo plures esse cognove­ rint, eo majori diligentia, gravioribusque suppliciis delere, alque extirparc conantur: pcccasset Innocentiuslll. pontilex cum lolcranensi concilio excom­ municans omnes haereticos, quamvis plurimos esse non ignoraret: peecassenl principes catholici, qui haereticos Albigenses, pene innumerabiles armis domuerunt. cl usque ad internecionem deleverunt. Igilur cum Dominus ait: Sim le utraque crescere us­ que ad messem, potest Heri, ut Dominus nosler non lam imperando quam praedicendo quod futurum crat. loquulus sil. Significavit enim semper fore ma­ los cum bonis, neque ulla diligentia effi cturos ho­ mines. ul omnes mali ab omnibus bonis separen­ tur. qualis csl eliam illa loquutio. Isniac 6. .ludite audientes, ct nolite inlelligcre; videte visionem, cl nolite cognoscere: cxcacca cor populi hujus, cl aures ejus aggrava:quod explicat Dominus Mallh. 13. .Inditu (indictis, el non inlelligelis, cl viden­ tes videbitis, cl non videbitis: incrassatum enim est cor populi hujus. etc. El Apostolus Act. 28. ci­ tans cumdcm locum Isaiae:Aure, inquil,audietis cl non inlelligelis, et videntes videbitis cl non perspi­ cietis: incrassatum cnim csl cor populi hujus, elc. Itaque verba Isaiac: Audite ct nolite inlelligcre; hoc significant, audietis, cl non inlelligelis: el il­ lud, Excaeca cor populi hujus; significat, excaccabilur cor populi hujus,sive, ul explicat s. Joan. 290 DE POTESTATE PAPAE cap. 12. Excaccalum est cor populi hujus. Hoc et sine dubio falsum est, quod hoc loco scribit, modo s. Augustinus in psalmorum explicatione o- cum certum auctorem non habeat, aut indicare non nines imprecationes malas, quae exprimuntur per audeat. Nos aulem habemus auctorem certum fide· modum imperandi, ul, ElTundc iram tuam in gen­ que dignissimum qui scribit, Gregorium paulo ante tes, cl alias similes, docet esse praedictiones, non morlem dixisse; Dilexi justitiam cl odivi iniqui­ imprecationes. Tales etiam locutiones inveniuntur tatem, proplcrca morior in exilio; quae sunt oin evangeliis, ut Joan. 2. Solvite templum hoc, mnino contraria iis, quae scribit Sigcbcrlus; nam idesl, solvetis, vel permittam ul solvatis, Matlh.23. in his juste se egisse, in illis graviter se peccasse Implete mensuram patrum vestrorum, idest, im­ dicit: Habentur aulem verba supradicTa apud Otho­ plebitis, vel, sinam ul impleatis. Joan. 13. Quod nem Frisingcnsem lib.6. c. 3G. Bcrloldus in Chro­ facis, fac citius, idesl, quod monte agitas ul mc nico ad annum 1085. et Leo Ostiensis in Chronico tradas, citius implebis quam putas, idque me per­ Cassincnsi, lib. 3. c. 61·. describunt morlem Gre­ mittente. Sic igitur, Sinite ulraquc crescere usque gorii, ac docent eum in eadem constantia perman­ ad messem, hoc videtur significare, Sinetis, sive sisse usque ad ultimum spiritum; cl miraculis ma­ permittetis, velitis nolitis, utraque crcsccrc usque gnis, vivum et mortuum claruisse. Praeterea con­ ad messem: nam omni vestra diligentia numquam firmatio sententiae Gregorii in Henricum, quam su­ perficietis ut mali permulti cum bonis permixti non pra demonstravimus factam a quinque successori­ sint usque ad diem judicii: tunc enim mittam an­ bus ejus Vidore 111. Urbano II. Paschali II. Gchgelos meos, qui separabunt malos dc medio ju­ sio II. et Callixlo II. apertissime docet, fabulam es­ se, quam Sigcbcrlus scripsit de poenitentia ejus­ storum. Quarto, dico.-Approbarc mc sententiam eorum, dem Gregorii. Denique ipsa sibi narratio Sigcbcrli qui dicunt prohiberi in hac parabola, separalionem contradicit ac repugnat. Nam si Gregorius graviter malorum, sive haereticorum, sive aliorum iniquo­ peccasse se agnoscebat in pastorali cura, et sua­ rum, non absolute; sed quando periculum est, ne dente diabolo se fecisse,quae fecerat: quomodo lam cum zizaniis eradicetur trilicum, idesl, ne cum im­ audacter ibidem affirmabat, se mox veste angelica piis involvantur pii; alioquin licitum esse, zizania induendum? cerlc ob peccatum lain grave non ve­ cvcllere, quando non csl periculum, ul eradicetur stem angelicam; sed gehennae, aut purgatorii gra­ trilicum, cl contra periculum csl, ne cx commixtio­ ves poenas expedare debuisset. ne zizaniorum trilicum corrumpatur. Sed hoc judi­ cium non perlinet ad quoscumque:sed ad PatremCAPUT X. familias, sive ad illum, quem Christus constituit su­ per familiam suam. Quare ad Barclajum non perli­ Discutitur sententia Othonis Frisingensis dc nebat judicare, an Gregoriis VII. recte fecisset,cum judicio Gregorii septimi pontificis. excommunicando Henricum, pariem zizaniorum cvellcndam curavit;sed ad pontificem maximum per­ In decimo capite actum agit Barclajus. Redit clineret si Barclajus adhuc esset in vivis, ejus te­ nim ad probandum auctoritate Othonis Frisingen­ meritatem castigare. sis, non licuisse Gregorio pontifici imperatorem Addit ultimo loco Barclajus argumentum ex hi­ Henricum communione, vel regno privaro. Ac pri­ storia Sigeberli, ul probel, Gregorium papam valde mum repetit, quae supra citaverat ex Othone, lib. errasse in iis, quae egit adversus Henricum impe­ 6. cap. 35. Lego et relego Romanorum regum, ratorem. Ilildebrandus papa (inquil Sigcbcrlus in cl imperatorum gesta,cl nusquam invenio quem­ Chronico anni 1085.) qui el Gregorius VII. apud Sa­ quam eorum unie hunc a romano pontifice cxlernum exulans moritur; dc hoc ila scriptum repe- communicalum, vel regno privatum. Deinde ad­ ri. Volumus vos scire, qui ecclesiasticae curae dit ex lib. 1. de gestis Friderici imperatoris, cap. solliciti estis, quod Dominus aposlolicus Ililde­ I. Novum esse visum Othoni Frisingensi, quod brandus, qui cl Gregorius, nunc in extremis po­ Jlcnricus imperator a pontifice romano, anathe­ situs ad se vocavit unum dc duodecim cardina­ matis gladio percussus fuerit.Sed nd haec respon­ libus, quem mullum diligebat prae caeleris, et dimus capite superiore: atque ista non esse nova confessus est Deo, cl s. Petro, cl toti Ecclesiae, se luculenter ostendimus. Addit, cx eo posse inlelligi sententiam Gregorii valde peccasse in pastorali cura, quae ei ad re­ gendum commissa erat, ct suadente diabolo con­ fuisse injustam, quod Otho Frisingensis eodem lo­ tra humanum genus iram et odium concitasse. co. idest. lib. 6. cap. 17. scribit ex decreto Grego­ Tunc demum misit praedictum confessorem ad rii Inter alia mala illud consequulum esse.ul pu­ imperatorem. ct ad totam Ecclesiam, ut optaret pa stiper papam, et rex super r/gem poneretur. illi indulgentiam, quia finem vitae suae aspicie­ Quibus verbis, inquil Barclajus, ostendit Otho, u bat. d tam cito induebat se angelica veste·, cl di- Irumque pari jure, seu potius pari injuria fa­ mi-it ac dissolvit vincula omnium bannorum ctum esse. ut sicut injuste papa super papam ab suorum imperatori, cl omni populo Christiano imperatore, ita etiam injuste rex super regem a vius ct defundis, clericis cl laids. cl jussit suos papa positus sil. Ilespondco·. Scribit quidem Otho, occasione de­ abire de domo Deodorici, et amicos imperatoris creti Gregorii factum esse, ul papa super papam,d ascendere. Respondeo*. Sigeberlus, leste Trilhcmio in ca- rex super regem poneretur; sed utrumque pari ju­ ibalogo scriptorum, unus fuilcx sedatoribus Hen­ re, vel injustitia pari, factum esse Otho non dicit, na imperatoris, proplcrca nullam fidem mcrclur, neque dicere potuit. Nam regem super regem po- ·♦ IN REBUS TEMPORALIBUS suit auctoritas légitima cnpilis Ecclesiae;paparn su­ per papam posuit inobcdienlia schismatici regis : quod cniin jure possit imperator papam deponere, et alium superponere, nescio an si vel unum Bar* clajus inveniret virum catholicum, qui dixerit, aut scripscril:quod aulem possit papa imperatorem ex­ communicare cl deponere juslis dc caussis, scri­ pserunt auctores catholici plurimi,et idipsuin censiicrunl concilia multa generalia, quorum testimo­ nia retulimus in prolcgomenis hujus libri, et non­ nulla attigimus capite superiore. Itaque Otho enu­ merat mala, quae nata sunt cx llcnrici excommu­ nicatione, cl ejusdem inobcdienlia; sed non deter­ minat, an ea justa fuerint, vel injusta: possunt enim aliquo esse mala cl justa , qualia sunt mala poenae; ct talis fuit depositio Ilenrickpossunl quo­ que alia esse mala cl injusta, qualia sunt mala cul­ pae, el talis fuit creatio anlipapao Guibcrli ab im­ peratore procurata, vel facta. Pergit Barclajus, ct ponderat illa verba ejusdem Othonis Frisingensis cx eodem lib. 6. cap. 36.Quia ergo in principe suo regnum ab Ecclesia praeci­ sum graviter percussum fuit, Ecclesia quoque tanto pastore, qui inter omnes sacerdotes el romanos ponli/ices praecipui zeli el auclorilalis erat, orbata dolorem non modicum habuit. Id, inquil Barclajus, quid aliud sona'.. quam propter violatum in principe imperium, violatam fuisse in pontifice Ecclesiam, sive propter percussum regnum in persona principis, percussam fuisse Ecclesiam in persona pontificis; inter quae cum nullum juris aul injuriae discrimen faciat, nec possit utrumque juste fieri,consequens est utrumque injuste facium esse existimet. Ilespondco: Non intellexit Barclajus verba Otho­ nis: non enim loquitur Otho, de depositione Gre­ gorii a pontificatu; quemadmodum loquitur dc de­ positione llcnrici ab imperio. Sed dicit, percussum luisse imperium in persona principis, quia prin­ ceps cxcommunicnlus cl depositus foil: percussam aulem fuisse Ecclesiam in persona pontificis; quia per morlem subtractus ab hominibus dolorem magaum Ecclesiae reliquit. Quare non bene colligit Barclajus, lam in percussione imperii in persona principis, quam in percussione Ecclesiae in perso­ na pontificis injustitiam intervenisse. Nam Henrieus quidem per sententiam Ecclesiae depositus luit ab imperio; in qua sententia justitia cl injusti­ tia locum habere non potuit, cl salis constat, sen­ tentiam illam fuisse justissimam: Gregorius autem naturali morbo exlinclus est. ubi si locum habet injustitia, Deus injustus dicendus erit, quae est in­ gens blasphomin: non enim Gregorius occisus fuit ab Henrico,quemadmodum Henricus depositus fuit a Gregorio; sed, ul diximus, naturali morbo . pie Cl religioso obiit: mors autem naturalis post ori­ ginale peccatum a Deo csl: ipse enim sententiam illam, cl quidem justissimam tulit. Pulvis es cl in pulverem reverteris Gen. 2. cl de Deo dicitur,Do­ minus mortificat el vivificat I. Rcg. 2. cl Sap. 16. Tues Domine, qui vitae ct mortis habes pote­ statem, el Ecclesiastici 11. Vila cl mors a Deo est. Aeque dici potest, Gregorium papam, ex sententia Othonis, occisum fuisse a Deo in poenam peccati 2T1 commissi in depositione imperatoriv.nnm ipse idem Otho fatetur, Gregorium fuisse hominem praecipui zeli; sed etiam si Gregorius in poenam peccati occisus fuisset a Deo, non tamen injusta mors ejus dici posset, nisi Deo injustitia tribueretur. Pergit Barclajus. el cx lib.l. dc gestis Friderici, cap. 6. Othonis Frisingensis, probare nititur, inju­ stam fuisse depositionem imperaloris per Grego­ rium faciam,quia Otho defectionem Rudolphi ducis Svcviae ab imperalorc rebellionem appellal:rebellio autem dicitur, cum inferior delicii a superiore; sed imperator superior non fuisset, si jure depost­ ius fuisset; igilur non jure depositus erat ex Otho­ nis sententia. Idem probat ex hb. 7. historiae cap. 8. ubi Otho Frisingensis Henricum quartum impe­ ratorem vocat, cliam posl depositionem. Respondeo: Rebellare dicitur non is solum, qui a principe legitimo deficit; sed etiam qui deficit a principe regnante de facto, quamvis non dc jure: quemadmodum cliam rex dicilur non solum, qui jure regnat; sed cliam qui de facto regnat: non enim ubi scriplores proprietatem illam vocabulorum observant, ul neminem dicant regem, nisi qui re­ gnat legitime, neque rebellare ullum dicanl, nisi qui a legitimo principe deficit, lib. 4. Reg. cap. 18. ponitur in laudibus Ezechiac regis opliini.quod re­ bellaverit contra regem Assyriorum, ubi rebellio dicitur defectio a rege non legilimo, eodem hb. 4. Reg. cap. 9. Jehu jussu Dei rex factus, vivente ad­ huc Joram rege, dicilur conjurasse contra domi­ num suum, cumque occidisse cum omni progenie, ubi conjuratio,quae aliquid amplius est.quam sim­ plex rebellio, in bonam pariem accipitur: conjura­ vit enim conlra regem a Deo abdicatum cl damna­ tum. Quare dixit ad Jehu Dominus 4. Rcg.ID Quia studiose egisti quod réclamerai, et placebat in oculis meis, et omnia quae erant in corde meo fecisti contra domum Achab. filii tui usque ad quartam generationem sedebunt super thronum Israel. Habemus igitur non esse mirum, si Otho Frisingensis, rebellionem appellat defectionem i rege jam abdicato, cum eiundem ipsum loquendi modum habeamus in divinis literis. Idem dicere possumus dc nomine regis: nam lib. 2. Reg. cap. 15. cum Absalon filius David ejecto patre regnare coepisset in Hierusalem, neque rex legitimus, sed tyrannus revera esset: tamen David ipse regem ipsum appellabat,eum diceret ad Elbai Gelhaeum, cur venis nobiscum? revertere, cl habita cum re­ ge: sic cliam lib. 3. Regum cap. 16. Zambri.occi­ so rege legilimo regnum sibi injustissime usurpa­ vit: cl tamen Scriptura dicit: irruens ergo Zambri percussit el occidit eum (regem Eia) cl regnavit pro eo: cumque regnassel, el sedissel super so­ lium ejus percussit omnem domum Daasa, etc. Ac ne magnum videatur Barclajo, quod Otho Fri­ singensis vocet imperatorem Henricum,cliam post excommunicationem ct depositionem: sciat idem nomen inveniri apud Abbatem Urspergensoin, aJiosque scriplores, immo el apud ipsum Leonem Ostiensem,qui addictissimus erat Gregorio VH.Xain lib. 3. Chronici Cassincnsis cap. 49.plus quam de­ cies Henricus imperator dicilur a Leone Ostiense, cl Leone referente, saepissime Dcsiderius abbas, > 29» DE POTESTATE PAPAE qui Gregorio in pontifical!! successit,ciimdem llen- se: Dilexi justitiam, el odi iniquitatem: el. Eccle­ ricum post abdicationem , imperatorem appellat, siam in obitu tanti pastoris, qui inter omnes rornonon alia de caussa, nisi quia re ipsa, quamvis non nos pontifices praecipui zeli, el auctoritatis erat, non modicum dolorem Imbuisse, cl lib. 7. cap. I. jure imperabit. Pergit Barclajus, cl ailrfc’st el alius ejusdem au­ ait: Defuncto apud Salernum beatae memoriae Gre­ ctoris locus lib. 1. degestis Fridcrici cap. 8. in gorio summo pontifice etc. Ista enim nullo modo quo id ipsum manifestius declarat, papam scili­ cohaerent cum opinione gravissimae injustitiae, cet per illam excommunicationem el abdicatio­ qualis fuisset depositio imperaturis, si eum juste nem nihil juris regni Jlenrico ademisse. Nam Gregorius deponere non potuisset: haec enim sola postquam narravit,Berlolfum Rudolphi generum injustitia omnes Grcgorii laudes sine dubio corru­ (quem, ut dictum est, papa regem creaverat) pe­ pisset. rempto socero, ducatum Sveviae, tamquam sibi Postremo Barclajus cum non liaborel aliud,quod a socero concessum usurpasse; et ex altera par­ ex Othone adferrei, nec tamen quiescere posset, te llenricum, papae judicio depositum, conccs- rcpelil quod supra dixerat, reges ex Othonis sen­ sisfC eumdem ducatum nobili cuidam Sveviae tentia non habere ullum, praeter Deum super se, cui 1'riderico nomen: qui Berlolfum ad pacis quem timeant. Repetii quoque quod supro verbo­ conditiones, el ad exfestucalionem ducatus ade­ sissime deploraverat,mulla mala occasione excom­ git, addit, Bcrlolfus iste, quamvis in hoc nego­ municationis llenrici imperatoris in orbem terra­ tio imperio simul el justitiae cesserit, tamen nun, ac praecipue in Ecclesiam irruisse. Ad quae strenuissimus el fortissimus fuisse traditur. En omnia jam ante respondimus, neque libet eadem ulnihil circuitione usus affirmat, imperium el frustra repetere. justitiam ab Henrico stare, in quem pontifex In extremo capite producit in medium vcrbaGrcsententiam depositionis multo ante tulerat. gorii VII. quibus cum llenricum deponeret, prccaIlespondco: Testem hoc loco Barclajus suspe- catus cl apostolos Petrum cl Paulum,ul sententiam clumadducil: nam ab istoFriderico Fridcricus pri­ suam ex eorum auciorilale prolatam confirmarent: mus impcralordesccndilicujus imperatoris patruus Cl judicium cito in llenricum ejusmodi exercerent, fuit Otho Frislngensis; ncc solum patruus Fridcri­ ut omnes mlelligcrent, iniquitatis lilium non for­ ci imperatoris; sed etiam neposllenrici quarti.Ita­ tuito,sed ipsorum opera ex imperio cecidisse.llanc que Otho, ne avum maternum, llenricum quartum precationem dicil B irelajus non fuisse ab aposto­ imperatorem, cl (ilium fratris uterini Fridcricum lis auditam; Cam nihil non infaustum pontifici, primum imperatorem laederet, scripsit, Berlolfum pontificiae parti auctoribus, el fautoribus acci­ imperio, justiliacque cessisse in negotio ducatus derit, triumphante inierim el imperium tenente Sveviae. Quae etiam caussa fuit, cur idem Otho in Henrico. historia sua mediam viam elegerit.Nam Gregorium Respondeo: Precationem Grcgorii omnino exau­ MI. eximie laudat lib. 6. cap. 34. neque enim po­ ditam fuisse, testantur aerumnae maximae, quae terat salva conscientia.reprehendere hominem no­ llenricum divinitus oppresserunt. Primum enim a tissimae sanctitatis, llenricum autem, non ut eae- magna parte Germaniae destitutus ad pontificis pe­ teri historici,turpissimorum plurimorumquc crimi­ lles abjectus misericordiam demississimis precinum reum facit; sed modestissime excessum ejus ' bus implorare compulsus est. Deinde.cum duobus vilamquc lascivam notat, lib. 7. c. II. Quod au­ aemulis. Ilndolpho el llermanno diu ambiguo mur­ tem hoc loco dicil.Berlolfum imperio; justiliacque ie certavit. Postea a proprio lilio carccri mancipa­ cessisse: non cogit, ul existimemus, sensisse 0- tus, coronam , sceptrum el. reliqua imperatorum thonem,injuste llenricum a Gregorio fuisse depo­ insignia resignare coactus csl. Inde elapsus Lacositum: nam, ul idem Otho narrat, posl longam di­ dium se recepit , unde miseriam suam incredibi­ sceptationem coegit Fridcricus ab imperalorc ad­ lem propriis literis, quae apud Urspcrgensem Ab­ jutus Berlolfum ad conditiones pacis, quae erant, batem extant, testatus csl. Denique repentina mor­ ul Bcrlolfus relineret Turegum nobilissimum Sve­ te sublatus neminem invenit, qui ejus mortem de­ viae oppidum, reliquam Sveviam Friderico cede­ fleret: cum c contrario mundus totus oh ejus infe­ ret. Cessit ergo Bcrlolfus imperio,tamquam poten- licem exitum summo gaudio exullarel, ul supra ix liori. cui par esse non poterat; cessit etiam justi­ Abbate Urspcrgensi retulimus. Ilie videlicet esi tiae, quoniam in re dubia justum esse consuit, re­ triumphus llenrici, quem lingit Barclajus, Porro tento nomine Ducis, cl oppido nobilissimo,reliqua pontificiam partem semper in melius profecisse, cedere fortiori. Nam si Bcrlolfus cxislimassel inju­ coopérante Domino signis el prodigiis, el tandem ste a se possessam fuisse Sveviam. debuisset lo­ omnino praevaluisse, constat ex iis. quae de Callitum dimittere, cl neque pariem praecipuam,neque xto secundo,elllenrico quinio omnes historici nar­ ducis nomen sibi relinere; ul eodem leslc Othone rant, ac praesertim Abbas Urspergcnsis in Chro­ retinuit, ad poslerosquc transmisit. Quod si Bar­ nico anni 1120. cl sequentibus. clajus velit, Othonem sensisse, llenricum a Grego­ CAPUT XI. rio injuste fuisse damnatum, repugnabit eidem 0Itioni, qui lib. G. Instor, cap. 34. dicit, Gregorium fuisse fortem per omnia athletam , murumque se De comparatione Julii II. el Clementis VIII. pro domo Domini opponere non timuisse, el cap. In cap. II. Barclajus mulla repolit ex iis, quae 36. dicil, gladio anathematis imperatorem feriri decmsse; cl ibidem refert Gregorium in morte dixis­ antea dixerat: neque aliquid addit, quod mihi re- in rebus temporalibus feliendum nova responsione esse videntur, nisi cam Clementem octavurn pontificem veris laudibus eiïerl, non tam ul cum laudet, quam ul ex ejus comparatione Julium secundum carpat. Quis, inquit,non paternam Clementis VIII. pietatem,cum summa prudentia conjunctam qua reges el prin­ cipes Christianos ad concordiam reducere, et m concordiam retinere annititur,infinitis partibus Ecclesiae utiliorem judicet, quam Julii secundi loricati furores mdrlios,quibus Italiam,Galliam, Germaniam, Hispaniam.caeterasque gentes Chri­ stianas hostilibus animis inter se committere,im pie el inhumaniter connilebalur? Ad haec ego ul respondeam, admonitos lectores esse volo, romanos pontifices, qui simul etiam principes sunl temporales non contemnendi impe­ rii, non minus ex olllcio obligari ad ea conservan­ da, quae sedis aposlolicac, sive Ecclesiae romanac sunl, quam principes caeteros. Quare quemadmo­ dum reges el principes supremi caeleri pro de­ fensione regnorum suorum, sive ditionum aliarum bella gerere possunt et debenl; el si ad ea defen­ denda confoederatione cum aliis principibus opus habent,jure possunt cum sociis principibus foedus inire,el conjunctis viribus hostem propulsare,quan­ do justam belli gerendi caussam habent: sic etiam romani pontifices, qua principes supremi sunl, omni juro possunt, cl debenl populos sibi creditos armis protegere, el si res ita postulet, adversus hoSlcs bella gerere, necnon ad auxilium, vel belli societatem principes alios evocare. Neque primus fuit Julius II. qui pro recuperandis Ecclesiae romanae provinciis bella gessit.vel cum magnis prin­ cipibus foedus percussit. Nam Pius II. mullo antea exercitum armatum habuit, cl bella cum hostibus cum laude gessit, ul Nauclerus cl Platina referunt: cl ante Pii II. tempora Innocentius VI. vir pruden­ tia et vitae innocentia clarus per legatum suum Albernotium car· inalcm, ecclesiasticam ditionem a tyrannis diversis occupatam, felicissime armis recuperavit,ut scribunt iidem Nauclerus cl Platina, multique alii historici. Clemens IV. qui Innocen­ tium VI. multis annis praecessit, cl pontifex san­ ctus csl habitus, Carolum AndcgavcnsOin ducem . s. Ludovic! regis Francorum fratrem, c Gallus evo­ cavit, ul Manfredmn tyrannum c regno neapolilano. quod csl Ecclesiae romanac feudum, armis ex­ pelleret, ipsumque Carolum regem instituit, impo­ sita quadraginta millia nummorum aureorum pen­ sione quotannis solvenda in recognitionem fetidi: lestes sont auctores iidem cl alii, quos ipsi citant. Sed ante haec tempora Leo IX. pontifex, non so­ lum vitae probitate, sed etiam divinis miraculis clarus,atque adeo in sanctorum numerum relatus, adversus Norlhmannos pro Beneventana civitate re­ cuperanda praesens ipse in exercitu armis decer­ tavit, ul Ilermannus Contractus in Chronico.cl Leo Ostiensis in Instor. Cassinensi lib. 2. cap. 88. te­ stes sunl. Ubi illud memorabile accidit, quod cum pontifex a Northmannis vicius cl captus fuisset,ea submissione cl reverentia victores erga vicium usi sunt, ul pontifex victus et captus victoribus imperare ac dominari videretur. Porro Leo IV.pon­ tifex plus ducentis annis Leone IX. antiquior, vir Bmvnuixi Vol. I' P. II- 203 sanctissimus el miraculis clarus, teste Anaslasio in ejus vita, exercitum duxit adversos Saracenos , qui ad Ostia Tyberina cum ingenti classe appulsi romanam urbem capere el spoliare cupiebant; el oratione praemissa ad Deum,el exercitu aposlolica benedictione munito, memorabilem victoriam re­ portavit. Omitto confoederationem Zachariae, Stepham II. Adrian!, Leonis III, ahorumque pontifi­ cum cum regibus Francorum , pro recuperatione el defensione provinciarum cl civitatum, quae ad romanam Ecclesiam pertinebam adversus Longo­ bardos cl Graecos. Omillo eliam fortissimos Machabacos, qui cl summi sacerdotes cl principes cranl, cl pro patriae defensione gravissima bella gesserunt.Omillo denique Moysis pontificis el prin­ cipis sapientissimi. qui adversus Amorraeos, aliosque populi sui perturbatores armis decertare non dubitavit. Hos igilur clarissimos sacrosque viros Julius 11. imitatus, corumque virtutem cl diligen­ tiam aemulatus parlim armis propriis, parlim auxi­ lio foederatorum regum ecclesiasticam ditionem, ferc totam amissam, magno labore recuperavit. Quod factum qui reprehendere voluerit, oportebit etiam, ul industriam cl virtutem sanctorum ponti­ ficum, addo etiam Machabaeorum .cl ipsius Moysis, virtutem bellicam reprehendat. Neque ab hoc nu­ mero Clemens VIII. eximendus est, qui quemad­ modum pacem inter Christianos principes reforma­ rc studuit, ul Barclajus dicil; sic eliam exercitum comparare non neglexit cum ci Ferraria recuperan­ da esscl: cl ad bellum pro ceclesiaslica ditione fa­ ciendum, occasio defuit illi, non aniinus. Placuit enim Deo, in cujus manu sunl corda principum.ut nobilissima civitas ante ad Ecclesiam redirel.quam militum gladii nudarentur. Hanc vero Clementis VIII. laudem Barclajus non ignoravit, sed dissimu­ lare voluit, ut liberius Julium reprehenderet. CAPUT XII. Diluuntur argumenta adversus theologorum sen­ tentiam de potestate pontificis maximi in tem­ poralibus. In cap. 12. conatur Barclajus ex proposito offir­ maro ac demonstrare, nullam habere pontificem maximum potestatem in temporalibus super reges, aliosquc principes Christianos. Primum argumentum ejus est, quia lota antiqui­ tas Christiana semper consuit, reges sulo Deo mi­ nores esse. Quod argumentum jam ante proposue­ rat in cap. 8. ubi cl nos illi copiose respondimus. Id enim habet voluti proprium hic auclor.ul eadem argumenta saepius répétai et inculcet, nescio an ul librum grandiorem faciat, an ul importunitate obtineat assensum, quem vi rationum cxlorqucro non potest. Hoc igilur primo argumento praeter­ misso. secundum audiamus. 2. Quid, inquit, quod ipsi pontifices fatentur, regesnon habere superiores in lcmporalibus?cap. Per Vcnerab. Qui filii sint legitimi.Habent,el non habent, simul vera esse nequeunt. Falsum csl 38 291 DE POTESTATE PAI'\E ergo reges non habere superiorem in temporali­ ligatur verone, an falso Barclajus colliga! pnnliflbus, si alius possit jure iis temporalia auferre, cem habere poleslalem lemporalem super reges, esseque eorum judicem potestas disponendi de alleriquc conferre. Respondeo: Sen ten lia pontificis in eo capite esi: lemporalibus, sive ipsa potestas in se sil spiritua­ Reges supremos esse principes temporales,el ideo lis; sive temporalis, vere colligit, pontificem habe­ nullum habere supra se principem lemporalem , re poleslalem lemporalem in reges: si vero per quemadmodum duces, aliique principes inferiores lemporalem poleslalem inlelligalur potestas quae in eodem regno superiorem in temporalibus regem sit in se Icmporalis, ul csl potestas regum cl alio­ habent: sic enim loquiliir Ecclesiastes cap, 5. Ex­ rum principum politicorum, falso colligit, pontilicelso excelsior csl alius, ct super hos quoque, c- cem habere poleslalem lemporalem in regescx theo­ minentiores sunl alii, ct insuper universae ter­ logorum sententia. Theologi enim tribuunt summo rae rex imperat servienti, el s. Petrus in priore pontifici lemporalem cl spiritualem poleslalem in episl. cap. 2.Subjecti estote omni humanae crea­ ecclesiastica ditione lanium, quam poleslalem ple­ turae propter Deum, sive regi quasi praecellenti, num in patrimonio s. Petri appellat Innocentius, in sive ducibus, tamquam ab eo mist is. Idem igitur cap.Per venerabilem: in reliquas provincias Chri­ csl: Regem non habere superiorem in lemporali­ stianas ct principes Christianos, tribuunt pontifici bus; et regem non habere supra se alium regem, poleslalem solum spiritualem, quae per se cl pro­ Sive principem alium lemporalem, alioqui non es­ prie respicil spiritualia: temporalia vero respicil,ul set rex supremus in ordine principatus temporalis, subordinaniur spiritualibus. El ideo quando pro­ sive politici. El ea forte ratio est, cur idem Inno­ prie loquimur, dicimus pontificem habere potest icentius in eodem cap. Per venerabilem, paulo an­ lem in lemporalibus, non autem habere poleslalem te dixerit: Aonnullos principes nullum inter ho­ lemporalem, qua pontifex esi. Ex quo sequitur, ul mines, excepto romano pontifice, superiorem a- discrimen vocum, direclc cl indirecte, non referagnosccrc: Addidit enim illam exceptionem, ul cum lur proprie loquendo, ad modum acquirendi pote­ poslca dixil: Begem Francorum nullum in lem­ statem, ul Barclajus falso dicil;scd ad explicandum poralibus superiorem aj/no.scerc.inlelligamus.ser- objectum secundarium cl consectaneum supremae monem fuisse de superioribus lemporalibus: non spiritualis poleslalis, quae ul supra diximus, pri­ enim rex agnoscit ullum supra se principem tem­ mario et direclc respicil spiritualia, secundario el poralem, sed agnoscit romanum pontificem, prin­ indirecte, idesl, in ordine ad spiritualia, respicil cipem spiritualem, qui dc lemporalibus quoque in lcmporaha:quac sententia theologorum nullo modo ordine ad spiritualia judicare polesl. At, inquit Bar­ répugnai verbis Innoccnlii in cup. Per venerabi­ clajus, habent, cl non habent simul vera esse lem. ulex dictis perspicuum esi. nequeunt. Respondeo: Habent, et non habent dc î. Addit praelerea Barclajus hoc argumentum. re eadem, simul vera esse nequeunt: doro diversa, Quod si adversariorum sententiae locus sil.reges, nihil impedit quominus vera esse possint. Habcl principes Christiani, non erunl solum vassalli el coccineum pallium, ct non habcl coccineum pal­ clientes papae in temporalibus; sed (quod vilius lium, simul vera esse nequeunl: sed habet cocci­ esi) quasi precario regna el principatus ab eo neum pallium, cl non habcl nigrum pallium, vera possidebunt. Id facile ex ipsis adversariorum simul esse queunt; sic igitur, habcl rex in tempo­ principiis, sic ostendo: Summus pontifex potest ralibus superiorem temporalem, vera esse neque­ alicui regnum auferre cl alteri conferre . si id unt. Sed, habcl rex in lemporalibus superiorem necessarium sil ad animarum salulem;Atqui ju­ temporalem, verissima simul esse queunt cl sunl. dicare el decernere, an sil necessarium, perlinet 3. Sed instat Barclajus. Quod, inquil, in verbis ad euthdem pontificem, de cujus judicio.aequum directe, cl indirecte discrimen statuunt, id non ne sil. an iniquum nemo polesl judicare: ergo ad facultatem judicandi, el effeclum judicii, sed ubi libitum ei erit, poterit quemlibet regno pri­ solum ad modum el rationem acquirendi tantam vare, el illud alteri conferre. poleslalem perlinet, canonistae enim dicunt pa­ Respondeo: Reges chri>ti. Ille me clarificabit, quia de meo nae: ergo potesl princeps spiritualis imperare prin­ accipiet, el annuntiabit vobis: omnia quae habet cipibus temporalibus, cl disponere dc temporali­ Paler mea sunl. ideo dixi vobis.quia de meo ac­ bus rebus in ordine ad bonum spirituale: omnis cipiet. Baptismum parvulorum expresse in scriptu­ enim superior imperare polcsl inferiori suo. ris non legimus: credimus tamen, quia sic docet Quod aulcm potestas politica.non solum ul Chri­ Ecclesia intelligcnda esse verba illa Joan. 3. Nisi stiana, sed etiam ul politica, sil subjecta ecclesia­ quis renatus fuerit ex aqua cl Spiritu sancio, sticae. ul talis csl: Primo demonstratur cx finibus etc. cl Mallh. 19. Sinite parvulos vcn re ad me. ulriusquc. Nam finis temporalis subordinatur fini Sic ergo potestatem summi pontificis extendere se spiriluali, ul palet, quia felicitas temporalis, non ;>d temporalia, ac praesertim ad regna cl imperia csl absolute ultimus finis; ct ideo referri debet in • xpresse in Scripturis non legimus; credimus ta­ felicitatem aeternam. Constat aulcm cx Aristotele men, quia Ecclesia in conciliis generalibus, sic lib. I. Ethic, c. I. ila subordinari facultates, ul siidoccl intelligcnda esse illa verba Domini Mallh. Hi. bordinanlur fines. Tibi dabo claves etc. Falsum xcro csl. potestatem Secundo: Reges cl pontifices, clerici cllaici non istam non fuisse in usu apud Ecclesiam per lotos faciunt duas respublicas, sed unam, idesl, unam mille annos, cl amplius. Jam enim supra docui­ Ecclesiam. Sumus enim omnes unum corpus Rom. mus, in usu fuisse post annum septingentesimum 12. cl 1. Corinth. 12. At in omni corpore membra tempore Gregorii secundi cl Zachoriae pontificum, sunl connexa, el dependentia unum ab alio: non liem post annum octingentesimum tempore Leonis aulcm rccle asseritur, spiritualia pendere a tempotertii et Gregorii quarti. Falsum quoque est ab an­ ralibus: ergo temporalia a spiritualibus pendent, tiquis I' «tribus non fuisse laudatam vel commemo­ ilhsquc subjiciuntur. ratam; cum a Gregorio nazianzcno paulo obscu­ Tertio: Si temporalis administratio impedii spi­ rius; sed a Gregorio rornano aperte commemorata; rituale bonum, omnium judicio tenetur princeps ac deinde posterioribus sacculis ab omnibus scri­ temporalis mulare illum modum administrandi,cl­ ptoribus, quorum nonnulli in album sanctum relati iam cum detrimento temporalis boni: ergo signum sunl, apertissime commondata cl celebrata fuerit. csl. subjectam esse temporalem polcslalcm spiri­ Quod in extremo capite Barclajus dicil,rationes no­ luali.Ilacc est mea ratio prima salis fideliter a BarM stras non esse demonstrationes, sed dialecticos clajo relata. Huic rationi respondet ipse, falsum esse , quod syllogismos: proinde eas non certam fidem facere; id quate sil, cl quantum ponderis cl momenti ha­ ego assumpsi, civilem polcslalcm subjectam esso beat, in sequenti capite explicabimus. spiriluali,quando ulraque pars est ejusdem reipub. ctirislianae. Id aulcm falsum esse probarc conalur CAPUT XIII. Defenditur prima ratio Bellarmini pro potestate his verbis; Siquidem hae duae potestates ila sunl partes pontificis in temporalibus. In cap. 13. aggreditur Barclajus refutare eas ra­ rcipublieae Christianae, ul neutri in alteram im­ ti mes, quas ego mlib.5. dc Putilli, cap. 7. adduxi perium sil, ulpole cum libere, ct sui juris essent, IN HEBES TEMPORALIBUS multio amore coierunt. Ulraque ergo alleram in suo ordine, ct munere recognoscit cl veneratur, et suam ulraque functionem arbitratu suo exer­ cet; lanium inter cas conspirans quidam consen­ sus, cl societas est, ad Christianam rempub. con­ servandam. Respondeo: In his verbis affirmari video, non probari, politicam el ecclesiasticam potestates in cadetn Ecclesia Christiana conjunctas esse vinculo benevolentiae, non aulcm subjectione unius ad al­ leram. Sed hoc rcctc diceretur, si politica cl ec­ clesiastica potestas ejusdem ordinis essent,cl quasi duas separalas respublicas facerent, ul sunl pagi Helvetiorum. At cx Scripturis divinis pontifices el reges, clerici cl laici in Christo regenerati unam remp. immo unam civitatem, immo unam domum, imino unum corpus efficiunt. Neque potestas spiri­ tualis cl temporalis in Ecclesia conveniunt , ut duaeresp. in unam confederalionem. sed ul spiri­ tus cicaro in unum hominem, ul Gregorius nalianicnus praeclare docuit in oratione ad populum limorc perculsum: certum autem csl. spiritum in carnem imperium habere debere, non contra: ne­ que sunt in Ecclesia 1'hrisli pontifices cl reges, ul principales arietes in ovili, sed ul pastores et oves: neque in dubium revocari polcsl, an pastores ovi­ bus, vel oves pastoribus cum imperio praesint. Subjungit Barclajus: Ulraque potestate, sive ul Gencbrardiverbis utar, utroque magistratu Ec­ clesia continetur , munitur cl viget: ad quam protegendam cl sariam tectam conservandam ulterius sic Altera poscit opem res, cl conjurai amice, nl quamdiu societatem relinent, respublica Chri­ stiana innumeris concordiae, cl pacis commodis 1'IJlorcscat. At ubi coilam dissolvunt, spiritualis quidem potestas, licet divina virtute praestans, imbecillior tamen in oculis hominum, el corpora­ libus auxiliis destituta plerumque contemnitur temporalis vero, quantumvis potens, atque foriis in suam ipsius perniciem per omne scelus, el in­ viniam properat, nimirum coelesti gratia desti­ tuta, qiui per spiritualis potestatis coitionem /rue­ batur. Respondeo: Haec omnia conlra suum auctorem, non conlra Bcllarminum pugnant. Fatetur enim Bcllàrminus, optimum esse, ul duae islac poleslales concordes sint, ct valde perniciosum si inter sc pugnent: sed non inde scquilur unam alteri non esse jure subjectam. Nam cl in homine optimum est, ul spiritus cl caro concordes sini, cl pernicio­ sum si dissideant, ul saepe carne reluctante impe­ rio spiritus, cl spiritui carnem in servitutem redi­ gere conanle, discordant: nec lamcn ullus sapiens cx hac discordia colliget, non debere esse spiritui in carnem suam imperium: cum contrarium aper­ tissime inde colligatur. Igilur eodem modo cx eo quod ex discordia duarum potestatum , spiritualis el politicae in eadem Christiana rcpublica tam multa incommoda sequuntur, cl utrique valde necessaria concordia csl: colligi debet, pertinuisse ad sapien­ tium Chrisli Christianae rcipublieae conditoris, ul 207 unam polcslalcm alteri subjiceret, quo facilius pa­ cem cl concordiam inter sc relinerent cl colerent. Addit Barclajus testimonium llosii Cordubensis cl s. Bernardi: sed quoniam ad testimonium llosii non semel supra respondimus; audiamus verba s. Bernardi lib. 1. de Consideratione cap. 5. Habent, inquil, haec infima el terrena judices suos, reges el principes terrae, quid fines alienos inauditis? quid falcem vestram in alienam messem exten­ ditis? Respondeo: Sanctus Bernardus ipse sc déclarai, cum in eodem loco subjungit: Aon quia indigni vos. sed quia indignum vobis talibus insistere, quippe polioribus occupatis: denique ubi necessi­ tas exigit, audi quid censeat, non ego, sed Apo­ stolus. Si enim in vobis judicabitur hic mundus, indigni estis, qui de minimis judicetis? Sed aliud csl incidenler incurrere in ista, caussa qui­ dem urgente, aliud vero incumbere istis, tam­ quam magnis, dignisque tali el talium intentione rebus. Ubi demonstrat pontifices maximos ul plu­ rimum debere in rebus majoribus occupari el infi­ ma ista ac Icrrena relinquere judicibus minoribus, regibus videlicet el principibus terrae. Quemadmo­ dum Apostolus 1. Corinth. G. dixit, Judicia saecu­ laria si habueritis,contemptibiles qui sunl in Ec­ clesia. hos constituite ad judicandum. Itaque s. Bernardus eo loco fines alienos, el messem alie­ nam. judicia terrena vocavit, non quod non possit pontifex,sed quod ul plurimum non debeat, dimis­ sis rebus gravioribus, istis lerrcnis cl vilibus im­ plicari. Et Barclajus non salis prudenter, ne dicam fraudulenter, verba citat, quae secum adferunt ex­ plicationem, si locus integer adferalur. Pari astutia Joan. Driedoncm allegat cx lib. 2. de liberi. Christiana cap. 2. cujus haec sunl verba: Christus ulriusquc potestatis officia discrevit, ul una divinis et spiritualibus rebus, atque perso­ nis. altera profanis atque mundanis praesideret; cl mox: El plane vides Christum discrevisse utriusque potestatis officia, distinctio igitur ecclesia­ sticae polcslalis papalis e potestate saeculari ac imperiali est de jure divino facta. Respondeo: Scribit Joannes Briedo, potestates il­ las duas distinctas esse; sed unam alteri subjectam esse, temporalem videlicet spiriluali hoc loco non negal, cl paulo infra in eodem capite disertis verbis affirmat,dicens: Undcpapa cl imperator sunl in Ec­ clesia, non tamquam duo rectores summi inter sc divisi,quorum neuter aliorum cognoscit,elvcncralur.tamquam superioremtquia regnum sic contra se desolabitur, haec ille: nec valet glossa Barcluji, quod imperator in spiritualibus papam, papain temporalibus imperatorem cognoscere debeat, ct venerari tamquam superiorem. Nam Joan. Dricdo explicuit sententiam suam lib. 1. ejusdem operis, cap. 9. ubi docuit, in ordine ad finem siipcrnaturalem, subjectam esse potestatem temporalem pote­ stati spiriluali, el cap. Ii. docuit, papam habere plenitudinem potestatis super omnes reges ct prin­ cipes Christianos, el posse cos regnis privare,cl in temporalibus prorsus eximere plebem Christianam ab eorum obedienlia cl subjectione: cl nusquam docuit, polcslalcm spiritualem subjectam esse tem- 298 » hi; PÔTESÎATE PAPAE pornli, out posse a repibus privari pontificem papa­ stellae subjiciuntur soli, quoniam ab illo lumen re­ in. nut ab ejus obedienlia el subjectione populos cipiunt; et recte Marcus Tullius in somnio Scipio­ liberari. Allegat Barclajus antiquam glossam in can. nis de sole dicil: Dux csl et princeps el moderator Hadrianos, disl. 63. sic dicentem. Quemadmodum luminum reliquorum, linque quemadmodum soli ille huic in spiritualibus: ila hic illi in tempora­ subjicilur luna el lunae non subjicilur sol: ila quo­ libus paler esi. Sed ego istam glossam neque in que pontifici subjicitur rex el regi non subjicitur novis, neque in antiquis editionibus invenire potui. pontifex. Fortasse tamquam delira Anus antiquata est, aut GAPUT XIV. prae nimio senio jamdudtim excessit e vivis. Postremo addit Barclajus testimonium Bellami­ Defenditur confirmatio primae rationis ni.ut Bellarminum cum IMIarmino committat, cum­ Bellarmini. que proprio gladio vulneratum prosternat.Nota, in­ quit Bellarminus lib.5. de Pontifice cap.3. quem­ In cap. 11 . Barclajus examinai Irin illa argumen­ admodum non est idemsydus sol cl luna, cl si­ cul lunam non instituit sol. sed Deus: ila quoque ta, quibus ego probavi assumptionem primae ra­ non esse idem pontificatum cl imperium, neque tionis,sive antecedens primi enthimcmaUs.ut scho­ unum ab alio absolute pendere. His verbis recita­ larum verbis utamur. Primum argumentum illud tis. subjungit Barclajus: Sunl quidem sol et luna fuit: Finis temporalis subordinalur fini spirituali; sed facultates subordinanlur, ul subordinanlur fi­ duo laminaria magna, quae pontifex Innoccn lius. cap. Solilae.de majoriL.cl obed. per allego­ nes; igilur facultas, sive potestas temporalis, subriam interpretatur duas dignitates, quae sunt ordinatur facultati, sive potestati spirituali. Ad hoc pontificalis auctoritas cl regalis potestas, el illam argumentum respondet Barclajus his verbis. Nego constanter talem ordinationem, vel subsoli, hanc lunae comparai. Unde hoc modo dis­ puto. Quemadmodum luna non minus luna csl, ordinationem finium harumpoleslatum esse,qua­ nec minus per se consistit. tunc cum a sole rece­ tenus ipsae tales potestates sunl. Nam finis poli­ dit, el mutuatum ab eo lumen errans amittit, ticae, seu civilis potestatis, quatenus politica est, quam cum ejus radiis pleno orbe, atque aspectu nihil aliud absolute complectitur quam félicita· illustratur, ei neutro casu haec ab illo, aul ille tem temporalem, commune scilicet bonum, el vi­ ab hac dependet; sed ambo institutionis suae or­ tae degendae ordinatam tranquillitatem, ulipdinem el modum tenentes Deo. mundoque de­ semel alibi Bellarminus fatetur. Politica potestas, serviunt: sic eliam potestas regalis, sive politica inquit, habel suos principes, leges, judicia, clc. propriis subnixa viribus per se semper consistit: cl similiter ecclesiastica suos episcopos,canones, cl licet magnum quidem lumen ad bene.bealequc judicia. Illa habel pro fine temporalem pacem, vivendum a pontificali, spiritualique potestate ista salutem aeternam, llacc Barclajus, qui postea accipiat: tamen ejus, neque accessu, neque re­ rem camdem confirmat ex Apostolo I. ad Timolh. cessu ulla ex parle in sua ουσία, site essentia 2. qui jubet nos orare pro regibus, ul tranquillam mutatur, minuitur vel augetur,mulloque minus vilain agamus in omni pietate, el castitate, liem cx advenienti subjicitur. Navarro, qui in cap. Novii, de judic. num. 90. di­ Respondeo: Similitudines non in omnibus locum cit. linem poleslalis laicae esse vitam bonam, bea­ habent, sed in ea tantum re, ad quam explicandam tam, el quietam temporalem mortalium, quae cl fi­ adhibentur. Idem frustra quaeritur accommodatio nis csl legum ab ipsa cmananlium: potestatis vero in omnibus. Chrislus agnus Dei dictus csl propter ecclesiasticae, finem esse vitam aeternam supernamansuetudinem, ol Ico propter fortitudinem, ct pe­ luralem, eumdemque esse finem legum ab ipsa etra propler firmitatem, el vilis propler foccundila- manantium. Respondeo: Negat Barclajus rem certissimam olem: nec tamen licet Christo tribucrc stoliditatem ovis aut saevitiam leonis, aul duritiem lapidis, aut mnium consensione doctorum; nec potest aliter pa­ fragilitatem vilis. Recte igitur comparavit Innocen­ radoxa sua defendere, nisi audacter omnia negan­ tius III. potestatem pontificiam soli, el potestatem do,quae illi objiciuntur. Quid enim apud theologos regiam lunae, quod illa praesit spiritualibus, ista el philosophos notius, quam inter caussas tum ef­ temporalibus, illa sil major, ista minor. Nec male ficientes, tum finales ordinem esse, cl inferiores ego notavi. pontificatum el imperium instar solis el superioribus subordinnri? Certe Deus est prima ca­ lunae esse distincta cl a Deo ; cl imperium abso­ ussa efficiens omnium rerum, ciquc subordinanlur lute non pendere a pontificatu: quia videlicet im­ caussae secundae, sive universales, quales sunt perium romanum fuit ante ponlificalum Christia­ coeli, sive particulares, quales sunl res islac infe­ num, ac per hoc institutum non fuit a ponlificemc- riores, quarum unaquaeque producit effectus sibi quo pontifex imperium sustulit unquam, sed solum similes, non absque actione coelorum, cl coopera­ transtulit ab uno homine ad alium, vel ab una gente tione Dei. primae videlicet, atque ollissimae caus­ ad aliam. Concedimus autem Barclajo potestates sae. Eodem igilur modo finis ultimus absolute Deus pontificiam, cl regiam instar solis cl lunae non pen- csl, atque ad cum ordine quodam referuntur cl dere ab invicem quoad essentiam. Sed non conce­ subordinanlur omnes alii fines. Finis quidem im­ dimus, quod B irclajus in fine addidit, lunam soli mediatus poleslalis politicae, csl pax rcip. tempo­ non subjici. Subjicitur enim luna soli, cum ab eo ralis, sed haec pax subordinalur paci supernalurali lumen recipiat, cl non subjicilur lunae sol, qui ni­ hominis cum Deo; isla vero paci beatae, quae csl hil recipit a luna. Ncc solum luna, sed omnes eliam in superna Hierusalem: quae landcm subordinalur IN DEBUS TEMPORALIBUS gloriae Dei conditoris, qui csl primum principium et ultimus finis omnium rerum. Alque hoc ipsum docent auctores, quos hic Barclajus citat. Bellarminuscniin, (piem primo loco nominat, lib. 5.de Γοηlif. cap. G. ubi scripsit, Unem politicae potestatis esse pacem temporalem, el finem potestatis eccle­ siasticae esse salutem aeternam: paulo post addit haec verba: Quando istae poteslales sunl conjun­ ctae, unum corpus efficiunt. ideoque debent esse connexae, el inferior superiori subjecta, cl subordinata: cujus rei rationem reddit cap. 7. Quia finis temporalis poleslalis subordinalur fini po­ leslalis spiritualis Sanctus quoque Apostolus 1. ad Timoli), cap. 2. quem Barclajus secundo loco cita­ vit, cum jussit orari pro regibus, ul tranquillam vi­ tam agamus; adjunxit, in omni pietate, el castita­ te; ul ostenderet tranquillitatem vitae, quae est fi­ nis politicae potestatis, subordinnri pietati cl ca­ stitati, quae linis est potestatis spiritualis, per quem ad finem ultimum pervenitur, qui est felici­ tas sempiterna. Denique Navarrus, quem tertio lo­ co Barclajus attulit, in cap. Novit, dejndic. num. 90. scribit, finem poleslalis temporalis esse vitam bonam, cl beatam mortalium temporalem; finem spiritualis poleslalis esse vitam aeternam in codis. Sed idem auctor eodem loco, num.97. demonstrat, finem temporalis poleslalis subordinnri (ini polesla­ lis spiritualis, cum docel ex s. Thoma lib. 3. de regimine principum cap. 12. Chridi dominium ordinari ad salutem animae el spiritualia bona, licet α temporalibus non excludatur, eo modo quo ad spiritualia ordinantur. Expende, inquit Navarrus, illa verba, eo modo, quo ad spiritua­ lia ordinantur: nam illo el non alio modo supre­ ma haec papae patriae patris potestas extenditur ad illa, idesl, ad temporalia. Ibidem Navarrus ad­ ducit alium locum s. Thomae ex 2. 2. q. 40. ari.2. ad tertium. Omnis persona, inquil s. Thomas, vel ars. vel virtus.ad quam perlinet finis, habel dis­ ponere dc his, quae sunt ad finem: bella autem carnalia in populo fideli sunt referenda ad spi­ rituale bonum divinum, cui clerici deputantur: cl ideo ad clericos perlinet disponere el induce­ re alios ad bellandum bella justa. Ubi s. Thomas docel bella carnalia ordinari ad bonum spirituale, ut ad finem non immediatum, sed mediatum: finis enim belli carnalis immediatus est victoria cl pax temporalis: sed quin haec ordinatur ad bonum spi­ rituale, ul alia omnia temporalia, ideo dicitur bel­ lum carnale ordinari ut ad finem; mediatum vide­ licet, ad bonum spirituale: et ea de caussa dispo­ nere de bellis justis agendis perlinet aliquo modo ad clericos, idesl, ad ecclesiasticam potestatem, cujus finis immediatus est bonum spirituale. Mulla similia habel idem s. Thomas, dc subordination!* finium in 1.2. q. 1. ari. 4. ct lib. 3. coni. geni, cap.17. 18. el seq. Aggreditur deindeBarclajus secundum argumen­ tum meum, quod erat hujusmodi: reges cl ponlifices, clerici cl laic.i non faciunt duas respublicas,sed unam idesl, unam Ecclesiam: sumus enim unum corpus Boni. 12. cl I. Cor. 12. At in omni corpore membra sunl connexa el dependentia unum ab alio: non aulcrn recte asseritur spiritualia pendere a 299 temporalibus, ergo temporalia a spiritualibus pen­ dent, illisquc subjiciuntur. De hoc secundo argumento ila loquitur B arclapis.Secundum vero argumentum usque adeo fri­ volum est ct fallax, ul nihil inscitius dici aul vitiosius colligi possit, quam quod eo concludi­ tur: ecqua enim dnus tam excors est, ul nesciat non valere hanc consecutionem, sunl membra unius corporis, ergo unum ab alio pendet: nam neque pes a pede, neque brachium a brachio, neque humerus ab humero pendel, sed ab uno tertio. Respondeo: Oblitus erat Barclajus, cum haec scriberet,corum,quae paulo ante dixerat,neminem Bcllarmino argutius argumenta proponere, nemi nem brevius, subliliusque concludere, ista siqui­ dem non bcnecohaereni argumenta proposita xrgulissime, sublilissimeque conclusa a qualibet excor­ de Anu posse nullo labore dissolvi. Sed omitto Barclaji inconstantiam, qui Bellarminum nunc laudi­ bus evehit in coelum, nunc conviciis deprimit in abyssum: parum enim Bellarmino est, ul a Barclajo judicetur, aut ab aliis ei similibus, qui judices ejus legitimi non sunl: omnes enim stabimus ante tri­ bunal Christi, el ab illo juste vereque. ac sine omni animi perturbatione judicabimur. Quod ergo dixi, membra ejusdem corporis esse connexa,el ti­ num pendere ab alio; de membris diversi generis intellexi, qualia sunl digitus, manus, brachium, humerus el caput: non de membris ejusdem gene­ ris, qualia sunt duae manus, duo pedes, duo oculi, duae aures: potestas enim politica el ecclesiastica, de quibus loquebamur, diversi generis sunl.ul no­ tum est: el secundum post materiam verba mlelligenda sunl; alioqui nulla esset tam certa demon­ stratio, quae calumniam pali non posset. Itaque po­ testas regia, quae in suo genere principalis est. si cum potestate pontificia, quae eliam in suo genere principalis csl, in unum corpus coalescat, neces­ sario debet, aut subesse. aut pracesse, ne sint in uno corpore duo capita: el cum salis constet pon­ tificem esse caput Ecclesiae vice Christi, aperte se­ quitur, ul debent rex. aut non esse membrum hu­ jus corporis, aul pontifici subesse; cl eodem modo potestas politica, quae praecipue residet in rege, aut debet subjecta esse spirituali, quae praecipue residet in pontifice, aul extra Ecclesiam remanere: quemadmodum non potest esse digitus in corporo, qui non pendent a manu: neque manus, quae non pendeal a brachio: neque brachium quod non pen­ deal ab humero: neque humerus, qui non pendeal a capite. Quod autem Barclajus dicil paulo post, potestatem spiritualem el politicam . esse vehit i duos humeros in corpore, quorum neuter alteri subjicilur; sed uterque subjicilur uni capiti Chri­ sto: non solum est falsum, quia potestates illae non sunl ejusdem generis, ul duobus humeris compa­ rari possint,quo modo recto compararentur duobus humeris duae regiae potestates: sed etiam ad haeresim perlinet, quae hoc tempore maxime viget: quid enim haeretici hujus (emporis majori conatu populis persuadere conantur, quam non esso sum­ mum pontificem caput visibile corporis Ecclesiae, cui omnes chrisliani, quantumvis magni necessario 300 DE POTESTATE PAPAE subjici debeant, si salvi cssc velint; Atqui hoc illis sequitur, ergo ad bonum spirituale ordinatur, ul uItro concedit Barclajus, qui lamen in loto libro ca­ ad suum finem bonum temporale, ac per hoc po­ tholicorum so facit. Itaque poleslas spiritualis, cl testas temporalis subjecta est potestati spirituali: politica non recte compamnlur duobus humeris; necessitas enim mutandi adminislrationcm in eo sed vel spiritui et cami comparari debent, ul facit casu non oritur cx dignitate, vel nobilitate boni s. Gregorius nazianzenus in oratione saepe citata spiritualis praecise, sed ex subordinatione unius ad populum timore perculsum, et praesidem ira- ad altcrum: quod perspicue ostendi in meo lib. 5. scentem: vel brachio, el capiti membris videlicet dc Pontifice cap.7.in explicatione hujus argumenti principalibus cl quorum lamen unum, quamvis in lerlii, ad quae Barclajus nihil respondit. se valde potens cl robustum ab allero superiore dirigi debeat cl gubernari. CAPUT XV. Sed instat Barclajus, alque objicit mihi mea ip­ sius scripta, lib. 3. dc Pontifice cap. 19. ubi ad­ Refutatur digressio Barclaji. mitto reges terrae non habere in terris judicem, quantum ad res politicas pertinci: el contendit,me In capile quinlodecimo Barclajus non contentus contraria loqui, cum uno in loco doceo, reges non iis, quae dixerat in responsione ad primam ratio­ habere judicem in terris, quo ad res politicas : nem meam: antequam transeat ad secundam exa­ in alio loco admitto, pontificem judicem esse re­ minandam el refellendam , iterum repelil senten­ gum, ul eliam cos per sententiam regno privari tiam suam dc potestate ecclesiastica ac politica, possit. quod videlicet, principes temporales subjecti esse Respondeo: Innocentius HI. in cap. Per vene­ dcbeanl episcopis, quoad spiritualia, cl conlra crabilem,Qui filii sint legitimi scribit reges in tem­ piscopi subjecti cssc debeant principibus, quo ad poralibus, non habere superiorem: et lamen ipse temporalia: el quemadmodum episcopi cogere pos­ idem Oihonem quartum imperatorem deposuit. Au­ sunt spiritualibus poenis principes temporales ad deat ergo Barclajus Innocentium, tamquam sccurn obediendum in iis, quae ad animam perlinent: sic ipsum pugnantem arguere: et ego cum tanto ponti - possint principes temporales cogere episcopos cor­ lice reprehendi non moleste feram. Sed defensio in poralibus poenis ad obediendum in iis, quae perli­ promptu csl: lleges enim non habent judicem in nent ad temporalia, modo fidei catholicae cl bonis terris, quo ad res politicas, sive in temporalibus, moribus non sint contraria.Excipii lamensummum dum eorum regimen ila intra res politicas cl tem­ pontificem, quem dicit non esse subjectum ulli poralia se continet, ul spiritualibus non officiat. principi temporali, quoniam ipse quoque est prin­ Praeterea dicuntur reges non habere judicem in po­ ceps supremus temporalis in provinciis ditionis ec­ liticis ct temporalibus, quia non habent super se clesiasticae. In summa tollit Barclajus dc medio judicem politicum sive temporalem, quamvis ha­ omnem exemptionem ecclesiasticorum a potestate beant judicem spiritualem, a quo dirigicl judicari principum saccularium. Ac primum ad hanc sen­ possunt eliam in temporalibus per ordinem ad spi­ tentiam stabiliendam producit testimonium Franciritualia. sci Romuli in responsione ad ceria capita ApoloQuod vero Barclajus addit, discrimen vocum di­ giae, etc. qui disertis verbis affirmat, episcopos recte el indirecte ad formam cl modum perlinere, regibus in temporalibus rebus, cl reges episcopis mm ad vim et effectum judicii: jam supra refuta­ in rebus spiritualibus debere esse subjectos. Sed tum csl in capite duodecimo, ubi dc his vocibus ex facilis est responsio. Loquitur enim Franciscos proposito disputavimus. Romulus eo loco dc subjectione, quam habent cRestai argumentum meum tcrlium, quod Udo c- piscopi, cl reliqui clerici ad observandas leges po­ rat: Si temporalis administratio impedit spirituale liticas. cl nun perturbandum ordinem polilicuin a bonum, omnium judicio tenetur princeps tempo­ regibus constitutum; ul etiam docent Gelasius cl ralis mulare illum modum adminislralionis, eliam Nicolaus pontifex, ille in epist. ad Anastasium im­ (uni detrimento temporalis boni, ergo signum est, peratorem, hic in cpislol. ad imperatorem Michacsubjectam cssc temporalem potestatem spirituali. lem, quos eo loco Franciscus Romulus allegavit. lluic argumento duobus modis Barclajus occur­ Sed hinc non sequitur, posse cogi episcopum a re­ rit: primum enim notat quod cum rem demonstran­ ge ad obediendum, vel puniri,si non obediat.cum dam susceperim, signum tantum prolulerim: dein­ rex nullam habeat in episcopos, vel clericos pote­ de negat consequutionem argumenti: nam cx eo statem, quod apertissime legitur in concilio conquod tenclnr princeps temporalis mulare formam slanliensi, sess. 31. Secundo producit testimonium ipsius Bellamini, regiminis,si per eam bonum spirituale impediatur, dicit Barclajus sequi, spiritualia esse digniora lein- cx lib.de Clericis cap. 28. ubi docet: Clericos, ul puralibus, non aulem poteslalcm lemporalem spi­ cives, esse paries cl membra reipub. politicae, ac per hoc obligari ad leges politicas observandas. rituali esse subjectam. Respondeo: Aon csl novum,neque insolitum post Sed quoniam idem Bellarininus in eodem loco, ex­ demonstrationes adferre quoque argumenta a signo. cipit poteslalcm coaclivem a qua liberos esse dicit Quod aulem allinet ad consecutionem fallitur Bar­ clericos: Barclajus réclamai ac dicit: Verius est clajus. Nam cx illo antecedente, Tciiclur princeps clericos ad obsequium legum, ubi caussa postu­ politicus mutare adminislrationcm suam, si obsit lat, a temporali judice cogi posse, ul ncc in. ca bono spirituali; non sequitur absolute, ergo bonum rc exemptionis suae beneficio gaudeant,quod ab spirituale csl nobilius, ac dignius temporali: sed imperatorum cl principum legibus, eos accepisse IN REBUS TEMPORA LIBI S 301 salis constat. Frustra, en im legum auxilium in- aliquando a significat solum,illud fuisse praedictum, vocal, qui contra cas committit. ccl postea impletum, ul in loco allegato ab adversa­ Al liic Barclajus more suo conlra sententiam ca· rrio. Aliquando significat id facium cssc eo aoimo, tholicorum omnium loquitur: quamvis enim dispu- eaque ( intentione, ul obcdienlia praestaretur Deo, lenl Ihcologl cl canonislac do jure excmpliunis,la- vel ratione probat. Quare nemo mirari debet si veBellarsusi Vol. IV. P. II. 39 302 DE POTESTATE PAPAE tcrcm auctorem cum ratione loquentem antepona­ vitiosa csl, cl Bcllarmini argumentum vitio caret. mus Barclajo, auctori recenti, el sine ratione ve­ Per hoc enim quod reges per Baptismum pote­ stati spirituali pontificis sc subjecerunt, censentur teres carpenti. Ilis expeditis percenset, ac numerat Barclajus cliam eidem potestati spirituali regna sua subjecis­ ordine privilegia exemptionum, quae data sunl a se, cl politicam poleslalem; ul videlicet a pontifice regibus vel imperatoribus ordini ecclesiastico; cx dirigi cl corrigi vellent, si quo modo circa tempoquibus colligit, ecclesiasticos cx sc subjectos esse relia a via salutis deflecterent. Vana sunl autem oin temporalibus politicae potestati: nisi enim sub­ mnia quae Barclajus subjungit de Constantino im­ jecti essent, non egerent privilegiis, neque illa vel peratore, Clodovco et Donaldo regibus, qui per Baptismum imperio cl regnis non exciderunt. quaesivissent, vel cliam oblata accepissent. Ad bacc breviter respondeo: Nos hoc loco non Nam neque nos dicimus, reges per Baptismum suscepisse disputationem dc potestate regum in regnis excidere, aul quicquain sui juris amittere: ecclesiasticos, sed dc potestate summi pontificis sed contra potius affirmamus , reges post Bapti­ in temporalibus: neque aequum csl dc una dispu­ smum felicius, veriusque regnare. Neque enim tatione ad aliam transire. Quare lectorem remitti­ Chrisli vicarius regna filiorum siiorum spiritua­ mus ad ea quae in Controversiis de exemptione ec­ lium affectat, aul jurisdictionem illorum tempora­ clesiasticorum disputavimus, praesertim in editio­ lem imminuere, aut perturbare cupit, ut aperte nibus post annum Domini 15'98. in quibus paulo scripsit Innocentius III.in capite saepe citato, Per planius cl plenius sententiam nostram explicuimus, venerabilem, Qui lilii sint legitimi; sed providere quam in editionibus prioribus. Accedit cliam,quod nititur, ul ila regnent in terris, ul regnum coeleste Barclajus inlra iterum dc hac re, cl fusius tractat, non amittant, cl ul regna terrena regno coelesti facapite videlicet Irigesimosccundo cl trigesimolcr- mutentur, ul praeclare scribil s. Gregorius in lib. lio, ubi sc in materia exemptionis novam doctri­ 2. cpisl. 61. Subjungit postea Barclajus similitudinem, qua nam contra Scriptores omnes invenisse gloriatur. explicari aptissime, cl confirmari efficacissime sen­ tentiam suam censet, haec csl autem similitudo.Si CAPUT XVI. quis filius familias patre suo adhuc superside Befcllilur alia digressio Barclaji. magistratum publicum gerat: debebit palri pare­ re in iis, quae ad res domesticas perlinent, cl po­ In cap ile sextodecimo Barclajus intermissa re­ terit si male sc gesserit erga patrem, a patre pu­ sponsione ad rationes meas, pro potestate pontifi­ niri per exhaeredationem, aliasquc poenas ad cis in temporalibus, iterum digreditur ad potesta­ quae patria potestas se extendit: non tamen pa­ tem regum in pontifices. El quoniam ego in lib. rere tenebitur in iis, quae ad publicam admini2. de Ponlif. cap. 29. dixeram, discrimen esse a- slralionem perlinent, neque-poterit a patre pri­ gnosccndum inter reges ethnicos el Christianos, vari magistratu, aliisve poenis coerceri, quae a quod illi non subjecissent sc per Baptismum sum­ publico magistratu in fiig i solent. Contra vero pa­ mo pontifici, ul Chrisli vicario,isli aulem subjecis­ ter tenebitur filio magistratum gerenti assurgere, sent: el ideo probabiliter dici potuisse, summos cique parere in rebus publicis el politicis; non pontifices olim subjectos fuisse imperatoribus eth­ aulem in domesticis: el poterit in patrem ani­ nicis quoad temporalia; imperatoribus aulem Chri­ madvertere, atque in eum lege agere, ut in alios stianis, numquam fuisse dc jure subjectos: aggre­ homines privatos.si contra publicas leges aliquid ditur hac discrimen impugnare, seque demonstra­ forte peccaverit. Sic igitur ponlifex.qui paler est turum pollicjplur, pontifices summos non minus omnium Christianorum, etiam regum el princi­ subjectos esse dc jure regibus Christianis, quam pum, poterit regibus imperare in iis.quae ad res ethnicis quod allinet ad temporalia. Excipii tamen domesticas, idesl, ecclesiasticas pertinent,cosque eos pontifices, qui posl adeptam temporalem di­ punire poena gravissima exhaere.dationis, idesl, tionem in coriis provinciis coeperunl esse supremi excommunicationis·, sed non poterit aliquid cis principes politici, ut sunl reges aliique principes jubere circa regimen politicum, neque eos regnis absoluti. Ulilur aulem hac raliocinntione;Principes privare: contra, reges poterunt pontifici impera­ temporales per Baptismum subjecerunt sc potesta­ re in iis, quae spectant ad regimen politicum, ti spirituali summi pontificis, ul Chrisli vicarii: cx non aulem inrebus ecclesiasticis el spiritualibus. hac autem subjectione non sequitur summum pon­ Despondeo: Jam supra admonui, Barclajum ea­ tificem, non esse subjectum potestati temporali dem saepius repetendo librum suum augere, ul cx principum Christianorum; ergo Bellarminus vitiose parvo libello, liber justae staturae efficiatur. Hanc argumentatur. enim similitudinem jam antea proposuerat cap. 3. It· spondeo: Quod dixeram in loco citato desub- eo excepto, quod eo loco patri adoptivo pontificem ji rtione temporali summorum pontificum ad ethni­ comparaverat, hoc loco patri simpliciter comparat: cos imperatores, iu llccognilionc operum meorum sed quod attinet ad rem praesentem, eadem simili­ anle duos annos edita mutavi: secutus enim fueram tudo csl. Atque ut cap. 3. admonuimus, similitudo auctoritatem Alberi) Pigbii: sed animadverti po­ illa tam csl inepta el puerilis, ut mirum sit, Bar­ ste i. rationem ejus sententiae, non esse salis fir­ clajum ipsum non animadvertisse vilia similitudinis mam. Sed nihil ad Barclajum: sive enim pontifices a se allatae. Nam potestas publici magistratus ma­ subjcc (i fuerint temporali potestati imperatorum jor csl potestate patria civium privalorum;cl potcsl ethnicorum, sive nou fuerint, Barclaji ratiocinatio eam dirigere ol corrigere, cl, si justitia postulet, IN REBUS TEMPORALIBUS polcsl palrcm patria potestate privare: contra vero: Paler, cum civis privatus sil, non polcsl magistra­ tum publicum dirigere, ve) corrigere, mullo minus illum poleslalem privare. Potestas aulem summi pontificis, patria quidem potestas est; sed haud si­ milis potestati patriae civium privatorum: sed pote­ stati Dei, cujus pontifex vices gerit in terris; proin­ de potestas est supcrnaluralis, spiritualis, publica, domni potestate politica, atque humana longe su­ blimior. Itaque duo sunt in hac similitudine pecca­ ta Barclaji: unum quod potestatem politicam magi­ stratus, ct poleslalem civium privatorum pares fa­ cit: cum tamen prior, ul superior, posterior ul in­ feriori subjiciatur: alterum, quod potestatem pon­ tificiam similem fecerit potestati patriae humanae el privatae; cum sil potestas publica cl divina,qua neque major, neque par in terris inveniri potest. Vide quae diximus de hac re cap. 3. Addit postremo Barclajus testimonium Nicolai cardinalis dc Cusa, qui in lih. 3. dc Concordia ca­ tholica cap. 3. scribit, fuisse in antiqua quadam glossa ad eanonem Hadrianus, disl. G3. Papam es­ se patrem patricii in spiritualibus, cl patricium esse patrem papae in temporalibus, ct cap. 4. scribit, non esse in manu romani pontificis dare cuicmnque provinciae per mundum regem, vel imperatorem, ipsa non consentiente. Ad primum testimonium jam supra respondi: Glossam illam antiquam merito fuisse antiquatam, cl explosam. Ad secundum, respondeo: Pontificem romanum posse, praesertim in casu liacrcsis, impe­ ratores ac reges excommunicare, atque deponere, corumque subditos ab obcdienlia liberare: quis au­ tem in locum ipsorum succedere debeat, liberum relinquere illis ad quos de jure perlinet, itaque non obtrudit imperatores aul reges pro arbitrio populis invitis, neque jura hacrcditariac successionis, aul electionis tollit; atque hoc csl solum, quod cardina­ lis ille requirit. CAPUT XVII. Defenditur secunda ratio pro potestate summi pontificis in temporalibus. In capite scplimodecimo Barclajus digressioni­ bus expeditis, redii ad examinandas cl refellen­ das Bcllarmini rationes: el quoniam de prima ra­ tione salis mulla dicta sunl de cap. lî. aggreditur nunc secundam, quam fideliter transcripsit in haec verba. Secunda ratio: Inquit, csl: Respublica ecclesia­ stica debet esse perfecta, cl sibi sufficiens in ordi­ ne ad finem suum:lales enim sunl omnes respubli­ cae bene institutae: ergo debet habere omnem po­ testatem necessariam ad finem suum consequen­ dum: sed necessaria csl ad finem spiritualem pote­ stas utendi cl disponendi dc temporalibus rebus; quia alioquin possent mali principes impune fovere haereticos, evertere religionem; igilur, cl hanc po­ leslalem habet. Horn polcsl quaelibet respub. quia perfecta, cl sibi sufficiens esse dcbcl, imperare al­ teri rcipub. non sibi subjectae, cl eam cogere ad mutandam adminislralioncm,immo cliam deponere 303 ejus principem, cl alium instituere, quando non po­ lcsl aliter sc defendere ab ejus injuriis: ergo mullo magis polcril spiritualis respub. imperare tempo­ rali rcipub. sibi subjectae, cl cogere ad mutandam adminislralioncm cl deponere principes, atque aliosinstituere,quandoalilcrnonpolcsl bonum suum spirituale tueri. Hanc rationem salis fideliter allatam ex duplici capite Barclajus reprehendit. Primum enim negat duas esse respublicas in Ecclesia, unam ecclesia­ sticorum, alleram laicorum, sive, unam spiritua­ lem, alleram temporalem; unam sacram, alteram politicam: cl probat ex prima mea ratione; in qua dixi, potestatem politicam cl spiritualem esse par­ ies ejusdem rcipub. chrislianac, ct clericos el laicos non facere in Ecclesia duas respub. sed unam. Deinde negal, poleslalem disponendi dc rebus temporalibus necessariam esse ad finem spiritua­ lem, quod ex eo probat, quod apostolus Petrus in­ dicat Aci. 5. sc non habuisse potestatem disponen­ di de bonis temporalibus Ananiae, cui dixit,Nonne manens tibi manebat, et venundatum erat in tua potestate? Ad primum caput facillima responsio est. Respu­ blica enim spiritualis, sive ecclesiastica, ct respu­ blica temporalis, sive politica, cl duae sunt cl una: duae partiales,una totalis: quemadmodum spiritus, cl caro simul juncla unum hominem faciunl, immo unus homo sunl, ul sanctus Athanasius in symbolo fidei loquitur: ct colligitur cx 2. Gcncscos, ubi le­ gimus. Formavit Deus hominem dc limo terrae, et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitae, cl factus est homo in animam viventem: cl tamen ila distinctae sunl potentiis cl legibus cl molibus, ul Apostolus ad Rom. 7. dicat: Video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae: cl ad Gal. 5. Caro concupiscit adversus spiritum; spiritus aulem adversus carnem; cl quod magis csl admirandum, 2. Corinth. 4. vocatur spiritus, homo interior, cl caro homo exterior, cum dicitur: Licet is, qui foris est noster homo corrumpitur, tamen is, qui intus csl, renovatur dc dic in diem, cl Rom. 7. Condelector legi Dei secundum interio­ rem hominem. Itaque spiritus cl caro sunt unus homo, cl duo homines: neque Spiritus sanctus,qui ulrumque dieil, sibi ipse contradicit: quare nec Bellarminus sccum pugnat, cum rcmpublicam eccle­ siasticam cl politicam in Ecclesia nunc considerat, ul partes unius rcipublicae chrislianac, nunc ul duas respublicas inler sc distinctas: nam similli­ mam esse rcmpublicam ecclesiasticam spiritui, et politicam carni, non Bcllarminus solus, aul primus docuit; sed ante cum Thomas Valdensis, cl anle Valdensem s. Thomas, et ante s. Thomam, Alexan­ der Alensis, cl ante Alcnscm. Hugo de s. Vietore, cl ante Ilugonem, s. Gregorius nazianzcnus, ul su­ pra non semel admonuimus. Ad secundum caput Respondeo: Verba s. Petri ad Ananiam, non significare, non fuisse in aposto­ lorum principe potestatem disponendi de rebus temporalibus Ananiae, si ea necessaria fuissent ad finem spiritualem: sed indicare solum, non usum fuisse s. Petrum ea potestate, nequo uti voluisse, cum necessitas nulla esset: cl certe si argumentum 301 DE POTESTATE PAPAE Barclaji aliquid valeret, efficeret eliam, nullum re­ siac necessaria; Deo tamen neque necessaria,ne­ gem pusse disponere dc bonis temporalibus subdi­ que utilis visa esi. Respondeo: Posset hoc loco Barclnjo dici, quod torum suorum, in casu quo necessaria essent ad rcmpublicam conservandam. Omnis enim rex dice­ in libro Job cap. 38. Deus ipse dicit: Quis csl iste re potest subditis suis: Ager tuus nonne libi mane­ involvens sententias sermonibus imperitis? San­ bat, cl venundatus in tua cral potestate? quis Ic il­ clus Bernardus scribit : Apostolum Petrum pau­ lum rcipub. donare cocgil?cl si donasse integrum perem fuisse divitiarum hujus mundi, ct potuisse profiteris, cur parte retenta integrum te donasse sine auro cl argento proprio, sine equo albo cl mentiris? Itaque quemadmodum jus, quod habent sine satellitibus implere salutare mandatum pascen­ reges disponendi dc rebus temporalibus civium, di oves: non tamen s. Bernardus dicit, non fuisse non est, ut pro arbitrio spolient cives dominio re­ in apostolo Petro polcslalem disponendi dc tempo­ rum suarum; sed ul possint cives cogere ad bona ralibus bonis Christianorum, cl de ipsis regnis et sua exponenda pro communi bono conservando:sic imperiis, si necessitas spiritualis id requireret;im­ eliam poleslas apostoli Petri in bona temporalia ino contrarium dicit,cum ponlifici,qua ponlifex est, cbrislianorum, non erat (ul Barclajus dicere nos cl Christi vicarius ac Peli i successor, applicat illa fingit) ul posset Apostolus sine ulla caussa privare verba llicrcm. 1. Ecca constitui te super nentes, dominio rerum suarum ornnes cbrislianos, neque et super regna, ut evellas, el disperdas, el dissi­ cis aliquid proprium relinquere: sed lanium ul pos­ pes, el aedifices, et plantes: non enim pugnat pau­ set providere.ne chrisliani bonis temporalibus ab­ pertas propria cum polestale disponendi dc divi­ uterentur conlra legem Dei: cl conlra , ut eis re­ tiis, cl judicandi reges cl principes terrae. Sic ecte uterentur ad vitam aeternam consequendam. nim praelati ordinum religiosorum, cum sint ipsi Habuisse autem apostolos polcslalem aliquam dis­ volo paupertatis obstricti, polcslalem habent deo· ponendi dc temporalibus in ordine ad spiritualia , pibus amplissimis sui ordinis disponendi. El apud vel ex eo constat, quod statuerunt, ul populi Chri­ veteres Romanos mulli cives inopes, ut Fabricius, stiani praedicatores evangelii cx facultatibus suis Curius, Cincinnulus cl alii consules vel dictatores alerent, idque juxta ordinationem Domini, ul paid elTecli, disponebant de regnis et regum opibus, cx Apostolo in priore ad Corinth, cap. 9. cum ipsi tamen in pristina sua egestate remanerent. AI, inquil Barclajus, primis trecentis annis non Ergo non debuit Barclajus divitias cum potestate fuil in Ecclesiapolcslas disponendi dc rebus tem­ confundere:quasi non possil idem homo ct pauper poralibus chrislianorum,invilis Dominis; ergovcl esse pecuniis, cl dives potestate. Deinde s. Bernar­ respublica Christiana tunc fuit imperfecta, velnon dus dicit, ponliliccm in divitiis, ct temporali prin­ csl necessaria ista poleslas ad finem spiritualem cipatu non successisse Petro, sed Conslanlinoiquid consequendum. Alque hic mulla verba Barclajus inde colligit Barclajus? potuisse ponliliccm sine frustra profundit, ul ostendat, ad providentiam Dei temporali principatu fungi munere apostolico, Quid pertinuisse, ul Ecclesia illa prima instructa ossei lum?non enim quaestio nostra est de principatu tem­ omnibus iis rebus, quae ad ejus conservationem porali summi pontificis, sed dc potestate spirituali necessaria essent. el aposlolica, quam nos dicimus extendi ad dispo­ Respondeo: Ecclesia illa prima instructa fuil o- nendum dc rebus temporalibus, cl dc ipsis regnis mni potestate, atque omnibus praesidiis, quae ad cl imperiis in online ad finem spiritualem. Barcla­ perfectam romp, constituendam necessaria erant: jus aulem ul hoc refellat, disputationem transfer! primis aulem trecentis annis non fuerunt in Eccle­ ad principatum temporalem, quo Apostolus actu casia multi principes politici: fuerunt tamen aliqui, ruil, ul omnia confundendo el permiscendo ali­ ul Philippus imperalor, el rex Lucius, ac rex Do- quid dixisse videatur. Denique Barclajus, quasi ra­ naldus. Sed fingamus, nullos fuisse: non ideo de­ ptus ad tertium coelum in consilio Dei fuerit, ab­ fuit Ecclesiae poleslas disponendi de bonis tempo­ solute pronuncial, Deo neque necessariam, neque ralibus principum, cl dirigendi potestatem eorum utilem Ecclesiae visam esse potestatem tempora­ politicam, quando illi Ecclesiae membra, vel filii lem. dc (pia nobis sermo. Ego vero a Barclajo quae­ cilici vellent. Praeterea, ul paulo anlc dixi, in ipso ro, de qua potestate temporali loqueris? Nam si do principi < Ecclesiae, quamquam nulli fuerint prin­ potestate illa loqueris, quae in sc spiritualis cum cipes chrisliani, apostolis ipsis Ecclesiam regenti­ sil. cxlendilur ad temporalia, non obscure Deo fal­ bus; fuerunt lamcn mulli homines divites, dc quo­ sum imponis. Illam enim potestatem Deus ecclesia­ rum divitiis apostoli disposuerunt, statuentes ul cx stico principi necessariam esse duxit, idcoquecam illi tribuit, cum ail: Quodeumque ligaveris super iis ministros evangelii sustentarent. Adducit poslea Barclajus verba s. Bernardi, cx terram, erit ligatum cl in coelis, ei quodeumque lib. 4. de Consider, cap. 3. Petrus hic est, qui ne­ solveris super terram, erit solutum el in coelis. scitur processisse aliquando vel gemmis ornatus, Sic enim ista verba intelligi debere docuerunt con­ v< l sericis, non lectus auro, non rectus equo al­ cilia generalia,quae supra citavinius-.quaequc veris­ bo, nec stipatus milite, nec circumstrepentibus sime dicere poterant: Visum csl Spiritui sancio el septus ministris: absque his tamen credidit.salis nobis. Sin aulem loqueris de potestate temporalis impleri salutare mandatum, si amas me. principatus, quem Ecclesia nunc possidet, cl ante pasce oves meas: in his successisti non Petro, sed annos octingentos possediUomnino temere affirmas Cunsluidiuo. haec Bernardus: quibus subjungit hanc potestatem Ecclesiae, neque necessariam, ne­ Barclajus: Quamvis itaque poleslas temporalis, de. que utilem Deo esse visam.Nam (ul alia nunc omit­ ,ua no bu sermo hominibiu videri potuerit Eccle- tam) si Deo visum esset, non esse utilem Ecclesiae l.X IlEBfS TEMPORALIBUS hunc principatum, ceric summi pontifices Zacha­ rias, Hadrianus, Nicolaus primus, cl sccuudus.Lco tcrlius, cl (juiirlus, cl nonus, ct alii, qui communi omnium scriptorum scnicnlia optimi, cl sanctissi­ mi,cl Deo gratissimi fuerunt,cum principatum non retinuissent, cl multo minus pro eo conservando decertassem. Utrumaulem de judicio divino magis rredendum sil loi sanctis pontificibus, quam uni Barclajo, in dubium certe revocari non potest. At rursus instat Barclajus,cl argumentum in nos retorquet his verbis: Omitto quod si vatio illorum bona esset, sequeretur e contrario, rempub. tem­ poralem habere polcslalem, disponendi de rebus spiritualibus, el deponendi supremum reipublirnc ecclesiasticae principem,quia dcbel esse per­ fecta, cl sibi stiff ciens in ordine ad finem suum, el habere omnem polcslalem necessariam ad fi­ nem consequendum. Sed necessaria est ad finem temporalem poleslas disponendi de rebus spiri­ tualibus, et deponendi principem ecclesiasticum, quia alioqui possent muli principes ecclesiastici turbare statum el quietem reip. temporalis, el impedire finem civilis gubernationis, ul de facto aliquando nonnulli summi pontifices perturba­ runt. Igitur hunc potestatem habet respublica temporalis. Consequens plane falsum esi, cl ab­ surdum (namprinceps temporalis quatenus talis est, nullam habel potestatem spiritualem) proin­ de, ct illud quoque falsum est, cui hoc est con­ sequens. Ilespondco: Tantum interest inter argumentum quod nos fecimus, el illud quod nunc Barclajus re­ torquendo facit, quantum distat verum a falso, cl bonum a malo: illa enim propositio nostra, Neces­ saria csl ad finem spiritualem potestas disponendi dc rebus temporalibus.verissima est,quoniam tem­ poralia ordinantur ad spiritualia, et bona csl con­ secutio, ergo respub. spiritualis polcsl disponere de temporalibus in ordine ad spiritualia, quoniam qui polcsl consequi finem, polcsl etiam ordinare media ad illum finem.At propositio Barclaji.Neces­ saria est ad finem temporalem poleslas disponendi dc spiritualibus, falsa csl, quoniam spiritualia non ordinantur ad temporalia.cl potestas ordinandi spi­ ritualia ad temporalia non csl vera poleslas,sed a· busio potestatis el perversio ordinis: fieri aulem non polesl, ut alicui reiptib. sil necessaria abusio potestatis, vel ordinis perversio: ct cum necessaria non sil ad finem temporalem consequendum pole­ slas disponendi dc rebus spiritualibus; non polcsl bona esse consecutio, ergo respub. temporalis po­ test disponere dc spiritualibus in online ad tem­ poralia. lloc totum facile polesl intelligi cx simili­ tudine jam saepius repetita, spirilus el carnis in liominc:polcsl enim spiritus disponere dc sensibus cl membris corporis in ordine ad vitam aeternam, indicendo illis continentiam, abstinentiam, flagel­ la, jejunia, vigilias, labores; ct quod maximum est, jubendo carni, ul mortem patiatur pro confessione fidei: non lamcn polcsl caro disponere dc inlclligCDlia et voluntate, neque prohibere actiones orandi cl laudandi Deum, cl mullo minus polcsl spiritui jubere, ul mortem spiritualem,alque aeter­ nam patiatur,pro quocumque temporali bonozquod 301 si forte spirilus indiscretis laboribus mentis.ul ni­ mis orando vel meditando laedal corporis safiilalem, peccabit quidem spiritus, sed non ideo polcril caro in spiritum imperium sumere; sed gemen­ do cl fatiscendo faciet, ul spirilus rcmillal aliquid dc nimio fervore suo. Sic eliam si forte princeps spiritualis abutatur potestate sua injuste excommu­ nicando temporalem principem, vel ejus subditos sine jusla caussa ab obedientia ejus absolvendo, el eo modo perturbet statum rcipub. temporalis pec­ cabit princeps spiritualis; sed non poterit lamcn princeps temporalis judicium sibi sumere de spiri­ tualibus rebus, aul spiritualem principem judica­ re,ct mullo minus de sede sua spirituali deponere. Animadvertit.Barclajus infirmitatem argumenti sui; proplcrca revertitur ad priorem solutionem,dicens: Sed, ul dici solet, dare absurdum non est sol­ vere argumentum. Respondeo igitur aliter ad priorem pariem hujus secundae rationis.non es­ se scilicet hic duas resp. ul ille relur, sed unam lanium, in qua sunl duae potestates, sive duo magistratus ecclesiasticus el polilicus.quorum ulerque habel ea. quibus necessario indiget ad suum finem obtinendum, alter nempe spiritua­ lem. alter temporalem jurisdictionem: cl neque hanc jurisdictionem illi potestati. neque diam huic esse necessariam, alioqui fatendum esset, ulramque polcslalem inediis necessariis fuisse de­ stitutam tunc, cum separatae, ul olim fuerunt. Ilespondco: Haec non csl alia solutio, sed prior repetita; quam solutionem refutavi p iulo ante,cum ostendi, rempub. ecclesiasticam el politicam, pos­ se dici duas cl unam; quoniam distinctae sunl ct scparalac inveniri possunt; tamen cum in unum corpus Ecclesiae conveniunt, ita una subordinate alteri, ul sint duae partiales cl una totalis. Neque sequitur, ul quo tempore separatae erant initio na­ scentis Ecclesiae,mediis necessarius fuerinl desti­ tutae: nam resp. politica non poterat aliquid detri­ menti timore a potestate spirituali, cum non esset capax censurarum ecclesiasticarum, quae in solos Christianos vim habent: el resp. spiritualis habebat potestatem disponendi actu de rebus temporalibus eorum, qui ad ipsam accesserant, cl in potentia eorum,qui accessuri erant.Denique non csl verum, polcslalem spiritualem cl politicam esse similes duobus magistralibus, quorum neuter indigcl ju­ risdictione alterius. Nam duo magistratus pendent a rege, cujus poleslas supereminet ulriquc magi­ stratui, cl polcsl operam dare, ul nculcr alterum impediat: al spiritualis el politica poleslas, non habent unam Iciliam polcslalem in Ecclesia, cui subordinciitur, Cl quae ulramque in olficio conti­ neat. Quare ncccsse est. ul una subordinclur alteri inferior videlicet superiori, temporalis spirituali. Alque cx hac responsione soluta manent omnia , (piae usque ad finem capilis Barclajus disputai dc officio cancellarii el comcslabuli amplissimorum magistratuum, quibus rex solus imperat. Quod au­ lem Barclajus addit, principem spiritualem ct po­ liticum uni Deo subessc, quemadmodum cancella­ rius ct comcslabulus subsunt regi:salva fide catho­ lica admitti non polesl.Ecclesia siquidem, quae re­ gnum Christi est,non solum Christum pro Domiuu, 3Of> DE POTESTATE PAPAE ct rege suo agnoscit, sed cliam cx Scripturis san­ ctis, ct traditione aposlolica, cl declaratione gene­ ralium conciliorum, cl communi Patrum cl docto­ rum consensu novit, unicum esse in terris Chrisli vicarium generalem, qui capul sit visibile visibilis Ecclesiae. Hunc autem Chrisli vicarium, romanum esse pontificem in loto suo libro Barciajus admittit: proinde (si catholicus dici velit) admittere cliam debet. pontificem cl regem, non esse duos magi­ stratus immediate sub Christo: sed regem Christo cl pontifici, pontificem soli Chrisli subjectum esse debere. CAPUT XVIII. Defenditur secunda pars rationis secundae pro potestate summi pontificis in temporalibus. In cap. 18. Barciajus rcfulare nililur secundam pariem secundae rationis, quae initio capitis supe­ rioris proposita fuit. Argumenti summa haec esi: Polesl una respublica, si ab alia republica inju­ riam accipiat, el per ejus malam admmistrationem perturbetur ac vexetur; annis cogere rempub. il­ lam, quamvis alia non sibi subjectum,ul mutet for­ mam adminislralionis suae; cl, si opus sil, polesl ejus principem deponere: igilur majori ratione po­ terit respublica spiritualis, si a temporali injuriam accipiat, alque ab ea perturbetur cl vexetur, im­ perare reipublicae temporali sibi subjeclac, ul mu­ tet formam adminislralionis, ct, si opus sil, poterit cliam principem temporalem deponere. Ad hoc argumentum Barciajus respondet, quod jam ante responderat, non esse duas respublicas, spiritualem cl temporalem, sed unam cum duabus potestatibus, quarum neutra pendet ab altera. Scd quoniam hanc solutionem videbat non esse solidam: admittit coelum ecclcsiaslicoruin,quorum princeps csl papa, cl coctum laicorum, quorum princeps esi rex, posse dici duas respublicos intra ejusdem Ec­ clesiae sinum constitutas: ct hoc admisso respon­ det. Priorem rcmpublicam, idesl,ecclesiasticorum, non habere arma nisi spiritualia; posteriorem.lai< urum, non habere arma nisi corporalia, el ideo non esse similes duabus rcbuspublicis.quae armis corporalibus sc defendunt, el una alleram cogit cl subjicit. Sed haec solutio non est priore solidior, quam­ vis enim arma reipublicae spiritualis, quibus ipsa per se ulilur, sint spiritualia; tamen arma corpora­ lia sunl etiam in ejus potestate, quia gladius est sub gladio; et polesl Ecclesia invocare bracilium sacculare, ct per illud uti gladio corporali. Sed praeterea arma ipsa spiritualia possunl cogere remp. temporalem, elejus principem, quia polesl princeps spiritualis excommunicare principem tem­ poralem, cl ejus subditos a subjeclionc liberare, d ipsis sub excommunicationis poena mandare, ul principem cxcommunicalum pro principe non agooscanl, sed alium sibi eligant, vel legitimo suc­ cessori adhaereant. Addit postremo Barciajus, Quid multis? licet il­ lis suum comparationem, conclusionemque con­ cedamus, nihil inde effici polesl, nisi papam ha­ bere talem potestatem disponendi de rebus tem­ poralibus Christianorum, el eorum principes de­ ponendi, qualem vel rex Franciae in Anglos, Hispanos, aliosve populos vicinos sibi injurios, vel horum singuli, in res, regesque Francorum ipsis infestos habere dignoscuntur: quae qualis, quanlaque sil, ferro tantum cerni potest. Kespondco: Comparatio ct ratiocinatio,qua nos usi sumus in comprobanda pontificis potestate,non procedit a simili, scd a majori, hoc enim csl quod diximus, si polesl ratione solius injuriae una res­ publica, aliam non sibi subjectam cogere, ele­ jus principem deponere: quanto magis potcrilrcspublica spiritualis cogere temporalem sibi subje­ ctam, ejusque principem deponere, si ab illa tale detrimentum accipiat, ul non possit alia ratione sibi prospicere, nisi principem illum removendo, atque alium substituendo? Itaque non csl similis potestas, quam habet resp. spiritualis in tempora­ lem, potestati Francorum in Anglos, vel Anglorum in Francos: sed potestati, quam habet spiritus In carnem sibi conjunctam, vel capul in membra sibi adhaerentia. CAPUT XIX. De sententia s. Bernardi circa potestatem pontificis maximi in temporalibus. In cap. 19. Barciajus respondere nililur ad te­ stimonium s. Bernardi ex lib. 4. de Consid.cap.l. quod testimonium ad confirmandam rationcinmeara secundam ego adduxeram. M quoniam s. Bernar­ dus loco notalo scribil: Gladium materialem exerendum esse manu militis, ad jussum impera­ toris, sed ad nutum summi sacerdotis: Barciajus affirmat,per nutum non debere inlelligi imperium, vel potestatem, sed assensum: felicius enim bella geruntur, cum ad potestatem regum accedit assen­ sus sacerdotum, qubrum esi judicare, an bellum sit justum, vel injustum. Probat aulem per nutum non inlelligi potestatem, quoniam si forte impera­ tor pontifice dissentiente bellum gerere velit, san­ ctus Bernardus non tribuit pontifici potestatem ul­ lam in imperatorem, immo aperte docet, nullam ei potestatem competere, cum dicat materialem gladium ab Ecclesia exerceri non posse, sed lau­ tum manu militis el jussu imperatoris: cl confirmat hanc sententiam suam testimonio Gratiani, 23. qu. 8. in principio, qui scribil. Pontificibus interdi­ ctum esse gladium materialem, cl solum spiri­ tualem esse concessum. Respondeo: Vox illa, nuitis, significare polesl assensum,praesertim quando alicui petenti aliquid, annuendo respondemus.· scd quando nutus praece­ dit alias caussas, imperium significare solet, vel potius imperium ita potens cl efficax, ul sine alio expresso mandato solus nutus ad rem efficiendam sil salis: sic accipitur Genes. 42. ubi dicitur: El Joseph erat princeps in terra Aegypti, cl ad nu­ tum ejus frumenta populis vendebantur, cl cla­ rius hb. 2. Reg. cap. 17. Domini nutu dissipatum esi consilium Achitophel utile,ubi ridiculum esset, per nutum inlclligere assensum, cum Scriptura loqualur de nutu Dei, qui solus polesl corda regum IN REBUS TEMPORALIBUS 307 Petro duos gladios offerenti, sal est. dicil Chri­ stus, quasi licuerit usque ad Evangelium, ul sil in lege aequitatis eruditio.in euangelio bonitatis perfectio. Ex quo loco colligit Barciajus, materia­ lem gladium sacerdotibus, usque ad eva«gclium luisse concessum. Annuit cl lolum nutu tremefecit Olympum. Respondeo: Non negamus, ul paulo ante dixi­ mus, sacerdotibus post cvangelium,non licere pro­ Quod aulem hoc loco per nutum inlelligat s.Ber­ pria manu gladium materialem stringere: nisi forte nardus imperium, cl non simplicem assensum, in defensionem propriam, aul ob aliam caussam perspicuum est cx eo quod primo loco inter caus­ dispensante pontifice: usus enim ordinarius mate­ sas elUcien les pomi nutum pontificis, deinde jus­ rialis gladii militum est, non sacerdotum. Ncc ta­ sum imperatoris.ultimo excculionem niilitis-.proin- men eo loco sanctus Ambrosius de solis sacerdoti­ de quemadmodum miles ex sententia s. Bernardi bus: sed de Christianis omnibus loquitur: el ideo excquilur jussum imperatoris, ita imperalor move­ Erasmus hoc loco abusus csl ad probandum prohi­ tur ad jubendum militi ex nutu, idesl. jussu ponti­ bitum esse bellum Christianis. Caeterum s. Ambro­ ficis. Deinde si nutus ille pontificis esset simplex sius, neque Erasmn, neque Barclajo favet: docet eassensus, non diceret s. Bernardus ulrumquc gla­ nim in lege fuisse licitam non solum defensionem, dium esse pontificis; sed unum esse pontificis, al­ sed cliam vindictam, in evangelio defensionem li­ terum imperatoris. Cum ergo dicil. Uterque tuus citam esse; non vindiciam: haec enim sunl ejus ver­ est; sed non uterque tua manu excrendus; ma­ ba: 0 Domine cur emere me jubes gladium, qui nifeste docet ulrumquc esse in potestate pontificis; ferire me prohibes? nisi forte ul sil parata defen­ sed unum ab ipso immediate, alterum mediate, i- sio, non ultio necessaria, cl videar potuisse vin­ dcsl, per alium, sed nutu sive jussu ipsius cxc- dicari; sed noluisse. Lex tamen referire (sic enim legendum est, non ferirc, ul Barciajus citavit) rendum. Sed quid si imperator (inquil Barciajus) nolit non vetat; cl ideo fortasse Petro duos gladios of­ ad nutum sacerdotis gladium stringere? immo ferenti, sal est, dicil, quasi Licuerit usque ad equid si plane contra nutum sacerdotis strinxe­ vangelium. ul sil m lege aequitatis eruditio, in rit? numquid aliquam s. Bernardus hoc casu evangelio bonitatis perfectio, haec ille, qui non potestatem temporalem sacerdoti tribuit in impe­ defensionem in evangelio prohiberi dicil. sed vin­ dictam: el referire, non ferire velitum. Cum aulem ratorem? Rcspondco:Si nolit imperalor ad nutum sacerdo­ s. Ambrosius dicil: Lex referire non velat, respi­ tis gladium stringere, vel si contra nutum ejus cere videtur ad illa verba Domini Mallh. 5. Audi­ strinxerit, cl res sil ad bonum spirituale necessa­ stis quia dictum csl antiquis. oculum pro oculo, ria, coget illum pontifex gladio spirituali, idesl, dentem pro dente;cgo autem dico vobis non resi­ censuris ecclesiasticis, gladium materialem strin­ stere malo etc. Ubi non significatur, licitam fuisse gere , nui in vaginam recondere: el si censuris vindictam antiquis aucloriiale propria; sed auclorinon movebitur, el Ecclesiae necessitas id requi­ late magistratus publici, camquc non vindiciae curat.liberabit subditos ejus ab obcdienlin,eiquc im­ piditalc;sed amore justitiae: quod idem Christianis perium abrogabit, lia ostendet gladium esse sub licet. Sed magister bonus horlalur suos ad vitae gladio, cl ulrumquc gladium ad potestatem Eccle­ perfectionem, ul Ambrosius dicil: Quae perfectio in eo consistit, ul radices contentionum extir­ siae perlinere, quamvis non eodem modo. At. inquil Barciajus, sanctus Bernardus nullam pent, el supportantes invicem in charilale non temporalem potestatem pontifici competere posse dent occasiones gravioribus malis, ul vulneribus docet, cum dicat, materialem gladium (quo ver­ ct caedibus. ob quae necasse sit. ut publici magi­ bo summa potestas temporalis significatur) ab stratus vindictam de malefactoribus sumant. Addit rursus Barciajus, verba cvangelii de duo­ Ecclesia exerceri non posse; sed tantum manu militis, el jussu imperatoris: quod idem apertius bus gladiis in sensu hterali non significare duas tradit Gratianus Bernardi fere coaetaneus, 23. potestates, ecclesiasticam cl politicam: sed ideo quaest. 8. in principio. nos non facimus argumentum cx verbis cvangelii; Respondeo: Sanctus Bernardus solum docet.gla­ sed cx verbis s. Bernardi, et Bonifacii VIII. qm my­ dium materialem non esse excrendum manu sacer­ stice cvangelii verba exponentes per duos gladios dotali, quod nos libenter fatemur; sed non negat, duas potestates inlelligi docuerunt. Sanctus enim immo potius affirmat, gladium materialem subosse Bernardus, quem Bonifacios secutus est, duo loca gladio spirituali; cl nutu pontificis excrendum, vel cvangelii simul junxit, unum ex cap. 18. Joannis: in vaginam esse condendum. Gratianus quoque Mille gladium tuum in vaginam: alterum ex cap. nihil aliud docet, nisi non licere clericis materiali 22. Lucae: Ecce duo gladii hic: ct quidem prior gladio uti, ct homines interficere, quod mullis ca­ locus ad hieram significat, noluisse Chrislum a Pe­ nonibus pontificum el conciliorum confirmat,quae tro defendi gladio materiali, cl impediri passionem vera sunl; sed non potest inde colligi, non habere suam: ideo enim subjunxit: Calicem quem dedit pontificem potestatem ullam in temporalibus. mihi Paler, non vis ut bibam illum? posterior lo­ Adducit postea Barciajus verba sancti Ambrosii cus dependet a verbis superioribus, ubi Dominus cx lib. 10. Commentariorum in Lucam, ubi haec dixerat: Qui non habet, vendat tunicam, el emat leguntur: Lex ferire non velat: el ideo fortasse gladium, existimantes enim discipuli, Dominum vertere quocumque voluerit, et 2. Mac.linb. 8. ea­ dem Scriptura de Deo (licit, Potest universum mundum uno nutu delere, cl Job.2G. Columnae coeli contremiscunt, el pavent ad nutum ejus: cui simile csl illud poetae : ;M)S DE POTESTATE PAPAE per ea verba jussisse gladios parari, dixerim!: Ecce gladio uteretur, omisil, forsitan, el substituit sone: duo gladii hic. Dominus aulcin ait, satis esi; vel ac dc sententia s. Bernardi salis mulla dicta sunl. ironice: ul cxponil Thcophdactus, quasi diceret: CAPUT XX. Quid sunl duo gladii adversus coliortcm militum armatam? Vel ul alii volunt, videns cos non intel­ Defenditur tertia ratio Bellarmini. lexisse, imposuit cis silentium dicens: Salis csl,sa­ lis loquuli estis, tacete de hac re. Vere enim cum In capilc vigesimo aggreditur Barclajus tertiam dixit: Qui non habet gladium, vendat tunicam cl emat cum, non jussit, ul emereni gladios: sed si­ rationem principalem Bellarmini, pro confirmantia gnificavit ad eas angustias cos esse venturos, in qua potestate summi pontificis in temporalibus,excute­ sunl,qui existimant, bonum esse vendere lunicam, re atque refellere. Ratio haec erat: Aon licel Chri­ cl emere gladium. Denique cum apostoli non eme­ stianis tolerare regem infidelem aul haereticum, rint gladios venditis tunicis, signum est, hoc non si ille conetur pertrahere subditos ad suam haereTuissc illis a Christo mandatum. Sed quidquid sil sim vel infidelitatem: at judicare, an rex pertra­ dc expositione obscurissimi loci: s. Bernardus cl hat ad haeresim, nec ne, perlinet ad pontificem, ponlifex Bonifacius mystice, sed apposite cl ele­ cui csl commissa cura religionis: ergo pontificis ganter, quae dicunlur dc duobus gladiis ad. duas est judicare, regem esse deponendum vel non de­ potestates , ecclesiasticam cl politicam transtule­ ponendum. Hujus rationis propositionem tribus ar­ runt. gumentis confirmavi;sed Barclajus camdcm refellit Rursus Barclajus objici!, admissa hac mystica ex­ liis verbis. positione, Non polesl colligi gladium esse sub gla­ Quodnon liceat Christianis tolerare regem hae­ dio. vel utrumque tu manu pontificis esse. San­ reticum vel infidelem, id adeo falsum csl, quam ctus enim Bernardus hoc non dicil, Nec poluil quod falsissimum; alioqui damnanda tota anti­ sine calumnia dicere. quitas. quae reges haereticos el infideles Eccle­ Respondeo: Gladium esse sub gladio, Bonifacius siam Dei destruere conantcs submisse perlulil, aperte dicit: Sanclus aulcm Bernardus idem dicit, non solum propter iram, sed etiam propter conSed aliis verbis: nam cum affirmai ulnimque gla­ scientiam,hoc est. non quod deficerentur viribudium ad pontificem perlinere, immo ulrumque.ip­ ad impios principes exigendos; sed quod id sibi sius esse, el unum manu ejus, allcrum nulu ejus c- per Dei legem non licere judicarent. vaginandum, salis ostendit, unum esse sub alio, Respondeo: Ubi veritas quaeritur inler cordatos materialem videlicet sub spirituali, cl utrumque es­ cl serios disputatores, non vincit ille, qui majore se in manu, idesl, in potestate pontificis. exageralione sententiam suam affirmai ; sed qui Ad extremum Barclajus gloriatur se subtiliter a- fortioribus argumeniis eam confirmai. Barclajus di­ liquid in verbis s. Bernardi notasse,quod nescit an cil quidem: Propositionem argumenti mei, tam esse ullus alius antea animadverterit; cur videlicet s. falsam, quam id quod falsissimum csl; sed quod di­ Bernardus dixerit: Tuo forsitan nulu, cl si non tua cil non probat nisi ex eo, quod antiquitas tota re­ manu evaginandus: ac paulo post eadem repetens ges hacrclicos vel infideles Ecclesiam destruere omiserit illud, forsitan. Scribit ergo Barclajus: Di­ conantcs pertulit, non solum propler iram, sed el­ stinguendum esse inter pontificem, ut ponlifex iam propler conscientiam. ΛΙ hoc ipsum probare est, et ul talis homo est. Ponlifex enim, ut ponli­ debuisset, videlicet reges hacrclicos vel infideles fex, non absolute, sed forsitan annuit,ul gladius Ecclesiam destruere conantcs non solum propler evaginetur, idesl. tunc solum, cum id Ecclesiae iram, sed eliam propler conscientiam luleralosab utile est, cum sano ct subido consilio id judica­ anliquitatc fuisse. Nos enim conlra dicimus, eos verit expedire. Ponlifex autem.ul talis homo csl, fuisse loleralos proplcrca, quod ad cos dejiciendos inimicitias cum alio gerens, vel ambitiosam do­ vires Ecclesiae non suppetebant: potuisse aulcm minandi cupiditatem explere cupiens, absolute Ecclesiam, si vires adfuissent, immo eliam debuis­ gladium evaginari mandat. se regibus illis imperium super lldcles abrogare, Sed istam subtilitatem demonsiravil Barclajo non nisi caussa aliqua esset, cur haec abrogatio in tem­ acumen ingenii, neque studium Scripturarum; sed pus commodius differenda videretur probamus hoc odium in ponlificcs; certe ea subtilitas s. Bernardo argumento, quod csl prima confirmatio propositio­ numquam venisset in mentem: neque enim, forsi­ nis meae. Prohibiti sunl Judaei constituere super tan, opponitur, absolute; neque accipi polesl pro, se regem non Judaeum, Deuteron. 17. cl quia lex aliquando, vel pro. quando vere expedit; nisi apud illa moralis est, eodem jure prohibentur chrisliani eum, qui perversus ipse cum sil, vocabula quoque constituere super sc regem non christianum.no ah ipsa pervertit. Cur ergo inilio dixit, forsitan, po­ illo pertrahantur ad infidelitatem: al ejusdem peri­ stea, rcpelens omisit? responsio csl in promptu: culi cl damni csl tolerare super sc regem haereti­ quia inilio non posuerat nisi duo quaedam, videli­ cum vel infidelem conantem avertere populum a cet nulum cl cxccutionem: ct quoniam dubilovit, fide: ergo, si vires adsint, tenentur eum non tole­ an dcccrel pontificem annuere militi, ul gladium rare, sed deponere. vibraret: ideo dixit: Tuo forsitan nulu, non lua ma­ Ad hoc argumentum ita respondet Barclajus, ut nu evaginandus: postea vero tria posuil, nulum admissa proposilione el assumptione, quas negare pontificis, jussum impcraloris cl cxccutionem mi­ non poluil, solam ncgcl consecutionem: dicil enim litis, el quia dubium esse non polcral, an deceret non rcclc colligi ex partiale periculi el damni ila pontificem annuere imperatori, ul ejus jussu miles jus esse populo regem dcjiccrc,quemadmodum jus Λ0’> LN BEBÜS ÎI3ll'0|i\i.|i:i;s illi foil eum nnn admittere. M mitem non recte col­ ligi probat tribus argumentis ductis n simili: Nani quiplagas accipit, aul fortunis spoliatur, idem periculum ul damnum accipit, sive id a latrone per vim, sive a judice per iniquam sententiam palialur: el tamen latroni armis resistere polesl, judici non potest. Rursus, ejusdem periculi el damni csl in navim cogitato conscendere, cujus carinam scis ess quassatam, el illud intrare, quod putas esse bonum, cum revera rimosum ac dissolutum sil: ct tamen non est ejusdem pec­ cati ex industria.et ex ignoratione periculo na u­ fragii sc committere. Denique ejusdem periculi cl damni csl, uxorem ducere valde morosam el rixosam sive id consulto propler fortunas, aul formam: sive ex errore cl imprudentia fiat: el tamen neque par peccatum est. ejusmodi matri­ monio studiose vel ignoranter implicari: neque licitum csl uxorem repudiare, eliam si licitum fail cam inilio non ducere. Ad hacc argpmenln respondeo: Ea non a simili, sed a dissimili duci, ac per hoc non impedire.quo minus consecutio rationis meae optima sil. Primum argumentum non ducitur a simili: quoniam popu­ lus ad quem pertinet regem eligere, non solum po­ test, sed debet regem eligere de fratribus suis, ul lex jubet, idesl, Christianum atque catholicum, ct gravissime peccat, si secus fecerit: qui autem in­ cidit in latrones, polesl, si velit, vini vi repcllcre: sed polesl etiam injuriam illam aequo animo tole­ rare, ct magis apud Deum meretur.si malit injuste a latrone occidi, quam juste se defendendo latro­ nem occidere. Alterum exemplum de nsccndcnle navim rimo­ sam, cum periculo naufragii faciendi.nullam habet cum re, de qua nos agimus, similitudinem: non cnim ignoramus non esse idem peccatum, si quis cx industria,vel ex imprudentia eidem periculo sc ex­ ponat: sed quod dicimus est, idem esse peccatum consulto eligere regem haereticum, cl consulto to­ lerare regem haereticum, si is conetur populum a 'critnle fidei avocarc.cl ad cum removendum vires non desini: nam sicut numquam licel adire pericu­ lum salutis aeternae amittendae,ita numquam licet perseverare in simili periculo, modo possit illud vilnrli qui enim amat periculum, in illo peribit.Ec­ cles. 3. Tertium exemplum dc uxore rixosa, non est eliam mullum ad rem, lum quia ul modo dixi­ mus disputemus dc eo, qui studiose adit periculum, (Ί studiose in periculo perseverat: Adversarius au­ tem ponit exemplum dc eo, qui per ignorantiam, aul imprudentium ducit uxorem rixosam, el dc al­ tero, qui sciens cl prudens id facit. Deinde qui ducit uxorem more Christiano, sive prudens, sive imprudens id faciat, non polesl post matrimonium consummatum ulla ratione ab eo vinculo solvi:quod enim Deus conjunxit, non potest homo separare; populus autem, qui regem eligit. potest per ponti, liciarn auctoritatem ab ejus obedienlia et juramento fidelitatis liberari. Itaque si exemplum aptum, ct simile per omnia Barclajus a matrimonio ducere ve­ lit,accipiat matrimonium fidelis cum inlideli:qucmatlmodum enim non licet fideli uxorem ducere infidelem, quoniam periculum est, ne illum a fido Jtri.i νηνιιχι Vol. I\ I’· IL avertat: sic eliam non licet cum uxore infideli per­ severare. non solum quia matrimonium illud non csl legitimum, sed quia idem est periculum uxorem infidelem ducere, et cum infideli perseverare. Nam eliam si matrimonium legitimum esset, ut est ma­ trimonium infidelis cum infideli:tamen si alter con­ jugium convertatur ad fidem; ct altera nolit sine injuria Creatoris viro cohabitare, potest matrimo­ nium rite contractum rite dissolvi, ex Apostolo in priore ad Cor. c. 7. ct usus Ecclesiae nunc habet, ul propler ingens periculum fidei, non solum li­ ceat ejusmodi conjugium solvi, sed etiam non li­ ceat viro ad fidem converso cutn infideli conjugo cohabitare. CAPUT XXL Defenditur confirmatio rationis tertiae principalis. In capite vigesimoprimo Barclajus magno stadio, nec minore dicendi vi refutare conatur alleram con­ firmationem rationis meae tertiae principalis. Con­ firmatio hacc erat. Quod si Christiani olim non de­ posuerunt Neronem el Diocletianum cl Julianum apostatam, ac Valentem Arianum. el similes: id fuit, quin deerant vires temporales chrisliani,natn quod alioqui jure potuissent id facere, palet cx Apostolo 1. Corinth.G. ubi jubet constilui novos judices Chri­ stianis temporalium caussarum, ne cogerentur Chri­ stiani caussam dicere coram judico Christi perse­ cutore. Sicul enim novi judices constilui potuerunt, ita, el novi principes el reges, propler e imdcm ca­ ussam, si vires adfuissent. Hanc confirmationem mullis modis reprehendi posse Barclajus dicit: ac primum reprehendit.quod dixerim defectionem virium in caussa fuisse, cur chrisliani olim non deposuerint Neronem. Diocle­ tianum. Julianum el Valentem.ac lectorem remittit ad ea, quae supra scripsil dc hac re cap. 6. 7. et S. Nos quoque lectorem remittimus ad ea . quae scripsimus cap. G. 7. el 8. Id solum hoc loco ad­ moneo. quod ego hoc loco dixi, dictum antea fuis­ se a s. Thoma in 2. 2. quaesi. 12. art. 2. ad pri­ mum. Itaque non me solum, sed sanctum quoque Thomam Barclajus reprehendit: sed qui legere vo­ luerit loca paulo ante notata, facile judicabit a qua parte stet veritas. Deinde refellere nititur quod dixi. Apostolum jussisse. ul chrisliani constituerent sibi judices Chri­ stianos civilium controversiarum: cx quo deduxi, potuisse eodem modo jubere, ul principes Christia­ nos sibi chrisliani populi eligerent, infidelibus et persecutoribus abrogatis, si vires ad id cfilcionduin praesto fuissent. Dicil autem Barclajus, judices il­ los de quibus Apostolus loquitur, fuisse meros ar­ bitros, sive judices voluntarios, sine imperio; ex quorum constitutione nihil jurisdictionis detraheba­ tur principibus ethnicis, sub quibus tunc chrisliani vivebant. Atque ad hunc sensum confirmandum al­ legat s. Thomam ct Nicolaum Liranum in commen­ tario ad hunc locum Apostoli. Ego vero fateor quidem, non habuisse judices il­ los Christianos jussu Apostoli constitutos vim co i­ it) .310 i DE POTESTATE PAPAE necessariam magnam sapientiam arbitro controver­ clivam in foro exteriore, el si chrisliani vocali fuis scnl, sive ab ethnicis, sive a Christianis ad tribuna­ siae inter fratres. Ubi vocat judicem, arbitrum con­ lia judicum cllinicorum. debuisse omnino parere: troversiae, quamvis publicam haberet judicandi pocl hoc esi solum quod s. Thomas cl Liranus docent: Icslalcm. Quomodo Justinus initio historiae scribit, tamen nego, eos fuisse meros arbitros, sive judices arbitria princijnim pro legibus erant: quamvis enim voluntarios: Arbitri enim eliguntur a personis liti­ principes veri judices essent, tamen eorum judicia gantibus,neque aliam habent judicandi potestatem, vocata sunt arbitria, quia non judicabant cx prae­ nisi eam, quam litigantes cx pacto inter se inito il­ scripto legum, sed cx naturali suo judicio: sic et­ lis attribuunt. Isii vero constituebantur auctoritate iam judices ab Ecclesia constituti in caussis civili­ publica mulliludinis; cl obligabantur, (pii caussas bus Christianorum , veri judices erant, sed non te­ civiles habebant, ad istos adire, cl prohibebantur nebantur legum civilium apices sequi, ideo a Cliryad tribunalia gentilium accedere. Id cx verbis Apo­ soslomo arbitri sunt. Sed contradicit Barclajus, atque ait: Nihil jubet stoli facile probari potest: Audet, inquil, aliquis vestrum negotium habens adversus alterum judi­ Apostolus eo loco, quod judicum infidelium ju­ cari apud iniquos, el non apud sanctos? Ubi o- risdictionem el imperium in chrislianos nuliol stendit, non esse bonum adire tribunalia judicum lal, aut minuat, aut ei aliquo modo praejudicii. gentilium, quos iniquos vocat: el sicul loquitur dc Immo vero nihil contra ejusmodi subjectionem vero judicio, non desolo arbitrio, cum prohibet ju­ juste jubere potuit, cum sil juris naturalis Ili dicari apud iniquos; ila loquitur dc vero judicio, auctoritate confirmati, ul teste s. Ambrosio, ipse· cum jubet judicari apud sanctos, idesl, Christianos. mei Aposlolus docet ad Rom. 13. Ilespondco: Non praejudicat Aposlolus per illam Addil Aposlolus: /In nescitis quia sancti de hoc inundo judicabunt ? el si in vobis judicabitur judicum Christianorum constitutionem jurisdictio­ mundus,indigni estis, qui de minimis judicetis? ni, el imperio principum infidelium; quoniam non nescitis quoniam angelos judicabimus? quanto jubet Christianis, ul non comparcant coram judice magis saecularia? Ubi demonstrat auctoritatem infideli, si vocentur: sed lanium praecipit,ul sponte Ecclesiae, quae jure suo potest de saecularibus re­ non accedant. Sed quod non jiolucril Aposloluscbus judicare, cum sil judicatura cum Christo lotum ximere chrislianos a subjectione principum infide­ mundum, ct ipsos angelos apostatas in dic ultimi lium, si id utile vel necessarium ccnsuissel, el vi­ judicii: cl certe Christus et Ecclesia non judicabunt res ad perficiendum habuisset: id sine gravi errore ul arbitrii, sine imperio el jurisdictione mundum. dici non posse arbitror: el ratio,quam pro sua sen­ Sequitur: Saecularia igitur judicia si habueritis, tentia Barclajus proferl, omnino infirma est. Natn contemptibiles qui sunt in Ecclesia, illos consliluilc juris naturalis a Deo conlinnali, el ab Apostolo de­ adjudicandum. Ubi concludit ex dictis, ul quoniam clarati csl, ul omnis anima potestatibus sublimiori­ malum est judicari apud iniquos gentiles, el Eccle­ bus subdita sit: sed non est juris naturalis a Deo sia auctoritatem habet judicandi, communi consen­ confirmati, cl ab Apostolo declarati, ul non possil su constituant aliquos de Ecclesia, qui sint judices sublimior potestas per aliam sublimiorem tolli dc ejusmodi saecularium controversiarum, el non di­ medio, el per hoc fieri, ul ei subjectio el obediencit, unusquisque eligat sibi arbitros: sed vos con­ tia non amplius debcalur. Siquidem magislraluum gregati in unum constituite judices. Monet (inquil quoque inferiorum potestati jure divino parendum card. Uajelanus in hunc locum) ul sapiens aliquis est non solum propter iram, sed cliam propter con­ constituatur judex multitudinis fratrum, adjungit: sciendam: cl tamen potest magistratus inferior per Ad verecundiam vestram dico, sic non csl inter vos principem tolli aut mulari, cl tunc personae illi, sapiens quisquam, qui possil judicare inter fratrem cui magistratus abrogatus csl, nemo jam subjectio­ suum, sed frater cum fratre judicio contendit, el nem, nui obedientiam debet. Sic etiam cum rex, ' hoc apud infideles. Ubi declarat, quod dixerat, con­ vel a spirituali suprema potestate in casu hacrcsis, temptibiles,qui sunt in Ecclesia, illos constituite ad vel ab alio rege in casu victoriae dc solio deponi­ judicandum; se non dixisse, ul re vera sapientibus tur, non amplius ad illum perlinet quod Aposlolus relictis, insipientes constituerent ad judicandum: ait, Omnis anima potestatibus sublimioribus subdi­ ta sil. Idem dici potest de patria, et dcspolica po­ sed ut eos confunderet, qui sic adibant tribunalia infidelium, quasi nullus esset in Ecclesia vir sa­ testate: nam juris naturalis a Deo confirmati, el ab piens, qui judex constitui posset; cum contra de­ Apostolo declarati ad Ephes. G. csl, ul filii obediant berent contemptibiles,idest, infimi chrisliani aptio­ parentibus, cl servi dominis, el tamen lilii emanci­ res esse ad judicandum, quam supremi cl sapien- pari cl servi libertate donari possunt, et per huc tissimi infideles. Jam vero cx hoc principio, quod fieri potest, ul nec illi parentibus, nec isti dominis videlicet Apostolo teste, habeat Ecclesia jus, el au­ suis obedire teneantur. Itaque nisi Barclajus natu­ ctoritatem constituendi sibi judices; recte colligunt ralis juris, a Deo confirmati, el ab Apostolo decla­ theologi, atque in primis s. Thomas in 2. 2. qu.lt). rati esse demonstret, ut principes saeculares, sive ari. 10. haberc camdcm Ecclesiam auctoritatem ab­ fideles, sive infideles in ccriis casibus, per eccle­ rogandi principibus infidelibus imperium super siasticam auctoritatem deponi non possint ; nihil fideles. Neque obstat, quod s. Joannes chrysosto- quod ad rem faciat, adhuc dixit, quantumvis mullis mus bunc locum exponens, mentionem faciat arbi­ verbis saepe ac saepius repetitis sententiam suam tri. Nam neque ipse, neque alius interpres, quod in hoc capite persuadere conatus sit. Addit postea Barclajus cliam solutionem nihilo sciam, dicit Apostolum hic loqui dc arbitris electis partibus: sed solum Chrysoslomus dicit,non esse priore solidiorem: Praeterea, inquil, si quis locum IA REBUS TEMPORALIBUS illum Aposloli non limis oculis percurrerit, ani­ madvertet cum id sibi negolii dare,ul adevangelicam perfectionem, quae consilii magis, quam praecepti csl,chrislianos animos erudiat, cum eos horietur, ul potius injuriam ferant, el fraudem patiantur, quam ut judicia inter se habeant etc. Respondeo: Cum Aposlolus liorlalur hi chrisliani judicia inter se non habeant, sed mansuetudine cl patientia occasione judiciorum praeveniant,con­ silium perfectionis, non praeceptum justitiae do­ cet: sed cum jubet,ul si judicia inter se habuerint, ad judices chrislianos, non ad infideles caussas suas deferant: Ium vero non consilium, sed praecepluin dare se luculenter ostendit, cum a il: Audet aliquis vestrum negotium habens adversus alle,nim, judicari apud, iniquos, et non apud san­ ctos? cl, Contemptibiles, qui sunt in Ecclesia, hos eondiluile ad judicandum. Pergit Barclajus, cl omisso Bellarmino s. Thomam aggreditur, dicens: Quoniam aulem singula persequimur, admonere oportet d. Thomam in 2. 2. quaesi. 10. ari. 10. in ea opinione esse, ul cxislimel jus dominii el praelationis ethnicorum principum juste illis auferri posse per sententiam tel ordinalionem Ecclesiae auctoritatem Dei ha­ bentis, ul ille ait. Divi Thomae magna apud me auctoritas est.sed non tanta ul omnes ejus dispu­ tationes pro canonicis scripturis habeam, vel ul rationem vincat aut legem. Ejus ergo manes ve­ neror el suspicio: sed non csl tamen, cur illa cjus opinione aliquis moveatur: tum quia nullam suae sententiae, vel rationem idoneam cl effica­ cem vel auclorilatem profert: tum cliam quia in explicatione epistolae Pauli ad Corinth, contra­ rium plane sentit: Ium denique quia neminem secum antiquorum Patrum consentientem habet, ct rationes multae,aucloritatcsquc in contrarium suppetunt. Halio aulem quam adferl, est, quia infideles merito suae infidelitatis merentur pote­ statem amittere super fideles, qui transferuntur in filios Dei. Mala ratio, cl tanto viro indigna: quasi vero si quis meretur privari officio, bene­ ficio, dignitate , auctoritate aliore jure, quod possidet, idcirco slalim spoliari possit ab olio, quam ab eo g quo id accepit relinetque, vel ab alio expressum mandatum el potestatem ab ipso habente. Ilespondco: Admiranda csl hujus Aristarchi im­ portunitas, pondco: Quando non suppelunl vires Eccle­ siae excutiendi jugum infidelium tyrannorum, ul vere IcmponbusNeronis, Diocletiani,Constantii,Ju­ liani cl Valentis non suppetebant: lum verum est, tolerare regem haereticum vel infidelem eonanlem pertrahere populum ad seciam suam, non esse reIfgionem exponere periculo, sed pati eam in peri­ culo versari: sed quando vires suppetunt,cl polcsl Ecclesia, si velit, per auctoritatem vicarii Christi privare regem liaerclicum vel infidelem dominio, quod babel super fideles : turn si non facial , vere propricquc exponit religionem evidentissi­ me periculo, cum nolit adhibere remedium, quod in promptu habet, nisi forte ratio suadeat, hoc re­ medium ad tempus differre, et alia leniora interim experiri. Quod autem hic subjungit Barclajus. facillimum fuisse chrislinnis olim deponere Julianum, Con­ stantium cl Valentem: jam supra copiose refuta­ tum csl cap.G. 7. cl 8. neque libel Barclojum imi­ tari in iisdem robus saepius repetendis. Pergit Uarclnjus, était: Jam roro ad illud,quod deducit e.u pugna juris divini el humani. re­ spondeo breviter, illum valde falli in co, quod putei esse ibi concursum et conflictum divini juris el humani: non sunt enim pugnantia, ser­ vare veram fidem cl religionem·, el tolerare re­ gem haereticum, vel infidelem. neque alterum de jure divino est, alterum de jure humano, ul ille putat; sed sunl duo praecepta juris divini , colere Deum vera religione, et servire, atque obedire regi, quae simul servari cl expleri pos­ sunt. ut ipsimel Jesuitae docent. Ilcspondeo: Non ignorabam, servire cl obedire regi esse juris divini; cl ideo non hoc negavi in meo libro: sed dixi, juris humani esse, ul hunc, aul illum habeamus regem, juris autem divini ser­ vare veram Iidem ac religionem : quamvis enim jure divino teneamur regi parere,dum rex csl;non tamen jure divino cavetur.ul regi nullis de caussis regnum abrogari possit: alioqui quotquot ab exor­ dio mundi regnis exuti sunl, omnes per injuriam exuti fuissent: neque ulla esset respublica.nul pene nulla juro instituta: Respublicae, siquidem ul plu­ rimum cxaclis regibus constituuntur.lloc csl igilur quod dicimus, ul jus divinum servetur de conser­ vantia vera religione.fas esse aliquando mulari jus humanum, cl transferri regnum ab infideli ad fidelem, quando vel non possit, aut vix possit alia ra­ tione vera conservari religio. At rursum excipit Barclajus. Id. quidem, inquit, totum verum esi, jure videlicet humano fieri, ul hic aut ille sit rex. Sed cave lector, ne capiaris. Omisit Ihllarminus. quod est praecipuum: ad­ dere enim debuit; Al ubi hunc aul illum regem semel habemus, de jure divino est, ut illi in ci­ vilibus caussis cum omni honore el reverentia parcamus; Hac adjectione, quam nemo calholi- C .Ill DE POTESTATE PAPIE eus negarepolesl,illud ejus argumentum prorsus contrarium colligalur: dc qua re salis mulla scri­ psimus in secundo libro dc conciliis. eliditur. Sed forlc quaeret aliquis,si papa nullum omnino Respondeo: Jam mile docui, Ubi hunc vel illum regem semel habemus, jure divino illi parendum superiorem habet in terris: quo jure deponi poled esse, dum in solio praesidet. Sed non esse dejuro a concilio,vel Ecclesia propter baercsimVIlespoiWo divino, ul semper, dum vivit, in solio regali prae­ est in promptu, quoniam cum propter alia crimina sideat: nam fieri potest, ul vel ipse se abdicet po- ejiciantur homines per excommunicationem ab Ec­ leslate, vel ab alio rege superatus cadat a regno, clesia, haeretici per se exeunt cl recedunt, clips! vel bncresiscaussa deponatur, el quocumque mo­ se quodam modo excommunicant; ul sanctus Hiero­ do rex esse desinat, obcdienlia quoque ei deberi nymus notavit explicans illa verba Apostoli ad'fi­ lum cap. 3. Haereticum esse proprio judicio con­ desinit. At, inquit Barclajus: Ex Bellarmini sententia demnatum. Itaque si pontifex, quod fieri non posse lib. 2. de Ponlif. cap. 29. non licet concilio ju­ arbitrar, haereticus vel infidelis vel apostata fie­ dicare , punire vel deponere papam nite idem ret, non tam deponendus, quam declarandus depo­ turbare el destruere Ecclesiam Dei: sed tantum situs a concilio esset. ii resistere non faciendo.quod jubet.et impedien­ CAPUT XXIII. do ne exequatur voluntatem suam. Cur non si­ militer. cl poliore eliam ratione idem de regibus Defenditur tertia confirmatio tertiae rationis eliam censeamus? cum el ipsi sint populis (teste principalis. eodem auctore lib. I. dc ponlif. cap. 9. et lib. 3. cap. 19.) superiores cl judicem in terris nullum In capite vigesimolerlio Barclajus refellere nilihabeanl?cumque praeterea nonnullis magni no­ minis theologis visum sil. concilium oecumeni- lur confirmationem tertiam rationis meae tertiae cum majore supra papam auctoritate praeditum principalis: haec autem csl confirmatio: Denique cur non polesl liberari populus fidelis a jugo regis esse, quam habeat populus in principem? Bcspondco: Si pontifex maximus haereticus fie­ infidelis, cl pelrahcnlis ad infidelitatem; si conjux ret. el Ecclesiam destruere, abducendo cam a fide fidelis liber csl ab obligatione manendi cum conju­ catholica, niteretur; sine dubio deponi, aul certe go infideli, quando ille non vull manere cum con­ depositus declarari a concilio posset, ul colligitur jugo chrisiiana,sine injuria fidei, ul aperio deducit ex can. Si popa, disl. 40. cl hoc neque Bellarmi- ex Paulo. 1. Corinih. 7. Innocentius 111. in cap. nus, neque ullus catholicus negat, quare cx hoc Gaudemus, extra de divortiis? non enim minorcsl ipso potuisset Barclajus intelligcrc, non esse mi­ potestas conjugis in conjugem, quam regis in sub­ rum, si reges propter baeresim deponi possint, ditos, sed aliquando eliam major. Ad hanc confirmationem Barclajus ita respondet, quamvis non habeant in lemporalibus superiores, cum papa propter similem caussam deponi possit, ul videatur de industria intclligere noluisse,in quo qui neque in temporalibus, neque in spiritualibus vis rationi consistat: idque ca de caussa facit,ut oc­ superiorem habcl in terris. Quod autem scripsi in casionem habeat, mulla scribendo, vel doctrinam hb. 2. cap. 29. Pontificem non posse judicari, aul suam ostentandi,vel librum suum locupletandi. Sed deponi a concilio, intcliigilur extra caussam hae- prudens lector facile animadvertet eum extra reni rosis, si vita solum cl moribus Ecclesiam pertur­ vagari. Initio enim fingit me loqui dc conjugio in­ bare atque destruere velle videretur. Est autem ter fideles contracto, quorum alter postea in haerediscrimen inter pontificem cl regem; quod ponti­ sim labilur: quod matrimonium omnino insolubile fex nullum omnino in terris superiorem habet.cum est, el non recte comparari polesl cum vinculo, sil ille servus principalis, quem posuit Dominus quod csl inlcr regem cl populum. Sed mihi numquam venii in mentem de matrimo­ super omnem familiam suam Luc. I2.de quo idem Dominus eodem loco dicit,quod si servus ille male nio ejusmodi loqui, igitur loculus sum de matrimo­ se gesserit,cl coeperit perculere servos el ancillas, nio contracto i nier i nlldclcs, quorum alter cum ad manducare cl bibere cum ebriosis; veniet Dominus fidem convertitur, liber est a cohabilalione eia ju­ ni dic, qua non sperat, cumque severissime pu­ go conjugis infidelis. Quod autem de hoc matrimo­ niet: proinde non vult Dominus, ul a familia, vel nio loculus sim, planum1 csl cx Apostolo cl Innoaliquo de familia puniatur; sed ipse Dominus ju­ contio, quos citavi; non enim Apostolus aul Inno­ dicium de servo illo sibi reservat. Rex autem, qui centius liberum proniinciani a conjugio cum, qui non immediate a Deo regnum accepit; sed populus conlraxil posl Baptismum cum fideli, sed cum qui in eum poleslalem suam Ironslulil: ct praeterea si conlraxerul anlc Baptismum cum infideli, cl postea clirislianus est, aul fuil, ponliilci, ut ovis paslori, conversus csl ad fidem conjugc in infidelitate per­ •-ubjeclus est, cl quamvis non habeat in lempora­ manente. At, inquil Barclajus, tu non dixisti, conjugem libus superiorem aliquem lemporalem: habet lamen superiorem spiritualem, cujus poleslas ad fidelem liberum esse a jugo, aut vinculo, sed ab temporalia eliam se extendit: ideo deponi a sum­ obligatione manendi cum conjugc infideli. Respondeo: Me dixisse, quod Apostolus dixit, cl mo pontifice, ul Christi vicario polesl. Quod si ali­ qui viri docti senserunt, concilium esse supra pa­ intellexisse, quod Apostolus intellexit. Apostoli ver­ pam, magis quam regnum supra regem: non mul­ ba haec sunl: St quis frater habet uxorem infide­ lum de eorum sententia laboramus, cum cx Scri­ lem, el haec consentit habitare cum illo, non dipturis, ct conciliorum eliam generalium dccrclis initial illam: cl si qua mulier habcl virum infide- 3i:> IN IIEBUS TEMPORALIBUS Icm, cl hic consentit habitare cum Uta, non di­ mittat virum: quod si infidelis discedit, discedat: non enim servituti subjectus est frater, aut soror in hujusmodi. Ubi loquitur dc obligatione cohabi­ tandi, quemadmodum, cl ego loquulus sum; sed non intellexit Apostolus per libertatem ab obligatione cohabitandi, solam libertatem ab obligatione coha bitandi, manente vinculo cl jugo conjugii;sed ple­ nam libertatem cum potestate ineundi aliud conju­ gium, soluto vinculo el jugo conjugii prioris: cl hoc eodem modo verba mea inlclligi volui,quo mo­ do verba Apostoli inlelligunl omnes theologi. Ita­ que poterat Barclajus omittere plus quam partem dimidiam hujus capitis 23. Accedit deinde propius ad rem, sed ut argumen­ tum solvat implicat sc gravissimo errori; sic enim loquitur. Quod si de posterioribus conjugibus argumen­ tum inlelligal. in promptu responsio est cx ea­ dem Innoccnlii epistola decretali: nimirum inter tales conjuges, non esse ratum, matrimonium, quantum ad indissolubile conjunctionis vincu­ lum allinet: et ideo ejusmodi conjuges plenam dissolvendi matrimonii libertatem habent, ut vel mutuo consensu el bona gratia, vel cum ira sui animi et offensa discedant: et alter invito altero, ubi ei libitum sil, nexum illum conjugii per re­ pudium cl divortium dissolvat, cl infra: Aon mi­ rum ergo si conjux ad. fidem perductus a conju­ gis in infidelitate permanentis consortio el po­ testate liber sit: cum etiamsi ambo in infidelitate mansissent, aeque liberum alterutri eorum fuissel ab allero recedere, el matrimonium repudio dissolvere; quia nullum initio inter cos ratum ct firmum obligationis vinculum intercessit, cl infra: Cum itaque nullum inter istos ratum conjugium existai: el subjectio politica et regalis dominatio inter omnes gentes, el in omni lege, tam jure di­ vino , quam humana rata ct probala sil: quid absurdius, aul ineptius dici potest, quam illa in­ ter se componere, el argumentum aliquod ab in­ fidelium conjugam societate, el jugo,quod exculi pro arbitrio polesl, ad regalis imperii jugum re­ pellendum deducere, cl idem dc utroque, quasi de plane similibus judicare. Ilcspondco: Mirum est, cur tantus jureconsultus cx uno verbo Innoccnlii male intellecto in lanium errorem sc praecipitaverit, nam quod ait Innocen­ tius in cap. Quanto, dc divorl. matrimonium infi­ delium non esse ratum,non significat, esse solubile ad libitum; sed non esse insolubile omnino,ul ma­ trimonium fidelium: solum enim solubile csl in ca­ su Apostoli, ipso Apostolo declarante in ea rc vo­ luntatem Dei. Quod autem matrimonium infidelium legitime contractum sil firmum el insolubile, exce­ pto illo casu, perspicuum est, primo ex ipso Innocenlio in cap. Quanto, jam citato: Ubi dicit, Matri­ monium infidelium esse verum: matrimonium au­ tem verum definitur,Conjunctio viri cl focminae in­ dividuam vitae consuetudinem relinens, cap. Illud, dc praesumptionibus. Ubi canonislae communiter eam definitionem approbant, ul eliam theologi apud Magistrum in 5. sent, distinct. 27. Secundo: Idem Innocentius, in cap. Gaudemus, do divorl. expresse docet, repudium eliam apud infideles nmi esse licitum: quod idem habetur in canon. Si quis judaicae 28. quaesi. I. ubi dicitur apud infideles valere repudium lege fori, non lege poli. Tertio: Concilium tridenlinum sess. 24. in principio: Ma­ trimonii, inquit, perpetuum, insolubilcmque ne­ xum primus humani generis parens divini Spiri­ tus instinctu pronuntiavit, cum dixit: Hoc nunc os cx ossibus mcis.el caro de carne mea.quamobrem relinquet homo patrem et malrem , et ad­ haerebit uxori suae, cl erunt duo in carne una. El certe Adam non de matrimonio tantum Christia­ norum, sed de matrimonio in genere loculus est: proinde omne veruin matrimonium perpetuum in­ solubilcmque nexum babel. Accedit quarto, com­ munis doctorum sententia: siquidem Magister sen­ tentiarum lib. 4. distinet. 33. El cum eo sanclus Bonavcnlura, llichardus. Dominicus a Solo, el alii plurimi docent,repudium permissum fuisse Judaeis a Deo per Moysem, ul minus malum, sed numquam fuisse licitum neque apud Judaeos, neque apud gentiles. Alii vero non pauci, ul sanclus Thomas. Scotus, Dur.indus, Paludanus, docent quidem cum Judaeis ita dispensatum fuisse circa repudium ad duritiam cordis eorum, ul licitum cis esset repu­ dium: sed tamen a Christo sublatam fuisse eam di­ spensationem, ul postea non fuerit amplius, neque Judaeis, neque gentibus licitum: sunl enim Christi verba satis aperte Marci 5 Qui dimissam duxerit moechatur, et cap. 10.Quicumque dimiserit uxo­ rem suam,et aliam duxerit,adulterium commisit super eam : cl si uxor dimiserit virum el alii nupserit, moechatur. Itaque excusari non polesl Barclajus, qui Turearum errorem sequulus, voluit licitum esse infidelibus pro arbitrio matrimonia se­ parare.Tametsi enim Tureae id faciunt, tamen cum errore manifesto faciunt. Ex quibus argumentum nostrorum quod frustra Barclajus solvere lentavit, omnino insolubile demonstratur. Aam si licet conjugi fideli propter fidem ct religionem disrumperc vinculum alioqui insolubile,quo alligatus erat conjugi infideli ante conversionem suam ad fidem; quanto magis licebit-populo fideli disrumpere vin­ culum propter (idem el religionem, quo alligatus erat principi infideli, praesertim si is populum fi­ delem pervertere satagat? Debilius enim esse vin­ culum quo adslringilur populus principi suo,quam sil illud,quo adslringilur uxor viro suo, perspicuum est, cum vinculum populi ad principem mullis de caussis solvi poluerii, ct adhuc possit: vinculum autem uxoris ad virum apud Christianos in nullo casu solvi possit, si ratum,cl consummatum fuerit: apud infideles autem jure solvi non possit.nisi per conversionem alterius eorum ad fidem, altero per­ severante in infidelitate. CAPUT XXIV. Defenditur ratio quartaBellarmini pro potestate pontificis in temporalibus. In cap. 24. proponitBarclajus rationem quartam, qua ego usus fueram ad stabiliendam poleslalem summi pontificis in lemporalibus usque ad ipsos 3 re versaretur: at Christus nullum temporale do­ se, sed indirecte extendi ad temporalia, atque ml minium el potestatem usurpavit, dum in terris, iipsam etiam principum terrenorum depositionem. ut homo inter homines ageret, ac proinde neque El cur, obsecro,tantum laborat Barclajus in exami­ Ecclesia, ul Ecclesia, neque papa, ul caput Ec­ nandis et refellendis Bellarmini rationibus pm clesiae cl cicurius Christi ullam temporalem po­ confirmanda pontificia potestate iu temporalibus,»i testatem, ut pluribus explicat cl probal idem vir Bellarminus cum Barclajo convenit in abnegandi doctissimus lib. 2. de 1‘ontif. cap. 4. pontificia potestate in temporalibus? Sed libri sae­ Respondeo: Argumentum Barchiji, quo mei ar­ pius reçus! extant, el facile potent lector judicare, gumenti consequentia oppugnatur, malam habet utrum ego in eodem libro mecutn ipse pugnem,an consequentiam cl falsum antecedens ; quare sine potius Barclajus impostorem agat, ea sententia nu­ viribus ullis solo strepitu verborum pugnat.Conse­ bilis poetae frclus: quentia, inquam, ejus argumenti mala csl,quoniam etiamsi Ecclesia, vel papa non haberet cx se poteslaDolus, an virtus, quis in hoste requirat? lem principes haereticos deponendi,haberet lamcn ipsa promissione jurata, el ex poclo inito cum ipsis Addil postea Barclajus aliam responsionem,quo­ principibus, quando ad Ecclesiam Christianam ad­ niam non oral tam stupidus,ul non videret priorem missi sunl: id quod exemplo illustrari polcsl: quan­ solutionem nullas vires habere, ait igilur: Quacodo enim reges cum romano imperio societatem ini­ mnia promittunt quidem principes Christo, accebant, cl fidelitatem illi jurabant; si postea rex so­ piante promissionem Ecclesia , tamquam ejus cius ad hostes romanorum deficiebat, non existima­ sponsa, in cujussinu regenerantur aul ipso pon­ bant romani injuriam se illi regi facluros, si cum tifice, non ul homine, sed ut Chrisli Dei ministri) regno privarent: quoniam tametsi ante inilam socie­ vicariam operam praebente,ac proinde ipsi Chri­ tatem, nullam haberent romani potestatem in eum sto per Ecclesiam, vel papam obligatio principiiregem: lamcn fides data cl juramento firmata pote­ Hier acquiritur, cl infra: Si pactum conventum statem illis dabat. Deinde falsum csl antecedens postea neglexerint, aut prorsus contempserint, argumenti Barclajani,ul huc usque salis ostendimus ab eo solo puniri possunt, in cujus verba jura­ disputatione tam prolixa, cl cx iis, quae Barclajus runt, quique omnium rerum temporalium Do­ boc loco admittit,nullo negolio demonstrari potest: minus csl, el quem supra se judicem in tempo­ admittit enim habere summum pontificem, ul Chri­ ralibus solum habent: non autem ab eo.cui rerum sli vicarium, eam polcslalcm,quam Christus habuit, tantummodo spiritualium, el recipiendae pro­ dum ulhomo inter homines vixit. Christus autem, missionis cura commissa est. quamvis noluerit, ullum temporale regnum eripere Respondeo: Promissio, qua principes infideles, iis, qui ea possidebant, idque vel sibi assumere, cum ad Ecclesiam veniunt, pollicentur se fideles vel aliis tradere; tamen qui negal potuisse Christum fuluros, cl Ecclesiam defensuros, neque ab ca un­ id facere, evangelium ipsum negal: quid enim est quam recessuros, aul eam oppugnaturos, sub poe­ quod idem Christus dicil Joan. 13. Dedit ei omnia na privationis regni: promissio, inquam, ejusmo­ Pater in manus? Si habuit omnia in manus, certe di principaliter quidem ad Christum dirigitur; sed super omnia potestatem habuit; si super omnia po­ tamen transgressores non solus Christus immediate testatem habuit, cur non potuit dc temporalibus el per sc punire polcsl: sed postea cliam Christi IN IlElll S TEMPORALIBUS vicarius, qui auctoritate a Christo accepta Eccle­ siam regit, transgressores pacti, el juramenti puni­ re, quemadmodum quotidie videmus, eos qui ab­ senti regi coram proroge fidelitatem jurant, si for­ te defectionem moliantur ab ipso proroge, conti­ nuo puniri; el clericos, qui absenti episcopo, co­ ram ejus vicario generali obedienliam spondent, si forte contumaces efficiantur,ab eodem vicario carceribus mancipari et plecti. At. inquit Barclajus. Baro rex ipse fidelilalis jusjurandum acceptai . sed ul plurimum per cancellarium id opus exequatur. Cancellarius itaque cum magnates in verba regis jurantes ad feuda cl dignitates admittit, eas in civili adminislralione el jurisdictione temporali sub rege paries obit, quas pontifex sub Chrislo in spiri­ tuali gubernatione Ecclesiae, cum principes ad eam venientes interposito fidelitatis, el pietatis erga Deum sacramento.recipit. El ul ille quidem clienti semel recepto (licet postea fidem frangat, crimenque committal, quod felloniam vocanti ex nulla caussa feudum auferre polcsl. quod solius regis sil. minimeque cancellario concessum. /Ia neque hic receptos in Ecclesiam principes,quan­ tumvis graviter postea delinquant, fideique dcserlores fiunt. regnis et dignitatibus privare, aul alio modo temporaliter punire potest. flespondeo: Haec lota ratio deceptionis Barclaji, quod summum pontificem cancellario similem es­ se ducit, in quo nulla csl jurisdictio. Quae similiiudo longissime abesi a veritate: siquidem Scri­ pturae divinae veram polcslalcm,el jurisdictionem, earnque amplissimam el supremam pontifici Inbuunl: nam quod dicilur Mallh. 16. Quodcumque li­ gaveris, cl quodcumque solveris, non officium cancellarii, sed officium praesidis jurisdictionem habentis sonat. Et illud. Pasce oves meas. Joan, uli. non officium cancellarii in regno, sed pote­ statem illam pontifici tribuit in christiatios.quam habel pastor in oves', qui eas utique regere el li­ gare, el baculo ferire el ad omnem obedienliam cogere polcsl. Illud cliam quod Aposlolus in Adis cap. 20. dicil. Attendite vobis, el universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus posuit episcopos re­ gere Ecclesiam Dei: non officium cancellarii, sed officium rectoris el praepositi significat. Denique illud Mallh. 2LQui putas csl fidelis servus.quem Cpnslihfil Dominus super familiam suam? non officium cancellarii nobis oslendil,scd officium ma­ gistri domus,qui loii f im liae cum poleslale praccsl. Quare summus pontifex non cancellario, sed proregi in regno, vel vicario in episcopatu, vel rectori in civitate, vel praeposito in familia, vel capiti in corpore comparari debuit: el haec quidem a nobis dicta sunt, si admittenda esset sententia illa Bar­ claji, quod principes cum ad Ecclesiam veniunt, soli Christo fidelitatem cl obedienliam spondeant: sed ea sententia falsa csl, neque cam admittere ulla ratione possumus, spondent enim principes obedienliam el fidelitatem expresse vel Incite, non Christo solum, sed cliam iis. qui Chrisli locum in terris gerunt. Atque huc perlinet illa confirmatio argumenti,quam ego rationi meae quartae subjeci, Βειι.λπμιχι Vol. IV. I*. Il­ 311 ei quam Barclajus in cxlrcmo cap. 2t. refert, cl quorsum pertineat, ignorare se dicil, aul fingit. Quod autem, inquil.huic quartae rationi sub­ jicit: (nam non esi idoneus sacramento Baptis­ mi. qui non est paraliis Chrislo servire,et propter ipsum amittere quicquid haJicl: ail enim Domi­ nus Lue. ! l.Si quis venii ad me, et non odit pa­ trem, el matrem, el uxorem, adhuc aulcm. el animam suam, non polcsl meus esse discipulus.Id quorsum speciei, non video: nemo eerie hoc ne­ gal, sed quid inde? latis ratio non magis ad in­ stitutum perlinet, quam quod remotissimum esi: ul nec illud, quod ibidem sequilur. (Praeterea Ecclesia graviter erraret, si admitteret aliquem regem, qui vellet impune fovere quamlibet se­ ctam. cl defendere hacrelicos. el evertere reli­ gionem ) esi hoc verissimum, sed ul dixi, nihil ad institutum pertinet: non enim de ca re hic quaestio est, sed de poleslale temporali Ecclesiae sive summi pontificis. Respondeo: Quorsum isla pertineant, el quod ad rem propositam maxime faciant, ila ostendo. Fin­ gamus regem aliquem infidelem ad Ecclesiam ve­ nire, cl a Barclajo institutum ila loqui. Ego civis sanctorum per Baptismum cfllci cupio, el sancte promillo. sceptrum meum Chrislo velle subjicere. Ecclesiam ejus pro viribus defendere,cl numquam a sancto proposito deficere: protestor tamen, quod si forle fidem fregero, si haereticus, si apostata, si paganus evasero, si religionem catholicam perse­ qui, cl fundilus everbre conatus fuero-.nolo ab Ec­ clesia, vel ejus praeside, sed a solo Chrislo poena temporali puniri: el si forle praeses Ecclesiae per sententiam excommunicationis me tie coclu piorum expulerit; volo ul nihilominus fideles Ecclesiae li­ lii mihi, ul regi servire cl obedire lencaniur, ne­ que ab hujus obedicnliac vinculo absolvi ullo modo possint. Quaero nunc a Barclajo, an ejusmodi rex ab Ecclesia, ul idoneus, ad Baptismum possil ad­ mitti? affirmabit opinor; sed a prudentibus irride­ bitur. Nam si quis civitate terrena donari vellet, el protestaretur, si proditor civitatis ficrcl. nolle se a praeside civitatis, sed a solo rege in longinqua re­ gione manente, immediate posse puniri: quis non rideret? Cerie qui paratus esso debet, juxta evangelium, vitam propriam exponere pro Chrisli fide, nonne magis paraliis esse debet regnum terrenum amittere? ridiculum aulcm est,dicere, paratus sum regno privari, si fidem fregero; sed nolo privari per sententiam hominum, volo per angelos dc coc­ io sententiam pronunciari.Cerie cliam Ecclesia val­ de esset imprudens, si in gremium suum admitte­ ret eum, qui vellet impune grassari iu Ecclesiae membra, cl nollet fidelem populum posse per ul­ lam hominum mortalium auctoritatem a sua tyran­ nide liberari. CAPUT XXV. Defenditur quinta ratio Bellarmini pro potestate summi pontificis in temporalibus. In cap. 25. Barclajus excutit rationem meam quintam, ac primum cam refert his vcrbis:QuinIa 41 318 DE POTESTATE PAPAE cl poslrema ratio est cx cura, cl ofllcio pastorali. Cum Pelro dicium csl. inquit, Pasce oves meus. Joan. ull. Data esi illi facultas omnis, quae paslori necessaria ad gregem luendum: al pasturi necessa­ ria est polcslas triplex, una circa lupos, ul cos ar­ ceat omni ratione, qua poterit: altera circa arietes, ul si quando cornibus laedant gregem, possit cos recludere: tertia circa oves reliquos, ul singulis tri­ buat convenientia pabula; ergo hanc triplicem po­ testatem habel summus pontifex'. His recitatis subjungit Barclajus: Ex hoc princi­ pio el fundamento, iria, ut illi ridetur, argu­ menta urgenlia deducuntur. Sed ne. longius abeal, respondeo in primis ad istud ipsum fundamenlupi, lotum verum esse, ac pro me stare., at­ que inde contrarium ejus, quod ipse asserit bel­ lissime colligi. Haec ille, qui post mulla inania verba Icxil hunc syllogismum: Chrislus commen­ dando suas oves Petro dedit omnem potestatem necessariam ad luendum gregem. Atqui non de­ dit ei potestatem temporalem: Ergo potestas tem­ poralis , non est necessaria ad tuendum gre­ gem. Respondeo: Si per polcslalcm temporalem velit inlclligi Barclajus polcslalcm, quae sil in sc pro­ prie el formalilcr temporalis; admitti potest argu­ mentum: sed nego inde sequi, non esse necessa­ riam summo ponlidci poleslalem, quae liccl sil in se spiritualis, tamen exlcndi possil ad temporalia, proul ad spiritualia referuntur, eisque subordinan­ lur. Sin aulcrn per polcslalcm temporalem inlelligal poleslalem disponendi de temporalibus in or­ dine ad spiritualia: Ium dico, falsam esse assumplioncm: cl addo syllogismum Barclaji eo vitio la­ borare, quo nullum csl in arlc disserendi ndlius, id enim assumit, ct sibi concedi petit, quod verti­ tur in quaestionem. Assumit enim s.Petro non fuis­ se datam temporalem poleslalem. quasi hoc ipsum nonesscl quod in tolo libro suo probaro contendit. El corie si islo modo dispularc liccrel, possem ego quoque ila ratiocinari: ChrislusPelro dedil eam so­ lum poleslalem, quae necessaria est ad luendum ct pascendum gregem: Atqui dedil polcslalcm spi­ ritualem, quae extenditur ad temporalia, ul ad spi­ ritualia referuntur; ergo ejusmodi potestas neces­ saria csl ad gregem luendum, alquc pascendum. Sed audiamus alium syllogismum Barclaji, priori non dissimilem. Deinde, inquit, progredimur hoc modo, Absur­ dum csl summum pontificem, quatenus successor est b. Petri, habere plus poleslalis, quam habuit Petrus. AI Petrus nullam habuit potestatem tem­ poralem in Christianos: ergo nec summus nunc pontifex, quatenus successor ejus est. \c ne hic quoque Objiciatur,cum assumere.quod eral probandum: probat assumptionem ex Bcllarimno lib. 5. de PuntiL cap. G. Ubi dicil, poleslalem spiritualem, cl temporalem esso similes spiritui cl carni: et quemadmodum spiritus ct caro possunt esse conjuncta, ul in homine: cl separata.ul in an­ gelis cl bcsliis:sic eliam polcslas spiritualis cl tem­ poralis possunl esse conjunctae, ul nunc sunl in­ ter cbrislianos; cl separatae, ul erani tempore a- poslolormn.quando nullus eral in Ecclesia princeps politicus. Ex his ila colligit Barclajus. Si separatae erant hae potestates tempore apo­ stolorum. ut erant revera de jure el de facio; consequitur necessario . divum Petrum nullam habuisse temporalem poleslalem: alioqui falsum esset eas fuisse separatas. Hoc argumentum tanti facit Barclajus, ul paulo infra dicat. El vero hae rationes apertiores sunl, quam quibus aliquis sine fraude reniti, cl repugnari possil; ul mirum sil homines eruditos, cactero* que pios, ila zelo quodam inconsiderato ofteaecari, ul dubia pro certis, pro perspicuis gbscura. pro rectis contorta, pro expeditis denique iimluta el implicata mullis controversiis, cl contra­ dictionibus amplecti, el sequi non dubilenlAI ■ « ille, qui usque ad finem capitis pergit reverentiam suam erga sedem aposlolicain praedicare, nostram caecitatem redarguere, el mulla ex iis, quae anfri dixerat, more suo repetere. Respondeo: Verissime dictum csl a Bcllarmino simillimam osse polcslalcm spiritualem, sivo ec­ clesiasticam spiritui el temporalem, sive politicam carni: quam similitudinem ante Bellarminum al hanc rem explicandam adhibuerunt s.Gregorius nazianzcnus, Hugo de s. Victore, s. Thomas,Alexan­ der Alensis, Thomas Waldensis, el alii. Acc mfo.tis vere dictum csl. eas potestates lempore apostolo­ rum fuisse separatas, quo modo spiritus angelicus separatus est a carne: et caro brutorum separata esi a spirilu: nunc aulem conjunctas esse.quo mo­ do spiritus, cl caro conjunguntur in hommes. Ex his aulcrn recte colligitur,s. Petrum habuisse pote­ statem aposlolicam. idesl, spiritualem el ecclesia­ sticam, supremam cl amplissimam, cl non habuis­ se polcslalcm regiam, sive imperatoriam, aliaimc mere temporalem, alquc politicam: sed non recte colligitur, potestatem spiritualem s. Petri non sc potuisse extendere ad omnia temporalia, ct ad ipsa regna el imperia dirigenda cl corrigenda, si reges el imperatores chrisliani lièrent. Itaque discrimen inter tempus aposlolicmn cl nostrum.non csl circa poleslalem, quae semper eadem foil in s. Pelro. ct in successoribus; sed circa materiam subjectam, sive circa usum poleslalis: tunc enim polcslas iiposlolica non exercebatur in regibus dirigendis,quia nulli erant reges in Ecclesia Christiana, cujus Ec­ clesiae paslor cl rcelor csl'Christi vicarius: nunc aulcrn eadem illa polcslas exercetor in regibus di­ rigendis cl corrigendis , quoniam non désuni in Ecclesia reges cl principes politici. Ac ut exemplis rem illustremus,certe spiritus hu­ mani a corporibus scparali, iidein sunl, qui antea erani cum corpora animarent,ct camdein ipsam po­ testatem habent, quam antea habebant: el tamen nunc separari non rcgunl corpora, ul antea rege­ bant, cl iterum post resurrectionem regent, sic et­ iam spiritus angelici sive boni, sive mali, dum cor­ pora nulla assumunt, non exercent polcslalcm in membra corporis: cum aulem vel corpora aerea si­ bi adjungunt, vel in corpora humana ingrediuntur, corpora illa nutu movent, cisqnc imperant, cl mo- l.X llEBLS TEMPOliALlBUS (kraiilur: nec tamen ullus erit tam imprudens, qui existimet angelos acquirere polcslalcm novam,cum corpora assumunt: pari ratione cum in corpore hu­ mano membrum aliquod abscinditur, cl a reliquo corpore separatur, non potest spiritus membrum illud movere, cique dominari: non quod polcslas spiritui desii, sed quia decsl membrum.in quo mo­ vendo spiritus exerceatur.Denique initio Ecclesiae chrislianae antequam apostoli diaconos ordinarent, mu) poterant apostoli diaconis uti, cisquc impera­ re: poslcaquam aulem ordinali sunl. iis apostoli ulebanlur, cisquc imperabant. Num igilur concede­ mus, defuisse apostolis aliquam poleslalem eccle­ siasticam antequam diaconi esse coepissent in Ec­ clesia? concedemus omnino, si cum Barclajo desi­ piamus. qui ex defectu materiae defectum colligit poleslalis.Ex his apparet.quam levia sint argumen­ ta Barclaji. quae ipsius judicio demonstrationes in­ dissolubiles videbantur. Defenditur prima pars rationis i/uintae pro polestale sumini pontificis in temporalibus. In cap. 2<·.aggreditur Barclajus refutare, primam partem rationis meae quintae: erat aulem haec laliocinalio.Pastori necessaria est potestas circa lupos, ut cos arceat omni ratione qua poterit ab ovili:lupi aulcrn, qui Ecclesiam vastant, sunt haeretici: Ergo si princeps aliquis ex ove,aul ariete lupus liat.idesl. cx Christiano liat haereticus,poterit pastor Ecclesiae eum arcere per excommunicationem.el simul jubere populo ne. eum sequatur, ac proinde privare domi­ nio, quod habel in subditos. Ad hanc ratiocinationem Barclajus respondens admittit omnia, excepta illa extrema parte conclu­ sionis, qua diximus, posse pastorem jubere popu­ lo, ul non sequatur amplius regem suum: distin­ guit enim hanc partem, ac dicil, Posse, quidem pa­ storem jubere fidelibus, ul non sequantur regem haereticum in haeresibus, sed non posse jubere, ut non sequantur eum in rebus politicis. Additaulem posse quidem rogem haereticum privilri communione fidelium in rebus sacris, sed ne­ que hoc esse faciendum, si periculum sit schisma­ tis cl scandali, cl graviorum malorum, cx Augu­ stino lib. 3. cap. 2. contra cpisl. Parmeniani: de qua re diximus, cap. 9. Ubi haec eadem Barclajus Itisius tractavit; jam enim admonui, Barclajmn in repetitione rerum earumdem magnam pariem libri sui consumere voluisse. His igilur omissis, lota ratio, oh quam negat Bar­ clajus posso a summo pastore prohiberi fidelibus, ut regi haeretico obedientiam eliam in rebus poli­ ticis praestent, ea csl,quoniam jure divino debetur regibus obedienlia: el non potest ullus homo, ac ne ipse quidem summus pontifex dispensare in jure divino: el ad hoc probandum adducit rescriptum Innoeentii III. qui cap. Cum ad monasterium, dc statu monadi, dicil: Aon posse dispensari cum monacho.ut uxorem ducat, vel rerum proprieta­ tem habeat: cl hoc loco mulla disputat de jure di­ vino cl humano, cl dc matrimonio Conslautiac lio- 319 gerii regis filiae, quae cum esset sanctimonialis cx dispensatione Clementis 111. pontificis nupsisSedi­ citur Henrico Vi. imperatori. Al nos supra, ralionern Barclaji nullius roboris esse demonstravimus: quoniam dc jure divino esi, ul inferior obcdial superiori,quamdiu superior esi; sed si dcsicril esse superior, desinet etiam praece­ ptum de obedienlia illi exhibenda. Id quod osten­ dimus ex mullis similibus:siquidem juris divini est, non solum, ul populos obcdial regi; sed etiam ul filii obedianl patri, servi domino, uxores mnrilis:et tamen si filius emancipetur, el servus libertate do­ netur, el uxor per divortium, aul repudium a ma­ rito separetur, non amplius tenentur lege illa divi­ na: quemadmodum eliam promissio jurata jure di­ vino servanda esl.cl tamen si is, cui promissio fa­ cia csl, eam relaxet, non tenebitur eam implere qui promisit. Ilcslilolio jure divino sancila esi, cl tamen si credilor debitum remittat,restitutionis ob­ ligatio nulla restat: atque exempla similia plurima possent adduci. Sic igilur, jure divino Icnclor po­ pulus regi servire, dum rex est: sed si rex desinat esse, quod multis modis fieri potest: nulla remanet obligatio servitutis, aul obedicnliac, non est autem dc jure divino, ul rex justis de caussis deponi non possil: mulloque minus juris divini csl.ul summus pontifex declarare non possil, regem haereticum non esse legitimum regem, nullamqne ei deberi a fideli populo obedientiam. Quod aulem allinet ad cap. Cum ad monaste­ rium. dc statu monachorum, res facilis csl: id enim solum Innocentius docel. non posse consistere ma­ trimonium. cl proprietatem rerum cum statu mo­ nachorum; cum ad essentiam vitae monasticae per­ tineat continentia cl paupertas. Itaque non poterit summus ponlifex facere, ul idem monachus sil et conjugatus: idem monachus el dives opum in par­ ticulari. Aliud autem est, utrum possil summus pontifex dispensare cum monacho, ul transeat a vita monastica ad vitam saecularem, et saecularis effectus matrimonium inire possil,ct opes proprias retinere, de hoc enim varie sentiunt ductores. Dc Constantia \ero Bogerii regis tiliae fabulam esse cxislimamus, quod sanctimonialis el vetula cum es­ set. dispensatione Clementis 111. nupserit Henrico VI. Aam Gulcfridus Viterbicnsis. qui Hcnricum VI. in literis el moribus instituebat , scribit, nuptias llcnrici cum Constantia celebratas .Mediolani anno salutis 1186. sedente in oposlolica sede l'rbano III. et ipsa Constantia annum trigesimum agente.cx quo sequitur, ul falsum sil dispensasse cum ea in volis monasticis Clementem III. vel. ul alii dicunt,Celeslinum III. ul abi, Alexandrum III. nam hic jam obierat, illi nondum sedere coeperant: falsum quoque sil, eam nupsisse cum esset vetula annorum supra quinquaginta: falsum denique fuisse antea sanctimonialem, cum id nullus scribat ex iis, qui eo tempore vixerunt. Vide card. Baronium torn. 12. Annalium ad annum I ISG. Urum volum, an juramentum magis obliget. In cap. 27. Barclajus. ul caussae suae undique adjumenta conquirat, confert votum monachorum 320 DE POTESTATE PAPAE cum juramento illo, quo populi regibus fidelitatem < t obedientiam pollicentur. Ac dicit, pontificem ex aliquorum doctorum sententia dispensare posse in votis monachorum, sed etiam si hoc detur, non es­ se admittendum,ut dispensare possit in juramento, quo populi ad regis obedientiam se adslringunl. Vi­ detur igilur sentire Barclajus majus vinculum jura­ menti esse, quam voti, cujus lamen contrarium di­ scrie docet sanctus Thomas in 2. 2. qu. 89. ari.8. ct omnis fere schola theologorum in 3. seni. dist. 39. Volum enim est promissio facte Deo: juramen­ tum csl confirmatio promissionis homini f.ictaemiagis aulem tenetur homo implere promissionem fa­ ciam Deo, quam homini, deinde qui votum violai, infidelis csl Deo: qui juramentum frangil, crimen irreverentiae in Deum committit: gravius aulem cri­ men infidelitatis esi, quam irreverenliac: cum infi­ delitas omnis erga superiorem irreverentiam con­ junctam habeat. non omnis irreverentia infidclitalem. Igilur gravius pcccal volifragus, quam jura­ menti violator: proinde magis obligat volum, quam juramentum. Denique volum res est absolute bona; juramentum bonum est necessitate cogente: allo­ qui Dominus Mallii. 5. dicit: Ego aulem dico vobis non jurare omnino. El Jacobus in epistola sua cap. j. Ante omnia, inquil, fratres mei nolite ju­ rare·. nusquam aulem legimus, nolite vovere; sed conlra, rex el propheta David hortetur, dicens in psal. 75. Vovete cl reddite Domino Deo vestro. Igilur volum nobilius juramento csl, ac per hoc gravius pcccal qui volum frangil, quam qui jura­ mentum violat: proinde magis obligat volum,quam juramentum: quare si summus pontifex dispensare potest in votis, mullo magis potcrii in juramento. Sed Barclajus resistit hac ratione: Totus ordo monachalis, aliique in Ecclesia, ul quidam vo­ lunt, ab humanis constitutionibus, et jure posi­ tivo profecti sunt, in quos idcirco plena,el omni­ moda poleslas pontifici csl, uti superius paulo di .cimus: al submissio ct obedientia regibus ac principibus, alque omnibus omnino praepositis el superioribus debita, est juris naturalis, et di­ vini utroque testamento confirmata. Nam licet de humano jure sit, ul hac, aul illa reip. forma li­ tamur, velhunc, aul illum principem habeamus·, lamen ul cum, quem semel accipimus, reverea­ mur, cique in omnibus, quae. Dei mandatis non repugnant, submisse pareamus, non humanae solum, s 'd naturalis el divinae esi ordinationis. Respondeo: IIoc argumentum ab omni parle nu­ tat: nihil enim solidi, nihil firmi habcl. Nam quod tutus ordo monachalis ab humanis constitutionibus el jure positivo profeclus sil, non modo falsum,sed eliam haereticum csl, siquidem consilia cvangelica. in quibus ordo monasticus fundatur, non ex hu­ mana constitutione, sed ex ipso ore Domini,ac Dei nostri Jesu Chrisli profecta sunl: dc qua rc fuse tractavi in lib. de monachis, neque id ullus catho­ licus negal. Dein.lc vola ipsa monastica, in quibus • ssenlia monasticae vitae consistit, juris cssc divi­ ni, non modo catholici omnes docent, sed el ipse B rclajus paulo ante confessus csl. Unde ergo nunc i<·1 utn ordinem monasticum ab humanis constitu­ tionibus ct jure positivo profectum cssc dicit ? Praeterea si, ul ipse in hoc suo argumento assumit, submissio regibus ac principibus, alque omnibus praepositis cl superioribus debita, est juris natu­ ralis, cl divini in utroque Testamento coullrnul.i; ergo submissio monachorum suis praepositis.cl su­ perioribus debita, est juris naturalis et divini, in utroque Testamento confirmata.Unde igitur Bardajus colligit, posse pontificem dispensare in obe­ dientia , et submissione monachorum erga suos praepositos cl superiores: cl non posse in obeditolia, el submissione populorum erga reges el prin­ cipes, cum ulraquc sil juris naturalis el divini io utroque Teslamcnlo confirmata? quin eliam cmnobedientia monachorum habeat votum, idque solemne adjunctum : cl obedientia populorum simplici juramento confirmata sil: videtur omnino facilius posse dispensari per summum pontificem, in obe­ dientia populorum, quam monachorum, cum voli vinculum majus sit, quam juramenti, ut theologi docent. Denique quemadmodum Borclajo teste juris humani est. qua forma rcip. utamur, cl hunc aut illum principem habeamus; sed poslcaquam ali­ quem accipimus in principem ul ci parcamus,juris divini est: sic eliam juris humani csl quorilucl forma vivendi monachi utantur, cl hunc aul illum praepositum habeant; cl lamen ul ei. quem in prae­ positum semel susceperunt, submisse parcant ju­ ris divini csl. Ergo omnia paria sunl, neque ulla est ratio cur possil summus pontifex in uno dispen­ sare, cl non in allero, idest, cur possil monachosa viriculo obcdicnliae praeposito suo promissae ab­ solvere, cl non possit absolvere subditum a vinculo obedienliae regi suo promissae. Pergit Barclajus, ct aliud argumenium lexilex natura voli, et juramenti: quod argumentum, quia non multum ad rem facit, cl lamen verbosissime ab ipso proponitur, ego in pauca contraham, ut visargumcnli quanta sit appareat: sic igilur ille ratioci­ natur: Votum csl promissio facta Deo cl Ecclesiae, proinde creditor principalis csl Deus: polesl nutem pontifex, qui vicarius Dei est. cl caput Ecclesiae loco Chrisli, declarare non displicere Deo cl Eccle­ siae, ul promissio illa ob justam aliquam caussam, cl magis Deo gratam, quam sil promissionis illius adimpletio, remittatur el condonetur ei, qui vove­ rat. Al juramentum quo pactum aliquod, vel spon­ sio obsignatur, non facit Deum proprie creditorem, sed hominem, cum quo pactum initum, el cui pro­ missio jurata facta csl: quod cx eo perspicuum csl, quod homo creditor potest etiam sine ulla caussa liberare debitorem et juramento solvere; si illi promissionem sibi factam libere remittere velit: ne­ que hic habet locum interpretatio aut declaratio summi pontificis, cum homo ipse creditor perse loquatur. Ergo non polesl summus pontifex homi­ nes a juramento solvere, quoniam privaret credito­ rem invitum obligatione sibi optimo jure quaesita, cl omni jure divino cl humano licita. Respondeo: Quando summus pontifex solvil ho­ mines juramento, non tollit jus quaesitum ex justa cl licita obligatione: sed vel declarat obligationem el promissionem fuisse, vel faciam esse illicitam, ut < um absolvit populos a juramento fidelitatis prae­ stito principi haeretico, vel qui postea in hacresim 321 l.X IIEDUS TEMPOBVI.IBUS lapsuscsUaullollil vinculum juramenti, relicta protnissione in suo vigore, ad eum llncm tanturn, ul possil, qui promiserat, sine periculo sacrilegii pro­ sequi jus suum coram legitimis judicibus. Sed haec Barclajo non erant incognita, ul qui ju­ ris prudentiam praecipue profiteretur:ideo subjun­ git: Sed esto auferre ex caussa possil, el promissioneni jurisjurandi vinculo liberare (ne de hac rc amplius cum canonislis hic contendam) au fe­ ral igitur; quid ci deinde facio consequens in nosiro hoc negotio videtur? liberum fore populum, ilices, ab imperio el subjectione principis, sla'im niquejurisjurandi nexu solutus est. Ila nevero:·’ on non perspicis, jusjurandum hoc non esse nisi accessionem lanium confirmatricem illius obliga­ tionis, qua fides el obedientia principi promissa csl, an ignoras accessiones lolii el liberari posse sine interitu principalis obligation i's? Manci ergo adhuc obligatio . cui jusjurandum accesserat; quae quoniam juris naturalis. el divini est. non minus (enet hominum mentes, ct conscientias upud Deum, quam si esset juramento sustentata. Ilespondeu: Potest quidem, ul supra dixi, lolii vinculum juramenti, etiamsi non tollatur promis­ sionis obligatio. Sed quando summus pontifex pro­ pter hacresim, aul aliam justam caussam, solvit po­ pulos a juramento fidelitatis, simul etiam solvere solet a vinculo promissionis, ac jubere, ul populi non amplius obedianl ei, cui promissionem obedicnliac fecerant: posse aulem id pontificem, ul Christi vicarium, praestare, nos supra ex doclurihus ct conciliis, ct cx ipsis eliam divinis literis oslcndimus, cl ante mullos annos idipsum quinque rationibus theologicis ostendimus: neque Barclajus omnibus suis argumentis el cavillationibus ens ralioncs refellere potuit. Nam quod hoc loco iterum repetit el inculcat, obligationem parendi regibus csscjuris naturalis cl divini: non semel a notiis ex­ plicatum csl, id esse intelligcndnm de obligatione parendi regibus, dum reges sunl; non esse autem juris naturalis el divini, ul rex non possil regno privari. si haereticus efficiatur cl ratio manifesta ct usus frequens apertissime demonstravit. At, inquil Barclajus. hoc axiomate llellarminus praecipue nititur, dum vult ostendere, papam non posse subjicere se ipsum sententiae cuaclivae conciliorum", quoniam (inquil lib. 2. de conci­ liis, cap. 18.) papae potestas super omnes csl dc jure divino: non aulem polesl pupa dispensare injure divino. Ilespondeo: Si papa se ipse subjiceret sententiae coactivoc conciliorum, aul principum quorumcum­ que, vere subjiceret superiorem inferioribus, ac per hoc cum divino ct naturali jure pugnaret: nam jure divino papa est pastor ct pater el praepositus omnium Christianorum, ac per hoc superior omni­ bus, qui oves cl lilii el subditi ipsius sunl: et jure eliam divino superior ab inferiore judicari non po­ test judicio saltem coaclivo. Al vi ro cum papa ju­ dicat regem, vel eliam deponit; nihil agit contra jus divinum, quoniam superior inferiorem judical, pastor ovem, paler filium , praepositus subditum, quod csl juri divino el naturali rationi maxime con­ sentaneum, Quamvis enim reges in temporalibus non agnoscant superiorem temporalem, vel eliam nullum agnoscant directe, nisi Deum: lamen agno­ scere debent superiorem spiritualem, cujus pote­ stas ad temporalia se extendit, quatenus ea spiri­ tualibus subordinanlur, ul supra non semel di­ ctum est. Ad extremum sic loquitur Barclajus. Ne qua er­ remus. tenendum csl. aposlolicae potestatis ple­ nitudinem e.am tantum potestatem complecti, quam Dominus Jesus Dei Vilius.cum in hoc mun­ do versaretur, ul homo infer homines habere voluil:el catenas papam nobis Christum referred cjus esse vicarium: non aulem poteslalcm illam, quum ul Dei Filius. Deus ipse Patri aequalis ab aeterno habuit, cl divinitati suae omnipotentiae reservavil.de qua ail: Data csl mihi omnis pole­ slas in coelo cl in terra. Itcspondco: Non admitto solum, quod Birclajus hic postulat, plenitudinem aposlolicae potestatis , non esse parem omnipotentiae divinitatis Chrisli: sed addo eliam, non esse omnino aequalem illi po­ testati,quam in terris linberc voluit, ct habuit Chri­ stus, ul homo. Christus enim etiam dum mortalis cum mortalibus versaretur,habuit potestatem,quam theologi vocant excellentiae, per quam sacramenta instituere poterat, et sine sacramentis peccata re­ mittere, el alia id genus, ad quae plenitudo pote­ statis pontificiae non pertingit. Itaque non sum de numero corum de quibus ait. Joan.de Turrccrcmata scripsisse, in can. Conjunctiones 35. quaesi. 2. Mirum csl. quod summi pontifices loquantur mo­ derate dc potestate eis data, cl quidam doctorculi sine aliquo vero fundamento volunt adulando cos quasi acquiparare Deo. Nihilominus tamen securus affirmo, potuisse Dominum nostrum Jcsum Chri­ stum lemporc mortalitatis suae, disponere dc tem­ poralibus omnibus,ct reges ac principes regnis do­ miniisque privare, cl liane poteslalcm vicario suo sine dubio concessisse, ut ea utatur, quando ne­ cessarium judicaverit ad animarum salutem, quae illi praecipue curae cssc debet. CAPUT XXVIII. Digressio circa sententiam cap. inter corporalia, de Ira nslalioneepiscopi. In cap.28.invehiturBarclajus in canonistas.quos dicit polcslntem omnem divinam el humanam pon­ tifici attribuere,ex ignoratione verae sententiae ver­ borum Innocenti· III. pontificis, quae habentur cap. Inler corporalia.de translatione episcopi. Ibi enim Innocentius dicit, fortius esse vinculum con­ jugii spiritualis.quod est inler episcopum cl Eccle­ siam, quam sit vinculum conjugii carnalis inler vi­ rum ct mulierem. Et quoniam vinculum conjugii carnalis homo solvere non polesl.juxta illudMaltb. 19. Quod Deus conjunxit, homo non separel:Ninculum aulem conjugii spiritualis non raro papa dissolvit: videtur sequi, ul, aut falsum scripserit Innocentius, aul papam Deo aequare voluerit. Sed quoniatn haec disputatio ad institutum no- DE POTESTATE PAPAE 322 sirum non pertinet, cl Dnrulnjus, ideo solum hanc digressionem libro suo inseruit,ul occasionem habcrel canonistes carpendi: nam. cl in hoc cnpilc audacter scribit, nihil esse meris cnnonislis impe­ ritius; cl in cap. sequenti non veretur dicere, In­ nocentium IV. cl Jonnnem Andream ciinonislanim facile principes ineptissime hunc locum hinocenlii 111. explicavisse: proplcrca non ero in hoc capi le • oniulando prolixior. Nam neque canonislac,inter quos mulli viri doctissimi inveniuntor, defensione mea indigent; neque ego scientiam canonum ila calleo, ul audeam me patronum canonistarum pro· lilcri. Illud imum annotare placuit, Barclajum ca­ lumniatorem videri, dum dicit canonists summo pontifici divinam auctoritatem ex verbis Innoceulii perperam intellectis, tribuere. Id enim lanium ab­ oi a vero, ul contra polies nonnulli eorum piopler istum canonem pontifici detrahere, aut illum colligere, non vereantur. Glossa eerie, ubi Inno­ centius dieil: Fortius esse vinculum spiriluale.cor­ rigit, dicens, dignius, non fortius: cl Ostiensis in Summa, dc Elect, num. 21. ul ipse hoc loco Bar­ ii,>jus referi. Illa, inquit, ratio non esi sufficiens, salva auctoritate cl reverentia reddentis. Denique neque Innocentius IV. neque Jo. Andreas, neque Abbas panormilanus , neque Ancoranus , neque ullus alius ex iis (pios videre potui, cx verbis Innocenlii III. divinam poleslalem summo pontifici tribuunt, ul Barclajus calumniatur. CAPUT XXIX. De tero sensu cap. Inter corporalia, de Iranslaiionc episcopi. l’ I In cap. 20. Barclajus rcjcclis aliorum explicatio· mbus.profert sententiam suam de vero sensu cap. 1 nier corporalia, de translatione episcopi: el in summa dicit, verba hujus capituli pugnare cum mente legislatoris, ul aliud pontifex scnseril. aliud scripserit. Hoc aulem, quid aliud csl, nisi pontifi­ cem facere vel ignorantem, qui nescierit mcnlcm Miam explicare, vel malignum, qui voluerit men­ tiendo leviores decipere? At fuit Innocentius olimium consensu pontifex optimus el sapienlissimus, ul procul ab eo abfuerit tum ignorantia, Ium malignitas. Dicam igilur quid mihi videatur ponti­ fex in hoc obscuro capitulo docere voluisse: el, nisi fallor, ostendam, verba capituli non lanium in se esse verissima sed cliam ad mcnlcm pontificis explicandam aptissima. Fortius esse dicit ponlifcx vinculum conjugii spiritualis, quam carnalis. Id • sse verum probatur hac ratione, quoniam vincu­ lum conjugii spiritualis non polcsl iu totum solvi, nc per mortem quidem, semper enim manci itni-r· 'Mis character episcopalis, qui nulla vi deleri i olcsl: vinculum aulem conjugii carnalis per mor­ tem ila solvitur, ul si maritus defunctus ad vitam rediret, non posscl uxorem repetere, quam vivens duxerat, doctrina csl Apostoli ad Roman. 7. Dein­ de vinculum con,ugii spiritualis a solo pontifice maximo sohi potest, non quidem omnino, uldi.xiII us, sed in ordine ad Ecclesiam particularem cui junctus oral. Solus enim Chrisli vicarius oplscopn· transferendo; vel deponendo,vel facultatem renuo ciandi tribuendo, solvit a vinculo, quo Ecchw suae tenebantur obstricti: vinculum aulem cmiju; i carnalis non sidus papa, sed ipsi cliam conlr.ilien· les aliquando licile, libereque dissolvunt.Siquidem matrimonium rnlum. non consummatum polcsl >11er coiijugum jure solvere, si ordinem rtligiosun profiteri velit, ex concilio Irid. sess. 21. can. 7.r;-· que in hac re ullam a summo pontifice facultate ·. petere' debet. Hem matrimonium idler infide! · contractum cl consummatum, quod utique veru: matrimonium csl. polcsl dissolvere aller en;.· gum, si ad fidem Christianam convertatur allero conjuge in infidelitate remanente, cx Aposlolol. Cor. 7. Idem in Testamento veteri, matrimonia -’, iam consummata passim ipsi conjuges per libellam repudii dissolvebant, neque pontificis imclorilalra cxpeclabanl, ex Deuieronom.i ap. 24. Denique ma­ trimonia rala el consummata fidelium solvi [khsunl quoad Iliorum el colmbilnlioncm coriis i!: caussis ab episcopis particularibus: matrimoniuni spirituale, ne quoad colinbilalionem quidem ab a· lio, quam a summo pontifice solvi polcsl. I’v his igilur manifeste colligitur vinculum spiritualis con­ jugii, quod a solo pontifice solvi polcsl, firmius.,; fortius esse,quam vinculum conjugii carnalis,quel ab ipsis conjugibus, vel ab inferioribus sacerdoi· bus solvitur. Atque huc respexisse videtur Inno· ccnlius pontifex, cujus propositum in co capllulo erat docere, translationes episcoporum sine ponti­ ficis maximi consensu fieri non posse. CAPUT XXX. Despondetur ad objectiones contra primam par­ iem rationis quintae pro potestate summi ponUlicis in temporalibus. In cap.30.Barclajus post longas digressiones re­ vertitur ad primam partem rationis quintae Bellarmini, quam in cap. 2.3. sibi refutandam suscepe­ rat. Ait igilur: Admittimus quidem ejus propositionem, pastori scilicet necessariam esso poleslalem circa lupos, ul eos arceat omni ratione qua polcsl. .tdintlli mus cl assumptionem. lupos videlicet. qui Eccle­ siam Dei vastant esse haereticos. Ex quibus con­ cludit hoc modo Eryo si princeps aliquis c.rore. aul ariete (ial lupus. idesl, e.o Christiano ;'mi hae­ reticus, poterit pastor Ecclesiae eum arcere per excommunicationem, cl simul jubere populo iv. eum sequatur. ac proinde privare eum dominia in subditos. Vitiosa collectio. cujus loco in bona dialectica reponendum est, Erqo si princeps aliquis ex ove, aul ariete/ial lupus, poterit princeps Ecclesiae eum arcere omni ratione qua polcsl. Respondeo: Nullum hic est vitium, sed ('(impen­ dio dictum csl, quod longiori circuitu diei potuis­ set: nam ratio, qua polesl cl solet pnslor Ecclesiae haereticos, quasi lupos ab ovili suo arcere, illa csl, ul par sententiam excommunicationis cos removeat IN liLIJl S TIMPOIUI.IBLS a commercio ctilholicorum cl per absolutionem a vinculo subjectionis cilicial, ne pupulus catholicus principem haereticum deinceps sequatur. Neque propositum mihi fuit in libris scribendis, syllogi­ smos proprie formare secundum Oguras cl modos, ut in scholis faciunl, qui dc proposita quaestione, exercendi ingenii gratia disputant: sed vim rationum explicare, atque ostendere, ul alii faciunt,qui libros theologicos scribunt. .1/, inquit barclajus, polcsl quidem pastor Ec­ clesiae jure suo excommunicare regem haereti­ cum: sed absolvere populum a juramento fideliIulis, aul jubere ne populus catholicus regem haereticum in rebus politicis sequatur, jure non polcsl, cum hoc juri divino el naturali repu­ gnet. Ac ne illi fortasse objiciamus, quod non serva­ verit formam argumentandi , formal hunc syllo­ gismum. Summus ponlifcx nihil praecipere vel dispen­ sare polcsl conlra jus naturale el divinum: Atqui subjectio cl obedientia principibus cl superiori­ bus debila, est de jure naturali cl divino: Ergo summus pontifex nihil conlra eam praecipere, tel dispensure potest: el per consequens non po­ lcsl praecipere subditis, ne principi suo tempo­ rali obediani in eo: in quo princeps csl el supe­ rior: cl si de facto praeceperit, licebit subditis, tamquam extra territorium jus dicenti, impune non parere. Virumque propositum csl certo cer­ tius, cx quibus conclusio necessaria consecutio­ ne inducitur. Qui hujus argumenti vim enerva­ verit. is magnam mccum gratiam inibit. Ego mehcrcle, ul ingenii mei tenuitatem ingenue fatear, non salis perspicio , qua possit solida ratione elidi. Respondeo: Haec sunl omnia refutata in cap.26. neque aliquid novi Barclajus attulit hoc loco, sed aliis cl aliis verbis more suo eadem repetivit. Sed nc queratur nihil nos ad insolubilem ejus demon­ strationem in forma respondisse, distinguo assum­ ptionem: nam cum assumit, Atqui subjectio et obedientia principibus el superioribus debita dc jure naturali et divino; si inlelligal dc principibus et su penoribus, pro tempore quo principes el superio­ res legitimi sunl; verum assumit, sed nihil inde concludere potest: nam principes haeretici post sententiam sumini pontificis declarantis illos e\communicalos ct depositos, non sunl amplius legi­ timi principes, vel superiores: sin aulem inlell g.it de principibus cl superioribus.pro quocumque tem­ pore, etiam post abrogatum illis imperium: falsum assumit, neque dc hac re ullum esse dubium po­ test. Nam jure divino tenentur subditi non solum obedirc regi tamquam praecellenti, sed etiam du­ cibus, tamquam ab eo missis, ul scribit s. Petrus in priore cpisl. cap. 2. et tamen posteaqiiam rex abrogavit duci poleslalem , non tenentur amplius illi obedirc, quemadmodum neque ipsi regi obedi­ rc tenentur, quando jure a regni solio dejectus est. Quarc Barclajus si aliquid solidi adferre voluisset, debuisset probare,principes terrae cum semel prin­ cipatum adepti sunt, jure divino in principatu ila stabilitos esse, ut nulla vi, nulloque jure dejici pos­ 323 sint a principatu: hoc aulem, in quo totius vertitur cardo quaestionis, numquam probare potuit. Sed dicet, esto principes deponi possint, non ta­ men deponi possunt, nisi a superiore. llcspondco: Papam omnino superiorem esse cum sil vicarius Jcsu Chrisli, non puri hominis, sed Dei cl hominis, ac per hoc sil vice Chrisli pastor ct paler rcclor cl caput omnium Christianorum, et­ iam principum, regum ct imperatorum, ul saepe dictum estjCl cx ipsis divinis literis manifeste dedu­ citur. At. inquit Barclajus. papa quidem superior est. sed non in eadem specie superioritalis: superior enim csl regibus et principibus in rebus divinis ct spiritualibus: in lemporalibus autem fatentur ipsi pontifices, se regibus superiores non esse ul notum esi ex cap. Per Venerabilem. Qm filii sint legitimi. Ubi pontifex dicit, regem non habere su­ periorem in temporalibus. Respondeo: Jam haec omnia supra esse tractat i ct discussa: ostendimus emm pontificem superio­ rem esse regibus cliam m lemporalibus, qoando propter spiritualia ncccsse csl disponere de tempo­ ralibus, quae spiritualibus subordinala esse de­ bent: idquc ostendimus cx communi sententia do­ ctorum, allatis testimoniis supra scplaaginla; item cx conciliis Ecclesiae generalibus non paucis, de­ nique cx ratione in divinis literis fundata: adventas «piae nihil attulit B irclaius, nisi clamores tragicos ct verba turgida, sed inania. Quod aulem Innocen­ tius scribit reges, non habere superiorem in tem­ poralibus. verissimum csl m eo sensu, in quo id Innocentius dicit, quod videlicet sint reges, supre­ mi principes temporales, neque habeant super sc alios reges vel imperatores, excepto Deo, qui csl rex rogum cl Dominus dominantium: sed hoc non prohibet,quo minus habeant reges superiorem spi­ ritualem lania praeditum potestate, ul possit tem­ poralia dirigere ad spiritualia, cum ordinis ratio po­ stulet, ul potestas temporalis subjecta sil spiritua­ li, quando in unum conveniunt et unam Ecclesiam faciunl, quomodo corpus in homine subjicitur spi­ ritui el ab eo regitur et, ubi opus csl, corrigitur cl castigatur. Subjungi! postea Barclajus longissimam opostrophem populorum ad pontificem, in qua quod ipse milites repetivit. iterum repetendo tribuit populis; quae, imperitos cl leves permovere forsitan possint: sed homines cordati et prudentes facile intelligent, haec esse refugia miserorum, qui quod viribus ob­ linere non valent, ea gemitibus ct importunitate extorquere conimlur. Verumtamcn. ne lector exi­ stimet. nos laborem respondendi subterfugere vel­ le, aut quae Barclajus In persona populi dicit, ma­ jora esso, quam re vera sint, instituam responsio nem per modum dialogi cl populum verbis Burch' loquentein el pontificem verbis meis respondentem inducam. CAPUT XXXI. Dialogismus inter populum nimis addictum regi terreno, el pontificem populo salubriter con­ sulentem. Pop. Pater sancio, nequaquam os rege nostro in lemporalibus superior: ideoque non potes obsc- .325 DE POTESTATE 1'ΛΙΆΕ ligione te non avertit, quique proplerca a me qoium temporale, quod illi praestamus, impe­ Chrisii vicario innatur ut filius,reddes obediendire. liam debitam, in iis, quae contra legem Del, cl Poni. Quando salus tua aelerna in periculum ad­ fidem catholicam non jubebit. Begem autem,qui ducitur propter obsequium temporale, quod re­ te sive minis, sive blanditiis, sive alio inudo a gi praestas; tunc omnino superior sum rege luo via, quae ducit ad vitam, revocare conatur, ti clinm in temporalibus: nam cl illum, cl te ;td per sententiam meam a coctu piorum ejectus,cl vitam aeternam dirigere debeo, et omnia impe­ regno privatus csl, pro rege non habebis; sed dimenta dc medio tollere, quao hoc iler impeobedleiiliam civilem regi debitam alteri exhibe­ diunl. bis,qui in ejus locum legitimo succcsscnl.Vurr> Pop. Cur nos facere prohibes, quod Deus nos face­ Deo. quae Dei sunl reddes, quando fide, spe, c re imperat? charilalc Deum coles, neque ullius hominis IiPoni. Absit; non hoc prohibeo, sed contra potius more, vel amore a Dei timore, vel amore sepaimpero, nc facias, quod Deus Ic facere prohibet. rari te sines. Itaque numquam ex me audies, Ego pastor sum a Christo, qui Dominus gregis nolite quidquam Caesari, aul principi vestro re·!csl, constitutus. Vos populi, oviculae estis,reges dere; sed hoc audies , nolite seduci; ul elir vestri arides sunt. Itaque dum reges vestri arie­ pro Caesare oui principe vestro habeatis,quire tes esse perseverant, sino ul vos regant cl du­ vera Caesar el princeps esse desiit. cant: sed si vertantur in lupos; aequum ne erit, ut poliar duci oves Domini mei a lupis? Itaque Pop. Fatemur quidem, et profitemur sanclililis tuae expositioni atque interpretationi in legis di­ jure velo, ne illos sequamini: nam cl hoc Domi­ vinae observatione locum esse: sed eam non ad­ nus vetat, quoniam cum nimis grandi periculo mitti asserimus, quae facit ul jus naturale,cldi­ oviculae reguntur a lupis. vinum sil ludibrio, cl penitus contemnatur, vePop. An quia tuum est. voluntatem Dei in loge di­ iuli ne a re, de qua agitur; aberremus: jubemur vina. cl Scripturis comprehensam interpretari? principibus el potestatibus obedire: luas in hu­ Poni. Tu dixisti. jus mandati observatione explicationes el restri­ Pop. At non csl tamen illa interpretatio adhibenda, ctiones, quae modo mandatum ipsum non exlin quae legem penitus evacuet, el mandatum omni­ guunt, tamquam filii obcdicnles libenter ample no destruat ac dissolvat. climur: vcluli cnm nullam inde obligationem pa­ Pont. Quam legem Dei interpretando destruximus rendi regibus oriri dicas,nisi in iis.quae adlemaul dissolvimus unquam,vel praedecessores mei, vel ego? ponilcm ipsorum jurisdictionem perlinent, spi­ ritualia omnia vicario Chrisii, atque Ecclesiae Pop. Si quid dubii, aul obscuri csl in lege divina, ad sedem Petri, idest, ad sedem, quam tu nunc reservanda esse. Item cum admones non esse regi obediendum in eo,quod contra jus divinum lenes, interpretationis veritatem accepturi con­ fugimus: quod utilem per sc clarum est, cl per­ vel naturale imperat, aul quod alioqui bonis mo­ spicuum. id nulla interpretationis luce indiget. ribus adversatur. At quando simpliciter cl abso­ Pont. Quid Ium? lute praecipis, nc principi nostro legitimo, ejusPop. Cnm Dominus cl Salvator nosler jubeat, nos ve monilis, mandatis ct legibus ullo modo obediainus:prncceplo luo parere non possumus,quii reddere Caesari.quae sunl Caesaris,el quae sunl Dei Deo: cl deinde per apostolum principibus cl hoc non est mandata Dei interpretari, quod san­ potestatibus subditos esse, ct dicto obedire: ctitati tuae conceditur: sed penitus antiquare,cl tuum csl nobis declarare, quae sunl Caesaris, abrogare, quod milio modo poles. idest. quae n nobis regi nostro debentur.ct quae Poni. In multiloquio non deerit peccatum: videri' sunl Dei, ul sua ulrique reddamus: et in ea di­ cnim cx Barclaji alicujus schola prodiissc, dum tot verba sine ratione multiplicas: gravius aulem stinctione vocem tuam libenter audiemus. At cum dicis, nolite quidquam Caesari, sive prin­ peccas dum doctorem tuum docere, el legisla­ cipi vestro reddere,contradicis Christo,ac proin­ tori legem dare pracsumis:scd gravissime delin­ de vocem luam non au imus. quis cl erras, dum Christi vicario imponis,quod Poni. Quando Dominus dixit, Reddite (piae sunl faciat jus naturale et divinum ludibrio haberi, Caesaris Caesari, jussil censum dari ei, qui quodque mandatum Dei dc obedienlia principi­ tunc imperabat, neque Judaeos ad idololatriam bus debita antiquare cl abrogare velit, nusquam cogebat, neque adhuc erat ab ulla legitima po­ cnim ego aul praedecessores mei simpliciter, el testate depositus: quod idem jussit mullo antea absolute (ul tu loqueris) praecepimus, ne prin por Hieremiam prophetam Deus fieri erga Nacipi legitimo.ejusve monilis,mandatis cl legibus tHjchodonosor regem Babylonis propter enmdem ullo modo obediatur. istae calumniae el impo­ caussam, sed çum tempore Mocbabacorum An­ sturae sunl doctoris lui Barclajkquod cnim dici­ tiochus rex populum avertebat a fide cl religio­ mus cl docemus hoc csl, ul principi ab Eccle­ ne divina, non jussit Deus, ul eum pro rege ha­ sia, publica auctoritate excommunicato el depo­ bere pergerent, sed inspiravit Matutinae, cl filiis sito, cui proinde legitimus princeps esse desiit, ejus, viris fortissimis el religiosissimis, ul exer­ nulla deinceps obedienlia debeatur.Id vero cum citu congregato bellum cum Antiocho tamquam nullo divino mandato pngnakdivinum cnim man­ eum hoslc gererent ct populum in libertatem datum non hoc babel, ul ei, qui princeps legiti­ vindicarent. Sic igilur et tu popule Christiane mus esse desiit, obedienlia deferatur.Tu vero di­ regi legitimo, cl qui a lege Dei ct calhobca re­ ligenter attende cl expende, utrum majorem fi- IN REBUS TEMPOIlM.IBUS dem habere dcbcas palri luo. Chrisii vicario cl malri luac Ecclesiae; an uni falso fratri, qui le seducit ac facil, ul conlra mandatum Dei, palri cl malri non obedias:dum obcdienliae regiae ze­ lum sine scicnlia vis habere. Pop. Chrisluscum claves regni coelestis Pclro tra­ didit, non dedil ci polcslalcm faciendi dc pecca­ to non pcccalum. Pont. Nescis quid loquaris: siquidem in bono sen­ su dcdil Christus Pclro polcslalcm faciendi de pcccalo non pcccalum.el de non pcccalo pccca­ lum, pcccalum csl iniro matrimonium in gradu prohibito, non jejunare in quadragesima, die fcslo laborarc serviliter: cl lamcn hacc omnia cl alia id genus plurima, dispensante Pclro auclorilalc clavium sibi dalarumjpcccalacsscdcsinunl, conlra vero polcslPetrus addere novum gradum consanguinitatis cl afilnllalis,addere novum diem jejunii, addere novum diem feslum, cl hinc fient peccala, si quis in gradu illo addito conjugium conlrahal, aul diebus additis non jcjunel,aul ab opere servili non sc abstineat, quae lamcn antea pcccala non fuisscnl. Sic igilur peccatum fuisset regi lali, vel tali non obedire, cl lamcn si per claves Vclri ille lalis rex haereticus dcclarclur, cxcommunicclur.cl dcponalur.jam non erit pcc­ calum illi non obedire. Verum esi lamcn claves Petri ad id non sc extendere, ul possil summus ponlifex declarare, non esse pcccalum, quod csl peccatum, aul esse pcccalum, quod peccatum non csl: id cnim csscl dicerc malum bonum cl bonum malum: quod longissime abesl ct sem­ per abfuil cl abcril a doctrina illius, qui Eccle­ siae praccsl, quae csl columna, cl firmamentum veritatis. Pop. Nos igilur communem canonislarum doctri­ nam in hac parlc sequemur, qui Iradunt, man­ dato papae non esse parendum, si vel injustum sil: vel cx eo multa mala, seu scandalum verisi­ militer csl futurum, aul lurbalio slalus Ecclesiae cl reipub. chrislianac orilura: ct ideo si papa mandaret religiosis aliquid, quod csscl conlra substantiam ordinis, idesl, quod repugnaret re­ gulae ab iis professae, ul inicrprclulur Felinus, in cap. Accepimus, de lid. inslrum. el cap. Si (piando, dc rescrip. non lencnlur ei obedire: ul idem Innocentius docel in cap. Ac Dei, de Si­ monin, quem referiet sequitur Mariinus dc Coraziis, in trad, de principibus quacsl. 49S. ct Felinus dicio cap. Si quando, cl dido cap. Ac­ cepimus : quanlo igilur minus debent rogum subdili pontificem, cos ab obedienlia jure divino cl naiurali regi suo debita ct arctissimo jurlsjurandi foedere sancita , retrahere conanlcm au­ dire? Poni. Quae sil communis sententia non solum ca­ nonistarum, sed etiam theologorum cl juris ci­ vilis pcrilorum, immo cl ipsorum sacrorum con­ ciliorum disccrc poleris cx prolcgomcnis hujus libri,ubi communi consensu afilrmalur jure pos­ se a summo pontifice justis dc caussis regem excommunicari cl deponi cl subditos ab omni obcdicnliac cl fidelitatis vinculo liberari.Non est aulem credibile. Canonists omnes sccum ipsos Bellarmiiu Vol. IV. P. II. 325 pugnare. Cum ergo dicunt aliqui canonislarum non esse obediendum pontifici quando manda­ tum ipsius injustum esi,aul scandalorum el per­ turbationis caussa; primum, non loquuntur de ponlilice cx cathedra docente Ecclesiam univer­ sam: deinde non loquuntur absolute, sed condilionalilcr, idest, si id Herd, si forlc contingeret, ul ponlifex alicui particulari homini mandaret aliquid contra legem Dei: tunc cnim nola csl s.Pe­ tri doclrina. Ad. 3.Obediendum est Deo magis, quam hominibus. Sed quando pontifices prae­ decessores mei. ul Grcgonus VII. Innocentius IV. cl alii principes magnos excommunicare ac deponere el subditos eorum ab obedienlia libe­ rare voluerunt: id fcccrunl cx cathedra, in con­ cilio, publica caeremonia, cx auclorilale Dei el sanctorum aposlolorum Petri cl Pauli sibi divivinilus communicata: proinde,qui dicit,non esse obediendum vicario Christi, ila praecipienti, is universam condemnat Ecclesiam,cl non lam ca­ nonist, quam canonum depravator dici dcbcl.cl quamquam non existimamus ullum bonum canonislam in hunc errorem incidisse: lamen si quis cssel, secure posset fidelis Christianus cl pru­ dens uni vel alteri canonislac conditores cano­ num anteponere: quod aulem dicis, jure divino et naiurali deberi obcdicnliam regibus: verum csl de regibus legitimis, el nondum per senten­ tiam judicis depositis: el quoniam ab horum.non ab illorum obedienlia le retrahimus; proplerea vel falsum nobis imponis, vel frustra de nobis quereris. Pop. Si ob eam caussam nos jubes regis nostri ju­ gum abjicere, quod per obcdicnliam illi exhibi­ tam, spirituale bonum impcdialur:respondemus, id quicquid csl mali, cx quodam accidente eve­ nire, sive per accidens fieri: malum cnim cx bo­ no, aul bonum ex malo per se oriri non polcsl: accidens autem illud dolenter Rrimus, sed im­ pedire non possumus. Nos ofiicium regis debi­ tum Dei jussu persolvimus.cl secundum patien­ tiam boni operis gloriam, honorem et incorruplioncm quaerimus, ille si debito sibi obsequio, el tanto Dei beneficio abutatur. Deum supra se judicem ct vindicem acerrimum sculiel: nobis non licet ofiicium dcscrere cl Dei mandatum praclerirc, ul bonam inde, quantumvis magnum consequatur, ne cam. quam Apostolus nuncial, damnationem nobis ipsis acquiramus. Poni. Vidciur libi salis apte convenire,quod Spiri­ tus sanctus per os David prophetae et rogis ail: Noluit inlelligcre, ul bene ageret: siquidem de­ trimentum spirituale, idesl, periculum subver­ sionis animarum, quod est annexum obcdicnliac ad regem haereticum, praesertim quando is rex fidem catholicam molitur evcricre , sufficiens caussa csl vicario Chrisii. qui super lotam Chri­ sti familiam constitutus est. ul regem illum ex­ communicationis sententia feriat,el dominio illo privet, quod super fideles habebal.Ubi vero rex, alioqui legitimus, ob detrimentum spirituale-re­ gno privatus est, per sententiam ejus, qui Ec­ clesiam universam regii, non solum non tenetur populus illi parere, sed tenetur non parere; ac 42 32G DE POTESTATE PAPAE per hoc cum illi jure deposito obedienliam prae­ bet. non per accidens, sed per sc caussa est mali, ct inobedicnliae peccatum Incurrit,ut inobedientiae peccalum evitet. Neque officium regi debitum Dei jussu persolvit; scd officium regi, indebitum Deo prohibente persolvit, qui vero regi, ul dictum est, jure deposito obedienliam denegat, non facit malum,ut bonum inde sequa­ tur: scd facit bonum, ul malum gravissimum cvilelur: neque damnationem sibi ipse acquirit, scd a damnatione, quam alioqui incurreret libe­ ratur.Quod si haec non inlclhgis, popule stulte el insipiens, cur non audis me pastorem tuum ? cur judicio luo fidis? cur seduceris ab alieno? 0ttes cerlc pastorem proprium sequuntur, quia sciunt vocem cjus.-alicnum aulem non sequun­ tur, scd fugiunt ab co, quia non noverunt vo­ cem alienorum, inquil veritas, Joan. 10. Pop.Qui jubet nos regibus obedire cl reddere Cae­ sari quae sunl Caesaris, nullam bonos inter ct malos principes distinctionem facit, ac per hoc ncc distinguere debemus. Poni. Addo cliam cum apostolo Peiro.obediendum esse non lanium bonis el modestis, scd etiam discolis, 1. Pclr. 2. Itaque non distinguimus in­ ter bonos cl malos, dum superiores sunl: sed quacslio noslra csl, An sil obediendum regi per senlcnliam rejecto ac dcposilo; liuic enim obe­ dienliam exhiberi Christus non jubet el vicarius Chrisli prohibet, vel potius per vicarium suum Christus ipse prohibet: proinde qui obedienliam illi exhibet, Christo non obsequitur, cl vicarium Chrisli Jacdil. Pop. Si, ut docet b.Augustinus,is qui continentiam Deo voverit, nullo modo dcbcl ista compensatio­ ne peccare, ut ideo crcdal uxorem sibi esse du­ cendam,quia promisit quae nuptias ejus appetit, futuram sc esse Christianam: alque ita acquirat Christo animam in morte infidelitatis positae focminae.quac parata est,si huic nupserit fieri Chri­ stiana: qua nos apud Deum excusatione ulemur, si ul speratum aliquod bonum eveniat. jurisjurandi religionem cl iidem violemus Deo, regique noJro datam ? nihil enim anima pretiosius, pro qua Dominus cl Salvator mori dignatus est:si er­ go ul eam Christo lucremur, peccare non liceret, eccujus rei caussa peccandum? Poni. Non sunt facienda mala, ut veniant bona, haec doctrina aposlolica est, ac per hoc el no­ stra: hinc non licel votum castitatis violare, ul animas Christo lucrcmur:ncquc licet conlra jurisjurandi religionem aliquid facere, ut mundum universum salvum faciamus: sed non ideo non li­ cel mihi, cui Chrislus dixit in persona s. Pelri: Quodcumquc solveris super terram, eril solu­ tum ct in coctis, cl in volis dispensare el a ju­ ramenti vinculo solvereiqui aulem aposlolica au­ ctoritate, vel volo, vel juramento solutus csl,jam non peccat conlra votum vel juramentum, si ea Licini, quae antea ligatus volo vel juramento fa­ cere non poterat: quemadmodum enim inter ho­ mmes. qui debet alteri pecunias, peccat, si non restituai: scd si creditor solverit debitorem obitp .tiouc reddendi,jam non peccabit cliam si num- quam reslilual : sic cliam dum volum aul jura­ mentum viget cl ligat:peccat qui illa non servat; scd si vicarius Dei, occeptu a Deo aucloriiale cl ipsius Dei nomine relaxai obligationem voti vel juramenti,jam non peccat quica non servat: stulti igitur csl illa interrogatio tua, eccujus gratia pec­ candum? quasi hoc a populo sacerdos discere opus habenl. Pop. Quod aulem praeterea dicis, te nos ab hujus officii vinculo absolvere, atque absolutos decla­ rare: id non omnem conscientiis nostris scrupu­ lum adimit; sed animo pendere, ac dubitare ma­ gis de tua potestate facit: quod sciamus praece­ ptum,cujus tu nobis gratiam te factuium promit­ tis, Del cl nalurae lege esse sancitum: sanctita­ tem vero tuam non posse, ne. quidem dc pleni­ tudine potestatis, legis naturalis el divinae gra­ tiam cuiquam facere. Poni. Jam indocilem omnino te praebes, cum ad eadem semper revolveris. Nam ego libi gratiam facio praecepti naturalis vel divini, cum ab obedientiae vinculo te absolvo, non enim permitto ul regi non pareas, quod esset conlra jus (lili­ num; scd facio, ul ille qui tibi rex erat, non sil tibi deinceps rex: quemadmodum,qui donalser­ vum libertate, non conccdil.ul servus non te­ neatur obedire Domino, quod esset cliam contra jus divinum, sed facit ul Dominum non habeat, cui obedial; cl qui filium emancipando eximit a potestate patria, non docet liborum esse filiis, parentibus non obedire, scd facit ul ille, qui fi­ lius erat,jam non ccnscalur filius. El qui volum, aul juramentum relaxat, non dal facultatem vio­ landi vola vel juramenta , scd facit, ul non ha­ beat votum vol juramentum. Pop. Tibi igilur in spiritualibus, regi in tempora­ libus obseqiicmur: ulrumquc Deus jubet,ulrum­ quc praestabimus. Poni. Si (ul paulo anle dicebas) pendebas animo cl dubitabas; cur in re dubia le ipse judicem con­ stituisti cl tam audacter conclusisti? Deus corie in Dculcr. cap. 17. in rebus dubiis cl obscuris remillil homines ad sacerdolcm, ncc vull ul unusquisque sil judex. El ul ipse paulo anle dixi­ sti, in rebus dubiis ad sedem Petri esse confu­ giendum; cur igitur in dubilalione lam gravi ad locum,quem elegit Dominus, idesl, ad sedem Pe­ lri non confugisli? Ac ul inlclligas le tua conclu­ sione nihil effecisse: nitende primum, Deum qui­ dem jubere,ul pontifici obedias in spiritualibus, sed non jubere ul in spiritualibus lanium: immo jubere,ut consequenter cliam obedias in tempo­ ralibus, scd regi qui legilime regnal, non regi, qui ob haeresim, vel alia jusla de caussa regno privatus csl: nam ct ipsi pontifici obedire non deberes in spiritualibus, si forte (quod fieri non posse pie credimus) in haeresim lapsus ab Ec­ clesia pontificatu privatus esse dcnunciarctur. Allende postremo,dubitationem dc potestate pa­ pae, an ad temporalia se extendat non esso du­ bitationem dc re temporali, scd dc re spirituali cl supernatural!, quaeque non ab arbitrio vc! ju­ dicio hominum: sed ab inlclligcniia Scriptura­ rum cl interpretatione voluntatis divinae depen­ IN REBUS TEMPORALIBUS det, quare non tuo judicio, sed Ecclesiae in tam gravi dubitatione stare debuisti. Ecclesia veroci per rapui suum Chrisli vicarium cl per concilia, idesl, per principalia membra sua cl per ducto­ res theologos cl canonislas, idesl, per linguas suas, non obscure docuit, Potestati spirituali sub­ jectam esse polcslalcm temporalem, ul corpus animae cl ideo polcslalcm temporalem etiam re­ giam, a potestate spirituali, quae plenissime reperitur in popa,dirigi cl corrigi,judicari cl mulari posse, cum deviat. Pop. Minas denique, quas mandato inseris mira­ mur quidem cl cx parle moluimus: sed non ita sumus meticulosi tamen,ut plus eas.quam oporlel timeamus;aut iis ita terreamur,ul metu inju­ stae excommunicationis, justum ac jurc debitum obsequium regi nostro denegemus. Licet enim vulgo jaclelur, omnem excommunicationem esse timendam: scire lamen oportet injustam excom­ municationem, non laedere eum in quem fertur, sed cum potius a quo feriur: si ideo nos anathe­ matis mucrone ferias, quia nolumus mandatum Dei, rc jubente, praetergredi et malum facere: maledictio vertetur in benedictionem,ul quamvis ligati exterius videamur, interius soluti, atque innocentes maneamus. Poni. Hoc nimirum est quod Sapiens dicil: Impius cum in profundum venerit, contemnit. In hanc te foveam praecipitem egit superbia, quia te ipse judicem rerum divinarum cl coelestium consti­ tuisti: et in hujus foveae profundum demersus judicium non solum vicarii Chrisli.sed ipsius cl­ iam Chrisli contemnis. Nam etiam si limere te di­ cas minas censurarum Ecclesiae: lamen cum au­ dacter pronuncias, cis te non pariturum, non so­ lum timorem excludis, scd addis manifeste con­ temptum: qui enim verc timet, saltem cx timore mandata observat. Quod aulem dicis, injustam sententiam non laedere cum, in quem fertunvenim est quando is, in (piem fertur, eam humili­ ter tolerat cl observai, donec injustitia, vel po­ tius nullilas ejus manifeste se prodat. Sed cum is, in «piem fertur, eam superbe contemnit,cl au­ dacter mandata transgreditur, si non laedit cum excommunicatio injusta vel nulla, laedit lamen superbia el tumor,quo pastoris mandata contem­ nit. Scd haec dicenda essent, si censura cl man­ data, de quibus nunc loquimur, aliquam injusti­ tiae vel nullitalis speciem praesoferrenl. Al cum vicarius Chrisli sub excommunicationis poena populis jubet, ul regi haeretico, vel alias juste excommunicato, alque deposito, non obcdianl: quae suspicio injustitiae suboriri polesl? non enim ut Iu falso allirmas, pontifex anathematis mucro­ ne le Ierit, quia non vis mandatum Dei, ipso ju­ bente praetergredi el malum facere: scd conlra potius,quia mandatum Dei pontifice prohibente, vis transgredi el malum inobedicnliae facere. Nusquam enim mandavit Deus, ul regi haeretico el excommunicato ac deposito, populus obse­ quium praestet sed mandavit, ul haereticos vitet cl ne Ave quidem illis dicat, ut pastori suo obedial cl vocem ejus audiat. Alque haec sunt,quae Barclajo in persona po­ 321 puli dicere placuit: ad quae non sine stomacho re­ spondi, cum valde me pigeat eadem toties repli­ cando tempus cl operam perdere: cl lamen hac puerili apostrophe tandem finita, jactat Barciajus firmissimis demortslralionibus el ineluctabilibus ar­ gumentis rem totam esse conclusam. CAPUT XXXII. Refutantur falsa quaedam pronunciala Barclaji. quae digrediendo effuliit. In capite Irigesimoprimo Barciajus mulla repe­ tit, quae supra dixerat de majoribus nostris, qui principes infideles, cum facile possent eos oppri­ mere, patienter tolerarunt: item de lurbis excitatis in Ecclesia occasione Grcgorii VII. cl Bonifacii VIII. qui principes Christianos. v«*| re ipsa depo­ suerunt, vel deponere lentarunt. Addit vero repre­ hensionem Clementis septimi ct Pauli tertii m haec verba. Dc postremis duobus pontificibus ausim affir­ mare (csl enim orbi notissimum) in caussa eos fuisse perdendae religionis in Anglia,quod islam tam invidiosam, cl late patentem potestatem in regni illius principem, cl populum sibi assume­ re et exercere conati sint. Haec vero falsilas el calumnia tam est manifesta cl notoria, ul miruin sil ab homine,qui se in histo­ riis versatum profitetur, proficisci potuisse. Scd odium in pontifices ct maledicendi libido, non so­ lum mentem cxcaccal.scd etiam memoriam perdit. Quis enim ignorat Clementem septimum optasse modis omnibus Henrico VIII. Angliae regi sibi amicissimo gratificari, modo justitia ct religio id pa­ terentur? At llenricum anathemate fcriil: el cxtal sententia Clementis in llenricum apud Nicolaum Sanderum lib. 1. dc schismate anglicano. Verum csl, scd coactus fuit ct caussa anathematis adeo ju­ sla fuit, ul ne Barciajus quidem eam reprehendere possit, quamvis maxime vellet: nimirum Ilenricus conlra omnia jura, cum maximo totius orbis terrae scandalo, lite pendente ad tribunal summi pontifi­ cis el ipso summo pontifice palam prohibente, et censuras Ecclesiae comminante, Calharinam legiti­ mum conjugem a sc abdicavit ct Annam Bolcnam sibi mullis modis afilncm matrimonio junxikita se­ paravit quod Deus conjunxit.el conjunxit quae Deus separari mandavit. Quaero igilur a Barclajo, an po­ tuerit Clemens pontifex, salva pietate, aliud agerc quam quod egit? certe peccare non licet ullius boni acquirendi gralia:quomodo aulem pontifex non peccassel, si matrimonium regis cum C ilharina jure contractum diremisset : cl matrimonium ejusdem regis cum Anna, quae ipsius regis soror cl filia ex afiinilalc erat, approbasscl? id enim ita sc habere, ex confessione ipsius regis, Nicolaus Sandcrus de­ monstrat lib. 1. de schismate anglicano. Ergo ca­ ussa perditionis Angliae, non pontificis justitia, sed regis impetens libido fuil. Paulus vero tortius severiorem quidem sententiam in llenricum protu­ lit, sed quando jam rex a catholica fide defecerat, 32S DE POTESTATE PAPAE seque per novam cl inauditam haeresim caput Ec­ clesiae constituerai el regnum suum a communio­ ne corporis Christi mystici separaverat. Quare non potuit esse caussa Paulus pontifex perditionis Angliae, quae jam perierat: neque aliud propositum fuil ponlifici. nisi ul gregem et regem perditum,si quo modo posset, inveniret,atque ad viam veritatis errantem reduceret, et mortuum in peccatis ad vi­ tam gratiae revocaret; ut de eo dicere posset, Fi­ lius meus mortuus oral cl revixit, perierat cl inven­ tus est. Vide apud Sanderum loco citato, defectio­ nem regis cl regni anno 1534. cl sententiam pon­ tificis Pauli III. anno 1535. quam eliam sententiam idem ponlifex ob spem aliquam conversionis regis ostensam, ul in eodem loco Sanderus notat, execu­ tion! mandari noluit. Subjungit poslea falsilalem aliam, non in histo­ ria, sed quod gravius est, in fide el religione eaiholicai/leges, inquil, non in eadem caussa sunl, sed supra omnes leges humanas, omnequejus positivum, soli Deo adminislrationem reddituri, cl quanto tardius, tanto severius puniendi. Ad­ versus privatos exeeulio parata est, quam ne­ queunt nisi cx indulgentia principis evitare.Ad­ versus principes, quae polesl fieri exequutio.cum nullis humanarum legum sanctionibus tenean­ tur. nullisque ad poenam vocentur legibus, Iuli imperii polestate? Λ’αηι quod in jure expressum csl. principem legibus esse solutum, cum de omnibus legibus, lum maxime de poenariis intelligunt, ul iis princeps, eliam si delinquat, non coerceatur. Haec vero Barclaji sententia primum sccum ipsa pugnat: nam si legibus omnibus humanis reges so­ luti sunl,certe non delinquunt, cum secundum eas non operantur. Ubi enim non csl lex, nec praeva­ ricatio, inquil Apostolus ad Horn. 4, quo modo er­ go Barclajus in ultimis verbis dixit: Principes non puniri, eliam si delinquant? admittit enim cos de­ linquere, cum leges humanas non servant,cl tamen affirmat cos legibus non teneri: qui aulem legibus non tenentur: utique non delinquunt, si eas non servent. Ilespondebil fortasse, principes non teneri legibus, quantum ad coaclionem , teneri aulem quantum ad directionem. Quamvis autem videantur verba ejus principes ab otnni legum humanarum obligatione liberare: tamen admissa responsione paulo ante allata, iterum quacro, velit ne Barclajus principes solutos vi coactiva legum humanarum omnium Ium civilium,lum ecclesiasticarum, an civi­ lium lanium: nam si dixerit, eos solutos esso vi le­ gum civilium tantum ; certe aliter sentit, aliter lo­ quitur: disertis enim verbis dicit.principes esse su­ per omnes leges humanas, omneque jus positivum <•1 nullis humanarum legum sanctionibus lcneri:leaulem ecclesiasticas, quae a summis pontifici­ bus, conciliisve episcoporum conduntur, humanas r .· I ad jus positivum pcdincre dubitari non poI' <1. Sin aulem, ul verba sonant, solutos vult esse B irdajusprincipcslcgibusecclesiasticis pontificum cl conciliorum, errat m doctrina fidei manifeste,cl r< pugnat iis, quae supra non semel repetivit, prin< ip> s chrislianos omnes subjectos esse spirituali j deitati summi pontificis, ul oves baculo pastoris: cl posse censuris ecclesiasticis cl ipsa diam ex­ communicatione coërccri cl cap. 32. addit: Posse principes per summum pontificem privari omnibus commodis regenerationis in Christo, item tradi Sa­ tanae usque ad legitimam errati,el contumaciae sa­ tisfactionem. El quoniam privari tol commodis et Satanae tradi, gravissima poena est omnium con­ sensu. faleri debet, parata esse adversus principes execulionem.el cos quoque ad poenam legibus vo­ cari: quae sunl omnino contraria iis, quae hoc loco scripsil, sed veniamus ad ca, quae ad institutum no­ strum proprie pertinent. CAPUT XXXIII. Defenditur pars secunda rationis quintae prin­ cipalis pro potestate summi pontificis in tem­ poralibus. In cap. 32. Barclajus ex longa digressione do­ mum rediens, proponil ac discutit, cl refellere niti­ tur secundam pariem rationis meae principalis, quae hac ratiocinatione conlinebalur: Polesl pastor arietes furiosos destruentes ovile separare el reclu­ dere: princeps aulem csl aries furiosus destruens ovile, quando csl catholicus fide, sed adeo malus, ul mullum obsit religioni el Ecclesiae,ut si episco­ patus vendal, ecclesias diripiat, elc. Ergo poterit paslor Ecclesiae cum recludere vel redigere in or­ dinem ovium. Hanc ratiocinationem Barclajus impugnaturus in­ cipit a censura vocabulorum, ac dicit,excludere di­ cendum erat, non recludere: recludere enim ape­ rire est. ΛΙ ego per recludere, non excludere, sed includere significare volui: solent enim pastores arietes furiosos includere in aliquem locum,ul non possint cornibus oviculas pclere vel pedibus con­ culcare. Sed recludere, inquil ille, nperire csl, non clauderc. Verum est id quidem, cum dicimus, recludere fores, aul domum, aut carcerem: sed cum dicimus recludere aliquid intra fores, aul ho­ minem in domo, vel carcero recludere; tum reclu­ dere, accipitur pro eo quod csl clauderc, vel inclu­ dere: el hoc posicriore modo significare volui, arictem a pastore recludi in loco aliquo angusto cl munito, unde non facile possil egredi. Ac ne pu­ tet Barclajus, me sine auctoro esse loquulum, le­ gat llmcmarum m vita s. Remigii, Ivoncrn in cpisl. 49. Aimoinum, in lib. 4. historiae cap. 57. cl in­ veniet passim recludere ab auctoribus non malis usurpari pro includere, quo modo religare, non est solvere, sed iterum, vel arctius ligare. Ac ul os Barclaji penitus obstruamus, audiat s.Hieronymum auctorem primae classis,in libro adversus Vigilan­ tium, sic loquenlem: Jis vel in sinu Abrahae.vcl in loco refrigerii, vel subter aram Dei animas apostolorum el martyrum consedisse, nec posse suis tumulis, cl ubi voluerint adesse praesentes: Senatoriae videlicet dignitatis sunl, el non inter homicidas telerrimo carccre, sed in libera hones laque custodia, in Fortunatorum insulis, et in campis Elysiis recluduntur: haec s. Hieronymus, 329 IN REBUS TEMPORALIBUS cui non audebit, opinor, Barclajus dicere, rccludcro aperire est, proinde includuntur dicendum crat, non recluduntur. Ac ut cx eodem s.Hieronymo referamus Barclajo gratiam fraternae correptionis: meminerit sc cap. 30. jurasse per Herculem, cum .ut: Ego me Herclc, etc. ct nudial s. Hieronymum in epistola ad Damnsum,dc filio prodigo dicentem: Absil ut dc ore chrisliano sonel, me Hercule, cl me Castor, cl caetera magis portenta, quam nu­ mina. Sed his omissis, veniamus ad seria. Admittit Barclajus ratiocinationem meam lotam, clomnia, quae inde per bonam consecutionem de­ ducuntur. Sed negal inde aliud effici posse, nisi ut paslor, idesl papa arietem furiosum, idesl re­ gem deterrimum possil per excommunicationem ab ovili excludere, el privare spiritualibus beneficiis sacramentorum cl suffragiorum : sed non ultra procedere ad ullam poenam temporalem, qualis in primis csl privatio temporalis jurisdictionis aul dominii. Sed Barclajus non percipit vim argumenti cx pro­ posita similitudine, quam admisit, ul aptam alque idoneam ad hanc rem explicandam cl probandam. Neque enim paslor anclem furiosum solum exclu­ dit a grege; sed alligat cl recludit, sive includit in aliquo angulo, ut non possil amplius dux esse gre­ gis. El ad hujus pastoris similitudinem successor sancti Petri, ct vicarius Christi principem Christia­ num destruentem Ecclesiam, alligat vinculis ex­ communicationis, cl quodam modo includit in an gulum, dum non sinit, ul regat amplius populos Christianos. Quod aulem Barclajus dicit:Posse principem ex­ communicari, sed non posse privari nisi spirituali­ bus bonis, ac per hoc non posse privari auctorita­ te vel jurisdictione vel dominio temporali, neque posse subditos ejus absolvi a fidelitate el obedionlia, quam illi debebant, mirum est, cum sacri ca­ nones, quorum scientiam ipse profitetur, in 1er ex­ communicationis cITeclus ponant, non solum priva­ tionem sacramentorum cl suffragiorum; sed etiam commercii civilis, ac praecipue forensis, ul non possil excommunicates pro tribunali sedere el ju­ dicare, ncqüe subditi comparcrc in judicio coram excommunicato, ul est communis sententia.ex cap. Ad probandum, de sent, cl re judic. ct cx cap. Decernimus, de sent, excommunie, in G. 11cm pri­ vationem vel suspensionem jurisdictionis ct ab­ solutionem subditorum a fidelitate; dc qua rc apud Gratianum 15. q. fi. can. penullimo sic legimus. .Vos sanctorum praedecessorum nostrorum sta­ tuta tenentes, cos qui excommunicatis fidelitate, aul sacramento constricti sunt, apostolica au­ ctoritate a juramento absolvimus, cl ne sibi fide­ litatem observent, omnibus modis prohibemus , quousque ipsi ad satisfactionem veniant, el can. ulliin.Juratos milites llugoni coinili.ne ipsi quam· diu excommunie alus est serviant, prohibeto, qui si sacramenta praetenderint, moneantur, opor­ tere Deo magis servire,quam hominibus.Denique in casu baeresis privari eliam dominio docet san­ ctus Thomas in 2. 2. q. 12.ari.2. his vorbis. Quam cito aliquis per sententiam denuntiatur cxcominimicatus propler apostasiam a fide, ipso facto subditi absoluti sunt a dominio ejus, cl a /ideis latis juramento, quo ei tenebantur. El quamvexlra casum baeresis cx vi sententiae cxcommuni calionis non sequalur privatio dominii temporalis, sive rerum particularium, sive regnorum el princi­ patuum; tamen posse per summum pontificem pri­ vari reges aliosquc principes justis dc caussis regno vel principatu, probalum csl supra testimoniis el rationibus mullis, neque ea poluii Barclajus cavil­ lationibus suis ullo modo convellere. Al, inquil, bona temporalia, quae civili, cl hu­ mana potestate possidentur, de manu principis politici accipiuntur, ergo non possunt auferri per excommunicationem, quae est sententia ju­ dicis spiritualis: quemadmodum spiritualia,non possunt tolli per sententiam judicis temporalis. Ilespondco: Bona temporalia, quamvis humana, cl civili potestate possideantur, tamen bonis spiri­ tualibus subordinaniur.et potestas ipsa temporalis potestati spirituali subjicitur. Ideo verum quidem csl, non posse spiritualia tolli per sententiam ju­ dicis temporalis, quoniam spiritualia non subordinantur temporalibus , neque potestas spiritualis temporali subjicitur: sed non csl verum, non pos­ se temporalia aliqua tolli per excommunicationem, quae csl sententia judicis spiritualis. Neque hoc in dubium revocari polcsl, cum salis conslcl com­ mercium civile cl aeliones forenses, bona esse temporalia et civilia: cl lamcn istis bonis tempora­ libus privari cxcommunicalos. praesertim posl pu­ blicam denuncialioncm vel declarationem. CAPUT XXXIV. Refulalur error Barclaji de exemptione clericorum. Transit deinde Barclajus ad exemptionem cleri eorum, sumpta occasione cx eo quod dixerat,bona temporalia non posse dari, nec auferri, nisi a prin­ cipe temporali.el neminem posse judicium princi­ pis in temporalibus declinare. El quia poterat ali­ quis objiccrc clericos exemptos esse a potestate principum,ac per hoc eliam in temporalibus posse corum judicium declinare: Respondet : Clericos privilegio principum exemptos esse, cum alioqui jure communi subditi essent, sicut caclcri. Digre­ ditur igitur in hoc capite, el sequenti ad exemptio­ nem clericorum, cl multa dicit, quae non solum a veritate,sed eliam a communi scriptorum sententia abhorrent. Primum dicit, antequam clerici beneficio princi­ pum eximerentur, jure communi subjectos fuisse judicio magistratuum temporalium. Id probat du­ plici ralione: primum ex co, quod clerici, non so­ lum clerici sunl, sed eliam cives reipublicae polilicac;cl citai librum meum dc cleri cis cap.28.Dein­ de ex co quod olim sub optimis cl pissiinis prin­ cipibus, caussae clericorum tam civiles, quam cri­ minales, exceptis caussis ecclesiasticis, apud poli­ ticos cl temporales judices agitabantur,cl citat ca­ put quinlumdccimum hujus libri, ubi hoc demon­ strasse putat. 350 DE POTESTATE PAPAE Ad hoc respondeo: Clericos non solo privilegio principum, sed eliam dccrclis summorum pontifi­ cum, cl quod majus esi,divino jure exemptos fuis­ se, ac per hoc exemptos fuisse, antequam princi­ pum privilegio eximerentur. Quod autem clerici sint cives, el pars quaedam reip. politicae, probat, cos teneri ad observandas leges civiles vi rationis, non vi legis, atque ad hoc probandum ego ratio­ nem illam adduxi, qua nunc abutitor Barclajus ad probandum jure communi subjectos fuisse clericos cnili magistratui: quod lamcn inde non recte pro­ batur. Quod vero sub piis principibus ante Justi­ niani tempora caussae civiles cl criminales cleri­ corum apud magistratus politicos aliquando agita­ rentur: dico, inveniri quidem leges principum in codice, lit. dc episcopis cl clericis,quae disponunt de caussis clericorum apud sacculares judices ter­ minandis: sed inveniri eliam canones conciliorum ejusdem aetatis, ul Carthaginiensis tertii can.9.inilevilani can. 19. calccdoncnsis can. 9. el ahorum quibus prohibetur clericis accessus ad judicia sac­ cularia.Itaque piis principibus nondum salis nola, cl explicata erat exemptio, quam jure divino clerici habebant: cl sancli Palros paulalim cam explicare, atque introducere nitebantur. Secundo: Barclajus dicil, mirari sc.Bdlarminum asserere.papam potuisse eximere simpliciter cleri­ cos propria auctoritate per legem canonicam, a subjectione temporalium principum. Id enim, in­ quit. pace lanii viri dicam, est falso falsius.· quia lex Chridi neminem privai jure,dominioque suo: jnivarcl autem, si per eam jus cl dominium temporale,quod principes antequamfierent chri­ sliani in clericis habebant, ipsis invitis au ferrei. Haec ille. Sed ul magis Barclajus miretur, non solus Bellarminus, neque soli illi, qui inter theologos cl ju­ reconsultos maxime favero videntur exemptioni clericorum; sed illi eliam, qui parum favero existim.iti sunt, idem prorsus dicunt: haec enim sunl verba Dominici a Solo in l. sentent, disl. 25. q.2. ari. 2. conclus. G. Papa potuit eliam inconsultis principibus el debuit clericos ab eorum exactio­ nibus el foro excipere: cui quidem exemptioni principes contravenire nequeunt.Atque hoc idem docet Didjcus Covarruvias jureconsultus nobilis Solum sequutus in praeficis quaesi. q.3l. conci.3. his verbis, Poluil summus pontifex clericoscl eo­ rum res a jurisdictione saeculari eximere:idque conveno ns fuit, el csl Christianae reip. non lau­ tum in spiritualibus, quod jure divino jam erat institutum, sed etiam in temporalibus, el conci, ί. Quamvis exemptio clericorum a jurisdictione torcularium jure lanium humano sil introducta, princeps tamen saccularis , utcumque summus -it. non poterii huic immunitati, aul exemptioni ) toprus legibus, propriare auctoritate derogare. Desinat ergo jam Barclajus mirari si Bellarminus dicil, quod fere omnes dicunt ct nolit ipse, quasi solus sapiat, id negare, quod fere nullus negat. At, inquil: L* \ Cbrisli neminem privat jure, do­ mini*.que suo. Verum csl per se, ac propric;quasi h.c ipsum intendat, nisi aliquis culpa sua privari mercatur. Sed lamcn dum evehit laicos ad ordinem aliiorem, idesl, clericorum, non est mirum si eoasequcnlcr privet principes jure, quod in eos habe­ bant, dum essent in gradu inferiore: neque desunt exempla in aliis rebus tam prophanis,quam sacris, Evehit rex privalum hominem, qui subjectus erat comiti ad principatum; consequenter privat comi­ tem jure quod in illo habebat,et fortasse comitem cumdem subjicit illi principi jam effecto, cui idem comes antea jam praeerat. Evehit papa simplicem presbyterum, sub.cclum alias episcopo, in metropolilanum, ac per hoc sine ullius injuria facit, ul qui antea subjectus erat episcopo,incipiat tamquam melropolitanus episcopo praeesse, cui paulo ante subjectus erat. Jus habebat maritus infidelis io conjugem infidelem: convertitur mulier ad fidem, el consequenter liberatur a subjectione viri infide­ lis, cl sine injuria ulla lex Christi privai virum in­ fidelem jure, quod in uxorem suam habebat: pari ratione per matrimonium per verba de praesenti contractum, acquirit vir Christianus jus in uxorem Christianam, cl lamcn si intra lempus a jure prae­ scriptum, velit illa ad professionem vitae allions asccndcrc el sanctimonialis fieri, lex Christi privai virum jure, quod acquisierat,non per se, sed con­ sequenter: non enim intendit lex Christi virum il­ lum jure suo privaro,sed focminam ad aliiorem gra­ dum evectam honorarc. Denique evehitur filius fa­ milias in episcopum,privatur paler ipsius potestate patria, non ul ipse afficiatur injuria, sed quia non decet pairem spiritualem subjici potestati parentis carnalis. At rursus objicit Barclajus dicens: Deinde cum ipsemel papa exemptionem suam.non alio jure, quam principum largitate el beneficio nacltis sil, (nam ul adversarii fatentur subjectus erat de jure el de facto ethnicis principibus sicut alii cives) absurdum est dicere, cum potuisse li­ berare alios ab illa suhjectione:alioqui id metuit conveniret, Alios salvos fecit,seipsum non potui! salvum facere. Respondeo: Argumentum Barclaji duplici vitio laborat: nam cl antecedens habet falsum cl consequulioncm vitiosam. Falsum in primis est, pon­ tificem non alio jure , quam principum largita­ te cl beneficio , exemptionem suam naclum cssctqui enim vicarium suum in terris eum constituit, is hoc ipso exemit eum ab omni potestate princi­ pum terrae: sed eliam si subjectus jure fuisset regibus, vel imperatoribus ethnicis : non tamen sequeretur, eum subjectum quoque esse debere regibus vel imperatoribus Christianis, nisi ipso­ rum largitate cl beneficio eximeretur. Nam cum sit ipse super omnem familiam constitutus ct re­ ges atque imperatores ab eo in camdcin familiam coaptentur, ul ab ipso rogantur ct dirigantur, certe nulla ratio patitur» el ipse illis subjiciatur, quibus jure divino praesidet. Sed bene habet, quod Bar­ clajus ita irridendum putavit vicarium Christi, quo modo perfidi Judaei Christum irridebant: qui ta­ men vel inviti confitebantur, mullos a Christo ab ipsa morte salvos factos fuisse cl sacrilege mentie­ bantur, cum non potuisse seipsum ab interitu sal­ vum facere. IN REBUS TEMPORALIBUS Tertio: Barclajus dicil, non esse verum quod ob imperatore petatur, ad evitandum videlicet sae­ mulli dicunt, a veteribus conciliis fuisse clericos a culare judicium. Transit deinde Barclajus ad concilium calcednpotestate el jurisdictione magistratuum civilium ejcinplos; qui eliam addil, Paires, qui in conciliis ncnsc, in quo sic statuitur, can. 9. Si quis cleriinterfuerunt, voluisse quidem, ne clerici adirent eus adversus clericum habcal negotium, non de­ tribunalia judicum saccularium: sed non voluisse, relinquat proprium episcopum.ei ad saecularia no vocati responderent: neque ullo modo prohibuis­ percurrat judicia: sed prius actio venlilelur apud se temporalibus judicibus, ne caussas clericorum proprium episcopum, vel certe consilio ejusdem audirent: sed nec prohibere ulla ratione potuisse. episcopi apud quos utraeque paries voluerint.ju­ Ac primum id oslendere conatur ex concilio 111. dicium obtinebunt : si quis praeter haec fecerit, Carthaginiensi.can. 9. ubi sic legitur: liem placuit, canonicis correptionibus subjacebit. Ex hoc cano­ ul quisquis episcoporum, presbyterorum, diaco­ ne dicil Barclajus nihil colligi, nisi ul in prima in­ norum, sive clericorum, cum in Ecclesia, ei cri­ stantia apud episcopum caussa venlilelur: deinde, men fuerit intentatum, vel civilis caussa fuerit si opus fuerit, ad saccularis judicis examen defera­ commota, si relido ecclesiastico judicio, publicis tur. Sed ista glossa destruit textum: nusquam enim judiciis purgari voluerit, etiamsi pro ipso fuerit in loto canone, vel apcrle vel obscure mentio iit prolata sententia, locum suum amittat.cl hoc in judicii saecularis; el expresse in hoc canone dici­ criminali judicio: in civili vero perdat, quod e- tur, ul clerici ad saecularia judicia non recurrant. ricil, si locum suum oblinere voluerit. Cui enim Praeterea in eodem loco concilium addit, Quod si ad eligendos judices undique palet auctoritas, clericus caussam habeat adversus episcopum pro­ ipse se indignum fraterno consortio judical, qui prium, vel adversus alterum, apud synodum pro­ de universa Ecclesia male senlicndo, de judicio vinciae judicetur. Quod si adversus ejusdem pro­ saeculariposcil auxilium: cum privatorum Chri­ vinciae metropolitanum episcopus, vel clericus stianorum caussas Apostolus ad Ecclesiam defer­ habet querelam, petat aut primatem dioeceseos, ri, alque ibi determinari praecipiat. Hactenus autem sedem urbis regiae conslanlinopolilanae, verba concilii, in quibus nihil videre poluil Barcla­ el apud ipsam judicetur. Ubi cum optima esset jus. pro clericorum exemptione: sed lanium id ait occasio nominandi praesidem provinciae,aul ipsum egisse Paires,ul eorum clericorum levitatem el pro­ imperatorem: nulla lamcn eorum mentio facta esi. cacitatem coercerent, qui post caussam in Ecclesia Quid igitur (quaerit Barclajus) sibi vult illud. Sed Iraclari coepiam, spretis cl relictis judicibus ec­ prius aclio venlilelur apud episcopum? prius enim clesiasticis,laico sc arbitrio judicioque committunt. refertur ad posicrius: el cum non sil in concilio ex­ Al nos mulla videmus in hujus concilii verbis pro plicatum, quid posterius faciendum sit, ralio postu­ exemptione clericorum. Primum enim aperte dam­ lat, ul inlelligamus, posicrius recurrendum esse ad nant Patres recursum ad judicia saccularium ma­ judicium sacculare, ul constituit postea Justinianus, gistratuum: quod certe non facerent, si sacculares Novella constitutione 83. Respondeo: Prius caussa clerici vcnlilanda csl magistratus omni cx parte legitimi judices ecclesia­ sticorum fuissent,quae, enim culpa eral appellare a apud episcopum proprium: quod si ibi terminata judicio episcopi ad judicium praesidis provinciae, non fuerit, recurrendum csl ad superiores media­ vel ipsius principis, si praeses vel princeps legiti­ tos, metropolitanum videlicet, patriarcham et pa­ mus judex erat, non solum clerici, sed etiam epi­ pam: sed id non expressit concilium; quia notum scopi? Deinde concilium rescindit sententia judicis erat, lum cx usu aliorum tribunalium, ubi semper saccularis contra clericum latam, dum judicat, ut a minore judice appellatur ad majorcm;lum cx con­ in criminali judicio clericus a saeculari judice ab­ cilio sardicensi generali, eau. t. el 7. ubi ultima solutus amittat locum suum; ct in judicio civili, per- provocatio ecclesiasticorum, declaratur esse ad edalquod evicit, idesl, neutri prosit sententia in fa­ piscopum romanum, nd quos canones respiciens vorem ejus a judice saeculari pronunciata: quamvis Gelasius papa primus in epistola ad Faustum scri­ aulcm hacc loco poenae docernanlur;lamcn injusta bil, Ipsi sunt canones, qui appellationes totius fuisset poena, si crimen non fuisset clerico saccu­ Ecclesiae ad hujus sedis examen voluere defer­ lare judicium agnoscere. Denique quia Barclajus ri: ab ipsa vero nusquam prorsus appellari de­ dicil: concilium reprehendere solum eos clericos, bere sanxerunt, ct in epistola ad episcopos Dar­ qui posl inchoatam caussam in judicio ecclesiasti­ daniae,.id illam, inquil, de qualibet, mundi parte co, eam transferunt ad judicium saccularium pote­ canones appellari voluerunt: ab illa autem nemo statum,quod injuriosum videri polesl ecclesiasticis csl appellare permissus. Neque oportet canones judicibus: audiat milcvilanum concilium ejusdem Ecclesiae per Novellas Justiniani exponere, cum aetatis,cl in eadem Africa celebratum: sic enim lo­ possumus per alios canones, aul per usum Eccle­ quitur, can. 19. Placuit. ut quicumque ab impe­ siae illos explicare. ratore cognitionem judiciorum publicorum petie­ Adducit poslca contra se Barclajus concilium arit, honore proprio privetur; si autem episcopale galhonsc, ubi can. 3. statuitur. Ne clericus quem­ judicium ab imperatore postulaverit, nihil ei ob­ quam praesumat apud saccularem judicem epi­ sit. Ubi videmus non agi de. judicio inchoato, sed scopo non permittente pulsare: cl querilur corru­ absolute,el sub poena gravissima prohiberi clericis ptum esse hunc canonem a Gratiano,qui in sua col­ ne confugiant ad imperatorem pro saeculari judicio lectione 11. q. I. can. Clericum, ita posuit, Cleri­ oblinendo: concedi aulcm si episcopale judicium cum nullus praesumat apud saccularem judicem 332 DE POTESTATE PAPAE episcopo non permittente pulsare: mirater otium cur Bcllarminus maluerit in hujus canonis citatio­ ne sequi potius Gratiani corruptionem, quam con­ cilii veritatem. Respondeo:Non est ullo modo credibile, Gratia­ num, virum probum et Christianae perfectionis stu­ diosum voluisse textum concilii depravare: sed po­ tius credendum est. habuisse Gratianum aliam le­ ctionem illius canonis, quam nos habeamus. Sed ul res se habeat, ulraquc lectio exemptionem cleri­ corum salis aperte demonstrat. Nam in ipso conci­ lio etiamsi verba illa prima, clericus nec quemquam praesumat apud saecularem judicem pulsare, non mullum pro exemptione facere videantur; tamen sequentia verba, Sed sipulsqlus fuerit, non re­ spondeat: mullum omnino faciunt pro exemptione: mandatur enim cicrico, ut in judicium coram sac­ culari judice vocatus, non comparcat, quo nihil apertius dici potuit: el in eumdem sensum recidit quod est apud Gratianum, clericum nullus praesu­ mat apud saccularem judicem pulsare. Nam si non licet clerico respondere in judicio saeculari: neque licebit clerico vel laico clericum ad judicium sac­ culare vocare. Quod aulem notat Barclajus in secunda parte ca­ nonis, puniri laicum gravissima poena, qui per ca­ lumniam clericum, vel Ecclesiam fatigare lentave­ rit: non significat,licitum fuisse laicis trahere cleri­ cum vel caussam Ecclesiae ad forum sacculare, mo­ do id sine calumnia fieret: sed significat crimen longe gravius esse cl poena gravissima punien­ dum, si addatur calumnia, quam si absque calum­ nia id fiat. Sed neque certum csl, concilium loqui dc foro sacculari: polesl enim fieri, ul laicus cle­ ricum accuset quidem ad suum forum, idesl, ec­ clesiasticum, el tamen cum per calumniam injuste fatiget. Addit deinde Barclajus canoncm octavum conci­ lii primi matisconcnsis, ubi sic legitur. Ut nullus clericus ad judicem saccularem quemcumque alium fratrem de clericis accusare, aut ad caus­ sam dicendam trahere quocumque loco praesu­ mat.· sed omne negotium clericorum, aut in epi­ scopi sui. aut presbyteri,aut archidiaconi prae­ sentia finiatur. Addit denique, canoncm tertiumdccimmn concilii tertii lolclani, in haec verba:Diulurna indisciplinatio el licentiae inolitae prae­ sumptio usque adeo illicitis ausibus aditum pa­ tefecit, ut clerici conclericos suos, relido pontifi­ ce suo, ad judicia publica pertrahant: proinde statuimus hoc de caetera non praesumi: si quis hoc praesumpserit facere, el caussam perdat el a communione cfficialur extraneus. Ilis testimoniis conciliorum allatis.subjungit Bar­ clajus. Haec illa sunt solcmnia el fere sola sacro­ rum canonum decreta, in quibus errorem suum fundant, qui falso putant, concilia potuisse exi mere, et de facto exemisse clericos de potestate laicorum, quos tamen ipsemet canones adeo per­ spicue redarguunt, ul nihil necessc sil aliam ad eam opinionem convellendam aliunde accersore. Ilespondco: Primum non sunt haec sola concilia, quae ixemplioucm clericorum declarant,sed mulla alia, ex quibus haec, breviter commemoranda cen­ sui. In concilio Lateranensi sub Innoccnlio If Leap. 43. sic legitur, Nimis de jure divino quidum Inici usurpare conantur cum viros ecclesiastico}, nihil lemporale oblinentes ab cis, ad praestanda sibi fidelitatis juramenta compellunt. In concilio conslanticnsi, sess. 31. habentur hucc vcrha:£0ici nullam in clericos jurisdictionem aut potestatem habent. In concilio lalerancnsi sub Leone X.sess. 9. Cum a jure tam divino quam humano laid., potestas nulla in ecclesiasticas personus attributa sil, innovamus omnes el singulas constitution®, etc. In concilio Iridcnlino soss. 25. cap. 20. de re­ formatione: Ecclesiae et personarum ecclesiasticarum immunitas, Dei ordinatione cl canonici' sanctionibus instituta csl. Ad haec cl similia,quae nimis aperte loquuntur, nihil Barclajus respondit, sed ea, quasi numquam legisset omisit. Deinde nos non dicimus a conciliis proprie cle­ ricos fuisse exemptos, sed eorum exemptionem de­ claratam cl poenis additis confirmatam. Denique mirum csl,cur Barclajus diccrc audeat, ex canonibus allegatis redargui cl convelli opinio­ nem exemptionis, cum ea mullis modis confirme­ tur et roborclur. Nam si laici magistratus legitimi judices cicricorum essent; quo jure malisconcnsc concilium supra citatum,omnia negotia clericorum in episcopi, aut presbyteri, aut archidiaconi prae­ sentia finienda esse decerneret? El cur concilium lolctanum cliam citatum,tanta verborum asperitate vocaret praesumptionem,cl illicitos ausus, recur­ sum ad sacculare judicium? El quo modo denique idem concilium audercl sententiam judicis saecula­ ris irritare ct recurrentem clericum ad forum sae­ cularis judicis excommunicare? id enim significant illa verba. Caussam, perdal,el a communione ef­ ficiatur extraneus. CAPUT XXXV. Refutatur grande verbum Barclaji, quo exemptio clericorum funditus tollitur. In cap. 33. Barclajus omni timore, vel pudore deposito, ita pronuncial. Amplius dicam cl verita­ tem dicam, licet odium fortassis milii parituram ab iis, quibus omnia sunl invidiosa. quae suo studio et desiderio vel minimum adversantur. Dicam ergo el grande verbum proloquar, cujus forte, aut nondum meminit quisquam, aut simeminii, saltem eos quorum intererat id scire, non ul debuit commonefecit, clericos scilicet per lo­ tum orbem , quocumque ordine vel gradu sint, non esse adhuc ullo modo exemptos el liberatos a potestate temporali principum saccularium.in quorum regnis cl regionibus vitam degunt, sed perinde ac caeleri cires, iis subjectos esse in omnibus, quae ad politicam et temporalem admi nislralionem ct jurisdictionem perlinent. inquo cos jus vitae ac necis, sicut in caeteros subditos ad ejusmodi principes pertinere. Hoc grande verbum Barclaji, nihil csl aliud,nisi i--12 ■ ■■ IN ItEBUS TENPOBALIBt S grandis temeritas et intolerabilis enor hominis plores non concedunt, videlicet omnes illi, unius, qui ul regibus aduletur, non veretur oppo­ xemplionem istam de jure divino esse docent. Sed nere sc veniali e.l scriptoribus omnibus theologis etiamsi concederetur, nihil inde Barclajus collige­ clcononislls, quorum dims paulo ante citavimus. ret, quoniam negaretur illa consecutio. Ergo sub­ Solum videlicet et Covarruviam: quibus addere po­ jecti sunl clerici judicio el polesl.ili principum fi­ tuissemus scriplores alios innumerabiles el quod delium: hanc enim propositionem, quae esi se­ majus est concilia quatuor generalia paulo ante ci­ cunda apud B.irclojum.neg.ini omnes catholici seri tata, lalcramnsia videlicet duo, conslimticnse d ptores, lam theologi, quam canonistae: negatur au­ Iriilentinum, in quibus generalim affirmatur, non lem illa consecutio, quoniam summus pontifex cle­ habere kncos ullam in clericos potestatem; neque ricos absolute exemit a potestate principum fide­ excipiuntur imperatores vel reges. Neque est quod lium, qui ejus potestatem agnoscunt; a potestate laboremus in demonstranda hujus doctrinae novi­ aulem principum infidelium . qui « jus pnicslatem tate', nam ipse fatetur, sc verbum grande prolocu­ non agnoscunt. non ila absolute exemit; cum eos turum, cujus forte nondum meminit qnisquam. c.cnsuris ecclesiasticis coercere non possit: ipsi et­ Sed videamus, quibus argumentis, tam grande, iam chrisliani principes clericos exemerunt, intel­ cl adhuc inauditum verbum Barclajus persuadere ligentes, quanta sil dignilas clericorum, quod prin­ orbi terrarum nitatur, contraham aulem in breve cipes infideles non icceruni.cum eis spiritualis illa compendium lotam ejus ratiocinationem, ul qonin dignitas nola non esset. Ad illam tertiam proposi­ vim habeat, facibus percipiatur, sil igitur ille;C7iri- tionem. lex Chrisli neminem privai jure doniinmslinni tum clerici, tum laid subjeci i erani prin­ que suo: jam supra respondi capilc superiore, olit cipibus infidelibus, atque ab eis judicari pote­ ostendi, per exemptionem clericorum non privari rant·. cryo subjecti sunl cliam principilnts fideli­ principes jure, quod habebant in cosdem.anteqnnin bus cl ab cis judicari possunt: quia Chrisli lex clerici essent, per se el proprie, sed consequenter ncttnnem privat jure dominioque. sito. Rursus cl quasi per accidens: quemadmodum cum filius fa­ principes fideles exemerunt quidem privilegiis milias evehitur ad episcopale fastigium, eximitur a suis clericos « potest ale magistratuum in/e. iorum; patria potestate: nec tamen fil injuria pntri. quo­ sed non exemerunt a polcslalc sua: nusquam e- niam non privatur paler jure suo per se, sed con­ nim memoriae proditum esi ab ullo scriplore, sequenter: non enim intendit Ecclesia privare pa­ principes qui istis clericos privilegiis donarunt, trem jure palriac potestatis, sed evehere personam ita cos a se liberos dimisisse. ul sibi amplius non illam ad gradum, quo dignus esi. quamvis inde se­ subessent. Immo nec potuerunt principes.nex ad­ quatur illa privatio patriae pidcslalis. Vide ηύ Ita ahuc possunt clericos in suis regnis constitutos c.a lia exempla capilc superiore. Ad quartam propositionem: quae erat, a nullo libertate donare ne ipsis potestate temporali sub­ sint; nove delinquentes ab iis judicari et puniri scriplore memoriae proditum osse. qood princi­ possint, nisi eadem opera sese principatu abdi­ pes exemerint clericos a polcslalc sua: sed solum cent. Nam proprium csl principis posse animad quod exemerint a polcslalc magistratuum infe­ vertere in cives el membra suae reipublicae.swil riorum. Ilespondco: Videtur qui hoc dicil.mil nib I legis­ aulem clerici, quod ad temporalia attinet, rives cl membra reipublicae politicae, cujus caput et se. aut lectores fallere voluisse. Scribit enim llullirector est princeps. Quare Carolus Γ. imperator nus lib. IO. lust. cap. 2. Constantinum imperato­ llcrmannum archie piscopum colonienscni in jus rem disertis verbis prununciasso. sibi non esse li­ mise vocari jussit, ut dc criminibus a clero cl citum judicare sa< crdoks. sed ab illis potius se es­ universitate ei objectis se purgaret, teste Surio in so judicandum. Ubi salis aperte dccliuvit. sacer­ comment, anni Eiili.El mulli principes sibi quae­ dotes exemptos esse non solum a potestate judicum dam clericorum delicta specialiter vindicanda inferiorum, sed etiam ab ipsius supremi principis reservarunt, caque suis magistratibus judicanda impono. Cui declarationi consentanea est lex ejus­ committunt: ul sunl illa crimina, quae in Gallia dem Constantini septima in codice Theodosi,imule privilcgiula vocantur veluli majestatis, gestatio­ cpisc. cl clericis.lectores, inquit, divinorum api­ nis armorum, adulterinae monelae el similia: cum et liypodiaconi el caeleri ch riri, qui per in­ haec ille. Ex quibus omnibus sequitor, clericos non juriam haereticorum ad curiam devocati sunl. esso exemptos a polcslalc cl jurisdictione princi­ absolvantur: et de caetera ad similitudinem orientis minime ad curias devocentur, sed immu­ pum temporalium. Ilcspondebo nunc ordino ad singulas propositio­ nitate plenissima potiantur. Haec ille, qui cum nes. Ad primam illam de. subjectione clericorum absolute prohibent clericos ad curias devocari et principibus iulidolilms «luno sententiae surit.ut su­ velit plenissima immunitate poliri,el nihil omnino pra diximus: et neutra favet Barclnjo. Vera senten­ excipiat, manifestum csl, cum velle, ul neque ad tia est, clericos jure fuisse exemptos cliam a pote­ ipsius principis curiam devocenlur:non enim esset state principum infidelium, quamvis de facto sub­ plenissima immunitas,si principali potestati essent jecti essent: exemit aulem cos. tamquam proprios obnoxii. Similis est lex Theodosii cl Valentiniani suos ministros ille, qui Apoc. 1. Vero dicilur prin­ end. Thcod. I. ultima de cpisc. el clericis, ubi sic ceps regum terrae. Itaque juxta hanc sententiam legimus; Clericos, quos indiscrctim ad saeculares neganda csl propositio prima Barclaji, quam neque judices debere, deduci infaustus praesumptor edi­ ille usquam probavit, neque hoc loco probat, sed xerat, episcopali audientiae reservamus. Fas eassumit, nl concessam: quam tamen graviores scri- nim non csl,ut divini muneris ministri temporaBkll.uuiixi Vol. IV. P. II. 334 DE POTESTATE PAPAE Hum potestatum subdantur arbitrio. In qua lege nique pro rege Deum oranl, ul Apostolus monet I. dum nihil excipitur, omnia comprehendi videntur, Timolh. 2. dicens: Obsecro igitur primum omnium nisi forte principis potestas, temporalis dici non fieri obsecrationes, orationes, postulationes, gra­ debeat. Ipse quoque Justinianus Novella oelogesi- tiarum actiones pro omnibus hominibus, pro re­ matcrlia, quae saepe ab adversariis citatur, quasi gibus el pro omnibus qui in sublimitate sunt: in ca clerici m criminalibus exempli non videantur nec solum pro regibus generalim preces ad Deum a foro saeculari: habet haec verba, Prius hunc fundunt, sed in specie dicunt, pro rege nostro X. spoliari a Deo amabili episcopo sacerdotali di· vel pro imperatore nostro N. pnitate el Ha sub legum fieri manu. Ubi videmus, At, inquit Bàrclapis , omnia membra debent clericos, dum clerici permanent, non esse sub po­ subesse capiti.el omnes cives rectori civitatis, ita testate legum, sed solum posteaquam clericali ho­ ul caput cl rector in omnia membra el cives ani­ nore per episcopos privati sunl: ac per hoc non madvertere possit : sunl autem clerici membra solum exemptos esse, dum clerici sunl.a potestate, corporis politici el cives terrenae civitatis, quoad judicum inferiorum, sed ab ipsis principum legi­ temporalia. bus,quod ad coactionem attinet: atque hoc est quod Despondeo: In corpore naturali necesse esi, ul concilium conslanliense sess. 31.dixit: Laicosnul­ omnia membra capiti subsint; quoniam in ejusmo­ lam in clericos jurisdictionem,vel poleslalem ha­ di corpore locum non habet exemptio. Sed hi cor­ bere. El certe nomine laicorum principes eliam su­ pore politico, in quo locum habet exemptio, non premos comprehendit, cum el ipsi laici sint. De­ est nccesse, ut omnia membra, idesl, omnes cives nique, ul alia mulla praeteream, imperator 1'ridc- proprie subsint potestati capitis, idesl, rectoris, ac ricus secundus, in prima sua constitutione genera­ per hoc non est neccssc, ul principes in omnesciliter loquitur, dum ait: liem statuimus. ut nullus ves animadvertere possint, sicut non est necesse, ecclesiasticam personam in criminali quaestio­ ul omnes cives solvant Iribula, neque ul omnesarne, vel civili trahere ad judicium saeculare prae­ mis rempublicam defendant; sed salis est, si con­ sumat. contra constitutiones imperiales el cano­ silio vel adhortatione, aut precibus apud Deum nicas sanctiones, haec ibi. Per saeculare autem rempublicam temporalem juvent. Al perturbabitur judicium non inlelliguntur judicia solum judicum respublica, si clerici leges principum impune inferiorum , sed eliam supremorum , cum omnia transgrediantur. Respondeo: Non impune trans­ sini aeque saccularia. Atque re ipsa sic observari gredientur, quoniam ab episcopo suo, vel pontifi­ videmus, ubi sacrorum canonum reverentia viget. ce summo coercebuntur. Al Carolus V. vocavit ad Ad quintam propositionem, quae erat, non po­ tribunal suum llermannum archiepiscopum co· tuisse principes supremos eximere clericos a sua lonienscm. Verum est, sed vocavit, ut principem regia potestate,: respondemus, id manifeste falsum imperii, eumdem enim ad suum tribunal vocavit esse. Nam etiamsi non possit summus princeps, o- Paulus 111. pontifex, ul archiepiscopum, eodem te­ mnes qui in regno suo degunt ab omni potestate ste Surio,in eodem loco, qui Suritis postea scribit, sua eximere, nisi principatu se abdicet, tamen po­ anno 1547. jussu summi pontificis cl imperatoris test aliquam partem populi sui ab aliqua parte po­ llermannum loco motum fuisse. Sententia vero de­ testatis suae,vel eliam a lota eximere cl simul vere positionis a pontifice lata est, quam autem fuerit princeps dici el esse. Proprium enim summi prin­ Carolus V. diligens observator ecclesiasticae immu­ cipis est, tribulum a populo sibi subjecto exigere, nitatis, cx eo polesl intelligi, quod anno salutis ul Apostolus docet ad Horn. 13. Ideo enim,inquit, 1520. dclccla alroci conspiratione adversus eumel tribula praeslalis: ministri enim Dei sunt, in dem Carolum , in qua ecclesiastici nonnulli inter­ hoc ipsum servientes: el potest tamen rex, quos misti erant: Carolus in laicos animadvertit, eccle­ vull in suo regno immunes a tribulis facere. Dici­ siasticos . superioribus ecclesiasticis puniendos tur enim lib. 1. reg. cap. 17. Qui percusserit Phi- remisit, testis Molin. lib. 4. cap. 21. dc Ilisp. lislaeum, ditabit eum rex divitiis magnis, el do­ primog. mum patris ejus faciet absque tribulo in Israel. Addebat Barclajus, esse quaedam delicia gravia, Sic etiamsi magnus aliquis rex in medio regno suo quae privileginia dicuntur in Rallia, summis prin­ civitatem unam vel liberam faciat, vel alicui abso­ cipibus reservata. Sed hoc argumentum in ipsum lute donet, non ideo rex dici non polcrii lotius re­ auctorem retorqueri polesl: illa enim non dicuntur gni sui. praesertim si civitatem illam protegat el privileginia, quia princeps ipse sibi reservaverit, defendat; cl cives illi leges regni sponte servent: quando privilegium exemptionis clericis concessit, sic igitur potuerunt reges, clericos in suo regno ul Barclajus existimat: sed dicuntur privileginia. degentes eximere a potestate sua regia el reges ta­ quia privilegio sedis nposlolicae indultum csl regi­ men dici cl esse non solum laicorum. sed etiam bus Francorum, ul ca delicia cognobccre possint: clericorum, qui leges ejus politicas libere servant; id quod explicat Clarus q. 36. pnragr. fin. vcrsic. cl caussas, quas cum laicis habent, cum actores ulterius, quaero.et Aufrenus in Clementina,! I dcsunl ad tribunal ipsius delerunt: el judicio ac sen­ ricorum, de ollie.judic. ordin. limit. 13. tentia ejus in ejusmodi caussis acquiescunt.El quo­ Ad ultimam propositionem, quam colligit Barcla­ niam rex pro defensione non solum laicorum. sed jus ex supradiclis, quod videlicet, Exemptio cleri­ eliam clericorum laborat cl vigilat, ideo non solum corum a potestate principum nulla sil. Respondeo: Eam propositionem ex dictis perpe­ laici. sed etiam clerici honorem ei deferunt, qui regibus debetur, justa pracceplum apostoli Petri, ram colligi: tum quia demonstratum est. summos Deum timete, regem honorificate. I. Peir. 2. De­ principes potuisse et voluisse clericos a sua pole- IN HEIM S TE.MPOll\L1BUS Stale eximere: turn quia licet ipsi non voluissent, aul non potuissent, potuit et voluit summus ponti­ fex illos eximere, nut jure divino exemptos decla­ rare: neque possunt principes eliam supremi hanc exemptionem impedire. Atque haec est communis docturum theologorum cl canonislarurn sententia, cui hactenus nonnisi haeretici restiterunt. Et qui­ dem quod hoc sentiant illi,qui exemptionem volunt esse de jure divino, ne Barclajus quidem dubitat cl expresse doccl Nnvarnis in cap. Novii, de judiciis, nolab. 6. num. 30. Quod autem idem etiam fatean­ tur el doceant illi, qui exemptionem arbitrantur non esse de jure diviiio:pcrspicuum est ex Franci­ sco Victoria, llelecl. de potestate Eccles, q. G.proposil. 5. cx Dominico a Solo, in 4. disl. 25. q. 2. art. 2. cx .Martino Ledesmio in quartum, pari. 2.q. 20. ari. 4. cx Dominico Bannes in 22. q. G7. arl.l. cl ex Didaco Covarruvia pracl. quaesi, cap. 31. conci. 3. el 4. cujus verba, ul eliam Soli, capite superiore adduximus. Hinc solvitur quaestio,quam Barclajus in extremo capite insolutam reliquit, li­ ceat nc principi privilegium exemptionis clerico­ rum revocare. Respondent enim doctores allegati, nullo modo licere. CAPUT XXXVI. Defenditur secunda cl tcrlia pars rationis quin­ tae principalis pro polestale pontificis maximi in temporalibus. In cap. 34. Barclajus post longam digressionem de exemptione clericorum, redit ad oppugnandam secundam pariem rationis meae principalis, quam proposuerat initio cap. 32. Argumentum meum hoc erat: Pastoris munus est arietes furiosos, atque ovile destruentes separare el recludere : Princeps autem csl aries furiosus, atque ovile destruens, quando est catholicus tide, sed adeo malus, ul mul­ lum obsit Ecclesiae el religioni, ul si episcopatus vendat, ecclesias diripiat, elc. Ergo poterit pastor Ecclesiae eum recludere el in ordinem redigere. Ad hoc argumentum respondit in illo cap. 32. Barclajus, lotum argumentum posse concedi, quo­ niam ex eo nihil aliud efficitur, nisi posse princi­ pem malum el Ecclesiae noxium separari a gregis consortio per sententiam excommunicationis. IXos tero eam responsionem in cap. 33. Refutavimus, ad quam lectores remittimus. Nunc igitur in cap. 31. Barclajus haec addit. Ad argumentum, inquit, nunc revertor, quod cap. 32. initio propositum esi cl respondeo,nihil illud ad bonorum quorumlibel temporalium, ne­ dum ad regni ademptionem perlinere. Cerium enim csl ei certo certius, excommunicationem, qua sola separantur cl excluduntur perversichrisliani a consortio fidelium cl communione Ec­ clesiae, nemini patrimonium el bona temporalia auferre. Haec ille, qui post mulla verba in hac re explicanda consumpta concludit, sl non possit pa­ pa per excommunicationem adimere patrimonia privatis hominibus mullo minus posse per camdem censuram privaro reges ac principes imperiis atque regnis. 335 Numquid, inquit, plus ei poleslalis in princi­ pes, quam in privalos. Dei lege, tribulum esse consta!? aul numquid principibus. quam priva­ tis duriore et deteriore conditione csl vivendum, ul quod Ecclesia in privatum nequeat,id in prin­ cipem possit exercere.9 Respondeo: Cum dixi: Arietem furiosum posse per pastorem separari el recludi, non intellexi per scparalionem et reclusionem,solam excommunica­ tionem, sed excommunicationem et depositionem: quemadmodum enim paslor non solum separat arielern a grege,sed eliam recludil quasi in carcere, ul non amplius gregem ducat: sic pontifex summus regem dcslruenlem Ecclesiam, non solum separal per excommunicationem a communione fidelium, sed eliam deponil cl in ordinem redigit, ul non amplius populos regal. Itaque lota illa longissima disputatio, qua Barclajus probal. per excommuni­ cationem non privari homines proprio patrimonio, supervacanea esi, neque vim argumenti nostri Barclajus assecuius esi: quemadmodum eliam vocem, recludere, exposuit per vocem, excludere,cum ex­ ponenda esset per vocem, includere, ul cap. 33. docuimus. Addo praelerea magnum esse discrimen inter pri­ vatas opes el publicam jurisdictionem; ul eliam inicr substantiam, sive divitias el poleslalem, sive auctoritatem: polesl enim homo aliquis pauperri­ mus esse privatis opibus, el jurisdictionem publi­ cam alque amplissimam habere:cl polesl conira di­ tissimus esse auro, atque argento, agris ei vmeis el armeniis: el nullam habere in alios homines politicam poleslalem.Ex quo discrimine Iit,ut quam­ vis excommunicatio non privet patrimonio proprio el opibus el divitiis, privet lamen jure el potesta­ te commercii humani, electionum cl contractuum, el similium; el simul impediat publicam forensem jui isdiclionem: neque enim licet excommunicatis forensia judicia exercere, audire caussas, senten­ tiam ferre, in sonles animadvertere, ul supra pro­ bavimus, ex cap.Ad probandum, de sunt, el re judic. Quamvis autem ex vi solius excommunicationis, nisi in casu haeresis cl apostasiae, non sequatur amissio regni vel imperii: lamensummus pontifex, qui polesl excominunicandosuspcndere jurisdictio­ nem, ul diximus, potest eliam deponendo privare omni jurisdictione et potestate regia: quae ut in prolegomenis ostendimus, communis csl doctorum elEcclesiae ipsius sententia.Nec lamen bine sequi­ tur, plus habere poleslalis pontificem in principes, quam in privatos: nam privati non possunt deponi a regno, quia regnum non habent, non quia minus obnoxii sint poleslali summi pasloris:ct lamen pos­ sunt eliam ipsi privari rebus, quas habent; quod lil cum poena pecuniaria , aul exilii, aul carceris, nul alia corporali poena mulclantur: falsum enim csl. quod Barclajus nimium saepe repetii, corpora­ lem poenam in solius politici magistratus potestate positam esse: cujus contrarium praxis ostendit, praesertim in tribunali sancti officii. Addil postea Barclajus alium rationem, quam in forma syllogisticae ratiocinationis hoc modo dis­ ponit. 33G DE POTESTATE PAPAE Suillinus pontifex non habet nunc majus imPl el­ iam totius syllogismi falsa conclusio: siquidem fal­ sum csl, summum pontificem fuisse unquam regi­ bus el imperatoribus juro subjectum,neque id pro­ bant Barclajus. quod ul probatum assumit. Al. inquit, adversarii dicunt, exemptionem per­ sonarum ecclesiasticarum jure humano introductam esse. Respondeo: Bellarminus, qui citatur in margine, non dicil jure humano solum, sed jure humano el divino. Deinde illi ipsi, qui exemptionem clerico­ rum dicunt esse de jurc humano, addunt eam,quo ad personas, esse valde conformem juri naturali el divino, ut perspicuum esi ex Dominico de Solo in t. disl. 2 *. quaesi. 2. ari. 2. conci. 5. Praeterea iidem auctores, qui negant exemptionem clerico­ rum css<· de jure divino diserte alllrmanl.summum ponliliccm putuisse eldebuisse eximere clericos , eliam principibus temporalibus inconsultis: neque posse li uiporales principes contrarium suis legi­ bus constituere, ul supra notavimus, cx Victoria, S to, I. nlesinio.Bannesio el Covarruvia: falsum csl igilur quod tot verbis inanibus hoc loco Barclajus repetit de exemptione solo principum privilegio cl munere clericis concessa. Transit p »slea Barclajus od tertiam partem ration ' quintae principalis pro potestate summi poni.li< H in temporalibus.· omillo enim quae ipse re­ petit cx c. 15. quae ibidem refutata sunl,sic autem i piilur. Su peresi supremum Bcllarmiui argu mentum in quo refutando non mulla opera opu, est. Tertium, inquit, argumentum csl: 1’olcsl pa­ stor. ac debet omnes oves ita pascere, ul eis con­ venit: ergo potest pontifex Christianis ca jubere, atque ad ea cogere ad quae quilibet eorum secun­ dum statum suum tenetur, idcsl..singulos cogere, ut eo modo Deo serviant, quo secundum statum suum ilcbcnt: debenl autem reges Deo servire dtfendendo Ecclesiam , puniendoque haereticos cl schismaticos: ergo potest, ac debet regibus, jube­ re ul hoc faciant, el nisi fecerint, eliam cogere per excommunicationem, alinsquc commodas rationes. Ad hoc argumentum Barclajus respondet,si aga­ tur depastu el poenis spiritualibus, lotum argu­ mentum concedi possc:lcnelur enim summus pon­ tifex pascere omnes chrislianos pastu spirituali: nam ad pascendum pastu corporali, facultates ejus quantumvis amplae sint, nullo modo sufficerent: sic eliam tenetur cogere omnes ad officium suum poenis spiritualibus, quarum gravissima excommu­ nicatio csl. sed ullerius progredi non polcsl: el al­ legat ad hoc probandum Jonnnern Dricdoucniio lib. 2. de libertate Christiana cap. 4. Sed haec Barclaji responsio supra refulob csl mullis in locis,cl nunc cx ipso Dricdone.quem ipse citat, refutari polcsl; scribit enim Barclajus a Driedonc nullam aliam judicii el correctionis papalis in imperatores delinquentes poenam, nisi solam excommunicationem poni. Al Joan. Driedo répu­ gnai Barclajo, cumque his verbis confulal, lib.l. de libertate chrisliana, cap. 15. Verum hoc non est silentio praetereundum, quod papa cæ ple­ nitudine potestatis super universos principes Chri­ stianos. polcsl reges ac principes propler haeresis crimen privare suis regnis atque imperiis, cl in temporalibus prorsus eximere plebem Chri­ stianam ab obedientia et subjectione eorum,haec Driedo, quem in patronum sententiae suae allega­ vit B irclajus; qui certe insignis doctor Joannes Driedo non poterat clarius mendacium et impostu­ ram Barclaji redarguere. Quod ergo nos diximus,cl docciii omnes catholici, posse pastorem summum Christianorum cogere omnes ad olliciinn suum prae­ standum in obsequium Dei; non intclligilur de sola coaclione per excommunicationem, sed eliam per privationem regnorum el principatuum, si ad sa­ lutem gregis idem pastor expedire judicaverit. CAPUT XXXVII. Defenditur primum exemplum allatum pro potestate summi pontificis in temporalibus. In cap. 35. cl 3G. refert, el refellit Barclajus ar­ gumenta quaedam Nicolai Sanderi, quam totam disputationem omittendam hoc loco esse censui, quoniam non suscepi onus probandi omnia argu­ ment. i. (piae a catholicis scriptoribus proponuntur, esse insolubiles demonsIraliones.Scio mulla inter­ dum probabilia admisceri argumentis solidioribus, quae quamvis per se,ac sola,vim persuadendi non habeant, tamen addita firmioribus argumentis,non parum juvant ad rem. de qua agitur, confirman­ dam. Itaque conclusionem Sanderi, quae comniu- IX BEBUS TEMPORALIBUS iiis est inter ompes catholicos scriptores, adversus Berclajuin,cujus marius sunl contra omnes,ut scri­ ptura de Ispiaole loquitur, defendendam mihi de­ sumpsi,el simul ad ea, quae proprie adversus mea scripta Barclajus objecit,respondendum mihi esse judicavi. Igilur in cap. 37. refert argumentum meum primum ab exemplo el figura veleris Testa­ menti ductum, haec nutem est argumenti summa. Orias rex in lib. 2. Paralip. cap.2t». cum sacerdo­ tum olllcium usurparet,cl a sacerdotibus repulsus non acquiesceret, continuo lepra divinitus percus­ sus fuit,atque judicio sacerdotum separatus e coe­ tu populi,seorsim in domo solitaria habitavit usque ab obitum: ex «pio factum est, ut regni administralione privatus fuerit el filius ipsius in civitate po­ pulum judicaverit.Hinc argumentum ejusmodi conlicitur, Si ob lepram corporalem poterat sacerdos olim regem judicare cl regno privarc:quare id non poterit nunc propter lepram spiritualem idest,pro­ pter haeresim, quae per lepram figurabatur, ol s. Augustinus docet lib. 2. quaesi, cvnng. quaesi.40. praesertim cum I. Corinth. 10. Paulus dicat, con­ tigisse Judaeis omnia in figuram? Ad hoc argumentum respondet Barclajus: Judi­ cio sacerdotum fuisse regem Oziam propter lepram separatura a reliquo populo; el eodem modo posse nunc regem judicio summi pontificis propler hae­ resim separari per excommunicationem a coctu fi­ delium: negat autem fuisse regem Oziam regno privatum,cl propterea eliam negat, posse regem a pontifice propter haeresim regno privari. Quod au­ tem non fuerit Ozias regno privatus, probat ex eo quod Scriptura IcstalurMnno aetatis sextodecimo regnare coepisse, cl quinquaginta duobus annis regnasse. 4. Reg. 13. el 2. Paralip. 2G. proinde regnasse ab anno sextodecimo usque ad mortem. Idem eliam probat cx eo quod eadem Scriptura di­ cit: Joalham /ilius regis gubernabat palatium,el rexit domum regis et judicabat populum terrae: hinc enim colligitur, filium regis non auctoritati; propria, sc«l nomine patris sui aegrotantis regnum administrasse haec Barclajus. Respondeo: Ozias lepra percussus retinuit qui­ dem nomen regium, sed mane: filius vero ejus si­ ne regio nomino regnum cum plena potestate ad­ ministravit,id verbis disertis testatur Josephus lib. 9. Antiquitatum, cap. 11. ubi dicit. Oziam priva­ tum vixisse in domo solitaria, el /ilium ejus rempublicam administrasse. quod idem salis aperto indicat Scriptura, cum ait: Filios regis judicabat populum terrae: neque addit, id cum fecisse jussu patris, aut patris nomine; neque toto eo tempore quo rex percussus lepra mansit in domo solitaria, ullam pariem regiminis ad cum ullo modo perti­ nuisse.Atque hoc intellexi,cum in argumento dixi, coactum Inisse Oziam filio regnum renunciare: per regnum enim non vocabulum regis, sed auctorita­ tem significavi: quam auctoritatem paler non reti­ nuit, sed privatus vixit, ul Josephus loquitur. In hoc igilur vis argumenti ab exemplo ducti posita csl, quod quemadmodum rex Ozias lepra percus­ sus judicio .sacerdotum coactus est habitare in donio solitaria el regni adminislralionc dimissa pri­ vatus vtvcrc:sic eliam rex haereticus, judicio sum­ 337 mi sacerdotis per excommunicationem separari pos­ sit a coetu piorum, non solum quo ad sacramento­ rum el precum communicationem, ut Barclajus ad­ mittit. sed eliam quoad forense judicium cl regni adininistrationem, quod Barclajus negat. Al Oziae relictum csl nomen regium. A'erum id quidem,sed non ideo nomen regium relinqui debet homini pro­ pter haeresim excommunicato,atque dcposilo:nam lepra spiritualis deterior csl lepra corporali: cl sa­ cerdos christianus praeslanlior est sacerdote levitico cl res figurata perfectior est,quam sil ipsa figu­ ra, sic enim agnus paschalis par non erat Chnslo crucifixo el manna inferius csl Eucharistia el cir­ cumcisio Baptismum non aequat. Quod autem Barclajus disputat de differentia au­ ctoritatis regnandi el adminislralionis regni, non faciat ad rem, lum quia Ozias non sola adminislra­ lionc, sed eliam auctoritate privatus fuisse dicen­ dus est, cum Josephus dicat, eum privatum in ma­ gno moerore vixisse post acceptam plagam leprae: lum ctiain quia Barclajus non concedit regem hae­ reticum posse privari adminislratione regni, sic cnim ipse loquitur p.ig. 312.Quod autem dixi. pa­ pam posse separare regem haereticum a commu­ nione /idelium per excommunicationem, de se­ paratione spirituali animorum, non corporum intelligendum csl, subditi enim, regi excommu­ nicato obsequium denegare non debent: haec il­ le. qui sine dubio, ut eliam supra docuit, non per­ mittit. posse per pontificem interdici regi haereti­ co adminislralionem regni el curatorem illi dari.ul ipse fatetur, datum esse regi Oziae filium curato­ rem.Quare falso postea d'\c\t:Figuram Oziae,leprae separationis, bellissime convenire cum rege.haeresi et excommunicatione: et ex hac figura tem­ poralem pontificis potestatem omnino ficiuiim, usurpatam, atque a jure divino alienam osten­ di. Quo modo enim figura cum re figurata concor­ dat, si in figura ponitur rex coactus habitare in do­ mo solitaria, el negotia regni nulla tractare: in re figurata ponitur rex libere in urbe regia residere cl jus dicere, ul antea faciebat? El si veritas figurae rcquiril.ul nihil minus, sed polios aliquid amplius in re figurata roperiatur.qnani m ipsa figura: el ideo necosso csl. ul rex haereticus per sententiam pon­ tificis administralione regni, el ipsa quoque aucto­ ritate privetur, quo modo ex hac figura temporalis potestas papae fictilia cl usurpata, et a jurc divino aliena monstratur? .Maneat ergo argumentum no­ strum ab exemplo apposite iluclum esse: neque a Barclajo potuisse convelli. CAPUT XXXVIII. Defenditur secundum exemplum pro polcslale pontificis in temporalibus. Proponit deinde Barclajus in cap. 38. secundum exemplum a nobis adductum cx lib. 2. Paralip. cap. 23. Ubi narratur, Alhuliain reginam faventem superstitioni el idololatriae Baal a pontifice Jojad i regno el vita fuisse privatam,cl Joas regem in ejus locum institutum. Ad hoc exemplum refutandum sternit sibi Barcla 338 DE POTESTATE PAPAE jus viam digrcssiuncula quadam,cx confidis rumo­ dos onitn non poterat solus implere quod proporibus cl solida maledicentia in ponlificcs.Scribit e- suerat; ideo centurionibus cl militibus nd so acnim hoc exemplum a me allatum, nc indiligentiae cersilis, exposuil illis propositum suum deturban­ aul praevaricationis apud Sixlum V. pontificem ac­ dae reginae de solio, tum ob alia crimina, tum cusaret, si illud ab aliis anlca nolalum omisissem. quod falsam religionem Baal foveret : neque sim­ Al ego mulio anlca quam Sixtus V. ponlifex creare­ plici promissione militum contentus esse voluit, tur, hacc scripseram,el in scholis dictavcram:dein- sed foedus cum cis iniit, et adjuravit cos, ul forti­ dc, si lam mulla alia exempla praetermisi, quae in ter proposito suo cooperarentur. Denique ipse ar­ Sandero legeram, ul Barclajus ipse testatur, cur mavit milites tradens cis hastas, cl reliqua anni timere debui offensionem pontificis, si istud unum regis David, quae erani in domo Domini: ipse jus­ praetermitterem ? Quod vero addit Barclajus, Si­ sit interfici reginam; ipse novum regem coronavi’ xlum V. m animo habuisse,ordinem Jesuilarum ad ipso auctore totus populus templum Baal evertit, arctiorem formam vivendi, alque ad cerium vesti­ ct aras idolorum destruxit, ct sacerdotem Baal menti genus, cogere; fabulae sunl hominum otio- aram ante ipsam occidit. surum, el mirum est Barclujum in his eliam nugis referendis voluisse lempus consumere. Quod vero adjungit, Bullam ejusdem Sixti V. qua PonlimussaCAPUT XXXIX. nae acadomiae perpetuus rccloralus desuitis addi­ citur, supposition) vel obrcpliliam videri, el quam­ vis vere sil a Sixlo eonccssa, valere lamen non de­ Defenditur tertium exemplum allatum pro bere, quia statiin ab ejus crcalione fuerit impetra­ potestate summi pontificis in temporalibus ta.· non jam ad fabulas vel nugas, sed ad calum­ nias el maledicentiam perlinet: quasi non polueril idem ponlifex lolo illo quinquennio, quo pontifi­ Tertium exemplum attuleram cx s. Ambrosio, catum gessit, eam bullam revocare, si supposili- qui Theodosium imperatorem cxcommunicavil proliam , aul obrcpliliam , aul fraude exortam didi­ pier caedem, miam Thessalonicae nimis crudeliter cisset. fecerat: deinde coegit cum, ut legem ferret,ne sen­ Sed his omissis, ad exemplum lojadae pontificis tentiae latae de caede aut publicatione bonorum ra­ Alhaliam reginam exaucloranlis. respondet Barcla­ tae esscnl, nisi post triginta dies a pronunciatione jus, exemplum illud ad rem non facere;quod Atha­ sententiae, nimirum ul si quid per iracundiam prae­ lia nullo jure regnaret, sed immani tyrannide per cipitanter dictassel intra spatium illud sedato pe­ vim cl scelus regnum oceupassel. ctore revocaret. Ex quo exemplo collegeram ab cAt verum quidem est, initium regni Alhaliac ty­ piscopo mcdiolancnse potuisse judicari imperato­ rannicum ct violentum fuisse: sed cum annis sex rem,qui apud mcdiolanum sedem habebat. Ex quo quiete regnaverit,credibile esi, populum consensu rursus deduxeram, si hoc potuit episcopus, quanto suo regnum ejus approbasse,praesertim cum igno­ magis princeps episcoporum papa? raretur superesse adhuc unum ex liliis regis defun­ Ad hoc exemplum ila respondet Barclajus,ulpri­ cti el fama esset, omnes omnino inlcriisse. Neque mum admittat,episcopum posse cognoscere dc cri­ novum aul insolitum est, ul initia regnorum sint mine principis in foro externo ecclesiastico,cl illud violenta cl tyrannica, el lamcn paulo post consen­ punire poena ccclcsiaslica, qualis in primis excom­ tiente populo reges legitimi habeantur. Ipse ccrle municatio csl.el hoc modo cognovisse Ambrosium Augustus, qui imperator optimus habitus csl,rem- caussam Theodosii dc caede, ul peccatum erat cl publicam injuste initio oppressit, cl principatum cumdem Theodosium reum factum excommunicassibi armis violenter usurpavit. Ollio Galbam occi­ se: deinde concedit,ab episcopo Ambrosio impera­ dit: Vitellius Othonem ejecit : Vespasianus Vitel­ tum fuisse, ul Theodosius legem illam ferret in poe­ lium; cl omnes tamen imperatores a senatu popu­ nitentiam peccati commissi, sine quo poenitentiae loque romano salutati sunt. Quid atrocius, quam fructu vel signo, eum al) anathematis vinculo non quod Philippus gessit, cum Gordianum imperato­ solvisset. Ex his vero colligit, s. Ambrosium habuis­ rem legitimum sustulit,el imperium ejus invasil?el se in Theodosium spiritualem jurisdictionem, non lamcn ipse quoque legitimus imperator habitus autem temporalem aul politicam. Al ego exemplum illud, quod attinet ad excom­ csl. Mitto Odoacrcm llerulum , Gothos cl Longo­ bardos invasores Italiae; el alios prope innumera­ municationem, non altuli adversus Barclajum, qui biles, qui per vim regna occuparunt, el postea ta­ nondum orbi terrarum innotuerat: sed adversus amen accedente consensu populorum reges legitimi lios , praesertim Anglos Caivinistas , qui negant principem supremum excommunicari posse a sum­ habili sunl. Al, inquil Barclajus, sacerdos Jojada.non aucto­ mo pontifice, vel summum pontificem ullam habe­ ritate propria Alhaliam deposuit, sed hortatus esi re in supremos principes jurisdictionem vel pote­ centuriones cl milites cum illis in Alhaliam con­ statem. Quod vero allinet ad legem politicam,quam spiravit: sic enim Scriptura loquitur·. Misit Jojada Theodosius ex Ambrosii praecepto lulil;non utique ponlifex, el assumens centuriones et milites in­ negamus, eam ad fructum poenitentiae perlinere,cl troduxit in templum Domini, pepiijilquc cum eis a spirituali potestate episcopi fuisse imperalam:scd ostendere voluimus, posse principes ecclesiasticos foedus. Et hoc verum csl, sed non impedii quo minus non solum in fure interno conscientiae, sed eliam Jujadae quclorilalc regina dcposilu fuerii. Sacer­ in foro exlerno ecclesiaslico disponere de tempo- IN REBUS TEMPORALIBUS ralibus, ul ad spirilualia ordinem habent. Ceric cnlm qua polcslale s. Ambrosius poluil Theodosium cogere, si a vinculo anathematis solvi vellet, ad le­ gem illam politicam ferendam: eadem poluil eumdem cogere ad aliam legem politicam saluti anima­ rum necessariam ferendam, nisi vellet anathematis vinculo alligari. Ex quo manifeste colligitur.multo majore ralionc potuisse pontificem maximum, Ec­ clesiae universae praesidem, imperare principibus lemporalibus sub anathematis poena, ul leges poli­ ticas spirituali bono necessarias ferant,el conlra.ul eas abrogent,quae spirituale bonum impediunt: at­ que hoc modo spirituali potestati, temporalem po­ testatem esse subjectam. CAPUT XL. Defenditur exemplum quartum. Quartum exemplum desumptum fuilcx privilegio sancti Grcgorii monasterio sancti Medardi conces­ so, quod habetur lib 12. epistolarum extremo, in quoleguniur haec verba:Si quis regum, antistitum, judicum, vel quarumcumque saecularium persona­ rum hujus aposlolicae el nostrae praeceptionis de­ creta violaverit, cujuscumque dignitatis vel subli­ mitatis sil, honorc suo privetur, elc. El similia ha­ bentor m alio privilegio ejusdem sancli Grcgorii lib. II. epislol. IO. ad senatorem abbatem. De hoc exemplo sic loquitur Barclajus. Si vive­ re/ hodie b. Grcgorius.et superiora verba eo sen­ su accipi inlelligeret, quasi ipse potestatem Λαbuissct privandi reges suo honore el dignitate: exclamaret profecto calumniosam esse interpre­ tationem tcl se numquam tale quid, vel per som­ nium cogitasse: ea vero quae alibi scripta ab eo sunl. /idem abrogant huic expositioni, sunt igi­ lur ista, non imperantis, sed imprecantis verb i, quibus admonet cl adjurat omne genus homi­ num,ne privilegium a sc dolum violent: quod si violaverint, Deum vindicem fore, qui eos suo ho­ norc privet. quod genus admonitionis el impre­ cationis nunc semper addi solei extremis Mulla­ rum cl Constitutionum pontificiarum, hoc modo: Nulli ergo hominum liceul hanc paginam. elc. si quis autem hoc attentare praesumpserit,indigna­ tionem omnipotentis Dei, ac beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus incurrat,sive quod idem esi. se noverit incursurum. Respondeo: Interpretatio verborum sancli Grc­ gorii. non mea est, sed alterius sancli Gregorii di­ gnitate paris cl sanctitate noti mullum inferioris. Sanctus, inquam. Gregorius VII. papa in epistola ad episcopum melensem. quae est viccsimaprima libri octavi, hunc locum sancli Gregorii adducit ad probandum jure a sc fuisse depositum llenricum imperatorem: Reatus Gregorius, inquil, papa re­ ges a sua dignitate cadere statuit, qui aposloli­ cae sedis decreta violare praesumpserint, scri­ bens ad quemdam senatorem abbatem,his verbis: Si quis vero regum, elc: Quod si beatus Grego­ rius. doctor utique mitissimus. reges, qui statuta violarent, non modo deponi, sed etiam excom­ municari,alque in aeterno examino damnari de­ ΧΊ9 crevit: quis nos llenricum non solum aposlolicorum judiciorum contemptorem, verum eliam ip­ sius mains Ecclesiae, quantum in ipso est, con­ çut calorem. loliusque regni, el ecclesiarum im­ probissimum praedonem.et alrocissimum destru­ ctorem deposuisse el excommunicasse reprehen­ dat, nisi forte similis ejus? Haec ille, cui Barcla­ jus si cedere nolucril interpretatione verborum san­ cti Gregorii, nimis temerarius erit: si aulem cesse­ rit, fateri debebit, sancium Gregorium primum non ignorasse, polcslalcm sibi divinitus datam extendi usque ad regum cl principum depositionem. Sed addamus cl altum interpretem verborum sancli Gre­ gorii, ul in ore duorum testium stet omne verbum. Thomas Valdcnsis, vir doctissimus in lib. 2. do­ ctrinalis Odei anliquac artic. 3. cap. 75. Profecto, inquil, nec beatus Gregorius eminentiae sui sta­ tus super statum imperialem praejudicavit in aliquo, cum rogem sibi verbo tenus praeposuit. negotio quod tunc tractabatur attento, quod tunc apte videbimus, si posteriora ejus facta ct scri­ pta quaeramus. Vide an se magistrum cl impe­ ratorem el regum non arbitrabatur, cum post privilegia quaedam senatori presbytero et ab­ bati xenodochii Francorum directa sub inter­ minatione dignitatis el honoris omni ejus vio­ latori conclusit. Si quis regum etc. En quam bene doctor isle Barclajum nondum natum confu­ tavit. Barclajus dicil ex altis scriptis sancli Grcgorii colligi, sancium Gregorium non existimasse ha­ bere se polcslalcm super reges saeculi, quamvis ejus verba id significare videanlur: Thomas Valdensis contradicit, ex aliis sancti Gregorii scriptis colligi.sanctum Grcgorium verbo tenus se impera­ tori subjecisse, re aulem vera non ignorasse emi­ nentiam sui status super statum imperialem. Bar­ clajus dicit. Verba sancli Gregorii sonare impreca­ tionem.quam eliam quilibet privatus adjungere po­ lcsl lilens suis: Thomas Valdensis contra dicil, Verba sancli Gregorii sonare interminationem ho­ noris et dignitatis.quam literis suis adjungere non potest, nisi princeps supremus. Utrum aulem ma­ jor fides habenda sil uni Barclajo, quam duobus viris tantae eminent ae. atque docirinac, stultum csl quaerere. Sed eliam si id quaeratur cx verbis ipsius sancli Grcgorit lota quaestio nullo negotio dissolvetur. Siquidem s. Gregorius tria simul con­ jungit. videlicet, honore suo privetur, a commu­ nione fidelium segregetur, in divino examine ad poenas aeternas damnetur. At duo posteriora non continent imprecationem, sed decretum, sive de­ clarationem: non enim praelatus, qui dicil.qui hoc fecerit, excommunicetur, imprecatur excommuni­ cationem, sed jubet excommunicari: el qui dicil , qui hoc fecerit, in divino judicio ad poenas aeter­ nas damnetur.non imprecatur damnationem aeter­ nam (quis cnim tam crudelis invenitur,qui hoc imprecelur?) sed declarat, qui hoc fecerit, cum gra­ vissime peccaturum,et poenas aeternas in divino examine promeriturum. Igitur eodem modo illud, Honore suo privetur, non est imprecatio, sed de­ cretum, ul ab honore suo décidai, el declaratio, ut liceat populo non obedire ejusmodi regi tamquam honorc suo ac dignitate privato. Quemadmodum DE POTESTATE PAPAE 3(0 torem quotidie deteriorem fieri: securim ad radi­ cem misit cl imperatorem coetu piorum ejccil, ac jussit. ul ci tamquam impio ilalici populi non pa­ rerent, neque vectigalia deinceps penderent. II vero Platina non negat et historici plurimi groecid Jalini olUrmanl, (pios in libro meo citavi. Vide dc hac tota caussa cardinalem Baronium lum. 0. An­ nalium, ad annum salutis 726. ct 730. Ajo secundo: Si Platina contrarium dicat, magis credendum esso historreis caeleris, quam ipsimam et mulli sunt cl antiquiores el dihgenliores, ct hi­ storias temporum scribunt, non vilain unius ponti­ ficis, ul Platina facit: quam aulem Platina parum diligens fuerit in perscrutandis monimentis ronrnorum archiviorum. vel cx eo potest inlclligi.quid Onuphrius Pamiinus in additionibus ad Plallnani. mulla ejusdem Platinac vel omissa, vel errata de­ monstrat: ct in additione praemissa vita Gregori secundi, admonet, Leoni tertio imperatori haereti­ co jure ereptum fuisse imperium, quod in Italia habebat, a Gregorio secundo romano pontifice. Ajo tertio: Gregorium virum sanctissimum non peccasse in evangelium, «piando populos Italiae prohibuit vectigalia pendere imperatori haeretico. Quod enim Dominus ait: Reddite quae sunl Cae­ saris Caesari, intclligilur de Caesare legitime im­ perante. Leo vero ille, qui ob crimen hacrescos a sumn? pontifice publice excommunicatns fuerat ct ab im perio depositus, non oral vere cl jure Caesar, sed tyrannus ct persecutor sub titulo Caesaris. At, inquit Barclajus, usque ad mortem Leo per­ mansit in imperio. Respondeo: Apud Graecos, praesertim haereti­ cos, imperator de facto, non de jure permansit: apud Latinos ac prescrlim Italos, neque dc jure, neque dc facto. eliam verba cvlrcma constitutionum nposiolicnrum non significant Imprecationem, ul perperam Bar­ clajus exponit (neque enim summus pastor et vi­ carius boni illius pastoris, qui animam suam pro ovibus suis posuit, imprecaretur ovibus suis indi­ gnationem omnipotentis Dei),sed declarationem cl dcnuncialioncm continent gravissimae poenae,quae contemptores aposlolicorum praeceptorum sine du­ bio consequelur. Hoc enim manifeste significant illa verba, indignationem omnipotentis Dei et bea­ torum Petri ct Pauli se noverit incursurum. Quare si sanctus Gregorius nunc in terris viveret, baud dubio exclamaret, calumniosam esse interpretatio­ nem Barclaji, cl sc nihil tale unquam vel per som­ nium cogitasse. CAPUT XI.I. Defenditur exemplum quintum. Quintum exemplum est Gregorii II. qui Leoni imperaturi a sc excommunicato prohibuit vectiga­ lia solvi ab Italis, ac proinde cum imperii parte inulclavit. Ad hujus cl sequentium exemplorum refutatio­ nem. praemittit Barclajus satis prolixam admonitio­ nem adversus argumenta, quae petuntur ab exem­ plis, immemor argumentorum, quae ipse duxit ab exemplis veterum pontificum el imperatorum, cx quibus plenissime constare dixit, nullam esse in pontifice polcslalcm disponendi de temporalibus. Sed quoniam isti sunl loci communes, qui ad omnem disputationem accommodari possunt, iis omissisad rem propositam accedam. Igilur Barcla­ jus praecise negat, verum esse quod historici tra­ dunt, a Gregorio 11. pontifice prohibitos luisse Ita­ los imperatori haeretico cl excommunicato vecti­ galia pendere: tota vero ejus ratio est,quia Platina in vila Gregorii II. scribit, volentibus populis defi­ cere ab imperatore haeretici), restitisse Gregorium cl auctoritate sua, cos in fide, el obedienlia impe­ ratoris tenuisse. Cur aulem uni Platinac major fides habenda sil, quam caeleris historicis antiquioribus cl pluribus; eam caussam reddit, Ium quia Platina scripsit historias pontificum jussu Sixli IV. el ha­ buit Romae multa vetera monimenla: lum eliam quia Gregorius pontifex optimus el justissimus cum esset, r.umquam jussissel contra cvangelium ne­ gari censum Caesari, qui usque ad obitum Caesar, cl imperator Augustus permansit. Al haec Barclaji disputatio, tam csl infirma ac debilis, ul mirum non sit, quod paulo ante tam lunga praefatione exemplorum auctoritatem exte­ nuare conatus sil.Videbat enim nihil firmum adferrc se posse ad exemplum tam vetustum el tam evi­ dens refutandum. Primum igitur ajo Platinam non •■>se contrarium historicis caeleris, si tempora di­ stinguantur.\ erum csl enim per mullos annos Gre­ gorium restitisse populis ilulicls cupientibus ab im­ perature deficere. Sperabat enim assiduis cohorta­ tionibus suis aliquando cessurum imperatorem, cl ad meliorem mentem ac saniora consilia reditu­ ri atque hoc esi. quod Platina vere narrat. Sed ubi v.dii ponlifex, se operam perdere cl impera­ CAPUT XLII. Dcfendilur exemplum sextum. Sextum exemplum csl Zachariac pontificis, qui Childericum regem Francorum deposuit, cl Pipinum substituit. Ad hoc exemplum Barclajus opponit mulla,quae per paries singillatim refellenda sunt. Primum contendit: Childericum fuisse solo no­ mine regem,qualis csl,ul ipse loquitur, RexSchaccorum. Respondeo: Negari non potest, quin Chihlericus nihil omnino in regno per se gereret, sed regnum, cl regni negotia per principes, ac potissimum per praefectum palatii administraret.ul Aimoinus tradit lib. i . cap. 61. caelorum verum non csl, eum solo nomine regem fuisse, fuit enim rex jure successio nis, cl tamquam verus, ac legitimus rex inunctus, el coronatus eral cl a populis juramentum fidelilatis acccperal. Neque hoc negare Barclajus potest, nisi ipse sibi repugnare velit: nam paulo postscri­ bit, gravissimam injuriam Chihlerico faciam esse a Zacharia pontifice el a Pipino principe cum regno dejectus csl. Al quae injuria fieri potcral ei, si ab­ sque ullo jure fabum regis nomen gerebat? el cur IN HELUS TEMPORALIBUS Pipinus in spem regni exarserat, cl regium nomen non dissimulanter affectabat (ul paulo infra Bar­ clajus loquitur) si Cliildcricus nihil praeter inane nomen habebat? Secundo Barclajus dicil: Childericum injuste de­ positum luisse; in qua re sociuin habel Joannem Cahinum, lib. 4, instil, cap. 7. cl Illyricum in hi­ storia Magdcburgcnsi centuria 8. cap. 10. Sed nos juste fuisse depositum probamus primo ex testimoniis omnium scriptorum: omnes enim cum laude hanc historiam narrant.Vide Cedrenum in vita Leonis Isaurici, Paulum Diaconum lib. 6. e. 5. de gestis Longobardorum, Eginarlhum in vita Caroli magni,llhcginoncm lib.2. chronie.Marianum Scolum hb. 3. ebron. Othonem Frisingensem lib. 3. historiae cap. 55.Adonem Viennensem, in chro­ nic. Ainjoinum lib. 4. cap. Gl. Abbatem Ursperg. cl Sigebcriurn in citron. Blondum lib. 10. decadis primae, Paulum Aemilium lib. 1. cl 2. degestis Francorum. Robcrlum Gaguinutn, Papirium Massouium, cl alios omnes haereticis exceptis. Secundo cx caussa: Nam non solum Childcricus, ct aliquot ejus praedecessores nulla regni negotia curabani, sed eliam ob eorum socordiam Christia­ na religio in eo regno maxime laborabat, ul scribit s. Bonifacius episcopus mogunlinus in epistola ad Zachariam pontificem. Tertio cx virtute auctoris el cxccutoris: Nam Za­ charias, cujus auctoritate haec res gesta est, omnium consensu vir sanctissimus, el sapicnlissimus fuit. Sanctus vero Bonifacius, qui jussu pon­ tificis, 1'ipinum unxil, cl coronavit, non solum do­ ctor eximius, sed eliam martyr gloriosissimus fuit. Denique ab eventu,nam translatio ista regni Fran­ corum a Childcrico ad Pipinum Deo benedicente faustissima cl regno,atque Ecclesiae utilissima fuit. Al, inquit Barclajus,nullo casu licet malum l'a­ céré, ul bonum inde quantumvis magnum con­ sequatur: deponi autem regem legitimum a pro­ priis subditis. aul deponentibus consentire, cum ille solum Deum supra se habeat, cui soli gesto­ rum suorum rationem reddere tenetur, perse cl simpliciter malum esse jam supra ostendimus. Respondeo: Childericum non subdili ejus, sed pontifex, qui superior erat, juro deposuit: non cnim Zacharias solum assensum praebuit in depo­ sitione Childerici.scd cx auctoritate eum deposuit, ul mox ostendemus. Neque ullo solido argumento supra Barclajus probavit, reges non habere supra sc nisi Deum, cui soli gestorum suorum rationem reddere lonoanlur.Videal leclor. quae supra dicta sunt, ct judicet. TertioBarclajus ridet argumentum illud,quod ab eventu felici duxi, ul probarem, piste Childericum fuisse depositum: ac dicit , plebejum cl puerile argurnenldm esse, ct allegat poëtam dicentem: Careal successibus opto Quisquis ab eventu facia notanda pulel. Addit eliam, eumdem felicem eventum habuisse translationem regni Francorum a Cnrolovingis ad Capevingos; cl tamen constat Ilugonem Capetum per summum scelus exuisse Carolovingos regno cl illud ad Capevingos suos transtulisse. Respondeo: Argumentum a solo eventu forluito Bcllaiuuni Vol. IV. P. II. 31! sine dubio parum valet, ul si quis damnaret pru­ dentiam , vel peritiam imperatoris ex eo solum, quod victor in praelio non fuisseUsaepe enim aliun­ de accidit amissio victoriae, quam ex imprudentia vel imperitia imperatoris: argumentum tamen a fe­ lici eventu cx providentia Dei, non parum valet, praesertim cum adjungitur aliis argumentis: solet enim Deus justitiae favere, nisi ob aliquam caus­ sam sapientiae ipsius videatur aliter esse facien­ dum. Quod aulem Barclajus reprehendit Ilugonem Capclum summi sceleris cl regni usurpati: et Gaguinum auctorem adducilmos ei cardinalem Baronium opponimus, qui tomo Annalium decimo ad annum Domini 987. mullis argumentis probat, Ilugonem fuisse legitimum regem, el in eo non defecisse,sed propagatam esse Caroll Magni stirpem. Nec desunt alii, qui Ilugonem istum defendunt, ut Papirius Massonus, cl alii: cl Gaguinus non dicil per sum­ mum scelus id ab Ilugone facium fuisse. Et certe magnum argumentum hujus rei esse potest, quod Robertas Pius, qui una cum paire Ilugone, el post cum regnavit, vir piissimus, el sanctissimus fuerit, neque enim tanta pictas cum injusta usurpatione alieni regni cohaerere potuisset. Quarto dicil Barclajus, sanctum Bonifacium non peccasse exequendo mandatum Zachariae ponlificis, quamvis Zacharias mandando peccaverit: red­ dit aulem rationem, quia tenebatur, inquit, papae sententiam exequi, licet scivisset illam esse injujuslam, cl ideo licet fecisset Zachariam reum ini­ quitas imperandi, innocentem esse ostendit Bonifacium ordo serviendi cl necessitas parendi, et al­ legat cap. Pastoralis, § Qui vero, de ollie, judic. dclcg. et can. Quid culpatur, 23. quaest. I. cl canon. Miles, 23. quaest. 5. Respondeo: Hoc dictum non plebejum aut pue­ rile, sed plane haereticum csl: repugnat enim cum expresso verbo Dei, Oporlel obedire magis Deo , quam hominibus, Actor. 5. quod ipsum declaravit sanctus Augustinus, et alii Paires, qui citantur,II. quaest. 3. can. Julianus, et aliis mullis canonibus ejusdem quaestionis. In illo vero cap. Pastoralis § Qui vero, ubi dicitur,sententiam injustam ab in­ feriore cxequulioni mandandam esse: glossa recte docel. quae ibi dicitur sententia injusta, absolute justam esse, quia juste a lege inductum est, ul is qui in tempore praescripto non appellavit.adversus cum sententia proferatur, etiamsi alioqui justam caussam habuisset, cl ibidem rectissime eadem glossa declarat, non esse obediendum mandato su­ perioris evidenter injusto. El can. Quid culpatur, 23. q. I. S. Augustinus contra Barclajum loquitur, cum dicit, esse obediendum superiori, quando vel ccrium csl justum esse,vel non est certum esse in­ justum quoti jubetur, ex quo sequitur, ul quando certum est esse injustum, non sit ullo modo pa­ rendum, denique in can. Miles, 28. quaesi. 1. non agitur dc justitia vel injustitia mandati, atque id solum delinitur, privata auctoritate hominem inter­ ficere peccatum esse, secus aulem si publica au­ ctoritate id liat. Quare Barclajus sententiae suae amorc caecatus, vel noluit jura inlclligerc, vel non potuit. 44 3ί2 DE POTENTATE PAPAE Quinio dicil Zachariam pontificem consensisse Francis volentibus Childericum deponere, el Pipi­ num regem creare; non autem poleslale vel auclorilalc sua, vel Childericum a regno deposuisse,vel in Pipinum regnum transtulisse; el propicrea ni­ hil ex boc exemplo trahi posse ad ostendendam ro­ mani pontificis auctoritatem in regibus, vel depo­ nendis, vel creandis. Sed haec nimia temeritas csl, cum testimoniis historicorum omnium contrarium manifeste pro­ betur. 1. Annales Francorum vetustissimi sic habent, Data auctoritate sua (Zacharias) jussit Pipinum regem constitui. 2. Eginartlmsin vita Caroli Magni: Pipinus, in­ quil, per auctoritatem rom. pontificis, cx prae­ fecto palatii rex constitutus csl. 3. Aimoinus lib. 4.cap.Gt.de gestis Francorum: Pontifex, inquil. data auctoritate sua, jussit Pi­ pinum regem institui. t. Rhcgino lib. 2. chronici: Zacharias, inquil, per auctoritatem aposlolicam jussit Pipinum re­ gem creari et sanctae unctionis oleo inungi. 5. Lambcrlus Schaphnaburgensis, in hist. Pi­ pinus, inquil, decreto Zachariae papae per un­ ctionem sancti Bonifacii rex appellatus csl. G. Sigcbcrlus in chronico, Anno, inquil, 750.Pipinus princeps auctoritate aposlolica, el Fran­ corum electione as. Bonifacio in regem conse­ cratur. el anno 752. iterum inungitur in regem a Slephano papa. 7. Ilcrmannus Contractus , in chronico. Anno, inquil. 752. Pipinus auctoritate Slephani papae detenso ac deposito rege Ilildcrico rex Franco­ rum faclus est. 8. Marianus Scolus lib. 3. chronici, Zacharias, inquil, papa ex auctoritate s. Petri apostoli man dat populo Francorum, ul Pipinus, qui polesla­ te regia utebatur, cliam nominis dignitate fruerclur. ha Ilildericus rex,qui ultimus Jlerovingorum Francis imperabat,depositus el in monaste­ rium missus est. 9. Abbas Urspergensis in chronico,Anno,inquit, 750. Pipinus per auctoritatem Zachariae papae more Francorum electus ad regnum per manus sancti Bonifacii elevatus est in regni solium. El infra: Stephanas papa Pipinum sacra unctione in regiae dignitatis honore confirmavit. 10. Otho Frisingensis lib. 5. hist. cap. 22. Aucloritate. inquil, Zachariae papae Pipinus ad re­ gnum eligitur. 11. Albertus Kranlzius lib. I.metropolis cap. 14. Merito, inquit, summus pontifex elGallorum rex mutuis se attollunt favoribus: quando ab initio haec sedes domui Caroli hoc praeslilil,ui regiam haberet dignitatem. 12. Paulus Aemilius in Childcrico, Zacharias, inquil. Francos sacramenti regi Childcrico dicto solvit: hique conventu habito regem Pipinum sa­ lutaverunt. Habemus duodecim testes, quorum aliqui aucto­ ritate pontificis, alii auctoritate aposlolica, alii au­ ctoritate sancti Petri, alii decreto papae Cbildericum depositum cl Pipinum exaltatum tcslaolur. postremus scribit, non ausos Francos Pipinum re­ gem salutare,nisi prius sacramento per pontificem solverentur, quo regi Childcrico tenebantur: el Li­ men Barclajus solita temeritate negal, auctoritate, vel decreto pontificis id esse factum. Hoc.solum supererat, ul cum Malthia Illyrico, nostri temporii haeretico notissimo el historico mcndacissimodice­ ret, mendacium ac figmentum esse, quod nostri affirmant, a Zacharia pontifice regnum Francorum a Childcrico in Pipinum esse translatum. Vide Illy­ ricum inilio libri, dc translatione imperii. EPILOGVS Cum exempla sex Barclajus frustra refutare tenlasset; reliqua sex, quae supererant, aul volens praetermisit, quod ca clariora esse intelligent, quam ul cavillationum suarum tenebris obscurari possent: aul morte praeventus inchoatum opus di­ mittere coactus est invitus. Utcumque sil, defun­ ctus opere, cl vita apud cum judicem constitutus est, quem nemo potest fallere, cl apud quem priacipum gratia neminem juvat. Ego vero, qui ad tri­ bunal ejusdem supremi judicis brevi sistendus sum, hoc bona conscientia testari me posse confido, ni­ hil a me scriptum in gratiam, nihil in odium.Scri­ psi quod verum existimavi, quod ab Ecclesia didi­ ci, quod ante me plurimi non solum docti, sed et­ iam sancti scripserunt.Neque ultro in hanc arenam descendi, sed lacessitus ab homine mihi ignoto, coactus sum defendere senex, quod scripsi juve­ nis. Quod si pontificiam potestatem et scripta mea ila defendi, ul oportebat, quod efficere vehemen­ ter optavi: Deo, in cujus manu sumus nos, cl ser­ mones nostri, gratias humillimas ago: sin conlra accidit, el in aliquo aul in multis, pro humana im­ becillitate defeci, ab illo veniam peto,qui suavis el mitis est, ul mullus in misericordia omnibus invo­ cantibus cum. Ecclesiae quoque, el ipsius summi pontificis,Chrisli vicarii censurae non solum prae­ sens opusculum, sed omnia scripta mea libens el volens submitto. Finis hujus Tractatus INDEX CAPITUM HUJUS TRACTATUS 'J Praefatio.pag........................................ Pag. 250 Sententia illustrium scriptorum nationis Ha­ licae dc potestate pontificis.................... ibid. Sententiailluslriumscriplorum nationis Gal­ licae............................................................ 261 Sententia illustrium scriptorum nationis Hi­ 203 spanicae .................................................. Sententia illustrium scriptorum nationis 201 Germanicae............................................. Sententia illustrium scriptorum nationis an203 glicae el scoticac....................................... Sententia conciliorum de poleslale summi 2GG pontificis in temporalibus........................ Cap. I. De excusatione Barclaji . . . 2G7 3 II. Excutitur principium sive fun­ damentum doctrinae Barclaji. 208 i III. Potestatem summi pontificis in temporalibus, non esse rem dubiam,neque ab opinionibus doctorum solum pendere . . 270 IV. De falsa caussa originis tempo­ ralis polcslalis pontificiae a Barclajo assignata .... 3 V. De potestate in temporalia,quam indirecte theologi summo pon­ tifici tribuunt...... 278 VI. Cur Primis septingentis annis summi pontificesnondeposuerunl reges haereticos , vel aposlatas..................................... 280 VII. Cur Ecclesia Constantium hae­ reticum cl Julianum aposta­ tam imperatores non depo­ suit ........................................... 281 VIII. Cur Ecclesia non deposuit Va­ lentinianum juniorem arianum......... 283 IX. /In potuerint posteriores princi­ pes sine detrimento populi per Ecclesiae auctoritatem princi­ patu privari: el simul, justa ne, an injusta fuerit Gregorii VII. sententia in Henricum imperatorem.......................... 285 X. Discutitur sententia Othonis Frisingensis de judicio Gregorii septimi pontificis..................... 291 XL Dc comparatione Julii II. et Cle­ mentis VIII............. Pag. 292 XII. Diluuntur argumenta adversus theologorum sententiam de po­ testate pontificis maximi in 293 temporalibus.............. XIII. Defenditur prima ratio Bellarminipro potestate pontificis in temporalibus.......................... 290 XIV. Defenditur confirmatio primae rationis Bellarmini.... 298 XV. Refutatur digressio Barclaji. . 300 XVI. Refellitur alia digressio Bar­ claji............................................. 302 XVII. Defenditur secunda ratio pro poteslalesummiponlificisinlemporalibus................ 303 XVIII. Defenditur secunda pars ratio­ nis sccundaepro potestate sum­ mi pontificis in temporali­ bus ........... ... 30G XIX. De sententia s. Bernardi circa potestatem pontificis maximi in temporalibus .... ibid. XX. Defenditur tertia ratio Bellarmini............................................. 308 XXI. Defenditur confirmatio rationis tertiae principalis. . . . 309 XXII. Defenditur altera confirmatio ra­ tionis tertiae principalis. . .313 XXIII. Defenditur tertia confirmatio ter­ tiae rationis principalis. . .314 XXIV. Defenditur ratio quarta Hellarinini pro potestate pontificis in temporalibus............................. 315 XXV. Defenditur quinta ratio Bellar­ mini pro potestate summi pon­ tificis in temporalibus . . .317 XXVI. Defenditur prima pars rationis quintae pro potestate summi pontificis in temporalibus. ., 319 XXVII. Virum votum , au juramentum magis obliget......... ibid. XXVIII. Digressio circa sententiam cap. Inter corporalia , de transla­ tione episcopi.......... 321 XXIX. De vero sensu cap. Inter corpo- Cap. » D y » n » » M n D )) » u » n : INDEX 3H rnlia, dc translatione episco­ pi ................................ Pag. 322 Cap. XXX. Respondetur ad objectiones con­ tra primam partem rationis quintae pro potestate summi pontificis in temporalibus . ibid. ) XXXI. Dialogismus inter populum ni­ mis addictum regi terreno ct pontificem populo salubriter consulentem....... 323 i XXXII. Refutantur falsa quaedam pro­ nuntiata ilarclaji, quae di­ grediendo effutiit. 327 ) XXXIII. Defenditur pars secunda ratio­ nis quintae principalis pro potestate summi pontificis in temporalibus...... 328 d XXXIV. Refutatur error Barclaji dc exemptione clericorum . . 329 j XXXV. Befulalur grande verbum Bar­ claji, quo exemptio clerico­ rum funditus tollitur . Pog. 332 Cap. XXXVI. Defenditur secunda, cl tertia pars rationis quintae princi­ palis pro potestate pontificis maximi in temporalibus . , 333 .) XXXVII. Defenditur primum exemplum allatum pro potestate summi pontificis in temporalibus. . 331 » XXX VIII. Defenditur secundum exemplum pro potestate pontificis in tem­ poralibus.........33i :> XXXIX. Defenditur tertium exemplum allatum pro potestate summi pontificis in temporalibus. . 33j » XL. Defenditur exemplum quartum. 33'j » XLI. Defenditur exemplum quintum. 31« » XLII. Defenditur exemplum sextum ibiJ. Epilogus............................ 312 I F INIS ROBERT! BELIABMINI S. R. E. CARD15AÎ1S PRO RESPONSIONE SUA AD LIBRUM JACOBI MAGNAE BRITANNIAE REGIS CVJVS TlTlLVS EST κ I IN QUA APOLOGIA REFELLITUR Praefatio monitoria regis ejusdem Access’ll eadem ipsa responsio iterum recusa,quae sub nomine MATTHAEI TORTI anno superiore prodierat. RUDOLFO SECUNDO IMP. CAESARI SEMPER AUGUSTO CAETER1SQUB REGIBUS AC PRINCIPIBUS QUI DEUM PATREM ET ECCLESIAM CATHOLICAM MATREM AGNOSCUNT DOMINIS SUIS CLEMENTISSIMIS. it <» it e it T υ s C Λ II I) I N A I,I S It E E E Λ It NI I y I S Felicitatem a Domino sempiternam precatur. Anle annos circiter 1res Jacobus magnae Britan niac rex juramentum subditis suis Anglis catholi­ cis suscipiendum proposuit, in quo sub specie fi­ delitatis, quae principibus debetur a populis, fidei catholicae abnegalio continebatur. Admonitus de hac re summus pontifex PAULIS V. ad quem sol­ licitudo omnium ecclesiarum perlinet, pro suo pa­ storali munere binas lilcras, in forma Brevis, ad Anglos catholicos dedit, instruens cos el docens, ut caverent insidias; juramentum enim illud sine pernicie animarum suscipi non posse. El quoniam arcbipresbyler Anglorum.qui caeleris dux esse de­ buerat ad periculum vitandum, primus in foveam cecidit; ego ad cum, cum quo mihi olim necessitu­ do intercesserat, exhortatoriam epistolam scripsi. Haec officia pietatis cum ad regem delata fuissent, mirum in modum ejus animum pupugerunt. Itaque librum edidit, tacito nomine aucloris,quo cl Brevia summi pontificis cl epistolam meam vehementer ex­ agitavit. Libri inscriptio erat, triplici nodo triplex cuneus. Ad eum librum, cum primum is ad manus meas pervenit, breviter cl modeste respondere stu­ dui; ne forte libellus regius fructum illum nobis eriperet, quem Brevia summi pastoris cl epistola mea in animis fidelium Anglorum gignere coepe­ rant. Quia vero regius liber nomen auctoris non praeferebat; visum cliam mihi csl justis de caus­ sis, nomen meum ila legere, ul tamen juxta regu­ las ecclesiasticas nomen alicujus docti viri liber gereret, qui, si opus esset, dc libro edito rationem redderet.Hanc meam necessariam defensionem rex in deteriorem pariem interpretatus, excanduit,rur- susque in arenam descendens, non solum priorem libellum rccudi jussil, se auctorem professus; sed cliam addidit monitoriam pracfalionem, qua ita re­ sponsionem meam carpil potius, quani refellit, ul simul majestales cl celsitudines vestras ad perfi­ diam sollicitare,alque ab Ecclesiae catholicae com­ plexu abstrahere, el ad sinum adulterae pellicere non dubitaverit. Ego igilur apologiam hanc meam, qua praefationem monitoriam ct refutationem libri mei, refellere statui, vobis reges el principes or­ thodoxi cl polenlissimi, dicandam esse censuimon ul antidotum conlra venenum propinem. quo ma­ jestates el celsitudines vestras in recta fide funda­ tas el radicatas nequaquam egere, certissime scio; sed quia cum in lota praefatione,atque adeo in toto regio libro ego pungar, ego carpar, ego apud ma­ jestates cl celsitudines vestras in invidiam adducar, aequum est, ul apud easdem ipse me defendam el scriptionis meae rationem reddam cl simul (quod sacerdotum Domini proprium officium est) dogma­ ta sanctissimae nosirac fidei impugnantibus pro vi­ ribus resistam. Neque dcbel novum, aut insolens videri, quod scribamus adversus regem ct regios libellos, ubi necessitas fidei id requirit,cum extent libri non pauci veterum episcoporum,majorum noslrorum, llilarii episcopi Pictavicnsis ct Luciferi episcopi Colarilani adversus Constantium imperato­ rem haereticum ; Gregorii episcopi Nazianzcni el Cyrilli episcopi Alexandrini adversus Julianum im­ peratorem apostatam. Aggrediar igilur. vestra bona venia, pracfalionem monitoriam excutere,alque ab inscriptione principium faciam. CAPITA HUJUS APOLOGIAE ET Q L’ A E Cap. P R A E C 11’ U A S l' N T I X A D J U X C T A R E S P Ο X S I O N E I. De inscriptione praefationis. II. Quod non sil communis caussa regis Anglorum, cum regibus cl principibus orthodoxis cl catholicis. III. De comparatione regis el pontificis. IV. De comparatione regis el cardinalis. V. Quod cardinalis Bellarminus nulla in­ juria regem affecit, cum aposlolicorum Brevium el epistolae suae defen­ sionem suscepit. u VI. Quod cardinalis Bellarminus directe re­ sponderit ad apologiam pro juramen­ to fidelitatis'. Adversarius vero statum caussae mulct,el ad alia extra rem di­ grediatur. VII. Jacobum regem ah haeresi excusari nul­ la ratione posse. VIII. Non esse recentia dogmata, scd anti­ quissima. intercessionem sanctorum, missam privatam iransubslanlialionem el alia, quae rex Angliae novilia cl nupera vocal. IX. Nulla probabilitate cx cap. 'i.epislol. 2. ad Thessalon. colligi posse romanum pontificem esse Anlichristum. X. De sede cl duralione Anlichrisli. a XI. De Henoch el Elia. Cap. XII. De quatuor visionibus sancti Joann i· > η λ .) » in Apocalypsi , quibus Anlichrislvdesignatur ex sententia regis. XIII. Diluantur variae calumniae. XIV. Excutitur peroratio regis. XV. Responsio ad ea,quae sub nomine men· daciorum, ementitarum historiarum, el novorum dogmatum, rex scripsit adversus librum Matthaei Torti, qui vere cardinalis Bellarmini liber ed, sed justis de caussis alieno nomine editus. XVI. Sequuntur historiae, quas rex ementi­ tas dicil, cum responsione. XVII. Sequuntur nova dogmata,quae rea; no· lavit, cum responsione. Responsio ad librum inscriptum. tri­ plici nodo triplex cuneus, quae huic apologiae adjuncta est. Primum Breve pontificium ad catholi cos Anglos. I Secundum Breve ad eosdem. Epistola cardinalis Bellarmini ad ar­ di (presbyterum Angliae. Responsio ad ea, quae objiciuntur con· ira epistolam cardinalis Bellarmini. CAPUT PRIMUM BE INSCRIPTIONE PRAEFATIONIS Sacratissimo alque invictissimo principi ac do­ mino lludolpho //. roman, imper, semper augu­ sto: Serenissimis atque potentissimis Christiani orbis monarchis ac regibus, illustrissimis celsissimisqUe principibus, rebuspublicis alque ordi­ nibus-. Fratribus, consanguineis, affinibus, foe­ deratis, atque amicis carissimis: Jacobus Dei gra­ tia magnae Britanniae, Franciae el Hiberniae rex, fidei vere Christianae, catholicae, apostolicae, velerisque ac primitivae Ecclesiae, tot epi­ scoporum, aliorumque fidelium martyrii gloria coronatorum sanguine illustris, propagator, ac defensor: in Christo Jesu omnium nostrum Sal­ vatore ac mediatore unico , salutem , félicitatenique perpetuam. linee inscriptio, quod allinet ad fidem, ab omni parle falsa esse convincitur.Primum enim (1) fides, quam rex defendit, non polesl esse vere Christiana, nisi Chrisli verba sini falsa. Damnat rex in hac ip­ sa praefatione pag. 42. Iransubslanlialioncm panis in corpus Christi; el lamen Christus ipse accepto pane dixit: Hoc est corpus meum: testibus Mallh. cap. 26. Marco cap. IL Luca cap. 22. Paulo I.Co­ rinth. II. Neque fieri polesl. ut verba illa Chrisli sini vora,nisi per conversionem cl transmutationem quam Ecclesia catholica proprio vocabulo transui)· slanlinlionem vocat, ul rccle docet conc. Irid. sess. 13. cap. 4. Negat rex pag. 48. primatum apostoli Petri et lamen Dominus Joan. 21. non semel, sed tertio dixil:Si»io?i Joannis diligis me plus his? El respon­ dento Petro: Domine tu scis quia amo te: subjun­ xit, Pasce oves meas; ubi nomo negare polesl s. Petrum facium esse pastorem omnium fidelium el ipsorum cliam apostolorum, nisi neget fideles oinnes cl ipsos cliam apostolos fuisse oves Chrisli: quem locum fuse tractavi el expendi,lib. 1. dc sum­ mo pontifice cap. IL 15. et IC». Affirmai rex pag. 56. romanum pontificem esso Anlichristum. At Christus Joan.5. dixil nd Judaeos: Ego veni in nomine Patris mci cl non recepistis nie, (2) si alius venerit in nomine suo, illum ac­ cipietis. Ex quo loco colligunt sancli Paircs Augu­ stinus, Chrisoslomus cl Cyrillus in hune locurn, neenon Ircnacus lib. 5. adversu* haereses, Ambro­ sius in comment. 2. Thcssal. 2. Hieronymus in episl. ad Algasiani quaest.11. Anlichristum recipien­ dum esse a Judaeis, ul Messiam. Salis autem con­ stat romanum pontificem a Judaeis numquam habi­ tum esse pro Messia: proinde ex sententia Chrisli. Anlichristum non esse. Omitlo caetera,quae rex in hac praefatione dam­ nai, vol negal, ul intercessionem sanctorum, mis­ sam, purgatorium. indulgentias el similia,quae qui negal, cum catholicum Christianum non esse fide­ les omnes, non solum docli, scd cliam idiotae sciunt el profilcnlur. Deinde, quod (3) fides, quam rex defendit, non possit jure dici catholica; inlelligi polesl ex defini­ tione. quam tradit Vincentius Lirinensis in commo­ nitorio adversus prophanas vocum novitates: illud enim dicil esse catholicum,quod semper et ubique creditum est. Ccric autem per mille quingentos an­ nos, ne nomen quidem Prolestantium auditum csl. Ac ne dc omnibus articulis novis, quos rex defen­ dit, disputationem suscipiamus: ille certe primarius el proprius Anglorum de primatu regis in spiritua­ libus, quem articulum rex ipse potissimum propa­ gare el defendere nititur, adeo recens est. ul pri­ mus aucior ejus nostro tempore vixerit, Henricus videlicet, octavus rex Anglorum: ipse primus abne­ gata obedienlia summi pontificis, se capul Eccle­ siae anglicanac nominari cl agnosci voluit. Cujus rei testes sunt omnes ejus lemporis historici,Joan­ nes Cochleus in libro de vita Murtini Lullieri. Lau­ rentius Surius in historia nostri lemporis el alii mulli. Scd unum auctorem praeterire non possum, qui scribit ea. quibus interfuit: is est Mauritius Channel anglus Carlhusianus in lib. dc vita et martyrio Carlhusianorum cap. 9. cujus hacc sunt verba. (4) In principio anni Domini 1535. diffinitum fuit per regem Angliae el in cclcbri actu parlamcnli sui institutum, ul omnes auctoritatem cl (1) Fides Prolestantium. Anglorum non csl vere clu iiliana. (2) Judaei Anlichristum pro suo Messia recipient. Beluiuiixi Vol. IV. P. II. (3) Fides Proteslanlium Anglorum non csl vere rnUiolica. (t) Quando coepit haeresis anglican». 45 350 APOLOGUE obedientiam, quam debebant domino papae ct cuique alii superiori in aliis regnis,abrenuntia rent cl ipsum regem, ul supremum caput Eccle­ siae, tam in spiritualibus,quam in temporalibus sub juramenti attestatione susciperent: contra­ dicentes vero tamquam rei laesae majestatis ha­ berentur ct aequali morte punirentur. El cap. 10. scribil, missum fuisse d. Thomam Crowd cum ali­ quot consiliariis ad 1res monachos Carlhusianos in turri Londinensi carccralos, ul cis proponeret de­ cretum parlamenli, quo jubebantur auctoritati do­ mini papae rcnunciarc.ct solum regem in caput Ec­ clesiae recipere. Cumque, inquil, respondissent patres nostri, se consensuros omnibus, quae el in quantum lex di­ vina permiserit: subjunxit ille (l):Nullam exceptio­ nem admittam, sive lex divina permiserit.sive non. Replicaverunt nostri beatissimi paires, Ecclesiam catholicam aliter semper tenuisse ac docuisse.Re­ spondit ille: Non curo Ecclesiam; vultis consenti­ re, an non? Dixerunt illi, se propler timorem Dei non ausos esse contraire ac deserere Ecclesiam ca­ tholicam: Haec ille, salis aperte nos docuit, unde el quando initium habuerit nova haec fides angli­ cane, quam rex hoc loco catholicam nominat. Quo­ modo autem catholica est, idest, semper crédita,si ante annum millesimum quingentesimum trigesi­ mum quintum audita non est? vel si nova non est, sed antiqua: cur sancti illi martyres novitatem cjus ita exhorruerunt, ut dicerent Ecclesiam catho­ licam semper aliter tenuisse: el ob timorem Do­ mini crudeli supplicio mori maluerunt, quam norum istud dogma el praedicatae fidei contrarium recipere? Neque solum fides ista regis non est catholica, quia non semper credita, sed etiam (2) quia non ubique credita. Fides enim vere catholica ab initio aposlolicae praedicationis in universo mundo semi­ nari, crescere el fructificare coepil:sic enim loqui­ tur Apostolus ad Coloss. 1. In universo mundo, inquil, est verbum veritatis evangelii cl sanctifi­ cat et crescit. El ad Roman. 1. fides.inquil. vestra annuntiatur in universo mundo. Neque huic ve­ niali repugnat, quod baereses quoque in universo mundo sunt: nam ul s. Augustinus scribil in lib. dc pastoribus cap. 8. hoc interest inter fidem ca­ tholicam cl hacrcscs, quod fides catholica in uni­ verso mundo eadem est, hacreses aulem in univer­ so mundo non eaedem, sed diversissimae sunl, ac per hoc nulla eorum catholica dici polesl. Certe romanae Ecclesiae fides, ul vere, proprieque catholica eadem csl in Europa, eadem csl in Asia, eadem in Africa, eadem in orbe nuper inven­ to, eadem in Monte Libano, eadem in America, ea­ dem apud ultimos .laponcs. Contra vero haereses Neslorii el Eulychelis orientis loca quaedam occu­ pant·. ad occidentem non perlinent. Hacrcscs Lutheranae septentrionis angulum possident, mare non transierunt; Asiam el Africam non attigerunt; ad Graeciam appellere conatae cum ignominia re­ pulsae sunt. Sed neque una est fides Lulheranorum, sed multae, alque odeo inler se contrariae,ul aliae alias haereticas vocent. Porro fides Anglorum de primatu regis in spiri­ tualibus adeo catholica dici non polest.ul ne unius quidem regni fides dici possil, cum in ipsa Britan­ nia magna sil multitudo Purilanorum,qui Calvinum auctorem sequuli, primatum ecclesiasticum.non ad regem, sed ad senatum ministrorum perlinere con­ tendant (3). Calvinus enim lib. 4. Institui, cap. 6. § 9. cum docuisset monarchiam non esse optimum regimen, addidit, eliam si esset in politica adminislralione regimen optimum monarchia, tamen in Ecclesia non esse: neque ullum hominem dici de­ bere capul Ecclesiae, non solum principale, sel neque minislerialc. El eodem lib. 4. cap. 11.§ 13. docet in caussis ecclesiasticis non esse imperato­ rem idoneum cognitorem,ac proplerea vehementer laudat s. Ambrosium, quod vocatus ad palatium al conferendum dc fide coram imperatore, omnino accedere recusaverit. El eodem lib. 4. cap. 20. | 7. diserlis verbis dicil: Regis officium apostolicum munus non cssc:solliciludincm aulem ecclesiarum ad apostolicum munus in primis perlinere docet Apostolus. 1. Corinth. 12. cl 2. Corinlh. 11. Et idem Apostolus apud Lucam Aci. 20, dicil: Episcopos a Deo positos Ecclesiam regere. Sed apertissime in cap. fi.Amos, invehitur in eos, qui Ilenricum VIII. Ecclesiae capul appellant. Quod aulem Purilani non admittant primatum regis in spiritualibus, docet ipse idem rex in ope­ re quod inscripsit. Βασιλικών δω ρσν. Nam lib. 2. pag. 43. dicil.eos paritatem quamdam el aequalita­ tem in Ecclesiam inducere. El in hac ipsa praefa­ tione pag. 48. Inconfusam, inquil, illam onarchiam et parilitatem Purilanorum invectus sum, ul ex Βασιλίκια meo δωρω satis constat. Quare cum fides, quam rex dcfendil anle paucos annos nata angustissimis limitibus contineatur, non catholica idest, vetus et universalis; sed nova particularis nominari debel. Quod vero (4) apostolica (quod nomen fidei suae tertio loco rex tribuit) nulla jure appellanda; sed aposlalica omni jure nominanda sil; cx eo manife­ ste convincitur, quod fides, quae nunc in Anglia viget, seminatores habuerit Bucerum cl Petrum martyrem Ycrmilium, ulrumquo apostatam. Primi autem in Scotia eversores catholicae fidei cl haeresis satores fuerunl viri quidam factiosi cl turbu­ lenti, quos apostolos nominare scelus maximum csscl. Neque de hac re mihi fidem haberi volo,sed regi: sic enim ille scribil in Basilico suo doro lib. 2. pag. 40. cl 41. Reformata religio in hanc nostram Scotiam divino plane miraculo introducta csl: nam cum multa in illo negotio a concitata multitudine te­ mere fierent et perturbate, mulli etiam cupidita­ tum suarum turbine abrepti caeco animi impe- U Uar.rctir i non magni faciunt legem divinam,quan­ do repugnat humanae cupiditati. (2) Alci ratio, nir (td< - Protestandum non possil dici talhopra. (3) Calvinus repugnat Calvinistis anglicanis, qui protfslanlus dicuntur. (4) fides Protestandum anglorum non csl vere aposlolica. APOLOGISE luel nullo judicio ad opus illud Dei peragendum quo G30. episcopi interfuerunt,el quod ah ipso re­ ferebantur; El paulo post. In illa cl rerum el tem­ ge cum honore suscipitur, ila loquilur act. 11.Fla­ porum confusione orti sunl quidam igneae na­ vian us post mortem vivit, martyr pro nobis oret. turae contionatores, qui eo potentiae apud po­ El in epistola episcoporum Europae ad Leonem im­ pulum provehebantur, ul dulcedinem jam impe­ peratorem , quae lemporc ejusdem concilii est: rii degustantes,inciperent nescio quam democra- Sanctissimum vero Prolerium in choro el ordi­ ne sanctorum martyrum ponimus el ejus inter­ licae reip. formam sibi somniare. Itaque reformata religio, idest, catholicae reli­ cessione misericordem el propitium Deum habere gionis eversio, ipso rege leste, ab hominibus teme­ postulamus. Qui ergo recipit concilium quarlum, rariis, cupidis, sine judicio, caeco impetu, princi­ quod omnium maximum cl frcquenlissimom fuit, patum, alque imperium ambientibus, in Scolia in­ cur intercessionem sanctorum cum illo non recipil? troducta csl. Mirum esi aulem valde, quod rex reSanctus Basilius vere Magnus in oratione in 40. formallonem religionis, ac non potius deformatio­ martyres: Qui, inquit, aliqua premitur angustia, nem appellet, quam ab hominibus caecis, temera­ ad hos confugiat; qui rursus laetatur, hos oret: riis, cupidis, ambitiosis, idest, nulla forma viriolis ille ul a malis liberetur, hic ut durci in rebus praeditis cl multitudine vitiorum deformatis intro- laelis.Idem de reliquiis sanctorum eorumdem,quac per lotam eam regionem divisae erant: Hi sunl, ductani esse concedit. Dicel forlassc, divino miraculo, per homines de­ inquil, qui nostram regionem administrant ct re­ formatos omni genere viliorum,el qui ob apostolo­ luit turres quaedam cohaerentes securitatem ab rum virtutibus longissime absinl, aposlolicam fi­ hostium incursu exhibent, non uno loco seipsos dem in Scotia restitutam fuisse. includentes, sed multis jam locis hospites facti el Alnos conlra scimus, divinam legem per Moy­ mullas patrias exornantes. Idem in oraiione in sem cl prophetas, viros sanctissimos introductam; psalm. 115. Qui contingit, inquil,ossa marlyrum. cvangelium Chrisli per apostolos, qui Spirilus san­ quamdam sanctificationis societatem assumil ex cti donis omnibus abundabam, mundo praedica­ gralia corpori insidente. Haec ille. Quid ni igilur tum: coelus hominum rcformalos, quos ordines re­ veneremur sanctorum reliquias, unde lania bona ligiosos appellamus,per homines excellenti viriule nobis proveniunt? vide eumdem Basilium oraiione praeditos institutos. Nova ista miracula , quibus in Mainanlem cl oraiione in Julillain. Sanclus Gregorius nyssenus sancii Basil'd frater, colliganlur dc spinis uvae cl dc tribulis ficus, id­ csl, a dcformalis reformalio, cl ab aposlalis apo- oraiione in sanctum Theodorum.Intercede, inquit, slolica religio, Ecclesia vere Christiana non novit. ac deprecare pro patria apud communem regem Sed de hac re in sequenli disputatione plura di­ el dominum. El infra. Quod si majori opus fuerit cemus. deprecatione el advocatione . fratrum tuorum Sequitur igilur, ul ostendamus (1) fidem, quam martyrum coge chorum.el cum omnibus una de­ rex defendit, non cssc veteris ac primitivae Eccle­ precare, admone Petrum, excita Paulum. Joan­ siae, marlyrum sanguine illustris, fidem. Haec e- nem theologum, ac discipulum dilectum. Idem in nim csl quarta laus, quam rex fidei suae in inscri­ eadem oraiionede reliquiis loquens:Corpus,inquit, ptione attribuit. Non cssc aulem fidem regis An­ venerandum el immaculatum ipsius instrumen­ glorum, fidem Ecclesiae veleris, ac per hoc neque tum. cum mullo honore el cullu compositum, al­ esse vere Christianam, neque catholicam, neque a- que ornatum, in augusto, sacroque loco silum poslulicam: ex iis quae rex in hac ipsa praefatione est. Haec ille,qui eliam addil, pulverem ipsum,qui circa conditorium reliquiarum repcrilur,pro magno docet, nullo negolio demonstrabimus. Scribil enim rex pag. 38. admittere se, praeter munere a piis peregrinis rapi consuevisse. Tanta Scripturas sancias, tria symbola, apostolicum, nl- erat in primitiva illa Ecclesia erga sacra pignora cenum cl s. Albnnasii ; quatuor prima concilia ge­ piorum devolio, quam rc\ intolerabilem idolola­ neralia; el quae sancii Patres,quadringentis (in an- triam cssc dicit.el tamen fidei primitivae Ecclesiae glico quingentis) posl Christum annis unanimi con­ defensorem se facil. S. Gregorius nazianzenus oral, in s. Cyprianum. sensu docuerunt. Deinde pag. 12.damnat interces­ sionem sanctorum.reliquiarum venerationem,quam Tu, inquil, e supernis nos respice cl populum intolerabilem idololatriam vocal, missas privatas, hunc sanctum dirige, clc. El ibidem, refert certa­ Iransubslantialionem.cl alia id genus mulla; ul et­ men sanctae cojusdam virginis pro castitate: Virgi­ iam pag. 4G. purgatorium, indulgentias,satisfactio­ nem. inquil, Mariam rogavit, ul periclitanti vir­ gini opem ferret; ac paulo post referi, eam fuisse nes pro defunctis cl similia. Accipiam (2) intercessionem sanctorum,cum re­ exauditam: Vieil, inquit, virgo, vincitur daemon. liquiarum veneratione; quae si ostendere potuero, Idem in oratione prima in Julianum imperatorem a Patribus, qui primis quadringentis, vel quingen­ apostatam, arguit cum, quod sanctorum marlyrum tis annis floruerunt, unanimi consensu approbari; reliquias non coleret.cum deorum falsorum monu­ simul effecero, fidem regis Anglorum non cssc fi­ menta veneraretur: Haec, inquil, non colis, sed dem veleris el primitivae Ecclesiae, sed figmenta contemnis cl aspernaris, qui Herculis rogum cx el hacrcscs Novatorum. calamitate, injuriisque muliebribus illatis exci­ Primum igilur concilium quarlum generale, in tatum admiraris. (!) tides Protestant ium anglorum non c»t fides veleris Ecclesiae, sed recens adinventio. Intercessionem sanctorum, et venerationem reli­ quiarum admittit vetus Ecclesia orientalis. 12) AIOLOGIAE ; >2 Eusebius Caesariensis in lib. 13. de praepar. cv.mgcl. cap. 7. explicans ritum Ecclesiae veleris: Haec, inquil, nos quotidie factitamus, qui vere pietatis milites,ut Dei amicos honorantes. ad mo­ numenta quoque illorum accedimus, votaque ip­ sis jacimus, quorum intercessione ad Deum non parum juvari profitemur. S. Joan, chrysoslomus homil. CG. ad populum Antiochenum: A’am, inquil, el ipse,qui purpuram indutus csl, accedit illa complexurus sepulchra, cl fastu deposito stat sanclis supplicalurus.ul pro se apud Deum intercedam. Ubi praedicat gloriam sanclorum martyrum cx co, quod non solum po­ pulus, sed eliam imperator ad reliquias eorum ac­ cederet,el sanclis ipsis supplicaret. Idem in libro adversus Gentiles,loquens de reliquiis sancti Babylac: Sententiae, inquil, nostrae abunde fidem fa­ ciunt, quae quotidiana a martyribus eduntur miracula. El in oratione dc sanclis Juvcnlino cl maximo: Saepius, inquil, illos invisamus, tumu­ los adoremus, magnaque fide reliquias eorum contingamus, ul inde benedictionem aliquam as­ se piamur. Quid hic quaeso rex dicet? Si Patres ve­ leris Ecclesiae clamant, sanclorum tumulos adore­ mus; Quomodo rex veleris Ecclesiae fidem relinet el inierim dicil, reliquiarum adoralio intolerabilis idololatria csl? Sanclus Ephrcm in serm.de laudibus sanclorum marlyrum: Precamur,inquil, beatissimi martyres, ul pro nobis miseris el peccatoribus Dominum interpellare dignemini, ulsupervenial in nos gra­ tia Christi. Beatus Cyrillus hierosolymilanus catechesi myslagogica: Cum hoc sacrificium, inquit, offeri­ mus, facimus mentionem eorum, qui ante nos obdormierunt, primum patriarcharum, prophe­ tarum, apostolorum el marlyrum, ul Deus ora­ tionibus illorum suscipiat preces nostras. El ca­ techesi 18. Ι.Ί aulem non solum animae sancto­ rum honorentur,credalurque quod eliam in cor­ poribus mortuorum inesl virtus, seu pote.ntia;jacens in sepulchro Elisaei mortuus, morluumque prophetae corpus attingens vivificatus est. Haec ille,qui inde probat corpora sanclorum honoranda essc.el non solum animas.Alque hi quidem Graeci Patres sunl, cl orientis lumina ad aetatem illam perlinentia, quam rex requirit, ul Patres (I) Ec­ clesiae x'deris cl primitivae esse inlelliganlur. Addamus nunc testimonia Patrum lalinorum aetatis ejusdem. Sanclus Ambrosius in libro de Viduis,Obsecran­ di, inquit, sunl angeli, qui nobis ad praesidium dati sunl, martyres obsecrandi, quorum videmur nobis quoddam corporis pignore patrocinium vindicare: possunt pro peccatis rogare nostris, qui proprio sanguine eliam, si quae habuerunt peccata, laver uni. Isii enim sunt Dei martyres, no iri praesules, speculatores vitae, acluumque nostrorum. Aon erubescamus eos tnlerceswres to'-irne infirmitatis adhibere: quia ipsi infirmi­ tatem corporist tiamcum vincerent,cognoverunt. (l· / a-/mi admittit >c(uf Ecclesia occidentalis. Idem in serm. 93.qui osl dc sanclis Nazario cl Cel­ so salis luse commendat reliquiarum cultum, qui regi Angliae idololatria csl. Quod si dicas mihi, in­ quil, quid honoras in carne jam resoluta alque consumpta? honoro in carne martyris exceptas pro Christi nomine cicatrices: honoro viventis memo­ riam perennitate virtutis: honoro in cineribus se­ mina aeternitatis: honoro corpus, quod mihi Domi­ num ostendit diligere, quod me propicr Dominum docuit mortem non timere. Cur autem non hono­ rent corpus illud lidelcs, quod reverentur cl dae­ mones? quod cl alllixeruut in supplicio clglorificant in scpulchro? honoro itaque corpus.quod Christum honoravit in gladio, quod cum Christo regnabit in cocio. Sanclus Hieronymus in epitaphio sanctae Paulae: Vale, inquil, o Paula, et cultoris lui ultimam se­ nectutem orationibus juva: fides cl opera lue Christo te sociant: praesens facilius quod postu­ las impetrabis. Idem in lib. adversus Vigilantium, qui co nomine haereticus habitus csl in veteri Ec­ clesia, quod reliquiarum cultum improbaret: Dolet, inquil, marlyrum reliquias pretioso operiri velamine el non vel pannis, vel ciliciis colligari, tel projici in sterquilinium; ut solus Vigilantius ebrius vel dormiens adoretur. Idem in episl. ad Marccllam, hortatoria, ul commigret Bcthlcem, in­ ter alia bona ejus loci commemorat, posse sancti Joannis Baptistae, Elisaei, alque Abdiac cineres adorare, non enim idololatriam, sed pium cultum esse sentiebat adorationem reliquiarum; quia non ignorabat, adorationis esse mulla genera el aliam Deu soli, aliam rebus sacris deberi. RuIDmis ejusdem temporis auctor lib. 2. hist, cap. 33. de (2) Theodosio imperatore sic loquitur: Circuibal cum sacerdotibus el populo omnia oraltonum loca: ante marlyrum el apostolorum thecas jacebat cilicio prostratus,el ajixilia sibi li­ cia. sanclorum intercessione poscebat. II.jcc ille; nec vana fides: obtinuit enim adversus Eugcnium tyrannum Theodosius victoriam incredibilem non viribus militum, sed praesidio sanclorum, quos fi­ deliter imploraverat. Hunc pium imperatorem, re­ liquiarum adoratorem el sanclorum invocatorem rex Anglorum idololalram vocare non dubitabit.ct la­ mcn edoctum scimus a sacerdotibus Ecclesiae ve­ leris,el a Deo ila dilectum, ul propter hanc victo­ riam scripserit ille: O nimium dilecte. Deo, cui militat aether, El conjurati veniunt ad classica venti. Sanclus Maximus in serm. dc s. Aguele.Itaque. inquil, o splendida Christo.pulchra Dei filio cl omilibus angelis, ul nostri meminisse digneris, quibus possumus precibus exoramus. Idem in serm. de sanclis Octavio, Adventore cl Solutore: Cuncti; inquil. martyres devotissime percolendi sunl sed ii praecipue venerandi sunl a nobis, quorum reliquias possidemus. Sanclus Gaudentius episcopus Brixiae in tractatu (2) Theodosius imper. per intercessionem sanclorum victoriam maximum oblinuil, APOLOGIAE de dedicatione basilicae mulla scribit dc cultu reli­ rex negal nul damnai: sed quia haec habentur lum quiarum, ac inter alia: Ul venerandas, inquil.san- in nostris libris controversiarum, lum in scriptis clorum reliquias haberemus, Deus noster tribuit; mullorum aliorum catholicorum doclorum: parco deinde ut hanc honori carum basilicam fundare labori cl lectorum cl meo. Volui enim cx uno sal­ valeremus, ipse largitus csl clc. Ubi vides, tanti tem dogmale constare, fidem, quam rex defendit, fecisse reliquias sanctorum Ecclesiae veleris Pa­ non esse veteris Ecclesiae, ul ipse in inscriptione tres, ul carum honori eliam basilicae conderentur. dicit. At,inquiet, mulla docentur in Anglia cl Scotia a S. Paulinus in epistola 12. ad Severum invocal ministris, quae sunl communia veteri Ecclesiae,at­ his versibus sanctum Clarum que ca potissimum, quae in symbolo fidei, ct de­ Haec peccatorum bonus accipe rota rogunlum, cretis quatuor primorum conciliorum conlinenlor. Π sis Paulini, Therasiaeqtie memor. Ita csl,sed quaestio inter catholicos et protestantes non csl, utrum nihil omnino eorum, quae prote­ Idem in tertio natali s. Felicis martyris, inquil, stantes docent, habeatur in libris veterum: sed uIrum ea, in quibus dissentimus, ul intercessio san­ Ad funiiilum dcbes, el terra coronas. clorum, reliquiarum cultus , oralio pro defundis primatus s. Petri, purgatorium cl similia recepta El ibidem de reliquiis apostolorum loquens ail: et probata sint a veteri Ecclesia, ul a nobis reci­ piuntur ct probantur: an rejecta cl improbata, ut Ifain prius imperio tantum, el victricibus armis, a rege, cl ejus praedicatoribus rejieuniur cl impro­ Xuiic cl aposlotlcis terrarum es prima scpulchris. bantur. Nos aulem de uno principali dogmale con­ troverso demonstravimus, receptum ct probatum Prudentius ejusdem aetatis nobilis poêla Christia­ fuisse ab Ecclesia veteri.ul a nobis recipitur ct-pro­ nus in hymno dc s. Laurentio: batur: el idem in libris nostris de cacicris contro­ versiis dogmatibus manifestum fecimus.Itaque nos O 1er qualerque o septies cumEccIcsiavcleri in omnibus articulis convenimus: Heatus urbis incola, Protestantes vero in paucis conveniunt.m plurimis Qui te ac tuorum comminus dissident, in iis videlicet omnibus, in quibus a no­ Sedem celebrat ossium. Cui propler advolvi licet bis dissentiunt, proinde fides, quam adversus nos Qui /lelibus spargit locum. defendunt, non est fides veleris Ecclesiae,sed haeQui pecfus in lenam premit, resis, ul supra diximus, Novatorum. Qui vola fundit murmure. Restat ul pauca dicamus de vocibus, propagator Vi r fama nola est abditis, ct defensor,quae in inscriptione ultimo loco ponun­ Quam plena sanctis Horna sil: tur. El quidem ubi rex fidem propagaverit, vel eQuam dives Urbanum solum vangclitim annunciaveril. ignorare me faleor. Sacris sepulchris floreat. (I) Titulum defensoris fidei, quem majusculis Mulla similia in singulis prope hymnis dc san­ litteris hoc loco scribi video,ul eliam in priore pa­ gina ct in basilico doro cl alibi, non ignoro, neque ctorum reliquiis el invocatione scribit. Sanclus Augustinus serm. 17.de verbis Apostoli: ullus est. qui ignoret, a Leone X.pontifice maximo Habel, inquit, ecclesiastica disciplina, quod fide­ delatum llenrico VIII. Angliae regi ob librum ab les noverunt cum martyres co loco recitant ad eodem rege scriptum de septem Ecclesiae sacra­ altare Dei, ubi non pro ipsis oretur, pro caeleris mentis adversus Lulherum. caelcrosque ejus tem­ autem defunctis oretur : injuria enim csl orare poris Novatores. Quod si quaeratur, quid nomine pro martyre.cujus nos debemus orationibus com­ lldci in eo titulo significelur:nihil aliud responderi mendare. Similis locus habetur truci. 84. in Joan, polerit. nisi Iidem illam significatam esse, quam quibus locis non solum intercessionis sanclorum praedicabat, qui titulum dedit, ct quam profiteba­ meminit sanctus doctor,sed eliam orationis pro de­ tur, qui titulum accepit, el quae defendebatur in functis cl alturis, ubi offertur sacrificium missae: libro, cujus gratia titulus datus cl acceptus est. Quae cum ita sint, non possum non vehementer quae non minus damnat rex, quam invocationem sanctorum.Idem paler in episl. 103.ad Quintianum: admirari, cur hunc titulum sibi desumat.qui roma­ num pontificem, a quo titulus datus est, non aPortant, inquil, reliquias beatissimi et gloriosis­ simi martyris Slephani. quas non ignorat sancti- gnoscil: qui eam fidem damnat, quam profitebatur, las veslra, sicut el nos fecimus, quum convenien­ qui titulum primus accepit;qui denique non septem ter honorare debeatis. Idem in lib. 22. dc Civitate sacramenta, ob quorum defensionem titulus datus Ilei cap. 8. rusissimo commemorat miracula, quae csl. sed duo vel tria lanium esse ounlvodil. Quaero praeterea, qui titulo isto tam honorifico Deus suo tempore demonstrabat per invocationem legem Angliae cohonestavit , Christi vicarius an sanclorum ad eorum reliquias, vel memorias. Haec sunl testimonia veteris Ecclesiae graccae ct Christi adversarius fuit? Si Christi vicarius,cur de­ latinae primorum .‘>00.annorum posl Christi ascen­ fensor Christianae fidei, Christi vicarium non au­ sionem in coelum, dc intercessione sanclorum cl dit? non recipit? non veneratur? Si Christi adver­ reliquiarum cultu. In promptu aulem esset similia sarius. cur Christianus rex t Iulo a Christi adversa­ testimonia adseribere dc cacicris dogmatibus, quae rio dato gloriatur? cur characterem Antichrist! gc(I; Tltuhu dafensorii fl'.e /. APOLOGIAE 354 ril? Quomodo enim ista cohaerent, ul quis roma­ num pontificem Anlichrislum esse credat, cl titu­ lum honoris ab co datum non exhorreat?Ergo rex, si sapit, originem hujus tituli apud se diligenter cogitet cl facile inlelliget, cum ad sc minime per­ tinere ct apud homines sapientes plus vanae osten­ tationis habere, quam solidae dignitatis. CAPUT ΙΓ. Quod non sit communis caussa regis Anglorum, cum regibus cl principibus orthodoxis ct ca­ tholicis. Inilio suae monitoriae praefationis conalur rex Anglorum, communem facere caussam suam cum omnibus regibus cl principibus chrislianis:Caussa, inquil, communis agitur, el quae ad jus, dignitalemque perlinet omnium non modo regum,sed aliorum etiam quibuscumque suprema est a Deo rerum civilium demandata potestas. Cur aulcm communis caussa agatur; unico verbo attingit, cum ait,hoc libro suo contineri apologiam pro juramento fidelitatis, cx quo inlclligi vult, pu­ gnare se adversus romanum pontificem pro jura­ mento fidelitatis, quod omnibus regibus, atque principibus praestari debet ct solet a subditis.Qua­ si ponlifex romanus ejusmodi juramenta prohibeat, ac velit reges el principes omni potestate exuere. Sed (1) frustra laborat rex, ul caussam istam communem faciat. Nam neque summus ponlifex in Brevibus suis ad catholicos Anglos; neque ego in epistola mea ad archipresbylerum Angliac, jura­ mentum quodeumque fidelitatis improbavimus:sed juramentum, quod sub specie civilis fidelitatis, abnegationem pontificiae auctoritatis continebat; ne­ que reges el principes catholici ita sibi jurari vo­ lunt a populis fidelitatem, ul summi pontificis au­ ctoritas abnegelur.Quae duo si demonstrare potue­ ro, nemini dubium relinquetur, quin caussa regis Angliac propria ipsius sil, neque aliquid commu­ ne habeat cum caussa regum cl principum catholi­ corum. Quod igilur juramentum, quod rex Angliac fide­ litatis cl civilis obedientiae vocat, non sit juramen­ tum simplicis fidelitatis, neque solius civilis obedienliae; perspicuum est cx titulo edicti, quo jura­ mentum hoc praescribitur, hic enim csl titulus: Ad detegendos el reprimendos Papistas. Finis igilur hujus juramenti non est, delegere sedit osos, inobedicnlcs, rebelles; sed Papistas, idesl, eos, qui summum pontificem, ul Christi vicarium veneran­ tur. Neque finis csl continere populos in ea obedientia, quae regibus el principibus debetur; sed reprimere Papistas, qui civilem obedienliam regi­ bus exhibent; sed nolunt regem agnoscere caput, vel supremum gubernatorem Ecclesiae in spirilua libus: neque volunt primatum aposlolicum summi pontificis abnegare. Sed quoniam ea,quae ad hunc locum pertinent, salis copiose tractavi in respon­ (1) l’ruslra conatur Jacobus rex caussam suam communem facere cum principibus orthodoxis. (i) Honorificae legationes ad Paulum F. poni. max. sione ad librum regis, qui inscribitur, triplici nodo triplex cuneus; et hacc ipsa responsio denuo reçu sa hic adjuncta fer tu r;ad camdem remitto lectorem, ne bis eadem repetendo cl me cl lectorem frustra fatigem. Quod autem reges cl principes orthodoxi ita ve­ lint fidelitatem ct obedienliam a populis sibi subje­ ctis jurari el exhiberijul simul velint suam pontifi­ ci maximo, ut Christi vicario, fidelitatem cl obedicnliam conservari: cx ipsa reverentia ct obedienlia. quam ipsi nuper, dc more, huic ipsi summo pontifici Paulo V. publice per legatos suos, viros amplissimos exhibuerunt , luce clarius demon­ stratus. Vidimus enim lota spectante Roma (2), legatos reipub. Lucensis, deinde Gcnucnsis, ac demum Venetae, cum splendidissimo comitatu ab urbem advenire, summi pontificis pedes deosculari, lati­ na cl pereleganti orationc reverentiam cl obedien· tiam nomine totius reipublicae exhibere. Vidimus non diu post, regem llispaniarum per oratorem suuin illustrissimum cl excellentissimum feriae du­ cem; ac post aliquod lempus regem Francorum chrislianissimum per oratorem suum illustrissimum el excellentissimum ducem nivernensem, cum co procerum comitatu, caquo nobilium virorum multi­ tudine,quae tantorum regum magnificentiam dece­ bat, ejusdem summi pontificis deosculari pedes, cique amplissimis verbis per eloquenlissimos ora­ tores suos reverentiam cl obedienliam praestare, quae s. Petro apostolorum principi, ejusque suc­ cessoribus jure debetur. Nec defuerunt oiliciosuo supremi, ac liberi principes caeleri, quotquot no­ mine catholico censentur, sive Germani,sive (lalli, sive Itali; apparatu quidem minore, sed pietate cl devotione pari. Quare si reges ac principes orthodoxi publice profitentur obedienliam supremo Ecclesiae capiti, romano pontifici, a Christianis omnibus deberi; cl ipsi exemplo suo praeeunt populos, (pios regendos susceperunt: Et ponlifex maximus non modo non improbat juramenta fidelitatis erga reges cl prin­ cipes; sed probat et laudat; cl ad ea servanda, cum opus csl, censuris ecclesiasticis cogit: quid habet commune caussa regis Anglorum cum caclcris;cum ipse hoc in primis contendat, ul populos suos ab obedienlia summi pontificis nvcrlal, atque eo modo a Christi corpore, quod est Ecclesia, separet, ac secum in inferna demergat? Vera csl enim senten­ tia illa magni Leonis in episl. ad episcopos provin­ ciae Viennensis: Quisquis huic sedi principatum existimat denegandum, illius quidem nullo mo­ do potest minuere dignitatem; sed inflatus spiri­ tu superbiae suae semel ipsum in inferna de­ mergit. Quae cum ita sint,polecat rex ab illis verbis abs­ tinere, quae in iniuriam omnium catholicorum principum protulit*. Expergiscimini igitur , dum tempus est, neque sinite somno diuturniore inci­ di in singulis, ad ruinam universorum, aucto- caussa exhibendae reverentiae cl praestandae obedienHae, inore majorum. APOLOGUE rilalis vestrae nervos: quasi unus rex Anglorum vigilet, unus sapiat; caelcri dormiant cl desipiant universi: neque possint reges auctoritatis suae ner­ vos integros servare, nisi auctoritatis pontificiae nervos ipsi praecidant. Expcrgiscalur potius rex Anglorum el verbum Domini diligenter expendat : Reddite quae sunl Caesaris Caesari,el quae sunl Dei Deo. Audiat et Apostolum Cbrisli, qui quemad­ modum ad Bom. 13. admonet populos ul subjecti sini el obcdianl temporalibus potestatibus el red­ dant vectigal, cui debclur vectigal, el tributum cui debclur tribulum: ita eosdem monet, ad Ileb. 13. ul obcdianl spiritualibus praepositis, cl subjaceant cis, qui pervigilant, quasi rationem pro animabus ipsorum reddituri. CAPUT Ili. De comparatione retiis el ponlificis. Ingressurus disputationem rex, duas rationes reddit (1), cur in apologia pro juramento fidelitatis, primum edita, nomen suum celaverit, nunc autem prodat. Altera ratio est, quod indignum majestate sua regia existimaret sub nomine suo disputatio­ nem theologicam cvulgare:cum ad reges perlinent scribere potius decreta el edicta, quam libros. Id autem probat dicens:A’um neque me pontifice ulla ex parte inferiorem esse credo (pace ipsius di­ xerim) quem eadem ratione censores meae apologiae excusant: eum quippe Brevia slriclim et praecise conscripsisse: nec rationes aul argu­ menta addidisse, quod non sil illius disputare, sed judicare, atque decernere. At censores apologiae non dixerunt, non esse ponlificis libros scribere, aut de rebus theologicis disputare. Scimus enim pontifices aliquos magna cum laude libros doctissimos edidisse: sed Paulum V. pontificem, cum Brevia illa ad Anglos misil:non librum, sed epistolam hortatoriam misisse, quae vicem edicti gereret. Addiderunt etiam, impruden­ tem fore principem, qui iniquam actionem prohi­ bere sc non posse crederet. nisi librum integrum philosophorum more conscriberet.Itaque non dixe­ runt censores apologiae, indignum esse pontificia, vel regia majestate libros theologicos vel philoso­ phicos scribere; sed edita cl decreta pontificum vel regum non esse scribenda more philosophico cum adjunctis rationibus et argumentis, subtili cl longa disputatione. Sed his omissis, quae ad rem non mullum fa­ ciunt, illud omnino praeterire non possum, quod rex ait (2), nulla ex parte sc pontifice inferiorem esse. Certe enim si ad ovile Christi sc perlinere credit, non polesl sc non inferiorem illo judicare, cui dictum est a Domino, Pasce oves meas: nisi lurlc oves pastore inferiores esse negare voluerit. Neque ad rem facit, quod ipse in hac praefatio(1) Cur re r Jacobus nomen suum non adscripscril apologiac pro juramento fidelitatis. (2) Aon recte affirmat Jacobus rc.r, nulla e.r parle sc pontifice romano inferiorem esse. ne pag. 21. dicil, nihil in se potestatis pontificem habere, quod a nobis haereticus censeatur, Julianoque apostatae aequetur, extra caulam, gregem­ que ponlificis esse credatur: proinde eodem jure cum ethnicis principibus censendus, in quos ni­ hil posse pontificem fatemur: hoc,inquam, ad rem non facit: siquidem haeresis et apostasia privat haereticos el aposlalas mullis bonis, quae commu­ nia sunl fidelibustsed non privat pontificem aucto­ ritate,quam in cos babel:alioqui neque punire eos, neque redeuntibus poenam condonare possel. El sunl quidem haeretici exlra caulam de facio, cl in favorabilibus, ul jureconsulti loquuntur:sed de ju­ re, cl in poenalibus ad eam pertinent, atque ad eam ul redeant compelli jure possunt. Neque fate­ mur absolute (3), pontilicem in ethnicos principes nihil posse: sequimur enim doctrinam s. Thomae, qui in 2. 2. quaesi. 10. ari. 10. affirmat, posse in­ fideles principes per sententiam Ecclesiae privari in certis casibus dominio quod habent super fide­ les. ulsi terras Christianorum vi occupaverint, vel subditos fideles a fide avertere satagant. Adde quod cum summus pontifex mulla maxima regna, atque adeo totum orbem Christianum cl ip­ sos etiam reges el principes, ul filios pater, atque ul oves paslor gubernet el regat: mirum csl. quod is qui in angulo septentrionis duas insulas subje­ ctas habet, ita de se praesumat, ul dicat: Aullaex parle me pontifice inferiorem esse credo. Quod si nulla ex parte inferior est; numeret reges el respu­ blicas. quae obedienliam illi praesient; quemad­ modum nos paulo ante numeravimus reges cl re­ spublicas, quae solemni ritu Paulo V. pontifici obedicnliam praestiterunt. Neque iste honor q^hibelur summo pontifici a regibus lanium occidentis;nam Justinus impcralor. venientem ad se Joannem papam.pronus in terram adoravit, ut Anaslasius bibliolliccarius testatur. Ju­ stinianus senior Joannem secundum,capul omnium ecclesiarum appellavit, ul videre esi. I. inler cla­ ras, C. dc summa Trinitate, el fide calhol. Scribil eliam Liberatus in Breviario dc caussa Nestorianorum cap. 22. quo lempore imperator, Silvcrium p ipam in exilium misit,episcopum Pal.ircnscm adiisse imperatorem . el contestatum esse divinum judicium; ac dixisse, mullos esse reges, sed nul­ lum talem esse, qualis ille, qui est papa super Ec­ clesiam mundi lotius. Sed si Jacobus rex nulla cx pario pontifice infe­ riorem se esse affirmat; certe non id afiirmare po­ terii dc regibus Angliac praedecessoribus suis. Exlal epistola Ilenrici secundi ad Alexandrum III. pontificem in bacc verba: (i·) Sanctissimo domino suo Alexandro, Dei gratia catholicae Ecclesiae summo pontifici , llenricus rex Angliac, dux Norlhmanniae cl Aquiloniae,comes Andegavensis cl Cenomanensis salutem et devolae suffectio­ nis obsequium. El infra: Vestrae jurisdictionis csl (3) Jurisdictio summi ponlificis ad haereticos punien­ dos extenditur. (4) Jteges Angliac olim summi ponti/icis auctoritatem super omnem Ecclesiam el super ipsos reges, agnosce­ bant ct confitebantur. i ,d 350 APOLOGIAS Angliac regnum,el quantum ad fcudalarii juris quas reges Angliae minime servarunt. Exlanldolo· obligationem vobis dumtaxat obnoxius teneor la hac re testimonia historicorum Gullchni Neubnigensis lib. 3. cap. 9. Polydori Virgilii lib. 13. Xicl astringor. Experiatur Anglia quid possit ro manus pontifex. Vide Petrum Blcsensem epistol. colaiSanderi dc schismate anglicano ab anno 1512. 136. vel cardinalem Baroniom lom. 12. pag. 660. extant denique litterae apostolicac Joannis XXII. Exlal episl. Aleonorae reginae Angliae. ad Coelc- ad Edovardum II. datae. slinum III. ubi haec leguntur: Nonne Petro apo­ stolo, cl in eo vobis omne regnum, omnisque po­ CAPUT IV. testas regenda committitur ? Benedictus Deus, qui talem poleslalem dedit hominibus. Non rex, Dc comparatione regis el cardinalis. non imperator, aul dux a jugo vestrae potesta­ tis eximitur. Vide haec el alia mulla his similia Altera ratio, quae regem movit.ul apologiae suae apud Petrum Bles. epistol. 143. vel apud card.Ba- nomen suum non ndseriberei, fuit imparitas car Iironium eodem tomo pag. 865. nalis Bcllarmini ad regem Jacohum: sic enim ipse Exlal querela regis Anglorum adversus regem loquitur pag. 5. Altera tacendi nominis ratio miFrancise ad Innocentium III. tamquam ad commu­ hi fuit eorum conditio, cum quibus ad disceptan­ nem judicem, cap. Novii, de judiciis. dum descendebam. Quamquam enim paucis pon­ Exlal legatio Bichardi rogis Angliac ad pontifi­ tificia Brevia notabam, mihi tamen id praecipui cem romanum in haec verba: Pater sancte salu­ laboris dederam, ul Bcllarmini litteras ad Illatat excellentiam vestram dominus noster rex An kuvellum refellerem. Neque vero mihi unquam glorum /lichardus.et postulat sibi justitiam ex­ persuasi tantum esse in purpura cardinalilia di­ hiberi de duce Auslriae. Vide .Matthaeum Paris, in gnitatis, ut occurrere regio fulgori par ac ar­ historia anglicana anni Domini 1195. mata,el velul aequali majestate cum eo possit ad Exlal apud eumdem Matthaeum Paris.in hist.an­ certamen componi. Nam el multa millia in sub­ glicane anni Domini 1213. resignatio totius regni ditis habeo, qui splendore natalium Bellarmino Angliac et Hiberniae facta a Joanne rege Angliae non concedant: el hanc illius ecclesiasticam didc consensu baronum in manus Innocenti III.pon­ gnilalem.cardinalatum inquam, nescio quo loco, tificis. cl receptio corumdem regnorum in feudum: out pretio habeam, sive ad Scripturae aucloriln ila ul rex lamquam secundarios Dominus a roma- leni, sive ad. imperatorum constitutiones expen­ na Ecclesia illa sc habere agnoscal; cl in signum dam.· cum sil nihil aliud, quam nova paparum subjectionis deboanl successores eidem Ecclesiae institutio, quam in immensum excrescere deci­ lidclilalem praestare cl homagium recognoscere : sorum nostrorum, regum inquam, qui his ali­ nccnon in annos singulos mille marcas slcrlingo- quot saeculis rem Christianam rexerunt, mol­ rum eidem Ecclesiae numerare. Ergo rex Anglo­ lis, et ad omnia pontifici connivcns lenitus per­ rum cx testimonio ct sententia majorum suorum, misit. non solum par non csl romano pontifici; sed du­ At ego non video in disputatione theologica quid plici jure subjectus, uno communi omnibus Chri­ necesse sil paritatem natalium, aul dignitatis, aul stianis hominibus, ratione aposlolicae potestatis, imperii quaerere, cum sola necessaria sil paritas quae in omnes extenditur, juxta illud ps. 44. Con­ ingenii, alque doctrinae.Ilenricus VIII. rex Anglostitues eos (apostolos videlicet) principes super o rum non indignum sibi putavit, adversus Martinum mncmtcrr«m:allcroproprio ratione directi dominii, Luthcrum monachum, vel, ul ipse rex loquitur, fra­ quod in regnum Angliae et Ilyberniae romana ha­ terculum scribere. Julianus quoque imperator,quia bet Ecclesia, teslibus duobus omni exceptione ma­ non contentus imperiali splendore, cupiebat cliam joribus Henrico II. ct Joanne regibus. clarere nomine eruditionis, scripsit libros non ad­ Quamquam haec subjectio mullo est antiquior, si versus reges, sed adversus magistros Christiano­ Polydoro Virgllio credimus: scribit enim lib. 4. rum, cumque Cyrillus episcopus copiosissime con­ hist. Anglicanae.Innm regem fuisse primum qui (1) futavit. Denique Nero imperator cum cantu el ci­ regnum Angliae summo pontifici tributarium fecit thara cum anlagonistis in theatro decertare vellet, circa annum Domini 740. Idem postea tributum non quaesivit reges aul principes,sed homines peconfirmatum anno Domini 775. ab OITa rege: nec rilissimos musicae artis, quos si vicisset, tum ma­ non postea a rege Atulpho anno Domini 947. De­ gnam gloriam adeptum sc esse arbitrabatur. nique a rege potcnlissimo Anglorum ct Danorum Sed quando rex Angliac majestate sua indignum Canute, qui regnare coepit in Anglia anno Domini judicat, ut vel ipse scribal in cardinalem rege lon­ 1016. Idem tributum confirmatum testatur Ingul- ge, inferiorem, vel cardinalis in ipsum scribal car­ 1 hus, qui ante quingentos annos scripsit historiam. dinali longe superiorem: de comparatione regis et Porro quod allinet ad llyberniam (2). jus longe cardinalis adducam judicium cl testimonia (3) Pa­ majus in cam pontifex habcl. Constat enim ab Ha­ trum veterum, qui primis quingentis annis florue­ driano IV.pontifice datam fuisse eam insulam licn- runt. quos a se recipi rex ipse supra testatus est. r co II. regi anno 1156. sub conditionibus mullis, Igilur cardinales nihil sunl aliud, nisi episcopi, l Anglia tributaria farta est romano pontifici «nte on nos octingentos sexamnla. 12) Ihjbemium Hadrianus IV. poni, regibus Anglorum • iib rrrti- rondilionilmx tradidit. (3) Testimonium ceteris Ecclesiae eminenti dignitate S. II. E. cardinalium. APOLOGIAE presbyleri cl diaconi, elcclorcs,consiliarii cl coadjulorcs sumini pontificis. Ac dc episcopis quibus­ cumque cliam non cardinalibus, scribit Gregorius nnzionzcnus in oralionc ad populum timore percul­ sum el principem, sive praesidem irasccnlom: ,hi me, inquit, libere loquenlem aequo animo fertis? nam vos quoque potestati mette, meisque subsel­ liis lex Chrisli subjecit. Imperium enim ipsi quo­ que gerimus, addo cliam praestantius, atque per­ fectius'. nisi vero aequum esi, spirilum carni fa­ sces submittere el coelestia terrenis cedere. Ilacc ille, qui aperte doccl episcopos polcslalc spirilmdi majores esse regibus, cl poleslalem spiritualem pracslanliorcm esse temporali, alque terrena. Sanclus Joannes chrysoslomus in lib. 3. de sa­ cerdotio, confert poleslalem regis cum polcslalc sacerdotis, quo nomine episcopum praecipue inlelligil ac dieil, sacerdotem lanio majorem a beo poleslalem accepisse, quanto coelum icrrac cl quanto animae corporibus praestant. Reges enim corpora ligandi, alque solvendi poleslalem habent; sacerdoles vero animas ipsas ligant ct solvunt. Sanclus Ambrosius in lib. de dignitate sacerdo­ tali cap. 3. Nihil, inquil, esi in hoc saeculo ex­ cellentius sacerdote, mihi episcopo sublimius rcperilur. Ac no solis hominum testimoniis nitamur,quam­ vis doctissimorum,sanctissimorum, alque antiquis­ simorum; au liamus Spirilum sanctum per os Apo­ stoli loquenlem in episl. ad llebr. cap. 7. Sine ul­ la contradictione minor a meliore benedicitur, ubi melior ponitur pro majore el poliorc, omnium consensu. Cerium aulem csl, regem ab episcopo benedici, non episcopum a rege: proinde sine con­ tradictione polior rege episcopus est. Quare si c* piscopi quicumque majores sunl regibus, mullo magis episcopi cardinales majores regibus erunt. Jam vero dc presbyteris eadem ratio est. Sunl cnim presbyteri minoris ordinis sacerdoles el quam­ vis sub episcopis, tamen poleslalem ipsi quoque habent animas ligandi alque solvendi : reges el principes benedicendi; el sacrificium illud admi­ randum celebrandi, quod angelicas virtutes longe superat. Quare sanclus Ambrosius, cum Theodo­ sius imperator in presbyterio sedere veiled, jussit cum arceri, dicens: Purpura imperatores facit, non sacerdoles: refert haec Thcodorclus lib. 5. hist, cedes. Addam cl verba Severi Sulpilii. auctoris ejusdem socculi cl testimonium sancti Marlini dc dignitate prcsbylcrali. Cum ergo narravisset Sulpilius, sau­ cium Murtinum aliquando ad convivium imperato­ ris Maximi, cum nuo ex presbyteris suis rogatum accessisse; ila subjunxit: Convivae aderant, relut ad diem festum evocati summi atque illustres viri, praefectus, idemque consul Evodius.quo ni­ hil unquam justius fuit, comites duo summa po­ testate praediti, frater regis el patruus, medius inter hos Marlini presbyter accubuerat: ipse au­ tem sellula juxta regem posita consederat. Ad medium fere convivium (ul moris csl) pateram (!) Cardinales sunl electores, consiliarii cl coatljulores sumini pontificis. Beli λπμιχι Vol. IV. P. 11. regi minister obtulit: ille, sancto admodum epi­ scopo dari potius jubet.cxpeclans alque ambiens ul ab illius dextera populum sumeret. Sed Martinus, ubi ebibit, pateram, presbytero suo tradi­ dit, nullum scilicet existimans digniorem, qui post se, prior biberet: nec integram sibi fore, si aul regem , aul cos . qui a rege erani proximi, presbytero praetulisset, ilacc ille, Vides rex quale fuerit judicium sancti Marlini,viri omnium ore lau­ datissimi, dc dignilale presbyterorum. Quod si qui­ cumque presbyteri, solum quia presbyteri, tali ac tanta dignilale praedili sunl.ut cliam regibus prae­ ferantur. quis jure mirabitur, si cardinales aequa­ les regibus a nonnullis esse dicantur? Porro de diaconis Ecclesiae conslanlinopolitanac sanctus Joannes chrysoslomus in ipsa urbe re­ gia, in qua imperator residebat, aflirmare non du­ bitavit , majorem eos ipsis imperatoribus habere potestatem, sic enim ad eos loquitur hom. 83. in Matih. Si dux quispiam, si consul ipse. si is qui diademate ornatur,indigne adeat, cohibe el coer­ ce: majorem Iu illo habes potadalem.El si diaconi conslaniinopolitani, Chrysoslomo auclore,majorem ducibus, consulibus cl ipso etiam imperatore pote­ statem habebant: cur non camdem habeant diaconi romani, alque ii potissimum, qui cardinales.idesl, principales lotius orbis Icrrae diaconi sunl? Quae cum ila sint, desinat rex Anglorum dicere, cardinaliliam dignitatem, nescio quo loco aul pretio ha­ beam. Jam enim discere potuit ex Patribus veleris cl primitivae Ecclesiae, quam solam probat, quo loco, aul pretio habendi sini episcopi, presbyteri cl diaconi:alque inde conjecturam facere quo loco, aul pretio sini habendi episcopi, presbyteri cl dia­ coni (I) cardinales, qui praeter sacrum ordinem cleclorcs sunt supremi Ecclesiae catholicae praesu­ lis el sacerdotum omnium principis, alque ipsius Chrisli in terris vicarii generalis,el ejusdem eoadjulores el consiliarii principales. Ai, inquit, cardinalalus nova csl paparum insti­ tutio. Nam ila est: Nam si < irdinales ut episcopi, presbyteri ei diaconi considerentur (2). a Chrisio ipso instituti sunl.el ab iniliu Ecclesiae, usque ad noslra tempora perdurarunt. Itaque lam sunl anti­ qui quam antiqua ipsa Ecclesia est. Si vero consi­ deretur ollicium eligendi por.tificem. cumdcmque consilio alque opera adjuvandi, semper hoc oilicio functi sunl presbyleri el diaconi romani, cum epi­ scopis urbi adjacentibus. Hoc solum interes! inter antiqua lempora cl rccenlia, quod olim ob pauci­ tatem personarum, non distinguebantur presbyleri et diaconi romani cardinales a non cardinalibus, sed omnes in communi hoc oilicio fungebantur: postea vero crescente numero presbyterorum el diaconorum, el confusionem ac tumultus varios ip­ sa mulliludinc pariante, nccessc fail, paucos cx mullis seligere, qui hoc munere fungerentur.alque ii dicti sunl episcopi, presbyleri el diaconi S. R. E. cardinales. Neque haec revocatio ad paucos cl eminentia, quae inde scquula csl cardinalium, lam recens csl, (·>) Anlipdlas cardinalium, ,35S APOLOGUE ut nova dici possit, cum anni quingenti, vol sex­ centi ab eo tempore numerentur. Mulla enim scri­ bit de cardinalium amplissima dignitate,qua eliam patriarchas cl primates omnes superabant, Petrus Damiani in epistola ad anlipapam Cadaloum. Vixit autem Petrus Damiani ante annos sexcentos. Mulla scribit s. Bernardus in lib. I. de consideratione, ubi praeter caetera dicit: Cardinales de omni orbe esse eligendos, quoniam totum oibcm sunl judica­ turi. Multa leguntur in probatis historicis antiquis, cx quibus Abbas Urspcigensis in chronico ad an­ num Domini 1116. testatur in concilio generali sub Paschali secundo vocatos cardinales, poliora mem­ bra Ecclesiae. Hanc vero eminentiam dignitatis, neque rex probare poterit, cx connivcnlia, vel le­ nitate piincipum temporalium processisse; el nos apertissimam rationem reddimus, cur tanta sil di­ gnitas cardinalilia , quia videlicet, ul diximus ipsi soli summum pontificem eligant, ciquc ul collate­ rales cl coadjutorcs in regenda universali Ecclesia semper assistant. Ac ul absolvamus hunc locum dc cardinalibus: excutiam eliam breviter, quae mullo infra rex ad­ jungit, siquidem non contentus iis, quae hoc loco scripsit iterum pag. 116. ad idem argumentum re­ vertitur, ac primum exprobrat cardinali Bellarmino obscuritatem natalium. Jam. inquit, praeler regis majestatem esse pitlo, ul ia lite, ac certamine cardinali se componat, saltem cum eo cardina­ li, qui non felicius, ac illustrius, quam iste na­ tus sil. Fatetur Bcllarminus, parentes suos homi­ nes privatos, sed honestos el probos fuisse: Avun­ culum vero habuisse (I) .Marcellum II. pout, ma­ xim. cujus ca villus cl doctrina fuit, ul eliam ab hostibus testimonium acceperit. Theodorus enim Bibliandcr homo lulberanus in tabulis suis chrunologicis, ubi pontificum successiones describit; Se­ dit, inquit, anno 1555. Marcellus II. vir sanclus ei doctus. Sed eliam si card. Bcllarminus parentes habuisset opil'ces aul rusticos, modo catholicos cl pios, non erubesceret, cum sciri (2) principum aposlolOrum, alterum piscatorem, alleium labcrnaculorum opificem fuisse. David quoque regem cl prophetam a pascuis ad regnum c vectum: Ei quod maximum csl Chiislmn Dominum nostrum fabrum el fabri filium dici ei haberi voluisse, ul nos humi­ litatem cl contemptum mundi doceret: Et aposto­ lum audiat dicentem in priore ad Corinth, cap. I. Videte vocationem vestram. fratres quia non mulli sapientes secundum carnem, non multi potcnlcs, non inulti nobiles, sed quae stulta sunl mundi elegii Deus ul confundat fortia. Addii rex: Ecclesiastica illa dignitas (cardina­ lilia videlicet) quamquam principum incuria,ul jam dixi, ad hoc praesumpti honoris culmen ascendil: lamen si ad ejus originem, et cunabula redeamus, nihil est aliud, quam titulus presby­ teris el diaconis paroeciensium ecclesiarum ur­ bis Romae attributus: olim quidem presbyteris cl diaconis cujuslibct cathedralis Ecclesiae univer­ sae concessus, sed cum ejusmodi cardinalium ingens multitudo undique. Romam commeantium urbem implerent, tandem nomen cardinalis cae­ leris ademptum esl.el solum romanarum paroe­ ciarum presbyteris el diaconis reservatum. Γ.ι cum an(c saucium Gregarium nemo illius tituli meminerit, qui sexcentis post Christum annis.in quibusdam epistolis de cardinalibus loquitur,atque ita mullis post apostolos saeculis, hodierni isti sedis aposlolicae electores, invisi omnibus cl incogniti fuerunt. iNon minor si mulla hic dicantur non vera, quo­ niam (3) rex de rebus sibi incognitis el sine aucto­ re loquitur. Non csl verum diaconos cardinales ha­ buisse olim titulos paroecicnscs; tituli enim paroe­ ciarum solis presbyteris dabantur, diaconis autem Ecclesiae aliae,quae diaeonaruin nomen habebant, Neque verum csl olim presbyteris el di.-conis cojuslibel cathedralis Ecclesiae permissum fuisse titulum cardinalilium : rarissimae enim Ecclesiae bis vocibus utebantur: ac dc in romanu quidem Ecclesia tempore s. Sylvestre omnes diaconi car­ dinales erani, sed soli scplemHempore autem Sym­ machi pontificis soli viginti ocio erani tituli cardi­ nalium presbyterorum. i»l cx conciliis lomanissub Symmacho inlelligi polesl: Presbyteri autem ro­ mani mullo plures erani quam viginlioclo. Illud eliam non est verum, venisse unquam ad urbem ingentem multitudinem cardinalium non romanorum, id enim cx nulla historia (quod sciam) pro­ babitur. Neque illud est verum, nomen cardinalis ademptum aliis, el solis Romanis reservatum,nam usque ad hanc diem Ecclesia Compuslellana habcl suos cardinales. Neque verum esi, aide tempora s. G'egorii nomen cardinalis fuisse inauditum,le­ gitur enim nomen septem diaconum cardinalium romance Ecclesiae in concilio romano sub s. Syl­ vestre.qui trecentis annis s. Grcgorium antecessit. Subjungit rex: Sed quomodo,inquit,praeter ra­ tionem suae originis ac institutionis tam pro­ digiose sint elati, ul ex paroeciarum presbyteris ac diaconis nunc principes sint regumque ae­ quales el ex gradu episcopali dignitate· minori sini hodie soli pontificis electores, qui cum gene­ ralium conciliorum vice fungantur (unde eliam usus generalium conciliorum exolevit) immo ul nonnisi ex illorum collegio /assit pontificem eligi. qui supremam in reges sibi auctoritatem vcndicalihoc inquam, tam insolens incrementum quomodo coeperit,nullisque repugnantibus ado­ leverit. nostrum est omnium providere, qui cum in terris vicarii Dei simus jure optimo suspectos habere, debemus, istiusmodi nuper exortos prin­ cipes, qui sua origine modici, humilesque, scipsos ad summum fastigium, suis ipsi suffragiis subvehunt, regibusque deinde sc componunt. Hic quoque rex ex ignoratione rerum nostrarum cl quia nimis magnam fidem habere videtur hosti­ bus Ecclesiae, mulla non vera sibi elabi passus esi. Non enim praeter rationem cl institutionem I Marcellus II. papa, ab ipsis eliam hostibus fidei laudatus. (2) Splendor natalium noil necessaria » ad ecclesiastieas dignitates, sed splendor sapientiae, el virtutum, (3) Jacobus rex de rebus sibi non cognitis loquitur. APOLOGIAE 359 suae originis, sed potius secundum originis ratio­ Urbanum Vi.FelicemV.quamvisliicpostremus legi­ nem cl institutionem c&rdinolitia dignitas crevit. timus non sil habitus,qui omnes extra collegium eNam. ul supra diximus, antiqua institutio crat.ul rant. Quod autem rex addit, a romanis pontificibus presbyteri cl diaconi romani cum vicinis episco­ supremam in reges sibi auctoritatem vindicare: si pis pontificem romanum eligerent, cumque con­ per vindicare, significare velit, usurpare, omnino silio cl opera adjuvarent: sed postea excrescente negamus; sin autem vindicare, sil quod suum esi nimium presbyterorum ct diaconorum multitudine asserere, libenter admittimus: sic lamen, ul per paulalim haec functio ad paucos redacta est. Ita auctoritatem, non despolicum imperium, sed pa­ pauci illi super alios eminere coeperunt, ul cardi­ ternam, sive pastoralem potestatem inlelligamus , nales, idesl,principales episcopi.presbyteri cl dia­ de qua re saepe dictum csl, el infra ileruui recurconi, atque adeo principes ecclesiastici jure dici rel oratio. Quod eliam rex ait, ad reges, ul Dei in terris vi­ possent: quotnodo qui secundas partes a regibus obtinent in administranda temporali republica, carios, pertinere curam videndi, quomodo tam in­ solens incrementum cardinaliliae dignitatis coepeprincipes temporales dici solent. De aequalitate cum regibus distinguendum esse iit, nulla ratione admitti potest, sunt quidem (3) censeo (I): nam si de potestate temporali sermo reges ministri Dei in terris, ul eos vocat Sapiens sil, dc imperio, dc opibus, de viribus, dc annis, in lib. Sap. c. G. El Apostolus ad Rom. 13. sed mi­ dubium non est, quin reges longe ac longe car­ nistri sunl in iis, quae ad terrena, et temporalia dinalibus praeStenUsi dc potestate spirituali.aique spectant, nam quod allinet ad spiritualia el coele­ ecclesiastica agatur: non solos cardinales, sed o- stia, atque uno verbo ad ecclesiastica, vicarii Dei mnes episcopos, presbyleros cl diaconos regibus episcopi sunl. quos Spiritus sanclus posuit regere superiores esse: paulo ante ex testimonio Eccle­ Ecclesiam Dei, quam acquisivd sanguine suo Aci. siae veleris demonstratum est. Quod vero apud ju­ 20. El summos vicarius ille est, cui Dominus di­ risconsultos dici solet, cardinales acquiparaii re­ xit, Sequere me, cl. Posce ores meos Jo.21.proin­ gibus, dc externo cultu cl bonore inlclligcndum de videre, an, cl quomodo el quousque crescere videtur: usus enim obtinuit, ul quemadmodum debeat dignitas cardinalilia, quae esi ecclesiastica principes omnes regibus cedunt, sic etiam cedant cl spiritualis, ad reges non pertinet. Minus verum est, quod rex addit,isliusmodi nu­ cardinalibus: cl in hoc paritas quaedam esse vi­ per exortos principes suis suffragiis seipsos ad detur. Quod addit rex, cardinales presbyleros cl dia­ summum f.isïigium evexisse, regibusque se deinde conos aliquando minores fuisse episcopis non car­ componere. Nam neque nuper exorti sunl (nisi dinalibus, verum est, quoniam eo tempore non quingentorum annorum, aul eliam sexcentorum solum inferiores erant, quod attinet ad poleslalem spatium) nuper, dici possit; neque suis ipsi suf­ ordinis,ul eliam boc tempore suni;scd eliam quoad fragiis. sed auctoritate ejus, qui Dei locum lend poleslalem i egendi Ecclesiam uni vei salem, quia in terris, cvecli sunl.neque se regibus ipsi compo­ ipsi quoque ad concilia roivana vocabantur, cl no­ nunt. non enim cardinalis er.it, qui scripsit, car­ biliore loco sedebant, quam presbyleri cl diaconi dinales aequ parari regibus, quod quomodo intelcardinales, olim eliam ad electionem summi pon­ ligendum sil paulo ante diximus. Postremo haec rex adjungit. Sed haec esi prae­ tificis admittebantur. Sed posteaquam soli cardi­ nales electores esse, el in consistorio cum pontili · cipua. quam nobis inferunt, injuria, quod jus 08 maximo Ecclesiam universalem administrare Christianis commune regibus in generalibus con­ coeperunt; mirum videri non debet, si cardinales ciliis. nobis adimant cum illorum habendi mo­ episcopis non cardinalibus antepositi sint. Non ta­ dum. penitus sustulerint: eorum vi oc potestate men csl verum,quod hoc loco rex sci ibit (2), car­ ad se pertracta, el veluli monopolio tn pontificio dinales cum pontifice fungi vice conciliorum gene­ conclavi constituto. El lamen si spes ulla, aut ralium, el ideo usum generalium conciliorum pe­ c.vpeclatio supcresset posse Christianas omnes ad nitus exolevisse. Nam ab eo tempore quo coepe­ aliquem in religione consensum adduci, id esset runt cardinales ea eminentia excellere, qua nunc a generali concilio expcclandum, indicto in lo­ excellunt, habita sunt mulla concilia generalia,tria cum commodum, nec suspectum conventu, ubi ialerancnsiu, duo lugdunensia, unum viennense , chrisliani omnes principes, aut per sc, aul per unum conslanliense, unum llorenlinum, unum Iri- legatos posse.nl adesse. et ecclesiastici omnes.qui denhnum, el alia paulo minora. Concilia cigoro- christianam religionem profitentur, iliisque ve­ mana particularia exoleverunt, ct in eorum locum teribus verae, antiquae catholicae el aposlolicae consistoria cardinalium successisse videntur, con­ fidei fundamentis adhaerescunt,lutum accessum cilia generalia non exoleverunt. ac commeatum haberent, incendiariis utrimque Neque illud verum est, nisi cx collegio cardina­ furiosis, ac noviliis, sice desuitis, sive Puritanis lium pontificem eligi fas non esse. Scimus enim eæclusis. his postremis quingentis annis electos fuisse pon­ Ad hanc ultimam partem pari brevitate respon­ tifices Callixlum ll.Eugenium lll.Uibanum IV.Grc­ deo. quod enim nulla auctoritate aul ralione pro­ gorium X.Coclestinum V.Clementem V.Urbanum V. batur, simplici negatione refelli solei.Primum igi- (I ) Cardinales regibus in/criorcs sunt tcinponiti poleslate, sed potestate spirituali el ecclesiastica superiores, (2) Dignitas cardinaliliu (jenendimn conciliorum u sum non sustulit. (3) /teges ministri Dei sunl in temporali regimine. H'OI.OGIAE 3G0 lur nego (I); sublatum esse modum habendi con­ cilia generalia: nego vim cl polcslalcm eorum ad cardinales pertractam: nego in pontificio conclavi esse quasi monopolium constitutum. Jam enim concilia generalia enumeravimus, quae his postre­ mis annis celebrata sunl. Quomodo enim vere diei polcsl, sublatum esse modum habendi gene­ ralia concilia, cum concilia celeberrima el pluri­ ma paulo ante hoc saeculum, cl hac ipsa aetate nostra sini habita? Quod aulcm rex queritur,faciam sibi atque aliis regibus injuriam,quod commune jus regibus Chri­ stianis in conciliis generalibus sil ademplum:qua veritate nitatur non video,cum in concilio generali apud Iridcnlum habito,inlerfuerinl legali Caesaris, regum pene omnium cl principum plurimorum. Quod addil,indicendum fuisse concilium in locum non suspectum cl commodum: id quoque praesid­ ium esi, cum Iridcnlum in finibus Germaniae, alque Italiae constitutum, locus aptissimus el mini­ me suspectus n summo pontifice, el Caesare, aliis­ que regibus el principibus judicatus sil. Quod vero dicit, omnes ecclesiasticos, qui Chri­ stianam religionem profitentur, Iulum accessum cl commeatum habere ad (2) concilium debere: hoc vero csl, recedere a forma quatuor primorum con­ ciliorum, vel potius omnium, quae habita sunl un­ quam in Ecclesia conciliorum. Concilia enim epi­ scoporum sunl, non omnium ecclesiasticorum: alioqui nullus locus tale concilium caperet: neque dc dogmatibus fidei judicare ad omncspcrlincl,sed ad principes ecclesiarum, qui episcopi sunl: sic enim loquitur concilium chalccdonense, unum ex primis quatuor, quae a Jacobo rege admittuntur: Mitte foras superfluos, concilium episcoporum csl. Cui consentit imperator Theodosius in episl. ad concilium ephesinum, tom. I. cap. 32. sic di­ cens: Illicitum csl ewn, qui non sil in ordine sanctissimorum episcoporum ecclesiasticis im­ misceri tractatibus. Ne lamcn quererentur Prote­ stantes, aul Calviniani, imitati sunl omnes cl sal­ vus conductus publica fide praestitus. dilatae quo­ que rerum gravissimarum determinationes in lon­ ga tempora, ul spatium comparandi sc, atque ad concilium leniendi, non deessel. Omitto quae di­ cuntur in Jesuilas cl Puritanos, quoniam ad convi­ cia perlinent, non ad doctrinam. Pergit postea rex in praefatione sua, cl ut ratio­ nem reddat propositi juramcnlt.de pulveraria con­ jurat one salis copiose disserit. De qua re quod mihi dicendum videbatur,scripsi in alio libello,qui huic apologiac adjunctus csl. Venit tandem ad 1!'II.irminum, el primum pag. 15. ex conjecturis probare nititur, librum, quo Brevia pontificia cl c- pistola Bellarmini defenduntur, ejusdem Bellarmini esse, non Matthaei Torti, cujus nomen gerit. Ad hoc facilis responsio est, fatetur cardinalis Bellarminus librum esse suum, sed ul supra ad­ monui, non est visum illi suum nomen inscribere, quia neque adversarius nomen inscripserat suum. Quaeritur deinde dc modo scribendi, quod sil ab omni modestia alienus; idque probat pag. IG. ex praefatione lypographo Polilano adscripla, ubi car­ dinalilia dignitas cum regia dignitate componi vi­ detur. At eam praefationem neque Bellarminus scripsit, neque usque ad hanc diem cognoscere potuit, quis ejus praefationis sil auclor; aul quis landem ille sil typographus Polilanns. Cardinalis enim librum suum, sine ulla praefatione, vel dedi­ catione colonicnsibus excudendum dedit. Qua vero modestia soleat in scribendo uli, lectoribus judi­ cium relinquit. Arguit deinde pag. 17.: Rex fastum cardinalis in scribendo.atque inde colligit,cum cum rege quasi de pari dignitate contendere.quod ejus brevitatem in scribendo imitari voluerit: Quam ego, inquil, in scribendo brevitatem,eamdem ipse in respon­ dendo sequi voluit, quo compendio in secundo pontificis Brevi refutando usus eram, eodem in me voluit uti: meoque exemplo sese pene intra unius paginae angustias coercere. El quoniam sacramenti fidelitatis summam in articulos quatuordecim distribui, peccare in suam amplitudi­ nem credidisset. nisi el publicorum ordinum edictum, quo istud juramentum continetur, in totidem particulas divisisset. Deus bone, quam misera conditio csl sub eo re­ ge vivere, qui injuriam sibi fieri judicat, si quis ab ejus exemplo scribere discat, Alii certe princi­ pes gratissimum habent, quod ille scripsit: Totus componitur orbis regis ad exemplum. Adde quod Bellarminus non scichnl, se adversus regem scri­ bere. cujus nomen in Tronic libri non vi Ierat, el fidem habuerat iis,qui nunciaveranl librum anglico idiomale esse nescio cujus decani sacelli regii, versionem aulcm in latinaro linguam esse chrono­ graphi ctijusdam regii, quas ille personas neque de nomine, neque de facie noverat.linque non po­ tuit regium in scribendo modum de industria ae­ mulari. qui regium librum esse nesciebat: brevi­ tas aulcm in scribendo cl distinctio, quam sit illi familiaris cl amica, norunt omnes, qui libros ejus legerunt, ul opus ei non fuerit ab aliis haec di­ scere. Descendit paulo post pag. 18. ad accusationem mullo graviorem, alquo ait: Quod si inani hac superbia el amplitudinis suae ostentatione ila animum explevisset, ul a graviore in me. injuria temperaret. videri sane tolerabilior potuisscl. Nunc vero quid esse caussae dical.cur pene con­ tinuis inme.meamqueapologiam conviciis suam responsionem referserit? Nam cum ego nusquam Bellarminum verbo alrociore laeserim, el prae­ cipue id caverim, ne hominem mendacii insi­ mularem: ille hac lege humani latis spretae, no­ ti) Γηιι<> ijui rdu ·· testaient creandi romanum pontificem, •t» »* APOLOGUE 305 cessit: Insuper archiepiscopos cl episcopos per singulas provincias, ab eo investituram accipe­ re definivit. El quicumque contra hoc decretum ageret, anathematis vinculo eum innodavit, et nisi resipisceret, bona ejus publicari praecepit. Haec ille, cl allegat Sigeberluin , Vallliramum cl alios posicriores. Ad haec respondemus: Si haec omnia vera sint, sequi multa contraria iis, (piae rex probare cona­ tur. Nam si ponlifex concedit imperatori jus eli­ gendi el investiendi episcopos: non igilur impe­ rator cx sc caput csl Ecclesiae in ditione sua, ac per hoc neque rex est caput, vel supremus guber­ nator Ecclesiae in regno suo; cum episcopos eli­ gere, vel investire non possil, sine privilegio ro­ mani pontilicis. Deinde si ponlifex donat Carolum regem dignitate patriciatus romani, quae erat di­ gnitas temporalis el imperatoriae proxima: ergo ponlifex jus magnum in imperio temporali habe­ bat, quippe qui ipsos eliam reges ornare cl auge­ re poterat dignitatibus ad imperium perlinentibus. Praeterea si ponlifex jubet cos, qui conlra decre­ tum ipsius agerent, non solum anathematis vincu­ lo alligari:scd etiam bona ipsorum temporalia pu­ blicari: jus igilur ponlifex habel non spirituale so­ lum,sed eliam temporale,in cos qui decretis ipsius obtemperare nolunt. Addo secundo (1) historiam illam confictam vi­ deri, non veram.Nam Sigeberlus, qui primus illam mandavit litteris, trecentis circiter annis posterior fuit Carolo, alque Hadriano: ii vero qui cum Caro­ lo vixerunt, cl res ejus gestas accuratissime con­ scripserunt.ul Eginarlhus.cl annalium Francorum auclor, nullam hujus privilegii mentionem fece­ runt. Deinde quo pacto verum esse potest, dedisse Hadrianum privilegium aliquod Carolo magno im­ peratori, cum tempore Hadriani Carolus impera­ tor non esset? Hadrianus cnim obiit anno salutis 79.7. Carolus aulem imperare coepit anno Domini 800. ul Eginarlhus el alii tradunt. Praeterea si Ca­ rolus magnus pontifices romnnos creandi jus ha­ bebat, cur nullum omnino creavit, neque ipse,ne­ que multi cx successoribus ejus? nam Annstasius bibliolhccarius scripsit accurate vitam el creatio­ nes duodecim pontificum, qui sibi invicem post Hadriani primi pontificatum successerunt: el nus­ quam Caroli vel successorum ejus meminit: sed a solo clero et populo electos ct creolos fuisse tradit. Porro Gulieliuus item bibliolhccarius, qui Anastasio successit, scripsit vitam Hadriani II, a clero pariter ct populo solum electi. El eum forte legali imperatoris Ium Romae adessent, cl quere­ rentur se ad electionem pontificis invitatos non fuisse: responsum eis fuisse scribil Gulieliuus. id ea ratione factum esse, ne legatos principum in eleclione Romanorum pontificum cxpcclandi mos inolesceret: qua ratione accepta,inquil Gulictmus, Legali omnem suae mentis indignationem me­ dullitus sedavere, ct ad salutandum electum et­ iam ipsi humiliter accesserunt. Ilacc ceric opertissima demonstratio. vel nullum ejusmodi privilegium datum fuisse Carolo, vel cer­ te ab illo admissum non fuisse, manifestissimum reddit. Quod eliam inde confirmatur, quod el Ca­ rolus in capitulari suo lib. 1. cap. 84. El habetur eliam apud Gratianum disl. 03. can. sacrorum; decernit, liberas esse debere electiones cleri el populi: cl Hadrianus II.in concilio generali octavo can. 22. prohibet omnino principibus, ne sc ele­ ctionibus episcoporum admisccant;El habetur hoc decretum etiam apud Gratianum dist. 63. can.2.Et tamen neque Carolus, neque Hadrianus II. men­ tionem ullam faciunt privilegii concessi ab Hadria­ no I. quam mentionem omnino facere debuissent, vel ul ei privilegio Carolus rcnunciare se diceret, vel ul illud abrogari novo decreto Hadrianus in generali synodo declararet. Addo postremo nihil praejudicari summae sum­ mi pontilicis auctoritati, etiam si verum csscl (2) pontifices aliquando ab imperatoribus fuisse crea­ tos: tum quia id imperatores non ex proprio jure, sed ex privilegio pontificis maximi fecissent: Ium quia cledores auctoritatem aliquam exercent in personam designandam, coi pontificatus dignitas conferenda est, nullam exercere possunt in ponti­ ficem electum: alioqui etiam electores imperatoris jus haberent in imperatorem electum, cum revera nullum ipsi habeant in imperatorem el magnum in eos habeat imperator: quemadmodum cl S.R.E. cardinales, quamvis electores pontificis sinklamen ubi electus est, non subjicitur ille Cardinalibus, sed Cardinales illi, ul pastori el principi subji­ ciuntur. Pergit deinde rex pag. 27. el addit.Quod impe­ ratoris assensus, longo annorum decursu, eli­ gendis pontificibus intervenerit. Platina mulli­ que alii ex pontificiis scriptoribus testes sunt,al­ que ipse Bcllarminus in suo controversiarum opere hoc commode eludere non potest, quin et certam pecuniam , ul confirmationem obtine­ rent. pontifices in imperatorium fiscum depen­ dere cogebantur, quem morem pene ad septin­ gentesimum Chrisii annum durasse. Sigeberlus et Luilprandus, aliique pontificiae sectae histo­ rici testes sunl. Haec ille. Negare non possumus quin principes ariani (3), Gothi videlicet, cum multis aliis rebus Ecclesiam catholicam afflixerint. Ium hoc ipso, quod absque consensu suo. aliquando eliam absque numerata pecunia pontificem creari non permittebant,quem inorem sequuli sunt aliquandiu graeci imperato­ res,qui Gothis expulsis Italiam recuperaverunt.Sed haec tyrannis ab initio anni quingentesimi initium accepisse, cl anno Domini GSI. desiisse videtur, hoc cnim anno scribil Annstasius, Constantinum imperatorem concessisse Benedicto 11.summo pon­ tifici. ut deinceps consensus principis non expeclnrelur.Fuisse aulem tyrannicam legem illam sive Gothorum, sive Graecorum,sanctus Gregorius pa­ pa disertis verbis testatur in explicatione psalmi (1) Historia Sige.berli de privilegiis Carolo magno ab Hadriano papa concessis, ridetur conficta. (2) Electio pontificis si per imperatorem [acta fuisset, summae potestati pontificis minime praejudicassct. Bellamiini Vol. IV. P. H- (3)Golhi reges cl Graeci imperatores romanum Eccle­ siam diu vexarunt. APOLOGIAE quarti poenilcnlialis. Quid aulem mirum est, si principes illi electioni summorum pontificum se admiscuerint, qui personas ipsas pontificum vel exilio, vel carceribus, vel morte mulclabanl? non enim judicandum est de potestate principum in summos pontifices cx eo,quod aliquando fecerunt, sed ex co, quod juste facere potuerunt. Sed si per annos circiter ducentos ac fortasse minori tempo­ re sustinuit Ecclesia lyrannidem illam parlim a Gothis, parlim a Graecis;per annos mille quadrin­ gentos libertatem suam obtinuit. Pergit rex pag. eadem cl ait,Sed passim occur­ runt imperatorum exempla, qui romanis ponti­ ficibus suam poleslalem abrogarunt. Olho impe­ rator Joannem MI. pontificatu abdicavit, quod esset variis criminibus. ac praecipue libidine infamis. Ilcnricus III. imperator exiguo tempo­ ris spatio Benedictum l.\. Sylveslrum lll.el Gre­ gorium Vl.synodaliler deposuit,cum insimulatos avaritiae, lum quod, hanc in principes extraor­ dinariam pblestalemprotcrve et procaciter usur­ passent. ffaec ille. Sed facilis est responsio; nam (!) neque Olho Joannem XII. neque Ilcnricus Benedictum, Sylve­ slrum cl Gregorium propria vel imperiali potestate deposuerunt: sed per synodum episcoporum ec­ clesiastica auctoritate deponi curarunt. Id Rbegino el alii citati testantur. Neque facile concedimus, justam luisse depositionem eorum pontificum: sed lior nd rem praesentem non perlinet. Illud aulcrn quod rex adjungit, depositos fuisse Benedictum, Sylveslrum et Gregorium, quod hanc in principes extraordinariam polcslalcm proterve et procaciter usurpasscnl:aliquo testimonio probari oportuisset. Siquidem hic solum allegari video Marianum Scolum, Sigeberlum, Abbatem Irspergensem ct Pialinam: poterat eliam addere Othonem Frisingcnsem cl llermannum Contractum. Marianus ad annum 1015. sic loquitur: Ilcnricus rex Italiam ingres­ sus pacifice a Romanis suscipitur,papas 1res non digne constitutos synodaliter deposuit: neque ca ussam particularem explicat. Abbas Urspcrgensis eadem verba repetit,quae videlicet a Mariano Scolo accepit. Sigcberlus sic ait: Romae uno contra duos et duobus contra unum de papatu cotendentibus.rex Ilcnricus contra cos Romam vadit, ct eis canonica el imperiali censura depositis, Suidcgerus Bambergcnsis episcopus, eligitur.qui ct Clemens romanae Ecclesiae CI.II1. praesidet. llcrmannus Contractus sic. loquitur: Juxta nata­ lem Domini non longe ah urbe Roma apud Su­ trium synodo item acta, caussaque erroneorum pontificum diligentius ventilatu. Gratianum pa­ pam convicium baculo pastorali privavit. Dein omnium tam Romanorum, quam aliorum con­ sensu Suidcgerum episcopum romanae Ecclesiae elegit pontificem. Otho Frisingcnsis, anclor gra­ vissimus lib. 6. chronici cap. 3G. sic ait: Porro Gratianus regi apud Sutrium occurrens ad le­ niendum ipsius animum diadema pretiosum ob­ ii) An .φι angli tandilale conspicui a regibus vci.aH. 369 APOLOGIAE lum bona Ecclesiae suae recuperare non potuit, sed eliam proposito edicto publico rex omnibus interdixit. ne quis ei pecuniam mutuo daret. Caelorum vir sanctus memor verborum sancti Jacobi,quod Deus elegii pauperes in hoc mundo, divites in fide el haeredes regni, quod repromi­ sit diligentibus se, egestate sua gaudens paries omnes boni pastoris implevit. Hinc habemus, quod rex quaerebat exempla re­ gum, qui bona non lanium temporalia, sed eliam spiritualia ecclesiasticis per vim eripiebant,sed ha­ bemus eliam , quod rex non quaerebat, exempla sanctorum episcoporum , qui pro libertate eccle­ siastica tum agendo, tum patiendo fortissime dimi­ cabant. Sed hoc loco praetereundum non csl, hos ip­ sos (I) quinque anglicos reges, quicquid tandem egerint, fuisse fide catholicos; neque unquam ab obedientia summi pontificis,ul supremi capitis Ec­ clesiae, defecisse. Nam llenricum primum post longas dimicationes pro investituris episcoporum, constat cessisse pontificum dccrclis. Id praeter te­ stimonium Edineri supra allatum, lesiatur Floren­ tius Vigorniensis in chronico anni 1107. his verbis: Statuit rex, ul ab eo tempore in reliquum numquam per dationem baculi pastoralis cl annuli quisquam de episcopatu,aul abbatia per regem, vel quamlibet laicam manum in Anglia investi­ retur. Idem lesiatur Gulielmus Malmesberiensis lib. 5. historiae his verbis: Investituras ecclesia­ rum posl multas controversias Deo el sancio Pe­ tro remisit. Edovardus primus sine dubio catholicus fuil.cl summum pontificem caput Ecclesiae confessus csl. E.xlal enim epistola ejus apud Thomnm Valsingarnrnn in anno 1302. ad Bonifacium VIII. cujus haec csl inscriptio. Sanctissimo in Christo Patri, do­ mino llonifacio sanctae romanac et universalis Ecclesiae summo pontifici, Edovardus Dei gra­ tia rex Angliae salutem cl devola pedum oscula beatorum. Certe qui Bonifacium universalis Eccle­ siae summum pontificem vocat, non potest ei ne­ gare obedientiam cl subjectionem.nisi ab Ecclesia universali alienum se esse profiteatur. El qui pe­ dum devola oscula pontifici ofTerl, numquam pro­ fecto diceret, quod Jacobus rex dicil, se nulla in re pontifice inferiorem esse. Edovardus II. vel ex eo pontificis auctoritatem agnovisse se testatus est. quod cum illo cgil, ul Scotiae regem censuris ecclesiasticis coërccrcl,au­ dita prius caussa, quae inter ulrosquc reges conIroverlebatur. Edovardus 111. epistolam scripsit ad Clementem V. pontificem eodem Valsingamo teste,cum eadem inscriptione, videlicet, Sanctissimo in Christo pa­ tri, domino Clementi divina providentia sanctae romanac cl universalis Ecclesiae summo ponti­ fici, Edovardus eadem gratia rex Angliae el Fran­ ciae etc. devola pedum oscula beatorum: El in­ fra, pensata eliayx devotionis plenitudinem, qua domus nostra jegia el clerus, et populus dicti regni perstiterunt hactenus in obedientia sedis apostolicae etc. Denique de Richardo II. quod fuerit eliam ipse catholicus dubitari non polesl, nam cum ejus tem­ pore, schisma factum essel in Ecclesia, crealo anlipapa Clemente MI. conlra Urbanum papam VI. Bichardus rex legem tulit,ut qui alium pontificem, praeter Urbanum, quem unicum cl verum Eccle­ siae caput appellat, agnoverit, bonis omnibus et regis proleclione privetur. Sed esto, quinque isti reges alieni a sede aposlolica fuissent: an non deberet rex Jacobus imi­ tari potius ducentos circiter reges praedecessores suos, parlim Anglos, parlim Scotos,quam quinque? Constat enim ex Joanne Leslco (2) reges Scotorum a Donnldo primo, qui anno salutis 197. a sancio Victore pontifice fidem Christianam accepit, usque ad Mariam hujus regis matrem catholicos cl romanae apostolicae sedis obcdicnlcs fuisse. Nume­ rantur autem 81. reges, vel, ul alii volunt, su­ pra 90. Ncc minus constat ab anno salutis 600. (3) re­ ges Angliae ab Elhclbcrto, qui primus fidem Chri­ stianam a s. Augustino suscepit, usque ad s. Edovardum, idcsl. usque ad annum salutis 1066. non solum catholicos. sed eliam romanac sedis devo­ tissimos fuisse, ul Iraduni Beda. Polydorus cl alii; numerantur autem reges isti circiter octoginta.Ita­ que solum supersunt post conquestum reges viginti, a Willfthno primo usque ad llenricum VIII. cx quibus quinque solos rex Jacobus sibi ad imitan­ dum proposuit, omissis quindecim, vel potius du­ centis cl quindecim, quos cl catholicos cl aposlolicac sedis obedicnlcs fuisse negare non potuit. it) Quinque reges Angliae, quos Jacobus pro caussa sua addtcril, pontificem roinanum, ul caput Ecclesiae universae venerabantur. (Ï) lli ijes Scotiae a Jfonaldo primo usque ad Mariam hujus Jacobi sexti matrem, per annos mille trecentos, catholici fuerunt. (.■>) Ilcgcs Angliae ab 1'thelberlo usque ad licnricuui octavum per annos nongentos catholici fuerunt. CAPUT VII. Jacobum regem ab haeresi excusari nulla ratione posse. Ilis digressionibus expeditis, rex a pag. 3.7.us­ que ad 40. probare nititur, se neque apostatam es­ se. neque haereticum. Apostatam proprie non es­ se facile concedi potest. Illi enim dicuntur aposta­ tae. qui cbrislianaiu fidem et religionem omnino deserunt, ut ne chrisliani quidem dici velint: qua­ lis fuit Julianus imperator, qui cx Christiano paga­ nus factus cognomen apostatae sibi peperit. Quod anlcin rex dicit patrem suum et avum paternum idem de fide sccum sensisse: a matre quoque nul­ lis litteris, quas frequenter ab ea accipiebat,invita­ tum ad pontificiam religionem: quin etiam supre­ mis verbis per praefectum domus ab ca sibi man­ datum. posse se in religione, quam colebat perse­ verare. modo probe sanclcque viveret; el com­ missos populos, prudenter et pie gubernaret: de­ nique matrem camdem jussissc, ut in Baptismo ii- 3ÎO APOLOGIA E hi sui,caeremonia sputi nupera non ulcrcnlur nolle enim se, ul impurus presbyter in os infantuli sui inspueret. Respondeo: Quod ad (!) caeremoniam sputi at­ tinet, illam non esse nuperam, cum ejus memine­ rint s. Ambrosius lib. 1. de sacrament, cap. I. sanctus Gregorius in sacramento.Reda in homil. in evangelium dominicae 12. posl Trinitatem, Raba­ ttus lib. I. dc instil, cleric, cap. 27. Hugo de san­ cto Viclore lib. 1. de sacram, cap. 18. Aeque verum cst,ea caeremonia salivam presby­ teri in os infantuli inspui: sed solum aures el na­ res saliva tangi, ul Patres citati dicunt cl Ecclesia servat : haec enim sunl verba venerabilis Bedue: I nde credo mos increbuerit Ecclesiae·, ul sacer­ dotes illius his.quos percipiendis Baptismi sacra­ mentis praeparanl;prius inter caetera consecra­ tionis exordia, de saliva oris sui nares tangant, cl aures, dicentes Ephcla. Itaque credibile non csl, eam caeremoniam a catholica regina fuisse prohibitam. Quod ad parentes regis allinet, dico, non deessc apud nos, qui regis patrem cl matrem, fortasse etiam avum paternum viderunt, quique pro com­ perto habere se dicant, patrem clavum regis fuis­ se catholicos; reginam vero matrem, non solum ip­ sam luisse catholicam,scd etiam dedisse omnem operam, ul lilium a Novatorum erroribus ad anti­ quam el veram fidem traduceret. Quin cliam osten­ duntur hic Romae epistolae non paucae manu pro­ pria ejusdem reginae exaratae, quae salis leslanlur zelum ejus dc conversione lilii ad catholicam reli­ gionem. Aeque fidem habemus praefecto domus Alelvino, qui cum haereticus sil, mirum non est, si ca sibi a rege morienle dicta esse confingat, quae ad haeresim suam commendandam perlinent. Porro haereticum se non esse rex dicil,quia Scri­ pturis canonicis credat; quid tria fidei symbola aposlolicuin, nicaenum cl s. Alhanasii libens juret; quia prima quatuor concilia generalia, tamquam catholica cl orthodoxa veneretur ; quia quicquid quadringentis posl Chrislum annis (quingentis in anglicano libro legitur) unanimi consensu Patres ad aeternam salutem esse necessarium, statuerunt; aul cum iis ita sentiat, aul modeslo silentio obmu­ tescat, reprehendere cerie non audeat. Scd haec non salis esse, ul haereticus dici non possit, facili negotio demonstrabimus. Primum enim, Scripturis canonicis, sine certo fundamento rex credit, ac per hoc proprie (2) non credit.Dicil enim duos esso ordines Scripturarum, ul a Bcllarmino Iradi ailirmat lib. I. de Verbo Dei c. 'i. el quidem Scripturas secundi ordinis, non es­ se tantae auctoritatis, ut fidei ullum capul inde sta ­ biliri possit. Porro Bellarminus facit quidem duos ordines Scripturarum, unum earum, de quarum au­ ctoritate numquain dubitatum csl: Altcrum earum, de quibus a nonnullis veterum dubitatum csl; scd l.iinen ulriusquc ordinis Bellarminus ailirmat,Scri­ pturas esse divinas el canonicas cl cx utroque or· (I) Caeremonia illa, qua tanguntur saliva nares ct au­ res baptizandorum antiquissima csl. i2) haeretici scripturis sacris non vere credunt. dinc Scripturarum posse eligi cl stabiliri capita fi­ dei. Idquc probat fusissime in sequentibus capiti­ bus. Scripturae secundi ordinis sunt Tobias, Ju­ dith, Baruch, Sapientia, Ecclesiasticus. Macbabaci cl alia quaedam» alque haec sunl ex quibus rex cl caeteri Calviniani negant posse eligi vel stabiliri dogmata lldci. Λ quibus ego libenter quaererem unde habetis Scripturas primi ordinis esse divinas cl canonicas: Scripturas secundi ordinis non esse tales?Warn ceric ex ipsis Scripturis neutrum probari polesl, nusquam enim scriptum est.libros Genesis cl Exo­ di esse divinos; libros Tobiae ct Judith non esse: librum Isaiac esse canonicum; librum Baruch non esse : cx libris Proverbiorum , cx Ecclesiaste, cx (’anticis, posse eligi dogmata fidei ; cx libris Sa­ pientiae cl Ecclesiastici non posse: denique libros regum canonicos ; libros Macbabaeorum apocry­ phos esse. Dicent prioris ordinis libros hcbraica lingua scriptos inveniri , posterioris non inveniri scriptos nisi gracce aul latino. Al Scriptura nus­ quam doccl, libros bebraicc scriptos esse canoni­ cos; alios non cssc. Neque aequum est Spiritum sanctum, qui est verus auctor Scripturarum alliga­ re velle ad linguam hebraicam , ul Judaei faciunt, quasi non potuerit etiam lempore Testamenti vele­ ris librum dictare lingua graeca aul latina. Itaque recte s. Augustinus lib. IS. dc Civil. Dei cap. 3G. Libros, inquil, Machabaeorum, non Judaei, sed Ecclesia pro canonicis habet. Dicent (3), libros primi ordinis apud omnes indubitatos semper fuis­ se: de libris secundi ordinis aliquos scriplores ali­ quando dubitasse. At non ideo prioris ordinis libri sunl habendi divini, quia de illis scriplores parti­ culares non dubitarunt: neque posterioris ordinis sunl habendi apocryphi.quia dc illorum auctoritate aliqui dubitarunt, alioqui fides nostra ab hominum dubitatione, vel non dubitatione penderet. Sed illi soli sunl habendi libri canonici ct divini, quosjna1er Ecclesia, quae spiritum Dei babel,et esi colum­ na el firmamentum veritatis per os summi pasto­ ris , vel conciliorum legitimorum dicit. vere esse canonicos cl divinbs. Vere enim scripsit s. Augu­ stinus: Evangelio non crederem, nisi me Eccle­ siae commoveret auctoritas, lib. conlra cpisl.fundamcnli cap. 5. Quemadmodum igilur Ecclesiae credimus nos catholici docenti,libros primi ordinis esse divinos; ita eidem credimus docenti, libros secundi ordinis esse divinos, omnes enim istos libros enumerat inter sacros, canonicos cl divinos Innocentius pri­ mus pontifex in epist. ad Exupcrium; Gclasius pri­ mus item pontifex in decreto dc libris sacris edito in concilio 70. episcoporum ; concilium carlaginiense tertium can. 47. concilia denique generalia floreniinum et lridcnlinum: Ecclesia vero non cx verbo Dei scripto, sed ex verbo Dei a majoribus per temporum successiones Iradilo didicit,qui sint libri canonici, qui sint apocryphi. Be.x aulem qui verbum Dei scriptum proferre non potest,cum nul­ lum cxlel dc hac re; verbum Dei traditum non re­ ft) Qui sint libri canonici cl qui apocryphi, ad Eccle­ siae judicium perlinet. APOLOGIAE cipil, quia Novalores recipi prohibent; Ecclesiae judicium, idesl, summi pnsloris. et conciliorum (cxlra prima quatuor) non admillil; quid superest; nisi ul arbitrio suo, aul Novatorum opinionibus ac­ quiesçai; ac per hoc dc ipso verbo Dei, non ver­ bo Dei, scd humano judicio credal? Quod aulem dixi de Scripturis santlis, idem de inlclligcnliaScripturarum dici polesl (1).Novalores enim ubi Scriptura propriis diserlisque verbis lo­ quitur; pro nihilo ducunt,ea verba in Iropos, cl fi­ guras transmutare, si quando opinioni suae non favent: sic verba illa cocnae rolunda, clara.perspi­ cua, Hoc csl enim corpus meum, mille-flguris involvunl Calviniani,ul quidlibel aliud significare vi­ deantur, quam quod vere proprieque significant: sic illud Apoc. ll.de duobus prophetis cum Antichrislu pugnaturis atque ub eo interficiendis el paulo posl a Deo resuscitandis; omisso litterali , plano, proprio ac perspicuo sensu, omnino laboranl, ul metaphoris obscurent,alque ad alia trans­ ferant, quae nos catholici a proprio sensu alienis­ sima esse censemus, scd de his hactenus. Venio ad tria symbola, et quatuor prima conci­ lia. Scimus Lulhcranis socrainentarios, el sacramenlanisLutheranos haereticos esse: Scimus Pelagianos cl Monolhelitas Catholicis el Proleslanlibus haereticos esse: Scimus alios plurimos aliis omnibiis, praeterquam suae sectae hominibus, hae­ reticos esse: el lamen isti omnes rccipiunl Scri­ pturas canonicas, tria symbola, cl quatuor prima concilia cl paires primorum quadringentorum an­ norum minime spernunt. Vel igitur Pelagiam.Monolhclilac.aliique id genus homines hncrclici non sunt, vel (2) non salis esi ad haerelicum nomen fugiendum illa recipere alque admillere. quae rex Anglorum recipere alque admillere sc dicil. Neque mullum referi quod Pelagius haeresiarcha antiquior fucril lerlio cl quarto concilio: nam Pclagiani novi, qui tempore sancti Prosperi cl sancti Fulgenti! pclagianam haeresim renovarunt, postcriorcsquatuor conciliis fuerunt,nequeca negabant. Ul cliam hoc tempore Graeci in articulo de proces­ sione Spiritus sancti n Patre el Filio, haeretici ha­ bentur a Lulhcranis cliam cl Calvinislis; el lamen Scripturas,tria symbola,quatuor concilia, cl Patres veteres venerantur, non igilur ista sufficiunt. Deinde quaero a rege (3), cur quatuor lanium prima concilia generalia recipil? cur non quintum cliam, sextum, septimum, octavum; deinde lateranensin, lugdunensia, viennense, conslanliensc.lrideniinum? fortasse Ecclesia Chrisli posl annum quingentesimum periit? Al regni Chrisli, quod esi Ecclesia non erit finis. Luc. I. El adversus Ec­ clesiam porlac inferi non praevalebunt. Mallh. 16. forlassc mansit Ecclesia posl annum quingentesi­ mum, scd invisibilis, el in nnlris ac speluncis delitescens? Al Ecclesia civitas csl supra montem posita (4), quae abscondi non polesl. Mallh. 5. El semper illud impleri poterit: Sile non audierit . dic Ecclesiae. Mallh. 18. El recte s. Augustinus dc Ecclesia exponit illud psalm. 18. Insole posuit tabernaculum suum, idesl. inquil.in manifesta­ tione Ecclesiam suam, non in occulto,noii quae lateat, non valut operta, ne forte fiat sicut operta super greges haereticorum. In sole ergo posuit tabernaculum suum, quid (u haeretice fugis in tenebras? Haec s. Augustinus. Fortasse posl annum quingentesimum nulli exlilerunt haeretici novi, adversus quos concilia no­ va convocanda cssenl? Al exlilcrunl Monolhclilae. qui unam in Christo voluntatem esse doccbanl: quam haeresim condemnarunt Paires in concilio sexto. Exlilcrunl el alii, alque alii, adversus quos variis temporibus varia concilia cogenda fuerunt, numquam enim bella haereticorum defuerunt, ne­ que deerunt unquam, donec Ecclesia militans ap­ pellabitur. Forlassc defuil aliquid conciliis reliquis, quod in solis primis quatuor inveniri potuil?At quid illud csl?Confer (5) concilium primum cum sexto.In pri­ mo adfuerunt episcopi undique evocati: adfuerunt et in sexlo.In primo adfuerunt legali aposlolicae sedis:adfuerunl el in sexlo.In primo adfuil imperalor Conslanlinus: adfuil cl in sexlo imperalor nominis ejusdem.In primo diclum est anathema Arionis,al­ que inde tota Ecclesia Arianos.ul manifestos haere­ ticos detestata est. In sexto diclum csl anathema Monolhelilis, alque inde tola Ecclesia Monolhelitas, ul manifestos haereticos detestata est. In pri­ mo creditum est adfuisse doclorem Spiritum san­ ctum, et a Patribus in Chrisli nomine congregatis, dici potuisse, Visum csl Spirilui sancio el nobis. At hoc idem creditum esi in sexlo, nisi forie Spi­ ritus sanctus Ecclesiam deseruisse dicendus sil. qui missus csl ul cam doceret omnem veritatem. Quod aulem diximus de comparatione concilii pri­ mi cum sexlo, idem dici polesl de comparatione primi cum reliquis eodem modo el ordine congre­ gatis. Quare vel dicendum est. nulla esse concilia, ac ne prima illa quidem, in quibus fucril auctori­ tas novarum baeresum damnandarum: vel eadem auctoritas tribuenda csl omnibus conciliis genera­ libus rite congregatis: ac per hoc frustra recipit quatuor prima, qui non recipil alia subscquenlia. Scd venio ad singula, quae rex posl Scripturas sancias admillere cl venerari se dicil (6). Nego symbolum aposlolicam ab eo plene recipi. Articu­ lus quinius esi. Descendit ad inferos: qui etiam repelilur in symbolo s.Alhanasii,ct habetur passim in cathechismis Lulhcri el Calvini, cl aliorum omnium tum catholicorum, lum haereticorum.Hunc lamen articulum Calviniani, quales sunl in Anglia lum Proleslanles, lum Purilani, verbo conltlcnlur. re ipsa negant. Siquidem apud Calvinum lib. 2. (1) Pion minus de sensu, quam denumero librorum divinorum incerti sunt Novatores. (2) Aon salis est admittere tria symbola fidei et qua­ tuor prima concilia, ut quis catholicus dici possit. (Λ) Nulla ratio reddi polesl, cur primis quatuor con­ ciliis fides haberi debeat ct reliquis non debeat. (I) Ecclesia semper esi visibilis. (.*>) Collatio conciliorum primi et serti. (6) Haeretici non integre recipiunt symbolum aposto­ lorum. 1 'H f ! • i ■■ 372 APOLOGUE Instil. c. 16. in parvo cathechismo, in psychop;an- Non autem posuerunt nposloli in symbolo, credo nychia, cl alibi, Christum descendisse ad inferos , non imputationem peccatorum; sed credo remis­ esi poenas damnatorum pertulisse; pertulisse au­ sionem, veram utique el plenam, alioqui polcnlior tem poenas damnatorum Christum Calvinus dicit, fuisset culpa primi hominis, (piae omnes cx Ada­ primum in horto,cum calicem passionis transferri mo genitos vere ac proprie inquinavit; quam gra­ a se rogavit: deinde in cruce, cum ait, Deus meus tia secundi hominis, quae renatos in Christo, non potuit vere proprieque purgare: sed de his mulla ul quid dereliquisti me? Al symbolum apostolicum tradit, Christum ad in controversiis diximus,quae repetenda non sunl. Porro quod attinet ad (2) symbolum nicaenum, inferos descendisse post mortem, non dum viveret in horto vel in cruce: cl haec csl traditio omnium si rex illud admittat cum additione concilii secun­ veterum Patrum, qui primis quingentis annis flo­ di generalis, ut passim in ecclesiis omnibus legi­ ruerunt. Christum videlicet post mortem (I), se­ tur; inveniet in eo haec verba:Confiteor unumllacundum animam descendisse ad locum subterra­ plisma in remissionem peccatorum: quae verba neum animarum, secundum corpus jacuisse in se- recitari solent; sed credi non solent a Calvinianis, quorum doctrinam rex ipse,Angli cl Scoti sequun­ pulcbro. Consule cx Graecis sanctum Ignalium in epist. tur. Primum enim quod attinet ad infantes, credunt ad Trallianos;s.Juslinum in dialogo cum Triphonc; Calviniani, filios fidelium nasci sanclos.cl sine Ba­ s. Ircnaeum lib. 5. extremo; Clementem alexan. ptismo posse salvari, proinde non baptizari in re­ lib. 6. slrom.; Origcnem hom. 15. in Genesim; missionem peccatorum, vide Calvinum lib. 4. In­ Euscbium Caesariensem lib.4.de demonslr.evang. stitui. cap. IG. cl in antidoto concilii Irid. sess. 6. C.I2,; s.Cyrillum hicrosolym.catechesi 4.; s.Alha- cap. 5.Quod vero allinet ad adultos, illi per fidem, nasium lib. dc incarnatione Verbi, qui incipit.-Mos eorum opinione, justificantur, quae Baptismum pii hominis.; s. flasilium in psalm. 44. el 48.; praecedit, sic nulli omnino apud cos baptizantur s. Gregoriuin nissenum oral. I. de resurrectione in remissionem peccatorum. Haec caussa est, cur Chrisli; s. Grcgorium nazianzenum orat. 2. dc pa- Calvinus lib. 4. Instil, c. 14. in definilione sacra­ scha;s. Epiphanium in Ancorato ante medium: s. menti nihil aliud posuerit, nisi obsignationem Joannem chrysostom. honni. 2. de symbolo; s.Cy­ promissionum benevolentiae Dei erga nos: el pro­ rillum alex. lib. 12. in Joan. cap. 36. el in lib. dc testationem pietatis nostrae erga Deum, remissio­ nis peccati, aut infusionis inhaerentis gratiae nulla recta fide ad Theodosium. Ex Latinis Tertullianum in lib.de anima cap..3l. rocnlio.Denique in antidoto concilii sess.S.J/anel, ct 32.;s. Hippolytum martyrem in orat, de Anti- inquil Calvinus, vere peccatum in nobis, neque chrislo; s. Hilarium lib. IO.dc Trinitate,el in psal. per Baptismum slatim uno die exlinguilur, sed 138; s. Philaslriutn in lib. de haeresibus cap. de quia deletur reatus,imputatione nullum csl.lfaec descensu Chrisli ad inferos; s. Gaudentium tract. ille. Itaque ex senleniia Novatorum, peccatum 6. deExod.; s. Ambrosium lib. 3. de fide cap. 3.; numquam vere remillilur, ul non sil, sed solum ul s. Hieronymum in cap. 4. ad Ephes, in cap. 0.Za­ non impulelur: haec aulem remissio, per non im­ chariae, cl in cap. 3. Eeclesiastac; Prudentium in putationem infantibus contingit, quia sauciorum hymno 1. cl 9. ζαΞημενών, Kullinum in explicatio­ sunl filii: Adultis vero per propriam ipsorum fi­ ne symboli; s. Augustinum epislol. 57. ad Darda­ dem. Polesl igilur apud cos deleri articulus sym­ num, cl 99. ad Evodium, cl tract. 78. in Joan, el boli, Confiteor unum Baptisma in remissionem in psal. 85. el lib. 17. de Civil. Dei cap. 11. et lib. peccatorum. 20. cap. 15.; s. Leonem serm. I. de resurrectio­ Verum aulem cssc hunc articulum ac de propria ne: s. Fulgentium lib. 3. ad Trasimundum regem el vera remissione inlelligendum docent omnes cap. 23.: s. Vigilium mari. lib. 2. adversus Euly­ veicres Paires primorum quingentorum annorum , chclem; sanctum Grcgorium lib. 13. Moral, c. 20. quibus si rex fidem haberet, proleslanlibus suis Ex his nullus est qui non vixerit primis quingen­ fidem nullam haberet. Alque, ul unum dc multis tis annis, s. Gregorio excepto, quem addere volui, testimonium proferam. S. Augustinus in lib. 3. de anima, cl ejus origine c. 9. Noli, inquil, credere ut apostolum Anglorum. Consulat rex hos veicres Patres, cl si illis fidem noli dicere, noli docere infantes, antequam ba­ liabel . intelligal, circa symbolum aposlolictim ptizentur morte praeventos, pervenire posse ad mullum se cum suis a veleris Ecclesiae senleniia originalium indulgentiam peccatorum. si vis aberrare. Neque solum in hoc articulo, sed eliam esse catholicus. Idem in cpisl. 156. alias 157. a. praedicit, venturum se cum an­ scriptum est, Si vos illius liberaverit, vere, liberi gelis suis, ul reddal unicuique secundum opera eerilis. Per ipsum enim renascimur spirilualiter, jus? Sed nolo esse longior, ne videar de dogmati­ per ipsum crucifigimur mundo, ipsius morte, mor- bus disputare, non apologiam scribere. lisab Adam omnibus nobis introductae.alque trans­ Venio ad quatuor prima concilia (2). Concilium missae universae animae, illud propagatione con­ nicaenum , quod esi primum generalium concilio­ tractum chirographum rumpitur, in quo nullus o- rum,duabus potissimum dc caussis convocatum est; mnino natorum antequam per Baptismum libere­ ul quaestio dc fide divinitatis Filii Dci,el dissenliotur, non tenetur obnoxius. In his enim verbis apo­ nes de celebrando paschale definirentur. Id testa­ slolicae sedis tam antiqua alque fundata , cerla tur sanctus Athanasius in lib. dc synodis Arimini el clara est catholica fides, ul nefas sil de illa du­ el Selcuciae , non procul ab initio : necnon Con­ bitare Christiano. Haec s. Augustinus. stantinus in epistola, quam referi Eusebius lib. 3. Venio ad tertium (i) symbolum, in quo verba de vita Conslanlini. Itaque s. Epiphanius hacresi illa leguntur, Inde t enlurus est judicare rivos el 70. scribit, Conslantinum imperalorem duo magna mortuos, ad cujus adventum omnes homines re­ bona conlulissc in Ecclesiam, unum quod congre­ surgere habent cum corporibus suis, el reddi- gari curaverit synodum nicacnam, alterum quod in lurisunl dc factis propriis rationem·, el qui bona ca synodo curaverit terminari quaestionem de pa­ egeruni,ibunt in vitam aeternam, qui tero mala schale. Porro quaestionem ulramque sacra illa sy­ in ignem aeternum. In quibus verbis confitemur nodus, non tam ex Scripturis, quam ex traditione judicium novissimum.in quo justus judex pro qua­ non scripta definivit. De quaestione fidei testis est litate factorum, reddet aliis coronam justitiae, aliis Thcodorctus lib. 1. hist. cap. 8. eam ex sermoni­ opprobrium cl supplicium sempiternum. Nam si bus non scriplis fuisse lerminalam, quamvis enim non pro meritis operum, sed in gratiam fidei, vel Sc ri p lu rac pro ulraque parle adducerentur inter dis­ justitiae Chrisli misericorditer imputatae fidelibus serendum: lamen Ariani ad suam sententiam illas vita aeterna daretur, non csscl opus judicio,neque detorquebant, neque finis disputandi ullus fuisscl, discussione faclorum:ncque oporteret judicem ju­ nisi episcopi, qui de loto orbe convenerant, ex stum, sed Patrem misericordem advenire: neque traditione majorum veram inletligcnliam Scripturae rationem dc factis propriis reddere,sed Chrisli ju­ colligcnles,cam fidem tenendam cssc decrevisseni, stitiam nobis imputatam, el fide apprehensam o- quam ante molam quaestionem in ecclesiis tolius stcnderc deberemus·, hunc ergo articulum credere mundi a majoribus praedicatam cl rcccplam esse non poterit rex si cum Calvino cl Prolcslanlibus constabat. Decretum aulem de paschale celebran­ credet, omnia opera justorum cssc peccata: haec do die dominico, ne polecat quidem ex Scripturis enimsunl verba Calvini lib. 3.Instil, cap. I t.iVul- ullis deduci, sed ex sola traditione ab apostolis,al­ lum a sanctis exire polesl opus,quod non merca­ que in primis a sancto Petro accepta et in urbe cu­ tur justam opprobrii mercedcm. Quam enim ra­ stodita . formatum est. Quae cum ila sini, videat tionem redden l justi dc factis propriis judici rex, quam bene cum Patribus nieacnac synodi mi­ Christo, si omnia opera ipsorum vitiosa sunl. nistri Calviniani et Lulhcrani conveniant, qui tra­ cl merentur justam opprobrii mercedcm? Etsi ditiones non scriptas rejiciunt el quaestiones inter­ justi rationem reddere non poterunt de factis minabiles reddunt. Exlat praeterea canon tertius nicaeni concilii ut propriis, certe multo minus rationem reddere poterunt injusti: quorsum igilur stabimus omnes non permittantur in domibus episcoporum, presby­ unie tribunal Christi, ul reddal unusquisque dc terorum ct diaconorum mulieres habitare, excepta matre, sorore, amita vel matertera, ex quarum factis propriis rationem? Dicent fortasse,quod solent,opera quidem justo­ cohabilalione carnalis commercii suspicio oriri non rum esse omnia sordida cl immunda, sed per mi­ potest. Quomodo igilur. si in regno Angliac nicae­ sericordiam Dei legendam esse immunditiam,el re­ ni concilii regulae locum habent, in domibus epi­ putanda fidelibus propler Christum ac si munda es­ scoporum inveniuntur uxores el filiae cum gregi­ sent.Al si ila csscl,non justitia judicis.sed (ul supra bus ancillarum, non minore numero vel licentia, dixi) misericordia Patris, vel liberalilalc principis quam in domibus laieorum? Dicent forlasse cx hi­ opus csscl. Quorsum igitur articulus symboli dicit, storia Sozomcni haberi in eodem nicacno concilio, Icnltinas csl judicare, vivos cl mortuos cl reddi­ interveniente Paphnulio. in arbitrio episcoporum turi sunl omnes de factis propriis rationem? El alque aliorum ecclesiasticorum relictum cssc, ul cur Apostolus in 2.ad Tnnotli.cap.4.cl.imnl:/Iepo- uxuribus pro libito uterentur. Al (3) historia illa Sozomcni convincitur cssc fal­ sila csl milii corona justitiae,quam reddet mihi Dominus in illa die justus judex? clircl coaposlo- sa cx canone concilii paulo ante citato: Si enim in luscjus Petrus, in prioreepisl:cap.l.similiter cla­ arbitrio relictum esset uti uxoribus, vel non uti; mat: El si Patrem invocatis cum, qui sine acce­ ccrie concilium excepisset etiam uxores cl filias, ptione personarum judicat secundum uniuscu­ ubi matres el sorores excepit. Deinde s. Epiphnjusque opus, in timore incolatus vestri tempore nius hacrcsi 59. el sanctus Hieronymus in lib. ad­ (1) Aeque symbolum s. Al/inn ii it o otia objccliuncula. (3) Ecclesia catholica jus habet novas haereses dam­ nandi. (t) .Hissa privata non est res nova, sed antiquissima. Al'OI.OClAE 3îî Quod ergo dicil frustra fieri, signifient,frustra fieri cap. oil.; s. Ambrosium lib. 2. episl. 8. cl inps. in online ad communicantes, non frustra in ordi- 38.. s. Grcgorium nyssenum* in oral, dc resurr.; no ad Deum. Optabat eniin Chrysoslomus, ul el- s. Basilium in lilurgia; s. Joannem chrysoslomum lain oplnro se di< it Indention synodus scss.22.cap. horn. 24. in priorein ad Corinlh. cl hom. 17. in cG. ulsimul offerretur sacrificium Deo, el populus pisi, ad Hebraeos; s. Cyrillum hicrosolymilanum communione reficeretur: sed si populus commu­ catechesi 5. mystagogica; s. Hieronymum in pri­ nione refici negligcrel; non ideo sacrificium Do­ mum cap. Malachiae; s. Augustinum lib. i.deTrimini omittendum erat. nil. cap. 1 î. cl lib. 22. de Civil. Dei cap. 8.; s.Cy­ Habemus praeterea alia exempla velorum, qui rillum alexandrinum in lib. dc adoratione in spiri­ interdum sacrificium olTercbanl pro caussa larn tu cl veritate; s. Leonem serm. 8.de passione Do­ particulari, el in loco tam angusto; ul non sil ullo mini; s. Fulgentium lib. 2. ad Monimum cap. 2. modo credibile adfuisse ullos communicantes.Scri­ Secundo loco inter novitia el nupera rex ponil bit sanclus Augustinus lib. 9. Confess, cap. 12. sacramcnli mulilalioncm, quod videlicet apud nos dum maior ejus apud Ostia Tybcrina sepclirelur.o- populus sub una specie communicet.Sed nos nul­ blatum fuisse sacrificium corporis Domini pro ani­ lam scimus in Ecclesia fleri sacramcnli mulilalioma ejus, cadavere, juxta sepulchrum constituto. nem, neque pariem dimidiam laicis esse subtraScribit etiam lib. 22. de Civil. Dei cap. 8. Unum c clam. Siquidem duae species Eucharistiae neces­ suis presbyteris sacrificium corporis Domini obtu­ sario requiruntur ad sacrificium, etsi in sacrificio lisse in domo quadam rustica ad eamdem domum altera decssel, reclc dici posscl sacrificium muti­ a malignorum spirituum vexatione purgandam.Cor­ latum (1).Al ad essentiam sacramcnli Eucharistiae te locus, et caussa salis arguunt, non adfuisse qui quaelibet cx duabus sufficit; proinde sacramentum communicarent saucium quoque Grcgorium na- sub specie panis,est verum atque integrum sacra­ zianzenum in exigua cellula cxlruclo oratorio obla­ mentum; cl sacramentum sui) specie vini verum tionem celebraro solitum testatur Sozomenus lib. atque integrum sacramentum esi: nec lamcn sunl 1. hist. cap. ,*>. quae loci angustiae populum com­ duo sacramenta, quando simul sumuntur per mo­ municantem non admittebant. dum unius refectionis; secus aulem si unus sume­ Sed ratio praecipua, cur Novatores mirentur, ret Eucharistiam sub specie panis, cl alius sub quod in Ecclesia catholica celebretur mysterium specie vini; vel si unus el idem sumeret, hodie Eucharistiae sine participantibus,est quia non cre­ sub specie panis, alio dic sub specie vini. Simile csl in Baptismo, si quis unica mersione dunt Eucharistiam institutam fuisse a Domino, ul offerrclur Deo in sacrificium; sed solum, ul sacra­ baplizclur, integrum Baptismum recipit: el si ba­ mentum communionis esset, cl populo offerretur, plizclur tribus mersionibus, integrumeliam Bapti­ in alimoniam spiritualem: si enim sacrificium ad­ smum recipit.Si vero unus unica mersione.ct alius mitterent, facile inlelligercnl.posse sacrificium of­ trina mersione baplizclur; vel unuscl idem hodie ferri Deo pro populo, eliam si populus dc sacrificio unica mersione, cras altera cl tertia dic tertia mer­ non parlicipel manducando, modo participet impe­ sione baplizclur.mulla baptismata erunt. El quem­ trando. admodum Ecclesia catholica jus habuit, aliquan · El quoniam sciebat rex sacrificium missae esse do jubere, ut Irina mersione Baptismus d irclur; aliquando. ul unica tantum mersione id licrcl; sic antiquissimum.cl mentionem ejus a Patribus omni Ims fieri, quippe, qui scripsit in suo Basilico Doro eliam eadem Ecclesia jus habuit aliquando liberum hb. 3. antiquitatem sine veritate, osse vetustatem relinquere, ul sub una specie, vel sub duabus Eu­ erroris; idqnc etiam de missa dici posse affirmat ; charistia reciperetur; aliquando jubcre;ul sub una ideo non fuit ausus inter res novas ponere sacri­ lanium recipcrclur.Quod aulem ab initio Ecclesiae ficium, sive missam, sed solum missam privatam, non dccsscnl. qui sub una lanium specie commu­ quam non facile arbitrabatur in libris veterum Pa­ nicarent. nec lamcn sacramentum mutilare dic trum inveniri posse. Sed eum missam, vetustatem rcnlur, mullis testimoniis antiquitatis probare pos­ erroris esse pronunciavii, non potuit divinare, in sumus. Primum inilio Ecclesiae adhuc servabantur cae­ hac praefatione scripturum sc fuisse, sc reprehen­ dere non ausurum, quod Patres primorum quin­ remoniae legis, ul notum esi ex cap. 21. Aclorum gentorum annorum unanimi sententia docent. Ne­ apostolorum, inter quas una oral (2) votum Naza­ que enim vetustas erroris, sed potius testimonium reorum non bibendi vinum. Non est aulem credi­ veritatis dici debet, quod sanctissimi, doctissimi bile, hos conlra votum suum bibisse de calice Do­ cl antiquissimi Patres unanimi consensu praedi mini: quamvis enim in calice Domini non adsit cani. vini subslanlia; adsunt tamen accidentia, sapor, Vide si placcl de sacrificio missae,idesl, dc ob­ color, calor, cl similia: Nazaraei aulem lania reli­ latione Eucharistiae Deo in sacrili ium; s. Justi­ gione abstinebant a vino, et omni quod inebriare num in dialogo cum Triphone; s. Irr nacum lib.4. polcsl. ul ne uvas quidem passas gustare possent, cap. 32. 33. cl .Ή.Tertullianum lib. dc corona mi­ Num. 6. Haque propler hunc lanium religionis ri­ litum, el hb. 3. conlra Marcimicm: s. Cyprianum gorem omnino credibile cst.Naz.araeos eo tempore lib. I. episl. 9. cl lib. I. conlra Judaeos cap. 10.; non fuisse ausos vini saporem gustare. Neque ta­ Euschium Caesariensem lib.l. de demonsl evang. men credibile csl, cos omnino a communione ab­ it) Sumptio Kucharisliac. sub una specie. 11911 csl sacramcnli mulilalio, ncpic res nova. (2) Primum exemplum an(i ana lanium specie. 378 APOLOGIAE slinuissc. Ileslal igilur, ul sub sola specie panis communicaverint. Alque haec ratio csl cur san­ clus Lucas Acl. 2. scripserit: Eranl aulem perseverantes in doctrina apostolorum, ct communi­ catione fractionis panis cl oratione. Ubi non ad­ didit quidqunm dc calice, sed solum meminit fra­ ctionis panis, quoniam ab ca specie nulli se absti­ nebant. Neque negant adversarii, in hoc loco per fractionem panis inlclligi distributionem Euchari­ stiae. Id certe admittit Joannes Calvinus lib. 4. In­ stil. cap. 17. § 35. Eadem fortasse caussa est, cur Apostolus de calice scripserit 1. Corinth. 10.Calix benedictionis, cui benedicimus: de pane aulem Panis quem frangimus. Calix enim semper bene­ dicebatur, sed non semper omnibus distribueba­ tur: panis aulem semper frangebatur, idesl, divi­ dendo porrigebatur. Unde paulo infra: Unus panis, inquit, cl unum corpus sumus, qui de uno pane participamus: neque dc calice aliquid addidit , quoniam ut unum corpus simus, hoc suflicit, ul uno pane participemus. (1) Deinde Manichaei sub sola specie panis Eu­ charistiam sumebant.ut disertis verbis scribit san­ clus Leo serm. 4. de quadragesima, ubi etiam ad­ dit, eos ut Romae a catholicis internosci non pos­ sent, solitos cum catholicis panem Eucharistiae sumere, a calice autem abstinere. Quod si neces­ sarium fuisset eo tempore Eucharistiam sub utra­ que specie sumere; el omnes fideles eam subutraque specie semper acccpissenl-.nequc Manichaei latere potuissent, qui a vino semper abstinebant; Et s. Epiphanius ct s.Augustinus inter errores Ma­ nichaeorum numerassent, Eucharistiam sumere >ub una specie,el eo modo sacramentum mutilare. Cum ergo numquam inter errores Manichaeorum id positum fuerit,ct diu inter catholicos Manichaei ob communionem latuerint, perspicuum est in ve­ teri Ecclesia non defuisse, qui sub una lanium specie communicarent. (2)Praeterea mos erat antiquissimis temporibus, ut qui vellent, Eucharistiam in manibus sumerent, ac domum deferrent sumendam, cum eis opportu­ num videretur. Id testatur Tertullianus lib. 2. ad uxorem. Sanclus Cyprianus in serm. 5. qui est dc lapsis. Clemens alexandrinus lib. I. stromatum; s. Basilius in cpisl. ad Caesariani; s. Hieronymus in apologia pro libris adversus Jovinianum.Certum aulem csl. Eucharistiam numquam luisse datam m manibus, nisi sub specie panis: nam sub specie vini, aul offerebatur ore bibenda aul omittebatur. Neque ulli erani in domibus laicorum calices sacri ad Eucharistiam sub vini specie conservandam, ul aperio colligitur cx sancio Alhanasio apologia 2. advi rsus Arianos; ciTicilur igitur, ul saepissime chrisliani Ecclesiae primitivae sub una tantum spe­ cie communicarent. Neque audiendus est quidam cx adversariis, qui absurdum esse judicat in Ec­ clesia communicare sub una specie, in domo pri­ vata non esse absurdum. Quasi vero liceat, in do­ mibus privalis mutilare sacramenta, in sola vero (1) .librum exemplum antiquitatis. (2) Tertium exemplum. Ecclesia id non liceat, vel quasi mulilatio sacra­ menti, non sil mala, nisi ratione loci. (3) Denique (ul alia mulla praeteream)extra con­ troversiam est, apud veteres consuevisse deferri ad aegrotos Eucharistiam sub sola specie panis, ul notum csl ex episl. Dionysii episcopi alcxandrini apud Eusebium lib. 6. hist, cap. 36: ex vita sAmbrosii a Paulino scripta,cx vita s. Basilii scri­ pta ab Amphilochio. Neque tamen sacramentum mutilari veteres Patres ea deportatione censebant. Tertio loco inter novilia cl nupera numeral rex transubstanlialionem. El siquidem de voce quae­ stio sil (4), nomen transubstimlialionis invenitur in concilio lalcranensi omnium frequentissime , sub Innoccnlio 111. pontifice ante annos circiter qua­ dringentos celebrato , quod aulem ante annos cir­ citer quadringentos in usu fuit, videat rex, an re­ cte novilium el nuperum appelletur ; sed si de re ipsa agatur, certe transubslanlialio, idesl, substan­ tialis transmutatio,non solum anle annos quadrin­ gentos,sed anle mille cl ducenlos a Patribus usur­ pari coepit. S. Cyrillus hierosolymilanus catechesi 4. mystagogica: Aquam, inquit, aliquando in unum com­ mutavit; el non erit dignus, cui credamus, quod vinum in sanguinem transmulaveril? haec ille. Mutationem aquae in vinum faciam in Cana Gall­ icae per Chrisli omnipotentiam, veram, realcm, subslanlialcmque fuisse rex profecto non negabit, at illi similem esse dicit auctor gravissimus, qui ante annum Chrisli quadringentesimum vixit mula.lionem vini in sanguinem Chrisli, per ejusdem omnipolcnlinm Christi. Sanctus Ambrosius Cyrilli fere aequalis lib. Dc iis. qui initiantur mysteriis cap. 9. Quantis,inquit. utimur exemplis, ul probemus non hoc esse quod natura formavit, sed quod benedictio consecra­ vit? majoremque vim esse benedictionis , quam naturae . quia benedictione etiam natura ipsa mutatur. Ilacc ille, quod si panis consecratus non est panis , quem natura formavit, sed csl corpus Chrisli, consecratione naturam panis molante:ergo transmutatio substantiae panis in substantiam corporisDominici consecrationis virtute facta esUlransmutatio aulem substantiae in substantiam quid aptius, quam transubslanlialio dici polcsl? hoc enim modo ilgurae in figuram transmutatio in evangeliis transfiguratio dicta csl. Matlh. 17. Sanctus Gregorius nyssenus ejusdem temporis auctor in oratione magna calechelica cap. 37. Re­ cte, inquil.rerbo sanclificalum panemin Dei Verbi corpus credimus immutari: el infra: Haec aulem tribuit virtus benedictionis in illud, rerum quae videntur, panis ct vini naturam mutans. Sanclus Gaudentius ejusdem saeculi scriptor tract. 2. de Exodo: Ipse, inquit, naturarum crea­ tor cl Dominus, qui producit de terra panem, dc pane rursus.quia et polcsl el promisit, efficit pro­ prium corpus; cl qui dc aqua vinum fecit,de vino sanguinem suum facit. (3) Quartum exemplum. (i; Dogma de Iransubstantione antiquissimum esi. APOIOGIAE 379 Sanclus Joannes chrysoslomus, qui et ipse anle annum quingentesimum floruit: homil. 83. in Mat­ thaeum: Alon sunt,inquit, humanae virtutis opera proposita: nos ministrorum locum tenemus, qui vero sanctificat ea el immutat, ipse etc: cl hom. do Eucharistia in Enconlls: A’um vides panem? num vinum ? num sicut reliqui cibi in secessum vadunt? absit, ne sic cogites: sicut enim si cera igni adhibita illi assimilalur, nihil substantiae remanet,nihil superfluit: sic cl hic puta mysteria consumi corporis substantia. Addam cl unum scriptorem, qui nomen sancti Cypriani gerit, sed quamquam non est ille Cypria­ nus martyr notissimus , est tamen gravis cl valde antiquus, cliam adversariis testibus. Cyprianus igi­ tur, sive quicumque est auctor sermonum de ope­ ribus cardinalibus Chrisli, in serm. dc coena Do­ mini: Panis, inquit, iste, quem Dominus discipu­ lis porrigebat, non effigie,sed natura mutatus omnipolentia verbi factus csl caro: haec ille, qui dum naturam, idesl, substantiam mulari dicit cl ciligiem, idesl, accidentia non mulari,camquc mu­ tationem fleri omnipotentia verbi, non voluntaria significatione , veram ac realem Iransubslanlialionem apertissime docet. Omitto caeleros auctores, quos qui videre cupit, tum in nostris libris de con­ troversiis, Ium in aliis aliorum doctissimis scriptis inveniret. Quarto loco rex ponit inter novilia el nupera dog­ mata (I), Adorationem sacramenti Eucharistiae, idesl, adorationem Chrisli Domini nostri in sacra­ mento Eucharistiae miro, sed vero modo praesen­ tis: quamquam si rex crederet, quod catholici cre­ dunt, Christum Deum, ac dominum in Eucharistia vere esse praesentem: non negaret opinor esse adorandum. Ac ul breviler ostendamus, hanc ado­ rationem non fuisse ignotam Ecclesiae veteri, audi verba s. Ambrosii lib. 3. de Spiritu sancio cap. 12. tractantis illud psal. 98. Adorate scabellum pedum ejus: Per scabellum, inquit, terra intclligilur, per terram autem caro Chrisli, quam hodie quoque in mysteriis adoramus, cl quam Apostoli in Do­ mino Jesu, ut supra diximus, adoraverunt. Audi sanctum Gregorium nazianzenum in oratio­ ne dc obitu sanctae Gorgoniae sororis suae . ubi laudans pietatem Gorgoniae ila scribit: Ad altare procubuit. cumque qui supra illud colitur, ma­ gno cum clamore obtestans etc. quid aulem super altare colatur, docet sanclus Optatus milevilanus, qui lib. fi.conlra Parmenianum, vocat altare sedem corporis cl sanguinis Chrisli ; ubi certo tempore membra Chrisli superponuntur. Audi s.Joanncm chrysoslomum hom. Gl. ad po­ pulum Antiochenum: Si pura, inquit, sunl vesti menta, adora cl communica. Audi sanctum Augustinum trad, in psalm. 98. A’emo, inquit,illam carnem manducat, nisi prius adoraverit. Quod rex addit dc sacramenti circumgestalionc in publicis supplicationibus (2); institutum fuit ab Urbano IV. pontifice ante annos plus trecentos, ul non possit dici res novitia ac nupera, cl cum hoc ad ritus, non ad dogmata pertineat; mirum videri non debet, si primis quadringentis annis haec res in usu non fuerit. Quia tamen haec institutio in ipso suo exordio viris doctissimis el sanctissimis miri­ fice probata est; cl non diu postea in concilio Vien­ nensi gcnerali confirmata, el per omnem Chrisli Ecclesiam propagata; de ea recte dici polcsl quod monet sanctus Augustinus in cpisl. 118. ad Janua­ rium , cum aliquid per orbem tota frequentat Ec­ clesia; quin hoc ita faciendum sil, disputare, insolentissimae insaniae est. Quinto loco placuit regi inter novitia el nupera numerare opera supcrerogalionis, quibus dicit the­ sauri ecclesiastici nomen jure optimo esse accom­ modatum. Sed minim est. unde rex opera supere­ rogations novitia el nupera esse dicat (3), cum fue­ rint semper in Ecclesia,non solum Testamenti novi, sed etiam veteris. Illa enim dicuntur a nobis opera supcrerogalionis, quae non sunt imperata a Deo.et tamen illi gratissima sunl. Vola omnia quae leguntur in scripturis testamenti vcleris, Levit. 27. Num. G. el 30. Dculcr. 12. cl 13. erant dc rebus nusquam praeceptis el tamen gratissima erant Deo. ul ex co colligitur, quod severissime eorum solutio exige­ batur. Douter. 23. Si votum voveris, non tarda­ bis reddere , quia requiret illud Dominus ; el si moratus fueris, reputabitur libi in peccatum: si ■nolueris polliceri absque peccato eris. En ut perspi­ cue Seri plura dicit. votum libere fieri, ac per hoc esse opus supcrerogalionis, et lumen postquam facium csl, severe a Deo exigi, ul rem sibi gratam. Sed adjiciamus testimonia veterum scriptorum, qui primis quingentis annis vixerunt. Origenes in corum. ad cap. 15. ad Rom. Ea quae supra debi tum facimus, non facimus ex praecepto: verbi caussa, virginitas. non cx debito solvitur, non enim per praeceptum expetitur, sed supra debi­ tum offertur. Sanctus Juanncs chrysoslomus hom. 8. dc poenitentia, Nequaquam Dominum incuses, haud mandat impossibilia.mulli cl ipsa superant mandata. Sanclus Augustinus lib. de sancta vir­ ginitate cap. 30, loquens de praeceptis el consi­ liis: In illis, inquit, Dominus debitum imperat vobis: in his aulem st quid amplius supererogaveritis, in redeundo reddet vobis: idem sanclus Augustinus serm. 18. de verbis Apostoli: Ambie­ runt Virgines illam majorem pulchritudinem cordis sui, tamquam dicerent, quid jubes? ne adulterae simus? hoc praecipis? amando te plus facimus, quam praecipis: haec ille , qui salis aperte declaravit, quid sil quod antea dixerat, si quid amplius supererogavcnlis:id enim csl super­ erogare, plus (acere, quam Deus praecipiat. Multa alia testimonia possem addere,sed in ore duorum, vel trium testium stabit omne verbum. Sexto loco ponit inter (4) novitia ct nupera,ba­ ll) Mos adorandi sacramentum Eucharistiae, Ecclcsine veteri non fuit incognitus. (2) Circumgesta lio Eucharistiae ad pietatem cxcilandam rile instituta csl. (3) Opera superogationis Scripturis sanctis fundamentum habent. (l) I eius calumnia dc ffaplisino Campanarum, 3S0 APOLOGUE pliznlionem cnmpnnnrum, el mille praeterea nu- lendam. Sanctus Augustinus lib.3. do Trinit.cap. pas: sed pigel ad ista respondere, cum nemo ne­ 10. loqucns de signis sauciis, (pialia sunt sncr.isciat, campanas in Ecclesia catholica benedici, menta, imagines, el similia; et in specie nominat non baptizari, ut pleraque alia benedicuntur, elui serpentem aeneum, qui imago Chrisii crucifixic· Apostolus de cibis loquitur I. Timoth. 1. per ver­ ral: Sed, inquil. quia haec hominibus notn sunl, bum Dei, elorationem sanctificantur.Quoti si vul­ quia per homines /7uni, honorem tamquam re­ go aliquibus in locis campanac benedictio Bapti­ ligiosa possunt habere, stuporem tamquam mira smus dicitur; id cx eo sil, quod nomina campants, non possunt. dum bencdicuniur, alicubi imponantur.Certe nus­ Sed his omissis , quoniam rex dignatus csl oli. quam adversarii repartent, ia campanarum benedi­ qun objicere adversus reliquiarum et imaginum cul­ ctione dici,Ego te baptizo in nomine Patris,el Filii tum, quod adversus missas privates Iran.subslatilia* cl Spiritus sancti, sine quibus verbis Baptismus Honem et caetera non fecit: nd ea quae objicit bre­ proprie dictus constare non polcsl. Illae aulem viter respondeamus. mille nugae, mille Novatorum calumniae sunl;qunPrimum dc reliquiis dicil (2): Quod adreliquiat lis est ista de Baptismo campanarum, quam saepe sanctorum, si quas ejusmodi haberem, quas con­ apud Novatores, non sine admiratione impudentiae staret sanctorum corporum partes esse, eas ego honorificis tumulis solemniler inferrenr.ncc com­ ipsorum legi. Septimo loco rex numeral inter novitia cl nu­ mitterem, ul supremis defunctae funeribus ad cpera, reliquiarum, alque imaginum adorationem; jus infamiae imaginem servarentur, quam per­ quam intolerabilem idololatriam esse dicil.Et qui­ ditis hominibus, publicoque judicio damnatis dem dc antiquitate venerationis reliquiarum mulla constituimus in poenam ultra mortem dura­ diximus in primo capite hujus nostrae apologine ( I): turam. de antiquitate venerationis imaginum sacrarum, (3) Respondeo: Mullum intéressé inter infamiam nunc pauca dicamus. Julianus imperator apostata membrorum,quae sub dic exponuntur injuriis coe­ locupletissimum testimonium nobis praebebit: sic li, cl morsibus avium divexandae: cl honorem san­ enim scribil,referente sancto Cyrillo lib.G.in eum- ctarum reliquiarum, quae pretiosis linteis obvolu­ dem Julianum: 0 miseri homines, cum serventur tae cl argenteis thecis inclusae, in sanctis basilicis arjna, quae magnus demisit Juppiter, hoc esi, asservamur. paler Hariis, pignore dato, non verbo, sed re, Pergit rex (4): Sed cum reliquiarum,tum ima­ quod civitatem nostram perpetuo protecturus sit. ginum adorationem pro intolerabili idololatria cessatis adorare el colere? el inierim crucis li­ habeo, alque abominor: Iconomuchus sane non gnum adoratis, imagines illius in fronte, et ante sum. Non arguo si quis, aut /ingere statuas, aul domos pingentes: haec ille, qui certe non objice­ imagines pingere, sive ad publicum splendorem, ret christianis, quod lignum crucis, quod nihil est sive ad privatorum hominum domesticos usus aliud, nisi imago Crucifixi, adorarent ejusque li­ volet. Sed quod illas adorari, quod illis suppli­ garam ad protectionem in fronlc, el ante domos cari. quod aliquam sanctitatis opinionem affingi pingerent, nisi hoc ipse passim Heri vidisset, quo illis oporteat, id quidem antiquis inauditum, tempore Christianus erat. Huic testimonio conso­ Scripturis vero in contrarium apertissime, alque nat Tertullianus, qui in apologetico adversus gen­ cx diametro pugnantibus ila est oppositum. nl tes cap.lG. Christianos a paganis religiosos crucis mirari non desinam, quod hominum ingenium, appellatos fuisse testatur. quae Satanae fraus hoc lam audax commentum Sed sanctus Patres audiamus. Sanctus Ambro­ Ecclesiae Christianae obtrudere allentaril. sius in orat, de obitu Theodosii: Sapienter,inquil, (5) Respondeo: Idololatria csl colere creaturam Helena egit,quae crucem Christi in capite region pro creatore el imagini falsi, alque flclilii Dei (id levavit cl locavit, ul crux Chrisii in regibus a- enim csl idulum ) cum honorem habere , qui soli dorelur. Sanctus Hieronymus in episl. ad Euslo- debetur beo. Reliquias vero el imagines sanctorum chium dc obitu Paulae: Prostrata, inquit, ante nemo unquam sensit, aul dixil esse imagines ficti­ Crucem, quasi pendentem Dominum cerneret, liorum deorum : neque sensit aul dixil habendas adorabat. Sanctus Joannes chrysoslomtis in lilnr- esse pro creatore, aul eo cultu adorandos, quo ndorari debet Deus. Videat ergo rex qua ratione Im­ gia: Sacerdos, inquil, ad imaginem Chrisii ea pul inclinat. Sanctus Basilios, referente Hadriano beat pro intoleranda idololatria reliquiarum cl ima­ pontifice in episl. ad imperatores, quae lecta csl ginum sanctorum venerationem , cum neque reli­ io septima synodo aci. 2. Historias. inquil,imagi­ quiae. neque imagines sini idola, neque earum ve­ * num diorum honoro el palam adoro: hoc enim neratio sil lalria. Porro Iconomachi dicli sunl. non quin statuas ni­ nobis a sanctis apostolis traditum. Exlal carmen Laclaolii Firmiant de cruce, ubi inler caelcra ail: que imagines quascumquc,cl ex quocumque loco Flecte genu,lignumque crucis venerabile adora, deturbabant; sed qui cx templis, imagines aul sta­ Cui concinit Sedulius lib.5. carminis paschalis di­ tuas Chrisii et sanctorum sustulerunt, aul confre­ cens, Aeve quis ignoret speciem crucis esse co­ gerunt (G); quod a Calvinianis passim facium esse. (1) Imaginum sacrarum veneratio antiquissima csl. (2) Primaobjeclioadversii* cultum reliquiarum cl ima­ ginum. (.1) Solutio. (l) Altera objectio. (5) Solutio. (G) Calviniani veri' viveret, ut sua persona, ne dum umbra sua adoraretur; lamen ob hanc ipsam humilitatem dignissimus est, qui non solum adoretur adora­ tione illa . quae sanctis convenit, non ea quae (l) Pictas veterum catholicorum in colendis purlieuII- i rm ts Dominicae. (2; Q unia objectio. soli Deo propria esi; sed ul ejus vincula, aurù pretiosiora aestimentur, religioseque in Ecclesia universa colantur. Posl crucem Domini spretam,transit Ilex ad pur­ gatorium irridendum. Jam, inquit, purgatorium, jam illa frivola, quae id commentum consequun­ tur indigna existimo, in quibus opera ac tempta impendatur. Sane Bcllarminus, nullum ei u Scripturis fundamentum astruere potuit, lioccum tantummodo percontari velim, au viridis ille amoenusque campus,qui in purgatorio /lorenlibu> spatiis extenditur,interlinente rivo distinctus sil, ul si forte in eam regionem pervenero, aucupio tempus ac otium fallam. Ego vero nisi ista contemnere decrevissem: re­ sponderem quod respondendum esse existimarem. Sed jam hoc solum non tacebo , quod praeterire veritas ipsa prohibet. Falsum csl in primis a Bellarmino, nullum fundamentum purgatorio cx Scri­ pturis astrui potuisse. Siquidem lib. 1. de purgato­ rio Bcllarminus (4), viginli Scripturae sacrae testi­ moniis purgatorium astruxit. Addidit eliam testi­ monia Patrum antiquissimorum, Ium lalinorum. Ium grnccorum. El eodem lib. I. cap. 13. adversus Pe­ trum martyrem , qui scripserat purgatorium non perlinere ad dogmata fidei, demonstravit Bellarimnus. purgatorium ad fidei dogmata ita perspicue perlinere , ul quodlibcl aliud certissimum dogma fidei, ul nullo colore a manifesta hacrcsi excusari possit, qui purgatorium negat. Deinde quia Hex frivola vocat, quae purgatorium consequuntur, cl in eis numerat satisfactiones pro defunclis; legat apud eumdem Bellanuinum lib. I. dc purgatorio cap. 10.perspicua testimonia omnium Pairum grnccorum el lalinorum, cl cogitet, an fri­ vola dici debeant, quae unanimi consensu Paires antiquissimi docent, ab eo, qui in hac ipsa praefa­ tione testatus est. se non ausurum reprehendor! quae Patres unanimi consensu docenl.Deinde quod attinet ad viridem ainoenumque campum purgato­ rii, sciai haec a Bellarmino lib. 2. c. 7. quem lo­ cum rex cilal ad marginem, relata esse ex venera­ bili Beda. nobilissimo Anglico doclore, atque ab illo petendum esse, an interlinente rivo distinctus sit. Quamquam supervacanea cogitatio est,quemad­ modum se habeat purgatorium, apud eos, qui pur­ gatorium negant, cum salis constet, cos non pur­ gatorium, sed gehennam manere. Ultimo loco Ilex ponit primatum s. Petri inter ca, quae sibi admittenda non esse judicat; atque hunc praecipuum articulum esse dicit, in quo a nobis dissentiat. Sic enim loquitur pag. 48. Sed in hac omni ratione nondum romanae religio­ nis arcem attigimus, idesl, caput Ecclesiae, Pe· Irique primatum, nam qui hunc articulum negant, ex Bellarmini sententia catholicam /idem negant. Episcopos esse in Ecclesia debere, tam­ quam institutionem apostolicam, ac ordinatio­ nem proinde divinam contra Pur itanos, contraque Bellarminum semper sensi, qui negat epi(3) Solutio. , ·ρ (4) Purgatorium in divinis literis fundamentum habet. rj -Μ \r(il.OGIAE primum esse omnium episcoporum, el addi icopos ci Deo immediate suam jurisdictionem pom | accepisse; sed nihil mirum a Purilanis cum sta­ pag. 51. non esse ullum terrestrem hominem Ecre. cum Jesuilae nihil aliud, quam PurUanopa- lesiac universae monarcham; cum sil Chrislus Ec­ pisldc sint. El quo studio in episcoporum et ec­ clesiae suae monarchs, Chnsliquc vices expleat, clesiasticae hierarehiae (politici dumtaxat ordi­ quem venturum promiserat, Spiritus sanclus. Hic vero Rex eadem luce ventatis negavit, pon­ nis caussa) defensionem semper incubui, eodem inconfusam illam anorchiam, et parilitatem Pu- tificem romanum Ecclesiae universae esse monar­ rilanorum invectus sum, ul vel cx Basilico meo cham, qua (3) Spiritum sanctum affirmavit. Christi vices gerere, idesl,Christi vicarium esse.Nam cum Doro salis constat. lia csl omnino; qui negant(I) caput Ecclesiae ordinario inferior sil. qui alterius vices gerit, eo s. Petrum luisse, cumdcmque primatum in apo­ cujus vices gerit (nam et proroges regibus, el vi­ stolos Imbuisse, alque in eodem primatu romanos carii episcoporum episcopis sunt inferiores) certe ponlilices s. Petro succedere, ii fidem catholicam si Spiritus sanclus Christi vices gerit in Ecclesia negant.Id mullis libris non Bcllarminus solus pro­ regenda. Christo inferior erit, alque ad nutum batum reliquit, sed plurimi alii doctorcs catholici, Christi officium vel sumet, vel deponet. El quid atque inter alios Nicolaus Sandcrus anglus, in li­ hoc est aliud, nisi ul pontificem privet vicarialu bris de visibili monarchia Ecclesiae,quos hactenus Christi. Spiritum sanctum vera divinitate privare? alque ul summus pontifex ad celsitudinem sibi de­ a nullo scriplore refutatos vidimus. Episcopos esse in Ecclesia debere, idque divi­ bitam non assurgat. Spiritum quoque sanctum a na ordinatione; nos eliam scimus ct docemus. Sed celsitudine sua dejiccre? At. inquit Rex. Spiritum sanctum Chrislus pro­ alia quaestio csl. Ulrum episcopi necessario esse debeant in Ecclesia, alia vero, Ulrum immediate misit Joan. IV. non Petrum, qui apostolos dirige­ jurisdictionem a Deo accipiant, an a Petri succes­ ret ac doceret. Immo vero promisit Spiritum san­ sore. Nam presbyteri quoque el diaconi necessa­ ctum . ul invisibilem ac internum doclorem. el rio el divina ordinatione debent esse in Ecclesia: consolatorem; sanctum Petrum, ul visibilem re­ cl tamen jurisdictionem non a Deo immediate,sed ctorem. atque pastorem.in terris luco suo reliquit. ab episcopis accipiunt.Itaque duo ista non pugnant Quod enim Spiritum sanctum non promiserit vice inter se, episcopi divina ordinatione sunl in Ec­ sua doclorem aul rectorem futurum, ex eodem lo­ clesia . cl jurisdictionem immediate a pontifice co aperte monstratur, nam cum dixisset Dominus summo accipiunt, neque ista quaestio apud nos Joann. I V. Ego rogabo Patrem el alium Paraad fidem pertinet, sed inter doclorcs libere dispu­ ditum dabit vobis: paulo post subjungit: Aon vos rdinquam orphanos, veniam ad vos. El paulo tatur. Quod vero Ilex (2) Purilanos cum Jcsuilis com­ po>l: Si quis diligit me sermonem meum serva­ paret, omnino mirabile csl, cum Purilani anar­ bit,cl Pater mette diligit eum.el ad eum veniemus chiam Jesuilae monarchiam ecclesiasticam pro vi­ et mansionem apud eum faciemus. Sed audia­ ribus defendant.Neque minus admirabile est,quod mus sanctum Augustinum haec verba explicantem rex hoc loco fateatur a Purilanis anarchiam. el el regis sententiam refellentem traclal.75.in Joanparitatem quamdam inlroducr.ct lamen in hoc ipso rifin: sic loquitur sanclus Augustinus: Posl pro­ volumine, ubi quartum mendacium Torti refellit, missionem Spiritus saneli.no quisquam pularel, dicat, Purilanos non abhorrere a juramento pri­ quod ita eum Dominus daturus fueril velul pro matus. sed quotidie suscipere, nec unquam recu­ se ipso. ut non et ipse cum cis esset futurus,ad­ sasse. At si Purilani non abhorrent a juramento jecit alque ait: Aon relinquam vos orphanos. ve­ primatus, quam anarchiam el paritatem introdu­ niam ad vos. Itaque Spiritus sanclus promissus a cunt? Denique mirum quoque est, quod rex tam filio docet omnem venialem, sed non sine Patre iniquo animo ferat, quod Belhirminus scripserit. cl ΙΊΙίο, quorum indivisa sunl opera, quemadmo­ regem Jncobum in Scotia fuisse Puritanum. ul et­ dum est eorum una substantia: sed ut Ecclesiae iam hoc mendacium cardinnlilium vocet pag. 49. corpus visibile, caput vicarium haberei visibile, cum lamen cxlcl confessio Scotica a Purilanis mi­ dixit Dominus coram omnibus Petro: Simon Joannistris conscripta. eia rege subscripta Edcmburgi nis diligis me plus his? ac postea. Pasce agnos die 28. jannarii anno Domini 1581. el regni ejus meos. Quod ipsum tertio repetivit.primo commen­ 14. quam confessionem scripto libro refutavit epi­ dans illi agnos, deinde oviculas, tertio oves: sic scopus Vasioncnsis , natione. Scolus, el librum enim legit, el exponit sanclus Ambrosius in caput suum edidit Avcnioni anno 1COI. ut nunc omittam ultimum Lucae, ul nullus omnino exciperetur,sive conjecturas alias, quas supra retuli. Nam de ista incipiens, sive proliciens, sive perfectus, vel sive re sollicitus non sum, nequo ad me. pertinet: scri­ laicus. sive presbyter, sive episcopus, qui Petro psi lamen bona fide, quod a testibus tide dignis pastori non subjiceretur. At. inquit Rex. (4) verba ista Christi: Tibi dabo audivi, cl quod in libris nilorum legi. Pergit Rex pag. 50. alque admittere se dicit or­ claves, Mallh. 16. el Pasce oves meas Joan.21 .ad dinem inter ipsos episcopos el romanum episco- omnes apostolos perlinent, alloqui quomudupo- (I) Pi inudas s. Petri, ejusque StlCcessorii roin. ponit ficis, ad fidem catholicam perlinet. (Ί Inepta comparatio Jcsuilaium cum Purilanis sc unii ipsa pugnat. (3) Protestantes tni/li Spiiduni sanctum Ckrislt vica­ num, ac per hoc inferiorem Christo fuciunl. (i) Objectio prima contra primatum s. Petri. I 3βί APOLOGIAE luisset Paulus Corinthiorum Ecclesiae auctor esso incestum illum excommunicandi cum spiritu suo? dicendum sane fuerat cum spiritu Petri (I). Nego verba illa ad omnes apostolos perlinere; cum pro­ prie dicta sint uni Petro, qui per ca constitutus est verus atque ordinarius reclor cl paslor apo­ stolorum, atque Ecclesiae totius (2): atque hoc ad­ versarii admittere deberent, qui in omnibus con­ troversiis expressum verbum requirunt: quid enim potuit expressius dici, quam illud, beatus es Si­ mon Bar-Jona, quia caro el sanguis non revelavit libi, sed Paler meus qui in coelis est: El ego dico libi, quia Iu es Petrus, cl super hanc pelram ae­ dificabo Ecclesiam meam.cl portae inferi non prae­ valebunt adversus eam, cl libi dabo claves, etc.cl illud, Simon Joannis diligis me plus his? pasco oves meas. Haec enim dicuntur uni Petro filio Jona, ut distinguitur ab aliis apostolis, qui praesciiles erant; sed haeretici non hoc loco solum, sed ubicumque expressum verbum eorum errori non favet, ad figuras troposque confugiunt. Non lamcn negamus quin apostoli cacteri plenam habuerint polcslalcm in ecclesias, sed longe ali­ ter, quam habuerit s. Petrus: hic enim habuit or­ dinariam, quam transmitteret ad successores; illi extraordinariam, quae cum ipsis finiretur; hic el super apostolos polcslalcm habuit: illi super apo­ stolos nullam habuerunt. Sed de his mulla dixi­ mus in Controversiis, quae repetenda non sunt. Apostolus vero Paulus etiamsi Apostolus non fuis­ set, sed simplex episcopus, facile poterat ince­ stum Corinthium per Ecclesiam Corinthiorum,spi­ ritu suo praesente excommunicare. At inquil Rex: (3) /n concilio quod Hierosolymis actum csl, diserte scribitur. Visum csl apostolis cl presbyter is, tolique Ecclesiae mittere Icelos virus, sed mirum de Ecclesiae capite silentium. Sic el in eorum litteris. apostolorum, seniorum cl fratrum /it mentio, de Petro nec verbum. (f) Respondeo m eo concilio primum omnium loqui coepisse Petrum, atque in ejus sententiam ivisse Jacobum, cl alios, quod salis est, ul Petrus praeses concilii agnosceretur. Vide s.Hieronymum in episl. ad Augustinum, quae est II. inter cpisl. Augustini, cl Thcodorcluin in cpisl. ad Leonem papam. (5) Al objicit iterum Rex locum Apostoli. 1. Co­ rinth. I. Alios dixisse, ego sum Pauli, ego Apollo, ego C' ephac: nam si Cocphas, idesl. Petrus visibi­ le capul Ecclesiae fuisset, qui non ab co slabanl.a fide ralholica recessissent. (6) llcspondeo*. Si ex hoc loco colligi posset,Pctrum non fuisse capul Ecclesiae; posse cliam col­ ligi. Christum quoque non esse capul Ecclesiae , haec enim csl mtegrn sententia ejus loci. Ego qui­ dem sum Pauli,ego vero Apollo,ego vero Coephae, ego aulcm Chrisli: non igilur qm dicebant,SC esso Pauli, aul Apollo, recedebant a Chrislo, vel a Pc- (1) S^hdio. (2) Harrctici verbum expretum (picrunl, inveniunt /tjifiitnl. (3) Objrrliosecunda. (4) s«4ulio. Iro; sed gloriabantur alii se baptizalos a Paulo, alii ab Apollo, alii a Pelro, alii prudenliorcs. Ba­ ptismum suum ad principalem auctorem refere­ bant. idesl, Christum: hic csl enim qui omnes ba­ ptizat per ministerium famulorum suorum, qui­ cumque illi sini; proinde unum esi Baplismn.sire Pelrus, sive Paulus, sive alius inferioris gradus, aul sanctitatis, aul dignitatis baptizet. Addil Rex (7) Sed apertissime constat,Paulum non salis in hac nupera ac novilia doclrimi fuisse institutum, qui cum Pelro lam parum co­ miter egit, ul illi se non aequaret modo, scii et­ iam anteferret. (8) Respondeo legisse me capul secundum epi­ stolae ad Galatas, hunc enim solum locum rex citat: sed neque in eo capite, neque usquam alibi me legisse, Paulum se antetulisse Petro; nisi forle praelationem islam colligalRex ex eo,quod Paulus Petrum reprehendit, quasi non soleanl aliquando superiores ab inferioribus reprehendi. Ipse certe Pelrus Christum increpare cocpil dicens, Almi Domine, non erit tibi hoc. Mallh. 16. Nec lamcn ideo suspicari possumus, Petrum Domino suo an­ tetulisse se. Sed quoniam Rex, nuperam el noviliana doctrinam appellat de primatu s. Petri, cogor adseribere pauca testimonia Patrum antiquissi­ morum. (9) Origcnes in cap. G. ad Romanos sic ait: Pe­ tro cum summa rerum de pascendis ovibus tra­ deretur. el super ipsum veluli super terram fun­ daretur Ecclesia, nullius confessio virtutis ab eo nisi charilatis exigitur. Sariclus Cyprianus in lib. dc unitate Ecclesiae fecit Pclrom capul, fontemct radicem totius Ecclesiae. El in epistol. ad Quin­ tum: Pelrus, inquil. quem primum Dominus ele­ gii el super quem aedificavil Ecclesiam elc. Ubi non solum dicil Cyprianus, Petrum primum ele­ ctum. quod rex hoc loco admittit, sed addil,super cum aedificatam esse Ecclesiam , ac per hoc esse fundamentum Ecclesiae: quod autem est funda­ mentum in aedificio , idem est capul in corpore. Sanctus Rasilius in serm. de judicio Dei: ille, in­ quil , llcalus . qui caeleris praelatus discipuli fail. cui claves regni coelestis commissae. San­ ctus Hilarius in cap. 16. Mallh. 0 in nuncupatio­ ne novi nominis felix Ecclesiae fundamentum, dignaque aedificatione illius Petra, quae infero­ rum leges dissolveret. Sanctus Gregorius nazianzenus oral, de moderatione in disputationibus servanda: Vides, inquil, quemadmodum cx Chri­ sti discipulis,magnis utique omnibus el excelsis, alque electione dignis, hic Petra vocelur, atque Ecclesiae fundamenta fidei suae credita habeat, ac reliqui discipuli poslhaberi.se tranquillo ani­ mo /erani.Sanctus Maximus serm. 3. dc apostolis: Quanti, inquil, meriti apud Dominum suum Pe­ trus erat, ul ei post naviculae parvae remigium, lotius Ecclesiae gubernacula traderentur ? San(5) Objeclio lerlla. ((i) Solutio. (7) Ob/eclio quarta. (S) Solutio. (9; Tesiimonia Palrum de prima lu s, Pcln. APOLOGUE elds Joannes chrysoslomus boni. 55. in Mallii. Pe­ trum, inquil. Ecclesiae futurae pactorem consu­ ltai. El paulo posl: Deus concedere solus polcsl, ul futura Ecclesia lol. tanlisque fluctibus impetu irrumpentibus immobilis maneat, cujus pastor, el capul homo piscator atque ignobilis clc. Hic apcrlc legimus, capul Ecclesiae s. Petrum fuisse, ul cliam in sequenii testimonio. Sanctus Hierony­ mus lib. 1. in Jovmianuin : inter duodecim, in­ quit, unus eligitur, ul capite constituto schismalis occasio tolleretur. Ubi si nomine capitis inletligerclur primus ordine, non poleslale, non fuisset sublata schismatis occasio. Sanctus Auguslinus serm. 142. de tempore qui csl primus feriae 4. posl dominicam palmarum: Totius corporis, in­ quil, morbum in ipso capile curat Ecclesiae.el in ipso vertice componit membrorum omnium sanitatem. Ubi sanctus Auguslinus aperlc vocat saucium Petrum, capul corporis Ecclesiae. Atque haec salis sini de primatu sancli 1’clri.Caelera quae rex addil, ad convicia pcriincrc. vel repelilioncs esse eorum , quae anlea non semel dicta fuerant, facile cx sc lector inlelligcl. CAPUT IX. Λ’ιιΙΙα probabilitate ex cap. 2. cpisl. secundae ad Thessal. colligi posse romanumpontificem esse Antichrislum. Aggredimur postea Ilex dispulalioncm de Anliclirislo, quam fusissime (racial a pag. 53. ad 114.(1) (piam dispulalioncm Bellarminus sine ulla regis injuria, intactam relinquere potuisset, nihil fere in hac disputatione rex allingil, quod ipse iu lib. 3. de ponlilicc, qui lolus csl de Anlichrislo, non re­ futaverit. Deinde mulla Rex cx Roberto Abbalo, qui nuper de Anlichrislo scripsit,mutuatus csl: ad quae anno superiore respondit Andreas Eudemon Joannes Cy­ donios jesuila . quam responsionem doctis viris, praesertim in Germania, ubi cdila csl, valde pro­ bari accepimus. Praelerca non pauca cormn , quae Rex ndducit, invenimus apud Tliomam Bngmannum in explica­ tione Apocalypsis ; quam cxplicalionem idem An­ dreas Eudemon Joannes sibi refellendam desum­ psit. Denique in hac disputatione Rex non certas de­ monstrationes , sed conjecturas suas , vel sensum suum lectoribus proponit, sic. enim inilio disputa­ tionis praefatur pag. 56. Sane, inquil, quod ad definitionem Anlichrisli nolo rem tam obscuram cl involutam tamquam omnibus Christianis ad credendum necessariam urgere,sed quid de loto hoc negotio sentiam, nude et simpliciter explica­ bo. Et rursum in exirema dispulalionc png. 113. Id, inquil, mihi maxime in volis est, ul si cui hanc meam de Anlichrislo conjecturam libebit refellere , singulis disputationis meae partibus ordine respondeat. Polcral igilur dispulalioncm ab alus, atque a sc (i) Cur egeat. disputatio dc Anlichrislo nova responsione non .185 anlea rcfulalnm cl in qua de conjecturis cl opinio­ nibus, non dc ccrlis tldci dogmatibus agitur facile praeterire: sed voluit lamcn brcviler singula per­ sequi cl senlcnliis regis sententias vclerum Patrum opponere , sperans non eum moleste laturum , si Patrum velerum expositiones ipsius expositionibus anicferanlur. Igilur pag. 56. tracions verba illa Apostoli Pauli 2. Thessal. 2. Nisi venerit discessio primum: ac­ cipit ul exploratum, ca verba inlelligenda esse de universali discessione a fide: Discessionem.inquil. illam generalem tantum Anlichrisli temporibus fore in Ecclesia omnes pontificii constanter affir­ mant. Et pag. 58. IVe seducerentur, inquil. veri­ tus, diem Domini appropinquare existimantes, ait Paulus, visum esse sibi praemonere eos, uni­ versalem a fide discessionem ante venturam. Atqui (2) falsum csl omnes Ponlificios ila senti­ re : quin polius Pontificii scnliunl cum Patribus, discessionem illam fore a romano imperio. Sic s. Cyrillus calechcsi 15. hunc locum exponens oil: Veniet praedictus Antichrislus, cum impleta fue­ rint tempora romani imperii. Sanclus Joannes chrysoslomus in commentario hujus loci:Quando, inquil, de medio sublatum fuerit romanum im­ perium, tunc veniet Antichrislus. Sic Tertullianus in apologetico cap. 32. sic, Lactantius lib. 1. cap. 15. Sic s. Ambrosius in hunc locum. Sic s. Hiero­ nymus in cpisl. ad Algasiam quaesi. 11. Sic s. Au­ guslinus lib. 20. de Civil. Dei cap. 19. Neque polcsl fieri,ul universalis discessio a fide sil fulura anlc adventum Anlichrisli. quia tunc Anlichrislus adveniens, non inveniret quos seduceret: cl Chrisli Ecclesia omnino periissel, quae sunt conlra manifesta evangelii testimonia, diccnlc Do­ mino Mallh. 24. Dabunt prodigia el signa magna, ila ul in errorem inducantur . si fieri polcsl cl­ iam electi. El Mallh. 16. Portae inferi non prae­ valebunt adversus eam. El Mallii. 28. Ego vobiscum sum usque ad mundi consummationem. T.inlum aulcm abcsl, ul verum sil, discessionem a tide generalem futuram esse anlc adventum Anli­ chrisli, vel Anlichrislo regnante; ul s. Auguslinus dicat hb. 20. dc Ci v. cap. 11. tempore Anlichrisli, Ecclesiam Chrisli loto orbe passuram persecutio­ nem maximam a civitate diaboli; cl lamcn perseve­ raturam in fide, nec deserturam militiam suam. Ex quo inlelligcrc polcsl Rex;Anticlirislum non­ dum venisse, cum anlc ejus adventum discessio generalis fieri debeal a romano imperio : quae di­ scessio nondum facia csl, cum adhuc mancal romanus impcralor, ad quem rex ipse misit monitoriam praefationem suam dicens: Sacratissimo cl invictis­ simo principi ac domino Rudolpho II. rom. iinpcr. semper Augusto. Deinde pag. 57. tractat Rex illa verba ejusdem loci: Ilomo peccati, filius perditionis, extollet se super omne quod dicitur Deus. El probare nititur hunc esse romanum pontificem, quia extollitur su­ per principes cl praelatos , qui dicuntur dii juxla illud: Ego dixi dii estis, psalm. 81. (2) Aon loquitur Paulus de discessione a fide 2. Tws.2. 386 APOLOGUE Sed facilis csl responsio (I): Anlichrislus enim non extollet sc lanium super cos, qui dicuntur dii per quamdam simiiiludincm vel participationem; quales sunl principes ecclesiastici vel temporales; sed super omne quod dicilur Deus, idesl, super omnem deum, sive per essentiam, sive per partici­ pationem: sive falsum, sive verum: quod clarius scripsit Daniel cap. 11.Deum patrum suorum non reputabit, nec quemquam deorum curabit, quia adversum universa consurget. Romanus autem pontifex cx doctrina catholico­ rum vicarius Dei est, ac per hoc non extollitur su­ per Deum: cx doctrina Prolcslanliuin, tot deos co­ lit, quot sunl sancti in coelo, quot sunl imagines in templis, quot sunt reliquiae in sepulchris: ergo neque cx sententia catholicorum, neque haeretico­ rum extollit sc super omne quod dicilur Deus: ac per hoc non csl homo peccati, non est lilius perdi­ tionis, non csl Anlichrislus. Tertio eadem pag. tractat verba illa ejusdem ca­ pitis : Ila ut in templo Dei sedeat. ostendens se tamquam sit Deus. Ac pro templo dicit esse inlelligcndum sinum el penetralia Ecclesiae. Sedere aulem pontificem in Ecclesia tamquam Deum, pro­ barc nititur, quia, ul ipse dicit, papa peccata con­ donat, animas redimit, fidei articulos delinit, omnium hominum censor ct judex csl, ipse a nemi­ ne judicandus. At (2) sedem Antichrist! non fore Ecclesiam ca­ tholicam , sed templum Salomonis, quod instaura­ re conabitur ; aut certe aliud templum in civitate Hierusalem, notum csl in Apoc. II. Ubi Anlichri­ slus scgnalurus dicitur in ca urbe, in qua Domi­ nus crucifixus est: quae omnium consensu Hiero­ solyma csl. Secundo cx Patribus antiquissimis: nam s. Ircnaeus lib. 5. sic ait: Cum Anlichrislus sederit in templo Hierosolymis, tunc veniet Dominus. Idem habel s. Hippolytus martyr in oratione dc mundi consummatione. Sanctus Cyrillus catechesi 11. Sanctus Hilarius can. 25. Matthaei. Sanctus Martinos apud Sulpilium lib. 2. dialogorum. Sanctus Ambrosius in cap. 21. Lucae. Porro sanctus Joan­ nes chrysostomus cl qui cum sequuntur, Theodorclus cl Thcophylaclus , dicunt quidem Anlichrislum sessurum in ecclesiis Christianorum, quas occupabit el prophanabil ; sed addunl cliam eum sessurum in templo hierosolymilano. Sic enim Cbrjsostomus loquitur in comment, ad 2. Tcssal. 2. Jubebit seipsumpro Deo coli et in templo col­ locari. non hierosolymilano solum, sed eliam in ecclesiis. Sanctus Hieronymus in episl. ad Algasiam quaesi. II. El s. Augustinus lib. 20. de Ci­ vil. Dei cap. 19. paulo aliter exponunt, sed non negant, Antichrislum sessurum in templo hierosolymorum. Unus csl Oecumenius, qui hunc locum exponens negat, Antichrislum sessurum in Hieru­ salem: sed videtur locus depravatus, omissione particulae, lanium. Ilie enim auclor perpetuo sequi solei Chrysoslomum: sed neque lanii faciendus csl, cum sil auclor recens, ul s. Joanni clirysosloino, el aliis citatis anteponendus sit. Adde postremo, quod cum Anlichrislus silaJudacis pro Messia recipiendus, ul Patres communi­ ter docent, sine dubio regiam suam in Hierosoly­ mis constituet. Ex quo sequitur, romanum pontifi­ cem nullo colore Antichrislum posse dici.qui num«piam in Hierosolymis sedit, neque a Judaeis pro Messia habitus est. (3) Neque vero Deum sc esse papa demonstrat, quia peccata condonat, animas redimit, articulos fidei delinit, judicat omnes ipse a nemine judican­ dus: nam peccata condonat, non auctoritate pro­ pria, sed ministerio sacramentorum. Animas non proprie redimit.sed peccata eleemosynis redimere docet, juxta illud Daniclis 4. Peccata tua eleemo­ synis redime. Articulos tidei non proprie condit, sed qui sint articuli tidei. juxta Scripturas aposlolicasque traditiones declarat. Judicat omnes homi­ nes, ipse a nullo homine judicandus, sed judican­ dus tamen a Deo,et ante tribunal Chrisli rationem dc factis propriis cum caeleris hominibus redditu­ rus; proinde neque Deus csl, neque Deum se facit, qui servum servorum Dei se nominat. Omitto quod pag. 58. Rex mullum laborat, ul probet, quod nos non negamus, Apostolum loqui de Aniichrislo ven­ turo post mulla tempora. Quarto pag. 59. tractans ill i verba ejusdem eapilis: Quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris sui, scribit Rex, per haec verba significari, Verbi Dei praedicatione potentiam Antichrist! paulalim minui: quae est antiqua Lulhcri interpretatio a ca­ tholicis millies refutata. Sed mirum est, quam va­ rie ludant adversarii in Verbo Domini: nunc enim dicunt Verbo Domini Antichrislum interficiendum: nunc vero contra Verbum Domini ab Aniichrislo interficiendum dicunt : nam Roberlus Abbalus,el re.x ipse pag. 81. aperte scribit, duos prophetas ab Aniichrislo interficiendos, ul scribitur Apocalyp. 11. esse duo Testamenta, idesl.Verbum Dei scriptum in libris Teslamenli veleris el Testamenti novi. Deinde valde hebetem gladium Verbi Dei esse oporlel, vel certo valde debilem spiritum oris Christi, si Antichrislum supra mille annos regnan­ tem, ex opinione Adversariorum, adhuc Dominus Jesus isto suo gladio, vel Spiritu conficere non potuit. At, inquiunt, Dominus Jesus per praedicantes suos, potentiam Anlichrisli debilitavit, sed Scri­ ptura non dicit, debilitabit, sed interficiet. Sa­ tius igitur esi audire sanctos ac vclcres Patres (4), qui per Spiritum oris Chrisli , non inlelligunl praedicationem verbi Dei, quae ad salutem, non ad perditionem adhiberi solei ; sed potestatem atque imperium Chrisli, qui vel solo nuln Antichrislum interficiet. Sanctus Hieronymus in episi, ad Algasiam quaesi. II. Quem Dominus Jesus, inquit, interficiet Spiritu oris sui. divina videlicet potestate, el suae majestatis imperio , cujus jussisse fecisse est. Sanctus Joannes ehry- (!) Quo sensu Anlichrislus extollet se super omnem I>. um. <2) Quae >il futurae sedes Anlidirisli. . (3) Solvuntur objectiuncuta haereticorum. (4) Quo sensu DOmùlUS Jesus inter/i' ict AntiIu istum spiritu oris sui. APOLOGUE :wi soslomus horn. 4. in 2. ad Thcss.Quemadmodum dem Anlidirisli fore Romam, nam cap. 13. descri­ ignis irruens passim minuta. animalcula, eliam bitur Anlichrislus sub figura prodigiosae bestiae, ànlcquam plane adveniat, procul adhuc silus quae habebat capita seplcm el cornua decem. terrc/acil, el consumit: ila el Christus, sufjlciel Deinde cap. 17. explicatur, ubi meretrix magna solum jubere, atque adesse illum, atque islao- appellatur, quae sedet super aquas multas, el pro­ digiosae bestiae insidet : quaeque civitas magna mnia peribunt, llacc ille. Quinio eadem pag. tractans illa verba ejusdem cl Babylon nominatur, per Babylonem aulem Ro­ capilis: Cujus csl adventus secundum operatio­ mam inlelligi, ipsi, inquil,Pontificii passim admit­ nem Satanae in omni vir Iule (1), el signis, cl tunt. Sed quamvis Rex hic mullum laborei,tamen res prodigiis mendacibus·, conatur ostendere, Eccle­ siam nostram esse Antichrislianam, quia jaciet facillima est. Nam non est idem bestia, quae de­ innumerabilia miracula, quae tamen sint contraria scribitur cap. 11. Apocalyp. el meretrix magna . suae ipsius doctrinae, cl ponit exemplum miracu­ quae describitur cap. 17. neque usquam Scriptura li. cujus meminit Bellarminus lib. 3. dc Euchari­ bestiam cum meretrice confundit. Igitur bestia, stia cap. 8. quod oblitum jumentum pabuli sacra­ Anlichrislus est. (3) ejusque sedes Hierusalem ementum curvatis genibus adoravit: El tamen, in­ nl, non Roma. Disertis enim verbis cap. II. Joan­ quil rex. certe erubescet dicere Bellarminus, in- nes dicit: urbem illam esse, in qua Dominus eo­ slilulum esse sanctissimum sacramentum, quod rum crucifixus est. quae, urbs spiriluaIi 1er dicilur Aegyptus el Sodoma, proprie nutem Hierosolyma adorent oves el boves cl pecora campi. At miracula, quae fiunt in Ecclesia catholica, est; el in hoc conveniunt omnes Patres, ut supra non esse prodigia mendacia, pro compedo habe­ notavi: cl praeter illos adest Lactantius lib. 7. cap. mus, cx eo quod ejusdem sunl generis cum iis , 15. el 17. ubi dicit: Regnum Antichrisli praeci­ quae faciebant prophetae el apostoli, el ipse Chri­ puum futurum esse in Syria, ubi Judea est. Item stus Dominus.Neque miracula Ecclesiae adversan­ s. Hieronymus el Theodordus in comment, ad tur ullo modo nostrae doctrinae, sed eam mirifice cap. 11. Daniclis, dicunt Antichrislum in regione confirmant: quamvis enim non sil institutum san­ Hierosolymorum tentoria fixurum, cl tandem in ctissimum sacramentum, ul ab animantibus ratio­ monte Oliveti occidendum. Denique s. Irenaeus nis experlibus adorelur:tamen cum id fil.Deocui ni­ lib. 5.perspicue docet, Antichrislum IDerosolymae hil impossibile est.praeter naturae ordinem, mem­ regnaturum. Meretrix aulem. quae describitur in cap. 17. ct bra animantium illorum movente, ul sacramentum adorare videantur, sine dubio praesentiam Domini dicilur civitas magna, quae habel imperium super reges terrae cl vocatur etiam Babylon tum in eo in sacramento adesse, adoratio illa demonstrat. Ejusmodi miraculum facium precibus s. Anto­ capite , tum initio capilis 18. ipsa est Roma , sed nii, cliam si a Rege nunc rideatur,efficit tamen co­ Roma ethnica,non Roma Christiana, ut disertis ver­ ram ingenii multitudine, ul fides catholica de sa- bis scribit s. Hieronymus lib. 2. contra Jovimacramenlaria haeresi triumpharet. Idem enim Deus num: Ad te, inquil, loquor.quae scriptam in fronte facit (2), ul jumentum famelicum, pabulo sibi o- bkisphemi.un Chrisli confessione delesti. Atque in slcnso neglecto ad reverentiam sanctissimo sacra­ eo capilc describit s. Joannes excidium romani mento exhibendam accurreret; qui fecit, ul vac­ imperii, propter persecutiones in chrislianos, sic cae foelnc el indomitae, dimissis vitulis, sine ullo enim incipit visio c. 17. leni ostendam tibi dam­ rectore arcam Domini ferrenl, nec declinarent ad nationem meretricis magnae , quae sedet super dexteram, neque ad sinistram 1. Rcg. 6. El qui fe­ aquas multas, cum qua fornicati sunt reges 1er cit, ut jumentum rationis expers aliquando loque­ rac. El infra, vocal civitatem ebriam ile sanguine retur, el prophetae insipientiam redargueret Num. sanctorum cl de sanguine martyrum Jesu. Itaque 22. Et qui celo mandavit, ul Jonam tribus diebus nisi rex ostendat, bestiam cap. II. el mulierem in venire suo gereret, ac paulo post incolumcn ad cap.ll.eamdem Rex significare,numquam evincet, littus evomeret. Jon. 2. El qui corvis praecepit,ut sedem Antichrisli fore Romam, aut qui Romae se­ ad Eliam panes cl carnes bis in dic deferrent. 3. det esse Antichrislum. Quod autem Rex adducit dc tempore quadraginta Rcg. 17. El qui leonibus famelicis jussit, ul Danielcm inter ipsos cubantem,non attingerent.Dan. duorum mensium , quod cx sententia nostra est (i. Nec tamen arca Domini ad hoc instituta crat,ul spatium trium annorum cum dimidio,quo regnatu­ n vaccis indomitis deferretur; nec prophetae insti­ rus Anlichrislus est. ad rem non facit, nam hoc tuti. ul a jumento admonerentur, vel a corvis pa­ tempus habetur cap. 11. cl 13. ubi tempus bestiae, scerentur, vel in venire ceti, tamquam in carccre quae Anlichrislus est. describitur: non aulem ha­ delinerentur,vel a famelicis Iconibus intacti custo­ betur cap. 17. vel 18. ubi dc muliere et Babylone agilur, per quam Roma, sive romanum imperium direntur. significatur, CAPIT X. Septimo pag. 63, 61. 65. el 66. dispulul Rex do De sede cl durat ione Antichrisli. spatio, quo regnabit Anlichrislus. Et quonium nos Scxlo pag. 60. transit ad Apocalypsim, ac dicit cx Daniele cap. 7. el 12. ct cx Apocalypsi cap.11. cx cap. 13. cl 17. Apocalyp. manifeste colligi, se­ 12. cl 13. cl ex communi P.itrum sententia docuitt) De. signis et prodigiis Antichrisli. (3) Sedes Antichrisli non erit Roma, sed Hierusalem. (2) Miraculum quod ridetur a rege, habet exempta plurima in sacris litteris. 3.88 APOLOGIAE' mus,(I)AnlicIirislum regnaturum Iribus annis cum secundum Domini adventum.plane loti novo Te­ dimidio, cx quo manifeste sequilur, romanum pon­ stamento repugnat: repugnare aulem probate* tificem sine ulla verisimilitudine a Novatoribus An- cap. 21. Hlaltli, ubi legimus: De dic illa cl luna lichrisliim vocari. cum regnaverit ex eorum sen­ nemo scit, neque angeli, nisi solus Paler: ct ibi­ tentia multis sacculis: Ilex conatur eludere Scri­ dem elalibi saepe Dominus hortatur ad vigilandum, pturae sacrae sententias, quod in cis numerus cer­ quia dies illa inopinatos et securos homines oppri­ tus pro incerlo accipiendus sil. Sed id solet habere met. Et in hac ipsa Apocalypsi bis repetitur, diem locum, cum unus aliquis numerus, isque perfeclus illam, ut forem in nocte venluramrquac omnia ί;ιΙ>.·ι ndseribitur, ul cum Apocalyp. 7. describuntur ex essent, si certo scirent homines, quadraginta quin­ oroni tribu filiorum Israel duodecim millia signati. que diebus post mortem Anlichrisli, judicem esse El cum Apoc. 20. dicitur, Drago ligatus per annos venturum. mille. (3) Respondeo: Si quid haec argumentatio valet, Al hoc loco cum lempus Anlichrisli accuratissi­ adversus saucium Hieronymum potissimum valere, me describatur per annos, per menses ct per dies; ille enim explicans illa verba Daniidis cap. 12./Mn mirum est si cui certus numerus, pro incerto poni tus, qui cxpeclal et pervenit usque ad dies mille videatur. Dicitur enim regnaturus per lempus ct trecentos triginlaquinquc: Beatus, inquil sanctus per lernpora cl dimidium temporis, idesl, annum, Hieronymus, qui interfecto .Antiehristo, dies subiennium et dimidium anni, quae faciunt 1res an­ pranumerum praefinitum quadraginta qufnque nos cum dimidio. Item per mensem quadraginta praestolatur: quibus est Dominus, atque Salin­ duos, qui eumdem numerum reddunt. Denique ior in sua majestate venturus: quare aulem post per dies mille ducentos scxaginla, qui sunl men­ interfectionem Anlichrisli quadraginta quinijut ses quadraginta duo, sive anni lunares 1res cum di­ dierum silentium sil, divinae scientiae est: niti midio. forte dicamus: dilatio regni sanctorum, patien­ Sed quod nos maxime movet, ul Scripturas ila tiae comprobatio csl. Haec sanctus Hieronymus, inlelligamus, csl unanimis consensus Patrum, (pii magnus Pontificius, a quo nos minores Ponlilicii anle scripserunt, quam Novalores de hac re nobis hanc expositionem didicimus. lilcni moverent. Sanctus Iracnaeus lib. 5. RegnaNeque ex ea sequitur aliquid contra evangclium, bit, inquit, Antichrislus annis Iribus cl mensibus Nos enim vere nescimus diem, atque horam judi­ sex, cl lune véniel Dominus de coelis. Sanctus cii, ut eliam nesciunt angeli dc coelo;quoniamcum Hippolytus martyr oratione de consummatione mun­ ignoremus, quando Antichrislus venturus sil, nedi: Tres, inquit, annos cum dimidio regnabit An­ cesse eliam est, ul ignoremus judicii diem, qui An­ tichrislus super terram. Sanctus Cyri Ilus catechesi lichrisli interitum consequelur. Illi autem, qui AnVj.Regnabit, inquit, Iribus annis el dimidio lan­ lichristi temporibus in vivis invenientur: facile scire ium. quod non ex libris apocryphis dicimus.sed polerunl. non longe abesse diem judicii el mundi ex Daniele propheta. Sanctus Hieronymus in com­ consummationem, cum Dominus dixerit .Mattii. 21. ment. ad cap. 7. Daniells: Tempus, inquit, an­ Slalim autem post tribulationem dierum illorum num significat; tempora, juxta hebraici sermo­ Sol obscurabitur etc. cl mox:El videbunt Filium nis proprietatem , qui el ipsi dualem numerum hominis venientem in nubihus.VA paulo posl:Cum habcnl'. duos annos praefigurant; dimidium au­ videritis haec omnia , scitote quia prope csl in tem temporis. sex menses . quibus sancli pote- januis. El concordat Apostolus cum evangelio 2. stali Anlichrisli permittendi sunl. Sanctus Augu­ Thess. 2. cum ait dc Antiehristo: quem interficiet stinus lib. 20. dc Civit. Dei cap. 23. Anlichrisli, Dominus Jesus spiritu oris .sui cl destruet illustra­ inquit,adversus Ecclesiam saevissimum regnum, tione adventus sui.Sed neque illi certo scicnl diem, licet exiguo spatio temporis sustinendum, donec neque horam : quoniam eliam si dies quadraginta Dei ultimo judicio regnum sancli accipiant sem­ quinque. Daniele teste, cxpcclandi erunt post mor­ piternum. qui vel dormitans haec legit,dubitare tem Anlichrisli ; tamen Scriptura non dicil, diem non sinitur: lempus quippe el tempora el dimi­ judicii non esse longius prorogandum. Itaque scient dium temporis, annum unum esse el duos el di­ homines illi diem judicii, non esse expcctandnm midium: ac per hos 1res annos el semissem.eliam ante diem quadragesimum quintum ab Anlichrisli numero dierum posterius posito dilucescit: ali­ caede: sed an diutius dilferendus sit ignorabunt. quando in Scripturis et mensium numero decla­ Quemadmodum aulem in diebus Noë plurimi ratur. Denique idem docent Thcodorctiis in cap. fuerunt increduli, quamvis Noë el verbo cl exem­ 7. Dan. el omnes fere expositores Apocalypsis, Pri- plo, idesl, fabricatione arcae praedicaret diluvium masiiis, Bedo, Anselmus, Haymo, Arclhas, Richar- futurum ; el imparati cl oscitantes a diluvio op­ dus el lluperlus. pressi sunl: sic erit in novissimis diebus, praedi­ Al. inquil Ilex (2):Nam quod ad litoralem illam cabunt servi Dei, judicii diem non longe abesse, interpretationem,quam omnes Pontificii sequun­ immo eliam instare cl imminere: tamen filii hujus tur. trium annorum el sex mensium, quavolunl sacculi, more solito dc iis, quae mundi sunt cogi­ illud tempus adamussnn incidere in dies omnium tabunt el quando ipsi minus putabunt,Filius Dei novissimos, exceptis quadraginta quinque ante judex adveniet. (1) Antichrislus In’bue minis cum dimidio regnatu- (2) 0bjeclio contra duralionem trium annorum cum di­ midio. Solutio. APOLOGI A E CAPUT XI. De Henoch el Elia. Octavo, pag. (»7. ct sequentibus ad #7. disputat Rex do (!) duobus prophetis, qui cap. II. Apoca­ lypsis dicuntur pugnaturi cum Antiehristo . atque ab eodem tandem occidenti,et post 1res dies resur­ recturi cl in coelum assumendi. Hos duos prophe­ tas nos cum sanctis Patribus dicimus esse Henoch elEliam, qui ad hunc ipsum linem translati sunl, el adhuc vivunt in carne mortali: ul in novissimis diebus, cum maxima Dei gloria el Ecclesiae utilita­ te, mortis debitum solvant. Patres,qui cx divinis litteris hoc docent,hi sunl: Hilarius, Hieronymus, Chrysoslomus, Origcncs el alii omnes interpretes sancli Matthaei ad cap. 17. affirmant Eliam venturum tempore Anlichrisli. Idem de eodem Elia docent Lactantius lib. 7. cap. 17. Augustinus tract. 4. in Joan.;Theodorelus in cap. ultim.Midachiae; el Primasius in cap. II. Apocaly­ psis. De Henoch cl Elia simul idem testantur Hippolylusmarlyr in oratione de consummatione mun­ di, Augustinus lib. 9. de Genesi ad liileram cap. G. cl interpretes Apocalypsis ad cap. 11. Beda.Anselmus, Richardus el Arelhas, qui addil invariabililera lota Ecclesia credi, Ilenoch cl Eliam ventu­ ros, ul Antiehristo se opponant. Rex tamen cum fateatur (2) hanc esse Patrum sententiam . tamen judaicam fabulam non semel appellat: ct huic tantae testium nubi conjecturas suas, vel potius suorum doctorum anteponit. Quam enim conjecturam suam vocat,nos in Abbalo antea legimus, qui Abbatus non eam primus excogitavit, sed a venerabili Beda desumpsit. Beda vero, eliam si spirituali 1er ila exponit: tamen adjungit commu­ nem aliorum sententiam , quod duo illi prophetae sint Ilenoch el Elias, neque illam refellit ct non re­ fellendo approbare videtur. Omitto quae rex mullis verbis disputat de cap. 11. cl 17. Mallh. de adventu Eliae, ubi eliam di­ cit (3), me mala fide agere cum Chrisio, impuden­ ter exponere verba Christi, improbissimo cavillari super verbis Christi el similia: (piae ideo dicil.quia malui verba ovangelii exponere cum Patribus Origene, llilario. Hieronymo. Chrysoslomo et aliis ve­ teribus: quam cum [Novatoribus Bibliandro el ChiIrhaco.Quanlumvis enim Rex irascatur et conviciis me oneret,malo cum illis desipere, quam cum istis sapore. Sed ledorum erit judicium . utri rectius exposuerint loca evangelii,Re.x cum Chitraco el Biblinndro: an ego cum Palribos:libri extant saepius rectisi. non est cur lempus consumam in rebus iis­ dem saepius repetendis. Illud praeterire non debeo,Regem, qui Initio di­ xerat, se Patres primorum quingentorum annorum venerari: neque se ausurum eos reprehendere.hoc loco, idesl, pag. 73. palam cos errasse dlccre:5ed (I) //enodi et Elias sunl duo prophetae, qui pugna­ bunt cum Antiehristo. (?) Sententiam veterum Patrum. rex Angliae judai­ cam fabulam appellat. (3) Calumniae manifestae. Belurmix* Vol. IA - P. H· 3*9 quoniam, inquil. in hunc de Patribus antiquis forte sermonem incidimus . sinite . quaeso. hac occasione obiter vos moneam . mirum non es­ se (4).si saepius Patres hic errent el minus recte multa Apocalypsis mysteria inlelliganl. proptereaquod liber ille eorum temporibus adhuc obsi­ gnatus fuit el licet mysterium iniquitatis jam lum ageretur, ille tamen homo peccati nondum erat revelatus: in omnibus enim obscuris pro­ phetiis certissima est regula, numquam eas satis inielligi posse, usque dum compleantur. Haec ille , qui veteres Patres non tantum erro­ neos facit, sed eliam stultos, quod librum obsigna­ tum resignare lentaverint. Deinde, si jam hoc tem­ pore prophetia impleta est, ac per hoc manifesta et dilucida ejus interpretatio : unde tot adhuc de his rebus contentiones et opiniones? cur ipse Rex pag. S6. ingressurus disputationem de Antiehristo scri­ psit. in re lam obscura el involuta, velle simplici­ ter sententiam suam dicere? et cur in extrema di­ sputatione pag. 113. conjecturam vocat explicatio­ nem suam de Antiehristo? si prophetia jam impleta est, el liber resignatus: quid opus est conjecturis? cur dicitur obscura cl involuta de Antiehristo di­ sputatio? Verum, quod jam sil revelatus homo peccati, ac per lioc prophetia s. Joannis adimpleta. Novatores dicunt, sed non probant, nec probare possunt.cum contra demonstrationes evidentissimne a catholicis adferantur. Itaque cx eo quod in quaestione csl. quasi certum cl exploratum esset. argumenta pe­ tunt ad Patres veteres arguendos erroris. Sed regi ignoscendum est, qui ea quae de reprehensione Patrum scripsit. non ex sc protulit in medium, sed ex lib. I. Roberii Abbati, subditi sui, mutua­ tus csl. Aliud quoque est in disputatione regis de Ilenoch el Elia, valde admirandum. Scribit enim pag. 71. corpora Henoch el Eliae.nunc esse in coelo glorilicala.et per mulla annorum millia exempla fuisse a maledictione mortis. Et pag. 7G. disertis verbis scribit. Ilenoch el Eliam per multa annorum millia coeli fuisse incolas , mortalitatis legibus solutos, incorruptibilia cl glorificato corpora habere, atque inde efficit, non posse fieri. ul ab Antiehristo in­ terficiantur. Atqui, hoc dogma, eliam si auctorem habeat Theodorum quemdam Eracleotem el Apollinarium, teste s. Hierohymo in epistol. ad Minerium. et V lexnndrom . tamen exploratus error est ct contra­ rius omnibus Patribus (5), qui Ilenoch cl Eliam scribunt nondum osse mortuos, sed esse mortales (>l morituros in persecutione novissima. A’e tamen nihil omnino adversus hanc hacresim dicamus, pauca dc mullis adducemus. Juan. IL Dominus ail (fi): Vado parare vobis locum, el si abiero el paravero vobis locum, iterum veniam et assu­ mam ros ad mc ipsum. ut ubi ego sum et vos si­ ti) Haec est reverentia erga sanctos ac veteres Pa­ tres. (5) Ilenoch ct Elias non sunt mortui, sed morituri (empore suo. (6) .tnfe Christi ascensionem nullus homo in coelum ascendit. 50 390 APOLOGIAE lis, quod explicatur ab Apostolo ad Hebraeos 6. cum ait: Praecursor pro nobis introivit Jesus. Si non poterant apostoli in coelum intrare, nisi prae­ cursor intraret Jesus el pararet illis locum: quo­ modo Henoch et Elias tot millibus annorum ante Christi ascensionem, introierunt? Idem Apostolus ad IIebr.9. Hoc, inquit, signifi­ cante Spiritu sancio , nondum propalatam esse sanctorum viam adhuc priore tabernaculo ha­ bente statum.itaque dum status Testamenti veteris duravit: nondum propalata erat sanctis via ad coe­ lestem patriam , quare concludit idem Apostolus ad Hebr. 11. Et hi omnes testimonio fidei probati non acceperunt promissionenv.Deo pro nobis ali­ quid melius providente, ul non sine nobis con­ summarentur. Poterat ne apertius dici, Patres ve­ teris Testamenti,quamvis fide probatissimi essent, inter quos Hemoch ab Apostolo numeratos est, non accepisse promissiones, ul non sine nobis consum­ marentur, idest. ul non sine nobis consummatam corporis el animae gloriam acciperent? El quid csl quod propheta David tamquam sin­ gulare dicil in persona Christi in psal. 15. ffolas mihi fecisti vias vitae", si ante loi annorum millia llenoch et Eliae nolae iaclac sunl viae vitae? quid csl quod ipse Christus dicil Joan. 3. Nemo ascen­ dit in coelum nisi qui descendit de coelo Filius hominis.qui est in coelo: si ante ipsum Christum, qui capul esi electorum. ascenderuni in coelum cum corpore glorificato llenoch el Elias, qui uti­ que membra Christi sunt? nam illud, nemo ascen­ dit in coelum , non est praesentis temporis . sed praeteriti.ut ex graeco lexlu manifestum est ούδεις αν αβε'βηχβν. esi enim sensus, nullus homo hacte­ nus ascendit in coelum, ac per hoc nemo scii coe­ lestia, nisi filius hominis Christus, qui ul Deus de­ scendit de coelo per incarnationem et ul homo ascendil in coelum per unionem hypostaticam el idiomalum communicalionemmnde chain subjecit, Filius hominis, qui est in coelo. Erat enim tunc fi­ lius hominis in coelo quia eadem persona erat Deus el homo. Itaque non ait, nemo ascendit postea, sed nemo ascendit huc usque; proinde llenoch et Elias non ascenderunt cum corpore glorificato in coelum verum atque aethercum , sed in coelum lanium aerium, ul sublevati a terra ducercnlur in locum remotum ab hominum habitatione. Vere igilur canit Ecclesia loto orbe diffusa, in hymno illo notissimo, quem ncc Lulherus despi­ ciendum putavit: Tu deviclo mortis aculeo, ape­ ruisti credentibus regna coelorum : quod eerie Ecclesia orthodoxa non caneret. si crederet He­ noch cl Eliam, loi annorum millibus anle Christi ascensionem introire potuisse in regna coelorum. Addo eliam (1) generale decrclum. ul omnes homines moriantur,a quo ne ipse quidem Filius Dei immunis esse voluit: neque sanclissiman Matrem suam immunem fecil. Statutum est,inquit Aposto­ lus ad Heb. 9. hominibus semel mori.et post hoc judicium, idest, cum omnes omnino mortis debi­ tum solverint, tune aderit judicium. Ergo ante ju­ dicium neccsse csl. ul Henoch el Elias, qui hacte­ nus in vivis manent,ipsi eliam moriantur. Cuisen­ tentiae similis est illa I. Cor. 15. Sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo onnus vilifi­ cabuntur ; el Itoni. 5. In omnes homines mon perlransiil, in quo omnes peccaverunt. El psal. 88. Quis esi homo , qui vivel el non videbit mortem? Ex quibus apertissimis sententiis declaranda e>i sententia illa alioqui ambigua I. Thessal. t. Dcin de nos qui vivimus, qui residui sumus, simul rapiemur cum illis obviam Christo in aera. N enim significat haec sententia, non morituros, qui vivi repericnlur in novissimo die;sed in ipsorap'jj morituros, et mox resurrecturos ad vitam immorli lem, ul s. Augustinus docet lib. 20. de Civit. Dei cap. 20. Ex iisdem Scripturis judicandum est (2), utra sil verior lectio 1. Cor. 15. Omnes quidem re­ surgemus, sive, ut est in graeco, omnes quidea dormiemus, sed non omnes immutabimur: an illa, non omnes dormiemus, sed omnes immutabimur: illa enim prior csl verior,quia concordat cum aper­ tis Scripluris:el veriorem cl communiorem esseaflirmai s. Hieronymus in epislol. ad Minerium cl Alexandrum. | Al objicit Ilex testimonia Irenaei cl Tertulliani. Irenaeus enim lib. 5. scribit Henoch el Eliam ma­ nere in loco, ad quem translati sunl.usque ad con­ summationem conspicanlcs incorruptionem. Ter­ tullianus autem lib. conlra Judaeos cap. 2. scribit, llenoch necdum mortem gustasse, ul aeternitati» candidatum. Sed haec non significant illos numquam moritu­ ros esso, ul Ilex existimat (3): manent enim, non in coelo, ul Hex dicil; sed in paradiso terrestri, ul Irenaeus dicil, usque ad consummationem conspi­ canlcs incorruptionem, idest. non videntes corru­ ptionem, sed vivi atque integri permanentes tot millibus annorum. Sed haec mcorruplio non est ca, quam habent in coelo beati, qui mori non pos­ sunt; sed ca quam habebat Adam in paradiso, qui poterat non mori donec peccaret. ul auctor esis. Augustinus lib. 9. de Genesi ad litteram cap. 6. cl lib. 1. de peccat, meritis el remiss, cap. 3. Itaque llenoch cl Elias conspicantur incorruptionem, non absolute, sed usque ad mundi consummationem, in qua debitum mortis solventes transituri sunl ad veram el perfectam incorruptionem. Ileclo vero di­ citur llenoch non gustasse mortem ul candidatus aeternitatis. Candidali enim nondum consules erant, sed consulatum expeclabanl et pelebanl. Sic igilur llenoch non habet veram immortalitatem, sed eam expectal el desiderat, el ex vita tam diuturna mul­ torum millium annorum quam cgil in terrestri pa­ radiso, cerlam spem concipit vitae sempiternae falurac in paradiso coelesti. Ad id aulcm quod Rex dicil Bellarminum in con­ ti Generali decreto omnes homines mori addidi mml. (2) Dc varia lectione loci Paulini 1. Corii; 7i. 15. cl quae fit lectio verior. (3) Explicantur testimonia Irenaei et Tertulliani dc qualitate vitae llenoch cl Eliae. 391 APOLOGIAE Irovcrsiis mullum sudare, ul statuai, (1) paradisus eum volo manere. Joan. 21. Al prior locus corre­ nc in terra sit, an in acre; cl concludit, paradisum ctos csl in bibliis summi pontificis auciorilale re­ terrestrem diluvio esse destructum: facilis csl re­ cognitis: posterior non csl mulatus quoniam habe­ sponsio. Bellarminus enim nusquam dixit,neque ex tur m omnibus Lilinis codicibus, eliam antiquissi­ sententia sua, neque ex aliena, paradisum in aere mis. Sic enim legunt s. Ambrosius in psalm. 13. pendere: quod operose confutare frustra Ilex cona­ el semi. 20. in psalm. H8.:s. Augustinus,Beda el tur. Belulil solum in lib. de gratia primi hominis Itupertus in explanatione ejus loci: Eusebius emis­ cap. 12. senlenliain quorumdam, qui aflirmanl pa­ semus.sive quisquis csl auctor in homil. de s. Joan­ radisum in lerra quidem situm, sed m montibus ne evangelista el alii. Neque verum esi, verba illa, ollissimis, qui ad globum usque lunae pertingant. sic eum volo manere,mendacium continere,ul Rex quam senlenliain idem Belliirminus refellit.nisi per nimis audacter affirmai: non enim, sic eum volo hyperbolem excusetur. Paradisum autem terrestrem manere, significat, non volo eum mori, sed non omnino esse destructum. 'quod Ilex affirmai; con­ volo eum morte violenta ante lempus naturalis pe­ trarium csl communi sententiae Patrum veterum cl riodi. de hac vita migrare. reccnliorum docloium. Certe s. Augustinus lib. de Tertio dicil (5): Depravatam esse a nobis Scri­ peccato orig. cap. 23. diserte sic pronuncial: Esse pturam, quoniam libros apocryphos canonicis ex­ paradisum, unde ejectus est Adam, /ides Chri­ aequavimus, conlra quam Patres sentiunl el velera stiana non dubitat. Mullum autem sibi Ilex placet concilia decernunt. Al nos contra vere dicere pos­ in ca conjectura , quam a Roberto Abbalo desum­ sumus, a sectariis, tamquam Antichrisli praecur­ psit, quod nomine duorum prophetarum ab Anli- soribus, uirumque Testamentum aliquot membris chrislo occisorum inlelligi debeant.aul possint duo detruncatis, misere esse foedatum. Quos enim li­ testamenta, idest, libri sacii Teslaincnli veleris.cl bros, ul apocryphos rejcceruni, nos invenimus in novi. In qua disputatione mulla dicil,quae probare concilio III. Carthaginiensi, anle mille ducentos non polcril. annos celebrato, et apud veteres Paires omnes, Primo scribit (2): Adversus Scripturam sacram uno, vel allero excepto, inter canonicos esse ha­ diclerin quaedam a Pontificis jactari. quod sil na­ bitos. sus cereus, mortua lillera. Icsbia regula, sexcenta Quarto dicil (G): A s. Bonavenlura sacrilege cor­ alia probri el ignominiae plena. Ego vero cum ple- ruptum esse psalterium.cum Dominam, pro Domi­ rosque Scriptores catholicos evolverim, apud nul­ no in lolo psalterio posuerit. Ai s. Bonavenlura lum ejusmodi dicteria reperire potui, nisi in hoc psalterium Davidis, quod ad Scriplur m canonicam sensu, quod apud Adversarios, Scriptura sacra ita perlinet. omnino non leligil, sed ad similitudinem torquetur in varios intellectus, ul nasus cereus aul psallerit Davidis, aliud psalterium ipse composuit, Icsbia regula esse videatur, quod eliam in hac di­ ex pio ad b. A’irginem aiïeclu. sputatione de duobus prophelis apertissime locum Quinio dicil (7): Scripturam a Pontificiis fuisse liabel. Nos enim catholici. qm Scripturas sacras suppressam, quoniam mullis saeculis in magna sequimur, non eas ad nostras opiniones accommo­ caecilale el ignoratione salutaris doctrinae populus damus,ubi legimus,duos prophetas saccis indutos, Christianus versalus csl: cum laici Scripturam aladversus Antichrisli doctrinam praedicaturos, atque lingere prohibiti essent: maxima pars clericorum ob illo interficiendos cl a Beo post triduum resusci­ eam legere, aul nollent, aut non possent. Al nus­ tandos: per prophetas , veros prophetas : per sac­ quam inveniet Ibx Scripturae divinae lectionem cos, veros saccos: per praedicationem.veram prae­ laicis, aul clericis fuisse prohibitam. Et valde mi­ dicationem,per Aniichrislum, verum Anlichrisluin, randum esi quod Rex addit, ad silentium damnalos per occisionem, veram occisionem: per triduum, esse libros sacros, ul pro haeretico combureretur verum triduum; per resurrectionem,veram resurre­ qui eos in manus sumere auderet, aul inspicere, ctionem inlelligimus (3). Novatores, qui opinioni­ quae unquam historia hoc prodidit ? quis auclor bus suis Scripturas deservire volunt: per prophetas tradidit? ne dicam quis vidit aul audivit, pro hae­ duos, inlelligi volunt, nui ministros novi evangelii, relico comburi qui Scripturas attingeret aul cer­ quamquam plusquam sexcenti sint: aut libros Te­ neret? stamenti veleris el novi, qui plurimi sunl: per An· Al, inquit, in ignola lingua libri sacri absconditi lichrisluin, qui unus erit, seriem hominum bene jacuerunt.Neque hoc est verum,non enim latina lin­ longam; per triduum, mille circiter annos mlelli- gua ignola est Ecclesiae laiinae. Sed eliam biblia gunl.el caetera per tropos el metaphoras ita plane vulgaribus linguis edita non desunt, quamvis non detorquent ad errores suos, ut de regula Icsbia et passim concedantur iis, qui rudes el imperiti cum de naso cereo facerent. sint, eas nisi perperam inielligere non queunt; alSecundo dicit (lj: Pontificios nolle corrigi locos que ad hoc ipsum instituti sunl concionalores, qui eliam corruptissimos veteris editionis: el ponil e- populari lingua explanent, quae inline in ecclesiis xempla, ubi nos legimus evertere domum, pro, leguntur. everrere Luc. 15. Et sic cum volo manere, pro, si Sexto dicil (8): Scripturam hanc fuisse ab Anli(!) Calumnia de. situ paradisi terrestris. (2) Calumniae haereticorum. (3) lierelit i Scripturas sacras ad opiniones suas ac­ commodare. sa lay uni. (4) Alia calumnia. (5) Alia calumnia. (C) Alia calumnia. (7) Alia calumnia, caque (/ravissima. (8) Calumnia intolerabilis. 392 APOLOGIAE clirislo interfectam, cum anno 1562. prodiit cen­ sura generalis, quae omnes alias translationes , praeter suam comburi jussit,quod cliam nunc fieri solet. At si anno 15'62.Scriptura interfecta est; er­ go a Lulhcro ante a mortuis revocata est, quam ab Auliclinsio interficeretur. Lulherum enim, a quo adversarii jaciant Scripiurnm sacram in lucem esse revocatam, ad annum 15’62. non pervenisse nemo nescii. Atqui hoc vere inauditum miraculum est, excitare a mortuis hominem antequam moriatur. Sed omissis jocis, ecclesiastica censura non jussit comburi Iranslaljones omnes, excepla sua,cum re­ cipiat translationem 70. Inierprelum, el permittat translationes syriacas, chaldaicas. latinas cliam recenliorum non paucas; sed comburi jussit transla­ tiones haereticorum. Martini Lulhcri, el similium, quas constat plurimis in locis esse corruptas. Ilis breviter calumniis refutatis,dicam quid mihi videalur de sententia illa; quae per duos prophetas duo testamenta significare docet. Si ea sententia vera sil, tria sequentur, quae adversarii nullo mo­ do concedent,cum omnium confessione,el ipsorum el nostra falsissima sint. Primum esi (1), in Ecclesia veteri primis quin­ gentis vel sexcentis annis nullos fuisse Scripturae sanclae libros , siquidem duo illi prophetae, per quos libri ulriusque testamenti significantur, non apparuerunt nisi posl exortum Anlichristum Apoc. 11. Antichrislus exortus non esi. nisi posl annum Chrisli sexcentesimum ex sententia adversariorum; ex noslra vero, neque posl annum millesimum sex­ centesimum: igilur primis sexcentis annis duo illi prophetae, idesl, duorum leslamcnlorum libri non apparuerunt. An hoc sil verum regi judicandum relinquo, qui lot veterum Palrum commentaria in sacros libros legit. Alb ium est (2): Regnante Anlichrislo, loto tem­ pore regni ejus Scripturas divinas , alque earum praedicationem , publicam el notissimam fuisse, nam duo prophetae, mille ducentis sexaginla die­ bus praedicaverunt, idesl. mensibus quadraginta duobus, sive tribus annis cum dimidio : quanlo tempore Aniichrisius regnabil;ul in libro Apocaly­ psis cap. II. discrle scribitur, quomodocumque enim illa tempora inielliganlur, negari non polesl, idem lemporis spatium Iribui in Scriptura duo­ bus prophetis el Anlichrislo. excepto brevissimo intervallo , quo Aniichrisius supervivet posl pro­ phetarum illorum interitum. Ergo si duo pro­ phetae duo testamenta significum, toto tempore regni Anlichrisli praedicatio Scripturarum vigent el valeat, omnino neccsse csl.Cur ergo paulo ante deploravit Rex caecitatem,cl ignorantiam doctrinae salutaris tot saeculis invaluisse apud Christianos? 11. que nisi fingant adversarii contra Scripturam, duos prophetas primis Anlichrisli diebus exlinclos fuisse, numquam efficient. ρ·Ί* multa saecula Aoliclir.slo regnante Scripturas sacras vel sublatas, vel absconditas, vel ignoratas fuisse. Tertium csl, (3) Scripturas sancias, poslcaquain ri i’riiivi nbiurditus senlentiuc dc duobus prophetis duo testamenta signifleantibua. (2) Secundo absuritilas. reslilulae fuerunt in lucem per divinam potentiam assumptas osse in coelum, neque apud homines in terris unquam amplius visas. Sic enim scribitur in Apocal. cap. II. Duos prophetas post triduum excitatos, continuo in coelum assumptos fuisse. Quare si Lulhorus, aul Calvinus,Scripturas trinusque leslarae.nli ab Anlichrislo sepultas, iterum quasi a mortuis revocarunt: neccsse csl, ul Seri· plume in coelum jam sint receptae, alque ob ocu­ lis hominum absconditae, si quid similitudo duo­ rum prophetarum cl duorum leslamcnlorum va­ let. Atqui videmus duo testamenta in manibus ho­ minum adhuc esse, ct bibliothecas publicas,el privatas occupasse. Nutat igitur undique conjectu­ ra regisjncque utile nobis esi ob eam conjecturam a communi sententia Palrum nostrorum,Ecclesiae­ que recedere. Omitto quae dicuntur dc alia signi­ ficatione duorum prophetarum, quoniam eam io libris Controversiarum lib. 3. dc pontifice cap. G. refutatam reliquimus. CAPUT XII. qualuor visionibus s. Joannis in Apocaly/tsi, quibus Aniichrisius designatur ex senlenlia Regis. De In extrema disputatione Rex qualuor visiones saucii Joannis explanare aggreditur, in quibus An­ lichrisli descriptionem contineri existimat. Eas vi­ siones nos quoque breviter excutiemus. Pruna igi­ lur visio habelur in Apocal. cap. 6. Ubi s. Joan­ nes cum vidisset equum unum album, alterum ru­ fum, tertium nigrum.vidit quartum palliduiir.hunc pallidum equum, Anlichristum esse Rex docet.quo auctore, non indicat. Ego interpretes hujus loci cum consulere instituissem, inveni loi sententias, quoi fure sunl auctores. Sanctus Augustinus scri­ bil. per equum rufum, nigrum et pallidum signi­ ficari iria flagella, famem, bellum, el pestem.San­ ctus Anselmus el Richardus per eosdem 1res equos inlelligi involunl, perseculiones paganorum, hae­ reticorum cl falsorum fratrum. Alii mnlunl signi­ ficari imperia Iriiim Caesarum, Neronis Till el Do miliani.linque sine ulla Regis injuria dicere possu­ mus. hanc visionem nd Anlichristum non perline­ re: praesertim cum ex communi senlenlia omnium expositorum de Anlichrislo agatur paulo posl in eodem capite, in aperlione sigilli sexli, ubi reve­ latur ( 4) ultima el gravissima persecutio fulura prope mundi finem. Ex quo intelligimus, falsum esse quod adversarii dicunt. Anlichristum jam re­ gnasse annis mille el amplius, nisi forle ultima persecutio ultra mille annos duratura cssel. Altera visio habetur in cap. 9.Ubi ad clangorem quintae lubae, cadit slella de coelo, el aperit puIcum abyssi, unde progreditur exercitus locusta­ rum, ac deinde ad clangorem sextae lubae proce­ (3) T<-r(iu absurdilas. (I) Anlichrisli persecutio prope mundi /Inein eril. APOLOGIAE dii exercitus equitum horribilis el innumerabilis , omnia conculcans ct devastans. El in hac quidem visione salis convenimus, per stellam cadentem cl locustas, inlelligi praecursores Anlichrisli, per exercilum equitum, significari exercitum Anlichrisii. Sed nos(l) per stellam cadentem, Lulherum significari credimus, per locustas, haereticos Lullieranos et Protestantes, ac caeteros hujus lem­ poris sectarios: ilex autem per stellam cadentem, inlelligi vult aliquem eximiae dignitatis in Ecclesia qui cum lux mundi esse deberet, munus suum de­ gerens, regnum sibi erexerit, cl eo modo sedes Anlichrisli erigi coepta sil. El nos quidem facile demonstrare possumus quo modo Lulherus ceciderit, quo anno, qua occasio­ ne, quanlo strepitu et quem exercitum locustarum dc abyssi puteo eduxerit.Ilex aulem non facile do­ cebit,quae luerit illa persona ecclesiastica eximiae dignitatis, quae deserto munere suo regnum sibi erexerit, el sedem Anlichrislo paraverit. Ailirmat quidem pag. 99.(2) Bonifacium III. fuisse homi­ nem illum, qui primus sc nuncupavit universalem episcopum, qui titulus Anlichrisli csl. Al, cum bona Regis venia, Bonifacius non se u niversalem episcopum nominavit, sed a Phoca im peralore sic appellatus csl, quo modo s. Grego­ rius a patriarcha alexandrino universalis episcopus dictus est, ipso s. Gregorio leste in cpisl. ad Eulog. quae est 30. lib. 7. indictionis primae. Quo­ modo etiam s. Leoni plus centum annis Gregorio antiquiori, universalis patriarchae titulum synodus chalcedonensis obtulit, ul idem s. Gregorius in episi, paulo ante citata testatur.Quarc si titulus iste ab aliis oblatus Anlichristum facit, non Bonifacius III. sed s.Lco 1. Antichrislus dicendus eril,ul jam cliam in primis quingentis annis Anlichristum re­ gnasse dicendum sil. Al, Bonifacius a Phoca petiit el obtinuit, Anaslasio teste, ul solus romanus pontifex universalis diceretur. Respondeo: Bonifacium a Phoca petiis­ se el impetrasse, ul Cyriacum episcopum constarilinopolitnnum coërceret. qui titulum universalis episcopi, qui soli romano pontifici jure debetur , sibi indebito usurpabat. Sed neque Bonifacius.ne­ que successores tioc titulo usi sunl. servos se po­ tius servorum Ilei in epistolis nominantes. Adde quod Bonifacius III. nullum sibi regnum erexit , cum nulla in re a majorum suorum humilitate re­ cesserit, neque munus suum ecclesiasticum de­ seruit,cum m brevissimo illo spatio octo mensium quo sedit in aposlolico throno, concilium episco­ porum Romae coegerit, el multa instituerit, quae ad cleri reformationem perlinere visa sunl. Itaque gratis omnino Rex Bonifacium 111. potius, quam quemvis alium cx antecessoribus,Anlichristum,vel Anlichrisli praecursorem fecit. Addit Ilex in eodem loco, doctrinam Anlichrisli declarari in codem cap. 9. Apocal. ubi dicitur,resi­ duos homines, qui non sunl occisi in his plagis, non egisse poenitentiam ab operibus manuum sua­ (1) Quid per stellam de cocio cadentem signified ur. i2) Ronifacius III. papa optimus. summa injuria Anlichrisli nomine infamatur. rum, ut non adorarent daemonia, el simulacra au­ rea, el argentea cl aerea, el lapidea, cl lignea, quae neque videre possunl, neque audire, neque incedere: ncc egisse poenitentiam ab homicidiis suis, neque a veneficiis, neque a fornicationibus, neque a furiis. Ex Ius aulem colligit Rex (3) Pontificios sequi doctrinam Anlichrisli.quoniam Vasques jesuita do­ cet daemonia esse colenda,-et reliqui Pontificii pas­ sim imagines aureas, argenteas, aereas, lapideas, cl ligneas colunt: homicidia praeterea faciunt, ve­ neficiis utuntur, cum per agnos Dei cereos ignem restinguunt·, el per indusia benedicta, et diverso­ rum generum reliquias ct orationes conservant ho­ mines a tormentorum bellicorum impetu, vi flam­ mae. violentia ferri, ictu fulminum, caeterisque id genus periculis: fornicantur, tum spiritualiler idololalrando, lum carnaliler propter prohibitum cle­ ricis,monachis el sanctimonialibus conjugium:furli denique rei sunl, tum quod Deo subripiunt titulos honorum, ul eos in Anlichristum suum conferant, tum per jubilaea. indulgentias, reliquias el simi­ les nundinationes pecunias cumulant. Adhaecomnia facillima el expeditissima respon­ sio est (4): Regem vehementer falli, cum verba illa Apocalypsis ad doctrinam Anlichrisli refert,el cum eam doctrinam catholicis tamquam propriam ac­ commodare nililur.Primum enim conveniunt inierpreles hujus loci Ansel nus, Richnrdus el alii, ver­ ba supra citata, nihil aliud significare, nisi cum Anlichrislo perituros m aelernum , non tantum Christianos, quos ille artibus suis deceperit; sed etiam paganos, qui non egerini poenitentiam ab idololatria el cultu daemoniorum. Dii enim gen­ lium daemonia sunt. psal. 93. El quae immolant gentes, daemoniis immolant, el non Deo. !. Co­ rinth. 10. El praeterea Judaeos, qui non egerint poenitentiam ab homicidiis, veneficiis, fornicatio­ nibus el furiis. Judaei enim praeter caeteros ho­ mines student homicidiis, ct veneficiis, el fornica­ tionibus, el maxime furtis publice per usuras au­ gendo copias suas. (5) Deinde quomodo potest fieri, ul doctrina An­ lichrisli sil colere daemones el idola omnium ge­ nerum. cum de illo scribat Daniel cap. 11. Anli­ christum adversus omnes Deos pugnaturum, ut ipse solus habeatur Deus? Mirum aulem csl.lanium regem ea scribere non dubitasse de jesuilaVasques, quae sola libri ab ipso citati inspectione falsa esse inlelligunlur, citat enim Rex librum tertium Vas­ ques. Dc cultu adorationis dis. 1. cap. 5. Aleo lo­ co Vasques quaestionem illam tractat, An censen­ dus sil idololatra qui daemonem sibi apparentem sub imagine Crucifixi adoraverit. Respondet vero: Aon esse habendum idololotram, sed illusum, si existimaverit eum qui sibi apparuit vere esse Chri­ stum. ei solum Christum adorare intendent, el in­ vincibiliter ignoraverit sub illa imagine daemonem latere. Iloccine csl docere daemonis cultum? quid si regius servus indutus regias vestes prodeat, et (3) Calumniae variae, longe petitae. I) Refutantur calumniae gencratim. (□) Refutatur calumnia de cultu daemonum. 3»* APOLOGIAE ul Rex nb ignorantibus adoretur; num imperiti adoralores majestatis rei habebuntur, an potius, ul illusi ridebuntur? Atque hoc est argumentum quo Rex probare voluit,Pontificios daemonum esse cul­ tores. De cultu imaginum nihil addendum est ad ea,quae supra disseruimus,salis enim constat,ima­ gines sanctorum, neque esse idola, neque adorari ul deos. (1) Homicidia, veneficia, fornicationes el furia, non negamus apud catholicos inveniri, sed neque Rex neg;bit in suo regno apud Protestantes suos frequentia esse. Quod si probari posset, in Eccle­ sia catholica doceri haec esse licita el justa;el non polius, ul injusta, et illicita prohiberi el puniri: tum aliquid adversarii dicerent: sed ex flagitiis el sceleribus loti humano generi communibus, col­ ligere doctrinam Anlicbrisli apud solos Pontificios esse, ineptum et ridiculum est. Alsoh Pontificii per agnos Dei cereos, ignem restinguunt: id autem veneficio simile est.RespondcoJIiracula divina apud solos Pontificios conspi­ ciuntur (2), sed invocatio divini nominis cl bene­ dictio sacerdotalis, qua cerei agni consecrantur, veneficiis tribui non possunt, nisi Deus habeatur pro diabolo. Illa enim veneficia sont, quae cx in­ vocatione diaboli, et pacto quodam cum ipso dia­ bolo inito vim suam habent. Qui aulcm miracula, quae per indusia, caelcrasque reliquias fiunt,dam­ nare eliam debel miracula,quae leslo Luca in Act. Aposl. cap. 19. fiebant per sudaria cl semicinctia s. Pauli; cl quae teste s. Augustino lib.22. de Civ. Dei cap. 8. fiebant per reliquias s. Slephani; el alia id genus plurima, quibus pleni sunl libri san­ ctorum Patrum. Nec tamen probamus, sed damna­ mus, el rejicimur superstitiosas orationes, quas interdum nonnulli adhibent adversus arma,vel ful­ mina, cum characteribus incognitis cl invocatione daemonum. (3) De multitudine monachorum el sanctimonia­ lium, id solum dicam, non posse reprehendi ejus­ modi instituta, nisi reprehendantur Patres omnes primorum quingentorum annorum. Certe si quis legat vel epistolas s. Hieronymi dc custodia virgi­ nitatis el dc obitu Paulae ad Euslochium; vel li­ brum s. Augustini de moribus Ecclesiae, vel s. Joannis cbrysoslomi libros adversus vituperatores vitae monasticae: videbit lot millia monachorum el sanctimonialium fuisse in illa prima Ecclesia,ul merito dicere possit, secias Lulheranorum el Calvinislarum, unde haec instituta penitus exultant, nihil habere commune cum Ecclesia primitiva. (4) Denique quae Rex dicil de cumulandis opi­ bus per artificium jubilaeorum et indulgentiarum, salis ostendunt, eum plus fidei habuisse calumniis Lutheri, el similium Novatorum,quam simplici ve­ ritati. Hoc cerle tempore si eleemosynae facien­ dae praescribantur iis, quibus indulgentiae conce­ dunlur; in arbitrio singulorum relinquitur, ul qui­ bus egenis libeat eleemosynas faciant. Sequitur visio tertia quae habetur in Apoc. cap. 13.Ubi describitur bestia quaedam horribilis,quae dc mari ascendet, habens capita seplem.cl cornua decem. Ex quibus capitibus unum plaga leibili ferietur, sed paulo post resurget cum admiratione universae lerrae:huic bestiae dedildraco virlolein suam. Ibidem describitur alia bestia, quae ex ter­ ra ascendet, habens cornua duo similia agni, el haec posterior bestia miracula faciei, ul ignem dc coelo descendere, ad hunc finem, ut omnes prio­ rem bestiam adorent. Addit Joannes, neminem il­ lis temporibus habiturum potestatem vendendi,aul emendi, nisi in manu aut in fronte characterem bestiae gerat: denique numerum bestiaedicil Joan­ nes futurum numerum GGG. De hac visione Rex mulla dicil, atque omnia de­ torquere conatos ad nos catholicos, ut Anlichrisli adoratores el sedatores. Sed (5) cx hoc ipso c. 13. Apocalypsis, nos multo facilius el clarius de­ monstramus, Aniichrislum nondum venisse.Quando enim Aniichristus venerit, notissima crunlomnia, quae sil prior bestia, quae posterior, quod capul occisum el resurgens, quis character ejus, quod nomen ejus; et caelera quae nunc ita sunl obscura, ut conjecturis, el divinatione sil opus. Communis expositio catholicorum velorum esi, per draconem inlclligi diabolum; per priorem be­ stiam, universitatem impiorum; per capul hujus besliae occisum el reviviscens, Anlichristmn. qui erit postremum el maximum capul impiorum,qui­ que fingel se occisum, ul fingat resurrectionem ad imitationem Chrisli:pcr posteriorem bcsliimi.prae­ dicatores et apostolos Anlichrisli, qui miracula fa­ cient, ul ad Aniichrislum homines allicianl: de charactere cl numero nominis, rem fore abditam ct incognitam, donec Aniichristus appareat. Videamus nunc, quid Rex ex hac visione colligat adversus catholicos. Primum igilur, per capul be­ stiae occisum el reviviscens, inlelligendum esse dicit Aniichrislum, qui una imperandi rationum a Gothis el Vandalis plagam letbalem acceperal:sed mox curata plaga aperuit os Suum ad blasptiemias, cl nb universa terra adorari debuit. El addil rex, Cultus aulem.alque adoratio hoc eodem nomine ac Ululo,solcal ne adhiberi singulis pontificibus, cum inaugurantur,nemo cardinali nostro melius novit: Haec ille. (G) Al Gothi el Vandali, nullam plagam romano pontifici inflixerunt, sed imperatori romano, cui Gothi Italiam el Hispaniam, Vandali Africam abs­ tulerunt: plaga aulcm curata dici poterit.cum Ju­ stinianus Italiam cl Africam recuperavit. Itaque si is, cui plaga inflicta est, el paulo post curaln, Antichrislus est; non romanus ponlifex, sed romanus imperator Aniichristus erit. Quod si non placet it) Refutantur calumniae de homicidiis, aliisque sce­ leribus. (2) B· fulatur calumnia de agnis Dei cereis (3) Refutatur calumnia de multitudine monachorum et sanctimonialium. (l) Refutatur calumnia de nundinationibus indulgen­ tiarum. (5) Obscuritas hujus prophetiae,Anlichristmn nondum venisse convincit. (f>) Refutatur expositio adversariorum. APOLOGIAE 395 imperatorem Aniichrislum vocari, quemadmodum lichrisli, ol non per Iropos verba Scripturae detor­ revera Aniichristus non esi, acquiesçai Rex expo­ quenda sunl ad excommunicationes. Ex quoinlelsitioni s. Gregorii lib. 11. epistola 3.Prim sii.Ite· ligimus merum esse figmentum, quod papa silAndae, llaymonls, Anselmi,Richnrdi el Ruperli in c. lichrislus, cum nullus pontificum romanorum. ne­ 13. Apocal. qui omnes unanimi consensu docent; que per se, neque per suos ignem de cocio de­ Aniichrislum simulaturum plagam incurabilem se scendere fecerit. accepisse, nique occisum esse, ac paulo posl a (3) Porro characterem Anlichrisli esse dicil Rex morluis propria viitule surrexisse, ul trinio facilius professionem obedienliae romano pontifici. Sed pro Deo haberi el adorari possil. Ciuu aulem nul­ hoc mullis modis répugnai Scripturae verbis.Scri­ lus unquam pontificum romanorum mortem el rc- ptura enim Apocal. 13. significat, characterem besurreclionem simulaverit, neque pro Deo haberi, sliae accipiendum in dextera manu aul in fronle: cl adorari volueril;vcl ex hoc inlclligi polesl,quan­ professio obedienliae neque in dextera, neque in tum absinl a veritate, qui pontificem Aniichrislum fronle accipitur.Deinde character bestiae necessa­ esse jactaal. rius erit in loto Anlichrisli regno omnibus homini­ Al, inquit Rex, adorari pontifices cum inaugu- bus. pusillis el magnis, pauperibus el divitibus, ranlur, cardinalis non negabit (I).Verum esi pon­ servis el liberis. Al quoi millia sunl in ditione tifices maximos adorari, sed ul vicarios Dei, non romani ponlificis, qui professionem obedienliae ut deos. El Scriptura divina passim ulilur voce a- non possunt ostendere? professio enim fieri solet dorationis pro veneratione, quae adhibetur horni ab iis, qui promoventur ad gradus dignitatum, aul nibds.Vix enim ulla est adoralio externa,quae soli docloraiurn. aulcerta officia: ab aliis plurimis, at­ vero Deo exhibeatur, praeter honorem sacrificii,et que adeo a maxima parle hominum nun exigitur , quae ad sacrificium perlinent, templa.arae, sacer­ quamvis enim teneantur omnes romano pontifici odotes. lime enim s. Augustinus, lib. 20. conlra bedire: tamen nnn tenentur omnes conceptis ver­ Faustum cap. 21. respondens Fausto, qui scripse­ bis, el cerlo ritu professionem istam facere, mullo minus in fronle, vel in manu gestare. Praeterea rat nos martyres in idola vertisse; probat in Ecole sia Chrisli non adorari saucios martyres, ul deos, eadem Scriptura dicil,in loto regno Anlichrisli,ne­ quia sacerdos ad altare conslilulus numquam di­ minem permittendum emere, aul vendere, nisi cil, offero libi Petre, vel Paule, vel Cypriane.Qun· characterem babeal, aul nomen bestiae,aut nume­ re si Ilex ostendet sacrificium ponlifici romano fuis­ rum nominis ejus..XI quoi sunl in ipsa urbe Roma se aliquando oblatum, aul aras erectas,aul templa Judaei, qui publice vendunt el emunt, nec habent dedicata, aul sacerdotes insiilulos.quemadmodum ejusmodi characterem, neque summo ponlifici ad­ facium esse scimus imperatoribus quibusdam.qu. haerent? dii haberi volebant : el quemadmodum AntichriIlaque licel mulli mulla dc islo charactere divi­ slus sibi fleri jubebit; lum demum concedemus nare coneniur. non lamcn cerlo scietur quid sit, pontificem haberi ct adorari, ul Deum; al dum eo nisi cum Anlichrislus venerit: nisi forte placeat cullu adorationis honoratur, qui non convenit soli cum antiquissimo scriplore Hippolyto marlyre di­ Deo, sed eliam creaturis, frustra de nomine ado­ cere, (4) Chrisli characterem esse signum crucis , rationis calumnia struitur. Anlichrisli characterem fore signi crucis abolitio­ Deinde addil Rex miraculum bestiae minoris , nem; quali charactere dignoscuntur hoc tempore quae faciei ignem de coelo descendere; ipsum es­ Calviniani, ul praecursores Anlichrisli. se fulmen excommunicationis, quo ponlifex roma­ Denique de numero 666. dicil Rex, eo numero nus homines terret: el ipsos eliam reges percei· designari nomen graccum Λατείνος: nam litterae lil (2). Al hoc miraculum non tribuitur in Apoca­ hujus nominis faciunt hunc numerum (5). Papam lypsi bestiae majori, quae Aniichrislum significat: aulem esse hitmum.ei apud latinos potissimum do­ sed minori, quae Anlichrislo deservit: non igilur minari notissimum esi. Sed nomen, latinum, non ponlifex, . sed 60Ô. At, inquil Rex,polesl inchoari tempus hujus nu­ meri ab anno quo Pompejus magnus lemplum hierosolymilanum diripuit. Omillo id gralis dici: illud ad refutandam hanc supputationem sufficit. quod ab illa direptione lempli, usque ad annum Domini C06. quo Bonifacius sedil, sunl anni 670. Itaque neccssc csl,vel s. Joannem fuisse deceptum.quod fieri non polesl, vel (2) errare cos, qui volunt nu­ mero 666. designari tempus adventus Aniichrisli. Quod aulem Rex dicil,sexaginIa annis posl obilum Bonifacii 111. fuisse confirmatum regnum Aniichri­ sli, alque hoc indicari per numerum 666. aliquid csscl. si posscl ostendi aliquid peculiare accidisse anno 666. ul aliquem mutationem regiminis, vel crcalionem novi pontificis, vel acquisitionem novi tituli, aul aliquid ejusmodi. Sed cum annus Do­ mini 666. inciderit in pontificatum Vilaliani, qui jam aliquot annis sederat, el pacifice ac sine ulla innovatione sederat: nulla ratio reddi polesl, cur tempus illud tam insolita revelatione notari debue­ rit, ul omillam, quod supra dixi, hunc numerum nominis bestiae, non temporis ab ipso s. Joanne nominari. Rpslal visio quarla ex cap. 17. Apocal. quae quanto prolixius tractatur a Rege,lanio brevius ex­ pedietur a nobis. Describitur enim in eo capile magna quaedam meretrix insidens bestiae, quam Rex Aniichristum esse vulkel eo posilo fundamenlo mulla disputai de Anlichrislo, addens eliam de infelici hujus meretricis exitu ex cap. IS. 19. el 20. quae omnia praetereunda existimo; quoniam per eam meretricem Anlichrislus Intclligi non po­ lesl: cl fundamento everso lolum aedificium cor­ ruat neccssc esi. Non posse aulem per (3) eam meretricem inlclligi Aniichristum, probamus primo ex senleniia veterum Patrum: Paires enim permulti per eam meretricem, inlelligunl universitatem impiorum. Ila s. Augustinus in psal. 26. Arelhas, llaymo, Richardus, Anselmus, Reda el Rdperlus in cap. 17. Apocal. Alii inlelligunl Romam imperantem, sive romanum imperium: quale erat lemporc apostolo­ rum , cum dominarelur omnibus gentibus, el omnium gentium serviret erroribus. Sic exponunt Terlutl. in lib. coni. Judaeos, el lib. 3. conl.Marcionem, els. Hieronymus in cpisl. ad Marccllam, el in alleva ad Algasiam qu. II. El conlirmari po­ lesl horum anciorum senleniia ex eo quod s. Pe­ trus in cpisl. priore cap. ultimo Romam, qualis lunc eral, sub nomine Babylonis signifient. El s. Joannes ipsam meretricem magnam. Babylo­ nem appellat; ac ul explicet de qua Babylone lo­ quatur, dicil esse civilalem, quae habcl imperium super reges terrae, cl scdel super montes seplcm. Expcdila disputatione de Anlichrislo, Rex mulla addil adversus catholicos, quae breviter refellenda sunl pag. 109. El certe, inquil Rex. credo non est illa mediocris animarum negotiatio, cuin ho­ mines. usque eo spe cl promissione aeternae sa­ lutis fascinantur. ul facile, persuadeatur frater­ culo. regem Dominum suum confodere; imber­ bi adolescent ulo in vitam proximi successoris perdite invadere; mullis in serenissimae reginae nuper defunctae necem saepius conjurare; de­ nique me imperium obtinente nitrati pulveris impetu regnum, regnique ordines funditus ever­ tere, alque ita tam animi, quam animae jactu­ ram facere. (5) Haec gravis omnino reprehensio esl.el quan­ to est gravior, lanio gravioribus testimoniis confir­ mari debuissekNam si ex particularibus hominum faclis de doctrina judicandum csscl, non solum doctrina reccniiorum catholicorum, sed eliam ve­ terum omnium doctorum, sive in republic» anti­ qua Judaeorum, sive in Ecclesia Christianorum hanc calumniam pati posset. Illud unum in libris ecclesiasticis invenio; indulgentiam peccatorum a summis pontificibus in generalibus conciliis con­ cessam fuisse iis, qui cruce suscepta in bellis chrisilanorum principum adversus infideles arma sum­ psissem. Alque hanc indulgentiam praedicatam le­ go. Ium ab aliis viris doclis ct sanctis, tum prae­ cipue a s. Bernardo, Domino coopérante ct ser­ monem confirmante sequentibus signis, ul ipse breviter modesleque tcsialur in praefatione hbri secundi de Consideratione: cl fusius hoc ipsum scribitur in tertio libro dc vita ejusdem s. Bernardi cap. A. il) ATunvTU«6Re. non est nunv>nis Imports; sed nominis Am. chrûti. <2' Frustra adversarii supputando se torquent. (3j .Mulier, quae insidet bestiae, non csl Anlichrislus 1 ' fneptc adversarii . juilem .·ιι>η .-.pio confundunt, (5j Alrocissima calumnia apertissime refutatur. v CAPUT XIII. Diluuntur variae calumniae. APOLOGIAS 397 Al quod sicariis promissa sil spes aeternae vilac, si regum vilae insidlcnlur, nusquam legl,numqunm audivi. Sed conlra polios legi in concilio constanliensi sess. 15. publico damnatum articu­ lum illum. Quilibet tyrannus polesl, cl dcbel licito el meriloric occidi ρ<τ quemcumque vassallum suum, ct subditum, etiam per clamculares insi­ dias, cl subtiles blanditias, vel adulationes; non obstante quocumque praestito juramento,-eu con­ foederatione factis cum eo.non expeclala senleniia, vel mandato judicis cujuscumque. Hunc articulum ila damnavit concilium, ul haereticos censendos, el ul haereticos puniendos esse decreveril, qui ejusmodi articulum pcrlinaciler defendere volue­ rint. Illos aulem.quos in exemplum Ilex adducil,fuis­ se persuasos ab aliquo ecclesiastico antistite sub promissione, cl spe vitae aeternae.ul facerent quod fecerunt, Rex non probat, neque ex confessione ipsorum, aut aliis indiciis constare potest. Sed si Regi placeat vera audire.vel legere, facile inveniet doctrinam, quam objicit catholicis, propriam esse Novatorum. Certe Joannis Wiclefli Angli. quem Protestantes in pretio habent, et ejus laudes in capile libri po­ suerunt Foxius. el Crispinns historiae novi evan· gelii in Anglin scriptores: illi articuli sunl in con­ cilio constanliensi damnati sess. 8. .Nullus esi do­ minus civilis, nullus est praelatus, dum esi m pec­ cato mortali. (I) Item populares possunt ad suum arbitrium dominos peccantes corrigere. Hi sunt articuli patriarchae vel prophetae vestri Wiclefli.qui non ob tyrannidem solum.sed ob qirodlibel adulterium, vel sacrilegium.vel injustam cae­ dem.vel ob quodeumque aliud lelhale crimen domi­ nos privat dominiis suis:el quasi injustos possesso­ res tradit popularibus pro arbitrio corrigendos. At­ que ex hac doctrina natus esse videtur error, de quo paulo ante diximus. Quis autem Lulheri temporibus auctor foil tot millibus rusticorum . ul adversus principes arma sumerenl? nonne ministri reformatae vel deforma­ tae potius a Lulhcro religionis ? catholicos ccrlc fuisse seditionis illius anciores, ne adversarii qui­ dem scribere ausi sunt. Qui vero Franciscum re­ gem Francorum secundum, fratres.matrem et con­ jugem sumptis armis interficere molili sunl: nonne fratres evangeliei fuerunt, anciore Beza. suasore Calvino ? Id Surius narrai in historia anni salutis 1560. Qui denique sunt . qui tot turbas in Scotia adversus hunc ipsum regem excitarunt.quique emn in ordinem redigere el imarchiam introducere vo­ luerunt, nonne illi ipsi, qui reformatam Calvini re­ ligionem. ul ipsi eam vocant, in Scotiam introdu­ xerunt? hoc Rex ipse in suo Basilico Doro aperte testatur. Dcsinal igilur nolam illam catholicis inu­ rere, quam in docloribns suis inhaerere n< gare non polesl. Subjungit postea Ilex pag. 116.nonnulla de excellentia regiae dignitatis supra cardinalitiam, quae omnia sunl a nobis excussa in capite dc comparatione regis cl cardinalis. Pag. 120. Iterum rcvorlilur ad invidiam conflan­ dam catholicis apud reges ob exemptionem cleri­ corum: sed illud praecipue reprehendit, quod scri­ pserim s. Grcgorium Mauritio imperatori coactum paruisse. ;Yon pudet, inquit Rex. hominem, Chri­ stianam sancii illius viri. Gregarii. humilitatem traducere, quasi id fuisset violentum, coactum­ que obsequium Gregorio , vel non salis valente, rei non auso repugnare .qua in re non injuriam Gregorio lanium facit. sed omnino humilitatis, ac patientiae splendorem illum, qui in prima illa el adhuc oriente Ecclesia. ac praesertim sub persecutionum saevitia nituit, foeda, turpigue labe, maculat: si haec ingens martyrii et chrislianaepali-nliaegloria non dimissioni animi spon­ taneae. sed necessitati adscribalur: quod aut vi­ ribus. aul animis defecti (instar Judaeorum.aut Turcicorum mancipiorum ) fortioribus adversa­ riis cederent : conlra ss. Pauli Pelrique praece­ pta, qui propter conscientiam subditos esse juhent. conlra illam eliam Tertulliani pro Christia­ nis apologiam el antiquorum Patrum apertam professionem et ubique repetitam. Haec ille, qui (2) primum meminisse deberet, me quicquid scripsi, cx verbis s. Grcgorii scripsis­ se, citavi epistolas, citavi commentaria in psal. poenilenl. ubi M.iurilium imperatorem Gregorius papa cum Nerone el Diocletiano comparat: emnque gravissime reprehendit, quod Ecclesiam romanum sibi subjugare,quodque jugum importabile loti rcipobheae imponere voluisset. Oportuisset sane re­ gem nd loca citata ex s. Gregoni libris aliquid re­ spondere el si me falso aliquid citasse convincere potuisse! . Ium demum jure me impudentiae no­ tasse!. Miratus aulem valde sum,quorsum exempla mar lyrum et testimonia ss. Petri el Pauli altata perti­ neant.quasi non possil humilitatis et patientia ser­ vari et simul violentia et crudelitas persecutorum reprehendi. In secundo libro Machab. cap. 7.mar­ tyres sanctissimi et patienli APOEOGIAE 390 locus quem ex eo libro, citat brevissimus; Reco­ prophetia ncccsse esse etigi unum in locum Judae: gnitio videlicet in librum tertium,qni est de laids: tum communi consensu electi sunl duo , qui vide­ consulat lector locum notatum , nihil ejusmodi rc- bantur omnium oplimkscd quoniam non constabat pcriel. cx duobus uler essel praeferendus, confugerunt ad Ajo praeterea, non esso in meo libro illa verba, orationem ct ad consitum sorlium , quo in rebus quae Ilex citat ul mea:r<*x quilibet n populo suo e- dubiis uti solebant Judaei, ul Inlelligerent volunta­ ligilur. Haec enim propositio nec mea csl, neque tem hei. Illa enim optima est electio, qua homines ullius alterius, quod sciam cl nperlissmic falsa est; chgunl eum, quem a Deo praeeleclum sibi persua­ cum lam mulla sini in orbe terrarum regna suc­ dent. Itaque dederunt sortes eis, orantes Deum.ul cessiva, in quibus successio non electio locum ha sortes dirigeret el ostenderet eo signo, quem ipse bet: nonnulla eliam decliva, sed per electores de­ praecleglsset . ubi nutem cecidit sors super Hatsignatos. non per populum. thiam. ipsi quoque eum elegerunt, quod enim nos Denique neque illa sententia est proprie mea. legimus annumeratos est cum undecim apostolis, Quod populus numqnam ita transferat potestatem in graeco textu esi συνζα'ίύ/,φίσΟη. idesl.suffragiis suatn in regem, quin illam sibi in habitu retineat. electus est, ul eliam interpres ChrysoMotni vertit. Ego enim sic dixiJlaque Navarrus loco notato in Itaque Deus elegii s. Matlhiam el apostoli eumdem cap. Novit, de judic. nolab. 3. nam dubitat afjir- elegerunt: Elegerunt autem apostoli parlim judicio mare, numquam populum ita potestatem suam el concilio proprio, parlim sorlium auxilio. in regem transferre.quin illam sibi in habitu re.· Quod aulem ad Saniem allinet,res est adhuc cla­ fmeal,iil in certis casibus eliam aclu recipere rior (2): sorte enim cleclus est Saul, ut haberet po­ possil. Haec verba ancioris notissimi sunt et per pulus signum divinae voluntatis et sciret quem luto omnes Christianas provincias, a plurimis lecta et eligere el in quem potestatem suam transferre se­ considerata longo tempore,el tamen nemo unquam cure posset. Et quidem cadente sorte super Saulem. scripsit, Nnvnrrum jecisse fundamenta seditionis. multi de populo clamaverunt, vivat rex:multi eliam Cur igitur nunc tandem mihi soli verba Navarri re­ recusarunt consentire in eam electionem,sed paulo ferenti calumnia struitur? post cum Saul f ido quodam egregio virtutem suam Quad autem d Navarrus el nos dicimus, populi probassel, unanimi consensu cleclus fuit, ul habe­ polcslalem in regem esse translatam habetur apud tur 1. Reg. 11. Perrexit. inquil Scriptura, omnis Justinianum imperatorem institut, de jure natur, populna cl fecerunt ibi regem Saul coram Domi­ geni, cl civili. § sed el quod principi placuit. Sed no in Galgala. Vt nutem inlellig dur (3). judicium inielligitur de primordiis regnorum, non de qua­ sortium fuisse apud Hebraeos indicium potius,sive cumque regni adeptione. Initio enim liberum fuil praejudicium, quam absolutum judicium: consu­ populis, vel magMralum cum delorininala potestate lendae sunl Scripturae divinae Josue 7. 1. Reg.t L ct ad certum tempus sibi creare, ut respublicae li­ ctJonue 1 In his enim tribus loc< investigatur per berae faciunt: vel regem cum absoluta potestate el sortes, quis ex mullis reus esset commissi d didi. perpetuum eligere, alque in eo totam suam pote­ Sed ille in quem sors cecidi!. nnn prius punitur, statem transferre, ul in regnis successivis factum qu un ipse delictum ore proprio confitentur. Quod esse videmus: sed posteaqonm magistratus sive postea rex addit de electione summi pontificis,non temporalis, sive perpetuus creatus est, non habel conjectu sortium in urnam, sed praegran ii pecu­ imperium populus in magistratum, sed mngisirnius nia tu cardinalium fauces, ad calumnias perlinet. ac regius potissimum in populum: neque licet sine Nos certo electioni pontificum bis interfuimus, nec gravissimo crimine a legitimo principe suo defice­ lamcn do praegrandi ista pecunia quidquam audi­ vimus. sed solemno est adversariis id, in quo unus re, aut seditionem, rebcllionemvc agitare. Pergit deinde pag. I2l. cl quod in eadem reco­ aliquando forte peccavit,ad omnes catholicos trans­ gnitione. dixi . Saulem , Davidcm et Hieroboam, ferre: sic enim feliciter ipsorum cvangehuin pro­ quamvis a propheta inunctos in reges, lamcn non pagatur. Quod vero pag, 12.*». et I2G. dicit,inir.iri sc quod sine populi assensu regnare coepisse : conatur re­ fellere ex co quod Sani forte electus fuil in regem, lapsus memoria, in eodem parvo opusculo mecum ut s. Matthias forte electus est in Apostolum,quem­ ipse pugnem, quod Saulem et Davidcm a propheta admodum enim s. Matthias immediate a Deo, sine inunctos dixerim eguisse populi consensu, ul re­ apostolorum consensu, electus creditur, quin ceci­ gnum adipiscerentur: el tomen in eodem opusculo dit sors super Mntlhiam: sic eliam Saul immediate scripserim,Cypri.ini aetate potestatem eligendi epi­ a Deo, sine populi assensu, fuisse credendus est scopos non fuisse apud populum : Ego admiratio­ electus in regem. nem ejus miror: haec enim inter sc contraria non Ilespondco: El s. Matlhiam, et Saulem, quamvis sunl, Rex eligebatur a populo tempore Samuelis et sorte electi sint , non tamen immediate a Deo, episcopus non eligebatur a populo lempore Cy­ sed per consensum hominum electos esse. Quod priani, quae enim, rogo, hic contrarietas, quae re­ enim attinet ad (1) s. Matlhiam, historic perspicua pugnantia est, ubi personae el tempora diversissi­ est Aclor. 1; sanctus enim Petrus convocato coetu ma sunl?quod siilla contraria sunl, eliam ista ernni fratrum, qui erant ad centum viginli, docuit c.x contraria el secum ipse pugnabit, qui dixerit: Rex (\) S. Matthias non sola sorte, sed eliam suffragio aposlolorum electus fuil. ., , . (2; Saul rex et sorte el suffragiis electus fiat. (3) Apud Hebraeos indicio sorlium investigabantur occulta crimina. B 400 APOLOGIAE Poloniac eligitur a populo, imperator non eligitur a populo, sed a principibus:Hex Ι·Ί ancorum neque a populo, neque a principibus eligitur, sed haercdilaria successione regnum acquirit. (11 Quae fuerit Cypriani tempore ratio electionis episcoporum, ipse his verbis teslalur lib. I. episl. {. Apud noa cl fere per provincias universas te­ netur , ul ad ordinationes rite celebrandas , ad eam plebem cui praepositus ordinatur, episcopi ejusdem provinciae proximi quique conveniant, cl episcopus deligatur plebe praesente, quae sin­ gulorum vilam plenissime novit cl uniuscujus­ que actum de ejus conversatione perspexit. Et paulo ante: Ul plebe praesente, inquit, vel dele­ gantur malorum crimina, vel bonorum merita praedicentur. Haec ille , cx quu inlelligimus ad plebem pertinuisse episcoporum electionem per testimonium vilae, ei morum; ad episcopos au­ tem provinciae ejusdem per judicium, el auctoritalem. At, inquit rex, cum agitur de rege, Bellartninus vult per consensum populi eligendi poleslalem de­ signari: cum agitur de episcopo, eodem illo con­ sensu non jus eligendi, sed electionem ab aliis fa­ ciam confirmandi inlelligil. Ilespondeo: nullam hic quoque esse repugnantiam: nam consensu populi fuisse necessarium ad regis electionem demonstrant verba Scripturae, quae dicunt, Fecerunt ibi regem Saul coram Domino : consensu populi odhibilum fuisse ad testimonium ferendum dc vita i t moribus eligendorum, vel electorum ab episcopis, demon­ strant vhrba s. Cypriani paulo ante citata. Pergit rex cl a pag. 127. ad 133. mulla dicit de conjuratione pulveraria ad versus Garnellum cl Ouldcornium jesuitas, de qua re, quoniam maxima ex parte m facto consistit et exlal publiée edita actio in Garnellum, plena mendaciis; el brevi exlabil re­ sponsio. quae jam Iola conscripta csl, alque a me quoque diligenter perlecta ; ad illam lectorem re milio. Id solum paucis refellam, quod in historia islu percensenda , adversus llellarminum proprie dicitur. Scripserat Bellarminus (2), neuricum Garneltum jesuilam, proditionem illam pulverariam no­ visse quidem , sed in confessione sacramcnlali, quam delegere nulla ratione poler.it. Ilex conlra demonstrare nititur, el Garnellum ejus proditionis extra confessionem sacramenlalem conscium fuis­ se: et proditiones ejusmodi in sacramcnlali confes­ sione auditas, posse ac debere delegi, modo per­ sona condientis non delegatur. Ad haec duo ila r< spondeo. Quod Garneltus. non solum in judicio, sed etiam in ipso theatro jam moriturus aperte pronunciaveril, se proditionis illius conscium non Coisse, nisi in confessione sacramenlali;lesles mulli sunt, sed unus praecipue vir gravis.non sacerdos, non jesiiila, non seminarii alumnus, qui in ipso Ibcalro prope ipsum Garnellum cum esset, cx ore ejusdem Garnclti id se accepisse mihi sancte affir­ mavit.quod ego facile credidi,qui multorum anno­ rum Garnclti consuetudine usus,optime novi sum­ mam illius vin probitatem el innocentiam, cum summa ingenii el omnis genens erudiliune con­ junctam. . (3) Sigillum vero confessionis sacramcntalis pos­ se delegi ad ingens detrimentum avertendum, modo persona condientis reticeatur, non ignoro. Sed quaero a reg·*, si Garneltus retulisset,scire se regi a proditoribus morter.i imminere:an passus fuisset ob religionem sacramenti confessionis personam proditoris silentio praelcriri? eerie qui confessionis sacramentum nullum esse credit,quique ejusmodi sigillum, ut reipubheae maxime perniciosum aver­ satur, mox Gariielluni rapi hi vinculi el exquisitis­ simis tormentis examinari jussisset,neque destitis­ set donec in cognitionem proditoris el omnium ejus consciorum devenisset: licet igilur proditionem in sacramcnlali confessione cognitam verbis genera­ libus christiano et pio principi aperire, ut reme­ dium imminenti malo pareret, quin pro comperlo habetur, cum principem nihil ultra fas interroga­ turum: sed principi a vera religione alieno, qui si­ gillum confessionis divinitus imperatum irridet ct quem salis constat non pasarum ul persona condlenlis lateat, nullo modo licet. Denique Ilex pag. 134. 13.7. cl I3G. opinionem crudelis saevitiae in catholicos a se removere co­ natur.,I(Z primum, inquit, id constanter assevero, hic neminem sive meis, sive defunctae reginas temporibus . conscientiae , ac religionis caussa ultimo supplicio affectum. Nam quantumvis reli­ gioni situe deditus sil, quantumvis eam aperit el constanter profiteatur, nullum ei a legibus impendent capitis periculum, nisi comperlo con­ tra leges, externo aliguo actu deliquisse : aul conjurationem, consiliumve summae, rei perni­ ciosum iniisse:exceplis tantummodo sacrificulis, caelerisque pontificiarum partium qui in trans marinis regionibus initiantur. Ad haec facilis est responsio: nam (4) tametsi verum e>sel, neminem in Anglia religionis caussa extremo supplicio allici, nisi conlra leges externo aliquo actu deliquerit: tamen quin leges prohibent recipere sacerdoles catholicos in domum, prohi­ bent reconciliari eum Ecclesia catholica,prohibent intéresse sacrificio missae, jubent praestari jura­ mentum de primatu regis in spiritualibus,vel certe jubent suscipi juramentum dc non curanda excom­ municatione summi pontificis elalia id genus inulta, quae ad religionem perlinent: idcirco qui ultimo supplicio alliciuntur propter transgressionem ejus­ modi legum , merito dici possunt ultimo supplicio affici propter religionem. Deinde qui plectuntur, quia sacris ordinibus in transmarinis regionibus initiali sunl, cumin patria ejusmodi sacri ordines non conferantur; nonne pro­ pter religionem plectuntur? nonne sacri ordines ad religionem perlinent? Hinc videlicet lam mulli nu- I 9 "o· fuerit <|pciimu< forma, tempora s.Cypriani. (2) l/f-nru tu Garneltus in sacramenlali tantum conft·,·ΐο,!Ρproditionem pulcerarinm novit, (3 An licent sigillum confessionis sacramcntalis delegere in aliquo casu. ' .T1 (i) An verum sit neminem in Anglia extremo suppli­ cio affectum esse propter religionem. APOLOGIAE 401 nieranlur martyres in libro de persecutione angli- a Foxio ejusmodi rerum artifice petilissimo. Con­ rana cl in allero de schismate nnglicano Nicolai sulat lector llardingum adversus Ivellnm, vel au­ Sanderi cl iu alus catholicorum libris. Parum enim ctorem Triplicis conversionis Angliac adversus Forefert ad martyrium utrum quis occidatur, quia xium. Christianus catholicus est, an quia legem transgres­ sus est, quae jubet lid ίιι catholicam abjurare.Nam CAPUT XIV. imperatores pagani edicta proponebant, ne cui li­ ceret Christum Deum confiteri, ve) ul suspecti de Excutitur peroratio regis. christianismo juberentur diis publice sacrificare. Deinde tamquam inobcdtenlcs legibus imperatorum (3) In exirema peroratione sua Ilex primum ad­ supplicio afficiebant. El quemadmodum Hex in hoc monet in communi principes omnes, tamquam vi­ eodem loco dicit (1), sacrificulos sub poena per­ canos Dei, ul scrio cogitent de evangelii plantatio­ duellionis a finibus Angliae arceri, quia conjuratio­ ne, cl propagatione; cl sceptrorum suorum secu­ nibus cl proditionibus vel conceptis, vel laudatis ritati mature provideant, emu Dei benignilas spiri­ infames sunl: Sic cliam pagani principes quicquid tualem libertatem . cum temporali voluerit esse sceleris publice agebatur, Christianis imputabunt; conjunctam. Deinde horiatur principes alienos ab ut etiam ob incendium, cujus auctor Nero ipse fue Ecclesia romana.ul verae fidei unitatem conservent r.it, teste Svelonio et quo magna pars urbis confla­ cl communionem spiritus in vinculo pacis;ne factis gravit, Nero imperator Christianos plurimos, tam­ inter ipsos schismatibus, scandalum fidei oriatur cl quam audores exquisitissimis suppliciis interemit, liant parabola opprobi ii adversariis, quibus unitas ul libro annalium 15. Tacitus prodidit. Corio pul- una c praecipuis csl verae Ecclesiae nola. Addit veranae conjurationis odmin in jesuilas conversum aulem . mediam prope partem orbis Christiani in est, cum neque jesuilae, neque ullus ex numero suam religionem consentire. Denique principes ca­ sacerdotum particeps ejus conjurationis fuerit. tholicos, quorum mentes dicit, nondum veritatis Alque haec dicta sint, si verum esset, quod Ilex fulgore esse illustratas, excitat ul oculos aperiant, hoc loco lam constanter aflirmal. Sed id manifeste alque in prunis ul Scripturas perlegere velint, at­ falsum esse, consta) Ium cx lib. 3. dc schismate que cx illis credendi normam petere, neque super anglicano: tum cx libro Andrcae Philopalri section. aliorum incertis opinionibus, sed super propria el I. png. 26G. el sequentibus, ubi cx ipsis historiis certa scientia, fidei fundamenta collocare. El quidem quod allinet ad primam partem admo­ haereticorum Anglicanorum, aperte demonstrator, plurimos tum clericos, Ium laicos, solius religionis nitionis. videlur ea initii sacris evangeliis prorsus catholicae caussae necatos fuisse, ul mirum sil re­ esse conii aria (l). Christus enim in evangelio,nus­ gem ea scribere voluisse, quae cx ipsis subditorum quam principes saeculi vicarios suos facil;nusquam iliis mandat evangelii plantationem . vel propaga­ suorum aut verbis, aul scriptis rclulanlur. Quia vero Ilex pag. 136. π ginne Mariae, catholi­ tionem, nusquam libertatem spiritualem cum tem­ cae, ac piae principis tempora saevitiae nota infa­ porali conjungit, ul videlicet principes liberi in mat dicens: Tunc n ulla suppliciorum atrocitas in tcmporalibu liberi sini etiam in spiritualibus: sed viros, in foeminas, in infantes nostram religio­ apostolis. qui reges cl principes temporales non nem pro/ilentes, est omissa: immo conlra Dei, orant, dixit; Euntes praedicate dicentes,quia ap­ naturaeque leges, gravidis mulieribus mors im­ propinquavit regnum coelorum. Mattii. 10. iis­ manissime] illata, infansque e materna alvo e- dem dixit: Euntes docete omnes gentes baptizan­ tes eos in nomine Patris cl Filii cl Spiritus san­ xiliens in easdem cum maire /Ia mm as inje cius (2). Sciendum csl hanc omnem tragoediam cti, Mallii. ulliin. iisdem dixit: Praedicate evangeexcitari propter unius meretriculae obstinationem, lium omni creaturae. Marci till. Iisdem dixit: Si­ quae gravida cum esset, gravidam esso se num­ cut midi me Paler el ego mitto vos: El quorum quam faleri voluit. Igilur igni tradita, more perti­ remiseritis peccata remittentur cis. Joan. 20. Pe­ nacium haereticorum, est: ac. ul non solum haerc- tro vero apostolorum primo , non Tiberio princi­ sis,sed el mendacium etiam patefieret, ex ejus alvo pum temporalium primo, ovile suum commisit di­ prodiit non infans, sed informis, ac sine anima ca­ cens: Pasce oves meas. .loan. 21. Qui sint aulem ro. quam in ignem fuisse conjectam mirandum non apostolorum successores apostolus Paulus docet csl: quemadmodum vere mirandum el exeerandum Ador. 20. ubi dicit, episcopos positos esse a Spi­ ritu sancto regere Ecclesiam Dei. quam acquisivil esset, si vivus infans prodiissel. Sed haec immanitas tantum aberat n moribus il­ sanguine suo: Apostoli vero Petri successores, ro­ lorum qui regnante Maria judiciis praeerunt,quan­ manos esse pontifices docent antiquissimi Patres, tum obsunt, qui ista confingunt, a studio veritatis. qui cos enumerant, Irenaeus lib. 3. cap. 3. Euse­ Hanc historiam, si tamen historia est, fama ac­ bius in historia el in chronico: Epiphanius hacresi cepi, non in libro aliquo legi. Sed scio cliam a 27. Optatus lib. 2. coni. Parincniani: s. Augusti­ vnis gravibus pro fabula haberi, conficta videlicet nus in opisl. ad Generosum, quae csl 163.Denique (1) Sic imputantur hodie proditiones in Anglia sacerdolibusnil imputabantur olim publica scelera Christianis in terris paganorum. . (2) Defenditur regina Mana a nota barbarae crudeli­ tatis. (3 Sunimu lotius perorationis Iribus capitibus comprehensa. (i) Evangnlii plantatio et Ecclesiae gubernatio apo­ stolis, non regibus, a Christo commissae. <02 APOI.OGIAE Venio nd tertiam partem admonitionis, in qua Hieronymus cl Prosper in continuatione chronici Rex principes nostros catholicos, nondum luce ve­ Eusebh. I ideal ergo Rex.dum principes temporales libe­ ritatis illustratos esse dicil, atque ideo (4) monet, ros facere nititur ab obedicnlia pastorum Ecclesiae ul lumen aspieiant. I bi primum quaero, unde no­ cl super ipsam Ecclesiam constituere: ne captivos vum istud lumen Anglis ciTulseril?nb aquilone re­ diaboli facial clab Ecclesia excludat (I). Quicum- spondebit: inde enim primus eorum propheta Ltique enim in Ecclesia Chrisli sunl, aul pastores aul (herus emersit. At nos prophetam audimus dieenoves sunhoves autem pastoribus subditas esse de­ lein:.lZ>.lqin7one pandetur omne malum,Bierem. bere, non Scriptura solum, sed cl ratio ipsa de- I. El si omne malum, certe etiam tenebrae erroinondral. Principes temporales, non esse iu Eccle­ mm. non lux veritatis. sia pastures a Christo institutos, paulo ante mon­ Deinde Christus in novissimis temporibus pseu­ stravimus. neque ipsi negare possunt, nisi non doprophetas snrrecluros praedixit, Mallh. 24. non contenti solio, cl sceptro, et corona, cathedras prophetas novos. Apostoli Pelrus et Judas illu­ quoque episcoporum, el baculos pastorales cl mi­ sores venturos in ultimis diebus admonuerunt.non tras pontificum velint invadere. Restat igilur ul o- reformatores. 2. Petri 3. Jtidaev. IS. Idem Judas ves sunl, ac per hoc obedientes praepositis esso apostolus, sydera errantia praedixit exorilura iis, debeant, el subjacere eis qui pervigilant.tamquam qui veram lucem amiserunt.Denique s metus Pau­ rationem pro animabus illorum reddituri, ul Apo­ lus 2. ad Tmiolh. 3. In novissimis, inquil. diebus stolus monet ad Hebr. 13. instabunt tempora periculosa: erunt enim homi­ Jam vero in altera parte admonitionis gloriatur nes seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, binRex.inediam prope partem orbis chrisliani in suam spheini; et 1. Timoli). 4. dic.it, futuros in iisdem religionem consentire, quod quidem verum est. si novissimis temporibus, qui discedentes a fide in­ per religionem suam inlelligat omnes sectas quut- tendant spiritibus erroris, et doctrinis daemonio­ quol sunl a catholica fide discordes. Plurimi enim rum. Ergo si scripturas scrutari Rex voluerit, insunt ad orientem, cl meridiem Ne). Cum agnoscit nisi Cnlvinianos mistos. Puritanis videli­ Paulo opto vos omnes fieri tales, hac una inrt, cet exclusis, ncscin an (2) mediam pariem regni qualis ego sum: in primis ul velitis Scripturae sui numerare poterit in iis,qui religioni suae con pervolvere, ex his credendi normam petere, ne sentiunt. que super aliorum incertis opinionibus, sedveQuod autem Rex cupit,omnes qui a Lulhcro de­ slra ipsorum certa scientia, fidei fundamenta scendunt, in unitatem fidei convenire; cum prin­ collocare, quando justus ex fide vivet, el unus­ cipalis verae Ecclesiae nota sit unitas: inani desi­ quisque sit fide propria salvus. Ubi salis aperte derio tenetur, frustra laborat, impossibilia concu­ docet, unumquemque debere esse judicem in re­ piscit (3).Quomodo enim fieri potest, ul lites ii bus fidei, suoque judici·) potius quam Ecclesiae , niant, qui judicem nullum admittunt, nisi Scriptu­ vel conciliorum, aul summi pontificis acquiescere. ras, quas unusquisque pro arbitrio suo ad opinio­ Quae doctrina non csl ipsius regis propria, sed nes suas detorquet? certe si m litibus civilibus di­ illis communis, qui nunc in Angha rem theologi­ rimendis nihil haberemus praeter leges, judicibus cam tractant. Sic enim clarioribus verbis hoc idem atque arbitris omnino exclusis. quem Unem lilium tradit Witacherus. unus ex primariis Anglorum sperare possemus? Et nonne jam per nonaginta scriptoribus, in libro, quem proprie contra me circiter annos Luiherani experti sunl, in discordis scripsit, controversiae primae quaestione quinta. gravissimis dc summa fidei se concordiam frustra Unusquisque sibi judex esse debet.el suo judicio tentasse? desinat ergo Rex unitatem spiritus apud non plane privato quidem, sed divinitus inspi­ cos quaerere,qui spiritu contradictionis pleni sunt rato stare: el paulo infra rationem reddens nil ! neque speret concordiam in fide apud cos unquam Concilia Patres, papae homines sunt .et Scriptu­ futuram, qui circa fide naufragaverunt, qui fidem ra testatur, omnem hominem mendacem esse: divinam in opiniones humanas commutaverunt, el quomodo ergo illorumsen leni ia aequicscam?hnec qui denique (quod potissimum est) ab unitate Ec­ ille. Quod sane dogma omnibus hieresibus odi­ clesiae catholicae atque aposlolicac, in petra fir­ tum aperit, neque tam est haeresis, quam haeremissima jlibilitae, atque fundatae semel reces­ sum omnium janua. Verissime enim sanctus Cy­ serunt. prianus lib. I. episl. 3. scnpsil, hinc hacrescs or(1 in Erclcsiu esse debent, non super Eccle­ siam: quippe oves, non pastores. (2) Von media pan orbis chrisliani, sed ft.r inedia pars Aagliae in religionem regis consentit. (3) Unites fidei inter haereticos optari polcsl, obtineri non potest. (Î Proprium esi haereticorum, cum in tenebris erro­ rum degant, lucem veritatis polliceri. (3) Hic omnibus haeresibus janua aperitur. to.; APOLOGIA E tasessc, quod unus in Ecclesia Dei ad lcmpu> sa­ sunt, cl per se, atque ex se mendacCS-, sed neque cerdos, clad tempus judex vice Chrisli non cogi* promissionem ullam habent, quod cis spiritus ve­ later, quomodo enim hacrcses impediri possunt, ntatis assistat: El experimento didicimus haereti­ ne nascantur; vel jam natae resecari, ne propagen­ cos hujus temporis, qui contraria, atque inter se tur; ubi tot sunl magistri, quot discipuli; loi judi­ pugnantia dogmata profitentur.omnes omnino Spi­ ritus sancti illustrationem el scientiam Scriptura­ ces. quoi litigatores? Neque solum cx hoc uno dogmate nascuntur Une­ rum jactarc:el illos ipsos magis de Spiritu el scien­ rases mullae, sed omnino ipsa lidei certitudo; ( 1) tia gloriari, qui longius n veritate absunt, quales cum nemo sibi polliceri possit, se verum spit turn sunl omnium feri· judicio Anabaplistae. Quare si Dei habere·, aul veram scientiam adeptum esse, super scientia propria, vel privata spiritus illustra­ quam ad Udem stabiliendam Ilex requirit. Scrptu- tione fundamenta lidei collocanda sunl; non super ra siquidem de Ecclesia ipsa testatur, quod sil petram , sed super arenam domus lidei nostrae columna, cl firmamentum veritatis, 1. Tiniolh. 3. fundata, non poterii effugere, quin stante vento de spiritu, vel scientia propria nusquam testatur. lentalionis, liat ruina illius magna. Paires in concilio legitimo congregati, vere, cl Sed si regi Jacobo licuit, optare cum Paulo, ul Iulo dicunt: Visum csl Spiritui sancio el nobis. omnes catholici reges el principes lièrent, qualis Aci. 13. Privati homines nisi temere hoc dicere ipse est: cur non majore ratione licebit tot magnis non audebunt, quantumvis docti, el spirituales sibi regibus, aliisqiie principibus orlhoduxis optare, ut esse videantur. Apostolorum principi dictum est Ilex Jacobus fiai quales Ipsi sunt.el quales fuerunt a Domino, llogavi pro le, ul non dejiciat fides omnes majores ejus, avi. proaviqne Scotiae reges Inu, el tu aliquando conversus confirma fratres a Donaldo primo, qui a sancto Victore papa, el litos, Luc. 22. El quoniam privilegium hoc Pelro mai tyre Christiana sacra suscepit.usque ad M iriam pruno summo pastori propter Ecclesiam datum parentem ejus, feminam optimam, atque sanctissi­ csl, non temere a fidelibus creditur ad successo­ mam? Salis enim constat, Scotiae reges, singulari res quoque Petri perlinere: de privatis homini­ Dei benedictione per annos mille trecentos sibi in­ vicem succedentes, catholicos fuisse, uno Jacobo bus nihil tale legitur. Denique ulriusquc Testamenti tabulae in rebus sexto excepto, qui temporum injuria, piorum pa­ dubiis ad sacerdotis summi judicium nos remit­ rentum cura destitutus, in educatores haereticos tunt: ad judicium proprium neminem remittunt: incidit, atque ab illis institutus a via majorum de­ Si difficile, atque ambiguum judicium apud te flexit. Optent igilur, quod de illonim summa pietate,et esse perspexeris, surge, cl ascende ad locum . quem elegerit Dominus Deus tuus, veniesque ad charitate fidenter praesumo, omnes catholici reges sacerdotem levilici generis el ad judicem qui fue­ et principes coctori. m primis Caesar ipse Itudolrit illo tempore: quaeresque ab eis. qui indica­ jdius, atque a Deo precantur, ul Jacobus Rex ali­ bunt libi j udicii veritatem. Deui. 17. el Malach. quando majorum suorum vestigia requirat, nlquo 2. Labia sacerdotis custodiunt scientiam, el le­ ad ea rediens, iisque insistens ita vivat, el regnet gem requirent ab ore ejus, quia angelus Domini in praesenti saeculo, ul etiam in futuro una cum exercituum est. Et Dominus in cvangelio Mallh. ipsis in aeternum vivere, ac regnare mercatur. 23. Super cathedram Moysis sederunt Scribae el CAPUT XV. Pharisaei: quaecumque dixerint vobis servate,el facile. Et Mallh 18. Si Ecclesiam non audierit, sil libi sicut ethnicus cl publicanus. El cur Domi­ Responsio adea.quae sub nomine Mendaciorum ementitarum historiarum,el novorum dogma­ nus Pelro pascendas oves commisit, nisi ul uves tum. rex scripsit adversus librum Matthaei rationales pascua doctrinae non a se ipsae, sed ab Torti qui vere cardinalis Bell arm ini liber csl, illo acciperent? Et cur posuit Deus in Ecclesia sua sed justis dc caussis alieno nomine editus. pastores el doclorcs, juxla Apostolum ad Ephes. 4. si unusquisque sibi pastor el doctor esse de­ bebat ? Post praefationem monitoriam Jacobus Ilex ex­ AI concilia. Patres, papae, homines sunl, cl se­ ponit tabulam. in qua notat mendacia viginli, ecundum .Scripturae testimonium mendaces (2).Re­ menlilas historias quinque, el nova dogmata item spondeo: Apostolos quoque el prophetas homines quinque, in libro Matthaei Torti a se reperla: ut fuisse, el tamen eis luto credi potuisse, quoniam inde de loto libro judicium liai.Eaindem ipsam ta­ non erat mendax spiritus, qui loquebatur in cis. bulam ego quoquo hic adscribam . ndjuncla brevi Sic igitur concilia legitime congregata, Patres u- responsione,ex qua manifeste apparent, nullum in nanimi consensu praedicantes, papa in cathedra eo libro osse mendacium, nullam historiam emen­ Petri sedens, el docens, homines sunt, el ex natu­ titam, nullum dogma novum: rae humanae fragilitate mendaces ; sed non esi mendax Spiritus sanctus, qui per ejusmodi ho­ Primum Mendacium pag. 9. edit. Polilanae. mines Ecclesiam docel. Particulares vero homines, non lanium homines Hic, in juramento fidelitatis , aperle negatur (1) Qui proprium spiritum judicem controversiarum fidei facit, amillil fidei certitudinem. (2) Solvitur objeclio adversariorum. 1 a 401 APOLOGIAS summo pontifici potestas excommunicandi reges haereticos. Confutatio Quaestio de pontificis potestate in regibus cx communicandis nec tractalur.nec ullo modo de­ finitur in juramento fidelitatis', sed ex proposito declinatur. Inspicianlur verba /uramenli, el mo­ nitoria praefatio pag. 10. et 11. Responsio Auclor libri non scripsit, in juramento fidelita­ tis tractari.aul proprie definiri quaestionem de po­ testate pontilicis in regibus excommunicandis, sa­ tis cnim intelligebal. in formula juramenti non os­ se locum quaestionum theologiae disputandarum. Sed affirmavit in ea formula negari pontifici maxi­ mo potestatem excommunicandi reges etiam hae­ reticos: quod verum esse, perspicuum est ex illis verbis juramenti: liem juro ex corde.non obstan­ te aliqua declaratione, vel sententia excommu­ nicationis, aut deprivalionis facia. vel concessa, aut fienda. vel concedenda per papam, vel suc­ cessores ejus elc. fidelitatem. el veram obadienliam suae majestati, haeredibus el successoribus suis praestabo, Haec ibi: qui vero jurat se obediluruin regi haeretico, non obstante excommunica­ tione papae, non jurat simul, se non agnoscere in papa potestatem excommunicandi reges haereti­ cos? alioqui cnim non juramentum, sed sacrile­ gium esset, jurare se non obedilurum sententiae excommunicationis a papa latae in rogem haere­ ticum, si crederet esse in papa veram potestatem excommunicandi reges haereticos. 11. Ulendacium pag. 10. Nam ex verbis illis Dominicis. Quodcumque sol veris super terrain, erit solutum cl in coelis, ca­ tholici omnes colligunt ad pontificis maximi aucto­ ritatem perlinere, non solum potestatem absolven­ di a peccatis, sed eliam a poenis, censuris, legi­ bus, volis, alque a juramentis. Confutatio Quod non omnes romani catholici ita colligant cx hisce Christi verbis Mallh. IG. ut alia argu­ menta tacitus praeleream.vel inde apparet.quod cx plurimorum sententia quicquid Christus pro­ misit Mallh. IG. id actu praestitit Joan. 20. cum dixisset, Quorum remiseritis elc. unde constat. Christum potestatem illam solvendi promissam sensisse de absolutione a peccalis.nulla hic men­ tione facta de absolutione aliqua a legibus, vo­ tis, juramentis. Alque ila sentiunt Theophylactus. Ansclmus, Ungo cardinalis, cl Ferus in Mallh. IG Sic eliam Scholasticorum primarii. Alexan­ der Alensi' in summap. 4. q. 79. memb. 5. etfi. art. 3. Thomas in 4. d. 24. q. 3. ari. 2. Solus in 4, d. 19. art. 1. Hadrianus sextus papain 4. d. q. 2. de clavibus p.302. edit. Paris, anno 1530. qui etiam pro hac inlcrprelalione dial Augustinum, et glossam inlerlinearem. Responsio Ea dc caussa scripsi, ab omnibus catholici? col­ ligi ex illis verbis Dominicis, Quodcumque solve­ ris elc. ad pontificem Petri successorem perlinere potestatem, non solum remittendi peccata, sed et­ iam solvendi a poenis, censuris, legibus, votis.ju­ ramentis: quoniam nullus catholicorum negat Iu» omnia ad summum pontificem perlinere: nequ» rationem efficaciorem reddere possunt, quam am­ plissimum. et universale privilegium illud, Quodcumque solveris elc. et quamvis verum sil. quod Theophylactus. clalii dicunt, quod uni Petro pro­ missum fuit .Mallh. IG.datum esse omnibus Joann. 20. tamen non csl verum quoad omnia.Siquidem Pclro Mallh. IG. promissa fuit potestas, non solum remittendi peccata, sed eliam solvendi omnia vin­ cula.quae impedire possunt adeptionem regni coe­ lorum: Apostolis aulem Joann. 20. data potestas est remittendi peccata, non quomodocumque,sed per sacramenta Baptismi el Poenitenliae.ul docent sancti Chrysoslomos cl Cyrillus in cap. 20. Joann, el s. Hieronymus in episi. ad Iledibiam q. 9. qui­ bus accedit s. Anselmus, qui in cap. 16. Malli), scribil. per illa verba Joann. 20. Quorum remi seritis etc. dari polcslalcm remittendi peccala.non solum apostolis, sed etiam omnibus episcopis el presbyteris. Constat aulem pre omnia hoc tempore magis exacerbari, afflictio nostra mirum in modum aucta est. Responsio Omnino verba ipsius Brevis recitasse, est confi­ ctum fuisse mendacium demonstrasse, nulla enin Iit in verbis Brevis mentio temporis reginae Elisabethae, aut initii regni Jacobi, perperam er; verba Brevis ad illa tempora referuntur, prar-jilim cum neque tempore reginae, neque initior?, gni Jacobi, Paulus V. pontifex fuerit. Scribit igt·.· de calamitatibus Anglorum catholicorum,quas imlio pontificatus sui gravissimas fuisse, clanoost qiienlc, quo primum Breve scriptum csl, nonp;rum crevisse acceperat. 17. Mendacium pag. 28. In primo articulo (Statuti) confirmantur legeElisabclhac. * Confutatio In primo articulo istius statuti nulla fit men­ tio de confirmandis legibus reginae Elisabelhat. VII. Mendacium pag. 29. In 10. articulo (ejusdem statuti) additur: ul' tertia vice (catholici) propositum juramentum rt cusavcrint, capilis vilaequc dispendium patiantur. Confutatio Nullus est ejusmodi articulus in toto illo sin luto. ubi. vel de proponendo hoc juramento ter­ tia vice, vel de capilis, vitaeque dispendio tilln mentio habeatur. < VIII. Mendacium pag. 30. In 12. habetur, ul qui principibus externis mi­ litare voluerit.is prius juramentum praefatum prae­ stet, ulioqui perduellis habeatur. Confutatio Non dicilur in statuto .quod perduellis habe­ bitur, sed quod feloniae reus habebitur , qui principi extraneo militare voluerit, priusquam juramenta m susceperit. Responsio ad tria praedicta Statutum, cujus articulos in libro meo descri­ psi. habetur in libello latino edito Rhotomagi an­ no 1G0G. cujus hic csl titulus: Breviculus duorum nuper in publicis comitiis anglicanis actorum.anno Christi 1606.Jacobi Angliac regis tertio, in eo li­ bello liahcniur omnia illa, quae Rex negat: haec enim sunl verba ipsa articuli primi: Visum est re­ giae majestati, regnique proceribus el statibus, qui ad hoc parlamentum convenerunt, omnes in APOLOGIAE 407 primis leges (empore Elisabelhae, el aliorum re­ Responsio gum contra Papislas stabilitas confirmare, el ratas habere. Articuli vero decimi haec sunl ver­ Quod chrisliani Subditi regibus vel imperatoribus ba, Qui vero tertia vice juramentum de prima­ cliam ethnicis propter conscientiam subjici de­ tu regis in spiritualibus recusaverit.si modo regi beant. cl obedire in iis rebus, quae contra Deum ulilii proponatur, placuerit, capitis vilaeque non sont, nos quoque docemus; sed si qui sint eo­ dispendio puniatur. Articuli duodecimi hacc sunl rum imperio non subditi, etiam si chrisliani sint, verba ultima: Statuitur auctoritate praedicta, ul certe subjici el obedire non tenentur , nisi for­ quicumque hujus regni subditus, post decimum te vi el potentia adacti.Exempla habemus in prae­ diemjunii insequenlem. principibus externis decessoribus Regis Aegiorum el Scotorum. Roma­ militare voluerit, is prius juramentum praesla- nis enim ethnicis imperatoribus, regnabat in An­ bif.alioquin perduellis habeaturAloee ad verbum glia Lucius Rex chrislianus: el in Scotia Donaldus in co libello habentur. Ac ul lidem meam certius Rex item Christianus, quaero igitur a Jacobo rege, liberem, clquia libellus eleganlissimus est, dabo lilium existimet reges illos chrislianos Lucium et operam ul primo quoque tempore rccudalur. Donaldum debuisse obedienliam cl subjectionem propter conscientiam imperatoribus elhnicis?Negabil opinor, neque alia de caussa, nisi quia summi JX. Mendacium pag. 35. principes erant in suis regnis, cl ideo non subditi imperatoribus romanis. Eodem igilur modo chri­ Ostendimus eo juramento, negari potestatem a- sliani subditi imperatoribus ethnicis, obedienliam postolicam tum ligandi, luin solvendi. illis debebant secundum conscientiam: Summus aulem pontifex Chrisli regis regum vicarius impe­ ratoribus terrenis jure subditus non erat, ac per Confutatio hoc obcdienli.ini illis non debebat: sed tamen,Ium Nulla est sententia assertoria in isto juramen­ quia potestas ejus nota non erat imperatoribus pa­ to, nec ullum verbum, nisi conditionale de pon­ ganis, tum quia viribus temporalibus destitutus cral, vellet nollet.ul dixi, subjectus esse cogebatur. tificis potestate ligandi, vel solvendi. Responsio Neque auctor dixit per assertoriam propositio­ nem negatam esse pontifici potestatem ligandi ct solvendi: sed per jurationis formulam aflirmavil esse negatam,qui enim jurat,ul haec formula prae­ scribit, pariturum sc regi; non obstante sententia excommunicationis a ponlilicc lata, is negare cen­ setur potestatem pontificiam ligandi per sententiam excommunicationis: el qui jurat (ul eadem hacc formula jubet) el credit a nullo se posse absolvi, ac ne ab ipso quidem ponlilicc. ab obligatione hujus juramenti, is negat in summo ponlilicc po­ testatem solvendi. Quod aulem Rex dicit, nullum esse verbum nisi condilionalc in hoc juramento dc pontificis potestate ligandi vel solvendi, non ap­ paret in quo sensu veritate nitatur. Ista siquidem verba: Vere credo, el certa conscientia teneo, quod neque papa, neque quivis alius me ab hoc juramento, vel illius ulla particula absolvere possit; non sont conditional);!, sed absoluto; el in hac juramenti formula expresse continentur; cl ad potestatem pontificiam negandam circa absolutio­ nem, apertissime perlinent. Λ’. Mendacium pag. 37. Diocletiano el Ncroni,vellent nollent, ipsi etiam summi pontifices subjecti esse cogebantur. Confutatio Quod chrisliani sine exceptione, non coacte sed libere, et propter conscientiam, ethnicis im­ peratoribus subjiciebantur, vide apolog.nostram pag. 23. 24. cl veterum apologetica. XI. Mendacium pag. 47. Quibus verbis (Brevium Clementis VIH.) Jaco­ bus Scotiae Rex non excludebatur, sed includeba­ tur potius. Confutatio Si Brevia Clementis non excludebenl me a regno, sed includebant potius, cur ea flammis tradidit Camellus ? quare non mihi videnda asservavit . ut sibi et suis catholicis apud me majorem inde gratiam conciliaret? Responsio Brevia illa pontificia,neque nominatim Jacobum regem excludebant , neque nominatim include­ bant, sed hortabantur clerum el populum anglicanum catholicum, ut curarent quantum in se es­ set, ul Rex eligeretur a fide catholica non abhor­ rens: el quoniam talis existimabatur Rex Scotiae, ideo per ea Brevia includebatur potius, quam ex­ cludebatur, nostro saltem judicio. Au aulem, el cur ea Brevia Garnellus cremaverit, ignorare me fateor. Vidit fortasse, posse verba Brevium in ma­ lam partem accipi; vel audivit Jacobum regem ve­ re a caiholica fide alienissimum esse. Ideo Brevia quae tunc prodesse non poterant, ignibus tradidit, ut non obessenl. XII. Mendacium pag. CO. Ex quatuordecim articulis in juramento fidelita­ tis comprehensis, undecim sunt, qui primatum pontificis in spiritualibus attingunt. APOLOGIAE ΙΟΧ Confutalio I Ex hisce articulis ne unus quidem pontificis primatum in spiritualibus attingit. Quqjrsum enim attingeret, cum contra primatum pontificis in spiritualibus expressum alibi juramentum exlet? Responsio qua conscientia dicat ea, quae probare numquam poterit. XIV. Mendacium pag. 61. Scit Bcllarminus, Campianum contra haereticam pravitatem solum conspirasse. Confutalio Ex qualuordecim articulis in juramento compre­ Quod Campianus ultimo supplicio affectus est. hensis, ul Rex ipse divisit cl numeravi! per qua­ non in caussa fuit, quod contra haereticam, ut luordecim oppositas propositiones in apologia sua hic libellalor videri vull, sed quod contra regipag. 51. cl 52. soli sunl 1res. primus, tertiusdeci­ nam Elisabclham et hujus regni statum conspi­ mus cl quartus decimus,qui dc potestate papae ni­ raverit, id quod ex actibus judicialibus eviden­ hil diront.reliqui omnes dc potestate papae in ex­ tissime constabat. communicandis , vel deponendis principibus lo­ quuntur. cam vero poleslalem ad primatum in spi­ Responsio ritualibus perlinere dubium non est. cum papa Disputationes tertio habitae ministrorum cum non excommunicet, neque deponat principes, nisi aposlolica potestate : aposlolicam nutem poleslalem Complano de fide catholica in turri Londmensi,sa­ spiritualem esse omnes fateantur. lis ostendunt caussam veram supplicii: praesertim eum post disputationem tertiam acerrime tortus Campianus fuerit. Non tamen ignore, neque nego XIII. Mendacium pag. 64. conticia fuisse crimina conspirationum, quae ne­ que ipse fassus csl. neque de iis ab aliis con­ Inter alias calumnias, illam profert in medium, victus fuit. Actis judicialibus in Campianum quae quod Bcllarminus vel conscius, vel anclor fuit pro­ fides haberi debeat, docent acia similia in Garditionum adversus reginam Elisabclham. nellum. Confutatio Numquam dixi (in apologia) Bellarminum vel auctorem vel conscium fuisse proditionum adversus reginam Elisabclham; sed proditorum praeceptorem, cumque tam pravis el pernicio­ sis dogmatibus eorum mentes imbuisse,ul iis fa­ cillimum esset Ihesim transferre ad hypoIhesim: et quae ille e cathedra dictaret, ad suas machi­ nationes pro re nata accommodare. Responsio Apologise verba pag. 58. haec sunl. Quidam ex eo numero sacerdotum cl jesuitarum, qui el ipsi praecipui proditores erant, el proditionum gratissimarum fautores in nuperam reginam initurum , patrem llobertum Bellarminum. pro uno ex praecipuis suis vel auctoribus vel ora­ culis celebrare non dubitaverunt , cl ad margi­ nal) notai, qui sini illi proditores dicens: Cam­ pianus el Harlus: vide colloquium in turri l.ondinensi habitum. Ex his verbis quis non judicet. Campianum cl llarlum vocari proditores, el eorum auctorem fieri 11 llarminum?Sed quoniam Campianus ct Harlus nullius proditionis convicti fuerunt, cl in turri Londinensi. ubi Bellarmini scripta alle­ gat:! «uni. non de proditionibus, sed dc Conlrovcrsus lidei dispulabalur.et Bcllarminus llarlum num· qn ni vidit. Campianum semel dumlaxal Romae in transitu salutavit; ac per hoc neutrum discipulum habuit: denique quia neque in cathedra Bellnrminu> aliquid unquam dixil, neque in libris aliquid scripsit, quod ad proditiones perlincal: videal Rex XV. Mendacium pag. G5. Cur llenricus Garnellus, vir doctrina omnisgeneris cl vitae sanctitate incomparabilis, ultimo supplicio affectus csl. nisi quia revelare noluit, quod salva conscientia revelare non polcral?; Confutalio Quod hujus nefandi facinoris notitia, non ex sola confessione, ad llenricum Garnellum per­ venerit. ul iste mentitur, sed aliis eliam modis·, nec ex unius sed plurium relatione, ita ul salva conscientia illud revelasse potuisset, vide Monil. praef. pag. 131. el comitis Norlhamptomii li­ brum. Responsio Vidi monitoriam praefationem, vidi eliam actio­ nem in Gnrncllumised vidi quoquo responsionem, qua actionis illius mendacia deteguntur, el inde in sententia confirmatus sum, quam ab oculatis el auritis testibus acceperam, non fuisse ullo legi­ timo indicio probatum . proditionem pulvcrariam alia via quam sacramenlalis confessionis, ad Gar­ nellum pervenisse, quod ipse cl in judicio, clad patibulum confessus est. XV/. Mendacium pag. 71. Itaque Syxlus pontifex neque rogem caedi impe­ ravit. neque caedem a privato illo homine factam approbavit. APOLOGIAE Confutatio Responsio Quam splendidum sil hoc mendacium, patet exoratione ipsa Syxti quinti. Monitoria praelatio narrat, non probat. Act o in proditores sine pudore, mentitur de iis rebus, quae notissimae sunl Angliae universae: sed ideo edita est, ul apud exteros fidem inveniat el lallat incautos. Responsio Nulla apud nos Syxti V. cxtal oratio: el quae ab adversariis edita est, quamvis fidem non merea­ tur , tamen in eam sententiam commode polesl exponi,quae in responsione nostra legitur pag.70. il. 72. XIX. Mendacium pag. 97. Jacobus autem cum catholicus non sil, neque Christianus est. Confutatio XVII. Mendacium pag. 91. Quod autem additur de Slanlejana proditione, non fideliter, neque vere narralur.siquidem, more suo auctor apologiae mullis additis mendaciis hi­ storia loede corrupit. Contra. Ego vero catholicus sum. ul qui fidem profitear vere antiquam catholicam el apostolicam:ac proinde vere Christianus sum. Vide con­ fessionem fidei meae in Monit. praef. pag. 37. 38. et deinceps. Confutalio Responsio Vidi confessionem regis in monitoria praefatione Quaedicla sunl de proditione Slanlejana re­ cl cx ea plane,manifesleque didici regem non esse citata erant ad verbum ex apologia Alani. pro catholicum, plurima enim Rex damnai el negal, caussa Slanlejana, ul ibi videre esi. quae fides catholica eliam antiquissima semper do­ cuit. Aon potest autem dici calholicus.qui aliquam pariem catholicae fidei lenel, sed qui lotam tenet, Responsio alioqui omnes haeretici catholici essent. El si Rex catholicus est. cur in lota apologia pro juramento Apologiam illam totam nullo verbo omisso, de- fidelitatis, cos catholicos vocat, quorum fidem cl nuo legi.nec inveni verba illa quae Rex citavit: di­ religionem detestatur? cit quidem Alanus bellum reginae, quo in Hollandia oppida regi catholico eripuerat,fuisse injustum XX. Mandacium pag. 98. cl ideo oppida illa regi debuisse restitui: sed non dicit. Quod quandoquidem excommunicato esset regina, cl haeretica, non solum liceret jam ejus El si vera sunt, quae narrantur ab iis, qui eum subditis, verum eliam necesse esset ab obligatio­ intime noverunt, cum in Scotia Purilanos cl Prolene conscientiae, nudare eam omni, quo possent, slanlium inimicus esset, nunc in Anglia Protestons praesidio, el sive exercitus. sive oppida, sive ar­ est.cl Purilanorum adversarium se gerit. ces el propugnacula ejus oblinerent.regi Hispano hosti tradere, regina deinceps nihil habente pro Confutalio prium vel suum, haec inquam.non dicil cardina­ lis Alanus.ei tamen Rex affirmai haec ipsa ad ver­ Contra. Qualis Puritanus eram in Scotia.vide bum recitata esse ex apolog a Alani, pro caussa Slanlejana. Apologia illa cxtal angbce, gallice Cl praefationem in Basilicon Doron cl Monit.prae/’. pag. 48. 49. itulice, consulat lector apologiam el judicet. XVIII. Mendacium pag. 93. Responsio Constat Hcnricum Gnrnctinm in publico judicio constanter semper dixisse, nnque se. neque ullum jeeuilam hujus conspirationis auctorem, vel com­ plicem, vel consultorem, vel consentientem ullo modo fuisse,el paulo post idipsum instante morte coram innumerabili populo longa oratione prote­ status est. Vidi ista duo. sed vidi eliam confessionem Sco­ ticam Purilanorum cui Rex subscripsit, sic enim incipit confessio. Brevis el generalis confessio Chri­ stianae religionis, secundum Dei verbum el acta parlamenlorum: subscripta a regia majestate ejusque familia el diversis aliis: ad Dei gloriam et bo­ num exemplum omnium. Edernburgi 28. januarii, anno Domini 1580. el regni ejus 14. Legi quoque in ipso Basilico Doro regem dicentem, sc certo co­ gnovisse religionem, quae vicel in Scotia, esse ve­ rissimam: religionem autem, quae viget in Scotia, fatetur ibidem Rex divino miraculo a Purilanis se­ ditiosis iniroductam elc. Confutalio Liber qui inscribitur . Actio in proditores cl no­ stra Monitoria praefatio pag. 131. 132. clareovincunt contrarium. 4POI.OGIAE ιιο CAPUT XVI. Sequuntur historiae, quas Box ementitas dicil, cum responsione. humiliasse testantur historici. Lamb.Schaphnab. ad annum 1077. Abbas Ursperg. ad annum 1075. Platina in Gregorio VI/. Auctor vitae HenriciIV Bruno in historia Belli Saxonici, Cuspinianm in Henrico /V. Sigonius de regibus Italiae lib.·). Laizardus in epitome hist, univer cap. 193. Prima historia ementita pag. 70. Constabat eum (Ilcnricum IV.) naturali morbo exlinclum fuisse. Confutatio Non constabat quandoquidem historici non­ nulli aliter scribunt, eum in vinculis morluum fuisse, vel fame, vel poedore siluque carccris, lege fasciculum temporum ad annum 1094. Laziardum epitome univers, hist. cap. 198. Pau­ lum l.angium in chronico Cilizcnsi ad annum 1105. Jacobum Wimphelingium in epitome re­ rum Germanicarum cap. 28. Responsio Dixi in loco nolalo, conslarc Ilcnricum IV. non fuisse occisum gladio aul veneno, sed naturali morbo exlinclum, ubi opponitur naturalis morbus, gladio el veneno, sive is morbus naturalis contra­ ctus sil cx crapula, sive cx inedia, sive ex nimia deambulatione, sive cx nimia detonsione in carce­ ro, sive ex luxu el deliciis,sive ex poedore siluque carccris. Quare cum nullus hi-loricus referai, Henricum IV. fuisse occisum gladio aul veneno: con­ stat veritas historiae, quam adduxi. Sed praeterea constat eliam Ilcnricum IV. non in vinculis, nec poedore carccris aul fame, sed naturali morbo de­ functum Leodii anno I106. cum adhuc milites ha­ beret ct bellum lilio occulte movere vellet, vide historicos ad annum 1106. Godcfridum Vitcrbiensem, Additionem ad Lambcrlum Schaphnaburgensem, Dodechinum in additione ad Marianum Scotum, Sigeberlum in chronico, Syffridum presbyte­ rum in epitome, Abbatem Urspcrgcnsem, Othonem Frisingensem cl alios. Porro fasciculus temporum, Paulus Langius cl pauci, qui dicunl Illum obiissc in carcero, vel decepti sunl cx eo quod Ilcnricum in carcero fuisse noverant, elapsum aulem ignora­ bant, aul non rccordabanlur.vcl certe dicunl obiis­ sc in carcero, quia civitas Leodicusis. quae fere sola illi relicta eral cx lolo imperio, pro carccrc computabatur. Responsio Ilcnricum IV. sponte sc nd illam humilitatem de­ jecisse dixi, quoniam non vi adductus,sed proprii voluntate accessit, ul omnes citait historici el alii permulti testantur. Accessisse aulem ad papam,ul a vinculo excommunicatis solveretur, ut eliam ab­ solutus fuil; iidem historici testes sunl. Quod au­ tem ab excommunicatione absolvi «Icsideravil.ne regnum amitteret, verissimum est, jam enim prin­ cipes Germaniae decreverant, eum regno privare, si annum integrum in excommunicatione persere rarel. Sed ista non pugnant inter se, neque effi­ ciunt, ul conficta sit historia, quam retuli iidemenim historici ulruinque dicunt el Ilenricuin sponte cx Germania in Italiam ad papam venisse el sum­ ma humilitate absolutionem ab excommunicatione petivisse el accepisse: el eam fuisse potissimam caussam, cur absolutionem tanto labored humililate quaesierit, ne regno spoliaretur. 111. Historia ementita pag. 83. Haec historia (Alexandri III. Fridcrici Barbarossac cervicem pede conculcantis) est dubiae fidei. Confutatio Al non csl dubiae fidei apud historicos: cum nullus neget, mulli affirment, ul Nauclerus, Ja­ cobus Berg omensis. Petrus Justinianus, Pupi rius .Hassonus, Alphonsus Ciacconus, Hierony­ mus Bardus. Responsio (’.onllclae historiae reus non est, qui historiam aliquam dubiae fidei esse dicil: scd*qui falsam hi­ storiam narrat ; nisi vocabulis abuti velimus. Sed praeterea historici quos rex citat,recenliores sunl: antiqui enim nihil tale scripserunt. Porro Roinuoldus archiepiscopus salernllonus, qui interfuit cl omnia accuratissime dcscripsil, Fridericum narrai //. Historia ementita pag. 83. lolo corpore procubuisse ad pedes Alexandri pon­ tificis, mox aulem a pontifice cum lachrymis beni­ A quo (vinculo excommunicationis) ul absolvi gnissime sublevatum, quod idem narrai lingeries nicrcrelur, ad islam humilitatem sc ipse (Ilcnricus ejusdem aetatis auctor in annalibus anglicis. Al, IV.) sponlc dejecit. inquil Rex, multi rem illam scribunt, nemo negat. Respondeo: Argumentum hoc concludere, quando veteres affirmant el nullus ejus temporis aul po­ Confutatio sterioris negat: sed (piando soli recenliores affir­ Ilcnricus IV. non sponte, nec metu excommu­ mant, non csl mirum, si veteres non negent quod nicationis papae quam invalidam censuil, sed divinare non potuerunt a receptioribus, contingen­ metu amissionis regni et vilae, se se in tantum dum fuisse. \P0I.OG|\E IV. Historia emenlitapag. 83. Quid aliud Fridericus lioauil, nisi excommunica* lioncm? Confutatio Al Fridericum timuisse. solam excommunicalioncm nullus antiquus historicus scribil:sed im­ perii cl dominii amissionem potissimum timuis­ se testantur plurimi, Murtinus Polonus ad an­ num IIGG. Platina in Alexandro III. Laziardus in epitome hist, universalis cap. 212. Aauclerus generatione 10. Jacobus Wimpltelingius in epi­ tome rerum Germaniae cap. 32. Responsio Quid Fridericus timuerit, docet ipse in oratione, quem habuit Veneliis coram pontifice el maxima procerum multitudine,quam ex llomunldo Salerni­ tano archiepiscopo referi cardinalis B ironius lom. 12. annalium pag. 714 . ubi operte professus est, agnoscere se errorem suum cl schisma cujus au­ ctor fuerat cl nihil magis Umere, et odisse, quam ab Ecclesia separationem. Idem eliam constat ex facto, nam permissum non est Venclias ingredi, nisi antea ab excommunicatione absolutus esset. Sed cum cum pontifex per episcopos osliensem, portuensem el pracncslinum absolvi jussissckliim demum dux Venetorum illi obviam profectus csl; cumque in urbem Vcnetiarum magno cum honore et publica laetitia introduxit. Neque vero historici allegati contrarium testantur. cum enim dicant, cum timuisse, ne ab imperio caderet, hoc ipso censen­ tur diccre, timuisse excommunicationem , per quam.nisi mature absolveretur, imperium amittere potuisset. If! fuisse; Sabellicus, fuisse, qui crederent, litteris mandarunt. Ista vero non sunl historicorum testi­ monia, quorum esi res geslas vere narrare, sed opiniones, ve! suspiciones hominum, qui non raro suspicando vel opinando falluntur. Certe Onuphrius Panuinius in annotationibus ad Platinam, Tureae fratrem naturali morbo periisse scribit. CAPUT XVII. Sequuntur nova dogmata, quoe Ilex notavit in meo libello. Primum dogma novum pag. 9. Inter Immines convenit, posse pontificem maxi­ mum haereticos principes jure deponere el subdi­ tos ab eorum obedienlia liberare. . Confutatio Immo vero tantum abest, ut inter omnes de hoc conveniat, verius ut dica<.ante Hildebrandt pontificatum.id nemini unquam venisse in men­ tem.qui primus omnium hanc novamdoclrinam, planeque. ante inauditam prodidit, ut mulli viri docti, cum illius, lum subseq ventis saeculi te­ stantur (ut alios inferiorum aetatum testes omit­ tam) qua de re vide epistolam cleri Leodiensis ad Paschalem II. sententiam episcoporum horum temporum apud Aventinum lib. 5. fol. 579. etc. Responsio Cum dixi, inter omnes convenire, de theologis ol jureconsultis catholicis loquebar: non dc schi­ smatici*. quales sunl quos Ι1··χ allegat. Salis enim sciebam duranto schismate llenrici quarti, mullos fuisse, qui pro. vel contra scriberent. Sed si hoc dogma a tempore Gregorii VII. (quem Rex llildebrandum vocat) initium habuit: cur post annos cir­ V. Historia ementita pag. 88. citer quingentos ego quasi novi dogmatis inventor Adde Cuspinianum (in hac re dc Tureae fralre aul seclalor accusor? Certe non potest dici novum, veneno sublato) aliorum historicorum testimoniis quod ante tot saecula viguit. Sed neque verum csl, destitui. ante tempora Gregorii VII. hanc doctrinam fuisse inauditam; cum constet, a Gregorio juniore.qui tre­ centis circiter annis Gregorium VII. antecessit, ex­ Confutatio communie.itum fuisse cl vectigalibus Italiae priva­ Eadem historia a plerisque aliis celeberrimis tum Leonem Isauricum imperatorem, testibus Zohistoricis memoriae, prodita csl. Vide Franciscum nara el Ccdreno. Ex auctoribus, quos Rex citat,duo Guicciardinum lib. 2. hist. liai. Paulum Jovium soli sont non contemnendi, Olho Frisingensis lib. lib. 2. hist, sut temporis, Sabellicum Ennead. G. c. 35. et Godcfridus Vileruensis par. 17. Sed hi 10. lib. 9. Conti nualorem Palmerii ad annum scribunt solum sc non legisse ante lempora Gre­ 1494. gorii MI. imperatorem a papa cxcommtiniealum ct nb imperio depositum fuisse: non tamen dicunl id Responsio fleri non posse aul non licere, ut schismatici di­ cunl. Ul aulem Rex videat, vere a me dicunt esse Historici citati narrant quidem fratrem Tureae convenire inter omnes catholicos lheologos cl ju­ periisso Neapoli vel Cujelae, nam cl dc loco va­ reconsultos, posse a pontifice maximo principes riant, sed penisse veneno Sabellicus in dubium re­ haereticos jure deponi ct subditos ab eorum obevocat. Venenum autem datum auctore , vel non dientia liberari : legat concilium generale latcraignorante pontifice, ul aliqui loquuntur, nullus of­ nenso sub Innoccnlio III. cap. 3. unde exlal cap. firmat. Suspicionem fuisse dicit Palmerii continua­ Excommunicamus, de haeret, et lugdunense sub tor; Guicciardinus, creditum fuisse; Jovius famam Innoccnlio IV. unde exlal cap..Id apostolicae, dc APOLOGIAE 412 seni, el re judic.in 6. Ilis enim conciliis nemo veto catholicus contradicere potest: ac per hoc inter oinnes catholicos convenit, haereticum principem jure posse deponi. Aeque his repugnat, quod in concilio lugdiincnsi citato Fridcricus variis de ca­ ussis depositus fuerit: nam una ex praecipuis fuit, quia suspectus dc haeresi argumentis evidentibus habebatur et si suspectus evidenter de haeresi de­ positione dignus a papa in generali concilio judi­ catus est, quanto magis haereticus manifestus jure deponi poterit? 1’orro ex auctoribus particularibus mullos inv- ni, qm expresse id fateantur: qui ex­ presse neget, nullum inveni: ideo non sine ratione affirmavi, inter omnes convenire. Consulat Ilex s. Thornam 2. 2. quaesi. 10. ari. 10. cl ne forte su­ spicetur, s. Thumam loqui solum de paganis aul judaeis, cum dicit, posse infidelem principem au­ ctoritate Ecclesiae privari dominio, quod habet su­ per fideles; legat articulum sextum ejusdem quae­ stionis el inveniet sanctum doclorem loqui de pa­ ganis, judaeis et haereticis , ac potissimum de hae­ reticis, quos affirmai esse infideles, paganis el ju­ daeis absolute et simpliciter deteriores. Eamdein sententiam de jure quod habet summus pontifex excommunicandi el deponendi principes haereti­ cos inveniet apud s. R.ymundum in Summa lit.de haereticis § 7:; s. Bonavenluram de, hierarchia ec­ clesiastica, pari. 2. cap.l.; s.Antoninum in Summa pari. 3. Iit. 22. cap. 3. § 7. el cap. 5. § 7.; Joannem Andream m cap. Ad apostolicae de seni, el re judic. in G. Ostiensem in Summa lit. de haere­ ticis. § qua poena puniatur, num. II. Abbatem in cap. Excommunicamus num. 2. litui, dc haereti­ cis. Joanncm de Turrecramala lib. 2. Summa de Ecclesia cap. 114. conclus. 4. in fine; Joanncm Driedonislib. I. De libertate Christiana cap. 14.; Dominicum a Solo in 4. sent. disl. 25. quacsl. 2. art. 1. conclus. 5.; Alphonsum de Castro De justa haereticorum punitione lib. 2. cap. 7.; Jacobum Simancam in tracl.de catholicis institutionibus lit. dc papa, num. 25. el alios, quos longum esset et non necessarium huc adferre. 11. Novum dogma pay. 51. la orlu supernatural!, quem habemus in Bapti­ smo, inlelligi dcbel juramentum tacitum el conge­ nitum ad obediendum principi spirituali, qui est Chrisli vicarius. Desponsio Nusquam dixit Bellarminus, cos, qui per Bapti­ smum renascuntur in Christo,in aliud quam in Chri­ sti nomen baptizari. Obligari autem eos, qui Ba­ ptismum Christi suscipiunt, ad obedieniiam vica­ rio Christi praestandam; docent omnes, qui faten­ tur, per Baptismum admitti homines ad familiam Christi: et Christi vicarium esse illum, quem con­ stituit Dominus super familiam suam, Jlailh. 24.el Luo. 12. Sed mirum csl, cur Rex mirelur, unde haec theologia nata sit, cum salis facile colligi po­ tuerit cx verbis ipsius in apologia pro juramento fidelitatis pag. 76. Ibi enim Rex docuit, duo esse juramenta subditorum, unum tacitum cl congeni­ tum, eum primum nati sumus, alterum declaratoriuin in confirmationem prioris adhibitum, quod nihil aliud csl, quam prioris ingeniti expressio,cl publica quaedam praedicatio. Ex hac admiranda Regis doctrina sequitur, si in orlu naturali de­ beat inlelligi juramentum tacitum cl congenitum ad obediendum principi politico: in orlu quoque supernatural),quem habemus ex Baptismo, inlelli­ gi debere juramentum lacuum el congenitum ad obediendum principi spirituali, qui est Christi vi­ carius. Itaque vel damnet Rex doctrinam suam de juramento tacito el congenito in orlu naturali, vel probet etiam nosiram de simili juramento tacito et congenito in orlu supernatural!, cl vel numerel ipse auctores doctrinae suae, vel desinat quaerere auctores doctrinae nostrae. <-* 111. Novum dogma pag. 94. Sed cum catholica doctrina non pcrmiltal ad ullum malum vitandum secretum sacramenlalis confessionis delegi, maluit ille mortem acerbis­ simam pali, quam tanti sacramenti sigillum vio­ lare. Confutatio Quod secretum sacramenlalis confessionis ad nullum malum quanlumcumque vitandum, vel praeveniendum possit delegi, vel indirecte sal­ tem aul in genere, modo persona, quae, confes­ sionem edit, celetur.praeterquomquod thesis csl cunctis principibus el rebuspublicis perniciosis­ sima, novum est dogma etc. Consule Alex. Alensem, Thornam, Scolum, etc. Responsio Confutatio Non est cur Rex fatigetur in auctoribus citandis, aul hac doctrina impugnanda,numquam enim ve­ .Virum est unde iste hauserit hanc novam cl nit Bellarmino in mentem docere.quod Rex existi­ mat cum docuisse: quod igitur dixit secundum ca­ prorsus incognitam theologiam quae non aliun d<' quam ex ipsius putido cerebro nasci potuit: tholicam doctrinam, non posse solvi sigillum con­ sin minus suos nubis auctores enumeret qui do­ fessionis. ad quodeumque malum evitandum, inceant. cl affirment chrislianos omnes sive parvu­ lelligendum csl, non esse licitum ullo modo pro­ lus. site adultos, virtute juramenti cujusdam ta­ dere personam confilentis, hoc enim proprie ca­ citi in Baptismo suscepti, teneri ad obedieniiam dit sub sigillum: alioqui nemini dubium csl posse absolutam Christi vicario praestandam, aut in detegi peccata ipsa vel ad capiendum consilium , vel ad praecavenda mala,vel aliis de caussis,dumaliud quam in Christi nomen baptizari. m APOLOGIAE modo cx manifestatione peccati non sil periculum ne manifestetur persona, quae peccatum confessa csl. Jam autem supra demonstratum csl. non ροluisse Garncllum delegere proditionem in confes­ sione sacramcnlali cognitam, nisi etiam detegeret proditores: ideo maluisse crudeli supplicio vitam amittere, quam sacrosanctum secretum violare. pontificis declarata. Ideo in eodem loco dixit Bel­ larminus auctoritatem imperantis in utroque loco camdcm osse, videlicet Hei,qui per Moysem jussit in Levilico, ul judaei a carne suilla se abstinerent: cl per eumdem Moysem in Deuteronomio jussit,ul omnes summo sacerdoti obtemperarent. IV. Novum dogma pag. 102. V. Novum dogma pag. 135. Ego vero audeo dicere, meliorem caussam ha­ bere catholicos juramenti recusandi, quam Elcalarus habuerit carnis porcinae non gustandae. Clericos exemptos esse a jurisdictione princi­ pem saccularium, ac per hoc, non esse subjectos regibus: sed debere tamen leges eorum dc tempo­ ralibus rebus observare non vi legis , sed vi ratio­ nis, idest, non quia subditi sunl, sed quia ratio dictat ob commune bonum, el pacem rcipub. eas leges ab omnibus esse servandas. Confutatio Haec assertio revera novum dogma continet, Breve scilicet pontificium legi Uosaicae praefe­ rendum esse: el catholicos magis teneri pontifi­ cis decreto, quam judaei olim lege per Moysem tradita tenebantur. Responsio At Bellarminus in illa pag. 102. disertis verbis comparavit praeceptum non comedendae carnis porcinae cum praecepto recusandi juramenti regii quoad materiam, non quo ad legislatores. Itaque hoc solum dixit, meliorem caussam habere catho­ licos juramenti recusandi,quo summi pontificis au­ ctoritas violatur, quam Eleazarus habuerit non gu­ standae carnis porcinae: quoniam longe major res csl, violatio auctoritatis summi pontificis, quam csus carnis porcinae: frustra igilur Rex comparat Breve pontificium cum lege Moysis.Sed neque ve­ rum csl, praeceptum non admittendi juramentum, dc quo agimus, nili solum auctoritate Brevis pon­ tificii: nititur enim auciorilale divina per Breve Confutatio Quam sil amicus regibus cardinalis, el qui cardinali a sacellis est. qui tot subditos ab eo­ rum potestate exemptos velint docet Monil.Praef. pag. 23. 21. Responsio Expcclabam. ul Rex novitatem hujus dogmatis demonstraret, juxta titulum illum. Nova dogmata, una cum novitatis ipsorum declaratione. Sed quia vidit, dogma istud inveniri apud omnes theologos cl jureconsultos: immo in ipsis sacris pontificum canonibus cl conciliorum decretis: prudenter di­ vertit ad invidiam cardinali apud reges conflan­ dam,quasi ipse primus sil auctor exemptionis cle­ ricorum. Sed sicut ipse nihil novi docuit, ita spe­ rat. manifestam istam calumniam, nihil ei apud catholicos reges cl principes nocituram. Finis apologiae cardinalis Hcllarmini. Pfi.laiuuxi Vol. IV. P. II. ROBERTI S- fi. E. CARB· BELLARAIIAI AD LIBRUM INSCRIPTUM TIliPLICl 5 Ο DO HUPLEX Cl SEES % Sive apologia pro juramento fidelitatis ,Virer»»» du» ■·■<·'!» Ι·»1«.» FAUtl ». « rece.W. IKer»» e»rdl..»ll. BEL1.11UH»· Al) GEORGIUM BLAKUELLUM AAGLIàE AHCUÏPntSBYFEHVM RESPONSIO Λ I) L I I! Ii U JI INS C Ii I I’ T Γ JI Triplici nodo, triplex caucus, sire apologia de. Prodiit anno superiori, ex urbe l.ondino, liber anglicane idiomale scriplus, adversus duo Brevia summi pontificis et epistolam quamdam cardinalis Bellarmini, sine nomine quidem auctoris,sed regia tamen auctoritate impressus et in ipso fronlispicio, triumphum canens ante victoriam, scriptum gere­ bat, 7'unc omnes populi clamaverunt et dixerunt, magna esi veritas, cl praevalet. Hic liber, in latinam linguam conversus, ad nos quoque ante pau­ cos dies pervenit. Sed qui cuneos ad scindendos nodos 1res adbibere curavit, boc uno maxime pec­ casse videtur, quod non recte cuneos ad nodos ap­ plicuit. Itaque magno, sed inani conatu aerem ver­ beravit cl tunc omnes populi clamaverunt et dixe­ runt. magna est veritas cl praevalet, qoac funiculo triplici colligata, dissolvi non potuit. Ac, ut sine ambagibus loquamur, qui apologiam scripsit pro juramento fidelitatis, adversus duo Brevia Pauli V. sumini pontificis cl epistolam cardinalis Bellarmi­ ni; neque juramentum , neque brevia , neque epi­ stolam intellexisse videtur. Affirmat enim juramento fidelitatis,quod Rex Anglorum subditis suis catho­ licis praestandum proposuit, solam civilem obedicnliam contineri. Addit, Brevibus pontificiis et cardinalis epistola civilem obcdicnliam prohiberi. Neutrum est verum, ut paulo post apertissime de­ monstrabitur. Format deinde varia argumenta ex Scripturis, conciliis et Patribus, quibus probet de­ beri regibus obcdicnliam civilem a subditis: quod quia in Brevibus et epistola non negatur,argumenta non magis concludunt,quam ea, quae in dialectica duci dicuntur a disparatis: quamvis autem hoc gcncratim admonuisse sufficeret,tamen, ut etiam tar­ dioribus liat salis. (t) Primum ostendemus: Juramentum catholicis propositum, non solum civilem obcdicnliam, sed etiam catholicae lidci abncgalioncm rcquircrc:haec enim est principalis quaestio quae inter nos hoc tempore disputatur. Deinde singulas partes apologlac discutiemus. Igitur juramento fidelitatis, quod habetur in edi­ cto regio anni 1G06. post articulum decimum cl in hac ipsa apologia ex Brevi aposlolico recitatur, au­ ctor apologiac contineri affirmat solam civilis obedicntiac professionem, haec enim sunt verba ejus pag. 4. Rex specimen qtioddnm, atque exemplar sui praebuit, se nihil in Pontificios moliri, nec meditari conscientiae caussa. nec ultra quid de­ siderare .quam ul de eorum /ide cl constantia se· eurus fieret. quam propter conscienliam suae majestati praestare tenebantur. Daec sunt ejus verba in latina editione; sed in anglicana.quac an­ tea prodierat, clarius dicebatur, regem nihil desi­ deraro, nisi ul securus de civili etiam obedienlia rcddcretiir. Item pag. G. et 7. idem auctor sic lo­ quitur: Quare pontifex se immiscet operi non suo et falcem sic mittit suam in messem alienam, in re praesertim civili et quae cum nullatenus spe­ ctat? In anglican» editione legitur opertius, in re­ bus mere cl solum ad civilem obcdicnliam spe­ ctantibus. Item pag. 2G. dicit: Pontificem prohi­ buisse per suum Brevem, rem licitam, mereque ci­ vilem. Item pag. 29. cum testimoniis Patrum, Scri­ pturarum et conciliorum probasscl civilem obc­ dicnliam deberi regibus a subditis, subjungit, co­ hortationem ponlificis ad catholicos anglos, ul pro juramenti recusatione martyrium constanter sub­ eant, ad rem non facere, cum in hoc juramento non agatur nisi de civili obedienlia,quae cum lidc catholica non pugnat. Quasi, inquit, romanam re­ ligionem profiteri et civilem obcdicnliam princi­ pi praestare, duae quaedam res essent, nullo pa­ cto consociabiles, sed invicem compugnantes at­ que contrariae. Iluee ille. Et pag. 49. //oc.inquit, juramentum tantummodo civilem obcdicnliam attingit subditorum erga principem, in caussis mere temporalibus. (2) At nos facile contra probabimus in hoc eo­ dem juramento non agi de sola civili obedienlia, sed agi de fide catholica, idcsl, de primatu sedis (I) Summa lolius operis duobus capitibus compre­ hensa. (2) In juraimnlo anglicaiw pruualtu apodulici abnc 'jalionem quaeri probatur. IS RESPONSIO AD APOLOGIAS aposlolicac, quern in Scripturis sanctis apertissime fundatum, catholici omnes ut fidei orthodoxae dog­ ma certissimum habent. Id probamus primum ex edicto regio,in quo hu­ jus juramenti formula continetur atque praescribi­ tur. Nam (I) titulus edidi hic est, Ad detegendos cl reprimendos Papistas.Cur non dicilur.ad dete­ gendos et reprimendos rebelles? nisi quia finis, cujus gratia excogitatum est juramentum, non est detectio negantium civilem obedientiam, quod re­ bellibus convenit, sed deledio negantium prima­ tum spiritualem regis cl confltentium primatum spiritualem summi pontificis, quod catholicorum, quos vos Papislas appellatis, proprium esse digno­ scitur. Secundo probamus (2) ex ipsis juramenti ver­ bis, primum ex illis: El quod papa nec per scipsum, nec per ullam aliam auctoritatem Eccle­ siae, vel sedis romanae ullam potestatem,vel au­ ctoritatem habeat regem deponendi etc. vel ullos subditorum suorum, ab eorum suae majestatis obedienlia el subjectione exonerandi etc. Hic jam manifeste perspicitur, hoc juramentum non conti­ nere solam civilem obedientiam in rebus mere tem­ poralibus, ut auctor apologiae tam saepe repetivit, sed continere abnegaliunem pontificiae potestatis, quae non est res mere temporalis, sed res sacra et coelilusdata, quam nullus mortalium tollere,vel minuere potest. Sed neque hoc loco necessarium esi disputare, quo modo sil accipienda haec pote­ stas. aut quibus de caussis exerceri possit, de qua re theologi el jureconsulti disputant, siquidem in­ ter omnes convenit, posse pontificem maximum haereticos principes jure deponere cl subditos eomin ab obedienlia liberare, cum hac enim condi­ tione reges lerrac ad Ecclesiam admittuntur, ut sceptra sua Christo subjiciant cl fidem ac religio­ nem non evertere, sed prolegere; defendere, non oppugnare debeant. Quod si nolint, jus est illi,qui toll Ecclesiae vice Christi praeesi, eos a commu­ nione fidelium segregare subditisque interdicere, ne illis pareant. Idem probatur (3) ex verbis sequentibus: Juro ex corde, quod non obstante aliqua declaratio­ ne, vel sententia excommunicationis, aul deprirationis facta, vel concessa , aul facienda, vel concedenda per papam, vel successores suos,vel per quamcumque auctoritatem derivatam, vel derivari praelensam ab illo, seu a sua sede con­ tra dictum regem, haeredes aul successores suos, vel quacumque absolutione dictorum subditorum ab obedienlia ; fidelitatem tamen el veram obedienliam suae majestati, haeredibus el successo­ ribus suis praestabo etc. Hic aperlc negatur sum­ mo ponlilici potestas excommunicandi reges etiam haereticos. Quo modo enim licite cl juste catholi­ cus jurabit, se non pariturum summo pontifici re­ gem haereticum excommunicanti, nisi credat non posse a pontifice regem haereticum excommunica­ ri? Atqui potestas excommunicandi intrinseca est primatui aposlolico, atque ab eo inscparabilis.cum b. Petro, ut primo spirituali primati dictum sila Domino: Quodcumque ligaveris super terram, e,rit ligatum el in coelis, Maith. 1G. El cum (4) ei­ dem Petro, atque in eo successoribus omnibus au­ ctoritas data sil totum gregem Dominicum pascendi el regendi, Joan. ult. cerle vel Ilex Anglorum ad gregem Dominicum nullo modo perlinet, vel b. PcIro ejusque successoribus subditus est,atque ab eo ligari cl solvi potest. Neque ulla justior caussa ex­ communicandi fingi potest, quam hacresis,quae fi­ dei catholicae el omnes justitiae fundamentum tol­ lit. Quare is, qui affirmat, non esse in summo pon­ tifice potestatem excommunicandi reges haereticos, neque illi esse parendum, si id facial; is omnino affirmai, non esse summum pontificem capul Ec­ clesiae universae, ac per hoc primatum apostolicum negare convincitur. Non igitur hoc juramento sola civilis obedienlia quaeritur, sed quaeritur abnegalio fidei catholicae el ut obcdialur homini con­ tra obedientiam Dei. Sed alia verba ejusdem juramenti consideremus, El ulterius, inquit, credo cl in conscientia mea resolvor, quod (5) nec papa, nec alius quicum­ que poleslalem habel me ab hoc juramento, aut aliqua ejus parte absolvendi: quod juramentum agnosco recta, ac plena auctoritate, esse miJdle­ gitime ministratum. Hoc autem loco qui paulo ante jurando negaverat potestatem ligandi in summo pontifice, idem nunc potestatem solvendi negat. Nam ex verbis illis Dominicis,Quodcumque solve­ ris super terram,erit solutum el in coelis,catho­ lici omnes colligunt, ad pontificis maximi auctorita­ tem perlinere, non solum poleslalem absolvendi a peccatis, sed etiam a poenis, censuris, legibus, volis alque jurameniis, quando id expediat ad glo­ riam Dei, atque animarum salutem. Sed praeterea dum affirmat hoc juramentum sibi reda ac plena auctoritate legitimo ministratum, simul afllrmatre­ gem suum, a quo juramentum propositum est, po­ testatem supremam habere in spiritualibus; cum agnoscat in illo plenam auctoritatem jubendi, ut pontificia excommunicatio, sive declaratio contem­ natur. Tertio probamus hoc idem, ex alio simili jura­ mento apertiore, quod hic idem auctor apologiae ad verbum recitat pag. 49. Hujus juramenti haec sunt verba (G). Ego /t. B. palam testor cl ex con­ scientia mea declaro,quod majestas regia unicus esi supremus gubernator hujus regni, omnium· que aliorum suae majestatis dominiorum ac ter­ ritoriorum,tam in omnibus spiritualibus, sive ec­ clesiasticis rebus aul caussis, quam in tempora­ libus: el quod nullus extraneus princeps, perso­ na , praelatus, status aul potentatus habel, aut habere debet ullam jurisdictionem, potestatem, (1) Ex titulo edicti. ('i) Ex ipsis juramenti verbis. (3) Item ex aliis formulae verbis (l OtttMt fltn Jtuiii « hunt h ce-noribus. (.’>) Juram. Angliae negat poleslalem solvendi insummo pontifice. (G) /. <: formula juram. de primatu regis ecclesiastico, negari pontificis primatum convincitur. PHO JI R\MENTO FIDEI.ITVTIS super iorita tern, praeminenliam vel auclorilalem ecclesiasticam,sivc spiritualem infra hoc ragnum etc. Haec juramenti formula hoc solum distal ah illa, quae inclusa est in Brevi pontificio, quod ista verbis expressis cl propriis continet obncgalionem primatus aposlolici cl ideo non facile proponilur iis, qui aperlc se prolllcntur catholicos ; illa vero formata csl verbis obscurioribus cl per ambages circumloquulionem , ad decipiendos incautos , ul vere mullos, alquc adeo archiprcsbylerum ipsum deccpil. Sed ex hac formula clariore facile possunl viri prudentes iniciligcre, quo lendal illa formula, quae dum jubcl abnegari poleslalem excommuni­ candi regem, simul jubcl abnegari primatum aposlolicum in Ecclesiam universam cl apcril aditum ad constituendum primatum regis in spiritualibus. Addo posiremo confirmationem ex verbis hujus an­ cioris, quamvis enim millies repellent, in hoc ju­ ramento non contineri, nisi civilem obedientiam; tamen pag. 88. excidit illi (I): Iloc juramentum institutum esse,quo populus arceretur, ne ita alte amarum illud populum ebiberet anlichrislianarum scortationum. Quid enim vocare solent Ad­ versarii anlichrislianas fornicationes, nisi venera­ tionem pontificiae potestatis? Non ergo sola civilis obedienlia , sed etiam deleslaiio spiritualis obedicnliac hoc juramento conlinelur. Inspiciemus nunc Brevia pontificia ad calholicos Anglos per­ scripta. y ». PRIMUM BREV E Dilecti filii, salutem cl aposlolicam benedictio­ nem. Magno animi moerore nos semper aiTecerunl tribulationes cl calamitates,quas pro relinenda ca­ tholica fide jugilcr sustinuistis; sed cum inlclhgamus omnia hoc lempore magis exacerbari, afflictio noslra mirum in modum aucla csl. Accepimus nam­ que compelli vos, gravissimis poenis propositis, templa haereticorum adire, coelus eorum frequen­ tare, concionibus illorum intéresse: profeclo credi­ mus procul dubio cos, qui lania constantia alquc fortitudine alrocissimas pcrscquuliones, infinilas propemodum miserias hactenus perpessi suni. ul immaculate ambularent in lege Domini, numquam commissuros esse, ul coinquinentur communione 41!» PONTIFICIUM desertorum divinae legis. Nihilominus zelo pasto­ ralis officit nostri impulsi cl pro paterna sollicitu­ dine, qua de salute animarum vestrarum assidue laboramus: cogimur monere vos. atque obteslari. ul nullo paclo ad haereticorum templa accedatis, aul eorum conciones audiatis, vel cum ipsis in riti­ bus communicetis, ne Dei iram incurratis. Non enim licel vobis haec facere, sine detrimento divini cultus ac vestrae salutis. Quemadmodum diam non potestis,absque cvidenlissima gravissimaque divini honoris injuria, obligare vos juramento, quod si­ militer maximo cum cordis nosln dolore audivimus propositum vobis fuisse praestandum, infrascripli tenoris, videlicet: (2) Ego .1. /?. vere el sincere agnosco.profdeor, bedientiam suae majestati haeredibus et succes­ testificor el declaro in conscientia mea, coram soribus suis praestabo, ipsumque et ipsos tolis Deo et mundo, quod supremus dominus noster meis viribus, contra omnes conspirationes cl afHex Jacobus csl legitimis el verus Ilex hujus re­ tenlata quaecumque, quae contra personam il­ gni cl omnium aliorum majestatis suae dominio­ lius vel illorum, eorumque coronam cl dignita­ rum cl terrarum; el quod papa nec per se ipsum, tem. ratione vel colore alicujus sententiae vel nec per ullam aliam auclorilalem Ecclesiae vel declarationis, aut alias facta fuerit, defendam: omnemque operam impendam revelare el maje­ sedis romanae, vel per ulla media cum quibus stati suae, haeredibus el successoribus suis, ma cumque aliis,aliquam poleslalem. nec audorihi lem habeat regem deponendi, vel aliquorum ma­ nifestum facere omnes proditiones el proditorias jestatis suae dominiorum vel regnorum dispo­ conspirationes, quae contra illum. aul aliquos nendi, vel alicui principi extraneo ipsum dam­ illorum, ad notitiam vel auditum meum perve­ nificare, aul terras suas invadere auclorilalem nerint. Praeterea juro, quod ex corde abhorreo.dete­ concedendi, vel ullos subditorum suorum ab eo­ rum suae majestatis obedentia, et subjectione ex­ stor el abjuro, tamquam impiam el haereticam onerandi, aul ullis eorum licentiam dare,arma hanc doctrinam et propositionem. Quod princi­ contra ipsum gerendi, tumultus seminandi, aul pes per papam cxcommunicali vel deprivati. aliquamviolcnliam.aut damnum majestatis suae possint per suos subditos, vel alios quoscumque personae, statui vel regimini, vel aliquibus suis deponi et occidi. subditis, infra sua dominia offerendi. Item juro Et ulterius, credo cl in conscientia mea resol ex corde,quod non obstante aliqua declaratione vor. quod nec papa, nec alius quicumque, pote­ vel sententia excommunicationis,aul dcprivalio- statem habel me ab hoc juramento aut aliqua nis facta vel concessa, aut facienda vel conce­ ejus parte absolvendi. Quod juramentum agno­ denda per papam vel successores suos. vel per sco reda ac plena auctoritate, esse mihi legiti­ quamcumque auclorilalem derivatam aul deri­ me ministratum . omnibusque indulgentiis, ac vari protensam ab illo, seu a sua sede contra di- dispensationibus in contrarium rcnuncio. Haecftum regem , haeredes aul successores suos, vel que omnia plane ac sincere agnosco et juro ju­ quacumque absolutione dictorum subditorum ab xta expressa verba per me hic prolata el juxta eorum obedienlia; fidelitatem tamen et veram o- planum ac communem sensum et intellectum (I) Idem probatur er ipsis verbis auctoris apologioe. (2) Formula juramenti fidelitatis. Λ20 RESPONSIO AD APOI.OGIAM eorundem verborum.absque ulla aequivocalione aul mentali evasione, vel secrela reservations quacumque. Ilancque recognitionem el agnitio- nem, facio cordial i 1er, voluntarie el vere,in vera fide Christiani viri, sic me Deus adjuvet. (I) Quae cum ila sini, vobis,ex verbis ipsis per­ spicuum esse debet, quod hujusmodi juramentum, salva fide catholica cl salute animarum vestrarum praestari non polesl, cum mulla contineat,quae fi­ dei el saluti aperte adversantur Proplcrca admo­ nemus vos, ul ab hoc, atque similibus juramentis praestandis omnino caveatis, quod quidem eo acrius exigimus a vobis, quia experti vesirae fidei con­ stantiam, quae tamquam aurum in fornace, perpe­ tuae tribulationis igne probala esi, pro comperto habemus, vos alacri animo subdituros cssc quae­ cumque atrociora tormenta,ac mortem denique ip­ sam constanter opperihiros. potius quam Dei ma­ jestatem ulla in rc laedatis, El fiducia nostra con­ firmatur ex his, quae quotidie nobis afferuntur dc egregia virtute atque fortitudine, quae non secus ac in Ecclesiae primordiis resplendet novissimis hisce temporibus in martyribus vestris. State ergo succincti lumbos vestros in veritate cl induti loricam justitiae, sumentes scutum fidei: confortamini in Domino ct in potentia virtutis ejus, nec quicquam vos delineat. Ipse aulem, qui coro­ naturus vos, certamina vestra in coelo intuetur,bo­ num opus, quod in vobis coepit, perficiet. Nostis quia discipulis suis pollicitus csl, se numquam re­ licturum cssc cos orplianos: fidelis enim csl qui repromisit, llclinctc igitur disciplinam ejus, hoc est, radicati cl fundati in charilale·,quicquid agitis, quicquid conamini, in simplicitate cordis cl unitate spirilus. sine murmuratione aut haesitatione una­ nimes facite: siquidem in hoc cognoscunt omnes, quia discipuli Chrisli sumus, si dilectionem ad in­ vicem habuerimus. Quae quidem cliarilas, cum sit omnibus Chrisli fidelibus maxime appelenda;vobis certe, dilectissimi filii, prorsus necessaria est. Ilie cniin vestra charilale diaboli potentia infringitur, qui nunc adversus vos tantopere insurgit,cum ipsa contentionibus, atque dissidiis nostrorum filiorum praecipue nitatur. Hortamur itaque vos per viscera Domini JESU CHRISTI, cujus charilalem c faucibus aeternae mortis erepti sumus, ul ante omnia, mutuam inter vos charilalem habeatis. Praescripsit sane vobis praecepta maxime utilia, de fraterna charilale vicissim exercenda, felicis recordationis Clemens papa VIII. suis literis in forma Brevis ad dilectum lilium magistrum Georgium arcbipresbylcrum re­ gni Angliac,datis dic quinta mensis oclobris 1G03. ea igilur diligenter cxcquimini ct ne ulla difllcullalc aul ambiguitate remoremini, praecipimus τοbis, ul illarum lilerarum verba adamussini sene­ tis cl simpliciter prout sonant ct jacent, accipiatis el inlclligalis , sublata omni facultate aliter illa interpretandi. Inierim nos numquam cessabimus Deum Patrem misericordiarum precari ut afflictiones ct labores vestros clementer respicial, ac vos con­ tinua protectione custodiat atque defendat, quos aposlolica benedictione nostra clementer imperti­ mur. Datum Romae apud sanctum Marcum, sub annulo piscatoris decimo kalend. oclob. MDCVI. pontificatus nostri anno secundo. Venio nunc ad singulas apologiae partes summa brevitate discutiendas. Orditur auctor a deplora­ tione horrendae conspirationis in rcgcm:ad quales conspirationes deinceps avertendas, juramentum propositum esse dicil. Hoc loco monendus est au­ ctor, vel potius ipse Ilex serenissimus, ad conspi­ rationes ejusmodi praecavendas,parum praesidii in juramentis (2), mullum aulem in benevolentia po­ pulorum positum cssc: qui enim non liment tam atrox parricidium perpetrare, neque timebunt ju­ risjurandi religionem contemnere. Exemplo nobis sunl plurimi reges, ncc pauciores Caesarcs, ab iis militibus caesi, qui cis fidelitatem sanctissime ju­ raverant. Conlra aulem scimus, Augustum. Vespa­ sianum, Trajanum. Antoninum, Constantium el fi­ lium Constantinum cl alios permultos, bcnevolcnlu subditorum tutissimos semper fuisse. Refert Tacitus lib. 15. Annalium, cum Subrius Flavius, unus ex conjuratis, a Nerone interrogaretur, qui­ bus cx caussis ad oblivionem juramenti proccssiss< l; respondisse cum: Oderam te, nec quisquam libi fidelior fuit, dum amari meruisti, ubi satis dcclaravil, cum, qui amari dignus est, eliam s-nc ju- ramento securum cssc dc fide subdilorunr.qui vero odio habetur, nullo juramento salis legi posse. Quare si Rex secure regnare et vitae suae, ac suorum consulere cupit, sinat catholicos frui anti­ qua possessione religionis suae: quam religionem a parentibus, avis el proavis, per mulla saecula in Angliam cultam negare non potest. Non cogat pro­ fessores veleris fidei, quam a magno Gregorio se accepisse merito gloriantur, ad novas suscipiendas sectariorum opiniones: ct continuo pericula omnia, timoresque cessabunt. Non excuso facium,odi par­ ricidia , oxeeror conspirationes; sed occasionem desperandi datam nemo inficiari potest (3). Spera­ verant enim catholici, ut hic ipse auctor apologiae fatetur, sub novo principe, qui clementine laude semper floruerat cl quem ipsi quoque catholici ma­ gna alacritate susceperant, se aliquantulum a per­ secutione tam diuturna respiraturos el eam fidem ct religionem libere retenturos, quam mater ipsa regis ct omnes ejus majores pie coluerant; sed ubi viderunt confirmari crudelia edicta Elizabelhae re­ ginae et recusantibus adire templa haereticorum gravissimas pecuniarias muletas imponi,seque pau- t) Juramenti damnatio. 12 b’cncroknlia populorum magna csl securitas principum. (3) Occasio conjurationis in Anglia quibusdam quo modo data. 1 PRO JURAMENTO FIDELITATIS 521 lalltn accusationis praetextu opibus omnibus spo- profiteri recusant.Quod aulem pontifex in tus dua­ liarimonnulli eorum minus patientes injuriarum.in bus rebus peccaverit,probare se existimavit auctor desperationem acti, molili sunl,quod nos vobiscum insolubili argumento, dum ait: Si pontifex existi­ mavit se regis esse judicem competentem, cur pariter deploramus. Deinde pag. 3. 4. ct 5. iterum atque iterum re­ non auditum damnavit?sin autem ponti/ici ni­ petit, alque inculcat, juramentum propositum a rege hil cum rege negotii est. cur falcem suam immi­ luisse, ul internosceret inter fideles subditos et sit in mesaem alienam? Sed quamquam Christi perfidos proditores cl ideo juramentum fidelitatis vicarius, si paler cl rector esi. ul verissime csl Ec­ merito appellandum osse, quo nihil aliud quaera­ clesiae universae: judex etiam compclcns csl otur, nisi, ul debita obedientia regi praestetur; sed mnium Christianorum, ac per hoc etiam regum,ut per sinistram interpretationem summi pontificis, Christiani sunl: lamen si proprie loqui velimus (2), qua per Breve suum prohibuit juramentum suscipi, summus pontifex Paulus \. non de persona regis, quasi fidei catholicae contrarium, factum esse, ul sed de juramento judicavit quando autem quaestio miseri catholici,aul cum discrimine vitae ct jactura csl, utrum aliquod juramentum licitum sit, an illi­ fortunarum fidelitati ergn principem rcnuncienl.aut citum; nemo judex magis competens fingi polesl cuin catholicae fidei detrimento, animarum suarum ipso summo pontifice, quoniam agitur de rc sacra, salutem in periculum adducant. Al nos paulo ante dc rc spirituali, de re, quae ad salutem vel per­ docuimus (1). juramentum propositum sub colore niciem animae pertinet. Itaque summus pontifex , fidelitatis ad regem, abncgalionem primatus apo- cum a juramento.quod noxium animis fidelium ju­ slolici continere: neque ad hoc demonstrandum dicavit, subditos suos absterruit: id fecit quod pa­ mullis argumentis egemus, cum ipsum rogis edi­ stor facit.cum oviculas suas arcet a pabulo venena­ ctum. in quo juramenti hujus forma praescribitur, to. El quemadmodum pastor non judicat neque fraudes omnes apertissime detegat. Nam. ul supra punit terram, quae pabulum mortiferum protulit : notavimus, titulus edicti csl. Ad detegendos, cl sed ovibus suis consulit, dum eas ab ejusmodi pa­ reprimendos Papislas. El in eodem edicto pro­ bulo removet: sic summus pontifex non regem pro­ pe finem, nisi forte nos translatio fallat, duo­ prie judicavit, vel damnavit, sed catholicos suos rum juramentorum fil mentio, quorum alterum admonuit, juramentum propositum non posse lula csl do prirnalu regis in spiritualibus : allcrum conscientia suscipi. Frustra igilur auctor apologiae conlra poteslalcm pontificis in principes Christia­ clamat regem in dicta caussa condemnatum: ine­ nos,juramentum solius fidelitatis ne nominatur qui­ ptum quoque dilemma sibi Ungit.cum non dc dam­ dem. Parum aulem interest, utrum auctor apolo- natione regis, sed de juramenti reprehensione agiac velit, juramentum, de quo nunc agimus, esse galur. Al, inquiet, si juramentum reprehenditur, con­ juramentum de primatu rogis in spiritualibus, an juramentum conlra poteslalcm pontificis in princi­ sequenter reprehenditur is. qui juramentum su­ pes Christianos: utrumque enim apud veros catho­ scipi jussit. Respondeo: Negari non polesl. quin re­ licos fidei Christianae repugnat, prius enim jura­ prehensio juramenti aliquo modo ad cum pertineat mentum tribuit spiritualem primatum ei, cui se­ qui juramentum praescripsit (3r. sed aliud csl re­ cundum Scripturas sanctas minimo debetur, po­ prehendere opus alicujns hominis, aliud hominem sterius vero detrahit cumdcm primatum ab co, cui ipsum in judicium propler opus illud vocare: nam secundum easdem Scripturas omni jure debetur. fieri potest, ut opus non placeat, et lamen ab au­ Christus enim, ul supra diximus, pastorem universi ctore juridice discutiendo, cl damnando abstinea­ gregis sui, non regem aliquem, sed apostolum Pe­ tur. Sic igilur summus pontifex juramentum re­ trum cssc jussit: proinde, qui b. Petro succedunt, prehendit. sed regis personam non attigit, neque non qui regibus succedunt, primatum super Chri­ opus fuit ut caussam diceret, qui in jus vocatus stianos oblinent: et si reges chrisliuni sunt, du­ non fuerat. At, inquit, in eo peccavit pontifex, quod regem bium esso non polesl, quin apostoli Petri succes­ sores super illos etiam pastoralem habeant pote­ persecutoribus annumeravit, dum ad martyrium statem. Non ergo Breve apostolicum sinistre inter­ pro recusatione juramenti suscipiendum, catholi­ pretando juramentum, caussa csl mortis tempo­ cos suos hortatus est. Respondeo: (4) non annu­ ralis fidelibus Anglis, sed juramentum apte ad de­ meravit pontifex regem inlerperseculoresabsolutc. cipiendum compositum, caussa est iisdem Anglis sed in ejus arbitrio reliquit, vellctne acquiescere veritati, et a juramento illicito obtrudendo cessa­ mortis sempiternae. Pag. C». pergit nudor apologiae, ac dicil: Sum­ re. cl rex pacificus haberi; an potius vellet conlra mum pontificem conlra bonos moros, ct consuetu­ innocentes saevire, cl persecutor sanctorum mar­ dinem principum Christianorum vehementer pec­ lyrum nominuri. casse, quod regem in dicta caussa condemnaverit, Al saltem in eo pontifex peccavit,quod juramen­ parlim annumerando cum persecutoribus, porlim tum fidelitatis prohibendo, eflecil, ul subditi de­ severe imperando, ut catholici ab hoc sacramento bitam obedientiam regi suo non exhiberent. Re­ abstineant, quod dum detrectant, fidelitatem suam spondeo (5):Si juramentum solius fidelitatis esset, (I) Juram, anglicanum non petit meram civilem obedienliam. (2j Paulus V. pioprie non de persona regis Angliac judicavit, sed de juramento, utrum liceat. Reliawbiki Vol. IV. P. II. (3) Opus reprehendere, non esi hominem propter opus in judicium vocare. (t) /tegis in arbitrio fuit a juratu. cessare, vel illud urgendo martyrum persecutor nominari. (5) Papa civilem obedientiam nusquam prohibuit. 5i «2 RESPONSIO AD APOLOGIA.!! neque aliud requireret, nisi ul subditi omnes, et­ reno, sed cliam principi spirituali, qualis csl Chri­ iam catholici, regi subjecti essent, in iis rebus o- sti in terris vicarius: nullo modo licet chrisliano mnibns, quae contra fidem catholicam,ei obedien- viro, ila jurare principi lerreno fidelitatem, ul si­ tiam Deo, et summo pontifici debitam non essent; mul juret sc principi spirituali minime pariturum, nemo juramentum reprehenderet,neque opus luis­ etiam in iis rebus,quae proprie ad ipsius pertinent set Brevibus aposlolicis populum catholicum ad­ potestatem. Quoniam igitur juramentum catholicis moneri. Nam cl Clemens VIII. sanctae memoriae propositum suscipi non polcral, sine abjurations pontifex, et hic ipse Paulus V. ejus in aposlolica pontificiae potestatis, idcirco recte summus ponti­ sede successor, non semel per lituras catholicos fex juramentum illud suscipiendum non essccenAnglos admonuerunt, ul rogi obedienliam. quae suit; laniumque interest inter Bullam Pii V.ct Bre­ regibus secundum Scripturas sancias debclur, di­ ve Pauli V. quantum inter cauterium ignis, aut ve­ ligentissime exhiberent, et a tumultibus el sedi­ nae incisionem, cl unctionem olei,nul dulcis phar­ tionibus omnino caverent. Sed ubi vidit juramen­ maci polionem. Pag. 8, rursum auclor Apologiac Pontificem car­ tum a catholicis peti, in quo per speciem civilis obedienliac fidei catholicae abnegalio petebatur, pit,Quod si regem rcspicias imprudenter,si Catho­ admonuit suos, ul caverent insidias, el memores licus injuriose se gesserit. Imprudentia, inquil, cssenl apostolici dicti: Obedire oportet magis Deo esi respeclu Regis, quod parlitim el minutalin quam hominibus, Auctor. 5. Juramenlum non refutaveritivcl quod verbulum, Pag. 7. confert auclor apologiac Bullam Pii V. quae sententiola, vel quidquid id csl criminis, adversus Elizabethan),cum Brevi Pauli V. ac dicit: cujus juramenlum insimulat, nullo detexit in­ Nihil fere intéressé inter Bullam Pii V. qui Eliza­ dicio. Nolo in nugis tempus consumere, cade bethan) nominatim excommunicavil, cl Breve Pau­ caussa non discutio improprietates vocabulorum, li V. qui juramentum fidelitatis a catholicis susci­ cl lutulentam orationem hujus interpretis. Illud upi prohibuit: ille enim populos ab obedientia re­ num respondeo: (3) Pontificis Maximi propositum ginae absolvit; iste obedienliam regi praestari ve­ non fuisse librum refutationis conscribere, ideo tuit. necesse non fuisse, ul juramenlum universum,vel Omitto convicia.vel blasphcmias potius in Pium partes ejus, argumentis variis ex locis petilis con­ V. pontificem saucium, ac de Dei Ecclesia optime futaret. Epistolam scripsit, quae vicem Edicti re­ meritum, neque enim ad convicia, quae solis con­ praesentaret: tunc aulem vere imprudens Princeps viciantibus nocent, sed ad rationes cl argumenta, haberi deberet, si iniquam aclionem prohibere se quae minus perilis , aul parum aliculis nocere non posse crcderei, nisi librum integrum Philoso­ possunt, respondendum esse putavimus (I). Hoc phorum more conscriberet. Al. inquil.si Pontifex igitur interest inter severitatem,qua utendum esse nolassel quid in Juramento displiceret, fortasse Pius non sine justa caussa consuit, cl lenitatem, Rex partem illam Juramenti vel deleri passus quam justa cliam de caussa adhibere placuit Pau­ fuisset,vel eam benigna interpretatione mollitislo: quod ille reginam jamdudum propter haeresim set. Respondeo: Non particulam aliquam juramenti excommunicalam a jure, el gencralim, iterum no­ summo pontifici displicuisse, sed ipsam juramenti minatim excommunicavil, cl excommunicalam de­ substantiam, ut sic loquar, finem ipsum, cl quasi claravit: cl quoniam cum excommunicatis nomi- scopum, quo verba omnia diriguntur, quando au­ nalim ct publice declaratis non licet conversari, ac lem sperandum erat, ul partem aliquam principa­ secundum Ecclesiae catholicae leges, ejusmodi vi­ lem hujus juramenti deleri rex ille pateretur, qui tandi sunt, ideo Pius V. populum catholicum ab juramentum alterum sub poena capilis suscipi jus­ obedientia reginae ad cum modum cxcommuuica- sit dc Primatu suo in spiritualibus (4)? Nam ab eo tac. ct declarable, justissime absolvit, cl liberavit: juramento non soli catholici, sed etiam Calvinislac tali enim severitate olendum esse tempora illa sua­ Purilani abhorrent cl tamen Rex pariem ullam ejus serunt. Paulus vero V. experiri volens, an medica­ juramenti deleri,vel mitigari numquam pali voluit. menta mitiora forlassc magis prodessent, praeser­ Quod aulem auclor apologiac adjungit de injustitia tim cum agendum essel cum rege majoris pruden­ pontificis in catholicos, facile refutari potest. In­ tiae, atque doctrinae, el cujus parentes catholici justitia. inquil. est, catholicorum respeclu: Nam semper fuerunt: non judicavit hoc tempore expe­ si ila risum fuisset ma jestati suae, in juramento dire. ul rex nominatim excommunicaretur, vel cx- quippiam vel mulari vel interpretari, eo labore communicatus publice declararelunac per hoc non penitus sublevati fuissent catholici cl exonerati solum non absolvit populos ab obedientia, quod illico: si secus. omnia Rex, ut erant, tenere velle ieccral Pius, sed neque voluit, ul Regi obedientia et nihil immutare, firmiter secum statuisset: ta­ in rebus temporalibus pracslarelur.nl falso auclor men hoc inde lucri percipere potuissent catholici, apologiac affirmai. At prohibuil suscipi juramen­ ul eorum renilenlia, hac umbra, hoc veluti invo­ tum fidelilalis (2). Nego prohibuisse suscipi jura­ lucro posset obtegi, quod non tamquam claudi­ mentum cujuscumquc fidelitatis, sed ejus solius . cantes in fide suu erga principem a juramento quae cum infidelitate conjuncta essel. Cum enim abstinerent.sed lanium ab anxietate cl scrupulis chrisliani fidelitatem debeant non solum regi ter­ quibusdam perplexi,quibus tenera ipsorum con1 D. ri. i< »i Bullam Pii I . et Breve Pauli Γ. 2) Panin· I, prohibuit suscipi jiiram. infidel. (3) Edicta non solent rationibus comprobari. ('·) Etiam Calvinislac Pitrilani riéspmml jm(anent, dc primatu regis in spiritualibus. PRO JURAMENTO FIDELITATIS »23 scientia torqueretur: quam anxietatem, ac lene· quidem vesllgium in ipso pontificio Brevi adhae­ rihulinem pontificia damnatio verborum quorum­ reat, salis csl si probemus,ingentes aerumnas pro­ dam in formula juramenti, peperisset: Hacc ille, pter religionem ferre coactos esse catholicos anno Sed jam diximus nullam omnino spem haberi po­ Domini 1606. quo tempore Breve apostolicum scri­ tuisse, ul paries illae juramenti tollerentur, quae bebatur (3). Hoc autem ipso anno scimus duo edi­ continent nbncgulionem fidei catholicae, de pri­ cta in Anglia promulgata ejusmodi, ut vel sola suf­ matu ecclesiastico romani ponlilicis, quod si an­ ficiant,ad omnia hujus apologiae coarguenda men­ xietas conscientiae juvare posset catholicos apud dacia. Edicti prioris summa haec est: titulus ul su­ regem, omnis jamdudum persecutio cessassel (1). pra admonui est. Ad detegendos el reprimendos recusantes PapiScit enim Rex catholicos Anglos, civilem obedien­ liam in ipsa ejus coronatione exhibuisse : neque stas. In primo articulo confirmantur leges Elizabe­ juramenlum fidelitatis abhorrere, nisi ubi fides ca­ than, adversus catholicos jam olim stabilitae. In 2. jubetur, ul praefecti locorum inquirant in catholicos tholica periclitatur. Pag. IG. posteaquam Breve pontificum cum ju­ omnisordinis el aetatis,qui templa haereticorum adi­ ramenti formula, a pagina 9. usque ad 15. integre re rccusanl:imposila mulctaviginlinorcnorum,si né­ descripserat, aggreditur auctor apologiac refutatio­ gligentes in catholicis perquirendis extilerint. In 3. nem Brevis (2); Ac primo adscribil summo ponti­ statuitur, ul acriter puniantur catholici, qui com­ fici crimen falsi, quia initio Brevis dicit, magno se munionem,seu coenam baerclicorum more,sumere moerore affici, ob tribulationes cl calamitates,quas recusaverint. In 4. sancilur,ut qui recusaverint sacris pro relinenda fide catholica,catholici in Anglia pa­ haereticorum intéresse, si convictus in judicio tiuntur. Ul aulem falsilalis pontificem omnino con­ luerit,solvat in menses singulos florenos ducentos. vincat, orditur ab ingenii clementia Elizabethae re­ In 5. statuitur, mulctam ducentorum fiorenorum ginae, quam a clementia regis Jacobi longe supe­ in singulos menses (quae ab Ehzabetha constituta ratam affirmat. Hic, inquil, pontifex dolorem et fuerat, in recusantes adire templa baerclicorum) magnum animi sui moerorem exprimit, propter leve onus esse copiosis hominibus: ideo additur, tribulationes ct calamitates, quas pro relinenda ul Ilex invadat duas tertias paries bonorum ofuie catholica jugiter sustinent filii stii. Ibi prae­ mnium, tertia parte sola relicta ejusmodi recusan­ ter crimen falsi, quod in serenissimi domini no­ tibus. Iu 6. statuitur, ul qui recusaverit coenam stri regis contumeliam tantopere redundat; dis­ calviiiislicaui sumere, solvat primo anno florenos simulare non possum, sed ul res postulat,palam ducentos, secundo quadringentos, tertio sexcen­ profiteor el quod certo scio prae me fero, regi­ tos. In 7. additur, ul qui templa haereticorum fre­ nam Elizabelham neminem ex Pontificiis. reli­ quentate coeperat, el postea relabilur in crimen gionis caussa, in judicium vocasse, neminem ad non frequentandi,solvat slatim florenos sexcentos. supplicium condemnasse, antequam eorum sce­ In S·. decernitur, ul qui recusant juramenlum illud lera cl flagilia, vetuli invita regina.poenas quas suscipere, de quo nunc agimus, conjiciantur in pertulerant, ei extorquerent: quod cuivis aequo carcerem sicariorum nique latronum. In 9. addi­ rerum aestimatori el actiones ipsas cum eorum tur, ul eidem in carceribus delenio, proponatur circumstantiis prudenter pensiculanti manife­ iterum juramenlum: quod si recusaverit, amittat stum fiel, Hacc ille, qui posteaquam eadem felici­ omnia bona.cl carceri perpetuo mnncipelur.In 10. tate scribendi,mulla similia repetens el inculcans, additur, ul si tertia vice propositum sibi juramen­ defunctae reginae Manibus, ut ipse loquitur,paren- lum recusaverit, capilis vilacque dispendium pa­ lassel; vcl.iit anglicana editio significare videtur, tiatur. In II. declaratur, ut tabulae illae, in-quisacrificium obtulisset, transii ad regem, atque ait: bus aliquis accusatus reperilur.quod a templis hae­ Aon possum sane non confiteri, pro amore, quo reticorum abfuerit, vim suam oblineanl, non ob­ in veritatem feror, quod qualiscumque fuerit re­ stante quocumque errore , qui in accusatione for­ ginae laus, a clementia in Pontificios, quaefuil manda, nlitcrve contigerit. In 12. statuitur, ul qui amplissima; tamen ea mansuetudinis, ac pieta­ principibus externis militare voluerit, is prius ju­ tis in eosdem exempla, quae conspeximus inse­ ramenlum praefatum praestet, alioqui perduellis renissimo rege, longo praeteritam reginae man­ habebitur. In 13. statuitur ul nobilis qui in exter­ suetudinem superarint intervallo etc. Dubii hoc nis regionibus servire voluerit, cum duobus fide­ loco nobis veniam auctor apologum, ul sicut ipse jussoribus regi se obliget sub poena ducentorum sibi licere existimavit, criminis falsi Christum Do­ florenorum. quod nullo unquam tempore romano mini, idesl pontificem maximum,sine ullo veritatis pontifici reconciliab:lur:<|uam cautionem nisi pro­ colore accusare; ila nobis vicissim liceat, mendacia ficiscens dederit, reus mortis erit. In 14. statui­ sua in ipsum vere regere. Principio, non scripsit tur, ul qui post decimum diem junii hujus anni pontifex, se moerore affici ob calamitates, quas 1606. subditum aliquem regis Anglorum ad fidem tempore reginae Elizabethae, aut initio regni Ja­ romanae Ecclesiae pertrahet, aut pertrahere cona­ cobi regis in Anglia, pro relinenda orthodoxa fide bitur; is perduellionis, el laesae majestatis reus catholici poliebantur, sed ob calamitates,quas hoc habeatur, cl re ipsa poenam illam subeat, nisi in tempore patiuntur. Ergo, ul criminis falsi ne leve Angliaui revertatur, cl intra sc.x dies a reditu cri(I) Catholici Angli < ivilcin obedienliam professi sunl ni coronatione Hegis. (i) ΛΊηιι falsum sil Catholicos tu Anglia religionis ca­ ussa persecutionem non sustinere. (3) Leges a rege Jacobo in catholicos latae. 424 RESPONSIO AD APOLOGIA)! men confessus, duo juramenta suscipiat; unum dc primatu regis in spiritualibus, alterum conlra po­ testatem papae in principes Christianos. II,icc videlicet est incredibilis illa clementia re­ gis in catholicos,ob quam summus ponlifex crimen falsi incurrit, quod scripserit, sc non levi dolore allici, ob calamitates,quas catholici pro fide ortho­ doxa retinenda tolcrare coguntur. Quare major ca­ lamitas excogitari polesl, quam propicr vitanda sa­ cra sacrilega, opibus spoliari; pro recusando jura­ mento perfidiae, carccri perpetuo mancipari; pro exliorlaliunc ad catholicam Iidem, quasi majestatis reum morte mulclan? cl si nihil, nisi civilem obedienliam rex requirit, neque aliquid molitur con­ scientiae caussa; cur archipresbylcr, el alii, qui civilem obedicnliam suscepto juramento professi sunl, adhuc carceribus delinentur? Sed volo ipsum eliam apologiae auctorem, velit nolit, adigere, ut pro hac veritate testimonium di­ cat. Ipse igitur in hoc libro suo pag. 20. extollens principis mansuetudinem, sic ail: (1) Gratioso cdicto permissum csl sacerdotibus omnibus, non comprehensis, et lum extra custodiam degenti­ bus, intra certum, cl constitutum diem e regno migrare. Admiranda profecto gratia, exilium per­ mittere sacerdotibus, qui comprehendi, quamvis diu quaesiti, nequiverant. Si libi exilium gratia videlur, quo nomine vera supplicia appellabis? An non csl magna calamitas, si cogaris poenas gra­ viores exilio praevenire? At. inquies, edicta ista edita sunt post conjura­ tionem delectam. Verum csl, sed non pertinent ad puniendos proditores (2), sed ad catholicos omnes religionis caussa, divexandos. Sed praeterea ante conjurationem illam conceptam in ipso primo an­ no regni, et primo parlamenlo continuavit omnia cilicia reginae, eaque non parum auxit. At ipsa eliam regina edicta illa edidit exacerbata ob excom­ municationis sententiam in so a Pio V. latam. Im­ mo eliam antea, nam anno Domini 1.7.78. in primo regni sui anno, diu anlc Pii V. pontificatum juranicnlum subditis suis suscipiendum proposuit de primatu suo ecclesiastico, idesl, de nova liacresi ab llenrico parente suo excogitata, poena aulem recusantis juramentum, prima vice fuil amissio bonorum, carccrquc perpetuus; altera vice, poena capitis, quam perduelles sustinere coguntur. Re­ fert Ni> olatis Sandcrus lib. 3. dc schismate angli> ano hue tutum: cl quae vidit, cl quibus interfuit M-ripS'l. Anno sequenti, idesl 1.759. Missam fa­ cientibus. vel audientibus,aliudve quodeumque of­ ficium ecclesiasticum,ritu veteri procurantibus,sa< ramcnlumque aliquod rumano moro administran­ tibus. gravis indicitur mulcta; nimirum prima vice ducentorum aureorum, aulcarceris ad sex mens<‘>: secunda vice quadringentorum aureorum,aut carceris ad annum (3), tertia vice omnium bono­ rum el perpetuorum carcerum. secundum quam legem mox in carceres conjecti sunl episcopi plu­ rimi, quorum nomina idem Sandcrus describit in eodem lib. 3. de schismate anglicano, quibus ad­ dit lib. 7. De visibili monarchia ad annum Domini 1560. permultos eliam nobiles laicos eadem de caussa carceribus mancipatos, qui omnes vel in carcere. vel in exilio e.xLincli sunl.El tamen auctor apologiae dicere audet,sc certo scirc, Elizabethan reginam neminem religionis caussa in judicium vocasse, neininemque damnasse. Item ante sen­ tentiam Pii V. palam esse, nullam a regina Elizabet ha graviorem intilclarn catholicis imposilam.ncque severiores legcS, aut ullam capitalem poenam in catholicos constitutam. Quomodo enim nullum catholicum regina, religionis caussa,vocavit in ju­ dicium.nullumque damnavit; si tot episcopos, totque laicos illustres,ea solum de caussa carceribus inclusit.quod ipsam caput Ecclesiae agnoscere re­ cusarent? Non est fortasse caussa religionis.uirum regimen ecclesiasticum, idque supremum, a sum­ mo pontifice ad regem terrenum, immo eliam ad foeminnm transferri possil?aul non csl gravis mul­ eta judicari el damnari exilio, ant careen perpetuo mancipari? Quomodo eliam ante .sententiam 1‘iiV. nullam graviorem mulclam catholicis regina impo­ suit, neque ullas severiores leges tulit, neque ul­ lam capitis poenam constituit: si anno 1558. idesl annis novem ante Pii V. pontificatum, legem tulit dc juramento primatus sui in spiritualibus, ab episcopis in primis suscipiendo el prima vice re­ cusantibus amissionis bonorum cl carceris perpe­ tui: secunda autem perduellium poenam consti­ tuit, cl anno sequenti leges illas cl mulctus insti­ tuit in catholicos,religionis catholicae exercitia usurpantes, quas supra descripsimus? sed nimirum auctor apologiae, vel nihil omnino legisse nosde rebus anglicis, vel oblitos esse credit eorum, quae de persequtilione anglicane mulli illustres Scripto­ res literis mandaverunt ad memoriam posteritatis sempiternam. Omitto de industria plurima edita, quae variis temporibus Elizabeth!» adversus catho­ licos. solius religionis caussa . promulgavit, quae omnia .lacobus rex conlirmavil:el quibus non pau­ ca addidit,quae typis mandata palam cerni possunt. Pergit deinde anclor apologiae pag. 22. ac dicit: Ponliliccm injuste in suo Brevi prohibuisse subdi­ tis regiae majestatis, quo minus dc obedicnlia sua erga ipsum profiteantur, sed ubi haec prohibitio in Brevi pontificio habeatur, non dicit, neque di­ cem polesl: cum nulla talis prohibitio usquam in ipso Brevi legatur: proinde boc inter falsa, quibus apologia plenissima est, referatur: snbjicit coniinuo, cl ad verbum rofcrl verba illa BrevisiPcrspicuiim esse debet omnibus catholicis, quod hujusmodi juramentum, salva fide catholica, el salute animnrum suarum praestari non possil, cum mulli contineat, quae saluti el fidei aperte adversantur. Ilis paucis recitatis, nil: Hue vetus dictum qua­ drat. quod de philosopho circumfertur, (1) Mili­ ta dicit, sed pauca probat: immo vero nihil o- <1 v■ ' ■ I'loltbio in Anglia diu ad carceres, ct mortem (3) Oidd sub Elizubetha sunl passi catholici el mine • Hi . n»< m·,· nlus, tptih'i til Ul CXUlcill 8UbJucobo. 2j l/ι'» fijiijmaiioiu m com· piam punio anno tut (ί) Dictum impium Galeni d Averrois dc Christo. i^ijiii lejai d catholicos. PltO Jl H\.Mi:.\TO FIDELITATIS Ad haec omnia lesiimonia brevissime responde­ ιιιιιίηο probal. M jam supra respondi: In Brevi pontificio , non theologicam disputationem, sed mus (3). Ilis testimoniis probari obedienliam ad paternam ac brevem admonitionem contineri, libi principes eliam paganos, quando ca non csl con­ nihil ncccsse sil probationes adjungi,sed bene ba­ traria obedienliae ad Deum: quod nos libentissime bel quod haereticus do vicario Christi dicit, quod confitemur, sed non probari obediendum esse re­ dc ipso Christo paganum dixisse constat. Certe (I) gibus eliam chrislianis, quando jobcnl fieri quod Galenus in lib. 3. dc differentiis pulsuum cap. 4. non liccl chrislianis. quam responsionem rejicere jcripsil, Christum mulla dixisse, sed nihil demon­ non potest auclor apologiae qui pag. 24. allegat strasse, quod idem de eodem Domino cl Salvatore sanctum Augustinum tract, in psal. 125.ita dicen­ nostro AverroBm dicere solitum ferunt; ac ne ipse tem: Milites Christiani servierunt imperatori in­ ioilcni vitio laborarc videatur, ul mulla dicat, el fideli: ubi veniebatur ad caussam Christi, non nihil probel, supra scripta verba Brevis nposloli- ugnoscebanl nisi illum, qui in coelis eral:quanri, line insolubili argumentatione confutat. Λ'αιη, do volebat ul idola colerent, ut Ihurificurenl; inquil. quomodo professio fidelitatis erga prin­ praeponebant illi Deum. Sic igitur cl nos catho­ cipem. in subditis, possil c regione religioni, el licos Anglos admonemus, ul regi terreno serviant, >ululi animarum adversari, tam longe excedit alque obedinnt. dum non jubet quae displiceant uicmn leologiam. quantulacumquc illa sit . ul regi coelesti. Displicet aulem regi coelesti, ul po­ prorsus novam, el exoticam plane assertionem testas Vicarii sui. quem reliquit in lerris, cl quem esse, non possim quin exidimem: nec ex ejus constituit super familiam suam, vel penitus abneure proferendam, qui se universalem episcopum gclur, vel in alium transferatur. Pergit deinde pag. 21. cl 25. (4) el proferi testi­ el Christianarum animarum oecumenicum pa­ storem. satis insulse venditat. Haec ille. Cujus monium Augustini. Tertulliani, Justini. Ambrosii, convicia , el sermonis barbariem sciens praete­ Optati el Gregorii. quibus probatur, quod nos mi­ reo. Illud ailirmo, auctorem apologiae sibi fingere nime negamus deberi principibus eliam infidelibus propositiones, quas oppugnet: ct cx iis, quasi in obedienliam a subditis fidelibus. sc Qua in re Patres coiuilii Ai\lal. imperatoris (iit-· obedienliam erga reges docent. claritate indiguerint· t i' « U ■· v. I 126 RESPONSIO AI) APOLOGIAS! ventu cgissc:pcrmuita in communi quoque do cloricis cl laicis statuisse, quae sine imperatoris pro­ videntia execution! mandari non poterant. Extant in co concilio canones quarius cl quinius, quibus abusus laicorum reformantur, qui acceptis mune­ ribus, presbyteros in parocciis constitutos amove­ re, cl eorum foco alios introducere lentabant. Ex­ tant canones, duodecimus, el decimuslcrlius, de pace inter episcopos cl comites cl ul comites cl judices obedicntes sint episcopo ct invicem con­ sentiant ad justitias laciendas et munera pro judi­ cio non accipiant. Exlal canon quintusdecimus, ut pondera cl mensurae ubique aequalia sint. Item canon vigesimuslcrlius, ne comites, vel vicarii,seu judices, vel centenarii, sub mala occasione,vel in­ genio, res pauperum emant, vel per vim tollant, aul quolibet argumento surripianl: sed si cui ali­ quid possessionum emendum, aut vendendum sil, id in publico coram comite et judicibus el nobili­ bus civitatis facere debebit. De his igilur cl simili­ bus Patres loquuntur, cum imperatorem rogant, ul si quid minus csl in bis decretis, ejus prudentia suppleatur: si quid secus quam ratio habeat, ejus judicio emendetur,· si quid rationabiliter laxatum csl, ejus adjutorio perficiatur. Addit deinde auctor apologiae, concilia quoque francfordiensc,arclalensc, luronense, cabilonense, mogunlinuin ac rheinensc, penitus sesc Carolo tradidisse: generalia vero concilia,nicaenum, conslanlinopolilanuin, ephesinum el chalccdonen.se imperaturis pietati cl providentiae sesc in omnibus submisisse. Piguit vero illum non solum concilio­ rum verba referre, sed eliam loca notare. Neque ex loi conciliis aliud in specie allegavit, nisi ex cpislola concilia ephesini ad augustos pauca quae­ dam verba, quibus episcopi se ab imperalore con­ vocatus testantur et ab eo petunt,ul quae gesta sunl conlra Nestorium, robur suum habeant. Ad quae nos brevissime respondemus (I). Con­ cilia episcoporum, jussu quidem interdum impera­ torum congregata luisse, sed in exccutionem man­ dati summi pontificis,ad quem proprie generalium conciliorum convocatio perlinet.ul perspicuum est m epistola concilii conslantinopolitani ad pontifi­ cem Damasum, in qua dicunt se constanlinopoli convenisse, cx mandato hierarum ipsius, anno su­ periore ad imperatorem Theodosium daturum, sed dc hac re inferius dicemus.Illud eliam fatemur (2), concilia saepe ab imperatoribus petiisse, ul de­ creta sua protegerent el execution! mandari aucto­ ritate sua curarent. Falsum autem esse, quod au­ ctor apologiae hoc loco scribit, concilia se penitus el in omnibus submisisse imperatorum pietati, at­ que prudentiae (3); quasi praecipue partes cl sum­ ma potestas in rebus ecclesiasticis penes princi­ pem V rrenum esset: evidenter ostendemus ex npertissimis testimoniis episcoporum sanctorum el regum sive principum saeculi. Sanctus Athanasius patriarcha alcxandrinus, ini epistola ad solitariam vitam agentes: Quando, ait, a condito aevo auditum esi, quod judicium Ec­ clesiae suam auctoritatem ab imperatore acce­ pit? aul quando hoc pro judicio agnitum csl? Ilosius Cordubae episcopus, referente Alhanasioin eadem epistola: Ne praecipe, inquit, nobis impe­ rator in hoc genere, sed ea potius a nobis disce: tibi enim Deus imperium commisit, nobis autem ca, quae sunl Ecclesiae concredidit. S. Ambro­ sius mediolanensis episcopus in epist. 33. ad so­ rorem , scribit se Valentiniano imperatori dixisse: Noli te gravare imperator, ut putes te in iis quae Domini sunt, aliquod imperiale jus habere: pu­ blicorum tibi moenium jus commissum est, non sacrorum. Idem etiam in oratione de tradendis basilicis, mullis docet, imperatorem in Ecclesia esse el non super Ecclesiam: el judicia ecclesia­ stica non ad imperatores, sed ad episcopos perli­ nere. Sanctus Marlinus luronensis episcopus ma­ ximo imperatori in faciem dixit: Novum cssecl inauditum nefas, ul caussam Ecclesiae judex sae­ culi judicaret, testis est Sulpilius lib. 2. sacrae historiae. Sanctus Augustinus episcopus hipponensis, in epist. it!. 50. cl 165. docet quidem piorum regum esse Ecclesiam defendere, severisque legi­ bus, ac poenis haereticos ab Ecclesia damnatos coercere. Sed ibidem Douatistas graviter reprehen­ dit, quod caussam ecclesiasticam ad regem terre­ num judicandam . non ad episcopos detulissent. Sanctus Gelasius romanus pontifex, in epistola ad Anastasium imperatorem:Nosti, inquit, fili clemen­ tissime, quod licet praesideas humano generi di­ gnitate rerum terrenarum; tamen praesulibus divinarum devotus colla submittis: el paulo post, Nosli itaque ex illorum le pendere judicio, non illos ad luam redigi posse voluntatem. Sanctus Gregorius papa lib. 5. epist. 21. Scimus, inquit, piissimos dominos disciplinam diligere,ordinem servare,canones venerari el se saccrdolalibus negoliis non miscere. Venio nunc ad principes saeculi (4). Constanti­ nus magnus, cum Donalislae non contenti episco­ pali judicio, ad ipsum caussam Ecclesiae detulis­ sent, ita exclamasse fertur: 0 rabida furoris au­ dacia: sicut in caussis gentilium fieri solei, ap­ pellationem interposuerunt. Refert haec verba Constantini Optatus milcvitanus lib. I. conlra Parmenianum. Ile eodem ita scribit s. Augustinus in epist. 165. Constantinus non est ausus de caussa episcopi judicare. Valentinianus senior imperatur, referente Sozomeno lib. 6. hist. cap. Ί Mild, inquit, qui sum in sorte plebis,fas non csl talia ne­ gotia, videlicet ecclesiastica, perscrutari. Sacer­ dotes , quorum ista curae sunt, inter se ipsos, quocumque voluerint loco conveniant. Theodo­ sius junior imperatorio epist. ad synodum ephesinam: Illicitum, inquit, est. illum, qui non silex ordine sanctissimorum episcoporum, ecclesiasti­ cis immisceri tractatibus. Rasilius imperator ora- i1) Concilia generalia jussu imp. aliquando coacta >unl: id mandante summo ponli/b c. i2i < · ·«< ili>< aliquando protectionem ct exccutionem d- rrt t >rum pcficnml ab imp. (3) Judicium de rebus religionis ad sacculares princi­ pes non perlinere ostenditur ex ss. episcopis. (I) Idem ostenditur testimonio principum saccula­ rium. PHO JURAMENTO FIDELITATIS 427 lionc habita in oclava synodo: /Mec, inquit, inve­ stigare el quaerere, patriarcha rum episcoporum cl sacerdotum est, qui regiminis officium sortiti sunl, qui sanctificandi, qui solvendi, qui ligan­ di potestatem habent, qui ecclesiasticas adepti sunl claves; non nostrum, qui pasci debemus.qui sanctificari, qui ligari,vel a ligamento solvi ege­ mus, Carolus magnus leges quidem aliquas juri communi addidit; sed in cis reverentiam cl subje­ ctionem ad sedem aposlolicam romanam plane ad­ mirabilem, his verbis testatus csl: Licet vir feren­ dum ab illa sancta sede imponatur jugum, ta­ men feramus cl pia devotione toleremus. Refert hanc sententiam, ex concilio Caroli magni, Gratia­ nus distinet. 19. can. 3. cl eamdem sententiam a Carolo acceptam , suam quoque fecerunt episcopi concilii liburiensis cap. 30. Addimus ultimo testi­ monium regis Theodorici, qui, quamvis haereticus Arianus esset, non tam sibi primatum in conciliis assumebat: sic enim legimus in synodo quarta,sub Symmacho pontifice romano: Ad haec serenissi­ mus Hex taliter,Deo aspirante, respondit, in sy­ nodi esse arbitrio, in tanto negotio sequenda praescribere; neque aliquid ad se, praeter reve­ rentia, de ecclesiasticis negotiis perlinere. Habe­ mus igilur ex testimonio principum, lum Ecclesiae lum sacculi, longissime a vero aberrare, qui regi terreno primatum in rebus spiritualibus cl eccle­ siasticis tribuunt. Pergit deinde auctor apologiae pag. 27. atque ait: Quin etiam Christum dixisse lego, regnum suum non esse dc hoc m undo, jussisseque ut quae stmlCaesaris Caesari tribuamus cl quacDci Deo. Quae verba ut vera cl divino sunt, ita applicatio­ nem ineptam cl ad rem nihil facientem, quivis fa­ cile judicare poterit (1). Regnum quidem Christi non fuit cx hoc mundo: sed tamen in hoc mundo fuit ct csl: ac per hoc vicario Christi regis in Icrris obedientia debetur ab omnibus, qui pariem in re­ gno Christi habere volunt ct quemadmodum nos reddenda Caesari, quae Caesaris sunt, non nega­ mus, idest, tribula, honorem cl obedieniiam in re­ bus el negotiis sacculi: sic eliam optamus, ul quae Dei sunl.Deo reddantur: inter quae primo loco po­ nenda csl fidei catholicae integra inviolalaque pro­ fessio el ad Christi vicarium fidelis et pura obe­ dientia. Quod autem auctor apologiae subjungit, secundum theologiam non repugnare fidei cl ani­ marum saluti, si civilis obedientia, civili magistra­ tui deferatur, verum est: sed falsum omnino est quod sequitur, in Brevi aposlolico contrarium con­ tineri. Debuisset omnino iste auctor, qui toties hoc repetit, vel uno in loco annotare verba illa Brevis, ubi dicatur, civilem obedieniiam civili magistratui exhibere, rem esse fidei catholicae, saluliquc con­ trariam, sed neque annotavit, neque annotare po­ tuit, nisi verba Brevis corrumpere cl sua verba pro verbis Brevis sustinere voluisset. Denique pag. 28. post nugas ct convicia, quae libenter omittimus, ul quae gravi theologo,qualem sc auctor apologiae jactat, indignissima sunl. con­ cludit hoc ddcmmate(2):/lul licet principi obtem­ perare in temporalibus, aul non: si licet, quod nemini dubium esse polesl, cur tam iniquus csl el crudelis in catholicos suos. ul imperet iis, ne legitimo regis sui mandato oblempere.nl? si non licet, cur rationem non reddit caussam non ex­ primit, unde id prohibei? sed facilis csl respon­ sio. Admitto enim licere subditis principi suo ob­ temperare in temporalibus, modo quae princeps jubet, non sint contraria Deo, qui est Rex magnus super omnes principes; sed nego pontificem sum­ mum, tam fuisse iniquum el crudelem in catholi­ cos, ut cis imperaret, ne legitimo regis sui man­ dato obtemperarent (3): neque enim juramentum propositum suscipere, legitimum mandatum, dici ullo colore potest, cum eo juramento cogantur ca­ tholici fidem catholicam abnegare,ul supra demon­ stratum est. Ex quo etiam manifeste refellitur, quod auctor subjungit de exhortatione ad marty­ rium subeundum. Contendit enim nuclor pag. 29. exhortationem illam solito fundamento carere,cum possit catholicus el religionem romanam ardenter profiteri, quod papa jubet, cl simul civilem obe­ dieniiam principi suo praestare quod Rex jubet. Jam enim non semel demonstravimus regem civili obedientia non esse contentum: sed id praecipue in volis habere, ul a catholica fide catholicos aver­ tat cl ex catholicis haereticos faciat; Nam juramen­ tum, quod fidelitatis appellat, praeparatio el dispo­ sitio est ad juramentum de primatu regis in spiri­ tualibus. Et ca forte caussa est cur nrchiprcsbyterum c carcerc non dimittat, quamvis primum jura­ mentum praestiterit, quia sperat eumdein ad alio­ rum juramentum taedio carceris cl aerumnarum, se posse perducere : quod juramentum non tecte cl obscure, sed aporie el manifeste novam haeresim de primatu regio, in rebus diam sacris el spiritua­ libus continet. Postremo: Apologiae auctor pag. 30. et 31. fin­ git pontificem maximum ex falsis rumoribus de ni­ mia regis severitate in catholicos, permotum fuisse ad hoc Breve tam temere conscribendum, quod idem dicil accidisse Pio V. quando sententiam ex­ communicationis in reginam Elisabetham tulit: el Clementi VIII. quando paulo ante obitum Elisabethac duo Brevia in Angliam misit, quibus lum re­ gem praesentem, lum alium quemcumque a regno exclusit, qui religionem catholicam non profitere­ tur, quae duo Brevia contraria esse dicil fidei sae­ pius datae ct variis protestationibus, quibus ope­ ram suam obtulit, omniaque officia pollicitus csl. quae conducere possent ad hunc ipsum regem in solio collocandum (4). Itaque auclor hujus apolo­ giae paucis verbis 1res summos pontifices, Paulum V. el Pium V. levitatis cl lemerilalis, Clementem VIII. non solum lemerilalis,sed eliam perfidiae re­ prehendit. Al ipsa rei veritas simpliciter exposita, nullo nostro laborc addito cl sine ulla arte rcthorica, auctorem apologiae falsilalis, vanilatisquc con- (1) Jlcgnum Christi non fuit cx hoc mundo, tamen in (3) Juramenl. Angliae abnegalioncm fidei catholicae. {'·) HcfeUunlur variae calumniae. hoc mundo fuit et csl. (2) Insulsum dilemma apologiae. 428 RESPONSIO AD APOLOGIAM vincet. Paulus enim V. non cx incertis rumoribus adductus est ad Breve scribendum, sed cx notissi­ ma el gravissima persecutione, quam edicta publi­ cata testantur, el ex ipsa juramenti formula ad nos transmissa. Itaque non erat opus.ul auctor luderet in nomine Babylonis cl septicollis urbis, ad quam undique rumores cl nuncii deferuntur; neque, ul probaret cx Patrum testimoniis, dc Rom i inlelligi, quae sanclus Petrus acris literis. (2; Quw-Uin Chin. VIII. duo Urmia ument in An'jliam. (3) Jacobus Ih .v. dgniflcavit se non abhorrere u /iit catholica (t) Cur Paul. I'. secundum Urere ad Anglos scri­ pserit. Ι'ΠΟ JURAMENTO riDELITvnS lunmqiic inter vos charilalem el pacem nugoni.Qui­ bus omnibus cum omni charilalis affectu,peraman­ ter benedicimus. Datum Romae apud s. .Marcum , sub annuio piscatoris lO.kaiend. oclobr. M DCVII. pontificatus nostri anno tertio. Hactenus respondimus ad ea,quae adversus pri­ mum Breve auctor apologise scribenda esse puta­ vit. Nunc,ut ipse a secundo Brevi una fero pagella sc expedivit; sic cl nos ejus cavillationes pari bre­ vitate rejiciemus. Quoniam igitur summus ponti­ fex versutiae diaboli tribuit falsos illos rumores de conficto Brevi: sic ipse auctor apologia·: versutiae ejusdem diaboli tribuit hoc secundum Breve. Scri­ bit enim, diabolum non potuisse lanium nocere catholicis, aliqua fraude, eliam si mille annos in hoc opus incubuisset, quam fecit hoc uno Breviid rationem reddit, quoniam oportebit cos qui jura­ mentum susceperunt , nunc illud abjurare: quod majus csl malum, quam si antea non jurassent.an­ tea siquidem si jurare noluissent.excusari poterant ob scrupulos aliquos mentis, cx particulis jura­ menti obortos: at nunc nullam habent excusatio­ nem, si abjurent fidelitatem, quam regi suo bis ju­ rarunt: semel, cum primum nali sunl, tacito quo­ dam cl congenito juramento; deinde cum verbis conceptis primum illud juramentum confirmarunt. Ad haec respondemus, non esse malum abjura­ re, quod male juratum est. Sic enim habet regula ab omnibus approbata: (1) In male promissis re­ scinde fidem: sed dicet Adversarius, non potest esse malum juramentum, quod csl naturale, el congenitum ab ipso ortu, vel hujus naturalis el congeniti confirmatio el expressio. Respondeo: Ju­ ramentum quod dicitur congenitum , si quod est, non esse aliud, nisi simplicem obligationem ad obediendurn superiori, sub quo quis nascitur, in rebus licitis alque honestis. Neque inlelligi vel el­ iam fingi polesl, quomodo in ipso ortu homo natu­ raliter obligelur ad negandam summi pontificis po­ testatem: proinde juramentum secundum, quod hanc abnegalioncm continet, non polesl recte dici confirmatio, vel expressio juramenti prioris. Prae­ terea, quaemadmodum in ortu naturali videtur posse inlelligi juramentum tacitum cl congenitum nd obediendum principi politico: sic etiam in oriu supernatural!, quem habemus cx baptismo, inlelli­ gi debel juramentum tacitum cl congenitum ad obediendum principi spirituali, qui est ( hristi vi­ carius: ac per hoc non liccl ullo modo postea jura­ mentum suscipere, quo abjurari videatur juramen­ tum praesidium in Baptismo. Ac dc his hactenus. EPISTOLA CARDINALIS BELLARMINI AD ARCIIIPRESBYTERUAI ANGLIAE. (2) Venerabilis in Christo domine frater. Anni sunl fere quadraginta, quod invicem non videri­ mus. Sed ego lamen veleris nostrae consuetudinis numquam oblitus sum; toque in vinea Domini stre­ nue laborantem, quando aliter non potui, orationi­ bus Deo commendare non destiti: me quoque in tua memoria loto hoc tempore vixisse cl in luis ora­ tionibus ad altare. Domini locum aliquem habuisse non dubito. Ha igitur ad hoc usque tempus, non verbis aul literis, sed opere cl veritate, ul sanctus Joannes loquitur, aller in alterius dilectione per­ mansimus. sed hoc silentium rumpere coegit nuncius,qui diebus istis de luis vinculis cl carcero ad nos venit: qui quidem nuncius, etsi tristis videri poterat, ob jacturam pastoralis tuae sollicitudinis, quam Ecclesia ista fecit, lamen laetus quoque vide­ batur, quoniam ad martyrii gloriam, quo dono Dei nullum csl felicius , propinquabas: ul qui tot an­ nis gregem tuum verbis cl doctrina pavisses,nunc exemplo patientiae gloriosius pasceres. Verum hanc laetitiam non mediocriter iniertu rba vi l, ac fere corrupit Icistis alius nuncius, qui dc constantia tua in recusando illicito juramento,ab adversariis lentata, forte eliam labefactata cl prostrata successit. Neque enim (frater charissime) juramentum illud ideo lici­ tum esse potuit, quod aliquo modo temperatum cl modificatum offerebatur. Scis enim hujusmodi mo­ dificationes nihil esse aliud, quam Satanae dolos alque versutias, ul fides catholica dc primatu sedis aposlolicae, vel aperte vel obscuro petatur: pro qua (1) /iiiqiui juramenta non obligari'. Βπιλονιχι Vol. IV. P. II. fide loi inclyti martyres in ista ipsa Anglia ad san­ guinem usque pugnarunt. Certe enim quibuscuutque verbis juramentum ab adversariis fidei conci­ piatur in regno isto, eo tendit, ul auctoritas capitis Ecclesiae a successore sancti Petri.ad successorem neurici VIII. in Anglia transferatur. Quud enim ob­ tenditur dc periculo vitae regis, si summus ponti­ fex cam in Anglia poleslalem habeat, quam in omnibus aliis Christianis regnis habet,inane prorsus esse, omnes qui sunl aliqua prudentia praediti, fa­ cile vident. Neque enim auditum csl unquam ab initio nascentis Ecclesiae , usque ad haec nostra tempora, quod ullus pontifex maximus principem ullum, quamvis haereticum, quamvis ethnicum, quamvis persecutorem, caedi mandaverit, aul cae­ dem forte ab aliquo patratam probaverit. El cur quaeso unus rex Angliac limei, quod ex tot Chri­ stianis principibus nullus limet, nullus timuit?sed ul dixi, vani isti praetextus decipulae sunt ct stratagemala Satanae, qualia non pauca in historiis ve­ terum temporum inveniuntur ; quae facile referre possem, si, non epistolam, sed librum integrum scribendum suscepissem. Unum tantum, exempli gratia ad memoriam tibi revocabo. Scribit sanctus Gregorius nazianzenus in prima oralione in Julia­ num imperatorem, illum, ut simplicibus Christianis imponeret, in imaginibus imperatoriis, quas romani civili quodam genere honoris,pro more adorabant, imagines deorum falsorum admiscuisse, ul nemo posset imperatoris imaginem adorare, quin simul (2) Continet exhortationem ul arehiprcsbyler, qvi juramentum occeperat. resipiscat. r•hl·· U ·* RESPONSIO AD APOLOGIAS! deorum simulachris cultum adhiberet: hinc nimi­ episl. 2. libri II. scribat: Aposlolicae sedis reve­ rum Behal, ul plurimi deciperentur: cl si (pii forte rentia nullus praesumptione lurbelur.lunc enim fraudem subodoroli imperatoris imaginem venerari status membrorum integer perseverat, si caput fi­ recusarent, ii gravissime punirentur, ul qui Caesa­ dei nulla pulsetur injuria. Itaque s. Gregorio te­ rem in sua imagine contempsissent. Tale aliquid in ste, cum de primatu sedis aposlolicae vel turbando, juramento vobis oblato, mihi videre videor, quod vel minuendo, vel tollendo satagitur, de ipso capite ea fraude composilum est, ul nemo possit prodi­ fidei amputando, ac de lotius corporis,omniiimqne tionem in regem detestari civilcmque subjectionem membrorum statu dissipando satagitur. Quod idem profiteri, quin primatum sedis aposlolicae perfide s. Leo confirmai serm. 3. de assumptione sua ad abnegare cogatur; sed Christi servi, ac praesertim pontificatum, cum ait: Specialis cura Petri α Do­ primarii Domini sacerdotes, ubi periculum Odei mino suscipitur et pro fide Petri proprie, suppli­ subesse possit, tantum abesse debent o susceptio­ catur, tamquam aliorum status certior sil jutu­ ne illiciti juramenti, ul ab omni etiam susceptione rus, si mens principis victa non fuerit. Ex quo simulationis praestiti juramenti cavere debeant,ne idem ipse in epistola ad episcopos viennensis pro­ fidelibus populis ullum praevaricationis exemplum vinciae affirmare non dubitat: Necesse esse ebr­ reliquisse videantur. Quod egregie praestitit insi­ iem illum mysterii esse divini, qui ausus fuerit gnis ille Eleazarus, qui neque porcinas carnes co­ a Petri soliditate recedere: qui rursum ait: Quis­ medere, neque simulare comedisse voluit,quamvis quis huic sedi principatum existimat esse dene­ gravissima tormenta sibi cerneret imminere: nc,ul gandum, illius quidem nullo modo potest minue­ ipse ait in 2. hb. Machabacorum, mulli juvenum re dignitatem, sed inflatus spiritu superbiae per eam simulationem, ad legis praevaricationem suae, semclipsum in inferna demergit. Atque animarentur. Neque minus fortilcr magnus Basi­ haec quidem et alia ejusdem generis mulla tibi no­ bus et exemplo ad res nostras magis accommoda­ tissima esse certo scio, qui praeter caelcros libros, to, cum Valente imperatore se gessii: nam ut in visibilem monarchiam Sanderi lui, scriptoris dilihistoria scribit Thcodorclus, cum praefectus impe­ genlissimi et de Ecclesia anglicana optime meriti ratoris haeretici hortaretur s. Basilium, ul non vel­ saepe legisti: quique ignorare non poles sanctissi­ let propter parvam dogmatum subtilitatem impera­ mos viros, eosdemqne doctissimos Joannern lloltori resistere: respondit vir ille sanctissimus cl pru- fensem et Thomam Morum,pro hoc uno gravissimo denlissimus. Non esse ferendum, ul de divinis dog­ dogmate duces ad martyrium plurimis aliis, cum matibus. vel una syllaba corrumpatur, sed polius ingenti anglicae nationis gloria, nostra memoria pro eorum defensione, omne genus supplicii am­ fuisse: sed in memoriam libi revocare volui,ut col­ plectendum. Equidem arbitror non deesse apud ligas te cl magnitudinem rei considerans, non luo vos. qui dogmatum subtilitatem esse dicant, quite judicio nimium fidus, neque plus sapias, quatnoin juramento catholicis hominibus proposito con­ portet sapore cl si forte lapsus Imis non cx incontinentur cl non esse propter rem tam parvam regis sideratione, sed cx infirmitate humana, ex metu impciio reluctandum. Sed non deerunt etiam viri carceris cl suppliciorum profectus est : non ante­ sancti, ac magno Basilio similes,qui palam affirma­ ponas libertatem temporalem libertati filiorum Dei: bunt,non esse de divinis dogmatibus vel minimam neque ob momentaneam cl levem tribulationem fu­ aliquam syllabam corrumpendam, etiamsi tormenta giendam, amittere velis aeternum gloriae pondus, et mors ipsa toleranda proponantur. Inter bos li­ quod ipsa tribulatio operatur in te.Bonum certamen num, vel polius horum principem.atque antesigna­ diu certasti, cursum ferme consummasti.fidem tot num le esse par est. Et quamvis, vel inopinata annis servasti, noli igitur laniorum laborum praemia comprehensio , vel acerbitas persequulionis , vel tam facile perdere: noli corona justitiae, quae libi senectutis imbecillitas, vel quid aliud in caussa jamdtidiim paratur.te ipse privare:noli tot fratrum cl fuerit, ul constantia titubaverit; confidimus tamen liliorum tuorum vultus confundere: in te sunt hoc do Domini pietate cl de diuturna tua virtuic, fore, tempore conjecti oculi lotius Ecclesiae, quin etiam ul qui s. 1‘clri, cl s. Marccllini casum aliqua cx spectaculum factus es mundo, angelis et homini­ parte imitatus videris, eorumdcin fortitudinem in bus: noli in extremo actu ita te gerere, ul et luis reparandis viribus, cl veritalc asserenda feliciter lucium cl gaudium hostibus relinquas: sed contra imiteris. Nam si rem lotam diligenter apud te cogi­ polius,quod omnino speramus cl pro quo ad Deum tare volueris, videbis profecto non esse rem par­ nostrum assidue preces fundimus, vexillum fidei vam quae ob juramentum istud in discrimen addu­ gloriose erigas et quam contristaveras, laetam facias citur, sed unum cx praecipuis fidei nostrae capiti­ Ecclesiam : nec jam solum veniam mercaris a Do­ bus, ac religionis catholicae fundamentis. Audi c- mino, sed coronam. Vale, viriliter age cl conforte­ nnn quid apostolus vester magnus Gregorius in tur cor tuum. Hornae dic 28. septembris 1G07. Responsio ad ca quae objiciuntur contra epistolam cardinalis Bellamini. Nunc ad ea veniamus, quae auctori apologiae adversus cardinalem Bellarminum scribere placuit et quamvis auclor cnmdern Bellarminum magnis laudibus efferal cl magnis conviciis oneret, ul im­ picat illud s. Jacobi, Ex ipso orc benedictio et ma- lediclio procedit: ipse tamen, nec laudes in sc agnoscil, neque conviciis mullum movetur. Ideo iis praetermissis, illa solum persequeinur. quae veri­ tati dogmatum catholicorum et sinceritati fidei prae­ judicaro· possunt. Igitur pag.47. 48. et 19. scribit, Bellarminum aberrasse a statu caussae cl cum for­ mulam juramenti fidelitatis refutare vellet: tamen lotum esse in refutando juramento de primatu re- 1'110 JUIt AMENTO FIDELITATIS Ul gis in spii iluolibus. Atque, ul sciamus quid inlersil plicabili quodam litigio,de iis invicem dissident inlcr liacc duo juramenta, adscribil hoc loco for­ in hunc diem. Nam, ul paulo ante monui cl ipsae mulam juramenti de primatu. Nam formula jura- propositiones clamant; cx qualuordecim, undecim mcnli ildelilnlis in ipso Brevi pontificis suprascripto sunl, quae primatum ponlilicis in caussis spiritua­ continetur. Ad hoc respondemus, Bellarminum non libus allingunl: caussa cnim utique spiritualis esi, nberrasso a slain caussae.sed haereticorum fraudes An princeps haereticus a pontifice excommunicari, detexisse. Vidil cnim juramentum secundum pro­ cl, An populi catholici propicr periculum haeresis poni.quasi simplicis Ildelilnlis civilisque obedien- ab obedienlia principis haeretici absolvi possim. lian juramentum esscl, quo nomine in hac ipsa a- Neque de hac re ullae sunl inter doctores schola­ pologin frequentissime appellator, nam in hoc ipso sticos controversiae: (2) alioqui proferat adversa­ loco, in quo nunc versamur, videlicet pag. 49. sic rius vel unum catholicum auclorem, qui scribat, nil: h'ovissimum hoc juramentum civilem tantum­ non licere summo pontifici regem vei principem modo obedienlium attingit subditorum erga prin­ haereticum excommunicare cl populum catholicum cipem . in caussis mere temporalibus. AI id fal­ ah ejus obedienlia liberare. Porro in conciliis ge­ sum esse, solumque ad legendas insidias dici, ju­ neralibus, non uno. sed mullis conclu>um ac de­ ramenti formula per se clamai. Coguntur enim ca­ finitum est, summum pontificem esse vicarium tholici juraro.non solum quid subditi debeant prac- Christi, capul Ecclesiae. rcclorcm el pastorem oslarc erga regem: sed etiam quid possil vel non mnium Christianorum, cx quibus manifeste sequi­ possit summus Ecclesiae pontifex. Haec igilur ca­ tur, ul omnes Christianos, etiam si reges vel prin­ ussa esi, cur Bcllarminus in epistola sua dixerit, cipes sini, errantes, dirigere et corrigere possil. hoc juramcnlo. quantumvis temperato cl modilica- Vide concilium laterancnse sub Innocenlio 111.cap. lo. fidem catholicam dc primatu sedis aposlolicae 5. lugdunensc Gregorio X. unde exlal capul.I nde pcli. Sed de hac re initio responsionis satis mulla periculum, de elect, in fi. lugdunensc sub Innocenlio IV. unde exlal cap. 1. De homicidio in G. dicla sunl. Pergit deinde aiiclor pag. 51. el 52. cl (1) expo- Viennense sub Clemente V. unde exlal Clementina nil qualuordecim propositiones, quas (licii necessc prima de summa Trinil. clfid. calhol.constanliensc esse, ut illi concedant,qui juramentum propositum sess. 8. el 15. el laterancnse sub Leone X. sess. praestare recusant. Sed cx his ipsis propositioni­ II. In concilio autem laterancnsi sub Innocenlio bus apertissime demonstratur, oo juramento, non III. quod fuil omnium maximum clceleberrimum, civilem tantum obcdicnliam in rebus mere tempo­ praeter locum cilalum. habelur capite lerlio, do­ ralibus attingi, ul paulo ante auctor apologiae di- minos temporales monendos esse, ul diliones suas xil:scd allingi potestatem el auctoritatem sacrosan­ purgent, puniendo haereticos ab Ecclesia damna­ ctam vicarii Christi. Nam ex qualuordecim propo­ tos, quod si facere neglexerint, excommunicentur; sitionibus plurimae sunl de potestate papae. Fal­ cl si excommunicali adhuc parere recusent, signi­ sum autem est, eos, qui juramentum recusant,non ficetur id summo pontifici, qui subditos eorum ab posse non concedere has qualuordcoim propositio­ obedienlia liberabit cl terras eorum aliis invaden­ nes, quae contrariae sunl omnibus partibus jura­ das concedet. Sed adversarius notat ad marginem. menti. Nam cx communi sententia. Bonum ex in­ Videndum esse Plalinam in vita Innoccnlii III. tegra caussa constituitur.malum autem ex singulis quod allinet ad hoc laterancnse concilium. Siqui­ defectibus. Quare, ul juramentum prohibeatur.vel dem Platina indicare videtur, nihil certi in hoc recusetur, non esi necessarium, ul omnes el sin­ concilio posl longas disputationes concludi potuis­ gulae paries ejus sini mnlac: salis autem esi si vel se. Cactorum Platina loquitur solum dc recuperan­ una sil mala. Contra autem, ul juramentum susci­ da terra promissionis, quam Saraceni occupave­ rant. Dc hoc enim articulo, cum multa inter Patres piatur, oporlct.ul nullo vitio maculetur.el in omni bus cl singulis panibus juslum et licilum reperia- et oratores regum disputata fuissent.nihil certi de­ lur.Potuil igilur summus ponlifox juramentum hoc finiri potuit. Sed quoniam adversarius ad Plalinam damnare: el possunt ac debent catholici hoc idem nos remisit, non erit ab re annotare Plalinam esse, juramentum merito recusaro: etiam si aliqua ejus qui loco ab adversario allegato referi. Joannem re­ sententia vera sil aut justa, neque tenentur omnes gem anglorum ipsam Angliam elllybernium summo qualuordecim propositiones, ul veras aul juslas pontifici subjecisse ac iribulariain esse voluisse. El a pontifice Innocenlio viro sancto, Othonem im­ admittere. Sed mirum est. qua fronte auctor apologiae sub­ peratorem cxcommunicalum. alquc imperio justis­ jungat : Hae verae sunl paries, haec, naturalia simo privatum fuisse. Pergat igilur adversarius et ‘ membra hujus juramenti corporis, quibus omni­ similes auctores ad nos convincendos frequenter bus negativis affirmativae partes oppositae, ne­ adducat. que pontificis primatum in caussis spiritualibus Pergit auctor pag. 51. ad 57. ac docet, (3) jura­ ullatenus attingunt, neque unquam conclusae, mentum a rege Jacobo propositum, nihil novi conaut definitae sunl inulto concilio generali peni­ lincrc. sed ante mille annos fuisse in conciliis usu tus exacta, ad pontificis auctoritatem pertinere; receptum et approbatum. Bccilal enim haec verba cl ipsi denique eorum docturos scholastici, inex­ concilii tolclani quarti, cun. 11. Audi sententiam (I ) Juramentum ab cv Lovanii cl alios item sex Hornae publice docuerat, ejusque lectiones a scholasticis descriptae circum­ ferebantur. Neque vero Bellarminum puderet, aul pocnilcrel, si Campiani illi familiaritas contigisset. Scii enim Campianum conlra hacrclicam impieta­ tem solum conspirasse, divinae gloriae amplifican­ dae cl civium suorum salutis procurandae caussa in Angliam esse profectum; cl mortem ejus pro re­ ligione pie susceptam, pretiosam in conspectu Do­ mini esse non dubitat. Sed bene habet, quod col­ latio ipler Harlum cl Joanncin Beginaldum habita typis postea excusa fuit cl in ea nihil habclur.nisi quod Harlus inter disputandum do controversiis fi­ dei. Bcllarmini lectiones Lovanii, Bomacquc habi­ tas allegabat. Pag. 61. posl varias nugas alque calumnias,quas auctori apologiae effutire placuit, splendidum men­ dacium adjungit, dicens: Regni nostro numquam in mentem venit, aliquid in Blakucllum statue­ re, ut nec in alium quemquam conscientiae ca­ ussa hactenus fecit. Ilacc ille. (I) Quorsum igilur tot mulclac pecuniariae in recusantes adire templa haereticorum? quorsum tot carceres recusantium pleni? quorsum tot sacerdoles in exilium acti? quorsum ipse Blakuclius lam longo carcero mace­ ratur cum el juramentum susceperit ct conjuratio­ nis reus numquam sil habitus; neque aliud ei ob­ jici possit, nisi quod sacerdotis catholici functio­ nes in Anglia exercuerit? cur jam non pauci su­ spendio suffocati cl in paries dissecti sunl, nisi quia conscientiae caussa juramentum suscipere no­ luerunt? cur denique, ul mulla praeteream, Hcnricus Garneltus, vir doctrina omnis generis et vitae sanctitate incomparabilis, ultimo supplicio affectus est, nisi quia revelare noluit, quod salva conscien­ tia revelare non poterat? sed plura dc hoc sanctis- 1 ' ) C·.!.'th·· non loqumilui dc juramento, quale est < ngliamuin. (2) Calumniae in card. liellarm. dc proditionis parti· clpalionc. (3) Catholici conscientiae caussa in Anglia plectuntur. ■■■■ 1 PBO JURAMENTO FIDELITATIS 135 simo viro paulo infra dicemus. Admirabilis profe­ boni, sive sint conclusiones ex verbo Dei, alque cx cto impudentia csl, ea mendacia literis mapdare, primis articulis fidei deductae, sive cxplicaliones quoenb ipso vulgo palam cum irrisione refutantur. primariorum articulorum: tum vero non dubitamus Pag. 02. carpit auctor apologiae quod in epistola a summis pontificibus coadjuvantibus conciliis epi­ Bcllarmini dicitur. Neque juramentum illud ideo li­ scoporum, mullos ariiculos fidei condilos fuisse, citum esso potuit , quod uliquo modo tempera­ quales articuli sunl definiliones generalium conci­ tum el modilicaluin olfcrebalur: cl fingit tempera­ liorum, nicacni, constanlinopolilani, ephesini ctationem el modificationem in eo positam esse, quod liorum. Sic cliam nos quoque negamus ponlificcm juramentum aequis cl moderatis verbis optime rei romanum, judicem se articulorum fidei unquam constituisse, in cum sensum, quem haeretici nobis consenlienlibiis descriptum sil: atque ex hac expo bilione digreditur ad calumnias; sed Bcllarminus objiciunt, quasi pontifex romanus judicare praesu­ juramentum hoc secundum, temperatum cl mode- mat, an articulus fidei accipiendus sil an non. El latum esse dixit, facta comparatione ad primum. scimus omnes romanos pontifices non minori humi­ Siquidem juramentum primum, quod in hac apolo­ litate cl modestia, judicium suum subjicere solilos gia refertur pag. 49. satis rigide primatum regium omnibus articulis fidei,alque unumquemque ex ple­ m spiritualibus asserit cl non minus rigide prima­ be. Sed si judicarc dc articulis fidei, sil, quando tum aposlolicum abnegat; sed hoc secundum, tem­ dubium csl,an aliqua scnlcnlia ad fidem pertineat, peratum cl modilicaluin aptissime ad decipiendum vel non perlineal, discernere a qua parle sil veri­ dici polcsl, quia non aperte primatum regium in tas; tum omnino credimus summum ponlificcm de qiiritualibiis introducit, aul primatum aposlolicum articulis fidei judicare: lollalur acquivocalio ct orejicit; sed sub praetextu el colore Ildelilalis,ad fi­ mms calumnia, invidiaque cessabit. Quod aulem nem eumdem tendit, ul primulus apostolicus nege­ allinet ad successionem, romanum ponlificcm s. tur cl primatus regius in spiritualibus constituatur. Pclro in aposlolica dignilale cl polcslalc succede­ Atque hoc csl, quod Satanae fraudibus cl slralagc- re. fide calholica credimus, ubi nullus omnino hae­ inali Bcllarminus altribuil: quod ideo apertissime sitandi relinquitur locus: Jacobum aulem primum explicare volui, quia auclor apologiae pag. 63. so Henrico octavo succedere in anglicani regni pos­ divinare non posse dicit, cur Satanae versutias in sessione,non arbitror ullum esse lam impudentem, eo juramento esse consuerit Bcllarminus. Quod au­ qui dicat fide calholica esse lencndum, ul qui id tem addit pag. 64. Non coelum a terra longius di­ negaverit. haereticus haberi debeat. Quod si ila stare, quam professio obedicnliac civilis erga civi­ csl, (2) mullo certius probalur s. Petro papam ro­ lem regem distat ab iis omnibus, quae fidei catho­ manum succedere, quam Henricu oclavo Jacobum licae aul primatui s.Petri, quoquo modo sunl finiti­ primum: .11. inquit adversarius, si dc successione ma; jam supra saepius refutatum csl, neque libet romani pontificis in cathedra beati Petri nullus haesitare potest·, cur Bcllarminus ipse lib. 2. de eadem lam saepe repetere. Jam vero pag. 65. valde moleste lulil apologiae rom. pontifice cap. 12. cl lib. 4. cap. G. dicit id auctor verba illa Bcllarmini: Certe enim quibus- pie credi cl certitudine morali lanium concludi? cumque verbis, juramentum ab adversariis fidei Respondeo: Ihnc meram esse calumniam cl falsilaconcipiatur in regno isto, eo tendit, ut auctori­ tenunam lib.2.cap. 12. probat Bcllarminus. fide ca­ tas capitis Ecclesiae, a successore s.Petri ad sue- lholica esse lencndum.romanum ponlificcms.Petro censorem llenrici octavi in Anglia transferatur. in supremo tolius Ecclesiae primatu succedere; ne­ Ac primo ad invidiam pontifici romano conflandam, que in loto illo capite legitur illud pie credi,vel mo­ dicit regem suum non praesumpsisse unquam no­ rali certitudine concludi; in lib. aulem 4.cap.6. non vum articulum fidei condere,aul dc aliquo ariiculo agitur de successione.sed dc firmitate in fide; cl as­ fidei sc judicem constituere; sed omnibus articulis seritur pie credi.ponlificcm cliam,ul personam par­ fi lei se submisisse,non minori humilitate cl mode­ ticularem, hacrelieunr esse non posse,cum in supe­ stia, quam quemvis ex plebe lotius regni; deinde rioribus ejus libri capitibus demonstratum esscl.juaddit. Multo facilius posse regem suum probare,se dicium summi pontificis cx cathedra docentis Ec­ majoribus suis, lam quoad personam, quam quoad clesiam. nullo modo falsilali aul errori obnoxium virtutes successisse; quam probare possit papa se esse. Itaque auclor apologiae mala fide nobiscum sancio Petro succedere sive quoad personam, sive agit, ul lectoribus per fas cl ncf.is imponat. Transit auclor apologiae pag. 6G. ad eam par­ quoad doctrinam. Quod ad primum attinet, nos quoque (I) negamus a summis pontificibus novos tem epistolae refellendam,in qua Bellarminus scri­ ariiculos lidci condi posse, si per articulos fidei in- psit, Non esse auditum ab milio nascentis Eccle­ Iclllganlur immediatae revelationes Dei. Sic enim siae, usque ad haec nostra tempora, quod ullus Ecclesia fundata dicitur supra fundamenta aposto­ pontifex principem ullum, quamvis haereticum, lorum et prophetarum Ephes. 2. quoniam iliis im­ quamvis ethnicum, quamvis pcrsequulorem caedi mediate revelata sunl mysteria nostrae fidei, illi mandaverit, nul caedem ab aliquo forte patratam verbum Dei literis mandaverunt cl voce etiam viva approbaverit.Id vero falsum esse demonstrare con­ praedicaverunt, ut ab ipso Domino immediate ac­ tendit, ex eo, quod salis constat a summo ponti­ ceperunt. Si tamen per articulos fidei significentur fice mulla bella imperatoribus mola fuisse, in qui­ quaccumquc dogmata,quae tide catholica credi dc- bus si imperatores victi fuissent, occidi cliam po­ ti) An papa novus /idei ariiculos condat cl quos. I (2) Sincinio pontifiium in sede s. Petri ceiliui sue cessione principum. t 131 RESPONSIO ΛΙ) APOLOGIAS! luissent.Respondeo: Bcllarminum non esse loquuluin de caedo quae in praelio accidere potuisset, sed dc parricidio, quod per proditores ct sicarios piilrarelur.Quamquam bella imperatorum adversus pontifices multa legantur; (I) pontificum adversus imperatores, nisi defensionis caussa, vix in histo­ riis ulla reperieniur. Addit Adversarius, llenricum quintum impera­ torem a pontifice reprehensum fuisse, quod llen­ ricum quartum patrem sepelivisset. Respondeo: Nihil hoc ad rem facere, reprehendit cnim ponti­ fex honorificam sepulturam imperatoris in hacresi cl schismate el excommunicatione defundi, quem non gladio aul veneno, sed naiurali morbo cxlinclutn esse conslabut. Addit secundo, extare oratio­ nem in consistorio a Sixto V.pontifice maximo ha­ bitam, in qua laudatur caedes llenrici tertii Fran­ corum regis,cl ipse monachus caedis palralor.Rcspondeo: Sixti V. orationem nullam extare, nisi apud hostes Ecclesiae, qui Anlisixlum ediderunt, quamvis aulem hodi fides haberi non debeat; ne­ que etiam si hostis non csscl, fides ei haberi pos­ set, cum Sixtus orationem illam in consistorio se­ creto, nullo excipiente, habuerit: neque eam ora­ tionem vel ipse ediderit, vel ab aliquo alio edi jusserit: esto lamen, ul vis oratio Sixti V. pontilicis ca, quae in Anlisixlo legitur; quid iu ea reportes, nisi laudes, el admirationem sapientiae, el provi­ dentiae Dei? Hoc unum admiratur, el laudibus in coelum Sixtus extollit, quod ad regem maximum in medio exercitus sui sedentem, multisque custo­ diis circumvallatum, simplex monachus, non mu­ tato habitu. neque gladio clypeovc armatus, libere penetraverit, cumque unico cultelli ictu necaverit. Qua oratione admonitos voluit reges Sixtus ponli­ fex, cum qui dixil: Nolite tangere Christos meos, saepe per inopinatos eventus poenas dc illis su­ mere, qui inaccessibiles cl inviolabiles videntur. Imperaverat rex ille, virum sacratum episcopali el cardinalilia dignitate fulgentem , cl Jacobo regi Anglorum arctissimosanguinis vinculo conjunctum maciari, ullus esi Deus Christum suum, dum per alium sacratum virum, alioqui militiae imperitum ct inermem, rcgciu eumdem non sine manifesto divinae providentiae miraculo interfecit. Ergo Six­ tus ponlifex, neque regem caedi imperavit, neque caedem, ut a privato illo homine factam approba­ vit; sed judicium Dei, providcnliamquc laudibus celebravit. Utrum enim monachus ille recte,an se­ cus cgcril el poenam, an praemium apud Deum meruerit, pontifex in oratione sua non definivit: quia opus Dei. non opus hominis praedicandum susceperat. Deus aulem. cl bonis el malis horninum voluntatibus el operibus, justissime el sa­ pientissime ad opera sua perficienda uti potest el solet: certe m Actis apostolorum c. i . scriptum csl: Convenerunt vere in civitate ista adversus sanctum puerum Inum Jcsum, quem unxisti, Herodes el Pontius Pilatus , cum gentibus el populis Israel, 1'acere quae manus tua el consi­ lium tuum decreverunt fieri. Fuil igilur Christi passio opus divinae manus, divinique consilii: ct tamen per manus el voluntates impias scelestorum hominum perpetratum. Contra autem per manum Judithae, sanctae videlicet cl religiosissimaefoeminac, idem Deus Holofernis principis caput am­ putavit; el per manus Phineos, magna cum ipsius laude, ncc sine ingenii praemio, Deus Idem filiam principis Madian, una cum fornicante Judaeo, dt medio sustulit. Alque haec, quae dicta sunt de so­ la Dei justitia.providenliaquc a Sixto pontifice com­ mendata, testimonium habent ab iis, qui Sixlum condominium audierunt,el qui acta consistorii bre­ viter annotarunt.Quod aulem aucturapologiae sub­ jungit, Sixlum pontificem facile fuisse monachum illum in album sauciorum relaturum, nisi cardina­ les quidam pnidenliores impedivissent; quia sine auctore dicitur, cl omni verisimilitudine caret, ia album mendaciorum referendum erit. Pag. 71. el duabus sequentibus, describit au­ clor apologiac contradictiones, quas in libris car­ dinalis Bcllarmini, dc Controversiis fidei sc reperiisse gloriatur; alque ad eum finem sc facere di­ cil, ul nemo mirctur, si in hac caussa de pontifici­ bus, caedes principum non jubentibus neque ap­ probantibus, sccum ipse pugnat. Referam igilur bona fide omnia verba Adversarii, ac deinde re­ sponsionem subjiciam, el lectori liberum relin­ quam, ul judicet, an Bcllarminus sibi contradicat, an auclor apologiac impudens calumniator dici me­ rcatur. (2) Prima contradictio. Bcllarminus lib. 5. de justificatione cap. 7. affirmat, Quod propter incerlitudincm propriae justitiae, el periculum inanis gloriae, tutissimum est. fiduciam lotam in sola Dei misericordia el benignitate reponere. Quae ejus assertio c regione contraria est toti tractationi, et ul sic dicam torrenti illorum quinque de justifica­ tione librorum, in quibus lamcn libris,-ea quae jam citavi verba continetur. Responsio. Haec prima contradictio merilo con­ temni potuisset,cum auctor non indicet cui senten­ tiae contraria sit ea sententia, quae paulo ante re­ citata csl.Sed placet breviter admonere in illo ipso c. 7. haberi conciliationem contradictionis, quam ipse Bcllarminus praevidit occurrere potuisse le­ ctori parum attento (3). Ibi cnim docuit, non sic esse fiduciam in sola misericordia Dei constituen­ dam, quasi nulla sint veru merita hominis justifi­ cati, vel quasi justificatio sil impulatilia, non vera; vel quasi nulla possit fiducia in bonis operibus col­ locari: sed solum quia ad superbiam evitandam utile sit, non respicere propria incrita, sed Dei mi­ sericordiam: quoniam dc propriis meritis an illa habeamus,incerti sumus, de misericordia vero Dei quod infinita sit. dubitare non possumus. Videat lector totum illud caput, et sententias Patrum,quae in eo citantor,nc praesertim illam s.Bernardi serm. (1) in itimni pontifices caedes principum mandaterinl. (2) II e* pandetur ad contradictiones card. Bcllarmini fatso objectas. (3) Qualiter flddciam constituamus in Dei miseritu dia, cl in bonis operibus. PHO JERAMENTO FIDELITATIS 435 Quarta. Judas non credidit, inquil Bellarminus 68. in canlica: Perniciosa paupertas.inopia me­ ritorum: praesumptio aulem Spiritus, fallaces lib. 1. dc ponlilice cap. 12. Al contradicit hb. 3. divitiae, el ideo divitias, et paupertatem ne de­ de justificat, cap. It. ubi ail, Judas juslus fuil, cl deris milii Domine, nil Sapiens. Feli.n Ecclesia ccrle bonus. Responsio. Distingue tempora, cl concordabis cui ncc merita sine praesumptione. , nec prae­ sumptio absque meritis deesl: habel merita, sed Scripturas. (3) Judas credidit, et justus ac bonus foil milio electionis suae: sed poslea lenta lori suc­ ad promerendum, non ad praesumendum. Secunda.Deus non inclinai hominem ad malum, cubuit. ci non solum non credidit, sed eliam fur neque physice neque moralilcr lib. 2. de slalu esse coepit, ct Dominum prodidit, el tandem la­ peccali cl amissione graliac cap. 13. mox contra­ queo se suspendii. Quinta. Observatio legis secundum substantiam rium ufilrinal ibidem paulo posl. quod Deus incli­ nai quidem ad malum,non physice,sed lamcn mo­ operis requirii, ul sic praeceptum observetur, ut pcccalum non committatur, cl non fiat homo reus ralilcr. Responsio. Bcllarminus déclarai in illo ipso ca- ob praeceptum non impletum, lib. 5. de gratia el pilc, quid inlelligal per inclinationem ad malum libero arbitrio cnp. .Ί. Conlra, sciendum est, non physicam vel moralem, dicens: physice inclinare, esse omnino idem, facere bonum morale, el ob­ esse immediate movere voluntatem ad aclum; mo­ servare praeceptum secundum substantiam operis: ralilcr inclinare, esse imperare vel consulere ut potest enim servari praeceptum secundum substan­ actus liai, ex qua declaratione lollilur omnis con- tiam operis, eliam cum peccato. Ibid. cap. 9. Responsio. Qui servat praeceptum secundum Iradiclio. Nam cum dicil, (l) Deum non inclinare physice, movendo voluntatem, sed occasionalilcr, substantiam operis, non committit peccatum prae­ ctmorajiler imminendo cogitationem aliquam bo­ varicationis illius praecepti, neque reus csl ob il­ nam, ex qua malus ob suum vilium occasionem lud praeceptum non impletum; sed lamen potest sumat judicandi melius esse huic nocere, quam simul peccare contra aliud praeceptum, cl esse illi, sive huic potius iniquitati servire, quam illi : reus alterius praecepti non observati: qui aulem non signifient, Deum inclinare voluntatem morali­ facit opus bonum morale, nullum pcccalum illa alcr, imperando vel consulendo malum, quod esset clione committit; exempli gratia: (4) Qui facit elee­ contrarium superiori sententiae: sed Deum incli­ mosynam. quando tenetur ex praecepto, sed facil nare per se ad bonum, immittendo bonam cogita­ eam, ul videatur cl laudelur ab hominibus, is im­ tionem, ex qua sequatur occasionaliler inclinatio plet praeceptum secundum substantiam operis; moralis ad malum, quatenus ille vitio suo malus, lamcn non facil opus bonum morale, quia quam­ cx illa cogitatione movetur ad malum. Exemplum vis non sil reus praecepti de eleemosyna facienda, ponitur ibidem cx verbis illis psalm. 10t. Conver­ ul Bellarminus docel m priori sententia: lamen tit cor eorum, ul odirent populum ejus: quae peccatum inanis gloriae committit, el ideo non fa­ verba sic exponunt s. Augustinus el Theodorelus cil opus bonum morale, sed malum, ut docel in ul dicant, Deum id fecisse, non pervertendo corda posteriore sententia.Sed auctor apologiae non mul­ Aegyptiorum, sed benefaciendo populo suo; quud tum curat dc sensu, dummodo verba contrarium videntes et cogitantes Aegyptii, majoris odii occa­ sonare videantur, quomodo in omnibus libris,cl in ipsis eliam Scripturis divinis multas contradictio­ sionem acceperunt. Tcriia. Episcopos apostolis succedere, presby­ nes inveniet. In evangelio legimus: IVcnio bonus, teros septuaginta discipulis, docent constanter o- nisi solus Deus, Lucae 18. el rursum legimus: Eu­ nincs Patres, ait Bellarminus lib. I. de clericis ge serve bone, elc. Lucae 19. el, Decurio vir bo­ cap. II. Sed contrarium afiirmal; quod episcopi nus et juslus. Lucae 23. Dicat igilur auctor apo­ non proprie succedunt apostolis lib. 5. de pontili- logiac sanctum etiam Lucam contradictiones in evangolio suo scripsisse. Sic eliam s. 1’.iulus I. Co­ cc cap. 25. Responsio. (2) Episcopos succedere aposlolis, rinth. 8. dicil: Nullus est Deus, nisi unus: el ibi­ quatenus illi fuerunt primi episcopi particularium dem ail: Siquidem sunl dii mulli, el domini ecclesiarum, nt Jacobus liierosolymilanae Eccle­ mulli. Proinde clamarc potest Adversarius noster. siae, Joannes Epliesinae, afiirmal Bcllarminus in Apostolum in eadem epistola, el eodem capite sibi lib. de clericis. Episcopos aulem non proprie suc­ contradicere; sed prudentes chnsliani non Lucam cedere aposlolis, quatenus apostoli erant, idesl, aul Paulum conlradictionis, sed auctorem apolo­ missi in omnem terram cum plenissima potestate, giae imperitiae cl levitatis arguerent. docel idem Bcllarminus in lib. 1.de pontifice.Prae­ Sexta. Petrus non amisit eam fidem, qua corde terea in priore loco dicitur episcopos aposlolis el creditur ad justitiam, lib. 4. de ponlif. cap. 3.Con­ presbyteros septuaginta discipulis succedere: in lra, peccatum Petri fuil lelhale, lib. 3. de justifi­ posteriore loco id explicatur cl ostenditur, quomo­ cat. cap. 14. do succedant, cl quomodo proprie non succedant: Responsio. Apud Lulhcranos.qui sola lidc justi­ quae duo non sunl contraria vel contradictoria, ficari homines docent, contradictio esset, si quis nisi apud eos, qui logicam ignorant,vel sensu com­ diceret Petrum earuisse juslilia cl non amisisse muni ea reni. fidem; sed apud catholicos, qui sciunt fidem sine (1) Quomodo Deus inclinet ad malum moralilcr. (2) Modus quo episcopi succedunt aposlolis elpresbyteri caderis discipulis. (3) Judas aliquando bonus. (l) Quo sensu polcsl servari substantia praecepti cum pcccalo. 130 RESPONSIO AD APOLOGIAS! operibus morluam esse, cl (Idem non quamcumque, sed illam, quae per dilectionem operalur, juslificnre, nulla contradictio est. Sic igilur ct Bellarminus docuit: (!) S. Peiruin, quando is Christum 1er negavit, non amisisse fidem cordis, sed confes­ sionem oris; el ideo peccasse quidem Iclhnliter, sed non fuisse hacrclicum vel infidelem.At,inquil Adversarius, Bellarminus scripsit, Petrum non amisisse fidem, qua creditur ad justitiam; ergo exi­ stimavit, Petrum non amisisse fidem justificantem, cum quo non bene cohaeret quod peccaverit lelhalilcr.Yerum est, ila scripsit Bellarminus; sed fides, qua creditur ad justitiam, est quidem fides justifi­ cans per modum dispositionis, sed non est fides absolute perfeclequc justificans, qualis est illa, quae per dilectionem operalur. Num si Apostolus existimaret fidem, qua credilur ad jusliliam, suffi­ cere ad perfectam justificationem sine charitate, non adderet, Oro aulcm confessio fit ad salutem. itaque s.Pelrus habuit in corde fidem,quae dispo­ suit ad justitiam: sed cx defectu charitatis caruit confessione oris ad salutem: proinde salvus esse non poteroI, nisi accenderetur ignis charitatis, qui verae poenitentiae lachrymis excitaret. Septima. Antichrislus magus futurus est, el mo­ re aliorum magorum occulte diabolum ipsum ado­ raturus, dc ponlif. lib. 3. cap. 14. At conlra, ab­ horrebit ab idololatria, execrabilur atque oppugna­ bit idola, denique templum denuo aedificabit.Ibi­ dem cap. 12. Hesponsio. Qui contradictionem notavit, conci­ liationem cliam indicavit (2). Nam Antichrislus, ul in priorc sententia dicilur, diabolum adorabit, sed occulte ul magi faciunt; publice aulcm in conspe­ ctu hominum idola execrabilur. cl conlra omnes deos pugnabit. Quod ipsum Bellarminus aperte moduit, lib. 3. citato cap. IL Octava. Verbis consecrationis, vera cl solemnis oblatio ccicbralur lib. I. da missa cap. 27.Conlra, sacrificii oblalio magis in re quam in verbis consislil; el illa actio qua corpus Domini super altare ponitur, vera cl rcalis oblalio est lib. 2. dc missa cap. 12. Responsio. Non oral opus quaerere diversa lo­ ca, ul contradictionem apparentem apologiac au­ ctor inveniret. Nam in eodem cap. 27. lib. 1. dc missa, ulrumque dicilur, (3) cl verbis consecratio­ nis celebrari solemnem oblationem, el oblationem veram atque realcrn in re potius, quam in verbis consistere; nimirum in ca actione.qua Chrisli cor­ pus ponitur in nllari, ul victima Deo sacra. Sed in eodem cliam loco declaratur quid sit per verba consecrationis celebrari solemnem oblationem,ni­ mirum per verba consecrationis fieri, ul vera, ct realis victima in altori esse inciperet, linque verba consecrationis non formalilcr, sed efficienter ad oblationem concurrunt: el ideo non dixil Bellarmi­ nus, verba consccralionis esse oblationem, quasi oblalio esset verbalis; sed per ca verba celebrari oblationem, quia victima,quae realiler offertur.per verba consecrationis officitur, cl in ara Domini collocatur. Nona. Mundi finis non potest sciri, De animi Christi hb. 4. cap. .'».Contra, post Anlichrisli morlem non futuri sunl,nisi quadraginta quinquedies usque ad mundi finem, lib. 3. dc ponlif. cap. Ii. Responsio. Si haec contradictio est.in ipsi Scri­ ptura divina csl: ulrumque enim in scriptura divi­ na habetur: sed ideo non esi contradictio,quia ne­ mo scit, quando Antichrislus veniet. Nam cl Dominus dixil in evangelio Mallh. 24. Praedicabitur hoc cvangeliuin regni in universo orbe, in tcslimnnium omnibus gentibus, cl lunc vcnicl consonimalio: cl tamen quia nemo scit quando in loto orbe praedicatio evangelic» complenda sil, nemo cliam scii, quando veniet consummatio. Decima. Roma sedes erit Anlichrisli, cl decem roges comburent purpuream meretricem,idesl.Ho­ rnam, lib. 3. deponlifice cap. IL Contra,Anlichrislus Romam odio habebit,cl pugnabit conlra eam, ct comburet. Ibidem. Responsio. Haec vero mirabilis est ars venandi contradictiones. Nam in cap. 14. nihil omnino dc sede Anlichrisli dicilur. Sed errore lypographi erratum csl in numeris,el posita csl nota arithme­ tica 14. pro 13. ila opinor: sed cap. 13. dicitur, el probatur mullis argumentis sedem Anlichrisli futuram esso Hierusalem.non Romam: (4) qua igi­ tur licentia transmulavil Adversarius Hierusalem in Romam? sed cl ipsa verba, quae adducit, pote­ rant illum admonere, si sapere cl non calumniari voluisset. Nam si decem roges comburent purpu­ ream meretricem,idesl, Romam.cl si Antichrislus illam odio habebit, cl per illos decem reges comburel;quomodo sedes illius erit? Sed fortasse quia in libro anglico non habebatur. Roma sedes erit Anlichrisli, cl eo dempto, nulla apparebat contra­ dictio, interpres latinus ad exprimendam contra­ dictionem, addidit illa pauca verba. At cur tam impudenter falsi crimen admisit? quia in illo cap. 13. refertur a Bcllarmino, sedem Anlichrisli e\ sententia Lulhcranorum futuram esse Bomam. Ad­ versarius Bcllarmino tribuere voluit, quod in ejus libro legit, parum laborans, an cx sententia Bel· larmini an aliorum id diceretur, qua ratione dice­ re posset ab evangelist» Christum vocatum esse seductorem, quoniam in evangelio legatur: /letordati sumus, quia seductor ille dixil adhuc vi­ vens, post 1res dies resurgam. Mallh. 27. Undecima.Duobus modis inlelligi polcsl nomen universalis episcopi: uno modo, ut ille qui dici­ lur universalis, inlelligalur esse solns episcopus omnium urbium Christianarum, ita ut caeieri non sini episcopi, sed vicarii lanium illius, qui dicilur episcopus universalis: quo sensu papa non csl universalis episcopus, lib. 2. de pontifice cap. 31. Contra, omnis ordinaria jurisdictio episcoporum descendit immediate a papa, el csl in eo, cl ab eo in alios derivatur. Ibid. lib. 4. cap. 24. Responsio. Non inlelligo quae sil in his locis (I P< Inis non omisit ftdem per pcccaftim. 1'4 Anlichrûtmr diabolum occulte colet, publice ererrabitur idola. (3) Victima quae realiler o/ferfur per verba consecrationis. (4) Apolof/iao auctoris commentum. ΡΠΟ JURAMENTO FIDELI I \TIS contradictio (I). Nam in priorc sententia dicilur, papam non esse episcopum universalem in co sen­ su, quod solus ipse sil episcopus, el alii non sini episcopi, sed ejus vicarii. In posteriore aulcm oun dicilur solum papam esse episcopum, vel nul­ lum alium esse episcopum, vel cueleros omnes, qui dicuntur episcopi, non esse nisi vicanos pa­ pae; sed solum dicilur jurisdictionem episcopo­ rum descendere a papa, in quo omnis junsdiclio ecclesiastica plenissime repcrilur; quamvis enim episcopi caeieri jurisdictionem accipiunt a summo ponlificc: lamcn veri episcopi sunl, cl jurisdictio­ nem episcopalem, non vicarialem accipiunt. Sed Adversarius, ul ipse babel spiritum contradictio­ nis,ctnihil nisi contradictiones cogitat; ila contra­ dictiones se videre iinaginatur:cl somniat,ubi nulla csl contradictio. Pag. Ί5. Expedita longa digressione revertitur adcpislohun Bellarmini, cl verba sequentia exa­ gitanda sibi proponit: Nunc, inquil. ul co redeamus unde digressi sumus; Cum. inquit. pontifi­ ces nihil unquam allenlarinl conlra reges, cur quaeso unus rex Angliae limet.quod ex loi dire slianis principibus nullus limei, nullus limutl? Quid audio? Nulline unquam imperatores, aut reges chrisliani sibi met a pontifice timuerunt? quo modo igilur miseri imperatores isti, quos jam dicam, jactati sunl per pontifices, atque in­ quietati, tandem cliam per eosdem penitus sub­ versi perierunt? Haec illa, qui ul semper sui si­ milis perseveret, cum non babel, quod jure repre­ hendat. ipso fingit, ei addil verba, eaque Bellaruiino oUlngil, ul occasionem habeat digladiandi, cl eruditionem suam inutiliter ostentandi. Illaenim verba, Cum ponliliccs nihil unquam allenla­ rinl conlra reges, non habentur in epistola Bellarmini ct lamcn non solum recitantur ul verba Bellormini, sed etiam longissima dispulaiione histo­ rica refelluntur. Quod Bellarminus affirmavit, id lanium csl, (2) nullam principum caedem, per si­ carios videlicet, a ponlificc imperatam, vel appro­ batam,el dc hoc uno timore,caedis videlicet.dixil: Cur unus rex Angliae limei, quod ex loi ehrislianis principibus nullus limet? Sed quoniam dc hac re supra aliquid dixerat.ct videbat quam levia illa essent, quae tunc iillulerat, neque aliud occurrebal,quod speciem argumenti firmioris prae sc fer­ rei: linxit verba magis generalia, eaque tamquam a Bcllarmino prolala,per multas paginas refutavit. Primum igilur, profert in medium historiam (3) Ilcnrici IV. Numquid, inquil,non timuit impera­ tor ille, qui triduum expeclavit ad januam pon­ tificis summo gelu cl nivibus; antequam ci adi­ tus pateret? Respondeo: Timuisse illum quidem, non caedem corporalem, de qua Bellarminus locu­ lus esi, sed vinculum excommunicationis, a quo ul absolvi moreretur, ad illam humililalem se ipse sponte dcjccil. Secundo: Profert (4) Fridericum I. Numquid, it) Papa non est episcopus universalis adeo quod so­ lus: sed quod omnis jurisdictio ab eo. (2) An rcqcs sibi a summo pontifice timere debeant. (J» llcnric. 5. Belmmuiu Vol. IV. P. II. inquil, ille imperator non timuit, qui pronus in ventrem procubuit, dum alius quidam pontifex cervices ei conculcaret? II ice vero historia dubiae fidei csl, neque enim eam attingit Gencbrardus in chronico, ul hic noster falso in margine adnolavit; neque Plalina neque Sigomus. neque Sabellicus. Cardinalis autem B aronius cx instituto refellit loin. 12, pag. 720. Sed sil vera. Quid aliud Fridericus timuit, nisi excommunicationem? haec enim sunl verba Genebrardi, quem Adversarius pro se cita­ vit: Ad ejus (Alexandri III.) pedes procubuit Fri­ dericus, petens absolutionem excommunicatio­ nis. Haec Gencbrardus, qui dc calcata cervice,ne verbo quidem meminit. Terlio: Producit (S) llenricus VI. Quid, inquit, ille cliam imperator parum ne limwi.cui tertius quidam pontifex regni dia lema de capile pedi­ bus deturbavit? Haec autem historia parum veri­ similis esi. Siquidem ille tertius ponlifex, cujus adversarius meminit, fuit Coclestinus III. qui de­ crepitus annorum ocloginla quinque cum esset, cl summa comitate atque humanitate ommum con­ sensu praeditus, neque cum Henrico simultatem gereret; certe nulla ratio patitur, ul credamus eum potuisse, aul voluisse regium diadema de Ilcnrici capile pedibus deturbare. At inquil Adversarius, scribit hocRanulphus in polychronico lib. 7. sed Ranulphus iste quantum fidei mereatur, aequus lector aestimet,cum viderit eam historiam incogni­ tam fuisse Sigonio, cl Sabellico, et Pialinae, ct Genebrardo, cl omnibus gcrmanicis historicis.illis cliam, qui pontifici romano parum favere solent. Adde, quod si forte vera sil historia, ut Baromus cardinalis admittit, non inde timuit impcralor, ne­ que pontifici iratus fuit: quoniam intellexit in ipsa coronatione diadema sibi impositum,ac deinde de­ jectum cx capile ac rursum m capul repositum, ut eo facto admoneretur coronam tantae dignitatis posse malis meritis amitti, el ideo patrem, Fride­ ricum I. videlicet, non imitaretur, qui Ecclesiam diu vexavit, ct divino judicio, quando minus id expeclabal, imperium cum vita amisit. Quarto: Profert (6) Philippum: .in non, inquit. el Philippus timuit, de quo, cum impcralor invi­ to Innocenlio terlio creatus esset ponlifex in hanc vocem erupit. Aul pontifex Philippo diadema,aul. Philippus pontifici insigne, aposlolicum adimet. Quo dicio ponlifex Othonem in Philippum inci­ tavit, qui cum postea interc.mil. Otho aulcm caede, facta Romam venit, el imperator a papa, inauguratus csl. quamvis postea imperio ab eo­ dem privatus est. Haec ille, qui videretur hoc loco aliquid dixisse.quod ad rem faceret, nisi ma­ nifestam fdsilalem historiae miscuisset. Falsum enim est Philippum ab Olhonc illo interfectum fuis­ se, qui postea imperavit. Scribunt enim gravissimi auctores, Alberlus Crantzius in sua Saxoni» lib.7. cap. 28. Joannes Nauclerus in hisloria sua pag. 82. cl Carolus Sigonius lib. 15. appendicis, Plu­ (I) I ridi ric.. 1. (5) llcnric. 6. (<») Phil. imp. sg 438 RESPONSIO AD APOLOGIAS! lippum occisum fuisse ab Othone quodam privato homine, cl imperatoris intimo familiari, inscio O* Ilione imperatore. Palmerius quidem interfectum dicit Philippum a comite Palalino:ab Olbonc aulem duce Saxoniae, qui de imperio cum Philippo con­ tendit,el post ejus mortem coronatus est,neminem legi,qui Philippum necatum scripserit, praeler au­ ctorem hujus apologiac, qui nullum pro sua opi­ nione testem adduxit: el vel nominis acquivocalione deceptus csl, vel falsa narratione lectores deci­ pere voluit. Quod aulem Innocentius dixerit, aut Philippo sc diadema ablaturum, aul sibi a Philippo insigne aposlolicum detrahendum, scribit quidem Abbas Urspergcnsis, sed addit, id sc ab aliis acce­ pisse, el difficile esse relatu el vix credendum. Quinio: Profert (1) Fridericum 11. Fridericus, inquil, an non limuil, cum eum Innocentius ex­ communicaret, regno privaret,principes a jura­ mento fidelitatis ei dato absolveret, denique in Apulia quemdam subornaret, qui eum veneno cxlingucrcl? Quo tamen exhausto, cum conva­ luisset, conduxit Manfredum quemdam, qui ve­ nenum ei daret: quo sumpto mortuus csl. Haec ille, qui dum sc in hisloriis valde versatum osten­ dere cupit, corruptorem historiarum se, imposloremque demonstrat. Conveniunt enim omnes hi­ storici a Manfredo lilio notho ejusdem Friderici, Fridericum graviter aegrotantem,pulvino in os in­ jecto suffocatum, venenum aulem a .Manfredo pro­ pinatum Friderico. nullus historicus dicil. Quod aulem pontifex in hac re se miscuerit, solus Cuspinianus, qui recens csl auctor,ex epistolis Petri de vineis, sub dubio referi: Sive, inquit, ab hosti­ bus, sive a pontifice corruptus id fecerit. Sed omnes alii, qui mortem Friderici narrant, omnino de ponlificc silent, ul eliam veneni vix ullus me­ minit: sunl aulem lii auctores, quos lector consu­ lere poterit, Joannes Nauclerus in clironographia vol. 2. generatione 42. Platina in vita Innocenti IV. Joannes Baptista Egnatius in vita Friderici 2. Sabellicus Enneadis nonae lib. G. Blondus decadis secundae lib. 7.Albertus Cranlzius lib. 8.Saxoniae cap.18.Matthaeus Palmerius in chronico anni 1250. Jacobus Wimphclingius in epitome rerum Germa­ nicarum, Paulus Langius in historia Ecclesiae Citiccnsis anno 1250. el alii. Sed auctor apologiac quasi rem exploratam praedicat: Conduxit.inquit, Manfredum quemdam, qui venenum ei daret, quo sumpto, mortuus est. Atque, ul apparet cx modo loquendi, nullas historias legit. Si enim le­ gisset. scivisset profecto Manfredum non fuisse si­ carium aliquem, qui facile conduci posset: sed li­ lium Friderici, magnumque principem; cl non di­ xisset,conduxit Manfredum quemdam.quasi obscu­ rum homuncionem, neque veneni a Manfredo pro­ pinati mentionem fecisset, cum hoc nullus omni­ no referat. Denique non tam asseveranter loculus fuisset, cuin solus Cuspinianus male affectus erga pontifices, ex sola conjectura simultatis el inimi­ citiarum, el dubitanter rem hanc attigerit. (1) Fridi-r. 2. (2) Papa Alexander. Sexto: Producit lileras (2) Alexandri ad Sulla­ num: Quid autem, inquit,Alexander scripsit suilano? ul si absque molestia vellet degere, aliqua ratione tollendum dc medio imperatorem cura­ ret. El auctorem allegat Paulum Jovium lib. 2. hi­ storiarum. Sed in libro anglicc edito designatur Alexander III. Jovius autem scribit historias tem­ poris sui. ac per hoc res gestas Alexandri III.non attingit. Interpres, ul tutius lateret, Alexandrum nominavit, omisso numero.Et quidem Jovius in 2. lib. historiae, Alexandri Yl. res gestas describit; sed nullam epistolam scriptam esse dicit ab Ale­ xandro adsulianum.Itaque auctor apologiac doceat nos,de quo Alexandro loquatur, cl quem auctorem habeat eorum, quae scribit, cl tunc, si opus erit, responsum a nobis accipiet. Septimo: Adducit (3) Alexandrum VI. Quid, in­ quit, Alexander ille sextus? nonne ducenta mil­ lia aureorum a Rajazeto lurca accepit, ul ea mercede, fratrem ejus Gcmen.vel,ul quidam ap­ pellant Zizimum necaret, quippe quem Romae tunc captivum tenuerat? Nonne conditiones ob­ latas amplexus est, el peracta caede pecunias accepil?Hnnc historiam unde auclor apologiac ac­ ceperit, aveo scirc. Annotat ad marginem solum nomen Cuspiniani. Cuspinianus autem in vilaBajazelis junioris scribit quidem Zizimum Bajazelis fratrem in casiris regis Francorum veneno subla­ tum, haud ignorante ponlificc; sed jussu ponti­ ficis id facium . aul post caedem ducenta mil­ lia aureorum pontifici numerata, non scribit. Sed auctor apologiac potestatem habet addendi quid­ libet ad historias. Adde quod , ul supra dixi­ mus, Cuspiniano non magnam iidcin habere pos­ sumus in iis. quae ad pontifices perlinent, prae­ sertim quando aliorum historicorum testimoniis destituitur. Octavo: Adducit (i) Ilcnricum II, regem Anglorum: Quid, inquil, Henricus noster ejus nominis secundus, nonne timuit post occisum sanctum Thomam? qui praeterquam quod nudis pedibus in peregrinatione incessit, virgis eliam poenas dedil in sacrario tamquam scholae discipulus, solalusque eo se csl, quod nihil gravius patere­ tur. Vere omnino Ilcnricus cl jure optimo timuit, non caedem corporis, de qua nos agimus, sed ju­ dicium Dei el censuras Ecclesiae; siquidem non ut scholae discipulus, ut iste garrii, sed ul vere poenitens, maluit in terris cum hominibus flagel­ lari, quam post mortem cum daemonibus cruciari. Nono: Adducit patrem llenrici regis Francorum: An non, inquil. Umendi caussa fail palri regis Galliarum.qui nunc csl, cum regnum Navarrac, quod ejus jure fuerat, pontifex abalienaret, regique Hispano donaret? cujus regni dimidium rex Hispanus hodieque oblinet. Al falsum est pa­ trem llenrici IV. regis chrislianissimi fuisse illum, qui Navarrac regnum primus amisil;illccnim Joan­ nes dicebatur. Paler aulem regis Antonius dictus csl. Dc titulo vero, quo reges Hispaniae regnum (S) Alexand. G. (4) Henricus 2. rex Angliae. PHO JI KVME.Vro I illEI Π VUS Navarrac magna cx parle possident,non csl nostrum hoc loco disserere: consulat lector cos historicos, qui res hispanicas cx instituto tradunt. Decimo: Adducit (1) Ilcnricum IV. regem christiunissimum: An non,inquil, is qui nunc regnat filius ejus, jure limuil, cum se ab excommuni­ cationis vinculis relaxari tam suppliciter obse­ craret, ut legatum suum Hamae virgis caesum poenitentiam more passus sil! Haec vero satis oslendunl auctorem apologiac non solum extra rem evagari, cum a timore gladii el mortis temporalis ad Umorem spiritualem poenarum transeat; sed et­ iam satis impudenter irridere sacras caeremonias, quae in reconciliatione poenitendum adhibentur, sed si magnum ei videtur, legatum regium, dum ah excommunicationis sententia dc more Ecclesiae rex absolveretur, virga sacerdotali leviter percus­ sum, non ad dolorem, sed ad significalionem:quid quaeso dixisset, si magnum Theodosium impera­ torem orbis terrarum vidisset sancli Ambrosii epi­ scopi sui sententiam pertimescere, neque audere, illo interdicente, Templum inirare, nisi publicam poenitentiam ageret, ac deinde ingredi permissum non stetisse.sed lolocorporc pronum in pavimento jacuisse, manibus capillos vulsisse, frontem gra­ viter percussisse, et pavimentum lachrymis asper­ sisse, idque deposito diademate cl (olo populo inspectante? Vide Iriparlil. Iiislor. lib. 9. cap. 30. Hunc igilur lanium imperatorem rex chrislianissiDius imitatus, quia sancio timore judicia Dei, el summi pasloris sententiam limuil.adslilil illi Deus ul pericula non pauca, nec levia feliciter evaderet, el deinceps quoque ejusmodi nefariorum hominum conatus, eodem adjuvante Domino non timebit. Undecimo: Affert exemplum (2) reginae Eliznbethae: Quid, inquil, quae nuper extitit regina nostra, nonne eral. quod circumspiceret .sibique caveret, cum a Pio V. excommunica la esset, sub­ diti ejus a fide el obedienlia absolut i.quam ei de­ bebant, regnum Ilybemiae ab ea ad regem Hi­ spaniae translatum.atque denique nobilis ille fu­ gitivus theologus.eodemqae purpureo decoratus galero, quo nunc Bellarminus, non csl veritus Stanlcjanae proditionis apologiam publicare,in qua illud defendit, quod quandoquidem excom­ municato, esset regina et haeretica·, non solum liceret jam ejus subditis, verum etiam ncccssc esset ab obligatione conscientiae, nudare eam omni, quo possent praesidio, el sive, exercitus, sive oppida, sive arces.el propugnacula ejus ob­ linerent.regi Hispano hosti tradere,regina dein­ ceps nihil habente proprium.aul suum? Magnam sine dubio caussam timendi Elizabeth», si sapuis­ set, habuit. Nam quae (Idem datam Deo. cl Eccle­ siae catholicae in sua consecratione slalim fregil; certe timere debuit justam iram Dei. el ne sibi et­ iam a subditis fides data, justo Dei judicio frange­ retur. Quod aulem additur dc Slanlejana proditio­ ne, non fideliter, nec, vere narratur: siquidem mo­ re suo auctor apologiac historiam mullis additis (1) llenric. 4. rc.r Gnlloriini. (2) llcgina Eliiabelha. (3) Jacobus 5. Angliae rei. 439 mendaciis foede corrupit. Exlal enim responsio cardinalis Alani (hunc enim fugitivum theologum vocat) ad literas Slanlci, quam hic ipse auctor ad marginem notat. Haec esi aulem summa historiae. Abstulerant Angli a rege Hispaniae Davenlriam ci­ vitatem in Belgio sitim, eamque Slanlcjo custo­ diendam tradiderant. Is Slanlejus.cum reconciliari vellet Ecclesiae catholicae, cam civitatem regi re­ stituit, tamquam proprio domino,idque nulla mer­ cede pacta vel recepta. Hanc restitutionem appro­ bavit cardinalis Alanus, ul justam. Caetera non Alani consilia,sed auctoris apologiae mendacia sunt. Ultimo loco addit exemplum (3) Jacobi.qui nunc in Anglia regnal, ac iria quaedam adducit, unde Jacobus rex cavendi sibi a pontifice maximam ha­ buit occasionem: Primo, inquit, Bullarum divul­ gatione earum. quarum feci jamdudum mentio­ nem, quo omni prohiberetur et regni aditu el coronae. Ad hoc primum jam supra respondi.duo Brevia pontificis Clementis VIII. anno 1600. ad catholicos anglos directa fuisse, quibus sine ullius certae personae designatione admonebantur , ut quoad possent juvarent, ul vir catholicus regno illo propediem vacaturo potiretur, quo consilio nullum aliud a pontifice maximo, cui catholicae Ecclesiae cura potissimum incumbit, magis Chri­ stianum. magis pium et utile dari potuit. Quod si hac, generali admonitione Jacobus excludebatur, ipse eral in caussa, qui spem non obscure datam pontifici fallere volebat, vel certe ejus administri reprehendi debent, qui magis adhuc aperte Jacobum tunc Scotiae regem, adepto anglicano regno catholicum futurum promittebant. Addit secundo: Deinde, inquil, ubi intrasse!, plenamque possessionem adeptus esset,horrenda illa conjuratione pulveraria, quae regem cum suis, ct regno et vita penitus spoliatura fuisset. Ut aulem pontifex omni ratione se purgare laborat, quo minus ejus adminiculis fulta ille conjuratio fuisse videatur: tamen negare non potest primarios ejus in hoc regno administros el praecipua mancipiajesuitas, ipsissimos illius auctores, designaloresque fuisse. quo eliam cri­ mine, is qui princeps fuit cohortis, mortuus est in confessione facinoris, alios conscientia egit in fugam, nonnulli eliam ipsam in Italiam pene­ trarunt. Ad hoc secundum respondeo: Tam mul­ la hic mendacia sine ullo testimonio, vel proba­ tione congeri, ut necessc sil auctorem apologiac omnem omnino pudorem,cl conscientiam exuisse. Quod enim allinet ad pontificem, non csl cur sc purgare laboret, cum nemo illum vel suspicione maculae alicujus aspersit (4). Quod aulem allinet ad jesuitas, ille ipse qui dux eral cohortis, ul au­ ctori loqui placuit,Ilcnricus Garnoltiis praepositus provincialis facile mendacia ista refutabit. Constat enim Ilenricuin in publico judicio, rege ipso spe­ ctante, qui si vellet testis etiam esse posset, lon­ gissimo tempore examinatum, constanter semper dixisse; (5) neque se, neque ullum jesuilam hujus (i) Calumnia in jesuitas. (5) llenrici Gametli protestati'). 410 DESPONSIO AD APOLOGIAS conspirationis auclorcm, vel complicem, vel con­ sultorem. vel consentientem ullo modo fuisse, se­ que, cum eum tractatum in confessione sacramentaligencratim cognovisset,dedisse omnem operam, ul a (ali conspiratione desisteretur: immo etiam se el suos ex urbe Roma a superioribus suis graviter admonitos, ul laicos catholicos ab omni tumultu alienos suis cohortationibus continerent. Quod au­ tem llenricus Garneltus in judicio saepe dixerat, id ipsum instante morte, coram innumerabili po­ pulo, longa oratione protestatus csl: qua oratione sicut fidem catholicam professus, el haereses an­ glicanes liberrime detestatus est: ita eadem libertalc negavit sc auctorem, aut complicem, aul con­ sultorem, aut ullo modo consentientem sceleris fuisse. Et tomen audet auctor apologiae contra conscientiam propriam el contra testimonium mul­ torum millium hominum, qui crudelissimo specta­ culo interfuerunt, dicere, /$, qui princeps fail cohortis, morluus csl in confessione facinoris, cum dicere debuisset eum mortuum fuisse in abm galionc et detestatione facinoris. Cur igitur. in­ quies, llenricus ultimo supplicio affectus est, si neque sceleris convictus, neque scelus confessus est? quia non revelavit, quod in confessione sacrainentah cum audivisse, judices mira quadam ver­ sutia cognoverunt.Sed cum catholica doctrina non permittat, ad ullum malum vitandum.secretum sacramentniis confessionis detegi, (I) maluit ille mortem acerbissimam pali, quam tanti sacramenti sigillum violaro. Proinde judices illi, qui a catholi­ ca fide cl doctrina alieni sunt, llenricum reum laesae majestatis ob non revelatam conspiratio­ nem fecerunt. Deus autem cumdcm llenricum ob sacramentum divinum non violatum,el fidei catho­ licae confessionem,alquc hacrcsum Prolcslanlium detestationem corona gloriae, ul pie credimus,redininit. Porro ahi exjesuilis, qui fugam sibi con­ suluisse dicuntur, consilium Christi secuti sunt, qui suos admonuit, ul cum persecutionem uno in loco paterentur, fugerent in alium. Quae major cnim persecutio cogitari potest, quam quaeri ad carceres et supplicia sine conscientia facinoris cl sine leslium indiciis?Addil postremo auctor apologiae. Aeque tamen, inquit, aut illi, qui regnum hoc fuga deseruerunt, nec Balduinus, ù. qui quamquam substitit in Belgio, laboravit tamen nihilominus conscientia sceleris, unquam sunt m ju> u pontifice vocali, ne dum poena ab eo affecti, quod in tam turpe el nefarium negotium consensissent. Ad hoc tertium caput facilis est cl expedita responsio. Aon esi consuetudo summi ponlilieis homines in pis vocare, cl mullo minus plenis afficere, quos nullus accusat,vel de quorum criminibus nulla extant indicia, nulli testes. (2) Si Balduinus, quem unum nominas (nam caeteros, qui >inl,tamen aliqui sunt,divinare non possumus) infamn hujus criminis laborasscl. is certe a sereni'Simo archiducc Alberto optimo cl justissimo principe non fuisset permissus publice in Belgio, cl in ipsis primariis civitatibus degere, sed quo­ niam neque ii, qui tamquam auctores sceleris ul­ timo supplicio affecti, diu saepeque exuioinulillalduinum nominarunt inter compliccsaul conscios, neque dliquid adversus eum in Anglia probulum erat; ideo neque summus pontifex, neque ulli ahi catholici principes illum in jus vocandum essocensuerunt. Quare auclor apologiae excusari non po­ test a magna lemcrilale et levitate, quod sine ulli rationabili caussa summum pontificem Christi ricurium, supremum cl sapienlissimum principem reprehendere voluerit eurum criminum, quorum suspicio ne privatis quidem hominibus adhaeret, nisi probabiles caussae proferuntur. Ilis expeditis, transit adversarius ad aliud pandoxum. Nam cum hactenus probare conatus td plurimos imperatores aul reges sibi a pontifice ti­ muisse, el Jacobuin regem mullas timoris coussjs habuisse: nunc tamen quia degeneres animas li­ mor arguii, ul pocla dicil, contendit falsum cs« quod rex suus unquam timuerit. Neque tamen.in­ quit. quanlumcttmque stupens admirclur, Pani­ cum hunc terrorem esse, quo reto laborat, un­ quam evicerit. Ecquidem enim papam pro>ecuritate suti rex obsecravit? Ecquidnam alios principes Christianos amicos suos, et necessarios cohortatus est, ut apud papam pro ipso inter­ pellarent? Ecquid aul opem, aul praesidium ab ipsis ullum emendicor it. quo incolumitati suae satis consultum videri posset? nihil minus. Haec qui videat ne regem suum,dum constantem videri vult, temerarium faciat. (3) Nam si tot magni reges cl imperatores papam timuerunt , ul paulo ante tam longa digressione demonstrare conatus csl:an non enl rex suus temerarius,si timere nolit, quod lanii reges limuerunlTsed juramentum propositum quo exigitur a singulis ul jurent,non posse papam ulli concedere, ul aliquam violentiam aut datnoum personae majestatis suae iufuranl: liem ul «urent se,non obstante qualibet sententia excommunica­ tionis vel declarationis, personam regis defensu­ ros cl revoluturos omnos conspirationes cl prodi­ tiones contra ipsum, cl alia similia, quae in co ju­ ramento continentur, salis aperte ostendunt, post pulverariam conjurationem regem magno timore fuisse correptum, ac de his salis. Pag. St. Transit auclor ad aliam partem episto­ lae cardinalis Bellannini.cl examinai similitudinem desumptam c.x oratione s. Grcgorii nazianzcnr.dicil autem nullam esse similitudinem inter Julia­ num cl Jacobuin. nisi quod illo erat impertitor, iste csl rcx.Al Bellarmiuus(i) non posuit summam similitudinis in comparatione Juliani cum Jacobo, sed in comparatione rei cum rc, fraudis cum frau­ de, negolti cum negotio. Sed tamen quia placuit auctori apologiae conferre etiam personas, insisti­ mus ejus vestigiis, et consideremus dissimilitudi­ nes Juliani imperatoris et Jacobi regis. Principio, inquit. Julianus fuit apostata., tolique fidei Chri­ stianae renunciavit.quam olim professus fuerat it; hitrneihi. maluit tnori qiimn nectare confessionis ‘3) Anciori-; apologiae ineonxlanlia. {i) An rea Anglia·- possit Juliano apostatae componi. /*. Gulirlino· Balduinus. el denuo in e//inicu»i,ticl polios in alheum con­ sera obsignandam. Cur igilur in loto juramento versus est: rc.n noster chrislianus esl.ncc unquam civilis obedienlia cl naturalis fides nc semel qui­ deseruit cam religionem,quamjrropcmodumcuin. dem nominatur, perpeluo autem poleslas summi lade imbibit. nee professionem suam aliquando pontilicis abneganda proponitur? Pergit: Julianus erubuit. Haec enim: sed non esi verum, Julianum eam rationem prae caeleris inivit, ul subreperet in alheum fuisse conversum , cum c contrario ab incautis el non cogitantes illaquearet: regis no­ unius Dei cultu, ad mullorum deorum veneratio­ stri lota ratio, quam sequitur hac in re, plana nem transierit, ul potius polylheus, quam alheus est el evidens, omnique procul obscuritatis inte­ dici debuerit. (1) Jacobus autem, cum catholicus gumento: siquidem nec veniam ulli unquam ne­ non sil. neque chrislianus est. Sic enim loquitur gavit eorum qui adjurandum vocarentur.deli­ sanctus Augustinus lib. tularet. Sed istam nuin non esse, qui haereticus csl. El darius ac fu­ planitiem cl evidentiam nos crassiores el simpli­ sius conclus Athanasius oral. 2. in Arianos, non ciores minime cernimus. Pingitur enim juramen­ procul ab initio, mullis argumentis probat, nullum tum ad civilem obediendiam in rebus mere tempo­ liacrclicum proprie dici posse, vel esse Christia­ ralibus exigi.cl tamen verba juramenti ad polesla­ num. Et mullo antea sanctus Cyprianus lib. 1. c- lem pontificium evertendam maxima ex parle refe­ pislol. 2. ad Antonianum scripserat: Christianus runtur. Neque dicitur manifeste: Ego juro pontifi­ non est, qui in Christi Ecclesia non est. Jacobum cem romonum non esse capul Ecclesiae, vel. Ego autem regem non esse catholicum testis est auctor juro regem Angliae capul esse Ecclesiae anglicaapologiae, qui in singulis ferme paginis hujus libri nae in spiritualibus. Si enim hoc diceretur, nemo nomen catholici illis relinquit, qui romani pontifi­ deciperetur: sed dicitur: Juro non esse parendum cis religionem sequuntur:qui autem catholicus non excommunicationi pontificiae. Juro pontificem non est. hoc ipso haereticus est. Catholicus enim at­ posse absolvere subditos ab obedienlia regis. Juro que haereticus contraria sunt, ul dies ct nox, ul lu­ pontificem ab hoc juramento me hberare non pos­ men cl tenebrae. Neque omnino verum csl. Jaco­ se. quia légitima, plcnaque auctoritate mihi mini­ bum numquam deseruisse religionem,quam primo stratum est el simul.ul haec minus offendant, per­ susceperat. Nam ex parentibus catholicis natus, miscentur multa de proditionibus, de conspiratio­ catholico ritu Baptismum, ac per hoc catholicam nibus, de regin persona a violentia cl caedibus li­ religionem, fidcinque suscepit. Sed injuria tempo­ beranda: quae cum omnes naturaliter horreant,fit, rum in educatores sectarios incidit. qui eum ex ul tutum juramentum incaute suscipiatur, nequi Christiano Calvinislam fecerunt. Et si vera sunt, illud recusaverit, in suspicionem proditionis vel quae narrantur ab iis, qui eum intime noverunt, conspirationis incidat. Pergit: Sed summa dissi­ cum in Scotia Purilunusel Prolcslanlium mimicus militudo in eo vertitur quod Julianus eos impu­ esset; nunc in Anglia Protestatus est et Pliniano­ lit. ul idololatriam perpetrarent statuis imagi­ rum adversarium se gerit. Pergit: Julianus contra nibusque colendis. Rex noster, omnesque ejus Christianos sc convenit. tantummodo quod in subditi, qui quidem de religione cum eo senti­ confessione caussae Christi perstarent : /«'<·.»· no­ mus. adeo longe absumus ab hac culpa, ut a vo­ ster hac in re cum subditis agens . id tantum bis haeretici, vel eo nomine censeamur, quod ab spectat, ut nota exlel aliqua, qua distingui pos­ idololatria patranda tam longe refugiamus. Imsit inter subditos fidelis el perfidos. At nos supra ino vero in hoc ipso maxima similitudo csl (2):nam non semel ostendimus, quemadmodum Julianus Julianus voluit quidem chrisliunos nd idololatriam Christianos vexabat religionis Christianae caussa: pertrahere, sed occulte et sub colore civilis adora­ sic diam regem Jacobum mulclis pecuniariis, car- tionis. Imago enim Imperatoris sine crimine a Chri­ ceribus. exiliis, extremo supplicio catholicos vexa­ stianis adorabatur: quia sciebant imagini impera­ re, quod religionem catholicam nolint deserere et toris cultum civilem exhiberi, ul ipsi imperatori hoc ipsum juramentum eo tendere, ul Udes catho­ exhibebatur. Sed Julianus imaginem suam ita pingi lica de. poleslnle summi pontilicis abnegetur. Per­ josseral, ul in tabula sive linleo Jovis quoque im­ git: Juliani finis fuit Christianorum eversio: regi peratorem coronantis imago cerncrcturail qui ima­ nostro finis non alius propositus est.quam ul fi­ ginem imperatoris adorabat, simul Jovis imaginem dem chrislianam m statu tranquillitatis atque o- adoraret. El quoniam Jovi, qui Dons a gentibus lii tueatur. At nos contra videmus Jacobum regi erodebatur el ejus imagini non civilis cullus, sed finem propositum esse, seciam 1‘iolcstaninnn in divinus exhiberi solebat; hac fraude Julianus Chri­ statu tranquillitatis cl otii tueri cl ad cum finem ob­ stianos,sub colore civilis honoris imperatori debili, tinendum, primum catholicos omnes,deinde eiiam ad cultum divinum imagini Jovis exhibendum, idPurilanos opprimere. Pcrgil : Julianus eo tende­ csl, ad idololatriam patrandam et vero Deo cultum bat, ul homines adduceret ad idololatriam pa­ denegandum adducebat. Alquc hoc csl omnino, trandam: Hex noster eo tantum ut subditos suos quod Ilex Anglorum imitatus est. Proposuit enim adducat ad manifestam professionem naturalis juramentum, quo suti colore civilis obedienliae in suae fidei ac civilis obedienliae , hac relut tes­ temporalibus regi debitae, eidem regi obedienlia I) Quod haci' tiLU> non sil c/n iitianth. .2) .Iplissiina similitudo regis cum Julhmo. U2 RESPONSIO VI) APOLOGIAS! sacra,ul primali in spiritualibus praestaretur cl ea­ dem obedientia vero Ecclesiae lotius primati dene­ garetur, ul supra salis aperte demonstratum est. Quod aulem auclor cultum imaginum Chrisli ct sauciorum idololatriam vocat, non esi mirandum, cum, ut ipse confitetur,unus hic articulus sil inter mullos,quorum caussa haeretici Protestantes a no­ bis catholicis censeantur. (1) Neque enim imagi­ num sacrarum cultus idololatria dici polesl,nisi ab iis. qui imagines Chrisli cl sanctorum idola videri \olunt. El quoniam idolum est imago falsi Dei, pro­ pter quod Apostolus, nihil esse idolum, pronunciavil in Epist. 1. ad Cor. c. S. quia videlicet ima­ go csl rei nusquam cxislcnlis, non possunt adver­ sarii idola vocare imagines Chrisli cl sanctorum, nisi existiment Christum falsum esse Deum cl san­ ctos ejus falsi Dei amicos cl servos esse; ct deni­ que Christum cl sanctos nusquam esse el nihil es­ se, quae existimatio silne haeretica necne, ipsis adversariis judicandum relinquimus. Ccric synodus septima generalis ante annos circiter nongentos analhcma dixil iis,qui Chrisli ct sanctorum imagines idola nominare prccsumpscrinl. Venio nunc, omissis conviciis el nugis quae ad rem non perlinent, ad exemplum allatum cx lib. 2. Machabaeorum. Sic igilur auctor apologiae lo­ quitur pag. 85. Ac Primo, inquil (2), quod ad E Icazarum allinet, si archipresbgtero ratio csscl recusandi juramentum a rege oblatum, tam bo­ na, lamque constans, quam fuit Elcazaro, cur a porcinis carnibus gustandis abstineret: adhiberi a cardinali non sane inscite posset hoc exem­ plum ad suum institutum comprobandum: El in­ fra. Sed cum fundamentum malum sil ac vitio­ sum, aedilicium super impositum non potest ullo modo esse diuturnum, quod enim exemplum, quaeso, repetitur in universa sacra Scriptura, quo recusatio juramenti a rege oblati, vel detra­ ctio obedienliae erga regem praestandae stabi­ liatur? Ego vero audeo dicere, meliorem caussam habere catholicos juramenti recusandi,quam Eleazarus habuerit carnis porcinae non gustandae. Quamvis enim auctoritas imperandi ulrobique sil eadem: lamen malcria.de qua praeceptum traditur, omnino diversa est; ibi enim dc carne porcina non gustanda, hic dc potestate capitis Ecclesiae non ab­ neganda lex datur cl opinor, adversarius non ne­ gabit poteslalcm capitis Ecclesiae rem esse longe sublimiorem carne porcina, sed in co semper ad­ versarius vel decipitur, vel decipere alios nititur, quod affirmai in juramento a rege proposito, nihil aliud contineri, nisi civilem obedientiam regi esse praestandam. Haec enim caussa est, cur quaerat ex inplum in Scriptura divina, quo detractio obedienlioe stabiliatur. Nam si advertere vellet eo ju­ ramento poteslalcm summi pontificis labefactari el everti: facile exemplum inveniret: ncc solum exem­ plum. sed citam praeceptum divinum.quo potestas summi sacerdotis evidentissime stabilitur. Nam Deuteron. 11. salis aperte legimus (3). Qui super- ti Omit a idolum proprie cl idololatria. 12) De exemplo Eleazar i. bierit, nolens obedirc sacerdotis imperio, qui eo tempore ministrat domino Deo luo, sententia ju­ dicis morietur el auferes malum dc Israel; el Num. 16. videmus horrendum judicium Dei in Co­ re, Dalhan cl Abiron, quos una cum familiis ipso­ rum terra absorbuit el descenderunt vivi in infer­ num propler schisma el defectionem a Moyse et Aaron, qui luuc summi sacerdotes erani el Eccle­ siam Domini legitime gubernabant. In novoaulem Testamento non imperatori vel regi, sed apostolo Petro, quem vicarium suum super familiam suam Christus constituit,ab ipso Christo dictum scimus: Quodeumque ligaveris super terram,erit ligatum el in coelis el quodeumque solveris super terram, erit solutum cl in coelis, Mallh. 16. cl cum eidem mandavit Joan, ultimo, ul oves gregis sui utique omnes pasceret, simul etiam ovibus mandasse cre­ dendum csl, ul ab eo se pasci, regique humiliter, obedienlcrque permitterent. Quod aulem Adversarius adjungit dejuramenlo Saulis. I. Begum 14. ad rem nihil facit. Primum enim non tractamus dc juramento servando, sed de juramento suscipiendo. Deinde juramenium Saulis omnino temerarium fuerat; el ideo judicio lotius populi mortem evasit Jonalhas, qui illud non servaverat. Sed lamen placuit Deo, ut Jona­ lhas propter juramenium non servatum in vitae di­ scrimen adduceretur, ul Saul ipse proprii filii ja­ cturam faciens, dejuramenlo temere suscepto poe­ nas daret. Pag. 88. Transii auclor apologiae ad (4) exem­ plum sancii Basilii, quod Bcllarminus in epistola sua posuerat el mulla dicendo nihil dicil. Cavilla­ tur primum a Bcllarmino omissa esse tamquam sibi contraria, verba illa Thcodoreli de sancto Basilio, imperatoris quidem amicitia magni se pendere cum pietate, qua remota perniciosam esse dicere. Sed Bcllarminus non librum Thcodoreli describere,sed quod ad rem suam faciebat, adducere voluit: tan­ tum autem abest, ul eam sententiam sibi contra­ riam esse judicet, ut eam libentissime, gratissimeque suscipiat. Nam cl ipSe amicitiam regis Anglo­ rum magni pendit cum pietate, sed ea remota per­ niciosam esse dicil, sed videamus quibus rationi­ bus adversarius Bellnrminuin refellit, quod ad exeinplum sancii Basilii perlinet, omissa longa nar­ ratione, quae ad id solum adhibita est, ut liber grandior redderetur. Jam. inquil, comparet, qui vuli caussam sancii Basilii cum caussa arcliipresbgleri: A'am alioqui nec orthodoxum regem docuit cum lam Ariano alque haeretico impera­ tore conferre, Basilius lentatus est, ul Arianus esse vellet: Lis nulla mola est archipresbgtero de caussis fidei. Basilius. nisi Verbum ei divinum obstitisset. imperatori libens obtemperaret: cum archipresbgtero illud agitur. ul obtemperare non nolit, quamvis id ab eo Verbum Dei exigat. Da­ silius permagni fecit gratiam imperatoris,si sal­ va pietate eam promereri potuisset. Archipresbgtcrum horiatur cardinalis, ul rejiciat, etsi con­ (3) Exempla Scripturae dc potestate sumini pontificis. .......... (i) De exemplo s. Dasuii. PRO JURAMENTO FIDELITATIS 413 sentaneum sitpielali, ul amplectatur. At Bcllar­ vocarit, ncscio.Rccle miratur,ac dicil se id nesciminus regem orthodoxum cum imperature haereti­ rc, quoniam Protestantes Angli non sanctum Grc­ co non composuit (1), sed regem cum imperatore, gorium apostolum, sed Martinum Bucerum ct Pe­ non catholicum cum Ariano, vexantem catholicos trum martyrem apostatas sectae suae auclorcs ha­ cum persecutore catholicorum recte conferri posse bent.Sed Bcllarminus venerabilem Bcdarn secutus existimavit. Porro Basilius lentatus quidem csl, ul est, qui sanctum Grcgorium in historia geniis suae Arianus cssc vellet,sed suh colore subtilitatis dog­ Anglorum apostolum nominavit. Addit , debere matum lentatus est. Non enim Basilio dictum est, sancti Gregorii successores vestigiis praedecesso­ Esto Arianus, vel, Noli cssc catholicus, sed, Noli ris insistere in eo, quod missi a sancio Gregorio propler modicam dogmatum subtilitatem impera­ nullam exercuerunt muneris sui partem,nisi paco, tori resistere. Sic igilur et archipresbylcr non a- permissuque regis: quomodo eliam missi a sancio perte lentatus csl, ul primatum apostolicum abne­ Eleutherio locum suum in hac provincia regia au­ garet, sed occulte ct sub colore civilis obcdienliac ctoritate obtinuerunt: Quod si, inquil. hodierni regi praestandae. Quod aulem Iis nulla mola filar- pontifices his insistere relient majorum suorum chiprcsbytero dc caussa fidei,nescio qua fronte di­ vestigiis; equidem nec fugitivos alieni principis cere audeat, qui scit illum catholicae fidei caussa foris exciperent, ncc eosdem rursus domum re­ comprehensum,el post juramentum praestitum ad­ mitterent (non solum absque ulla venia principis huc in carceribus detineri; ut omittam quod in ipso verum etiam manifesto contra ipsius leges) cum juramento plurimae sententiae sunl, quae ad pote­ consiliis, el doctrina meram rebellionem spiran­ statem summi pontificis labefactandam perlinent. te, ad subditos absolvendos ab obedientia sua Neque verum est cum archipresbylcro id lanium erga legitimum regem suum ct principem (3>. agi, ut obtemperare non nolit, quamvis id ab eo Ulinam sic Angli Protestantes retinuissent doctri­ Verbum Dei exigat. Nam archipresbylcr jam obtem­ nam sancii Gregorii el sancii Eleutherii,ul moder­ peravit, etiamsi Verbum Dei ab eo contrarium exi­ ni pontifices praedecessorum suorum vestigiis di­ geret. Verbum enim Dei est, Oportet obedire Deo ligenter insistunt: Sed ad rem. Non negamus cum magis, quam hominibus, Actor. 4. Denique falsum bona venia principum, ct cum ipsorum gratia, el est eliam illud , quod Bcllarminus hortatus sil ar- pace praedicandum esse evangelium, quando ca cliipresbylcrum, ul gratiam regis rejiciat, etsi con­ potest haberi: sed si principes resistant, non ideo sentaneum sil pietati, ul eam amplectatur. Bcllar­ praedicationem omittendam esse docent nos Scri­ minus enim de gralia regis amplectenda vel reji­ pturae divinae el exempla majorum. Certe quan­ cienda, ne verbum quidem fecit in epistola sua, do Christus Dominus jussit ; poslolis, ul euntes in sed hortatus est archipresbylcrum , ut poeniten­ mundum universum praedicarent evangelium otiam agat dc juramento nimis facile suscepto.quod mni creaturae, non addidit conditionem,nisi prin­ cipes mundi forte resistant. El b. Paulus,qui prae­ salva conscientia et pietate suscipi non poterat. Pergit auclor apologiae pag. 91. el Bellarminum dicavit evangelium ab Hierusalem per circuitum reprehendit, quod lapsum (2) archiprcsbyleri cum usque ad Illyricum, cl ubique ordinavit ecclesias lapsu s. Pelri apostoli ei sancii Marcellini pontificis cpiscopnsque constituit; non legitur auctoritatem comparaverit: quorum ille Christum negavit; iste a principibus quaesivisse vel accepisse,quod idem idolis sacrificavit.Addit etiam historiam delapsu san­ dc aliis apostolis dici polesl. Quando autem Dio­ cti Marcellini a cardinale Baronio non sine magna cletianus ct Maximianus imitati praedecessores caussa in dubium revocari. Sed Bcllarminus nrchi- suos.praedicari evangelium etchristianos fieri pro­ presbylcri lapsus mullo fuisse minorem illis verbis hibuerunt; non ob id lamen praedicatio evangelii, testatus est, Qui sancti Pelri cl sancii Marcellini vel gentium conversio.aul Ecclesiae aedificatio.re­ casum aliqua ex parte imitatus videris, etc. Neque pugnantibus licet imperatoribus cessavit.El quan­ similitudinem posuit in lapsu, sed in caussa, quo­ do principes haeretici, Constantinus, Trasimunmodo enim ex imbecillitate animi el timore poena­ dus. llnnncricus cl alii catholicos nullo loco esse rum sancii illi viri ceciderunt; ila fieri potuit, ul patiebantur; catholici lamen illis invitis et resi­ archipresbylcr ex aliqua simili imbecillitate cade­ stentibus, vel palam, vel occulte fidem catholicam ret. Parum aulem refert utrum historia dc lapsu praedicabant.Alque ul vel (4) unum exemplum an­ s. Marcellini certae fidei sil. an dubiae, salis enim tiquitatis referam, Eusebius Samosalenus episco­ est ad exhortationem, quod ea historia communi pus,ut scribitur in historia tripartita lib. 7. cap.lt>. consensu rcccpla sit, ul etiam Baronins ipse le- in Thraciam exilio deportatus ab Ariano principe cum videret ecclesias pastoribus desolatas, habitu slnlur. Transii deinde pag. 91. ad auctoritatem sancti militari suscepto.Syriam peragrabit el Phoenicem Gregorii, quam Bcllarminus in epistola sua addu­ parilcr cl Palaestinam presbyteros ordinans alque xit, ul probaret quanti momenti sil primatum apo- diaconos, aliaque Ecclesiae obibat officia. Hunc slollcum dcncgarc. Ac primum miratur, cur san­ sanctum episcopum imitantur illi, quos vos fugi­ ctum Grcgorium apostolum Anglorum nominave­ tivos appellatis: qui quidem, ut Deo magis obe­ rit. Cur Grcgorium, inquil, Apostolum nostrum dient quam hominibus, non dubitant cum periculo (1) In quibus Iter Angliac conveniat cum Juliano aposlala. (2) Comparatio lapsus archiprcsbgl. cum lapsu s. Pelri. (3) Angliac conversio a s. Gregorio. (4) Exemplum insigne. HI RESPONSIO AD APOLOGIA JI vitae in patriam redire, quemvis princeps lege ρο· confunditur, quae ex episcopis,archiepiscopis, pisila rcdilom interdixerit. Nam cl ille sanclus epi­ Iriarchis sub uno capilc summo pontifice constitui­ scopus longe a palria in exilium deportatus fuerat, tur. quae eadem non tollitur, sed consliluilur.dum ul a fide catholica conservanda ccssarcl; sed prin­ unus aliis praesidet, cosque io unitate conscrr.it. cipis impii mandala contemnens mutato habitu re- Merito igitur sanclus Gregorius universalis episco­ dibat cl ecclesiastica obibat ofllcia, ul regis Christi pi vocabulum exhorrui!: vocabulum autem capilis praecepta compleret. Quod aulem dicil adversarius libenter accepit. Sed auclor apologiac sentiens ar­ de consiliis proditoriis et doctrina rebellionem spi­ gumenti sui debilitatem , subjungit cl ait: Dabit rante, ad calumnias perlinet. Nam etsi luerunt,qui mihi veniam Bellarminus, ul id dc uno Gregorio proditionis consilia inierint; ea tamen non ex do­ dicam,quod ille de mullis cl saepe dicil ex omni ctrina catholica, neque cx recla ratione, sed ex de­ numero Patrum.minus caule loculus csl. Allegat speratione, ul supra diximus, hauserunt. Quod po­ aulem duo loca cx libris Bellarmini, unum cx lib, stremo adjungit de absolvendis subditis ab obe- 2. de Christo cap. 2. alterum cx lib. 2. dc pontilidicnlia erga legitimum regem el principem, jam ce cap. 10. sed Adversarius non bona fide,ulalias supra docuimus supremum Ecclesiae universae re­ monui, scripta Bellarmini referi. Nam lib. 2. de ctorem id juris habere,ul si princeps ab Ecclesiae Christo cap. 2. id solum Bellarminus dicil, nos se­ unitate per hacresim vel schisma deficiat, possit qui doctrinam Patrum, quando in eadem sententia eum excommunicare, vel excommunicalam decla­ omnes conveniunt, non quando unus aliquid pro­ raro cl subditos ejus a fide cl obedientia liberare. prii docel repugnantibus caeleris,tunc enim minus Neque esse hanc novam doctrinam, sed in concilio credimus uni. quam mullis. Neque in hoc loco in­ lalcrancnsi omnium maximo el celeberrimo appro­ venitur illud,.Minus caule locutus csl. In libro veru batam, atque usu chrisliani populi per mulla sae­ 2. de pontifice cap. 10. non dc sanctis Patribus, cula receptam. sed dc Nicolao Lyrano dixit, minus caule loculus Ilis quasi prolcgomcnis expeditis,accedit auclor csl. Cum igitur sanctus Gregorius unus sit ex Pa­ apologiac ad explicanda verba sancti Gregorii.quae tribus sanctis ct quod scripsit non repugnet do­ a IJellarmino dicit esse contra mentem et sensum ctrinae caeterorum; non recte de eo dici poleslhoc Gregorii allegata. Verba hacc sunl in epistola 42. loco, minus caule loculus est: sed adversarius tan­ lit». II. A’e aposlolicae sedis reverentia ullius dem sententiam suam sine ambagibus explicat,cum praesumptione turbetur: tunc enim status mem­ addit: Igitur ul Apostolum nostrum cx ejus ma­ brorum integer manet, si caput fidei nulla pul­ nibus eximamus, ad nosque revocemus.ut noster setur injuria ct canonum manet incolumis, at­ porro sit in hac caussa, non illius: csl hoc qui­ que intemerata semper auctoritas. Quaestio au­ dem verum, quod dicit hoc loco, sed co tamen lem esi, (I) quid per caput fidei significetur. Nos sensu quo dicil: Cum disturbare, aut imminue­ enim ipsum Gregoriurn.nl summum pontificem ca­ re,aul abolere molimini jus auclorilatemque Ec­ put fidei dictum esse affirmamus, idesl.caput fide­ clesiae. quae penes regium capul residet intra lium, capul Ecclesiae, capul, per quod Ecclesia fi­ suas ditiones, atque fines.capul ejus abscinditis, dem el discit et doccl. Adversarius contradicit his summoque gubernatori injuriam facitis cl totius verbis pag. 97. Quod Gregorius illo vocabulo ca­ corporis compagem, ac membra turbatis. Race pilis fidei, caput se nostrae fidei aut religionis ille, qui vere sanctum Gregorium a nobis abstulit, praedicaverit, consistere nullo modo potest cum atque ad se revocavit, cum illum arte mirabili ex reliqua ejus doctrina, atque, scriptis. Primum e- catholicae Ecclesiae praesule,in Prolesiimicin hae­ nim cum alius universalis episcopi titulum occu­ reticum transformaverit. Sed tanta est hacc audacia paret. Gregorius dicere non dubitavit, Quicum­ cl impudentia, ul mirum sil ejusmodi expositionem que illud nomen sibi assumeret, praecursorem in hominem sanae mentis cadere potuisse. Nam esse eum Antichrisli: qui tamen titulus longe in­ sanclus Gregorius de sede aposlolicn, non ile rego, fra eum est. quo quis caput fidei nominetur. Re­ loquebatur, cum diccrel: Illud autem admonespondeo: Argumentum nihil omnino concludere; mus.ut sedis apostolicae reverentia nullius prae­ quoniam vocabulum episcopi universalis in eo sen­ sumptione turbetur, ac deinde id probavit.dicens: su, quo a sancio Gregorio accipitur, hierarchiam Tunc enim status membrorum integer manci, si ecclesiasticam penitos deslruil: vocabulum autem capul fidei nulla pulsetur injuria.Quis igitur non capitis fidei hierarchiam eamdem constituit.Is enim videl caput fidei sedem aposlolicam nominari?Adde dicilur apud Gregorium episcopus universalis, qui quod in ea epistola dc usu pallii sermo csl el mo­ solus episcopus ila esse cupit, ul nullos alios esse nel sanclus Gregorius arehiepiscopum Panormita­ pali.ilur episcopos: sic enim sanclus Gregorius lo­ num,ul sacro pallio ab aposlolica sede ad SC trans­ quitur lib. 7. epist. 69. Si unus universalis csl, misso, ulalur iis lanium locis el temporibus, qui­ restat ul vos episcopi non silis; el lib. 4. episl. bus ulunlur alii similes sacerdotes: neque praosu36. Si unus patriarcha universalis dicilur, pa­ mal aliquid ultra ea, quae n sede aposlolica cuneetriarcharum nomen caeleris derogatur·.el cpislol. dunlur: alquc ad hoc, propositum ponil verba, quae, 3i. ejusdem libri: Triste valde est, ul patienter supra recita la sunl, Quid in hoc negolio habent re­ feratur, quatenus despectis omnibus praedictus ges? quid regibus cum pallio, quod csl insigne arfrater solus conetur appellari episcopus. El certe chicpiscoporum ? Sed auclor apologiac hac impu­ in hoc sensu hierarchin universa tollitur, alquc dentia non conlcnlus, quasi planum fuisscl. jussu I, Quid - ii c/rpel fidei in .·». Gregorio. PRO JLRAME.Vr.J FIDELITATIS summi ponliflcis per immissos sicarios reges caedi consuevisse; admonet, papae cl cardinalibus sug­ gerendum esse, quod sanclus Gregorius lib. 7. cpisi. 1. per Snbinianum praefectum imperatoris jubcl suggeri lllourilio: Si ego in morte Longobar­ dorum me miscere voluissem, hodie Longobar­ dorum gens nec regem, nec duces, nec comites haberet, atque in summa confusione essel divi­ sa; sed quia Deum limeo , in mortem cujuslibel hominis me miscere formido. Sicul aulem Adver­ sarius in eo dcccplus csl, quod Sabinianum, ad quem scribit sanctus Gregorius, existimavit prae­ fectum imperatoris fuisse, cum esset diaconus car­ dinalis Ecclesiae romanae ct qui sancio Gregorio in pontificatu successit; ila decipere alios voluil commemoratione illius suggestionis, quam nihil omnino ad rem facere, cx iis quae supra demon­ stravimus, intclligi polesl. Summi enim pontifices non occulte per sicarios, sed publice per censu­ ras ecclesiasticas cum principibus inobcdienlibus agunt. Transii deinde pag. 99. a s. Gregorio ad (1) san­ ctum Leonem, cujus 1res sententias Bellarminus in epistola sua posuerat, el quoniam verba s. Leonis non poterat ulla ratione pervertere; sanctum Leo­ nem audacter reprehendit, quod dum sanctum Pe­ trum immodice laudat, ipse sibi nimium tribuat. In quo discipulum se Calvini demonstrat, qui lib. 1. Institut, cap. 7. cum nihil haberet, quod e.videntissiinis testimoniis hujus sanctissimi pontificis re­ sponderet, transiit ad convicia, ac Leonem avidum gloriae ct dominationis plus nimio fuisse conten­ dit. Aeque contentus fuit auclor apologiae sanclum Leonem ambitionis notasse, quem lota semper an­ tiquitas ul doctissimum atque optimum pontificem el sanctitatis gloria excellentissimum venerata csl; sed addidit cliam falsam historiam. Scripsit enim pag. KM. Contendebat,inquil, tunc temporis cum eo dc primatu patriarcha conslanlinopolitanus; et in concilio chalcedonensi, episcopi sexcenti el quod excedit, aequalem auclorilatem illius sedis patriarchae adseripserunt; nec privilegium ro­ manae sedis supra conslanlinopolilanam ullo modo passi sunl; sed contra eum decretis suis suffragiisque pugnarunt. Hacc ille. Sed verum quidem est Patres concilii chalccdonensis tribuere voluisse episcopo conslantinopolitano paria privi­ legia: falsum tamen est, quod dc primatu cum epi­ scopo romano conslanlinopolilauus patriarcha con­ tenderet, paria enim privilegia iniclligebanl respe­ clu inferiorum: sic tamen, ut romanus pontifex pri­ mum locum haberet, ut semper habuerat. Conslan­ linopolitanus aulem ad secundum ascendcrel, qui locus Alexandrini episcopi ante fuerat. Id probamus primo cx ipsis verbis concilii chalccdonensis, ubi legimus, Patres concilii voluisse renovare canoncm concilii constanlinopolilani. Canon aulem concilii conslanlinopolilani hic fuit: Conslantinopolitanae civitatis episcopum habere oportet primatus ho­ norem post romanum episcopum proplcrca quod sil nova Doma. Secundo probamus cx epistola concilii chalccdonensis ad Leonem,qua pcliil con­ ti) De s. Leone primo pontifice. Bellaiuuxi Vol. IV. P. II. firmari decreta sua: in qua epistola nullam men­ tionem faciunt parium privilegiorum, solum dicunl sc renovasse canoncm secundae synodi, quo se­ cundus honor episcopo conslantinopolitano tribue­ batur. Tertio probamus ex ipso Leone, qui epistola 59. respondens ad concilii lilcras cl in mullis aliis epistolis ad imperatorem el ad varios episcopos de hac caussa, nusquam meminit parium privilegio­ rum: sed ubique acriter damnai episcopi Conslan­ linopolitani ambitiosam cupidilalcm, quod se Ale­ xandrino alquc Antiocheno episcopo anteponere voluisset. Quarto probamus cx sancio Gregorio,qui affirmat conslanlinopolilanum episcopum subje­ ctum fuisse episcopo romano, eliam quando jam obtinuerat, quod in secunda ct quarta synodo defi­ nitum erat. Sic enim scribit lib. 7. epistol. G3. ad Joannem siracusanum: De sede, inquil, constantinopolitana quis dubitet eam aposlolicae sedi esse subjectam ? quod el dominus piissimus impera­ tor, cl frater meus Eusebius ejusdem civitatis episcopus assidue profitentur. Falso igitur auclor apologiae scripsit concilii chalccdonensis Patres nullo modo passos esse, ul romana sedes supra conslanlinopolilanam privilegium ullum haberet: ut cliam illud , episcopum conslanlinopolilanum cum romano pontifice dc primatu Ecclesiae con­ tendisse. Addil postremo sanclum Leonem, quam­ vis nimis mulla sancio Pclro tribuerit, nihil ta­ men Caesari ademisse, sed el honoris vocabula cl auclontatis privilegia , el potestatem convo­ candi concilia arbitratu suo ei tribuisse : id . quod probat ex cpisl. 9. ad Theodosium; ubi sic legimus: Si pietas vestra suggestioni ac suppli­ cationi nostrae dignetur annuere, ul intra Ita­ liam haberi jubeatis episcopale concilium, et cx cpisl. 16. ad Flavianum: Quia cie men Ussimus im­ perator, pro Ecclesiae pace sollicitus synodum voluil congregare, quamvis appareat, rem dc qua agitur, nequaquam synodi indigere tracta­ tu. cl cx cpisl. 17. ad Theodosium: Quamvis ad diem concilii episcopalis.quem pietasvestra con­ stituit, occurrere me nulla ratio permittat. Ad haec loca breviter respondemus (2), negari nou posse quin in conciliis generalibus indicendis,ali­ qua essel impcraloris auctoritas: neque enim de­ cebat, ul in civitatibus imperatori subjectis, tanta episcoporum multitudo conveniret, sine consensu ct voluntate imperatoris, saepe cliam imperatores pii dc communi bono ecclesiarum cl pace solliciti, concilia fieri cupiebant el annuente pontifice indi­ cebant, sed neque illud negari debet, praecipuam auctoritatem in iisdem indicendis conciliis fuisse apud summum pontificem , ila ul sine consensu pontificis maximi ulla concilia rata fuerint: sine consensu aulem imperaloris mulla fuerini rati. Ac ul aliqua testimonia adducamus,in conc.chalcedonensi act. 1. jubetur Dioscorus non sedere inter episcopos, eo quod synodum facere ausus fuerit sine auctoritate aposlolicae sedis: Quod, inquiunt. numquam licuit, numquam facium est. El in se­ ptima synodo act. 6. irritum judicatur concilium quoddam conslanlinopolilanum, quod ad impera% (2; Aum penes imp. sil potestas indicendi concilia. 57 446 RESPONSIO AD VPOl.OClAM lore congregatum fuisset, sine consensu aposloli1 ie sedis. Et in concilio quarto romano in caussa Symmachi, cum episcopi aliquot Theodorico regi, qui synodum convocaverat, libertate sacerdotali dixissent, Ab ipso papa debuisse concilium convo­ cari : respondit Rex id ipsum per lilcras Symma­ chum pontificem postulasse. El cum episcopi Hie­ ras pontificis videre cupivissent. Rex continuo jus­ sit ostendi. Simile est quod legimus npud Theodoreturn lib. 5. Ili.-l. cap. 9. in episl. concilii ad I)amasum; Mandato, inquiunt Patres, Uterarum su­ periore anno a vcslra reverentia ad sanctissimum imperatorem Theodosium missarum,ad iter dum­ taxat conslanlinopolim usque faciendum nos praeparavimus. Proinde Theodosius quidem con­ cilium indixerat, sed cx mandato lilerarum pontifi­ cis Dumosi. Quale est eliam, quod habemus in epi­ stola Adriani II. ad Basilium imperatorem, quae lecta csl in octava synodo act. 1. Volumus, inquit papa, per tuae pietatis industriam. Constantino poli numerosum convocare concilium. Hem id quod scribit Sixtus papa III.sancti Leonis praede­ cessor in epistola ad orientales: Augustus, inquit, Valentinianus nostra auctoritate synodum con­ vocavit. Denique addamus unum Ipsius eliam Leo­ nis pontificis testimonium. Is in episl. 93. quae est ad Turbium: Dedimus. inquit, Hieras ad fratres el cocpiscopos nostros, eisque concilium synodi ge­ neralis indiximus. Ac de Ius hactenus, quae in libris catholicorum scriptorum fusissime disputata inveniuntur. Pag. 102. Aggreditur auctor aliam digressionem. Dc uno vero verbo, inquit, quod ab eo ponitur in media quasi turba exemplorum, non sane pos­ sum, quin eum vehementer collaudem. Id autem unum.hoc est: 'quod omne genus supplicii, ipsamque adeo mortem martyres tolerare oporteal.potiusquam unam syllabam divinae legis corrum­ pi sinant. Ad quam amussim si ipse se exigeret cl reliqui ejusdem fidei cum illo professores sesc componerent, nec Eucharistia jam administra retursub una specie conlra evident issimdm Chri­ sti institutionem. contra praxim apostolorum, inslilulumque totius primitivae Ecclesiae per non pauca saecula (!).· See vero missae privatae suc­ cessissent in locum coenac Dominicae, nec verba canonis missae verbis opponerentur sanctorum Lucae el Pauli: in quo habemus adversarium nostrum confilentem reum, el omnino reconci­ liari ea posse negantem inter se. Haec ille, qui quam vere loquatur in iis.quae sine ulla probatione dicil dc communione sub una specie,el dc missis privatis: (2) inlelligi poterit cx mendacio, quod ad­ jungit dc oppositione verborum canonis ad verba sanctorum Lucae cl Pauli. El quoniam habere se dicil lldlarminurn adversarium eonlllcnlem reum, el ca reconciliari inter se posse negantem, adseribemus ipsa Bellarmini verba cx loco quem ipse al lcg.ii. Sic igilur scribit Bellarminus lib. 4. de sa­ cramento Eucharistiae cap. II. Secundo calum­ niatur Kemnilius detracta esse illa verba ex con­ (!) */■ 'κΛιγιιπμ rirrn tnissas privaient. (2) tn catholici (incedant a verbo Dei. secratione panis, Quod pro vobis traditur, tel frangitur. Despondeo: Illa verba non haberi apud Matthaeum el Marcum, nec apud Justinum apo­ logia secunda, Cyrillum catechesi l. mystagogica.el Eusebium Emissenum homil. 5. de pa­ schale: cum tamen ii omnes referant formam consecrationis. El sicul hos auctores reprehen­ dere non possunuis: Ha nec nostram missam re­ prehendere ullus deberet, praesertim cum anti­ quior sil lilurgia nostra, si a sancio Petro pro­ diit (ul 8. Thomas docet 3. p. quaesi. 18. «rt. 2, ad 4. et ante eum Leo IX in epistola ad.Vidiaelem cap. .’>.) quam evangelium Lucae,el epistola Pauli, qui addiderunt illa verba. Quod pro vobii frangitur. Haec sunl verba, in quibus nuclor apo­ logise dicil contineri oppositionem verborum cano­ nis missae ad verba Lucae el Pauli; cl ex quibas gloriatur se habere adversarium eonlitenlcia reum ct negantem ista posse ullo modo inter se conci­ liari. Al ubi est in bis verbis ulla mentio oppositio­ ni»? ubi csl contradictio irrcconciliabilis? ubi con­ fessio rei? Docet Bellarminus canoncm mlssaeoplime sc habere, eliam si in eo desint pauca illa verbj, Quod pro vobis frangitur. Probal primo, quia consecratio panis est apud Mallheum el Mar­ cum sine illis verbis, quod csl argumentum certis­ simum, ea verba non esse de essentia consecratio­ nis; alioqui enim, qui habebant evangelium solius Matthaei, vel solius Marci, non recte consecratio­ nem peregissent. Probat secundo, quia Jusimus martyr, Cyrillus hicrosolymilanus, cl Eusebius Emissenus referunt verba consecrationis sine illis verbis. Probat tertio, quia lilurgia nustra latina cen­ setur a sancio Petro tradita; proinde verba conse­ crationis, quae sunt in nosiro canone reprehendi non possunt, etiamsi carcanl illis verbis,quaesunl addila n sanctis Luca el Paulo: quae verba non sunl contraria verbis canonis, alioqui essent eliam con­ traria verbis sanctorum Matthaei el Marci.sed nulla est conlrarietas. Nam Mallbaeus el Marcus brevius; Lucas cl Paulus paulo fusius rem camdcm scribere voluerunt. Jam vero quoniam Bellarminus in epistola sna meminerat (3) Nicolai Sanderi,cumque laudaverat, ul hominem de Ecclesia anglicuna optime mcrilutn; auctor apologiae respondet pag. 101. Sanderum fuisse quidem optime meritum de Ecclesia nngloromana, sed meritum pessime de regina anglicans ct universo regno. Id ul probel, describi! nliquot sententias ex libris ejus, quas ironice aureolas vo­ cal: sed eae sententiae nobis vere aureae esse vi­ dentur: quas tamen omittimus hic adseribere, quia nec adversarius ad eas refellendas aliquid nllulil; et nos librum nostrum ex alienis scriptis augere non voluimus. Pag. 106. reprehendit Bellarminum, quod propo finem epistolae suae scripserit (4); Joanncm llolfensern el Thornam Morum mortem oppetiisse pro hoc uno gravissimo dogmale dc primatu pontificis: ac probare nititur cos mortem oppetiisse, non pro hoc uno dogmate, sed eliam quod approbare nolue- (3) Dc ATcoloo Sandero. (I; De Joanne lloffcnsi cl Thoma Moro. PHO JI RAMENTO FIDELITATIS 4Π rinl secundum matrimonium regis Hcnrichol offert ipsa verba Thomae Mori ad judices: Son ignoro, inquit, cur me murti adjudicaveritis, videlicet ob id. quod numquam assentire voluerim in nqaotio matrimonii regis, el tandem subjicit anclor apologiae: Quae mea judicio valde carnalis ca­ ussa martyrii fuit. Al Bellarminus non dixil Joan­ ncm lloffensem cl Thornam Morum pro hae sola caussa primatus mortem oppetiisse; sed pro hac una caussa duces fuisse plurimis ad martyrium, illi enim, qui regnante Elizubellia nccnli suni;non pro caussa matrimonii, sed pro caussa primatus necati sunl : illis autem dnees ad martyrium llof(ensis el Morus fuerunt. Quod autem duo isti cla­ rissimi viri pro primatu pontificis asserendo,cl pri­ matu regis detestando mortui sint, auctor apologiae negare non polcsl, nisi verborum suorum oblivisci velit, quae in hoc ipso libro pag. 18. habentur. Sub Henrico. inquit, octavo primum introductum csl juramentum primatus; sub coque Thomas .Horus cl Roffensis supplicio affecti, idque parlim ob eam caussam, quod juramentum illud reçu· surent. Sed neque caussa matrimonii a caussa pri­ matus tantum differebat, ul non possel etiam ad primatus caussam revocari, quod eniiu in quaestio­ nem tunc vertebatur circa matrimonium,illud erat; Utrum summus pontifex dispensare potuisset, ul Hcnricus Calhermam uxorem fratris sui Arlhtiri jam dcfuncli duceret. Posita enim legitima dispen­ satione, Catherine legitima llenrici uxor erat, al vero legitima uxore vivente, non poterat Ilenricus Annam llolenam conjugem accipere. Ex quo sequi­ tor ul lloffensis el Morus, qui mori maluerunt, quam secundum matrimonium approbare, pro le­ gitima potestate summi pontificis in dispensando mortem oppetierint. Cui autem carnalis caussa mar­ tyrii suscipiendi videtur esse caussa illegitimi ma­ trimonii, is poterit eliam irridere sanctissimum praecursorem Domini nostri, quod carnalem caus­ sam mnrlyrii habuerit, quem constat ab Herode oc­ cisum, quod ejus illegitimum matrimonium libere improbaret. Quod vero contra b. martyrem lloffensem auctor adducit pag. 109. universalem, atque catholicum Ecclesiae anglicanae consensum, ac dicil univer­ salitatem apud llellarminum esse nolam verae Ec­ clesiae, omnino ridiculum est. Quasi chnstianae Ecclesiae universitas, ad unius insulae angustias redigi debeat: el quasi non sciamus catholicum il­ lum consensum Ecclesiae anglicanae, nihil fuisse aliud,nisi consensum parlim hominum adulatorum, parlim vi el metu compulsorum , cui consensui opponere llolfensis potuisset consensum orbis ter­ rae, idcsl, ecclesiarum catholicorum loto terrarum orbe diffusarum. Simile csl,quod addit pag. 110. Perpaucos fuisse c popularibus,nullos autem ex insignioribus viris, qui lloffensem et Morum pro hoc dogmate ad mar­ tyrium secuti sunt (I). Nos enim cx historiis prope innumerabiles omnium generum adducere posse­ mus, qui ab anno 1535. (quo anno duo illa lumina occubuerunt) usque ad bunc annum 1608. lum re­ gnante Henrico, turn regnante Elizabeths, tum re­ gnante Jacobo, pro fide primatus aposiolici san­ guinem effuderunt. Consulat,qui carnificinam hornbilcm spectare cupit, librum septimum Nicolai Sanderi de visibili monarchia, librum ejusdem de anglicano schismate commentarium Laurentii Soni de rebus gestis in orbe terrarum ab anno 1500. librum de vita cl martyrio Carlhusicnsium mona­ chorum el alios similes libros non paucos. Ad extremum auclor apologiae confirmare ag­ greditur cx verbis Dei pnmaium regium in spiri­ tualibus ac primum producit mulla argumente ex Testamento veteri: quae ul ab ipso cursim produ­ cuntur; sic eliam a nobis cursim refutabuntur. Primo (2): Sub veteri, inquil. Testamento reges proprie erani gubernatores Ecclesiae. 2. Chron. 19. 4. Al ne, nomen quidem Ecclesiae eo loco le­ gitur: el in eodem capite distinguitur officium re­ gis ab officio pontificis, tmarias sacerdos et pon­ tifex in bis, quae ad Deum pertinent, praesidebit: Porro Z.ibadias filius Ism.iël. qui est dux in domo Juda, super ea opera erit, quae ad regis officium perlinent. Non igilur Ilex primatum habebat in spi­ ritualibus,cum ea ad officium ejus non perlinerent. Secundo: Reges corruptelas purgavere, abusus sustulere. 2. Sam. 5. G. Al nitui ejusmodi legilur in loco citato, nisi sil error in numeris, quamquam eliam non negamus, posse ac debere reges corru­ ptelas cl abusus, sive in moribus.sive eliam in do­ ctrina, posl Ecclesiae declarationem, legibus cl suppliciis purgare ac tollere. Terlio : Arcam ad constitutum quietis locum perduxere. I. Chron. 13. 12. cl eidem arcae de­ portandae ipsi praesullavcrc. 2. Sam. fi. 14. At non soli roges, sed eliam sacerdotes communi con­ silio arcam deduxerunt; el licuil quidem Davidi regi ludere ac saliare ante arcain, quod humilitetis cl reverentiae oral: non tamen licuit illi arcam conlingere, quod potestatis sacerdotalis erat. Quarto: Templum aedificavere, 1. Chron. 28. aedificatum dedicavere, et suis corporibus opus consecrationis praesentes cohonestavere 2. Chron. G. Al sicul lempla aedificare, Dcoquc dicare, ad magiiillccnlium regum,cl sacris solemniis, quibus lempla consecrantur.intéressé ad pielalcm eorumdem rcguin pertinent concedimus: ila negamus in ipso templo pontificale munus attingere illis ullo modo posse permitti. Ex quo sequitur, ul primatus in spiritualibus regi nulla ratione conveniat, cujus rei testis esse potent Ilex Ozias. qui cum se caput Ecclesiae esse arbitraretur, vellelquc incensum adolore Domino, continuo a sacerdotibus repulsus fuit: cl cum sacerdotibus non acquiesceret, mox adfuit vindicia divina. Nam lepra divinitus percus­ sus, non solum cx templo expelli meruit; sed et­ iam in domo separata habitare coactus csl. 2. Pa­ rai. 26. Quinio: Librum legis dc novo repertum populo recitari fecere. 2. ïlcg. 22. 11. Al nescio ubi in­ venerit auclor iste librum dc novo inventum, po- (I) Martyres qui secuti sunl lloffensem el Morum in Anglia. (?) Quae scripturae testimonia afferantur pro regis primatu. 4 IS RESPONSIO AD APOLOGIA)! pulo jussu regis legi debuisse. Nam in nostris bi­ regi conveniat regimen ecclesiasticum; non nulcin bitis loco ab ipso nolalo, habemus librum in tem- an liceat regi templa aedificare,ante arcam Domini pio a pontifice inventum cl lectum: deinde lectum saliare, idololalras interficere, el alia id genus-.sed etiam coram rege ct regem misisse aliquos, qui hic, ubi minime oportuit, deseruit auctor npulo· consulerent Dominum super verbis libri. Sed quid giac Verbum divinum. At, inquit, Scripturae or­ hic est pro primatu regis in rebus ccclesiaslicis ct nant reges titulis honorariis, qui ab actionibus spiritualibus? illis non discordant, vocantur enim filii ollissimi Sexto: Foedus inter Deum,populumque redin­ immo vero dii el uncti Domini, in Dei solio se­ tegravere. Nehem. 9. 38. el 2. Reg. 8. 4. AI nulli dentes, famuli Dei,immo angeli Dei, facti juxta erani reges apud Judaeos tempore Nchcmiac : cor Dei lumina Israelis. nutricii Ecclesiae. Sed quomodo ergo reges foedus redintegravere inlcr primus titulus, pro quo allegatur locus 2. SamaeDeum cl populum? Non igilur reges, sed primo­ lis 7. non convenit regibus gencratim; sed solum res Judaeorum tum Lcvilici generis , tum etiam Salomoni, ul figura Chrisli eral.de quo dictum csl aliarum tribuum foedus iterum percusserunt cum ab angelo, El filius ollissimi vocabitur. Lucae 1. Deo; sed illud tamen admittimus, quamvis scri­ quamquam in Deuteron, cap. 32. toti populo dici­ ptum non sit neque Nehem. 9. 38. neque 2. Re­ tur, Nonne ipse est Paler tuus, qui fecit te el gum 8. 4. ad reges perlinere, redintegrare foe­ creavit le? el nos omnes Deo dicimus, Paler no­ dus inter Deum, ct populum: quoniam ipsi re- ster qui es in coctis?Secundus titulus non solis re­ gcsjucrunl in caussa, cur populus per idololatriam gibus, sed omnibus judicibus convenit,sive eccle­ a Deo recederet. Addo quod 4. Regum Io. Pontifex siastici, sive politici sint. Sic enim locum ab au­ percussit foedus inter Deum ac regem ac popu­ ctore citatum. Psalm. 82. Ego dixi dii estis intclligendum esse docent illa verba ejusdem psalmi, lum. Septimo: Serpentem aeneum confregere,quam­ Deus stetit in synagoga deorum, in medio au­ vis in deserto, el Dei mandato erectum el Chri­ lem deos dijudicat: usquequo judicatis iniquita­ stum Dominum suo modo figurantem. 2. RegAS. tem, etc. Locus quoque cx libro Exodi allegatus 4. Idola omnia deosque falsos exterminavere. 1. cap. 22. de judicibus, non dc regibus inlelligilur, Reg. 15.12.Recte Ezcchias rex serpentem aeneum quia nulli lunc erant reges in populo Dei. Tertius confregit, quoniam populus ad idololatriam pro­ titulus communis est regibus cum pontificibus; pensus, serpenti illi, ul numini cuidam sacrificia uirique enim apud Ilaebraeos ungebantur, apud offerre coeperat. Rectissime etiam Asa rex confre­ nos autem mulli reges non unguntur, nulli aulem git idola, quae fuerunt a regibus praedecessoribus pontifices sine sacro oleo consecrantur. Quartus fabricata: sed non ideo rex primatum habet in re­ titulus non scio unde huc irrepserit. Nam in Iib.2. bus spiritualibus, quia scelus idololatriae punire Samuelis cap. 3. 10. qui locus ad marginem alle­ potest. Hac enim ratione serviunt reges Deo, dmn gatur, thronus David legitur, solium Dei non legi­ hostes Ecclesiae, quales sunt idololatrae, haeretici tur. Quinius titulus nimis est vulgaris; quippe qui et schismatici ab ipsa Ecclesia damnati, el decla­ convenit omnibus rebus creatis,de quibus dicitur. rati legibus el gladio puniunt. Psalm. 118. Quoniam omnia serviunt Ubi.SeiAus Octavo: Reformationes publicas instituere,con­ liluhis in loco allegato lib. 2.Samuelis cap.14-.suli vocatis eo fine, el congregatis mixlim cum sa­ Davidi tribuitur, non ob regiam poleslalem, sed cerdote laicis. 2. Chr. 17. 8. Aon invenio loco ob singularem sapientiam, qua praeditus erat. Do notato ejusmodi reformationem: sed solum quod sacerdote aulem gencratim scribit JIalachias cap. miserit Josapbal multos ex levitis et sacerdotibus, 2. Labia sacerdotis custodiunt scientiam, el le­ aliisque viris doctis, qui populos docerent. Ista gem requirent ab ore ejus, quia angelus Domini vero missio studium ac zelum regis ostendit; pri­ exercituum est. Septimus titulus proprius csl Da­ matum in spiritualibus non ostendit. Ad primatum vidis, non communis omnibus regibus; alioqui cl­ enim proprie perlinet docere, el legis divinae du­ iam Saul cl llicroboam el Achab.cl caeteri fuissent bia explicare, quod munus non rogi, sed summo secundum cor Dei. Oclavus magis convenil sacer­ sacerdoti tribuitur. Deut. 17. cui omnes subpoena dotibus, quam regibus: illi enim erant lucernae; ultimi supplicii parere tenebantur. vcl, ul auctor loquitur, luminaris Israël: istis nu­ Nono: Ponlificcm summum exaucloravere, a- tem Dominus dicit, Vos estis lux mundi, Mallb.5. liumque in ejus locum subrogavere. 1. Regum Nonus titulus vere, propricqiic regibus convenit, 2. 27. At ponlifcx quoque reginam non solum e- ut sint nutricii Ecclesiae, sed tanto csl inferior eo xauctoravil, sed cliam interfici jussit el regem a- titulo,qui convenil sacerdotibus,ac praecipue sum­ lium subrogavit. 4. Regum 11. el aliud est facta mis pontificibus; quanto nutricius csl inferior pa­ regum referre, aliud auctoritatem, poleslalemque rente.Summum enim pontificem patrem esso Chri­ probare, ul omittam, quod facium illud Salomonis stianae plebis sanclus Augustinus dicit in epistol. ex 1. Reg. 2. tribui solet Salomoni, non ul regi, 1G1. cl lotius orbis Christiani usus confirmat.Qua­ sed ut prophetae, extraordinariam poleslalem divi­ rc, si nihil aliud habet auclor apologiae cx verbo Dei, unde primatum regis in rebus ccclesiaslicis nitus obtinenti. Decimo: In summa, inquit, cuncta moderati stabiliat; vere possumus affirmaro, non cx Verbo >unl. quae ad ecclesiasticum regimen quoquo Dei, sed cx verbo Ilenrici VIII. primatum istum modo pertinuere. At hic oportuit allegare verbum in Angliam esse inycclum. Sed auclor apologiae quasi jam cx Testamento Dei. non in particularibus illis officiis, de quibus non coolroverlitur. Dc hoc enim quaestio est, an veteri fundamenta solidissima jecisset, addit pag, PRO JURAMENTO FIDELITATIS 112.(1) ex Testamento novo reliquam aedificatio­ nem. Quid, inquit, innovo Testamento? O mnis αnima iis subjici jubetur,idque. propter conscien­ tiam, Itoni. 13. Orandum quidem et pro omni­ bus, sed praecipue pro regibus el in auclor Hale constitutis, ul sub iis piam el pacatam, honeslamque vitam degamus 1. Tim. 2. Magistratus Dei administer esl,el ad ulciscendos facinorosos, innocentes autem atque probos remunerandos, Hom. 13. Omnibus quidem obtemperandum csl superioribus potestatibus, sed potissimum prin­ cipibus el in eminentia collocatis. 1. Petr. 2. Heddite unicuique quod suum est, timorem cui limor, amorem cui amor jure debetur. Rom. 13. Date Caesari quae Caesaris sunl, Deo quae Dei sunl: Mattii. 22. Regnum meum non est hujus mundi, Joann. 18. Quis me constituit judicem super vos? Lucae 12. Reges gentium dominan­ tur eorum, vos aulem non sic. Luc. 22. Haec sunt omnia testimonia Verbi Dei, quae ad­ versarius pro primatu regis in spiritualibus ex no­ vo Teslamcnlo allegare potuit.Ad quae unico pene verbo responderi potest. (2jEx his testimoniis ni­ hil efllci pro primatu regis in spiritualibus,nisi ve­ limus reges paganos,et Ecclesiae persecutores fa­ ctos esse a Deo supremos Ecclesiae gubernatores in rebus spiritualibus.Nam haec testimonia ad im­ peratores paganos pertinent, quales erant cum Te­ stamentum novum scriberetur, videlicet ad Tibe­ rium, Cajum, Claudium el Neronem. El quamvis aliquae sententiae cx citatis convenire possint et­ iam regibus Christianis, aliquae cliam ad omnes principes tum ecclesiasticos, tum saeculares jurc pertineant, qualis illa est,Omnis anima sublimio­ ribus potestatibus subdita sil,tamen nemo inficiari polcsl.quin regibus quoque paganis conveniant, ul quae doctrinam contineant principibus omnibus communem, sive pagani, sive chrisliani sint. Alio­ qui frustra Petrus et Paulus Christianos sui tempo­ ris admonuissent (illicii erga reges, sive imperato­ res, quos paganos esse ignorare non poterant.Ac nemo est. qui non videat, quam sil absurdum, ut reges pagam qui non sunl dc Ecclesia, primatum habeant in Ecclesia: cl qui Chrisli hostes sunl, vi­ carii Chrisli sint: el qui Christum abnegari el idola coli jubent, iis a Christianis in spiritualibus, ut summis gubernatoribus sil obediendum. Deinde quales argumentationes istac sunt, ct secundum quam regulam dialecticae concludunt, roges gen­ tium dominantur eorum, vos nutem non sic: ergo rex primatum habet in Ecclesia in rebus spirituali­ bus? Vcl, regnum meum non csl hujus mundi:ergo rex est supremus gubernator, etiam in caussis ecclesiasticis? Vcl, Reddite quae sunl Caesaris Ce­ sari, quao sunl Dei Deo: ergo papa nullum jus ha­ bet in Anglia, nec cliam quoad spiritualia? Credo equidem, si adversarius libros priorum analyticorum Aristotelis summa diligentia annis mullis evol­ veret: numquam medium terminum in his argu­ mentationibus inveniret. Quae cum ita sint, desi­ (1) De eadem re ex Testamento novo. (2) Desponsio ad loca testamenti novi allata pro regis primatu. 4»9 nat adversarius in Scripturis sanctis ludere,earumque testimoniis abuti ad eum primatum stabilien­ dum, quem non suium Ecclesia calholica semper detestata est; sed etiam Calvinus ipse cum schola Genevcnsi numquam approbavit: el quem ipsa Anglia, ut a regia cupiditate exortum, ipsi etiam Punlani molestissime semper tulerunt. Venio nunc ad ea, quae auclor apologiae pagina lit. cl 113. ex Bcllarmini scriptis attulit in me­ dium,ad invidiam illi conilandam:quasi parum ho­ norifica, vel etiam injuriosa principibus, cl suprascriptis titulis contraria sint. (3) Primo. Ponit Bcllarminus, reges senos po­ tius esse quam dominos, lib. de laicis cap. 7. in lib. anglice scripto, adaugendam invidiam, reges non servi qualescumque.sed mancipia nominantur. Respondco:Scnlenliam Bcllarmini ex Augustino desumptam esse, qui sic ait hb. 19. de Civitate Dei cap. IL Qui imperant, serviunt eis, quibus videntur imperare. Ubi qui imperant, non dicun­ tur servi quasi subjecti sint populis, sed quia la­ borant regendo, et imperando, non propler suam vel utilitatem, vel cupiditatem, quod tyrannorum est; sed propter populi utilitatem, cl proplcr pu­ blicum bonum: quomodo b.Paulus servum se Co­ rinthiorum appellavit 2. Corinih.i. quia in eorum commodum laborabat: el tamen in eos potestatem habebat, cisque minabatur, dicens: Quid vultis? in virga veniam ad vos, an in spiritu lenitatis? 1.Corinth A.quomodo cliammagnus Gregorius ser­ vum servorum Dei se nominabar.quem titulum, ut valde honorificum,successores omnes imitati sunt. Secundo: Dicit idem Bcllarminus . reges subje­ ctos esse non solum ponlificibus.scd etiam presby­ teris cl diaconis lib. I. dc ponlif. cap. 7. Respondeo: Id Bellarminum non ex capite suo, sed ex s. Joan, chrysoslomo accepisse, cujus haec verba sunl homil. 83. in Matlb. Si dux quispiam, si consul, si is qui diademate ornatur indigne adeat, cohibe cl coerce, majorem tu illo habes poleslalem. Haec ille, qui ad Diaconum loqueba­ tur cum haec diceret. Tertio: Quod imperatorem non gravate bibere oporteat non solum post episcopum, sed cliam post presbyterum. Ibidem. Rcspondeo:Nequc id Bellarminum cx se affirma­ re, sed referre judicium s. Murtini apud Maximum imperatorem discumbentis: quam historiam refert Sulpilius in vita s. Martini. Quarto: Quod regum auctoritas, alque functio, non immediate ex Deo descendat, neque cx jure divino, sed dumtaxat ex jure gentium. Ibidem ct lib. de clericis cap. 28. Respondeo: Bellarminum id asserere cx com­ muni sententia omnium pene scriptorum, el ex ipso usu. Videmus enim regna in respublicas et respublicas in regna mulari, cl tamen ulrumquo regimen neque justum haberi: quod nullo modo ficrci, si regum auctoritas non cx humana volunta­ te, sed cx divino jure penderet. (3) Falsa JJcUarmino ascriptu. 450 RESPONSIO AD APOLOGIAM Quinio: Quod a pontificibus imperatores mulli Undecimo: Quod obedientia regi non alio respe­ depositi fuerint; nulli nutem pontifices ab impera­ ctu debeatur, quam propter ordinem politicum, li­ bro de clericis cap. 28. toribus, lib. 3. de ponlif. cap. 1G. Respondeo: Nusquam dicere Bellarminum nul­ Respondeo: Adversarium more suo calumniato­ lum pontificem fuisse depositum ab imperatore: rem se prodere. Neque enim eo loco Bcllarminus sed si illud eliam addidisset,vjnim dixisscl.'siqui- disputat de obedientia, quae regi a subditis debe­ dem Joannes XII. ct Gregorius VI. Etsi qui alii tur, dc ea enim disputat in libro de laicis; ubi cap. sunt, qui imperatoribus depositi fuisse dicantur; 3. el cap. II. probal cx divinis literis non solum non proprie ab imperatoribus, sed a conciliis epi­ deberi regibus, aliisque politicis magistralibus oscoporum. imperatoribus procurantibus depositi bedienliam; verum eliam coram Deu. el propter fuerunt. Idquc non legitime, sed per injuriam fa­ conscientiam. In libro autem de clericis cap. 28. ctum fuisse facile demonstrare possemus,cl num­ demonstrat clericos exemptos esse a jurisdictione quam legitimum pontificem jure ab imperatore principum saecularium, ac per hoc non esse sub­ potuisse deponi. ditos regibus: sed debere tamen leges eorum de Sexto: Quod episcopis,qui mancipia sunt papae, lemporalibus rebus observare, non vi legis, sed vi deponere liccl principes, el eorum leges rescin­ rationis: idesl, non quia subditi sint,sed quia ratio dictat, ob commune bonum el pacem reipublicae, dere. Respondeo: Merito non adseribi locum ex libris eas leges ab omnibus esse servandas. Bellarmini, quia ejusmodi locus non cxtal In ejus Duodecimo: Quod ipsi illi homines ecclesiastici, libris. Neque episcopi mancipia, sed venerabiles qui el nati sunl cl degunt in regnis principum, fratres a summis pontificibus appellantur. noti tamen sunt eorum subditi, nec ab iis judicari Septimo: Quod ecclesiastici homines tam longe possinl:ipsis autem fas sil principes suos judicare. supra principes sint, quam anima supra corpus , Ibidem. lib. de laicis cap. 18. Respondco-Advcrsarium ad invidiam Bellarmino Respondeo:ld non de quibuslibet ecclesiasticis, conflandam semper aliquid addere, quod in libris sed de principibus ecclesiarum dici; el eam sen­ Bellarmini non invenitur. Affirmat quidem Bellartentiam apud s. Grcgorium nazianzenum in ora­ minus cum communi sententia catholicorum ec­ tione ad populum timore perculsum cl praesidem clesiasticos exemptos esse a potestate principum irascenlem, totidem verbis haberi. terrenorum·, sed illas particulas (qui el nati sunl, Oclavo:Quod reges deponi possunt per subditos el degunt in regnis principum) Bcllarminus in li­ suos ob multas caussas, lib. 5. de ponlif. cap. 8. bro suo non posuit, non quod veras esse non exi­ Respondeo: Non bona fide adversarium agcrc. stimet, sed quia non erat opus ad ista descendere: Bcllarminus enim in loco citato, non dicit reges sed Adversario opus fuit ista exprimere ad odium posse per subditos suos deponi; sed solum profert concitandum. Illud vero (ipsis autem fas sil prin­ duodecim exempla, parlim ex Testamento veteri, cipes suos judicaro) non solum Bcllarminus non parlim ex historiis diversis, vel decretis ecclesiasti­ dixit, sed falsum esse credit. Ilaeo enim verba si­ cis, cx quibus constat reges vel imperatores ali­ gnificant, Fas esse cuicumque ecclesiastico, eliam quando a summis pontificibus fuisse depositos, dc maxime privato.principem suum judicaro:quemaddepositione per subditos nc verbum quidem. modum unusquisque ecclesiasticus, eliam maxime Nono: Pontifices nullo modo deponi posse: ne­ privatus, exemptus est a subjectione principis sac­ mini enim mortalium permissum esse de iis judi­ cularis. At unicuique ecclesiastico, eliam privato, care, hb. 2. de ponliliee cap. 2G. fas osse principem suum judicare, Bcllarminus Respondeo: Quod Bcllarminus scripsit, ante numquam dixit,numquam credidit,numquam sonimulla saecula in generalibus conciliis, quae ipse ninvil. eo loco citavit,disertis verbis scriptum csse:proinDecimolcriio: Denique quod obedientia, quam de adversarius, ul In superioribus , sub nomine clerici tribuunt regibus,etiam in minimis rnereque B llarmini. sanctos Patres Augustinum, Chryso- civilibus negotiis, non sil a necessaria aliqua sub­ slomurn, Murtinum. Nazianzenum reprehendit: ita jectione, scii tantum cx discretione, el propter ob­ hoc luco non soli Bellarmino, sed eliam pluribus servantiam boni ordinis nique moris. Ibidem. llespondeo:Non osse hanc propriam sententiam generalibus conciliis litem movere praesumpsit. Decimo: Quod obedientia papae debeatur pro­ Bellarmini, sed omnium catholicorum doctorum, tum theologorum, tum jurisconsultorum, quamvis pter conscientiam, lib. 4. de ponlif. cap. 15. Respondeo: Adversarium salis feliciter progredi enim catholici Scriplores disputent, quo jure dola in accusatione Bellarmini: qui enim sub nomme sil exemptio clericis: tamen datam esse, elusu re­ Bellarmini sanctos Patres, cl sacra concilia hacte­ ceptam ab antiquissimis temporibus, nemo catho­ nus accusavit: nunc tandem ipsum etiam Dei Ver­ licorum in dubium vertit. Quae cum ita sint, cum Adversarius colligit im­ bum ct Spiritum sanctum accusat, quod inlclligcl, quicumquc caput sequens, idesl. caput sextumde- mane discrimen esse inter librum Dei, el Bellarcimum libri 4. de pontifice, legere voluerit. Nam minianos codices,el non magis Deum cl Belial, lu­ eo loco multis, iisque perspicuis divinae Scriptu­ cem cl tenebras, coelum denique el inferos dista­ rae testimoniis ostenditur, non solum pontificem re. quam Bollarminianum judicium de majestate summum, sed eliam episcopos cacicros leges con­ regia a divino dc iisdem judicio dissideat: eadem dere posse,quibus ob conscientiam parere subditi facilitate,sed majori temeritate colligere potuisset, sanctos Patres, el ipsam divinam Scripturam dc teneantur. IRO Jl RAMENTO FIDELITATIS 431 innjeslale regum, contraria judicia protulisse,nihil et rapui Ecclesiae legi Christum ab apostolis ap­ enim Bcllarminus asseruit de pontificum potestate pellatum; sed caput fidei non legi; sed neque Beldc clericorum exemptione.de regum cl principum larminus hanc vocem excogitavit, sed ex s. Grego­ Obedienlia, quod ex verbo Dei, conciliorum aucto­ rio retulit. Non igitur Bellarminum, sed Grcgorium ritate, doclnnis Patrum, el Ecclesiae sensu, alque adversarius accuset, si audet. Claudii apologiam auctor, lectores rogans, ul aconsensu non hauserit. (1; ileslal pars Apologine postrema, quae tribus lieni a studio partium, dc vcrilde sententiam fe­ ultimis paginis continetur. In ca laudat Adversa­ rant, prout illam candide a sc descriptam protesta­ rius verba cohortationis,quibus in epistola sua uti­ tur, ad discutiendas illas tenebras mendaciorum, tur Bcllarminus; sed reprehendit, quod tam san­ ac calumniarum, quae in regem serenissimum con­ ctis sententiis ex ipsa Scriptura petitis nonnullas tra jus fasque collalae indignissime fuerant. Ego voccsadmiscucril, quarum aliquae prophanae sunk quoque responsionem clando cl quoniam spero me cujusmodi csl illa de ponliQec maximo.quae in loin calumnias cl mendacia hujus apologiac luce ipsa Scriptura numquam legitur: aliae soli Chnslo con­ solis clariora fecisse; non rogabo lectores, ul judi­ veniunt, ul ilia dc capite fidei, quam apostoli soli cium ferant, quasi de re dubia, sed ul oculorum sensum tantum ad Scripturas admoveant el a re Christo tribuerunt. ΛΙ Bcllarminus legil in libro Judith cap. IT.Joa­ ipsa cdocli, lucem venialis aspicianl. Illud in ex­ chim autem summus pontifex·,quem librum tametsi trema oratione leclorem admonendum esse cen­ vos Calvinioni cum Judaeis non recipitis inicr sa­ sui (2),unam cx nolis verae Ecclesiae semper fuisse cros libros: nos lamen catholici cum nicaena syno­ catholicae nomen,dc quo sanclus Pacianus in epi­ do libenter recipimus.El quamvis vestri magistri li­ stola nd Sympronianum: Catholicum, inquit, ne­ brum divinum esse negent: non tamen prophanum que Marcionem, neque Apellem, neque Monta­ appellare audent. Sed praeterea, nomen pontificis, num sonat, neque haereticos sumit auclores:Canonne in Scripturis Testamenti veleris frequentis­ tholicum non est ab homine mutuatum, quod per sime legitur? el idem nomen cum adjuncta voce saecula tanta non cecidit. Dem: Christianus mi­ (magnus) nonne legitur in epistola ad Hebraeus? hi nomen est, catholicus vero cognomen·, illud Sic enim habemus cap. 4. Habentes ergo pontifi­ me nuncupat, istud ostendit. Sanclus dem Cynlcem magnum, qui penetravit coelos ,Jesum: qua lus catechesi 18. Si iceris, inquil, in aliquam ur­ fronte igitur vocem prophanam audes appellare, bem , non petas ubi sil Ecclesia , tel domus Dei; quam Spiritus sanclus Christo ipsi tribuitur? Nisi nam eliam haeretici dicunt se habere domum Dei forte tantum intéresse putes inter pontificem ma­ cl Ecclesiam: sed petas ubi sit catholica Eccle­ gnum cl pontificem maximum, ul pontifex magnus sia: id enim nomen proprium csl hujus sanctae sacra vox, pontifex maximus vux prophana dicen­ Ecclesiae matris omnium nostrum. Sanclus Au­ da sil,quasi Christus non potuerit pic dici pontifex gustinus (ul in ore duorum vel trium testium stet maximus, sicut dictus csl pontifex magnus. Deinde omne verbum) in libro conira epistolam Funda­ tot sancti Patres romanum episcopum pontificem menti cap. i. describens nolas Ecclesiae, quae il­ summum, vel maximum appellavere, ul eorum au­ lum in Ecclesia catholica relinebant: Tenet postre­ ctoritas plane sullicial ad hujus hominis temerita­ mo, inquil, ipsum catholicae nomen, quod non tem refutandam. Vide Sleplinni episcopi Carthagi­ sine caussa, inter tam multas haereses. ista Ec­ niensis epistolam ad sanctum Damasum,Grcgorium clesia sola obtinuit. Ubi ergo lector Apologine ter­ lib. 1. Dialogorum cap. 4. Anselmum praefatione tio quoque verbo videbit catholicos appellari in libri dc Incarnatione Verbi ad Urbanum papam, ipsa apologia illos, adversus quos ipse auctor apoBernardum in omnibus epistolis ad romanos ponti­ logiae scribit et a quorum communione se alienum esse profitetur; certe ex ipsa apologia discet, non fices Innocentium II cl Eugcnium III. Quod vero allinet ad nomen capitis fidei, optas­ catholicum , sed plane haereticum esse hujus au­ sem, ul adversarius qui affirmat nomen illud soli ctorem apologiac. Ex quo denique facile judicabit, Christo ab apostolis fuisse tribulum, vel unum lo­ quanta sil illi habenda fides in rebus caeleris, qui cum nolassel in toto volumine bibliorum, ubi apo­ se ipse proprio judicio condemnavit. stoli hoc nomen Christo tribuerint. Auctorem fidei (I) Conclusio totius operis. (2) Dc nomine catholici. Finis responsionis ad apologiam pro juramento fidelitatis. RI S P 0 S T A DEL CARDINALE BELLARMINO AL TRATTATO DEI SETTE TEOLOGI DI VENEZIA SOMA l'i.NTERDETTO ί)Γ.ΜΛ SAXTITA 1)1 50STR0 SIG50RC Γ1ΡΑ PAOLO (JUNTO 58 ■β RISPOSTA Dll. \L Til VITATO DEI SETTE TEOLOGI DI VENEZIA Sopra I’inlcrdetto della Sandia
  • π dollori. come dio. Andrea dichiarandii quelle lerdello si pubblichi in ogni luogo, basiando the ultime parole dd seslo, Data Roma. Panormitano sia pubblicalo stdennemenle in luogo laic d'onde in cap. .Voverit, dc sent, exeo mm. Sylvcslro ver­ possa venire a nolizia di lulli. E nessuno pué ne- HISl'OSTA DEI. CAHDIN\I.E HEl.l.AllMINO gare , rlic non sia sialo pubblicato solcnncmcnle in Horna, dove concorrono gente di ognipaesc, c dove risiedono nmbasclnlori di lutl’i principi: paliinenlc non si pub negare che non sia vcnulo a nolizia dci signori di Venezia c dc’popoli a loro soggclli, perche sono slali nllissi molli di quei mo­ nitorii apostolic! nolle cilla confinant) con il domi­ nio veneziano ; e alcuni anco sono slali nffissi in diversi luoghi dell'islesso dominio veneziano; c quando si pübblicé in Homa la scnlcnza dcH’inlerdello crano present! 1’amboscialorc della repubblica di Venezia un’ordinario e I’allro slraordinario, con molli proluti veneziani; e lulli quei religiosi the sono uscili di Venezia c dello Stalo, per non essor coslrclii a violare I'inlerdello, che aliro dinioslrano sc non che in quei luoghi ben si sapeva la scnlcnza dcH’intcrdcllo? E finalmcnte qucll’islessi chc proibirono chc non si ricevcsscro i monito­ rii aposloliciecho ora sforzanoa non osservare 1'inIcrdelloe qtrtilli che scrivono in Venezia lanli libretti per provare chc non si dec osservare I’inlerdello, carne possono negare di non avere nolizia di queslo inlerdeilo? Fanno gli avversarii un'obbiezione conlra sc slcssi, ciofc: che noi polremo dire, chc sc in Venezia non è nolizia dcH’inlerdello.qucslo avvienc perché i signor* veneziani impediscono, che non si pub­ blichi c cqsl la loro cun ignoranzaaffellala,perché non scusn. Qucsla obbiezionc non era necessaria; perché noi non diciaroo, chc in Venezia ci sia igno­ ranza afTellala deirinicrdcllo, ma diciamo.chc non vic ignoranza ncssuna, cssendo notorio qucslo inlerdeilo, non solo a Venezia, ma a lulla I'lialia, Francia, Spagna, Germania e quasi a lotto il mon do. Ma quando anche ci fosse qucsla ignoranza af­ fellala, la qualc a giudizio di ogn’uno non scusa.né allèggeriscc, ma aggrava il pcccalo,vcdiamo.corne i selii dotlori, rispondono ail'obbiezionc. Dicono, cho molli precelti aposlolici c l’islcsso concilio di Trento non sono pubblicali in cerli poesl, perché chi governa impedisce cho non si pubblichino: c nd rogno di Napoli non si pubblica nessun preccilo apostolico senza il regio exequatur: o scbbenc il Papa nolle suc cosliluzioni dice, basiare chc sia ptihblicala in Homa, nondimono non si osservano. Λ qucslo si polrehbc risponderc cou quel dcllo conuine, adferre inconveniens non csl solvere ar(jumentum. .Ma non abbiamo bisogno di qucslo, polendo risponderc, cho ora non si parla di quaisivogha cosliluzione, o preccilo, ma di scnlenzc di scomunicn c inlerdeilo, le quali scnlenzc sono slimnlo in Francia c ncl regno di Napoli ancorché non siano pubblicato sc non in Borna. Tralascio per bri'vilé molli csempii, chc si polrebbono addurre di Monnrchi e principi: tralnscio ancora infiniti casi di nomini privati, cosl di Francia, come di Napoli, i quali ossendo scomunicali per scnlcnza pubblicaia solamento in Horna,quanto prima ne hanno no­ lizia, ricorrono perla libcrazionc.Aggiungono gli av­ versarii un'allra obbiezionc conlra di sc slcssi e procurano di sciorla, Γ obbiezionc é chc molli re­ ligiosi di limorala conscicnza dicono, che non si riirano di sapore giuridicamcnlc, che Ia cilia c do­ minio di Venezia sia inlerdeilo,bastandogli di aver 451 nolizia di qucslo inlerdeilo per Icltcrc dc’buoi su­ periori c chc peré non possano con buona coscienza non osscrvarlo. Hispondono a quesla ohbiezione, con una dollrina del Navarro cap. ΙΓ». Enchirid. num. 40. c cap. 27. num. 288. fondala nc'sacri canoni cap. Inquisitioni de sent, excommun. cl cap. Dominus,de secundis nupl. che una nolizia lalvolla basta per un cfTtllo e non basla per I’allro, cornc per esempio, sc uno dubila, se la sua prima moglic sia rnorta o viva e piglia la seconda; quella nolizia dubbia baslerà.acciô non domandi il debito conjugale alla seconda moglic. perché in qucslo non fa pregiudizio a venmo. ma non b islerà.accié non renda il debito all’islessa seconda moglie, perché le farebbe ingiuria e qucsla é la risolozione dei canoni citati. Cosi dicono. che la no­ lizia privnla.chehnnno quei religiosi dell’inlcrdcllo, baslcrebbc loro per osscrvarlo quando non ci fosse il pregiudizio de’popoli:ma perché inlerdeilo porta scco nolabil danno a’popoli,corne dichiarava il Solo 4. disl. 22. q.3.art J. peré non debbono quoi reli­ giosi contenlnrsi di quella probabilité, chc hanno per Icltcrc dc’loro superiori, né indursi per qucslo adosservar I’inlerdello finchè non venga loro inti­ mato dal prelalo della propria callcdralc arrj. nella Clement. Ex frequentibus dc sent, cæcomm. Que­ sla soluzionc non é laie chc possa soddisfarc aile limoralc coscicnze de’ buoni religiosi, perché Na­ varro parla della nolizia lalmente dubbia,che possa la persona con buona coscienza credcrc il contra­ rio, onde in qucll’lslesso luogo dice Navarro, chc colui, chc ha dubbio. sc la prima moglic sia viva o morla. non pué domandar il debilo conjugale alla seconda, sc prima non depone il dubbio c rende la ragionc. perché non é mai lecilo (are una cosa didla qualc si dubbili.chc sia peccato mortale. Ora i religiosi,chc sono uscili di Venezia, non avevano nolizia dubbia. ma certissima c chiarissima dei­ rinicrdcllo, né polevano in modo nlcuno deporre un lal dubbio: perché quelli, chc gli avevano dalo avviso per Icllerc, non avevano scrillo da pacsc lonlano da Borna, né di cosa chcavessero udila da allri. ma avevano scrillo da Homa, dove era solcnncmcnlc pubblicata la scnlcnza nposlolica cd essi slcssi avevano non solo veduli i monitori affissi.ma li avevano avuli in mano slampali ed aulenlicali. E poi chi poleva in Venezia aver dubbio della sentenza delVinterdelto, quando vedeva, chc l’islcsso principe lo pubblicava, montre Io proibiva? E sc gli avversarii fmanno forza nclle parole della Cle­ mentina Ex frcquenlibus.de senl.excomm. quale ordina ai religiosi sollo pena di scomunica, chc osservino I'inlerdello, quando vcggono chc si osserva dalla chiesa caltedrale: non andererno lonla­ no per la risposla.perché Ia glossa dell’islessa Cle­ mentina, sopra Ia paroln, Osservare, avverliscc, chc non si facciala conscguenza a contrario sensu, dunquo i religiosi non dovranno osservare l’interdello, quando vcggono, chc la callcdralc non l’osservi c ne rende Fistessa glossa molle ed efficacissi­ me. ragioni c quella in parlicolare che cssendo quollo Clementina in favore dcll’osscrvanza dcll'inlcrdcllo, non si pué credcrc, chc clla slessa apra lu porla alla prevaricationc c sc è bene inliutarc Ia 458 niSPOSTA DEL CARDINALE BEIIARMINO chiesa caltcdrale quando obbediscc alia cbiesa principale, clic è quelle di san Pietro, cerlo sorii male imilarla, quando fa il conirario e pare a inc che quclla glossa ahbia quasi profctizzalo,quando concluse con quelle parole. Excessus ergo cleri­ corum matricis Ecclesiae non dabil religiosis motoriam delinquendi: c parla dell'osscrvanza dcll'inlerdelio. PROPOSIZIONE III. 11 procello del Papa, del quale probabihnenle si vede dorer nascere scandalo e perlurbazione nello Sialo della chiesa, non debbe essere eseguilo do(jli ecclesiastici, ancorchb lo comandassc sub poena excommunicationis latae sen­ tentiae. Risposta carnem in aclernum:nm quando la dollrinao l’o­ péra è necessaria,non si dee lasciarc per quplsivoglia scandalo chc gli altri ne pigliano, cosi dice san Gregorio hom. 7. in Ezechielcm. In quan­ tum sine peccato possumus vitare proximorum scandalum, debemus: si autem de veritate scan­ dalum sumitur,utilius permittitur nasci scanda­ lum. quam veritas relinquatur. Dunque confor­ me a questa dollriiin, se il preccllo dei superiore, sia in se scandaloso, non si dee osservare, aneorchft venga coinandalo sollo pena di scomunica e similmenlc, se in se sia buono; ma da quelle pjgliano scandalo i deboli, e incapaci e non sia per allora necessario, si dee Iralasciare o dilTerireiina se sia buono c necessario, si dee adempire, non oslante qualsivoglia scandalo c perlurbazione: e cosi s’inlcndono l'ouiorilà allegate di Silvesiro.delrAbbale.del Cordubense ed il canone dipapaAlessandro 111.con la sua glossa c le ragioni aggiunle. E in questo non crediamo si possa fare dihicollà, essendo lutla dollrina di san Tommaso, nella 2. 2. q.23. scguilata da Silvestro,da Navarro d.igli al­ lri dollori, cosi teologi come canonist). .Ha perô il giudicare, se dal preccllo del Papa sia pernascerne scandalo, non tocca agi’inferiori, come si dimoslrcrâ più a basso. Questa proposizione ha bisogno di glossa,per il chc c necessario sapere, che lo scandalo è di duc sorte, uno si chiama scandalo allivo o dato; 1’allro passivo o preso; Io scandalo allivo, secondo san Girolamo nel commentario sopra il capilolo quinlodccimo di san Malleo, consislc in parole o in opere mon buone, cioft male, o chc hanno specie di male, per le quali si da ad allri occasione fit PROPOSIZIONE IV. peccare: lo scandalo passivo consiste in pigliarc dalle parole, o opere d’allri, occasione di peccare; Dall’obbedire al Ponleflce osservando l'inlerdello cosi lo scandalo allivo è pcccalo in quello chc lo nclla citlà. e dominio di Venezia nascerebbeda, lo scandalo passivo è peccato in quello chc lo ro scandali, pericoli c mali innumerabili. prende. E ριιύ oecorrcro, chc lalvolla siano congiunli lo scandalo allivo coi passivo, lalvolla sia RISPOSTA l’altivo senza il passivo, c lalvolla il passivo senza 1’oliivo. Quando uno canta versi lascivi, e quello Non è diibbio, chc l’inlerdcHo è un flagello spache ode s’nccende ad amore impudico,Puno c l’al- ventoso,e che porta seco molli mali,come racconIro pecca, il primo con iscandalo dato e 1’allro con la Papa Bonifazio nel cap. Alma Mater de seni. scandalo preso: c di questo parla il Signore in san excomm: in 6.Ma è paruto allo Spirit» Santo, che Malleo al cup. 18. Qui scandalizaverit unum de governa Ia Chiesa usare di simile flagello perior pusillis, qui in me credunt etc. Quando uno fa via mali molli maggiori, cosi i principi secolari quanto puô per indurre il prossimo a pcccalo, ma lal volta fanno giuslizie ornbili.dalle quali segnoquello fonda lo nellc virtù crisliane non si miiore, no rovine di case e allri mali grandissimi, ma si allora si trova lo scandalo allivo senza il passivo, compensatio con I’acquislo della quiete e tranquile di questi dice il salmo 118. Pax mulla diligen­ lilà pubhlica: cosi i medici pare che incrudditibus legem tuam el non csl illis scandalum: c scano conlro i poveri infermi con fuoco e ferro, san Giovanni nella prima episl. al cap. 2. Qui ollre le amarissime hevunde e rigorose nstinenzc, diligit fratrem suum in lumine manet,el scanda­ e pure ogniino confessa, che quelle non è crudel­ lum in eo non est. ia, ma pielà, poichè il line ft conservare la Vila alQuando uno parla e opera bene e con inlenzionc l’infermo. Ma siccomc la colpa de’inali.che acconibuona e nondimeno 1'allro per sua malizia o im- pagnano la giuslizia escguila conlra de’rei; nlcuna perfezione piglia occasione di far male, allora si voila locca al giudice, il quale non ha sapulo o trova lo scandalo passivo senza I’allivojcdi questo non ha voluto Irovarc la vérité, ma per ordinario «I sse il Signore a san Pietro, quando inlese che locca ai malfallori , che co’loro cccossi hanno i l arisei si scandalizzavano dclle sue parolciSinile coslrello il giudice a dare cosi rigorosa senlenza : illos, cacci sunl e.l duces caecorum.X luito questo e la colpa de’travagli, che si danno agl’infermi. lai si deve agglungere, die non solo conviene all’uo- voila tocca al medico, che per esser poco dello o mo da bene guardarsi dallo scandalizzare con parole poco pralico ordina rimedii non necessari : ma o con opere, men buone, ma anco gli conviene di per l’ordinario locca all’infermo. che col suodilascure o dilTcrire le parole e le opere buone, pur- sordinalo vivere ha necessitate il medico ad user chè non siano necessarie , quando vede che il con lui si duri rimedii, cosi de’mali che vanno in prossimo per sua Incapacité sia per prendeme compagnie dcll’inlerdelio, puo essere chc la colpa scandalo, come disse san Paolo 1. Corinth. 8. Si sia (lell'imprudcnle prelalo, ma per ordinario c di csca scandalizat fratrem meum,non manducabo quclli chc con la loro disubbidienza c oslinazione <59 RISPOSTA DEL CARDINALE BELLARMINO .cforznno il prolato n venire a questi severi caslighi. Onde i selle doltori indarno si aiTalicano nella prova di questa quarta proposizione con raccorrc gli scandali, pericoli c perlurbazioni,che in Vene­ ria possono succedere per Γ inlcrdello ; dovendo più tosto offalioarsi in provare chc questi scandali siano allivi c dati, c non più tosto passivi c près i; e similmenlc,che Ia colpa di questi pericoli e perlurbazioni sia del somtno Ponlellce, c non più to­ sto di quelli clie con Ia disubbidienza loro c lungn ostinazionc hanno coslretlo Ia mansuetudine apostolica a pigliare il flagello in mano, come iece Cristo Signor nostro contro di quelli chc avevano fallo Ia casa di orazione spclonca de’ladri. E per­ ché di questo, che importa più di ogni altra cosa, i scite doltori non dicono niente, manco noi dircmo ultro, essendo la presunzione per il giudice, quando non si prova il contrario: solo questo aggiungcrùjChe dovevano considerare questi dollori, che sc essi o allri in Venezia si scandalizzano delΓ inlcrdello, per il contrario lutta la crislianilà si scandalizza di loro chc non osservano l’inlcrdelΙο,ηηζί ardilamcnlc si vollano conlro del Vicario di Cristo, c in dispregio della senta Sede Aposlolica consigliano le persone a prevaricarc gli ordini suoi escrivono libri in difesa délia disobbidicnza. PROPOSIZIONE V. Illimor giuslo scusadall'osservazione e obbedienza d'ogni legge e preccllo umano, ancora che per ultra fossero legillimi,giusti e obbligalorii. nisposTA Sebbene di questa materia scrivono i doltori variamente: nondimeno tutti convengono in un pun­ io, chc il timoré non iscusn mai dall’osservanza dal procello umano , quando da non osservare il preccllo umano ne segue la prcvaricazionc del preccllo divino naturale,come per esempio; il non mangiare carne il venerdi,è comandamcnlo umano c nondimeno se alcuno lusse coslretlo dagli êrclici a mangiar carné il vcnerdl in dispregio della no­ stra sanla Sedc,o in segno c protestazione di esso­ re della setta lulcrana.non polrcbbe mangiarla,ancorchègli fosse minacciala lamorlc,néil timoresarebbe giuslo,né scuscrebbe in modoalcuno.perché ildispregio della fcde.e la protestazione dell’ercsia è conlra il preccllo divino nalurale, c cosi la sanla Chiesa riccve nel numero de’gloriosi inarliri i selle fiincitilli Maccabci, con la loro madré c con quel venerando vecchio Eleazaro,chc vollcro prima morire con acerbissimi tormenti, anzi chc gustare la carne proibita nella legge vccchia.sebbene quelle era legge positiva,non naturale. Similmenlc il pro­ cello clic proibisce il matrimonio ne’gradi remoti di consanguincilà, c aillniià massime nel terzo e quarto preccllo umano e nondimeno non dec, né puù nessuno per qualsivoglia timoré indursi a farc H m.ilrimonio c mollo meno a consumarlo, con persona congiunla in lerzo o quarto grado senza dispensa, perche sebbene qucU’impcdimenlo è inIrodolto per legge umana.nondimeno rende la per­ sona inabile al matrimonio ccongiungcrsi con per­ sona inabile per parentela non è matrimonio, ma incesto, il quale è proibilo per la legge divina na­ turale. All’islesso modo l'inlerdello è censura di preccllo umano c nondimeno non si puù per qual­ sivoglia limorc lasciarc di osservare, quando chi coslnngc a non osservare l'inlerdello,lo faccia per dispregio della polcslâ ecclesiastica, perché non dispregiarc la poleslà ecclesiastica è prccello di­ vino naturale. Finalmenlc per non molliplicarc più csempii, non è lecilo per qualsivoglia limore dissobbedire al prccclto umano, se da quella dissubbidienza nè segua scandalo,perché lo scandalo é proibilo per legge divina naturale. E in questa proposizione cosi dichiarala siamo d'accordo con i selle doliori, corne si vede dalla loro dichiarazione c massime nel fine, dove allegano il Solo lib. i.de just, cl jureq. G. art. 4. cl Sylvcslro verbo cx communicatio V. n. xrv. i quali dicono, che il timorc non è giuslo, e non scusa, quando la dissubbidienza del precello umano è con iscandalo, o pregiudizio della fede. PROPOSIZIONE VI. Timor giuslo b della morle, del tormento, della perdita di tuita o della maggior parle della robba, della prigionia ec. ec. Questo non solo nclle perlinenti ulla persona propria, ma an­ cora ulle persone decongiunli. msrosTA In questa proposizione siamo d’accordo non me­ no chc nella quinta perù non perdercmo tempo inlorno ad essa perché la dillicolta non sla in questo ma in provare, che in caso di lai limorc non si ah­ bia da osservare l'inlerdello, chc i selle dollori non proveranno mai bene, e noi provercmo chiaramcnle il contrario nella risposlu alia proposizionc segucnle. PROPOSIZIONE VII. Gli ecclesiastici di qucslo dominio debbono ave­ re giuslo limore di perdere la vita e loro beni c di mollo maggiori mali privati e pubblici ai suoi congiunii.be osservassero Γ inlcrdello epiù a basso, avendo perd giusto limorc concludiamo di non csser obbligati ad osservare un prc­ cello umano d‘ inlcrdello quanlunquc fosse giusto. nisposTA Da qucsla proposizione, congiunla con le due precedent! conchiudono i selle dollori,chc gli ec­ clesiastici di Venezia non debbono serbarc 1'aposlolico inlcrdello, la quale conclusiunc noi Icniamo per falsa o perniciosa,e perù prelendiamo confulurla in duc manière; primo con dimoslrare chc non hanno gli ecclesiastici di Venezia quel gran li­ morc, che quesli dollori llngono; secondo con provarc, che sebbene gli fossero minacciali maggiori pericoli, chc non sono quelli chc essi dicono, non I IGO RTSPOSTA DEL CARDINALE BELLARMIAO polrebbcro con buona cbscicnza Jasciare osservare I'inlerdetto. Vcncndo al primo csaminiamo leragioni del timoré, cbe adducano. La prima ragionc la fondano in queslo, cbe i popoli di Venezia esscndodevolied inclinati allo opere cristiane.c massime alia messa, non pcrmcllcranno, chc gli siano levale e questo suo zelo allé cose divine, quando non abbia cfT-Uto per la via ordinaria si convertira in zelo indiscreto,usando violenza per avere 1’esercizio della santa religione, che eglino pensano cbe gli sia debilo, c che il Papa non ha avulo ragione di levargliclo. Questa prima ragionc di ti­ more é assai varia, perché non si é mai sentito in tanti interdelti, posti in diversi tempi c in diversi pacsi.che mai i popoli abbiano violenlato i sacer­ doti a dir le messe. In Polonia duré al tempo di papa Gregorio VII. I'inlerdetto Ire anni, e sempre in osservalo con pazienza, cd csscndo i popoli de­ votissimi, non si mosscro mai a fare violenza, sc non con prieghi c sospiri. In Urbino duré l’interdello ancora più lungo tempo,come gli stessi settc dottori allcstano ncl discorso della quinta proposiz'one.c lalmenlc Γη osservalo senza sospetto ncssuno di violenza popolare: chc bisogné poi usarc molla diligenza c molle csorlazioni per ridurre il popolo alia frequenza délie messe. Quello dunque che mai si è fallo, né vi è segno alcuno, che si abbia da iarc,non dec impaurirc i saccrdoli di Ve­ nezia, sc non vogliono csscrc slimati più timidi che non sono i saccrdoli di alcuna altra nazione. E poi perché almcno non cominciavano a serbarc rinlcrdetlo c conlinuavano 1’osscrvanza fin a scoprirc qualchc principio o sospetto di tumullo po­ polare? Come furono tanto codardi, che si misero in fuga, prima che alcuno gli perseguilasse? La seconda ragionc ê chc il principe persuaso di aver ragionc in questa controversia, c pericolo, che si rnuova conlro gl'ecclcsiaslici con mol to e grave pe­ ricolo della vita loro e anco con qualchc circoslanza aspra,comc suole avvcnirc in simili casi e quan­ do non succcdessc morte almcno polranno succe­ dere allre violenzc c gravi offese.A questa ragionc rispondiamo, che sebbenc si sono udile terribili minacce, lutlavia 1’autore dello olio proposizioni, net fine del suo discorso, ci ha chiarilo, chc quelle minaccic crano solo per assicurare 1c coscicnze, cioè per coprirc la disubbidienza de’ saccrdoli, con il mantello del timore, perché assai bene coslava, cbe i preli c i frali non avevano bisogno di csser forzali a non osservare 1'inlcrdelto, csscndo pronli per sc slcssi. E questo si conforma con l’csperienza, perché si vede, chc i religiosi, chc crano risoluti di obbedire al Papa,cd osservare 1'inlerdetlo, sebbenc furono gravcmcnlc minacciali, anco della morte, lutlavia furono lasciali partire senza idTesa veruna. E di qui si raccoglie, che se lulio il clero,o almcno lull! i vescovi, con la maggior parle del clcro, cosi sccolarc, come regolare, avessero inlrepidamente dello di volere obbedire al superiore loro supremo, e serbarc I'inlerdetto , non è dubbio chc il principe avrebbe porlalo rispello alia mollitudine, alla dignité , alla nobilia e sc lia usato umanilà verso de’povcri religiosi, non l’avrebbe usata verso di lanli degnissimi pre- Jati, parenli di lanli chiarissimi signori dcll'istessa rcpiibblicn? La lcrza ragione, chc è slimala da loro, la più potente, c da noi la più debolc, si fonda ncl pericolo dc’mali spiriluali,perciocchè dicono, che col lungo inlerdcllo si perde la de· vozionc c pian piano si va aprendo la vin ad opi­ nioni perverse, c si va disponendo la malaria a cio gli animi poco coslanli riccvano la falsa religio­ ne , c per questo dicono, chc anlicomcntc l'in· Icrdctlo, non durava più che tre giorni. A questa ragionc rispondiamo, chc sc l'inlcrdcllo âpre la via all'indcvozionc.alle opinioni perverse calla fal­ sa religione, molto più facilnicnte c cfiicacemente questi mali produce la disubbidienza al sommo Ponlcfice, perché, quai dcvozionc possono avere quclli chc cclcbrano Ic messe, c divini ufilzii in scomunica, in sospensione, in irrcgolarilû.c quan­ te opinioni’ perverse parlorisca questa disubbi­ dienza ogni giorno lo vediamo. Onde non solo il sanlo ufiicio di Horna ha condannalo le scrilture venule da A;cnczia, perché secondo il giudizio di molli leologi de’quali alcuni sono cardinali, allri Arcivcscovi, allri vcscovi, allri religiosi delle più principali religioni, sono state rilrovate pienc di errori conlro la sanla fodo: ma anco il sonto Ufiicio di Spagna ha fullo il medesimo giudizio c proibizione, motu proprio senza averne ordine da Roma, comc anco hanno fallo in Italia molli vcscovi ze­ lanti e che 1’crcsic propriamcnlc abbiano origine dalla disobbidienza al sommo Ponlcfice,Io scris.se già sono più di mille c Irecenio anni san Cipria­ no nell'cpislola chc scrivc a sanlo Cornelio Papa con queste parole. Neque enim aliunde haereses oriae sunt, aul nata sunl schismata, quam inde quod sacerdoti Dei non obtemperatur, nec unus in Ecclesia ad tempus sacerdos,el ad tempus ju­ dex vice Chrisli cogitatur lib. 1. epist. 3. Ma non voglio passarc con silenzio quello chc dicono i sctle dollori, che anlicamcnle rinlcrdetlo non du­ rava più che tre giorni perché so bene chc queslo non I’hanno Irovalo in ncssuna isloria, né in al­ cuna legge ecclesiastica c noi per il contrariopossiamo dimosirarc, chc gl'inlerdelli hanno lalvolti durato più di Ire anni, comc poco avanli si disse dell'inlcrdcllo poslo da papa Gregorio VII. in Po­ lonia, anzi Gregorio papa XI. lesliflca, che in Si­ cilia duré I’inlerdetto anni sellanta c il Solo, chc loro cilano per testimonio nel 4. disl. 22. q. 3.arl. 1. non dice assolutamenlc, chc I’inlerdetto non du­ rava più di Ire giorni, ma dice, chc in Spagna anlicamcnlc era una santa consuetudine, cbe quando I’inlerdetto cra poslo in qualchc luogo. il popolo di quel luogo per Ire giorni aveva pazienza, ma passnto i Ire giorni scacciava fuora gli scomunicati, per conio dei quali era poslo 1'intcrdcllo c cosi giuslamcnlc si liberavano dall’inlcrdcllo. Taichè il termine di Ire giorni non cra determinato dal Prelalo, ma nasccva dalla dcvozionc c obbedienza del popolo,il quale non faccva forza ai saccrdoli per­ ché celebrasscro le messe non oslantc I’inlerdetto, ma faccva forza agli scomunicali, che obbedissero al prelato, o andasscro fuora del pacsc. Ma che giova queslo esempio a’Vencziani, i quali non han­ no osservalo l’inlcrdcllo per un giorno? RISPOSTA DEI. CARDINALE BEI.I.ARMINO Vengo ora all’allra parte del mio discorso c pro- dispregio cd è peccato. nè si puô scusare per vo,chc gli ecclesiastici nel dominio di Venezia sono qualsivogliii timore. Nè solo dànno scandnlo al obbligati ad osservare rinlcrdetlo, ancorchè fosse niondo gli ecclesiastici che non osservano l’intcrvero chc li sopraslossc il pericolo dclla roba, del dello, c sono lenuli per disprezzatori della polcstà tormenti c della vita. Gia siamo convenuli poco a- ecclesiastica: ma fanno pregiudizio non piccolo vanti,chc sebbenc l’inlerdcllo sia prccello positivo alia callolica religione; perché mcnirc il sommo c lumano.lutlavia non iscusadall’osscrvnnzadi csso Ponlcfice comanda.a'sacerdoli di Venezia chc non qualsivoglin timore, quando dal non osscrvarlo, nc celebrino i divini uificii cd il principe secolare co­ segue scandalo o dispregio dclla poteslé, o pregiu­ manda che si celebrino, cd essi obbediscooo pin dizio della fedc, perché è prccello divino naturale, loslo al principe temporale che allo spirituale: in non scandalczzarc il prossimo, non dispregiarc la cosa meramente spirituale moslrano di credere polcstà o non fare pregiudizio alia fede, o ad nitro che il capo supremo della Chiesa sia il principe bene comunc, come di sopra si è dello c oagliav- temporale: la quale è i'eresia di Enrico VIH. re \ersarii e da noi. Ora chc dall'inobbcdienza di Ve­ d'Ingbillcrra.E sebbenc voglio crcdcrc che non sia nezia, quasi tolli i cristiani grandissimo scandalo talc la mente nè di quei signori chc governano . paliscano, è cosa notoria; perché è dollrina cornu- nè de'saccrdotiinondimeno non si puô negare.che ne. che quando uno è scomunicalo , sebbenc la queslo gran dispregio délie censure dei sommo scomunica forsc sia nulla, nondimeno si ha da Ponlcfice non dia grande allegrczza ed anitno ai Icnere per scomunicalo, c non ha da conversare nemici dclla fede,e già sappiamo quanto applauso con gli a'tri fedcli.linchè non sia dicliiarala la nulli­ si faccia di queslo in Inghillcrra ed in allri paesi té,perché allrimenle darebbo scandalo a coloro,chc di erelici. Il che solo dovrebbe basiare a muovere snnno la scomunica c non sanno lo nullité: vedasi gli animi dei signori Veocziani, a’quali non puô Silvestro verbo eæcomni. i.num.l. cl 2. e quello piacere queslo giubilo de’nemici di Cristo, a fare che si dice della scomunica si dec similmenle in­ quelle nsoluzione che si aspetla dalla pielà di queltendere dell’inlerdcllo e quello che si dice d'on h che proleslano di essere c voler esseresempre uomo rispello d’un popolo o dominio, si lia da in­ callolict. Aggiungo per ultimo, che essendo poslo tendere proporzionalamentc, di un popolo o do­ il présente interdello per difesa dcll'ecclesiaslica minio rispello dcgli allri popoli o dominii clic il se- liberia, e giusla escnzionc degli ecclesiastici dal nalo di Venezia sia scomunicalo c lullo il dominio Γογο temporale,la quale tutti i dollori callolici cosi inlerdcllo è nolo a tutti per il monitorio apostolico leologi. come canonist! confessano ed insegnano, solcnncmcnte pubblicalo: che la scomunica o l'iii- chc non puô essor levata da principe ncssuno.pcr lerdctto sia nullo non è dichiuralo da nessuno 1c- supremo chc sia, nè anco da tutti insieme; chi vegillimogiudicc e comuneinenle si lienc,che sia va­ dc oggi, chc con occasione del Γ osservare l’inlerlido e giusto da quclli che non ci hanno intéresse; dcllo,i saccrdoli sono carccrali c punili corne roi dunque la maggior parle del mondo tienc i Vene­ dal principe temporale,corne se non fossero esenziani per scomunicali cd interdelti, e vedendo che li, non puô negare che non pecchino gravemenle non islimano tali censure,non puô sc non pigliar- quegli ecclesiastici, chc per paura di pene tempo­ nc grandissimo scandalo, pensando chc si dispre- rali conscnlano a queslo danno tanto notabile dcl­ gia da'loro la suprema poleslà ecclesiasticam perô la Chiesa universale: ed acciô s’intenda quanto disono obbligati gli ecclesiastici di Venezia aH‘osser- versamenlo senlivano di quesle cose i nosln magvanza dell’inlcrdelto, perche Vue illi perquem giori da quello che scnlnno ora i prclali veneziani, scandalum venii. Jlall/ι. 18. Di poi, che oggi si voglio conchiudcrc queslo discorso con l'esempio dispregi la potcslà ecclesiastica non osservando di sanlo Antonino arcivescovo di Firenze, la cui Vi­ rinlcrdetlo si prova, perché seconde san Torn- la è scritta fedclmcnle c rilcrita dal Surio.Era que­ maso, 2. 2. q. 18(1.arl. 9. ad terlium, allora s’in- sto glorioso confessore arcivescovo di una cillé li­ lende, chc la persona dispregio la potcslà quando bera.come è al présenté Venezia: occorse una voi­ non si vuole sotlomellcrc al prccello,c per queslo la, chc i bargeUi della corlc secolare.avendo rilronon fa quello chc si comanda, perché non vuole vato due saccrdoli di nolle a mal lare, li presero obbedire; segno di questo ê quando una persona c poi la mallina a suono di trombe, per urdmc del per qucsla islcssa causa fa il contrario di quello, magistrate li diedero in mano della corte ecclesia­ che è comandato.perché è comandulo.c sc non fos­ stica. 11 sanlo arcivescovo, per quell'nllo solo che se comnndato non farebbe. il contrario.Ora chi non con vergogne c dispregio gli avevano rest i suoi sa, che in Venezia molli che. udivano la messa rare prigioni, dichiarô subito scomunicali i signori dei volte, ora l'odano ogni giorno; c molli che si co- magistrale, nè per minacce si lasciô mai movere municayano rare volte, ora si comunicano spesso? ad assolvcrli, finchè non vennero con la corda al e perché fanno cosi sc non pcr mostrarc chc non collo pubblicamenlc in giorno festivo aile scale vogliono obbcdire’/c queslo chc è nitro sc non chc dclla chiesa maggiore a riccvcrc l’assoluzione con un dispregio del prccello? II medcsimo si puô di­ le solite ccrimonie. Un’allra voila csscndo manda­ re del coslringcrc i sacerdoti a celebrare messa: to da papa Eugenio 111. un commessario apostoliperché prima non si curavano se i saccrdoli dice- co a Firenze; i signori del governo Io rilenncro, vano o no la messa, ed ora se nc curano c li co- come pcr oslaggio, per conto di alcuni Fiorenlini slringono a dirla: pcrchè prima non era proibito che crano prigioni in Roma: il chc pareva, che a* il dirla ed ora è proibito. Dunque vogliono chc si vesse qualchc colore di giuslizia.I/arcivescovonondica, pcrchè è proibito dirla. E queslo si chiama dimeno dichiarô scomunicali quci del governo: e Beiubmixi Vol. IV. P. 11. 59 IUSPOSTA DEL CARDINALE BELLARMINO 462 Scisma c per conseguenza apre la porta all’islesso Scisma.II che dovrebbero considerare quelli a cut locca.e non dare lanta licenza a'doltori, se nmario la pace e tranquillité della Chiesa. Non è vero che sia dubbio nella Chiesa di Dio, se il Pupa sia sopra il concilio, o il concilio sopra il Papa anzi è cerlo e manifesto, che il Papa è sopra del concilio,come fu mosiralo sommariamonle da noi nella risposlu a Giovanni Gcrsonc, con testimonii della Scriltura, dei concilii e della ragionc. Aggiungo ora, che quesla verilû s’insegna c si difende oggi in lutte le scuole di cattolicu tcolOgio, cosi in Halin, in Spagna, in Fiandra, in Germania, in Polonia, in Au­ stria, e ncll’islessa Francia. Talchè se i selle dot­ tori vorranno per sorte accostarsi alia parte conlraria,non (roveranno altrc scuole per loro, che quelle degli Ariani in Ungheria,degli Ussili in Boemia.dci Lulerani in Germania e de’Calvinisli in Inghillerra. Λ quello, che essi oppongono, che i concilii sono contrarii Ira sè in quesla malcria, poichè il conci­ lio coslanziesc e Basilese decrelarono che il con­ cilio sia di maggiore aulorilà chc’l Papa; ed il concilio lalerancsc, sollo Leone X. dccrelô, che il papa sia di maggioraulorilà del concilio.Rispondo. Che queslo é l’argomcnlo degli cretici, i quali per isnervare l’autorilà de’concilii, e rovinare i fondamenti della Religione callolica, si sforzano di provare, che i concilii sono conlrari Ira di loro. Onde io domando a questi dollori,credelc voi che i con­ cilii legiltimi siano contrarii Ira sè? Se dicono di si, già si dichiarano alieni dalla Chiesa callolica, se dicono di no, gli domando di nuovo, perché dunque vi servile di quesla conlrarielà? che prelendelc di fare? che voleté persuadere al populo? Ma se veramente sono dotlori catlolici.non possono far di mono di confcssarc, che quoi soli conci­ lii sono legiltimi. che sono confirmati dn quello a cui disse Cristo: Confirma fratres tuos, che csan Pietro, c chisiede nel Irono di lui. Ora non si du­ bita che il concilio di Costanza non fu approvnlo, sc non quanto all’eslinzione delloScisma,c la coudonna di Wiclefo, Gio: Hus e Geronimo di l'raga: ed il concilio di Basilea fu chiaramentc riprovalo da Leone X. nel concilio lalerancsc. Onde ne se­ gue, che solo il concilio lalerancsc Ira quelli Ire, che gli avvcrsarii nominano si debba tenere per legiltimo.E cosi non sono Ira loro contrarii, i con­ cilii legiltimi, c quello solo è legiltimo. che affer­ ma l’autorilà del Papa esserc superiore a tutti li concilii. Nel che anco non discorda il concilio di coslanza, sc sia bcnc inleso,perché quello che di­ ce chc ognuno ha da obbedire al concilio gene­ rale, ancorchè sia Papa, s’inlende dei Papi quali erano allora, i quali crano lrc,c non era certo quai fosse il vero Papa: perché siccome pué il concilio generale dichiarare nd tempo di Scisma, quai sia il vero Papa, cosi sono obbligati ad obbedirgli quelli chc non sono Papi cerli cd indubilali: ma quando il Papa è certo cd indubitato, allora il con­ cilio è obbligato ad obbedire al Papa, chc é il ca­ po·. non il Papa al concilio. Aggiungono i sotte dotlori, chc il cardinale Bellarmino. lib. 2. De au­ ctoritate concilii. c;\p. 13. in confirmazione délia loro opinione,cioé che sia indecisa c dubbia la po- volendo pure quoi signori (non slimandosi scomunicali) andare in chiesa a'divini uiïlcii.Ecco il santo areivescovo. cala in chiesa e comanda al sacer­ dote che si parla daH’allare.ed a lulto il clero ch’esca dal coro, e subilo fu obbedito. E non conlenlo che i signori non solo non isforzarono i sacerdoli a celebrare, ma sopportarono con pazienza quell’affronlo, andà ardilamenle al palazzo, e ritrovando i signori det govcrno ragunali, aspramenle li riprese di aver già un'allra voila violata I’ecclcsiastica liberté.Non inancô quivi chi minacciù al sanlo di farlo deporre dalla dignilà, cd allri che disse, se non si quielava, di farlo prccipilare dalle finesire del palazzo. Ma egli che non era mercenario, ma paslorc, rispose pronlamenle, che quanto alia dignilà mal volonlieri 1’aveva presa,e di buona voglia la lascerebbc:inquanlopoi al farlo morire.che non aveva paura,perché non si slimava lanlo sanlo che fosse degno della corona del marlirio: cosi la coslaiiza del prclalo ecclesiastico e la pietà de’signori lernporali facilmenlc Irovô rimedio ad ogni disordine. Beali noi se avessimo tali prelati. die con la doltrina e con 1’esempio inscgnasscro a’laici cd agli ecclesiastici quai sia Tofilcio loro. PROPOS1ZIONE VIII. La poleslà del sommo Panlefice, di comandare acrisliani non b ülimilata. nb sistende a luite le materie e modi, ma b rislrelta a fine della pubblica ulililà della Chiesa, ed ha per regola la legge divina. R1SP0STA In quesla proposizionc facilmenlc sarcmod’accordo: perché sebbene la poleslà del sommo Pontefice, sc sia considerata rispello a quella de’ vcscovi parlicolari.cd anco dc’principi lernporali, si puô dire che sia illimilala, perché i vescovi hanno la loro poleslà rislrclla ad una dioccsi; ed i princi­ pi I'banno rislrclla al suo parlicolare imperio,cd il sommo Ponlcfice ha poleslà in lulto il mondo:non dimeno sc la consideriamo rispello a quella di Dio si pud dire, che sia limilala.perché il sommo Ponlefice non ha poleslà se non sopra degli nomini.che vivono al tempo suo né pub fare nuovi Sacramenti, né nuove Scrillure divine; dove che Dio ha po­ leslà sopra lulli gli uomini, che sono c snranno, c sono stall, c sopra lulli gli angeli,c sopra tulle le creature, é pub aggiungere Sacramenti c Scrillure c non c legalo né a Sacramenti né a Scrillure. potendo senza Sacramenti rimeilerc i peccati, c dare la grazia,ed anco rivelarc nuovi arlicoli di fede. Ma lulto qucslo non ha che fare con la controversia présente, né ci pare di dovcrc spender tempo sen­ za nécessité. PROPOSIZIONE IN. Se la poleslà del sommo Ponlefice sia soggetla a’ sacri canoni e decreti de' concilii genera li : oi tero libera e assolula , e superiore a f/uelli. non è ancora deciso, ma resta in dub­ bio nella Chiesa di Dio. RISPOSTA Questa proposizionc âpre la perla a rovinare le ntiche quislioni, che solo furono al tempo dello RISPOSTA DEL CARDINALE BELLARMINO teslà . ed enchirid. cap. 78. e nel pri­ Terzo: allegano molli dollori. i quali dicono che mo libro de se.rm. in monte, dichiarando questo si pnù rcsislere con forza ad ognuno, aneor che hiogo dice, che si ha da intendere in praepara­ sia il Papa.llispondo.che questo non si nega,quan­ tione animi, ma non in modo, che non si debba do vi sia vora forza e si procéda senza giudicare , nsnre contra ogni rimedio, e dà Γ esempio di san perchè il P ipa da nossuno puù essere giudicalo , Paolo, che avendo ricevulo per ordine dei somnio ma con soin resislenza.Ed ncciù s'inlendache que­ Sacerdote una gnanciala.nnzi (acendo Ia resislenza sti dollori non sono contrarii a noi. o non si deb• he polis,disse: Percutiet te Deus paries dealbate. bono slimare. parloremo di lulli ad uno ad uno.Il lo confosso, che il procello del Signore s' intende primn è Baldo nel cap. Olim. de rescript, num.32. in praeparatione animi, cioè che Γnomo ha da Queslo non Imita di scnlcnza o censure papali, essere apparecchialo a chi gli dà una guanciala, delle quali noi Irallinmo, ma traita dello scisma, c offerirsi per riceveme un’allra, quando cosi riebie- con queU’occasione vio.no ad approvare la scnlenda la carilà di Dio o dei prossimo: e che 1'uomo za d’un allrn dottore. il quale disse, che Papa po­ puù resistere a chi gli vuol fare ingiuria co'dcbili test removeri propter notorium crimen enorme; modi, quando 1‘onor di Dio non riccrca che si sop- ed aggiugne. che si puù in questo usare ancora Ic porli quell" ingiuria con pazienza. Ma dico bene: anni. La qualo sonlenza è cliiaramenle erronea die sanlo Agostino ne’hioghi cilaii non insegna a conira il can. Si Papa, disl. 40. Sicchè quesla fare resislenza, nè dice, che san Paolo disse quelle primn autorité non è a proposito ed è falsa. Il separole per fare resislenza ; come anco it Signore condo è Gio. Gcrsonc. il quale in diversi luoght nell’cvangelo non insegna a far resislenza. perchè paria della resislenza che si deve fare al Papa. Di non bisognnva insegnarlo. essendo gli uomini essai questo non facciamo conio veruno per essere slalo pronli da sè a rcsislere aile violcnzc. ma solo ain- in materia dcU’aulorilà pontificia sempre (sospelto monisco di quello che richiede la carilà e la man­ c troppo libero:nl!r:· che per lo più parla esso an­ suetudine crislinna: anzi sanlo Agostino dice, che cora dolia violenza de’falli, non delle senlcnze o san Paolo non disse quelle parole con isdegno. nè giudizii. Il lerzo è Silvestro nella Somma, verb. per fare vendetta,ma solo per avvcrlirc con carilà il Papa. num. 4. il quale cita ancora Pietro di Pa­ suo prossimo, e che quelle parole furono piulloslo lude. Il quarto è il card. Gaetano nell'opusc. De profezia che ingiuria. potestate Papae cl concilii, c.27. Il quinto è Do­ Secondo: provano che Γ iniqua scnlcnza sia vio­ menico Solo nel i. dist. 15. q. 2. art. 2. 11 seslo lenza, perchè è scriilo nell'EccIcsIasUço. al 20. Qui è Francesco Villoria in repetit, de potestate Pa­ facit per vim judicium iniquum: cd in Isaia al 10. pae. propos. 22. Il sellimo è Antonio Cordubcnse lae qui cotiduul leqes iniquas, el scribentes in­ no| suo qnislionnrio leologic.o. lib. L quaesl. 10. justitias. scripscruni, ul opprimcrcnl in judicio 1/nliavo è il card.Turrecremata.nel 2. lib.Summa pauperes el vim facerent caussae humilium po­ de Eccle-ia cap. ΙΟΙ». Il nono è il cardinale Bel puli mei. llispondo, che queste scritluro parlant» larrnino lib. 2. de Pontifice cap. 29. Questi dico­ della violenza che lalvolla i principi usano nclFcse- no tutti il medesimo, c Irallano di qualchc forza cuzione delle loro leggi o giudizii ingiusli zcome fe­ o violenza ingiusla che volesse usare de facto, ce Arab, o per dir meglio. Ia sua moglic Gezabelo. quando fosse nomo di malt coslumi, corne furono Voleva il re Arab la vigna di Naboth, e perchè nlcnni no'lempi nnlichi, sc sono vere 1e isloric; e quella non la voile vendere.Ia regina fece accusare vanno ricercando i rimedii che allora si polrebNaboth di bcslcmuii.i e Iruvô leslimoni falsi, e tosl bero usure,essendo che il Papa non ubbia superio- RISPOSTA DEL CARDINALE BELLAHMIA'O re in terra, e non possa essore giudicalo da ncs- résista, con non obbcdire, cd aU’inlerdello nolo· snno, cd i rimedii clic Irovano sono, ricorrcre a riamenlc nullo si resisla con non osservarlo.e non Dio con I’orazionc cd nmmonirc con riverenza I’i- si venga alla forza.se non qmmdo dall’allra banda stesso Papa, non obbcdire a’prccelli stioi noloria- ci è vera forza.e non si chiami forza il semplice mentc ingiusli.e llnalmcnlc resistere cbe non fac- prccello, ancorebè ingiuslo o l'interdello ancordiè cia il male rhe volesse fare. E danno per esempio nullo: e quando il prccello non è noloriflmente in­ sc volesse rovinare la cliiesa di s.Pielro per fame giuslo, corne non c ingiuslo quelle dalo dal Papa un palazzo pe'suoi parenii.o volesse deporre lutli a’Veneziani.cho si obbedisea; c qunndol'interdello i vescovi, e cosl turbare hilla la Cliiesa o volesse non è noloriamcnle nullo,corne non e nullo quelle far guerra senza causa, per levare gli Stall a’giusli che è poslo nel dorninio veneziano, si osservi. possessori per dargli a’siioi.c cose simili; le quali non c verisimile, clic abbiano mai da essore. In PR0P0S1ZI0NE XVII. somma leggansi i luoglii allegati e si vedrà, die non fanno a proposilo, perché non parlano délia rcsislenza ad un semplice prccello o senlenza di Non solo è peccato nel giudice il pronunziare una senlenza ingiusla e nulla: via ancora censura, dove non intervicno propriamenle forza. Il decimo anlore è Felino nel cap. Si quando, de quando è noloriamcnle laie, è peccato nel mi­ nistro l'eseguirla. rescript, L’nndecimo è Decio nell'istcsso cap. Si quando de rescript.Il duodecimo è Soeino il vecRISPOSTA dliio nel cap. Nulli de senten. excomm. Il decimolerzo è Curzio il veccliio nel consiglio 20. Il decirnoquarlo è Navarro sopra del cap. Cum con­ La prnposizione è vera.ma l’applicnzionc è falsa: tingat, de rescript, rcmed. 2. perciocchè i selle dollori applicano nel discorso di Risporido: Chc nessuno di questi parla della rc- qucsla prnposizione lutlo il sopraddcllo a chics· sislcnzn cbe si ha da fare al Papa con violenza e serva la scomunica e l'interdello, corne se fosse Io forza.Solo dicono che non si deve obbcdire al pro­ slesso eseguire la senlenza cd il lollcrarla: il clio cello noloriamcnle. ingiuslo; anzi Navarro nel luo- se fosse vero, quoi miseri che giuslamenle sono go giâ cilato, pariando d’una censura posla da un comlannali alla galera o alla frusla o allô força, suddélegalo, che non aveva autorité. dice, che si nnn solo avrebbero la pena, ma ancora la colpa, polcvano slaccare c lacerare gli aflîssi. ma pero come, ministri ed eseculori dell’ingiuslizia, il cho aggiugne.che si dovea fare in secreto o. senza vio­ nessuno di qualcbe giudizio direbbe. Echcosserlenza. Onde si pué gitidicare, che rispetto richic- vare l’inlcrdetlo nullo.non sia da eseguirsi.ma loldc Navarro chc si porli al Papa, quando insegna lerarc e conseguenlcmenle non sia pcccnlo.si ino· cbe gli aiïissi di un suddélegalo non si laccrino slra chiaramenle dal Navarro soi cap. Cum con­ con forza, nè in pnlcse. Ma io non voglio lasciar tingat. de rescript, reined. 2. Il quai luogo i selle di dire, che Antonio Cordubense nel luogo di so­ dollori citano per sè, esscndogli del lutlo contra­ pra cilato, nel line dei suo discorso aggiugne in- rio: perciocchè Navarro dice, che quando la callesieme con Vittoria di lui cilato, duc cose impor- drale, osservn l’interdello,sono obbligati osservarlo lanlissimc. La prima, che sempre si procéda col lulli i religiosi di quelle cilla,ancorchèsia notoriaPapa con somma riveronza.c non se gli neghi Fob- mente nullo: e Io prova dalla Clementina Ex fre­ bedienza nolle nitre cose, nè si locchi l’aulorilà; quentibus. de senten. exconnnun. sc osservnre ma solo si dice.che il laie eomandamcnlo è ingiu­ l'interdello nullo fosse cscguirlo.i per ronseguenslo: perché se unn voila si cominciasse a disprez- za fosse peccato, come sarebbero obbligati i reli­ zare la potesta del Papa, lutta la Chiesa si riem· giosi ad osservarlo.non potendo nessuno essor ob­ pirebbe di scismi c fazioni. La seconda, che sem­ bligato a peccare? Dice be.ne il Navarro, che quan­ pre c sopra ogni cosa si fugga io scandalo, o che do unn scomunica è notoriamentc nulla, pecca chi non nascano nella Chiesa scismi c fazioni; perché ftigge di conversare con quel laie scomunicalo in questo sarebbe molto peggio. che non è pcnncl- cose necessarie ed a lui pregiudizievoli: ma quetere : leuni abusi del Papa. Si che bisogna consi­ sio non avviene, perché chi osserva la scomunica derare, cbc se una voila si dû licenza a'principi sia ministro ed eseculnre, corne è quelle che la sccolari di resistere al sommo Ponlelice, c di non pubblicn e l’intima. o perché sia peccato in sè.os· obbcdirgli in qualchc cosa, vi è pericolo cbe essi servare la scomunica nulla, ma perché fa ingiurin non si piglino bcenza di non obbedirlo in moite al prossimo quelle che Io fugge corne scomunicalo altre nolle quali non è espedienlc che, non ob- non esseudo laie, quando per allro sia obbligato bediscano. Qucsle tulle sono parole, di Antonio di Irallare con lui: e similmcnle si polrcbbc dire , Cordubense e Francesco Vittoria, cilali da’selle dm un enraie, chc lin obldigo di nmminislrnre i ‘lotiori, i quali per ultimo aggiungono cbc molli Sacramenli al suo populo, farebbo pcccnlo se ladcgli aulori allegati Irallano délia rcsislenza chc sciassc di pagarc questo debito per osservarc un po<$ono fare gli ecclesiastici al Papa, d'onde si inlerdetlo noloriamcnle nullo: ma il peccalo suo puô argomcnlare cbe molln più polranno fargli re- non sarebbe l’essore eseculore d’una senlenza nul­ sislcnza i principi cbe gli sono mono soggclti.ed la.si benc il non soddisfare all’obbligo di curato.poihanno per ufllcio di essore difensori delta Chiesa. cliè l'osservare l’interdello non è propriamenle eRispondinmo. che lotto è vero, purcliè si osservi soguirlo corne minisiro, roa lollcrarlo corne sudl i régula, cbe al precctlo noloriamcnle ingiuslo si dite. niSPOSTA DEL CtRfd.XAl.E BELLARMIXO 473 ragionc: ma questo non lo possono provare, c noi abbiamo provalo il contrario. Dirnnno, che si fon­ 11 principi, conlro il quali' per non aver ricevu- dano in queslo, che l’csenzione è per privilegio di 10 un comandamento nullo del prelate spiri­ principi, e chi l’Iia «lata la puô lorre. E vero che i tuale, <· fulminata senlenza di scomunica nul­ principi hanno dalo qunlche privilegio, ma non la.ed il cui sialo èsutloposto all’inlerdetto per- l'hanno dalo essi soli, avcndolo prima dalo Dio cio nullo; puô con le furze che Dio gli ha dalo stesso, e poi il suo Vicario, e queslo non lo pos­ sono levare i principi secolari, corne si è provalo proibimo I'osservazione, e conservant la pos sessione nella quale si trova, dell’ esercizio con l’aulorilà di lutli i dollori che hanno scrillo , della Santa religione catiolica, c sc prubabil- eziandio di quclli chc essi citano per sc. Diranno, wente çredcsse che il culto divino fosse per di- che si fondano nella consuetudine anlichissima che minuirsi ovvero nascere alcuno scandalo pec­ hanno i signori Veneziani di giudicarc e punire gli ecclesiastici. Ma lasciando da parle se hanno ca non facendolo. consuetudine o non l’hanno,cerlo c che la consue­ RISPOSTA tudine non basta per abrogare la legge pontificia, Quesla proposizionc dipende dalla decimasesla, se il ponleficc non ci consente-.c noi sappiamo che c perô siccomc si è dimoslralo, clic un semplice il sommo Ponleficc non ci consente, corne si vede comaiidamenlo. ed unit semplice senlenza d’inler- ogni anno nella pubblicazione solenne della Bolla dello, nncorchè fosscro noloriamcnle iogiusti e in Coena Domini. Diranno per ultimo, chcsi fonnulli, non si possono chiamnr forza o violenzazcosl «lano ne’privilegii dati alla repubblica da molli ora diciamo.che conlra lai precello o senlenza non sommi Ponlelici. A’quali si rispomle, che chi li ha si puo resistere con forza o violenza, perché que- dali (se pure li ha dati) li puô rilorre, è di fatlo il sio non sarebbe vim vi repellere, ma tim facere, présenté Ponleficc li ha lolli non solo nella Bolla ubi nulla csl vis; essendo abbaslanza resistere in Coena Domini, ma anco nel Momlorio. Ollrc ad un prccello noloriamcnle ingiuslo,con non ob- chc come intendo da chi II ha veduli, quoi privilebedirgli.e ad un inlcrdello noloriamcnle nullo,con gi erano limitati a cerli casi, cerli luoghi. certo non osservarlo,senza usar violenza a’saccrdoti.che persone ed allre circoslanzo. dalle quali si raccovogliano onon vogliano che cclehrino le messe ed i glie che non comprendono il caso présenté.E quedivini uflli ii. Ma lutli qucsli discorsi sono vani o, slo poco sia detlo per accennarc, che non solo i parole oziosc, linchè non si viene a provare, che il selle dollori non hanno mai provalo. chc il preprccello del somme Ponleficc sia noloriamcnle in­ ccllo del Papa sia ingiuslo. ma che facilmcnle pos­ giuslo, e l’inlerdcllo notoriamentc nullo: il che sono provare quclli che Irallano de merilis caus­ non crediamo si possa provare; c per le scrillurc , sae. che sia giuslissimo. Ma rispondiamo aile pro­ che lin qui abbiamo vedulo.non si è provalo nè an­ ve che adducono per la propo«izione decimollava. Primo dicono:Che ogni uno c obbligato a «lifenco che ci sia dubbio probabile o apparente, mas· sime nel negnzio dell’escnzionc dcgli ecclesiastici dere il suo onore e massime le persone pubblicbe dal foro secolarr: perché non possono gli avver- c chc al principe di Venezia sarebbe gran disonosarii produire pure, un nulore cnllolico o teolugo o re. se cedcsse ed obbedisse ad un procello ingiu­ canonisla chc inscgni,cho possa qualsivoglia prin­ slo. c pcrmcllesse l'osservanza di un interdelto cipe levare a’chicrici ο monaci.il privilegio di non nullo E confermano quesla ragionc con l’esempio csscre giudicnli da’ laici: c noi per Io contrario d’un uomo privato, al qualc il dollor Navarro conprodiiciamo, non solo mollissimi aulori, ma nnco- sigliô che non osservasse una scomunica nulla,in rn gl’islcssi canoni de’sommi Pontellci e conci­ cap. Cum contingat, de rescript, remed. 2. num. lii generali. E perché i selle dollori lanno gran 22. e 23. Rispondo: Che provino i selle dollori conio dei concilio di Costanza più voile allegato da che il prccello del Papa sia ingiuslo e l’inlcrdcllo loro, ed opposto al concilio laler.incsc; voglio mo· nullo, come prove il Navarro evidcnlemenle e con sirargli come in questa malcria, ancora il concilio infinite cccczioni, chc quella censura era nulla c«l di Coslanza gli dû senlenza conlra. Vcggasi la ses­ nllora consigliano essi ancora che non si osservi. sione Ircnlcsimaprima dei concilio di Costanza, c Ma montre non lo fanno. inlendono che sono cau­ si Irovcranno queste parole: Laici in clericos nul­ sa di lutli i peccali cbe fanno conlra la maeslà di lam habent jurisdictionem el poleslalem. 1 laici Dio per il loro consiglio. Secondo dicono: Chc una cillit, regno o popolo non hanno sopra de’chierici nessuno gturisdizione chc riccve la fede c religione crisliana, riceve. in­ c polcslù. Ecco la senlenza chc dft il concilio di Coslanza sterne una ragionc che l’csercizio del cullo divino tanlo lodalo dal voslro Gcrsonc. la quale è confor­ ed il minislcro de’Sacramenii sia nel suo pacsc. me a'concilii più anlichi, corne, al concilio latera· nascendo corne un pallo fra Dio ed il popolo, che nose sollo Alessandro III. cd a’concilii più moder­ queslo sia Dio del popolo. e quello sia popolo di ni, come il lalcranese sollo Leone X. ed il tri· Dio, c quello cbe per cosi solenne pallo è slalo dentino. Dove dimqiiC si fondano quclli chc dico- dalo da Dio non gli puô essore levalo senza colpa. noil contrario? Dirnnno forse. che si fondano nel­ E se de fado gli sia levalo, si puô difendere con la Scrillura, che dice Horn. 13. che il principe ha forza. seconde il lume di natura. Rispondo: Che locca a loro provare, che l'eserla spada da Dio per punire i tnalfaltori.E vcro.che 11 principe puô punire, ma i suoi suddili: provano cizio délia religione ed il minislcro de’Sacramenli che gli ecclesiastici gli siano suddili, ed avranno gli sia levalo senza colpa: c menlrc non provano, PROPOS1ZÎONE XVIII. IlISPOSTA DEL CAUDIA’ALE IIEI.LAUMIXO 471 la prcsunzionc é per ii giudico. E siccome ncll’cslamcnlo vccchio sebbene era pallo solenne fra Dioe’l popolo; lutlavia quondo gli Ebrei oirendevano Iddio, massime con peccati pubblici. Iddio non volcva più i loro sacrificii, né le feste, né gli aliri rili c cerimonio sacre, conic dice Isaia al pri­ mo cap. e Malacbia similmcnlc al primo: c venue a lanio che li fece rovinaro e bruciare il lempio acciô non polessero più sacrificare. Cosi quando il popolo crisliano offende la rnaeslà di Dio, non volendo obbedirc al suo vicario,piace a Dio che si mella rmlcrdcllo;c qualchc voila cresce lanio l’ira di Dio, clie permolle che il paeso vada in mano de’Turchi o Erelici, che rovinano Io chiese c lolgono del tuitu I’esercizio dolia religione. E piaccsse a Dio che non avessimo di questo lanii esempi, quanti ne abbiamo. Tcrzo dicono: Che nel riccvere la religione na­ sce im allro pallo fra i sacerdoti e’l popolo, che i saccrduli s’obbligano ad amministrare al popolo le cose sacre,ed il popolo si obbliga a manlenere i sacerdoti co’beni temporali. E perché nel dominio di Venezia i popoli hanno soddisfallo al debito lo­ ro con dare buone cnlrale a'saccrdoli ed anco ai religiosi.non possonoquesli senza ingiuslizia mancare di amminisirarc Ic cose sacre. E siccome il Papa si lamenlerebbe sciVcneziani volessero man­ dar via i sacerdoti ed i religiosi, o che non voles­ sero lasciargli godere le loro enlrale;cosl essi non hanno da lollerare, che se ne vadano o che non facciano il debito loro in dire le messe c celebra­ re i divini ufficii. Rispondo: Che questa ragionc, come luite le ni­ tre, presuppone che non ci sia stala colpa per la quale si polcsse giustamcnlc porre nel dominio di Venezia l’inlerdello, perché essendovi colpa non si pué dubitare della giuslizia della pena. E sicco­ me molle voile il Ponlclicc o anco il vcscovo priva i saccrduli delta taro entrale, in lullo o in parlc, c non possono dire di non poter essere privati, perché le si debbono per le taro faliche, ed essi non niancano al servizio del popolo: perché gli si risponde, che non ne vengono privati dal perché non abbiano servito al popolo,ma per aliri pcccali conimessi: cosi quando il sommo Ponlclicc pone rinlcrdello in un luogo, non possono prclendere i popoli the viù non si possa fare.perché essi non niancano di manlenere i sacerdoti; perché gli si risponde,che nun sc gli loglie I’esercizio dc’divini uflicii perché non abbiano soddisfallo al sovvenimcnlu de'saccrdoli.ma in pena di aliri pcccali taro o del principe clic li governa. In somma, come si disse nclla prefazione, quesli selle dollori hanno fallalo nd incglio. che era non prcsnpporre, ma provare I’ingiuslizia noloria del precello, c la nul­ lité manifesta dell’inlerdello. PROPOSIZIONE XIX. L'mterdrUo è una censm a nuova nclla Chicsa, c c/ie se non è adoperala con la débita discrezione, è a distruzionc notabile di essa. RlSrOSTA Dicono i selle dottori, che rinlcrdello é censura c uuova,epure coufcssanu,cbe era in uso al tempo di Alessandro 111. nel 1170.'cost che gli danno almeno 53G. anni d'anlichità, e non si dee chiamarc nuova una cosa che é durala più di 400 anni, mas sime che non é dubbio,che l’inlerdello sia più an­ tico. perché Alessandro ne parla corne di cos i asilala.e coiniuciala mollo prima cap.Non csl vobis. Dc sponsalibus el malrim. ed é da notaro, clic ία questo capitolo Papa Alessandro 111. mette l’mlerdelto in Inghiltcrra, perché il re per cerlc conlcse che aveva avulo co’suoi flgliuoli rileneva le loro mogli: dove se avesse avulo il re quesli selle dotton per consiglieri, avrebbe dello, che quella era cosa temporale, e che il Papa non poleva per que­ sto interdire il regno: ma nllora ci era p ù somplicilà é più obhcdienza. Ma che diranno i selle (lot­ iori, se gli moslriamo, che rinlcrdello era m uso cenlo anni prima? (’.hi non sa che Gregorio VII.fu cenlo anni prima di Alessandro 111. e che il suddello Gregorio pose l’inlerdello in Polonia, e vi duré Ire anni? e non fu già Gregorio VU. il primo aulore di quesla censura, perché si vede, che an­ co esso se ne serve corne di cosa usilala; i’esempio di sanl’Agoslino che interdisse al conta Boni­ facio l’uso della sanlissima Comunione, cd u lulla la sua casa,che non fusse ricevula all'allarc la loro offerte, corne si legge can. Miror. 17. q. 4. c nell’cpistola di sanlo Agostino, al num. 18.’»’.sebbene non prova l’uso dell'inlerdello lucale:prova nondimeno, che l’uso dell'inlerdello personata era nclla Chiesa già sono mille c dugcnlo anni. E se fu ta­ cito a san Basilio nel primo sermone de jejunio. di provare, che il digiuno é lanio antico, quinte è il mondo. poiché il primo preccllo data da Dio all’nomo fu il digiuno o aslinenza dell’albcro della scienza del bene e del male:saià lecilo onco a nui provare, che rinlcrdello é la prima pena data al peccato, quando Iddio interdisse a’primi parcnli l’entrarc nel paradiso terrestre,che era ügura dalla Chiesa; cd il gusto dell’albcro délia vita, che signilicava il sanlissimo Sacramento, c questo sia dello quanto alla prima parte della proposizionc. Quanta alla seconda: Per provare, che bisogon usure l’inlerdotlo con discrczionc.dimoslrano prima i selle dollori, che il rigore dell’inlerdello fu loinperalo da Gregorio IX. Innoccnzo IV. e Bonifacio VIH. dipoi lornano a ripetere quello che hanno delta di sopra, corne dsl cap. Ahna mater, de sen­ tent. cxcomm. in G. si raccoglie , che porta scco molli inconvenienti, e queste sono due cose vcrc, c ne abbiamo di sopra régionale abbaslanza. Per ultimo adducono alcuni cscrnpi d’inlcrdelli, che non furono osservati, non permetiendo i principi, che si osservassero. e quivi liniscono dicendo,ehc un cerlo Ludovico Ricchomo, provinciale dc’Gcsuili nclla sua apologia al re di Francia Ioda c com­ menda il fallu del re Ludovico XII. e Jo propone ad ogni re da imitare.siccome anco afferma,cheessi imilerebbero I Francesi suddili di quel re,qiianE QUALI SYUITOLA BtispoMa <11 un dotlorr <11 tcolog-Ia, alo diede agit apostoli ed a san Piclro la poleslà limitata , cioè sopra il preeelto. perchè in san Giovanni al 20. insufflavit, et dixit. accipite Spiritum san­ ctum. quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. Quesla è appunlo Peresia di coloro, chc tolgono al papa cd alia Chicsa ogni giurisdizione. La quale eresia si condanna con le parole dcll’islesso Crislo nell'islcsso luogo, poco avnnli aile parole citate, porciocchè prima di dire: Quorum remise­ ritis peccata remittuntur eis disse: Sicul misit me Pater, elego mitto vos. N elle quali parole die­ de una poleslà assolula cd illimilata di governor Ia Gliiesa in luogo suo, eperù dicono i leologi, che in queste parole gli diede la poleslà della giuri­ sdizione, cd in qucll'altre la poleslà dvU'ordine, e quando poi disse nel capitolo seguenle a san Pie­ tro: Pasce ores meas, cerio è che non resirinsc la poleslà all'assoluzionc de'peccali, ma diede potestà amplissima di governarc c reggerc lutta laChiesa: perche quella parola: Pasce, è la medesima in lingua green, nella quale scrisse san Giovanni che è quella del cap. 19. dcIl’Apocalisse: El ipse regel vos in virga ferrea: c quella di Michea al 2. cap. vollala da’ sctlanla interpreti: Ex te mihi exiel nisposTA dux, qui regai populum meum Israel. SI clic secondo il modo di pariare della Scrillura, il fare Queslo aulorc va tanto sminuendo la poleslà del san Pietro paslore, fu farlo rellore e gov-^rnalore e sommo l’onlcfice, che si rende sospello di credere principe di tulla la Chicsa. E quando gli disse in chc il Papa sia un semplice sacerdole o ciiralo , s. Matteo al 16. Quodcumque solveris. et quodche non abbia giurisdizione alcuna, nè possa fare cumque ligaveris, non resirinsc la polc.-tà a’pccaliro che csorlare all’ossorvanza délia legge di Dio cati.nè anco alie persone.perchè non disse'.Quem­ corne fnnno i prcdicalori, ballczzare c confessure, cumque solveris. vel ligaveris, sed quodcumque come faimo i curati, e cosl pare che voglia rinno- volendo csprimere una poleslà universale di lega­ vare l’crcsia de’Valdcnsi. di Wiclcflb, di Marsllio re, e sciogliere, cioè di comandare e far leggi. cd di Padova c di Giovanni lins, quale oggi è abbrac- anco di dispensare c rilasciarc, secondo che fosse ciala da lulli gli crelici moderni. Ma veniamo aile bisogno, per guidare cd inlrodurre i fedeli nel re­ sue parole. Primo dice, chc la poleslà del sommo gno del ciclo, avendo plenissima autorité di ordi­ Ponlelice è mcramenlc spirituale: a che serve quel nare a tutti quello chc nvessero da credere cd omcramenlt? non baslnva dire, è spirituale? non perarc.a levare tuiti gl' impedimenti che polosscera megho dire è principalmenle spirituale'ill Na­ ro allravcrsarsi nclla slrad.i della salute, come varro chc lu lanlo csalli cd csorli a leggere nel più n longo abbiamo dimostralo nel primo libro, cap. Novit, de judiciis, c dici essore fondalissimo de Pontifice. Dice in terzo luogo che il Papa ha dûltore, dice bene, che la poleslà del papa non è poleslà sopra le anime solamento, c lo cava da mcramenlc temporale, ma non dice,chc sia niera- quell’orazionc, Deus, qui beato Petro animas li­ mente spiriluale, corne sc non polcssc in modo gandi . atque solvendi Pontificium tradidisti. alcuno iidromeltersi nella disposizione dclle cosc Sc questa ragione è buona.anco i principi sccolari temporali. Anzi dice, chc è una poleslà eminentis- mm avranno poleslà se non sopra le anime,perche sima. la quale essendo in sè spiriluale c per con- san Paolo dice: Omnis anima potestatibus subli­ seguenza superiore alla temporale, puù e devo mioribus subdita sil. Omlc queslo auloro, ovvero drizzare la temporale quando devia , corne si è è troppo semplice, non considerando che nello detlo di sopra.Nè osla che Crislo abbia detlo: Tibi scrillure l’anima si piglia per lullo 1’uomo ovvero dabo claves regni Coelorum, c non abbia dello: vuole ingannarc i semplici con le parole di santa Tibi dabo claves regni terrarum, nè anco quella Gliiesa malamcnle intcsc. E forse Ia divina provvidella Chiesn, Non eripit mortalia, qui regna dal denza per tor via simili inganni. ha ispiralo a’ricoelestia: c che la monarchia temporale già era formalori dei Breviario, die togliosscro da quell'ofondaln. Perchè queslo vuol dire, che il regno di razione Ia parola animas come aniicamcnlc non ci Crislo, del quale san Pietro ebbe le c.hiavi. non è era, nè ci doveva essere, poichè l’orazionc fu for­ un regno temporale, che non si puù acquislarc mata dalle parole dell’evnngelo:Quodcumque liga­ senza che un’allro lo perdu, ma è un regno che veris, cl quodcumque solveris.Dice in ultimo che governa tutti i regni senza lorre il dominio n quelli la poleslà di scomunicare è condizionata, presupthe l’hanno giuslamenlc, allrimenle polrcsli dire, ponendo il pcccalo c I’ostinazionc nel peccato. La che nè anco Iddio ha poleslà sopra le cosc tempo­ qual doltrina è nuova c falsa. Nè polrà addursi au· rali, poichè Non cripil morlalia, qui regna dal lore alcuno chc dica una simii cosa. Vero è eho t'JO RISPOSTA DEL CARDINALE BELLAH8HNO si prcsupponc II peccalo: perché essendo la scomunica una pena,anzi gravissima pena non si puù giuslamenle dare senza colpa, c colpa gravissimo, cioë peccalo mortale. E anclie vero che si presuppone la disubbidienza o vogliamodirc contumacia c non basla qualsivoglia peccalo per scomunicarc, sc non vi si aggiugne la conlumacia: perché il Si­ gnore disse: Si Ecclesiam non audierit. Onde non si ρυύ scomunicarc uno, perché sia ladro o aduliero.se prima non sia ammonite,ed cgli ricusi di obbedirc. Ma cosa molio diversa c I’oslinazione dalla disobbedienza, perché pué essore che uno sia ostinato in un peccalo, del quale, non sia slate mai avvisalo dalla Chiesa, e queslo lale,benchè oslinalo non si pué scomunicarc: c per lo contrario pué csserc chc uno sia disobbedienle c pué scomunicarsi. ancorchè non sia ostinato poi nella disobbedtenzo.c le parole del Signore,Si Ecclesiam non audierit, significano disobhcdicnza, non oslinazionc, pariando propriamcnlc. Né occorre che io mi aiïaiichi in provare queslo che dico, poichè ne sono picni gli aulori c l’avversario non ha pro­ late il suo dello,sc non con un'aulorilé mal inlcsa. QUINTA PROPOSIZIONE DELL’AUTORE L'csscre le persone, ed i béni ecclesiastici csenti dalla poleslà del principe secolare.sebbene alcuni non so che fondamenlo lenpono clic sia de jure divino, lullavolla la contraria opinione, cioè che sia solamenle de jure humano, e migliorc, cpiii conforme alla sacra e divina Scrillura a’delti de sanli Padri ed all'islorie. sone o boni délia Chiesa sono liberi dalla poleslà secolarc jure divino. E prima di queslo Pontcficc Giovanni VIII. corne rifcrisco Graziano dist. 96. can. si imperator, scrisso, chc ΓοηηίροΙοηΐο Dio aveva ordinato, chc i sacerdoti cd allai chierici non fosscro ordinali, négiudicali dalle poleslà secolari, ma solo da'Ponleflci.E quello chc dice quc­ slo Pontcficc dclle personc, disse moite prima dclle robe délia Chiesa papa Simmaco, insieme con lulto il concilio lcrzo romano, celebrato alla sua presenza. E queslo è conforme aile Scritturc sanie: perché noi leggiamo nel Genesi al cap. 17. che Giuseppe palriarca, essendo come vicario ge­ nerale del re Faraone, fece esenti i sacerdoti da quoi pesi chc sopporlava il resto del popolo.E nel primo di Esdra al cap. 7. leggiamo, che Arlasersc re di Persia fece esenti similmcnlc i sacerdoti cbrei; perché il lume naturale,che è da Dio imnicdialamcnte, dimoslra chc cosi conviene. Onde Alessandro 111. papa nel concilio laleranese disse quclla bella senlenza: Non c deccnle chc la Chicsa di Dio sia meno libéra al tempo dc'principi crisliani, che si fosse al tempo di Faraone, cap. Aon minus de immunit. Eccles. Ma vediamo corne prova la sua proposizione queslo aulorc, il qualo dice,che la senlenza di quclli che lengono che Pcsenzione dclle persone e robe ccclesiasliche.è so­ lamenle de jure humano, è più conforme allô Scritturc saute, a'sanli dollori cd all’isloric. AUTORE Pcrchè ollre quello che abbiamo dello nella prima proposizione, che i sacerdoti nelïantica legge erano soggelti al principe secolare: ollre nisrosTA che Salomone privi Abialar del somnio Sacerdozio degli ebrei, come si legge nel 3. libro dei Sc qucslo aulorc portasse nienlc di riverenza re nel cap. 2. Nel tempo della primitiva Chiesa alla sanla Chiesa,non direbbe mai cosi liberamen­ insino a Giustiniano imperatore non si legge in to cd assolulaménle, chc le pcrsoiie ed i béni ce- jure, privilegio alcuno di esenzione falla agli ec­ clcsiaslici abbiano l'esenzione solo de jure huma­ clesiastici. no. Perché il concilio generale Iridenlino, nell'ullima sessione al cap. 20. dice chiaramenle, che la msposTA immunité délia Chiesa c délie persone ccclesiastiche, è slala isliluila per ordinazione divina c per E noi confulando la prima proposizione abbia­ dccrcli ecclesiastici. Ora ehi è quel crïsliano chc mo dimostralo, che nella nnlica legge i sacerdoti abbia ardire di opporsi ad una talc c lanla autorité? c levili erano soggelti al principe ecclesiastico: e nè queslo autorité é sola, perché prima il concilio perche l'aulore aveva dello, che Mosè era principe coloniese nella parle 9. al cap. 2O.dichiaré listes- politico, al quale cran soggelti i sacerdoti, noi ab­ so con queste parole: l'immunité ecclesiastica é biamo provalo con leslimoni dcllc Scritturc c dei cosa nntichissiroa cd è slala inlrodolla jure pari­ sanli Padri, chc Mosè era sommo Sacerdote. E a ter dnino, cl humano. E nel concilio laleranese quell’esempio di Salomone si pué rispondere, che sollo Leone X. nella 9. Scss. si legge cosi: nè per Salomone fece quello come ministro della divina raglonc divina, né per ragione umana i laici han- volonté, che gié aveva predctlo, di far cessare la no poicsté ulcuna sopra délie persone ecclesiasti- postérité di Eli, e cosi soggiunge la Scrillura: Ul chc. Le quali parole sono propriamenle contrarie impleretur sermo Domini.quem loquulus est su­ aile parole di qucslo aulorc, chc dice, i principi per domum Heli in Silo. Ollre che i falli dc'priolaici dejure divino aver potesté sopra délie per­ cipi non sono leggi. Ma che prima di Giustiniano sone ecclesiaslicbe.Ondo si vede la témérité trop- non fosse nella Chiesa privilegio di esenzione è po grande di qucslo nuoro Golia, chc ardisce op- falso manifcslamentc: perché Costantino impera­ porsi aile squndre dell'cscrcilo di Dio chc è il con- tore, che fu più di dugenlo anni prima di Giusti­ cibo universale. E prima di questi concilii scrisse niano cd il primo imperatore, che chiaramenle fa­ Bonifacio papa nel cap. Quamquam de censibus, cesse professione di crïsliano, dichiaré subite gli come di cosa notoria c da tutti riccvola,che le per­ ecclesiastici liberi da'pesi comuni dolia repubbhea 491 RISPOSTA DEL CARDINALE BELLARMINO comesi legge nell’cpislola di csso Costantino ad Avilinmn, quale è riferita da Eusebio nel lib. 10. al cap. 7. dell’isloria ecclesiastica, ed ollre queslo privilegio di Costantino ci sono molli allri ncl Co­ dice Teodosiaoo d'impernlori più anlicbi di Giu­ stiniano; come rifcrisco il tuo Covarruvia ncl cap. 31. dcllc quislioni praliclie da le citato. ADTORE Sun Paolo disse: Ad tribunal Caesaris sio, Cae­ sarem appello: eper lasciare gli allri infiniti eseinpi, si legge nella vita di Ollone I. imperato­ ri crislianissimo, die depose, auclorilale propria Giovanni Papa XII. perché era un uomo pcssimo. nisposTA A qucslo argomcnlo,che fu proposlo anlicamcn1c da ccrli erclici, risponde bene il card, de Turrecrcmala, ncl lib. 2. ul cap. 90. della Somma,che s. holo fu coslrello appellare a Cesare, c riconoscerlo per suo giudice de l'ado, non dc jure: per­ ché allora non era conosciula, nè credula la pole­ slà di san Piclro, c perô se san Paolo avesse volu· lo dire, chc non conosccva aliro giudice. che il vi­ cario di Crislo, avrebbe fallo ridere i Giudei dai quali era accusato, ed i Genlili da'quali era giudicalo.c cosi dice egli slesso, Conclus sum appellare Caesarem. Quanto all'isloria di papa Giovanni cd Ollone imperatore, duc falsilù cd errori si conlengono in qucslc poche parolc:perchè primieramentc quelle due parole, auclorilale propria, sono falsissime dc faclu, cl dejure: dico de [ado, per­ ché Ollone sapendo che non polcva csso, come laico, giudienre un ecclesiastico, ricercô dal con­ cilio chc in Roma cra congregato, ohe determi­ nasse quello chc si avesse da fare, Sancta syno­ dus quid decernat, edical. Cosi parlé Ollone al concilio:dunque non depose Ollone il sommo Ponteficc auclorilale propria,ma auclorilale concilii. Dico de jure, pcrchè non si iroverà in ncssun’aulore callolico,chc il Papa possa csser dcposlo dolrimperalorc:ma sibbcnc l’impcralorc dal Papa,co­ me Ollone IV. fu dcposlo da Innoccnzo III. e Fe­ derico II. da Innoccnzo IV. c mollo prima Enrico IV. da Gregorio VII. si chc 1’aulorc in questa sun opinione non ha allri compagni die erclici anlicbi c moderni, cd in particolare Marsilio di Padova, come lostifica il cord.Turrecreinala ncl lib.4.della Somma parle 2. cap. 37. Ma nè anco dal concilio puù essore giudicnlo il Papa, se non in caso di c· rcsia, nel chc lulli i callolici convcngono.e qucslo é il sccondo crrorc dell’nulorc, pcrchè papa Gio­ vanni XII. non fu incolpalo di crcsia, ma solo di mala Vila: onde non polcva csser giudicnlo, e quel concilio, che depose papa Giovanni XII. non fu concilio Icgillimo, ma conclliabolo, scismalico ed accfalo: e perè poco dipoi fu abrogato c cassalo. i.egga chi vuole sapcro qucsla islorin, il decimo lomo del signor card. Baronio, o per più brevilà I'addizionc di Onofrio nl Plalina. AUTORE E sc la csenzione I: dc jure divino, perché pa­ pa Adriano I. vuole die Carlo Magno abbia I'aulonlà di eleggere il romano Pontcficc. nd cap. Hadrianus, il die fece ancora Leone Mil. a fa­ vore di Ollone primo, come si legge nell’islcssa dislinzione, che it la 63. can. in synodo. R1SP0STA Mollo mi maraviglio della solligliczza di queslo argomento. Chc ha da fare l'esenzione degli eccle­ siastici, con la nomina della persona al ponlifi..alo? Dunque oggi non sono esenti gli ecclesiastici in Francia, perché il re nomina 1c persone alie chicsc vacanti? E dovunque sono Juspatronati, pcrchè i padroni che sono pe’più laici.Habent jus nominandi, ii perdola l’esenzione? Ebbe dunque per un lempo Pimperator Carlo per privilegio dd Papa di poler nominare alcuno a) ponlificnlo,quan­ do era sede vacante,ma non per queslo dava l’imperatore al Papa alcuna aulorilà, nè anco polcva levargliela o sminuirgliela; essendo chc comc sic dello di sopra, alla persona nominata, o allrimenli canonicaincnle elella, Iddio slesso dâ la poleslà ponlilicale, per la quale qudla persona jure divi­ no, divcnla superiore, capo, e pastore di lulli i crislianio principi o privali che siano. Del privi­ legio d.ilo da papa Leone aU’impcralorc Ollone si polrcbbc dire il medesimo, quando quel privile­ gio non fosse stato vano c senza effeilo. E qucslo si è dello, poslo chc fosse vero quello che scrive il Graziano nci canoni citati. Hadrianus cd in sy­ nodo. Ma il nosiro illustrissimo c doltissimo card. Baronio nel tomo 9. degli Annali, pag. 323. dimoslra con chiari documenti, chc il Graziano si è ingannalo, c chc non fu mai dato lal privilegio agit imperatori di eleggero il sommo Ponlcllcc. E co.-i luito l'argomcnlo. dcU'avvcrsario va per lerra. avendo Ia consegucnza mala, c 1’anlecedcnle falso. AUTORE Qucsla dollrina non solamenle è di san Paolo, come ho provalo nella prima proposizione, ma ancora di san Giovanni Crisostomo,di san Tom­ maso d'Aquino, di Solo prestantissimo teologo nella disl. 25. del L libro dcllc Senlenzc, di Co varruvia: ncl cap. 31. Praclicarum quaeslionurn; il gualc cita a suo favore Innoccnzo III. papa. Alcialo, Ferrarcse. Medina . cd allri: e questi due dollori. cioè Solo e Covarruvia, si devono in queslo particolare mollo slimare, per avere scritlo I'uno e Γaliro dopo il concilio di Trento. R1SP0STA San Paolo c s. Gio. Crisoslomo non parlano di csenzione di ecclesiastici, ma solo insegnano, che ogni uomo è obbligato diobbidirc a’suoi superiori 492 RISPOSTA DEL CARDINALE BELEARMÏNO come si è dello di sopra. S. Tommaso non nega fesenzione essor de jure divino, sibbene afferma essore de jure humano; perché puù essore, anzi è de jure divino, et humano, corne dicono i sacri canoni. Il Solo se nega l'csenziono essore de jure divino slrcllnmcnlc. lullavin dice essor conforme alla ragione nalurale ed aggiunge clic nessun prin­ cipe. c nè anco lutli i principi insieme possono derogare a quesla esenzione: onde chiaramcnlc la dottnna del Solo è contraria a’falli de'signori Ve­ netiani i quali ardiscono in lanii rnodi violare la suddctla immunita, corne se stesse in mono Joro di dcrogarli quando pli piacc.Nc è vcro.clie il Solo nbbia scrillo dopo il concilio di Trento, perché sebbenc ci si nlrovù aile prime sessioni celebrate sollo Paolo lerzo, lullavia mori prima che il conci­ lio si linisse, e cosl non vide quelfullimo decreto dove si dichiara, che fimmunilà dcllc cliiesc e delle persone ecclesiasliche, sia slala inlrodolla per divina ordinatione, che se favessc visio non gli aircbbc in modo alcuno contraddello.il Covarruvia come di sopra si è loccato, si è sempre dimoslraio Iroppo parzialc per Ia giurisdizione regia: ma nondimeno anco esso insegna. chc il sommo Ponlclice lia polulo giuslamenle liberare gli eccle­ siastici dalla poleslà secolare, c che nessun prin­ cipe, eziandio sommo, puù derogare a quesla im­ munita. Per lo che si vede, che anco il Covarruvia condanna i falli de'signori Vencziani: onde 1'aulore non sa quello che si dica, mcnlrc avvertisce qucsli duc autori dover esser molio stimuli. Fmalmenlc non è da passarc sollo silenzio quello che fatilorc dice, die Covarruvia allega per Ia sua opinionc faulorilà d'lnnoccnzo lerzo.Perché in que­ sto Juogo si hanno da notare duc errori: uno del fautore e i'allro dei Covarruvia.Erra fautore, per­ ché Covarruvia non ha rnai citato per séInnocenzo lerzo, die ben sapeva die gli era contrario. II Co­ varruvia era, perché allega per la sua opinione Innocenzo quarto nel Commentario sopra ii cap.2. De majorit. el obedient, e pure Innocenzo quarto in quclfisiesso luogo dice, clic fesenzione fallu dal somme Ponlclice con consenso dell'Imperalore non è piena, e peré bisogna confessore, clic da Dio slcsso gli ecclesiastici sono stati falli escnli dalla poleslà dc'principi secolari. Corne poleva In­ nocente 1Y. più chiaramcnlc dire, chc fesenzione degli ecclesiasliii sia de jure, divino"! e purc i! Covarruvia ardiscc dire, die Innocenzo IV. nega la suddctla esenzione esser de jure divino. Onde il Panormilano sopra il cap. Nùnis de jurejuran­ do, riferiscc, clic Innocenzo IV. tienc fesenzione degli ccdesiaslici esser de jure divino.Ecco dun­ que di quanti erron sono picnc quelle poche pa­ role dcll’aulore, il quale non contento di nvere all<\g.i(o il Solo, e il Covarruvia, suggiunge anco le loro prove con qucsle parole. sanza délia primitiva Chiosa: apporlano ancora due argomenli negativi cfllcacissimi, cioè se i chierici ed i béni ecclesiastici sono esenti de ju. re divino, doue si legge questo jus?in qualevangelo, in quale epistola apostolica, in quai libre dei nuovo Testamento ossia ancora del iccchiol L’altro argomento si è. chc niim principe seco lare crisliano avendo la mira alla quiete ed al buon governo dei suo stato guarda a queslo,ma lascia godera agli ecclesiastici quelle esenzioni che gli pare, e quelle che non gli pare, non per­ mette che le godano, E sebbeno. alcuni per legge umana inlendono il canonedullavolla per quan­ to si cava dalla doltrina della prima proposizionc si deve intendere il privilegio del principe e la consuetudine da esso principe dissimulata; o il canone ricevulo, il quale non è sopra jus divinum. In maniera che avendo il principe secolare la poleslà sopra di tutti gli suoi suddili de jure divino: non so come passa questa poleslà essergli o sminuila o tolla dal canone, il qualc csl jus humanum: per la regola comme delegi­ sti che Quotiescumque concurrunt duo jura,minus debet cedere majori. nisposTA Allé regioni affermalive già si è risposlo, nèoecorreva ripclcrc tante voile il medesimo, per far grosso il libro. Alia prima ragione negativa si rispondc.chc molli aulori callolici hanno pienamenle Irallato quesla materia lanio Icologi, come ca­ nonist!, c nei libri loro si devono ccrcarc i fondamcnli dolia scnlenza loro. E noi di sopra brevemente abbiamo acccnnalo alcuni luoghi del Testa­ mento vecchlo e nuovo, come é quello dei Genesi al 47. e quelfallro dei primo di Esdra al 7. c del1’evangelo di s. Malleo al 7. Ergo liberi sunt filii, dove per figliuoli s’inlendono gli ecclesiastici, sccondo fesposizionc di san Girolamo, c sanl'Agoslino. Né solo s’inlendc per jus divino la Scrillura santa. ma anco il hime naturale, o vogliamo dire Ia ragione e legge naturale: c cosi dice Giovanni Driedone nel primo libro De libertate Christiana cap. 9. chc fesenzione degli ecclesiastici è de ju­ re divino, perché viene insegnala c dellala dalla ragione e lume naturale, perché ognuno naturalmeule intende chc le persone c robe consecrate a Dio, sono propric di Dio; c perù non è ragione che sopra di quelle abbiano poleslà i principi se­ colari. c chc questo sia un lumc naturale, si puù conoscerc da questo, chc in tulle le religioni cosl vere, come false, si è osservala questa legge di esenzionc. Cosl leggiamo nell'Esodo al cap. 30. c ne’numcri al primo, chc appresso gli Ebrci, i lcvili erano esenli; e nel Genesi at cap. 47. che ap­ presso gli Egizi i sacerdoti erano escnli, c nel 2. libro dclfEconomica di Aristotele, che appresso i AUTORE Grcci, i sacerdoti erano escnli: ed il medesimo di allri Gentili si legge appresso Cesare nel libro G. E la loro dimoslrazione è e/Jicacissima,perche de Bello Gallico, ed appresso Plularco nella vita olire lautorità aflermativa di s. Paolo, di s.Gio- di Camillo, cd appresso altri aulori che si lasciano tanni Cruoslomo, di san Tommaso: oltrc l'u per brevilà. Alla seconda ragione negativa, si ri- RISPOSTA DEL CARDINALE BEI.LARMINO 493 sponde, chc quclla ragione non si legge ncl Soto, vendo sopra l'cpislola ad Romanos, e dichiarando nè anco ncl Covarruvia, ma I’aulore sc Ilia figura- il cap. 14. dice appunlo qucll’islesso che scrivc la ncl proprio ccrvcllo ne è ragione, ma calunnia qua il nostro evvcrsorio. contro tutti i principi;come se lulti fossero Machin* SESTA PROPOSIZIONE DELL'AÜTORE vellisti e conccdesscro o loglicsscro l’csenziono ai chierici, seconde chc fosse utile o disulile alla ra* Nentre che il principe di Venezia legitlimo e gionc di Stato. Ma noi sappiamo chc nclln Chicsa di Dio vi sono molli principi religiosi e pii, e chc natural signore dei suo Slato. il quale non ha lemono Dio, corne devono. Ma quando fosse vero, mai conosciulo allro superiore m temporalibus, il clic non si concede,chc molli principi non per- cccello Dio fa leggesopra i beni ecclesiastici, che mcltesscro l’csenzionc se non quanlo è tilde alla sono sollo il suo dominio, e puniscc le persone ragione diStalo*,che modo di argomcniarc sarebbe ecclesiasliche ne casi gravi cd atroci, e dispone questo? Molli principi non permcllono l’csenziono, sopra i beni non ancora passait ayli ecclesiaslidunque non è de jure divino? il che è lanlo,quan­ ci.per l'aulorilà chc ha immcdialamenle daDio, ta se dicesse , mollissimi crisliani rubano, adulte­ délia quale non si b mai spoglialo, o per privi­ ratio, dicono falsi teslimoni, dunque non sono de legio concesso o per canone ricevulo, anzi che c jure divino i comandamcnli non furaberis, non in possesso di lei per immemorabile consuetudi­ moechaberis, non falsum testimonium dices. ne di molli secoli. non che anni.non pecca. La llisognava provnre clic quoi principi, che non per- ragione è. perche: Qui non Licit contra aliquam tncllono l’esenzione, sc non quanlo li parc, faccia- legem, non peccat: meno si dee dire, che pecchi, no benc o non facciano male: c allora si poleva qui observai legem, etc. conchiudcre non csscrc de jure divino: ma dal RISPOSTA scmplicc fallo o per dir meglio dallascmplice prevaricazionc di una legge non si puô raccorre chc Ora finalmentc dopo mollo girarc l’aulore è lornon sia de jure divino quelle legge. Quel discor­ so poi dcll'aulore inlorno al jus umano, se sia jus nnlo a casa e ci ha scoperlo inlieratnenle la sua canonico o privilegio de’principi o consuetudine, inlenzionc.Ma perché non sa pariare senza mcscoc del tollo vano.perché l’csenziono degli ecclesia­ larc degli errori di ogni sorla ncl suo ragionamenstici, oltrc al jus divino,è de jure humano in tutti lo dipinge in un modo il principe di Venezia,come i iiiodi,perchè si Irovano di quesla esenzione molli se fosse un monarca assolulo, dice chc è signor canoni, molle leggi civili cd una lunghissima con­ naturale dei suo Slato. Se cosi è, la repubblica di suetudine; e questo non lo puô negare sc non chi Venezia ha perdulo la liberté, nè si puù più chianon ha nienle lelto. Finnlmenlc quella conclusio­ marc veramenlc repubblica, poichè ha signore e ne che al principe sccolarc non possa essor lolla signorc naturale. Signore è quello, che puù fare o sminuila la poleslà sopra degli ecclesiastici, per del suo quello chc vuole, polendolo donare, ven­ qualsivoglia canone,poichè il canone ii de jure hu­ dere, impegnare, cambiare. E quello è signor na­ mano, c la poleslà del principe è de jure divino: turale, clic ha il dominio per crédita, per succes­ è una conclusione falsa, c raccolla da falso princi­ sione di sanguc, per nascirnenlo, non per eleziopio, e repugnante a lulli i dollori callolici, lanio ne o donazione.Sc convicne al doge di Venezia es­ (cologi quanlo canonist); chc sia falsa conclusione ser nalurale signore dello Slato di Venezia, mo ne è inanifeslo perché è contraria a mollissimi decrcii nmetlo al giudizio di ognttno che sa le cose di de’concilii e dc'sommi ΡοηΙοΠοΐ,οιΙ all’islcssc leg- quella repubblica. Dicendo di più questo autore, gi imperiali cd al lume naturale, come di sopra chc il principe di Venezia non conosce superiore si è moslralo.Clic sia raccolla da falso principio si in temporalibus, cccello Dio. E che è questo alè provalo nclln risposta data alla prima proposi­ tro, chc farlo signorc assolulo,come sono i re nci zione dove si è dicliiaralo corne la poleslà dc’prin- quali la repubblica ha trasferilo lutta la sua pole­ cipi sopra de’laici non è de jure divino onde mol­ slà? Ma sc la repubblica è vera repubblica, c libe­ io meno sopra de'chicrici è de jure divino. Cho ra, come clla protende, non ha Irasferilo lutta la Ihinlmcnlc quesla ragione sia coniro tutti i dottori potestà ncl principe, ma gli ha comunicala quclla callolici, cosl tcologi come canonist),si vede chia- parle chc gli è scmbrnla e puô accresccrla e sminuirro, perche il Solo cd il Covarruvia, chc sono i la c levaria del lullo cd anco punire il principe quan­ principali fra quclli chc vogliono l’esenzione degli do si voglia far padrone con pena di morio, come ecclesiastici non essore de jure divino, scrivono già fecc nclla persona di Marino Falicro,e per conchc ilsommq Ponlcfice lia polulo fare escnli gli seguenza il doge deve riconosccre per superiore ecclesiastici c che lulli i principi sono obbligati a in temporalibus, non solo Dio, ma anco la sua liconosccr quesla esenzione,e che nessuno di loro repubblica, o vogliamo dire il gran consiglio. Ma nè lulli insieme lo possono (orre o sminuirc. E lasciamo questi errori,chcse non premono a’Venequesto lo dicono ne'luoghi slessi che questo nulo- ziani, mollo mono devono premere agli stranicri. re lia allegati. D’onde, segulla, chc questo nulorc Vcniamo al punlo della controversia. Afferma queha insegnalo a’Vencziaiii una doltrina nuovo, erro­ st’aulorc, che il doge di Venezia non ha pcccalo in nea, Scandolosn, scismalicn c sediziosa: c sc pur fare leggi pregiudizievoli alla Chiesa e enreerar voglia dire chc non sia nuova.non (roverà allri au­ ecclesiastici, dello quali cose c stalo ripreso dal lori e compagui chc cretici e scismalici cd in par- sommo Pontcficc, c dipoi per non aver obbedito, ticolnrc fra Pielro Marlire lulcrano, il qualc scri- è stalo scomunicalo. E chc non abbia peccato, lo BctLiMiiid Vol. IV. P. U. 63 W4 flfSPOSTA DEL CARDINALE BELLXRJIfNO prova con Ire ragioni. Prima, perché ha polcslà da Dio immcdialamenle sopra dclle personc e robe ccclcsinstichc; seconda, perché non si è spoglialo di quesla polcslà, né per privdegi concessi,né per canoni riceruti; lerza, perché δ in possesso di lempo immemorabile. Esaminiamo queste ragioni. La prima è falsa non solo per quello chc si è dello ncllo rcfulaz one della prima proposizione, rna an­ co per quello che esso aulore dice in qucslo luogo. e per évidente esperienzn; perciocche in que­ sto luogo dice I’aulore, che il doge puô punire gli ccclesiaslici ne'easi gravi ed atroci; il chc è segno che non ha da Dio immcdialamenle la polcslà, ma da qualcheduno che glicl'ha concessa liinitalamcnle: perché se de jure divino immcdialamenle il doge avesse polcslà sopra gli ccclesiaslici I’avrcbbe in tutti icasi gravi e leggicri, nlroci c nun aIroci. E similmenle dice, chc il doge puô disporre dc'beni non ancora passait* agli ccclesiaslici: che significa questa limilazionc? sc non chc ba polcslà assolula sopra dc'beni ccclesiaslici,e cosl non 1’lia da Dio immedialainenle: perché sc cosl fosse ncssuno glicl’avrebbc polulo limilare, come al Papa nessuno pué limilare la polcslà,perché I'ha da Dio immedialamcnle. E poi domando sc la repubblica pué sminuire c crescere l'.iulorilà al doge , se Ιο pué deporre di magistrate, quando non si porli se­ conde le leggi di Venezia? cerlo è chc pué, che altrimcnlc non snrebbe libéra, dunque il doge non ha la polcslà da Dio immcdialamenle, ma dalla sua repubblica. e cosl la polcslà del doge é polcslà umana, limilala, soggella a polcslà maggiore, pur umana.La seconda ragionc é similmenle falsa,per­ ché se il doge o principe non si é spoglialo della polcslà sua per privdegi concessi da lui aile per­ sonc ecclesiaslichc; qucslo è vero. perché non si pué spogliare chi non é veslilo; ed il principe di Venezia non fu mai veslilo di lal polcslà, csscndo che la repubblica vcncla nacquc,qtiando già gli ec­ clesiastici erano escnli dalla polcslà laica.sibbene si pué anco dire, che quando un laico divenla ec­ clesiastico, allora il principe viene ad esser spo­ glialo della polcslà chc aveva sopra di quella per­ sona per privilegio divino dato agli ecclesiastici cd anco per molli canoni lalmenlc ricevuli in hilla la crislianilà. chc non pué nessun principe, nè anco lutl’i principi insicme derogarli, corne abbiamo dimoslralo poco avanli con l’aulorilà del So­ lo. c di Covnrruvia, che l’awcrsario aveva allegati per sc. E quando non ci fosse allro dovrebbe ba­ siare quel canone famosissimo: Si quis suadente 17. q. k dove si scomunicano tuttiquelli chc metlono le rnani violenlcmenlesopra i chicrici o monaci e l’assoluzionc é riservala alla Scde aposlolica, né qui si cccelluano i principi o allri signori secolari. E qucslo canonc non solo non è stalo mai nvocalo, ma volendo Mirlino Y. ncl concilio coslanziesc moderare la gravita dclle scomuniche cd ordi­ nando che fosse Iccito conversare co’scomunicali, cccciluô lullavia quelli che sono sluli dichiarati nominoUmcnie scomunicali, e quelli che noloriamenle mcllono le mani violenlcmenle sopra le per­ sone ecclesiaslichc: perché quesli lali senza allra dichiaranonc vollcro chc si dovcsscro violare, c che quanto a questi, non valesse la suddctlfl maderazione. La lerza ragionc del possesso immemo­ rabile. si refute con le slcsse parole de'Vencziani, perché non per altro l’anno 1(105. rinnovarono una legge o corne loro dicono, parle, fallu già nell'anno 15.36. che non si possa donare aile Chicsc bent stabili, se non perché non era mai slala osservala lino a quel giorno, conte essi slcssi dicono. E poi coniro la verilà, coniro la carilàconiro la giuslizia che possesso o che consuetudine pué valere? sicchè è falsilà Iroppo enorme che il doge di Venezia non abbia peccato in far quelle leggi cd in carce­ rare le personc ecclesiaslichc. Ma chi vede oggi o sente i gravissimi cd orrendi eccessi che si fanno da quel doge in carcerare sacerdoli e religiosi, in violenlare gli ccclesiaslici a non osservare l'inlcrdcllo aposlolico, a riempire i tnonaslcri di soldait c linalmcnle a [are una pubblica perseeuziono aile cliicse ed aile religioni, conte già fccc Valente im­ peratore ariano.e poi Unncrico rede’Vandali pure ariano; corne pué dire chc quel doge non pccchi, se non sia del tullo açciecalo dalla passione.c dalo come dice l'Aposlolo.in reprobum sens uzn?Lascio le parole seguenti dell’autorc, dove dice, die non perca chi non fa conlra la legge, nè chi osserva la legge, nè chi seguila la dollrina di s. Paolo, clic sono cose Iroppo noie c più degne di semplicc fanciullo.che di grave icologo.Ma qucll'ullima cen­ sura chc fa I’aulore, quando dice, che quelli chc lengono l’esenzione ecclesiastica esser de jure di­ vino. gli sembranoora poco fondali, ora poco avveduti, ora troppo arrischiati ed ora Iroppo adula­ tori: non è censura fallu contra gli uomini ma beslemmia proferila coniro lo Spirilo sanlo: perché csscndo quella senlenza espressa dc’concilii gene­ rali laleranese c Iridenlino, c dicendo con verilà i sacri concilii,massime generali di esser congregati in Spirilo sanlo. E polendo dire col primo con­ cilio Gcrosolimilano: Vision est Spiritui sancio el nobis, ne seguila,che lo Spirilo sanlo sia ora poco fondalo, ora poco avvedulo, ora Iroppo arrischialo cd ora iroppo adulatore, se l'avversario nella sua censura non ntenlisce. SETT1UA PROPOSIZIONE DELL'AUTORE .Ventre che la serenissima signoria non è colpcvole, nè fa pcccato alcuno in fare quello, che si è delto nella proposizione precedente , sc è dal sommo ponleficc Paolo V. nel breve dclle censure da lui pubblicale. scomunicala, se i luoghi sacri sono inlerdelli ce. è nulla la sua senlenza, non solo de jure positivo per non essersi osservato l'ordine prcscrillo dal canonc de sententia excommu­ nicationis in G. conte si legge nel manifesto: ma ancora de jure divino, perciocchè l’aulorilà di scomunicare c condizionata, Si peccaverit m le frater tuus. Si che dove non c pcccato,non lia luogo la scomunica e la senlenza. fulminata coniro di chi non ha peccalo, è nulla ex defeclu mate­ riae. A'è sia alcuno tanto grosso d'inlellelto che pensi, che sebbene la signoria serenissima, corne si è procato, non lia pcccato. nè pecca rilenendo quod suum csl. pccchi nulla di mono non vu- 495 IIISPOSTA DEL CARDINALE BELLARMINO lijido obbedire al Ponleficc, cd essor persistente nella sua opinione; perché la coslanza in una buona opinione, non è oslinazionc, e chi non ha pcccato. non deve dirsi disubbidicnle o ostinalo: poichè chi osserva ta legge l'a operozione sanlissima c meritoria.e chi non obbedisce in quelle cosc, che, non possono essersi comandale, non cummellc pcccato alcuno. Iha separato per mezzo della scomunica dal consorzio de’fedcli: come si puô difendcrc o scusare? Ed il dire, che la coslanza in una buona opinione non c oslinazionc, è vero sin che la quislione è du­ bitabile, ma quando è giudicala e linita dal giudice, al quale ognuno è obbligato a credere, come è qucsla della quale parliatno, il parere di chi difendc i Vcncziani, non c più opinione, ma errore, c la coslanza in esso é oslinazionc. 1HSP0STA OTTAVA PROPOSIZIONE DELL’AUTORE Due rose afferma l’avversario in quesla proposi­ tione, prima che la scomunica di senlenza ed inlerdcllo fulminata da nostro signore papa Paolo V. è nulla de jure posilivo: seconda, chc è nulla dc jure divino: ncll’una e nell’allra cosa erra manifeslamcnlc. Dice dunque in prima, chc quella sen­ lenza è nulla de Jure posilivo, perche non si è osservato l'ordinc prcscrilto dal canonc de sent, excomm. in G. quesla prima è notoria falsilà, perché nel lilolo de sent, eæconim. in G. vi sono Ire canoni soli, che determinatio l’ordinc giudiziario, ncl cap. I. si comanda,chc la senlenza si mella in scriptis, nel cap. Sold, si comanda, che non si scomunichi nessuno dopo chc abbia appellato. Nel cap. Statui­ mus, si comanda, che non si scomunichi nessuno senza prima avvisarlo canonicamenle, cioè con Ire monizionke sebbene,non qualsivoglia mancatnenlo faccia la senlenza nulla, nondimeno non abbiamo bisogno di qucsla scusa.perché la senlenza del noslro signore e slala talla in scriptis,e con le Ire mo­ nitioni di olio giorni per primo lenninc, olio per il secondo cd olio per il lcrzo. Né si é inlcrposla appellazionc, né si poleva inlerporre, csscndo il Papa giudice supremo. Sicché si è osscrvnlo con ogni csallezza luito l’ordinc giudiziario, che comandano i canoni de sent, cxcomm. in G. Toccava all’avvcrsario produire il canonc, c mosirare in che cosa non si è osservalo: ma pcrchè non lo poleva fare, eglibaslava ingannare gl’ignoranti,perô se le passala con termini generali. Dice appresso, che Ia senlenza del noslro Signore è nulla de jure divino, cx defectu materiae. perché Ia scomunica è pena chc non si puô dare senza colpa, c perô non aven­ do Ia signoria di Venezia pcccalo, non poleva as­ sero scomunicala. A qucslo già si è risposlo c diinoslralo, che Ia signoria ha pcccalo gravissima· incnlc, prima in fare le leggi inique conlra la Chie­ sa, cd in carcerar persone ecclesiaslichc, c di più in esser dissobbedienle al somnio Ponleficc, non volendo emendare le cose mal falle. E quando fosse dubbio, se la signoria ha pcccalo o no, cerlo à chc cio non locca giudicarlo alia signoria, ma al Papa, chc é giudice supremo in luogo di Crislo. E qucslo non lo puô negare l’avversario, il quale ha dcllo nella quarta proposizione, chc la polcslà del Papa c super pcccalo. Sc adunque il Papa é giu­ dice sopra il pcccalo, a lui locca discernere sc una cosa c pcccalo o non è pcccalo, come in figura di questo ncl Testamento vccchio.ul sacerdote loccava giudicarc, se uno era lebbroso o no. E avendo già il somnio Saccrdole giudicnlo chc il doge di Vcnczia ha pcccalo gravemcnlc cd è coperlo d'unn lebbra spirituale molio maligna c contagiosa,c perô E vero che s. Gregorio papa dice, che Scnlcnlia pastoris jusla, sive injusta timenda est. Manon fa al caso quesla senlenza. perciocchè è gran di/ferenza fra la senlenza del giudice ecclesia­ stico. che è ingiusla, e quella cite è nulla, comc duUissimamenlc affermano il .Vararro de censu­ ris Ecclesiae cap. 2. cd il Solo 4. Sentent, disl. 22. e che l'ingiusla si deve leniere, ma che la nulla non si deve ossenare. Per lanio essendo le censure pubblicale dal somino ponleficc Paolo V. come s’è dello nulle, perche sono corne una scrillura formata nell'acqua e nell’aria, cioè sen­ za sostegno e senza materia, son di parere che non le dobbiate ossenare, e che non dobbiale in­ novare casa alcuna nella vostra Chiesa. BISPOSTA Corne l’avversario da falsi principii conchiude, chc la senlenza del somme Ponicfice.per esser in­ valida c nulla,non si dee tcmcre.c per conseguenza devono i sacerdoti in Venezia e nel suo domi­ nio celebrare i divini uflicii.come se non ci fosse inlcrdetlo: cosl noi avendo gellalo per terra tutti i suoi falsi principii c vani fondamcnli.o dimoslralo la senlenza di noslro signorc papa Paolo V. esser valida e giusla,e talmcnlc soda c ferma, corne sc fosse scritla in manno o bronzo, possiamo sicuramenlc conchiuderc chc deve essor letnula cd osservata, e che debbono i sacerdoti in Vcnczia c nel suo dominio, ossenare con ogni diligenza l’inlerdello, se non vogliono oiïendcrc la divina maeslà,e perdere la salute dcH’anime loro c de’popoli. E queslo sia dcllo inlorno aile olto proposition!.Ma perché 1’avversario, nel fine dei suo ragionamcnlo, fra molle cosc impertinent! mcscola di molli errorori, andremo con molla brevilà scoprendoli ad uno ad uno. Primo dice, che secondo la dollrina del Navarro la senlenza di scomunica quando é nulla si deve lemere cd ossenare sin che il popolo sia ben per­ suaso délia nullilà,c queslo per non generare scan­ dalo; cd aggiugno che il popolo di Venezia è per­ suaso uppiono della nullité della scomunica papale per l’edillo del doge. Queslo non è allro che dire chc quando il giudice afferma la sua senlenza es­ ser giusla e valida; ed il reo afferma essere ingiu­ sla c nulla, allora si ha da credere al reo c non al giudice. Doltrina per cerlo degnissima di si gran leologo: c quai senlenza sarà mai giusla c valida, sc si ha da credcrc al reo? Secondo dice, chc non puôscusare certi religiosi chc hanno elelto piul- 4% RISPOSTA DEL CARDINALE BELLAIIMINO loslo parlirsi da Venezia, che celebrare i divini ufficii, nel che hanno scandnlizzalo molli. Non ban· no bisogno quei religiosi di essore scusali, e sc al­ eoni si sono scandalizznli delTobbedienza loro ver­ so il sommo Ponleiice. bisogna dire quello chc disse il Salvatore dei Farisei: Sinite illos, caeci sunl. el duces caecorum. Jlullb. 15. Terzo dice, che il difenderc la liberlà del suo principe nalurale è de jure divino: ma le senlcnze ecclesiasliche sono de jure humano,'d quale deve cedere a quel­ le. Grande studio ha fallo questo dollore ncl/us divino, che ad ogni parola gli vien in bocca. E di qui nasce che argomentn cosi divinnmenle: Difendere la liberlà del principe è de jure divino, le senlcnze ecclesiasliche sono de jure humano: il jus umano cedo al jus divino: dunq-ac devono i sa­ cerdoti dispregiar le scomunichc c l'inlerdello del Papa.per difenderc la liberlà del doge di Venezia. Ma noi rispondiarno. che se è de jure divino di­ fenderc la liberlà del principe délia terra. rnollo più è de jure divino, difenderc la liberlà della Chiesa.chc è sposa dei principe del ciclo: c di più dicianio clic la liberlà, chc oggi prétende il doge di Venezia, è liberlà di carcerare quelli chc non gli sono suddili. e di fare leggi conira la giusiizia c la ptelà, e perù c de jure divino non difenderc, ma impugnare colal liberlà, cd aggiugniamo, chc le senlcnze ecclesiasliche quanto alla poleslà sono de jure divino, fondatc neli’evangelo Malth. 18. Quarto dice,che nlcuni s’ingannanocon pensare, chc la controversia présenté sia de fide, essendo solamcnlc de moribus:e scalcuna cosa sia espressa nella Scnllura che faccia il negozio de fide, è l’opinionc della serenissima signoria, la quale cspressamente è insegnala da san Paolo, llispondo, che la controversia principale non èdefide:ma nondimeno quclh chc hanno preso a difenderc la si­ gnoria di Venezia, hanno mcscolalo ne'loro traitai! dcgli errori in malcria de fide. E I’avvcrsario che con la sua solila prudenza dice, chc l’opinionc della signoria è csprcssamcnle insegnala da san Paolo; non si accorgc chc quelle cose che sono inscgnale da san Paolo cspressamenlc, non si possono ebiamnre opinioni,perchè ne scguilorcbhe si polessc dubilarc della dollrina di san Paolo, es­ sendo che l’opinionc è incerta e dubbia. La verilà è. clic l'opinione della signoria non si Irova in san Paolo in modo alcuno, ma sibhene si Irova in san Paolo ncll’epistola agli Ebrei al 13. cap. Obedite praepositis vestris,el subjacete eis: ipsi enim per­ vigilant,tamquam rationem pro aniinabus vestris reddituri. E conlro quesla dollrina,chc non è opi­ nione. ma certissima fede callolica, sanno oggi i signori di Venezia,ingannali da voi allri non dollo­ ri, ma seduliori. Quinio dice: Che non devono i sacerdoli separarsi dal capo loro, chc è il principe. Che allro di­ rebbe un crclico protestante in Inghillcrra? chi ha mai inleso, che il principe sccolarc sia capo dei sacerdoli c per conseguenza capo dolia Chiesa, sc non dopo che il re d'Inghilterra Enrico VIII. si ri1 ellù dal papa, c feccsi chiamarc capo della Chie­ ra anglicane? e poi dice costui, chc non si Iratla de fide, ma dc moribus. Sesto: Loda gli ecclesiastici di Venezia,chc siano prontissimi a metier la vita pel suo principe. Nuova sorte di sanli è quesla, che vogliono incite· re la vila pel principe, chc li costringe a far sacri­ legi e disubbidirc al vicario di Crislo: fin ora si c lotto neU’ufiicio divino in lode de’sanli: Isli sunt Iriumphalorcs.qui contemnentes jussa principum meruerunt praemia aeterna. Da qui avanli bisognerà dire: Isli sunt triumphatores, qui contem­ pserunt Deum, ulservarent jussa principum: sc si ha da credere a quesli nuovi dollori. Sellimo dice: Chc i signori Vencziani hanno messo pena della vila a’religiosi, se non lengono aperte le Chicsc c non celcbrano i divini ufilcii acciocchè per vano timore non so iniromellessero in quelle cilià.che fu sempre callolica,ed ora più chc mai professa di conserviirsi tale. A qucslo non voglio rispondere io, ma lascerô chc loro risponda lo Spirilo sanlo per bocca di Samucle 1. Reg. 15. Numquid vult Dominus holocausta et victimas,el non potius ul obcdialur voci Domini? melior esi enim obedientia. quam victimae, ct auscultare magis, quam offerre adipem arietum; quoniam quasi peccatum ariolandi est repugnare,cl quasi scelus idololatriae nolle acquiescere.Ed acciocçliè non dica, che qui si parla deli’ohbcdire a Dio,senii quello chc dice il Signorc in s. Luca ai ttrvpii vos audit, me audit; qui vos spernit, me spernit. SI che sia pur ceria la repubblica di Venezia, chc quei divini ufilcii, e sacrificii non piacciono a Cri­ slo che si fanno conlro I'obbcdienza del vicario di Crislo: c non placano. ma accendono l’ira di Dio conira di quelli chc li offeriscono, e di quelli che coslringono ad ofTerirIi. Ollavo ricorda. che si legga la dollrina dei fondalissimo dollor Navarro nel cap. Novit, dejudi ciis nolab. 3. c nel manuale c. 27. de censuris di­ cendo chc in luito quello chc si è dello di sopra è in suo favore, e finalmenle csorla chc non pcricolaie, ognuno si riliri a quel sicurissimo porto di quelle notabile dollrina, chc lulli gli ecclesiastici se godono alcuna esenzione, non Ia godono de ju­ re divino, ma cx privilegio principum , i quali principi possono riirallarc. sminuirc, dilatare dclli privilegii come loro piace. llispondo, che il Navar­ ro ingiuslamenle da costui è infamato, come faulorc di lanii errori che sin qui ha insegnalo. E perchè i libri sono stampnli c si leggono da lulli, mi rimello al giudizio dc'lcllori. Ma chc i principi secolari possano riirallarc o sininuire i privilegi di esenzione clie hanno gli ecclcsiaslici, è dollrina lanio falsa c lanio nuova che come si è dello di sopra. è riprovala in ispccic dall’islcsso Covarruvia, che èuno dcgli aulori chc meno favoriscono la esenzione ecclesiastica. Ora avendo soddisfallo, come io penso, a luite le obbiezioni di qucslo dollore: resta solo, che avvisi cd esorti c prcghi, come fo con lullo il cuorc, quclla nobilissima repubblica ed il suo serenissimo principe,che consider! bene di chc dollori si fida. E per non andar lonlano, qucslo dollore, al quale ho preso a rispondere, dice, chc il Navarro c lullo in suo favore: c pure il Navarro nella Somma al cap, 23. num. 16. dice, chc c peccalo a cosiringe- niSPOSTA DEL CARDINALE BELLAH.MINO re gli ecclesiastici o comandarli, a non osservure Finicrdollo. E ncl cap. A’ovil, de judiciis, notab. 6. num. 30. dice, che i chicrlci c inonaci sono esenti dalla poleslà de’principi sccolnri.jure divino quanlo allé cause criminali c spirituali, cd nitre tmnessc al chiericalo ed aggiugne quesla csscr sentenza comunc de’leologi c canonist!. Dunque secondo il Navarro pecca conira il jus divino quel principe che mette in prigione i chicrlci o monad a presume giudicarll in causa criminale: e simii» mente pecca contra il jus divino, quando comanda a'chierlci o a’monaci, clic cclcbrino le messe, o i divini uflicii, perchè queste sono cosc spirituali. E tinalmeiitc pccchcrebbc contra il jus divino se ten· lassedi torre o sminuirc quesla esenzione chc han­ no i chicrlci e monad da Dio. Ecco dunque quan­ lo falsamcnle vi ha insegnalo queslo dollore c co­ rne vi ha ingannalo sollo il nome del Navarro. E il simile fanno lulli gli allri, dc’quali sinora sono uscili libretti in simile malcria,che tutti sono picni di novilà c bugie.Esorlo c prego appresso a pen­ sare che nessuno vuol più amore a’flgliuoli die il padre e la madré: die perô disse s. Paolo, aneorcliè abbialc molli pedagoghi, ma non avelc molli pàdri.La madré vostra è la sanla Chicsa romana: il padre voslro è il sommo Ponleiice, die in luogo di CrislO vi nudrisce ed alleva lin chc siale grandi c capaci dell'crcdiià del Paradiso. Perô dovelc pre· supporre, chc mollo più Lcnc vi vogliono quesla madré e qucslo padre, che colcsli pedagoghi che vogliono insegnarvi le regolcal rovcscio.Finalmcn· lecsorlo c prego a considerare i giudizii divini, i quali molle voile si fanno Sentire ancora in questa vita.Si legge nella vita di santo Stanislao vcscovo c martire, che papa Gregorio VU. pc’peccali del rc lîoleslao mise l'mlcrdello in tulla la Polonia, scomunicô il rc c gli toise il lilolo regio. E perchè il 491 suddctlo re Sicile indurilo cd impénitente, Iddio 10 castigo, con fore che fosse dispregialo da'suoi ed abborrilo da’forcslieri. E perchè non per que­ slo si converti, aggiunsc Iddio il sccondo flagello con fare chc gli si nbellasse parle del regno, c nel rcsio nascessero dissensioni c sedizioni grandi. E perchè nè anco qucslo bastô.aggiunsc il terzo fla­ gello, con fare die come fuora di sè andasse fuggendo cd errando per le solve co’suoi cani appres­ so ed un giorno cadesse repcnlinamenle morio c fosse da'propri cani divoralo. Ecco 1’orrendo fine di chi dispregiava la scomunica c I'intcrdetto del vicario di Cristo, e nondimeno costui non fu mai ardilo di comandarc che I'inlerdello non si osservasse. II medesimo fine fece Lodovico B.ivaro im­ peratore, il quale dispregiando le censure di papa Giovanni XXII. c poi di papa Benedetto XII. un giorno alla sprovvisla cadulogli il proprio cavallo sopra, repcnlinamenle si mori, senza aver tempo di essere assoluto da'peccali, e dalle censure, co­ me scrive Giovanni Villano nel lib. 12. cap. 105. 11 medesimo Dio è ora quel chc era allora, e liene la medesima onnipotenza che allora lencva. si che sc cosi aspramenle puni coloro che non isforzavano a dispregiare le censure ecclesiasliche,ma solo essi le dispregiavano; che gran cosa sarebbe, che in queslo tempo punisse coloro che non solo essi dispregiano le censure: ma con minacce di morte sforzano gli allri a dispregiarle? Dunque obbediamo alio Spirito sanlo, che nel salmo ci esorla: Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. Ed allrovc.· Kolile tangere Christos meos. Ed altrove: El nunc reges intelligite, erudimini qui judicatis terram. Apprehendite disciplinam, ne quando irascatur Dominus cl pereatis dc via justa. RISPOSTA λLL CARDINALE BELL A RHINO Ad un libretto intitolalo Trallato e Risoluzione sopra la validità délie scomuniche di Gio. Gersonc. Quanto sia vero qucllo che dice Cristo signor nostro, Qui male agit, odii lucem Joan.3. si vede manifcstamenle in colui che ha Iradollo in lingua volgiirc,e rnafidato fuora due piccoli Irattali di Gio. Gersonc: perché sapendo egli slcsso quante falsi là erano raccolte in una sua brevissitnn prefazione, e come ne’piccoli Irattali da lui tradolli vi erano non piccoli errori; e quanto poco a proposito fossero gli slcssi Irattali pel tine che prelendcva, si è vergognalo di palesare il suo nome, come anco­ ra qucllo dello stampalore, anzi per essor più oc­ culto ha linio di scrivcre da Parigi. essendo pur Iroppo nolo chc ha scrillo c slampato in Venezia. Üraacciô costui con la sua ipocrisia non inganni i semplici lellori, andremo esaminando le parole della sua prefazione, c poi anco le parole di Gio. Gersoncda Ini Iradollc non con Innin fedella.come csso dice. Lc prime parole della prefazione sono queste: 1. Essendosi sparsa la fuma in questa cillà.chc il giorno della sanlissima iXatività di nostro Si­ gnore contro Inserenissima e religiosissima re­ pubblica di \enezia siano stale fulminate sco­ muniche e censure, perché la cennala repubbli­ ca ricusa di sottometterc ali' arbitrio altrui la Uberia che Dio gli ha donato. Se noi andiamo riccrcando lutte le sorte di liberta chc puô avere una persona o una repubblica, noi ritroveremo nitre forze che le sei seguenti : liberté d’ arbitrio opposla alla nécessité naturale: liberté cristiana, opposla alia servitii dei peccato: liberta civile, opposta alia servitii degli schiavi:lihcrlé di repubblica. opposla alia soggczionc d'un monnrcn: liberté di principe assoluto die non riconosce superiore nolle cose temporali, opposla alia soggczionc d’un principe minore ad un maggiore; ilnalmente liber· là di far male, opposla alia servitii della giustizia: qual liberta di far male s. Paolo dice essere una islcssa cosa con Ia servitii dei peccato: Cum servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae.Horn. U. Non credo chc fautore di questa prefazione parli della liberta dell’arbilrio, ch’c naturale,nè si puô perde­ re in modo alcuno, se nnn secundo ferrore de’Luterani cd allri simili cretici. Nè aneo puô pariare ragioncvolmcnle della liberta cristiana, opposla alla serv lù dei peccato, perche questa non si per­ de per obbedire al vicario di Cristo, ma sebbeno per non ohbedirgli. Nè si puô credere che parli della liberia civile.délia quale sono privi gli schiavi, nè anco della liberta di repubblica arislocralica o dcmocralica, della quale sono privi quei popoli che sono soggclli alla polenta regia o vogliamo dire monarchia, perché nè H moderno sommo PonlcBce, nè anco i suoi predecessor! hanno mai Iratlalodi mular forma di governoncllacittà di Ve­ nezia, sapendo mollo bene chc alla religione crisliana, della quale il sommo Pontelice lia la cura principale,non répugna nessuna forma di governo legitlimo o sia d'un re o di oltimali o del popolo, anzi questa variété é di non poco ornamento alla cilla di Dio, ch’è la Chicsa universale. Resta la li­ beria di principe assoluto, che non riconosce su­ periore nolle cose temporali, e di questa è verisi­ mile che parli fautore della prefazione: ma senza dubbio veruno s'inganna in dire chc la sanlità di nostro signore fulmina scomuniche contre la re­ pubblica Veneziana, perché rieusa di sollomellere alfarbitrio allrni la liberia chc Dio gli ha donato: e se si opponga.chc il far leggi o punire i delinquenti è proprio di principe assoluto, c pure noslro si­ gnore Paolo V. scomunica i capi della repubblica Venela,perché non gli vogliono obbedire in annullare certe leggi di cuse temporali che hanno fallo; nè in rilnsciare certi delinquenti che hanno messi in prigionc. Si risponde , che Paolo V. sommo Ponlcflcc scomunica i capi délia repubblica Vene­ ta, non perche non vogliono obbedire in annulla· re qualsivoglia legge di cosc temporali, ma leggi inique ed empic, in pregiudizio della Chicsa ed in ollesa grande di Dio e del prossimo.E chi puô negare, se sia callolico.che apparlenga ai Papa corne pastore universale, riprendere qualsivoglia princi- 500 RISPÛSTA DEL CARDINALE BELLARMUVO pe o repubblica dc'peccafi loro, c se non obbedi- mcltono libertà di rubaro ed ammazznre c fare si­ scono, coslririgerli con censure ecclesiasliche ad mili scelleralezze a’loro sudditi: perché sono pre· obbedirt? cosi vcdinmo che san Gregorio papa ri- giudizievoli alia quieto c buon governo della re­ prcse aspramenle l’imperalore Maurizio per conlo pubblica; cosi non deve il sommo Ponteficc,chc è d’tina legge che avera fatla prcgiudizievole al scr- capo della crislianilà, permcllcrc liberta 11’principi viziodivmo, cd Innocenzo lerzo,corne si legge nel crisliani di far leggi progiudizievoli alia Chiesa, ed eapil. Novit.de judiciis,dichiara aperlamenie. che alia salute delle anime. E come non deve un pa­ al -omtno Ponlclicc apparlicnc la censura de’pcc- store dar liberté alie pecore di nndar vagando dore cali di tutti i principi del niondo.A'mi intendimus, loro piace. c pascolaro orbe velenose, e here ae­ dice esso, judicare de feudo. cujus ad ipsum, que corrolle, né deve il nocchiero dar liberta alia regem videlicet, spectat judicium, sed decernere nave di lasciarsi portare da qualsivoglia vento in de peccato,cujus ad nos perlinet sine dubitatio­ iscogli, c sassi: cosi non deve il sommo pastore ne censurae, quam in quemlibet exercere possu­ delle pccorclle di Cristo ed il principal nocchiero mus cl debemus. E ριίι a basso: Cum non huma­ dclla navicella di san Pietro, dar liberta acrinae constitutioni, sed divinae potius innitamur, silani di perdere essi, e far perdere ad allri Veter­ quia potestas nostra non csl ex homine, sed ex na salute.Finalmenle come giuslamenle non piace Deo, nullus qui sil sanae mentis ignorai, quin alia repubblica Veneta la liberta di coscicnza.quale ad officium nostrum spectet de quocumque mor­ oggi piace a tuiti gli cretici, perché ben vede die tali peccato corripere quemlibet Christianum: el quesla è liberta di appigliarsi a qualsivoglia erro­ si correptionem contempserit, per districtionem re, c perô favorisée ed aiuta il tribunal della santa ecclesiasticam coercere.Sed forsitan dicetur quod Inquisizionc:cosi non gli deve piacere Ia liberta di aliter cum regibus el aliter cum aliis est agen­ f.ir leggi progiudizievoli alVonor di Dio, ed al bene dum.Cactorum scriptum legimus in lege divina, dclla inadre sua spirituale, ch'é Ia santa Chiesa, ita magnum judicabis,ut parvum: nec erit apud c dovrebbe aver caro di csscre di cié ammonila e te acceptio personarum. Fin qui sono parole di corrella dal padre suo spirituale, ch'é il vicario di papa Innocenzo. E papa Bonifacio ncIl’EsIravagan· Dio in terra. 2. Passa 1’aiilorc ad un’nllra falsilà. dicendo lo le: Unam sanciam de majoril.el obed.dice benissiino, che la poleslà temporale, quando erra deve mi son dato a ricercare negli approvati aulori, essore drizzala dalla spirituale; perché sebbene il qual fosse la loro forza, quando sono fulminate principe temporale assolulonon riconosce per su­ per cause tanto inyiuste.Questae la seconda falsilà periore nlcun altro principe temporale : lullavia congiunla comma incredibile lemerilà ed inlollcrase é crisliano, è forza che riconusca per superiore bile arroganza;percbè fautore dclla prefazione aril capo della crislianilà, che è il sommo Ponlefice, disce di dilllnire chc le cause della scomunica dal vicario di Cristo in terra: il quale soinroo Ponlefi­ sommo Ponlefice fulminata conlro la repubblica ce, perche ha per line il bene spirituale dcll’anime Veneta, siano ingiusle. E forse chi polesse parianon s'impaccia del governo dc'principi temporali, re con questo seritlore , troverebbe che non ë in­ montre cssi non usano la loro poleslà in danno formato dei negozio, në sa quali siano le cause Helle anime loro c dc’popoli o in prcgiudizio della della suddella scomunica, mnssime chc egli slcsso crislianilà: ma quando fanno il contrario, pué ë dico, essersi mosso a scrivcrc solo per una fama deve mcllcrvi Io mani c drizzarli, e chi non crede sparsa in Parigi: onde bisogna, che sia uno di questo, non è callolico. E se mi diccssi, che quelle quclli de'quali dice l'Aposlolo: Non intelligentes leggi non conlcngono prcgiudizio alla Chiesa, nè neque quae loquuntur, neque de quibus affir­ conlcngono peccato alcuno; risponderei, che il mant. 1. Tiinolh. 1. E possibile,chc Iu sii cosi te­ giudicare se una legge contione peccato o prcgiu­ merario, che senza aver prima ben inleso il nego­ dizio alia Chiesa,locr.a alfislcsso sommo Ponlclicc zio senza aver molio studialo,senza consultare con che ëgiudice supremo.Siccome il giudicare,se un uomini dolii, ardisca di pronuuziare una senlcnza contralto civile contenga peccato di usura, appar- cosi assoluta conlro dei vicario di Dio? E quando liene al medesimo giudicc ecclesiastico, al quale bcneovessl studialo assai, e conferilo con allri. e appnrliene la cognizionc de’peccati: similmcnle fossi a pieno informato d'ogni cosa, dovevi esser la santilà di nostro signore Paolo V. non riprende cosi arrogante di condannare d’ingiuslizia il supre­ Ia repubblica Veneta perché voglia punire i sud- mo piudicc del mondo, e questa tua senlcnza per diti suoi delinquenti, ma perché presume ancora mezzo dclla slampa fnrla nota a tutti? Ma giacché di melter le inani sopra le persone ecclesiasliche, lutta la tua ragione, per la qunle giudiehi esscr in­ le quali non sono soggetle ad nitro superiore, che giusle le cause delta scomunica del sommo Ponteallo spirituale; né fa conto de'sacri canoni e delle lice, non si fonda in altro, sc non nella fama spar­ gravissime censure fulminate da essi contra chi sa. chc la repubblica Veneta sia scoinunicata. per­ 'nette mano sopra le persone consecrate a Dio. ché ricusa sollomellcre all'arbilrio allrui lu liber­ Dunque chi vorrà considerare senza passioni, tro- ta chc Dio gli ha donato. E noi abblamo dimoslniverù che il Papa non procura di privare la repub· - to chiaramenle quesla ragione esser falsa: e per­ blica Veneta di altra liberia, chc di quella di mal ché la giustizia dclla scomunica fulminata dal nofare. Ia quale non é data da Dio, ma dal demonio slro Signore é notoria a tutti, cd opprovala da tutti r dalla propria malizla; cd é una cosa islcssn con cccetlo chc dagl’inlcressali, che si guidano per I i servitu del peccato opposla alia vera liberta passione più che per ragione, non ispenderemo iristiana. E siccome i principi temporali non per- più parole in refutare quesla falsilà. IlISPOSTA DEL CARDINALE BELLARMINO 501 .1. Scguila la lerza. /. tef/pendo nd sacro conci­ cilio generale «mediare allo scisma cd indurre i lio di Trento quelle parole degne di essaye scrillc Ponlcfici di diverse obbedienze a soltomellcre alia iiilettcre d'oro: Abbenchè l'arma della scomunica dichiarazionc del concilio le loro protensioni, si cc. avrei desiderato, die siccome quoi sanliesimi misero ad innalzare sopra modo l’aulorilà de’conI’adri hanno prescritlo a'prelali la rcgola die cilii cd abbassarc grandemcnlc quelle del sommo debbono osservare per usure una lui medicina a Ponlefice. E di qui nacquc chc caddero in manife­ salute: cosi avesscro insegnato alte divole c reli­ sti errori contrarii aile sacre Scritlure, cd alla cogiose coscicnze. qual fosse il loro debito, quando rnune senlcnza dc’lcologi chc furono e prima c poi il loro prclalo fulmina censure conlra la forma di quoi tempi.OndcTaulorilà del Gcrsone in quelle prescrilla da Cristo N. S. e da s. Paolo e da'sacri materie che conccrnono la poleslà papale, non ê canoni antichi. Non conlenlo 1'aulore di aver delto di alcuno momenlo, c non mancavano molli allri uoa falsilà conlro del somino Ponlefice, ne aggiu- scrillori più sicuri clic si polcvano allegare per ingno un’allra conlro del concilio universale, aooib Icnderc lin dove si slcnde la forza della scomuni­ cosi facûia ingiurio al capo cd allé membra princi­ ca,corne sono san Tommaso.san Bonavenlura,sanlo pali di sanla Chiesa. Dunque riprende qucslo an- Antonino cd infiniti allri, senza addurre un aulorc lore il sacro concilio di Trento d'insulUcienza.per­ sospcllo, anzi chiaramenle erroneo nclla malcria, che avendo ordinalo a’prelali, chc non si servano della quale si traita al présente. 5. Ma sopra tullo è degna di riprcnsionc la cau­ dcllc scomuniche per cause leggicre, non abbia insieme inscgnalo a’laici come si debbono porlare sa chc ha mosso l’aulorc dclla prefazione a Iradurquando i loro prclaii non osservano qucsl’ordinc , re c mandare in luce i duc traltali del Gcrsone il quale è conforme all’ordinc di Crislo,di san Pao­ acciô dice cgli.ciascuna pia c religiosa coscicnza lo c de’sacri canoni anlichi. Ma sc avessc voluto leggendoli possa con so larsi, non incurrendo in leggcre lullo il dccrcto del sacro concilio, e non quclla grande uvversità dic Dio manda a'reprobi, solo 1c prime parole, avrebbe ritrovalo qucllo chc di aver timore delle cose dic nonne sono degne. tinge di desiderare cd avrebbe conosciulo quanto Trepidaverunt timore, ubi non erat limor. Êcco falsamcnlc allribuiscc al concilio l’insufilcicnza dove arriva la cccilà umnna.a servirsi dcllc parole dclla dollrina. II decreto chc esso allega è il terzo di Dio per lor via il limor di Dio. Nel salmo decidclla sessione ultima, in materia di «forma: e sic- molerzo e ncl quinquagesimosecondo.il sanlo Procome nel principio del decrelo si awisano i pro­ feta dietetic gli uomini enipii non temono il vero luti chc non si servano dcll’armc della scomunica, Dio, ch’é degnissimo di esser lemulo. Von est li­ temere el levibus de caussis, cioc lemcrariamcnte mor Dei ante oculos eorum, c pel contrario lemoe per cause leggicrc:cosi ncl line si awisano i laici no i Dei falsi chc non hanno nessuna forza: lllic eziandio cosliiuili in magislralo politico, chc non trepidaverunt timore,ubi non erat timor. Ed ora locca a loro giudicare,sc il prclalo in iscomunica- qucslo nuovo dollorc piglia le parole del Salmo re osserva 1’ordinc dcbilo:c perô comanda a’magi- al rovcscio, volendo con esse persuadere chc non slrali sccolari, chc non ardiscano impedire chc il si lema il vicario di Dio, c per conscgucnza non si prclalo non fulmini la scomunica,nc mono coman- lema il vero Dio, perché esso dice a’suoi vicarii: dare chc revochi la scomunica, sotlo prcleslo chc Qui ros audit, me audit, cl qui vos spernit, me non sin conforme all’ordinc debilo. Nefas autem spernit. Luo. 10. Molio contrarie sono le parole sil saeculari cuilibet magistratui prohibere ec­ di san Gregorio aile parole di qucslo nuovo leuloclesiastico judici, nc quem excommunicet, aut go. Perché qucllo neU’omclia 26. pariando della mandare, ul latam excommunicationem revocet scomunica dice,che: Nella senlcnza del paslorc si sub praetextu, quod contenta in praesenti de­ ha da temere, o sia giusla o ingiusta; e qucslo creto non sint observata; cum non ad saeculares dice, chc chi leme la senlcnza dei pastore che si sed ad ecclesiasticos haec cognitio pertineat. persuade csscrc ingiusla, cade ncU’avversilà dei Qucslc sono parole del sacro concilio, il quale ha reprobi chc lemono dove non ci é causa di temeprovvcdulo ad ogni cosa: ed ha inscgnalo chc !’uf- rc. E non si ferma qui il male chc nasce da que­ licio dc’magislrati sccolari non è di resistere con sta dollrina, ma va crescendo lino all’ullima rui­ forza c violcnza alia pubblicazione delle scomuni­ na delle anime. Perché chi non leme le censure che, come oggi fiinno i magistral! della repubbli­ del sommo Ponlefice, mollo mono leincrà quelle ca di Venezia, ingannati da persone, chc più si di- dc’vescovi, e chi comincia a disprogiarc gli ordini lellnno di adulare che d’insegnarc la verilà, uno del capo dclla Chiesa, non si farà coscicnza di dispregiare qualsivoglia allro ordinc. Con questo dc’quali è coslui a cui noi rispondiamo. f. Ma passando più ollrc nggiugnc 1’auloro. e artificio Marlino Luicro ha persuaso a molli, che dico./? montre non trovandoqui quanto desidera­ la liberlà crisliana consiste in aver la coscicnza ta rivolgcndo molli aulori,mièpassalo permano larga c non temere di prevaricaro tutti gli ordini anco Giovanni Gcrsone,dutlorecristianissimo.de- di sauta Chiesa, c cosi abbiamo visio lanii religio­ gno di elerna memoria cc.Non si ρυύ negare, che si e religiose senza scrupolo veruno uscir dc’moGiovanni Gcrsone non sia sialo un doltorc di molla nasleri gcllar via l’abilo sacro, pigliar marilo o moscicnza c piclù: ma l’mfclicilà de’lempi.pcr la lun· glic; c lanli popoli calpeslare le sacro imagini, gliezza dello scisma nclla Chiesa romnna indussc- scordorsi delle vigilio c delle fesle, non saper più ro cosi qucslo dotlorc, come alcuni allri di quel la chc cosa sia qunresiinn, confessioni,vesperi c mes­ dà, a sentir poco bene dclla poleslà della sede a- sa: c finalmciile vediamo da qucslo principio di poslolica, Perciocchè volendo pcr mezzo del con- non temere la poleslà dei vicario di Crislo in lcrra Bctunsiixi Vol. IV. P. II. ; ■k I 502 RfSPOSTA DEL CARDINALE BELLARMINO esser ridelle alcime provincic senza vesligio di peccatori senza nuovo peccato Irovarsi alla mesji o divini ufllzi; il che falso corne ognuno sa. cristiann religione. ί. La quarta considcrazionc è. clic non si deve 6. Alla finp l'a u Iorc di quesla prefazionc non gli basiando essersi mal servito di un luogo del Testa­ dire, che uno dispregi le chiavi in nessun delre mento veccliio, si serve anco male del Testamen­ modi, quando il prelate manifeslamcnte c notato nuovo, dicendo: J/α seconde ["Apostolo confer riamenle abusi la poleslà delle c/ιίαυί. Quesla con· tali nel Signorc e nella polenza della sun virlù, siderazioncè vera sc si parli dell’abuso delle chia­ piglieranno lo scudo della fedc.pcr opporlo a"ful-„ vi in cosc cssenziali, corne sarebbe quando il pre· mini indiscreti.el'arinc dello spirilo cliè la parola lato cccedcsse la sua poleslà, o scomunicasse sendi Dio.Son poleva più npcrlamcnlcLulero.ne Cal­ za far prima monizionc alcuna, o comandasse sol­ vino servirai della parola di Dio conlra Dio. Parla lo pena di scomunica cosc contrarie al comandaI'Aposlolo nell’epislola agli Efesi noil' ultimo capi- mento divino; perché allora si polrebbc dire con lolo.delln rcsislenza chc hanno da fare i fcdeli con- san l’iclro: Obediendum csl magis Deo,quam ho­ Irodel demonio infernale: Lt possitis stare conlra minibus. Act. 5. Ma sebbene è vera la doltrina del insidias diaboli. E poco appresso:/» omnibus su­ Gersonc, lullavia l'inlcnzione dcll* interprété puù mentes scutum lidci. in quo possitis omnia tela essore mollo vclenosa, poichè forso vuole che le nequissimi ignea exlingucrc. Come anco dice gcnli credano chc la scomunica chc noslro Signo· san Pietro: Cui resistite fortes in fide. E san Gia­ rc ha fulminato sia un abuso notorio delle chiavi: como: Resistite diabolo, cl fiigicl a vobis. E que­ essendo per lo contrario uso legiilimoc sanlissimo, slo nuovo leologo applica quesla rcsislenza allé corne si polrebbc chiaramente mosirarc quando si censure del sommo Ponlellce; come sc I'Aposlolo traitasse di questo. in cambio di dire, armalcvi con la fedc c con la 5. La quinta considcrazionc è. chc quando il parola di Dio per resistere al demonio avesse dello prelalo abusa della poleslàdelle chiavi.più sprezarmalcvi con la fedc c con la parola di Dio, per re­ za egli le chiavi. e più gravemenle pccca, chc sistere a Dio nel suo vicario. E quale è quclla fedc non fa il suddito quando non obbedisce al suo ο quclla parola di Dio. che insegna resistere al vi­ prelalo, e di qui si raccoglie, che sia opera me­ cario di Dio? anzi quai è quclla fedc e quclla pa­ ritoria in simili casi resistere in faccia alprclarola di Dio chc non c’insegna adcsscrc soggelli cd to, come fece san Paolo a san Pielro. In quesla obbedire a'prelali di sanla Chiesa? non dice san considcrazionc ci sarebbe assai da dire,ma perché Paolo nel capilolo 13. dell’epistola agli Ebrci: 0- poco fa al noslro proposito, noi dircino solo due bedile praepositis vestris, cl subjacete cis? Non cosc. La prima chc la dollrina del Gcrsone pare dice Cristo isiesso, Maith. 18. Si Ecclesiam non poco sicura e meno fondala, perche lasciando le audierit sil tibi sicut ethnicus cl publicanus? comparazioni chc possono variarsi sccondo le va­ Ma già è tempo, chc veniamo ad osservare 1c rie circoslanze, onde puù csscrc chc oru pccclii considerazioni del Gersonc, c chiaramente dimo- più il prelalo chc usa male la poleslà, ed ora pecslrare, chc o non fanno a proposito o sono er­ chi più il suddito chc non obbedisce: se consideroneo. riamo solamcnlc l'usar male la poleslà.e non il voI. La prima considcrazionc è.che la scomunica 1ère obbedire alla poleslà, maggior peccato c non c la irregolarilà principalmente si fondano nd volcrc obbedire, chc usar male la poleslà: perché dispregio delle chiavi della Chiesa, cioè della chi usa male la poleslà, fa un pcccalo d'ingiuslizia poteslà ecclesiastica.Quesla considcrazionc è vera cd offende un uomo suo suddito: ma chi non vuole intendendo per dispregio la disobbedienza, o vo- obbedire al prelalo che giuslamenlc comando c di­ phamo dire conlnmacia, c non c contraria al fallo spregio la sua scomunica fa un peccato di ribelliodi noslro Signore. nc cd offende la divina maeslà nel suo vicario, c 2. La seconda considcrazionc è,chc il dispregio cosi disse Cristo: Qui vos spernit.me spcrnil.Luc. dell·1, chiavi pud cssere in Ire modi, dircllamcnle 10. e I'Aposlolo nella prima ad Thessalonicense# o indiretlamenleo appa reniement e.Cosi dice I’in- al 4. cap. Qui haec spernit, non hominem sper­ lerprele poco fedelc:pcrchc il Gersonc non dichiara nit, sed Deum. E questo dispregiarc Dio nel suo il lerzo modo con la parola apparenter, ma con la vicario, si chiama dal protela Samuelc nel 1. libro parola interpretative. Lc quali parole sono quasi de’real cap. 15. unasorla d'idolatria. La seconda, contrarie perché apparente c quello chc pare,o non che sebbene in qualche caso puù csscre meritorio è,interpretative è quello chc non parc ed é.Ma po­ resistere in faccia al prelalo: nondimeno per ordi­ co importa queslo fallo al negozio di che si traita. nario c cosa di molio scandalo c di gravissimo cc3. La lerza considcrazionc. è, chc il dispregio ccsso. E il portare quesla considerazione al pro­ delle chiavi nel primo e seconda modo,ragione- posito présenté, per incilare i suddili a dispregia­ volmcnie mérita la scomunica e conseguente- rc i comandamenli del vicario di Cristo, c cosa inmente l’irregolarilà: ma nel lerzo modo non sem sopporlabilc: perché s. Paolo non fece rcsislenza pre merita la scomunica della Chiesa, ma seb­ a san Pietro in materia di obbedienza, ma in mate­ bene quclla di Dio, perché chi pecca mortal- ria di una certa osservanza legale: e pineque a Dio menle è scomunicalo da Dio. In quesla considc- per mosirarc al mondo l’uiniltà di san Pielro, perrazione non ci è allro di male, chc l’ultime parole, metiere chc in un certo arlicolo di osservanza le­ perché parlandosi propriamcnlc délia scomunica, gale, fosse san Paolo più illuminato di san Pielro non é vero chc ognuno.chc pccca morlalmcnle sia e cosi s.Pictro acccllù volenlicri Ia correzionc fra­ scomuntcalo da Dio: allrimcnli non polrcbbcro i terna di san Paolo, massime chc san Paolo era a- — BISPOSTA DEL CAUDINALE BEI.LMIJIINO 503 poslolo c picno di Spirilosanlo non mono di san né anco il Gersonc lc neglicrebbc. E da quesla Pielro: ma in materia di obbedienzn c riverenza , considcrazionc polrà ciascheduno raccorre, che la sappinmo che san Paolo sempre csorla i suddili senlenza di N. S. Paolo V. fulminata conlro i capi ad obbedire a'loro prelali: ed csso slesso venne a della ropubblica Vencla , ha lulli i requisiti co­ Gerusalemmoa visitor san Pielro, cconfcrir «ton lui si esscnziali, come accidentali: c perù si deve IcI’evangolo chc predicava sebbene I'avcvu per rivc- mere, essendo non solo valida, ma giuslissima. Ijzione, come csso IcsliOoo nel primo capilolo del- Perché, sc ricerchi la poleslà legiltima, troverai 1 epistola a’Giilall. Ora chc consegucnza sarebbe chc è poleslà suprema, dala da Dio, universalissi­ quesla: san Paolo aposlolo c vase di clezione, pre* ma, sopra lulli quelli chc preicndono esscrc peco­ sc ardirc di ammonirc s. Pielro; dunque faranno re dcll’ovilc di Cristo, c membra del corpo mistico opera meritoria i popoli a resistere in Caccia al della Chiesa c cilladini della cillà di Dio c dome­ sommo Ponlellce, quando gli comanda sollo pena stici nella casa dcll'islesso Dio. Che sia poleslà udi scomunica? quesla non sarebbe conseguenza di niversalc si vede c.hiaro in quelle parole: Quod buon logico, ma di perverso scismalico. cumque solveris. Mallii. 1(>. E che sia sopra lulli G. La sesla considerazione é.che pud dorsi ca­ si vede in quelle alire parole: Pasce oves meas , so tale.che uno non obbedendo al prelalo sia di- Joann. 21. Dove non si restringe a quesle o quelle spregialore delle chiavi, ed un allro similmenle pecore, ma rinchiude tulle quelle che sono suc: c non obbedendo. non sia dispregialore perché chi queslo non crcde non c caltolico. Sc ricerchi quel primo crcderà. che la senlenza del prelalo 1’uso legillimo, troverai che non ci sono mancale sin giusla, o perallra ragione crederù che ci sia mollt; ammonizioni. né alcuna di quelle cosc che obbligo di obbedire, dove che il secondo supra di riccrca 1’ordine giudiziario. Se linalmenle ricerchi carlo o avrà suflicienlemcnle probabililà chc il la causa,troverai cli’c stala la difesa della ecclesia­ suo prelalo usa male della poleslà delle chiavi. stica immunité,la quale il sacro concilio di Trento In quesla considerazione non ci occorrc allro da sess. 25. cap. 20. dice esser fondai a ncll'ordinadire, sc non che non basin qualsivoglia probabililà zione divina; e nolle coslituzioni de’sacri canoni,e ne probabililà di qualsivoglia abuso della poleslà per la quale sappiamo che molli sanli prelali han­ dello chiavi, per non essore obbligalo di obbedire no comballulo lino alla morte, c Dio ha illustrato al prelalo. Anzi secondo la dolirina comune.aceiù san Tommaso Canluaricnse con infinih miracoli, uno non sia obbligalo di obbedire, bisognn che e 1’ha dichiaralo vero suo mariire, come anco poi sia c« rlo e noIorio die il prelalo in cosa csscnzialc 10 dichiarù la Chiesa, pcr avere sparso il sangue abusi la poleslà: perché è regola generale data da per la libcrlà dell’islcssa Chiesa. S.L’ollava considerazione è che piit pericolo ap­ snnl'Agoslino nel libro 22. conlra Fausto al cap. ia. c scguilala dagli allri, chc il suddito è obbli­ porta Γabuso dellechiavi nel sommo Ponlefice che galo ad obbedire. non solo quando è corio che il negrinferiori.perchè dagli abusi degi’inferiori si superiore non comanda cosa contra Dio, ma anco puù appellare al papa,ma dagli abusi del pupa, quando non è corio se comandi cosa conlra Dio , non si puo appellare se non al concilio generale. perché in caso di dubbio ha da seguilare il giudi- 11 quale non si puo cosi facilmenle congregare.E zio dei superiore, c non il suo proprio ed allora sebbene prima dei concilio di Costanza si leneia solo non ha da obbedire quando è certo, che co­ da molli che non fosse lecilo appellare dal papa manda conlra Dio:poichè como s’è dello di sopra: al concilio: nondimeno fis/esso concilio ha di­ chiaralo espressamente. essore eresia il negare la Obediendum esi Deo magis quam hominibus. Ί. La sellima considerazione è, chc per cono- superiorità del concilio sopra del Papa. Quesla score il dispregio delle chiavi,si ha da guardare considerazione conlicne un errore gravissimo c manifestissimo, e chi molle in campo queslo erro­ lu poleslà legillimo. e ïillegillimo uso della pole sta: e pero ha bisogno di glossa quel dello cornu- re a proposito delle cosc prcscnii, si dimoslra po­ ne, la senlenza del pastore o del giudice, aneor co caltolico. E per cominciare dal concilio di Co­ stanza si dice Ire cosc. La prima, chc dello conci­ che ingiusla si deve temere. Quesla ébuona con sidorozione, e Ia glossa di quel dello coinune si lio non ha dichiaralo in nessun luogo essere ere­ trova ne’sacri canoni, nc'qtiali è quell'islesso del­ sia negare la superiorità dei concilio sopra del pa­ lo: cioè nel decreto di Graziano 11. quaesi. 3. per pa, veggasi, e ri veggasi berne luito il concilio, e molli cnpiloli. c la somma è, eho la senlenza del non vi si Iroveià cosa laie. Lo seconda, che il sudpaslorc si ha da leinere quando è ingiusla, ma va- dello concilio nella i. sess. f.i un decreto,«love dilida:comc quando non gli manca nôssuna pario cs- chiara, chc l'islesso concilio di Costanza rappresenzialp, ma solo qualche cosa accidentale: per c- senla la Chiesa universale ed ha poleslà da Crislo sempio, un legillimo prelalo scomunica un suo immcdialamenle, alla quale poleslà c obbligalo suddito pcr causa giusla, avendolo prima avvisalo d’obbedire ognuno cd anco l’islesso Papa. Il quai ma non lo scomunica pcr puro zelo di gitislizia sib· decreto s’intendc da uomini dollissimi, che non bcnc per odio pnrlicolare die gli porta,o non I'am- pnrli di qualsivoglia Papa, ma del Papa dubbio, moniscc Ire voile o non molle la senlenza in scri­ come era allora, che Ire diversi uomini si tenevano ptis; quesla scomunica è ingiusla, ma valida,c pe­ per Papa ed aveano i loro seguaci, e queslo è ve­ rù si deve temere. Quando anco fosse veramcnle rissimo, clic la Chiesa ha poteslà di dichiarare quai invalida, ma non si sapesse l’invalidilà, si devo si­ sia il vero Papa, e chc quelli che al tempo dello milmenle lemcre, almeno per lo scandalo. Nè mi scisma liligano del papulo, sono obbligati di obboslcndo a provare queste cosc, perché sono obiare, dirc alla senlenza dellaChiesa c del concilio gene- 501 HJSI’OSTA DEL CAIIDIAILE IJELLAIi.MIKO rale. Ma chc quando il Papa ύ canonicamcnle del­ nella Chiesa parlicolarc,cd il Papa ncll’univcrsalc, lo cd indubilalnmonle è tenuto per Papa,sia obbli­ è comc un maggiordomo o maestro di casa gene­ galo di obbedire alla Chiesa o al concilio, da quel rale,nella famiglia di Dio.E siccomc il maggiordo­ dccrelo non si poo raccorre. La Icrza.che quel de­ mo ha poleslà sopra della famiglia, ma la famiglia creto nonpuô avere allra forza che di rimediare allo non ha poleslà sopra di esso, cosi il vcscovo lia scisma.perché non essendo in quel lempo il Papa poleslà sopra la sua dioccsi cd il Papa sopra tutti nel concilio, era quel concilio un corpo senza ca­ la Chiesa, c la dioccsi non ha poleslà sopra il vc­ po, c cosi non aveva aulorilà di dichiararc cose di scovo, nè la Chiesa eziandio congregata nel conci­ fede.nc allrc simili di rnaggiorc imporlanza.E seb- lio ha poleslà sopra del Papa; c perô soggiugne in bene poi papa Martino V. approvô il concilio co· qucU’islesso luogo il Salvatore: Quod si dixerit slanxicsc, l’approvô solo quanlo a'decreti falti con- servus ille in corde suo moram facil Dominus ciliarmcnle, come furono quelli che si fecero con­ meus venire, el caeperil percurrere servos cl an­ tra deU'ercsic di Giovanni WiclelTo c di Giovanni cillas, edere, cl bibere el inebriari venicl Domi­ Hus: ma il dccrelo della superiorilà del concilio nus servi illius in die qua non sperat, el dividet sopra del papa, non fu fallo conciliarmcnlc, cioè eum parlemque ejus cum infidelibus ponet. Dolio con csami c dispute prcccdenli, c con pigliarc i quali parole si raccoglie,che quando il maggiordo­ voli de’Padri, ma fù un dccrelo fallo semplicemen- mo della casa di Dio non si porta bene, non v uolc tc quanlo baslava per rimediare allo scisma. Onde Dio che sia punito dalla famiglia, ma riserba a se poj Pio If. nd concilio manlovano scomunicù chi stesso l’autorilà di giudicarlo c punirlo. Dunquo appcllava dal papa al concilio, c la rncdcsima sco­ secondo le Scrillure .sacre non avendo la Chiesa,e munica rinnovo papa Giulio II. come tcslillca Sil­ per conseguenza il concilio, che rapprcscnl.i Ia vestro, Verbo Excommunicatio, VII. num. 93. E Chiesa, poleslà veruna sopra dei Papa, nc scguila dipoi lulli i sommi Ponlellci la rinnovano nella che non si puù appellare dal Papa al concilio, ma Bolla. della in Coena Domini, e flnalmenlc papa sibbcnc dal concilio al Papa. La medesima verilà Marlino V. col volo dell’islesso concilio di Costan­ rhe abbiamo provola con la Scrillura tesliOcano za. dichiara chc i sospclli di crcsia devono csscr ancora i sacri concilii. Quando s. Marccllino Papa interrogati di molli arlicoli cd in parlicolarc, sc commise quel fallo di sacrificare agl'idoli per licrcdonochc il sommo Ponlcllcc abbia la suprema more dolia morte: si congrogù un concilio grande poleslà nella Chiesa di Dio c ccrlo se la suprema in Sinuessa, per trallarc di questa causa, ma lullo poleslà è nel Papa, non puè essore chc il concilio quel concilio confesso, chc non era in sua poleslà sia sopra del Papa, allrimcnic la suprema poleslà di giudicare il Papa, prima sedes a nemine judi­ sarebbe nel concilio, e non sarebbe nel Papa, c di cabitur. E di qucslo concilio fa monzionc papa Niqui si vede, chc il concilio di Costanza in quel dc- colè primo in un’epislola all’irnpcrator Michele.Sicrcio délia quarla sessione si deve intendere come milmenlc un concilio romano congrcgalo da san abbiamo dello, allrimcnte sarebbe contrario a se Silveslro papa neU’ullimo canone dichiara, chc la sicsso, e quando si ammcllesse contrariété, più si prima sede. ch’è quella del papa, non puù essore dovrebbe credere al dccrcloscôondo fallo dal Papa giudicala da nessuno. Il concilio calccdonesc, che c dal concilio insicme, che al primo fallo dal con­ è uno dc'quallro primi concilii generali, nella 1ercilio senza Papa, cioè dal corpo senza capo. Ma la- za azionc condanna Dioscoro palriarca d’Alessan­ seiando da parle il concilio di Costanza, chc I’o- dria, insicme con lullo il concilio secondo efesino pinionc del Gersonc sia manifcslamcnlc crronca. pcrchè ebbe prcsunzionc di giudicare il Papa di si puù provarc con somma brevilà, con l’autorilà Rom,a. Ora se il primgçpalriarca dopo il romaiio. della Scrillura,dc’concilii c della ragione.1.a sacra insicme con un concilio generale, non ha poleslà Scrillura in ncssnn luogo dà aulorilà alla Chiesa ο di giudicare il papa. seguila chiaramcnle, chc il a'concilii sopra dc’loro paslori, c molio mcno so­ concilio non è sopra del Papa,allrimcnic lo polrebpra del sommo Pastore,ma sibbcnc al rovcscio di­ bc giudicare. Appresso, il concilio quinio romano ce san Paolo negli alii aposlolici al cap. 20. chc sollo papa Simmaco approvô comc proprio dccrelo Dio ba posti i vcscovi per reggere la Chiesa di Dio quella senlenza di Ennodio: Aliorum hominum cd al suo vicario disse Crislo, Mallh. IG. Super caussas Deus voluit per homines terminari: Sedis tume pelram aedificabo Ecclesiam meam, dove istius praesulem suo sine quaestione, reservavit die Crislo faccndo san Pietro fondamenlo della arbitrio. Voluit Petri apostoli successores coelo Chiesa, fu come farlo capo del corpo niislico della lanium debere innocentiam. Nel concilio gene­ Chiesa . pcrchè quello ch’è il fondamenlo nella rale ollavo alia 1.azionc leggiamo cosi: Bomanum cas·, c il capo nel corpo. E noi vediamo, che il Pontificem de omnium ecclesiarum praesulibus capo ha poleslà soprallullo il rcslo del corpo, ma judicasse.dc eo vero neminem judicasse legimus. il rcslo del corpo non ha poleslà sopra del capo. Scrive Paolo Emilio nel 3. libro della sua isloria, Com in san Giovanni al 21. quando Crislo disse a chc essendosi congrcgalo un gran concilio di vc­ Pietro: Puscc orcs jncas.lo fecc paslore di lulto scovi alia presenza di Carlo Magno per ccrle rose ■I suo ovile, e non è dubbio,che I’ovilc non ha au- opposle a papa Leone tcrzo. lulli i veseovi insie­ lontà >opra del pasture, ma sibbcnc il paslore so­ me gridarono. che non era Iccilo a niuno di giudi­ pra dcH’ovilc. Finalmcnlo quando disse il Signore care il somnio Ponlcllcc. 11 concilio gcncrnle talein s. Loc i al 12. Ouis est fidelis dispensator cl ranese sollo Alessandro Icizo, avendo da fare un jCiuLiis. (/ueni constituit Dominus super fami- dccrelo del modo di clcggcrc il sommo Ponlcllcc, itum maud senza dubbio dichiutù, chc il vcscuvo dice chc bisogna in «[ucsla clezionc usure parlico IIISPOSIA DEL CARDINALE BELLARMINO 505 9. La nona considerazione è, che non sincorre lare diligenta, perche se si crri, non si polrù poi aver ricorso ad nlcun superiore, perche non ci è nel disprezzo dette chiavi. quando il Papa abu­ nessuno iu terra superiore, al I’apa.Leggasi il cap. sa enormissimamenle e scandalosissimamenle la Lied, extra de eleclione. Finalmcnto uel concilio sua poleslà.Qucsla considerazione è vers in sè ma lalerancsc sollo Leone X. nella sessione undecima è ingiuriosissima insicme alla sanlilà di nosiro Si­ si determina csprcssamcnle, chc il Papa e sopra gnore cd alla sanla Scde aposlolica. comc sc fosse diqualsivoglia concilio, e chc perù a lui solo locca solila abusarc in quel modo le chiavi «Ici regno del di convocare, di Irasferirc c di liccnziarc i conci­ ciclo. Simili sono le arli degli cretici moderni chc lii. Ora sc gl’islcssi concilii confessano di essere per fare al mondo odiosa la poleslà Ponlilicia.spar· solloposii al Papa, chi avrà ardire di dire, che il gono le più infami calunnie chc la malignilà di Saconcilio é sopra del Papa, o che si possa appella­ lanasso loro capo gli sa insegnare. E dovrebbero i re dal Papa al concilio? Ma vediamo sc la ragione Vcncziani slessi abborrirc c punire simili difenson. fondala nella parola di Dio leslilica l’islcssa verilà. 10. La décima considerazione è. chc non ïncorLa Chiesa sauta non è simile alla repubblicn di Ve­ rono nel dispregio délie chiavi quelli che procunezia o di Genova o d’allra cilla, chc dû al suo do­ rano difendersi conlra tali prclc.se sentenzeper ge quella poleslà chc gli pince; c perù si puù dire mezzo della poleslà sccolare.perché la legge na­ clic la rcpubblica è sopra del principe. Ne anco è turale insegna con forza resistere alla forza. simile ad un regno terreno, nel quale i popoli tra- Quesla c una perniciosa doilrina,c dalla quale pos­ sferiscono la loro aulorilà nel monarca cd in ccrli sono succedere infiniti scandali, pcrchè sebbene casi possono liberarsi dal dominio regio e ridursi quella senlenza è vcra.vün vi repellere licel: cioè, al governo di magistral! inferiori, comc fecero i è Iccilo resistere con violenta alla violenta: nonRomani, quando passarono dal dominio regio al dimeno ha molle limilazioni, perché deve essere governo consolare. Pcrchè la Chiesa di Crislo è un forza inginsla: chc non abbia rimcdio,sc non la forregno perfeltissimo cd una monarchia assoluta.chc za: che la rcsislcnza sia inconlincnle: ed allrc,co­ non dipende da’popoli. nè da essi ha la sua origi­ mc dichiara Silvestro verbo Bellum 2. cgli allri ne, ma dipende solo dalla volonlà divina. Ego au­ dollori chc Irallano quesla malcria,· e perù sc non tem (dice Crislo nel salmo 2.) const il ulus sum rex s’applica a ccrli parlicolari con molla prudenza è ab co super Sion montem sanctum ejus. E DAn­ causa di grandissimi disordini. Quando gli sbirri gelo disse alia Vcrgine, Luc. 1. Dabit ei Dominus prendono qualcheduno c gli legano le mani.ccrlu sedem David patris ejus,cl regnabit in domo Ja­ è che gli fanno violenta c nondimcno non gli è 1ccob in aeternum, el regni ejus non erit /inis.Ed cilo far violenta agit sbirri, sollo prelcslo che si in mille allri luoghi si legge il medesimo. E che puù rcsislcre con violenta alla violento. Similnon dipendn queslo regno dagli nomini Io moslra menle quando si legano i forzali al banco della ga­ Crislo, quando dice: Λ'οη vos me elegistis, sed c- lera sono coslrclli a vogarc; chi dubita che gli si ijo elegi vos. Joan.15.E noi lu coiifesscremo quan­ usa grau violenta? c lultavia non dirà nessuno che do diremo: J'ecisti nos Deo nostro regnum,i\poc. abbia giudizio che gli sia Iccilo sollo il medesimo 5. E quesla è la causa, chc qucslo Regno si asso- prelcslo far violenta al comité parimcnlc quando miglia nelle Scrillure alia famiglia:Quis est servus uno è forzalo dal superiore o ecclesiastico o secoct prudens,quem constituit Dominus super fami­ lare a resti luire ad allri la roba o la lama osservarc liam suam? Mallh. 24. pcrchè il padre di famiglia la fede c le promesse, non si puù dirc chc colui non dipende dalla famiglia,nè lia da Ici la sua au­ cosi forzalo possa con forza rcsislcre c ribellarsi lorilà. Ora essendo qucslo verissimo, nc seguila conlro dei suo superiore. E per lasciare inlinili al­ per necessaria conseguenza chc il vicario generale lri esempi, quando lalvolla i magistrali o principi di Crislo non dipendn dalla Chiesa.ma solo da Cri­ impongono gravezzc a’popoli e ii forzano a pagarslo, dal quale ha lutta la sua aulorilà, comc anco­ le: non credo gli piacerchbc che alcuno insegnasra vediamo nc'regni lcrrcni. che il vicerè non ha se a’popoli a far ribellione sollo prelcslo chc tint l’autorilà del regno, ma dal Ile, nè puù essere giu- vi repellere licel. E chc gran confusione sarebbe dicalo o punilo da’popoli, ma solo rial padrone.Ec­ nelle case e nelle cilla c nc'regni, sc ad ogm forza co diinquc comc il Gcrsone si è ingannalo, o chi si polessc opporre la forza. con dirc. che di ragiolo seguila s’inganna c va contra la doilrina delle nc naluralc è lecilo rcsislcre con violenta alla vio­ Scrillure de’sacri concilii e della manifesta ragio- lenta? Ma se si parla délia forza chc usano i prenc.E sc dicessc quello che solea dire l'islesso Ger- lali, quando con le censure coslringono i suddili sonc, è pure scrillo in san Malleo al cap. 18. Die ad obbedire.ccrio è die non è Iccilo resistere con Ecclesiae, cl si Ecclesiam non audierit, sil libi forza: perché se quello che non vuolc udire la sicut ethnicus, el publicanus: risponderci.chc in Chiesa, deve essere considerato da noi, sccondo il quel luogo per Ia Chiesa s’inlcndc il prolato, ch’è comandamenlo del Signore, comc genlilo e pubcapo della Chiesa. c cosi Despotic san Giovanni blicano; cerlamenle quello che con forza vuolo re­ Crisoslomo horn. Cl. in Mallh. c papa Innoccnzo sistere alla Chiesa,deve essere da noi slimalo peglurzo cap. A'ovil. dc judiciis, e cosi dimoslra la gio che gcnlilc e pubblicano.E quanlo al ricor.su ai pralica della Chiesa universale di lullo il mondo c principi sceolari in rnalcria di scomunichc, già di lulli i tempi, chc chi vuol denuntiare un pecca­ il sacro concilio di Trento ha provvislo, viclando tore alla Chiesa c