nit. PATHUM SOCIETATIS .IliSU DOGMATICA POLEMICA, SCHOLASTICA ET MORALIS PRÆLECTIONIBÜS PUBLICIS IN ALMA UNIVERSITATE WIRCEBURGENSI ACCOMMODATA. EDITIO ALTERA OPERA ET STUDIO PATRUM EJUSDEM SOCIETATIS TOMUS SECUNDUS. I NO et TRINO. DE ANGELIS. APPENDIX DE DEO CREATORE. TECHNY, ILLINOIS LUTETIÆ PARISIORUM. SUMPTIBUS JULIEN, LANIER ET SOCIORUM A. VIA DICTA DE BVSSY, 4 8S2. 4 H···· *v TRACTATUS DE DEO UNO ET TRINO AUCTORE R. P. HENRICO KILBER S. J. SS. THEOLOGIÆ DOCTORE EJUSDEMQUE ET SACRARUM SCRIPTURARUM IN ALMA UNIVERSITATE WIBCiniRGE^M PROFESSORE PUBLICO ET ORDINARIO. TRACTATUS DE ANGELIS AUCTORE R. P. IGNATIO NEUBAUER S. J. APPENDIX DE DEO CREATORE EX OPUSCULIS R. P. LEONARD! LESSU S. ,1, INSTITUTIONES T1IE O L O GIC Æ DE DEO UNO ET TRINO. DISPUTATIO I. DE EXISTE VOA, ESSENTIA ET ATTRIBUTI* DIVINIS. CAPUT 1. DE DEI EXISTENTIA. ARTICULUS I. ΛΝ DEUM EXISTERE POSSIT INVINCIBILITER IGNORARI. 1. Nota. Certum est, Deum ut auctorem cjratiœ nonnisi ex divina revela­ tione nobis innotescere; quare duntaxat quaeritur de Deo utaiictore naturœ, secundum praedicata causæ Universi, gubernatoris ejusdem, legislate i is, vin­ dicis aut praemiatoris, quæ naturaliter cognosci possunt. Ignorantia proprie talis, hoc est, carentia notitiae de existentia Dei in homine adulto et rationis compote, ratione sui præciàe, alia dicitur positiva, sive cum errore positivo, scilicet negatione hujus ex istentiæ conjuncta; alia privativa, sive ignorantia quidem proprie talis, absque eo tamen errore : ratione subjecti et potentiae alia est invincibilis, quando de Deo nequit haberi notitia; sive quia homo nihil omnino cogitat de Deo, ac proinde nihil etiam de inquirenda hac noti­ tia aut ejus obligatione cogitat, sive quia eam inquirere aut invenire non potest; alia vincibilis, quæ per oppositam notitiam vinci potest, praesertim accedente cognitione obligationis sciendi aut inquirendi eam notitiam. Cum vero de notitia Dei omnibus praecepta loquamur, facile colligi potest priorem esse sine culpa, posteriorem autem culpabilem. 2. Dico I. Non datur ignorantia Dei positiva invincibilis. Prob. Ps. 13. 1. legitur: Dixit insipiens in corde suo: non est Deus. Sed si Deus posset invincibiliter ignorari positive, non foret insipiens, qui id in ii. p. 1. 1 ■ο.κ 2 V. -· -7i. l»h DEO L.M). corde diceret : quia nemo stultus est, qui negat quod adhibita omni dili­ gentia cognoscere nequit ; ergo. Hinc Τειπτι.. L. de Speci, c. 2. scribit: .Venio negat, quia nemo ignorat quod ultro natura suggerit, Deum esse uni­ versitatis conditorem. Et in Appi. c. 17. Ilœc est summa delicti nolentium recognoscere, quem ignorare non possunt; ergo. Conf. 1. Moraliter est impossibile, ut quis habeat molivum probabile negandi cxistenliam Dei. quin mullo fortius aut æquale saltem habeat, camdem affir­ mandi; ergo nequit invincibiliter ignorare Deum, cum iu hoc dubio tenea­ tur inquirere veritatem, per modum primi principii ad honeste vivendum requisitam. Huic autem obligationi, si satisfecerit, futilia et nulla detegentur argumenta, quibus existentia Dei impugnari potest: Sin minus, ignorantia non erit absque culpa, nec invincibilis. Conf. 2. Molivum, quo quis ad negandum Deum induci posset, vel foret proprio studio excogitatum, vel aliena.auctoritate persuasum: Sed neutro modo infertur ignorantia illa invincibilis: nam 1°. quidem si tanta valet perspicacia, ut rationes negandi Deum invenire queat, certe fortiores depro­ mere poterii ad cxistenliam Dei affirmandam ; quod idem dicendum est, si rationes aliunde acceptas capere ac pervadere possit: 2°. autem private auctoritati contra communem omnium gentium consensum prudenter et inculpabiliter assensus dari nequit: 3°. denique nulla hactenus publica auctoritas contra Dei cxistenliam emicuit. Athei enim aut nulli reapse fue­ runt, aut admodum pauci; cl hi rursus aut insipientes aut improbissimi : iniquum autem est consentire paucis,stullisel scelestissimis; non sapientibus, honestis ac fere uni versis: adcoqnc nulla auctoritas publica invincibilem ignorantiam reddere potest. 3. Dico IL Nec ignorantia Dei negativa invincibilis datur, saltem per lon­ gum tempus. Prob. 1°. Salomox enarratis falsis numinibus ad ignorantiam idololalrarum culpæ coin incendam, ex Sap. 13. 3. sic arguit: Quorum specie delectati Deos putaverunt, sciant quanto his dominator eorum speciosior est : speciei enim generator here omnia constituit. Aut si virtutem et opera eorum mirat i sunt, intelligant ab illis, quoniam qui hac fecit, fortior est illis: a magnitudine enim speciei et creatura cognoscibililcr poterit creator horum videri. Sed tamen adhuc in his minor est querela. Et hi enim fortasse errant, Dcumquœrenles et volentes invenire. Etenim cum in operibus illius conversentur, inqui­ runt : et persuasum habent, quoniam bona sunt, quœ videntur. Jteruin autem nec his debet ignosci : si enim tantum potuerunt scire, ut possint cestiinarc seculum; quomodo hujus dominum non facilius invenerunt? —2°. Qui ignorat Deum, est culpæ ac pœnæreus, ex Sap. 13. 10. Infelices autem sunt et inter mortuos spes illorum est. I’ 78. 6. EIfunde iram tuam in gentes, quœ te non noverunt, et in regna, quœ nomen tuum non invocaverunt. Ad Rom. 1. 18. Revelatur ira Dei de calo super omnem impietatem et injustitiam hominum eorum, qui veritatem Dei in injustitia delinent, quia, quod notum est DEI, manifestum est in illis. Deus enim illis manifestavit... ita ut sint inexcusa­ biles; ergo ignorantia illa invincibilis dici nequit. Eodem argumento usus est Lactamus L. 1. divin. Inslit. c.2; reliqui vero Patres diserte Deum ignorari non posse enuntiant. quos alibi recitabimus. AN EXISTENTIA DEI INVINCIBILITEfl IGNOftETUn. 3 Conf. Moraliter fleri nequit, til adultu» rationis compos longo tempore nihil cogitet de Deo, et ad c urn cognoscendum non moveatur; narn ex appe­ titu naturali ad bcaliludinem, nullaque in bonis creatis quiete repcrienda, propellitur ad bonum omni creatura melius: ex boni malique conscientia deducitur ad legislatorem ac ens superius: ex consideratione sive sui ipsius sive hujus mundi provehitur ad universi conditorem; ita nempe, nt saltem cogitatio de illo bono vel superiore vel creatore ingeratur. Ejusmodi autem cogitatio sufficit, ut homo agnoscat obligationem ulterius inquirendi; cui si obsequatur animumque serio applicet, facile certitudinem de Dei existentia assequetur: aut si eam negligal, invincibiliter Deum non ignorabit. Dixi : Saltem per longum tempus ; quia brevi aliquo tempore hominem, præserlim rudem, vivere sine notitia Dei, satis probabile videtur; tum quod nulla necessitate naturali slatim debeant homini occurrere motiva, ex quibus judicare vel saltem dubitare debeat, esse Deum; tum quod homo, maxime rudis, post primum instans morale usus rationis, ita ad breve tempus potest distrahi ad negotia sensibilia, ut non slatim species requisitas habeat ad for­ mandum judicium Dei exislcnlis illativum; quia licet varia possint occur­ rere motiva remota, opus tamen adhuc est longiore discursu. •i. Obj. cont. I. Notitia de Deo existente ad solam fidem perlinet; ergo ab iis quibus non est revelata, impune ignorari, quin et negari potest. Conf. 1°. Sap. 13. 1. et 2. dicitur de idololatris, quod non potuerint intelligere eum, (pii est. Quin si potuissent intelligere, non apparet ratio, cur voluerint potius militiam coeli tanquam numina habere et colere. 2°. Puer a parenti­ bus atheis, quorum dictis plurimum fidit, enutritus, videtur inculpabiliter diam positive ignorare posse Deum ; ergo. R. N. 3. S. Aug. L. 2. de lib. arb. c. I 3. n. 39. Est enim Deus, inquit, et vere summeque est: quod jam non solum indubitatum, quantum arbitror, fide retinemus, sed etiam certa, quamvis adhuc tenuissima, forma cognitionis attingimus. D. Thomas perfectissimam quidem et omnibus numeris absolu­ tam Dei ut auctoris naturæ cognitionem haberi per fidem solam concedit, implicitam vero et confusam etiam ad fidem præambulam cx naturali lumine contendit. Ad Conf. lanl. R. D. Idololatræ non potuerunt intelligere Deum, id est, noluerunt C. non potuerunt proprie ct absolute .V. Rationem, cur Gentiles, quantumvis de Divina existentia naturaliter persuasi, ad idololatriam deflexerint, reddit Apost. ad Rom. 1.21. Cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt : sed evanuerunt in cogitationibus suis ct obscuratum est insipiens cor eorum. Dicentes enim se esse sapientes, stulti facti sunt ; et mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis, et volucrum, et quadrupedum, et serpentium. Ad Conf. 2,m.R. .V. Jss. Puer enim ejusmodi vel ex naturæ instinctu, vel cx conscientia? lumine, vel ex creaturarum voce ad quamdam Dei cognitionem pertingere potest, quidquid sibi parentes aut praeceptores in contrarium curent insinuare. Neque immunis a culpa erit propter domesticam illam instructionem; quibus cum non fideret negantibus ca, quae oculis conspi­ ciuntur vel lumini nalurali sunt obvia, ncquë dicentibus, non est Deus, aures »'î .·. J-i 4 r·'. •■'T · ' bE bEo UNO; pnebere debet. Inde vero etiam disparilas palet, cur rudis ex vitio aut errore instructoris possit errare circa mysteria iidci ex revelatione tantum nota; non vero circa Dei existenliam. a. Obj. cont. 11. Brasiliæ populi. Indique quidam barbari interrogati num, ante Lusitanorumaliorumveadvenhun cl praedicationem, notitiam de Deo habuissent, negarunt ullum sibi Numen fuisse cognitum; ergo datur Dei ignorantia, caque videtur saltem apud aliquos fuisse invincibilis. Conf. Juxta S. Aug. tract. 106. in Joan. n. i. in quibusdam potest haberi ignorantia Dei : Exceptis enim paucis, in quibus natura nimium depravata est, universum genus humanum Deum mundi hujus fatetur auctarem; ergo. R. T. .1. Quod universaliter verum non esse ostendit vita V. P. Josephi Anchietæ; .V. Cons. Vel enim Barbari illi, utpote genus hominum suspicio­ sum ac libertati suæ timens, veritatem hic, ut in aliis quæstionibus sæpe, Lusitanis Celabant; vel quia cultus publicus ac communis non fuerat, sic respondebant ; vel negabant tantum Deum a se fuisse agnitum sub ca ratione explicita, quæ ipsis proposita fuerat; vel suarum de Deo cogitatio­ num aut dubiorum, ob vilœ suæ in voluptates ac barbariem declinationem, postea non recordabantur. I nde consequitur, vel non omnimodam, vel non invincibilem ignorantiam Dei fuisse. Prælerea incredibile est, integram nationem ignorantia Dei invincibili laborare, cum vel ipse Tullius L. 1. de Leg. neget ullam gentem tam immansuetam et feram, quæ licet nesciat, qua­ lem habere deceat, habendum tamen Deum ignoret. Si qui vero singulares homines reperti fuerint adeo hebetes ac plumbei, ut nec ad intimam sui conscientiam cl ad clamorem omnium creaturarum advertere potuerint, infantibus potius aut fatuis adnumerandi sunt, quam ratione utentibus. Jrf Conf. R. D. J. Juxta S. Aug. in paucis saltem quibusdam potest haberi ignorantia Dei omnino et sub quocumque prædiealo cum Deo convertibili .V. sub prædiealo auctoris vel creatoris universi subd. invincibiliter ac diu .V vincibiliter vel non diu C. Depravatio naturae illis voluntaria est, noluntque lumen, ut non cogantur videre turpitudinem suam. Quippe cogi­ tatio de supremo Numiue ad honestatem spectat, quin et fundamentum ac radix honestatis est. G. Obj. cont. 111. Jobi 3G. v. 25. Omnes homines vident Deum; et ad Rom. 1. illis adeo manifesta est Dei existentia, ut sint inexcusabiles ; ergo ne qui­ dem ad brece tempus datur Dei ignorantia invincibilis. Conf. 1°. Perlinet ad divinam providentiam in primo usu rationis instanti excitare aliquam cognitionem ultimi finis, ad quem homo est creatus; ergo nec ad breve tempus datur Dei ignorantia inculpabilis. 2°. Homo rudis et negotiis distra­ ctus nihilominus debet concipi utens ratione; adeoque agere moraliter honeste vel inhoneste : ergo debet implicite saltem cognoscere Deum sub ratione legislatoris et rcgulæ morum, ne, si agat inhoneste, peccatum pure philosophicum emergat. R. ad Ant. I). i* m. p. Omnes homines vident Deum facile C. statim ac in primo rationis usu .V. Similiter I). î4"* p. Adeo manifesta est statim et a principio usus rationis etiam in hominibus distractis .V. intra tempus ali- IjE EXISTENTIA DEI l’KR SE NOTA. quod, quo homo perfecte utitur ratione, adeo manifesta fil ac est, nt sint inexcusabiles C. ;\ Ad Conf. Ie"'. Λ\ A. Quia, licet ad providentiam divinam spectet, concur’ reread ultimi finie cognitionem tempore opportuno ; non tamen necessario excitare per motus subitaneos. D. .1. Ejusmodi horno debet concipi ratione utens plene deliberate ac sufficienter ad actum moralem .V. minus deliberate, aliquatenus impe­ dite, et ad actum moralem non sufficienter C. Supponimus equidem ejus­ modi hominem nec infantem nec fatuum ; sed cum proxima dispositione, qua sicut in negotiis, quibus distrahitur, inferioribus bone ratiocinatur, ita etiam, si de Deo cogitatio incidat, possit recte ratiocinari et inferre Deum : nihilominus quia qqaliscumque rationis usus non est sufficiens ad actum moralem constituendum, ut in hominibus negotio quodam aut attentione aliunde distractis, aut etiam in infante jam adolescente ac in facilioribus propter finem agente, compertum est ; ex conforinitale doclrinæ alibi jam propositae, homini ad breve tempus ignoranti Deum non damus usum ra­ tionis plene perfectum, de quo argumentum allatum recte concludit. ARTICULUS IL AN DEUM EX1STERE SIT PER SE NOTUM. 7. Nota. Procter supernaturalem viam, alteram fidei divinas, alteram visio­ nis inluilivæ, Dei existentia certo cognosci potest : 1°. immediate et sine discursu quocumque; 2°. mediale per discursum demonstrativum; 3°. me­ diale per testimonium gentium ac nationum aliquod Numen agnoscentium. Postremus hic modus non nisi morale ex auctoritate argumentum conticii, de quo Metaphysica pertractat. Nobis discutiendum 1°. an Existentia Dei sit veritas per se, ex sola termi­ norum significatione, manifesta ; 2°. an ea demonstrari possit. 8. Dico. Deum existera non est per se, seu immediate ac sine ullo medio naturaliter manifestum. Prub. Perceptis et penetralis solis his terminis : Deus exist it, intellectus noster sine alio medio ad illius assensum non determinatur : 1. in illis , qui xel de Dei existentia dubitarunt, vel eam nræfracte negarunt : 2. in Christia­ nis Philosophis ac Tin omnem discursum du Conf. Scriptura sup cum ad Rom. 1. 20. Ii termini, Deus, cogitati lionem confusam nob existent iam esse de ral ostenderet immediate esse in rerum natura hæc propositio, Deus quod sil, 1' 6 ί DE DEO CXO. 9. Obj. 1. Singulis hominibus indita est ab universorum auctore ingenita atque anticipata idea sui, seu suæ existent iie : nam Ps. -i. 7. dicitur signa­ tum esse supernos lumen vultus divini; Joan. 1. 9. lucem veram illuminare omnem hominem venientem in hunc mundum; ad Horn. 2. 11. legem scriptam in cordibus gentium omnium. Sed illud lumen, ea lux ac lex juxta SS. Patres est ingenita cuilibet idea ac notitia supremi numinis; ergo Deum existere, perse notum est. Conf. Justin. Apol. 2. dicit de Deo opinionem ac sententiam esse insitam a natura; Tertvl. L. de testim. anima» c. 5. me­ moriam et cognitionem Dei vocat doctrinam naturæ et congenita et ingenita conscientia ; Eiseb. L. 2. Pnepar. Evang. c. 9. Eximium illud quod Dei nomen essentiamque significat, docet ipsius naturæ ductu impressisque animo persese notionibus, vel divinitus potius inspiratis, neminem non intelligere: Arxob. L. t. cont. Gent. c. 33. contendit, cuilibet ingenitum, affixum, immo ipsi pene in genitalibus matris impressum ao insitum esse Regem ac Domi­ num, cunctorum quacumque sunt moderatorem. Idem praeter alios Patres ipsi etiam gentiles Philosophi docent; ergo. R. Hæc aliaque scripturarum testimonia exponenda esse sive de sola na­ turali intellectionis facultate, sive de primis quibusdam veritatis ac honestatis principiis, quæ legem naturalem primariam componunt, patet ex ipsis PP. S. Hier, et Orig. expositionibus, juxta quas etiam de Christo aliisque, sola fide nobis cognitis, naturaliter insita notitia perhibetur. Jd Conf. R. Cognitio Dei potest naturaliter nobis insita dici : 1. imme­ diate ac sine ullo facillimæ etiam consequentiae interventu; formaliter item ac per speciem talem, quæ una sui perceptione reddat veritatem cognitam : 2. mediate ac radicaliter, quando a natura instigamur ad ejus notitiam comparandam, et ab ipsa natura principium aliquod habemus illius, ex quo illam facillime inferimus. Hujus postremæ meminit S. Thomas, q. 10. de ver. a. 12. ad 1. Omnibus naturaliter insitum est, unde (id est, quo me­ diante) possunt pervenire ad cognoscendum, Deum esse; quin et uterque Greg. ejusdem rudimenta posuit : Naz. orat. 28. n. G. Quod Deus sit, ac princeps quaedam causa, quæ res omnes procreavit ac conservet, tum oculi ipsi, tum lex naturalis docent ; illi, dum rebus in aspectum cadentibus aciem affigunt... hæc autem, dum per res oculis subjectas, ac recto ordine collocatas auctorem earum ratiocinando assequitur. Et Greg. M. L. 27. Mor. c. 3. (al. 5.) Eo ipso, quod homo est rationalis conditus, debet ex ratione colligere, eum, qui se condidit, Deum esse. Jam vero cognitionem primo modo naturæ insi­ tam fatemur quidem efficere hanc propositionem, Deus exist it, per se etiam nobis notam, sed dari eamdem atque a Patribus asseri negamus : secundo autem modo a natura insertam de Dei existentia cum Patribus aliisque affir­ mamus; quia pneter notitiam ex parentum institutione et nobiscum agen­ tium sermone haustam, turn ex innato beatitudinis appetitu, tum ex neces­ sitate agendi honeste, tum ex nobis ipsis et magis ex universa natura creata Deum existere facillime inferimus : sed inficiamur ejus opera veritatem illius propositionis reddi ex sese ac terminis manifestam. Inst. t. In idea, qua communis hominum ratio Deum percipit, relucet quæcumque perfectio : sed hæc debet esse congenita et naturæ inspirata, nec potest esse comparata per sensus; tum quia parit in homine judicium firmissimum ; lex autem et i egula firmissimi ac immutabilis judicii e.xtra DE EXISTENTIA DEI PER SE NOTA. 7 finitarum et corporearum rerum ordinem statui debet; him quia idea sen­ sibus comparata non est semper eadem in omnibus; ergo. R. T. M. Quia hæc idea eerie non est prima, quam de Deo habemus, ac forsan non in omnibus, præsertim pohlheis.V. τζη'π. Adrat. Ial". transmissa iterum ejus parle prima, D. secundam; Lex et regula judicii firmissimi proxima ac immediata extra finitarum ac creatarum rerum ordinem statuenda est .¥. remota, mediata ac prima seu ultimata C. sed iV. supp. ad hanc sine ratiocinationis usu perveniri. Praeterea hoc argu­ mentum ex officina Cartesiana depromptum, secundum quam pro primo demonstrationis ac veritatis cognoscendae principio existentia Dei requiri­ tur, fallit in illo expcrimentali atque ad cognitionem de Deo prævio ratioci­ nio : cogito, ergo sum. Ad rat. 2a,ü. 1). Idea sensibus comparata, quæ est mere experimentalis, seu pnecise capta ex sensibili objecti apparentia et organorum perceptione, non semper eadem est in omnibus C. Idea sensibus comparata, quæ potius est rationalis, et ex manifesta conslantique objecti habitudine ac recto ratio­ nis usu exprimitur .¥. Inst. 2. S. Damasc. L. 1. de tidec. 1. Nemo, inquit, est mortalium, cui non hoc ab eo (naturæ auctoro) insitum sit, ut Deum esse perspectum habeat : quin ipsœ quoque res creatœ earumque conservatio ac gubernatio dwinte naturæ majestatem predicant. Quibus verbis cognitionem Dei, quam nobis insitam vocat, distinguit ab acquisita, quæ per discursum ex aspectu crea­ turarum comparatur ; ergo nostra cognitionis naturaliter insitæ distinctio non tenet; præsertim quia alias omnes scientiae quantumvis difficillimae nobis secundo modo naturaliter insitæ dici possent. Conf. 1. Sicut omnes naturaliter ac sine deliberatione appetimus beatitudinem , sic etiam natura­ liter et sine discursu confuse cognoscimus possibile esse ac reipsa dari ali­ quid, cujus cognitione beati esse possumus : sed hoc a parte rei est solus Deus; ergo. 2. Insitum est a natura et notum per se etiam nobis, Deum esse colendum; ergo etiam sic notum est, Deum existere; quia propositio de tortio adjacente magis nota esse nequii, quam illa de secundo adjacente. R. D. A. His verbis insitam Dei cognitionem distinguit ab acquisita Dei notitia, quæ habetur per veram demonstrationem, et insuper non tantum Dei cxislentiam sed etiam essentiam ac perfectiones divinas clarius exhibet, ut verba postrema manifeste indicant C. ab acquisita Dei notitia secundum cxislentiam duntaxal, eaque non per propriam demonstrationem sed facil­ limam ct probabilem consequentiam accepta .V. Λ. et Cons. Quia scientiae, præsertim in statu aliquo perfectiore, nec ab omnibus sed solum a paucis­ simis, nec facile atque discursu omnibus obvio, sed magno labore ac studio acquiruntur : cum e contrario Dei existentiæ notitia minime operosa ratio­ cinatione et discursu facillimo ab omnibus ratione utentibus comparari queat. Ad Conf. lam. D. min. et naturaliter notum etiam omnibus est, sub hac ra­ tione communi Deum contineri, seu illum conceptum cum Deo esse converti­ bilem .¥. non ita est notum C. Sic autem Deus non cognoscitur formal iter ac ut Deus, sed pure materialiter ac identice. Ail 2am. R. D. .1. Per se notum est, Deum esse colendum, si faciat hæc pro­ positio sensum hunc absolutum : Deus existit et est colendus .¥. quia sic est DE DEO 1X0. propositio copulativa, de cujus prima parte hic controvert i tur. Si faciat sen­ sum condilionatumhoc modo : Deus, si existit, est colendus C. Sed inde patet quoque probationem additam intelligendam de propositione absoluta, mi­ nime autem de conditionata. 1Û. Obj. II. Nomine Dei intelligimus ens optimum ac perfectissimum, quo. nihil melius est aut cogitari potest, ut patet ex communi omnium sensu; sed per se notum est, quod ens ejusmodi existât ; quia ex terminis evidens est,, existentiam esse aliquid perfectius et melius, quam non existentiam ; quod ipsum etiam de existentia reali probat S. Axsel. in Proslogio c. 2. Certe. id, quo majus cogitari nequit, non potest esse in intellectu solo. Si enim vel in solointellectu est, potest cogitari esse et in re, quod majus est : Si ergo id, quo ma­ jus cogitari non potest est insolo intellectu; idipsum, quo majus cogitari non potest, est quo majus cogitari potest : sed certe hoc esse non potest. Existit ergo, procul dubio aliquid, quo majus cogitari non valet,et in intellectu et in re. R. Datis promissis .V. Cons, propter transitum sophisticum a sensu conditionato in promissis ad absolutum in conclusione, non purificata prius con­ ditione. Dictum enim in minore est nobis duntaxat conditionate per se notum, hoc nimirum modo : Ens perfectissimum, et quo melius cogitari non potest, existit physice, si est aliquid reale et non solum in apprehensione humana; an autem sit quid realeac physicum, an habeat tantum esse objeclivum in nostra apprehensione, non est ante omnem discursum vel priorem alterius veritatis assensum nobis evidens. Similis fallacia occurrit in hoc Syllogismo : Nomine Trinitatis divinae intelligitur pluralitas personarum per­ fectissima , et qua melius aliquid cogitari nequit : sed cuilibet sanæ mentis notum est, existere pluralitatem personarum perfectissimam, ut ostenditur iisdem rationibus; ergo cuilibet per se notum est, Trinitatem divinam exi­ stere; quod nemo unus adhuc dixit. Itaque R. T. M. D. min. Perse notum est, quod ens ejusmodi existai signate ac objective C. exercite ac physice. Subd. est per se notum in sensu absoluto .V. in sensu duntaxat conditionato et ex hypothesi, quod ens ejusmodi sit reale ac possibile. C. ad prob. D. Ex ter­ minis evidens est, existentiam vel objectivam vel rcalem esse quid melius C. existentiam realem Subd. esse quid melius conveniens optimo reali et exercito C. optimo tantum objective et signato .V. Ex eo, quod quis conci­ piat Deum per modum entis optimi, solum sequitur, quod essentia Dei sic concepta involvat existentiam objectivam, quia totum objeclivum non nisi partes objectivas, seu ejusdem status involvit. Eadem responsio est ad argumentum Axselmi, cujus auctoritati oppono D. Thom. hic q. 2. a. 1. ad 2. Dicendum, quod forte ille, qui audit hoc nomen Deus, non intelligit significari aliquid, quo majus cogitari non possit, cum quidam crediderint, Deum esse corpus. Dato etiam, quod quilibet intelligat, hoc nomine Deus significari hoc, quod dicitur, scilicet, illud quo majus cogitari non potest, non tamen propter hoc sequitur, quod intelligat id, quod significatur per nomen, esse in rerum natura ,sed in apprehensione intellectus tantum. Xec potest argui, quod sit in re : nisi daretur quod sil in re aliquid, quo majus cogitari non potest : quod non est datum a ponentibus Deum non esse. Insl. Ista propc dicas U. Ex en, quod videatur aliquis effectus productus ac existons, nec Ie. infertur recte causam ejusdem actu existera; cum illa jam sæpe desierit esse : nec 2°. causa increata seu Deus absolute colligitur; cum effectus creati saltem in causis æquivocis possunt esse a sola causa creata, v. g. homo ab homine. Cunf. Non potest cognosci vel demonstrari, Deurn existerc, nisi cognoscatur vel demonstretur Dei esse; quia essentia et existentia Dei sunt quid idem; sed nequit per creaturas cognosci ac demonstrari esse vel essentia Dei ; ergo. R. Ad 1. 1). Recte non infertur, causam ejus immediatam et creatam actu existera C. primam ac increatam .V. Causa creata, quamvis existera debuerit, dum effectum produxit, non tamen, dum effectus etiamnum perstat, permanere debet, cum eum ex supposito non conservet; neque etiam perpetuo durare potest, cum non sit, nec supponatur æterna : utrobique contrarium occurrit in causa increata, ac proinde tum æterna, tum necessaria ad rerum omnium conservationem. Ad 2. D. Causa increata seu Deus non colligitur ex quibuscumque effe­ ctibus semper immediate et per quodibet medium C. non colligitur saltem mediato et per aliquod materiæ proporlionalum .V. Ubi cansæsunl univocfe, non ex singularibus, sed ex collectione argumentum pro existenlia Dei sumitur ; ubi vero causa requiritur ccquiooca, a particulari immediatus transitus ad causam increatam fieri potest. Ad Conf. R. D. J/. Non potest cognosci aut demonstrari, Deum existera, nisi cognoscatur aut demonstretur esse vel essentia Dei quoad exislentiam quoad se seu prædicata constitutiva subd. nisi cognoscatur vel demonstre­ tur quoad prædicata constitutiva omnia, seu adaquate Λ*. quoad prædicata saltem aliqua cum Deo convertibilia, scilicet entis necessarii, improducti, a se, vel cause prima*, auctoris universi etc., seu inadæquale C. Sufficit ad cognitionem exislentiæ divinæ habendam notio quædain vel inadæquala vel confusa de Dei essentia, qu:e in quwstione, an est, supponitur, quia alias nec creatura ulla clare cognosci, nec ex effectu aut causa demonstrari QI.OMODO E.XISTENTIA DEI DEMONS!RE1LR. 13 posset, cum nihil in hac vita penitus ac intime secundum omnia attributa percipiatur. Adprob. R. Nihil ex ea sequi : nisi quod cognita ac demonstrata Dei existenlia, saltem imperfecte et secundum aliquod essentiale prædicatuni cognoscatur Dei essentia, præserlim physica. ARTICULUS IV. QUIBUS ARGUMENTIS DEMONSTRETUR DEUM EXISTERE. 16. Nuta. Sicut argumenta alia dicuntur metaphysics», alia physica, alia moralia; sic et demonstrationes : mclaphysicœ sunt, quarum media desu­ muntur ex natura et essentia Dei aut entibus spiritualibus ; physica·, qua­ rum argumenta colliguntur ex materia, mundo et corporibus; morales, quarum motiva vel fundantur principiis prudentiæ, vel a materia mores spectante depromuntur. Triplicis hujus generis argumenta varia afferuntur a variis, inter quos S. Thomas hic q.2. a. 3. proponit quinque ac 1. quidem ostendit admittendum esse primum motorem, 2. causam primam, 3. ens necessarium, 4. ens perfectissimum, 5. Conditorem ac Gubernatorem uni­ versi; atque hinc Deum existera infert. Pleraque ex illis proferemus. 1°. Ens a se seu necessarium intelligimus id, quod quoad suum esse est independens ab omni alio, habetque ex essentia existentiam vel necessitatem existendi. 2°. Ens perfectissimum dicitur, cui nihil perfectionis omnino deest, nec ab alio exceditur. 3°. In ente necessario posse existera idem est ac existera ; quia, cum posse habeatur ab essentia, et existera sit de essentia entis necessarii, posse ac esse in eodem conveniunt. 4°. Similiter posse habere perfectionem vel ejus gradum hic idem est ac habere : cum enim ens necessarium non existât sine perfectione ; sicut ab essentia habet, quod existât, sic ab eadem habet quod tale existât. a°. Omnis limitationis debet esse aliqua causa, siveextrinscca sive intrinseca; hæc vero in ente necessario non alia potest esse, quam propria ejus essentia : neque enim potest limitari ab alio extra se, cum sit prorsus independens ab alio : neque etiam a propria voluntate; tum quia essentiale esse prius est, quam velle : tum quia, si quid ens necessarium habuit in primo esse, vel non habuit, utpotc ab essentia profluens mutari nequit. Itaque, si qua perfectio illi deesset, deberet id fieri ex ejus incompa­ tibilitate cum essentia hujus entis; quæ cum nec assignari, nec dari queat, enti necessario nihil perfectionis omnino deest : neque in hoc etiam ab ullo exceditur ; cum unicus duntaxat Deus sit ; adeoque ens perfectissimum plane est. 17. Dico I. Inter argumenta Metaphysica luin. Est existenlia entis necessarii. Si enim quidquid hactenus extitit vel exislit, mere contingenter existerai, fieri potuisset et jam posset, ut nihil unquam extilisset vel existerai ; quia ens mere contingens dicitur illud, quod ita existit, ut possit non existera, non quidem pro sensu composito, sed diviso suæ actualis existentiæ : sed hoc fieri non potuisset; quia si hoc foret, etiam potuisset fieri, ut nihil unquam esset possibile; cum hac hypolhesi stante, si nihilominus aliquid forat possibile, deberet illud posse existera vel pro- i —-- * .· 11 ! . A·* . « _/*· · . « ✓ DE DEO l .xo. QUOMODO EX1STEXTIA !>E! DEMOXSTEETLn. 13 Λ I . Je*· * ducendo realiter seipsum lanquam causa adæquala quoad primum esse, vel per mutuam duorum causalilalem se invicem realiter producentium quoad primum esse, ut qnodlibet esset causa mediata sui ipsius; quod ulrmnquc impossibile esse evidenter apparet : sed nequit fieri, ut nihil unquam esset possibile; quia possibilitas non est prœdicatum aliquod rei existent*! acciden­ tale et defectibile, sicut existenlia. sed essentiale, necessarium, seu rcipsa ndefeclibile. 2"“. Argumentum est existenlia entis improducti. Si enim omne illud, quod mundus complectitur, est productum; ergo debet esse productum ab aliquo intra collectionem rerum productarum contento, vel ab aliquo extra nume­ rum productorum posito: sed prius dici nequit, quia illud ens lanquam pro­ ductum vel deberet a se ipso produci, vel ab allero vel mediate vel imme­ diate a se antea producto; in quo utroque manifesta est repugnantia, quam agnoscunt ipsi Athei, oh id ad infinitum progressum confugientes; ergo debet dici posterius : sed hoc ipso admittitur aliquod ens improduclum, utpote non comprehensum in universa multitudine rerum productarum, atque hinc ad camdcm non pertinens. Conf. Etiam omisso aliquo processu in infinitum, tota infinitarum causarum productarum collectio est producta, non ab ali­ quo intra collectionem; ergo ab aliquo extra collectionem, seu ab cute improduclo. Prob. 1*. p. Ant. Illud totum non est improduclum, cujus nulla pars nec adæquate nec inadæqnate est improducta, ut patet ex ipsa collectionis naiura; sed nulla pars etiam in collectione causarum infinitarum est impro­ ducta, ut ipsi Athei statuunt; ergo. Prob. 2*. pars. Nec in collectione causarum infinitarum reliqua omnia producerentur ab uno intra collectionem; quia, cum hoc ipsum statuatur productum, deberet vel a se ipso, vel ab alio quod ante produxerat, produci, contra principia ab ipsis Atheis admissa : nec singula forent producta a singulis, quia et hoc implicat; nam in hoc casu (ubi a postremo effectu, qui nihil produxisse supponitur, abstrahi potest; et in infinita collectione cau­ sarum producentium et productarum non sunt producta, quot sunt produ­ centia, ct infinitis productis debent correspondere infinita producentia : sed hoc Geri nequit, nisi duo se mutuo mediate vel immediate producant; ut patet in collectione finita centum hominum, quorum singuli dant et reci­ piunt nummum, quorum duo, si nullus sit dans, qui non sit recipiens, debent mediale vel immediate sibi mutuo dare. 18. Nec dicas 1. Licet singula entia sint contingentia ct producta, tota tamen collectio potest esse necessaria vel i m pro ducta; quia non valet argu­ mentatio a sensu distributive) ad collectivum, in quam tamen utrumque argumentum resolvitur. Conf. Ex eo, quod singula entia sint producibilia, non sequitur posse supponi totam eorum collectionem esse productam ; ergo etiam ex eo, quod singula entia sint contingentia, et possint non existcre, non sequitur, quod possit supponi totam collectionem entium non existcre. Insuper, quamvis quælibet creatui-a possibilis sit producibilis, tota tamen creaturarum possibilium collectio non est producibilis ; ergo a pari. Ad 1. R. Vel illa collectio est quid distinctum ab entibus, vel non. Si pri­ mum : illud distinctum, quidquid demum sit, erit ens necessarium et im- productum, ac consequenter non omnia entia sunt contingentia ac producta : si secundum : manifestum est, quod illa collectio del>eat sequi sortem singulorum entium. Ad rat. 1). Non valel argumentatio lucc in accidentalibus præsertim quan­ titatifs, aut iis, quæ distributioni conveniunt prout distributio est C. non valet in essentialibus, aut in iis, quæ competunt abstrahendo a collectione aut distributione, atque hinc a sensu distribulivo ct collectivo vel a ratione distributionis ct collectionis nullam mutationem accipiunt N. Ad Conf. R. quoad prius Disparilas est : quia imprimis plus requiritur, ut ros sit, quam ut non sil ; adeoqucelsi supponi non posset, omnia entia esse producta, posset tamen supponi, ea non esse existenlia : deinde possunt sup­ poni producta omnia, prout sunt producibilia vel absolute in se, vel relative ad sc invicem, vel relative ad causam producentem ; absolute et in se conci­ piuntur producibilia in infinitum, ita ut qualibet data productione conci­ piatur adhuc possibilis ulterior ; ad invicem si considerantur producibilia, inter ipsa sunt quædam, quæ non possunt simul existcre; relate demum ad causam speciata, cum hæc sit omnipotens et ejus fœcunda virtus exhauriri nequeat, necessario supererunt illi semper infinita entia adhuc producenda : unde variae rationes obstant, quominus supponi possint omnia esse producta : c contra si negetur ens necessarium, nullum momentum obstat, quominus supponi possit, nullum ens existcre. Quoad posterius N. A. Vel enim supponis collectionem creaturarum possibilium esse infinitam actu, vel potentia tan­ tum. Si primum; etiam illa est actu producibilis, cum possibile idem sitae producible : si secundum ; similiter est potentia producibilis, eo scilicet modo, quo est possibilis, h. e. tot et tot créature et creaturarum collectiones sunt producibilcs ita, ut plurcs et plures semper produci possiut. 19. Nec dicas 2. Postrema demonstratio evertit processum in infinitum, etiam a S. Thoma admissum; quia causam aliquam primam atque hinc prin­ cipium infiniti inducit ; ergo saltem non valet permisso illo processu. R. 1°. .V. Supp. Ant. quodS. Thomas infiniti possibilitatem admittat, cum contrarium constet ex ejus summa p. 1. q. 7. a. 4. et q. 4G. a. 2. ad 7. ; qui vero inter Theologos etiam possibilitatem infiniti admiserunt, omnes tamen illud a causa prima necessario dependere statuerunt. 2°. .V. Ant. Quia postrema argumentatio non probat non posse dari infinitum, sed potius instituta est permissa infiniti possibilitate. 3°. .V. rat. A. Nam quamvis demonstretur dari causam primam extra collectionem, non tamen hoc ipso demonstratur etiam causa prima intra collectionem, quia posita infiniti possibilitate, Deus potest infinitum producere simul, vel alia quacumque ratione, quam assignant patroni infiniti. 4°. A'. Cons. primo quidem , quia permisso pro­ cessu illo, non simul permittuntur omnia, quæ ex infinito sequi ab aliis dicuntur, ab aliis negantur, quale illud est de causa prima intra collectio­ nem : hœc enim duntaxat postulanda sunt ahiis, qui processum infinitum admittunt ut absolute verum seu vere possibilem : secundo quia permitti­ mus duntaxat processum præcisive talem, abstrahendo scilicet, an præter illum causa prima necessaria sit vel non : tertio quia, licet argumento allato probaretur etiam admittenda causa prima intra collectionem, non tamen foret vitium argumentationis contra suppositum de infinito permissum, sed I lb nt γ>κο UXd. ‘ r U esset modus argumentandi S. Auasn.xo etiam familiaris, ubi scilicet ab ini lio aliquid ponitur aut permittitur, sed deinde ostenso absurdo quoti ex eo supposito sequitur, idem in fine negatur. 20. Dico 11. Inter argumenta Physica l"®. Est ex hoc mundo visibili. Etenim hic mundus visibilis Γ. non est a se; quia, si esset a se, foret necessarius, adeoqueomnipcrfeclus secundum gradus etiam infinitos. 2°. Non est a casu; tum quia casus nihil est, et ut ens transeat ad existentiam realis causa requiritur : tum quia ex fortuito partium materiæ concursu non potuit coalescere universum hoc innumeris ac variis partibus ad eximiam pulchritudinem, cl ad proprios fines asse­ quendos aptissime dispositis ac proportionalis, et ad commune bonum spe­ cialeque hominis conspirantibus constans : tum quia nemo nisi insanus dixerit, cx fortuito lapidum, lignorum, calcis et arenæ concursu emersisse palatia, ex characterum imprudenti congestione prodiisse poemata, ex simili colorum contluxu coaluisse exquisitam picturam etc. ; adeoque multo minus admirabile mundi opus inde extitisse. Ergo est ab aliquo opifice, et quidem summa quadam sapientia et potentia prædito, sine quibus rerum tot ac tantarum ad fines singulis proprios et ad commune omnium ac speciale hominis bonum tam constans et tam eximia dispositio, convenientia, pro­ portio, coordinatio ac consensio intendi ac perfici non potuit. Hunc autem artificem Deum dicere vel ex hoc maxime licet, quod Athei ideo negent dari Deum, quia nec talem artificem, nec illas perfectiones dari contendunt. 2™. Argumentum est ex uno homine; cujus corpus tam admirabilis ac plane stupendi artificii, cujus anima tot facultatibus ad cognoscendum et libere volendum instructa, atque tot dotibus ornata, cujus denique mira­ bilior adhuc et in nullo Philosophorum systemate salis cl ad captum expli­ canda unio inter corpus ac spiritum causam aliquam summe perfectam exigere manifeste videntur. 2Λ. Xec dicas 1°. Plura sunt in mundo, quorum nullus intelligitur finis: qualia sunt pluvia in deserto decidens, fulmen rupes diruens, muscæ, ranæ, serpentes etc.; ergo pro rebus conditis non est opus sapientia. 2°. Turn mundus, tum ejus ordo est finitus ; ergo sapientia et potentia infinita arti­ ficis inde non cofiigilur. 3°. Iu orbe sunt plura mala; justi etiam sæpc carent bonis, et opprimuntur malis, cum contraria frequenter eveniant in impro­ bis; ergo Deus nec auctor optimus, nec providus gubernator videtur esse hujus Universi. Ad 1. R. T. .1. .V. Cons. Tum quia ex eo, quod non cognoscamus rei cujuslibet finem ab agente intentum, non sequitur, nullum esse operis aut operantis finem : tum quia recte licet inferre agentis sapientiam c.x iis, quo­ rum finem discernimus, et quæ tanquam media ad finem optime assumpta videmus: turn quia bene suspicamur certum aliquem finem operi et agenti esse constitutum, quantumvis nobis ignotum, in iis rebus quæ summa arte et mirabili varietate ab eodem artifice facta cognoscimus. Ad 2. R. Tr. C. Cujus veritatem ratione infinitudinis hic probandam non suscepimus; vicimus tamen contra Atheos, si causam sapientem ab opere QUOMODO EXISTENT ΙΛ DEI DEMONSTRETUR. 17 ipso distinctam concesserint: hoc enim dato facile erit, infinitam sapientiam, si non cx opere ipso, saltem aliunde demonstrare. .d accipitur Salomonis «Sii/,. 14. dictum. Ulraqiic Polytheismi species, quam hic confundere licet, vario argumentorum p ’jT·* ' ARGUMENTA CONTRA POLYTHEISML'M genere oppugnata jnmdndiim est a Christian® Religionis Apologfstis Athe­ nagora, Justino, Tertulliano, Clemente Alex., Μινεπο Felice, Athanasio, Lactantio, aliisque, quorum rationes nonnullas pro unitate Dei confirmanda hic referemus. 32. Dico I. Multiplex' argumentum contra Polytheismum habetur ex ipsa ratione. lum. Est : Natura, cui singularitas individualis est essentialis, numero multiplicari nequit : sed divinitati singularitas est essentialis; quia exi­ stera est Deo essentiale, existerc autem singularium est; ergo. 2nm. Deus est ens summe magnum : sed ens summe magnum par non habet ; ergo necessario est unicus Deus. 3um. Si Dii sunt plures, ergo differunt vel essen­ tialiter, vel accidental i ter, vel etiam numero tantum : et sic nullus erit per­ fectissimus. 4um. Mundus hic visibilis unicus ex diversis partibus in eumdem finem tendentibus resultans non potest explicari, nisi unus admittatur ejus conditor ac rector. 5“m. Admissa semel pluralitate Deorum, multitudinis non erit terminus; cum numerus quo major, eo etiam sit perfectior, neque etiam ratio habeatur, cur hoc numero tantum Dii sint, et non plures : imo eorum numerus erit actu infinitus; quia, sublata semel unitatis necessitate, multiplicitas infinita est possibilis, possibilitas autem Dei tanquam entis necessarii infert actum ipsum et existentiarn. Atqni Deos actu infinitos nullus unquam admisit; ergo nec plures admittendi sunt. 33. Nec dicas 1°. Argumenta, quæ contra Polytheismum allata sunt, æque pugnant contra mysterium Trinitatis; nam 1°. si tenet hoc : Deus est summe magnus, ergo est unus ; etiam tenet istud : persona divina est summe magna; ergo est una persona. 2°. Si tenet hoc : Unus Deus differre nequit ab altero substantialiter, ergo nullo modo; etiam tenet istud : una persona neque accidentaliler neque substantialiter potest di Horre ab alia, ergo nulla ratione. 3°. Si tenet hoc : poterat unus Deus esse auctor universorum, ergo plures Dii superfluunt; etiam tenet istud : sufficit ad universa creanda et gubernanda una persona, ergo plures superfluunt. 4°. Sicut sublata Dei unitate infertur infinita multitudo Deorum; sic sublata personæ unitate inducitur pluralitas personarum inumerabilis. Ergo vel his argumentis non probatur Dei unitas, vel evertitur divina personarum Trinitas. R. Ad I. A’. seq. Disparités est; quia cum Deus sit verbum substantiale et essentiam significans, atque hoc idem etiam sonct ens summe magnum ac omniperfectum, non nisi unum Deum existerc neccsse est : e contra cum per­ sona' non significent substantiam, et summo perfect® dicantur lanium ra­ tione naturæ divinæ, ex hujus unitate non sequitur etiam solitudo personæ. Ad 2. Disparités est; quie ex eodem cepite Dii plures vel naturæ diversi­ tate ut species, vel naturæ separatione ut individua distingui deberent ; atque hinc cum cx utroque haberetur divinæ substanti® limitatio, recte infertur unum tantum esse Deum : quia vero neutro modo personæ ad se invicem distinguuntur, cum sint eadem numero atque indivisa substantia, sed sola personalitate differunt; rite non sequitur esse unam tantum personam. Ad 3. .V. Supp. et seq. Nam imprimis creare et regero non sunt prædicala, quæ conveniant personæ ratione personalitatis, sed competunt ratione na- % 24 DE DEO UNO. turæ : deinde disparilas est, quia cum natura separata separentur etiam ope­ rationes et munera, in diversis Diis etiam foret diversa potentia; unde uno Deo sufficiente aut operante, alter Deus non foret necessarius vel operans : e contra cum non sit dividenda facultas et operatio, ubi non separatur na­ tura, in tribus personis est eadem facultas ct operatio est indistincta, adeo­ que una operante ac sufficiente nequit excludi altera, et sic superlinere vel non operari. Ad 4. .V. parit. Ratio prioris partis patet ex dictis; cur vero posterior mee­ tur, hœc est : quod person© originem inter se habeant absque ulla naturæ separatione, et solis connotatis ac relationibus invicem secernantur, quæ amplius multiplicari nequeant : sicut enim in Deo una est ac indivisa sub­ stantia, sic et generatio una unusque filius ac una dilectio cum uno spiritu est; sed de his plura in Tractatu proprio. ARGUMENTA CONTRA PÛI.YTIIEISMUM. raloribus miserabili fato sublatis. Quamvis autem et veri Dei cultoribus multa adversa evenerint, et templa etiam sint excisa; tarnen id Deo non repugnante et invito, quemadmodum Diis invitis evenisse plura idololatris gentilium scripta ipsa testantur; sed praedicente, atque hæc vel ad poenam impiorum vel ad nominis divini exaltationem acciderunt. 3urn Est ex Polytheorum amen­ tia: quæ apparet 1°. ex notione ac idea, quam sibi contra rationem de Deo fabricant ; cum et malo tribuant divinitatem, et æqualitatcm inter plura summa constituant : 2°. ex ipsis rebus, quas Deos sibi fingunt, nempe cacodæinones, homines flagitiosos vita functos, bruta animantia, res inanimatas, corporum allectiones, artefacla et manuum opera, etc. 3°. ex ritibus ac sacri­ ficiis aut lepidissimis, aut obscœnis, aut immanibus. 4"'" Desumunt plures ex SybiHarum oraculis, ac Philosophorum non minus quam Poetarum aper­ tis testimoniis, quibus illi, quantumvis exterius Polythei, unum quemdam agnoverunt summum Deum, aliorum quidem , sed inferioris conditionis, Deorum progenitorem ac Dominum. I J. 1 34. .Yec dicas 2°. Scriptum universi creationem enarrans Genes. 1. Dei nomine usurpat vocem Elohim pluralis numeri. 1. Joan. 7. eo modo Pater, Filius et Spiritus S. sunt unum, quo spiritus, aqua ct sanguis; sed 1res pos­ teriores sunt subslantiæ essentialiter distincte; ergo et priores, ac conse­ quenter sunt tres Dii. R. .It/ I. Elohim ac Jehova non sunt nisi plura ejusdem Dei nomina, ut paid vel ex ipso Gen. 1. ubi Elohim, qui v. I. legitur creasse cœlum et ter­ ram, v. 26. ait : Faciamus hominem; quod nomen, quamvis sit pluralis numeri, cum verbo tamen numeri singularis utrobiqne construitur. R. Ad 2. D. Eodem modo unum sunt secundum omnia -V. secundum quid subd. per τό eodem modo excludendo unitatem majorem , ac æqualitatcm inducendo .V. secus C. secundum S. Aug. L. 2. cont. Maximin, c. 22. n. 3 Voces spiritus, aqua et sanguis assumuntur hic tantum ut figura cicala ad explicandum Trinitatis mysterium; figura autem ct imago non debet idem esse cum ventate, adeoque in Trinitate potest esse unitas naluræ ac sub­ stantia;, quæ in allatis rebus est tantum concordia testandi divinitatem Christi. 3o. Dico II. Aliunde etiam multiplex argumentum contra Polylheisrmim colligi potest. lum Est ex miraculis pro unitate Dei confirmanda patratis; qualia 1°. sunt ista in Veteri Testamento, quæ præserlim a Moyse facta, aut pro Daniele ac ejus sociis, itemque Machabæis patrata ex ipsis idololatris aut Atheis extorserunt veri et unius .Numinis confessionem. 2°. mulla quæ patravit Christus ad probandam suam cum Patre unitatem. 3°. plura etiam, quæ Apostoli, Confessores ac Martyres ad fidem suam in Deum unum contes­ tandam fecerunt. Nam cum Deus sit, qui facit mirabilia magna solus, nec inveniri possint miracula ab aliquo Gentilium Numine patrata, inde conse­ quitur unum esse Deum, qui ab Hebræis et Christi fidelibus adoratur. 2,“n Est ex idololatrarum punitione: cujus exempla extant in V. T. in vituli conflati adoratoribus, aut ad idololatriam vel idololatres transeuntibus Hebræis, Achabo idololatra, Ochosia Beelzebub consulente, Israelis acJudæ regno vel exciso vel in captivitatem abducto : pisi Christi adventum autem in .Verone, Diocletiano, Maximino, Licinio, Juliano Apostata, aliisque idololalriæ instau- 23 36. Nec dicas 1°. Multa etiam patrata sunt a Diis gentium miracula, prout constat ex idolorum oraculis : ex sanationibus innumeris in templo Isidis ac Æsculapii : ex prodigiis Vestalium, inter quas Tucia vitii accusata in con­ testationem innocentiæ cribro aquam hausit; Claudia navim, Idæ simula­ crum vehentem, sola e vado protraxit; ergo. R. .V. Ant. Nam P. Oracula pleraque erant ambigua: quæ definitius praedicebantur, ex naturalibus causis prænosci poterant : non a Deo sed a dæmonibus ea prodire, poterat sæpius cognosci ex sceleribus per ea suasis : iisdem oraculis vera unius Dei religio confirmabatur. 2U. Diodoro teste in templo Isidis ægroti in somnio monebantur de remedio adhibendo, quod vel fraude mystarum, vel recurrente specie medii a medicis ante auditi, vel dæmonis suggestu contingere poterat : Æsculapii curationes vel ipse Aristo­ phanes suspectas facit, eæque nonnisi admotis medicamentis succedebant, sæpe etiam fallebant. 3°. Tuciœ miraculum vires daemonum non excedit; a quibus id factum ad conciliandam falso numini ej usque ministris auctori­ tatem suadetur, quod Dionysius simul scribat, accusatorem hujus Vestalis postea nullibi comparaisse, licet sedulo pervestigatum. Idem responsum ad Claudiam pertinet; quamvis alii eliarn concedant, non repugnare, quomi­ nus Deus etiam per paganos edat miracula ad veritatis ac innocentiæ testi­ monium. ! [ 37. Nec dicas 2°. Multa etiam miracula patrata sunt a polylheis, et ab ipso Anlichrislo patranda sunt ; ergo. Prob. P. />. ex Magorum portentis coram Pharaone: ex gestis Apollonii Thyanæi, qui puellam revocavit ad vitam, evanuit ex Domitiani oculis, et raptus est in cœlum inter Divorum concentus: ex patratis a Vespasiano et Hadriano, quorum uterque cæcum illuminavit. Prob. 2*. p. ex 2. ad Thess. 2. 9. ubi de Antichrislo dicitur: Cujus est adventus secundum operationem Satanic in omni virtute et signis et prodigiis. R. Vel Magorum miracula non erant vera sed apparentia tantum et sen­ suum illusiones, atque hinc evenit, quod a Moysis miraculis vincerentur; vel aliqua vera eliarn fieri Deus permisit ad sui gloriam, ul Moysi major £ 4 fl SG DEUS EST ENS INCORPOREUM. DE DEO UNO. testas tradita evinceretur. Apollonium artibus magicis deditum fuisse, Philostratum autem scriptorem seculo posteriorem ejus vitam pluribus mendaciis et fabulis incerto auctore relatis infiirciisse, ostendunt praeter Eusebium Caesariensem plures alii. Verum et ea. quro de Apollonio narrantur, aut naturam aut dæmonmn vires non excedunt : nam resuscitationem illius puellæ ipse Pbiloslratus sic proponit, ut dicat vitalis aurro scintillam forte adhuc latentem medicos fugisse: raptus ex oculis Domitiani dromonum ministerio, ab iisdem doceri poterat Ephesi, quæ Romro contigerant: prae­ terquam vero quod maxime varient Historici in morte Apollonii referenda, mirandum sane non videtur, si dromones corpus malefici ac spiritum una asportarint. Miracula Vespasiani ex tenuat ipse Tacitus, Hadriani vero irridet Marus Maximus; unde merito propria miraculorum ratio iisdem denegatur: quanquam et Vespasiano datam a Deo vero miraculorum facultatem concedi possit, ad auctoritatem scilicet illi comparandam, qui tanquam justitiae divina? minister destinatus erat ad templi Hierosolymitani ac urbis excidium Judroorumque per orbem dispersionem. Antichristo non futuram potestatem vera miracula patrandi docet ipsum testimonium allatum, cum integrum sic habeat : In omni virtute et signis et prodigiis mendacibus, et in omni seductione iniquitatis, iis qui pereunt. 38. Observa. Bina sunt hroreticorum de Polytheismo systemata, alterum de duplici principio sumrao; alterum de Æonibus. lum. Jam olirn inter Gen­ tiles disseminatum fuisse certum est ex idololatria? historia. Ægyplii enim in Iside et Osiride duo principia contraria venerabantur: Persa»Oromasdem dicebant causam boni, et Arimanium causam mali ; inter Graecos Philosophos Stoici, praesertim Democritus et Chrysippus, praeter fati necessitatem statuerunt incompositam materiam adversari natura? bénéficié, atque duo hinc adversantia principia agnoverunt. A Stoicis error hic transiit ad Gno­ stics, quorum auctor ab aliis Simon Magus, ab aliis Basilides Menandri a Simone edocti discipulus statuitur. Inter hos Cerdo Basilidis discipulus jam a Tebt. L. de Prroscript. c. 31. commemoratur admisisse duo initia, id est, duos Deos, unum bonum et alterum sœvum ; quo magistro usus Mare ion eamdem hroresin vergente seculo secundo disseminare coepit : latius etiam sparsit Manes, a suis Manicbrous dictus, post medium secui i tertii, quos is sibi 22 discipulos adseivit. Marcionitas oppugnavit Tertullianus integris libris quinque, Iren eus L. 4. adversus hæreses, Clemens Ai.ex. L. 3. Strom.; Manichxos autem præter Epiphanum, Theodoretumaliosque plures luculen­ tissime insectatus est Augustinus, editis tum ante tum post Episcopatum libris pluribus, maxime autem Libro de natura boni cl L. 21. cont. Faustum capitale hoe eorum dogma confecit. 2am. De Æonibus systema ex paganismi fabulis fidei nostrae admixtis penitus consulum atque ad determinatum lum classium tum Deoium numerum limatum est a Valentino seculi secundi hae­ retico, cui se maximis viribus opposuerunt inter reliquos Patres praecipui Iren eis L. 2. adv. haeres, et Tertullianus. L. adv. Valent, hos vide. Sane Deus malus suamet absurditate opprimitur, et quro pro eo facere videntur, passim exigui momenti sunt, ac alibi dissipantur. · 27 CAPUT II. DE ESSENTIA DEI. ARTICULUS 1. AN DEUS SIT ENS INCORPOREUM. Nota. Praeler Polytheos Diis suis humana membra ac sexum tribuentes; praeter veteres illos Philosophos, qui Deum vel ut mundi animam admitte­ bant ; praeter impiissimum Spinosam, sub Dei nomine ipsam rerum univer­ sitatem commentum; circa Dei substantiam e Judrois errarunt Sadducœi qui neque resurrectionem agnoscebant neque spiritum, ideoque ab Arnobio, L.3. c. 12., inter defensores Dei corporei recensentur : a Christianisant simi­ lis aut roqualis erroris accusantur Seleucus et Hermias, a S. Augustino Manichœi, qui docebant Deum infinita mole diffusum esse, non undique tamen, sed Iribus quadris infinitum; a Socrate et Sozomeno Monachi plures Ægyptii, qui seculo quarto in eum errorem desciverunt, quod Deus sit Anthropomorphos, h . e. humana? et corporea? formro, unde et Anlhropoinorph i Iro appellati sunt. 3'.). Dico. Deus purus est Spiritus, omnis corporis expers. Prob. I. ero Script. Joan. 4. 2-4. Spiritus est Deus, et eos, qui adorant eum, in Spiritu et veritate oportet adorare. 2. ad Cor. 3. 17. Dominus autem Spiri­ tus est. Nomen autem Spiritus hic proprie et ad litteram usurpatum, probat finis et intentio Christi, qui priore loco Samaritidem mulierem docet, Deum adorandum non corporeo cultu vel uno tantum in templo, sed mente et ubique, quia nec ipse corpus est, nec uno duntaxat loco inclusus. Tribuit Deo ea, quæ corpori congruere nequeunt, sed tantum Spiritui, qualia sunt immensitas, immutabilitas, immortalitas, et similia attributa. Asserit nullis lineamentis describi, nulla imagine depingi posse Deum, Isa. 40. 18. Cui ergo similem fecistis Deum? aut (piam imaginem ponetis ei ? Ergo. II. ero Trad. Ecclesia, quro Anlhropomorphitas, ex quo orti sunt, semper inter haereticos habuit, in Cone. Later. IV. Cap. Firmiter, sic definit : Una est Dei essentia, substantia seu natura, simplex omnino. SS. PP. omnes uno ore profitentur hanc doctrinam, et pluribus etiam rationibus confirmant; Orig. L. L de Princip. c. 1. n. G. ait: Non ergo aut corpus aliquod aut in corpore esse putandus est ; sed intellectualis natura, simplex, nihil omnino in se adjunctionis admittens..., ut sit ex omni parte μάνας, et, ut ita dicam, ένας et mens. S. Hilar. in Psalm. 129. n. 3. Intelligendum est, Deum incorpora­ lem esse, neque ex partibus quibusdam atque officiis membrorum, ex quibus unum corpus efficitur, consistere. S. Aug. L. 8. de Civ. c. 5. Porro si noster Λ 4T f. < ■Μ 28 DEUS EST ENS INCORPOREUM. DF. DEO UNO. animus corpus non est, quomodo Deus creator animi corpus est ? S. Greg. Naz. Orat. 28. n. 7. .In corpus eum esse dices ? Quonam ergo modo immensus, infinitus, figura? expers est, ac denique ejusmodi, ut nec tangi nec oculis cerni queat?etc. His addi possunt tum consensus Judæorum, qui Sadducæos sem­ per ut hærelicos habuerunt; tum veterum Philosophorum testimonia ab IkETio collecta, inter quos Deum omnis corporis expertem docuerunt Pytha­ goras apud Lactant, de ira Dei c. 11. Xenophanes apud Clem. Alex. Strom. L. 5. p. G0I (ed. Paris. 1629). Plato apud Aug. Conf, ex notione entis necessarii ac omniperfecti ; ex praedicatis immen­ sitatis, immutabilitatis, immortalitatis aliisque similibus; ex Dei pitecellentia pre anima rationali et alio quocumque spirituali ente. < i 40. Aec dicas 1°. Scriptura S. Deo tribuit, quæ corpori sunt propria et ab eo dependent : membra et sensus corporis ex Psal. 33. Oculi Domini super justos; et aures ejus in preces eorum; Genes. 8. Odoralusque est Dominus odo­ rem suavitatis; Isa. 1. Os Domini locutum est; Exod. 6. Redimam in brachio excelso; Job. 10. Manus Domini fecerunt me; Exod. 8. Digitus Dei est hic; Isa. 66. Terra scabellum pedum meorum. 2°. Tribuit ei dimensionem et situm Job. II. Excelsior calo est... profundior inferno... longior terra... latior mari. Isa. 3. Stat adjudicandum Dominus; et 6. Vidi Dominum sedentem super solium excelsum, etc. 3°. Affectiones interiores corporis et sensuum, poenitentiam scilicet ac iram, Genes. 6. Pcenitel me fecisse hominem ; Psal. 6. Domine ne in furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias me; quibus verbis proprietatem affectionum significari probant, quoad lunJ. verba prae­ missa: Tactus dolore cordis intrinsecus: delebo, inquit, hominem; quoad 20!n. autem Laciant. L. de ira Dei c. 5. ubi quamvis neget in Deo esse alias affectiones, irarn tamen locum habere contendit. R. D. .1. Scriptura, quæ corpori sunt propria ab coque pendent, Deo tri­ buit in sensu proprio et secundum litterae rigorem A'. in sensu tropico et secundum modum loquendi cogitandique humanum C. Quandoquidem homo sic comparatus est, ut, qua? pure spiritualia sunt, vix queat intclligere, nisi sub involucro corporeæ cujusdam imaginis; Scriptura huic infirmitati sua verba accommodans,Dei attributa delineavit sub proprietatibus corporis.Hinc intcllignntnr per faciem Dei intima visio et familiaritas, per oculos scientia rerum accuratissima, per aures attentio vel etiam benignitas, per brachium aut dexteram potentia, virtus ac robur, per manus vel eadem potentia vel auxilium aut venia vel pœna, flagellum aut correptio mitior, per digitum summa facilitas vel mirabile artificium aut donum Spiritus sancti, per pedes praesentia vel etiam indignatio in conterendis hostibus : similiter explicantur sensuum vocabula, nempe per auditum gratia et exauditio precum, per odo­ ratum complacentia et delectatio bonorum operum, per gustum et tactum alacritas et operatio : Item per dimensionem Dei exprimitur immensitas, per stationem constantia vel alacritas, per sessionem immutabilitas : denique per poenitentiam Dei ac dolorem proponitur sceleris gravitas et severitas ultionis, per iram autem pœna atque vindicta. Porro hunc esse Scripture sensum constat : 1°. ex eo, quod illa multolies Deum asserat spiritum, nec unquam, nisi ubi de Christo sermo est, corpus tribuat Deo; cui praeterea proprietates pjures cum corpore nullatenus com- *■ 29 ponendas assignat. 2°. Quia vocat Deum subinde lucem, ignem, leonem, ala­ tum etc.; qua; profecto nemo negabit figurate esse intclligenda. 3°. Quia nonnunqiiani, ubi corporeum quid Deo tribuit, caute monet, non esse sensu carnali accipiendum : Job. 10. Numquid oculi carnei tibi sunt, aut sicut videt homo, ct tu videbis? 1. Hcg. 1o. Porro triumphator in Israel non parcet, ct poenitudine non flectetur : neque enim homo est, ut agat pcenilentiamclc. Ilis accedunt testimonia Patrum, maxime S. Aug. ep. 111. (ai. 148). Lactantius autem L. de ira Dei c. 46. et seqq. recte imprimis facit distinctio­ nem inter allectiones vitiorum, v. g. libidinis et avaritiæ, quæ nullo modo competere Deo possunt, et inter affectiones virtutum, quales sunt charilas in bonos, ira in malos etc. : deinde vero has postremas quoad effectum et simi­ litudinem statuit in Deo, quatenus v. g. sicut pater juste iratus punit lilium inobedienteiu, sic Deus punit peccatorem ad emendationem : eas tamen Deo non adseribit quoad affectum seu hujus naturam aut imperfectionem et secundum proprietatem, cum ira in Deo non sit affectio quædam physica aut cum perturbatione conjuncta; Non enim in commotione Dominus, 3. Rcg. 19. 41. Nec dicas 2°. Genes. 1. Homo dicitur creatus ad imaginem et similitu­ dinem Dei : ergo, cum homo corpus habeat, illud etiam Deo concedendum est; præserlim cum Prudentius in Apolhesi v. 1024. et seqq. et Tertull. L. de Resur. carnis c. 6. agentes de creatione hominis, mentionem faciant Divini corporis. Conf. Deus non tantum apparuit sæpius in figura humana, sed etiam homo factus est; adeoque habet verum et humanum corpus nostro simile : ergo. R. D. A. Homo ad Dei similitudinem et imaginem est factus inadæquate et secundum animam duntaxat C. adæquate et secundum omnia .V. Quamvis creatura nulla Deum perfecte repraesentare possit, et res corporeæ, teste lobo, vestigia tantum Dei sint, non autem imagines; interpretes tamen cum plerisqueSS. PP. aniraæcum Deo similitudinem ponunt vel in eo, quod anima sit pure spiritualis, sicut Deus est purus spiritus, vel quod ratione triplicis suæ facultatis, intellectus scilicet, memoriceac voluntatis, quamdam Trinitatis analogiam exhibeat. Alia quidem fuit Prudentii ct Tertulliani commentatio in hunc locum, utpotccum prior traderet, Deum hominis formationem su­ scepturum induisse humanum corpus, sacrisque digitis terram in membra distinxisse; alter vero adderet, Deum in hominis plasmatione futuram Christi Incarnationem menti habuisse praesentem, et ad hanc ideam duxisse ex limo hominem : sed enim licet in hujusmodi opinione dici possit, etiam corpus hominis factum osse ad imaginem alicujus corporis; hoc tamen non erat Deo proprium aut ex natura conveniens, sed aut libere assumptum, aut olini ad hominis redemptionem assumendum. k/ Conf. R. D. J. Deus homo factus est per unionem hypostaticam cum natura humana C. per compositionem, quasi humanitas sit pars Dei .V. Ex unione hac equidem natura humana ad summam perfectionem evecta est, divinæ tamen natura? nihil inde perfectionis aut accessit aut decessit. . ■ ·υ4 30 4 nu. DEUS EST ENS INCORPOREUM. reo uno. Qu.eri> : Quidnam sit sentiendum de quorumdam Veterum circa hanc materiam opinione? 42. Nota. Inter Theologos æque ac Historicos disceptatur, an Deum corpo­ reum esse consuerint Melito Sardensis in Asia Episcopus, vir pietate ac scientia scculo 2’. illustris; Tertullianus sub finem ejusdem seculi scriptor celebris et inter Patres laudari solitus; Audios item seu Aud.eus multorum Monasteriorum prope seculi quarti medium pater, doctrina quidem et monastica disciplina eximius, sed vel odio aliorum vel dogmatum erroneo­ rum causa postmodum exilio nmlctatus; ac tandem S. Epiphanius proxime memorato cwcvus ct suppar. Melitoxem quidem erroris arguunt Petavius, Cave, Joan. Clericus cum aliis; defendunt ITIenninier, Boucat, Tournely et alii; Tertullianum in suspicionem vocant S. Thomas, Petavius, Huetius, Pamelius cl Critici pleriquc; excusant Salai. Alex, aliique cum prioribus patronis : Aedium incusant, quicuinque volunt Anthropomorphitas abeo dictos esse Audianos, et S. Epiphanium etiam Socrates ac Soz nnenus denigrare videntur; sed utrumque communior jam sententia absolvit. De singulis bre­ viter nunc statuendum. I > l· 43. Dicol. Meuto Sardensis probabilius videtur ab errore Anthropomorphitarum fuisse immunis. Halio est 1°. Quia nec Anlln'opomorphitæ, quod sane ad snæ scctæ defen­ sionem non erant omissuri, unquam Mjeutonem laudarunt inter cos, qui eamdcm sccumopinionem habuerunt; nec Scriptores, qui de Anthropomorphilis egerunt, ut SS. Epiphanius et Augustinus, eumdem inter erroris hujus de­ fensores recensuerunt : quin Theodorelus ipse, licet mentem ct opinionem Origenis de Melitone referat, altum tamen silet de eodem, ubi de Anthropomorphitis tractat. 2°. Quia Eusebius etiam, magnus alioqui Origenis admi­ rator, L. 4. Hist., Hieronymus item de Scriptor. Eccles, aliique Melitoxem magnis afficiunt laudibus; nusquam acio incusant de hoc errore, quamvis illius libri meminerint, in quo sc>lo lota Origenis querela fundatur; quorum sane primum facere, secundum omittere non potuissent tanti viri, qui susce­ perant non libros duntaxat Scriptorum recensere, sed et eorum orthodox iain exprimere. Si ais : Gennadius cl Origenes Melitoxem arguunt hujus erroris. Besp. Genxxbiis pnecipitanliæ in judicando ct nimium facilis ad malam partem pro­ pensionis arguitur ab aliis; unde sicut ejus auctoritas non aestimatur, dum Dionysium Alexandrinum hæresis Arianæ et Augustinum novitatis reos fecit, sic nec majus pondus habet, ubi Melitoxem exhibet Authropoinorphilam. Origenis vero testimonium hoc legitur apud Theodorei. Q. 2. in Genes. Ante omnia illud disceptandum est, ubinam conslel istud : ad imaginem : in cor­ pore, an in anima? Videamus porro, quibus utantur, qui prius asserunt; e quorum numero est Mclito, qui scripta reliquit de eo argumento, Deum esse corporeum; unde patet Origenem ex inscriptione libri judicasse de ipso libro, cl hinc Melitoni attribuisse errorem Aulhropoinorphitaium. Veni in sive titulus illius libri ponatur cum Theodorcto fuisse hic : ίνσώαατον είναι τον θεάν, sive cum Eusebio ct Hieronymo iste : περί Ενσώματου θεού; deceptus :n6TI ■ 31 \idelur Origenes,rdum ex eo intulit, Melitoxem statuisse Deum esse corpo­ reum. Main ενσώματον non significare corporeum, sed potius, si ita loqui fas est, corporat uni, ex vocis græcæ notione patet : quare Sixtus Senensis recte reprehendit versionem Thcodorcti a Joanne Pico factam ct proxime recitatam ; Ruimus vero postremam inscriptionem latino reddidit de Deo corpore induto, Chrislophorsonns de Deo incarnato, Heu. Valesius de Incar­ natione Dei. Licet enim liber memoratus alius sit ab eo, qui juxta Anasta­ sium Sinai tam inscribitur περί σαρκώσεως Κριστοΰ, de Incarnatione Christi, (amen in co libro secundum sententiam Prudentii vel Tertulliani sine errore potuit dicere, hominem etiam quoad corpus fuisse formatum ad imaginem Dei. 44. Dico II. Tertullianus, si doctrina ipsius ac sensus unice et rite atten­ datur, jure etiam excusari potest ah errore Anthropomorphitarum. Batio est 1°. Quia in Apolog. c. 10. Deos Gentilium docet esse falsos , eo quod ho­ mines sint iique corporei; ergo existimare non potuit, Deum verum et uni­ cum habere humanum corpus. 2°. Quia plurima de Deo negat, quæ tamen corpori præsertim humano penitus necessario conveniunt, xr. g. esse finitum ct circumscribi loco, esse divisibilem et mutabilem, esse passibilem etc. Sed lum. a Deo removet L. contra Praxeam c. 5., ubi loqucns de modo, quo Deus ante mundi creationem erat, Ante omnia, inquit, Deus erat solus, ipse sibi et mundus, et locus, ct omnia. — 2um. L. contra Hermog. c. 2. scribens, Deum in partes non devenire, ut indivisibilem et inde mutabilem ct eumdem semper, qua Dominus. — 3““. Contra Praxeam c. 29., Quid est enim com­ pati quam cum alio pati? porro... si compassibilis, utique passibilis. Nihil ei vel hoc timore tuo prœstas; limes dicere passibilem, quem dicis compassibi­ lem : tam autem incompassibilis Pater est, quam impassibilis etiam filius ex ea conditione, qua Deus est. 3°. Fides Tertulliani circa Mysterium Trini­ tatis sana omnino est, cum nihil accuratius scribi possit, quam quæ habet Apolog. c. 21. de filio loqucns : Hunc ex Deo prolatum didicimus, et prola­ tione generatum; et idcirco filium Dei et Deum dictum ex unitate substantia} : nam cl Deus Spiritus est. Et L. contra Prax. c. 2. Tres sunt non statu, sed gradu; nec substantia sed forma ; nec potestate sed specie; unius autem subslanliœ et unius status et unius potestatis, quia unus Deus. Sed hæc de Tri­ nitate doctrina stare nequit cum errore de Deo corporeo; ergo. Dixi : Si doctrina ipsius ac sensus unice ac rite attendatur. ΓΠη. Quidem ; quia omnino damus, præter Criticos rcccntiorcs etiam SS. Augustinum et Fulgentium, D. Thomam et Gcnnadium attribuisse Tertulliano errorem de Deo corporeo. Quamvis enim aliqui judicent, S. Augustinum circa mentem Tertulliani videri dubium, eo quod L. de Hærcs. c. 86, dicat : Potuit propterea putari corpus Deum dicere, quia non est nihil, non est inanitas; ibidemque addat cumdem nunquam admisisse Deum passibilem, et nusquam ex eo, quod Deum statueret corporeum, fuisse habitum ut haereticum : fatemur nihilominus S. Doctorem minus fuisse sollicitum de Tertulliano ab hoc errore vindicando ; quin eumdem etiam ut errantem frequenter, maxime ep. 457. c. 4. (al. 490. c. 4. η. 1 L) el L. 2. de Anima ct ejus origine c. 5., exhi­ buisse; quod tamen impedire nos non decet, quominus sine læsionc reve­ renti» tanto Doclori debit», in quaestione critica aliter sentire liceat, et famte 32 I. DE DEo UNO. Tertilliani ikvcre, quantum strictiora veritatis jura sinunt aut imperant. 2U“. Vero addidimus; quia ad Terti luam in hac re doctrinam assequendam observandum est triplici sensu nomen corporis apud veloros fuisse usur­ patum. 1°. latissime et per oppositionem ad inane, vacuum ac nihil ; quo sensu corpus dicitur omne id. quod reale est ac subsistit, et sumpsit seculo quarto Phoebadids Ep. Agencnsis L. contra Arian, c. 20.— 2°. minus late, sed adhuc improprie, et per oppositionem ad id, quod nullis limitibus sive loci sive temporis circumscribitur; quo sensu omne linitum dicitur corpus, et usurpavit S. Hilar. in Maith. c. 5. n. 8.— 3°. stricte ac proprie et per opposi­ tionem ad ens carens materia; quo sensu quidquid certa mole, figura et ma­ gnitudine constat et circumscribitur, usitata loquendi formula corpus dicitur. Si ais 1°. Tertullianus 1. Diserte asserit Deum esse corpus, dum L. con­ tra Prax. c. 7. scribit : (hits negabit Deum corpus esse, etsi Deus spiritus est? Spiritus enim corpus sui generis... sed et invisibilia illa, quacumque sunt, habent apud Deum et suum corpus et suam formam. 2. Non agnoscit aliquod medium inter corpus et nihil; ut patet ex L. de Carn. Christi c. 11. Omne quod est, corpus est sui generis : nihil est incorporale, nisi quod non est. 3. Ani­ mam hominis statuit proprie corpoream, et tamen hoc probat ex eo, quod non sit nihil, cum L. deanim. c. 7. dicat : Nihil est, si non sil corpus. 4. Tri­ buit Deo membra, et passiones non distinctas a passionibus hominum nisi penes accidentia, ut constat ex L. 2. cont. Mare. c. 16. R. Ad 1. et 2. D. Tertullianus asserit Deum esse corpus latissime et im­ proprie sumptum, et non agnoscit medium inter corpus latissime sumptum ac nihil C. Deum asserit esse corpus proprie acceptum, et inter hoc ac nihil non agnoscit medium .V. Tertvlliams contra Praaeam plus non intendit, quam Deum non esse nihil, vacuum aut inane; salis autem in utroque textu ostendit, se non agere de corpore proprie dicto per additam restrictionem : corpus sui generis ; præsertim, cum etiam L. contra Hermog. c. 35. scribat : Ipsa substantia corpus est rei cujusque; et contra eumdem, qui materiam aeternam ucc spiritualem nec corporalem volebat, demonstrat dari substan­ tiam incorpoream stricte et proprie loquendo, quæ tamen corporis appella­ tionem aliquo et latissimo sensu sartiri queat. Ad 3. D. Similiter : probat animam esse corpus late ac improprie sumptum ex eo, quod non sit nihil C. proprie sumptum .V. Pro suo de animæ eorporeilale errore alias omnino rationes aiïerl, simulque docet Deum non esso tale corpus, visibile scilicet et passibile, quale volebat animam. .Id 4. D. Tribuit Deo membra tropice C. proprie .V. Hem passiones ab humanis non distinctas nisi penes accidentia, quæ spectant ad corpus ipsum cl illud arguunt, adeoquedistinctionem essentialem inferunt C. non distinctas nisi penes accidentia qiuecuinqne, et in simili natura et substantia .V. De membris humanis Tertullianum inter et Marcionem nulla quicslio erat, sed de animi molibus tantum ; quos Marcion a Deo. ut ejus providentiam nega­ ret, exclusit, Tertullianus autem admisit, et comparatione humanorum membrorum in Scriptura memoratorum explicavit, addens membrorum et passionum nomina Deocl homini posse esse communia, licet res nominibus expressæ sint prorsus diverse : unde membra in Deo nec agnovit nec agno­ scere fatebatur nisi tropice talia. Passiones in Deo a Tertulliano admissas aliqui negant, asserunt alii : quod si eas admisit, statuit ab omni principio DEUS EST ENS INCOHIOHEUM. 3*3 corruptorio immunes, ac proinde expertes omnis motus in corpore et altcralionis in animo , ni ex cil. L. et c. palet. 45. Dicolll. Ai diis contendebat quidem tenacius hominem ratione cor­ poris ad Dei imaginem fuisse factum, Deum tamen Anlhropomorphon non admisit. Halio est 1°. S. Epiphanii silentium, qui cum primum dogma im­ pugnavit, de postremo errore plane nihil meminit. 2°. Ejusdem S. Docturis ratiocinium, quo contra prius illud Audianæ doclrinæ caput pugnans arguit, exinde sequi Deum esse Antropomorphon. Hæc enim ratiocinatio foret in­ sulsa, si Audius Anlhropomorphita fuisset ; in casu tamen contrario recte ac legitime urgebat. 3°. Testimonium, quo idem S. Epiphanius fatetur Acdii sententiam fuisse Catholicam dc Trinitatis mvstcrio. Fides autem de hoc d Catholica stare nequit cum errore Anthropomorphitarum. Sidis. S. Auc. et Facundus Audianos,Thcodoretus autem Audium ipsum hujus erroris reos faciunt. R. Prævalere hic debet auctoritas S. Epiphanii ctcoœvi et accurati examinatoris hujus controversia», priée memoratis Patribus et ætalc posterioribus et minus etiam in hac re curiosis, ut ex eo colligitur, quod Aug. et Facundus discipulos Audii errore nominis Vadi anos vocaverint. Deinde magistrum duntaxat, non vero discipulos vindicamus ab errore, qui ex horum ignorantia et rusticitate ortum duxit : unde tamen et ex dogmate Audii circa imaginem Dei suspicionem suam Thcodoretus traxisse videtur. 46. Dico IV. S. Epiphanius nulla ratione Anthropomorphitis est annume­ randus. /td/iocst, quia voce cl scripto eorum errorem damnavit. lum. quidem narrais.Hier, in L. cont. Joann. Hieros. η. I l.quo docet, quod,cum Joannes Patriarcha Hieros., praesente S. Epiphanio, insurgeret contra Anlhropomorphilas, et illum tacite vel ut hujus erroris reum traduceret, S. D. sermonem capiens : Cuncta, inquit, quæ locutus est collegio frater, celate filius meus, contra Anthropomorphitarum hceresin, bene et fideliter locutus est, quæ mea quoque damnatur voce : sed æquum est, ut quomodo hanc hceresin condemnamus, etiam Origenis perversa dogmata condemnemus. 2um. constat ex ejus Panario, ubi hærcsi 70. Audium reprehendit, quod imaginem Dei in hominis corpore reponeret, quæ opinio vel fundamentum vel occasio fuit hæresis prædiclæ; atque in hujus dogmatis impugnatione Deum ostendit incorporeum, invisi­ bilem et Spiritum omnes Spiritus exsuperantem. Si ais. Socrates et Sozomcnus narrant, S. Epiphanfum abjecte sensisse de Deo, cl incusatum fuisse de anthropomorphitarum hærcsi; habuisse amici­ tiam cum Theophilo Alexandrino, qui Monachos Anthropomorphilas in com­ munione retinuerat ; cum eodem in Conciliis damnasse Origenis scripta, qui Deum defendit incorporeum. R. Historici illi prius non asserunt, sedduntaxat referunt Epiphanium erroris accusatum esse (jure an injuria, non expendunt) a Joanne Hieros. acerrimo Origenis defensore, et Theophilo Alex., qui primum contra S. Doctorem inimicitias gessit, postea vel errore detecto, vel redintegrata amicitia, pri­ mam mutavit sententiam. Prælcrea potuit Epiphanius cum Theophilo fovere amicitiam, etsi diversam ab eo circa quædam dogmata gereret sententiam : potuit Theophilus monachos ex ignorantia errantes tolerare, aut ex com­ muni contra fratres longos odio, amicos habere sine conspirante in dogmatiii. 3 -··>· 34 DE DEO UNO. cis mente. Denique alias ob causas Origenis scripta esse damnata palet aliunde, et memorata Concilia nihil erronei habuisse constat ex laudibus, quas D. Hieronymus illis iliorumque Pnesidibus dedit. ARTICULUS 11. AN DEVS IN SLA ENTiTATE COMPLECTATUR OMNES PERFECTIONES? . i λ *7 ·» 4 47. .Vota. Perfectiones, quæ Deo insunt, ali® sunt plane divina·, h. e., quæ soli Deo conveniunt : aliæ dicuntur creala·, h. e.,qu® etiam creaturis communicantur. Creata perfectio vocatur mixta, vel secundum quid, quæ licet in se bona, habet adjunctam aliquam imperfectionem : simplex, vel simpliciter talis, quæ quidem nullam involvit imperfectionem, stare tamen nequit cum alia perfectioneæquali ‘.simpliciter simplex, quam definit S. Ans· in Monui. C. 14. quæest melior ipsa, quam non ipsa, h. e., quam omnis per­ fectio cum ipsa incompossibilis seu ei non idenlificabilis; undead hanc Theo­ logi requirunt geminam conditionem, nempe ut ratione sui et formaliter non includat aliquid imperfectionis, neque etiam excludat aut excludatur ab alia perfectione æquali vel majore. Potest autem perfectio contineri vel for­ maliter, cum secundum se seu formam ac naturam propriam inest enti; vel eminenter, si inest perfectio allions ordinis, quæ aliam perfectionem producere potest, vel idem pneslare, quod illa alia perfectio præstal. Ex quo postremo etiam patet, quid sit virtualiler vel cequivalenter in altero contineri. 48. Dico I. Deus aliquo modo in sua entitale continet omnes omnino per­ fectiones. Prob. Exod. 33. 19. Deus de se .Moysi loquens inquit: Ostendam omne bonum tibi. Sed nisi Deus aliqua ratione contineret omnes perfectiones, non esset omne bonum; cum quaelibet perfectio sil bonum. S. Aco. enarr. 2". in Ps. 26. n. 8. Deum vocat Bonum omnis boni; S. Dionysus autem de div. Norn. c. 5. §. 4. Deus, inquit, non quoquo pacto est ens, sed simpliciter et incircumscripte totum in se esse pariter ambit; Et Damasc. L. 1. Orth. Fid. c. 12 (al. 9.) dc Deo ait : Universum id, quod est, tanquam immensum quod­ dam et infinitum essentiae pelagus complexu suo continet. Conf. Deus est ens a se, hoc autem omniperfecturn est; Deus est ens, quo melius cogitari non potest; quod praeter Scripturam Ps. 44. 3., ac Eccli. 43. 33., Baruch. 3. 25. id innuentem, recta etiam ratio postulat. Sed tale ens non foret, nisi omnes perfectiones contineret. Demum si aliqua perfectio possibilis non contineretur aliqua ratione in Deo, illa esset possibilis, ut supponitur; et simul non esset possibilis : non enim posset existere a se; quia nihil se ipsum producere valet: neque a Deo; quia Deus nullo modo illam haberet : neque a creatura; quia si Deus illam nullo modo habeat, creatura mullo minus habet, cum h;ec nihil boni teneat, quod a Deo tan­ quam a prima omnium causa non acceperit, ad Rom. 11. 17. Ex ipso, per ipsum, et in ipso sunt omnia. Ergo. 49. Dico II. Deus perfectiones mixtas continet tantum eminenter, simpli citer simplices formaliter. DE ESSENTIA DEI PHYSICA. 35 Prob. I1, pars. Deus perfectiones mixtas contincl aliquo modo: sed non continet forma litor; quia secundum propriam formam sumptæ adversantur nobiliori perfectioni, cl aliquid defectus aut imperfectionis in se continent, ideoque in C. Later IV. (Labb. t. 11. p. 148.) damnatus est Ai.maricus , qui contendebat creaturas omnes de Deo vere ac proprie dici posse; ergo con­ tinet eminenter lanium. Dein quidquid in perfectione mixta bonum est, in Deo habetur excellentiori modo; agnoscit id Psaltes canens Ps. 93. 9. Qui plantavit aurem, non audiet ? aut qui finxit oculum, non considerat? Isa. 6G. 9. Numquid ego, qui alios parere facio, ipse non pariam, dicit Dominus. Et S. Alg. L. 5. de Trim c. 1. n. 2. Sic intelligamus Deum sine qualitate bonum, sine quantitate magnum, sine indigentia creatorem, sine situ prcesidenlem. Demum perfectiones mixtas Deus producit per suam omnipotentiam, et quod ill® non absque defectu praestant, ipse cum singulari excellentia ac sine ulla imperfectione præstat. Ergo. Prob. 2’. pars. 1°. Perfectiones simpliciter simplices insunt Deo secundum propriam sui rationem ac formam, et dc eo affirmantur sub propria notione et appellatione, ut constatai) inductione perfectionum ejusmodi, quarum aliquae recensentur Prov. 8. 14. Meum est consilium et œquitas, mea est pru­ dentia, mea est fortitudo; ergo. 2°. Ex eo, quod Deus sil ens, quo melius et perfectius cogitari nequit, recto arguitur in illo contineri formaliter perfe­ ctiones, quas melius est formaliter habere quam non habere : et nulla in ejusmodi perfectionibus est ratio, vi cujus prohibeantur Deo formaliler inesse. Sed tales perfectiones sunt simpliciter simplices: ergo. 30. Observa. Deum non tantum omniperfecturn, sed et infinite perfectum esse, h. e.; omne genus perfectionis in gradu eminentissimo continere, ex iisdem rationibus probatur. Hinc S. Hilar, in Ps. 144. n. G. Hœc, inquit, Dei prima et preeeipua laudatio est, quod nihil in se mediocre, nihil circum­ scriptum, nihil emensum et magnitudinis suce habeat et laudis. Virtus ejus opinione non clauditur, locis non continetur, nominibus non enuntiatur, tem­ poribus non subditur...... Finem magnificentia ejus nescii, et aliquam emen­ tiendi se opinionem immensa magnitudo non patitur. Extenta ubique, extenta semper est, hanc habens infinitudinis suce laudem: cceterum omnem intelle­ gentiam infinitee hujus in se qualitatis excedens. Unde patet, aggrega!nin ex Deo et creaturis non esse aliquid Deo solo perfectius, quia ratione non minus quam D. Augustini L. 6. dc Trinil. c. 8. testimonio constat, infinitum augeri non posse; praeterea vero per additas creaturarum perfectiones aggregatum illud non nisi solo numero, minime vero excellentia crescit ; imo etiam ob adjunctos illis defectus excellenti® aliquid amitteret. ARTICULUS 111. Qf.ENAM PERFECTIONES CONSTITUANT ESSENTIAM DEI PHYSICAM ? 51. A ota. Statum realcm seu essentiam physicam Dei hic non posse sumi pro composito ex partibus physicis, sed duntaxal accipi pro complexu perfectio­ num Dcorealitcr identificatarum, manifestum est ex hactenus dictis. Potest autem essentia hoc modo spectari vel philosophice, si nempe consideratur 36 DE DEO 0X0. prout est a parte rei in se ac independonter a quovis mentis conceptu; quidquid enim alicui real i ter idcntiticatur, a Philosophis nomine enlitatis physica indicatur : vel theologice, si natura divina praecise sumitur pro Dei­ tate, et prout communicabitis aut communis est tribus Personis; quia hanc usurpationem adhibent Theologi, si de essentia divina ut a personalitatibus quocumque demum modo distincta loquuntur. Ad hanc perlinent perfectiones tum plane divinae, tum creata' simpliciter simplices, seu absoluité necessa­ ria»; non item perfectiones mixtœ, cum Deo formaliter inesse nequeant ; nec etiam prædicata quasi accidentalia, esse Creatorem, Salvatorem, etc., saltem secundum actualem denominationem sumpta. Quare præcipua tantum con­ troversia est circa prædicata relativa Dei seu personalitates, quæ communius pro exemplo perfectionum simplicium adducuntur. 52. Dico I. Essentia Dei physica philosophice sumpta stat in cumulo om­ nium perfectionum necessariarum tam absolutarum quam relativarum. Prob. Quidquid in Deo est, est Dens juxta commune Theologorum axioma a Patribus acceptum : sed omnes perfectiones necessariae tum absolutce tum reZn/HVPSuntin Deo,et quidem formalilerac necessario; ergo Deus sunt. Sed quidquid Deus est, constituit essentiam Dei physicam philosophice sump­ tam, cum hæc sit ipsa entilas Dei, ut est in se; ergo. Conf. Deus, prout est in se ac independenter a quovis conceptu, est ens in omni genere perfectionis infinitum, unum secundum naturam, et trinum secundum personalitates: sed ens ejusmodi pro sui constitutivis dicit per­ fectiones necessarias tam absolutas quam relativas; ergo. 53. Dico JI. Essentia Dei physica theologice accepta stat in cumulo una­ rum perfectionum absolutarum. Prob. Essentia Dei theologice a Patribus consideratur ut communicabilis vel communicata tribus Personis : sed nulla perfectio relativa seu relatio divina uni Pcrsonæ essentialis ac propria communicatur alteri Personæ; et c contrario tamen, quidquid una Persona pnetcr personalitatem habet divi­ nitatis aut perfectionis, etiam alteri communicatur; ergo. Conf. ex C. Later. IV. c. 2., Labb. t. 11. p. 145. A.) quod de essentia theo­ logice sumpta sic definit : Qualibet trium Personarum est illa res, videlicet substantia, essentia, sive natura divina, quœ sola est universorumprincipium, prœler quod alitui inveniri non potest : et illa res non est generans, neque genita, nec procedens. 54. Nec dicas cont. 1. Tota essentia Deitatis est in qualibet Persona, cum secundum diversa Concilia et Patres, quævis Persona sit perfectus, totus ac plenus Deus: sed in quavisPcrsonanon sunt omnes perfectionesrr/u/zca?; ergo. Conf. 1°. Personalitas humana non est de essentia physica hominis, ut palet in Christo habente totam naturam humanam sine humana subsisten­ tia ; ergo nec personali tales divina·. 2°. Perfectiones simplices seu relativae sunt inter se oppositaj ac incompossibilcs ; et æque non continentur formaliler in Deo ac perfectiones mixke ; ergo constituere nequeunt essentiam physicam Dei, utpote entis simplicissimi. R. T. .11. Tota essentia Deitatis sumpta secundum realitalem et idenliti- DE ESSENTIA DEI PHYSICA. 37 calionem in statu rcali est in qualibet Persona .V. sumpta secundum communicabilitalcm et rationem formalem Deitatis quoad prædicata communia et absoluta C. Sicut essentia, sic etiam total itas ac plenitudo esscnliæ jamp/ulosophice jam theologice spectari potest. Ad Conf. P®. Disparitas est, quia personalitatem humanam naturæ hu­ mante essentialem non esse, atque hinc ab ea realiter abesse posse, patet ex ipso argumento allato; adeoque recte dicitur, eamdemad essentiam hominis physicam non perlinere : contrarium vero sequitur ex eo, quod personali­ tates divinæ necessario insint Deo. Ad 2am. D. A. Perfectiones relativæ sunt opposilæ et incompossibiles in ordine ad esse unius Personæ C. in ordine ad esse unius essentiæ naturæ ac substantia! N. Quomodo autem natura divina possit dici substantia una ac simplicissima, licet sibi habeat identificatas personalitates inter se distinctas , dicetur alibi. Præterca Disparitas est, quia ex perfectionibus mixtis formali­ té!· contentis sequeretur in Deo imperfectio; cum illæ sunt cum aliis perfe­ ctionibus melioribus incompossibiles : perfectiones autem simplices sunt tantum incompossibiles cum alia perfectione æquali ; adeoque non inferunt imperfectionem seu defectum perfectionis melioris. oa. Aec dicas cont. 2. Essentia Dei etiam theologice accepta spectatur a parte rei; ergo includit omnes perfectiones. Conf. 1°. Deitas est essentialiter una et trina : sed esse Irinam constituitur per relationes ; ergo essentia Dei essentialiter constituitur per relationes; consequenter easdem includit. 2°. Si una in Deo esset Persona, hæc personalitas esset de essentia Dei physica etiam theologice spectata; ergo et nunc cum in Deo sint 1resPersonæ , 1res personalitates dicendæ sunt de essentia physica Dei theologice accepta; præscrlim cum essentia sine relationibus his spectata videatur esse imperfecta. R. D. A. Spectatur a parte rei ut communicabilis tamen et secundum identitatem formalem, Deitati in qualibet Persona convenientem C. ut ter­ minata in singulis Personis et secundum identitatem etiam realem Ar. Ad Conf. laia. D. M. Deitas physice et philosophice spectata essentialiter ima est et trina C. theologice sumpta subd. est essentialiter, h. e. necessario trina C. est essentialiter, h. e. constitutive, quasi non posset sumi præcisive a personalitatibus N. Ad 2am. T. A. Quia, cum natura per personalitatem non constituatur, sed subsistat, essentia physica theologice accepta sine ea etiam spectari posset. .V. Cons. Disparitas est, quia in primo casu, eo quod personalitas non esset perfectio relativa sed absoluta, non haberetur ulla ratio essentiam secundum alias perfectiones absolutas accipiendi, exclusa personalitate nec realiter nec formaliter tunc distincta : in secundo, qui de facto obtinet, personalitates sunt perfectiones relativæ; quæquia faciunt Personas realiter a se distinctas, quamvis realiter identificentur essentiæ, tamen ab eadem saltem formaliter distinguuntur; quod ipsum etiam sufficit ad essentiam Dei theologice, seu ut præscindentem a personalitatibus, spectandam. Porro essentiam Dei sine relationibus spectatam non esse imperfectam in ratione essentiæ, palet tum ex dictis, tum ex co, quod Paler sit in ratione Dei perfectus, quin tamen ullus dicat Filium esse de essentia constitutiva Patiis. SV 3S DE DEO UNO. ARTICULUS IV. f QUXXAM PERFECTIO CONSTITUAT ESSENTIAM DEI MF.TAI'llYSICAM ? 56. Dico, Essentia Dei metaphysica consistit in ente a se, sive Aseitas om­ nimoda est differentia Dei specifica. Prob. Exod. 3. Moyses ad Israelitas ire jussus. Denin v. 13. sic alloquitur : Ecceego vadam ad filios Israel, et dicam eis : Deus Patrum vestrorum misit me ad nw. S7 dixerint mihi : quod est nomen ejus? quid dicam eis? Cui Deus respondit I 1. Ego sum, qui sum. Ait : sic dices filiis Israel : Qui est, misit me ad cos. l'nde sic arguo : Essentia Dei metaphysica recte explicatur per illum concepimn, quem Deus ipse tanquam sure divinitati propriissimum nobis dedit, ct per quem primo ab omni non ipso nostra ratione distinguitur ; quia, ut S. Hilar. L. 5. deTrin. n. 21. dicit, Loquendum non aliter de Deo est, quam ut ipse ad intelligentiam nostram de se locutus est. Sed imprimis constat, in his verbis Ego sum, qui sum, et qui est, conceptum Divinæ essent iæ maxime proprium contineri; quia Moyses tale nomen vel conceptum talem a Deo petebat, quo audito Israelite intelligerent, eum non propria vel humana auctoritate, sed Dei nomine tanquam ab eo missum venire : ad hunc vero linem ineptus erat quilibet alius conceptus Deo cum creaturis communis aut non proprius ipsi soli. Deinde conceptus illis verbis contentus omnino idem est cum eo, quem nomine aseitatis omnimodæ et independentiæ adæquàtæ intelligimus ; quod sic declaro : sensus illorum verborum ego sum, qui sum potest triplex cogitari; primus, ego sum. qui dependentor ab alio sum vel esse habeo; sed hunc falsum esse, per se patet : secundus, ego sum ex suppo­ sitione, quod sim; sed hic, quamvis verus,non tamen soli Deo proprius est, cum etiam creaturis conveniat : tertius, ego sum, qui mihimet ipsi sufficio ad esse, et independenler ab omni alio habeo esse; atque hic solus uti verissimus est ac soli Deo proprius, sic cum assignato a nobis conceptu manifeste congruit. Denique hunc ipsum conceptum osse primum et primo distinctivum Dei, constat ex SS. Patribus, Hilar, qui L. 1. n. 5. de Trin. ad verba Exodi sic ait : Aon enim aliud proprium magis Deo, quam esse, intelligitur; et in Psal. 2. n. 13. Ipse est, qui quod est, non aliunde est : in sese est; secum esi; a se est; suus sibi est; ipse sibi omnia est. S. Ambr. in Psal. 43. n. 19. de verbis Exodi dicit : Cognoscens mentem ejus Deus, non respondit nomen, sed negotium, hoc est, rem expressit, non appellatio­ nem, dicens : Ego sum, qui sum; quia nihil tam proprium Deo, quam semper esse. S. Auc. in Psal. 134. n. L Aon dixit : Dominus Deus ille omnipotens, misericors, justus; quœ si diceret, utique vera diceret. Sublatis de medio om­ nibus, quibus appellari posset et dici Deus, ipsum esse se vocari respondit... Ita enim ille est, ut in ejus comparatione ea, quœ facta sunt, non sint. S. Hier, in ep. 57. (al. 15. n. 4.), ad Damasum et in c. 3. Ephes, v. 4. ergo. Conf. Omnimodæ Aseilati conveniunt omnes conditiones ad differentiam specificam requisite : 1°. Est prædicatum Dei constitutivum; cum quæcumi-- · · ■-Ί ■ , · .·, ■;·· ■ 5 CAPUT 11. DE ATTRIBUTIS DIVINIS ARTICULUS I. AN DELS SIT IMMUTABILIS? GO. Dico. Deus est omnino immutabilis. Est contra Stoicos, Socin., etc. Prob. I. ex Scriptura. Hæc ob Dei proprietates et naturam ab eo excludit omnem mutationem, quia Malach. 9. G. dicitur : Ego Dominus et non mutor. Sap. 7. 27. In se permanens omnia innovat. Num. 23. 19. Aon est Deus ut [ilius hominis, ut mutetur; Jacob, i. 17. Apud quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio: ubi ad immutabilitatis asscrlæ praestantiam iiitelligéndam juvat observare, a Jacobo Deum vocari Patrem luminum, cl in graeco pro mutatione usurpari παραλλαγή, quæ varium solis in Ortu, Meridie ct Occasu aspectum significat, et pro obumbratione άποσκίασμα h. e. umbram solis ex subjectis corporibus; adeo ut sensus melapharicus hic sit: Deus est Pater luminum, a quo omne bonum derivatur; sed non oritur, non occidit, non recedit, nec ei aliquid mutationis cl umbrae accidit, dum lucem effundit, seu opera ejus apparent. I 42 PE DEO VNO. Conf. Scriptura a Deo excludit mutationem tum ratione substantial ac vitro, quia Exod. 3. 14. dicitur: Ego sum, qui sum ; et I. ad Timotb. (5. IG. Qui solus habet immortalitatem. Tum ratione actuum et effectuum ad Hebr. 4. 13. Omnia nuda et aperta sunt oculis ejus. Prov. 19. 21. Multat cogitationes in corde viri: voluntas autem Domini permanebit. I. Reg. 13. 23. Triumphator in Israel non parcet, et poenitudine non flectetur: neque enim homo est, ut agat pœnitentiam. Tum ratione extrinsecæ innovationis; cum ex oppositione ad cados dicatur Ps. 101. 28. Sicut opertorium mutabis eos, et mutabuntur : tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. Tum ratione temporis aut loci ; cum Deus ætemussit ac immensus. II. ex Traditione. C. Nicænum, referente S. Ambros, L. 1. de Fid. c. 18. n. 120. coni. Arianos definit : Eos, qui dicunt, erat, quando non erat,... aut mutabilem aut convertibilem Filium Dei, anathematizat Catholica et Aposlolica Ecclesia. Lateran IV. c. 1. vocat Deum incommutabilem. Greg. M. L. 12. Mor. c. 17. (al. 33.) in textum Jacobi : Sed quia, inquit, in Deo mutabilitas non venit, nulla ejus lumen umbra vicissitudinis intercidit. Chrysost. et Theodoretus in verba laudati Psalmi, Tu vero, aiunt, immobilem habes naturam et mutatione prœstanliorem; Et Cyril. Alex. L. 13. Thes.: (opp. t. 5. p. 127.) Neque enim idem esset, si in aliud quidpiam, quam est, mutari posset. Ibid, in Baruch. 3. 3. commenlans, Ibi enim, ait, stabilitatem et immutabilitatem divina natura·, et.ut semper eodem modo se habeat significans Propheta dicit : Tu sedes in sempiternum. Anibr. 1. c. c. 19. n. 131. definitioni Concilii hæc subjicit : Arius dicit mutabilem Dei Filium : quomodo ergo Deus, si mutabi­ lis? cum ipse dixerit: Ego sum, ego sum, et non sum mutatus. III. ex Ratione. Omnis mutatio fit vel in melius,vel in pejus, vel in æqualc : sed Deo repugnat mutari in melius ; quia ex natura sua est optimus et perfe­ ctiones omnes in se vel formaliter vel eminenter continet: repugnat etiam mutari in pejus; quia per eam mutationem desineret esse Dens, nempe ens perfectissimum ; hoc autem nec fieri potest ex naturæ conditione, quæ sim­ plicissima est et actus purissimus ; nec ex propria voluntate, cui essentia non subditur; nec ex alio extrinsecc quocumque, utpote a quo Deus tanquam ens a se, liber, immunis ac omnino independens est : denique repugnat mulari in tequale; tum quia quidquid Deus habet, vi suæ naturæ habet, illique tam esse tale, quam simpliciter esse seu existcre essentialiter competit : tum quia hrec mutatio repugnat firmitati et constantiæ, quæ tanquam perfectio sim­ pliciter simplex Deo competit: tum quia si illud æqualc non jam haberet formaliter aut eminenter, nec ab alio accipere posset. Ergo. Conf. Mutatio, quæ Deo accidere concipi posset, vel esset secundum existentiam; sed Deus habet summam exislendi necessitatem : vel secundum formam substantialem ; sed est summro simplicitatis et omnem compositionem realein excludit : vel secundum accidens ; sed lotus est substantia et actus purissimus, adeoque accidentis incapax et omnis potentialitalis ac perfectibilitatis physicæ expers: vel secundum intellectum ; sed Deus jam ab ælerno summe completus et determinatus est ad cognoscendum quidquid cogno­ scit, et quidem uno codcmque actu plane invariabili: vel secundum volun­ tatem ; sed Dei voluntas non transit ab uno actu ad alium, quia hic realiter et unicus omnino est et ipsa Dei substantia ; nec ad contrarium, quia con­ silia format absque ignorantia, praecipitatione ct passione, atque jam ab DE IMMUTABILITATE DEI. 43 ælerno sumine completus est ad volendum et nolendum, quidquid vult aut non vult : vel secundum operationem ad intra ; sed hæc æterna et immntabilisest Deoque essentialis : vel secundum operationem ad extra; sed et hæc non est quid a Dei substantia distinctum : vel secundum tempus aut locum; sed hanc quoque ejusæternilas et immensitas mox ostendenda excludit. Gl. Obj. I. Sap. 7. 22. in sapientia Dei dicitur Spiritus multiplex; et v. 24. Omnibus mobilibus mobilior est sapientia. S. Aug. L. 8. de Genes, ad liti, c. 20. Spiritus creator, inquit, movet se ipsum sine tempore et loco. Ergo. R. Adtext. Script. D. A. Spiritus sapientiæ dicitur multiplex ob perfectio­ nes multas, quas sibi idenlificat, et sapientia mobilior omnibus mobilibus ob vim et efficaciam suam, et effectuum universalitatem C. sensu alio Ar. Immutabilitatem his prædicalis non excludi, palet ex eodem cap., ubi v. 22. idem Spiritus vocatur unicus, et v. 23. stabilis; sapientia autem v. 27. in se permanens omnia innovare dicitur. Ad text. S. Aug. R. cum S. Thoma, D. movet se, nomine motus late sumpto pro quacumque actione C. proprie A’. Inst. 1. Deus variis animi passionibus in Scriptura affectus legitur, pœnitenliæ quidem Gen. G. G. et 8. 21. iræ vero Jercm. 9. 23. et Ps. 105. 40.; tristitiæ Isa. G3. 10. zelotypiæ Exod. 20. 5. etc. Ergo obnoxius est aliquibus saltem mutationibus. R. D. A. Deus legitur animi passionibus affectus secundum verborum pro­ prietatem, quoad ipsam naturam et actiones ejusmodi affectionum N. secun­ dum metaphoram, et quoad effectus praecise illarum C. His autem muta­ tionem non probari in Deo, ostendit S. Aug. L. 1. cont. Advers. Legis et Propli. c. 20. n. 40. scribens : Quando eum pernitet, non movetur et mutat : sicut (piando irascitur, non movetur, et vindicat : quando miseretur, non dolet, et liberat : quando zelat, non cruciatur, et cruciat. Nempe per metaphorieas illas locutiones effectus tantum diversi significantur, et Dei voluntas eosdem sine imperfectione passionum efficiens, ut idem ait L. 2. ad Simpl. q. 2. n. 4. Auferamus ergo ista, quæ de humana infirmitate atque ignorantia veniunt, et remaneat solum velle, ut non ita sit aliquid, quemadmodum erat. Inst. 2. Legitur in Scriptura saepius, Deum mutasse consilium, quod habuerat, ut constat de Ninivitis, Ezechia et aliis; item odisse, quem ama­ verat; reprobare, quem facere salvum volebat etc. ergo. R. Quoad 1. A'. A. Deus enim, quæ voluit, ab æterno voluit; neque Ezechice mortem, ac Ninive subversionem absolute denunciavit, sed hypothetice duntaxat.si nempe vel cursus causarum secundarum, quæ mortem Ezechice exi­ gebant, non immutaretur, vel Ninivitas non agerent poenitentiam. Hæc vero immutabilitati divinæ nihil officere, déclarais. Aug. in Psal. 109. η. 33. his verbis : Nec aliud facit quasi consilio repentino, quod non ex celernitate se facturum esse prase ivit; sed in creaturce temporalibus molibus, quam guber­ nat mirabiliter, ipse non temporaliter motus quasi repentina voluntate facere dicitur, quod ordinatis rerum causis consilii sui secretissimi immutabilitate disposuit. Quoad 2. R. C. .1. .V. Cons. Homo quidem in his casibus mutatur, non vero Deus, cpii uno eodemque incommutabili juslitiæ amore hominem ju­ stam diligit, odit peccatorem, ut S. Aug. in solis similitudine exponit !.. 22. deCiv. c. 2. n. 1. Cum Deus mutare dicitur voluntatem, ut quibus « 44 3BMBEL· DE deo uno. lenis erat, v. g. reddatur iratus, illi politis quam ipse mutantur, et eum quo­ dammodo mutatum in his quæ patiuntur inveniunt : sicut mutatur sol oculis sauciatis, et asper quodammodo e.r miti, et e.r delectabili molestus efficitur, cum ipse apud seipsum maneat idem, qui fuit. Eadem habet in enarratione Psal. 32. ad illa verba : Cum perverso perversus eris. > 62. Obj. II. Ille vere mutatur, qui de non creante fil creans : sed Deus de non creante Tactus est in tempore creans; ergo. Maj. Prob. 1. ex paritate cum qualibet causa efficiente creata : 2. quia actus creandi est aliqua per­ fectio, et quidem de novo accedens Deo ; cum alias, si is in Deo semper fuisset, semper etiam Deum denominasse! Creatorem. 3. quia producta creatura Deus acquisivit denominationem Domini, et jus in creaturam, quod ante non habuerat. R. D. M. Vere mutatur, qui de non creante fit creans per decretum creandi novum, vel novam aliquam perfectionem acquirendo, et in se reci­ piendo C. per actum et decretum æternum, vel precise dando aliquid crea­ tura .v. In Deo autem creante nec decretum novum est, nec nova illi per­ fectio accedit. Ad Prob. 1. R. Actio secundum se in effectu quidem, non autem in agente, mutationem dicit; cum motus non sit in movente, sed in mobili : in agente tamen creato mutatio oritur ex actione, vel per affectum agendi recens con­ ceptum, vel per susceptum in se impetum, vel per relationem aliquam realcm sibi superadditam, vel per aliquod a se decisum : horum vero nihil cum in Deum cadat, di spar it as patet. Nam 1°. Quidem in Deo eadem volitio est, quam habuit ab æterno, ut patet ex S. Aug. L. 12. de Civ. c. 17. n. 2. Potest ad opus novum non novum, sed sempiternum adhibere consilium... In illo autem non alteram prœcedentem altera subsequens mutavit aut abstulit voluntatem, sed una eademque sempiterna et immutabili voluntate res, quas condidit, et ut prius non essent egit, quamdiu non fuerunt, et ut posterius essent, quando esse coeperunt. 2?. Nullum impetum aut allectum alium susci­ pit, ut idem ibidem inquit : Nobis autem fas non est credere, aliter Deum affici, cum vacat, aliter, cum operatur: quia nec affici dicendus est, tanquam in ejus natura fiat aliquid, quod ante non fuerit... Novit quiescens agere, et agens quiescere. 3°. Nec in se relationem superadditam habet, eodem Alg. L. 5. de Trinit. c. 16. dicente : Quod ergo temporaliter dici incipit Deus, quod antea non dicebatur, manifestum est relative dici; non tamen secundum accidens Dei, quod ei aliquid acciderit; sed plane secundum accidens ejus, ad quod dici aliquid Deus incipit relative. 4°. Nec creaturas aliquid esse a Deo decisum, nec Deum operando aliquid ex sua substantia amittere, manife­ stum est ex Script., PP., et ratione. Ad Prob. 2. R. Actum creandi nec esse perfectionem ex parte Dei ab ejus omnipotentia et voluntate distinctam, nec novam et recens antecedentem; est enim solum ex parle creatura· perfectio, vel potius motus ad perfectio­ nem, nempe ad ejus esse. Sequela rationis loco addita, quamvis locum habeat in formis ac denominationibus absolutis, non tamen tenet in accidenlaliter relativis, ad quas denominatio Creatoris, Domini etc., sine aliqua nihilomi­ nus accidentis intrinseca susceptione, pertinet; quia ad has non sufficiunt subjectum ut fundamentum, wd requiritur insuper terminus, qui hic non ab æterno, sed in tempore positus est. dd Prob. 3. II. /A Posita creatura Deus accipit denominationem Domini [ht acquisitionem ulicujus, aut receptionem in se .V. pnecise per mutatio­ nem in creatura C. Ad hoc enim , ut Deus acquirat vel amittat denominalioncm homini, sufiicil, ut producatur vel destruatur creatura ; quia pro­ ducta creatura idem in se manens Deus incipit habere subjectum, in quod jussuum exercere possit : ea destructa desinit habere subjectum ejusmodi; utrobique nulla in Deo, sed in creatura tantum facta mutatione, ut in simi­ litudine de nummo, cum dicitur pretium, exponit S. Aug. L. 5. de Trinit. c. 16. Quod dejuro divino recens acquisito dicitur, falsum est; quia hoc jus est sumina potestas disponendi dc rebus queiscumque creatis ex hypolhcsi, quod existant, estque perfectio incrcala, aeterna, et invariabilis, ntpote summa necessitate Deo conveniens, et solam creaturarum possibilitatem supponens; unde manet semper eadem, sive existant creaturae, sive non. Inst. Deus agnovit olim Incarnationem ut futuram , nunc vero cognoscit ut praeteritam. Item aliter se gessit in Veteri, aliter nunc se gerit in Novo Testamento; ergo est mutatus. Conf. Qui liber est, potest aliquid de novo velle, quod antecedcnter no­ luit : sed Deus est liber ; ergo. R. A’. Cons. In his enim mutatio quidem objecti et effectuum est, nulla cognitionis aut consilii divini ; quia unus, simplex, real i ter indivisibilis actus est, quo cognoscit jam ab æterno rem futuram pro eo tempore, pro quo præsens est, et praeteritam pro eo tempore, pro quo est praeterita; una simi­ liter simplex, invariabilis et indivisibilis volitio ac voluntas est, qua ab æterno pro Judæis voluit hanc Rei publicae et Ecclesiae formam , quam pro Christianis abrogavit. Ad Conf. D. Maj. Qui liber est, et simul creatura, potest aliquid dc novo velle C. qui liber est, et simul Deus A'. Disparilatem inter creatam et divi­ nam libertatem quoad hoc faciunt omnia illa praedicata divina, qua ejus immutabilitatem hactenus ostendimus, quæ tolleretur. Hinc S. Aug. L. 12. Conf. c. 15. n. 18. ex aeternitate probans voluntatis constantiam inquit : Unde non eum modo celte hoc, modo velle illud; sed semel et simul et semper velle omnia quæ vult; non iterum et iterum, neque nunc ista, nunc illa; nec velle postea quod nolebat, aut nolle quod prius volebat : quia talis voluntas mutabilis est, et omne mutabile æternum non est; Deus autem noster ceternus est. ARTICULUS II. AN DEUS SIT ÆTERNUS? 63. Nola. Ætcrnilas sumitur latissime pro duralione vel longissima, vel remotissima : Late, pro duralione, quæ fine caret, licet habeat initium; ulraquc acceptio non raro in Scriptura usurpatur : Minus stride, pro duralione, quæ praecise principio caret et fine : Stricte, pro duralione entis sem­ per exislenlis et summe immutabilis; atque de hac quaeritur. Delinitur a Boetio L. 5. de Consol. Pros. 6. Interminabilis vitee tota simul et perfecta ■ ♦ .♦•L 46 i>e bEo υ.χο. Dicitur Pwsrssio; quia est duralio firma, constans et non deficiens: tota simul; quia nec duralio habet prius ct posterius seu successionem, cum sit unicum vehit puncium, quod omnia sibi succedentia tempora complecti­ tur; nec ens durans admittit successionem seu mutabilitatem, cum in q no­ li liet instanti semper idem sit, et in militate substanti® el io perfectionum modificatione : perfecta: quia licet sit indivisibilis, omnem tamen perfectio­ nem duration! successiva» convenientem continet : vitee, vel quia ælenumi debet esse in gradu existendi perfectissimo, vel quia hac voce expressius etiam operationis aeternitas significatur : interminabilis: quia nec initium nec finem habet aut habere potest. Ç. Gl. Dico. Dens est æternus æternitate etiam sir icte dictu. Prob. Tres sunt aeternitatis stricte accepta» dotes, ut sit sine initio, sine tine, sine mutabilitate : sed omnes hæ dotes conveniunt Deo; ergo. Prob. min. universim. Quia Deus tum in Scriptura, turn in Conciliis, tum in Symbolis, turn in scriptis Patrum frequentissime vocatur æternus: Sed nulla plane obstat ratio, quominus intelligalur vox et secundum litte­ ram et in sensu proprio ac stricto ; ergo. Conf. Deus est ens a se : ens a se habet sufficientiam et necessitatem existendi : ens autem hæc habens, caret principio, fine et mutabilitate; cum alias nec sibi sufficeret, nec necessario esset, nec etiam aliquid eorum ab alio lanquam penitus independens nan­ cisci posset : Ens carens his tribus est æternum stricte dictum ; ergo. Simile argumentum fieri potest ex omniperfectione ac infinitate Dei, ej usque immutabilitate. Prob. min. singillatim, ct quidem : Quoad lum. Psal. 89. 2. dicitur : Prius­ quam montes fierent, aut formaretur terra et orbis, a seculo et usque in seculum tu es Deus. C. Aie. I. supr. cit. Eos autem, ait, qui dicunt : erat ali­ quando, quando non erat.... anathematizat Catholica et Aposlolica Ecclesia. Tertll. L. 1. cont. Marcion. c. 3. Definio... Deum summum esse magnum, in (cternitate constitutum, innatum, infectum, sine initio, sine fine, Ihc.o Victo­ ria. L. 7. Erud. Theol. c. 17. Si enim aliquando non fuit Deus, a se ipso ini­ tium non habuit. Richard.|L. I. de Trin. c. 8. Si Deus ab æterno non fuisset, qui sibi, inquit, vel aliis initium daret existendi vel potuisset dare, omnino non fuit. Huc referuntur omnia testimonia ct argumenta Patrum, qui contra Arianos Verbum ex hoc,quod æternum esset, probarunt Deum,et vice versa. Prob. Quoad 2,,m. Exod. 15. 18. dicitur. Dominus regnabit in æternum et ultra. Deui. 32. 10. 1'ii» ego in æternum. Psal. 101. 28. Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. 1. ad Tim. G. 1G. Qui solus habet immortalitatem. ad Hebr. 1.11. Ipsi peribunt, tu autem permanes. In quæ postrema Apostoli testimonia commentantes Hilar., Aug., Greg. M., Bern., aliique Patres, non tantum perpetuitatem Dei.sed et immutabilitatem ostendunt. Accedunt Sym­ bola, in quibus profitemur regnum, cujus non erit finis, et vitam ceternam. Denique Quoad 3uin. immutabilitas quoad substantiam et modos enlilatis divin® constat abunde ex ari. priori; secundum duralioncni autem Prob. Greg. Naz. Or. 38. n. 7. Deus et erat semper, et est, et erit : vel, ut rectius loquar, semper est. .Vani erat, ct erit, nostri temporis fiuxœque naturæ segmenta sunt. Avg. L. de vera Relig. c. 49. n. 97. In ipsa æternitate nulla spatia temporis cerno: quia spatia temporis præteritis et futuris rerum mo- m, /ETErnitate m.i. 17 tdnis constant; nihil autem præleril in æterno et nihil futurum est. Et L. ih Confess, c. 10. n. 21. de divina Sapientia loqueris : Ipsa, inquit, non fit; sed sic c$/, ut fuit, cl sic erit semper : quin potius fuisse et futurum esse, non est in ea, sed esse solum : quoniam œterna est : Nam fuisse, et futurum esse, non est æternum. Greg. Μ. L. 1G. Mor. c. 20. (al. 43. η. 55). Æternitas sem­ per osse habet, in qua nulla pars suce longitudinis prœteril, ut pars alia succedat; sed totum simul esse est. Anselm, in Prosi, c. 18. Nec tu habes paries, nec tua æternitas, quæ tu es; nusquam et nunquam est pars tua aut nlernitalis luæ; sed ubique totus es, et æternitas tua tola est semper. Eadem in Monol. c. 26. repetit ctS. Bern, initio Scrm. 31. in Cantica docet. Conf. 1°. Duralio est permanens entis existenlia, seu ipsum ens; adeoque sequitur conditionem entis, cujus est duratio : sed ens, cujus duralio est æternitas et ens immutabile, successionem nullam habet; ergo. 2°. Successio importat prius ct posterius; nam, ubi hoc admittitur, debet admitti ini­ tium ct additio : primum autem æternilati, secundum infinitati divin® repugnat; ergo. 3°. Permanere in suo esse est perfectio; ergo quo major erit permanentia, eo major erit perfectio, eaque Deo est concedenda. Vel ergo permanentia hæc potest esse sine successione; et hinc Deo debetur : vel non potest esse; et sic Deus ab initio non habuit omnem perfectionem, sed suc­ cedentibus instantibus paulatim acquirit ; quod sane Deo repugnat. 65. Nec dicas 1°. Ambros. in Symb. (al. de Trin. c. 1.) etHiL. de Trin. L.2. n. 1. soli Patri tribuunt æternitalem, dum ille inquit: Æternitas ergo in Patre, species in imagine, virtus est in munere ; Hic vero : Infinitas in æterno, species in imagine, usus in munere; ergo. Conf. 1°. Dan. 7. Deus vocatur antiquus dierum; Apocal. 1. dicitur: Qui est, qui erat, et qui ventu­ rus est; alibi vero in Scriptura actiones Dei jam praeterit® jam futuræ desi­ gnantur; ergo. 2°. Joannes in Evangelii initio tribuit Verbo Divino το erat ; et Scriptura sæpius de Deo enuntiat annos et secula; ergo. R. D. A. Soli Patri tribuunt æternitalem sumptam absoluto et pro caren­ tia omnis initii, finis ct immutabilitatis AT. sumptam relative ct pro carentia originis ac principii producentis C. Ut potentia, et sapientia et charitas, in­ quit Petavics de Deo L. 3. c. 3. n. 7. dupliciter usurpantur a Theologis; atque ut absolute spectantur et secundum substantiam, communes sunt ex æquo personis tribus, ut autem relative et secundum producentis ac producti notio­ nes accipiuntur, singularum sunt personarum propria singulæ: sic infinitas atque æternitas partial tribus communes sunt ; partim uni congruunt, qui solus est in sese, non aliunde quod est sumens; sed id, quod est ex se atque in se continens, utl.c. n. 6, addit Hilarius. Ad Conf. la,u. R. Quoad 1. D. Vocatur antiquus dierum, quasi senio confe­ ctus .V. quatenus diebus ipsis ac omni tempori praeexistit C. Quoad 2. D. Dicitur, qui est etc. quatenus has temporis differentias indivise et modo sim­ plicissimo complectitur C. alio sensu .V. Quoad 3. D. Actiones Dei dicuntur futuræ et praleril® ratione principii earum cllectivi seu operantis iV. ratione terminorum, qui aut incipiunt esse aut desinunt, seu effectus in tempore producti vel producendi C. Ad Conf. 2am. quoad 1. I). Tribuit Verbo Divino το erat, ad significandum illud fuisse aliquando et desiisse, nec semper esse .V. ad significandum iHud DE DRO V.Xo. W jam exlitissc ante oiuhe tempus, eliam quantuinlibet iniiuitmti retro spa­ tium, quod homo sibi cogitando proponat C. Nempe ut Ambiios. L. I. de lid, c. 8. a. 36. ait : Indefinite tenditur Erat. Quidquid excogitaveris, erat Filius; et Hilar. L. 2. n. 13. de Trin. Erat, quod est, neque in aliquo tcinporc concluditur ut coeperit, quod erat potius i.v principio, quam fiebat. Quoad 2. D. Enuntiat de Deo annos et secula, ejus duralionem his concludendo, aut æternitatis rationem eum annis et seculis æquiparando .Y. duralionem ab his eximendo, et æternitatis rationem distinguendo C. Primum patet ex textibus Scriptura num. pr. recitatis; alterum ex dictis ibid. SS. Patrum recensitis. 66. Nec dicas 2®. Duratio in suo conceptu essentialiter dicit plura instan­ tia :æternitas definitur duratio; ergo. Conf. 1°. In duralionc, quæ partim correspondet tempori, partim illud excedit, debent esso partes et successio; talis duratio est æternitas; ergo. 2°. Si æternitas foret tota simul, ergo omnia illius instantia deberent esse in eodem instanti; non esset plus, quam uni­ cum nunc ac punctum temporis; creatura existons per unicum momentum foret æ torna; quia cum tota aeternitate corresponderet, vel existcret. Sed hæc sunt absurda ; ergo. R. D. -V. Duratio rei temporanea? mutabilis essentialiter dicit plura instan­ tia C. duratio rei æternæ ac immutabilis .V. Duratio nernpc similis est enti, cujus est duratio; cum igitur æternitas Dei sit entis simplicis indivisibilis et immutabilis, eadem quoque est duratio nihil acquirens aut perdens, nul­ lam successionem admittens, sed tota simul. Ad Conf. t‘°. D. 3/. In duralionc, quæ secundum se divisim ac fluendo partim corresponde! tempori, partim illud excedit, habentur parles et suc­ cessio C. quae secundum se tota simul et stans correspondet etc. .Y. vel Subd. habentur partes et successio formales et reales Λ', virlualcs duntaxat et imaginariæ,seu ex humani ingenii imbecillitatead explicationem qualcmcumquc pro more aliarum ducationum dandam conccptæ C. Sicut centrum, quod est unicum ac indivisibile punctum, corrcsponderc secundum se totum sin­ gulis circumferentiae punctis ac lineis concipitur; sic æternitas simplex ac sine iluxu caducis temporum partibus dicitur corrcsponderc. Ad 2*“. R. In aeternitate non sunt plura instantia intrinseca, formalia ct rcalia. Unicum temporis punctum, licet concipiatur indivisibile, imperfe­ ctum tamen est; cum æternitas cum sua indivisibilitate Omnem contineat perfectionem, quæ in duralionc successiva vel fingi per mentem potest. Creatura existons per unicum momentum cocxislit cum tota aeternitate relata ad se ct ducationem intrinsecam, non vero ad tempus reale vel ima­ ginarium ct duralionem extrinsecam. 67. Observa. Res futuras, scu creaturas ab æterno fuisse Deo praesentes secundum suum esse tum intentionale, tum eminentiale·, quod ab æterno vel in cognitione divina vel in essentia et omnipotentia habuerant Dei, dubi­ tatur a nemine : conlrovertitur tamen inter Auctores, an creatura?, etiam possint dici ab æterno fuisse Deo pnesenles secundum suum esse reale ac formale? Affirmant id Cajet., Gonet, Joan, a S. Thoma cum Thomistis aliis non paucis; lum quia creatura coexistant aeternitati Dei indivisibili; ί9 Ι»Ι, iMme.xsitate dei. him quia ox SS. I’alrtlin sententia Deo nihil est fulurum, scd ci omnia db (Plcrno sunt prwsenlia. Negant id reliqui cum Scotislis; turn quia esse pnesens alteri ah æterno habetur Ibrmalitcr ct essentialiter a duplici existentia; creatura: autem existentiam ab æterno non habuerunt : turn quia, licet res creata coexistai in aliquo loco loti indivisibili immensitati diviiiæ, tamen ei non coexislit ubique; adeoque licet in aliqua temporis differentia coexistai toti ælcrnilali, ei tamen non coexislit semper et ab æterno. In hac \cro controversia, quæ dc nomine potius, quam de re versari videtur, pars negativa praeferenda est; praesertim cum partis contraria! fundamentum prius ex nuper dictis jam solutum sit, posterius vero non pertineat ad prae­ sentiam realcin , sed ad objectivam duntaxat et inlenlionalem ; ut facile ex ipso contextu laudati testimonii, quod ex L. 2. S. Aug. ad Simplic. q. 2. n. 2. depromitur, apparet, cum dc praescientia Dei sermo sit, quarn ideo proprie dari in Deo negatur, quia futuritio objective ab æterno erat, et a Deo etiam comprehendebatur. ARTICULUS Ill. AN DEUS SIT IMMENSUS? 68. Nota I. Immensitas est diflnsio entis circumquaque infinita, h. c. in omnem dimensionem sine omni termino : diflert ab ubiquitate, quia est apliludo coexislcndi in locis infinitis, cum hæc tantum sit actualis et for­ malis inexistentia entis in locis aut rebus omnibus extantibus; unde et im­ mensitas Dei est æterna, absoluta ct necessaria, ubiquitas vero est tempo­ ranea, respeclivacl libera, quamvis posita creaturarum existentia necessario sequatur cx immensitatis attributo, sicut ex attributo æternitatis necessario sequitur, ut Deus in quacumque temporis differentia, in qua creatura exi­ stit, eidem coexistât. Tribus autem modis res quæpiam, maxime Deus, potest esse alicubi vel ubique: per prœsentiam, si videt aut cognoscit, quæ fiunt alicubi, aut gubernat ct moderatur, iisque providet : per potentiam, si virtus ejus operatur in aliquo loco, quacumque ratione agendo : per essentiam, si ejus cntilas ac substantia locum implet, aut res intime pervadit ac pene­ trat. Porro tripliciter res aliqua per suam essentiam seu entitatem alicubi existera potest; circumseripli ce, cum ita locum occupat, ut per diversas suæ substantiae partes totidem loci partibus respondeat, ct ulterius non exten­ datur : definitive, cum tota est in toto loco, et tota in qualibet loci parte, nec tamen alibi reperitur, seu extra hunc locum est : repletive, cum tota sic locum totum ct omnes loci partes implet, ct tamen illo non ambiatur nec terminetur. 69. Nota II. Circa hanc quæstionem errarunt, quotquot inter Veteres Deum admiserunt corporeum, aut Deos suos inanes vel coelo, xcl alteri mundi parti, vel templis ac idolis tenebant affixos. Inter Philosophos errarunt etiam illi, qui supremum Numen dicebant duntaxat esse in coelis, aut extra coelum esse, et universi molem torquere, ut Stoici; aut in mundo inclusum ceu nautam in navi, ut Platonici : inter Judæoscl Samaritanos, qui, tcsteS. Hier. putabant, Deum concludi templo, vel in Jerusalem, vel in monte Garizim : n. p.1. 4 ÎiO BK UEO uxo. inter Hareticos Gnostiei, Calentiani. aliique, qui duplici principio admisso, bonum in luce, malum in tenebris collocarunt ; Manichæi, qui quamvis Deum mole infinita diffusum dicerent, tribus tamen quadris includebant; Sociniani eum Vorslio, Episcopio et aliis, qui virtute quidem el scientia ubi­ que, substantia autem in cœlo duntaxal Deum præsenlem statuunt : inter Catholicos Augustino Steucho idem postremorum error a quibusdam tri­ buitur; nonnulli etiam Carlesianos el Gassendislas insimulant, quod ex eorum de extensione, spatio ac loco placitis nullam esse substantialem Dei diffusionem sequatur. ’ « 70. Dico. Deus etiam ratione subslantiæ suæ est rebus omnibus præsens ac immensus. Prob. L ex Scriptura : Deut. 4. 39. Scitu..., quod Dominus ipse sil Deus in coelo sursum et in ten a deorsum. Psal. 138. 7. Quo ibo a spiritu tuo, el quo a facie tua fugiam? Si ascendero in ccelum, tu illic es ; si descendero in in­ fernum, ades etc. Sap. 1.7. Spiritus Domini replevit orbem terrarum. Jercm. 23. 24. Si occultabitur vir in absconditis ; et ego non videbo eum, dicit Domi­ nus? Sumquid non ccelum et terram ego impleo? dicit Dominus. Quamvis vero ex hac præsentia recte inferatur etiam subslantiæ immensitas, eamdem apertius etiam exprimunt alia ; Jobi enim 11.8. dicit Sophar de Deo : Excel­ sior cœlo est, et quid facies? profundior inferno, ct unde cognosces? longior terra mensura ejus, et latior mari. Salomon. 3. Rcg. 8. 27. Si enim cadi cado­ rum tc capere non possunt; quanto magis domus hæc, quam a-dificavi? Ba­ ruch. 3. 23. Magnus est, et non habet finem, excelsus et immensus. H. Ex Trauitioxe. C. Latcran. 1. vocat Christum Incircumscriptum secun­ dum divinitatem. Latcran. IV. c. Firmiter, profitetur, se credere Deum im­ mensum ; Symb. Athanas. habet : Immensus Pater, immensus Filius, im­ mensus SpirilusSanclus; et universim loquendo Patres primorum secutorum plures, contra Arianos et Macedon ianos disputantes, tum Filii tum Spiritus Saucii divinitatem ex immensitate probarunt. Speciatim vero de ubiquilale divina substantiali testantur. Theophilus Axriocn. L. 2. n. 3. ad Autol. Dei proprium hoc est, non solum ubique esse, sed etiam intueri omnia. Aiuxob. L. 6. cont. Gent. c. 4. Hoc est proprium Deorum, complere omnia vi sua, non partililer uspiam, sed ubique esse totos. Clem. Alex. L. 7. Strom. Deus non comprehensus omnia comprehendit. Orig. homil. 12. in Genes, n. 2. Nonne ubique Dominus? nonne ipse dixit ; Ccelum ct terram repleo. S.Cypriax. L. de idol. van. η. 9. Quod vero templum habere possit Deus, cujus templum totus est mundus?.... Unus est el ubique lotus diffusus est. Athaxas. L. cont. Sabell. n. 10. Ae quœratis loci magnitudinem tantam, ut quæ possit Dei magnitu­ dinem capere; non enim immensum in menso est. Idem : Ita complet omnia, ut non cum exigua creatura extensus adaquetur. Hilar, in Ps. 1 Fi. n. 21. Deus ubique semper est, ct totus semper ubique est. Cyril. Hieros. Catech. 6. n. 8. In loco minime definitus, sed locorum opifex : in omnibus existons, et a nullo circumscriptus : unus est ubique præsens; ergo. Conf. Deus est ens omni perfectissimum; esse immensum est perfectio; ergo Deus est ens immensum. Deus esi ubique per operationem, ut conce­ dunt Sociniani, el palet ex Scriptura Psal. 138. cit. Si sumpsero pennas meas diluculo, et habitavero in extremis maris; illuc manus tua deducet me. Act. 7 SN*' 4 i 1 L DE UÎUESSITATE DEI. 51 17. 28. hi ipso vivimus, movemur cl sumus. Sed operatio lici cntitalive sumpta est omnino idem cum illius natura, ut docet Basil. L. 5. adv. Eun. (opp. I. I. |> 298. B.) scribens : In simplici ct corporis experte natura eadem est ratio subslantiæ et operationis ; ergo est ubique per substantiam. Deus non est nullibi, cum sil ens existons; ergo est alicubi; ergo ubique. Si enim foret alicubi, nec tamen ubique; ergo imprimis limitaretur ejus substantia, nec jam infinitus foret in hac, sicut in perfectionibus tamen reliquis : deinde in hoc loco non existerai necessario; cum hujus necessitatis nulla ratio dari queat, ct pneleica repugnet independentiæ divinæ : nec etiam ibi esset libere; quia tunc vel locum illum mutare non posset ratione immutabili­ tatis, vel alibi sistere se non posset præsenlem, quod magnæ imperfectionis nota foret. 71. Obj. I. Deus est in coelo, non autem in terra; Psal. 113. 25. Ccelum coeli Domino: terram autem dedit filiis hominum. In tabernaculo et templo, non autem in aliis ædibus, 2. Rcg. 7. G. Aeque habitavi in domo ex die illa, (pia eduxi filios Israel de terra Ægypti usque in diem hanc : sed ambulabam in tabernaculo el in tentorio. In justorum animabus, non vero in peccato­ ribus, Joan. 14. 23. Ad eum veniemus et mansionem apud eum faciemus ; ergo sic est alicubi, ut non sil alibi. R. D. C. Sic est alicubi, ut eo modo non sit alibi C. ut plane alibi non sil A'. Quamvis enim Deus ubique sit per divinitatis suæ præsentiam, tamen singulariter est in coelo per gloriæ suæ revelationem, præmii largitionem, ct Beatorum Deum laudantium exaltationem ac regnum; in arca, tentorio eltemplo per precum exauditionem, misericordiæ manifestationem et mu­ nerum concessionem; in justorum animabus per sancliiicationcm, graliæ inhabitationem et virtutum operationem; unde hæc tantum specialis præscnliæ ratio, non vero substantialis Dei præsenlia per allatas probationes excluditur, ut S. Aug. ep. 57. (al. 187.), Damasc. L. 1. de lld. c. 13. (al. 10.), Bern. Serm. 1. in Psalm. 90. n. 4. aliiquc Patres docent. Cælerum sensus litteralis textus primi esi, supremum coelum Domino proprie esse dicatum, iihidque dare huic reservatum ; terram autem habitandam destinatam hominibus, ac inter eos distribuendam permissum iisdem : secundi autem, arcam, in qua Deus sæpe spectabilem se in columna nubis aut ignis prae­ buerat, hactenus non fuisse in templo, sed sub pellibus ac in ton Loi io. Inst. 1. Sæpe in Scriptura legimus Deum ambulasse, descendisse, recessisse ab impiis etc. Sed hæc immensitati repugnant ; ergo. [{. I). M. Legimus, Deum ambulasse, descendisse, recessisse etc. sensu proprio, ct quo significatur verus motus aut loci mutatio A’. sensu melaphorico, ct quo dunlaxat manifestatur diversa Dei operatio ct effectus C. Vide, ait S. Aug. Serm. 70. de temp. (al. in App. 5. n. G.) ne ascensionem el descen­ sionem localem sentias ; indignum est hoc de incorporea et ubique tola senlire, substantia; sed descendere dicitur Deus, quando curam humanœ fragilitatis habere dignatur; vel, ut L. 16. de Civ. c. 5. dicit : Cum aliquid facit in terra, quodprœter usitatum natura?cursum mirabiliter factum praesentiam ejus quo­ dammodo ostendat. Hinc descensus Dei, Gen. 11. ad videndam turrim Babel, iram ejus et poenam superborum; Gen 4G. cum Jacob in Ægyptum, gratiam et patrocinium; Matth. 3. Spiritus Sancti super Christum, illius invisibilis .'»2 nt. DKu uxo. Spiritus manifestationem sub columine specie ; Verbi Divini de cœio, assum­ ptionem natura? hmnanæ designat. Similiter Genes. 3. legitur, Deum deam­ bulasse in Paradiso, et Deutor. 23. ambulare in medio castrorum, dum ibi primos parentes ad examen et poenam xocaxit, hic vero militibus robur et populo tutelam induisit : Jccwtere autem vel recedere dicitur, si beneficia largiatur, vel gratias uberiores retrahat. lust. 2. Genes. 6. legitur, Cain fuisse egressum a facie Domini; et 25. Rebeccam perrexisse, ut consuleret Dominum; ergo in plaga orientali, ad quam profugit Cain, et in regione, quam reliquit Rebecca, non videtur Deus fuisse. R. .V. C. Cain enim dicitur tantum egressus a loco, in quo ei Dominus apparuerat; Rebecca autem remotior a marito secessisse in cubiculum ad orandum; unde non secundum sensum proprium sequitur, Deum ubique non existera,præsertim cum in postremo textu citato legatur, Isaacuin ibidem pro uxore sua Deum rogasse. Equidem sunt, qui putent, antiquis Patriarchis ante Jacobum fuisse ignotam Dei immensitatem, ideoque hunc Genes. 28. dixisse: Dominus est in loco isto, et ego nesciebam: sed cum hic locus de speciali aliqua demonstratione providentiæ virlutisque divinæ, quam appa­ ritionem etiam vocare licet, loquatur, minime vero de præsentia Dei substanliali;\wx opinio caret fundamento, nisi forte ad rudiores quosdam restrin­ gatur. 72. Obj. II. Plures ex Patribus videntur negasse Dei immensitatem: Cbrysost. hom. .*». in cpisl. ad Coloss. n. 3. et Aug. L. 83. QQ. q. 20. docent, Deum nullibi esse. Τλπαχ. L. cont. Grec. et Clem. Alex. L. '>. Slrom. negant, Deum permeare materiam et rerum substantias, voluntque eas tantum efficere. Lactantius L. de Opific. c. 16. Deum dicit duntaxat esse in ccelo, ut anima est in solo cerebro. Clem. Alex. L. 2. Slrom. Aug. L. 2. ad Simplie. q. 1. n. 3. aliique volunt, Deum in loco esse, non substantia, sed virtute lanium cl operatione. R. .V. Aw. Ad prob. P“. D. Docent Deum esse nullibi, excludendo per hoc modum existendi creaturarum circumscriptis um ac definitivum C. excludendo etiam substantialem prœseiüiam et modum existendi replclivum A*. Cunxs. ct Aug. catenas tantum negarunt, Deum esse ullibi ac in loco, quatenus a loco non circumscribitur aut terminatur ita ut alibi non existai, secuti in hoc PP. antiquos, inter quos Dion. L. de div. nom. c. 3.§. I. sic de Trinitate loquitur: Ipsa neque in locoest, ut absit abaliquo, vel ex aliis in «lia transmigret: et vero in omnibus,qua· sunt,ipsam dicere esse, minus est quampro illius infinitate; qua· omnia et excedit et amplectitur. Et Boet. L. de Trin. c. 4. Nam quod ubique est, inquit, ita dici videtur, non quod in omni loco sit, omnino enim in loco esse non potest: sed quod ei omnis locus adsit ad cum capiendum ; cum ipse non suscipiatur in loco. Atque ideo nusquam in loco esse dicitur ; quoniam ubique est, sed non in loco. Ad prob. 2lm. D. Negant Deum permeare materiam ct rerum substantias, ut per hoc negent Deum corporum modo permisceri cum aliis rebus, aut tanquam partem et animam illis inesse C. ut negent Deum intime rebus omnibus sua entitate et substantia inesse .V. Prior sensus erat Stoicorum, quos uterque impugnat ; unde et Clemens ibid, ait : Illi Deum omnem per­ DE IMMENSITATE DEI. S3 meare substantiam asserunt, nos autem eum solum dicimus effectorem: poste­ rior est orthodoxus et a neutro assertus; quamvis in Tatiano, tanquam bærelico et sectæ propria·, conditore, vindicando laborandum alii non censeant. Ad prob. 3‘,n. II. Sunt, qui Lactantium errasse, et hinc deserendum volunt : alii excusant ; quia hic non agit de modo, quo Deus est in loco, sed solum anima* locum expendit, eamque cum quibusdam statuit in cerebro, sicut Densest in summo, h. c. in coelo, quod benigne exponi potest de quodam specialiori inhabitandi modo ex supr. d. Et quamvis comparationem etiam in eafacerevideatur,quodanimacommeetquandoque ad pectus et alia corporis membra, Dei vero mens per universas mundi paries intenta discurrat ; addit tamen camdem mentem ubique prœsentem, ubique diffusam, et L. 7. Jnst. c. 3. : Difinum Spiritum esse ubique diffusum, eoqueomnia contineri; non ita tamen (quod ad superiorem Stoicorum errorem evitandum subjungit) ut Deus ipse, qui est incorruptus, gravibus et corruptibilibus elementis misceatur. Ad prob. 4am. 1). Volunt Deum esse in loco, non substantia, sed virtute tantum et operatione, excludendo per hoc a Deo molem et ejus cum rebus ad instar corporum admixtionem C. excludendo ejus substantialem præsentiam, et admittendo tantum præsenliam per potentiam A’. Usurpata hic a Patribus Graecis vox δυναμις seu vis et virtus eadem est ac illa ουσία seu essentia ct substantia, negatque solum illum sensum priorem. Sic postquam Anastas. in L. de incircumscripta Dei substantia dixisset, Dei substantiam esse in omnibus, quæ sunt, mox illud exponens dicit : Divina sua virtute con­ trahit se ad universa, et continet. Et Fulg. L. coiit. serin. Faslid. c. 4. ubi dixerat, Deum continere omnem locum, addit : In quo moles est nulla, et cujus est virtus immensa. Item utruinque conjungens : Virtus Dei atque Divinitas necesse est Ha sit naturaliter immensa, sicut est naturaliter sempiterna. Ante bus autem Atiian. L. coni. Sabell. n. 10. Non cum omnibus, inquit, extensus complet omnia Deus: hoc enim corporeum est: verum tanquam vis omnia con­ tinet; est enim vis corporis expers, sub aspectum non cadens, non ambiens nec ambita. Inst. 1. Deus non potest esse immensus, nisi vel sit extensus, vel secundum tutam suam substantiam sæpemultiplicatus :ulrumque repugnat Deo; ergo. IU Ad Iam. p. AI. T. Non potest esse immensus, nisi sit vel proprie et for­ malité)*, vel equivalenter et virtualiler extensus C. nisi proprie el formaliter sit extensus .V. S. Aug. ep. 57 (al. 187. c. 4.) monet : In eo ipso, quod Deus dicitur ubique diffusus, carnali resistendum est cogitationi, et mens a corporis sensibus avocanda : ne quasi spatiosamagnitud i ne opinemur Deum per cuncta diffundi, sicut humus aut humor aut aer aut lux ista diffunditur ; sed ita potius sicut est magna sapientia etiam in homine, cujus est corpus parvum. Negata in hunc modum formali extensione, virlualem seu æquivalenlem extensionem ac immensitatem exponit ibid. η. 14. his verbis : Est Deus per cuncta diffusus sic, ut non sit qualitas mundi, sed substantia creatrix mundi sine labore regens el sine onere continens mundum... non quasi mole diffusa, ita ut in dimidio mundi corpore sit dimidius, et in alio dimidio dimidius, atque Ha per totum totus; sed cl insolo cado totus;el in sola terra totus, et nullo contentus loco, sed in se ubique lotus. p. N. . Iw. Quamvis enim modum, quo spiritus in loco existit, expli­ care accurate nequeamus, non tamen illa reponenda est in totius substantia) DE DEO 1X0. repetitione, quia alias una eademque spiritus simplicis substantia foret multiplex, aut reproductio in anima et Angelis naturaliter haberetur. Inst. 2. Si Deus foret immensus, sequeretur; eum replere etiam loca obsemnissima; praesentem esse in dromonibus, facere jam nunc omnes omnino homines beatos; cum Dei praesentia hominibus beatitudinem tri­ buat : sed lu“ est absurdum et Deo indignum ; 2"m impossibile, juxta illud 2. ad Cor. 6. Quot autem conventio Christi ad llelial etc. ; 3um falsum ; ergo. R. .Id. P“. Seip, quam frivolum et responsione indignam live. a. S. Vict. vocat, .V. m. non enim periculum est, ne Deus a locorum sordibus inqui­ netur, cum spiritus sit ejusmodi inquinamenti incapax. Ad Seg. .V. m. similiter; quia et hic fictilium est periculum, ne dromo­ num malitiam contrahat Deus ; allatus vero textus consensum et concor­ diam. non autem substantialem praesentiam Dei diabolique negat. Ad 3“. Seq. prob. D. Praesentia Dei specialis per gratiam consummatam et lumen gloriro tribuit hominibus beatitudinem C. ordinaria et omnibus com­ munis per cognitionem, operationem et substantiam .V. 73. Observa. Utnim Dens existât extra mundum, sen in spatiis imagina­ riis, fere ad modum loquendi pertinet, in quo ipsi etiam SS. PI*, discrepant. Alii putant, melius dici. Deumnon esse in spatiis imaginariis, sod in seipso: alii utmmquc bene affirmari, contendunt. Si itaque per spatia imaginaria intelligas spatia creala a Deo distincta, quæ actu non existant, proprie loquendo Deus iis non coexistit; si vero intelligas ipsam Dei immensitatem, quæ a nullis mundi spatiis includitur, sed eminenter continet spatia majora et majora in infinitum, jxitest dici existere in spatiis imaginariis, quod reipsa nihil est aliud, quam existere in sua immensitate, quæ nullo finito spatio terminari potest. ARTICULUS IV. AN DEC'S SIT O.HXIPOTEXS? 74. Nota. Vox omnipotens sub gemina significatione a Patribus usurpatur; modo enim idem sonat ac πα·/τοκ&ά-ωο, seu quod in omnia potestatem ac dominatum habet; inudo idem ac παντοούναα,ος, seu quod omnia facere potest. Utraque significatio Deo tribuitur, dum eum omnipotentem confi­ temur; de postrema tamen hic duntaxat agitur, quæ potentiam vere ac proprie effectricem, eamque amplissimam tum ratione sui, tum ratione actionis, tum ratione objecti exprimit. Quaeritur hic de potentia activa, quæ est principium agendi. seu vis et virtus producendi quidpiam; activa ad intra dicitur, quæ producit terminum principio immanentem, h. e. in prin­ cipio receptum instar formœ aut modificationis, vel ejusdem numero sub­ stantial cum illo; activa ad extra, quæ producit terminum transeuntem seu extraneum, h. e. a principio realiter seu nurnerice seu specifice quoad naturam distinctum. Primam Deo competere evincit Mysterium Trinitatis; de secunda testatur Scriptura 2. Parai. 20. G. Job. 13. 2.’>. Ps. 105. 2. et alibi sæpius. Praeterea Irec Dei potentia distingui solet in absolutam, et absque ullo respectu ad naturas rerum vel alias causas : et in ordinariam, is OMfUPOTENTU ΠΕΙ. ?>.*> proni operatur secundum communes leges et causas, quas in universo statuit: Nomine actionis intelligi potest vel ipsa operatio, vel modus agendi. Circa priorem a Theologis id discriminis inter potentiam divinam et crea­ tam statuitur, quod htecsil principium actionis et effectue simul, ista autem solius effectus. Posterior acceptio pertinet turn ad instrumenta, cum aut sine quibus actio fit; tum ad materiam, ex qua fit; tum ad ipsum effectum, quia alius sive ex se, sive ex fine, sive aliunde dicitur. Objectum omnipotenliæ adaequatum statuitur omne illud, quod est possibile. Dicitur autem possibile dupliciter, positive seu extrinsece, negative seu intrinsece. Praeter veri Dei contemptores, ac diffidentes saepius Suprerno Numini Judæos, Manichaei aliique duorum principiorum cultores Deum bonum fece­ runt adeo impotentem, ut non posset avertere malum : Hermogeniani, Seleuciani, caderique post Platonicos aut alios etiam Philosophos materiam Deo coaeternam finxere, quod negarent Deum facere quidpiam posse ex nihilo. Ejusdem etiam erroris a Tiieophilo Alex. ep. Pasch. 2. n. 17. accusatur OniGENES asserens tanta posse Deum, quantum ei ad operandum materia ministraret : Ariani Filium Dei vehit instrumentum a Patre conditum esse voluerunt, quo ad codera procreanda necessario sit usus. Adduntur Origenes, Petrus, AbælardUs, NVicleffus, aliique, qui negarunt Deum posse facere alia plura aut meliora iis, quae fecit vel vult facere. 7υ. Dico I. Deus habet infinitam potentiam ad extra. Prob. Ps. 144. o. dicitur : Magnus Dominus... et magnitudinis ejus non est (inis : quod de virtute ac potentia intelligendum esse, colligitur ex sub­ junctis : Generatio et generatio laudabit opera tua, et potentiam tuam prae­ nuntiabunt. Eccl. 18. 3. Quis investigabit magnalia ejus : virtutem autem magnitudinis ejus (piis enuntiabit, aut quis adjiciet enarrare misericordiam ejus? Non minuere neque adjicere, neque est invenire magnalia Dei. Esther. 13. 11. Domine Rex Deorum et universa? potestatis. Hilar. L. 8. n. 24. deTrin.: Deus, inquit, est immensa? virtutis vivens potestas. Conf. 1°. Potentia finita, ex qua parte est limitata, et imperfecta est, et talis, qua facile alia major concipi potest : sed in Deo neque ulla imper­ fectio esse potest : nec aliqua perfectio talis, qua possit in illo genere major alia facile et sine repugnanlià concipi ; ergo potentia in Deo non est finita, sed infinita. 2°. Potentia Dei potest spectari vel ratione subjecti, cujus est potentia, vel ratione sui, vel ratione actionis et modi agendi, vel ratione objecti : sub quacumque autem ex his ratione specietur, emicat infinitas. Nam subjectum aut quasi subjectum potentiae divinæ est essentia simpliciter infinita in genere entis; adeoque cum proprietates sequantur conditionem sui subjecti, etiam potentia infinita est. Potentia Dei ratione sui spectata ex nuper dictis non est limitata et finita; ac praeterea habet omnes conditiones perfectionis simpliciter simplicis. Ratione actionis et modi agendi est plane independens ab alio, sicut ratione essentiae Deus est independens ; quia modus agendi sequitur modum essendi. Hinc SS. PP. probant cont. Mani­ chaeos et Arianos, Deum creasse omnia dc nihilo, et opus non habuisse instru­ mento. Spectata demum ratione objecti, potest plures ac plures, item perfectiores et perfectiores creaturas absque termino, et sic infinitum produ­ ■ 7 56 DE DEO UNO. '•X- cere : quia Deus simpliciter infinitus est et nunquam satis participari potest^ adeoque semper magis et magis ac infinitis modis est participabilis. 76. Dico II. Deus est omnipotens. Prob. Scriptura S. 1°. Deum plusquam septuaginta in locis vel ex propriis; ejus, vel ex Scriptorum sacrorum, vel ex hominum justorum verbis omnipo­ tentem vocat. 2“. Deo dicit nihil impossibile; Genes. 18. 11. : Xumquid Dea est quidquam difficile? quod 70. Inlerp. per impossibile vertunt μη αδυνατήσει Jerem. .32. 17. .Von erit tibi difficile omne verbum. Luc. 1. 37. Apud Deum non erit impossibile omne verbum. 3*. Deo dicit omnia possibilia; Jobi 42, 2. Scio, Domine, quia omnia {totes. Marc. 14. 30. Abba Paler ! omnia libi possi­ bilia sunt. Matth. 19. 26. Apud homines hoc impossibile est : apud Deum auiem omnia passibilia sunt. In Symbolo Apostolieo et Nicæno profitemur nos. credere in Deum Patrem omnipotentem ; et in Athanasiano dicimus: Omnipo­ tens Paler, Omnipotens Filius, Omnipotens Spiritus Sanctus. Demum Patres, unanimiter idem testantur; et quidem eorum nullus est, qui Deum non appellet omnipotentem: praesertim autem id faciunt, qui aut scripserunt in Symbola, aut genuinam illam Omnipotenti» usurpationem exposuerunt, Dioxys. et Cyrill. Orig. Greg. Nys. Tert. Aug. etc. Eam in rem Huetius testi­ monia gentilium Philosophorum et Poetarum collegii. Conf. 1°. Potentia simpliciter infinita est infinita omnibus modis, quibus esse potest; adeoque non solum infinita est in sua perfectione entitativa aut modo agendi, sed etiam in objecto, quantum ex parf£ illius est aut esse potest infinitas; ergo cum Deus habeat infinitam potentiam, sub suo objecto includit omnia possibilia : ergo est omnipotens; cum ille dicatur talis, qui omne facere potest, quidquid non implicat. 2°. Quidquid est possibile, nec tamen a se sed ab alio, est per aliam potentiam possibile; ergo vel illa po­ tentia est in Deo, et sic erit omnipotens; vel est in alio quodam ente, et sic mullo magis et perfectius debet esse in primo ente, a quo scilicet illud ens potentiam suam participat; adeoque rursus Deus erit omnipotens. 3°. Po­ tentia aliunde limitari non potest, quam vel ex dissimilitudine affectus, vel ex majore effectus nolabilitale, vel ex necessitate certæ materiæ; nihil autem Deo hoc sensu est dissimile, quod illud in se eminenter non contineat : Deus rebus omnibus est infinite perfectior : Deus ab ejusmodi dispositione non dependet, cum creare possit; vel in materiam dispositiones quascumque· inducere potest ; ergo. • · 77. Dico 111. Deus absolute potest plura ct majora iis, quæ fecit ant facere jam vult. Prob. P.p. Scriptura enarrat plura Deo possibilia, quam quæ Deus fecisse aut facturus esse legatur. Sap. 11. 8. Recenset plures pœnas et tormenta, quibus peccatores torqueri possint; 1. Reg. 11. .30. Heli, et c. 1.3. 1.3. Sauli exhibet sortem familiæ futuram, si officio aut Dei imperio satisfecissent; 2. Mach. 8. 18. Juda· Machabæi ore enuntiat, Deum uno nutu posse delere hoc universum ; Matth. .3.9. per Joan. Baptistam declarat, de lapidibus posse sus­ citari filios Abraha; .Matth. 20. .71. Christo ipso interprete docet duodecim Angelorum legiones mittendas a Patre, si Filius rogaret. Similiter Athanas. Or. 2. cont. Arian. Aug. L. 20. cont. Faust, c. 7. Berx. ep. 190. c, 8. n. 9. ■ • DE OMNIPOTENTIA DEI. 57 docent, Deum alia ratione, quam per Verbi incarnationem, potuisse redimere genus humanum. Alia exempla potentia· divinæ affert Tertul. adv. Prax. c. 10. Aug. L. de Nat. et Gr. c. 7. L. de spiritu ct littera ad Marcellin, c. 1, et .35. Theoiioret. serm. 4. coni. Gentil. Prob. 2*. p. Ad Ephes. 3. 20. de Deo dicitur : Potens est omnia facere su­ perabundanter, (piam petimus aut intelligimus ; ubi dum in gneco legitur, ύπερ πάντα super omnia et ύπεσεκπερισσου superabundanter, primum ad opera, secundum ad eorum perfectionem referri videtur. Accedunt testimo­ nia Patrum ; nam Dioxys. L. de div. Nom. c. 8. §. 2. scribit : Deus infinipolens, non solum omnem potentiam producendo, sed etiam...... quod desuper possit innumerabiliter infinitas alias potentias producere ; et quod infinilœ infmilo numero productœ potentiœ nunquam queant supraquam infinitam po­ tentia: ejus potentificce effectionem hebetare. Tiieophil. Alex, in ep. Pasch. 2. n. 18. Xecesse est, inquit, numero mensuraque factorum Dei fortitudi­ nem couquari, si non potuit majora facere, quam fecit. Cyril. Alex. L. 9. in Jean, ad illa verba: Opera, quœ ego facio, ipse faciet, et majora horum faciei, liæc notat : (opp. t. 4. p. 803) : Aon enim ideo, quod ad majora facienda vis illum deficeret, iis quœ perfecta sunt, virtutem propriam definiit. Verum cmn ea peregisset, quœ fieri oportebat, et quœ tempus ferebat, non eousque tantum pervenire posse immensam ejus potentiœ magnitudinem utiliter iis verbis ostendit. Aug. serm. 119 de lemp. (al. 213. n. 1.). Omnipotens est, de Deo inquit, ad facienda majora et minora : omnipotens est ad facienda coele­ stia et terrestria... Magnus in magnis, nec parvus in minimis : postremo omni­ potens ad facienda omnia, quœ facere voluerit. Conf. ulr. p. 1°. Deus in agendo ad extra est infinite potens, et consequenter valet ad plura et perfectiora : est omnipotens, et hinc potest omne id, cui esse non repugnat : sed nugatorium est et falsum id dunlaxat non repu­ gnare, quod Deus de facto facit aut facturus est; cum esse divinum infinitis modis participari possit, nulla autem creatura illud perfecte imitetur, adeo­ que semper aliud et aliud ac perfectius et perfectius supersit producendum ; ergo. 2°. Si Deus plura ct perfectiora non posset producere, id oriretur, vel quia ex naturæ necessitate agit, et hinc facit omne quod potest ; vel quia potentia determinatur ad hunc rerum concursum propter ordinem sapien­ ti» et jnstitiæ divinæ : sed l“,n. est falsum ex libertate Deo propria; 2um., quia ordo rebus impositus non adæquat sapientiam divinam sicut nec divinam bonitatem ; ergo. 3°. Ex contraria opinione sequeretur primo, cum omnes creaturae a Deo productae cl producendæ sint numero et perfectione finitae, per finitam productionem exhauriri infinitam potentiam : secundo Deum non potuisse praeservare Adamum a lapsu, Davidem ab adulterio, Saulem a perditione; non potuisse emollire cor Pharaonis, convertere Achabum , trahere Judam ad poenitentiam ; non potuisse Christum dare signum Scribis petentibus, vocare in defensionem sui Angelos, descendere de cruce, etc., adeoque inevitabilem osse rerum omnium eventum, tolli gratiam, libertatem et meritum, necessariam ct excusabilem esse peccatorum malitiam : tertio Deum signa et prodigia, quæ ab eo facta legimus in Scriptura, postmodum autem non amplius renovabuntur, etiam non posse amplius patrare, ct sic potentiam eorum esse tantum pro vice simplici. Dixi : absolute potest facere etc.; excludendo potentiam ordinariam, prout <6 i 0 ... ! BEO ICTO. hic sumitur. I t enim Deus potentia ordinaria possit plura vel alia facere, quam facere decrevit, requiritor, ut possit vel mulare decretum, vel contra illud agere; quia si neutrum |»ossel, alia non posset exeqtii, quam qua; ab aeterno decrevit, non quidem propter defectum virtutis ad agendum sed pro pier immobilitatem et efficaciam voluntatis, sine cujus imperio et applica­ tione impassibile est potentiam divinam aliquid exequi : sed Deus neutrum potest; cum ex primo sequatur in Deo imperfectio ignoranti® vel levitatis; ex secundo autem aliquid impossibile, nempe agere aliquid contra effica­ cem volilionem. Hanc vero potentiam ordinariam restrinximus ad acce­ ptionem primam, non vero secundam num. 74, indicatam; quia certum est Deum facere multa et plura facere posse contra vel supra leges communes et causas in universo statutas. 78. Obj. cont. I. Potentia Dei agendi ad extra non est infinita in ge­ nere entis: ergo non continet eminenter omnes effectus possibiles; ergo non est infinita. Conf. 1°. Potenliæ infinite debet correspond ere terminus seu effectus infinitus : sed nullus extra Deum potest assignari terminus infi­ nitus; ergo potentia Dei ad extra non est infinita. 2°. Potentia Dei exceditur ab ejus scientia: quia Deus plura cognoscit, nempe mala, quam facere pos­ sit; ergo non est infinita. R. i). A. Potentia Dei ad extra realiter sumpta non est infinita in genere entis .V. furmalitcr et pracisive sumpta subd. non est infinita in ratione entis, h. e. non est collectio omnium perfectionum divinarum, sed una dtmlaxal -perfectio in suo ordine infinita C. non est infinita in ratione entis, h. e. non se extendit ad omnes omnino effectus possibiles .V. Ad Conf. P*. R. D. M. Potenliæ infinite debet correspondes terminus effectus infinitus quoad modum agendi; Deus enim teste S. Aug. L. 11. de Civ. c. 22. magnus etiam est in minimis C. infinitus secundum substan­ tiam .V. vel subd. debet corresponderc effectus saltem syncategoremalice infinitus C. necessario categorematice infinitus .V. Deus non producit tot et tot creaturas, quin plures et plures easque perfectiores et perfectiores sem­ per producere possit. Ad 2"“. R. D. A. Potentia Dei exceditur intrinsece ab ejus scientia, quasi illa non liaberet excellentiam tantam, quantum ista .V. exlrinscce subd. respectu alicujus, quod sil objectum potenliæ divinæ .V. respectu ejus, quod potenliæ divinæ objectum non est C. Sicut per hoc nihil decedit scientia· divina, quod falsa non sciat, sic nec omnipotentia, quod impossibilia, qualia mala omnia sunt respectu Dei, nequeat facere; cum facere malum potgiilia non sil, sed impotentia. 79. Obj. cont. II. Sunt aliqua, quæ Ileus facere non potest : non potest inori nec falli : non potest mentiri aut peccare : non potest facere, ut res jam pneterita non fuerit ; non potest ex quolibet facere quodlibel ; ergo. It. I). .1. Sunt aliqua, quæ Dens facere non potest, et quæ etiam sunt possibilia Λ', et quæ non sunt possibilia C. Quamvis vero ex recensitis ali­ qua sint, quæ non involvant contradictionem, si conferantur cum creatura, tamen ad Deum relata implicant repugnantiam contradictionis; unde juxta DE OMNIPOTETTIA DEI. fiO S. ThomaM hic potius dicenda sunt fleri non posse, quam quod Deus ea facere nequeat. Ad Prob. i R. .V. Cons. et supp., quod mori et falli ad potentiam activam pertineant; nam S. Aug. L. fi. de Civ. c. 10. η. I. inquit: Dicitur enim omnipotens faciendo quod cult, non patiendo quod non vult. Quin ex hoc ipso Deus omnipotens est, ul idem S. Ai:g. Scrm. 119. de tempore (al. 213. η. 1.) indicat; cum potentia passiva, qua* imperfectio est, a Deo removea­ tur. Huc perlinet explicatio, quam tradit Hugo Victorin. P. 2. de sacram, tid. c. 22. : Ad Prob. 2°*. R. similiter. Posse enim mentiri aut peccare juxta Ciirys. honi. 38. in Joan. n. 4. et Ambros. ep. fit), ad Chrom. n. 2. infirmitatis, non potenliæ est; tum quia h;ec nihil potius, (piam aliquid, ut Petr. Dam. in opnsc. fili, de div. omnip. ait, sunt, neque causam efficientem, sed deficien­ tem habent; tum quia posse peccare est posse excidere ab ente, scilicet a veritate et bonitate, ut Dion. L. de div. nom. c. 8. §. 6. scribit. .-Id Prob. 3a,n. R. D. non potest facere Deus, ut res jam præterila praeteri­ tione præcisa et in sensu diviso non fuerit Ar. ul res praeterita reduplicative sumpta et in sensu composito non fuerit C. Primum Deus potest, quia potuit rem illam non velle, antequam ejus futuritionem pro eo tempore, quo con­ tigit, decerneret : secundum non potest, quia alias deberet facere, ut praete­ ritum simul sit praeteritum et non sil prætcritum, ac proinde ut verum sit falsum; hoc autem ex dictis nec Deus potest, nec illud ex ratione omnipo­ tentia; posse debet. Hinc Aug. L. 26. cont. Faust, c. fi. Sententia quippe, inquit, qua dicimus aliquid fuisse, ideo cera est, quia illud, de quo dicimus, jam non esi : hanc sententiam Deus falsam facere non potest, quia non est contrarius veritati. Cyrii.lus vero eamdem rem in exemplo inter Patres agitato L. cont. Anlhropomorphitas c. 13. declarat : Cur Deus eam, quœ stu­ prum passa est, nunquam facere potest, ut non stuprata fuerit ? quia non potest mendacium veritatem facere. Neque, vero imbecillitatis vitium istud est, sed naturæ probatio nihil pati sustinentis, quod ipsum dedeceat : alie­ num autem est penitus a Deo mendacium? porro mendacium est efficere, ut, quœ stuprum passa est, nunquam sit passa. Ad Prob. 41IU. R. D. Non potest quodlibct facere ex quolibet in sensu diviso ,V. in sensu composito C. Nempe quamvis rerum naturæ, si secundum suas notiones seu prædicata essentialia considerentur, sint immutabiles, aut si supponantur res relinere suas naturas, non possint simul acquirere aliam naturam, eo quod alias talcs naturæ essent et non essent; si tamen naturæ concipiuntur, ul exislunt, cujuscumque rei natura potest converti in natu­ ram alterius rei, uti de aqua in vinum, sanguinem et ignis vaporem conversa, testimonium Scriptura perhibet. Quin et in eo potissimum vis omnipotente divinæ est posita, ut meminit Aug. 1. c., quod universa crea­ tura sua utitur, ut ei placet. Nam teste Ciirys. orat, de Abrah. : Naturæ affedionibus naturæ opifex non servii : quoniam naturæ necessitati non subest Deus in iis, qua· efficit, cum sit naturæ lotius conditor. Inst. Si Deus potest facere omne possibile, posset exhaurire suam poten­ tiam illud efficiendo, quia ut omnipotens debet actu possibilia facere posse; si autem actu faceret omnia possibilia, hoc ipso ejus potentia esset finita et exhausta: sed nequit dici, quod Dei potentia possit exhauriri ; ergo neque, ■M· J * HE OMNIPOTENTIA l»Ei. 60 r’ S' PR PRO UNO. quod actn facere possit omnia possibilia; ac consequent^· qnod sit omni­ potens. Conf. Res mere possibiles sunt actu purum nihil; ergo non possunt actu esse objectum omnipotenliie. R. I). J/. Si Deus posset divisim facere omne possibile, exhauriretur ejus potentia .V. si posset facere omne possibile collective C. M., sed x. Supp., quod hoc ad omnipotentiam Dei necessarium sil, aut Deo conveniat. fl enim Deus dicatur omnia posse, salis est. ut quodlibet eorum comparatum ad divinam potentiam possit ex vi illius ita in re constitui, sicut dicitur esse possibile : non autem necesse est, ut possit quodcumque illorum facere simul cum omnibus aliis; quia in hoc potest esse, et reipsa est repugnantia, quæ non involvitur m singulorum productione; ut patet in exemplo poten­ tiae dhinæ rem conservandi vel destruendi, quam creavit. Ad Conf. R. D. J. Sunt purum nihil ratione existentiæ C. ratione essenliæ .Y. Essentiae scilicet rerum possibilium sunt reales et æternæ in ideis divinis aut in ipsa essentia divina, quæ infinitis modis potest ad extra com­ municari. 80. Obj. cont. 111. Christus Matlh. 26. 39. Patrem sic alloquitur ; Si /akwîôi/c «ζ transeat a me calix iste, h. c. subtrahe me a morte imminente : Sed calix non transiit, nec Pater Christum subtraxit; ergo id erat impossi­ bile; ergo impossibile est, quidquid Deus facere non decrevit. R. D. Cons. Ergo id erat impossibile absolute seu potentia absoluta et ex virium defectu Λ. ex hypothesi, quod Deus sic statuerit, seu potentia ordi­ nata et ex immutabilitate decreti divini C. Inter varias impossibilitatis acceptiones, quas Greg. Naz. Orat 30. n. 10. et Ambr. L. 4. de fid. c. 3. refert, illa frequenter etiam in Scripturis usurpatur, qua dicitur im­ possibile, quod quidem absolute Deus facere potest, non tamen reipsa facit aut facere decrevit; sic enim Genes. 19. Deus ad Loth inquit : Non potero facere quidquam, donec ingrediaris illuc; Joan 6. dicitur : Aon potest filius facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem; cl Matlh. 13. Non poterat illic signa facere propter incredulitatem eorum, qui eum excipiebant. Atque simili plane modo sumi textum objectum, liquet ex Luc. 22. 42. Christi orationem sic enarrante : Pater, si vis, transfer calicem istum a me. Inst. 1. Paties pluribus modis declarant esse tantum possibilia et Deum posse facere ea, quæ facit vel vult facere. Nam 1°. Hier. Dial. 1. cont. Pelag. n. 9. illud tantum asserit possibile, quod futurum est. 2°. Feto. L. 3. ad Trasim. c. 23. et L. 1. ad Monim. c. 12. docet Deum tantum posse, quantum vult, et tantum velle, quantum potest; D.vmvsc. autem L. I. de fid. c. 8. Po­ tentiam Dei... sola voluntas sua metitur. 3°. Athenag. L. 1. de Resurrect, n. 9.10. Greg. Nyss. L. Catech. c. 1. et Hies, in cap. 4. Dan. ad v. 32. dicunt Deum omne id velle, quod Itonum est, et catomis etiam posse; qua· autem non vult, ideo nulle, quia vel injustum vel indignum est : undo sequi­ tur nec Deum posse ea facere, quæ non vult facere. R. .V. J., si sermo sit de possibilitate absoluta, et quæ ad potentiam Dei secundum se spectatam refertur. Adprob. 1·“”. D. Hier, id tantum asserit homini possibile, quod est futurum C. possibile Deo A*. Agit hic contra Pelagianos, qui hominem absque omni peccato vivere posse jactabant, probatque munditer loquendo id fieri non 61 posse, quia id, si exemplum Beatæ Virginis Mariæ exceperis, factum nus­ quam fuit nec imquam liet; absolute tamen id per Dei gratiam singularem fieri posse tradit idem Dial. 2. emit. Pelag.η. 16. Jaudalque Aug. L. 2. de |K!C. mer. hoc asserentem ; unde potius argumentum pro nobis colligitur. .Id prob. 2J,n. I). Et Eiji.g. el Damasc. his phrasibus duntaxat significabant voluntati divinæ subjacere omnia et nihil posse obsistere C. Deum nihil aliud posse nisi quod velit subd. nisi quod velit vel actu vel potentia C. nisi quod actu ipso tantum velit .V. Primum sensum intendi ab utroque, patet ex additione, quam Fli.g. loco 2° facit his verbis : Quia, cui semper subest, cum volet, posse, non aliud est in illo velle, quam posse; et quam habet 1. c. Damasc. Potentiam sola voluntas sua metitur, potest enim quidquid vult; quo modo etiam loquitur Ave.. Enchir. c. 96. dicens, Deum non ob aliud vocari omnipotentem, nisi quia quidquid vult, potest; nec voluntate cujuspiam crea­ tura voluntatis omnipotentis impeditur effectus. Gffiterum velle non semper stricte sumi pro iis, quæ quis actu vult, sed late etiam pro illis, quæ potest velle, declarat communis loquendi formula, qua de homine, qui sui juris est, dicimus, eum facere, quæ vult. Adprob.3™. R. Athenag. et Greg. Nysseni locutionem vel intelligcndam esse de eo, quod Deus vult aut actu aut potentia, ut modo dictum; vel cum PetavioL. 5. Thcol. Dog. c. 6. n. 3. dicendum eorum rationem tantum pro­ cedere, cum rem faciam, aliunde, nempe ex Scriptura, constat, qualis fuit illorum dc resurrectione corporum et mundi creatione loquendi materia; quia tunc inter argumenta, quibus contra infideles eadem probatur, usi­ tatum et bonum est illud, si nec rem injustam nec Deo indignam esse monstretur. S. Hier, autem nec illam sententiam habet, nec, dum dicit 1. c. Nabuchodonosorem quasi hominem seculi loculum, aliud contendit, quam Deum non tyrannorum more, quidquid libitum est, statuere nullo æqui vel iniqui discrimine, sed pro cujusque meritis bona vel mala dispensare. Inst. 2. Paties, ac præsertim Aug. L. 2. cont. Maximin, c. 7. et L. 83. QQ. q. o0., contra Arianos probant Filium æqualem Patri in divinis; quiasi Pater voluisset cum gignere æqualem sibi et non potuisset, foret imbecillis : si vero potuisset quidem sed noluisset, esset invidus; ergo similiter, si Deus posset plura vel perfectiora procreare, cl reipsa non vellet, invideutiæ arguendus esset,ut idem Aug. L. 4. de Genes, ad lit. c. 16. inquit: Si bona facere posset Deus, nec faceret, magna esset invidentia. R. A. Cons. Disparilas est, quia cum omnis generatio in similitudinem na­ ture fieri debeat, Filio divino debebatur naturæ æqualitas : quare si Pater, quod Ariani putabant, voluntate Filium genuisset, necæqualem tamen sibi, vel imbecillus vel præparcus aut invidus fuisset : hæc autem ratio pro rebus creatis non tenet, quibus nec esse nec ulla perfectio debetur, sed illa sunt beneficia ex liberalilale conditoris. Ad prob. R. 1°. Libri dc Genes, ad litt. auctoritatem non esse maximam, cum Aug. ipse L. 2. Retr. c. 24. dicat : In quo opere plura queesita, quam inventa sunt; et eorum, quæ inventa sunt, pauciora firmata : cœtera vero ita posita, velut adliuc requirenda sint. R. 2°. D. Cons. Et hic Aug. intelligcndus est de potentia absoluta .V. de potentia ordinata, si quæ illa posset, non faceret C. Nam L. 3. de lib. arb. DE UEO I AO. c. 9. η. 1. dicit., posse Deum producere meliora, cl posito hoc creaturarum mdine, invidum esse, qui velit aliquam interire. Inst. 3. Deus non potest facere nisi ea, quæ prævidit; quia alias posset absque providentia operari : sed prævidit ea sola, qua' facit ; ergo et ea sola facere potest. Conf. 1°. Dei potentia et ejus voluntas sunt idem, et voluntas etiam Dei est immutabilis: sed Deus non vult alia, nisi quæ facit aut factu­ rus est ; ergo nec alia potest. 2”. Si Deus absoluta potentia posset alia, quam quæ nunc facit, facere; ergo pro priori rationis potuisset omittere decretum, quod nunc habet, vel aliud ab illo ponere: sed hoc dici nequit; nam impri­ mis, dum hoc concipimus, mera lingimus contra illas veritates reales, quod Deus in decreto sit immutabilis, et in eo non detur prius et posterius : deinde conciperetur, Deum potuisse eligere imperfectionem præ infinita perfectione; cum decretum sit perfectio Dei et ipse Deus, omissio autem illius nihil ; ergo. R. D. J/. Deus nequit potentia ordinata facere nisi quæprævidit C. poten­ tia absoluta AT. .id prob. R. Deum quidem sine ea, quæ modo est providentia operari posse, non tamen sine omni; quia si alia operaretur, etiam alia futura praevidisset. Itaque ex praescientia Dei infertur tantum, ea non esse futura, quæ non sunt praevisa, minime vero non esse possibilia; cum Deus alia prae­ ordinare ct praescire potuerit. Jd Conf. I*®. R. D. lim. p. Potentia ct voluntas Divina sunt idem realiter quoad entitalem et in se C. quoad tendentiam et terminationem ad objecta -V. Potentia enim respicit omnia possibilia, voluntas vero definita tantum et volita. Ad 21®. p. II. D. Voluntas Dei est immutabilis, sed libera tamen simul C. determinata etiam ex scad unum A’. Ad. 2*®. R. V. m. et prob. 1*®. quia fundamentum hoc concipiendi praebet libertas Dei ct creaturae; veritates vero reales supponunt jam ordinatam Dei potentiam. Similiter .V. prob. 2J;n. quia vel illa omissio aut decretum aliud foret ipse Deus, sicut jam est decretum praesens, et mutatio tantum esset in termino: vel sicut jam actus liber, prout distinctus a necessario, non csl perfectio in Deo, sed praedicatum neutrum, sic nec ejus omissio imperfectio dici potest. Inst. i. Quodcumquc vult Deus, semper est melius, ut inquit Aug. L. 2). c. 4. cent. Faust.; imo nccessc est, jnxta Damasc. L. 2. de fid. c. 29. init, omnia a Deo optima fieri; ergo nequeunt a Deo fieri plura aut perfectiora. R. D. .4. Quoad 1·®. p. Est simpliciter et absolute melius A’, respective et comparative melius C. Acg. enim ibidem melius dicit fuisse, Christum nasci quam non nasci, ut carnis veritas illius adstruerctur solidius ; ct nasci ex femina, ut nc videretur muliebris sexus a salute repulsus. Quoad 2’m. p. D. Accesse csl fieri optima secundum modum C. secundum substantiam A’. Deus semper agit modo perfectissimo, summa scilicet sapientia, æquilate ct potentia, ubique intendendo finem ultimum præstantissimum, suam nimi­ rum gloriam, et eligendo media aptissima ad finem proximum, quem sibi proponit assequendum: quia tamen Deus in agendo ad extra omnino liber est ; quia nec opus Dei ad extra quoad substantiam, quæ finita est, est opti­ mum, nec determinari etiam potest ullum, quo non meliora et meliora in infinitum dentur ; quia denique quod in se melius est, comparatum ad ordi­ Ι»Ε OMNI POTEM IΛ HU. 63 nem ac seriem rerum certam, miniis bonum evadit ; Deus ncc agit semper nec agere tenetur optimum substantive. Praeterea discrimen inter homines ac Deum est, quod illi dicantur etiam minus bene agere, si minus bona agunt; quia e\ supposito adest praeceptum vel alia causa, quæ cos impellat et obliget ad meliora etiam agenda, eorumque in agendo bonitas ex nisu voluntatis et conatu incrementum capit; quorum tamen nihil respectu Dei tenet. Inst. 3. Sicut cx artcfaclis hominum (estimatin' eorum scientia et potentia, sic ex Dei operibus elucet ejus virtus cl prudentia; ergo sicut cx melioribus artcfaclis magis ocstimanlur homines, sic dum Deus ex suis operibus maxime æslimatur, hæc debent esse maxima, ct consequenter majora produci ne­ queunt. Conf. Essentiæ rerum se habent sicut numeri, quibus nihil addi aut detrahi potest, quin mutentur; ct potest a Deo produci creatura omnium perfectissima; ergo Deus non potest facere substantias meliores, nec etiam species perfectiores ct perfectiores. R. T. J. .V. Cons. Debent esse maxima secundum modum C- secundum substantiam Λ. Si unice attendatur creaturarum substantia, hæc in compa­ ratione ad auctorem suum, est tanquam nihilum : si attendatur æstimabilitas Dei cx creaturis, hæc ex minimis etiam capi debet, quia, ut Aug. L. 11. deCiv. c. 22. ait: Deus ita csl artifex magnus in magnis, ut minor non sit in parcis; quæ parva non sua granditate (nam nulla est) sed artificis sa­ pientia metienda sunt. Cæterum dis par it as etiam est, quod cum homines materia, instrumentis cl aliorum ministerio egeant, non possunt ostendere suam industriam nisi in artcfaclis; Deus autem, qui his omnibus ad quidpiani faciendum opus non habet, hoc ipso jam salis manifestat suam virtu­ tem ac sapientiam, et ex modo etiam in minimis operibus infinitam suam excellentiam aperit: ad hæc, cum ai*s et sapientia hominibus non sit essen­ tialis,e\. ipsa etiam perfectioribus operibus perficiatur, ex his illa recte æstimatur; e contra, quia Deus essentialiter est perfectissimus, nec acquirit ar­ tem nec operando perficit, ex sola operum cognitione aestimari non debet. /Id Conf. R. C. lain. p. Ant. et D. Cons. Ergo non potest facere substantias accidenlario meliores Λ. essentialiter meliores subd. quatenus nihil potest addere vel demere rerum essentiis C. quatenus praeter essentias rerum prae­ sentium nequeat facere alias res et sic etiam alias essentias, aut non plures et perfectiores species rerum producere Λ’. /Id2an’. p. N. Ant. et Cons. Exclusa enim unione hypostatica, visione beatifica et malernilatc B. Virginis, quas S. Thomas, quatenus ordinem divinum includunt, vocat perfectissimas, Deus comparatione ad potentiam suam facta, nunquam facit perfectissimum simpliciter, nec facere etiam potest; quin tamen inde derogetur iniinitæ illius polcnliæ. Qc.eres. /D» et qualis in Deo detur Distinctio et Compositio? 81. Nota. Praedicata Dei Relativa inter se vero distingui, extra dubium est. Circa distinctionem Absolutorum duplex praecipue error fuit : Gilbertus Porretaxus uti compositionem in Deo admisit, qua Divinitas non est Deus, wd forma, qua Deus est; ita videtur mullis statuisse inter attributa divina i’iSïJÇRÿ» C»4 4 - l>E UEO l Xo. distinctionem realem: Aetiis vero et Eixo.mhs attributa omnia diversas duntaxat voces el sanos esse asserebant, ita ut nullo modo, ne ratione qui­ dem, ab essentia divina distinguantur. Verum proscripta fuit Porretam doctrina in Concilio Rhemensi, présente Eu; emo 111., cui acquiescens Gil­ bertos cum ordinis integritate et honoris plenitudine ad suam Diœcesin remeavit, prout testatur Orno Frisixg. Errorem Eunotnianorum confuta­ runt SS. Patres, et damnavit Ecclesia, præsertim, quod inde pararent sibi viam ad dicendum, Filium el Spiritum S., in quibus non datur innascibilitas seu ratio improducti, non esse ejusdem essentia? et naturæ cum Patre, ut constat ex Greg. Nvss. orat. 12. cont. Eunom. Hinc 82. Dico. Densest simplicissimus Spiritus , uti omnis compositionis, ita et distinctionis realis expers, sive prædicata divina absoluta inter se, sive ad essentiam divinam referantur. Prob. I1. p. ex dictis num. 39. 2·. p. exC. Lateran. IV. c. 1. Firmiler., ex Hilar. L. 9. de Tiux. n. Gl. Atrax. L. de Decr. Syn. Nic. n. 11. Treodoret. q. 20. in Gen. et aliis PP. Conf. ex aseitate, infinita perfectione et summa identitate illius, quod Deus habet, ac demum ex ætemitate, infinitate et immutabilitate essentiœ divina. Personæ autem divinæ non dicunt simplicitatem, cum realiler inter se distinguantur, nec compositionem, cum non uniantur inter se ad consti­ tuendam unam personam vel Deum. 3*. p. ex perfectissima Dei simplicitate, quæ distinctionem realem praedi­ catorum divinorum tum inter se, tum ab essentia penitus excludit; ita Concilium Rhem. in Symbolo contra Porretanum edito, Later. IV. Jnnoc. 111. c. Florent, quod Sess. 18. delinit, omnia in divinis esse idem, ubi non inter­ cedit oppositio relationis ; ilaSS. PP. Aug. Fuig. Bern, et alii. Attamen, quia Scriptura, Concilia et PP. de attributis et essentia divina loquuntur ut mullis, quædam inter ea distinctio rationis admitti debet, vi cujus non quidem judicare possum, in Deo varias esse perfectiones ceu rationes obje­ ctivas, possurn tamen unam formaliter cognoscere, et ab altera praescindere, praebente ad id fundamentum pluralitate ac diversitate effectuum, quamvis a simplicissima entitate ii proveniant. Si ais 1°. In Deo est Initas et Trinitas; ergo compositio. Major daretur in Deo simplicitas, si 1res Personæ divinæ non distinguerentur realiler ; ergo non est summa. Multa etiam Deo adveniunt de novo, v. g. decreta libera, denominationes Creatoris, Domini, Judicis; ergo saltem in Deo datur com­ positio ex subjecto et accidente. R. Ad veram compositionem requiritur distinctio et unio : adeoque Per­ sonæ divinæ compositionem nullo modo faciunt, quia comparatæ ad sc invicem tantum distinguuntur, comparatæ ad naturam tantum uniuntur, vel potius identificanlur; ergo qua parte uniuntur, non distinguuntur, et qua parte distinguuntur, non uniuntur. Habetur ergo unitas cum pluralitate, non vero sic, ut ex plurium unione resultet unitas. Item major daretur simplicitas, prout hæc præcise dicit identitatem et opponitur distinctioni, non prout dicit carenliam unionis et opponitur compositioni. Demum mulla de novo accedunt Deu solum denominative, extrinsece cl objective per ordi­ nem ad creaturas. DE o.MMIΟΙΙ.ΜΙΛ DU. .Si uisi\ SS. Paires passim dicunt, justitiam, sapientiam etc. non esse Dei substantiam, cl variis nominibus varias perfectiones significari : sæpc dicunt, ea, qua» de Deo prodicantur, tantum esse diversa nomina, quibus idem omnino significetur; ergo vel distinctionem realem adslruunt, vel etiam distinctionem rationis excludunt, juxta illud in Concilio Rhcm. star Iulum: .Ve ratio in Theologia dividui inter naturam el personam. R. SS. Patres, sicut quando impugnant Eunomium, verbis quidem durio­ ribus videntur asserere distinctionem cnlilativarn, reipsa vero ad scopum præfix um non intendunt nisi distinctionem rationis; ita contra Purrelanum disputantes solum excludunt distinctionem realem el entitalivarn, quin propterea velint prædicata divina esse duntaxat diversa nomina. Concilium ilhcm. statuit, ne ratio dividat eo modo, quo divisit Porretanus, scilicet entilative ac realiler. '.Ai •Λ 38 .·$ « I Λ 1 il -4F Mw KvA ?’·τ i ‘-:Bi h9· IE ξ JI * •MJ DISPUTATIO Π. DU IWISIISILITATE ET VISIBILITATE DEI K CAPUT I. DE INVISIBILITATE DEL ARTICULUS I. ΛΝ DEUS POSSIT INTUITIVE VIDERI OCULIS CORPOREIS ? 83. Nota. Dogma Gentilium et Anthropomorpliilarum vel apertum vel ex eorum doctrina necessario profluens erat, Deum oculis carneis videri posse. Eumdem errorem Christianis universis exprobraverunt olim Gentiles, quam calumniam Orig. L. 7. cont. Ceis. n. 33. ct seqq. depulit. Inter Arianos tamen fuerunt plures, qui solum Patrem Divinum assererent invisibilem : quin cl Catholicorum nonnullos ejusdem erroris sua ælate notarunt Irex. L. 4. c. 37. (al. 20.), et Aug. ep. 6. (al. 92). 84. Dico. Deus oculis corporeis nec visus est unquam, nec videri potest. Prob. I. ex Scriptura. Exod. 33. 20. Deus quasi generalem legem statuit : Non videbit me homo, ct vivet. Item nniversim legitur Joan. 1. 17. : Deum nemo vidit unquam. 1. ad Cor. 2. 9. Oculus hominis non vidit, nec auris audivit, quœ prœparavit diligentibus se. 1. ad Tim. 6. 13. Quem nullus hominum vidit, sed nec videre potest. Et c. 1. v. 18. praemissum erat: Hegi secutorum immortali et invisibili. Circa hæc autem testimonia certum est : Γ. quod naturali et sensu obvio accepta loquantur de visione corporea, cum proprie videre pertineat ad oculos corporeos : 2°. quod Paulus ibidem vel mentionem faciat de oculo corporeo sicut de aure carnea, vel doceat Deum verum esse diversum a falsis numinibus ac spiritum : 3°. quod de visione mentali simpliciter nequeant inlclligi exceptiones ilke, cum possibilis sit visio Dei intuiliva per intellectum elevatum. Conf. Quoties Scriptura loquitur de visibilitate Dei, utitur terminis qui mentis actum, non autem oculi corporei indicant: Malth. 5. 8. Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. l.Joan. 3. 2. Scimus, quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est ; quibus verbisS. Aug. ep. 6. (al. 92. n. 3.) ostendit, oculos cordis cl spirituales intelligi, non autem corporeos, secundum quos Deo similes non erimus. ■ H J k>. ■3 c ti V : xi··· 68 I . I>K UEO UNo. //. «xr Patribus. Orig. L. 7. coni. Ceis. n. 31. inquit : Falso nobis imponit Celsus dicens , nos sperare m ulis corporis D>um esse visuros. A riiw. dispu­ tans contra Arian, a S. Augustino ep. 111. (al. 148. η. 10.) refertur, instan­ tissime Deum non iwc visum nisi assumptione creatura' : secundum Deitatis autem sua proprietatem, omnino Deum esse invisibilem...... nisi quantum mente ac spiritu nosci potest. Greg. Naz. or. 28. n. 7. Deus est ejusmodi, ut nec tangi nec oculis cerni queat. Cyril. Hierosol. C.atech. 9. η. I. Carnis quidem oculis contemplari Deum, impossibile. Hier, in c. G. Isa. v. I. Aon solum Patris divinitatem, sed ne Filii quidem et Spiritus S., quia una in Trinitate natura est, possunt oculi aspicere. Cs. ib. c. GL v. L Amur. Scrm. 8. in Psal. 118. n. 17. docet errasse Moyseu, quod existimaverit, Deum oculis videri posse. Conf. 1°. Nulla potentia pr.iserlim vitalis potest ferri extra suum obje­ ctum : sed oculus est potentia vitalis, et Deus est extra illius objectum; ergo (culus non potest ferri in Deum, seu eum videre. 2°. Concipi potest, Deum visibilem fieri ab oculo corporeo : si vel Deus assumendo corpus reddat se spectabilem: vel si oculus immutata natura evadat spiritualis, cl sic ad videndum Deum idoneus. Sed in primo casu non habebitur visio inluitiva ac Dei, ut est in se; in secundo autem non jam corporeis, sed spiritualibus oculis videretur Deus; ergo. 85. .\'ec dicas 1°. Multi Patriarcharum ct Prophetarum de facto corporeis oculis viderunt intuitive Deum :quod palet de Abrahamu Gen. 15., de Jacobo Gen. 32., de Manuc Jud. 13., de Moyse Exod. 33., de Isaia c. 6. ; ergo. It. A'. .1. ad prob. I). Patet de illis, quod viderint Deum immediate cl in sc ipso .V. mediate tantum ct in alioC. Triplex universim modus est expo­ nendi visiones Patribus Veteris Testamenti facias : primus est, cum dicitur ipse Deus, et præsertim Persona Verbi, humanæ incarnationi præludens, apparuisse in forma, quam libere ac pro voluntate assumpsit : secundus, cum dicitur per Angelum, qui et ipse in hominis assumpta forma apparuit, esse visus : tertius, cum in raptu vel extasi, aut in somno per quamdam similitudinem ac sensibiles species se manifestavit. Primo usi sunt frequenter Scriplores antiqui, aliis moderni communius; quibus etiam suffragatur Scriplura. Nam cl Abraham Gen. 18., cum videret 1res viros, h. c. Angelos sub forma virorum, unum lanquam Dominum adoravit : ct quem Jacob dixil Deum, Oscas. 12. v. 3. vocat Angelum : et quamvis uxori Manuc ap­ paruerit lautum Angelus, tamen vir ejus postea dicit, Moriemur, quia vidi­ mus Dominum. Denique .S. Stephaniis Act. 7. interpretatur de Angelo vices Dei gerente, quod Scriptura de Deo facie ad faciem collocuto cum Moyse dixerat. Sicut vero modus exponendi secundus perlinet ad visiones Patriar­ charum, sic tertius convenit propheticis illustrationibus; certe nisi simili­ tudinem tantum in visione Isaite admittere volucris, oportebit Deum ad modum corporis esse extensum, sedere etc. 86. Nec dicas'■1°. Job. c. 12. ait de Deo : Auditu auris audivi te, nunc au­ tem oculus meus videt te. Prius c. 19. dixerat : Horsum circumdabor pelle mea, ft in carne mea videbo Deum meum, quem visurus sum eqo ipse et oculi mei conspecturi sunt. Ergo et vidit et speravit Deum oculis videndum. < 4L AN DEUS OCUf.lS CORP. VIDFJlf QUEAT. RO Cmif. huc. 3. legitur : Videbit omnis caro salutare Dei. I. ad Cor. 13. asse­ ritur, quod Deum videbimus facie ad faciem; ergo Deus oculo corporeo erit visibilis. R. Quoad 1. D. Cons. Ergo Job vidit Deurn visione substantire divinae .V. visioneeffectuum providentia) divina? C. Sensus enim est : Equidem de tua, o Deus ! providentia audiveram plurima el mirabilia; nunc autem prospe­ rorum el adversorum sorte jactatus, in me ipso eamdem experior el propius inspicio. Quoad 2. etiam I). Cons. Speravit Deum videndum oculis mentis C. oculis corporis Subd. Deum secundum naturam assumptam, seu Chri­ stum Salvatorem C. Deurn secundum naturam propriam .V. ( tramque dis­ tinctionem usurpat S. Aug. de Civ. Dei L. 22. c. 29. n. ,4. : primam, quia Job dicit in carne, non per carnem visurum se Deum : secundam, quia de Redemptore loquitur cl de sua resurrectione. Ad Conf. R. Similiter, quantum attinet ad primum textum, qui de Deo incarnato aperte loquitur : quantum ad secundum N. Cons, quia facies hic ct alibi sumitur metaphorice ad visionem Dei intuilivam exprimendam,qua donantur Sancti in patria; non vero proprie, cum alias Deo humana etiam membra tribuenda forent. 87. Nec dicas 3°. S. Aug. de Civ. 1. c. n. 5. rejicit opinionem Philoso­ phorum, qui negant res spirituales videri posse a corpore ; ergo censet posse videri Deum ab oculo corporeo. Conf. S. Doctor ibidem docet Deum oculis corporis beati videndum, et simul opponit hanc visionem Dei cum illa, qua nunc fruimur in hac vita; ergo admittit intuilivam visionem Dei et in se ipso corporeis oculis apud beatos futuram. R. /). A. Dejicit opionem hanc secundum momenta ct rationem quibus illam propugnabant C. secundum assertionem et sententiam V. Philosophi isti volebant spiritum a corpore cognosci non posse, quia nec spiritus possit percipere corporea sed inlclligibilia duntaxat, quod refellit. S. Aug. dicens : Sed istam ratiocinationem et vera ratio et prophetica irridet auctoritas. Quis enim ita sil aversus a vero, ut dicere audeat, Deum corporalia ista ne­ scire? etc. Inde tamen non concedit, oculum corporeum posse attingere spiritum, nisi in hypothesi mutati corporis in spiritum; in qua sic subdit : Sicut erpo constat videri corporea spiritu : quid si tanta erit potentia spiri­ tualis corporis, ut corpore videatur et spiritus? Ad Conf. R. I). l*m. p. Docet Deum oculis beati corporis videndum imme­ diate et in seipso seu propria substantia .V. mediate el in effectibus,sicut vitam et animam in hominibus videmus C. Eliam D. 231". p. Hanc visionem eum illa, qua nunc fruimur, opponit, quoad aliqua ct modum tantum visionis ab­ stractive diversum C. quoad omnia ct speciem etiam visionis diversam .V. Visionem Dei per oculos spirituales eliamnum abslraclivam hic admitti, palet ex distinctione priori : diversitas vero inter visionem hujus et alterius vitro slat in co, quod prrosentis vitro visio potius excitet (idem de Deo, quam ut eum menti nostiro slatim absque medio discursu prasenlem sistat, cum al­ terius vitro visio per oculos capta ex apprehensis Dei effectibus Deum slatim menti objiciat sine intermedio ratiocinio. Ita se ipsum explicat. S. Aug. L. 22. de Civ. c. 29. n. 6. Non sicut nunc invisibilia Dei, per ea (pia.· facta sunt intellecta conspiciuntur per speculum inœniymale et ex parte, ubi plus valet t 4· I •Η·»·? vf·’ < Fp - \\iyf ' .r ■ J*; ; 3 rv· Η· •ft IB V '· * HE DEO UNO. fides, qua credimus, quam rerum corporalium species, quam per oculos cer­ nimus corporales : sed sicut homines, inter quos virentes motusque vitales cxerenles vivimus, mox ut aspicimus, non credimus vivere, sed > idemus; cum eorum vitam sine corporibus videre nequeamus, quam tamen in eis per cor­ pora, remota omni ambiguitate, conspicimus : ita quacumque spiritualia illa lumina carporum nostrorum circumferemus, incorporeum Deum omnia regentem etiam per corpora contuebimur. In quem locum S. Thomas I. q. 12. a. 3. ad 2. eumdem S. Aug. sensum subjungit. 1Λ -' .Vee dicas 1°. Idem ibid. n.3. statuit, oculos in gloria fore alios et virtutis præpollentioris, non tamen qualis inanimalibus acrius videntibus habetur; et hanc etiam vim probabiliter censet Jobo per aliquod instans in hac vita communicatam, dum diceret : nunc autem oculus meus videt te : ergo tri­ buit passe Deum saltem a spiritualibus Oculis videri. Conf. Nequit dari ratio, cur S. Aug. nihil definire in quæstione de oculis spiritualibus volue­ rit ; ergo. R. D. .1. Statuit hæc absolute et ex sententia propria aut in quam ipse propendeat .V. hypothetice et ex sententia aliena, quam quidem explicat, quin tamen in eam inclinet C. Res patet ex ipso textu : Utrum videbunt ct per oculos corporis, inde quæst io est. Si enim tantum poterunt in corpore spiritali eo modo utique etiam ipsi oculi spiritales, quantum possunt isti, quales nunc habemus, procul dubio per eos Deus videri non poterit : longe itaque alterius erunt potentiæ, si per eos videbitur incorporea illa natura, quæ non continetur loco, sed ubique est lota..... Vis itaque oculorum illorum prœpollentior erit, non ut acrius videant, ... sed ut videant et incorporalia. Simili modo illud de Jobo additum ex textu cognosci potest, quem ita pro­ sequitur : Et fortasse ista virtus magna cernendi data fuerit ad horam etiam in isto mortali corpore oculis sancti viri Job, quando ait ad Deum : In obau­ ditu auris obaudiebam te prius, nunc autem oculus meus videt te etc. Quam­ vis hic nihil prohibeat, oculum cordis intelligi, de quibus oculis ait Apostolus : illuminatos oculos habete cordis vestri. .Id Conf. R. .V. J. Imprimis definire nihil voluit, tum quod res non per­ lineret ad quæstionem dogmaticam, sed mere philosophicam : tum quod Catholicorum etiam quorumdam hanc esse opinionem intelligcbal, quos exacerbare noluerat : lum quod librata infinita Dei potentia non possumus semper dicere in se impossibilia, quæ nobis ardua aut impossibilia etiam videntur. Pleraque alia hic objici solita sunt philosophica. ARTICULUS II. AN DEUS INTUITIVE VIDERI POSSIT AB INTELLECTU CREATO PER SOLAS NATUR/E VIRES? 88. Aota. Cognitio Dei, quæ in hac vita habetur, est vel ex creaturis seu effectibus a Deo creatis, vel ex fide seu divini verbi significatione, et utraque obstructiva, non autem inlnitiva seu clara et evidens cognitio Dei. prout est ille in «·. Quod visio Dei inluilwa convenire possit homini per singulare auxilium divinum, quod Theologi lumen gloriœ vocant, infra : au vero illa *. 71 AN DEUS AII INTELLECTU CREATO VIDERI QUEAT. etiam tribui possit intellectui, sive humano sive angelico, sibi relicto et per solas natura· creatu· vires operanti, hic. quærilur. Affirmarunt id Anomœi sec. 4. de quorum duce Aelio Epiphanies hæres. 70. p. 989. hæc refert : Ilie enim cum suis in eam vanitatis amentiam incidit, ut supra mortales omnes Deum se, non sola fide, sed natura, secundum scientiam nasse jactaret : quemadmodum alicubi supra memini, dicere illos, non simpliciter fidei ali­ qua notitia Deum sibi esse perspectum; sed perinde ac quispiam cognoscit, quidquid oculis cernitur, aut manibus attrectatur : velut si in manus assumat aliquis lapidem aut lignum aut materiœ alterius instrumentum. Eumdern errorem see. 14. instaurarunt Beguardi et Beguinœ in Germania inferiore, quorum ;PS doctrinæ articulus is erat : Quadibct intellectualis natura in se ipsa naturaliter est beata : et anima non indiget lumine gloriœ ipsam ele­ vante ad Deum videndum. Quamvis vero ab hoc errore alieni sint Theologi Catholici omnes, sunt tamen inter eos nonnulli, qui saltem possibilem exi­ stimant substantiam creatam, quæ vel per se sit tantæ virtutis, quanta est virtus complexi ex intellectu et lumine gloriae, et cui proinde proportionala cl eonnaluralis sit Dei visio, ita ut ad eam eliciendam non sit necessaria ulterior elevatio; vel quæ licet tantæ virtutis non foret, tantæ tamen perfe­ ctionis est, ut illi lumen gloriae, ac consequenter etiam visio Dei intuitiva, sit debitum et connaturale. Veium his sufficiant dicta num. 8. de repu­ gnantia substantiae creatae intrinsece supernaturalis. 89. Dico. Deus de facto intuitive videri nequit ab intellectu creato per solas naluræ vires. Prob. I. ex Scriptura. Hæc enim 1°. ut constat ex textibus relatis, negat Deum videri posse: sed hæc testimonia imprimis non minus dc intellectuali visione quam corporali exponi possunt, praesertim curti ibidem ad Corinth, addatur: Nec in cor hominis ascendit ; et Patres in eos textus commentan­ tes sæpe de utraque visioneloquunlur : deinde vero eadem, ut S. Aug. ep. 112. (al. 147.) c. 14. facit, exponi debent dc invisibilitate intellectuali per naturam seu vires naluræ, cum aliunde liqueat supernatural! auxilio adjutum intel­ lectum posse habere visionem Dei ; ergo. 2°. Docet inluitivam Dei visionem pertinere ad gratiae beneficium, Psal. 83. 12. Gratiam et gloriam dabit Domi­ nus. Ad Rom. 6. 23. Gratia Dei vita œlerna. 3°. Eadem manifestam Dei cognitionem removet ab hujus vitae conditione, 1. ad Cor. 9. Ex parte co­ gnoscimus, et ex parte prophetamus : cum ergo venerit, quod perfectum est, evacuabitur, quod ex parte est. Item : Videmus nunc per speculum in aenigmate: tunc autèm facie ad faciem. Nunc cognosco ex parte: tunc autem cognoscam, sicut et cognitus sum. 2. ad Cor. 5. 7. Per fidem enim ambulamus, et non per speciem. 1. Joan. 3. 2. Scimus, quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus cum, siculi est. Π. ex Traditione. In C. Vien., ut etiam refertur in Clementinis Cap. Ad Nostrum. tit. de hcerel., recensito cum reliquis errore Bcguardorum supra exposito, Clemens V. ita definit : A os, sacro approbante Concilio, sectam ipsam cum pramussis erroribus damnamus et reprobamus omnino. Ex Patri­ bus, qui Anoriiæos oppugnarunt, Epipiiax. liter. 70. n. 7. Deum quidem, in­ quit, videri prœsertim ab humana natura non posse fatemur;... Sed idem tamen Deus invisibilis pro sua humanitate ac potentia imbecillem aciem ita 7 I 93. Obj. I. Beati a Theologis vocantur comprehensores ; et Paulus fideles I. ad Cor. 9. monet : Sic currite, ut comprehendatis; ac de se ad Philip. 3. scribit : Sequor autem, si quomodo comprehendam ; ergo comprehensio Dei est possibilis. Conf. Rem cognoscere totaliter et sicut eam Deus cognoscit, est rem comprehendere : sed sic Beati vident Deum; I. ad Coi·. 13. 9. Ex parte enim cognoscimus, et ex parte prophetamus; cum autem venerit, quod perfectum est, evacuabitur, quod e;cparte est; ctv. 12. Nunc cognosco ex parte: tunc autem cognoscam, sicut et cognitus sum; ergo. R. D. Cons. Comprehensio Dei sumpta pro assecutione et possessione Dei est possibilis. C. sumpta pro cognitione Dei adæquata ct plenissima .V. Omnia antecedentis exempla desumpta sunt a similitudine cursorum, qui comprehendunt metam et bravium; unde patet, non esse ibi sermonem de comprehensione ad animi perceptionem et cognitionem perfectissimam translata. Ad Conf. R. .V. m. Ad prob. D. Et hic Apostolus facit tantum oppositionem cognitionis per fidem imperfecte et obscurae cum cognitione per visionem tealiticam perfecta et clara C. cum cognitione plenissima, et comprehensiva .V. omnis nostra de Deo el divinis cognitio, sive fides sit, sive scientia ex fide orta, est imperfecta et ex parte, quia revera lotum, quod est Dei, ct omnia ejus attributa in hac vita non cognoscimus; el obscura etiam est, quia per speculum in œnigmale tantum habetur : in altera autem vita Beatorum cognitio erit perfecta et clara; quia tunc perfectum veniet, facie ad faciem Dens videbitur, et omnes l»ei perfectiones cognoscentur. Ad AN DEDS COMPREHENDI POSSIT. 73 eamdom ellam iiituilivnrn Dei visionem lanium refertur, quod additum est, quia explicat illud v. 12. initium : Videmus nunc per speculum in (Pnifjmtde, hinc aulem facie ad faciem·, unde colligitur quidem essentiam ac perfectiones Dei et mysteria fidei in seipsis cognosci a beatis, sicut Deus nos in nobis videt, non tamen in cæteris nostram cognitionem esse Divinæ æqualem. Inst. Scire, qiiænam sit latitudo rei, el omnes ejus dimensiones, est rem comprehendere: sed Paulus sic Deum cognoscebat, voluitque ab hominibus cognosci, ad Ephes. 3. Ut possitis comprehendere, cum omnibus sanctis, quæ sil latitudo ct longitudo et sublimitas et profundum : Et scire etiam super­ eminentem scientiœ charitatem Christi, ut impleamini in omnem Dei plenitudi­ nem', ergo. B. /). Jf. Scire tantum in genere ct universim, quæ sit plenitudo rei ejusque dimensiones, est rem comprehendere *V. in specie aut individuo et singillalim C. Etiam D.m. Paulus voluit cognosci Deum secundum Incarna­ tionem el præserlim quoad crucis mysterium T. secundum divinitatem subd. cognosci in genere et universim C. in individuo et singillalim quoad omnia in Deo cognoscibilia N. Quamvis Apostolus videatur hic loqui de Christo ut homine, et peculiariter de ejus cruce, hujusque fructu et conform itate in nobis tum in hac tum in futura vita; tamen, si ejus sensus etiam de divi­ nitate iulelligatur, nonnisi de cognitione Dei finita et tali intelligendus est, (pialem de facto per fidem sive rationis lumen de Deo infinito ct omniperfecto habemus, quæ certe comprehensiva dici nequit. 91. Obj. II. Objectum quod simplicissimum est et totum videtur, ita ut nihil ejus lateat videntem, comprehenditur; sed Deus est ens simplicis­ simum, et totus videtur, ita ut nihil Dei lateat Beatum; quia videtur sicuti est in se; ergo. Conf. Beati vident omnipotentiam Dei, imo vident ipsam Dei comprehensionem seu actum, quo Deus seipsum comprehendit; ergo et vident omnia, quæ in omnipotentia ct illa comprehensione continentur, ac proin Deum comprehendunt. R. D. .1/. Si videtur totum ita, ut nihil lateat praecise quoad enlitatem et substantiam N. Si ita videtur, ut nihil lateat tam quoad enlitatem ct sub­ stantiam quam quoad modum virtutis sive in essendo sive in operando C. Quamvis Deus sit ens simplicissimum et hinc secundum partes non videatur, nec cognitioni Beatorum aliquid ejus entitatis ac subslantiæ subtrahatur; tamen quia simul est virtualis multiplicitatis et æquivalentiæ infinit®, a finita cognitione mensurari nequit. Porro videre rem, uti est in se, proprie dicitur de cognitione clara et immediata rei ipsius, rigide autem de totali cognitione rei tam secundum modum quam secundum substantiam : in priori sensu affirmatura scriptura de Beatis respectu Dei, et nihil obesi noslræ senlcntiæ; in posteriori autem obesi quidem, sed et hinc etiam a pluribus Patribus præserlim Græcis negatur. Id Conf. R. (pioad rm. p. D. Vident omnipotentiam quantum ad se, h. c. divinitatem ejusqiic vim effectricem creaturarum C. quantum ad alia, h. e. secundum id, quod eminenter continet, nempe perfectiones creaturarum a DenprodtfiHbilium, subd. vident communi quadam ac generali perceptione, qnne præcise correspondent ideæ generic® de omnipotentia C. cognitione it) U r- * .. ·» 9 DE DEO LNO, peculiari et distincta, quæsigillatim repræsontot omnes creaturarum perfe­ ctiones, quas in infinitum omnipotentia conuolat. A’. Quoad 2J“'. />. D. simi­ liter; quia vident quidem substantiam ipsam actus, quæ est ipse Deus, non tamen omnem illius terminum. Inst. i. Saltem Deus comprehenditur ab humanitate Christi; nam: 1°. ut ait Paulus ad Coloss. 2. In Christo sunl omnes thesauri sapientùe el scientiœ Dei, et Joan. 3. Son est Christo datus spiritus ad mensuram. 2°. Juxta Isidor.in Exod. c. 12. n. 3. Sola sibi integre nola est Trinitas d hu­ manitati assumptœ. 3°. D. Thomas p. 3. q. 10. a. 2. asserit, hominem as­ sumptum cuncta cognoscere, quæ sunt in Deo ; ergo. R. Λ . J. Ad prob. P“. D. Hæc Christo insunt et sunt data, quatenus Im­ manitati conjuncta est divinitas, quæ habet thesauros sapienliæ incrcatæ ac spiritum non ad mensuram C. quatenus ejus humanitas in se spectatur, aut hæc habeat sapientiam creatam infinitam et spiritum non ad mensuram in se ipsa.Y. Verba ab Apostolo immediate subjecta : Quia in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter, ejus mentem et nostram responsio­ nem explicant. Ad prob. 2J“. D. Trinitas integre nota est humanitati assumptœ ratione personæ, in qua subsistit, unde et addit : Quæ est secunda in Trinitate per­ sona C. ratione sui .V. Sensus itaque illius est : Christus ut Deus divinam com­ prehendit essentiam, non autem ut homo. .Id prob. 3J". D. Asserit humanitatem cognoscere omnia, quæ sunl for­ maliter in Deo T. quæ sunt eminenter subd. quantum ad possibilia, et præsentium etiam ac futurorum omnem virtutem vel modum iV. quantum præcise ad præsentium ac futurorum substantiam et numerum, quando­ quidem Clirislus omnium, quæ Deus decrevit, caput est C. Inst. 2. Deus secundum totam suam visibilitatem continetur intra obje­ ctum intellectus creati; ergo per absolutam potentiam Dei potest intellectus creatus elevari ad Deum comprehendendum ; præsertim cum lumen gloriæ aut concursus Dei infinitus non implied. R. D. A. Deus secundum totam suam visibilitatem continetur intra obje­ ctum intellectus creati, quatenus habet rationem veri, et ita, ut attingatur modo finito C. quatenus habet rationem infiniti, et ita ut attingatur modo infinito .V. Tota infinitas Dei manet visibilis et comprehensibilis respectu Dei, qui se ipsum solus comprehendit : non autem visibilis et comprehensi­ bilis est respectu intellectus creati, a quo tantum finito modo et cognitione communi ac generali, aut distributive, et divisive, non autem modo infi­ nito et cognitione singulari ac distincta, aut collective et simul attingi potest. Ad prob. subjunctam .V. quia repugnantia luminis gloriæ aut concursus si­ multané! in actu secundo et terminative infiniti patet præter alia ex eo, quod omnis creatura et actio creata essentialiter debeat esse limitata ac finita. Inst. 3. Tota divinitas uniri potuit cum natura humana in Christo unione substantiali et physica; ergo et uniri poterit cum intellectu creato unione accidentali et intcntionali ; maxime cum illud plus sit quam hoc. Conf. Cognitio divina, qua Deus seipsum comprehendit, potuit uniri cum intel­ lectu creato, sicut dignitas naturæ divins unita est cum humanitate Christi et ejus operibus : sed hoc modo intellectus creatus comprehendet Deum ; ergo. DE VISIONE DEI PEll LUMEN GI.OHLE. 77 H. I. Vel ipsa personalis tmio divinitatis cum Christo non facta est, nisi secundum modum cl capacitatem finitam humanitatis ; ergo et intcntionalis fieri non potest, nisi modo finito el pro capacitate intellectus finiti. Π. 2. T, J. .V. Cons. Disparitas est, quia unio hypostatica nullam supponit actionem in humanitate, ac proin minus repugnat eam esse perfectissimam, quamvis de facto, cum non sit infinita, non sit simpliciter sed secundum quid tantum perfectissima : sed visio Dei est vera actio creatur®; maxima autem est disproportio inter facultatem finitam et actionem infinitam, qualis deberet esse visio Dei comprehensiva. Ad rationem additam R. το plus sigiiificare hic excellentius, non autem difficilius; imo cum illa unio intcntio­ nalis totalis seu visio Dei comprehensiva commcnsurari deberet Duo, vel per identitatem esset ipse Deus, vel illa nihil posset dari excellentius. AdConf. R.N.parit. Unio enim illa cognitionis divinæ sic possibilis asse­ ritur, ut peream creatura Deum cognosceret et comprehenderet: sed nec pri­ mum evaderet, quia cognoscere dicit actionem vitalem, quæ necessario pro­ fluere debet a proprio et interno principio; nec secundum quia unio illa fieret pro exigentia aut capacitate intellectus creati et finito modo, ac consequenter non datetur comprehensio. Ex priori autem habetur etiam disparitas; quia illa unio moralis non est quid creatum, sed ipsa dignitas increata, secundum æslimationcm prudentum, naturæ hypostatice unitae ejusque operibus com­ municata; cum unio intcntionalis seu visio Dei intuiliva ab intellectu creato elicita sit quid creatum, adeoque essentialiter limitatum ac finitum; CAPUT 11. DÊ VISIBILITATE DEI. ARTICULUS I. AN' DEUS VIDERI POSSIT AB INTELLECTU CREATO SUPERNATURALITER ADJUTO? 95. Nola. In alterum Anomæoruni errori oppositum abierunt jam olim quidam anonymi, dc quibus Greg. M. L. 18. Mor. c. 28 (al. 54. n. 90). scribit : Sciendum vero est, quod fuere nonnulli, qui Deum dicerent etiam in illa regione bealiludinis in claritate quidem sua conspici, sed in natura mi­ nime videri. Hos seculovn. secuti sunt Armeni negantes intellectum creatum, lumine superno adjutum, posse clara Dei visione frui. Secuti sunt Palamilœ docentes : Sancti omnes tam homines quam Angeli gloriam quidem Dei tem­ poris expertem (scilicet increalam illam lucem) et sempiternam gratiam ac donum recipiunt : substantiam autem Dei nemo unquam vidit homo neque angelus videre potest. Quin cl in Academia Parisiens! an. 1240. fuerant, qui inter alios errores ab Episcopo et Universitate ibidem damnatos hanc quoque propositionem defenderant : Quod divina essentia in se nec ab homine hec 78 l>K UEO CXO. angelo videalur vel videbitur. Contra hus cum omnibus orthodoxe sen­ tientibus A '< V t, 96. Dico. Deus ab intellectu creato supernaluraliter adjuto intuitive videri potest, et a Beatis videbitur. Prob. 1. ar Scripti ra. Matth. 18. 10. Angeli eorum in cadis semper vident faciem Patris mei, qui in cadis est. Sed imprimis facies Dei, secundum Alg. L. 22. de Civ. c. 29. n. 1. non est aliquod tale membrum, quale nos habemm in corpore, sed manifestatio ejus intelligenda es!; ct videre faciem Dei juxta eumdem in ep. 112. (al. 117). c. 8. est videre eum sicut i est. Deinde vero in altera vita homines erunt Angelis pares, dicente Christo Alatth. 22. 30. Erunt sicut Angeli Dei in cœlo; ergo. Prælerea de hominibus legitur Matth. u. 8. Beati mundu corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Joan. 11. 21. Qui diligit me.... manifestabo ei me ipsum. L ad Cor. 13. 12. Fidemus nunc per spe­ culum in œnigmalc ; tunc autem facie ad faciem : nunc cognosco ex parte: tunc autem cognoscam, sicut et cognitus sum. 1. Joan. 3. 2. Cum apparuerit, similes ei erimus : quoniam videbimus eum sicuti est. Sed luce omnia claram ipsius essentiæ divinæ intuitionem significant, ut ex Patrum interpreta­ tione mox adjicienda patet; ergo. II. ex Trauitio.ne, Prater PP. C. Francoford., qui in ep. ad Hispanos scri­ pserant ; Pnedicamus Christum Deum verum et vivum, ut ad ejus beatissimam visionem pervenire mereamur, in qua est œterna beat it udo; Et prater Bene­ dictum XII., qui in Extrav. Benedicius Deus, tribuit Beatis divinæ essentiæ visionem intuilivam et facialem, nulla mediante creatura in ratione objecti visi se habente; Eugenics IV. Scss. 23. C. Florentini in Decreto Unionis cum Gracis definit : Purgatas animas in calum mox recipi, ct intueri clare ipsum Deum Trinum et Unum sicuti est. His proluserunt Patres plcrique omnes, Irex. L. 1. c. 37 al. 20. n. 5). Clem. Alex. Strom. L. 5. p. 318. Greg. Naz. Orat. 28. n. 17. Aig. ep. 112 (al. 117). c. 8. et de Civ. Dei. L. 22. c. 29. n. 1. Prosp. (seu potius Jvliax. Pomeriis). Greg. mor. in Job. L. 18. c. 28 (al. 34. n. 90), etc. V. Petavilm, de Deo. L. 7. c. 7. Conf. 1. Homo per gratiam potest consequi finem suum ultimum et beatitudinern ; quia alias frustra hic illi finis praefixus eia Deo promissus foret: sed tinis ultimus ct beatitude hominis consistit formaliler vel ex toto vel cx parte in clara et intuiliva visione Dei; ergo; 2. Si visio Dei intuiliva esset impossibilis, ergo vel quia est cognitio Dei supernaluralis, vel quia est co­ gnitio Dei immediata, vel quia infinita : sed Γ. possibile est auxilium supernalurale, vi cujus potens liat intellectus creatus ad eliciendam cognitionem Dei supcrnaluralem. 2’. Deus etiam ratione suæ substantiae continetur intra verum seu objectum speciticativum et essentiale intellectus; adeoque ra­ tione hujus potest immediate terminare cognitionem. 3". Quamvis Dei entilas sil infinita, tamen quia objectum non est principium sed terminus cogni­ tionis, et praterea objecti infiniti cognitio putest esse linita; non requiritur, visionem Dei esse infinitam. 97. Obj. I. Deus est invisibilis, et inhabitat lucem inaccessibilem; ergo absolute videri nequit. Conf. 1". Instar privilegii cl prærogativæ asseritur soli Filio nosse Patrem et videre Deum. Matth. 11. 21. Nemo novit F ilium IU. VISIONE l»EI PEU M’.MEN GEOIll.E. 79 nisi I'utcr, nequt Palrem t/uia novil, nisi Filius. Joan. I. 18. Dcum nemo vidit unquam: Unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Ergu creatura; visio Dei convenire nequit. 2’. Qui desiderant videre Deum, necdum vident: sed ipsi etiam Angeli sancti desiderant sidere Deum, 1. 1'clr. 1. 16. In quem Angeli desiderant prospicere; ergo nec illi vident Deum. II. D. A. Deus dicitur invisibilis ol inhabitare lucem inaccessibilem, qua­ tenus ncc oculo corporeo cerni, nec solis naturæ viribus intuitive videri, nec penitus comprehendi potest C. quatenus nec ab intellectu superius adjuto vel in altera vita intuitive cognosci queat N. Etenim, ut S. Aug. ad hanc objectionem respondet ep. 111. (al. 148. c. 3. n. 41.) Quia nec ista testimonia falsa esso possunt, Reati mundo corde etc., negare non possumus filios Dei visuros Deum. AdConf. 1. R. D. A. Soli Filio instar privilegii et prærogalivæ cum aliis tamen per illum communicabilis tribuitur etc., C. non communicabilis subd. tribuitur uosse Patrem et videre Deum, per hæc inlelligcndo cogni­ tionem Dei perfectissimam ct plenissimam, seu comprehensionem C. intclligendo visionem intuilivam per vires auxilii superni, aut fidei mysterio­ rumque illustrationem Al· Primo textui mox additur : Neque Patrem quis novit, nisi Filius, clcui voluerit Filius revelare : alter vero textus co perti­ nebat, ut Joannes ostenderet, a quotam divina et stupenda arcana didi­ cisset, quæ ante narraverat de Verbo Dei Filio, ejus ælernitale, suscepta carne et illata hominibus per illum gratia; hæc enim se ait non ab aliquo homine, ut ol.im Judæi a Moyse Legem, sed a Filio Dei accepisse, qui illa Dei secreta perciperet aliisque nuntiaret, quemadmodum exponunt Aug. L. coni. Adimant, c. 9. L. 2. coni. Maximin, c. 9., et Cyr. Alex. L. 1. in Joan, c. 10. Cæterum ita visionem Dei antonomastice talem, seu cognitionem comprehensivam tribui Filio, ut non conveniat quidem illa creaturis, non tamen visio propria negetur, declarat Chrys. hom. 14. (al. 15. n. 2) in Joan, hæc notans : In sinu Patris esse, majus quiddam est, quam videre : qui enim tantum videt, non habet exquisitam ejus, quod videt, cognitionem. Ad 2. R. D. M. Qui desiderant, desiderio puræ spei et excludente objecti possessionem, videre Deum, cum necdum vident C. desiderio amoris ct coniplaceuliæ in possessione objecti .V. primo modo desiderant ægri sanitatem : secundo modo dives desiderat divitias, quas possidet, semper habere ; et tale etiam est desiderium Angelorum Deum Diluentium juxta S. Tiiomam. Alio etiam modo exponit S. Greg. L. 18. Mor. c. 28. (al. 54. n. 91.) et L. 1. iiiEzech. hom. 8. n. 28. ubi dicit per hoc desiderium anxietatem et fasti­ dium, non vero praesentiam objecti ct in ipsa satietate novitatem ardoris excludi. Prælerea juxta text. græc. legitur·, in quœ, non autem, in quem desiderant prospicere, et per hæc intelliguntur cum pluribus interpretibus Redemptio hominum, fidei incrementum ct Evangel i i gloria; unde de desi­ derii actu proprio verba inlelligi possunt, sed quin huc pertineant. Inst. Ex locis Scripturæ cit. non magis licet inferre visionem intuilivam, quam ex Genes. 32., Num. 12., ubi Jacob et Moyses Deum facie ad faciem vidisse leguntur. Sed ex postremis non deducitur concessa his Patriarchis visio subslanliæ divinæ; ergo ncc cx prioribus. Conf. Dicta Patrum minime conciliari possunt cum veritate nostra; thcscos ac dogmatis. Nam 1°. Auctor homiliæ de SS. Deipara, quæ Aiha.xasu nomen prælei t. dicit (n. 10.) sicut SO DE DKO UNO. nos animam nostram non cognoscimus, sed tantum relui umbras el figuras cjus ex facultatibus el operationibus illius expressas, sicci Deum dunlaval cognosci ab anima posse. Auctor vero QQ. ad Antiochum q. 2., qui etiam inter opera Athan. exlat, ait, essentiam Dei non videri nudam, sed tantum­ modo quemdam glorite gradum ad captum humanum accommodatum.2°. Cle­ mens Alex. apud OEcumenium et Theophylactum, in 1. ad Tim. c. 3. v. IG. Cyril. Hieros. Catech. 6. n. 6. Cyr. Alex. L. I. in Joan. c. 10., Ambros. in Comment, in Lucam. L. 1. n. 25. Hier, apud Alg. ep. III. (al. 118. n. 7). docent, nec ab Angelis videri Deum in se, sicut est, secundum naturam aut substantiam, sed tantum Deum incarnatum, aut quantum capere possunt, cel pro mensura quisque, ordinis sui. 3°. Dionys. de divinis Nom. c. 1. §. i. et 4. etdeCœlest. Hier. c. 4. §. 3. Greg. N’yss. Or. 6. dc Beatitud. opp. t. 1. p. 813. Basil. L. i. cont. Eunom. n. 14. Ambros. L. de Incani, c. 3. n. 21. 22. Is i dor. Hisp. in Exud. c. 42. statuunt naturæ divinæ cognitionem omni creatæ menti esse superiorem, et soli Lilio ac Spiritui sancto convenire. R. .V. M. et par. Generatim enim dicitur, quod nemo in hac vita videat Deum ; e contra expresse asseritur, quod Deus ab Angelis videatur, et a Beatis videndus sit in vita aeterna; unde visio Dei a Patriarchis erat in aliena forma aut in persona ministri seu Angeli. Ad Conf. R. _V. .($$. Triplex via est conciliandi eum veritate dogmatis Patrum eorum dicta, quibus venerationem habere oportet, nempe si acci­ piantur eorum verba vel de visione corpurea, vel de visione intellectuali quidem, sed aut per proprias vires aut in præsenti vitæ statu, vel de visione comprehensiva etiam Angelorum ac beatarum mentium. Speciatim Ad prob. lim. R. Scriptorum hic laudatorum auctoritatem nullam esse, cum ignoti omnino sint, certum autem habeatur, falso illis Athanasii nomen fuisse praefixum. Posterioris tamen verba a quibusdam intciliguntur dicta ad excludendam duntaxat visionem comprehensivam, non autem inluitivam finitam ; prioris vero, quæ manifeste tantum cognitionem abstractivam concedunt, non sunt tractabilia, sicut nec alius ex Dial. 3. de Trin. S. Athanasio itidem supposito locus. V. Petavilm L. 7. n. 4. Ad prob. 2*m. R. D. El ex plerisque his ipsis additis negant simpliciter videri intuitive Deum .V. negant tantum comprehensive Deum videri C. S. Epipuan. hær. 70. ubi dixisset, videri Deum infinitum, non ul sc habet in sese infinitum, sed quomodo capere natura potest, subdit videri reipsa ut in se est, sed non videri secundum totam suam latitudinem. Patet hoc ipsum ex eorum verbis, queis negant Deum videri, Cyr. Hieros. sicut deus est, Cyr. Alex, pro eo atque dignum est Deo, Ambros. secundum plenitudinem Divini­ tatis, Hieros. juata naturæ suœ proprietatem, quod 1. c. pro sua et nostra sententia exponit Alg., et Hier, etiam in Comment, ad c. 6. Isa. v. 1. aperte explicat. Ad prob. 3,m. R. D. Statuunt visionem aut corpoream, aut propriarum virium vel hujus vitæ, aut comprehensivam esse omni menti creatæ supe­ riorem, et postremam soli Filio et Spiritui convenire C. visionem intelle­ ctualem et simpliciter intuitivam .V. Dionysius loquitur de naturali cl viribus propriis comparata notitia; alter textus ad conspectum, quem homines corporibus inclusi assequuntur, spectat ; quia sermonem ibidem de Patriar­ chis et Prophetis instituit. Similem sensum habet Nïssenus loquens de cogni- DE VISIONE DEI ΙΈΙΙ LIMEN GLOilLE. Sl lione Dei hominibus viventibus propria. Ambros. de corporea inleliigcndiis est, quia Verbum dicit incarnatum, ul ab hominibus conspici queat. Basil. quia de profundis Dei, quæ Spiritus scrutatur, ibidem agit, de Comprehen­ siva loquitur. Similis sensus tribuendus est Isidoro loquenli de visione, quæ in toto et integre Deum attingat. 98. Obj. II. Inter intellectum creatum et essentiam divinam nulla est proportio; quia ille est linitus et intrinsece naturalis, hæc vero infinita et supernaluralis, adeoque diversi ordinis ; ergo intellectus creatus nulla ratione elevari potest ad intuitive videndam Dei essentiam ; præsertim cum intel­ lectus etiam elevatus non possit videre omnia possibilia in Deo latentia, quibus præeminct essentia divina; et oculus corporis, quantumvis natura­ liter proporlionalus, nequeat directe intueri solem in meridiana luce. R. D. .1. Non est proportio enlilatis C. habitudinis subd. completa et proxima sine supernatural i auxilio C. inchoata et remota .V. Adprob. p. P’n. Disparitas est, quod cognitio omnia possibilia cognoscens, foret comprehensiva infiniti et etiam ipsius Dei, cum illa possibilia nihil aliud sint,quam essentia divina infinite parlicipabilis; adeoque infinita etiam fo­ ret: e contra cognitio immediate quidem, sed modo finito attingens Dei sub­ stantiam ncc comprehensiva nec infinita est. Adp. 2*“. Disparitas stat in eo, quod radii solares nimia copia et calore irruentes turbent humores et laedant retinam; unde dolor in oculo et provo­ catio lacn marum oritur, et fixus obtutus impeditur : nihil ejusmodi oculis mentis, præsertim superne roboratis, in Dei contemplatione est timendum. Inst. 1. Visio Dei intuitiva debet esse infinita : sed visio intellectus creati etiam elevati nequit esse infinita; ergo. Maj. prob. i °. Quia repraesentatio objecti infiniti debet esse infinita; cum ab objecto specificetur actus poten­ liæ circa objectum. 2°. Quia visio intuitiva debet repræsentare Deum, ut est in se; Deus autem in se est infinitus. 3U. Quia sicut productio rei infinitæ est infinita, sic etiam visionem Dei infiniti infinitam esse oportet. R. .V. AI. et prob. iam. Quia repræsentatio et actus quilibet potentiae non specificalur ab objecto juxta modum essendi, quo objectum est, cum alias omnis actus circa Deum versans infinitus, et circa materiale vel linitum objectum occupatus materialis et finitus foret, quod falsum esse aliunde, lupiet; sed secundum modum attingendi et tendendi. Adprob 2am. D. Intuitiva visio debet repræsentare Deum, ut est in se. h. c. cognoscere ejus naturam, personas, attributa, et eum etiam esse infinitum ac bilinite cognoscibilem C. h. c. modo etiam infinito et hæc omnia com­ mensu ran te N. Adprob. 3am. Disparitas est, quia productio debet dare esse rei et hinc eilecluincontinere; adeoque si effectus sil infinitus, causa etiam et productio infinita requiritur : virtus autem cognosci liva et cognitio rei esse præsupponit, idcoquecontinere non debet; modus etiam cognoscendi non sequitur modum rei cogoilæ, sed modum essendi potenliæ cognoscilivæ, quæ quia finita est, et ille est linitus. Inst. 2. Sicut speculum finitum non potest repræsentare objectum infini­ tum, cl locus linitus ambire corpus infinitum, nisi utrubique tantum ex parte; sic etiam visio linita non poterit i cferre Deum infinitum, nisi tantum n. p i. 6 il t, 1 J « -51 - Ii tj '4’1 ■ · · ·’ j : J r’ ; r*- · * · Η I. ίί Λ de neo uno. ex parte; ergo vel visio Dei debet esse infinita, vel finita Dei visio non erit inluitiva. R. .V. .1. et paritatem. Corpus, quod speculum repraesentat, aut locus com­ plectitur, est materiale et constans partibus, et quia speculum non repræ­ sentat corpus, nisi in quantum species recipit, nec locus complectitur, nisi quantum ambiendo commensuratur ; nec speculum nec locus finitus infi­ nitum corpus repræsenlare et complecti possunt, nisi secundum eas partes, quas dicto modo capiunt : Deus vero est real iter simplex ; et quamvis virtualiter sit multiplex, tamen in visione inluitiva attingitur tota ejus essentia et substantia, infinitas autem ejus etiam modo saltem linito et communi et generali perceptione attingitur. Qc.eres : .4» S. Chrysostomus et Theodoretus rejecto decisione Dei inluitiva Grœcorum et Armenorum errori prœluserint? 99. Dico /. S. Chrysostomus nunquam negavit Deum intuitive videri posse ab intellectu creato elevato. Prob. I. In hom. de B. Philogonion. 1. (opp. t. 1. p. 491. E), de Beatis inquit : Perpetuo vident, quatenus illum videre licet, non solum prœsentem, verum etiam suœ gloriœ splendore condecorantem universum catum. In hom 3. n. 3. in Epist. ad Philip, (opp. t. 11. p. 217. E) : Justi sive, hic, sive ibi cum Rege sunt : atque ibi quidem multo magis propius, non quasi quodam interjecto vestibulo, non per fidem, sed facie ad faciem. In Paræn. 1. ad Theo­ dor. lapsum n. 11. Quid dicemus, quando regiis cubiculis adapertis intueri licebit ipsum Regem, non per speculum nec per (enigma, sed facie ad faciem : non amplius, inquam, per fidem, sed per speciem. In homil. 10. in 2. ad Corinth, n. 4. (opp. t. 10. p. 512. C.), Si cogitatio eorum, qui adhuc vivunt, quamvis obscura sit, tantam suppeditat voluptatem; cogita quantam Icelitiam nobis allatura sit manifesta ipsa visio. Similia plura habentur in ejus homiliis in c. 5. Matth. et c. 13. Ep. 1. ad Corinthios. Prob. II. Quia in homil. 14. (al. 15.) in Joan, et in homiliis quinque, quas dc incomprehensibili Dei natura scripsit, et e quibus objectiones omnes de­ cerpuntur, pro scopo habuit duplicem Anomaarum errorem refutare, quo­ rum primo asserebant Deum in hac vita intuitive a se videri, secundo etiam videri comprehensive ; unde ejus dicta in ordine ad hunc scopum comparata juxta sanam hcrmencuticam accipi oportet. Conf. Quia universales suas locutiones ipse sæpius restringit, 1°. ad visio­ nem Dei in terris, hom. 1 i. (al. 13.) in Joan. ; 2°. ad visionem in coelis omni­ modam, perfectam cl exquisitam; homil. dc incompreh. nat. Dei; 3°. ad visionem æqualem illi, quam habet Filius ct Spiritus S. dc Patre, homil. 14. (al. 15.) in Joan.; quibus postremis duabus formulis indicat illam, quam nos comprehensivam appellamus. 100. Xec dicas 1°. S. Chrys. in homil. 14. in Joan. al. 15. n. 1. et 2.) inulta Videtur contraria asserere. Nam 1°. docet, Angelos æque ac Prophetas non vi­ disse aut videre Dei substantiam. 2°. Angelos nihil nobis enarrare de sub­ stantia divina,sed tantum referre, gloria in excelsis Deo. 3°. Deum tunc modo Visum esse ab Angelis, cum carnem induit, 4”. Verba hæc : Angeli vident HE VISIONE DEI PER LUMEN GLOR1Æ 83 faciem Patris: noluit inlelligi lilteraliler ; et illa : Beati mundo corde, (pioniam Deum videbunt, exposuit dc imaginatione ad nostrum captum attemperata. 5°. assumpsit duplex probationis genus pro neganda Angelis visione : l"01. ; quia visio Dei sicut est in se, est comprehensiva : 2’,m. ; quia sicut oculus corporeus non potest videre spiritum, sic nec spiritus inferior Deum. It. Ad 1. I). Angeli æque ac Prophetic non vident Deum comprehensive C. intuitive subd. quatenus Propheta; non viderit Deum in hac vita C. qua­ tenus nec in altera vident .V. Ex negata Dei visione inluitiva Prophetis in hac vita refellit primum, ex visione comprehensiva Angelis et Prophelis in beatis negata refellit secundum Anomæorum errorem. dEO UNO. ■ X'/ F hujus meruit :3e. tribuit etiam Prophetis similem visionem forma Dei altemperatæ: 1°. de Angelis enunciat, quod illi ne quidem attemperatum lumen ferre potuerint. urt. statuit Deum non tantum esse incomprehensibi­ lem, sed etiam invisibilem, imo ct inaccessibilem. R. Ad I. D. Dicit hæc ad faciendam oppositionem visionem comprehensi­ vam ac infinitam inter et visionem inluitivam quidem sed linitam C. ad oppositionem faciendam inter visionem intuitivam et abslractivam .V. .-Irf2. D. Et per hoc ipsum exponit, quod angeli non videant divinam substantiam, quantum visibilis est, ac modo infinito seu comprehensive C. quod nc quidem rnodo finito substantiam divinam intueantur .V. .h/3. D. Tribuit Prophetis quoad aliqua similem visionem attemperatam C. quoad omnia similem .V. Similitudo stat in hoc, quod cognitio Dei data sil Prophetis ct Angelis propertionata eorum capacitati et statui : dissimili­ tudo autem, qmxl cognitio Angelorum non tantum sil perfectior sed etiam inluiliva, Prophetarum autem imperfectior et non inluiliva. Utrumque indi­ cat S. D. in hom. 3. supra cit. n. 3. ubi ait : Deum incomprehensibilem non pari modo nos atque virtutes novimus, sed quanto illa· puriores sapientioresque sunt natura humana, tanto perfectius norunt et melius : Item Quemad­ modum lucem radiorum solis non tam coccus, quam qui videt, esse inaccessi­ bilem novit : sic naturam Dei inaccessibilem non eodem nos novimus modo, quo ilke superœ virtutes et incorporeœ. Quantum enim inter hominem cæcum et videntem discriminis est, tantum illæ a nobis differunt. Ad 4. D. Atque hac sententia statuit Angelos reipsa non frui visione Dei AT. Statuit Angelos vel ex reverentia erga Dei majestatem velare faciem suam, ut Propheta innuit, vel ob luminis copiam avertere oculos, ut illum Dei condescension ferre valeant, ut hom. 1. n. fi. Chrys. dicit C. Ad. 3. R. Quamvis his omnibus vocibus tanquam synonimis S. Doctor recte contra Anomæos frequenter utatur, tamen incomprehensibilem Deum dicit respectu angeli cl hominis, inaccessibilem autem permittit respectu hominis, non angeli; ideoque Anomæos exagitat, quod dicerent sibi Deum esse com­ prehensibilem, cum tamen, quia homines ct in hac vita sunt, nequidem sit illis accessibilis. 102. Dico II. Ncc Theodoretls negavit, Deum intuitive videri posse ab intellectu creaturæ elevato. I'rob. In Vita B. Jacobi anachoretæ inquit : Cum Sancturum populo habi­ tare cupiens, et cum eis resurgere, divinoque conspectu potiri. In vita S. Eusebii : Ad cursus metam pervenit, et agonothetam cernens, qui remunerationum magnificent ia labores superat. Ego vero visione illa frui cupio. In c. 2. ep. ad Ephes, Vuncenim bonorum, quæ sperantur, magnitudo csl quidem omnino ignota fidelibus : fideles autem vident tanquam in speculo ct cenigmalc; per fidem enim ambulant, non per speciem : tunc autem videbunt facio ad faciem. Atque hax.· fidelibus propria sunt ; qnæ autem cum infidelibus in die judicii erunt communia, slatiin adjungit: Tunc fideles et infulcies videbunt naturam ex nobis assumptam ab omni creatura adoratam, et Sanctos una regnantes. Conf. Quia in dialogis tribus, qui inscribuntur immutabilis, ct e quibus maxime Theodoreti fides vocatur in suspicionem, ex professo quidem impu­ gnat Eulychianos, qui cum unicam assererent in Christo naturam, conse- DE VISIOXE DEI 1ER LUMEN GLORLE. 85 queuter etiam putabant, et ex Baruch. 3. 38. probare conabantur divinam apparuisse in terris ac oculis corporeis esso visam : sed captata hic occasione subinde transgreditur ad lacessendos Anomieos, qui ipsius adhuc udate in ubi Episcopus erat grassabantur. Colligitur id 1°. ex pnefatione in Syria fl dialogos istos, ubi declarat Eranisten, quern tanquam inlerlocutorem Entycbianum inducit, phires errores ex superioribus hærcsibus simul consuere : 2°. ex ratione, quam dat, cur angeli non videant Dei substantiam, nempe: quia nec circumscribi, nec coin prehendi, nec mente percipi potest, quæ universa comprehendit ; hæc autem ad comprehensivam Dei visionem exclu­ dendam perlinet :3°. ex similitudine testimoniorum, quæ profert, ac plera­ que omnia conveniunt cum usurpatis a S. Ciirysostomo , quem ut doctorem et magistrum suum colebat et passim sequebatur : 4°. ex eo, quod nisi dicta ejus tanquam opposita Anomæorum hæresi accipiantur, erronea sunt ; cum tamen neque a Summis Pontificibus, neque a Concilio Chalc. ubi fidei rationem reddere compulsus est, neque ab Ecclesia erroris nota hic asper­ sus sit. 103. Ncc dicas 1°. Theodoretus in dialogo primo plura docet dogmati nostro opposita ; nam 1. negat simpliciter Dei naturam sub aspectum cadere, visam esse aut videri posse sive ab hominibus sive ab angelis : 2. Asserit natu­ ram Dei visam tantum fuisse ab angelis, quando Verbum est incarnatum; et hanc angelorum visionem inlelligendam esse, ut sumitur visio Prophetarum, de Deo : 3. Textibus Scripluræ, praesertim Matlh. 18. 10., qui Dei faciem videri ab angelis statuunt, opponit alios textus. 4. Eliam in comment, in ep. 1. ad Tim. c. 6. v. 15. et in ep. 1. ad Cor. c. 13 .v. 12. docet lucem cl faciem Dei pertinere tantum ad humanitatem Dei, non ad ejus naturam; adeoque alibi etiam, quam in dialogis contra Eulychianos visionem Dei intuitivam negat. R. iY. Jss. Et sicut pleraque cum iis, quæ contra S. Chry^ostomum objecta sunt, conveniunt, sic eadem fere solutione explicantur. Hinc Ad 1. I). Negat hæc in sensu tum Eutychianorum tum Anomæorum C. in sensu Catholicorum sæpc jam exposito Λ’. Ad 2. R. 1°. D. rm. p. Asserit ab Angelis visam intuitive naturam divi­ nam tantum esse post Verbi incarnationem Λ . comprehensive visam, subd. quoad divinitatem C. quoad humanitatem /V. R. 2°. D. 23m. p. Asserit visionem inlelligendam, ut visiones Patriarcharum, de Verbo incarnato C. de Deo secundum se, subd. quantum ad aliquid C. quoad omnia .V. Vult nempe Theodoretus eodem sensu, ac Chrysostomus, Deum non videri facie ad faciem sensibilem ab oculo corporeo,nisi in hominis similitudine, quam vere assumpsit, sicut a Patriarchis et Prophetis visus est in similitudinibus vel adseitis angelorum corporibus; in quo paritas csl, sed non omnimoda, cum Verbum vere caro Rictum sit, similitudines autem, in quibus a Prophetis videbatur Deus, plerumque imaginariæ. Prætcrea con­ veniebant etiam in hoc, quod sicut visio Patriarcharum erat finita, sic et angelorum visio inluiliva tum de Deo secundum se, lum de Deo incarnato linita sit. Ad 3. D. Textibus Scripluræ, ut abusu Eutychianorum et Anomæorum detortis, opponit alios C. ut veris et recte usurpatis N. Cum enim ex lexli- DK DEO UNO. bus Scripturo de Dei facie aut Deo viso inferrent 1°. Deum oculis corporeis videri, opponit illud Exodi : .Verno videbil faciem meam et vivet; et cum 2°. inde colligerent, Deum comprehendi, objicit illud Joan. Deum nemo vidit unquam : Unigenitus, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Unde patet excludi quidem visionem sensibilem et comprehensivam, minime autem inluitivam fiuitam. Ad 4. R. Similiter, negari hic visionem illam haereticorum duplicem, non autem postremam Catholicorum, et hinc simul concludo, non tantum in dialogis, sed alibi etiam hæreticos a Theodoreto fuisse infestatos. ARTICULUS II. AN HOMINUM QUISPIAM IN HAC MORTALI VITA MENTIS OCULIS INTUITIVE VIDERIT DEUM? 104. Nota. Cerium, quod secundum legem ordinariam fieri nequeat, ut homo vitam mortalem agens Deum intuitive videat. Certum, quod absolute et extraordinarie id fieri queat : quin et supponitur tanquam certum, quod anima Christi viatoris propter unionem hypostaticam cum Verbo hujus intuitivæ visionis prorogativa fuerit donata. Quæslio itaque tantum est, an homini puro, actu et de facto, hoc visionis non quidem permanentis sed traiweuntisdonumconcessumsit? Quam licet conjecturando quidam affirment de S. Aug. ex L. 9. Confess, c. 10., aut de S. Benedicto ex D. Bern. Serm. 9. de divers., n. 1. aut deB. V. ex ratiociniis; tamen ea maxime instituitur de Moyse ac S. Paulo, pro quibus ex Scriptum et Patribus certatur. 105. Dico. Probabilius nemo hominum invita mortali degens vel ad breve tempus mentis oculis intuitive vidit Deum. Prob. Scriptura tum V. tum N. T. statuit legem generalem, quod nemo mortalium videat aut viderit Deum, ut patet ex textibus num. 84. laudatis; et communior PP. sententia quascumque Patriarcharum et Prophetarum vi­ siones interpretatur factas esse per velum, nubem, figuram, similitudinem, conspicabilem materia! dispositionem, vel aliam quamcumque speciem; ut liquet ex Dionys. de Cad.Hier. c.4.§. 3.,Cyr. Alex, in Joan. L. 1. c. 10., Cyr. Hier. Catecb.9.n. Ι.,Εριρη. inhærcs.70. n. G. et seqq., Basil. apud Da.mascen. inEclog.Tit 48.,ArHAXAS.GREG.NAZ.aliisqueapudÀUG.cp. 111.(al. 148.c.2.) PnoEBAD.L. cont. Arian, c. 17. quos recitat L. 7. c. 12. Petavius. Sed vcl ilia lex generalis ac interpretatio intelligenda tantum est de visione per oculos corporeos, ct tunc quidem huc non pertinet ; sed nec exceptio ct privilegium ab illa lege ac interpretatione, quod adversarii pro Moyse, Paulo, vel aliis afferunt, huc spectabit : vcl si intelligi etiam possit de visione intellectus scu per oculos mentis, hoc ipso convellit assertum contrarium ; ergo. Conf. Res facti et exceptio a lege communi debet certo probari : sed ncc probari sic potest, Moysen et Paulum exceptos fuisse et Dei substantiam vidisse; et potius ostenditur contrarium. Nam 1°. qui ex LL. Exod. ct Numer. textus afferuntur pro Moyse, et ex ep. 2. ad Cor. pro Paulo, visionem intuitivam divinae substantiæ non evincunt, ut ex objectionum solutione patescet. DE VISIONE DEI IN IlAC VITA. 87 2°. Etiam post raptum suum, Paulus 1. ad Tim. G. sine ulla exoeptionis nota universalem hanc propositionem negativam statuit : Quem nullus hominum vidit, sed nec videre potest ; el Joannes diu post Pauli mortem Evangelium scribens absolute enuntiat: Deum nemo vidit unquam, quod neuter sine mendacio aut falsitate facere potuisset, si Moysi vel Paulo visio Dei intuiliva fuisset concessa. 3°. Paires etiam plures speciatim Moysen excludunt a privi­ legio visionis inluitivæ. Iren. enim L. 4. cont. hæres. c. 37. (al. 20. n. 10. 11). Neque Moyses, inquit, vidit Deum, nec Elias, nec Ezechiel, qui mulla de cadestibus viderunt; quw autem ab ipsis cernebantur, erant similitudines cla­ ritatis Domini et prophetice futurorum. Orig. in Isa. horn. 1. n. G. Faciem Dei non vidit Isaias, nec Moyses vidit. Tertul. L. coni. Prax. c. 14. pluribus momentis ostendit, Moysen non vidisse faciem Dei; et L. 4. cont. Mare, c. 22. ejus visionem exponit de specie hominis, quam Deus erat gestaturus. 106. Obj. I. Moysi videtur concessa fuisse visio Dei intuiliva : Exod. 33. 11. Deus loquitur Moysi facie ad faciem, sicut solet loqui homo ad amicum suum. Moysi dicenti v. 13. Ostende mihi faciem luam; ct v. 18. Ostende mihi gloriam tuam; respondet Deus v. 19. Ego ostendam libi omne bonum. Numen 12. Statuit Deus hoc discrimen inter Moysen et alios Prophetas, quod his appareat in visione vel per somnia loquatur ad cos : illi vero loqua­ tur ore ad os, et palam nec per ccnigmata aut figuras videatur. Ergo. R. Ad prob. Pra. Phrasis hæc familiare quidem Dei cum Moyse colloquium, minime vero Dei visionem exprimit, cum Moyses eamdem tribuat Israelitis Deui. 5.4. dicens : Facie ad faciem loculus est nobis in monte de medio ignis; quamvis c. 4. v. 12. dixisset : Loculus est Dominus ad vos de medio ignis : vocem verborum ejus audistis, et formam penitus non vidistis. Quin, si etiam de visione inlelligenda foret hæc verborum formula, non tamen ad Dei sub­ stantiam perlineret, sed ad angeli speciem, qui texte S. Stephano Act. 7. personam Dei repræscnlabat. Adprob. 2am.R. Duplex erat petitio Moysis; la. Quam per illa verba, ostende faciem luam, Deo proposuit, tum secundum hcbraicum, quo legitur ostende mihi viam tuam, tum secundum contextum pertinebat ad id, ut Deus dux itineris, prout hactenus fecerat, esse pergeret ; et hanc etiam Moysi Deus concessit, v. 14. dicens : Facies mea prœcedet te, et requiem dabo tibi. 2’. Quam verbis posterioribus, ostende mihi gloriam luam, exposuerat, huc spectabat, ut manifestaretur sibi divinitas : hanc vero ipsi negavit Dominus verbis illis : Non poteris videre faciem meam; non enim videbit me homo et rivet. Vertimtamcn prælcr negatam hanc visionem intuitivam, promisit illi per hæc verba : ostendam omne bonum tibi, mirabilia tum potentiae tum providenti» signa, ac novum denique beneficium mox subjecit, dum sese illi manifestavit a tergo, h. e. fulgentissimo quodam lumine, quod divini­ tatis esset indicium, ut postremo versu expressit : videbis posteriora mea : faciem autem videre non poteris. Ad prob. 3ln>. R. Discrimen hic non est ratione concessae Moysi visionis inluitivæ, sed ratione modi tantum, quo Deus familiarissime colloquebatur cum Moyse, cl aperte eum instruebat manifesta legum, rituum et rerum gerendarum significatione; dum reliquis Prophetis raro et majestatis suae tenax loqueretur, illis voluntatem suam per somnia, imaginarias similitu- •V & 88 DE DEO UNO. dines el sub propheticorum vaticiniorum velamine insinuaret. Quare ænigmata et figura» non a visiono Dei, sed ab ejus locutione excluduntur, ut ex aliis version ibus liquet. Nam Hebraeus ad litteram sic habet. Ore ad as loquar in eo, et visione et non in œnigmatibus, et ideam Domini contem­ plabitur. 70. Interp. Os ados loquar ei in risione, et non per amiymata, el gloriam Domini videbit. Yersin Chald. Verbo ad verbum loquar cum illo per visionem et non per œnigmata; et similitudinem gloria Domini contempla­ bitur. fast. t.S. Aug. tum in cp. 112. (al. 147.) tum apertius in L. 12. de Genes, ad lit. c. 27. docet : 1°. Moysen in Exod. petiisse a Domino inluilivam Dei visionem et impetrasse : 2°. illud responsum Dei : .Vbn poteris videre faciem meam, fuisse figurate dictum et pertinere ad Ecclesiam, non ad Moysen : 3°. Hæc Domini verba : .Yon videbit me homo et vivet, intelligi non de morte corporali, sed de cxlasi et abalienatione a sensibus. R. 1°. S. Aug. hæc omnia vel dubitando vel inquirendo potius protulisse, quam definiendo : dubium quidem expressit, dum cit. ep. c. 13. n. 32. de Moyse loqtiens sic ait : Quid est ergo, quod eum sic fecit exceptum, nisi forte quia illa contemplatione dignum etiam tunc habuit populi sui talem rectorem? Plura autem in LL. de Gen. ad lit. quæsita, quam inventa fuisse, ex ipso Acg. Retract. L. 2. c. 24, supra ostendimus. Certe, quæ ad explicandos Scripturae textus ex eodem sup. allata sunt, a sensu litterali ac proprio videntur plurimum abhorrere. R. 2°. Transmisso, quod Aig. aliquando sententiae contrariae adhaeserit, nostrae tamen postmodum ac in LL. posterioribus accessit, nempe L. 2. de Trin. c. 16., !.. 2. cont. Maxim, c. 12. n. 2., L. 3. de Symb. ad Catechum. c. 3., Quæst. 14 4. super Exod., Tr. 3. in Joan. n. 17. e quo postremo dun­ taxat hæc laudasse sufficiat : Quid vidit Moyses? vidit nubem, vidit Ange­ lum, vidit ignem : omnis illa crealura est; typum Domini sui gerebat, non ipsius Domini prœsentiam exhibebat. fast. 2. Eamdem Moysi visionem tribuunt Hilar. L. 5. de Trin. n. 21. 22.23., Ambr. in Hexæm. L. 1. c. 2. n. 6., Basil, horn. 1. in Hexæm. qui et addit, Moysen in poliendis proesentibus Dei conspectibus fuisse angelis cocequalem. Praeterea Hilar, ibidem, n. 33., Isidor. Hisp. L. de Ortu et obitu Patrum, c. 37. n. 72., Rupert. L. 3. de verb. Dei c. 28. docent Isaiam occisum a Judæis, quod scripserit visum a sc fuisse Deum. R. Hilarii et Ambrosii verba intelligi posse de clara cognitione praesentiae divinæ, non per essentiam, sed per signa exlrinseca, quæ eam certo de­ monstrarent; praesertim cum Ambr. L. S. de iid. c. ull. diserte neget Moysi visionem divinæ substantiae. Basilics per alia, vel in horn. 1. de jejun. vel apud Damasc. conciliari secum ipso debet; aut ejus auctoritati auctoritas Patrum aliorum opponi potest. Ex reliquis de Isaia loqiicntibus opinio Judaeo­ rum de ejus verbis duntaxat colligitur, ac praeterea non intelligilur adæquata causa illatae illi necis; cum vel ipso Isiooro teste Judæorum odium Propheta in sc maxime concitavit, quod cos Sodomorum principes populum­ que Gomorrhæ appellasset. Cætenim quaestio hæc non est ex genere illarum, jn qua necesse sit, omnes Ecclesiæ Doctores conspirare. DE VISIONE DEI IN HAC VITA. 107. Oty. //. S. Pallis, referens 2. ad Corinth. 12. visiones ac revela­ tiones sibi fadas, 1°. (licii so raptum esse ad fertiiim end urn ac in paradi­ sum, h. e. in locum bealitudinis; quod sano ad simplicem mysteriorum revelationem capiendam necessarium non erat. 2°. Narrat se audivisse ar­ cana verba, qua* non licet homini loqui : sed audire verba per hebraismwn c\ ΊΊιεοιιοκεγο idem est ac videre res; et per verba arcana, juxta grœcwn ineilabilia, intelligitiir essentia divina, quam unam ollari non licet; ergo. Conf. 1°. Act. 20. Christus Paulum sic alloquitur : Surge et sta super pedes tuos; ad hoc enim apparui tibi, ut constituam le ministrum ac testem eorum, quievidisti, el eorum, in quibus apparebo tibi; ergo in visione ilia non tan­ tum audivit, sed et vidit plura, maxime Dei essentiam. 2°. Quia hujus sen­ tentia» sunt S. Arc.. 1. c., Clesi. Alex. L. 5. Strom., Anselm., D. Thom. 1. q. 12. a. 11. ad 2. cum mullis Scholasticis; ergo. R. A’. Λ$$. Si enim Moysi clarius omnino loquenli recte negatur visio Dei intuitiva, multo facilius S. Cauto negari poterit; tum quia versu primo dixerat : veniam ad visiones et revelationes, el his raptum suum quasi in exemplum subjecit, per quas tamen visionem Dei inluilivam non intelligi salis constat : lum quia mentionem duntaxat facit auditus, non visionis, arcanorum verborum plurium, h. e. absconditorum mysteriorum, non unius essentiaedivinæ : tum quia ignorare se dicit, an raptus contigerit in corpore aut extra corpus, quod tamen finientem visione Dei intuitiva aque latere nequit, ac id Beatus post resurrectionem non fugiet. Hinc Adprob. lani. D. Raptus est ad tertium coelum et in paradisum, sed ad audienda arcana verba, ut ipse Apostolus continuo subjicit C. ad Deum intuitive videndum .Ύ. Ad rationem additam concedo equidem, non ex necessitate sed ex Dei beneplacito fuisse raptum ad capiendam mysteriorum revelationem; ex hoc tamen, quod Divini beneplaciti finem nesciamus, inferri pro intuitiva Dei visione nihil valet. Praeterea potuit in hoc raptu Paulus intuitive videre Christum secundum humanitatem, et instrui de arcanis verbis per ipsum, uti ad Galal. 1. 12. dicit se accepisse Evangelium, atque hinc ad eum in paradisum rapi ; sed neque hoc ex absoluta necessi­ tate contigisset, cum in suo Damascum versus suscepto itinere Christum viderit el audierit ipse non raptus in coelum. Adprob. 2a'°. Ύ. τη. 'Nam 1°. ad hebraismum abire in epistola græce scripta non est opus; el quamvis respectu Prophetarum audire verba idem sil juxta Tkeodoretum ac videre res futuras, tamen proprie loquendo etiam respectu animæ separalæ audire idem non sonat ac clare rem videre, sed alterius locutionem excipere : 2°. ineffabilia hic dicuntur, lum quæ fari prohibitum erat, tum quæ fando adæquare cl plene explicare S. Paulus non poterat : ejusmodi autem non est una Dei essentia, sed et plura de divinis attributis nobis incognita; natura, ordo, gratia et gloria angelorum; paradisi el beatorum pulchritudo, hymni el gaudia; ratio, modus, ordo divinæreprobationis, praedestinationis et vocationis gentium; Evangelii ac Christi redemptionis mysteria; oeconomia demum, regimen et successus Ecclesia; præsentis ac fu lune; quorum aliqua, vel omnia, sub arcanis illis verbis Patres et interpretes intelligunl. Ad Conf. Pm. R. V. Cons, quia ex hoc ipso textu nihil evincitur, nisi visio Christi et mysteriorum per eum declaratio. 90 DE deo UNO. Ad 2™. Rursus .V. Cons. et oppono, prater universalem Patrum plurium supra cit. opinionem, Axinn. !.. 5. detid.c. ult.,GREG. L. 18. Mor. c. 28. (ai. 54. n. 88.) et L. I. in Ezech. hom. 8. n. 3t). quamvis, ut supra dictum est, res hæc ex Patribus, quos inter sc consentientes non habemus, minime defi­ nienda sit. 4 1Û8. Observa. Enochum et Eliam aliqui Moysi ac Paulo addunt, faciunt* que eosdem jam nunc beatæ visionis participes. Eorum ratio est : 1°. quia prior Eccli. 44. 16. in paradisum translatus, alter 4. Reg. 2. 11. ascendisse in ccelum legitur. 2°. quia Atuan. Scrm. de assumpt. Doin. n. 3., Teutull. de resur. earn. c. 58., Hier.L. ad Pammach. cont. Joan. Hier. n. 29. vocant eos immortalitatis terminum assecutos, œlernilatis candidatos, Paradisi colonos. 3°. quiaS. Eliœ festum a Sacro Ordine Carmelitarum, approbato a Romanis Pontificibus cultu, celebratur : aniinæ in exitu a presbyteris Deo per merita Eliœ et Enoch commendantur : neuter eorum videtur amplius esse viator et in statu merendi, eum alias eorum meritum ob temporis diuturnitatem san­ ctorum reliquorum sanctitatem excederet; sed in termino et beatitudinis possessione. Verum nec hos a lege illa communi excipiendos persuadent allata argu­ menta. Nam quod primum attinet, 70. Interpretes το in paradisum omittunt, το in ccelum autem addito τώ quasi diminuunt. Praeterea quamvis et Patres et interpretes discrepent in assignando loco, quo illi rapti fuerint, aliis para­ disum terrestrem, aliis stationem quamcumque ignotam, in qua feliciter vivitur, intelligentibus; ut Athaxasius ipse l.cit. n. 4. ; ne tamen cœlum pro­ prie dictum significetur, videtur prohibere Christus Joan. 3. 13. asserens, nullum hominem ascendisse in cœlum ante Christi ascensionem. Secundum verum etiam potest esse eo sensu, quod confirmati in gratia et singulari Dei providentia recti serventur liberi ab omni corruptione, fruantur, quantum mortalitas permittit, cœlitum favoribus, el angelicis etiam ac subinde divinis apparitionibus. Hinc similiter, quæ duo priora in tertio momento afferuntur, locum habere possunt, præsertim cum de eorum certamine extremo felici, sub finem mundi secundum Apoc. c. 11.3. futuro, certi simus. An porro Elias et Enoch etiamnum viatores sint et mereantur, discrepant inter se Theologi : qnodeumque vero admiseris, non est tamen, cur excessum supra Deipara merita concedas; cum hæcnon ab uno opere et ejus diuturnitate; sed ex modo ac vehementia dilectionis maxime pretium habeant. Cæterum si mor­ tuos illos contendas ac omnino beatæ vitæ possessores, jam non restat praesenti disputationi locus, et repugnas totius Ecclesiæ persuasioni, quæ ex plurimis SS. Patribus, Scriptura etiam non ohscnie favente, tenet hos duumviros nec­ dum vita functos, sub extremum mundi modo occubituros. Cæterum de ipsa Dei visione inluitiva, ejus principiis, objecto et mensura vide Tract, de Bea­ ti t udi ne. ___________ DISPUTATIO III. DE INTELLECTU ET SCIENTIA l)EI. CAPUT 1. DE INTELLECTU DIVINO, E JUSQUE OBJECTO ARTICULUS L QUODNAM SIT OBJECTUM COGNITIONIS D1V1NÆ? t : 109. Nola. Dari in Deo intellectum (A memoriam, præcisis utriusque potenliæ crealæ imperfectionibus, nemo dubitat. Habitus aut discursus Deo pro­ prie tribui nequit, cum ille redundet in potentia perfectissima, hic autem, ceu transitus a minus ad magis notum, dedeceat ens omniscium. Quod Deus habeat rerum omnium ideas perfectissimas, quæ non sint extra, sed intra Deum, asserunt SS. PP. Dionys. de Div. nomin. c. 7. §. 2., Clem. Alex. Strom. L. 6. sub On., Aug. de Trinit. L. 6. c. 10. et alii, et probat ratio, tum quia Deus extra se agit per intellectum ut artifex sapienlissimus, tum quia ideæ creaturarum sunt increalæ, incommutabiles et ælernæ, nihil autem extra Deum incrcatum, incommutabile et æternum est. Idea objectiva in Deo videtur esse ipsa Dei essentia ut participabitis a creatura, ct formalis ipsum verbum intellectuale divinum, seu conceptus essentialis, quem Deus habet de creaturis ut possibilibus vel faciendis. Nobis hic sermo est præcipue de objecto cognitionis divinæ. 110. Dico I. Quidquid est cognoscibile, est objectum cognitionis divinæ. Prob. Cum Baruch, c. 3. dixisset, sapientiam nusquam terrarum ant gen­ tium reperiri, demum, ubi sit, declarat v. 32. : Quis scit universa, novit earn, el adinvenit eam prudentia sua. David Psal. 138. S. Ecce Domine, lu cognovisti omnia novissima et antiqua. Paulus vero 1. ad Cor. 2. 10. Spi­ ritus omnia scrutatur, etiam profunda Dei ; Et ad Hebr. 4. 13. Non est ulla creatura invisibilis in conspectu ejus, omnia autem nuda et aperta sunt oculis ejus. Ilis adde SS. PP.,qui ubique Deum prædicant omniscium, ut Cyril. L. 11. init. (opp. t. 4. p. 929.) Comment, in Joan, scribens : Proprie ac soli Principi omnium naturæ tribuendum est, omnia scire docente nullo, ac prœ oculis habere nuda ct aperta; aut ab eodem quamcumque ignorantiam pro ’ ! i·t · I ’i n i I ·.· çv! -V Ίι JM DE DEO VNO. 92 pulsant, ut idem L. 32. Thesaur. (opp. t. 5. p. 329.) dicens, Divinitatis id esse proprium, ut nihil ignoret, et Nemes. L. de Prox id. c. 14. : Ignorantia et imperitia prorsus aliena est a beata illa substantia, scilicet Dei; ipsius enim est cognitio et sapientia; aut Deum totum ex natura sua inlclligenlem esse ac scientiam statuunt, ut 1res. !.. 2. c. 17. (al. 28. n. 4.) ait : Deus cum sil totus mens, totus ratio et totus lux etc. I nde sequitur apud eumdern non esse trans­ mutationem nec vicissitudinis obumbrationem, ut Jacob, c. 1. 17. loquitur. Conf. Omniscieniia est perfectio simpliciter simplex ; ergo tribuenda est Deo tanquam enti a se et omniperfeclo. Item intellectus divinus est perfe­ ctissimus; ergo exigit cognoscere omne cognoscibile ab aliquo intellectu: sed Deus et quæcumque res extra Deum est cognoscibilis ab aliquo intellectu ; ergo. Denique si quid Deus non cognosceret, illud foret vel ex debilitate potentiæ, vel ex imperfectione cognitionis : sed neutrum dici potest de ente, quo melius et perfectius esse aut concipi nequit ; ergo. Idque non tan­ tum secundum esse eminenliale creaturarum, quod est Dei essentia, sed etiam secundum earum esse formale, cum et hoc sit aliquid cognoscibile. 111. Dico II. Res etiam vilissimae, cogitationes item et secreta cordis, ac peccata qnæcumque sunt divinae cognitionis objectum. Prob. lua>. Eccli. 1.2. quaerit Siracides : Arenam maris, et pluvias guttas, et dies seculi quis dinumeravit? altitudinem casli et latitudinem terrœ et profundum abyssi quis dimensus est ? etc. Denique v. 8. respondet : Unus est altissimus Creator omnipotens..., ipse creavit illam in Spiritu sancto; et vidit, et dinumeravit, et mensus est. Matlh. 10. 29. dicit Christus: .Yonne duo passeres asse veneunt, et unus ex illis non cadet super terram sine Patre vestro? vestri autem capilli capitis omnes numerati sunt. 2°“. 1. Parai. 28.9. Omnia, inquit, corda scrutatur Deus et universas men­ tium cogitationes intelligit. Idem repetit Ps. 7. 10. Scrutans corda et renes Deus; et Ps. 138. 3. Intellexisti cogitationes meas de longe. Eccli. 23.28. Oculi Domini multo plus lucidiores sunt super solem, circumspicientes omnes vias hominum, et profundum abyssi, et hominum corda intuens in absconditas par­ tes. Et ad Ilebr. 4. 12. Pertingens usque ad divisionem spiritus et animœ, com­ pagnon quoque et medullarum, et discretor cogitationum et intentionum cordis. 3am. Gen. G. 5. Videns Deus, quod multa malitia esset super terram. Prov. 15. 3. In omni loco oculi Domini contemplantur bonos et malos. Psal. G8. G. Tu scis insipientiam meam, et delicta mea a te non sunt abscon­ dita. etc. Patrum testimonia plurima prostant, maxime in commentatio­ nibus ad laudatos textus. Conf. .Nec minimum est, quod non fiat Deo vel operante, vel movente, vel permittente : adeoque res etiam vilissimae naturales a Deo producuntur et gubernantur; res morales bonce, quales etiam sunt cogitationes salutares, a Deo excitantur et perficiuntur; res morales malœ, nempe peccata cogitatio­ num quoque, a Deo sinuntur : sed novit Deus quidquid naturaliter aut misericorditer operatur, vel provido consilio permittit ; ergo. Uti vero ex Job. 28. 3. Deo tribuitur cognitio privationum et negationum, sic et notitia figmentorum, quæ homo sibi format, facile ostenditur. e u. •' π SBHMB Λ ■ I DE OIJJECTO INTELLECTUS DIVINI. 93 112. Nec dicas. 1°. S. Hier, in c. 1. Ilabac. v. 13. 14. cornmentans ait : Absurdum est, ad hoc Dei deducere Majestatem, ut sciat per momenta singula, quot nascantur culices, quolve moriantur; quæ cimicum et pulicum et musca­ rum sit in terra multitudo etc. Et S. Ciirysostomus hom. 35. (al. 34. n. 2.) in Matlh. c. 10. v. 30. ait : Deum humano more capillos non numerare. Ergo Deus rerum minimarum cognitionem non habet. It. D. Cons. Deus non habet rerum minimarum cognitionem simplicem .V. providam subd. conjunctam vel cum amore sludioquc singulari, qualem habet respectu hominum vel anxiam et morosam, quales homines habent de rebus suis C. convenientem rerum creatarum conditioni, et ab omni imperfectione secretam N. S. Hier, omnino simplicem rerum etiam mini­ marum cognitionem Deo tribuit, cum in cp. 3. (al. 60. n. 12.) miretur Crea• torissolertiam in minutis quoque animalibus, formica, culice, muscis, vermi­ culis, et istiusmod i genere, quorum magis scimus corpora, quam nomina. Nec minus eidem dat providentiam de his universalem, cum verbis in objectione recitatis praemiserit hanc sententiam : Sicut igitur in hominibus etiam per ' singulos Dei currit providentia, sic in cœteris animalibus generalem quidem . ' dispositionem et ordinem cursumque rerum intelligere possumus. Unde eodem duntaxat sensu, quo Paulus 1. ad Cor. 9. 9. dixerat : Numquid de bobus cura est Deo? negavit paternam et specialem de rebus ejusmodi providentiam, ac similem illi, quam hominibus impendit; quemadmodum ex iis, qneis objectionis perodium prosequitur, verbis colligitur, quæ sic habent : Non sumus tam fatui, ut dum potentiam ejus ad ima detrahimus, in nos ipsos injuriosi simus, eamdem rationabilium, quam irrationabilium providentiam esse- dicentes. Simplicem cognitionem capillorum Deo etiam non denegari a S. Chrys., palet ex adjectis ibidem verbis : Quid vilius passeribus? et tamen nunquam, ignorante Deo, capientur; adeoquevel ipsa commemoratio humani moris videtur duntaxat excludere imperfectam rerum cognitionem. 113. Nec dicas 2°. Genes. 22. cum Deus tentassct Abrahæ fidelitatem impe­ rata Isaaci immolatione, demum v. 12 ait : Nunc cognovi, quod times Deum. DeSodomitis autem ibid. 18. 21. loquens inquit. Descendam-et videbo, utrum clamorem, qui venit ad me, compleverint, an non est ita, ut sciam. Ergo ncc secreta cordis Abrahæ, nec cupiditates Sodomitarum antea cognoverat. R. iY. Cons. Abrahamum a Deo non fuisse ten ta tum, ut ejus fidelitas Deo innotesceret, palet ex testimonio, quod Deus illi Genes. 18. 19. jam dederat : Scio enim, quodpreeeepturus sit filiis suis et domui sum post se, ut custo­ diant viam Domini, et faciant justitiam et judicium ; ut adducat Dominus propter Abraham omnia, quæ locutus est ad eum. Itaque tentatio illa tantum accidit, ut Abrahæ præbcretur occasio, fidem et obedientiam suam manife­ standi, quod ipsum phrasis illa Scripturae : Nunc cognovi etc., alibi etiam usitata, tcsteS. Aug. serm. 72. de temp. (al. 2. c. 3. ct 4.), declarat. Simi­ liter Deo jam cognita fuisse Sodomorum scelera, constat ex v. 20. Clamor Sodomorum et Gomorrhœ multiplicatus est ; unde Scriptura utitur tantum hac mctaphorica locutione ad instruendos judices, qua sollicitudine ac cir­ cumspectione uti oporteat, ubi dc poenis decernendis agitur, ut explicant SS. Chrys. in Gcn. hom. 42. n. 3. ct Greg. M. mor. in Job. L. 19. c. 14. (al. 25. n. 4G ). 91 IN Ullo HEUS SEIPSUM COGNOSCAT. 95 DK DEO UNO. 114. .Vce dicas 3®. Hâbac. I. 13. legitur : Mundi sunt oculi tui, ne videas malum et respicere ad iniquitatem non jwteris. Et Malth. 7. el 25. Christus reprobis dicit : Nunquam nocivos. Arnen dico vobis, nescio vos. Ergo Deus nec mala, nec malos novit. R. D. Cons. Deus nec mala nec malos cognoscit scientia simplici ct specu­ lativa .V. practica et approbationis vel amoris C. In Scriptura non rare dicuntur cognosci, quæ placent el approbantur, ut Ps. I. 0. Novit Dominus viam justorum, et 2. adTim. 11. 19. Cognovit Dominus, qui sunt ejus ; igno­ rari autem, quædisplicent et vituperio digna sunt; ad quam phrasin spectat illud I. ad Cor. 1I. 38. Qui ignorat, ignorabitur. Hujus generis etiam illa esse, quæ objiciuntur, liquet tum ex ipsa historia, tum ex verbis Propheta? adjunctis : Quare respicis super iniqua agentes, et taces, devorante impio jus­ tiorem se ? IIS. Observa. Cognitio divina, utpote actus purissimus ct determinatus e\ essentia ad actualem omnis veritatis notitiam reali 1er identificatam ac iinproductam, non habet objectum formale motivum, nisi intenlionaliter tan­ tum, quot sunt rerum omnium, quascumque heus cognoscit, veritates obje­ ctive. Porro multiplex est modus cognoscendi,ad modum alterius, ex alio, in alio, propter aliud, ct in se. Cognitio rei ad modum alterius, est cognitio confusa, ct habetur per speciem alienam, qualis est nostra cognitio angeli per speciem juvenis alati : cognitio rei ex alio, est cognitio discursi va vel per ordinem prioris ac posterioris : cognitio rei in alio, quæ etiam dicitur me­ diata ct indirecta, est cognitio in medio dicente ordinem ad illam rem, ita ut ipsum medium sit ratio intenlionaliter motiva cognitionis rei, ad quam ordinem dicit; in idem recidit cognitio rei propter aliud; quamvis τδ propter etiam possit applicari objecto formali intrinseco et identificato cum objecto materiali, ubi scilicet denotat intrinsecum duntaxat modum tendendi, per quem intellectus illud amplectitur tanquam rationem assentiendi, cui inni­ tatur. Cognitio rei in se ipsa interdum sumitur pro cognitione habita per speciem propriam et adœquatam rei ; et hoc sensu nulla est rerum creata­ rum cognitio in se respectu Dei, camquc h. Thomas p. 1. q. 14. a. 5. nega­ vit : magis autem universaliter sumpta cognitio rei in se est cognitio rei propter ipsius propriam veritatem, ita ut ipsa rei veritas intrinseca sil obje­ ctum intenlionaliter motivum cognitionis; unde et dicitur directa el imme­ diata. Atque hanc acceptionem cognitionis rei in se hic usurpamus; ARTICULUS Π. AN, ET IN QUO DEVS COGNOSCAT SEIPSUM? 116. Dico. Deus seipsum perfectissime cognoscit atque comprehendit, tam in scipso,quarn in creaturis. Prub. 1*. p.Joan. 10. 15. dicit Filius ; Sicut novit me Pater, et ego agnosco Patrem. 1. ad Cor. 2. 10. Spiritus omnia scrutatur, etiam profunda Dei : Quis enim hominum scit, quæ sunt hominis, nisi spiritus hominis, qui in ipso est? ita et quæ Dei sunt, nemo cognovit nisi Spiritus Dei. Ergo quælibct Pcmna cognoscit perfectissimo aliam : sed quælibct et omnes sunt unus idemque numero Deus; ergo Deus seipsum perfectissime noscit, lia S. Aug. L. 15. ile Trin. c. 11., Minutius in Octavio, c. 18., Isidor. L. de sum. bon. c. 3. Conf. Deus totus est mens el quidem mens prima et præstantissima, qua præslanlior nulla ne concipi quidem potest : prælcrea ipse sibi est perfeclissiinc pnesenlissimus ac summe intelligibilis; ergo ct seipsum perfectis­ sime cognoscit. Prob. 2\ p. perfectissimo enti intelligent! debet assignari objectum motivum et ratio cognoscendi perfectissima : sed tale motivum et ratio non potest alia esse, quam ipse Deus; ergo. Sicut Deus, utpote ens a sect summum bonum, est proprius sibi finis, juxta illud Prov. 16. 4. Universa propter semetipswn operatus est Dominus : ita tanquam summa veritas est sibi in cognoscendo sim ratio motiva. Prob. 3*. p. Deus perfectissime el comprehensive cognoscit creaturas, prout sunt in se : sed crcaturæ sunt in se essentialiter connexae cum Deo; ergo perfectissime ct comprehensive cognoscit illas ut essentialiter connexas cum Deo. Hoc autem ipsum est, Deum cognoscere seipsum in creaturis. Si ois 1 °. Scientia ct omnipotentia Dei sunt idem : omnipotentia Dei nequit habere seipsum pro objecto; ergo nec scientia. Item Deus saltem nequit se comprehendere, quia Deus alias finiretur juxta illud S. Aug. L. 12. de Civ. c. 18. Quidquid scientia comprehenditur, scientis comprehen­ sione finitur. R. D. Sunt idem substantialiter ct in recto C. sunt idem connotalive et irt obliquo, seu ratione objecti N. Omnipotentia} objectum est omne possibile et producibije, scicnliæ omne cognoscibile; sub quo postremo Deus omnino continetur, minime autem sub priori. Item finiretur Deus sui cognitione proprie, quasi meta ct finis cognitionis ac cognoscibilitalis divinæ habere­ tur N. improprie, quatenus cognitio Dei adæquat totam illius cognoscibilitalem C. De S. Augustini textu observat S. Thomas p. 1. q. 14. a. 3. verba illa, comprehensione firiilur·, non esse accipienda positive, quasi Deus seip­ sum sua cognitione intra certos limites concludat; sed negative et sensu perfectiore, quatenus Deus seipsum cognoscit nullis limitibus circumscri­ ptum visione similiter nullis limitibus circumscripta. Si «is 2°. Deus se cognoscens in creaturis, cognosceret creaturas prius, quam seipsum : ct cognitio divina sui per creaturas foret præcisiva; ergo. R. D. Deus se cognoscens in creaturis, prius simpliciter cognosceret creaturas, quam seipsum A’. respective et secundum hanc præcise cognitio­ nem subd. cognosceret creaturas prius a quo, quatenus crcaturæ sunt ratio, cur Deus per illam cognitionem cognoscatur C. prius a quo, quatenus in signo rationis priori cognoscerentur crcaturæ et non Deus, cum tamen corrclaliva sint simul cognitione AT. Porro præcisiva non foret cognitio divina sui per creaturas, quia crcaturæ essentialiter connectuntur cum sua causa prima, vera ct reali, idcoquc cum omnibus prædicalis divinis, sine quibus Deus nequit esse vera et rcalis causa prima : cum autem talia sint omnia divina prædicata necessaria, tam absoluta quam relativa, cum illis omnibus crcaturæ connectuntur, ct illa omnia in creatis necessaria cognoscuntur ; præserlim cum omnis cognitio Dei sit comprehensiva. • · V 9G ARTICULUS 111. QUO DEUS COGNOSCAT RES OMNES POSSIBILES? 117. Dico I. Deus omnes creaturas possibiles distincte cognoscit. Prob. 1°. Deus est infinite intellectivus; ergo habet vim cognoscendi omne intelligibile : sed res possibiles sunl inlelligibiles; quia sunl entia saltem possibilia, et unumquodque sicut est ens, ita est intelligibile; ergo divina cognitio ob infinitatem suam hæc omnia complectitur. 2". Impossibile est, Deum ignorare rem, quam possit creare; quia nihil operatur vel operari potest, nisi ut agens intellectuale; tum quod solus hic operandi modus sil perfectus ct Deo dignus; lum quod potentia divina ulpole infinita, neque tamen infinita entia producens aut ex se determinata ad hæc potius quam illa entia producenda, non nisi per intellectum et voluntatem determinari potest ad effectus, quos ponit reipsa producendos. Ergo repugnat, aliquid cadere sub divinam potentiam, quod sub scientiam divinam non cadat. ■11 118. Dico 11. Ex supposito, quod Deus essentialiter connectait!!· cum pos­ sibilibus, Deus illa cognoscit in seipso; et quidem tot titulis, quot essentia­ liter cum illis conneclilur. Prob. 1*. p. Medium essentialiter connexum cum termino nequit com­ prehensive cognosci, quin cognoscatur terminus propter realem connexio­ nem. Prob. 2*. p. Quia posito, quod Deus essentialiter connectatur cum crea­ turis, et quod connexio cum termino sit ratio inlenlionalilei; motiva cognitionis termini; tot erunt in medio rationes ubjectivæ intentional iter molivæ, quot sunt connexiones vel tituli connexionis. Medium lum est spe­ cies intclligibilis divina creaturarum, quatenus essentia Dei, eminenter con­ tinens omnes creaturarum etiam ut possibilium perfectiones, rationem intentionalitcr movendi ad earum cognitionem gerit. Medium 2um sunt ideæ divinæ creaturarum; quatenus essentia divina ut partie ipabilis connotai infi­ nitos modos, quibus a rebus creatis perfectiones divinæ participari possunt; unde attingi oportet primariam possibilitatem, quæ in perfectionum seu pnedicaloruin consensione consistit. Medium 3nra est omnipotentia divina, cujus terminus adaequatus alius non est, quam res omnes possibiles. Me­ dium est ipsum Verbum divinum, quod quia est substantialis imago Divinitatis, in eodem res omnes possibiles etiam repraesentari oportet. Atque hoc medium frequentius assignatur a SS. Patribus. 119. Dico III. Deus etiam immediate cognoscit possibilia in seipsis. Prob. Quia intellectus divinus est infinite cognoscilivus, non solum debet cognoscere omnia, sed etiam eo modo, quo sunt cognoscibilia : sed possibilia sunt etiam immediate in seipsis cognoscibilia; tum quia immediate in seipsis habent veritatem objetlivam, vi cujus terminare possint enuntiationem sibi ipsis conformem ; cujusmodi sunt, esse producibilia, non involvere prædicata contradictoria : lum quia ut sunl intrinsece possibilia, ita cl intrinsece atque hinc immediate cognoscibilia : lum quia res præterilæ exislenles et futurae t 07 IN QUO OUUS COGNOSCAT POSSIBILIA/ DE DEO INO. sunl in seipsis cognoscibiles, a quibus res possibiles non distinguuntur secundum veritatem objectivanij sed duntaxat secundum statum; ergo. 120. Obj. cont. Iuin. I". Creatur® mere possibiles non sunl aliquid actu, neque erunt. 2°. Si Deus actu cognosceret omnia possibilia, in mente divina ' daretur infinitum categorcmalicum objcclivum ; sicut hoc a parte rei habe­ retur, si Deus omnia possibilia actu produceret. 3°. Si res cognoscitur in causa universali, cognoscitur solum in communi et secundum rationCs communes : sed possibilia dum cognoscuntur a Deo in seipso, cognoscuntur in causa universali ; ergo sic saltem non cognoscuntur sigillatim et distincte. R. Ad 1. D. .1. Non sunt aliquid physice ac subjective C. objective ac vérificative .V. Cum nullum objectum physice moveat divinum intellectum, et tam praeterita quam futura æque sint objectum divinæ cognitionis dc praesentia, manifestum est possibilia subtrahi non posse inlelligôntiæ divinæ ex eo capite, quod actu non existant. .Id 2. Deus omnia possibilia solum cognoscit actu ct simul, actualitate et simultate exlrinscca cognitionis, utpotequæ unicus et indivisibilis cnlitative est actus; non autem simultate objecti, quæ scilicet collectionem possibilium enuntiet vel omnia possibilia simul esse posse. Si vero actu producerentur omnia possibilia, haberent actualilatem et simultatem sibi intrinsecam; adeoque daretur infinitum categorcmalicum creatum. Ad 3. D. M. Si res cognoscitur in causa universali creata, cognoscitur • solum in communi C. si in causa incrcata Ar. Creatura solum est universalis per defectum virtutis; uti dicitur intellectus noster universalis per abstraclionem a materia et mutuando species objectorum a rebus : e contra Deus est universalis per plenitudinem ; quia virtus divina est causa rerum secun­ dum omnes rationes etiam specificas ct individuales. 121. Obj. cont. 2“". Quod non continetur formalitcr in Deo, nec formal iter seu secundum esse formale cognosci in Deo potest : nullæ creaturae continentur iu Deo formaliter, sed eminentialiter tantum; ergo. Conf. Neque ratio ideæ potest esse medium cognoscendi possibilia; cum Dion. L. dc divinis nominibus c. 7. dicat, Deum non cognoscere res secundum ideam. Nec Verbum divinum, cum Ansel, in Monol. c. 29. hæc scribat : Salts manifestum esi in Verbo, quo facta sunt omnia, non esse eorum similitudinem. R. .V. J/. vel D. Quod formalitcr in Deo non continetur, nequit in eo secundum suum formale cognosci immediate ct directe C. mediate et indi­ recte .V. Hoc ipso, quod Deus essentialiter respiciat possibilia, nequit seipsum comprehensive cognoscere directe ac immediate, quin simul possibilia lanquam terminos saltem indirecte ct mediale intelligat. AdConf. 1). Deus non cognoscit secundum ideam æternam a se independentem et extrinsecus affixam C. secundum ideam sibi intrinsecam, quæque sit ipsa essentia divina ut participabitis A’. Ita nempe respondet D. Thom. hic q. 15. a. 1. ad 1. Cæterum a Dionysio nihil minus quam cognitionem creaturarum in Deo negari, num. seq. apertissime patebit. Item in Verbo non sunt similitudines rerum, acceptai scilicet a rebus externis et creatis C. irovenienles ab ipso Deo ejusque essential ut parlicipabili A’. In hoc sensu oqui Anselmum probant verba continuo subjuncta : In factis non est simplex absolulaquc essentia, sed cere illius essentiœ (Dei) oix aliqua imitatio. ii. p. 1. 7 5 W.J t X 98 r ·V ·. 9 3* 5 I d οκ deo lnü. I±2. Oty com/. 3U“. Dionysius !.. de divin, nomin. c. 7. manifesto nobis adversatur sequentibus propositionibus; l4 est : Aon secundum visionem singulis se immittit, sed secundum causæ continentiam scit omnia. 2*. Divina sapientia seipsam cognoscens scit omnia. 3*. Deus ea qiue sunt noscit, non rerum notitia, sed sui. 44. Si secundum unam causam Deus omnibus existentibus esse tradidit, secundum eamdem causam sciet omnia, et non ex existailibus sumet eorum notitiam. Ergo juxta euindem Deus possibilia non cognoscit in seipsis, sed in se tantum ipso. Neque solvitor argumentum dicendo, quod excludatur duulaxat cognitio possibilium in seipsis per species a creaturis acceptas; tum quia S. Doctor negat Deum cognoscere creaturas contraposite ad hoc, quod est cognoscere creaturas secundum continentiam causæ : tum quia alias cognitioni divinæ nihil speciale tribueretur; cum angeli etiam non intclligant per species a creaturis acceptas. R. D. Cons. Deus possibilia non cognoscit in se ipsis sumendo hunc cogno­ scendi modum minus jam usitate et pro cognitione, quæ habetur per species proprias ab objecto emissas C. sumendo illum usitatiore jam acceptione ct pro cognitione rei propicr ipsius propriam veritatem A’. Priorem duntaxat usurpationem negat Diox.,qui 1. c. intendit unice probare, quod Deus habeat abæterno cognitionem omnium, neque modo in tempore aliquid discat. Men­ tem hanc ejus esse, patet tum ex discursus exordio, quod est hujusmodi : Neque enim ea quæ sunt, ex iis quæ sunt, discens novit divina mens; sed in se et ex se per causam rerum omnium cognitionem, scientiam, essentiamque anticipatam ct ante comprehensam habet : non quod per speciem singula con­ sideret, sed quod uno causæ complexu omnia sciat et contineat : tum ex pro­ batione, quam desumit ex Scriptura, in qua frequenter dicitur, Deum res novisse, prius quam fierent : tum cx Maximo in Scholiis ad c. 7. Diox., ubi dicit Deum per causam habere in se cognitionem omnium, quod illam expe­ rientia non comparant; tunc enim Deus cognitione posterior inveniretur, aut in aliquo tempore non cognoscens: tum ex versione Lansselii, secundum quam propositio i1, sic enuntiat : Sicut Deus omnibus creaturis actualibus tribuit esse, quin illis esse sumat, ita et eas omnes cognoscit, quin ab eis per speciem cognitionem accipiat. Hinc Ad prob. N. Ass. Quoad rationem 1“*., patet responsio ex dictis, ubi de­ claravimus, cuinam opponat S. Doctor cognitionem Dei in seipso : quoad -*"*· assignamus differentiam, quæ etiamnum stat cum data explicatione. Dum enim Patres probant Deum non cognoscere creaturas per speciem ab his acceptam, maximam ct specialem perfectionem Deo tribuunt in linea intcUigendi; quia si speciem non accipit a creaturis cognitis, nec eam acci­ pit aliunde : ex quo conficitur, intellectum divinum nulla indigere specie, adeoque ex se esse completissimum et determinatum ad cognoscenda omnia cognoscibilia, ut primum cognosci possunt; quæ est singularis Dei perfe­ ctio : angeli autem quamvis speciem non recipiant a creaturis, illarum tamen speciem habent a Deo infusam. insl. I. Aug. L. 83. QQ. q.46. n. 2. ait dc Deo : :Von enim extra se quidquam positum intuetur : Nam hoc opinari sacrilegum est. Quæ verba exponens I). Thom. hicq. I i. a. a. ad 1. inquit: Dicendum, quod verbum Augustini dicentis etc., non est hic inlelligendum, quasi nihil, quod sit extra se, intuea­ tur, sed quia id, quod est extra ipsum, non intuetur nisi in seipso, ut dictum IX üL’O hEUS COGNOSCAT POSSHlU.IA. supra. Dixerat autem in 0. Alia autem a se videt non in ipsis sed in Seipso; et L. I. coiit. Gent. c. 48. n. 7. scripserat : Si igitur Deus aliud a se intelli­ gent quasi per se cl primo intellectum, ejus operatio intellectualis speciem et nobilitatem haberet secundum id quod est aliud ab ipso: hoc autem est impossiW/e. Ergo. Con/. S. Awnn. c. 1. in Syrnb. (al. deTrinit. c. 1. not. a.) Licet, inquit, Deus omnia cadeslia et terrestria ac minima queeque perspiciat, nihil tamen extra se intrlligere, sed singula in se intueri dicitur. EIS. Arc. L. 5. de Gen. ad lit. c. lu. Vidit omnia Deus, quando fecit; ct sicut vidit, ita fecit : non præler seipsum videns, sed in seipso. R. Quoad textum S. Aug. D. A. Deus non intuetur extra se aliquid fanquam exemplar seu ideam, ad cujus similitudinem ct normam efformet creaturas C. non intuetur extra se aliquid tanquam objectum, quod imme­ diate et in propria ratione ac veritate percipiat A". Platonicas ideas nempe hic insectatur S. Doctor cujus hæc verba non interpolata damus: Has autem, rationes ubi arbitrandum est esse, nisi in ipsa mente Creatoris ? \on enim extra se quidquam positum intuebatur, ut secundum id constitueret, quod con­ stituebat : nam hoc opinari sacrilegum est. D. Thomas in Summa 1. c. ad 3. affert hanc rationem, cur Deus creaturas non cognoscat in seipsis; quia cognitio divina nequii spccificari ab objecto creato, cum istud non possitessc principium intellectualis operationis, per se nempe vel per speciem in­ fluens : in L. coni. Gent, autem 1. c. plures rationes addit, nempe quod Deus alias mutaretur in pejus, haberet plures operationes intellectuales, foret in potentia, aliquid aliud esset Dei perfectio, et scientia ejus cx multis com­ poneretur : hæ vero omnes non conveniunt scicnliæ nisi tali, quæ ab aliquo cxlrinseco vel constitutive vel physice motive cl sic prineipiative habetur; quorum neutrum in nostra sententia sequitur. Cælerum advertendum est, D. Thomam his in locis sermonem etiam facere de objecto primario et nobi­ liore, quod essentiam Dei esse, non autem creaturas, jam supra a nobis assertum fuit. Ad Conf. R. 1°..V. Cons. Amur, enim negat duntaxat cognitionem creatura­ rum in seipsis secundum modum a Dionysio rejectum. 2°. Verba quæ obji­ ciuntur non leguntur in genuino hujus tractatus textu ; ut videre est in nova opp. S. Ambrosii edit. 1. cit. et in admonit. prævia. Aug. autem hic rursus rejicit ideas a Deo distinctas, ut ipsa verba salis manifestant. Inst. 2. Cognitio creaturarum in seipsis est decoloralior et vespertina, juxta S. Aug. ; ergo Deo haud convenit. Item sicut se habet bonitas creata ad voluntatem divinam, sic se habet veritas ad intellectum : sed bonitas creala non potest immediate movere voluntatem divinam ad amorem sui; ergo similiter. R. D. A. Cognitio creaturarum in seipsis est dccoloratior et imperfectior respectu Beatorum C. respectu Dei A’. In Beatis cognitio creaturarum in seipsis est real i ter distincta a cognitione earumdem in Verbo; unde nec est beatifica, nec relata adhuc in laudem ct amorem Dei, nec habet pro comprincipio lumen gloriæ sed species proprias creaturarum, ex quibus capitibus decolorata et vespertina vocatur. Nihil autem eorum deest cognitioni divinæ creaturarum in seipsis, aut praelautiora adsunt. Jd Conf. R. .V. M. Disparitas est 1°. quia voluntas est potentia libera, et sicut ex hac ratione potest amare vel non amare objectum materiale creatum, ώί'νί?: i 100 DE DEO UNO. sic potest illud anuue ob hoc sel illud molixum : sed intellectus &A potentia necessaria, et sicut hinc cognoscere debet omne sere cognoscibile, sic pari­ ter debet illud cognoscere omni modo et ex omni motivo, quo cognoscibile est bine cognoscentis imperfectione. 2’. Cum voluntas sit sedes mora litaiis, moral itas autem actuum dis inorum debeat esse perfectissima, sequitur etiam hos actus ex motivo perfectissimo, quale est una bonitas mcreala, proficisci debere : e contra sicut perfectio intellectus dis ini exigit, ut omnia cognoscat etiam ea. quæ voluntas amare nequit, qualia sunt peccata; ita pariter exigit, ut ea in se ipsis cognoscat, cum aliunde in hoc nulla repu­ gnantia aut species imperfectionis reluceat. ARTICULUS IV. AN, ET IN QUO DEES COGNOSCAT CONTINGENTIA ABSOLUTE FUTURA? U 123. Dico 1. Deus omnia contingentia absolute futura certissime ac infal­ libili 1er jam ab æterno cognoscit. Prob. In Scriptura 1®. piiescientia futurorum liberorum statuitur lanquam proprius Divinitatis character; Isa. 41. 23. Annuntiate, quæ ventura sunt in futurum, et sciemus, quia Dii estis vos. 2°. Eadem scientia universim tribuitur Deo; Sap. 8. 8. Signa et monstra scit, antequam fiant, cl eventus temporum et secutorum. Dan. 13. 42. Deus œterne, qui abscondito­ rum es cognitor, qui nosti omnia, antequam fiant. 3°. Speciatim etiam hujus scienliæ exempla proferuntur; David enim de se Psal. 138. 3. ait : Intel­ lexisti cogitationes meas de longe; et omnes vias meas prœvidisti : Deus apud Isa. 48. o. Prœdixi tibi ex tunc, antequam venirent, indicavi tibi, ne forte diceres : idola mea fecerunt hcec. De Christo Joan. G. Go. Sciebat ab initio Jesus, qui essent non credentes, ct quis traditurus esset eum. His adde ex Prophetarum libris prædictiones omnes, utpole eventu certo jam com­ probatas; unde Tertul. L. 2. cont. Mare. c. 5. Prœscientia Dei tantos habet testes, quantos fecit Prophetas. Idem testantur Patres : Oiug. apud Eus. L. 6. c. 11. (p. 28 L A.) de præp. Evang. ait : Quidquid aliquando futurum est, id Deum multo ante futurum prænossc, ut Scriplurce abesset auctoritas, vel ipsamet ex Dei notione is profecto demum intelligat, qui probe vim illam et excellentiam divinœ mentis intelligit. S. Aug. L. 5. de Cis . c. 9. n. 1. Con­ fiteri Deum, et negare priescium futurorum, apertissima est insania. Conf. Mens divina est perfectissime ct infinite intellectiva, adeoque certo et infallibililcr cognoscit omnia cognoscibilia sibi aliquando præsentia : est autem ætema ; adeoque omnia, quæ fuerunt, sunt, aut erunt, aliquando sunt Deo præsentia. Præterea Deus est immutabilis; proinde ejus etiam scientia quoad se est invariabilis, quamvis objectum ejus sit variabile ; ergo non cognoscit res tunc primum, quando actu sunt, sed ab æterno, sive una cognitione ælcrna attingit omnia. Denique quæcumque erunt, Deus ab æterno in sapientia sua constituit vel ordinando sci permittendo : hoc vero sine certa ac infallibili notitia fieri nequibat ; ergo. IN QUO DEUS COGNOSCAT ABSOLUTE FUTURA. 101 i2i. Dico II. Deus contingentia absolute futura non videt in decretis ad linam partem antecedcnter determinatis. Prob. Hujusmodi decreta videntur esse superflua, sanctitati divinæ inju­ riosa, et libertati creat© noxia; ergo non dantur, ideoque Deus in iis futura videre nequii. Ant. prob. quoad l,m. pari. Quia decretum antecedcnter determinatum ac determinans 1°. non est necessarium ad salvandam in Deo rationem causæprimer; cum hæc ratio salvetur in eo, quod Deus dederit ac conservet causæ secund® vires ad operandum, et per concursum indifferenter oblatum compleat ejus potentiam proximam, sicque moveat et applicet ad operan­ dum, quin eam determinet : nec 2°. est necessarium ad salvandum supre­ mum Dei dominium; cum illud ut morale salvetur per hoc, quod Deus causæ secund® actus possit imperare vel prohibere, illosque pro suo placito ad certum, quem libuerit, finem dirigere el adhibere; ul physicum vero per hoc, quod causam secundam possit conservare vel destruere, eamque per media quamvis ex se repudiabilia, tamen certo et infallibiliter Deus possit perducere ad operandum id, quod ipse voluerit : nec 3°. est necessarium ad salvandam infallibilitatem divinæ prœscientiœ ; cum, ut S. Aug L. de prædest. Sanet, c. 10. n. 19. inquit, prædostinalio quidem sine præscienlia in Deo esse nequeat, possit tamen esse sine prædestinalione præscienlia : nec 4°. necessarium est ad tollendam causæ secundœ indifferentiam; cum haec non sil passiva sed activa, nec proveniat ex imperfectione el defectu, sed ex perfectione ct eminentia virtutis ad agendum, vi cujus ita habet potentiam agendi, ut pro arbitrio agere vel non agere possit. Quoad 2am. part. Quia si Deus prædeterminaret vel condcterminaret ad materiale tantum peccati, evaderet auctor peccati; lum quia Deus omnino censendus foret velle ipsum formale peccati cum materiali, quod vult etpræordinat, necessario connexum : tum quia nec homo, qui causa per se peccati habetur, aliud quid facit, praesertim in Thomistarum sententia formale pec­ cati in negativo constituentium. Quoad 3am. part. Quia posito ejusmodi decreto homo v. g. nec libere eli­ ceret amorem, ad quem determinat illud decretum; nec libere etiam omit­ teret non amorem vel odium. Nam in hoc casu : 1°. Homo ille non potest seipsum determinare ad amorem, neque ante illud decretum determinans , cum alias foret inutile hoc decretum ; neque dum actu decretum illud determinat, cum se determinare ad amorem non sit præcise amare, nec sponte tantum amare, sed amare vel amare velle sine aliqua necessitate vel obligatione intrinseca antecedente ad amandum, ul tamen fit præsenle isto decreto. 2°. Ilomo ille odium omitteret necessario, non autem libere seu ex potestate intrinseca el dominio in actum, quia non haberet decretum deter­ minans ad odium. Nam qui caret virtute aliqua sic ad odium necessaria, ut ea non posita repugnet esse odium, ille necessario el non libere odium omittit : sed qui non habet illud decretum seu prædeterminalionem ad odium, caret ejusmodi virtute ; ergo. 12’». Dico Π1. Deus futura ejusmodi videt immediate in seipsis, h. e. in veri late eorum objectiva et actuali exislenlia in secutura temporis differentia. Prob. Contingentia absolute futura sunt determinate vera el cognoscibilia 102 DE DEO UNO. in seipsis; tum quia praescindendo ab omni decreto vel causa, verilleatur in sensu formali de illis hæc propositio : jam non exislunt, existent tamen postea : tum quia sicut existentia rei in tempore præsenti cognoscibilis est in ‘ipsa et praescindendo ab omni causa tanquam illius constitutiva, sic et cognosci potest existentia rei in secutura temporis differentia ; ergo Deus, qui ab æterno cognoscit rem quameuinque pro eo modo ac tempore, quo scibilis est ac vera, futura hujusmodi in seipsis cognoscit certo et inlallibiliter; cum nos eadem cognoscamus sæpe probabiliter aut imperfecte. Conf. I. S.Thom. in l.Disl. 38. q. i. a. 5. in 0, postquam dixisset, in causis quidem necessariis rem futuram cognosci certo posse, minime autem in iis, quæse habent ad utrumque eifectus, scilicet in liberis; ac prælerea docuisset contingentia, quando jam extant in rerum natura, habere esse determina ­ tum. ideoque cerliludinaiiter posse cognosci; demum scribit, divinam de futuris cognitionem non obstante rerum contingentia esse certissimam, quia divinus intellectus intuetur unumquodque contingentium, non solum prout est in suis causis, sed prout est in suo esse determinato, et hanc mox rationem subjungit: Cum enim re e.vistenle ipsam rem videat, prout insuo esse determinato est, aliter cognosceret rem, postquam est, quam antequam fiat, et sic ex eventibus rerum aliquid ejus cognitioni accresceret. Idem ube­ rius in resp. ad 3. sic exponit : .Ictus divinæ cognitionis transit supra contingens, etiamsi futurum sit nunc, sicut transit visus noster supra ipsum dum est ; et quia esse quod est, quando est, necesse est, quod tamen absolute non est necessarium; ideo dicitur, quod in se consideratum est contingens: sed relatum ad Dei cognitionem est necessarium; quia ad ipsam non refertur, nisi secundum quod est in esse actuali : et ideo simile est, sicut si ego videam sortem prcesentialiter currere; quod quidem in se est contingens, sed relatum ad visum meum est necessarium. Similia repetit in q. 12. de ver. a. 10. in 0. et in Si mma, ubi soli Deo tribuit cognitionem contingentium futurorum in se ipsis ac infallibilem, creaturis vero conjecturalem duntaxat ct in causis, ut patet ex parte P. q. 14. a. 13., q. 57. a. 3., q. 86. a. 4. Conf. Π. Si Dens futura hujusmodi non cognosceret in seipsis , id oriretur vel ex eo, quod cognitio Dei, utpote per medium contingens, non posset esse infallibilis; vel quod illa cognitio, utpote habens molivum determinativum creatum, foret imperfecta : sed neutrum ex his sequitur. Nam imprimis quamvis etiam prædeterminatio vel decretum quodeumque, cum sit liberum Deo, possit dici contingens, non tamen in sensu adversariorum hoc impedit infallibililatemscientiæ divinæ; cum hæc non nitatur illi decreto utcumque, sed ex supposito quod existât : sic similiter ea contingentia futurorum non obstabit infallibilitati cognitionis divinæ; cum et ista asseratur ex supposito quod res postea extitura sil, in quo sensu jam res necessaria est, ut proxime exposuit S. Thomas. Deinde cognitio divina non redditur imperfecta, quod veritas objectiva futurorum sit motivum seu ratio assensus divini, cum eadem veritas praesentium et praeteritorum, quæ juxta omnes cognoscuntur a Deo in se ipsis, nullam imperfectionem refundat in cognitionem Dei; ergo. 126. Obj. cont. 1““. Quando Deus futura prædixil, hæ praedictiones sæpe caruerunt effectu, ut constat ex Isa. 38. de morte Ezechiœ, et Jonæ 3. de subversione Ninive : aut fuerunt tantum conjecturales, quia tam circa futura Μη IN QUO in I S l.uGNOsCVl \I1SOI.I π; FUTURA, ubsolula qnani coiidilionala Deus sa-pe usus est particulis forte vel forsitan, ul patet e\ Jerem.2G. 3., E/.ec. 2. 3., Joan. 5. 4G. etc. Ergo hæc futura Deus volplane non vel non certo priescivil. It..!(/1. /). Pradicliones Dei absohike carucrunl effectu .V. conditional», ituM. ex defectu certitudinis divinæ in cognoscendo >V. cx defectu conditionis non iinplelœ C. Vide de his Tractatum de Fide. Ad 2. I). Sæpe usus est his particulis ad declarandam cognitionem Dei de futuris dubiam ct conjecturalem .V. ad alia quædam vel circa modum asserendi, vel circa res ipsas futuras, vel circa auditores praedictionum signi­ ficanda C. Adverbia dubitandi non semper incertitudinem designare, patet ex pluribus Scriptura testimoniis, in quibus per illa significatur sollicitudo et spes erecta, ut in illo Moysis Exod. 32. 30. Ascendam ad Dominum, si quo modo quivero eum deprecari pro scelere vestro; aut difficultas rei, ut in illo Pauli ad Phil. 3. 11. S» quo modo occurram ad resurrectionem; aut usurpatio particular expletivae et affirmatio, ut in illo Christi Joan. 8. 18. Si me sciretis, forsitan et patrem meum sciretis, quod Joan. 14. 7. sic refertur. Si cogno­ vissetis me, et patrem meum utique cognovissetis. Similia intelligenda per illas particulas in objectis textibus declarant SS. Patres: Hier, enim inJerem. c.26. v. 1. Verbum ambiguum, inquit, Majestati Domini non potest convenire, sed nostro loquitur affectu, ut liberum homini ser­ vetur arbitrium ; ne ex praescientia ejus, quasi necessitate vel facere aliquid vel non facere cogatur. Greg. M. in Ezech. L. 1. hom. 9. n. 8. ait : Dum constat, quod omnipotens Deus omnia sciat, mirandum valde est, cum dicitur, si forte audiant. Quapropter sciendum nobis est, quia ista dubitatio locutionis Dei non ex ignorantia, sed ex alia significatione descendit. Aug. Tr. 37. in Joan, n. 3. sic loquitur : Ille,qui omnia scit, quando dicit forsitan, non dubitat;sed increpat... Dubitationis verbum est, quando dicitur ab homine ideo dubitante, quia nesciente: quando vero dicitur a Deo verbum dubitationis, cum Deum nihil utique lateat, illa dubitatione arguitur infidelitas, non opinatur divi­ nitas. Idem aliam significationem hujus particulae exprimit in comment, ad Psal. 2. verba hæc, Nequando irascatur Dominus, scribens : Cum dubitatione positus est, non secundum cos ipsos qui monentur, quia cum dubitatione soient cogitare iram Dei, quibus non aperte revelatur. Similia habentur apud Ajibros. L. 2. de pœnil. c. o. et alios Patres. Inst. Aug. L. 2. adSimplic. q. 2., Greg. M. L. 20. mor. c. 23 (al. 32. n. 63J. Boetius L.5. de Consol, pros. 6.negant in Deo esse veram praescientiam ; ergo. Conf. Scientia futurorum contingentium ex suppositione saltem antecedente est contingens; ergo qua talis non dicit novam perfectionem ; ergo sicut ex eo, quod Deus modo in tempore fiat actu producens mundum, in eum nullam imperfectionem refundit; sic nec inde imperfectio in Deo argui posset, si futura contingentia nesciret ab aeterno, sed primum cognosceret determinate, dum existunt. R. D. d. Negant in Deo praescientiam quoad nomen C. quoad rem nomine significatam .V. sensus quippe Patrum est, quod respectu Dei omnia sint prae­ sentia, atque hinc in eo statuenda sit scientia, non autem præscientia, utpote quæ futurorum est; quemadmodum ipsa verba, si inspicientur, aperte docent. Ad Conf. R. 1°. D. I""1. Cons. Hæc cognitio qua talis non est nova per­ fectio, quatenus cognoscere rem futuram non est perfectius, quam cogno- 194 DE DEO UNO. scere ejus oppositum, si id futurum esset C. Quatenus cognoscere futurum non est perfectius, quam illud non cognoscere aut de eo conjicere tantum .V. Primum duntaxat ostendit, quod illa habitudo scientiæ divin® ad futu­ rum sil praedicatum neutrum vel perfectio simplex : Secundum autem indu­ ceret positivam imperfectionem pluribus divinis prædicatis oppositam. R. 2°. .V. 1““. Cons. Disparitas est. quia transitus a non producente ad producentem aliquid non facit mutationem in Deo agente, sed tantum in effectu producto, ut patet ex dictis num. 62.; fieret autem mutatio intrin­ seca in Deo, si quid in tempore cognoscere inciperet, quod ab ælerno non novisset; cum denominatio cognoscentis sit vitalis et essentialiter intrinseca. Quod hæc præscientia non obsit libertati, docebitur infra. 427. Obj. cont. 2™. Voluntas Dei est efficax et infrustrabil is, juxta illud ad Rom. 9. Voluntati ejus quis resistet ? præterea vero juxta illud ad Ephesi. Deus operatur omnia secundum consilium voluntatis suœ; ergo potest in suis decretis omnia cognoscere. Conf. SS. Patres et Doctores aperte id insinuant. Nam 1°. Hilar. L. 9. de Trin. n. 58. et seq. ait : Quœ Deus facere decrevit, in sua voluntate cognovit. Et Aug. L. de prædest. SS. c. 10. n. 19. Prédesti­ nai ione Deus ea prœscivit, quœ fuerat ipse facturus. 2°. Idem L. de don. perscv. c. 17. n. 42. loquens de bonis operibus inquit : St Deus ea se daturum prœscicit, profecto prœdestinavit ; unde sequitur ab illo præscientiarn Dei in ejus decreto fundatam agnosci. 3°. S. Thom. L. 1. ad Annibald. Dist. 38. q. 2. a. 1. ait : Deus scit res, in quantum est causa rerum; in 1. Dist. 39. q. 1. a. 1. ad 5. Scire in Deo sequitur voluntatem, ut imperatum ab ipsa ; ergo. R. D. Pm. p. Ani. Voluntas Dei circa actus proprios aut creaturæ neces­ sarios est efficax et infrustrabilis C. circa actus creaturæ liberos, subd. est efficax et infrustrabilis ratione decreti determinati'ac de se habentis infalli­ bilem connexionem cum actu futuro .V. ratione scientia* mediæ, a qua divi­ num decretum dependet C. 2*“. p. D. Similiter. Loquitur enim Apostolus primario de donis gratuitis, v. g. redemptione hominum, vocatione gentium etc., quorum solus Dens est causa tum physica, quia solus ea producit, tum moralis, quia nulla eorum ratio est in nobis, sed una in Deo, qui sua ex bonitate decernit, talia nobis dona conferre. Si tamen textus Apostoli intelligatur de omnibus, quæ ope­ ratur in et cum nobis, operatur secundum consilium voluntatis suæ, quatenus media et rationes, de se quidem indifferentes, sed quas novit cum effectu et line intento conjungendas, pro sua voluntate eligit ac decernit. Ad Conf. R. Quoad lom. In utroque textu sermonem esse de iis, quæ solus Deus facit, iliique soli libera sunt. De mente autem Auc. etiam constat ex contextu; quia cum adduxisset ibidem illud ad Rom. 4. Abraham credidit dans gloriam Deo; quoniam quœ promisit, potens est et facere, subjungit : Λ on «it prœdiccre ; non ail prœscire : nam et aliena facta potest prœdicere atque prœscire ; sed ait potens est et facere: ac per hoc fada , non aliena, sed sua. Quoad 2um. D. seq. Sequitur præscientiarn fundatam esse in decreto antecedentcr determinato A*, in decreto de se indifferenti ac evitabili a liber­ tate humana, et sic consequenter tantum determinato C. Quoad 3"“. eadem est responsio; D. Thomam nempe loqui de scientia visionis in decreto conse­ quenter tantum determinato et antecedentur evitabili. IN QUO DEUS COGNOSCAT ABSOLUTE FUTUJIA. 103 /ni/. Decretum Dei antccedcnter determinatum 1°. determinat creaturas secundum nativam earum indolem, necessarias nempe ul agant necessario, liberas nl agant libere : 2°. nihil ponit in voluntate nisi ipsam ejus actio­ nem; quto cimi sit complementum potenliæ agendi, potentiam ipsam non lædil aut minuit : 3". importat tantum necessitatem hypotheticam et consequenliffi, non autem absolutam el consequent is; quia quamvis recte sequa­ tur: Deus determinat hominem ad ambulandum ; ergo ambulabit : tamen • ipsa ambulatio est actio libera ; ergo. IL .V. Λ. velprob. Nam K hoc ipso, quod decretum sil antecedenter deter­ minatum, non possunt jam per illud liberæ causa? agere libere. 2°. Quamvis actio de se non minuat potentiam, tamen ut provenit a decreto prædeterminantead unum, lædil omnino potentiam, quæ debet esse libera ad oppo­ situm. 3’. Ipsa deambulatio licet secundum se spectata sit actio libera, non manet tamen, ut pendet ex tali hypothesi, quæ antecedit libertatem hominis d consensum ejus liberum. 128. Obj. cont. 3um. 1°. Cognitio infallibilis nequit habere medium falli bile : sed cognitio Dei est infallibilis, et futurum contingens in se est fallibile ; ergo. 2°. Si Deus futura videret immediate in seipsis; ergo certitudo et infallibilitas scientiæ divinæ haberetur a creaturis : exspectaret Deus existenliam futuri ejusque veritatem, ut illud cognosceret: futurum esset prius seicnlia divina. 3°. Nec actus liber voluntatis nec ejus determinatio potest esse iodependenter vel sine decreto divino; ergo ejus determinata veritas nequit cognosci pro priori ad decretum, imo nequidem sine decreto divino; eigo nec praescindendo a decreto divino ; præsertim cum Dei cognitio sit comprehensiva et non tantum actum, sed ejus causam et decretum cogno­ scere debeat. R. Ad \. D. Futurum conlin'gens est fallibile anteccdenter, h. e. ante suppositionem futuritionis C. consequenter ex suppositione futuritionis .V. m. et rationem. Quia ex suppositione hac implicat rem futuram non esse futuram et determinatam. . >ld 2. R. D. Certitudo et infallibilitas scientiæ divinæ formalis et subje­ ctiva, seu quæ tenet se ex parte cognoscentis, haberetur a creaturis .V. objectiva cl quæ se tenet ex parte rei cognitæ C. Ex hac vero si quæ forsan scientiæ divinæ dependentia infertur, non est illa proprie dicta et imper­ fectionis, sed impropria et perfectionis. Deus jam ab ælerno cognoscit, quod in tempore existet : et quamvis in ordine ad signa rationis non cognoscat futura contingentia, nisi in signo per se posteriori ad absolutam illorum existentiam ; hoc tamen non ostendit expeclationem propriam, quæ im­ portat aliquam animi vel potentiæ suspensionem pro tempore vel signo, quo exerceri possit illud : impropriam vero admittere absurdum non est; tum quia Isi. 30. exspectat Dominus, ut misereatur vestri : tum quia futura, ut absolute existentia, ante signum prædiclum cognoscibilia non sunt. Deni­ que futurum non est secundum tempus et realiter prius quam divina scientia, sed firmaliter et secundum nostrum concipiendi modum, ac qui­ dem divina scientia non enlilalive sumpta, sed reduplicative et denominative sumpta. .Id 3. R. Cum determinatio voluntatis non sil aliqua entilas abactu -x Γ 106 DE DEO UNO, voluntatis distincta, neque proprie aliqua formal itas actus, sed mera ratio in actu dicens ita procedere actum a voluntate, ut ab ea eligatur, omnino admittimifs sine decreto et concursu divino, antecedentur tamen indiffé­ rente, non actum voluntatis nec ejus determinationem poni posse; quia ut res sit seu esse accipiat, essentialiter requiritur ejus causa, quam in Deo et voluntate adaequate constituimus. Hinc vero sicut determinata futuri veritas pro priori ad suam causam nec esse nec asseri potest, etiam nequit pro priori ad decretum divinum cognosci aut per propositionem enuntiari. Cum vero veritatem objectivant non constituat decretum divinum, cl effe­ ctas etiam, qua talis, secundum suum esse formale seu constitutiva intrin­ seca cognosci queat, quin illa cognitione attingatur simul ejus causa aut aliud quodeumque ad ejus positionem adhibitum ; sequitur saltem ab intellectu creato futurum formale cognosci posse sine decreto et ab eo prae­ scindendo. Cognitio Dei realiter quidem sumpta est comprehensiva tum actus tum causæ tum sui decreti, sumpta autem fonnaliter ac reduplicative seu quatenus est cognitio futuri terminatur ad esse formale futuri, utpote quod in esse veri et cognoscibilis constituitur sine decreto tanquam parte. 4 429. Observa. Deus contingentia absolute futura non videt in sua essentia Ht tanquam specie intelligibili, quia hæc non est necessario connexa cum con­ tingente absolute futuro, sed indifferens ex se est ad repraesentandum futu­ rum seque ac non futurum ; nisi ex supposito existent!® futurae, cum essentiæ divinæ vis repræsentandi infinita jam determinata sit ad repraesentandam futuram existentiam. Neque in decreto applicative suæ omnipotenti® aul in alio quocumque decreto scientiam mediam antecedente vel ab ea indépen­ dante cognoscit : de facto tamen cognoscit in complexo scienti® mediæ et decreti omnipotentiam applicantis ; nam illud est ad utrumque indifferens, vel si est cum uno determinate extremo essentialiter connexum, obest liber­ tati : hoc vero complexum una cum infallibilitale cognitionis divinæ salvat libertatem voluntatis humanae. Porro Deus futura praedicta videre quidem nequit in causis creatis liberis nude sumptis; videt tamen illa in causis his, ut sese determinaturis : quia causæ create liber®, quantumvis proximæ complete ac expedite, quoad actum primum spectari adhuc debent ut indif­ ferentes ad agendum vel non agendum : sed ut sese determinatur® spectan­ tur in actu secundo ut natura seu causalitatc priores effectu. Multo minus Deus futura videt in ipsorum coexistentia reali curn aeternitate divina; tum quia nullum futurum physice ac realiter ab aeterno exlitit : tum quia aeter­ nitas, qua Deus creaturis in tempore existentibus coexistit, non facit illas Deo ab aeterno praesentes, sed tantum præsentes aeternitati in tempore : tum quia hic cognoscendi modus convenire nequit Deo respectu futurorum conditionatorum, quorum conditio nunquam est implenda. Cum cognoscit autem futura, hæc cognoscit in veritate objectiva ct enlitale ipsa, quæ ali­ quando erit ; et sic illa coexislunt Deo ab æterno, at praesentia mere objectiva. *■ ’·'* λ* I IN QUO DEUS COGNOSCAT CONDITION ATF. FUTURA. 107 ARTICULUS V. AN, ET IN QUO DEUS COGNOSCAT CONTINGENTIA CONDITION ATE FUTURA? 130. Nola /. In condi I ionale futuris tria sunt consideranda : conditio, quæ etiam hypothesis dicitur, est illa, sub qua aliquid affirmatur vel negatur, et per partieiilain si communius exprimitur : condilionalum, quod sub condi­ tione affirmatur vel negatur, et in futuris eventus dicitur : habitudo vel conducentia conditionis ad condilionalum. Dividitur 1°. in mere seu pure conditionalum, ubi scilicet conditio nun­ quam purificabitur, h. e. ponetur seu ad statum absolutum reducetur; et in non pure condilionalum, ubi conditio purificabitur, et hinc cx conditionate futuro evadet absolute futurum. De primo membro quidem movetur quae­ stio, cum de altero jam in præcedente articulo responsum fuerit : nihilomi­ nus ad ea secundum quoque perlinet, eo quod omne, absolute futurum pnesupponat ante se conditionate futurum; cum, si verum est effectum v. g. esse extilurum sub hac libertate, etiam verum sit quod exliturus sil hic effectus, si detur hæc libertas. Dividitur 2°. in condilionalum impossibile, ubi scilicet sub conditione impossibili aliquid enuntiatur; v. g. si lapis esset homo, libere operaretur : in condilionalum necessarium, ubi aliquid enuntiatur sub conditione, quæ necessariam habet connexionem cum condilionato; quod dupliciter haberi potest, nempe vel ex essentia et natura rei, ut in hac propositione : si ignis est, calefacit; vel ex solo decreto ac voluntate Dei, ut in his : si peccator morietur cum poenitentia finali, salvabitur : si percussisset Joas terram jaculo quinquies aut sexies, percussisset Syriam usque ad consumptionem : si Christus non abiissel, Paraclitus non venisset ad Apostolos, etc. : in condilioiiatiiin contingens, ubi condilionalum enuntiatur sub conditione, quæ quidem non habet connexionem cum conditionalo necessariam, sed tamen vel per modum causæ vel per modum occasionis connecti lui* cum existentia objecti conditional!, ut in his: si Petrus vocetur auxilio hoc, essentiel; si vocetur auxilio illo, dissentiet; in qua postrema quamvis auxilium illud nullam dicat proportionem conducentiæ ad dissensum, sicut auxilium hoc in priori eam dicit ad assensum, tamen habet proportionem constitutivi libertatis ad dissensum, ut nempe conducit ad oppositum scilicet assensum: in condilionalum disparatum ubi condilionalum enuntiatur sub condi­ tione, quæ nullam plane ad illud connexionem dicit, ut in hac: si Turea dormit, Papa orat. Hujusmodi autem propositiones semper sunt falsæ, si particula si rigorosc sumatur; eo quod propositio condilionata rigorose sumpta non affirmat vel negat nudam existentiam conditional!, sed depen­ dentor a conditione; conditionatum autem nunquam exislct nec non exislet dependentor a conditione disparata, ut palet ex terminis : possunt tamen esse vera, si particula illa si explicetur vel æquivaleat parliculæ quando, et significet tantum concomitantium utriusque propositionis : atque in hac potest subinde dari connexio etiam necessaria sed ab exlrinseco, scilicet a voluntate divina vel creata, ut palet in illa Elite ad Elisæum : si videris me, quando tollar a le , erit libi quod petiisti. Porro quamvis postremum condi- 108 * '.·. ’ v| I* ■«· OF. DEO UNO. tionatum possit referri ad scientiam Dei mediani materialiter sumptam, et conditionatum etiam impossibile juxta aliquos speciet ad eamdem simpli­ citer, si conditio impossibilis per impossibile purificata haberet connexio­ nem cum conditionate solum contingentem ; his tamen uti et aliis omissis, quæad scientiam Dei necessariam aut simplicis intelligent!® spectant, age­ mus hic duntaxat de contingentibus conditionate futuris. 132. Nota Π. Thomistæ, ac Scotistæ etiam statuunt, hæc futura cognosci a Deo in decreto per sect antecedenter determinato; quod, quia actu dari volunt, vocant subject ice sen ex parte actus absolutum ; quia vero est circa conditionate futurum, vocant objective seu ex parte objecti conditionatum. Alii fere omnes negant non tantum compossibilitatem horum decretorum cum libertate humana et divina sanctitate, sed etiam necessitatem decreti actu existentis ad cognitionem conditionate futurorum : unde communius statuunt contingentia conditionate futura, etiam ante et independenfer ab ullo decreto actuali, a Deo infallibiliter cognosci in seipsis immediate, quam cognitionem scientiam mediam vocant. 133. Dico 1. Deus contingentia conditionate futura certo ct infallibilitcr cognoscit. Prob. Deus non dicit aut revelat in Scriptura, quæ vel non cognoscit vel non certo nec infallibiliter scit : sed Deus in Scriptura revelavit plura contingentia conditionate futura; ergo necessario dicendum est, Deum hu­ jusmodi futura certo et infallibiliter cognovisse. Cons, valet pro omnibus conditionate futuris, licet non revelatis; sicut hanc illationem Auctores admittunt ex simili illatione pro absolute futuris. J/. est fundamentum no­ stra fidei et ex ipsis terminis nota est, cum suprema in loquendo auctoritas nequeat concipi sine summa sapientia. Min. prob. ex 1. Reg. 23. II. eum David fugiens Saniem in Ceilam se rece­ pisset, Saul vero hanc urbem expugnare deliberaret, David consuluit Domi­ num et ab eo responsum accepit : Si descendet Saul, sicut audivit servus tuus? Domine Deus Israel indica servo tuo. Et ait Dominus : descendet. Dixitque David : Si tradent me viri Ceila·, et viros qui mecum sunt in manus Saul? Et dixit Dominus : tradent. Sapient, i. 11. dicitur : Raptus est, ne malitia mutaret intellectum ejus : aut ne fictio deciperet animam illius. Matth. II. 21. Christus ait : Fre tibi Corozain, vœ tibi Relhsaida : quia, si in Tyro et Sidone factœ essent virtutes, quœfactœ sunt in vobis, olim in cilicio et cinere poenitentiam egissent. Hæc vero fuisse contingentia et quidem pure conditio* nate futura, ex Sacris Litteris omnino notum est. Consentiunt SS. Patres,præsertim Aug., qui L. de corr. et grat. c. 8. n. 19. sic ait : Respondeant, si possunt, cur illos Deus, cum fideliter et pie viverent, non tunc ile vitee hujus periculis rapuit, ne malitia mutaret intellectum eorum, et ne fictio deciperet animas eorum? utrum hoc in potestate non habuit, an eorum mala futura nescivit ? nempe nihil horum nisi perversissime atque insanissime dicitur. L. de don. persev. c. 9. n. 23. Numquid possumus dicere etiam Tyrios et Sidonios talibus apud se virtutibus factis credere noluisse, aut credituros non fuisse, si fierent? cum eis ipsis Dominus attestetur, quod acturi essent magna· humilitatis poenitentiam, si in eis facta essent divinarum illa signa virtu- 15 QLO HEUS COGXOSUAT LU.NDI 1ΙΟ5Λ1E EUTURA. 109 lum. Episl. 19. (al. I02). q. 2. n. 14. Quid verius, inquit, quam prcescire Christum, qui ct quando, cl in quibus locis in eum fuerant credituri. Et infra : Quid ergo mirum, si tam infidelibus plenum orbem terrarum Christus prio­ ribus seculis noverat, ut eis apparere aut prwdicari merito nollet, quos nec verbis nec miraculis suis credituros esse praesciebat. Huc denique pertinent loca omnia, in quibus vocationem efficacem congruam Aug. per scientiam conditionatam explicat, uti facit L. 1. de div. qq. ad Simp). q. 2. n. 13., L. de Prædesl. Sanci, c. 6. et seqq., L. de don. persev. c. 8. et 14., et alibi. Cum enim hanc gratiam dicit a Deo prævisam esse ita aplarn et congruam volun­ tati, ut ab ea infallibiliter sit acceptanda, et manifeste supponat hanc prae­ scientiam antecedere voluntatem dandi hanc gratiam, sequitur necessario statutam ab eo fuisse hanc conditionalem : si hæc voluntas ita vocata fuerit, consentiet, ct ex positione talis præscientiæ Deus vult dare talem vocationem. Conf. 1°. Deus ex infinita intellectus perfectione debet certo et infallibi­ liter cognoscere omnem veritatem cujuslibct propositionis, quæab intellectu creato enuntiari potest, et hinc objectum propositionis, utrum eo modo sit quo modo enuntiat propositio; nam utS. Th. p. 1. q. 14. a. 9. ait, quœcumquc possunt per creaturam fieri vel cogitari vel dici, omnia cognoscit Deus : sed, quamvis sine fundamento et cognitione veritatis, possumus cogitare et enuntiare propositiones conditionatas plurimas ct sine numero de quocum­ que objecto; ergo. 2°. SS. Patres movent varias quæstiones, cur Deus futu­ rorum praescius hoc vel illud faciat, quæ non possunt nisi de præscientia conditionali inlclligi ; ut cur Deus creaverit angelos malos et hominem, cur elegerit Sauleni in Regem, Judam in Apostolum etc. apud Cyr. L. 9. in c. 13. v. 18. Joan., Tertul. L. 2. cont. Mare. c. 5., Hier. Dial. 3. cont. Pelag. n. 6., Greg.Nys. Gatcch. magna c. 7. etc.; ad quas non respondent negando talem in Deoscientiam, sed illam supponendo ex libertate arbitrii ct aliis divinæ providenliæ causis rationem reddendo. Theologi pluies quæstiones examinant mere conditionales de statu naturæ puræ aut innocentis, de Incarnatione si Adam non peccasset, de alio providentiæ ordine; easque etiam ex Scriptura et Patribus et sanæ Theologiæ principiis resolvunt. Viri pii imo et universa Ecclesia varia precantur a Deo, si tamen ea ad gloriæ divinæ incrementum et propriam salutis utilitatem conducant : plurium etiam hominum politico­ rum in Scriptura, nempe 2. Reg. 19. 7., 3. Reg. 12. 7., Esth. 4. 14., Joan. 11. ‘18. etc. enuntiationes certæ de futuris sub conditione habentur. Nullus denique, ut Ludovicus Legionensis inquit, adeo est hebes ingenio, quem si interroges aliquid ex condilionalibus, stat i m non respondeat : nescio ego, Deus scit. Ergo nemo est, qui non supponat vel aperte confiteatur Deum certo cognoscere contingentia conditione futura. 134. 06/. Ex allatis Scripturæ testimoniis vel conditionate futurorum cogni­ tio, vel certa cognitio divina nequit erui. Nam quod lum. textum attinet, in co vel quæstio duntaxat erat, et dabatur responsum de praesenti voluntate Saulis cl Ceilitamm ; hinc Paraphrasis Chald. interrogationes Davidis sic reddit : Num cogitans descendere? num cogitantes tradere? et Glossa interlinearis ad verbum tradent, hæc habet : In voluntate habent, ut tradant : vel si quæstio concedatur fuisse de futuris eventibus , Deus tamen non respondit ex certa scientia, sed ex conjectura, fundata scilicet in propen- i 110 BE UEO UNO. sione voluntatum Saulis el Collitarum; sicut dum Deus Ezeehkv prædixit mortem, cam nun revelavit absolute, sed quantum imminebat ex gravitate morbi, si Ezechias eam preci bus non averteret. Quoad 2""’. S; Aug. L. depradcst. Sanci. c. I i. n. 2G. hoc testimonium explicans ait : Dictum est secundum pericula vita· hujus non secundum prrescicnliam Dei, qui hoc prœscivit r/uod futurum erat, nun quod futurum non erat : id est, quod ci mortem immaturam fuerat largiturus, ut tentai iunuin subtraheretur incerto; non quod peccaturus esset, qui mansurus in lentat ione non esset. Denique quantum ad 3“m. vel illa locutio non erat assertiva et in sensu proprio, scd exaggeraliva lautum, quia ad exprobrandum Judæis a Christo fuit dicta, sicut et illud, quod Tyrii levius judicium sint habituri, cum tamen propter aliquod sub conditione tantum futurum nec augeatur nec minuatur pœua; unde cl Jansen. Gand. in Concord, c. i. hanc expositionem adduxit : vel si fuit assertio, eial duntaxat conjecturalis, desumpta scilicet ex dispositione Ty riorum actuali; unde Hilar. in Matlh. c. 11. u. 10. quasi per paraphrasin dixit : Forte illis credendi fuisset affectus, si talium virtutum contemplatio contigisset. Ergo ex his testimoniis nihil certi statui potest. R. .V. .Iw. Quoad 1'"“. textum, explicatio P. apertæ veritati ct proprio ac litterali Scriptura sensui repugnat : unde si quid interpretari nccessc est, potius dicta paraphrasis Chal. ct glossa exponendae sunt de voluntate qui­ dem presente, scd persevcralnra usque ad effectum ipsum, quam ut, sine au­ ctoritate aut necessitate cogente, admittatur improprietas in sermone textus sacri, contra regulam S. Aug. receptam, quæ inScriplurarum hermenia pro­ prietatem verborum, quibus non dictiones singulæ tantum, sed multo magis tota sententia intelligcnda esi, servandam jubet. Accedit opposita interpre­ tatio S. Hier., qui L. QQ. Hebr. in 1. Reg. c. 23. v. 11. verbum descendet, sic exponit : Ac si diceret, si hic steteris, descendet; et de verbo tradent, ait : Isle est sensus, si descenderit Saul, et hic tc invenerit, tradent ; quæ condi­ tiones adjunctæ non permittunt explicationem de present i voluntate, sed futuram manifeste exigunt. Idem in hunc locum asserunt Theodoretus et Lyranus. Similiter .V. 2·“. explicationem, quæ supponit de propensione voluntatis priorem, ac praterca cognitionem Dei facit opinionem, contra veritatem argumentorum supra adductorum. Ad paril. Discrimen constat ex S. Historia ; quia Isa. 38. exprimitur gra­ vitas morbi v. 1. In diebus illis œgrotacit Ezechias usque ad mortem, ct v. 2. deprecatio Ezechiæ pro morte a se avertenda, ac tandem in seqq. vilæ prolongalio : unde patet, illam pradictionem divinam non fuisse absolutam, scd quantum ex prasenti morbo mors secutura foret, nisi eam precibus aver­ teret, adeoque tacitam inclusisse conditionem, quam aliæ promissiones divinæ de exaudiendis illis , qui Dcurn aliquid conveniens sincere rogarent, salis declararunt : simile nihil observare licet in revelatione David facta: quin nec ab eodem aliam conditionem, nisi quam ipse expresserat, subintelligi potuisse ostendit proprio facto, dum nulla ratione aut mora interposita fugit ex urbe. Quoad 2U“. responsio sumenda est ex dicendis ad Pm instantiam. Quoad 3’“". .V. 1·“. explicationem, tum ob regulam S. Aug., tum ob com­ munem Patrum interpretationem, qui hanc dictionem vere propheticam habuerunt, et eloquia veritatis aut apertissime dicta, uti Aug. L. de Dono IN QUO PELS COGNOSCAT COJUUTIONATE FUTURA. I pcrsev. c. 9. n. 22. cl in Enchir. c. 95. loquitur, vocarunt. Quoad proba­ tiones: 1°. Quidem exprobratio major est ct efficacior, si intclligatur Christus excerla præscienlia loqui, quia sic comparatio ad confundendos Judæos est aptior : 2°. ludaris recte judicium gravius, Tyriis levius denuntiatur ; quia gravius peccabant illi non credendo in lania gratiarum abundantia, quam isti legem naturalem violando sine illa copia: 3°. Janscnius explicationem dictam allerl quidem, sed ut tolerabilem permittit tantum, nec affirmat, aut in ea pedem figit; quin illa verba secundum propriam significationem sumpta tanquam expositionem S. Aug. laudat ac defendit. Explicationem 2“. .V. ex hactenus dictis. Ad textum Hieron. R. Ab eodem particulam forte adhibitam omnino censeri posse ea ra­ tione, qua ab Evangelista in eodem cap. v. 24. fuit usurpata : sed hic pro­ fecto non significat dubitationem aut incerlitudinem cognitionis divinae; ergo. lust. 1. Juxta mentem Patrum videtur neganda in Deo cognitio certa mere conditionale futurorum. Nam 1°. Negant præscicntiam de his futuris, ut patet ex Aug. L. 1. dc anima et ejus orig. c. 12., ubi inquit : Ipsa exina­ nitur omnino præscienlia, si quod prcescitur non erit : quomodo enim recte dicitur præsciri futurum, quod non est futurum? Quibus similia habet Ful­ gent. L. 1. de verit. prædcst. c. 7. u. 15. Prosper epist. ad S. Aug. de Semipel. n. 5. Damasc. cont. Manichaeos, n. 68. et 73. 2°. Mere conditionala negant futura, ut rursus docet Aug. L. 26. cout. Faust, c. 4. : Omnia, quæ cere futura sunt, sine dubio fient, si autem facta non fuerint, futura non erant. El L. 2. cont. duas epist. Pelag. c. 7. n. 16. Quomodo enim prescicit ea futura, quæ, illis in infantia morituris, potius prœscivit non futura; ergo. Conf. Juxta S. Tiiomam nullus est modus, quo Deus possit cognoscere futura ejusmodi. Nam, juxta eumdern p. 1. q. 14. a. 13. et2. 2. q. 171. a. 6. ad 2. alibiquc, via unica qua Deus ea cognoscere queat, est in praesentia aeter­ nitatis.· sed futura sub conditione non ponenda, cum in ulla temporis diffe­ rentia existant, non sunt aeternitati divinae praesentia ; ergo. R. .V.dss. Adprob. lim. D.Negant praescientiam secundum vim vocis C. se­ cundum ipsam rem subd. spectatam in se et quoad substantiam Ύ. usurpatam aScmipelagianis et quoad abusum ejusdem C. Præscienlia in rigore sumpta dicit habitudinem scientiæ ad rem posteriorem in tempore extiluram, seu antecessionem æternitatis ad tempus; unde Damasc. supr. c. inquit : Prœnotio est, ea quæ futura sunt, antequam in ortum prodeant, nosse. Et in hoc sensu dicit Aug., non esse dictum secundum pressaient iam, item exinaniri præscientiam ; quia sermo erat de mere conditionate futuris; seu dc iis, quæ absolute futura non erant, quamvis futura fuissent, si conditio foret posita. Quamvis vero Semipelagiani, ut et nos hic facimus, sumerent præ­ scicntiam Dei minus rigorose ct pro cognitione certa rerum etiam tantum conditionate futurarum, docebant tamen præterea, Deum propter peccata vel merita pure conditionate futura ab ipso prævisa decernere poenas ac præmia; adeoque quibusdam infantibus negatum esse Baptismum ob deme­ rita, quæ incurrerent, si vixissent; aliis vero cum esse concessum ob merita, quæ, si vixissent, haberent. Atque hoc maxime est, quod impugnant Patres. non autem simplicem quamdam intclligcntiam ac certam cognitionem rerum - 112 j. & I I>E L>EU IXO. quantumvis nunquam ponendarum absolutu, sed duntaxat futurarum si aliqua daretur conditio. Hinc Auc. I. c. de anima et ejus origine subjungit : Quomor/o erqo puniun­ tur peccata, quæ nulla sunt, id est, qua· nec ritu ista nondum incipiente commissa sunt ante carnem, nec morte prævenienle post carnem? El L. de præd. Sanet, c. 11. n. 29. Si enim judicarentur homines pro meritis nue vilæ, quæ non habuerunt morte prævenli, sed habituri essent, si virerent; nihil prodesset ei qui raptus est, ne malitia mutaret intellectum ejus; nihil prodesset eis qui lapsi moriuntur, si ante morerentur : quod nullus dicere Christianus audebit. Similia reperies in ejus Discipulis Fllgextio et Pro­ spero : Damascem autem mens ex nuper relatis verbis patet. Ad prob. 2aa. D. Negant mere condilionata esse absolute futura C. conditionate futura subd. quæ habent rationem meriti vel demeriti, ad quod Deus absolute decernat præmium vel pœnam C. secus Ύ. .Id Conf. R. /) min. Futura sub conditione nunquam ponenda non sunt divinæ ætemitali præsentia lanquam absolute futura C. lanquam conditionate futura .V. Eo nempe modo quo sunt, aeternitati etiam sunt præsentia. Inst. 2. Cognitio de futuris conditionatis includit plures imperfectiones, nam 1°. est fictilia; quia fingit poni conditionem : 2°. est apprehension tantum; quia neque negat, neque affirmat conditionem : 3°. est prœcisiva; quia quamvis effectus sit absolute futurus, nihil tamen enuntiat dc^abso­ luta ejus existentia : i°. est discursiva; tum quia propositio hæc : si Petro detur auxilium, consentiet, æquivalet isti : Petro datur auxilium, ergo con­ sentiet : tum quia veritas propositionis conditionatæ consistit in bonitate illationis, cum alias cognitio divina nequeat esse certa ct infallibilis de veri­ tate conditionata ; ergo Deo tribui nequit. R. Ad prob. lam. .V. .-!$$. ct Hat. Quia Deus conditionem non attingit per modum existentis, sed per modum requisiti vel conducentis possibilis; in quo non est fictio : sicut nec est, dum attingit causam necessariam possibi­ lem, ex qua sequitur effectus. Ad prob. 2’“. D. Est tantum apprehensi va, si sumatur realiter .V. si formaliter consideretur subd. quatenus nihil plane enuntiat de conditione aut conditionato .V. quatenus non enuntiat existentiam absolutam conditionis aut conditional! C. Habetur iterum exemplum in cognitione Dei de possi­ bilibus. Ad prob. 31·. similiter D. Est realiter prœcisiva Λ', formal iter subd. qua­ tenus hæc cognitio non exprimit omnia prædicala, v. g. existentiam abso­ lutam, quæ rei illi realiter conveniunt C. quatenus objectum non cognoscat eo modo et secundum ea prædicata, quo seu secundum quæ pro illo signo et statu cognoscibile est V. Rursus scientia simplicis intclligentiæ paritatem præbet. Ad prob. Pm. ,V. .Iw. Quia discursus importat cognitionem claram antece­ dentis, ex qua progrediatur intellectus ad cognitionem consequentis nondum clare cogniti : in Deo autem nec illa progressio, nec defectus claritatis ad­ mitti potest, ulpolc qui simplicissimo ct clarissimo intuitu agnoscit condi­ tionem eleonditionatum. Hat. utr.N. Imprimis enim conditionatis propositio non æquivalet absolutæ, (pialis hic affertur : deinde non dalur connexio IN QUO OEUS COGNOSCAT C0NDIT10NATE EGTLilA. 113 antecedentis cum consequente, quæ nd bonitatem illationis necessaria est, sed duntaxat conducentia conditionis ad conditionalum, quæ sufficit ad venialem condilfônatam, adeo ut, si quid plus detur, jam non pertineat ad scientiam liberam, sed necessariam, ut num. 130. obsonavimus. Insl. 3. Hæc propositio : si Petro detur auxilium A, consentiet, nullum potest habere sensum verum. Non enim potest habere hunc : si detur cum omnibus requisitis ad consensum ; quia sic est veritas necessaria, ad scien­ tiam necessariam, non autem ad liberam contingentium spectans; cum cx illis requisitis, unum sil cooperatio divina essentialiter connexa cum con­ sensu : nec potest habere hunc: si detur sine illis requisitis, aut praescin­ dendo ab illis ; quia falsum est, sine aut præscindéndo a requisitis ad con­ sensum existcre eumdem; ergo. Conf. Conditionalum posita conditione transii in absolutum; ergo saltem futura absoluta nequeunt cognosci conditionate, quia inanis est affirmatio eonditionata, quando ab æterno cogno­ scitur ct affirmatur absolute futurum. R. AT. A. Quamvis enim nullum ex assignatis sensum faciat, tamen reddit hunc : si Petro detur auxilium A cum reliquis omnibus per se requi­ sitis ex parte actus primi, consentiet. Propositio enim sic accepta ex parte hypothesis non attingit cooperationem divinæ omnipotcnliæ, quæ perlinet ad actum secundum, nec aliquid aliud connexum cum consensu; cum omnia ex parte actus primi requisita sint indifferentia. Similis cum propor­ tione est responsio ad aliam explicationem, qua dicitur hæc propositio : si Petrus vocetur auxilio A, consentiet, æquivalet huic : casus vocationis est casus consensus ; quin tamen verus sit sensus universalis, cum non omnis casus vocationis sit casus consensus; et quin etiam usurpari possit sensus particularis, cum necessarium sit, in aliquo vocationis casu posse esse con­ sensum. Nam dicendum est, æquivalcre illam propositionem huic singulari : hic casus vocationis est casus consensus. Ad Conf. II. D. Cons. Non possunt cognosci conditionato pro eo signo, pro quo posita cognoscitur conditio C. pro alio signo, pro quo necdum intelligitur conditio posita Ar. Prob. D. similiter : inanis est affirmatio in signo priore ad affirmationem absolutam Ar. in signo posteriore C. Restauratur explicatio • in similitudine cognitionis divinæ de rebus non mere possibilibus. 133. Dico II. Deus hæc futura non cognoscit in decretis subjective abso­ lutis et objective conditionatis. Prob. Decreta ejusmodi repugnant 1°. Circa mere conditionato futura; sic v. g. in Tyriorum ct Sidoniorum conversione Deus habuit decretum simpliciter absolutum, quo statuit, ne apud illos fierent miracula; quia juxta Auctores hoc decreto Deus cognovit miracula apud illos absolute non futura; ergo Deus non potest simul habere aliud decretum subjective absolutum, quo statuat convertere illos, si apud eos fierent miracula. Prob. Cons. Deus non potest habere decretum sub conditione impossibili ; quis enim dicat, posse Deum habere decretum, quo sic statuat : si homo habuerit alas, ego concurram cum illo ad volandum? Sed decretum convertendi Tyrios, si miracula apud illos fierent, jam foret de re sub conditione impossibili, quia posito decreto simpliciter absoluto, ii. p. 1. 8 }14 DE UEO UNO. —» Deus statuit, ne miracula apud illos liant, tam impossibile est fieri miquo facula quam hominem habere alas; ergo Deus illud nequit habere. Hem repugnat Deum habere duo absoluta decreta, quorum altero velit effe­ ctum esse, quantum est ex parte sua, et altero etiam nolit eumdem esse, quantum ex sua parte est : sed per decretum de objecto condilionato quasi profitetur Deus, se velle talem efieclum, quantum in ipso est ; per decretum vero omnino absolutum, quo simpliciter non vult conditionem poni, plane profitetur nolle se, quantum est ex parte sua, ut talis effectus ponatur ; ergo repugnat. Deum simul habere decretum absolutum non ponendi conditio­ nem, el aliud decretum aliquid faciendi, si talis conditio ponatur. Denique indigna est prudenti testatore hæc voluntas : si digito cœlum tetigerit, lego Titio centum ; et hinc legatum hoc pro nullo a JCtis reputatur; ergo erit indigna Deo illique repugnans voluntas, qua v. g. statuat : si, non obstante decreto, quo absolute et simpliciter statui, ne miracula apud Tyrios fiant, apud eosdem miracula futura sint, ego decerno convertere Tyrios. Repugnant circa futura, quæ ex conditionatis transibunt aliquando in absoluta; nam juxta Auctores necessc foret ponere duo decreta absoluta; alterum, quo statuerit Deus, ut talis effectus fiat, si talis conditio poneretur; alterum, quo absolute statuat conditionem poni et effectum sequi. Hæc duo decreta imprimis non possunt simul ratione esse in Deo ; quia impossibile est, in eodem subjecto simul ratione esse voluntatem simpliciter absolutam de aliqua re facienda, et voluntatem de eadem re facienda, si hæc vel illa conditio ponalur; cum illa sit voluntas circa aliquid faciendum simpliciter et sine ulla limitatione, hæc vero non simpliciter, sed tantum sub conditione. Deinde ex his decretis unum non potest aliud prœccdere vel sequi ratione. Inter decreta enim divina non est ordo prioris et posterioris, nisi quando unum necessario supponit alterum : sed neutrum ex his supponit necessario alterum ; tum quia decretum de objecto condilionato haberi de facto potest sine simpliciter absoluto, ut accidere dicitur in futuris mere conditionatis : tum quia, licet nullum decretum conditionalc praecessisset, quo Deus statue­ rit convertere Tyrios, si fierent miracula ; Deus tamen posset absolute velle miracula facere, el Tyrios convertere ; cum Deus causa libera sit, et habeat omnia ad volendum necessaria ; ergo hæc decreta a sc invicem non pendent; ergo unurn ratione non præcedil alterum·, ergo cum nec ratione simul possint esse in Deo, nullo modo Deo insunt. Conf. Sequeretur ex opposita sententia de mere conditionatis 1°. Nullum efieclum ad extra ex decreto subjective absoluto, sed objective condilionato resultare ; cum tamen nullus in Deo admittendus sil actus liber, nulla sincera voluntas aut decretum sine aliquo effectu ad extra in creaturis, ne Deus dicatur vana ut futilia emittere decreta. 2°. Cum infinita pene sint, quæ fu­ tura essent circa quamlibet rem posita aliqua conditione, necesse foret, ut in Deo admittantur actu et positive infinita decreta pro rebus nunquam futuris : quod sane inutile el otiosum est, atque a recto usu prudentiæ alie­ num sicut in homine, ita mullo magis in Deo. 3°. Accessitarentur Adversarii ad scientiam mediam, quam tamen ut effugiant, hæc decreta sine ulla Scripture, Patrum et Scholasticorum antiquorum auctoritate confinxerunt. Nam scientia, qua Deus in decreto actuali cognoscit conversionem Tv riorum futuram, si fierent miracula, non est scientia simplicis intelliyentiœ ; quia IN QUO DEUS COGNOSCAT CONDITIONATE FUTURA. huc est in Deo ante omnem actum liberum voluntatis divinæ, illa vero nonnisi post illud decretum liberum : neque etiam esset scientia visionis ; quia hæc non terminatur nisi ad rem aliquando futuram, cum visio sit rei pio aliqua durat ionc præsentis; per illam autem scientiam nihil cogno­ sceret Deus, quod aliquando sit futurum. Ergo scientia, qüæ habetur in de­ creto conditional!, debet esse media inter illas simplicis intelligentiæ et visionis, cum de utraque aliquid participet, et ad neutram earum absolute revocari queat. 136. Obj. Datur voluntas in Deo salvandi omnes, quæ est decretum abso­ lutum subjecti ve et ex parte Dei, et conditionatum objective seu ex parte creature et objecti; ergo ejusmodi decreta non sunt absolute rejicienda. Conf. Γ. Sicut intellectus dix inus necessario actu cognoscit quidquid et quo- . modo est scibile, sic et voluntas divina necessario actu decernit quidquid et quomodo est futurum; ergo actu debet dari decretum de futuris conditiouatis. 2°. Ad cxislentiam effectus requiritur decretum proportionatum : sed efleclui condilionato proportionatum est decretum conditionatum; ergo. R. D. Cons. Non sunt rejicienda, ut futurum constituatur in esse infallibiliter condilionate futuri, vel ut in Deo detur infallibilis cognitio de tali futuro A7. ut intelligantur promissiones divinæ, quæ nequeunt esse sine seria voluntate, ct hinc sine decreto subjective saltem absoluto C. Decreta autem hujusmodi objective conditionata dicuntur, quia creature liberæ sunt circa usum gratiarum a Deo promissarum ct collatarum, quibus salvari possint, si velint. Ad Conf. •1’“. R. N. A. et par. Disparitas est, quia intellectus est potentia necessaria, iliaque scientia necessario inest Deo, ne in eo sit ignorantia et imperfectio : voluntas autem est libera, et decreta illa nullo ex capite requi­ runtur, imo repugnantiam dicunt et plurima absurda. Ad 23m. D.min. Effectui condilionato proporlionatur decretum subjective conditionatum C. objective tantum conditionatum rV. Sicut enim effectus conditionalus est is, qui esset, præscindendo an reipsa sit aliquando vel non sit; sic et decretum, quod esset, præscindendo an reipsa sit vel non sit, conditionatum est ac proportionatum. Inst. Ad futurum conditionatum requiritur aliquod decretum : sed hoc non est decretum præcise ut possibile; quia a mere possibili nequit desumi denominatio futuri : neque ut conditionate vel absolute futurum ; quia decre­ tum Dei est incapax futuritionis ; ergo ut actu ct absolute existons. Conf. 1°. In signo scicntiæ divinæ de conditionate futuro vel Deus habet decretum subjective absolutum, vel illud omittit: sed Deus illud non omittit, neque per positivam nolilionem saltem in conditionatisaliquando inabsoluta transitu­ ris, neque per omissionem pure liberam, ulpotc quæ Deo repugnat; ergo habet. 2°. Nequit Deus prævidcre consensum conditionatum, quin videat simul concursum suum simullaneum : sed hunc nequit videre sine decreto saltem ratione priore et applicante omnipotentiam, ut concurrat; ergo etiam videt decretum ratione prius, et in eo consensum. R. A’. Cons. Quia decretum, quod requiritur et attingitur ex parte hypo­ thesis, est condilionate existons, cl per modum conditionis suspensive atta­ ctum; non autem conditionate futurum , cum non affirmetur per modum i '· V.| l 116 UE DEO I NO. eventus : unde cum manca sil illa divisio vel enumeratio modorum, quote decretum concipi aut esse potest, consequentia nulla est. .Id Conf. P®. R. .V. ]f. obeamdem rationem : datur enim medium inter dicta extrema, nempe signum indi fierent iæ praescindens a decreto et omis­ sione ejus actuali, et conditionate tantum illud enuntians. R. D. J/. Quin videat concursum suum simultaneum absolutum .V. conditionatum C. Videt omnino Deus, sicut de ipso efieclu dictum est, con­ cursum conditionatum sine decreto absolute posito seu actu existente. Quam­ vis vero concursum absolutum non videt sine decreto, in eo tamen utpote indifférente nequit videre consensum, ut male in consequente addebatur. 137. Dico 111. Deus futura hæc cognoscit immediate in seipsis ante el . indepondenter ab omni decreto actuali. Ubi adverte : 1°. quod per τδ ante non intelligatur aliqua temporis priorites, ct quasi scientia conditionatorum in absoluta transeuntium foret in aliquo instanti reali, in quo nondum sit decretum actuale; quia in Deo, cum omnia sint ab æterno , nihil tempore prius est altero : sed quod per τδ ante intelligatur prioritas logica et secun­ dum nostrum concipiendi modum cum fundamento in re; quatenus subsi­ stendi consequentia prius est decretum divinum quodeumque logice possi­ bile, quam existons actu, sicut prius est res conditionate futura, quam futura absolute. 2°. Quod per τδ independenter, non intelligatur, posse ali­ quod creatum esse futurum, independenter ab omni decreto divino; sed solum quod ad futurum conditionatum qua tale non requiratur actuale decretum divinum, sed sufficit logice possibile, quod sit vehit pars condi­ tionis, sub qua res est futura; ita ul non dicat Deus : volo, ut, si fiant mi­ racula apud Tyrios, isti convertantur; sed sic : si vellem fieri apud Tyrios miracula, eisque conferrem gratiam quam Corozaitis concessi, illi conver­ terentur. « Prob. \*.p. Contingentia mere conditionate futura in seipsis sunt cogno­ scibilia; tum quia pertinent ad possibilia vel futura, aut ex utrisque ali­ quid participant; unde sicut illa sunt immediate cognoscibilia, sic et hæc : tum quia determinatam veritatem in sua futuritionc formali habent; cum non minus implied, aliquid sub conditione neque esse determinate neque non esse determinate, ac hoc implicat conditione purificata : tum quia juxta Adversarios hæc futura in seipsis terminant decretum divinum, adeoque et divinam cognitionem simili modo terminare possunt; cum res eo modo cognosci possit, quo potest decerni, sicut ubi decern ibi litas rei est, rei etiam cognoscibililatem esse oportet; ergo cum infinita intelligcndi perfectio in Deo exigat rem cognoscere, quo modo sine imperfectione cognosci potest, et modus rem immediate cognoscendi nihil imperfectionis inducat, neccsse est, Deum futura mere condilionata immediate in seipsis cognoscere. Prob. 21. p. Contingentia conditionate futura possunt a Deo cognosci ante et independenter ab omni decreto actuali, si ad futurum conditionatum qua tale sufficiat decretum divinum logice possibile, quod sit vehit pars condi­ tionis, sub qua res est futura; quia ante quod vel independenter a quo res formaliter esse potest, ante id ct sine eo res quoque cognosci poterit : sed ad futurum conditionatum qua tale sufficit decretum divinum logice possibile se ita habens; quia futurum ejusmodi quoad exislentiam nec aliquid actu I i I IN QUO DEUS COGNOSCAT CONDITIONATE FUTURA. est, nec erit, sed solum esset, si conditio purificaretur; adpoque non requirit causam seu decretum in conditione importatum actu existens; ut patet tum ab exemplo voluntatis humana! ad actum liberum conditionate futurum requisila; : tum a priori, quia causa solum requiritur ad exislentiam, non vero negationem rei, adeoque sicut res nec actu existit, nec exlilura est, sic nec causa seu decretum actu existens esse debet, sed solum logice possibile; ergo. 138. Obj. Ad effectum non minus requiritur existenlia causa», quam effe­ ctus : sed præscindendo a decreto, actu existente minus existential haberet causa, quam effectus, quia effectus est saltem conditionate futurus, conditio autem seu decretum non est conditionate futurum; ergo. Conf. Eadem est proportio futuri condilionali ad decretum conditionatum, quæ futuri abso­ luti ad decretum absolutum : sed in Deo repugnat cognitio futuri absoluti non supponens decretum absolutum; ergo repugnat pariter cognitio futuri condilionali non præsupponens decretum conditionatum. R. ΛΓ. min. et prob. Decretum conditionate existens et effectus conditionate futurus habent æqualém exislentiam ; quia utrumque existit conditionate, cum hoc discrimine, quod effectus conditionate existât ut eventus, decretum vero ut hypothesis, seu conditio. Unde potius sequitur, si decretum actu exisleret, illud plus exislentiæ habiturum, quam habeat effectus. Ad Conf. R. lu. D. M. Eadem est proportio futuri condilionali ad decre­ tum subjective conditionatum, quæ futuri absoluti ad decretum absolutum Eadem est proportio futuri condilionali ad decretum objective tantum conditionatum, quæ est etc. .V. Paritas præcise stat in eo, quod sicut futu­ rum absolutum nequeat intclligi non piïosupposito decreto subjective abso­ luto, ita futurum conditionatum non intelligatur sine decreto subjective condilionalo, h. e. possibili et objective incluso in ipsa conditione, sub qua effectus conditionate futurus enuntiatur. Disparitas autem est in eo, quod nullum decretum actu existens debeat supponi pro futuro conditionalo, ut pro futuro absoluto. Unde R. 2°. .V. J/. Ratio et discrimen est, quia futurum absolutum actu erit in tempore; ergo etiam decretum divinum actu erit in tempore; ergo quamvis ad futurum absolutum, quantum est præcise ex parte illius, non requiratur decretum divinum jam existens ab æterno, tamen ratione Dei jam ab æterno debet esse; quia ratione immutabilitatis divinæ repugnat, ut Deus habeat decretum in tempore, quod non habuit ab æterno. Futurum autem conditionatum qua tale non erit actu in tempore, aut ab hoc præscindit ; sed tantum esset sub conditione, si daretur causa vel occasio ad illius productionem, el consequenter si daretur decretum divi­ num; ergo ut tale non postulat decretum actu existere in tempore, sed tan­ tum ut esset casu, quo effectus absolute ponendus esset in tempore ; ergo diam non postulat, ut decretum actu existât ab æterno, sed tantum ut esset vel exisleret ab æterno, casu, quo talis effectus esset absolute futurus. Inst. 1. Futurum conditionatum transit ab æterno a stâlu puræ possibi­ litatis ad statum futurilionis conditionatæ ; ergo hujus transitus existit ab æterno aliqua causa. Sed hujus alia causa esse nequit, quam decretum divi­ num. Nam sicut omnipotentia est primum principium ct causa omnis pos­ sibilitatis, sic voluntas divina mediante decreto est primum principium et ' 3- I 118 DE DEO UNO. rtdix determinata? fuluritionis : sed transitus ille a statu possibilitatis ad statum fuluritionis conditionala? est futuritio determinata ; ergo. R. Datis cæleris .V. min. subs. Transitus ille ab uno statu ad alium non est realis et physicus, sed intcntionalis et objectivas, consistens in eo, quod in signo primo rationis Deus videat offectum seu actum creata1 voluntatis liberum, esse possibilem seu posse poni posita tali conditione, in posteriore autem signo videat illum actum reipsa ponendum esse, si poneretur talis conditio. In hoc autem statu objective res ex statu possibilitatis extrahitur formalitcr ratione sui, quatenus talis futura esset, si foret conditio ; effi­ cienter autem non extrahitur nisi per alienationem, quatenus talis esset vi causarum suarum non quidem operantium de præsenti et absolute, sed conditionate et tunc operaturarum, si conditio poneretur. Hinc causa cognitio­ nis conditionalis in Deo eadem quoque ex parte objecti est, nempe ipsum esse actuale, quod res seu actus haberet formaliter ratione sui et efficienter a suis causis, si conditio poneretur. Ad prob. D. M. Divina voluntas mediante decreto est primum principium et radix omnis fuluritionis determinata?, hoc sensu, quod nihil futurum sit absolute, nisi dependenter a decreto actu existente, et nihil conditionate, nisi sub conditione, si esset decretum C. hoc sensu, quod nihil futurum sit conditionate, nisi actu existât in Deo decretum objective conditionatum Ar. Inst. 2. Quidquid actu est cognoscibile, actu debet esse aliquid ; quia esse, et esse cognoscibile convertuntur : sed conditionate futura non sunt actu aliquid in se, sed essent, si conditio poneretur; ergo. Conf. Intellectus divi­ nus est indifferens, ut sub eadem conditione videat v. g. futurum esse Petri consensum vel dissensum; adeoque debet dari ratio, cur potius, videat con­ sensum quam dissensum. Hæc vero dari non potest in nostro systemate; nam 1°. ratio illa non est decretum divinum scientia ista prius, quod hactenus rejectum est : 2°. non est conditio, sub qua consensus dicitur ponen­ dus; quia hæc non petit conjungi potius cum consensu quam dissensu : 3". nec est ipse consensus; tum quia is secundum se est indifferens : tum quia, si quid ei determinationis etiam concedatur, non tamen est determi­ natus, sed determinaretur, si poneretur conditio : tum quia non habetur ratio, cur supponatur potius consensus, posita conditione, quam dissensus. R. D. M. Quod actu est cognoscibile cognoscibilitate vel per se vel per species physice movente ad cognitionem, est aliquid actu C. cognoscibilitate tantum intentionaliter movente .V. vel subd. actu est aliquid physice et in esse rei .V. logice et in esse veri C. Praeterea vero, si etiam permittatur, cogno­ scibile debere aliquid esse physicum, non tamen id esse debet pro omni, sed pro eo tantum tempore, pro quo affirmatur. Ad Conf. prob. Pm. D. Consensus secundum se est indifferens antecedcntcr C. consequenter et facto supposito, quod extilurus esset, si poneretur conditio N. Adprob. 24m. D. Non est determinatus perstatum et in tempore, quo affir­ matur futurus C. per ampliationem vel alienationem et pro tempore, pro quo affirmatur 1Y. Ad prob. 3am. R. Nos neque scimus, nisi forte in aliquo exemplo sil reve­ latum, neque supponimus consensum præ dissensu, sed simpliciter asseri­ mus, si voluntas creata sub certa conditione posita consentiret, Deum ΛΝ ET QUALIS IN DEO SCIENTIA. 119 determinate videre consensum sub conditione futurum; sicut e contrario determinate videret dissensum, si dissentiret : unde minus apte exigitur, ut detur ratio, cur potius supponatur consensus. Quia tamen sub aliqua conditione posita possibilis est consensus, et impossibile est, ut neque con­ sensus neque dissensus, aut uterque simul ponatur; hinc libere possumus assumere pro exemplo consensum, ct hoc supposito de illo quæstioncrn hac­ tenus agitatam versare. Inst. 3. Quia consensus conditionalis non est, sed duntaxat esset, non habet rationem meriti moventis divinam voluntatem ad præmium, sed haberet ; ergo ob eamdem causam non habet rationem objecti determi­ nantis divinum intellectum, sed haberet. R. Disparitas est; quia meritum duntaxat causal, quia in determinata tem­ poris differentia reipsa est ; cum si sufficeret, quod posset esse, aut sub aliqua conditione foret, nemo esset, qui non foret dignus præmio, et ob similem rationem demeriti nullus etiam, qui non mereretur pœnam : cognoscibile autem movet intellectum divinum ad cognitionem , quia verum est, seu pertinet ad rationem veri ; ad quod non requiritur, ut actu existât, cum ad veritatem actus sufficiat, quod objectum se habeat, ut actus enuntiat. CAPUT Π. DE SCIENTIA DIVINA. ■ ARTICULUS L AN . ET QUOTUPI.EX IN DEO SIT SCIENTIA ? 139. Dico I. Vere datur in Deo scientia, caque proprii nominis, et perfe­ ctissima. Prob. P.p. Quia manifesta Scriptui·® testimonia Deo scientiam tribuunt. Eccli. 42. 19. Cognovit Dominus omnem scientiam. Esther. 14. 14 Domine, qui habes omnem scientiam. Paulus ad Rom. 11. 33. 0 altitudo divitiarum sapienliœ et scient ice Dei; et ad Coloss. 2. 3. de Christo ait : In quo sunl omnes thesauri sapient ice et scient ice absconditi etc. Conf. tume/ priori; quia exascilateet omniperfectionc profluit ac ostenditur, Deo convenire scien­ tiam, ulpote perfectionem simpliciter simplicem : tum a posteriori ; quia ex ordine ac pulchritudine universi manifeste colligitur architectus perfectis­ simus, qui sine scientia non est. Prob. 2‘. p. Quia scientia proprie talis est certa et infallibilis ac etiam clara ct evidens cognitio seu perceptio veritatis seu objecti scibilis; syllogi­ smus autem, cui communiter tribuitur ratio scientiae, est duntaxat medium, quo intellectus creatus accipit evidentiam, quo tamen Deus non indiget ad illam habendam : et cognitioni rei per causam aut per effectum, quæ sci en- S** 120 DE DEO UNO, tia proprie talis dicitur, secundum perfectionem (équivalût cognitio certa et manifesta tum rei, tum causæ et effectus, tum connexionis rem inter et causam vel effectum, licet a cognitione removeatur imperfectio compositio­ nis, pluralitatis aut dependentiae. Prob. 3*. pars : 1. Reg. 2. 3. dicitur : Deus scientiarum Dominus est, quod phrasi hebraica idem est ac soientissimus. Ps. 138. (>. Mirabilis facta est scientia tua ex me, id est, super me, et plus quam intelligere possum : Confortata est, et non potero ad eam, h. e. invaluit supra modum, atque ita est exaltata, ut ad eam pertingere non valeam. Conf. Scientiæ divinæ perfectio summa cognosci potest ex discrimine, quod ipsam inter et scientiam humanam intercedit. Non enim est accidens, sed ipsa Dei substantia; non est successiva, sed tota simul; non discursiva; tum quia a minus noto non facit gradum ad magis notum, cum omnia sint Deo æqualiter nota : tum quia, ut Alt.. L. 13. de Trin. c. 14. dicit : Omnia simul videt, non particulatim, aut singillatim ; nec prœcisiva, quasi unum attingat sine alio, cum simul et unico intuitu omnia pervadat ; nec denique variabilis; tum quia mutabilitate et transitu ab una cogitatione in aliam divina scientia caret : tam quia omnis decrementi aut incrementi est prorsus incapax. r. 1 10. Dico II. Scientia divina dividitur : 1°. in naturalem seu simpliciter necessariam, quæ absolute non potest non esse in Deo, et antecedit omne decretum liberum divinæ voluntatis; objectum ejus est omne de se necessa­ rium, uti essentia, attributa et personalitates divinæ, item creaturae quoad essentiam, ct quidditates : et in contingentem, quæ absolute potest non esse in Deo, et fundatur aut praesupponit decretum Dei actuale sive mediate sive immediate liberum; objectum ejus est actus liber divinæ voluntatis, vel res creat® qnæcumque quoad existentiam in certa temporis differentia : quia sicut hæc omnia possunt absolute non esse, sic ct possunt absolute non sciri a Deo. 2°. in scientiam simplicia intelligent iœ, qua Deus res cognoscit sub ratione praecisa possibilitatis; unde ejus objecta sunt tam possibilia, quæ nunquam existant, quam quæcumquc in aliqua temporis differentia exi­ stentia, sed expressa duntaxat sub rationc possibilitatis : et in scientiam visionis, qua Deus cognoscit et determinate exprimit res ut existentes pro aliqua temporis differentia : unde patet, divisionem hanc non esse omnino æqualem priori; quia objectum visionis non minus sunt essentia, attributa ct personalitates divinæ utpote existentes actu, quam res creatæ., quæ exi­ stant; adeoque hanc scientiam partira naturalem partira contingentem esse. 3°. in scientiam approbationis, quæ suum objectum exprimit vel ut Deo placens, vel ut complacentia dignum : et in scientiam simplicis not it iœ, quæ non exprimit ejusmodi objectum. Porro si hæc scientia nullam indignita­ tem ad allectum prosecutivum proponat in objecto, vocatur simplex notitia pure talis; si vero illud repraesentet ut Deo displicens vel displicentia di­ gnum, dicitur scientia reprobationis, et in Scripturaetiam vocatur ignorantia vel nescientia. \°. in scientiam speculativam; quæ vel est de objecto non operabili, ut cognitio, qua Deus se ipsum cognoscit ; vel est de objecto ope­ rabili, sed non qua operabile est : ubi si considerat precise essentiam et pro­ prietates rei, speculativa quoad modum dicitur; siquidem vero considerat AN ET QUALIS IN DEO SCIENTIA. 121 modum operandi vel disponendi res, sed sine intentione operis, dicitur spe­ culativa guoad /inem: et in praclicam, quæ versatur circa objectum opera» bile, .Tf · * * 3 12 i DE DEO UNO. create, ut iste actus divinus : si viderem Adainum peccaturum, incarnarer: vel ab aliqua conditione, quæ Deo est immediate libera, ut hic : si crearem alium mundum, crearem tot angelos. Scientia horum omnium condilionatorum dicitur, et est scientia media; sed tamen scientia conditionatorum creaturis immediate liberorum scientia media directa, et de hac disputatur interThomistas et Nostros: scientia vero conditionatorum Deo immediate liberorum dicitur scientia media reflexa, et de hac etiam controversia est inter Nostros. Porro scientia media proprie reflexa vocatur ea, quæ pro condi­ tione habet aliquid, quod voluntati creatæ est immediate liberum ; quia cum hoc sub conditione propositum sit objectum scientia' medi® direct®, scientia divina illud attingens tanquam conditionem supra scientiam mediam dire­ ctam reflectit; hoc vera» cum non fiat in conditionato, cujus conditio est decretum divinum seu actus Deo immediate liber, hinc scientia jlla proprie et sub illo respectu non dicitur reflexa; quamvis simpliciter adhuc reflexa recte appelletur, eo quod per illam Deus reflectat super actus proprios per modum conditionis importatos. ARTICULUS Π. AN DETLR IN DEO SCIENTIA MEDIA DIRECTA ? i •i:· 146. Nota. Vocabulum scientiæ mediœ, quod an. 15GG. primus in scholas, induxit P. Petrus Fonseca, S. J Theologus, ejusdem discipulus P. Lud. Molina an 1589. typo mandavit in Libro, quem inscripserat : Concordia liberi arbi­ trii cum gratiœ donis, divina prœscientia et prédestinât ione. Operi huic, quod primum in materia Theologi® scholastic® a Scriplore Societatis typis vulgatum est, litem non solum de nomine, sed de re ipsa et doctrina movit P. Dominicus Bannez, Praedestinationum physicarum auctor, cum aliis esacra Patrum Praedicatorum familia DD.; unde ortum duxerunt celebres de Auxi­ liis congregationes, quarum series et exitus sub Summis Pontificibus Cle­ mente VIII. et Paulo V. in Urbe habitarum in Tr. de gratia exponitur. Controversi® cardo in eo vertebatur, quod Patres Dominicani vellent Deum agnoscere in decretis suis absolutis ac intrinseca virtute gratiœ per se effi­ cacis, quidquid homo facturus sit, si hæc ipsi gratia conferatur ; ideoque inutilem saltem contendebant esse scientiam mediam : Theologi autem So­ cietatis, quamvis in variis discreparent a Molina, cum tamen universim nullam agnoscerent gratiam, quæ per se et natura sua physice sit conjuncta cum effectu, negabant consequenter, Deum certo videre posse futuros actus salutares in decreto dandi gratiam efficacem ; sed necessarium cum Molina statuebant, ut prius priori tate quadam rationis, per scientiam mediam per­ spiceret quid actura esset voluntas, si talis et talis gratia ei concederetur ; ex quo capite quicumque Thomistis aut aliis etiam, qui gratiœ per se efficacis necessitatem postea restrinxerunt ad praesentem naturæ lapsæ sta­ tum, opponuntur, generali nomine Molinistce Adversariis vocantur. Quam­ vis itaque scientiam mediani directam dixerimus eam cognitionem, qua Deus sine ullo decreto actuali praevidet, quidquid creata voluntas sub qua­ cumque conditione constituta esset libere factura, quæstionem tamen pro- Sfr*‘ Λ.Χ DETUll SCIENTIA MEDIA DUlECTA. positam, adactus voluntatis salutares vel malos restrictam, prtecipue versa­ bimus. 117. Dico. Daim* in Dco.scicnlia media direct a, sive Deus certo cognoscit salu­ taria voluntati creatæ libera conditionatc futura, in seipsis, et non in decreto prædeterminante vel eondetermi nante, aut dandi gratiam per se efficacem. Prob. 1. Ex Scriptura. Christus Matlh. H. et Lue. 10. justissime increpat Judæos comparative ad Tyrios, propterea quod illi poenitentiam non egerint, cum Tyrii cani egissent, si eadem vidissent miracula, eademque auxilia interna habuissent : Sed hæc increpatio injusta foret, si scientia conditionata de futura Tyriorum poenitentia sub conditione miraculorum et auxiliorum eonimdem fundaretur in decreto prædeterminante vel condeterminante aut dandi gratiam ex se efficacem ; ergo. Min. prob. Injusta est increpatio com­ parativa quando datur ingens disparitas in auxiliis omnino necessariis ad ope­ rationem, adeo ut unus ea omnia habeat, et alius non habeat, ex solius in­ crepantis arbitrio; quia vis memoratæ reprehensionis stabat in eo, quod non sil potior ratio, ut Tyrii converterentur visis miraculis, quam ut sub eadem conditione convertantur Judæi : Sed si scientia conditionata de futura Tyrio­ rum pcenilentia fundaretur in dicto decreto, Tyrii quidem ex solius Dei arbitrio habuissent prædeterminationcm aut gratiam per se efficacem tan­ quam omnino necessariam ad poenitentiam, Judæi vero non habuerunt hoc auxilium prædeterminans aut ex se efficax ; cum, si habuissent, infallibililcr omnino egissent poenitentiam ; ergo. Iliilt vero etiam patet, quod Judæi potuissent se justissime excusare et respondere Christo : Domine, si Tyrii tua miracula viderent, essent ad poenitentiam agendam physice prædeterminati ; haberentque prætcr auxilia, quæ nobis donata sunt, aliud fortius irresislibile et omnino necessarium, quo nos caremus occulto Dei judicio : cur ergo nos increpas, quod visis miraculis non egimus poenitentiam, per comparationem ad Tyrios ? Increpatio autem justa esse nequit, cui justa obtendi potest excusatio. Conf. 1°. Si statuatur poenitentia Tyriorum conditionate futura unice esse cognita in decreto prædeterminante, Christus non potuit Judæos objurgare, nisi vel 1. quia poenitentiam sine prædcterminatione physica non egerunt ; vel 2. quia prædcterminatione ad poenitentiam agendam caruerunt : sed neutram ob causam poterat objurgatio esse justa. Non quidem ob rm. quia nemo juste objurgatur, quod poenitentiam non agat eo modo, quo eum agi est impossibile : sed impossibile erat, ut Judæi sine prædcterminatione agerent poenitentiam ; ergo. Neque ob 2am. quia rursus nemo objurgatur juste, quod careat re, cujus habendae vel acquirendae liberam potestatem non habet : talis vero res est prædeterminatio physica secundum Thomistanun principia; ergo. Hinc Judæi Christo increpanti ulterius potuissent juste reponere : Domine, vel vis ut sine prædcterminatione poenitentiam agamus, vel ut cum illa : si primum, petis quod et nobis et Tyriis est sim­ pliciter impossibile, cum sine prædcterminatione poenitentiam agere non minus, imo magis repugnet, quam sine alis volare ; si secundum, da nobis prædeterminationcm, sicut eam daturus esses Tyriis, ct tunc, si poeniten­ tiam non agamus, quam illi essent acturi, objurga nos, quantum libet. Conf. 2°. Objurgatio unius præ allero nec justa nec seria est, si is, qui ■V ■■ ’» V’. J >î: ■A4 130 m. i't-υ ιχυ. potontiæ adactum sires e dicacissimas voluntati tribuens, increpatio Christi redderet hunc sensum : Yæ libi, Corozain ! quia si Tyrii ultra gratiam, quam tu accepisti, accepissent applicationem indispensabilem et vires ad poenitentiam efticacissimas, egissent poenitentiam ; quæ sane ridicula ct injusta foret increpatio. Similiter adprob. 2âm. A’. Jss., tum quia in systemate Thomistarum pradeterminatio nec obtineri ab homine, nec impediri potest: tum quia, quam­ vis juxta S. Aug. L. de don. persev. c. 14. n. 33. Tyriorum oculi non erant ita excæcati, nec cor adeo obduratum ut Judaeorum ; tamen, ne ita cxcæcarenlur et obdurarentur, vel ut excaecatio cl obduratio tolleretur, necessaria ipsis erat juxta cumdem L. de praedest. SS. c. 8. n. 13. gratia illa, quæ a nullo duro corde respuitur, et quæ secundum Thoniislas est per se efficax ac prædeterminans;adeoque non sua culpa, sed ex defectu graliæ impedimentum hoc habuerunt, vel non removerunt : tum quia illa non resistentia seu faci­ litas se permittendi motibus divinæ graliæ, est actus voluntatis bonus et salutaris, ad quem habendum exigunt rursus Thomistæ prædclcrminationem, adeoque Judæi obtendere poterant, se gratiæ sufficienti obstitisse, nec se permisisse, quia destituti erant efficaci et prædelerminante. Inst. 1. Admissa etiam scientia media, objurgatio Christi non fuit justa, si requiratur æqualitas gratiæ. Nam juxta principia etiam Molinistarum ad pœnilcntiam reipsa agendam necessaria est gratia efficax : sed hanc gratiam non habuerunt Judæi, Tyrii autem essent accepturi ; ergo et hic carucnml Judæi aliqua gratia necessaria, qua Tyrii non essent cari turi. R. Ad prob. D. M. Ad poenitentiam reipsa ponendam necessaria est gratia efficax, quæ ut talis novam gratiæ praevenientis entitatem a gratia suffi­ ciente distinctam importat .Y. quæ ut talis entitali gratiæ sufficientis solum voluntatis consensum superaddat C. M. et D. win. Judæi non habuere gra­ tiam efficacem ut praevenientem seu secundum entitatem, et omnia praeve­ nientis graliæ auxilia ad poenitentiam essentialiter requisita .V. non habuere gratiam efficacem ut operantem subd. ex defectu auxilii necessarii ad ha­ bendam ejus operationem .V. ex defectu propriæ cooperationis C. In systemate nostro gratia efficax in actu primo seu ut praeveniens et ad poenitentiam prærequisita, cutitalivc ct intrinsece non differt a gratia sufficiente ; et sub hac ratione Judæi non carucrunt gratia efficaci : gratia vero efficax in actu secundo seu ut operans, respective ac cxtrinsece differt a mere sufficiente per hoc, quod cum efficaci conjungatur actualis consensus ct cooperatio, quæ est in libera hominis potestate; cl banc Judæi non habuerunt, quia ipsi libere non consenserunt scunon conjunxerunt suam operationem, uti tamen facturi eraut Ty rii, si illis entilas graliæ data fuisset. Hinc vero palet, justissimam fuisse in hoc systemate increpationem Christi, utpote quæ facit hunc sensum: Væ vobis, Judæi'. quia vos voluntaria obstinatione inefficacem redditis meam gratiam, quam Tyrii, si ipsis exhibita fuisset, voluntaria cooperatione red­ dituri essent efficacem. Contrarium sequitur ex doctrina adversariorum, qui entitatem et vires diversas tribuunt gratiæ efficaci ct sufficienti. Inst. 2. Gratia efficax in illis principiis licet non sit gratia sufficiente major physice c\. in ratione entitatis, est tamen major uwraliter et in ratione beneficii : sed Deus juxta nos decreverat dare Tyriis gratiam efficacem, eumque de facto decrevit non dare Judæis; ergo decreverat dare Tyriis Cri ■ AK DRTUIl SCIENTIA MEDIA DllcECfA. 131 9 graliam moralité? cl in ratione beneficii majorem, qnam quæ dalaesl Judæie ; «•go moral iter saltem et in ratione beneficii inæquales crant. B. 1°. Λ’. Pin. part. min. Quamvis juxta omnes verum sit, et ex eventu pateat, quod Deus decreverit Judicis non dare gratiam efficacem; nullum tamen habetur fundamentum dicendi, quod Deus actu decreverit dare Ty­ riis gratiam efficacem; imo cum adhuc ostensum fuerit, scientiam mediam nun fundari in decreto actuali, et prætcrea non fuerit reipsa a Tyriis posita pœuilçnlia; sequitur, a Deo nec ante, nec in, nec post scientiam mediam de futura sub conditione tantum poenitentia Tyriorum fuisse aliquid actu de­ cretum. Quia tamen loco minoris a. nostris principiis penitus alicnæ et falsæ potest substitui hæc : sed Tyrii de facto habuere in statu conditionato graliam efficacem, quam Judæi in statu absoluto non habebant; hinc II. 2°. I). M. Gratia efficax est moralité? ct in ratione beneficii major suf­ ficiente, quando a Deo absolute datur C. quando absolute non datur. Λ*. M. clD. min. Tyrii install! conditionato graliam habuerunt ct simul in statu absoluto ca illis fuit data Ύ. non fuit data C. Gratia efficax absolute data, est gratia quam Deus confert in signo posteriori ad scientiam mediam de futuro consensu sub hac gratia, ct cum absoluta intentione consensus absolute futuri; palet autem hoc esse moralitcr majus beneficium, quam si Deus dat gratiam, cui hominem dissensurum prævide.t ; gratia autem efficax in statu condi­ tionato est gratia sufficiens, quæ per scientiam mediam praevidetur effectum habitura, si daretur; ex hoc autem præcisc necdum habetur ratio specialis beneficii præ gratia pure sufficiente, cum illa gratia, ut talis, sit indifferens ut a Deo conferat in-vel non conferatur. Itaque Tyrios in statu conditionato graliam efficacem habuisse solum significat, illos fuisse gratiæ sufficienti consensuros, si eam habuissent, ct sic habituros fuisse gratiam efficacem; hoc vero non est beneficium speciale Tyriis præ Judæis esse concessum; praserlim cum Judæi pariter sub eadem gratia sufficiente praevideri poterant poenitentiam aduri,ct solum propter voluntariam obstinationem non praevisi sunt aduri poenitentiam. Si tamen transferatur argumentum ad statum ulrinque absolutum, et petatur, cur pro diversis possit esse inaequalitas graliæ in ratione beneficii, non autem in ratione auxilii, quin tollatur æqualitas objurgationis; B.3°. Disparilas est, quia in primo casu manent cædcm v i res gratiæct po­ tentia in utroque homine : juste autem increpatur imus præ altero, quoties unus non agit bonum cum iisdem viribus ct potentia, quihiiscum alter agit : in secundo autem casu habentur in uno majores viresci potentia, dum in altero vel minora hæc omnia sunt, vel etiam dcesl aliquod ad operandum omnino necessarium, ut docent Prædctcrminantes; non potest autem juste objurgari posterior, si non agat bonum, ad quod agendum minores vires et potentiam habet, aut caret necessario ad agendum auxilio. Insl. 3. In hoc systemate Tyrii habuissent concursum in actu secundo, quo Judæi carucrunt; item habuissent graliam, cui Deusprævideralesse con­ sensuros, qua rursus carucrunt Judæi ; ergo fuerunt Judæi inæquales Tyriis. R. I). Cons. Judæi fuerunt Tyriis inæquales quoad auxilii entitatem ac intrinseca .V. quoad auxilii rationem moralem et exlrinseca subd. ita tamen, ut id attribuendum sil voluntati Judæorum, qui noluerunt agere C. ita ut nihil ejusmodi ex eorum parte intervenerit -V. Cum Judæi non minus ha- ’J ■ni DE DEU UNO. buerint, quam Tyrii habituri fuissent, eadem miracula, easdem gratias excitantes, eanidcm omnipotentiam Dei ad concurrendum cum Judæis na­ tatam, quam parata fuisset cum Tyriis concurrere; aequales omnino erant quoad auxilii entilatem el necessaria ad agendum prorequisila : cum vero Tyrii habuissent concursum in actu secundo ad pœnitentiam, quia voluissent IxeniledCj Judæi voro hunc concursum in actu secundo non habuerunt, quia noluerunt pœnitere ; sequitur, inaequalitatem hanc refundendam unice in voluntatem et culpam Judæorum, minime in gratiam divinam, quæ nequit esse concurrens aut coopérons, nisi simul humana voluntas agat et operetur.' Similiter quod Deus graliæ illi, quam dedit, providerit Judæos non consen­ suros, non proveniebat ex aliquo gratiæ ipsius defectu, quandoquidem eidem consensuri fuissent Tyrii, sed ex Judæorum propria voluntate ct culpa, qui æque ac Tyrii consentire potuissent, et hinc consensuri provideri. Inst. 4. Qui eligit nos, ut simus, non quia sumus sancti; prædeslinat nos et operalur omnia secundum consilium voluntatis suæ; gratis et non cx ope­ ribus nos justificat el salvat; ille non exspectat et explorat an voluntates noslræ consensuro sint, sed pro suo beneplacito ct cx decreto absoluto nos eligit, prædeslinat, justificat el salvat : sed Deuscxep. ad Ephes. 1. 4. Elegit nos in ipso ante constitutionem mundi, ut essemus sancti ; ibid. v. 11. Drcedestinati sumus secundum propositum ejus, (pii operatur omnia secundum consilium voluntatis suæ; ad Rom. 3. 24. Justificati gratis per gratiam ipsius; ctad Ephcs. 2. 8. Gratia salvati estis per fidem, et hoc non ex vobis, Dei enim donum est, non ex operibus, ne quis glorictur ; ergo. R. D. M.quoad 1™. p. Qui eligit nos, ut simus sancti, prædestinatctc. ille non exspectat nec explorat voluntatem tanquam causam motivam , impulsivam ct detcrminalivam ad dandam homini gratiam C. tanquam rationem proluccntcmautcausam dircctivam , qua Deus nostro concipiendi modo prius diri­ gatur, quam quidquam statuat circa liberas hominis actiones .V. Similiter/). all. part. Pro suo beneplacito ct decreto absoluto nos eligit, quatenus hoc independens est ab operibus mere naturalibus ct etiam a meritis conditionatis tanquam causa motiva cl determinatis a C. quatenus a conditionatis meri­ tis tanquam causa directiva est independens .Y. Textus allati vim suam ct veritatem omnino relinent in nostro systemate. Elegit enim nos Deus, ut essemus saucti,non vero quia futuri eramus sancti viribus propriis sine gratia; imo nec provisa sanclijas ex gratiæ beneficio futura Deo est causa ct regula, qua certo ducatur, moveatur, vocetur ac determinetur, ut gratiam et sanctitatem largiatur. Deus etiam operatur omnia secundum consilium voluntatis suæ, cl prédestinât secundum propositum ; quia licet provideat, quid homo facturus sit in his vel illis circumstantiis sub hac vel illa gratia, istam tamen conferre non tenetur, sed ex solo beneplacito ct pura libcralilatc confert. Ne porro offendiculo sint illa verba exspectare, explorare etc. quamvis a nobis vix adhiberi soleant, facit tum Scripluræ phrasis, qua Deus inducitur loquens Isa. 5. 4. Quid est, quod debui ultra facere vincœ ineœ, et non feci ci! an quod exspectavi, ut faceret uvas; et Apoc. 3. 20. Ecce sto ad ostium et pulso : si (piis audierit vocem meam, et aperuerit mihi januam, intrabo ad illum : lum scr.sus, qno minime significamus Deum incertum aut suspensum circa ea quæ futura sunt ; sed attentum ct curantem ne ulla libertati humanæ vis inferatur, sed ejus cooperatio sit libera. AN DETUR SCIENTIA MEDIA DIRECTA. 133 InsI, t>. Qui ex sua sen graliæ suæ virtute dat velle et perficere, inclinat corda quocumque vult; facit cor novum et carneum , ablato veteri et lapi­ deo; is futuram hominis actionem bonam cognoscit in absoluto dandi gra­ tiam decreto et gratiæ virtute, nec, antequam decernat opus, exploret necesse est quid voluntas hic el nunc actura sil: sed ad Philip. 2. 13. Deus est, qui operatur in nobis velle, et perficere, pro bona voluntate; Prov. 21. 1. Cor Regis in manu Domini; quocumque voluerit, inclinabit illud; Ezech. 36 26 Dabo vobis cor novum... el auferam cor lapideum, el dabo vobis cor carneum; ergo. R. D. J/. Qui ex sua seu gratiæ suæ virtute dat hæc et facit antecedent^’ seuindcpendenler a provisione futuri sub conditione effectus, is cognoscit hæc omnia in decreto dandi gratiam solo et seorsim sumpto, et in virtute ipsius graliæ C. qui dat ct facit hæc duntaxat consequenter ac dependenter ab illa provisioned'. Cum enim Deus in iis, quæ non facit solus, sed concur­ rente voluntate humana, non agere statuerit nisi salva hominis libertate; nulla autem gratia sit, quanlacumque ejus vis supponatur, cui voluntas humana non possit resistere si velit : plane sequitur futurum effectum a Deo non decerni, nisi proviso prius consensu voluntatis futuro sub hac vel illa conditione; neque illum in sola gratiæ enlitate aut illius dandi decreto cognosci. Hoc tamen non impedit, quominus Deus effectum, quemcumque voluerit, obtineat, el ipse cumdem dare et facere dicatur : lum quia licet inter infinitam gratiarum copiam nulla sit cui voluntas non possit resistere, tamen non omnibus reipsa est rcslitura aut resisteret, si hæc vel illa daretur : tum quia singulare polenliæ cl benignitatis divinæ beneficium est, quod illam gratiam largiatur, qua emolliendam esse contu­ maciam voluntatis quantumvis maximam providet. Inst. 6. Deus, et non homo, est ratio, qua is, qui bene agit, discernitur ab alio non bene agente, juxta illud 1. ad Cor. 4. 7. Quis te discernit? quid habes, quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acce­ peris? sed in systemate nostro homo pro statu condilionato per consensum suum est ratio qua discernatur a dissensuro; pro statu autem absoluto Deus ratio discernendi esse nequit; sive per graliæ auxilia, ulpole quæ indiffe­ rentia sunt ct supponuntur etiam æqualia in utroque ; sive per scientiam mediam, ulpole quæ Deo non est immediate libera; ergo. R. 1°. Λ. Supp. 13C. part. min. Quia in statu condilionato nec datur nec dari potest discretio unius ab altero tanquam boni a malo: turn quia qui posita aliqua conditione bene vel male ageret, non est, sed tantum esset bonus vel malus, ct hinc non discernitur, sed discerneretur : lum quia qui bene ageret posita hac conditione male ageret sub alia; el vicLssim qui sub hac conditione ageret male, bene ageret sub alia: adeoque non est ratio in hoc statu, cur alius pro alio bonus vel malus dicatur. R. 2°. D. la,n. part. min. Homo in statu condilionato sc solo esset ratio, cur discernatur A’, cum gratia subd. esset ratio principalis ct superior .Y. inslruincntalis ct inferior C. Gratia siquidem divina, quæ tam in conditione, quam in condilionato intelligi debet, elevat, corroborat ct adjuvat volun­ tatem, eamqiie sollicitat el movet ad actum salutarem; unde eidem in hoc prirnæ partes debentur pro voluntate, quæ quidem agere ηοη posset, nisi sollicitaretur, moveretur, elevaretur ct adjuvaretur. ■ »5<* ■■ >?4.C J λ "T, ■ L1 & li T‘ ' s • ■'iii ■ t- .1 <;· 134 de deo uxo. /<<12”" part. min. prob. D. Deus discernere nequit pro statu absoluto per auxilia gratiæ indifferentia, ut collocata ex prae visione boni usus .Y. perca praecise secundum enlitatem sumpta T. Duplex est discretio : alia radicatis et in actu primo; alia formalis et iu actu secundo. Primam constituunt Thomisko in gratia prédéterminante, Nostri autem in gratia intrinsece ac de. se quidem indifférente seu repudiabili, sed quæ praevisa est per scientiam me­ diam conjungenda cum bono usu scu consensu. Sicut autem unius Dei specia­ lis favor et beneficium est ab illo unice dependens, quod Deus hanc gratiam det, cum aliam cum bono usu non conjunctam similiter praevisam dare pos­ set : sic hæc discretio etiam soli Deo convenit ac tribuitur; atque hæc locum tantum habere potest in statu absoluto, cum præsupponat scientiam mediani. Secundam omnes statuunt in ipso salutari consensu : sicut vero hic tribuitur Deo lanquam causæ principali, ct creaturae tanqnam causæ minus princi­ pali ct quasi instrumentait, sic idem dicendum est de discretione; quæ secundum dicta accommodari etiam potest statui conditionato. 1 ii). Obj. II. S. Aug. in LL. de prædest. Sanctorum et de don. persev. totus in eo versatur, ut contra Semipelagianos probet, praescientiam Dei rerum futurarum esse innixam decreto Dei efficaci, nec illam esse priorem. Prob. L. de don. persev. c. 17. n. 42. sic loquitur:.4 n forte Semipelagiani nec ipsa futura opera bona dicunt prædest inat a ? ergo nec dantur a Deo, aut ca se daturum nescivit. Quod si ct dantur a Deo, et ea se daturum esse prœscirit, profecto prædest inarit. Unde sic arguitur: Quæcnmque Deus donat et efficit, etiam decreto suo prædelinit ac praedestinat : sed Deus donat et efficit bona opera futura sive absolute she conditionato talia; ergo ea opera decreto sbo praedestinat ; et hinc ea in decreto cognoscit. R. D. .fss. S. Ave. in his Libris totus in eo versatur, ut probet praescien­ tiam rarum futurarum quarumcumque esse innixam decreto Dei efficaci Λ. Dixit enim L. de praed. Sanctorum c. 10. Prædest i natio est, quæ sine præscientia non potest esse; potest autem esse sine prædest inat ionc præscientia. Versatur in eo, ut probet, innixam esse decreto Dei efficaci praescientiam rerum bonarum scu salutarium, praesertim autem initii fidei ac perseve­ rantiae subd. rerum salutarium absolute futurarum C. conditionato tantum futurarum A*. Licet Semipelagiani gratiam confiterentur necessariam ad omne opus bonum et fidei augmentum, contendebant tamen a sola natura haberi tum initium fidei, scu pium credulitatis affectum, quem inter bona opera non computabant, tum perseverantiam usque in finern. Hoc posito errore, ut explicarent quinam ad fidem vocarentur, ct vocati bona agerent ac perseverarent,abutebantur scientiaconditionatornm, ct docebant : 1". Quod Deus praevideat homines ex solis naturae viribus habituros vel non habituros voluntatis illam dispositionem ct credulitatis allectum, si vocarentur, et pro hujus prævisionis ratione ad fidem illos vocet, vel non vocet : 2°. Quod, prout idem praevidet homines cum gratiæ auxilio bona opera facturos, vel non facturos, si gratiam haberent ; ita illis etiam gratiam , cum qua perse­ verent, det vel non det:3”. Quod scientia illa conditionata moveat, impellat ct determinet Deum, ut actu vocet vel non vocet ad fidem, det vel non det gratiam : quod proinde fides vocationi correspondons et consensus gratiam siiteeqnens fundetur in illa conditionata scientia tanqnam causa, potius AN DETUn SCIENTIA MEDIA DlllECTA. 138 quam in Dei decrclnseu praedestinatione , ct hinc etiam fides ac consensus absolutefutunispi-iijvidcatiir,qui necdum sita Dcodccrelnscl praedestinatus. Contra hos errores opponit sc S. Aug. in LI.. memoratis, ct univcrsim quidem in !.. de præd. SS. demonstrat, initium fidci etiam esse donum Dei, quod ipsum de perseverantia in L. de don. persever. evincit : spcciatim vero contra. 1“"*. opponit exemplum Tyriorum, quibus Christus non apparuit, quantumvis credituri præviderentur: contra 2"'n. urget exemplum Justi rapti evita, licet peccaturus praevideretur, si diutius vixisset : contra 3u,n. statuit pro ratione motiva ct causa delerminaliva quæ facit, ut Deus vocet et det gratiam, unam voluntatem Dei et misericordiam ex illo Apostoli, Non colentis, neque currentis, sed miserentis est Dei: contra 4UID. denique ostendit : 1°. quod praedestinatio nullatenus dependeat ex prævisione operum mere naturalium sive absolute sive conditionale futurorum; 2°. quod neque ab operibus,cum gratia sub conditione tantum faciendis, reipsa autem non futu­ ris, tanqnam a causa, raotivo ct deterininativo pendeat ; 3°. quod decretum ct praedestinatio sil vera el prima causa operis boni reipsa aliquando futuri, atque hinc nullus effectus bonus absolute futurus possit praevideri, scientia nempe visionis, qui non sit decretus et praedestinatus a Deo. Hanc porro praedestinationem definit prœscieïitiam et préparaiionem beneficiorum Dei, quibus certissime liberantur, quicumqueliberanlur, hoc est, quibus certissime praeveniuntur divina gratia eo modo, quo Deus et praescivit cos libero coope­ rando perventuros ad fidem ac opera bona, ct ul pervenirent, singulari mise­ ricordia decrevit, et eo illos tempore ex hac vita rapere voluit,quo erant justi; in quo praedestinatio ad fidem ct perseverantiam a S. Doctorc constituitur. Adprob. R. 1°. C. lotum, si in minore nihil dicatur de futuris tantum conditionatis ; quia absolute futura bona omnino prædcstinari a Deo omnes Catholici fatentur. R. 2°. D. Quæcumque Deus dat el efficit absolute ct actu C. quæ dat et efficit tantum conditionato, aut quæ potius dftturus el effecturus tantum esset, si poneretur aliqua conditio, illa decreto quodam actuali ct absoluto prædetinil ct praedestinat. N. Per hoc, quod nullum opus salutare sive abso­ lutum sive conditionalum possit esse sine gratiæ divinæ auxilio, Deus in statu etiam mere conditionato recte dicitur dare ct efficere opus salutare ; specialius tamen dat ct efficit salutare opus absolute futurum, quia ad illud dat auxilium gratiæ, per scientiam mediam praevisum conjungendum cum opere, ex singulari etiam benevolentia ct intentione ul cum opere conjun­ gatur; quod decretum efficax scientiam mediam sequens est pratdefinilio et praedestinatio. Insl. l.L. depræd. SS. c. 10. n. 19. sic ait: Prædest inat Ione Deus ea jrreescirit.quœ fuerat ipse facturus. Inde sic arguitur : Quæ Deus est facturus, in cl ex prædestinalione sua praescit : sed Deus omnes actiones nostras libe­ ras est facturus ; ergo ex et in prædestinalione sua eas praescit, ac proinde non per scientiam mediam. R. 1°. .V. min. Quia Deus nec facturus est opera nostra mala, neque etiam conditionato tantum futura opera bona, nec ca praedestinat. R.2°. D. M. Quæ Deus solus et per se solum facturus est, in et ex sua prae­ destinatione praescit C. quæ facturus est per ct cum hominibus libere ope­ rantibus subd. quæ est absolute facturus C. quæ tantum facturus orat sub 43« ■ < DE DEÛ LNû, conditione .Y. PræscienliaDei alia est absoluta et visionis, alia conditionata ct media. Scientia visionis Deus praescit opera nostra bona absolute futura:hæc autem non sunt absolute futura, nisi quia a Deo prædestinata sunt ,seu ex spe­ ciali et gratuita Dei benevolentia ad illa dateo sunt gratia?, qnibuscum operatio conjungenda fuit praevisa; adeoque in el ex hae praedestinatione praevidere Deus potest bona opera absolute futura : scientia autem conditionata praescit opera bona conditionate futura; hæc autem Deus non praedestinat seu abso­ lute et actu decernit, consequenter nec ea in et ex praedestinatione praevidet. Inst. 2. S. Ave. L. de don. persev. proponit hanc regulam : quod ubi in Scriptura el Patribus invenitur nomen præscientiæ, et de vocatione electo­ rum agitur, nomine præscientiæ debeat inlelligi praedestinatio. Sic enim c. 19. n. 48. inquit : Quid ergo nos prohibet, quando apud aliquos verbi Dei tra­ ctatores legimus Dei prœscùntiam, et agitur de vocatione electorum, eamdem prœdest inationem intelligere? Praemiserat autem c. 18 n. 47. Unde aliquando eadem praedestinatio significatur nomine præscientiæ ; quod cum probasse! Scriptura testimoniis, sic pergit: Prœscivit reliquias, quas secundum electio­ nem graliœ fuerat ipse facturus : hoc est ergo prœdestinavit ; sine dubio enim prœscivit, si prœdestinavit : sed prœdest inasse. est hoc prœscisse quod fuerat ipse facturus. I nde hoc fit argumentum : Si in Deo daretur aliqua prae­ scientia Ixmorum operum independens a decreto, eique anterior, falsa esset generalis ista regula S. Aug. : sed hoc sine injuria tanti Doctoris asseri ne­ quit; ergo. R. D. Al. Si in Deo daretur aliqua praescientia absoluta Ixmorum operum independens a decreto illoque anterior, falsa esset illa regula C. si daretur præscienlia conditionata independens a decreto Λ'. vel subd. si daretur prae­ scientia conditionata in sensu ct cum abusu Semipelagianorum C. Si in sensu et cum usu catholico. Λ . Cum praescientia bonorum operum nt abso­ lute futurorum fundetur in praedestinatione Dei, recto docuit Acg., nomine præscientiæ absolntæ posse intclligi et aliquando significari praedestinatio­ nem : cum vero præscienlia operum bonorum conditionate futurorum non fundetur in praedestinatione Dei, quandoquidem Tyriorum opera fuerunt sub conditione praevisa, quin tamen sint praedestinata ; minime docuit Acg., nomine præscientiæ condilionatæ, quarn nos cum ipso admittimus, intelligi posse aut aliquando significatam esse praedestinationem ; unde latam ab illo regulam in nostro systemate nequaquam falsam esse constat : quia tamen juxta Semipelagianorum errores, quodeumque adultorum bonum, sub con­ ditione praevisum, est absolute futurum, cum conditionata præscienlia Deum moveat ac determinet ad fidem ct gratiam tribuendam, et simul præscien­ tiæ potius quam praedestinationi res omnis adseribenda sil; sequitur regu­ lam illam S. Acg. etiam de prædestinationc sub nomine præscientiæ absolutæ inlelligcnda in eorum systemate fore falsam, nisi illud rejiciatur. Inst. 3. Futurum æque ac præscienlia futuri, de quibus S. Alt., in LL. laudatis loquitur, sunt conditionata el non absoluta. Prob. Quia S. Prosper in illa Epistola, ad quam respondet his libris Acg., proposuit hanc quæslionem : An scilicet ea, quæ sunt a Deo prœscita, sint etiam ab eo prædestinata, ita ut præscienlia sit subnixa decreto, vel e contra decretum jrræscientiæ? Sed hæc quæstio est de scientia media, el hanc s/entiam Dei decreto non junixam rejicit S, Aug. ; ergo, AN DETUR SCIENTIA .MEDIA DIRECTA. 137 Π. .V. Λ«. Ratio negandi palet imprimis ex phrasi Augustinian#, quæ ubi praescientiam aut futurum simpliciter nominat, scientiam ct futururn absolutumiutelligil, ut ostendunt testimonia n. 134. adducta. Deinde relucet ev conjunctione praedestinationis cum illa præscienlia ; cum enim praedesti­ natio juxta S. Aug. sit absoluta et efficax praeparatio mediorum salutis effica­ ci nm, quæ electis dantur in tempore, ct luce nullo modo spectet ad reprobos, sequitur per illam inlelligi non posse decretum objective conditionatum diam reprobis, quales Tyrii erant, a Thomislis attributum ; ac consequenter nec conjungi posse praedestinationem cum scientia conditionata. Postremo colligitur ex scopo, quem sibi præfixum habebat Aug., nempe contra Semipelayittnasostendere, quod fides et perseverantia sint donum Dei ; cum vero hoc probet ex eo quod Deus fidem et perseverantiam non tantum præsciat simpliciter,sed prxdcsti nando el promittendo, nihil autem pjæsciat prædcslinando, nisi quod facturus et daturus est; sequitur plane, cumdem de absolute futuro et de scientia absoluta sermonem fecisse. Ad prob. R. 1°. N. M. Verba enim Prosperi (ep. inter Augustinianas 225. n. 8.) hæc sunt : Tum utrum præscienlia Dei ita secundum propositum ma­ neat, ut ea ipsa quæ sunt proposita, sint accipienda prœscita : an per genera causarum et species personarum ista varientur ; ut quia diverses sunt voca­ tiones in his qui nihil operaturi salvantur, quasi solum Dei propositum videatur exislere; in his autem qui aliquid boni acturi sunt, per prcescienliam possit stare propositum : an vero uniformiter, licet dividi præscienlia a proposito temporali distinctione non possit, præscienlia tamen quodam or­ dine sil subnixa proposito : et sicut nihil sit quorumcumque negotiorum, quod non scientia divina prœvenerit; ita nihil sit boni, quod in nostram partici­ pationem non Deo auctore profluxerit. In his vero verbis, si ea cum facta prius Prosperi expositione comparentur, tria maxime interrogationum capita ex opinione P. Annali continentur; 1°. quidem, an opera salutaria prœsciantur a Deo ut meritoria, priusquam in Deo sit propositum, a quo descendat gratia supernatural is ad illa opera elicienda ? 2°. an circa illos qui absque ineritis propriis salvantur, scilicet infantes cum baptismo dece­ dentes, detur in Deo propositum absque præcedenlia operum, quæ absolute prævideantur a Deo; circa alios vero, qui per propria merita gloriam conse­ quuntur, an dicendum sit, prius a Deo opera absolute prævideri, quam pro­ positum existai? 3°. an absque distinctione dicendum sil, omne opus Iwnnm provenire a Deo ut habente propositum æternæ salutis? In his vero quaestionibus nihil dubitatur de scientia media, sed, ea supposita, de præ­ scienlia aisionis movetur vel controversia dogmatica contra Semipclagianos, vel etiam alia de prædeslinatione ad gloriam ante prævisa absolute merita, quæ sine errore in fide negari vel affirmari potest. R. 2°. .V. min. quoad utramque partem ob rationes nuper relatas. Insl. 4. Quia S. IIilar. in simili epistola refert, quod Semipelagiani in sui erroris patrocinium adduxerint ex L. de sex QQ. ad Paganos, qui in ep. 49. (al. 102. q. 2. n. 41.) Aug. continetur, illam sententiam, qua dixe­ rat, Christum tunc coluisse apparere, quando sciebat el ubi sciebat esse, qui in eum fuerant credituri: sed hoc ipsum testimonium perlinebat ad scientiam condilionatam; ergo. Conf. Celebre fuit apud Semipclagianos principium Fausti Regiensis : Nisi præscienlia exploraverit, nihilprœdeslinalto decernit: 138 DE DEO UNO, Sed ilia præscienlia exploratrix juxta illos erat scientia condilionata; ergo. R. D. min. Hoc testimonium perlinebat ad scientiam tantum conditionatam Ύ. ad scientiam absolutam, et quæ supponit eondilionatam ('.Patet distinctio ex ipsis verbis et ex subjecta altera Augustini responsione, quæ in confirmatione objectionis tertio loco refertur; ubi sermonem de re absolute futura fieri, atque hinc scientiam alisolutam explicari manifestum est. Ad prob. D. m. Illa scientia exploratrix Semipelagianorum erat conditionata, cl de futuro naturaliter meritorio, et de futuro ex hac præscienlia eliam tanquam infallibili regula moth a necessario cxtiluro C. erat con­ ditionals sine his erroribus .V. Hinc voro liquet, catholicam nostram de præscienlia conditionala sententiam minime impugnatam ab Augustino fuisse. Inst. 5. S. Aug. ea, quæ in epistola 49. (al. 102.) dixerat, ct Scmipelagiani pro se repetierant, retractat L. de don. persev. c. 9., ut palet lum ex Tyriorum exemplo ibi relato, tum ex S. Thoma p. 3. q. I. a. S. ad 2. id asse­ rente : in L. autem de prædest. SS. c. 9. n. 18. dicit : Cernitis me sine prœjudicio latentis consilii Dei aliarumque causarum hoc de præscienlia Christi dicere voluisse, quod convincenda: Paganorum infidelitati, qui hanc objece­ rant quceslùmem, sufficere videretur. Et post repetitam priorem sententiam addit : Sed utrumprœdicato sibi Christo, a se ipsis habituri essent fidem, an Deo donante sumpturi, id est, utrum tantummodo cos præscieerit, an etiam praedestinaverit Deus, quaerere atque disserere tunc necessarium non putavi. Demum subjungit correctionem quamdam prioris sententiae: Potest etiam sic dici, tunc voluisse hominibus apparere Christum, et apud eos prædicari doctrinam suam, quando sciebat et ubi sciebat esse, qui electi fuerant in ipso ante mundi constitutionem. Ex his vero, sequitur iu. eamdem in prædestinalione et electione ante mundi constitutionem fundari. 2°. Constat in do­ ctrina Augustini idem esse, Deum solummodo praescire fidem hominum futuram, ac homines illam habituros a se : ei idem esse, habere fidem Deo donante, ac Deum prædestmasse eorum fidem. Cum vero eliam in statu con­ ditionato habeant fidem Deo donante, non autem a se; sequitur ctin statu conditionato fidem prædestinari, nec cognosci posse independenter a de­ creto. R. Bina doctrina? capita ad illas Paganorum quaestiones Aug. insinuaverat: 1°. Christum voluisse hominibus apparere, quando et ubi sciebat esse, qui in eum fuerant credituri: 2”. Omnes illos, ad quos Christus non venii, prae­ visos a Deo incredulos fore, si ad eos venisset. De postremo asserto nihil S. Aug. c. 9. cit. memorat, id tamen retractat alibi, ut ostendimus supra, ex contraria illius sententia in LL. de præd. SS. et don. persev. et ex textu I).Tu.omnino constat: de priore autem asserto responsionis loco tria aflerl: 1““. est, quod confirmet suam sententiam, dum ait : Quid enim est verius, quam prcescisse Christum, qui ct quando ct quibus locis in cum fuerant credi­ turi. 2um. quod dicat, Semipelagianos vane et falso gloriari suo patrocinio, quasi docuisset, gratiam fidei a Deo illis in tempore concedi, quos ab æterno credituros prœnovil, sive ex gratia, sive ex pio quodam naturali ad creden­ dum allectu; propterca quod nec data ab eo responsio aliquid praejudicet latenti Dei consilio aliisque causis, nec quaestionis materia postulaverit aliquid de causis futurorum determinare, circa quas poslmodum error 5\ AN DETUR SCIENTIA MEDIA DIRECTA, 139 Semipelagianorum duplex exortus est. 3"m. quod ad errorem recens exortum confutandum, minime autem ad confirmatam a se priorem sententiam cor­ rigendam scribat, dici posse, Christum voluisse (actu nempe et absolute) ap|Kirerc et prædicari, quando et ubi sciebat a se esse electos; qua sententia prædcstinationern non praemittit sciential conditional# sed absolutæ. Inde vero palet l’m. seq. esse falsam. .4d2â“. D. Ass. In doctrina Aug. idem est solummodo præscire fidem homi­ num absolute futuram, ac homines illam habituros a se ; item idem est fidem Deo absolute ct rcipsa donante homines habere, ac Deum prædestmasse fidem T. tum quia graliæad fidem simpliciter donari a Deo possunt scientia media duntaxat praelucento, non autem dirigente et ex singulari beneficio : lum quia, quamvis in hoc providentias ordine, aut eliam connexive sint idem, non tamen formali ter idem sunt; cum praescientia absoluta fidei futura? præsupponat praedestinationem seu decretum absolutum dandi homi­ nibus ad credendum auxilium, non id physice prædeterminans, sed per scientiam mediam praevisum conjungendum cum eficctu. Idem est sumendo prascienliam conditionatam vel fidem conditionate futuram .V. dss. et Supp.; tum quia in statu conditionato homines non habent fidem aut ad illam auxilium, sed haberent fidem, si auxilium hoc vel illud haberent : lum quia decretum possibile in conditione importatum non potest esse im­ mediate pnedestinativum aut praodeiinitivum ipsius fidei, scd solum actus primi proximi ct praevenientis gratiæ ad fidem requisito. 150. Obj. III. Ex doctrina scientiae mediæ sequuntur plura absurda, e. g. quod Deus non retineat rationem primi moventis, liberi ac determinantis, quod prob. 1°. quia ejusmodi primum debet prius eligere ct determinare actionem, quod hic non conceditur : 2°. quia antequam Deus libere deter­ minet, scientia media illi repraesentat voluntatem creatam ut se determi­ nantem pro eodem statu, adeoque creaturam exhibet ut primum determi­ nans : 3°. quia ante omne Dei liberum decretum, Petrus v. g. conditionate consensurus libere facit, ut detur in Deo scientia modia consensus sub con­ ditione futuri ; quod ipsum nec facit Deus, nec facere potest, cum ab ipso scientia media non sit determinabilis aut impedibilis. B. .V. .lw. ct prob. Γηι. Falsifias patet ex eo, quod Deus alias unicum esset liberum et determinans. Unde praeter rationes alias, illamque D. Thom.e, qua Deus creaturam determinare dicitur ad bonum in genere, illa autem se ipsam lanium ad bonum in particulari ; ad tribuendum Deo titulum primi liberi ct determinantis sufficere hic potest altera negativa, nempe quod Deus vim eligendi ct determinandi a nullo habeat alio; altera positiva, quod scilicet omnis electio ct determinatio creaturae præsupponat Deum eligentem ct se determinantem dare crcaluræ facultatem eligendi et se determinandi omniaque ad illam necessaria ; atque hoc quidem proportio­ nate pro statu conditionato non minus, quam pro absoluto. Ail prob. 2jm. D. Scientia media repraesentat voluntatem creatam ut se determinantem pro eodem statu sub conditione, si Deus ipse prius se deter­ minavit ad danda ea quæ necessaria sunt ut creatura libera se ipsam determinare queat C. independenter a tali conditione Ar. Ex hoc autem, quod per scientiam mediam creatura non videatur se determinatura, nisi ------ U 1 i < JfF*' ί 140 k' i V DE DEO UNO. sub conditione, si Deus prius se determinaverit, sequitur evidenter ab illo rationem primi determinantis lu statu condilionato tribui Deo, non autem creatur». Ad prob. 3". T. 1*. p. Quia ante decretum Dei liberum, sicut Petrus non existil, ita nec aliquid facit, sed solum facturus videtur, si daretur decretum divinum ponendi eum in certis circumstantiis cum sufficienti facultate; uude assertum de actuali decreto duntaxat inlelligi debet. D. 2’®. p. Hoc nec facit nec facere potest Deus eo modo, quo facit Petrus C. alio modo .V. Petrus ideo objective facit, ut in Deo detur scientia media sui consensus, quia, si talis daretur conditio, ipse consensum positurus esset : jam vero hunc eumdem consensum simul cum Petro facturus esset Deus; adeoque et Deus aliquo m t '-•o*·4 ;'.C : 160 ·· *· — ·<■' DK DEO INO. 'j* 4‘. (Misti omnes, qui operantur iniquitatem; el Sap. 1 L 9. Similiter odio sunt Deo impius el impietas ejus; ergo. De odio inimicitia· contra peccatores; Exod. 23. 22. Deus ait: Inimicus ero inimicis luis, et affligam affligente le : ex Αρον. 18. 7. Quoniam glori/icar it se el in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum. De fuga mali sal constat, quia illam hic sumimus ul precise oppositam desiderio circa bona Dei extrinseca. Exceptis, timore, tristitia, pœnitentiaet desperatione : quia ex sese sunt imperfecti ; cum timor respicial futurum tristitia autem pnesens malum proprium, quod tamen Dto nunquam accidere potest : panilentia dolorem quemdam et voluntatis mutationem importet, cujus utriusque Deus est incapax : desperatio autem eosdem etplures defectus, quam spes includat. Demum nec iram, quæ est appetitus vindiche cum spe ulciscendi ex tristitia procedens, proprie conve­ nire Deo ex eadem ratione postrema patet. Quomodo tamen tum eadem tum dolor, pmnitentia ct tristitia sub aliquo tropo tribuantur Deo a Scriptura vd Patribus, supra expositum est. Ex simili ratione nonnisi metaphorice odium Deo quidam Patres concesserunt; quia nempe illud cum passione el commo­ tione per se conjunctum existimarunt. 170. Dico II. Quatuor sunt voluntatis divinæ divisiones, quarum inter Theologos mentio habetur frequentissima. P. Divisio est in voluntatem beneplaciti, ct voluntatem signi, quam pri­ mus videtur tradidisse Hugo Victorious. Circa hanc observandum est : 1°. Quod voluntas beneplaciti sit verus et internus scu in Deo realiter existons actus voluntatis, quo prosequitur aliquod bonum, vel aversatur malum; ideoque dicatur voluntas proprie talis; voluntas autem signi, ul membrum ct oppositum priori sumpta, non est verus ct internus voluntatis divinæ actus, sed ejus duntaxat signum aliquod, scu effectus quidam creatus illum significans; ideoque dicitur voluntas improprie ct tropice talis, sicut testamentum dicitur voluntas testatoris. 2°. Signa voluntatis divinæ quinque hoc versu continentur : Prœcipit aut prohibet, permittit, consulit, implet. Hæc signa diverso modo voluntatem Dei indicant; nam preeeeptum indicat voluntatem obligandi ad rem praccptam, cum simplici allectu, ul fiat : prohibitio voluntatem obligandi ad non ponendam actionem prohibitam, cum simplici allectu, ne fiat : consi­ lium est signum intellectus divini practice judicantis, aliquid esse melius, cum simplici affectu, ut actio consulta fiat : permissio indicat voluntatem non impediendi actum permissum, imo generalem concursum dandi ad eumdern, sed cum simplici affectu, ne fiat : operatio indicat voluntatem efficacem, qua actu rem facit vel ad eam concurrit, cum Deus omnia per suam voluntatem operetur. 3°. Voluntas signi semper supponit et significat voluntatem beneplaciti, quæ terminetur ad ipsum signum; quia cum Deus præcipit, permittit etc., vere ct interne vult esse præcepturn, permissionem etc., sine quo actu signum foret falsum, el immerito voluntas Dei diceretur. Voluntas tamen hæcôencplacili non terminatur semper ad rem significatam; quia quamvis in ope­ ratione semper adsit, abest tamen constanter in permissione : in reliquis autem voluntatis signis jam abest, jam adest. 4”. Regula, qua certo dignoscamus voluntatem signi inuram esse et non ΑΧ ET Ql’OTL'Pl.EX SIT VoLUXTAS DEI* 161 conjunctam cum beneplacito, hæc videtur statui posse : si eventu ipso vel Scriplurro testimonio heus declaret aliud voluisse, quam quod exterior præccpli vel prohibitionis sensus indicat; sic dum Deus jussit Abrahantum immo­ lare lilium, videbatur in Beo esse voluntas actualis occisionis, reipsa tamen non erat nisi merum signum hujus voluntatis; cum subinde Deus prohibue­ rit hanc immolationem, ct solum intenderit animi prompti ludi nem in Abrahamo ad illam exequendam, fideique ac obedientiæ manifestationem: similiter dum Christus homini a lepra mundato prohibuit, ne cui hoc beneficium acceptum diceret, quod ille tamen prædicarc cœpit; hic ipse in­ tellexit, Deum non ideo prohibuisse, quin vellet opus suum prædicari, sed ut daret formam homini laudem humanam declinandi. Unde patet, falso gencratim assertam a quibusdam meram signi voluntatem, quoties non eveniunt quæ Deus exterius imperat vel consulit, aut c contra fiunt quæ prohibet; præserlim cum sequeretur inde mandata, consilia ct prohibitiones, quæ Deuspnevidel non observanda, non esse seriam ac sinceram Dei voluntatem, sed simulatam duntaxat ac illusoriara, contra aperta Scripturæ Eccli. 34.5., cl 1. ad Thess. 4. 3. testimonia; hominesque ea non observantes in rei veri­ tate non esse violatores divinæ voluntatis. 2*. Divisio est in voluntatem antecedentem et consequentem. Observandum autem est: 1°. Quod voluntas antecedens in Deo sit ea, quæ attingit objectum in se, praecisis circumstantiis; voluntas consequens, quæ objectum circumstantiis omnibus vestitum considerat: prioris exemplum est in voluntate divina salvandi omnes, posterioris in voluntate divina aliquos damnandi, positis eorum peccatis; ut sub nomine voluntatisprimœet secundœ Chrys. horn. 1. in cp. ad Eph. n. 2. (opp. t. 11. p. 5. D.) sub iisdem autem vocabulis hic expressis Damasc. L. 2. de Fide Orth. c. 29. prop, finem, referunt, et S. Tho­ mas p. 1. q. 19. a. G. ad 1. illustrat paritate judicis, qui anlecedenter vult omnem hominem vivere, consequenter autem vult homicidam suspendi. 2°. Voluntas hæc antecedens est beneplaciti et non duntaxat signi ; quia Chrys. 1. c. eam vocat εύοοκίαν, quam vocem de se beneplacitum significan­ tem, ad vira majorem declarandam, ibidem exponit per voluntatem cum magno desiderio ; Damasc. voluntati antecedenti nomen beneplaciti aperte conjungit; D.Thom. autem q. 23. de ver. a. 3. voluntatem beneplaciti ac pro­ prie talem per antecedentem ac consequentem distinguit: unde quamvis postremus p. 1. q. 19. supr. cit. voluntatem antecedentem dicat voluntatem secundum quid ac velleitatem, id tamen non facit ad excludendam rationem voluntatis veræ ac sincerae, sed per exclusionem voluntatis absolulæ, qualis est consequens, ut ex ipso contextu liquet. 3°. Eadem antecedens voluntas praescindit tantum a circumstantiis parti­ cularibus, maxime consensus ct dissensus circa gratiam Dei et meritorum vel demeritorum personalium; adeoque non attingit hominem tantum se­ cundum sua pure naturalia, sed etiam cum originali peccato consideratum. Halio est, quia circumstantia peccati originalis est omnino communis uni­ vers» naturæ human®, adeoque ab antecedente voluntate attingitur, non autem a consequente, quæ ad diversas in diversis hominibus circumstantias spectat; ut hocS. Thom. in lum. disl. 46. q. 1. a. 1. docet. Patet id rursus ex laudatis hactenus Patribus : nam Chios, voluntatem primam vocat, quæ n. p. 1. 11 162 DE DEO LNO. HR » antecedit demeritum ; secundam, quæ illud sequitur: unde liquet, euin re­ spicere ad circumstantias particulares et personales. Idem colligitur ex Damasc., qui antecedentem vocat voluntatem bonitatis, et cujus Deus ipse causa sit; consequentem autem voluntatem justitiæ, quæ ex nostra causaac vitio ortum ducat. 3*. et 4*. Divisio est in conditionalam et absolutam, efficacem et ineffica­ cem. Observandum autem: Γ. Quod voluntas absoluta sit, quæ a nulla conditione pendet: conditio­ nal, quæ pendet ab aliqua conditione: efficax, quæ semper impletur, seu effectum, quem intendit, obtinet : inefficax, quæ non semper impletur, seu illo effectu frustratur : quæ omnes rursus sunt membra dividentia volunta­ tis beneplaciti. 2°. Non dari in Deo conditionalam voluntatem, si conditio a solo Deo dependeat, nec tamen sit unquam ponenda, ostenditur iisdem argumentis, sicut Deus futura mere conditionala non cognoscit in decretis subjective absolutis et objective conditionatis. Si vero conditio, sub qua res futura dici­ tur, pendeat non a Deo solo, sed ab ipso simul et a creatura libere agente, sive ponenda sit hæc conditio sive non, conditionatam hanc voluntatem dari in Deo tenendum est ; quia hujusce voluntatis plura exempla in Scripturis manifeste exstant, uti illud est L. 3. Reg. c. 9. v. 4. Si ambulaveris coram me, sicut ambulavit pater tuus, in simplicitate cordis et in œquitate, et feceris omnia quæ praecepi tibi, ponam thronum regni tui super Israel in sempiter­ num; ctPsal. 105. 23. Dixit, ut disperderet eos; si non Moyses electus ejus stetisset in confractione in conspectu ejus, ut averteret iram, ne disperderet cos: alibi autem tacite conditio involvitur, uti dictum est Sæpius de ever­ sione Ninive prænuntiata, nisi incolæ poenitentiam agerent, et de voluntate divina salvandi omnes, siquidem illi graliæ divinæ sint cooperaturi. 3°. In iis, quæ Deus operatur sine crcaturæ libera cooperatione, voluntas Dei semper impletur. Ad hanc classem pertinent, quæ dicuntur Esth. 13. 9. Domine Deus Rex omnipotens ! in ditione tua cuncta sunt posita, et non est qui possit tuœ resistere voluntati, si decreveris salvare Israel; ubi sermo est de vita Judæorum salvanda et tuenda contra facinus Amani. Item quæ dixit Joseph ad fratres suos: Nolite timere ! num Dei possumus resistere voluntati? quia loquebatur de eventu malevolentiæ fraternæ, quem Deus procmaverat optimum. Similia habentur 2. Paralip. 20. 6., Jobi 9. 13. et alibi, quod ex contextu facile intclligi potest. Idem etiam affirmari debet dc voluntate Dei absoluta ct efficaci circa liberas creaturarum actiones, quin tamen per id negetur dogma catholicum de libertate creata. Ratio primi habetur ex Scriptura, quæ Dei voluntatem impleri universim enuntiat, ut videre est Isa. 4.10.,Psal. 113.3., ad Rom. 9. 19.; item cx communi Patrum consensu, pnecipue S. Acg., qui in Enchir. c. 98. inquit: Quis enim tam impie desi­ piat, ut dicat, Deum malas hominum voluntates, quas voluerit, quando volue­ rit, ubi coluerit, in bonum non posse convertere? et L. dc corr. ct gr. c. 14. n. 43.: I olenti salvum facere nullum hominum resistit arbitrium : sic enim velle seu nolle in volentis aut nolentis est potestate, ut divinam voluntatem non impediat, nec superet potestatem. De his enim qui faciunt quæ nun vult, facit ipse quee iuli. El infra (n. i,>) : Sine dubio habens humanorum cordium, quo placeret, inclinandorum omnipotentisaimam voluntatem. Ratio AN ET QUOTUPLF.X SIT VOLUNTAS DEL 163 secundi est, quia voluntas Dei absoluta et efficax dirigitur a scientia media, cujus ope superius ostendimus libertatis humaine concordiam cum efficacia gratine et certitudine decretorum Dei. Dixi: voluntas Dei absoluta et efficax; quia non omnis voluntas, condilionata scilicet, circa liberas creaturarum actiones, semper impletur, h. e. sortitur edoctum quem per se intendit ; quamvis alio sensu dici possit, et hanc quoad aliquem modum impleri semper, quatenus qui peccando se subtrahunt ordini voluntatis divinæ miserentis et remunerantis, subjician­ tur ordini voluntatis punientis ct vindicantis. Exceptio patet ex pluribus Scri­ ptura testimoniis, qualia sunt Prov. 1. 2i. Vocavi et renuistis; extendi manum meam, et non fuit qui aspiceret. Despexistis omne consilium meum, cl increpationes meas neglexistis. Ezcch. 24. 43. Mundare te volui, et non es mundata a sordibus luis. Matth. 23. 37. Quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti ? Act. 7. 51. Vos semper Spiritui sancto resistitis. Item ex SS. PP., inter quos S. Aug. L. de Catcch. rud. c. 26. n. 52. ait: Deus vult homines liberare, si sibi ipsi non sint inimici, ct non resistant misericordice Creatoris sui. Et Tract. 12. in Joan. n. 42. Quantum in medico est, sanare venit œgrotum : ipse se interimit, (pii prœcepta medici observare non vult. Venit Salvator ad mundum : quare Salvator dictus est mundi, nisi ut salvet mundum, non ut judicet mundum ? salvari non vis ab ipso : ex te judicaberis. 171. Observa I. Objectum voluntatis ac amoris divini primarium est Deus, secundarium sunt creaturae. Amor, quo Deus maxime bonum creatum pro­ sequitur est vel simplicis complacentiae, quo illud amat ut possibile, quin 'ullum applicet medium ad illius existentiam : vel simplicis desiderii, quo Deus desiderat existere bonum creatum, quin ejus existentiam per media efficacia intendat : vel efficacis volitionis, qua decernit existentiam boni creati : vel gaudii, quo specialiter sibi complacet de bono creato, prius effi­ caciter volito, ut existente. Certum, quod Deus seipsum amet necessario, utpole suminum bonum clare visum : quodque creaturas in aliqua temporis differentia existentes amet amore efficacis volitionis, quia tribuendo existen­ tiam, illis bene vult, dando esse et conservando; amore tamen libero, quia sibi sufficienlissimus, nec essentialiter absolute cum illis connecti tur, nec ad eas producendas aut conservandas necessitatin' : certum, quod ut existentes amet amore gaudii, quo, supposita carum productione, non potest non sibi in iis complacere, Gen. 1. 31., Sap. 11. 25. : certum denique, quod objectum formale primarium universale ac simpliciter ultimum sit bonitas divina, Prov. 16.4.,ita ut ipsa bonitas creata, aut si quæ alia pro formali objecto secundario admittitur, referatur ad bonitatem incrcalam tanquam finem sive cui, sive qui. 172. Observa II. Deus necessario etiam amat creaturas possibiles amore simplicis complacentiœ : non enim potest Deus comprehensive et adæquate amare suas perfectiones, v. g. omnipotentiam, quin simul sibi complaceat in ejus terminis essentialiter connexis. Habent autem crcaturæ possibiles sufficientem bonitatem ad terminandam simplicem complacentiam volun­ tatis divinæ, cum possint esse objectum desiderii simplicis, ut patet in pos­ sibilitate gloriæ et actuum bonorum crcaturæ liberorum. Quud vero aliquid 161 de deo UNO» creatum possit esse ratio amandi et volendi secundaria et proxima divinæ voluntatis, patet ex Incarnatione propter salutem nostram, ex gloria propter merita, ex fidelitate, misericordia, justitia el aliis virtutibus moralibus, in quibus bonitas creata propter seipsam proxime amari debet. ARTICULUS 11. AS IS DEÛ DETUR VOLUNTAS LIBERA? 173. Nota. Certum est, Deum esse liberum a coactione, et non esse libe­ rum a necessitate seu determinatione naturali ad unum in suis operationibus ad intra; quia hæ, qjiibus scilicet producuntur Personæ divinæ, Filius et Spiritus sanctus, tam sunt nccessariæ, quam est ipse Deus. Certum, neque Deum esse liberum in agendo ad extra ad ullum peccatum vel malum ; cum constet Deum essentialiter esse impeccabilem. Sola igitur difficultas est de libertate a necessitate, seu de indifferentia activa et electiva circa creatuias et opera bona Deo extrinseca. Inter eos qui hanc Deo perfectionem nega­ runt, referuntur a S. Thom. L. 2. cont. Gent. c. 23. n. 9. Philosophi quidam, docentes, Deum producere res ex necessitate naluræ, et quidquid vult, velle necessitate absoluta : a Thom. Waldeksi L. 1. doctrinalis fid. c. 10. recen­ sentur Petrus Abailardus et Joan. Wicleffus, qui docuerint, Deum non posse facere, nisi ea quæ facit; his adduntur a Bellarm. L. 3. de lib. arb. c. 15. Lut herus, qui in Assert, a. 36. dicat veram esse Wiclcfff sententiam, quæ habet omnia ex necessitate absoluta evenire; Bucerus, qui in L. de Concord, c. de lib. arb. tradat, Deum necessario agere quidquid agit, nec posse aliter facere; Calvinus, qui L. 1. Inst. c. 16. §. 3. doceat, Deum agere quidquid potest agere, nec posse cessare ab eo quod agit, aut aliud facere posse; ct L. 2. c. 8. §. 5. impossibile appellet, quod neque fuit unquam, et ne impos­ torum sit, Dei ordinatione ct decreto impeditur : a Stepii. Deciiamps L. 3. de hæres.Jans. Disp. 2. c. 15. Jansenius, qui L. 6. de gr. Christi c. 11. con­ tendat, Deum omni spoliandum libertate, si ad hujus essentiam pertineat potestas agendi vel non agendi. Quorum omnium doctrina tum ab iis, qui eam retulerunt, tum ab aliis Theologis cummuni suffragio erroris damnatur. 171. Dico. In Deo datur circa opera ad extra non mala, voluntas libera libertate indifferentia*. Prob. I. Ex Scriptura , quæ 1°. dicit, agere Deum ex consilio et propria electione; ad Ephes. 1. 11. Operatur omnia secundum consilium voluntatis suæ: ctv. 4. Sicut elegit nos in ipso ante mundi constitutionem, ut essemus sancti. 1. ad Cor. 1 27. Qua· stulta sunt, elegit Deus, ut confundat sapientes : ct infirma elegit Deus etc. 2. ad Thess. 2. 13. .Vos autem debemus gratias agere Deo semper, quod elegerit vos primitias in salutem. Jam vero consilium et electio locum non habet circa bonum, quod absolute necessarium sit eli­ gere , sed quod possibile est eligere vel non eligere. 2°. Objectum a Deo volitum non aliter determinat, nisi per volitionem divinam; Psal. 134.6. Omnia quacumque voluit, fecit. Ad Rom. 9. 18. Cuius vult, miseretur, et quem vult, indurat. I. ad Cor. 12. 11. IPvc autem AN IN DEO SIT VOLUNTAS LIBERA. 165 operatur unus cl idem Spiritus, dividens singulis prout vult. Joan. 5. 21. Sicut Pater suscitat mortuos ct vivificat : sic ct Filius, quos vult, vivificat. Et 3. 8. Spiritus, ubi vult, spirat. Sed ubi objectum volitum determinatur tantum per volilionem , indicatur indifferentia volendi et non volendi, ut patet ex eodem modo loquendi relato ad homines, cujus exempla habentur Eccli. 15. 17. Ad quod volueris, porrige manum luam ; 3. Reg. 3. Postula quod vis, ut dem tibi ; Joan. 15. 7. Quodcumque volueris, pete ; 1. ad Cor. 7. 36. Quod vult, faciat, cui vult, nubat. Ex quibus libertatem in homine de­ monstramus vel intelligimus. 3°. Eadem plura enuntiat de Deo sub conditione, si velit; Eccli. 39. 8. Si enim Dominus magnus voluerit, spiritu intelligent iœ replebit illum. Dan.3. 17. Deus noster potest nos de manibus tuis , o Hex! liberare. Quod si nolue­ rit, notum sit tibi, Rex ! quia deos tuos non colimus. Sap. 12. 18. Subest enim tibi, cum volueris, posse. Jacob. 4. 15. monemur, dum dicunt aliqui hodie aut crastino dic ibimus, mercabimur etc. Pro eo, ut dicatis : si Do­ minus voluerit ; et si vixerimus, faciemus hoc. Sed illa conditio adjecta significat potestatis indifferentiam, ut velit et non velit; tum quia ex simili enuntiatione de homine Eccli. 15. 16. Si volueris mandata servare, conser­ vabunt te, probatur ejus libertas circa mandatorum observationem : tum quia illae propositiones : Deus, si voluerit, mentietur; Filius divinus, si voluerit, faciet quod non viderit Patrem facientem, sunt blasphemœ non alio cx capite, quam quod illa conditio denotet indifferentem possibilitatem volendi et non volendi mendacium vel opus a Patre non profectum. Unde Catholico non conveniet respondere : Deum quidem alia posse, si velit, sed non posse velle; præserlim quia hæc evasio a Wicleffo olim jam excogitata, sed a Tu. Waldensi et Bellarm. locis supra citat, ut erronea fuit rejecta, quemadmodum et similis ludificatio Jansenii circa libertatem hominis polen­ tis dissentire gratiae, si velit, reprobatur ab omnibus. Prob. II. Ex Traditione : Justin. Quæst. Christian, ad Gent. q. 3. η. 2. Si Deus, inquit, facit, quia est; coacte facit, quæ facit :sin facit, quia vult; sponte facit: sponte enim faciens facit quantum vult, et qualia vult, et quando vult. Idem, vel Auctor QQ. ad Orthod. q. 114. asserit, actionis divinæ potentiam non naturali necessitate, sed proprio consilio constare. Hilar. L. de Synod, n. 14. sic de Deo scribit : Extra corporalis naturœ necessitatem liber manens, quod vult, et cum vult, et ubi vult, prœstat ex sese. Nyssen. L. de fat. : Omni­ potens neque naturœ necessitate, neque legis præscripto operatur, sed sunt illi omnia contingentia etiam necessaria. Ambros. L. 2. de fide c. G. n. 48. : Uœc operatur unus et idem Spiritus sanctus, dividens singulis prout vult, id est, pro libero voluntatis arbitrio, non pro necessitatis obsequio. Aug. L. 22. de Civ. c. 30. n. 3. Deus ipse numquid quoniam peccare non potest, ideo liberum arbitrium habere negandus est? Et in Enchir. c. 95. : Tunc in cla­ rissima sapient iœ luce videbitur, quod nunc piorum fides habet, antequam manifesta cognitione videatur, quam certa, immutabilis, efficacissima sit voluntas Dei, quam mulla possit, et non velit, nihil autem velit, quod non possit. Epipiian. Haeres. 70. n. 7. : Deus potens est, ut, quod vult, faciat : verum facit illa, quæ divinitati congruunt. Et hær. 23. n. 5. : Deus Pater hominem et extera omnia pro sua voluntate procreavit. Damasc. L. de duab. Christi volunt, n. 28. : Divina natura voluntate prcedita arbitrioque est libero. 166 DE DEO UNO. Bern. L. de gr. et lib. arb. c. k n. 9. : Libertas a necessitate œgue et indite* renier Deo universæque tam malæ quam bonté rationali convenit creaturœ. His adde S. Basil, hom. 1. in Hexam. η. 7. Hier, in Comm, ad ep. ad Philem. c. 1. v. Ik et alios apud Petav. L. a. de Deo c. -k Conf. 1°. Quamvis Abailardus non inficiaretur in homine liberum arbi- · trium, sed illud plane etiam sine adjuvante gratia bene velle et agere posse assereret, tamen inter errores, quos S. Bernard, ep. 188. detulit ad Episc. el Cardinales Rom. Curiæ, tanquam ab eo Introductione ad Theologiam pro­ positos, recte refertur ille : Quod limites prœscriberet omnipotentia divina, asserendo Deum facere plura non posse, quam fecerit, aut aliquando facturus sit; tum quia Abailardus ipse L. 3. Introd., ubi hanc doctrinam statuit, fatetur, opinionem hanc paucos aut nullos habere assectatores, ct plurium dictis Sanctorum, et aliquantulum a ratione dissentire videri : tum quia idem, Apologia sive Confessione fidei, ubi errores sibi objectos vel inficiando eos a se scriptos, vel eosdem revocando diluit, cumdem revocat his verbis : Deum ea solummodo posse facere credo quæ ipsum facere convenit : et quod inulta facere potest, quæ nunquam faciet. Conf. 2°. llicleffus errorem de absoluta rerum omnium evenientium necessitate fundat in his : Deus nihil potest producere, nisi quod producit; Deus mundum amplificare vel imminuere non potest, nec animas nisi ad cer­ tum et fixum numerum creare; ut patet cx ejus Trialogo L. 1. c. 11. ct 13., et ex Waldensi L. cit. c. 21. Lutherus Articulum 36., quo liberum arbitrium hominis rem vocat de solo titulo, in hujus assertione similiter fundat in necessitate omnium, quæ a Deo proveniat. Ergo videntur et Concilium Constantiense et Leo X. illud fundamentum feriisse, dum damnarunt illos Articulos. De Calvino vide Nie. Romæum Speclacul. 2., De Jansenio P. Dechamps. 1. c. Prob. III. Ex Ratione P.Quodcumque gaudet intelligcnlia et ratione, gaudet etiam libertate seu libera agendi voluntate; Deus ratione prædilusestetiulelligentia, imo summa ipsa ratio est et sapientia; ergo. 2°. Esse liberum, quia est esse sui juris et dominum suarum operationum, est singularis perfectio, ut patet in angelo et homine, qui ob camdem praeferuntur creaturis caderis; et est perfectio simpliciter simplex ; ergo Deo tribuenda est. 3°. Si Deus non foret liber ad extra ; ergo ad agendum extra se nccessitaretur vel ab alio, vel a se ipso : non l"m. quia Deus est independens et superior quolibet alio : non 2um. quia ipse sibi sufficit, neque ullo extra se ente indiget, adeoque ncc ulla Dei perfectio id exigere potest : præsertim cum Deus æque necessario profunderet ex se creaturas, ac producit l ilium et Spiritum sanctum; et cum ageret toto naturae impetu cl conatu, pro infinita et ætema sua \irtute ct potentia, effectus quoque infinitos ac internos proferret ; ergo. Conf. 1°. In homine datur libertas indifferentiae tum exercitii tum speci­ ficationis; ergo, cum agere ct non agere conveniat Deo, qui cx non produ­ cente mundum ab aeterno, factus est producens mundum in tempore, et praterca jam hoc jam illud bonum, v. g. nunc misericordiam, nunc justitiam vel in eodem vel in diversis hominibus exerceat ; hæc potestas libera est participatio natura seu perfectionis divinæ; adeoque ista non minus, quam alia Deo est tribuenda. Conf. 2°. Si Deus non ageret ad extra libere, sed ex necessitate ; creo AN IN DEO SIT VOLUNTAS LIBERA. 167 sequcreltii’, in co nullam esse liberalitatem, quæ a libe.ro animo nomen sor­ tita est; nee Deum orandum nec timendum esse; cum frustra oretur ut res bene liat, et frustra timeatur ne res male eveniat, ubi res omnis ac eventus proficiscitur ab ente per se semper atque tam antccedcnter quam consequen­ ter determinato ; nullum in hoc universo effectum esse contingentem ; quia nbi prima causa et ex necessitate, cl quantum potest, agit, nulla causa se­ cunda ei potest resistere; adeoque causa secunda tanta necessitate movetur, quanta movet prima, atque ita unum ex alio necessitate absoluta sequitur. 173. Obj. 1. Ex libertate indiflerentiæ sequitur in Deo imperfectio ; quia sicut essentia in se indifferens, ut existât vel non existât, involvit imperfe­ ctionem, ita et essentia existons, sed ex modo tendendi indifferens ut agat vel non agat, etiam includit imperfectionem, cum utraque sit æqualiter indifferens ad esse el nihilum ; ergo. Conf. 1°. Libertas, quæ est in Deo ad intra agente, est perfectissima : sed hæc est libertas tantum a coactione., non a necessitate ; ergo sola libertas a coactione est perfectissima, libertas autem a necessitate minus perfecta, quæ proinde Deo tribui non potest. 2°. Lilierlas contrarietatis ad bonum et malum morale repugnat in Deo, quia contrariatur ejus sanctitati; ergo cum libertas indiflerentiæ etiam contrarictur ejus immutabilitati, in Deo repugnabit. R. iV. Ant. et parit. Disparitas est, quia in essentia indifférente ad existendum, esse et non esse afficit ipsam essentiam, et est intrinsecum : in existente vero essentia indifférente ad agendum vel non agendum, esse et non esse afficit effectum, et spectat tantum ad extrinsecum; unde nulla imperfectio in essentiam redundat, quemadmodum hoc ex causis etiam creatis liberis,, præ necessaria præstantioribus, al) omnibus agnoscitur. Ad Conf. Tm. R. D. M. Libertas, quæ est in Deo ad intra agente, est per­ fectissima in sua agendi linea C. in omni agendi linea Ύ. Omnis actio divina est perfectissima, quia est perfectionis infinitæ; pro ratione tamen termini actio Dei est varia : cum in verum repræsenlalive, in bonum affective et prosecutive, in malum aversalive vel permissive tendat. Sicut voro ex eo, quod tendentia Dei prosecutiva et affectiva in bonum sit perfectissima, male colligeretur eamdem tendentiam debere ferri in malum, aut, siquidem diversa sit, esse minus perfectam : sic et male infert objectio contra liber­ tatem indifferentiae. Præterea ratio cur in agente Deo ad intra libertas sit tantum a coactione, inde petitur, quod terminus productionis hic sit iden­ tificatus, necessarius et infinitæ bonitatis, adeoque hæc libertas termino sit proporlionata et unice possibilis. Ad Conf. 2’m. R. .V. supp. Cons. Nam immutabilitas stat in repugnantia, ne quid Deo accedat, quod ante non inerat, aut ne in locum ejus quod inerat, substituatur aliud quod non inerat ; adeoque consequitur jam statum absolutum ct determinationem: e contra libertas indifferentia?, cum dicatur potentia agendi ex propria electione ac vi flectendi se ad nutum, præcedit statum absolutum et determinationem; unde secundum idem sibi non oppo­ nuntur, atque hinc ncc contrariantur. Inst. I. Deus nunquam fuit indifferens ad volendum v. g. producere mundum; tum quia non potest assignari ulla pars etiam virlualis in œternilate, pro qua Deus potuerit non habere volilionem producendi mundum ; 468 AN IN DEO SIT VOLUNTAS LIBERA. DE DEO UNO. tum quia volitionem hanc habet ab et pro tota æternitate ; ergo non fuit liber. R. D. .1. Nunquam fuit indifferentia suspensionis, et quasi indiguerit aliquo tempore ad deliberandum C. indifferentia electionis, quæ excludit determinationem aliunde provenientem, et includit potentiam ad oppositam partem propriæ electionis ac determinationis X Ad prob. 1·*®. R. Quamvis Deus volitionem hujusmodi non potuerit non habere pro ulla parte victuali æternitatis, correspondante scilicet instanti temporis sive veri sive imaginarii, seorsim sumpta ab aliis; cum non possit ulla assignari, antequam non fuerit alia, et hinc antequam non extiterit lia?c volitio : tamen potuit eam non habere pro tota æternitate, seu pro omnibus æternitatis partibus victualibus collective sumptis ; comparatione cujus ante quamlibet partem determinatam divina voluntas fuit indifferens et simul duralione cum hac indifferentia concepit actualem volitionem. Nam quod in creata volilione est primum instans temporis, in divina est æternitatis: non quatenus coexistit instantibus temporis veri vel imaginarii, sed qua­ tenus ante quodlibet determinatum præintelligitur ælernitas; ct in eodem ordine rationis præcedit libertas Dei quasi in actu primo, deinde vero libera volitio decernitur, quam necessario consequitur immutabilis constantia. ,-ld prob. 2"®. D. Ul. Ergo ab et pro lota æternitate volilionem hanc non potest non habere impotentia consequente liberam determinationem C. impotentia antecedente X Inst. 2. Deus saltem ob decretum immutabile producendi res eas, quæ jam in tempore sunt aut erunt, ab æterno habitum, non potest non produ­ cere eas res; ergo de facto non est liber, aut saltem Dei libertas est minor libertate creata. R. 1®. D. Λ. similiter : res eas non potest non producere impotentia conse­ quente C. antecedente .V. R. 2°. .V. Cons. Quia sicut actuale exercitium libertatis in creaturis adhuc libera actio dicitur, sic et volitio divina etiamnum libera est : quatenus in tempore adhuc respicit tale objectum, quod potuisset non respicere nec amplecti, si noluisset ab æterno res eas creare. Ad 2“. p. Cons. R. X Quamvis enim voluntas creata non solum sit indifferens, ut semel eligat vel non eligat, sed etiam ut priorem volitionem retractet vel ab ea desistat, quod postremum Deo ob immutabilitatem non competii : tamen libertas creata ideo non est major ; tum quia variabilités hæc non est perfectio libertatis, sed potius imperfectio, cum sit infirmitas et inconstantia proveniens vel ex imperfectione cognitionis, vel ex mutatione passionum, vel ex naturali inclinatione percurrendi plura bona, et trans­ eundi ad alia objecta, quæ simul omnia attingi nequeunt : tum quia Deus unico suo actu simul et semel omnia decernit, quæ voluntas creata per actus suos diversos et variatos decernit; imo ob infinitatem objectorum possi­ bilium nequidem decernere potest. Inst. 3. Si Deus potuisset habere decretum non producendi mundum, caruisset perfectione infinita: quia caruisset decreto producendi mundum, quod de facto habet, et est infinite perfectionis : sed sequela est absurda et impossibilis, cum alias Deus non foret omni perfectus; ergo. R. prob. D. Caruisset decreto quoad enti talem actus, secundum quam etiam est infinite perfectionis X quoad terminationem actus aut terminum, . -s . 1 469 secundum quem non est perfectionis infinite C. Duo hic falsa videntur in argumento $uppODi : 1°“. decreta Dei eorumque, pro varietate terminorum, tendenlias varias esse entitalive distinctas; cum tamen nonnisi sit unicus voluntatis actus vel potius unica Dei entilas simplicissima tendens in diver­ sos terminos, v. g. mundum nostrum producendum, et mundum alium non producendum : unde constat eamdem entitatem decreti mansuram, si Deus decrevisset mundum non producere, sicut nunc est entilas decreti, quæ nostrum mundum decrevit producere. 2,l,n. omissionem decreti de mundo producendo, aut potius decretum non producendi mundum non esse perfectionis infinite; cum tamen ratio perfectionis infinite habeatur utrobique, et sit volitio divina seu Deus ipse volens producere, sive omittens aut nolens producere; ac Deus.præterea per ejusmodi omissionem possit osten­ dere infinitam suam sufficientiam, dominium, libertatem, et in particula­ ribus omittendis ordinatam sine aliquo superfluo universi dispositionem, sicut per productionem rerum attributa manifestat : unde sequitur, Deum non carilurum perfectione infinita, si careret decreto mundi producendi, sicut nunc perfectione illa non caret, quamvis· careat decrelo alterum mundum producendi. 17G. Obj. II. Natura quo est perfectior, eo majorem habet inclinationem se.fld extra communicandi ; adeoque natura perfectissima, qualis est divina, habet maximam inclinationem se communicandi : sed ubi est maxima incli­ natio ad se communicandum, non potest esse libertas indifferentiae ; tum quia alias Deus posset velle quid naturali suæ inclinationi contrarium : tum quia hæc inclinatio posset frustrari, et ælernum carere eo bono ' ad quod inclinatiu’ : quæ plane absurda sunt ; ergo. It. D. M. Natura quo est perfectior, eo. habet majorem, et natura perfe­ ctissima habet maximam inclinationem ad extra se communicandi, intelligendu per id aplitudinem et potentiam C. intelligendo exigentiam et neces­ sitatem subd. absolutam X hypotheticam et ex supposito quod natura rationalis velit C. Posse aliquid ad extra communicare est perfectio natura communicantis, eaque tanto major, quanto melius id est, quod communi­ catur; quia natura communicans hujusmodi bonum continere debet in eo genere causæ, in quo communicare potest : actu communicare supponit quidem hanc perfectionem, ex eaque provenit, ac præterea bonum est illi, cui quid communicatur ; non tamen in se perfectionem formalem semper dicit : ul palet in patre per generationem se communicante lilio creato. Praeter hanc vero aplitudinem et actualem communicationem sui ad extra, potest adhuc considerari quædam propensio naturalis, quæ tribuitur bono ad sui diffusionem seu communicationem ad extra : atque hæc in creatis quidem provenit ex limitatione natura ac indigentia ; in divinis vero ex perfectionis abundantia et infinita quadam excellentia : sed sicut hæc in creatis quibusdam, scilicet inanimalis, est absoluta et necessaria, in aliis nempe angelis ct hominibus subordinate libertati ct quasi conditionata; sic propensio Dei ad extra se communicandi ad alterutram referri potest. Docet autem S. Thom. 1. q. 19. a. 3. in 0. Cum bonitas Dei sit perfecta, et esse possit sine aliis, cum nihil ei perfectionis ex aliis accrescat, sequitur quod alia a se eum velle non sit necessarium absolute; et in resp. ad 3. : Dicendum quod t' ■ .- H I 170 DE DEO UNO. «ο» «st naturale Dea velle aliquid aliorum...... neque tamen innalurale aut contra naturam, sed est voluntarium. Ex his autem patet quod quantumcumque infinite illa inclinatio crescat, nunquam sit libertati contraria. Inst. 1. Deus necessario se ipsum amat amore perfectissimo : sed hic amor Deo vult omne bonum tum intrinsecum seu perfectiones ejus infinitas, tum exlrinsecum seu perfectionum divinarum manifestationem, gloriam Nomi­ nis et cultum a creaturis; ut patet ab exemplo hominis seipsum amantis, et »Ί· hinc bona tam extrinseca quam intrinseca sibi volentis; item hominis aman­ tis Deum, et ex hoc amore eidem gloriam Nominisque cultum necessario deferentis. R. .V. min. Amor Dei erga seipsum foret perfectissimus, etiamsi non vellet sibi ulla bona extrinseca; cum Deus sibi sil sufficientissimum ac totale bonum et independens a creaturis. Hinc disparitas patet ad exemplum pri­ mum, ex eo quod homo bonis extrinsecis ad suam perfectionem egeat, aut iis saltem magis perficiatur : ad secundum vero, quia hæc bona debentur Deoa creatura ex supposito quod existât, adeo ut neque Deus huic juri suo et debito creatura cedere, nec omittere possit efficacem volitionem, ut sibi honor et gloria tribuatur : ab hac autem suppositione Deus, pro supremo dominio ac libertate, postponere potest extrinsecam gloriam et laudem, omit­ tendo prorsus creatura productionem, ct potius sibi complacere in summo dominio ac sufficientia, quacum sola non minus gloriosus ac felix permanet, quam cum creaturarum gloria el honore. Inst. 2. Deus necessario vult suas virtutes et honestates intrinsecas, cujnsmodi sunt summa liberalitas, misericordia, justitia etc. : sed omnes istæDeo non convenirent, nisi creaturas produceret; ergo creaturas necessario vult producere : prasertim cum actus harum virtutum sint perfectiones simpli­ citer simplices; ac praterea actus secundus circa perfectissimam honestatem objectorum sit melior, quam actus primus solus, sive potentia sine actu secundo. R. I). M. Deus necessario vult suas virtutes intrinsecas et honestates quoad vim et potentiam C. quoad exercitium et actus subd. sumendo exercitium et actum entitative et secundum id quod habet in Deo C. sumendo denomina­ tive et secundum id quod habet in termino .V. In sensu reali tum vis tum actus cujuslibet divinæ virtutis est ipsa Dei substantia; adeoque eliam actus ultimus liberalitatis, misericordiæ etc. exislil semper, et existerel, sive creatura sint, sive non sint nec essent : in sensu formali, ubi quacumque ratione distinguimus actum a virtutis substantia, actus quoad enlilatem constituitur cx volitione Dei necessaria quoad denominationem per re­ spectum ad terminos, ul infra dicetur. Ad lum R. Si sermo sit de actu denominative sumpto, .V. Jss.,· quia ejus­ modi actus non est melior ipse, quam non ipse; atque hinc a quibusdam illi actus dicuntur perfectiones contingentes, non quidem tales quæ imper­ fectionem involvant, quatenus non solum possunt esse vel non esse, sed etiam Deo non semper insunt, vel desinunt inesse : sed imperfectionis expertes, quatenus sic possunt esse vel non esse, ut vel nunquam sint, vel si sunt, ab æterno et pro æterno insint; quamvis debeant dici perfectiones extensive tantum et seeundnm quid, ntpote incompossibiles aim alia æquali. /i(/2no,R. D. In creatis C. in divinis N, Ass. et Supp. Ratio negationis IN QUO CONSISTAT LIBERTAS DEI. 171 1« est, quia assertum hoc locum duntaxat habet in potentia realiter ab actu distincta, limitate perfecta, indigente aut capaci augmenti perfectionis, quod ad divina non pertinet. Kalio 2ao est, quia in Deo actus primus non est sine actu secundo, sive in sensu reali, ubi utrumque est identificatum , sive in formali, ubi alteruter actus secundus ab æterno habetur. Queues : In quonam consistat Libertas Dei ? 177. Nola. Supponuntur hic duo : luni est, actum Dei liberum constitui non posse per aliquid Deo extrinsecum : 2um neque eumdem adæquale Deo esse intrinsecum, ita ul nequidem in obliquo et terminalive aliquid cxlrinseci dicat. Cum enim hic idea Dei ejusque perfectiones, simplicitas nempe, neces­ sitas ac immutabilitas in essendo illæsæ servandæ sint, prius illud stare non potest:quia vero praeterea actuum liberorum contingentia et defeclibilitas ex libertatis notione asserenda est, neque posterius simpliciter sustineri potest. In libertatis natura quatuor spectari possunt : indifferentia, quæ est potestas agendi nec ex sc nec aliunde determinata; et in hac indifferentia libertatis essentia antecedcnter ad exercitium consistit : determinatio, quæ est exerci­ tium libertatis, seu actio libera hujus indifferentiæ : subjectum libertatis, quod est illud, in quo residet indifferentia illa : terminus libertatis, sive illud, quod immediate a libertatis subjecto producitur. 178. Resp. Libertas Dei consistit in entitate volitionis divinæ pro nutu suo respicientis et connotantis objectum contingens : adeoque subjectum hujus libertatis est unicus, simplex, necessarius et immutabilis actus divinæ volun­ tatis; terminus est aliquid extra Deum; exercitium est activus respectus, habitudo vel relatio illius ad hunc. Prob. Hic modus libertatem divinam explicandi habet omnes conditiones ad mysterium hoc secundum ideam Dei, naturam libertatis et compositio­ nem oppositorum prædicatorum exponendi. Nam 1°. cum idea Dei stet in ente a se, hoc est, necessario ac perfectissimo, et in quo proinde nulla est potentia, quæ non sit essentialiter reducia in actum, necesse est, ut quidquid realiter Deum afficit, sine ulla, læsione siimmæ simplicitatis sit actus necessario existons et vera perfectio : hæc vero omnia reperiuntur in nostra explicatione : quia dum pro subjecto libertatis statuimus ipsam volitionem divinam, declaramus potentiam, nempe volun­ tatem esse reductam essentialiter ad actum; quia volilio hæc entitative est actus divinus necessarius et immutabilis, spectatur ratio entis necessarii; quia volilio tanquam actus est voluntatis tanquam potential complementum, volilio hæc vera inlelligilur esse perfectio : quia demum hæc volilio realiter est ipsa voluntas ct enlilas divina, relinetur summa simplicitas, neque fit compositio. 2°. Quæ quatuor innatura libertatis monuimus spectanda, hic præsto sunt. Nam quæ adhuc desiderari potest, indifferentia vel huc non pertinet, ubi de libertate in actu secundo seu actu libero loquimur; vel facile intelligi potest eliam de ipsa volilionc, utpole quæ pro nutu suo ita respicit ct connotât hoc vel illud objectum, ut possit non respicere, vel respicere aliud. t I Λ· i h V·' i/; 9 1 Ia ■■■ ή DF. DEO INO. Pneterea cum volitio divina necessario existât, intelligilur, quomodo subje­ ctum libertatis ex se sit necessarium : quia tamen, licet Dei voluntas essen­ tialiter redigatur ad actum volilionis, non adstringitur ad volendum hoc præ alio, et objectum etiam creatum de se potest poni vel non poni ; jiatet quomodüsuô/ectum libertatis, ratione sui necessarium, sit indifferens ratione termini; et terminus sit contingens ac mutabilis : quia denique exercitium libertatis divinæ nihil est nisi relatio activa indistincta a subjecto et termino, facile declaratur ejus necessitas respectu subjecti et ejusdem libertas ac contingentia respectu termini. 3°. Ex iisdem principiis componuntur prædicala, quæ in libertatis negotio difficultatem partant : quia enim libertatis constitutiva sunt communia cum omnibus respectais, in recto tantum venit subjectum, in obliquo autem terminus :quia autem subjectum est volitio realiter eum Deo identificata; sequitur nihil exlrinsecum Deo accedere subjective ct in recto, et illaesas servari omnes ejus perfectiones, simplicitatem scilicet, necessitatem, ælcrnitatem, immutabilitatem etc. Quia demum terminus libertatis non est ipsa Dei volitio, ut in creata libertate accidit, sed est objectum extra Deum positum, et hoc solum est contingens, mutarique et tam esse quam non esse potest, sequitur qua ratione hujus contingentia et mutatio nihil officiat necessitati ac immutabilitati subjecti, atque hinc bæc prædicala in libertate Dei componantur. Conf. ex S. Thoma, qui L. 1 cont. Gent. c. 82. n. 4. inquit : Voluntas Dei uno et eodem actu vult se et alia, sed habitudo ejus ad se est necessaria et natu­ ralis; habitudo autem ejus ad alia est secundum convenientiam quamdam, non quidem necessaria et naturalis, neque violenta aut innaturalis, sal voluntaria. Et p. 1. q. 19. a. 3. ad 3. : Voluntas divina, quœ ex se necessi­ tatem non habet, determinat seipsam ad volitum, ad quod habet habitudinem non necessariam; ibid, ad G. : Sicut divinum esse in se est necessarium, ita et divinum velle et divinum scire: sed divinum scire habet necessariam ha­ bitudinem ad scita, non autem divinum velle ad volita. Similia reperios Q.23. de Ver. art. I. ad 8. et ari. 4. ad 2. 6. 7. et 13. alibique, in p. 1. q. 20. 179. Nec dicas 1°. Qui liber est, debet posse carere aliquo intrinseco : sed in nostra sententia, ubi terminus libertatis est extrinsecus, id nequit ad­ mitti ; ergo nec admitti potest hæc sententia. Conf. Qui liber est, debet posse carere hoc vel illo libertatis exercitio : sed hoc vel illud exercitium est quid intrinsecum, quia est vitalis actio et tendentia; ergo. R. D. M. Qui liber est ea libertate, cujus subjectum est potentia, eaque immanenter operans, debet posse carere aliquo intrinseco C. qui liber est ea libertate, cujus subjectum vel est potentia agens tantum ad extra, vel actus ipse immanens .V. Qui liber est, debet posse carere termino libertatis : cum ergo terminus libertatis divinæ non sil volitio divina, sed objectum extra positum et voluntati volitionique divinæ exlrinsecum; dum eo carere potest, extrinseco tantum carere potest, sicut potentia immanenter non operativa et libera posset carere tantum extrinseco. Ad Conf. R. D. m. Exercitium libertatis est quid intrinsecum, si conside­ retur ratione sui subjecti, fundamenti ac principii libertatis C. si consideretur ratione sui objecti, termini et effectus.V.Exercitium libertatis, utpote mera IN uuo CONSISTAT LIBKHTAS DEI. 173 i elatio, a subjecto et termino non distinguitur : et hinc respectu prioris et a priori participat ralioijem intrinseci, vitalis, necessarii et perfecti ; respectu posterioris autein et a posteriore rationem habet extrinseci, contingentis ct imperfecti. Coderum cum relationes 'pnedicamcntales soleant potius sequi conditionem termini,quam subjecti, ad earum imitationem exercitium li­ bertatis divinæ potest simpliciter vocari quidzextrinsecum, sicut dicitur libe­ rum, contingens ac dcfeclibilc. 180. Nec dicas 2°. Si exercitium libertatis nihil reale inferret in actil libero, ergo Deus in illo priori rationis instanti, in quo concipitur intelligent creaturas, tantum haberet realitalis intrinsecae, quantum habet in poste­ riore instanti, in quo concipitur eas velle: sed hoc imprimis est absurdum dicere: deinde sequeretur ex eo, quod Deus ex indifférente potuisset realiter fieri determinatus, et de facto possit velle aliquid de novo, quod ab æterno non voluerat, quin hoc ejus immutabilitatem læderet, cum mutatio secun­ dum nostra principia teneret se tantum ex parte termini extrinseci, quod nemo admittit; ergo. R. T. M. Quia, quamvis nullum hic sit discrimen ex parte entilatis, tamen est ex parte modi, cum cognitio aliter tendat in objectum, quam volitio. N. lam. p. min. Absurdum hoc æstimatur, quia supponitur in liber­ tatis divinæ exercitio nihil plane reale poni; quod falsum est, cum admit­ tatur a nobis mutatio termini : vel quia æquiparatur libertas divina cum creata, quæ ex non volente fit volens, per volitionem distinctam in se physice receptam, quod hic locum habere nequit. 2am. p. D. Sequeretur, quod hæcpossent fieri respective, etsi praecise attendatur ad immutabilitatem C. absolute et quoad se, si spectentur etiam alia N. Ex nostra sententia sequitur, Deum physice non mutandum in propositis casibus, adeoque solam immutabilitatem Dei iisdem non obstare : quominus tamen hæc sequelæ argumenta obtineant, alia impediunt. Si enim Deus in aliquo instanti rcali esset indeterminatus, daretur in eo potentia quædam sine actu ; et si quid de novo vellet, quod antea noluerat, foret in eodem inconstantia, vel igno­ rantia aut malignitas : cum autem nihil istorum Deo tribui possit, et illos casus impossibiles asserere nccesse est, quantumvis ab immutabilitate Dei non excludantur. 181. Ncc dicas 3°. Si libertas Dei formai iter consisteret in connolalionc volilionis Dei aelivæ ad objectum contingens , ergo sequeretur : 1°. Quod ideo Deus libere vult producere mundum , quia producit ; ct ideo producit mundum, quia vult; qui est circulus plane vitiosus. 2°. Quod non haberet denominationem Creatoris et Salvatoris. 3°. Quod tota libertas Dei videatur esse ad producendum vel non producendum, non autem ad volendum vel non volendum. 4°. Denique, quod nullum sit discrimen inter nostram ct Alreolisententiam ab omnibus repudiatam. R. Ad 1. D. Scq. Ideo Deus libere vult producere mundum, quia pro­ ducit; ct ideo producit, quia vult; intclligcndo per primum quod volitio sit principium immediate liberum agendi ad extra, ct per secundum quod actio Dei sil cum plenissima potestate non agendi ad extra, atque sic ut cx utroque ostendatur nihil reale supperaddi subjecto et termino libertatis per exerci- 174 DE DEO UNO. timu liberum , sicut in similibus propositionibus de nostra voluntate quibus dicitur voluntas se determinare ad volendum, quia vult, cl velle, quia placet ipsi, vel illa se determinat ad volendum, excluditur interme­ dium realc, et exprimitur dominium quoddam et modus potestativus C. ila ut per illa inlelligatur, vel quod volitio Dei non sit activa, vel quod actio sit necessaria et non libera, vel quod liberum exercitium debeat aliquid reale superaddere subjecto et termino. A’. Hinc vero patet, nullum hic esse circulum vitiosum, sicut nec in illis propositionibus quispiam eum asserit : Existit actio causæ efficientis, quia causa efficiens operatur; et causa efficiens operatur, quia existit ejus actio. zld 2. .V. Seq. Quia quamvis pariformiter, ratione recti, denominatio Crea­ toris ac Salvatoris possit dici esse ab œlerno, et ratione termini denominatio volentis esse in tempore; simpliciter tamen loquendo hujusmodi denomina­ tiones usurpantur diversimode, cujus usus hanc regulam statuit S. Thomas p. 1. q. 13. a. 7. ad 3. Dicendum quod operatio intellectus et voluntatis est in operante, ideo nomina, quæ significant relationes consequentes actionem intellectus et voluntatis, dicuntur de Deo ab œlerno : quæ vero consequuntur actiones procedentes, secundum modum intelligent! i, ad exteriores effectus, dicuntur de Deo ex tempore, ut Salvator, Creator et hujusmodi. Secundum hanc itaque regulam denominatio libere volentis simpliciter tribuitur Deo ab æterno ; cujus hæc etiam ratio quasi a priori assignari potest, quod Deus ut libere volens non reduplicet in recto objectum aut ejus existentiam vel actualem positionem, quæ in tempore contingit, sed volitionem Dei, quæ ab æterno est, et sic aliquid æternum : cum e contra Deus ut salvans vel creans, quia in recto reduplicat salutem vel positionem in tempore existentem, quæ vel supponit vel formaliter dicit objectum, in recto nihil æternum sed tem­ poraneum reduplicet. Ad3. N. Seq. Licet enim libertas ad producendum in tempore, formaliter sit libertas ad volendum efficaciter ab æterno, cum ipsa productio oriatur ut a principio immediato a divina voluntate, quæ ex se est summa actualitas in actu secundo per modum volilionis; tamen inter efficaciter velle ab æterno et producere in tempore id discriminis statui potest, quud in primo objectum sit physice futurum, attingatur ut sit, et productio ipsa se teneat ex parte obliqui : in secundo autem objectum exercite est actu existens, attin­ gitur respectu quo iit, et actualis productio ingreditur ut forma ad deno­ minationem producentis. Ad 4. A*. Seq. Quia ex dictis constat, Deum juxta nos vere et proprie actum interiorem voluntatis habere non minus, quam habet actum interiorem cognitionis; cum tamen id neget Aureolus, et solum concedat metaphorice actum vuluntalis in Deo, in quantum scilicet ita affligij, punit, benefacit eo modo, quo puniret is qui odio habet, aut benefaceret qui amat. 182. Nec dicas. 4°. Pro priori ad omnem actionem ad extra debet intelligi Deus determinatus ad agendum ; cum intelligibile non sit, aliquam cau­ sam se determinare ad agendum immediate ac formaliter per actionem externam; ergo pro priori ad omnem actionem Deus inlelliiritur efficaciter volens mundum adeoque decretum Dei liberum. Conf. Exercitium libertatis nunquam iit sine aliqua mutatione vel positiva vel negativa ; quæ cum DE PROVIDENTIA DEI NATURALI. 175 juxta nos non teneat se ex parle subjecti, saltem debet esse ex parte termini : sed bens in inultis exercet suam libertatem, ubi nulla plane fit mutatio termini ; uli exempla patent in actibus Dei conditional!» et inefficacibus, in electione hujus potius quam illius finis aut medii, ac in actu positivo quo Deus vult aliquam negationem, vel in libera omissione; ergo. R. .Y. J. Quod dicitur non intelligibile, 'superius ostensum est possibile, et est admittendum ab omnibus, qui Cajet ani sententiam, velle Dei libe­ rum in aliquo contingente intrinseco statuentis, rejiciunt. Praeterea magnae perfectionis in agente est, atque hinc Deo non negandum, quod possit se determinare ad aliquid agendum ad extra, quin se determinet ad intra : agens enim quod nequit extra sealiquid producere, quin seipsum intrinsece determinet, hoc ipso est imperfectum et potentiate, utpote quod prius debet seipsum acluarc ct perficere, quam aclualitatcrn et perfectionem aliis com­ municet. dd Cunf. R. I). M. Nunquam fit sine aliqua in termino mutatione vel physica vel morali C. necessario physica V. Sequitur autem ad libertatis divinæ exercitium mutatio saltem moralis objecti ; cum cni tl Deus ineffica­ citer vult salutem omnium, aut videt Antichrislum salutem consecuturum, si taliter vocetur, illa salus a statu pure possibili transit ad statum futuri sub conditione : similiter quod a Deo assumitur ut medium vel finis, post illam ordinationem vel actus divini connolationem ad illud, moral iter jam alio modo se habet, quam aute illam vel sine illa, propterea quod jam illud ad aliud conducat, aut alia ad illud referantur. Item quoties Deus vult ali­ quam negationem actu, circa eam fit mutatio moralis, quatenus forma ei opposita incipit esse impossibilis ; pura etiam omissio idem præstare posset, siquidem illa locum haberet in Deo, nec repugnaret summae perfectioni divinæ providentiae, quæ ab æterno omnia habet digesta et ordinata, sicque circa res non futuras negative se non habet. Cum enim ex omissione mera sint in humanis varia jura tolli, atque hinc mutatio moralis fieri, idem fieret in præsenti casu : unde palet falsum illud esse quorumdam assertum, quod omnis mutatio moralis fundetur in aliquo novo physico. CAPUT II. DE PROVIDENTIA DEI GENERATAM. ARTICULUS I. AN DETUR IN DEO PROVIDENTIA NATURALIS? 183. Nola. Providentia est ratio ordinis rerum in finem per medid vel naturalia vel supernatural ia, prout est finis; ct dicitur Providentia vel na­ turalis vel supernaturalis : item generalis vel specialis. Praeter atheos, qui cum Deum negarent, omnem quoque inticiabantur rerum naturalium pro­ videntiam, hoc attributo Deum spoliare conati sunt tum gentiles nonnulli -i 176 Philosophi, tum inter Christianos hœretici Mareionita; ac Priscillianislæ, qui vel fato ac necessitati ex sideribus aut aliunde provenienti omnia subjece­ runt, vel casui ac forlnnæ pleraque attribuerunt, vel certe res viles aut mi­ nutas Deo curæ non esse somniarunt. 2 I / ·- t I ‘T • 's · ’ ** bE DEO UNO. 181. Dico J. Res humanæ non subjacent fato. Prob. Fati necessitas vel est inevitabilis ipsi Deo, vol independcns a Deo, vel ab eo dependens : sed nulli ex his possunt subjacere res humanæ; Ium quia universim loquendo per quamcumque earum funditus evertitur libertas humana, qua sublata, ut S. Ave. ep. 213 .(al. 246. n. 2.) inquit, noveris omnes bges atque omnia instituta disciplina, laudes, vituperationes, exhortai iones, terrores, prœmia, supplicia, ceeteraque omnia, quibus humanum genus admi­ nistratur et regitur, penitus labefactari, nihilque in eis omnino justitia’rema­ nere : tum quia specialim ex primo sequitur, Deum nec esse omnipotentem nec liberum; ex secundo, Deum vel non exislcre, vel non esse Creatorem ac Dominum ; ex tertio, siquidem influxus causæ primæ necessitans intelligatur, Deum vel esse legislatorem insipientem vel vindicem iniquum. Conf. cx iis, quibus refutatur fatalis necessitas Genethliacorum ex side­ ribus deducta. Desumuntur autem parlim ex auctoritate Scripture, Jerem. 10.2., Concilii Brachar. I. Cap. 9. ct 10. Patrum, Chhysost. Orat 2*. de Pro­ videntia (opp. t. 2. p. 758. seqq.) Aug. L. 5. de Civ. Dei fere per totum, Leon. I. ep. 93. (al. 15.) Euseb. L. 6. de Præp. Evang. c. 6. ct scq., Boet. L. 4. pros. 6. de Consol.; parlim ex ratione, qua ostenditur nullum esse cœlorum influxum saltem per se et directum in animas humanas ac volun­ tates, aut cumdem libertati maxime inimicum. 185. Dico II. Res humanæ non eveniunt casu fortuito, sed a Deo modera­ tore diriguntur. Prob. l*.p. Ut aliquid respectu causæ, per intellectum ct voluntatem ope­ rantis, dicatur fortuitum ct casuale, non sufficit quod hoc sil contra vel prætcr illius voluntatem, sed requiritur etiam, ut sit præter scientiam vel opinionem operantis; sed nihil prætcr Dei scientiam accidit, cum Deus quaecumque certo cognoscat : quin nec aliquid est prætcr Dei voluntatem,ut declarat S. Aug. L. 3. de Trin. c. 4. his verbis : Nihil fit visibiliter ct sensi­ biliter, qiuxl non de interiore invisibili atque intelligibili aula summi Impe­ ratoris aut jubeatur, aut permittatur, secundum ineffabilem justitiam prœmiorum atque poenarum, gratiarum et retributionum in ista totius crea­ tures amplissima quadam immensaque republica; et ut ostendit ratio crea­ turarum in fieri, esse et conservari a Deo dependentium; ergo. Conf. cx pluribus prædictionibus et prophetiis in S. Scriptura multo ante consignatis ct eventu confirmatis, quæ demonstrant res illas non sciente tantum sed et dirigente Deo, minime autem casu aut fortuna, contigisse. Prob. 2*. p. Sap. 8. 1. dicitur : Attingit a fine ad finem fortiter et disponit omnia suaviter. Job. 34. 13. Quem constituit alium super terram, aut quem posuit super orbem quem fabricatus est. Psal. 148. 8. Ignis, grando, nix, glacies, spiritus procellarum : quæ faciunt verbum ejus. Prov. 16. 33. Sortes mittuntur in sinum, sed a Deo temperantur. Matth. 10. 29. Nonne duo pas­ seres asse veneunt et unus ex illis non cadet super terram sine patre vestro? I DE PKOVihENTIA bfel NATURALI. i*7 reslri aulem capilli capitis omnes numerali sunt. Quid aidcm magis casuale videri potest, quam tempestatis variolas, eventus sortium, passeris lapsus, aut capillus defluus? idipsum ostendit cædcs hominis facta a lignatore pnelcrejus intentionem, Exod. 21. 13. tamen Deo tributa; electio Saulis in regem, dum quiereret asinas perditas, et Joscpbi venditi ac incarcérât i exaltatio, quæ Dei tamen consilio ac dispensatione facta constat. Conf. Agens perfectissimum, quod res omnes producit, eas etiam ad lines suos ordinat ; quia quod perfecte agit, propter finem agere oportet : sed Deus cl est agens perfectissimum, ct omnia producit; ergo. 186. Dico 111. Deus rerum omnium et singularum, etiam vilissimarum, habet curam et providentiam. Prob. 1. Ex Scriptura generalim : Eccles. 5. 5. Ne dederis os tuum, ut peccare facias carnem tuam, nec dicas coram angelo: non est providentia. Sap. 6. 8. Æqualilèr cura est illi de omnibus, c. 12. 13. Aon enim est alius Deus, quam tu, cui cura est de omnibus. Actor. 17. 23. Ipse dat omnibus vilain et inspirationem et omnia : fecitque ex uno omne genus hominum ha­ bitare super universam faciem terree, definiens statuta tempora et terminos habitationis eorum. 1. Petr. 5. 7. Omnem sollicitudinem vestram projicientes in eum, quoniam ipsi cura est de vobis. Spociatim quoad res viliores : Psal. 116. 8. Qui operit ccelum nubibus, et parat terra· pluviam : qui producit in montibus foenum, et herbam servituti hominum : qui dat jumentis escam et pullis corvorum invocantibus eum. Matlh. 6. 26... Respicite volatilia coeli, quoniam non serunt, neque metunt, neque congregant in horrea : et paler rester coelestis pascit illa. Considerate lilia agri quomodo crescunt : non labo­ rant, neque nent. Si autem farnum agri, quod hodie est et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit : quanto magis vos modicae fidei ? Utrique classi adde dicta de malis sive naturae ac poenis, sive culpæ ac peccatis : Amos 3.6. Sierit malum in civitate, quod Dominus non fecerit? Psal. 33. 17. Vultus autem Domini super facientes mala, ut perdat de terra memoriam forum. Psal. 32. 10. Dissipat consilia gentium, reprobat cogitationes popu­ lorum, et reprobat consilia principum. Ad Rom. 9. 22. 23. Sustinuit in multa patientia vasa ira·, apta in interitum, ut ostenderet divitias gloriie sure in vasa misericordia} ; qua ratione, vitiorum nostrorum non esi auctor Deus; sed tamen ordinator est, ut S. Aug. L. imp. de Gen. ad lit. c. B. n. 25. scribit, ct hinc providentiam Dei etiam circa mala asserit. Prob. II. Ex Patribus, qui cx professo hanc controversiam tum contra Philosophos tum contra hœrcticos tractarunt; Tertul. L. 2. cont. Marcion., Lactant. L. de Ira Dei, Chrysost. libris 3. de Provid., A.vibros. L. 1. officio­ rum, Aug. L. 5. de Civ. Dei, Salvianus Libris de gubernatione Dei, Nemesius dc natura hominis et Philosophia , Theodoretus Sermonibus decem de Provid. et L. 6. de Græcor. allectionibus, etc. Patrum rationes sunt : P Ex intimo naluræ sensu, qui facit, ut patrato crimine Deum timeamus vindicem, et in angustiis auxilium ejus subito invocemus; Tertul. in Apolog. c. 17., Cypr. L. dcidol. vanit. n. 9. Nemes. L. de nat. hom. c. 44. 2‘ Ex rerum creatarum indigentia ; Atiiexag. L. de resurr. mori. n. 5. Ctril, Alex. L. 9. in Joan. (opp. t. 4. p. 793. D.), Aug. L. 4. de Genes, ad lit, c. 12. n. 22. Prosper Carm. dc Provid. v. 154. seqq. n. p. 1. 1-2 1 iK UE UEO UXO* 3* Ex parle Dei depromitur; et quidem 1. ex ipso nomine ac conceptu divinitatis; Tertitx. L. 2. cont. Mare. c. 21., Lactant. L. dc ira c. t. cl9. 2. ex singulis Dei perfectionibus, Dei scientia, omnipotentia, bonitate et justitia; Salvi an. L. 2. dc guborn., Ambuos. L. 2. de oflic. c. 13., Greg. L. 21. mor. c. it. (ai. 2®. n. 16.), Fulgent, 1.. de lid. ad Petrum , c. 3. 3. cx proci­ dentia? cum Dei perfectionibus convenientia. Sed neque dedecere Deum minimorum providentiam, quod aliqui objicie­ bant, probant Patres ex triplici capite; nempe, quia ex rebus vilibus nihil vilitatis contrahit, minima etiam creavit, et in his seque ac magnis mira­ bilis est. Γ® ostendit Ai mes, ibid, sic scribens: .lut obsuperbiam Deus impe­ rium cl gubernationem rerum singularum despicit (quod dictu absurdissimum est) aut, sicut ipsi loquuntur, quod inquinationem decitet. Quod si radii solares rim habent attrahendi humorem omnem , negant inquinari solem, ejusque radios, cum ca no lucem inferunt, sed integros ct ab omni sorde puros manere dicunt : quomodo Deum rebus humanis profanari existimant? Hoc argumentum a comparatione solis ductum etiam Anast. Synaita L. 2. de rectis lid. dogm. urget. 2um Cyrill. Alex. L. 1. 5. Thes. (opp. t. 5. p. 151. A.) Superbite certe vitium Deo injicere conamini, cum dicatis, non esse decens, ut minimarum rerum creator sit. Ipse autem omnium creator est etiam minimo­ rum, ct omnibus procidet. 3um Aug. L. 11. de Civ. c. 22. Deus ita artifex esi magnus in magnis, ut minor non sit in parvis : quæ parva sunt, non sua granditate, qua? nulla est, sed artificis sapientia metienda sunt. V. Petavitm, de Deo L. 8. c. 2. 3 ct 4. nt 4 187. Obj. I. Providentia est 1°. virtus composita, cum pertineat ad intel­ lectum ct voluntatem; 2°. pars prudentiae; 3°. est temporalis, utpole res temporales respiciens: sed nec quid compositum potest esse in Deo tanquam ente simplicissimo; neque prudentia, ulpote quæ dicit inquisitionem medio­ rum ct consultationem; neque quid temporale, cum omne, quod in Deo est, aeternum sit ; ergo. II. Jd P™, p. D. M. Providentia est virtus composita compositione mera rationis C. compositione reali .V. Intellectus et voluntas in Deo sunt idem; ideoque compositio, ex respectu ad intellectum et voluntatem resultans, simplicitatem ncc in providentia nec in Deo tollit. Ad 2,m. p. D. M. Est pars prudentiae, prout haec importat perfectionem, cl ordinationem rerum ad tinein C. prout imperfectionem in subjectis creatis dicit, cujusmodi sunt consultatio, inquisitio mediorum, sollicitudo et labor in excqucndo .V. .•Id 3“". p. D. J/. Providentia est temporalis secundum exacutionem C. secundum ordinationem .V. Deus enim ab aeterno cuncta sapienter ordi­ navit, quae in tempore exequitur. Inst. 1. Juxta S. Aig. in Enchir. c. 17. Melius est qucedam nescire, quam scire: sed quod melius est, Deo est tribuendum ; ergo et quorumdam ne­ scientia Deo tribui debet, et consequenter eorum providentia negari. Conf. Nec entia necessaria ncc libera indigent Dei gubernatione; quia illa sunt determinata ad unum, hæc vero sibi ipsis ac voluntati propria» sunt relicta; ergo providentiæ divinæ non subduntur. R. D. M. Quædam nescire melius est creaturis C. Deo est melius et per Ι»Ε PKOVIUE.NTIA ΠΕΙ .NATURALI. 179 sc.V. Iu quantum per cognitionem rerum vilium impedimur a considera­ tione meliorum, cum non possimus mulla simul intelligere; aut in quantum cogitatio malorum pervertit subinde voluntatem nostram in malum; cate­ nas respectu hominum melius est vilia et mala nescire: sed cum Deus uno intuitu omnia videat, nec ejus voluntas flecti ad malum possit, hoc dictum in Deo locum non habet. .Id Conf. R. v. d. Cum enim ncc causae necessariæ ex natura, nccjiberæ cx voluntate ita agant, ut inde excludatur Dei concursus cl causalitas ; etiam ejus providentia abesse non potest: pricscrlim quod, sicut Deus omnes effe­ ctus ordinavit abælerno, sic etiam exequatur in tempore. Inst. 2. Apostolus 1. ad Cor. 9. ait : Xumquidde bobus cura esi Deo? et D. TiioM.p. 1. q. 23. a. 7. in 0. Licet Deus sciat numerum omnium individuorum, non tamen numerus vel boum vel culicum vel aliquorum hujusmodi est per se praordinatus a Deo; ergo de rebus vilioribus saltem non datur provi­ dentia. R. D. d. ct explico textum Apostoli : Deo non est cura præcipua de bobus, aut specialis, qualis dc hominibus C. nulla, aut absolute Deo cura non est deIrobus .V.S. Paulus hic loci declarat, licitum sibi fuisse, accipere a Corin­ thiis victum et alimoniam, tanquam justum laboris sui in prædicando et ministrando debitumque stipendium; idque probat exemplo vinitoris et pastoris, qui de vineæ fructu bibunt et dc lacte gregis manducant ; in cujus confirmationem adducit praeceptum Deutor. 23. datum : .Von allit/abis os bovi trituranti; atque hujus sensum praecipuum negat esse dc jumentis, sed vult inlclligi dc ministris, qui laborant ct triturant in arca Domini; quia homi­ nes longe magis ct specialius curat Deus, quam boves. Explico etiam textum S. Tuomæ: Numerus rerum hujusmodi non est prae­ ordinatus per sc seu propter se ct principaliter C. simpliciter non est praeor­ dinatus, etneqiiidem minus principaliter propter aliud .V. S. Doctor se ipsum exponit tum hic tum q. a. de Verit. art. 3. Sciendum, quod aliquid provi­ deri dicitur dupliciter, uno modo propter se, et alio modo propter alia : sicut in domo propter se providentur ea, in quibus essentialiter consistit bonum domus, sicut /ilii, possessiones et hujusmodi; alia vero providentur ad horum utilitatem, ut vasa, animalia ct hujusmodi ; ct similiter in universo illa propter se providentur, in quibus essentialiter consistit perfectio universi ; et hæc perpetuitatem habent, sicut ct universum perpetuum est. Quæ vero perpe­ tua non sunt, non providentur nisi propter alium ; ct ideo substantiœ spiri­ tuales et corpora cælestia , quæ sunt perpetua et secundum speciem et secun­ dum individuum, sunt propter se ct in specie et in individuo provisa : sed corruptibilia perpetuitatem non possunt habere nisi in specie; unde species ipsœ sunt provisæ propter se, sed individua eorum non sunt provisa, nisi propter perpetuum esse, speciei conservandum. Inst. 3. Juxta S. Thom. 1. c. art. 2. aequalis est ambitus causalitatis et pro­ videntia?: sed peccata non pertinent ad sphaeram causalitatis divinae; ergo ncc ad providentiam. Conf. Axioma osta Nemesio, Theodoreto ac Damasceno usurpatum : quæ sunl in nubis, non osse a providentia; ergo liberte etiam actiones subtrahun­ tur divinæ prox identiæ. R. D. M. [equalises! ambitus causalitatis et providentiæ, hoc sensu,quod λ t- ·Λ- ί ίΊ 4. ΤΊ - 1 - / 180 DE DEU UNU. quæeumque causantur ab agente, per ejus etiam providenliam ordineiilür C. quod quæcumquc per providentiam ordinantur etiam ab eodem causenlur’, nisi forsan catisalilas sumatur pro permissione A’. duntaxat ibid, clin corpore articuli et in resp. ad 2. docuit S. Doctor, minime autem 2un, sed potius cum S. Avo. sensit, qui L. imp. de Genes, ad lit. c. n. 25. ait: Quadam et facit Deus et ordinat : quadam vero tantum ordinat. Ad Conf. R. /). .1. Axioma est: quæ sunt in nobis, non esse a providentia; quatenus actiones nobis libera nec sunt totaliter a divina providentia, scu ab ea sola, nec ab ea necessitatem capiunt C. quatenus providenti^ plane subtrahuntur, nec ab ea saltem ordinantur .V. Exceptionem priorem addit Damasc. L. 2. defid.c. 29. scribens: Ea, qua in nobis sunt, non procidentia solum sunt, sed et liberœ potestatis nostrer ac arbitrii; alteram ad alium Damasceni locum ex Dial. cont. Munich. desumptum adjungit S. Tn. L. 3. cont. Gent. c. 90. n. 6. inquiens: ut intclliijantur ea, qua sunt in nobis, divi­ na determinationi non esse subjecta, quasi ab ea necessitatem accipientia. Alterutram expositionem insinuant .Nemes. L. de nat. hom. c. 10. et Theodo­ rei. L. 5. de Provid. 188. Obj. II. Si qua Deo foret providentia, ea esset omniperfecla: sed quæ in mundo est providentia : non est omniperfecla , nam 1°. non est sapiens, cum sinat mundum tantis ac tam variis conculi molibus : 2°. non est bona, cum non excludat mala et defectus tum natura tum libertatis: 3°. non est justa, cum patiatur justos aflligi, impios Jætari et fortuna florere; ergo. R. 5. min. Quoad luro, sapientiam Dei probant hi ipsi motus et perturba­ tiones, ex quorum effectibus mirabilia ejus consilia sæpe nobis manifestan­ tur; si vero nobis non pateant, non ideo negare fas est ; cum altitudo sit divitiarum sapientiae et scientiae Dei, incomprehensibilia judicia et investi­ gabiles viæ ejus. Quoad 2°“, quare mala Deus patiatur esse, cum bonussit, respondet Prosper in Cann. de Provid. v. 121-111. quia, quod uni malum, alteri bonum est; unde cum Deus lanquam Provisor universalis respiciat ad bonum lotius, nc hoc impediatur, permittit defectum aliquem in particularibus. Cæterum quam apte in universo mala bonis permixta sint, explicant Patres exemplis picture, musicæ, ovationis, ubi sunt contraposita ; corporis, ubi sunt recessus accmiuentiæ, magnitudines et parvitates ; terra, ubi montes et valles etc. SpeciaLim vero Deus peccata permittit, nc libertas hominis destruatur, sine qua meritum bonorum operum non eluceret ; et ut potentiam suam ac bonitatem Deus demonstret, dum bene de malo facit, ut S. Aug. L. 11. de Civ. c. 18. el in Enchir. c. 11. ostendit. Quoad 3“®, justitiam Dei in his vindicant Ambros. Offic. L. 1. c. 12., Ave. de civit. Dei L. I. c. 8.. Greg. M. moral. L. 11. c.23. 21. (al. 51.52). Tiieodoret. et alii, apud Pctav. de DeoL. 8. c. 5. rationes plures istius permissionis proferentes. Sufficere interim possunt: ut justi a levibus quibusdam noxis purgentur, tentalionibus exerceantur, proficiant el probentur: ut iidem patientiae, humilitatis aliarumquc virtutum materiam habeant, et admo­ neantur præsentia contemnere, vitam meliorem expectare: ut impiorum, si quæ bona fecerint, merita pramiis temporalibus compensentur : ut his DE PROVIDENTIA DEI SL'PERNATUIiaLI. 181 bonis, quasi illecebris, eosdem ad æternam felicitatem Deus alliciat, ant tanquam mediis instruat, quibus salutem suam mercari queant. Inst. Providentia divina vel est generalis, vel particularis : non Γ,,η. quia sic non esset providentia singulorum : non 2",n. quia si in singulis spectatur bonum privatum concordare cum bono totius, sufficit providentia genera­ lis; si autem non concordat cum bono lotius, providentia particularis est inefficax. Conf. Sicut Regi magis convenit, rerum inferiorum curam com­ mittere ministris, quam id negotium per se gerere; sic et Deo id convenit ; imo hanc providentiam videtur Deus commisisse angelis , quorum legationes in Scriptura leguntur, et nomen est Spirituum administratoriorum ; ergo providentia non in Deo sed in angelis residet. 11. Providentia divina generalis æque ac particularis est tam quoad sub­ jecta quam quoad fines subjectorum; quia omnium in genere et singulorum in specie curam gerit, atque ad fines proprios ordinat : si tamen finis et bonum particulare stare nequeant cum bono communi, ita præfcrt bonum commune, ut simul amet particulare, et vel non nisi permissive se habeat ad ejus malum, vel solum voluntate consequente malum velit. Ad Conf. R. quoad lum. .V. .4. Non enim dominii et potestatis argumentum est, quod Reges per constitutos a se Vicarios remotas regant provincias, et munia exerceant, sed impolentiæ potius ac limitationis testimonium; cum ncc ubique praesto esse, nec omnia simul saltem praestare queant : e contra Deus, qui est omnipotens, sapientissimus et immensus, propria potestate disponit et agit omnia. Quoad 2um. D. A. Videtur hanc provinciam provi­ dentia} commisisse angelis quoad ordinationem Ύ. quoad execulionem Subd. vel ex necessitate aut virium defectu, vel illis solis rem perficiendam cedendo N. ad ostendendam dominationis suæ magnificentiam et cum ac in angelis, sicut in reliquis omnibus creaturis, omnia simul agendo C. ARTICULUS II. AN IN DEO DETUR PROVIDENTIA SUPERNATURALIS? 189. Nota I. Cum providentia supernaturalis dicatur a fine ac mediis, quæ naturam superant; finis autem supernaturalis hominis sit æterna salus seu bcatiludo, el media huic fini proporlionala sint gratiæ ac dona supernaturalia : hinc quæslio ad statum naturæ lapsæ restricta profertur his verbis : An Deus habeat voluntatem salvandi omnes homines, camque seriam, h. e. talem, qua non tantum exoptet ac intendat omnium salutem, sed el ad hanc consequendam praeparaverit omnibus ac singulis media divinæ gratiæ sufficientia? Non autem quaeritur de voluntate absoluta et efficaci ac conse­ quente; cum certum sit, multos non salvari : nec de voluntate externa et melaphorica seu signi; cum aliunde certum sit Deum prohibere omnibus malum, ac pracipcre tum bonum tum consecutionem æternæ salutis : nec de voluntate antecedente simplicis complacent iœ ; cum hic affectus respiciat duntaxat salutem possibilem, et quamvis in Deo sit necessarius, tamen con­ cipitur ul sterilis et otiosus, cum vi illius præcise nullum medium applice­ tur ad obtinendum objectum volitum: nec de voluntate simplicis desiderii; quia quatenus hæc quidem activa est mediorum, sed nec efficacium, nec ·. '-i 183 DE DEO UNO, DE PROVIDENTIA DEI SUPER NATURALI, etiam relative sufficientium ab adversariis admittitur; sed do voluntate antecedente et condilionata, vera et propria beneplaciti, seria et activa me­ diorum relative etiam sufficientium. tum inipsoest, salvandi omnes homines explicat, rejicit tanquam qure neque vrris gratia· defensoribus unquam placuit, sed graviter improbata est, neque verbis Apostdlicis congruat, sed ab errantibus introducta, ct pertinaciter defensa fuit. Jaxsenii doctrina L. 3. c. 17. 29. 21. hæc est: 1°. admittit in Deo volunta­ tem antecedentem salvandi omnes homines, sed hos secundum se conside­ rando, et abstrahendo ab illorum peccato, seu ante illorum lapsum praevisum. 2°. Eamdem voluntatem statuit actuosam, utpote ex qua primorum hominum gratia sufficiens, aliaque media procurandae saluti necessaria profluxerint. 3®. Considerando autem homines cum peccato et post eorum lapsum , antecedentem voluntatem statuit in sola praecisione mentis, et nuda quadam velleitate nihil omnino operante, ct quam etiarn Deus habeat erga angelos et homines damnatos. 4°. Hanc tamen voluntatem illusoriam, otiosam, ac peni­ tus sterilem esse negat ; tum quia paratus est etiamnum conferre omnibus, quam ante peccatum homini conferebat, gratiam, si voluntatem ejus usui sufficientem reperiret : tum quia tribuit quidquid creaturae rationali a se condit® ad audiendam sequendamque vocem suam necessarium fuit. Ex quo constat errorem Jansenu in eo versari, quod auxilia gratiæ, quæ Deus ex voluntate antecedente reprobis dat, vel dare paratus est, non sint relative, suf­ ficientia, nec voluntati vires vere sufficientes praestent, ut oppositam actua­ lem concupiscentiam hic ct nunc prementem superare possint. 3*. Est Theologorum , qui, quamvis gratias relative sufficientes omnibus, eliam praedestinatis, concedi doceant, tamen in modo loquendi circa voluntatem Dei salvandi omnes, discrepant a sententia communi. Huc spe­ ctant: 1°. Qui nullam aliam admittunt omnium salvandorum in Deo voluntalem, qnamsqpn; cum enim solam illam voluntatem dicant beneplaciti, qu® efficax est ct finem consequitur, mulli autem non salventur : respectu reproborum voluntatem beneplaciti, seu simpliciter talem in Deo negant. 2°. Qui voluntatem hanc negant esse in Deo actualiter et formaliter, licet concedant adesse virlualiter et eminenter ; quia hic actus : Volo omnes salvos fieri, secundum propriam formam non reperitur : in Deo tamen realilerest fons bonitatis ac misericordi®, vi cujus media generalia contulit, et humano generi proposuit, quibus ad salutem perduci queat. 3°. Qui volun­ tatem hanc explicant per solum amorem complacentiœ circa salutem om­ nium non solum ut possibilem, sed et ut futuram, nempe conditionate; simul tamen adjungunt huic complacenti® simplici actum in Deo alium, vi cujus ad extra operatur, quæ ad salutem conducunt. 4U. Qui antecedentem, veram ac seriam beneplaciti voluntatem admittunt ; sed eam sic explicant, ut non versetur circa salutem ipsam, sed tantum circa salutem antecedentia, auxi­ lia nempe grati® vere sufficientia. 182 190. Nota II. Præter eos, qui recto et catholice de hac quæstione sentiunt, tres classes Auctorum distinguere oportet. i*. Est H.eretjcorim, qui voluntatem in Deo salvandi homines quidem admittunt, sed adjunctis simul erroribus; uti Origenistie, quos quidam com­ pellarunt Misericordes, eo quod dicerent vel ipsos damnatos, vel omnes vel plures certe sub diem judicii esse salvandos, ul L. 21. de Civ. c. 17. scq. S. Aug. referi. Pelagiani vero et Semipelagian i errabant : Primo, quod affir­ marent Deum velle indiscrete, et indifferenter seu aequaliter omnes homines salvos fieri, ita ut peculiari affectu non magis velit salutem prædcstinalorum, quam reproborum ; constat ex ep. Prosperi ad Aug. n. 4. et ex Fulgent L. de Ineam. etGrat. (al. ep. 17.) c. 29. Secundo, quod ita docerent, Deum omnes velle salvos tieri, si ipsi velint, ut hanc hominum voluntatem salutis, non divinæ gratiæ auxilio, sed solis natura· viribus adseriberent; constat exep. Hilarii ad Aug. n. 2. et ex Aug. L. 4.adv. Julian, c. 8. n. 42. Tertio,quod idem dicerent de salute infantium dependentor ab eorum voluntate conditionate futura, quam nempe habituri a Deo praevidebantur, si ad pleniorem ætatem pervenissent ; constat ex ep. cit. Prosperi n. 5. et ex ep. 105. (al. 194. c. 8. n. 35. seq.) S. Aug. ad Sixtum. Quarto, quod statuerint Deum ita homines, si ipsi velint, velle salvos, ut una ex parte non possit eos salvare, nisi homi­ nes propriis viribus salutem peterent, quaererent et pulsarent : ex altera autem parte debeat eos salvare, si praevideat bene operaturos; quandoqui­ dem opera naturalia respective ad gratiam, et opera ex gratia facta respe­ ctive ad salutem ponebantur tanquam certa lex, mensura ac regula, qua Deus infallibiliter moveretur ad gratiam vel salutem tribuendam; constat rursus ex Aug. ep. 105. (al. 194. c. 2. 3.) ad Sixtum, et Prospero in Carm. de Ingra­ tis L. 2. c. 10. 2J. Rursus est H.ereticorum, voluntatem divinam salvandi omnes negan­ tium. Ad hanc referuntur imprimis Prcedestinatiani, quorum iste inter alios enor erat, Deum non velle salvare, nisi solos electos : Calvinus passim, toto opere deætema Dei praedestinatione, docet Deum nolle omnes salvos fieri, sed solos electos ; cum vero non satis sibi constaret, jamque illam volun­ tatem, qua Deus non vult salvare omnes, diceret priorem prævisione peccati originalis, jam vero ista prævisione posteriorem; ortæ sunt inter Calrinianos sect® bin®, quarum una diceret jam, ante lapsum primi hominis praevisum, a Deo aliquos ad salutem, alios ad interitum destinatos; unde Antelapsarii dicebantur : altera vero Postlapsariorum dicta doceret duplicem hanc de­ stinationem post lapsum praevisum evenisse ; quæ quidem pars maxime per Dordracenam Synodum confirmata, nunc inter Calvinianos plerosqiie inva­ luit. Demum Jansenius L. 10. de grat. Christi c. 2. sic ait : Aon potest statui voluntas generalis, (pia Deus omnes homines in damnatione primi peccati posi­ tos velit salvos fieri, et er (pia voluntate generali remedia et auxilia sufficientia sint omnibusprœparata. Huic declarationi jam L. 3. c. 20. praemiserat illorum Apostoli verborum: Deus vult omnes homines salvos fieri etc., diversas Augu­ st ini expositiones; illam vero,quæ hæc verba de generali voluntate Dei, quan- 191. Dicol. Deus voluntate antecedente, vora et propria, sincera ac seria vult salvos fieri non tantum prœdestinatos, sed etiam alios quosdam. Est dc fide, et definitum tum in Conciliis Arelatensi, Moguntino, Carlsiaco, Tullcnsi ct Valentino contra Prædcstinatianos ; tum ex condemnatione pro­ positionis quintæ Janscnii. Probatur I. ex Scriptura. Joan. G. 39. dicitur : Ilœcest voluntas ejus, qui misit me, Patris, ut omne quod dedit mihi non perdam ex eo,... ut omnis, r.v» L 184 DE DEO UNO. qui videt Filium, et credit in eum, habeat vitam œternam. Joan. 17. 12, subjungitur: (Misti mihi, custodivi; et nemo ex eis periit, nisi filius perditionis, scilicet Judas, Ex his sic arguitur ; Veraci sincera in Deo voluntas fuit salvandi cos, quos Pater Eilio tradidit, ut salvi forent : sed inter eos, quos Filio Pater tradidit, fuit aliquis non praedestinatus, nempe Judas ; ergo vera et sincera in Deo voluntas fuit salvandi aliquem non prae­ destinatum; ergo non solos prædestinatos Deus vult salvos fieri. Huic argumento suffragantur Chrysost. in Joann, hum. 4ΰ. η. 2. Tueopilyl. in c. 6. Joann, v. 37. et in c. 17. v. 12. Cyril. Ai.exandr. in. Joann, c. G. v. 37. qui, cum dicant Judam fuisse Christo datum, et tamen fuisse filium per­ ditionis, falsitalis damnant Jansenistarum versionem Montensem, qua loco vocabuli nisi substituerunt το sed ; ut sensus fiat ; nemo ex iis, quos dedisti mihi, periit, sed tantum filius perditionis. Cunf. 1. ad Thess. 3. 9. dicitur : Aon posuit nos Deus in iram, sed in acquisitionem salutis per D. N. J. C., gui mortuus est pro nobis; quibus verbis manifeste ostendit Paulus voluntatem veram et sinceram Dei salvandi omnes Thessalonicenses : sed nullum est fundamentum dicendi, omnes Thessalonicenses fuisse prædestinatos ; ergo. Prob. II. ex Ratione. Deus vult sincere salutem omnium illorum, quos adoptat in filios, et regni sui hæredes constituit; quia ex terminis implicat aliquem constituere regni cœlestis hæredem, ct non velle sincere ejus salu­ tem : sed de fide est, quod Deus prater prædestinatos etiam alios adoptet in filios, et regni sui hæredes constituat; quia in re ipsa aliqui reprobi justi­ ficantur, ut patet ex Trid. Sess. G. Can. 17. dicente : Si quis justificationis gratiam nonnisi prœdest inat is ad vitam contingere dixerit, anathema sit; quod autem, qui justificantur, fiant filii Dei adoptivi, et hæredes cœlestis regni constituantur, liquet ex eod. Sess. ead. ubi c. 4. dicitur, quod justifi­ catio sil translatio in statum gratiœ adoptionis filiorum Dei; et c. 7., quod in justificatione homo ex injusto fiat justus, el ex inimico amicus, ul sit lueres secundum spem vitee œternœ; ergo Deus vult sincere salutem etiam aliorum præter prædestinatos. Conf. ex morte Christi pro salute etiam alio­ rum quam praedestinatorum. 192. Dico II. Deus eadem voluntate vult omnes homines, nullo excepto, salvos Geri. Hæc assertio, si non est de fide, ut tamen argumenta referenda cuilibet facile persuadebunt, est saltem fidei proxima, atque ita certa, ut prater publicam atque expressam Ecclesiæ declarationem nihil desit, quo­ minus fidei certitudinem habeat. Prob. I. ex Scriptura. 1. ad Tim.2. 1... ait Apost. Obsecro igitur primum omnium fieri obsecrationes, orationes , postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus : pro regibus et omnibus gui in sublimitate sunt, ut quie­ tam et tranquillam vitam agamus in omni pietate el castitate. Hoc enim bonum est et acceptum coram Salvatore nostro Deo, gui omnes homines vult salvos f debet dici serio velle omnium salutem, vel saltem non rccle dicitur habere specialem et majorem allectum homines salvandi, quam damnandi ; præscrliiu cum alias etiam dici posset serio velle salutem dæmonum et damnatorum. II. Tr.Supp. Ani. Quia voluntas puniendi homines proprie non est ante­ cedens, cum necessario præsupponat culpam non minus ac ipsa.pœna; et A'. Cous. Disparitas est, quia Deus salutem hominum ita'vult conditionato$ ut clinm conditionem seu opera bona fieri desideret, et ad ea det auxilia: e con­ tra punitionem sic vult, ut ejus conditionem seu opera mala nullo modo desi­ deret, sed potius illa prohibeat, ct per comminationem pœnarum homines ab illis deterreat. Ad id quod additum est de dccmonibus ac damnatis, dis­ crimen est, quod Deus tantum habeat allectum aliquem complacentiae circa salutem dæmonum, et damnatorum ut possibilem, non autem voluntatem beneplaciti actuosam ; unde nec circa eorum salutem aliquid operatur, utpote cujus illi incapaces sunt tanquam in termino constituti et obfirmati in malo, et quæ non jam amplius rationem habet boni appetibilis, quia non est consentanea divinæ justitiae : contraria omnia reponuntur in salute viatorum et voluntate tum ad illam tendente tum media sufficientia pro­ vidente. ARTICULUS III. AN’ EADEM PROVIDENTIA SUPERNATE’RALIS PERTINEAT AD INFANTES SINE BAPTISMO M0R1ENTES? 196. Movetur controversia præserlim de infantibus illis, quibus, sive in utero materno vi solius naturæ mol ientibus, sive in lucem editis, nulla hu­ mana diligentia baptismus applicari posse videtur. Circa hanc non minus varia est tum errantium tum opinantium classis. la. Est eorum qui negant dari in Deo voluntatem etiam antecedentem salvandi hos parvulos; sive quod universim voluntatem illam generalem cum haereticis inficientur; sive quod hanc restringant ad adultos; sive quod eam quidem concedant circa salutem in se spectatam, non autem ut consideratam in circumstantiis divinorum attributorum, vi quorum nempe contendunt Deum velle salutem quibusdam infantibus ad misericord iæ suæ ostensionem, aliis eam nolle ad justitiam suam manifestandam. 2S. Eorum qui voluntatem Dei antecedentem salvandi omnes parvulos hac tantum ratione admittunt, quatenus Deus paravit et in Ecclesia posuit baptismum seu medium salutis prô parvulis ; quin tamen serio voluerit applicari baptismum, aut sufficienter de mediis providerit quibus applicari queat baptismus. 3a. Eorum qui etiam hanc in Deo volun­ tatem applicationis ct sufficientem provisionem statuunt, eam tamen dicunt dependere a. causis naturalibus et necessariis; quatenus Deus serio vult ap­ plicari baptismum, nisi vel ubi non obstat cursus naturalis causarum secun­ darum, propter quem vel infans prius moritur, vel alii impediuntur quo­ minus succurrant. 4a. Denique est eorum qui eamdem voluntatem dicunt dependere a voluntate aliena seu causis liberis. Volunt hi etiam, positis rebus ut nunc sunt, ct supposito causarum naturalium cursu divinitus constituto, nullum ev parvulis, qui pereunt, esse qui non potuerit ad bapti­ smum pervenire, nisi obstitisset, vel si posita fuisset aliqua actio causarum liberarum. Porro inter eosdem nonnullum est discrimen; aliqui enim pro 191) DR DEO UXO. cams liberis, a quarum voluntate parvulorum salus dependeat, assignant duntaxat parentes, cosque omnes quibus proxime cura parvulorum commissa est ; alii etiam adultos alios quoscumque : similiter quidam pro actione quæ ponenda vel omittenda est, designant orationem vel carentium orationis pro parvulis; alii opus quodeumque supernaturale vel etiam rectum usum liber­ tatis. aut quamcumque culpam moralem, etiam negligentiæ vel iinprudentiæ. 197. Dieu I. Deus voluntate vera antecedente vult salutem etiam infantium omnium. Prob. Deus vult omnes homines salvos fieri : sed in hac voluntate inclu­ duntur etiam parvuli ; tum quia nulla est ratio excludendi parvulos ab illa propositione universali ; tum quia ex sententia S. Aug. in illa omnino inclu­ duntur, qui L. 4. cont. Julian, c. 8. n. 12. ait : Numquid (parvuli) homines non sunt, ut non pertineant ad id quod dictum est, vult omnes homines salvos fieri? ergo. Conf. Deus vult eos fieri salvos pro quibus Christus est mortuus : sed Christus etiam pro parvulis omnibus est mortuus; ut palet, si invertatur argumentum S. Pauli, quod proponit 2. ad Cor. 5. 1-4. tinus pro omnibus mortuus est, ergo omnes mortui sunt : tum ex testimonio S. Alg. qui L. 1. de remiss, pecu. c. 18. n. 23. inquit : Sine ista ergo regeneratione salvos in æternum posse parvulos fieri, quis audeat affirmare? tanquam non pro eis mortuus sit Christus; ergo. 198. Nec dicas 1°. Apostolus non præcisc dicit : vult omnes homines sal­ vos fieri; sed continuo adjungit: et ad agnitionem veritatis venire; CJgo sicut pustremum non extenditur ad omnes infantes, cum mulli moriantur ante rationis usum; ita nec prius extendendum est. 2°. S. Aug. in ep. 107. (al. 217. n. 19.) sic ait : Multi salvi non fiunt, non quia ipsi, sed quia Deus non vult; quod sine ulla caligine manifestatur in parvulis. 3°. S. Prosp. in resp. ad 4. object. Vincent, ait : Insanum omnino et contra rationem est dicere, volun­ tatem Dei ex Dei voluntate non fieri : sed si Deus haberet voluntatem sal­ vandi par vulos antecedentem, et tamen postea non salvaret, Dei voluntate consequenti hoc eveniret; ergo. Ad lum. R. D. Ad parvulos non extenditur secundum, si per agnitionem veritatis intelligatur regnum Dei .V. Si intelligatur fides subd. si intelligatur fides habitualis .V. actualis C. S. Aug. sæpc ait, credere habitu, esse venire in veritatis agnitionem , unde cum Deus intendat parvulis baptismum, ubi habitus supcrnaturales infunduntur, et vitam æternam, quæ stat in visione Dei, hoc ipso xult eos venire ad agnitionem veritatis. Deinde .V. Cons. Quia quam vis secundum non extendatur ad parvulos, qui accepto baptismo moriun­ tur ante usum rationis; tamen, quia isti salvantur, omnino ad eos extenditur primum : ergo similiter ad alios , qui moriuntur ante baptismum, extendi potest. Præterea disparitas est, quia parvuli sunt capaces consequendæ salutis etiam ante usum rationis per regenerationis Sacramentum; non autem hac ætale capaces sunt veniendi ad agnitionem veritatis actualem : unde palet, quod juxta diversitatem capacitatis subjectorum proportionate accipi debeat Apostoli sententia. Ad 2"“. R. C. 1*“. /’· .1. Cum enim parvuli non sint capaces volendi aut I DE PROVIDENTIA SUPERNATURAL! ERGA INFANTES. 107 nolendi, non quia ipsi nolunt, salvi non fiunt. 2*m. p. I). Multi parvulorum salvi non Hunt, quia Deus non vult voluntate antecedente N. quia non vult voluntate consequente C. Ad 3“'“. I), M. Insanum est dicere, Dei voluntatem absolutam et conse­ quentem non fieri ex voluntate Dei C. voluntatem conditionatam et antece­ dentem subd. non fieri ex voluntate Dei, quæ ipsa non ponat conditionem a qua prior dependebat C. non fieri ex voluntate Dei, quæ tantum sequitur ad conditionem aliunde non positam a qua prior dependebat .V. 199. Dico II. ileus etiam antecedente voluntate vult infantibus omnibus applicari baptismum, seu de mediis proxime vel remote sufficientibus pro­ vidit, queis infantibus queat applicari baptismus. Prob. Qui serio vult finem, necessario etiam, quantum est ex se,debet velle medium absolute necessarium ad finem consequendum ; quia seria voluntas hic sumitur pro sincera et actuosa, non autem pro inerti ct otiosa, quæ est mera velleitas : sed Deus serio vult salutem parvulorum, et ad hunc finem consequendum applicatio baptismi est medium absolute necessarium, quia hic supponitur Deum non aliter velle parvulorum salutem quam per baptismum ; ergo. Conf. Juxta S. Prosp. L. 2. de voc. Gent. c. 12. Christus est salvator omnium hominum, qui dat omnibus, unde salvari possint, et in resp. ad P”. obj. Vincent. Deuspræcipit omnibus Christi passionem applicari ; ergo cum parvuli per solum baptismum salvari possint et iis passio Christi applicari, Deus vult etiam ut applicetur baptismus. 200. Nec dicas 1°. Mercator projiciens merces ob timorem naufragii, nullum medium adhibet ad illas servandas, et tamen serio ac ardenter desi­ derat conservationem; ergo seria intentio salutis parvulorum in Deo potest etiam stare sine provisione mediorum sufficientium, queis baptismus appli­ cetur. 2°. Seria voluntas Dei salvandi parvulos satis defenditur, si ostendatur mors parvuli spiritualis esse mere permissa a Deo eique involuntaria : sed dum dicitur a Deo baptismum in Ecclesia esse pro omnibus institutum, applicationem tamen impediri v. g. a causis naturalibus, quas Deus ob fines alliores non vult invertere, illud ostenditur ; ergo. 3°. Potest eadem volun­ tas seria recte salvari per sufficientiam Adamo datam ad perseverantiam in justitia originali ; ergo non requiritur ut de facto Deus omnibus parvulis provideat de his mediis. Ad lunl. R. .V. Cons. Disparitas est, quia mercatori supponitur nullum adesse medium ad servandas merces; ergo sincera voluntati ejus non obstat quod nullum adhibeat : constat autem Deo prasto esse media sufficientia. Hinc etiam invertitur argumentum : si mercator haberet medium ad merces ser­ vandas sufficiens, nec tamen adhiberet, mercium conservationem serio velle negaretur ; ergo Deus non censendus est serio velle salutem, si medium sufficiens, quod habet, non præbct. .-Id 2um. R. .V. M. Sicut enim ratio voluntarii positivi circa aliquod obje­ ctum immediatum non salvatur per id, quod non sil involuntarium aut non prohibeatur; sic nec ratio seriffi voluntatis circa objectum mediatum seu finem salvatur per hoc, quod mediorum sufficientia non sil involuntaria, i; f' • I 198 DE DEO UNO. aut non prohibeatur; præsertim si ista sufficientia non possit nisi ab inten­ dente finem provenire, ut hic accidit. Ad 3”". R. -V. A. Voluntas enim salvandi omnes in Deo est, etiam suppo­ ·> sito peccato originali et post amissam justitiam originalem; ergo intentio seria salutis etiam in statu posteriore sufficientiam mediorum requirit. Prae­ terea si hoc sufficeret pro parvulis, satis etiam foret pro adultis; et hinc in statu naturæ lapsæ ad peccatum sufficeret illa libertas, quæ fuit in Adamo: quod tamen in propositionibus Baianis est damnatum. 201. Dico Iii. Voluntas Dei salvandi parvulos et iis applicandi baptismum, minus recte dicitur dependere tantum a causis naturalibus et necessariis. Prob. Nequit dici in Deo seria esse voluntas salvandi parvulos et iis appli­ candi baptismum, si simul dicatur stare per ipsum Deum, quominus parvuli salventur iisque applicetur baptismus : sed hoc simul asseritur, cum dicitur ea voluntas tantum dependere a causis naturalibus et necessariis; tum quia unice a Deo dependet sic vel aliter disponere causas ; unde Aug. L. de don. persev. c. 12. n. 31. ait : Au/ res humanas in parvulis non divina provi­ dentia, sed fortuitis agi casibus opinabimur..... quandoquidem nec passer cadit in terram sine voluntate Patris nostri, (pii in cadis est? tum quia, si Deus hic unice attenderet causas naturales, v. g. terrae motum, quo infantes et adulti pereunt, quasi diceret : volo his infantibus salutem et applicatio­ nem baptismi, nisi tamen obstet terræ motus ; ego tamen volo fieri terite motum : quod ipsum est, ac si diceret: volo, si non volo oppositum ; ergo. Conf. Non diceretur satis provisum esse adultis, si obstaret ordo causa­ rum naturalium, quominus illis possit dari gratia sufficiens, aut quominus hæc daret vires relative sufficientes ad superandam concupiscentiam hic et nunc prementem ; ergo nec sufficienter provisum foret infantibus, si obsta­ ret idem ordo quominus possit applicari baptismus; ergo sicut voluntas salu­ tis circa adultos non dicitur dependere tantum a causis naturalibus, sic nec voluntas salvandi parvulus. 202. .Vec dicas Ie. Deus ex seria voluntate salvandi omnes parvulos non tenetur nisi ad implendum munus provisoris generalis : sed provisor gene­ ralis non tenetur dare sufficientiam cuilibet particulari, sed potest permit­ tere defectum in aliquo particulari ne impediatur bonum totius; ut docet S. Th. p. 1. q. 22. a. 2. ad 2.; ergo. 2°. Provisor generalis urbis non tene­ tur nisi ad providendum annonam, ex qua cives possint assumere, nisi ipsis occurrat aliquod impedimentum; et in hoc casu non tenetur cavere particulare impedimentum hujus vel illius civis : imo illius affectui sincero alendi omnes non præjudicat quod aliquem propter ejus scelera damnet ad pereundum fame ; ergo idem jjariter dici potest de voluntate Dei sal­ vandi omnes. 3°. Si intentioni seriæ salvandi omnes obstaret quod ita disposuerit cursum causarum secundarum, ut nulla humana diligentia vel proxime vel remote possit baptismus applicari ; ergo Deus vi illius inten­ tionis se obligasset ad patranda miracula : hoc asseritur sine fundamento; ergo. R. .fi/1“". D. M. Non tenetur nisi ad implendum munus provisoris gene­ ralis tiualiscumquc .V. provisoris generalis serio salutem cuiuslibet etiam in DE PROVIDENTIA SUPERN ATI It ALI ERGA INFANTES. 19ί particulari Intendentis et hunc finem liono totius proferentis C. Dens autem imprimis non est provisor generalis (pialismiinqur in ordine ad parvulorum salutem, sed latis ut sincero velit distincto ac individualité!’ quemlibet salvari, perinde ac si vellet illuni solum : deinde salus hominis particularis non est snbordinata bono hujus universi, sicut bonum natural* cujuscumque creatura»particularis; sed etiam commune bonum hujus universi ulpole iw/ura/e saluti hominis tanquam supemaburali subordinatin' : unde patet quareiu providentia naturali possit permitti defectus crcaturæ particularis, non vero in providentia supernatural i defectus aliquis ex l>ono causarum naturalium obtinendo resultans. Ad 2nia. R. Quoad li,n. p. Disparitas est, quia provisor generalis urbis nec lam sincero affectu ali men talionem cujuslibet in particulari curat, nec in ipsius uno arbitrio stat quod quilibet civis pervenire possit ad alimenta capienda. Quoad 2im. p. R. Vel illa provisoris voluntas alendi cives est ante­ cedens ad delicium illius hominis, vel est consequens. Si primum , civis in libertate non committendi delicium habet sufficientiam ad capiendam alimo­ niam : si secundum, voluntas provisoris ad illum non extenditur dislincteac individualiter. Cæterum (praeterquam quod argumentum hoc nimium pro sententia hic contraria assumat, et retorqueri etiam possit translatum ad adultos) ex allato exemplo potius confirmatur nostra assertio. Finge enim cives aliquos esse in carcero sub provisoris potestate, ita ut nemo, nisi ipse provisor per suos ministros, possit ad eos deferre alimenta : hoc supposito, si provisor ex certa scientia ministros aliis negotiis, quamvis praevalenti­ bus, ita distrahat, ut ipsis non sit facultas deferendi alimenta ad illos cives; certe intelligetur quod is non habeat seriam voluntatem illos alendi, sed ad summum simplicem displicentiam de illorum penuria. Similiter parvuli peccato originali vehit capti, sunt sub potestate, solius Dei, ita ut nemo, nisi ipse Deus vel per seipsnm vel mediantibus causis naturalibus, queat illis conferre opportunitatem suscipiendi baptismi : itaque si et Deus ita ad alios lines dirigat causas naturales, ut ista» non permittant applicationem ba­ ptismi, v. g. quia inducunt mortem parvuli in utero materno independenter ab ulla alia libertate, recte etiam dicetur Deum serio non velle remedium et salutem parvuli. dd3UIn. R. 1°. N. M. tum quia Deus ab æterno praevidens bonum usum voluntatis aliena» potuit causas naturales ita ordinare, ut nullum miraculum sil necessarium : tum quia, ubi opus esset aliquam violentiam inferre causis naturalibus, non diceretur proprie miraculum ; quia esset debitum communi providentiœ supernato rali. R. 2°. .V. min. tum ex data modo posteriore ratione: tum ex exemplo adulti per vires graliæ facientis quod in se est, cui etiam extraordinarie vel per miraculum providendum a Deo de notitia ad finem necessaria, commu­ nius censent Theologi. 203. Dico /f. Probabiliter dici potest quod Deus parvulis serio intendat salutem ct applicationem baptismi, dependenter a causis liberis seu volun­ tate aliena, maxime parentum eorumque, ad quos perlinet parvulorum cura, ut præsertim per orationem illorum saluti consulant. Prob. 1*. p. 1°. ex prioribus assertis alias sententias rejicientibus : 2°. quia DE DEO UNO. 200 ex supposito quod parvulis nequeat conferri sufficientia in voluntate propria, inde magis commendetur abundantia, universalitas et suavitas misericordia) divina?:3°.quia id est conforme providentiæ divinæ alias nobis manifestata1; cum Deus ab initio gratiam nobis conferendam commiserit voluntati unius hominis, per cujus praevaricationem omnes mortui sumus; et nunc etiam mandant unicuique de proximo suo; ac omnis dispensatio mysteriorum Dei, quoad externa, etiam pro adultis pendeat a voluntate hominum, qui libere annuntiant Evangelium, aliaque administrant, et juvant vel e contra im­ pediunt. Prob. 2’. p, S. Prosp. vel quicumque auctor, a Gelasio in opusc. cont. Pelagian, tanquam Magister Ecclesiæ sapientissimus laudatus, L. 2. de voc. Geni., postquam c. 20. contra voluntatem Dei salvandi omnes proposuisset sibi objectionem ab exemplo infantium sine baptismo morientium deductam, eamdem c. 23. dissolvit his verbis: Aon irreligiose arbitror credi, neque in­ convenienter intelligi, quod isti paucorum dierum homines ad illam perti­ neant gralice pariem, quœsemper universis est impensa nationibus, qua utique, si bene eorum uterentur parentes, etiam ipsi per eosdem juvarentur. Omnium namque exordia parvulorum, totaque illa principia necdum rationalis infan­ tia, sub arbitrio jacent voluntatis aliena, nec ullo modo eis nisi per alios consuli potest : et consequens est illos ad eorum perlinere consortium, quorum, vel recto vel pravo aguntur affectu. Sicut enim ex aliena confessione credunt, ita ex aliena infidelitate aut dissimulatione non credunt. Et cum ipsi nec prasenlis vita desiderium habuerint nec futura; quam ipsorum facium est nasci, tam ipsorum efficitur non renasci. Sicut autem circa majores , prater illam generalem gratiam parcius atque occultius omnium hominum corda pulsantem, excellentiore opere, largiore munere, potentiore virtute vocatio spe­ cialis exeritur; ita etiam circa innumeros parvulos eadem manifestatur electio. Ex his, præter apertam et sæpius repetitam confirmationem partis prioris, manifeste asseritur pars altera; quia agitur 1°. de infantibus etiam necdum natis, qui proprie dicuntur paucorum dierum homines, cum jam homo dica­ tur infans intra uterum maternum animatus : 2°. de baptismo infantium, qui ex aliena confessione credunt et aliorum facto renascuntur : 3°. de bono usu sive gratiæ generalis, sive vocationis specialis ex parte parentum præstando, quem utilitas infantium excipiet. Conf. S. Aug. in Enchir. c. Ui. ait: Parentum quoque peccatis parvulos obligari, non solum primorum hominum, sed etiam suorum, de quibus ipsi nati sunt, non improbabiliter dicitur. Illa quippe divina sententia (Exod. 3 i. 7.) ileddam peccata patrum in filios, tenet eos utique, antequam per regenerationem ad testamentum novum incipiant pertinere. Ergo ex mente S. Doctoris proba­ bile est parvulos ita obligari parentum peccatis, ut ipsorum ratione morian­ tur antequam perveniant ad remedium salutis vel baptismum ; tum quia in hujus probationem adducit illam Exodi sententiam: tum quia inline, ubi explicat quare dicamur concepti in peccatis, subjungit : In illo uno, quod in omnes homines perl ran.siit, atque tam magnum est ul in eo mutaretur el converteretur in necessitatem mortis natura humana, referiuntur plura pec­ cata; et alia parentum, quæ, etsi non ita possunt mutare naturam, reatu tamen obligant filios, nisi gratuita gratia et misericordia divina subveniat. Ergo parentibus potest dici data sufficientia saltem negativa ad filiorum f* . * l DF. PROVIDENTIA SL'PERNATULAI.l ERGA INFANTES. 201 baptismum, quatenus si non perçassent parentes, opportunitatem habuissent applicandi parvulis baptismum : atque hinc facilius a nobis potest dari ratio, cur juste subinde Deus infligat punitiones integris communitatibus, quibus contingit etiam parvulos exlingui in utero, qualis illa fuit Num. 31. et 1. Reg. tu. Amalccitarum et aliarum gentium. Prob.3*.p. Quia Scriptura frequenter nos hortatur ad orandum etiam pro aliorum salute, hujusque orationis utilitatem commendat, ut 1. ad Tim. 2. Obsecro igitur primum omnium fieri obsecrationes, orationes, postulationes pro omnibus hominibus... Hoc enim bonum est et acceptum coram Salvatore nostro Deo, qui omnes homines vult salvos fieri etc. Item in ep. Jac. 16. Orale pro invicem, ut salvemini : multum enim valet deprecatio justi assidua. Vid. hic Corn, a Lap. et alios. Conf. tum ex probabilissima Theologorum sententia, quam illustrat Suar. Tum. 2. de Relig. L. 1. c. 27. statuente, quod oratio etiam facta pro alieno bono spirituali sit infallibilis illius impetratio, dummodo aliquas condi­ tiones habeat ex parte orantis, ct hanc unam ex illius, pro quo oratur, ne scilicet ipse resistat vel ponat impedimentum : tum ex Scripturæ historiaeque Ecclesiasticæ exemplis, quibus comprobatur vel ipsam parvulorum nativi­ tatem vel vitam eorum ad remedium salutis obtinendum precibus parentum vel aliorum esse impetratam. Dixi 1°. a voluntate maxime parentum ; quia sicut magistratibus mandatur a Deo cura tum infantium tum mediorum ad eorum salutem, et viris Apostolicis ac praedicatoribus Evangelicis inspiratur desiderium annun­ tiandi et applicandi remedium peccati originalis, imo omnibus fidelibus divinitus immittitur excitatio ad orandum universaliter pro omnibus; ita ab eorum voluntate dependere parvulorum salutem prudenter credimus, cum humanitus loquendo videantur plurimi parvulorum fuisse perituri, si illi aut mandato aut inspirationi divinæ non obsecundassent. 2°. Ut prœsertim per orationem illis consulant ; quia ex modo dictis positiva sufficientia potest etiam dependere ab aliis actibus virtutis, imo et a bono libertatis usu; negativa vero a defectu quocumque morali, ul supra ex Augustino colligere licet. 201. Nec dicas 1°. S. Prosp. in operibus, quæ sine controversia illi tri­ buuntur, videtur contrarius. Nam 1°. in Resp. ad obj. Pm. Vincent, dicit, cos,qui baplizali non sunt, in aliquo sensu esse redemptionis alienos, nec ad redemptionem pertinere, nisi ea tantum ratione, quoniam Deus pro una generali causa totius generis humani mortuus præcepit omnibus ejus passionem applicari. 2°. in Carm. de ingrat, c. 29. ait : Nec meritis istud [deris aptare parentum ; cum rideas multos sanctis genitoribus ortos nullo salvari studio potuisse suorum; ergo. Conf. Idem in Lib. 2. de voc. gent. c. 22. quærcns, quare Deus non provideat remedium quod possit infantibus in utero monentibus applicari, recurrit ad inscrutabilia Dei judicia; el c. 24. id fieri statuit vel in peccati originalis poenam, vel ad ostendendam gratiæ baptismatis gratuitalem ; ergo. R. .V. /Iw. Ad l"m. D. El his vocibus declarat parvulos non perlinere ad redemptionem in actu secundo et quoad efficaciam C. non perlinere ad re­ demptionem inactu primo el quoad sufficientiam N. subjungit enim: Redcm- 202 DE DEO UNO. pl ion is proprietas haud dubie penes illos est, E HI.ÊDEFIN1TIUNE ACTUUM IlOXOfUM. 208 "t ' ' ■ • v Λ'. UK deo l’xo. conditionalis propositionis non requiritur quodcumquc, purificata condi­ tione, condilionato convenit. Inst. I. Deus salva libertate creata pro statu condilionato nequit formalitcr prædefinirc consensum sub conditione, si homo haberet auxilium A: Item, post scientiam mediam consensus, nequit Deus pra-determinare consen­ sum; ergo pariter salva libertate creata pro statu absoluto, vel post scientiam mediam Deus nequit formaliter prædefinire. R. .Y. Cons. Dispariles est, quia prædefinitio in primo, eum scientiam me­ diam de consensu sub conditione futuro non supponere possit, deberet regu lari per scientiam necessariam de consensu futuro ex vi et efficacia alicujus decreti vel auxilii intrinsece et per se connexi cum consensu et a voluntate in imped ibilis, adeoque idem praestaret, quod prædeterminatio in secundo; nempe ut consensus sit anlecedenter necessarius et immutetur indifferentia potentiæ proximæ : neutrum est in nostra prædefinitione formali, quæ regu­ latur a scientia media et fertur in consensum per medium indifferens et ex ' se conjungibile cum omissione consensus. Inst. 2. Prædefinitio infert necessitatem antecedentem ; tum quia est causa actus prædeûuiti : tum quia eumdem antecedit et necessario infert : tum quia impediri et frustrari nequit ; ergo. R. .Y. .1. Ad prob. Ρ“. I). Prædefinitio est causa proxima et immediata actus .Y. remota et mediata subd. eaque per se talis ct requisita iY. per acci­ dens tantum talis et non requisita absolute C. Sicut enim actus mahis crea­ tura fit sine pradefinilione, sic et actus bonus potest poni, dummodo Deus det auxilium supcrnaturale et concursum indifferentem; adeoque pradefinitio non requiritur saltem ex parte actus et crcaturæ. An vero ex parte Dei ac providentiæ non requiratur, disputant inter se Theologi. Ad prob. 2*·. D. Prædefinitio physice antecedit actum C. logice subd. sub­ sistendi consequentia C. priorilate rationis objectiva Ύ. Sicut ex eo quod Deus sciat actum futurum, sic etiam ex eo quod Deus velit actum, ulrinquc sequitur quod actus erit: prius tamen ratione est, actum esse futurum posita certa conditione, quam prævidere Deum, et consequenter prædefi­ nire; quia, si voluntas creala hunc actum non vellet, Deus neque pravideret, neque pradefiniret. Hoc ipso autem prædefinitio nec antecedit nec necessario infert actum absolute et simpliciter, sed lanium antecedit secun­ dum quid, ct necessario consequenter infert. Ad prob. 3*“. D. Prædefinitio nequit impediri directe, seu, ex supposito quod sit, carere suo effectu C. nequit impediri indirecte, seu fieri, ut nunquam fuerit .Y. Eodem modo explicatur frustratio, nisi frustrari prædefinilionem sumatur pro eo quod, cajam posita, careat suo effectu ; tum enim frustrari nequii, et actus non poterit non poni, sed tamen sohim cx suppositione simpliciter consequente, seu alicujus, quod supponit liberam voluntatis determinationem. Inst. 3. Quod alterum supponit ut positum, illud nulla ratione impedire potest : sed potentia proxima ad actum supponit prædefinilionem actus posi­ tam ; ergo. Conf. Nulla datur nunc potentia impediendi praeteritum, quia factum infectum fieri nequit : sed prædefinitio est quid praeteritum ; quia jam fuit ab ælcrno ; ergo. R. D. J/. Quod alterum supponit ut positum, nulla ratione illud impedire 209 potest, si illud alterum saltem logice non dependeat ab hoc C. s>i ab hoc dependeat mM. non potest impedire consequenter C. antcccdcnter Y. Ad Conf. R. I). M. Nulla datur nunc potentia impediendi praeteritum stride dictum, absolutum cl independens a praesenti C. praeteritum minus stricte dictum, respeclivum et dependens ab aliquo praesenti subd. non datur potentia illud impediendi directe cl consequenter C. indirecte et anlecedenter .V. Idem respondetur de prædclinitione, quod alibi dc praescientia est expo­ situm : neutra tamen proprie dicitur praeterita, cum semper existât, licet detur ab ælcrno. . χοι J· 4 · hist. 4. Etsi voluntas, prout existons in statu condilionato, possit impe­ dire prædefinilionem, non tamen id potest voluntas ut existons in statu absoluto; quia prædefinitio causal if ate antecedit potentiam proximam crealæ voluntatis absolute exislenlcm : sed hoc ipso actus pracdeiinilus solum ul condilionale, non autem ut absolute existons est liber; ergo. II. .V.M.cl prob. I). Prædctiniliocausalitateanteccdil potentiam proximam crealæ voluntatis absolute exislenlcm, tanquam principium per se requisi­ tum cl independens a consensu libero absoluto .Y. tanquam principium per accidens duntaxat requisitum ct indirecte saltem dependens a consensu libero absolute futuro C. Dependentia pradefinitionis ab actu prædcfinito seu consensu absolute futuro sic ostenditur : Prædefinitio dependet a scientia media, tanquam a regula dirigente; hæc a consensu conditionatc futuro, tanquam ab objecto; hic a consensu purificata conditione absolute futuro, tanquam a conditione sine qua non ; quia nisi purificata conditione esset consensus absolute futurus, ante purificatam conditionem non esset conditionate futurus; ergo prædefinitio indirecte non tantum a consensu condi­ tionatc futuro, sed etiam absolute futuro dependet. Inst. o. Si voluntas ut absolute existens posset indirecte impedire praedefinitionem, inter hanc et actum prædctinitum aut saltem voluntatem daretur mutua natura prioritas; quia prædefinitio est natura prior quam actus prædcfmitus, aut voluntas in actu primo posita ut absolute existens ; cum illi conferat auxilium per scientiam mediani efficax praevisum; vicissim vero voluntas illa esset prior natura quam prædefinitio, cum impediens natura prius sit quam impeditum; ergo. Conf. Voluntascreata, ut in statu absoluto existens, nequit impedire scientiam mediam, adeoque nec prædefinilionem, quæ ideo impediri potest, quia supponitur posse impediri hanc scientiam. Nam id voluntas creata absolute existens nec indirecte impedire potest, quod eodem modo daretur, sive creata voluntas absolute cxislerct, sive non exi­ sterai : sed scientia media de consensu aut dissensu condionate futuro eodem modo daretur, sive voluntas creata absolute existeret vel non; cum hæc scientia detur de actibus liberis hominum, qui nunquam sunt extituri ; ergo. R. D. .1/. Si voluntas ut absolute existens posset praedefinitionem indirecte impedire quasi a priori et per modum objecti, daretur etc. C. si solum possit impedire a posteriori et per modum conditionis subd. daretur mutua naturae prioritas propria ct in eodem genere .Y. impropria ct in diverso Tr. Hanc autem priori talem non repugnare, constat in exemplo finis ct medii, pro­ ductionis quoad primum ct secundum esse. Ad Conf. R. I). M. Id voluntas absolute existens nec indirecte impedire potest,quod daretur, sive voluntas absolute cxislerct sive non existeret tam n. p. 1. 14 i * •·-U μ »;> 'XI» K' 210 DE DEO CXO. simpliciter quam purificata conditione C. quod daretur, sise voluntas sim­ pliciter tantum exislerel vel non exislerel, non autem daretur nisi puri­ ficata conditione voluntas absoluto existeret .V. Verum quidem est quod scientia media possit dari de iis quæ simpliciter non existent in statu abso­ luto , unde etiam sequitur absolute existentia non esse objectum hujus scientiæ : non tamen datur de iis, quæ, purificata conditione sub qua pos­ sibili conditionate futura prævidcnlur, non existeront absolute; cum alias nulla connexio inter conditionem et condilionalum foret, et sic. objectum scientiæ mediæ falleret : unde sequitur absolute existentia esse conditionem, sine qua non haberetur vera ac infallibilis scientia media. 211. Obj. II. Volitioabsoluta ut consensus fiat, ct voluntas indifferens ut consensus fiat vel non fiat, nequeunt stare simul; quia per hanc illa retractatur ; sed prœdefinilto est voluntas talis absoluta, et decretum indif­ ferens applicativum omnipotentiæ est voluntas illa indi lierons; ergo. Conf. 1. Velle efficaciter consensum est nolle efficaciter carentiam consensus : sed nolle efficaciter carentiam consensus non componitur cum applicatione in­ différente ut sequatur consensus vel ejus carentia; ergo. Conf. 2. Admissa pne­ definitione, decretum applicativum omnipotentiæ esset Deo immediate libe­ rum, quia immediate oriretur a voluntate Dei per sc indifférente, et non esset Deo immediate liberum, quia esset actus efficaciter imperatus a prædefinitione : sed implicat decretum Deo immediate liberum etnon liberum; ergo. R. .V, Non magis repugnat prædefmitio et decretum indifferens appli­ cati vum omnipotentiæ,quam volitio antecedens et inefficax salvandi omnes, ac volitio consequens et efficax aliquos non salvandi, sed propter eorum peccata damnandi ; quia cum prædetinitio intendat consensum ab aliena libertate libere ponendum, decretum indifferens omnipotentiæ applicativum supponere debet, tanquam objective antecedens. Ad prob. D. M. Vohmtas absoluta ut consensus fiat, non potest stare cum voluntate indifférente ut consensus fiat vel non fiat consequenter C. ut fiat vel non fiat antecedenler .V. Voluntas exhibendi concursum indifferentem importat volilionem condilionalarn concurrendi in actu secundo ad dissen­ sum; sed sicut dissensus, posita pnedefinitione consensus, est tantum possi­ bilis potentia antecedente, sic ct illa volitio est antecedens : hæc autem non pugnat cum volitioue consequente contraria, cum habeat diversum objectum. Ad Conf. I1·. f). Al. Nolle efficaciter carentiam consensus, antecedenler ac independenter a libertate humana el proinde a voluntate Dei exhibendi con­ cursum indifferentem, nequii componi etc. C. nolle consequenter ac depen­ dentor a libertate humana el voluntate Dei indifférente .V. Ad Conf. 2*“.R. prob. 1). Decretum applicativum omnipotentiæ, supposita pnedefinitione, oritur immediate a voluntate Dei indifférente quoad applica­ tionem omnipotentiæ, seu exhibitionem parati concursus .V. indifférente quoad ipsam omnipotentiam seu auxilium et concursum indifferenter para­ tum C. Respectu postremi decretum applicativum præcipue dicitur indiffe­ rens, unde sive sil actus imperatus a pnedefinitione, sive ipsa prædefînitio consensus, nec hominis nec Dei libertatem minuit; præsertim, cum hæc applicatio per accidens liat a pnedefinitione. HE I'll.EliEI-’lNITlONE ACTUUM BONORUM, 211’ /nst. I. Volilionem esse cftlcaccm C4l esse effectivam sive immediate per se ipsam effectum exequendo, sive immediate imperando execulionem per potentiam aliam : sed prædcfinitio est voluntasefficax, ct volitio sic efficax iiccciun indifférente omnipotentia nec cum libertate humana componitur; cipi. Conf. I. Qui efficaciter vult cum alio influere determinate in actum, nequit esse indifferens ad influendum cum alio in eumdem aclum aul in actum contrarium : sed Deus vi prædefmilionis efficaciter vult cum ho­ mine inlluere determinate in actum ; ergo. Conf. 2. Omne decretum Dei cflicax, intcnlivum actus creati, csl simul immediate exeeulivum ejusdem: sed decretum immediate cxcculivum actus destruit libertatem hurnanam, ut a nubis asseritur contra decreta prædelcrminantia ; ergo. Maj. prob. Deus non potest ullum aclum creaturæ intendere, quin vi hujus decreti actus procedat a creatura simul cl sua omnipotentia : sed decretum, vi cujus actus ab his causis immediate procedit, est immediate exeeulivum; ergo. II. 1). M. Volilionem rei immediate liberæ cl independentem ab aliena libertate esse efficacem est esse effectivam elc. C. Volilionem rei mediate tantum liberæ cl dependentem a libertate aliena, qualis est prædeûnitio divina actus creati boni A’. Prædcfinitio nec est effectiva immediate, per se ipsam exequendo effectum, ncc effectiva mediate imperando execulionem ; sed tantum imperando volilionem præparalivam exeeutionis. d(/ Conf. lam. R. 1). M. Qui efficaciter vult cum alio influere determinate in actum sibi immediate liberum, nequit etc. C. sibi mediale duntaxat liberum M. nequii esse indifferens indifferentia se tenente ex parte intentionis proprke C. teucnle se cx parte exeeutionis alienæ A'. Posito, quod Deus ex dire­ ctione scientiæ efficaciter velit dare homini totum actum primum libertatis, ut aclum eliciat, non manet amplius indifferens spectato ordine suae inten­ tionis; secundum ordinem vero exeeutionis creata? manet ejus omnipotentia indifferenter applicata ad influendum vel non influendum cum homine in actum, prout ipse se determinaverit. Item, quod eadem in actu secundo in actum bonum influat, non provenit immediate ct executive ab ipsa prædcfinilioue, sed a libertate hominis, influxum omnipotentiæ libere determi­ nante. .Id Conf. 2am. R. D. M. Decretum Dei est immediate exeeutivum, si sit intcnlivum actus creati soli Deo non autem creaturæ liberi, quale est decrelum pbysicc prædelcrminans, ut nobis videtur C. si sit intcnlivum actus creati Deo quidem mediale sed soli creaturæ immediate liberi, quale est prædetinitio per scientiam mediam regi data A’. Hæc enim eo modo aclum creatum liberum excquitur, quo exequi intendit : intendit autem illum excqui non per se immediate, sed mediate, per omnia scilicet crcatæ liber­ tatis constitutiva, quorum unum est divina omnipotentia indifferenter appli­ cata. /rtfl.2. Prædcfinitioformalis actus boni est absoluta volitio actus ut linis: sed absoluta volitio actus ut /inis csl prior volitionc mediorum ; ergo prnv definilio formalis est prior quam volitio mediorum, seu auxiliorum per scientiam mediam prævisorum; ergo hæc prædcfinitio prior erit scientia inedia el ab illa non regulatur. 212 l»E UEO I'XO. IL D. .V. Prodefimlio Formalis actus boni est simpliciter absoluta volitio actus nt finis .V. est absoluta et simul conditionata volitio actus ul linis C. Dupliciter potest actus bonus predellniri : 1°. per modum puræ intentionis et simpliciter absolute, quod iit si Deus, postquam etiam vidit media qui­ bus voluntas est consensura, absolute decernat talem actum, nihil cogitando de mediis, ad quorum electionem postmodum progrediatur ex vi hujus intentionis: hæc prædefmitio, quamvis sequatur scientium mediam, tamen ab ea non pendet et regulatur, consequenter non est in hominis potestate, ct cum absoluta sit, inducit necessitatem. 2°. Potest pra'definiri per modum intentionis mixta*, ut nempe actus ille sit quidem absolute et efficaciter, sed per hæc media, sive si hæc media illum actum producant ct ponantur; quod tit si Deus decernat talem actum simul et media, per quæ vidit hunc actum libere futurum : atque hæc sicut a scientia media pendet ac regu­ latur, sic et cum libertate humana componitur, et a nobis hic asseritur. Præterea non sequitur aliqua prioritas exislentiæ aut independentiæ ab alia voluntate, sed tantum mut ivi; nam qui eligit media propter finem, habet se sicut qui amat objectum propter motivum : hic autem dicitur etiam prius aliquo modo amare motivum, non quod aliquod rationis signum sit in quo inielligalur amare motivum sine objecto, sed quod moth um sit ratio amandi objectum, et sic inielligalur tantum prioritas rationis a quo. Hoc vero etiam magis tenet, ubi quis vult tinem et media simul, vel finem per hoc medium et non aliter. Inst. 3. Vi pnedefiuilionis formalis Deus dat auxilium efficax qua efficax, ita ut, si hoc auxilium non provideretur efficax, aliud daret : sed per hoc ostenditur Deum intendere prius actum ul finem, et postea modo seligere auxilium quod investigaverit fore efficax; ergo. Conf. Si Deus per prædelinilionem non intenderet prius actum bonum, intenderet cum in auxilio tanquam in causa : sed sic foret prædefmitio tantum virtualis, non autem formalis; ergo. R. /). M. Vi pnedefiuilionis formalis Deus dat auxilium efficax qua efficax secundum quid C. qua simpliciter efficax .V. Auxilium efficax dicitur dari quasunpWcitrrefficax, quando datur cx intentione actus, ita ut, si videretur esse inefficax, ex omnibus possibilibus auxiliis seligeretur aliud efficax, seu daretur semper aliud, usque dum aliquod esset efficax; cx hac autem sic dantis comparatione, intclligilur actum intendi seorsim a mediis, non autem cum medio aut per medium certum, adeoque nec dependentor a scientia media : unde in nostro systemate locum non habet, præsertim cum per auxilium ejusmodi tolli libertatem humanam ncccsse foret. Dicitur autem dari qua efficax secundum quid, quando datur cx intentione actus, ita ut, si videretur esse inefficax, daretur aliud cx certis, v. g. decem, ccrtæ speciei vel qualitatis auxiliis, quod per scientiam mediam Deus jam prævidet futu­ rum efficax; in qua explicandi methodo relinetur dependentia a scientia media et intentio finis per hoc vel illud determinatum medium. Ad Conf. IL Tr. M. N.min. .Nam prædefmitio rirtualis vel dicit solam complacentiam circa actum, non vero absolutam et efficacem intentionem actus, vel virtualem duntaxat,non autem formalem volitionem; quamvis autem Deus actum intendat in auxilio tanquam in causa, tamen imprimis DK HLEbEHTINATIONE. 213 non habet simplicem complacentiam dc actu : deinde nec babel duntaxat vidualem volitionem actus; cum per hoc auxilium explicite et formal i 1er velit actum. Atque hæc dc actibus salutaribus maxime prædest i natorum dicta sunt. CAPUT III. DE PROVIDENTIA DEI CIRCA ELECTOS. ARTICULUS L AN VERA EX PARTE DEI DETUR PR.EDESTINATIO? 212. Nuta. Prædestinatio adœquate sumpta definiri potest : præscienlia et decretum, quo Deus ab æterno efficaciter statuit, hominibus aliquibus pro­ videre de largiendis gratiis in hac vita, et de assecutione regni coelorum in altera. Hanc dari negarunt tum ii, qui inficiati sunt Dei providentiam; tum Pelàÿiani et Semipelagiani, qui inde libertatem nostram perire, hominesque vel in socordiam vel desperationem induci rebantur. Ambrosius Catharinas insignis ex Ord. Præd. Theologus duplicem salvandorum statuit ordinem; Pm. eximie sanctorum, Deiparæ nimirum, Apostolorum aliorumque virtu ­ tibus et miraculis celebrium ; et hos prædestinalos vocat : 2um. eorum qui minoris quidem meriti et perfectionis sunt, sed tamen regni coelorum fiunt participes; ethos negat dicendos prædestinalos : præterea in prædestiuationis vocabulo particulam præ vult importare priori tatem dignitatis et meritorum excellentiam, non autem temporis. Ob hæc consuerunt Theologi plures, negatam a Catharina. esse prædeslinalionem, lum quantum illa significat decretum æternum, lum quantum significat prædileclionem et electionem; adeo ul non soli prædestinali salutem œlernam consequantur, sed etiam alii, quos quidem Deus praescivit, non tamen singulariter ordi­ navit ad merita et praemium aeternum : alii vero negant hanc esse genuinam Catharini doctrinam, voluntque ab eo duplicem duntaxat prædesli nation is modum assertum : unum quidem ante prævisa merita per infallibilia et specialiter provisa graliæ auxilia, et sub hoc primum illum ordinem conti­ neri; alterum post prævisa merita e.x auxilio quidem graliæ sed generali ct omnibus communi. 213. Dico /. Datur vera praedestinatio, eaque non dignitatis tantum, sed ct temporis præcminenliam denotans. Prob. P, /». Luc. 12. 32. Christus inquit: Nui ite Umere pusillus grex, quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum. Et Matlh. 20. 23. Sedere ad ikileram meam vel sinistram, non est meum dare cubis, sed quibus paratum cd a Patre meo. Apost. ad Rom. 8. 30. Quos prædestinavit, hos et vocavit, --y >. • r* Λ .·· i.r. 11 L·?. ·-·.?.■ ÎT' Ni etc.S, Aio. L.de don. perses, c. 21. n. :>6. ait .* .\inuæ contentionis est prie* destinationi contradicere, vel de prédestinations dubitare. S. Pnosp. in resp ad 1*®. object. Gal. Prédestinai ianem Dei nullus Catholicus Christianus negat, S. Fulgent. L. de Incani. el gr. (al. ep. 17.) c. ull. n. 67. Deus, qui hominem condidit, ipse prodestinatione sua et donum illuminationis ad credendum, et donum perseverant iœ ad proficiendum atque permanendum, et donum glori­ ficationis ad regnandum, quibus dare voluit, prœparavit, etc. Pnb. 2*. p. Matth. 23. 31. dicitur : Possidete regnum, quod vobis paratum est a constitutione mundi. Ad Ephes. 1. 4. Elegit nos in ipso ante mundi constitutionem, ut essemus sancti. Prédestinai-it nos secundum propositum voluntatis suæ. S. Aug. L. de don. pers. c. 17. n. 11. Ista sua dona ipiibuscumque Deus donat, procul dubiose donaturum esse prœscivit, ct in sua praescien­ tia préparant. S. Fulg. L. de fid. c. 35. n. 76. Firmissime tene et nullatenus dubites, omnes quos vasa misericordia gratuita bonitate Deus facit, ante con­ stitutionem mundi in adoptionem filiorum Dei praedestinatos a Deo etc. Conf. utr. p. Prædestinatio est propositum voluntatis divinæ creaturam rationalem ad æternarn vitam eligentis : sed hoc reipsa datur, eum de fide sit multos reipsa a Deo in hanc vitam assumi : praeterea etiam illud est æteminn; tum quia est actus divinus, tum quia Deus nihil operatur in tem­ pore quod abæternonon praeordinaverit faciendum; ergo. •i ■· 1 214. Dico II. Datur singularis Dei providentia et dilectio circa prædcslinatos omnes. Prob. Sap. 4. 10. dicitur. Placens Deo factus est dilectus, et vivens inter peccatores translatus est : raptus est, ne malitia mutaret intellectum ejus etc. Ibid. 10. 17. Deus reddidit justis mercedem laborum suorum, et deduxit illos in via mirabili. Matth. 24. 22. Propter electos breviabuntur dies illi. Joan. 17. 9. Ego pro cis rogo : non pro mundo rogo, sed pro his, quos dedisti mihi, (piia lui sunt. Ad Rom. 8. 28. Diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, iis qui secundum propositum vocati sunt sancti. Nam quos prœscivit et prædeslinavit conformes fieri imaginis filii sui. Quos autem prædestinavil, hos et cocarit etc. S. Ave. L. dc Corr. et gr. c. 7. n. 13. inquit : Quicumque ergo ab illa originali damnatione ista divinæ gratiæ largitate discreti sunt, non est dubium quod et procuratur cis audiendum Evangelium, et cum au­ diunt, credunt; ct in fidequæper dilectionem operatur, usque in finem perse­ verant; et si quando exorbitant correpti emendantur, etc. ( ude falsa apparet doctrina illa dc duplici ordine, quomodocumque explicata; eo quod in poste­ riori ordine non haberetur ulla ex parte praedilectio : non enim ex parte finis; cum Deus æqualitcr vitam æternarn omnibus vellet et intenderet : nec ex parte mediorum; quia non nisi generalia et omnibus communia salutis assequendæ inedia concederet hujusmodi salvandis : neque alia ex parte quid assignari potest. 213. Dico III. Soli praedestinati consequuntur vitam æternarn. Prob. Matth. 22. narrata parabola de invitatis ad nuptias, inter quos plores ob negligentiam vel injurias servis illatas vita et fortunis mulctali sunt, alius autem ob defectum vestis nuptialis missus in tenebras exleiibres Christus applicationis more subjungit hæc verba : multi enim sunt vocati', 215 de ph/Edp.stinatioxe. «db - - ■ ■ — V DE DEO INO. I 214 » pauci vero electi; ergo electi soli gloriam consequuntur, non electi repro­ bantur. Item Matth. 24. ubi de aliis assumendis, aliis relinquendis loquitur; illos vocat electos, neque inter hos ac reprobos statuendi medios quosdam locum vel suspicionem relinquit : Denique Matth. 25. rursus duplicem lanium salvandorum scilicet ac damnandorum ordinem statuit, et illis qui­ dem dicendum ait : Venite, benedicti Patiis mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi; ergo prædeslinatos duntaxat salvandos mani­ festum est: unde S. Fulgent. L. de fid. c. 35. inquit : Firmissime, tene et nullatenus dubites... neque perire posse aliquem eorum quos Deus prædestinavit ad regnum cadorum, nec quemquam eorum (pios Deus non prcedestinavit ad vitam, ulla posse ratione salvari : et S. Aug. postquam prædestinationis definitionem L. de don. pers. c. 14. n. 35. dederat, concludit (ib. c. 17. n. 47) tam necessariam esse praedestinationem, quam est necessaria scientia: hæc, ait, Dei dona, si nulla est prædestinatio quam defendimus, non præsciunlur a Deo: præsciunlur autem ; hæc est igitur prædestinatio quam defendimus. Accedit, quod nullus effectus aliquando eveniat, nisi cum Deus ab æterno voluntate sua praeparaverit; et nulla res suum finem consequatur, nisi per divinam providentiam illi accommodatam ; ergo multo minus eveniet cui­ dam salus, aut finis supernaturalis obtinebitur sine praedestinatione, quæ est accommodata praeparatio et providentia. 216. Obj. cont. l,,tn. Matth. 25. dicuntur tantum praedestinati a constitu­ tione mundi ; ergo non ab æterno. Conf. 1. Vocatià. justificatio et glorifi­ catio, licet sint actus divini, sunt tamen in tempore ; ergo et prædestinatio ; praesertim cum Apostolus hæc ad Rom. c. 8. conjungat. — 2. Prædestinatio est pais provjdenliae : sed providentia non est æterna sed temporalis; quia est posterior creatione, cum juxta Nemesilm L. dc nat. hom. c. 42. rebus jam creatis consulat ; ergo. Π. A’. Cons. Textus Apostoli ad Ephes, ostendit praedestinationem etiam ante mundi constitutionem esse, et interpretatio S. Aug. Tr. 105. n. 7. in Joan, ipsa objectionis verba exponit per hæc : ante mundum et ante omnia tempora. Ad Conf. lam. R. -V. Cons. Disparilqs est, quia præscienlia, prædestinatio, propositum,electio et cælera hujusmodi sunt actiones immanentes, et dicun­ tur relative ad intellectum ac voluntatem divinam : vocatio autem, justifi­ catio cl glorificatio sunt actiones transeuntes, et dicuntur connotative ad effectum in tempore productum. Ad Conf. 2·“. R D. m. Providentia inarto, seu ratio agendorum præconcoptael propositum agendorum, non est æterna .V. providentia in usu et exercitio, seu ipsa exeeutio non est æterna C. Ad postremam autem videtur respexisse Nemesius. 217. Obj. cont.%,,m. Sap. 6. dicitur de Deo : Æqualiter est ei cura de omni­ bus; ergo non datur singularis providentia ct dilectio Dei circa praedestina­ tos; praesertim quia sicut Deus nequii dici quædam scire aut velle magis quam alia, sic neque dici debet quosdam magis diligere quam alios. Conf. 1, Juxta cp. 1. ad Tim. 2. Deus vult omnes homines salvos fieri ; ergo nec quoad salutem hominum datur Deo dilectio unius prae altero. 2°. Dio.nys. L, de div. R :tsiTv 21G —■ · 4 7 DE DEO UNO. nom. c. i. §. 1. ait : quemadmodum sol ille noster non cogitatione aut volun­ tate, sed eo ipso quod est, illuminat universa quœ quoquomodo lucis ejus sunt capacia: sic ipsum Bonum... ipsa met substantia sua, rebus omnibus, procu· jusque captu, totius bonitatis sua radios affundit ; ergo. R. D.A. Deo œqnaliter effective est cura de omnibus, h. e. æquale bonum sive naturæ sive gratiæ vult et procurat omnibus .V. æqualiter affective, quantum precise attinet actum intellectus et voluntatis, qui in Deo est uni­ cus C. S. Thomas p. 1. q. 20. a. 3. ad 1. ait : Dicitur Deo æqualiter esse cura de omnibus, non quod œqualia bona sua cura omnibus dispenset, sed quia ex (apiali sapientia et bonitate omnia administrat. Cælerum distinctio amoris divini constat ex S. An;., qui Tr. 110. n. 6. in Joan, inquit : cum eorum qua fecit (Deus) nihil oderit, quis digne possit eloqui, quantum diligat membra Unigeniti sui; et quanto amplius ipsum Unigenitum, in quo condita sunt omnia risibilia et invisibilia, quœ in suis generibus ordinata ordinalissime diligit. Ad prob. Disparitas est ex D. Thom. ibid, ad 3.; quia intelligere et velle significant solum actus, née in significatione sua includunt objecta, quorum diversitate possit dici Deus magis vel minus scire aut velle: amor autem Dei duplici modo sumi potest, scilicet vel e\ parte ipsius actus voluntatis; et sic Deus non magis amatquædam aliis, quia omnia amat uno et simplici volun­ tatis actu: vel ex parte boar, quod quis amato vult; et sic Deus magis amat predestinates. Ad'Conf. P”. R. D. .4. Deus antecedenter vult omnes salvos fieri C. vult consequenter .V. Dilectio autem ista major sicut prædestinatio, ad volunta­ tem Dei consequentem pertinet. .4d Conf. 2,a. R. D. J. Sicut sol lumen, ita Deus suam bonitatem commu­ nicat in providentia generali et communi C. in speciali .V. Ita S. Tiio.m. p. 1. 218. Obj. cont. 3um. Ad hoc ut quis actu salutem consequatur, prædeslinalio proprie dicta non est necessaria; cum alias qui non sunt praedestinati non haberent ex parte Dei omnia necessaria ad salutem, nec possent salvari; ergo imprimis possunt salvari non predestinati. Deinde reipsa neminem salvari nisi praedestinatum, neque est expresse revelatum , neque etiam colligitur cx effectibus; cum potius multi videantur salvari cum sola com­ muni cl ordinaria providentia gratiae; ergo. Conf. 1. Angeli sancti translati sunt ad vitam æternam sine praedestinatione; ergo et homines non predeslinati salvantur. Conf. 2. Matth. 22. habetur: Erunt novissimi primi, et primi novissimi, h. e. postremum locum tenebunt qui primum electi sunt; ergo duplex salvandorum ordo datur; unus eorum qui vocati sunt cl non electi, alter eorum qui vocati simul et electi sunt. K. 1°. .Id l®*. D.A. Praedestinatio proprie talis non est necessaria per sc absolute ac simpliciter C. non est necessaria ex parte Dei ad convenientem vel perfectum operandi ac intendendi modum .V. 11. 2°. Tr. totum, quia assertio nostra non est de possibili nec do providen­ tia alia, sed de facto et providentia pra>senli. Quoad. 2,un. 1«. 1 *. Quamvis non sit expresse revelatum, et hinc non dica- DE CERTITUDINE J'RÆDESTINATIONIS, 217 turessede fide; colligitur tamen ex revelatis, multarnque In sacra Scriptura et traditione insinuatur. 11.2°. .V. 2*“. p. ; quia ex modo providenti® Dei erga prædeslinalos expo­ sito hic actus satis probabiliter colligitur. Ad Conf. 1«“. T. A. N. Cous. Qui primum admittunt, fundamentum desu­ munt ex S. Aug., qui L. de Coit, cl gr. c. 11. angelos dicit solum indigere adjutorio sine quo non, hominem autem adjutorio quo ; de quibus vid. Tr. de gratia:r nullum autem plane fundamentum est pro alia parte. AdConf.'i*m. R..V. Cons. Nomine primorum non inlelligunlur vocali simul et electi, ncc nomine novissimorum Vocati tantum sed non electi : sed si sub parabola vinea) et operariorum proponatur Ecclesia, primis Judæi, novissi­ mis gentiles correspondent, ex quibus hi Apostolica praedicatione invitati ad Ecclesiam accesserunt, illis tardantibus vel renuentibus : si autem admitlatur figuratum hic esse regnum coelorum alterius vitee, primi et novissimi inlelligi eum Estio possunt respectu hominum et Dei, ita ut sensus sit : mulli qui judicio hominum videntur primi, quales habentur divites, nobiles, et gloria secular! insignes, erunt novissimi judicio Dei ; e contrario multi qui hominum judicio novissimi videntur, ut pauperes, humiles et persecutionem propter justitiam patientes, primi erunt judicio Dei. ARTICULUS 11. AN ET QUOMODO PR.EDEST1NATIO SIT CERTA? 219.Dico I. Praedestinatio secundum se est certa, et immutabilis; non impo­ nit tamen prædestinalis necessitatem. Est cont. Pelagianos et Semipelag. etc. Prob. P. p. Joan. 10. 27. dicit Christus : Ores meœ vocem meam audiunt... et ego vilain œternam do eis, et non peribunt in veternum, et non capiet eas quisquam de manu mea. Unde qui non perseverant, non sunt ex numero praedestinatorum, ut 1. Joan. 2. 19. dicitur : Ex nobis prodierunt : sed non erant ex nobis : nam si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum. S. Aug. L. de Corr. et gr. c. 7. n. 14. ait de praedestinatis: Horum si quis­ quam perit, fallitur Deus : sed nemo eorum perit, quia non fallitur Deus. Murum si quisquam perit, vitio humano vincitur Deus : sed nemo eorum perit, quia nulla re vincitur Deus. S. Fulg. L. 1. ad Monim. c. 12., ubi affert illud ad Rom. 8. Quos prœdestinacit, hos glorificavit, notat, ab Apo­ stolo usurpatam vocem glori/icavit, ut significaret praedestinatos certo esse glorificandos, ita scribens : Quacumque Deus prcescivit, jam facta dicimus, quia de faciendis dubitare non debemus. Conf.ratione. Nec decretum Dei potest impediri, cum sil omnipotens : nec praescient ia falli, cum sit infinite perfecta ; ergo quod Deus decrevit ac prae­ scivit, certissimum est. Sed Deus decrevit ut praedestinati sint beati, illudque futurum præscivit ; ergo istud est certissimum, et hinc praedestinatio etiam est certissima ; quia hanc esse certam quoad sc nihil aliud est quam obje­ ctum ejus esse certum. Prob. 2*. p. Apostolus ad Rom. 11. 29. ail : Sine poenitentia sunt dona et vocatio Dei ; ct 2. ad Tim. 2. 19. Firmum fundamentum Dei stat, habens signaculum hoc : cognovit Dominus, qui sunt ejus : S. Prosp. in resp. ad uso. objeci. 12*“. Vincent, inquit : Prædestinatio etsi apud nos, dum in prcestnlis vitae periculis versamur, incerta est; apud illum tamen qui fecit qme futura sunt, incommutabilis permanet : tum quia prædestinatio nec est mutabilis respectu Dei, quem supra in decretis suis absolutis et efficacibus ostendi­ mus omnino immutabilem: nec respectu hominum electorum, cum hi,sup­ posito Dei decreto, infallibiliter gloriam consequantur. Prob. 3*. p. Quia imprimis duo haec de fide certa sunt, nempe hominem esse ac manere liberum, ct Deum aliquos ad gloriam praedestinare : deinde quia necessitas nec imponitur ratione pra-scientim. tanquam consequentis vel speculativae; nec ratione decreti , utpotc scientiam mediam saltem supponentis: nec ratione mediorum, scilicet gratiarum ex natura sua cum elleutu minime conjunctarum. 218 de deo 220. Dico II. Prædestinatio non est certa quoad nos : sen nemo sine peculiari revelatione potest esse certus de sim prædestinatione. Prob. contra Calvin. etc. Scriptura 1°. istam incertitudinem expresse declarat, Eccle. 9.1. Λ'escit homo utrum amor·' an odio dignus sit; sed omnia in futurum servantur incerta; et 1. ad Cor. 10. I2. Qui se existimat stare, videat ne cadat. 2°. eamdem supponit, quia ad timorem hortatur Psal. 2. 11. Servile Domino in timore; ad Rom. 11. 20. Tu /ide stas, noli altum sapere.sed time: et ad Philip. 2. 12. Cum metu et tremore vestram salutem operamini. 3°. eam proponit in exemplo prædestinati, nempe S. Pauli, qui 1. ad Cor. 4. 4. ait : Nihil mihi conscius sum, sed non in Ime justificatus sum; et 9. 27. Corpus meum in servitutem redigo, ne forte, cum aliis pned icaverim, ipse reprobus efficiar. C. Trio. Sess. 6. cap. 12. ait: Nemo.quamdiu in hac mortalitate vivitur, de arcano divinæ prœdest inalioms mysterio usque adeo prœsumere debet, ut certo statuat se omnino esse in numero pnedest inatorum ; quæ verba ex !.. de Corr. et gr. c. 13. n. 40. S. Alc. desumpta sunt : et ibid. Can. 16. sic definit : Si quis magnum illud usque in finem perseverant ire donum se certo habiturum absoluta et infalli­ bili certitudine dixerit, nisi hoc ex speciali revelatione didicerit, anathema sit. S. Hier, in c. 2G. v. 15. Ezech. ait : Omnes infirmo et imbecillo statu fluctuantiqtie vestigio in isto seculo commoramur, et nunquam est nostra certa, securaque victoria. Conf. Certitudo illa vel foret praedestinationis in se cognitae, vel cognitæ per aliud : non prius, cum nemo penetret ad praedestinationem in se, quæ. sicut omnia Dei judicia, incomprehensibilis dicenda est : non posterius, quia id vel per fidem vel per scientiam pateret : non autem per fidem, quia in CiI.Trid. Can. lu. sic statuitur : 57 quis dixerit, hominem renatum et justi­ ficatum teneri ex fide ad credendum se certo esse in numero prcedestinatorum ; anathema sit : neque per scientiam, cum nullum detur medium sive a priori sive a posteriori, quod praedestinatum in certam notitiam suæ praedestina­ tionis deducat. Accedit qiuxl decebat hominibus talem futurae felicitatis spem pnecipi, quæ simul anxietatem et timorem incuteret ; ut cum metu et tremore salutem propriam operarentur, ct gratiae dona non parvi pende­ rent superbiendo, sed extimescendo custodirent. 221. Obj. cont. 1-. 2. Petri I. 10. didtur. Satagite, ut per bona opera of. certitudine pr.f.destinationis. 219 rerlmn vestram vocationem el electionem fad a lift; ergo prædestinatio de xe non est ceria, i'on/·. I. Paulus I. ad Cor. 9. stipr. cit. timebat, ne, cum aliis predicassd, ipse reprobus efficeretur; 2. Christus, Joan. 17. 12. ait : Quo.s· dtdisli mihi, custodivi ; et nemo ex eis periit, nisi filius perditionis ; ergo potest prædestinatio carere effectu, imo de facto cani it in Juda; atque hinc non est certa. 3. Possibile est praedestinatum peccare lelhaliter, ct in peccato mori; et Deus potest non praedestinare quern praedestinavit; ergo. R. .V, fons. Quia verba Petri vel intelligenda sunt primario de electione absoluta ad fidem et gratiam, secundario autem et consequenter de electione ad gloriam sed conditionata ; ita nt sensus sit : Satagite, Christiani, ut ele­ ctionem vestram ad gratiam et (idem per bona opera stabiliatis, ne excidatis ab ea, sed in ea perseveretis ; sic enim certam facietis electionem vestram ad gloriam ; cum hoc ipso quod silis facti fideles et jnsti, destinati sitis ad gloriam, non quidem absolute sed conditionale, si in gratia accepta ad linem usque persistatis : vel intelligenda sunt de electione Dei ad (floriam in sequidemcertissima, incerta autem nobis et aliis; ita ut jubeat Petrus sata­ gere et bona operari, ut ipsis operantibus certa et comperta sit electio ad gloriam, ut exponunt Beda, Lyratojs, Hugo et alii. Ad Conf. 1·“. II. D. A. Timebat, quod ignoraret an esset praedestinatus O.qnod non crederet certam esse apud Deum praedestinationis sententiam .Y. Ad Conf. 2am. N. Supp. Cons. Judas enim non erat ex praedestinatis seu iis, quos tanquam suos ct electos Pater Filio dederat, juxta illud Joan. Non (rouler nobis; nam si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum. Ad Conf. 3*“. R. D. .d. In sensu diviso et antecedentur C. in sensu com­ posito et consequenter, vel posito quod sit· praedestinatus .V. Inst. 1. Apoe 3. 11. dicit Angelus: Tene quod habes, ne alius accipiat coronam; in quem locum S. Aug. L. de Coit. et gr. c. 23. n. 39. ait, quod alius non est accepturus, nisi iste perdiderit; ergo potest acquiri et perdi co­ rona, quæ est praedestinationis enectus; ergo prædestinatio non est certa et immutabilis. R. D. Cons. Potest acquiri et perdi corona, eamdem sumendo pro gratia «anctiGcante vel virtute, ut hic accipitur pro fideli obedientia et constantia in Itono, secundum contextum C. eamdem sumendo pro gloria coelesti subd. in quantum praecise corona hæc nostra est ex merito C. in quantum ex praedestinatione N. S. Tiiom. p. 1. q. 23. a. 6. ad 4. ait : Dicendum, quod corona dicitur alicujus esse dupliciter : uno modo ex prœdestinatione divina, fl sic nullus coronam suam amittit : alio modo ex merito gratiœ (quod enim meremur, quodam modo nostrum est} et sic suam coronam aliquis amittere fnlesl per peccatum mortale subsequens. Alius autem illam coronam amissam occipit, in quantum loco ejus subrogatur etc. /wsl. 2. Prædestinatio re idem est ac liber vita·, in quo scripti sunt electi : sed ab hoc libro deleri possunt qui sunt inscripti : Ps. (»8. 29. Deleantur et libro viventium, et cum justis non scribantur; Exod. 32. 32. Aut dimitte »is hanc no.ram, aut si non fucis, dele me de libro luo, quem scripsisti; ad Rnm. 9. 2. Optabam ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus meis; ergo. Conf. Praedestinationem esse mutabilem probat vulgatissimum Aug. proloquium : Si non es prœdestinalus, fac ut prœdestineris ; item sententia Ambr. dicentis : Novit Dominus mutare sententiam, si tu noveris mutare i 220 1 DE DEO UNO. delictum; denique Eeelesiæ oratio procantis : ut liber vitæ prœdestiualorum nomina adscripta retineat; ergo. R. M. si intelligalur de libro vitæ respectu gloriœ et quidem absolute; potest enim sumi etiam respectu gratiæ, imo vitæ temporalis, et hoc sensu .V. min. Ad prob. R. In primo textu, ubi Propheta non exponit votum, sed quid persecutoribus suis, nisi resipiscant, futurum sit prænuntial, intelligilur liber vitæ ad gratiam, non autem ad gloriam saltem absolute; ut sensus sit : Persecutores, qui sub conditione seu per gratiam ordinati erant ad gloriam, excident a gratia, et sic delebuntur de libro ad graliam, et consequents non referentur in numerum salvandorum. In secundo textu sermo est delibro vita* temporalis; quia Moyses in graliam et salutem populi Israeli tici paratus erat devovere vitam suam propriam, ut in simili occasione expressit Ru­ iner. 11. 15. dicens: Obsecro, ut interficias me, et inveniam gratiam in oculis tuis. Si vero intelligatur etiam liber vitæ ad gloriam, Moyses sic loque­ batur petendo rem, quam noverat impossibilem, vel ex quadam animi con­ fidentia, et tanquam securus de divina misericordia, ut explicat Aug. q. 117. in Exodum; vel ex nimio compassionis affectu , ut Hier. ep. 12. (al. 128. n, 4.) exponit; vel ex quodam amoris erga populum excessu, ut vult Abulensis cum aliis. In tertio textu vel idem excessus amoris intelligilur, vel Apostolus non optat sui damnationem, sed esse maledictum, seu omnibus hominum execralionibus onerari, dum salvum faceret populum suum. Ad Conf. R. _Y. .1. Auctoritates allalæ omnes non pertinent ad electio­ nem jam factarn et voluntatem Dei consequentem ac absolutam, quasi hæc etiamnum dependeret ab aliquo, quod incertum sil, et proin et ipsa sil incerta el mutabilis; sed ad electionem quasi faciendam seu voluntatem Dei antecedentem et conditionatam : quatenus ostendunt electionem non fieri ex meritis, atque ideo laborandum iis qui eligendi sunt, neque eorum ele­ ctionem certam esse pro priori quam prævideantur laboraturi. Inst. 3. Si prædestinatio est certa et immutabilis, hominis meritum el salus erit necessaria, turn quia causam certam et infallibilem sequitur effectus necessarius; tum quia prædestinatio includit efficacia et infallibilia salutis consequendae media; tum quia supposita praedestinatione (uti de facto semper potest ac debet supponi) non potest quis damnari, adeoque libertatem non habet, ut damnetur. R. D. Ass. Si prædestinatio est certa et immutabilis ex decreto Dei abso­ luto ct antecedente libertatis humanæ vel meritorum piævisionem C. si ex decreto supponente ac consequente hanc praevisionem subd. merita et salus erunt necessaria necessitate consequente vel consequenliæ C. necessitate antecedente vel consequentis ,Y. Ad prob. llm. R. Similiter. .Id 2’”. D. Prædestinatio includit media infal­ libilia infallibilitate absoluta, et intrinseca .Y. extrinseca et orta ex infalli­ bili Dei scientia liberam nostrum futurum consensum præsupponente C. Ad 3’m. D. Supposita praedestinatione non potest quis damnari impotentia ante­ cedente .Y. impotentia consequente C. vel subd. in quantum spectatur ob­ jectum hujus potestatis C. in quantum praecise attenditur subjectum el per­ sona .Y. Cum dicitur praedestinatum posse damnari, sic quidem intelligi nequit quod detur potestas conjungendi praedestinationem cum darnna- ni; CEitTifUDiNE pr-edesîinaîionis. 221 Hone; quia hac simultas repugnat : rode tamen asseritur quod persona, etiamsi supponatur praedestinata, adhuc vere retineat potestatem peccandi, ct in peccato perseverandi si voluerit, quamvis hæc potestas nunquam sit reducenda inactum praedestinationi contrarium; tum quia illa suppositio non immittat proprium modum agendi hujus potenti® : tum quia non est sim­ pliciter antecedens, cum non liat nisi ex præscientia, quod voluntas sit libere operatura, si hoc vel illo modo moveatur. Inst. L Si prædestinatio est fixa el certa, ergo valet illa consecutio Semil*latjianorum : ex utraque parte superfluus est labor, si neque rejectus ulla industria possit intrare, neque electus ulla negligentia possit excidere ; item dilemma illud, quo S. Aug. L. de don. persev. c. 15. quemdam turbatum ila fuisse scribit, ut relido monasterio ad seculnm redierit: vel sum prae­ destinatus, vel non : si sum ; quidquid egero, salvabor : si non ; damnabor, quidquid nirsus egero. Conf. Ex S. Aug. Deo volenti salvum facere nullum resistere potest humanum arbitrium : liem cum voluerit, necessc erit homi­ nem salvari etc. R. .Y. utr. Seq. iSam prædestinatio fundatur in præscientia meritorum gratiæ; unde non patitur aliam difficultatem, quam quæ ex ipsa Dei præ­ scientia solet objici : ex hac autem necessitatem nullam libertati noxiam oriri supra declaratum fuit. Porro falsitas Pelagîanœ consecutionis et CaF ciniani dilemmatis patet tum ex falso supposito quod in eo est, quasi homo vi solius praedestinationis et sine meritis perventurus sit ad salutem ; cum tamen ideo aliquis praedestinatus supponatur, quod praevidetur futurus dc salute sollicitus, el opera bona positurus : tum ex utroque argumento ad res humanas, ordinarias, temporales ac civiles translato,- v. g. Deus praescivit el decrevit, te hoc anno in vivis futurum, agrum tuum fertilem futurum etc. vel non? si praescivit et decrevit, hæc erunt, sive comedas, sive non, sive seras sive non : si secus; frustra iterum agis omnia. .Id Conf. R. Liquet cx allatis alibi responsionibus, hæc a S. Aug. dicta duntaxat esse ad declarandum quod Deus sit auctor salutis nostrae, habeat-· que infinitos modos sic vocandi, ut vocatus infallibiliter Deo consentiat; non autem quod voluntatem nostram cogat, aut illi inferat necessitatem. 222. Obj. cont. 2"m. Scriptura fidelibus el electis tribuit notitiam prae­ destinationis certam ; I. Joan. 5. 13. Hæc scribo vobis, ut sciatis quoniam citam habetis ælernam, qui creditis in nomine Filii Dei. Ad Ephes. 1. 13. In peredentes signati estis spiritu promissionis sancto, qui est pignus hcereditatis nostrœ. 1. ad Thcss. 1. 4. Scientes, Fratres dilecti, a Deo electionem rtslram. Ergo prædestinatio etiam certa est quoad nos. R. .Y. .1. Ad prob. explico textus sub distinctione. Et quidem Ad l"m. Di Qui credit, habet vitam ælernam inchoatam cl in spe C. perfectam ct in re 'iiW. habet, seu scit absolute se habere vitam A'. scit conditionate C. Sicut S. Paulus ad Rom. 8. 24. dicit : Spe salvi facti sumus, sic et hic Joannes in ipc dicit vitam ælernam adesse credentibus : in re autem vitam ælernam habendam sciri duntaxat conditionate, imprimis ipse textus probat, qui sic exponitur : ut sciatis vitam vos habere ælernam, in quantum viva fide cre­ ditis, vel si in eadem tide perseveretis : deinde etiam contextus; tum quia hoc eodem capite, dum hortatur ad perseverantiam el eam necessariam HE DEO L.xo. • j docet, eo ipso ostendit certain non esse : lum quia in seq. epist. v. 8. inonct credentes sibi cavero, ne decidant a tide et gratia. Ad 2“®. 11. Nihil inde sequi, tum quia potest haberi spiritus promissionis et pignus hœrodÜilis, quin tamen hoc a possidente sciatur, praesertim eum textus non faciat mentionem ejusmodi scicnliæ : tum quia, licet habeantur signa et indicia vocationis et electionis ab electis, tamen vel ipso Cai.vi.xo L. 3. Insl. c. 24. §. 7. fatente, similia signa non raro apparent in aliis. Id 3UIU. /). Scientes electionem vestram, quæ est ad gratiam Fidei et Evangclii C. quæ est ad gloriamsM. scientes scientia proprie tali sive per iideni sive per certam demonstrationem aut evidentiam .V. scientia minus propria, quæ vel habea­ tur ex conjecturis, vel indicet spem duntaxat et fiduciam (’. A id. Corn, a Lap. 7w/. S. Paulus certitudinem de sua salute sæpius declarat : ad Rom. 8.16. Ipse autem Spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei. Et v. 38. Certus sum, quia neque mors, neque vita, neque angeli.... neque creatura alia poterii nos separare a charitate Dei.Tini. 4. 7. Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi; in reliquo reposita est mihi co­ rona jusi il iœ; ergo. Conf. Possumus esse certi, quod assiduis orationibus ct piis operibus simus assecuturi nostram salutem ; quia Christus Marc. 11.21. ait : Omnia queeeumque orantes petitis, credite quia accipietis : sed potest quis certo scire se orare ; ergo. R. 1’. Tr. J. A'. Cons. Tum quia Paulus, siquidem hoc scivit, id speciali revelatione didicit, adeoque sub exceptione continetur, quam iu assertionis nostrae explicatione adjecimus : tum quia hoc non detrahit ejus testimoniis ex 1. ep. ad Cor. allatis; hanc enim ante epistolas turn ad Romanos, tum 2. ad Tina, scriptam esse consentiunt omnes, quantumvis in annis assi­ gnandis discrepent. R. 2°. Ad text. 1“®. D. Ipse Spiritus reddit spiritui nostro testimonium quoad se, seu quantum ad effectum C. quoad nos, seu quantum ad cogni­ tionem subd. quantum ad cognitionem conjecturalem aut conditionate tan­ tum certam C. perfectam et convincentem aut absolute certam .V. Equidem Spiritus S. inhabitans non datur nisi amicis Dei ac justis, atque hinc ejus present ia probat justos esse filios Dei , redditque verax testimonium quoad se ct effectum : sicut tamen ejus inhabitatio et præsentia non cognoscitur nisi solis conjecturis, sic et testimonium reddit, quantum ad nos, cognitionem duntaxat probabilem et conjecturalem. Praeterea cum verbis allatis mox addatur: Si tamen compatimur, ut et conglorificemur; concedi potest certi­ tudo, sed sub ista conditione, quin tamen inde absolute certi fiamus; cum ipsæ passiones hujus temporis non sint ex se condignæ ad futuram gloriam, quæ revelabitur in nobis, neque etiam nobis certo innotescat, num cædema nobis, prout oportet ad salutem, subeanlur. Ad text. 2*”. D. Paulus se dicit certum, nomine certitudinis indicando se­ curitatem , aut firmum veritati praestitum assensum V. indicando firmum animi propositum aut spem, persuasionem vel confidentiam C. Postrema; parti favet vox hic usurpata πέζεΐσααι, et S. Hier ier, iu εισααι, persuasus sum, ct in ep. Io. (al. 121.) ad Algasiamc. 9. legit, confido; praesertim cum eadem ibid. 15. 14. ab Apostolo adhibita alium sensum non habeat. Jd text.A"m.D. Asserit sibi repositam esse coronam justitiæ. prodendo hinc certitudinem fidei et revelationis divinæ 5. certam opinionem et confiden- i»l GEuiHum.xE I'n.EnHsn.XAihJMs. 223 liaiii ex memoria vitat bene actio, et testimonio suæ conscîenliæ rnananIcin C. Sicut non dixerat ex revelatione, sed ex fiducia bonæ conscientia», >c bene certasse, cursum consummasse, et lidcrn servasse, sic nec illud his innixum aliter asserit. .It/ Conf. R. I). min. Potest quis certo scire se 01 are et bene agere, prout oportet ad salutem .V. secus C. Testante Apost. ad Rom. 8. 2G. Quid oremus, sicut Oportet, nescimus : scd Spiritus sanctus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Idem est dicendum de operibus, quæ an perfecte et in gratia liant, ignoramus. 223. Observa I. Hactenus dicta dc eo, quod ordinarie iit, ct dc certitudine fidei seu perlecta, omneinque hæsitationem excludente, esse inlelligenda. Nam imprimis certam fuisse salutem ex speciali vel privata Dei revelatione It. Virgini, Latrôni felici, S. Stephana, quibusdam Martyribus ct Confesso­ ribus. Moysi item, Paulo ne Eliœ, sive ipsæ sacrae Litterae, sive historia Eccle­ siastica, sive communior Theologorum sententia docent. Deinde vero et certitudinem seu minus perfectam et cum soUicitudine ac timore quodam ub nonnulla eliam cx parte nostri ponenda conjunctam de praedestinatione dari minime inficiamur : quin et signa haberi posse, ex quibus illa valde probabiliter cognoscatur, cum SS. Patribus æque ac Theologis asserimus. Ejusmodi autem sunt, quæ octo Bcatitudinibus Matth. 5. relatis continentur : quibus additur ardens studium audiendi, legendi, docendi verbum Dei; frequens dc Deo cogitatio, terrenarum rerum contemptus, coelestium amor; cultus Deiparae specialis, Sacramentorum frequentia, orationis studium; vera humilitas, patiendi pro Christo desiderium ac in perferendo patientia, amor insignis erga Deum et proximum ; sollicitudo in minimis, placandi Dei studium, mentis puritas, bene agendi in eo vitæ genere quod eligitur constantia, gratiarum usus et propositum perseverandi usque ad finem; de quibus vide S. Beilx. Serni. 2. oct. Pasch. et alios. 224. Observai!. Praedestinatorum numerum itacertum esse, ut nec adda­ tur eis quisquam, nec minuatur excis, docet S. Aug. L. de Corr. et Gr. c. 13. 0.39. Hunc numerum soli Deo innotescere ostendit Ecclesiæ auctoritas ita procantis: Deus, cui soli cognitus est numerus electorum in superna félici­ tait locandus. Porro quantus determinate futurus sit, definiri non potest. Absolute magnum esse declarant illa Apoc. 7. 9. verba : Vidi turbam maynam, quam dinumerare nemo poterat, ex omnibus gentibus et tribubus ct populis et linguis, stantes ante thronum etc.; comparate ad reprobos tamen fore exiguum, satis aperte docuit Christus Matlh. 22. 14., Lue. 13. 24. ct alibi: subscribunt Patres, praesertim Greg. Μ. hom. 19. η. 5. in Evang, dicens : Ad fidem plures veniunt, ct ad coeleste regnum pauci perducuntur ; et Chrys. or. 40. ad Antioch, (al. hom. 24. in act. apost. n. 4.) Quot putatis in civitate nostra, qui salvi fiant ?..... non possunt in tot millibus inve­ niri centum, qui salventur, quin ct dc his dubito : Confirmat ratio ex partium enumeratione; quia ante Christum natum totus fere mundus fuit infidelis, poti Christum adhuc pars mundi major jacet in infidelitate : inter Christia­ nos mulli sunt hceretici et schismatici : inter fideles improbi mulli. Sunt DE DEO t.No. tamen, qui e Christianis plures salvari conjiciunt, siquidem parvuli uria cum adultis numerentur: sed notos». ed nec hoc definiri certo potest. ARTICULUS Ili. AN EX PARTE PREDESTINAT! DETUR CAUSA PR.-EOESTINAT10N1S AD GLORIAM? - i 225. .Vo/α. Prædestinatio ad gratiam an et quomodo sit gratuita, abunde constat ex Tract, de Gral. el Merito. Itaque hic duntaxat quæstio est : au prae­ destinatio ad gloriam fiat ex praevisis meritis? in hoc autem non agitur 1°. de gloria precise, ut eslhæreditas et competit parvulis, sed ut est corona et competit adultis, quibus œterna salus, non solum ul hærcditas, sed etiam ul premium meritorum supernaturaliuiu confertur : 2°. nec de prædestina­ lione in ordine exeeutionis, sed intentionis spectata : neque 3°. de intentione gloriæ conditionata el inefficaci, cum hæc concedatur ab omnibus esse prior meritis el prorsus gratuita; sed de intentione absoluta et efficaci : nec 1°. de meritis tantum conditionate futuris, sed de prævisis meritis absolute futuris: nec quomodo possit a Deo prædestinatio fieri ad gloriam, sed quomodo liat in prasenli providentia. Porro in hac controversia, quæ inter Catholicos tantum agitatur, triplex est sententia; 1*. eorum qui praedestinationem hanc statuunt esse mere gratuitam, ct antecedere provisionem meritorum: 2*. eorum qui æslimant absolutam prædcstinalionem ad gloriam fieri ex vel præsupposita meritorum gratiæ absolute futurorum provisione: 3*. media est eorum qui vel nullum agnoscunt ordinem priorilatis et posterioritatis, etiam secundum rationem, inter praedestinationem ad gloriam et gratiam, el ad utrumque hoc obje­ ctum simul fieri contendunt praedestinationem ; vel distinguunt duplicem salvandorum ordinem, unum scilicet insigniorum, quorum prædestinatio procédât meritorum provisionem, alterum reliquorum electorum, quorum prædestinatio non fiat nisi e.x prævisis meritis; vel volunt, praedestinatio­ nem quidem esse posteriorem alicui merito supernatural!, cl sic non peni­ tus gratuitam, non tamen esse posteriorem omnibus meritis, sed aliqua eorum maxime perseverantiam procedere. 22G. Dico. Datur exparte nostri causa praedestinationis ad gloriam; seu in present! providentia efficax el absoluta ad gloriam ut coronam praedesti­ natio hominum, a Deo est post provisa gratiæ merita absolute futura. Ratio est; quia hæc sententia videtur conformior Scripturis, SS. Patribus ct Rationi. Prob. eo-ScRirrcRv. I. Matth. 25. 34. Christus dicit se in die judicii electos sic allocuturam : Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi : esurivi enim, et dedistis mihi manducare; sitivi, el dedistis mihi bibere etc. Ex his sic arguitur : Regnum coelorum praeparare propter opera, misericordiae, est decernere gloriam ex meritis, seu ad eam praedestinare post provisa merita : sed verba laudata manifeste exprimunt, Deum préparasse gloriam hominibus propter eorum opera misericord ite, ul ex particula causali enim liquet ; ergo. Respondent quidam his verbis significari duntaxat actualem cxcctilioneni et causam, cur actu conferatur gloria, non autem cur his potius quam illis gloria sit parata; alii per praeparationem volunt iutclligi decretum cxccu- 1 » l»E CAUSA Plt/EDESTINATIONIS. 22.» llonis tantum seu voluntatem aclnalilcr conferendi gloriam in tempore, non autem decretum intentionis, seu voluntatem cfticaccrn nt quis simpliciter perveniat ad gloriam. Sed contra lBjn. est 1". quod Christus ibid. v. 41. ad reprobos dicturus legatur : Discedite a me maledicti in ignem æternum, qui paratus est diabolo d angelis ejus : esurivi enim, et non dedistis mihi manducare etc.; ubi cum infernus reprobis non tantum tribuatur, sed ct paratus sit, æque ac diabolo ct angelis ejus, quos reprobi male agendo imitati sunt, non potest dici, illis tantum actu conferri ob demerita, el ex sola Dei voluntate præparatus esse infernus : unde paritas pro priori sententia pugnat. 2". Quod S. Chrys. hom. 80. n. 2. in Matth. textum sic exponat : Possidete hœreditate quasi pro­ pria, quasi paterna, quasi vestra, quæ robis a principio debebantur; nam ante­ quam nati sitis, quia sciebam vos hujusmodi futuros, hæc a me preeparata fuere; el Hier, in Matth. loc. cil. hæc verba observet esse accipiendasecunilutn praescientiam, adeoque iis rationem praeparationis contineri, dicens: Hoc juxta prœscientiam Dei accipiendum, apud quem futura jam facta sunt. 3®. Quod Christus in sua sententia judiciali referens merita et demerita velit afferre rationem œquilatis sententiae pronuntiata; si autem hæc referrentur ad solam collationem, non aulcm ad præparationcm gloriæ vel pœnæ, ratio ista non sufficeret; unde cum Apostolus 2. ad Tim. 4. 8. dixit : Deposita est mihi corona justitia,' quam reddet mihi Dominus in die illa justus Judex; non lanium in collatione, sed ct in destinatione justitiam expressit; cum coronam repositam hic idem sit ac praeparatam, ut ex 1. ad Cor. 3. 9. constat. Contra 2um. est 1°. quod illa distinctio inter decretum intentivum ct execu­ tive» non habeat locum in praedestinatione sive ad gratiam sive ad poenam, adeoque nec in prædclerminatione ad gloriam, cum S. Aug. de præd. Sanci, c. 10. n. 19. dicat : Inter gratiam porro et praedestinationem hoc tantum interest quod prædestinatio est gratiæ prœparatio, gratia vero jam ipsa donatio; neque destinatio ignis ælcrni, qui dicitur paratus diabolo et angelis ejus, possit accipi secundum diversitatem decretorum aut habere diversam causam pro hujusmodi decretis forsan permissis. 2°. Quod gloria hic sumatur, prout adultis confertur ut corona justitiœ : sed sic nequit decerni ac intendi nisi suppositis meritis ; cum natura mercedis et coronae æque necessaria supponat merita, ac supplicium demerita, non tantum in ordine exeeutionis, sed et in ordine intentionis. 3°. Quod ad ostendendam senlenliæ aequitatem, ct specialem electorum præ reprobis laudem ac gloriam declarandam, male supponatur absolute et efficaciter fuisse anlecedcnler intentam electis gloriam; cum principalis causa tum praeparata tum col­ late gloriæ, et cui reliquæ praedestinationis causæ quodammodo famulantur, non staret in justitia Judicis et meritis Beatorum , sed in arbitraria lanium electione praedestinantis. Adde plures parabolas, operariorum in vinea Matth. 20., currentium in stadio I. ad Cor. 9., servorum vigilantium Luc. 12., talenta impendentium Matth. 2o., ct virginum cum lampadibus accensis occurrentium ibid. ; quibus declarabat Christus, quod sicut pater­ familias denarium, agonotheta bravium, dominus favorem ct promotionem, el sponsus nuptias absolute ct efficaciter non decreverint, antequam opus 15 h. p. 1. it if : Λ RM kl “a· Gii * - •t·. '■> f· ■·. :ï;ü > r Z f .w *1* bE DEO UNO. Λ 4 · · · diurnum, victoriam, vigilias, fœnorationcm ct occursum perfecta viderint: sic de Deo similiter sit cogitandum, quantum attinet ad nostræ negotium salutis et gloriæ. II. S. Paulus ad Horn. 8. 29. ail: Quos præscivit, el prædestinavit confor­ mes fitri imaginis Filii sui. In hoc textu manifeste dicitur praescientia prwcedere prædeslinalionem : sed hic sermo est de pnescienlia visionis seu «irri­ tarum absolute futurorum, et praedestinatione ad gloriam ; ergo. 2/in. ostenditur 1°. ex SS. Patribus. S. Ambr. L. S. de Fid. c. G. n. 83. ait: Quos præscivit, hos et prœdeslinavit; quia non ante prœdeslinavit, quam præscivit : sed quorum merita præscivit, eorum preetnia prœdeslinavit. S. Hier, in eadem verba : Quos, ait, præscivit conformes futuros in cita, coluit ut fierent conformes in gloria; 2°. cx contextu ct intentione Apostoli. Nam v. 17. ejusdem capitis incipit hortari fideles ad patientiam, a qua velat a conditione pendere ait nostram gloriam: Si autem filii, et hœredes : hæredes quidem Dei, cohœredes autem Christi ; si tamen compatimur, ut et con­ glorificemur; deinde a v. 18. usque ad v. 28. ostendit tribulationes leves esse, si comparentur cum gloria, cujus spe fideles debeant animari ad eas fortiter et constanter ferendas; maxime cum , ut v. 28. addit, tribulationes non noceant perseverantibus in dilectione, sed potius operentur in bonum ad gloriam consequendam: Scimus autem, inquit,quoniam diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, iis qui secundum propositum vocati sunt sancti; id est, secundum antecedentem eos salvandi voluntatem, transeuntem de conditionata in absolutam, posita pravisione de ipsarum perseverantia in dilectione Dei : tum exposita v. 29. prædestinationis serie, prout abæterno fuit objective, et secundum quam Deus prius præscivit nos fore conformes, postea decrevit decreto absoluto ; demum ordinem ejusdem in tempore de­ scribit v. 30. : Quos autemprœdeslinavit, hos et vocavit, et quos vocavit, hos et justificavit; quos autem justificavit, illos et glorificavit . Tandem ex his v. 31. etseqq. concludit, non esse timendas tribulationes, nihilque eos separare debere a charilate Dei. 3°. Agi hic de prædestinationc ad gloriam, ipsi Adver­ sarii volunt. ii HF III. Scriptura divinam gloriæ dandæ volilionem proponit ut mere conditionalam, suspensam ac incertam ante meritorum prævisioncm ; ad Rora. 8. 17. Hœredes quidem Dei, cohœredes autem Christi..... si tamen compatimur ut et conglorificemur : et 11.22. Vide ergo bonitatem et severitatem Dei; in eos quidem qui ceciderunt, severitatem : in te autem bonitatem Dei, si permanseris in bonitate: alioquin ct tu excideris: sedet illi, si non permanserint in incre­ dulitate, inserentur. 2. Petr. 1.10. Satagite, ut per bona opera certam vestram vocationem et electionem facialis. Sed si prævisioncm meritorum præcedcret prædeslinalio ad gloriam, sive absoluta et efficax gloriæ intentio ac præparatio, volilio dandæ gloriæ non posset proponi ut mere conditionata, sus­ pensa et incerta ante meritorum prævisioncm ; ergo. /’roh.fxPxTMBts./. ex Cnecis:S. Iren.L. 4.c. 76. (al.39.n. 4.) ait : Deusomniaprœsciens ut risque aptas pruparavit habitationes ; eis quidem, qui inquirunt lumen incorruptibilitatis, et ad id recurrunt, donans hoc quod concupiscunt lumen: aliis vero id coni nnnenl ibus et avertentibus se ab eo, et id fugientibus et quasi semel ipsos excanantibus, congruentes lumini adversantibus prœpara- DE CAUSA PR .«DESTINATIONIS. 227 vit ienibras, et his qui fugiunt ci es.se subjecti, convenienter subdidit pœnam. OniG. in c I. ad Hom. η. 3. Evidenter ostendens quod eos, quos præscivit Deus tales futuros, ut Christo se in passionibus conformarent, ipsos etiam conformes ac similes imaginis ejus prædeslinavil et gloriæ. Prœcedit ergo prtrsrienlia Dei, per quant noscuntur qui in se. labores ac virtutes habituri sint, et Ha prædeslinalio sequitur. S. Ciirys. hom. 2. in c. 1.ad Ephes, v. 11. ethom. GG. (al. 65. n. 3.) in Matlh. ubi explicans verba Christi: Sedere ad dextram vel sinistram etc. ait: Non est meum dare, sed quibus paratum est a Patre meo. Quibusnam paratum esi ? lis qui ab operibus possunt conspicui eradere.S. Epipii. L. adv. hæres. liter. 69., Clem. Alex. L. 6. Strom, (p. 547. C. et 548.) Cyril. Alex. L. 3. in Ev. Joan. (opp. t. 4. p. 275. D.) ctL. 26. Thesaur.,Grec. Naz. or. 37. n. 13., Nvssen. L. de Infant, (opp. t. 3. p. 322. seqq.) Theodoret., TiiEOpnvL.el alii in c. 8. cl 9. ad Rom. II. ex Latinis: S. Hilaii. in Ps. 64. n. 5. commentant ait: Non res indis­ creti judicii est electio, sed ex meriti delectu facta discretio est. Ambros. de Fide L. 5. c. 6. n. 83. Ad Patrem referens addidit (Christus) : quibus paratum esi; ulostenderet Patrem quoque non petitionibus deferre solere, sed meritis; quia Deus personarum acceptor non est. Unde ct Apostolus ait : quos præscivit et pi adest inavit.... quorum merita præscivit, eorum præmia prædesl inavil. S. Hier, in cp. 150. (al. 120.) ad Iledib. c. 10. scribit: 1’asa miser icordiœ, quaprapafavit in gloriam, quæ vocavit, hoc est, nos non...... salvat irratio­ nabiliter et absque judicii veritate, sed causis præcedentibus, quia alii non susceperunt Filium Dei, alii autem recipere sua sponte voluerunt.... ex quo ostenditur, non gentes eligi, sed hominum voluntates. S. Prosi». in resp. 2. 3. 12. et 15. ad capit. Gallor, ct L. 2. dc voc. Gcnt. c. 34. ct 36. S. Fulg. L. 1. ad.Monim. c. 24. Prædestinavit illos ad supplicium, quos a se præscivit volun­ tatis malœ vitio discessuros; et prædestinavit ad regnum, qxios præscivit ad se misericordia prœvénientis auxilio redituros, ct in se misericordia subsequent lis auxilio esse mansuros; ctc. Prob. ex Ratione. I. Deus co modo prædestinat ad gloriam ab ælerno, quo modo cam confert in tempore, ut S. Th. Lcct. 6. in c. 8. cp. ad Rom. docet : sed confert gloriam ob merita ut facta; ergo propter eadem ut prævisa prædestinat ad gloriam. Maj. Prob. 1°. Ex comparatione lum prædestinationis ad pœnam, quæ, quia in tempore non infligitur nisi ob demerita, etiam non nisi ob eadem ab ælerno decernitur; tum prædestinationis ad gratiam, quæ dicitur gra­ tuita cl antecedit prævisa merita, quia gratia in tempore sine merito datur. 2”. Ex ratione praemii ct mercedis, cujus ratione gloria datur : ratio enim praemii et mercedis non potest supponere efficacem voluntatem, qua decer­ natur ante praevisum laborem, cum hoc sit discrimen inter merccdem et id quod tantum est finis, ncc rationem præmii habet,quod hocefflcacilerpossit decerni, antequam discernantur media : quod quidem discrimen maxime est admittendum, ubi merces datur secundum mensuram meritorum, uti dc gloria e.xep. ad Rom. 2. 6. constat. 3°. Ex diversitate voluntatis divinæ, quæ sequeretur; vel quia prædestinationis voluntas esset contraria volun­ tati collationis, cum illa esset independens a meritis, hæc vero dependens : velquia voluntas, ab ælerno prædcstinans, non esset eadem quæ est conferens neu i \o. gloriam in tempore eum h ve gloriam respiceret ut praemium, hæc vero ut finem tantum. II, Sententia admittens praedestinationem ad gloriam ex meritis magis concordat cum reliquis dogmatibus. lum. Est dc voluntate Dei salvandi omnes : hæc enim ex parte saltem conditionata est. 2un*. Est de promissio­ nibus Mteæternæ obtinenda.·, el comminationibus ab ea excidendi : quæ rursus conditionate dependent ex observatione mandatorum. 3U“. Est de meritis Christi. Nam Deus non decrevit gloriam nisi propter merita Christi ut nubis efficaciter applicata, juxta illud ad Ephes. 1. L Elegii nos in ipu>ante mundi constitutionem; et Act. I. 12. .Von est in aliu aliquo salu$t ntc aliud sub ccel > nomen in quo oporteat nos sulcos fieri : sed efficax applicatio meritorum Christi esse non potest sine propriis nostris meritis, quæ sunt eorum fructus, vel sine aliquo (équivalente in parvulis, nempe collatione baptismi ; ergo. Est de divisione voluntatis divinæ in antecedentem el consequentem. Electio enim efficax ad gloriam est actus divinæ voluntatis consequentis, ut admittitur ab Adversariis, et inde etiam palet quod, cum voluntas salvandi omnes sit antecedens, intelligi nequeat quomodo eadein voluntate antecedente aliqui tantum sint efficaciter electi ad salutem, et non alii : sed voluntas consequens non est absque praescientia meritorum, imo ex illa oritur; ergo. Accedit, quod hæc sententia sit suavitati, bonitati et æquitati divinæ convenienlior; modo orandi, praedicandi et laborandi Ecclcsiæ ac persuasioni fidelium conformior, ad spem salutis excitandam, ad curam bonorum operum el vigilantiam in salutis negotio promovendam, ad zelum animarum accendendum accommodatior. III. Sententia statuens praedestinationem ad gloriam ante provisionem meritorum mullis subjacet incommodis. lum. Est, quod voluntas illa ante­ cedens efficax sil inutilis; tum quia, si ponatur sola voluntas consequens efficax, hæc sufficit ad salvandos electos : tum quia voluntatem consequen­ tem plurimi Auctores putant satis fuisse ad angelos prædestinandos ad glo­ riam : tum quia sola consequens voluntas respectu reprobationis admittitur: tum denique quia vi voluntatis antecedentis gloria non confertur, sed alia adhuc vulitio addi debet, ut gloria tanquam merces conferatur. 2um. Est, quia non ita facile, commode ac plane concordat cum reliquis dogmatibus nuper recensitis. 3“. Est, quod careat prorogativis nostro sententiæ nuper assertis, ac potius urgeatur difficultatibus oppositis. Nam 1°. Quamvis commendetur in hac sententia bonilas et misericordia erga prædestinatos, ea tamen deficit erga reliquos multo plures non praede­ stinatos, ct nullus est just it iteaut œquitati locus praesertim ob reprobationem negativam. 2°. Asperius aliquid, nec cum Ecclcsiæ sensu ac fidclitiin persua­ sione congruum, esse in hac sententia, constat ex pluribus cautelis, quas ipsi sententiæ patroni praescribunt observandas in publica ad populum expo­ sitione hujus doctrinæ. 3°. Officere demum hanc sententiam sollicitudini bonorum operum ac animarum zelo, colligitur ex difficultate respondendi ad illud dilemma : vel sum inclusus eorum numero, quos Deus antccedcnler efficacilcrque elegit ad gloriam, vel non sum? Si primum, salvabor infidlibililei . si scciuidmp, infallibili 1er damnabor : neque est cur sollicitus sim de buuis opei ibus, tum quia ante eorum praevisioneiH jam duci eia mihi est glo- i DE CAUSA MlEDFATINaTIOXIS. 220 ria: tum quia et perseverantia cl ipsa bona opera ante omnis meriti provisio­ nem prædciinila sunl; qiuu cum frustrari nequeant, non opus est, ut me ipsum provocem,sed Deus efficaciter urgebit ad opera præstanda. V. Pf.tavhm de Deo I.. !). c. 3. IG. L. 10. c. 2. et seqq. 227. Ol>j. I. Prædeslinatio illa est antecedens el gratuita, ex qua profluunt omnia Dei beneficia et gratia* dona, tanquam meriti omnis principia in electos: sed talis est praedestinatio ad gloriam, juxta Scripturas; ergo. Min. 1'rob. cx variis testimoniis : Joan. 10. 20. Van non creditis, quia non estis ex (ilibus meis. Oves mem vocem meam audiunt, el ego cognosco eas, el sequuntur me; el ego vitam æternam do eis, et non peribunt in œlernum, et non rapiet eas quisquam de manu mea. Hic oves seu prædestinati ideo audire vocem pastoris dicuntur, quia sunt ex ovibus seu prædestinalis. Act. 13. 48. Cre­ diderunt, quotquot erant prieordinati ad vitam æternam; ubi præordinatio assignatur ut causa fidei. Ad Ephes. 1. 4. Elegit nos in ipso ante mundi con­ stitutionem, ut essemus sancti; non ait : quia futuri eramus sancti. Ad ■ Rom. 8. 28. Scimus, quoniam diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, iis qui secundum propositum vocati sunt sanet i; ibi causa cur ope­ rentur in bonum, datur voluntas efficax gloriæ. /td lum. text. R. Licet is cum S. Aug. Tr. 48. in Joan. n. G. sumatur de prædcslinalis absolute ad gloriam, tamen intelligi non debet de prædestinatione absoluta antecedente ; tum quia accipi potest de consequente ad prævisionem meritorum, ita ut sensus sil : vos non creditis, quia non vultis mihi tan­ quam pastori subjici, el voluntarie obdurati ad vocem meam, ideoque ob ma­ litiam perseverantem extra ovile meum positi, damnandi et reprobandi ; alii autem, qui me tanquam pastorem cognoscunt, et vocem meam audiunt, ovesmeæsunt: et hisob perseverantiam obedientiæ vitam æternam decerno, quam infallibiliter consequentur ; tum quia priora verba non sunt reddenda causaliter, q. d. vos non creditis, quia non estis prædestinati, sed reprobi; cum hæc causa non sil propria nec adæquata. Non propria; siquidem Judæi non ideo erant infideles et peccabant, quia Deus eos reprobaverat : sed quia ipsi erant infideles et peccabant, a Deo sunt reprobati. Non adæquata : tum quia mulli ex Judæis erant prædestinati, qui tamen non tunc, sed postea, prædicanle Petro, in Christum credebant : tum quia nonnulli tunc credebant in Christum, qui non erant prædestinati, ut de Juda certum est. .Id2om. text. R. Inde non probari prædestinationem ad gloriam esse ante merita et causam bonorum operum. Nam I. per vitam æternam hic potest inlelligi Fides, ut Joan. 37. 3. accipitur; et sic textus non est ad rem. 2. Preordination is nomine non debet accipi electio Dei, sed significari potest aptitude et dispositio hominum ad fidem per voluntatem bonam et pium salutis affectum ex gratia elicitum ; pro qua explicatione facit tum vox τήαγαενο·., quæ non significat præordinalos, sed ordinatos, dispositos et in censum adscriptos : turn oppositio, quam hic versus indicat cum 4G. ; ubi mala dispositio Judæorum et resistentia pro causa affertur, cur, illis relidis, Apostoli converterent prædicationem ad gentes : ex quo objectio plane eva­ nescit. 3. Admissa etiam acceptione de prædestinatione ad gloriam , sensus testimonii hic est : illi crediderunt in tempore, quos Deus al) æterno prae­ videns credituros prœordinavil ad vitam æternam; hinc vero apparet opera 230 DE DEO UAO. bona potius causam praedestinationis, quam praedestinationem causam operum esse. .-ii/ 3U®. text. R. Non agi hic de electione et prædestinatione ad gloriam seu sanctitatem alterius vitæ ct consummatam, sed ad gratiam fidei et justitiam seu sanctitatem hujus vitæ et inchoatam : hinc subjungitur. Qui prudestinadt nos in adoptionem filiorum...,, in laudem gloria gratia suæ, in qua gratificavit nos in dilecto Filio suo, in quo habemus redemptionem per san­ guinem ejus, remissionem peccatorum ; quæ omnia ad justificationem per­ tinent. Ad 40B. /rari. R. Nec ex eo praedestinationem gratuitam ad gloriam probari, ostenditur F., quia Patres Graci, praesertim Orig., Chrys. , Theodor, et Theophyl. nomine propositi accipiunt voluntatem humanam, uti vox πρΛεσις Act. 11. 23., ad Tim. 3. 18. el alibi usurpatur, ita ut sensus sit : omnia cooperantur in bonum iis, qui secundum voluntatem suam, auxilio grati® praevenientis bonam a Deo praevisam, vocantur ab eodem. 2U. quia, licet Pa­ tres Latini communius intelligent propositum seu decretum Dei, scopi tamen Apostoli conformius est, si accipiatur pro voluntate dandi gratiam, seu pro gratuita vocatione ad fidem et sanctitatem, unde hic sensus emergit : omnia in bonum cooperantur diligentibus, seu in dilectione manentibus; iis scilicet, qui vocali snnt sanci/, h. e., ad fidem ct sanctitatem; secundum pro­ positum, id est, vel secundum gratuitam voluntatem Dei primam gratiam et vocationem sine ullo hominum merito intendentis ; vel secundum desiderium salvandi omnes, ex quo facium est ut Deus vocaret, et vocationi consen­ tientes justificaret, et justificatos ac perseverantes glorificaret. 3°. quia ad­ missa etiam propositi usurpatione pro voluntate divina efficaci dandi gloriam, ea tamen poterit esse consequens praecisionem operum, et hic sensus fieri : qui secundum propositum, ab æternoobmerita praevisa conceptum, in tempore exequendum, vocati sunt sancti. Inst. 1. Ea rursus praedestinatio gratuita est, ct merita antecedit, ex cujus efficaci intentione Deus ab electis mala et pericula propellit, eosque confirmat in bono : sed talis in Scriptura asseritur prædestinatio ad gloriam; ergo. )lin. prob. ex Sap. 4. 11. Raptus est, ne malitia mutaret intellectum ejus, aut ne fictio deciperet animam illius, v. 1 i. Placita enim erat Deo anima illius; propter hoc properavit educere illum de medio iniquitatum. Malth. 24. 22. IVisi abbreviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro; sed propter electos abbreviabuntur dies illi. Luc 12.32. Nolite timere pusillus grex, quia complacuit (ευίο'χησεν, quod merum beneplacitum Sonat) Patri vestro dare vobis regnum. Ad l°“. et Z™, text. R. Ex utroque apparere quidem, quod Deus ex amore erga justum eripiat eumdem ex periculis et transferat ad sortem beatam; non tamen constat amorem hunc esse mere gratuitum, et ante meritorum praevisionem conceptum, quin contrarium potius colligitur ; tum quia v. 10. dicitur: Placens Deo factus est dilectus, et translatus est, quasi diceret: cum placeret, seu quia Deo placuit justus, ct v. 13. Consummatus in brevi explevit tempura multa; quibus merita dilectionem praecessisse significantur : tum quia ex inlerprelatione Ambrosii ep. 38. n. 7. justus hic proponitur sub figura Hcnuch, qui propter merita ad feliciorem statum raptus fuit. Ad 3"*“. text. IL Neque hunc arguere praedestinationem gratuitam ad glo- 1 DE CAESA PR.EDESTIXATIONIS 231 rlamjtum quia, si intellignlur in sensu litterali de salute temporali et vitæ conservatione Judæorum, in excidii» Hierosolymitano propter electos prae­ standa, per calamitatis hujus contractionem, nihil certe perlinet ad gratuitam pnedest i nationem ad gloriam : tum quia, si intclligatur dc salute æterna et perseverantia finali, non potest esse sermo de electis efficaciter cl antecedenlerad omnem praevisionem futuri praedestinatis; cum alias falsa evade­ ret illa propositio, quod non fieret salva omnis caro, nisi dies illi fuissent breviati, Itaque sensus duntaxat iste restat; Deus in gratiam fidelium, quj more Scriptura» alibi sa-pius usitato hic electi vocantur, dies illos, sive obsi­ dionis llicrosolymilanæ sive persecutionis Antichrist), contraxit et abbrevia­ nt, ne forte eorum fides et constantia in sanctitate deficeret in tanta calam­ itate; ex quo pro prædestinatione gratuita nihil argui potest, cum nulla sit interluce duo necessaria connexio. Jd4““. text. R. Vel per regnum hic intelligitur aut fides, aut Evangelium, aut sanctitas, aut aliud ejusmodi, pro quo alibi in Scriptura hæc vox non raro usurpatur; ct tunc ex isto loco nihil concluditur : vel nomine regni in­ telligitur gloria æterna: et vox complacuit significat quidem voluntatem puri beneplaciti dandi gloriam, non tamen absolutam et efficacem; sed conditionatain et inefficacem, et a purificanda meritorum conditione dependen­ tem. Id colligitur 1°. quia sive pusilli gregis nomine sumantur Apostoli, sive alii discipuli et auditores Christi, absoluta voluntas in Juda et aliis foret frustrata : 2°. quia Christus pusillum hunc gregem continuo monet terre­ norum contemptum, eleemosynam, patientiam, vigilantiam, aliaque per­ fectionis opera, quibus conditio illa, snb qua gloriam proposuerat, purifica­ ntur: 3°. quia ad fiduciam, quam ibi Christus excitabat, in electis erigen­ dam. sufficiebat testificatio allectus conferendæ æternæ salutis; ut nempe Christus a majore ad minus concluderet, quod Deus non sit negaturus necessaria ad victum et vestitum, qui paratus sit etiam dare regnum calorum. Inst.%. In prædestinatione ad gloriam nulla ratio habetur voluntatis aut operum humanorum; ergo est mere gratuita. Ant. prob. primo, quia ele­ ctio humana excluditur, ut patet ex Joan. lu. 16. Non vos me elegistis; sed eijo elegi vos, ut eatis, et fructum afferatis, et fructus vester maneat. Secundo, quia Saliis, et hinc etiam juxta D. Thomam prædestinatio, non fit ex operi­ bus, ut habetur ad Titum 3. 5. Aon ex operibus justitiœ, quæ fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit; et 2. ad Tim. 1. 9. Vocavit nos Deus vocatione sua sancta, non secundum opera nostra, sed secundum pro­ positum suum. Tertio, quia prædestinatio dicitur sors, juxta illud ad Ephes. 1. Sorte vocati sumus, prœdestinati secundum propositum ejus ; et ad Coloss. 1. Qui dignos nos fecit in pariem sortis Sanctorum ; quod autem sorte obtin­ git, meritis non acquiritur. Quarto, quia alias discretio perlineret ad homines, et sic gloriari possent, conlra doctrinam Pauli 1. ad Cor. 4. Quis te discernit? quid autem habes, quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis ? ft. Ad prob. lln'. D. Electio humana excluditur a ratione principii et sub­ jecti praedestinantis C. a ratione causæ moralis prædestinalionis Subd. prædestinalionis ad gloriam 1Y. ad gratiam primam, aut eam quæ gratis data dicitur C. Textus non agit dc electione ad gratiam; tum quia Judas, 232 DE DEO UNO. quierat unus cx iis quos hic alloquebatur Christus, non erat praedestinatus:* tum quia paulo infra dicitur hæc electio osse causa cur mundus Apostolos oderit, quod electioni ad gloriam utpote ignota* non congruit, itaque sermo, est vel de electione ad Apustolatum, ut textus litteraliter sumptus indicat; vel de electione ad fidem aut primani gratiam, ulS. Alg. et I). Tiiom. contra; Semipelayianos usurpant. Ad prob. 2*“. D. Salus inchoata, h. e., fides et sanctitas prima non iit ev operibus C. salus consummata seu gloria non iit nec praedestinatur ex ope­ ribus Subd. naturalibus C. per gratiam elicitis ac supernaturalibus A’. Textus primus ostendit principium, unde sit Redemptio generis humani et virtus baptismi, ut ex eo integre recitato liquet : Cum autem benignitas et huma­ nitas apparuit Salvatoris Dei, non ex operibus justitiœ, quœ fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit, />er lavacrum regenera­ tionis et renovationis Spiritus S. etc.; secundus vocationis initium et molivum : in utroque autem excluduntur duntaxat opera mere naturalia. Ad prob. 3,m. D. Praedestinatio ad gratiam dicitur sors C. ad gloriam Subd. quatenus per sortem intelligitur hæreditaria porlio C. quatenus intclligilur lucrum sine merito .V. Loquitur autem textus primus de praedestina­ tione ad gratiam; secundus de ea ad gloriam, accipiendo sortem pro hæreditatis parte. Ad prob. 4’“. R. D. Pm. p. Discretio formalis pertineret ad homines C. causalis Subd. quatenus hæc refertur praecise ad gloriam C. ad gratiam .V. Textum pertinere ad gratiam primani et initium fidei, ex Aug. L. dePraed. Sanet, c. 4. et L. 2. ad Ronifac. c. 7. n. 15. jam alibi dictum est. Quamvis aulern ad discretionem formalem concurrat homo, et ejus merita supernaturalia moral i ter moveant ad praedestinationem gloriæ, primas tamen in ea habet bonitas Dei, qui, dando gratiam, unde discernamur impertit : quare 2*. pars vel absolute negatur; vel qui gloriatur, non cum in sc ipso, sed in Domino gloriari oportet. Inst. 3. Praedestinatio ad gloriam multis titulis in Scriptura declaratur mere gratuita; nam primo, ipsa gloria vocatur gratia ad Rom. G. 23. Gratia Dei vita œterna. Secundo, prædestinationis ratio unice sumitur a voluntate Dei;Ps. 17. 20. Salvum me fecit, quoniam coluit me; item ex plurimis locis, ubi electio dicitur fieri secundum consilium voluntatis et beneplacitum Dei.. Tertio, omnes praedestinationis elTectus sunt gratuiti ; de gratia ct fide quidem constat art. pr.; de justificatione etiam palet ex ep. ad Rom. 3. 24. Justifi­ cati gratis per gratiam ipsius, pr redemptionem; de salute ct gloria aulern ex Ps. 55. 8. Pro nihilo saltos facies illos. Ergo ct ipsa praedestinatio est mere gratuita. R. Ad prob. 11IU. D. Gloria est gratia formalitcr ct in seipsa .V. metonymice et in operibus C. Vitam æteniam reddi tanquam bonis operibus debi­ tam, de tide est, adeoque gloria nequii dici formalitcr ct in sc gratia ; quia tamen hæc bona opera per gratiam Dei sunt meritoria, ideo interprete Aug. L. de Corr. etGr. c. 13. n. 41. gloria nomine graliæ ab Apostolo donari potuit. Ad prob. 2’“. D. Ratio praedestinationis ultima ct praesupposita unice sumitur a voluntate Dei C. proxima et hic controversa .V. vel Subd. Sumitur unice a voluntate Dei per hoc excludendo tum opera naturalia, tum merita DE CAUSA l’HÆDESTINATIO.XIS. 233 qùœcnmqucprœdesUfiationisad primam gratiam C. excludendo opera supernalnralia et motivum scu meritum glorifia Λ'. Bonitas Dei in omnium sen­ tentia assignatur pro causa motiva : similiter graliæ efficacia et discre­ tionis radix, atque hinc praedestinationis ratio ultima a Deo repetenda; sed de his sermo non est, dum de omnimoda prædest i nationis gratiiitate agitur. Psalmista loquitur duntaxat de salute temporali et liberatione ex angustiis; ejusdemque causam mox adjungit justitiam, innocentiam et obedientiarn suam. Item propositum, consilium voluntatis ct beneplacitum sæpiusa Scri­ ptura usurpatur pro eodem, et ad indicandum decretum liberale et gratuitum; sed tum pertinet ad praedestinationem sumptam vel adæquate vel inadæquatead gratiam, opponiturque merito operum Pclagianoet Semipelagiano. Ad prob. 3ia>. .V. j. Gloriam enim in tempore non dari gratis, ut datur gratia, certum est de fide. Textus plane huc non spectat, cum ita exponen­ dus sit : nullo modo salvabis eos. Inst. 4. S. Paulus ad Rom. 9. 11. videtur ex professo probare gratuitam praedestinationem ad gloriam: primo quidem, exemplo gemellorum Jacob et Esau, quorum sors in divinis benedictionibus diversa, non ex operibus, sed antecedenter ad merita fuit determinata : secundo, quia electio aliquorum ad gloriam est pura misericordia, juxta illud Exodi : Miserebor, cujus misereor; et illud Apostoli : Ergo cujus vult, miseretur; quibus declaratur, omnem in salutis negotio successum prosperum esse efiectum misericordiae divinae, dou autem voluntatis aut contentionis numanae : tertio, quia omnes homines sunt in manu Dei, sicut lutum in manu figuli: figulus autem luti habet potestatem ex eadem massa facere aliud vas in honorem, aliud in contume­ liam; quo exemplo gratuita Dei electio ad gloriam ab iniquitate vindicatur, cl querulorum objectio solvitur. R. 1°. .Y. agi hic de praedestinatione ad gloriam, cum sermo sit de prae­ destinatione ad gratiam fidei ac justitiam. Neque his dictis officit, tum quod hic mentio fiat propositi secundum electionem, quae vox ad Rom. 8. sumitur pro prædestinatione ad gloriam : tum quod praedestinati comparentur cum rasibus honoris ct misericordiae, ac praeparatis ad gloriam. Nam primum multiplici ex capite esse falsum constat tum ex num. 227., tum ex num. 193. in secundo autem praeterquam quod possit intelligi gloria Dei exlrinseca seu clarificatio, illa comparatio non evincit agi dc efficaciter electis ad gloriam ; justificatus enim hic dicitur vas in honorem ac misericordiae, ac gratia Dei dirigitur cl ordinatur in gloriam, quin debeat esse efficaciter ad gloriam electus, ut ex textibus Oseœ et Isaice versibus seqq. mox subjunctis mani­ festum est. R. 2°. Admisso etiam sensu allegorico vel accommodatitio de praedestina­ tione ad gloriam, quem· nonnulli Patrum usurpant, .V. praedestinationem gratuitam, et quæ praevisionem meritorum antecedat asseri. Vers. 11. 12. et 13. Cum nondum nati fuissent, aut aliquid boni egissent aut mali (ul secundum electionem propositum Dei maneret] non ex operibus, seder vocante dictum est ei : quia major serviet minori ; sicut scriptum est, Jacdj dilexi, Ysau autem odio habui, excluduntur duntaxat opera jam facta cl actu posita, non autem quaelibet opera prævisa, ita ul sensus sit : cum gemelli Rebecca? filii in rerum natura nondum existeront, ac proinde neque bonum quid piam neque malum fecissent (ut homines ct ipsam Dei electio^ 234 DE DEO UNO. nem et ejus certitudinem cognoscerent) non ex operibus jam factis, sed a Deo praecognitis, qui juxta ep. ad Hom. 4. 17. et Isa. 49. I. vocare dicitur ea qua* cognoscit, dictum et prænunciatum est quod, sivo in sensu historico sive iu sensu figurativo, Jacob ob merita praevisa sit electus. Esau oh demerita pre· visa sit reprobatus. Quod autem non debeant excludi etiam opera praivisa, colligitur partim ex eo quod videatur hic figurari reprobatio positiva, cum majorem servire minori non dicat quid mere negativum, sed positivum quid, duram scilicet servitutem; partim ex eo, quod adversarii etiam a negativa reprobatione non excludant omne demeritum; cum admittant peccatum ori­ ginale esse causam reprobationis negativæ. Vers. 14. ia. Quideryo dicemus? numquid iniquitas apud Deum? absit! Moysi enim dicit : miserebor, cujus misereor, et misericordiam prœstabo cujus miserebor. Sive hic dicatur Paulus velle occurrere tacitæ objectioni, sive probare quod nostrum non sit quærere occultas causas et soli Deo cognitas, cur Jacob dilexerit, et Esau rejecerit; sicut Deus Moysi non permisit quærere, cur aliquos ob adoratum vitulum occiderit, alios non; sensus testimonii est : miserebor in tempore per gratiæ et gloriæ collationem, cujus ab asterno misertus sum per praedestinationem, opera graliæ misericorditer datæ piævisa subsequentem. Vers. 16. Igitur non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei. His verbis ad historiam Jacobi et Esau Genes. 27. expositam alludentibus, non excluditur humana·.voluntatis cum gratia divina cooperatio, ut vult Calvi­ nus; nec meriti ratio in praedestinatione, ut Adversarii contendunt, sed Apostolus unice intendit in salutis negotio primas partes esse tribuendas divinæ gratiæ, utpote sine qua praecurrente et adjuvante boni omnino nihil operari nec mereri quidpiam valemus : itaque misericordia etiam in nostro systemate primum locum obtinet. Vers. 17. Dicit enim Scriptura Pharaoni : Quia in hoc ipsum excitavi te, ut ostendam in te virtutem meam. Particulam ut indicare hic duntaxat even­ tum, vel causam non nisi secundariam ac consequentem ad praevisionem conlumaciæ Pharaonis, asserunt Catholici contra Calvinum omnes; unde ex negata hic mere arbitraria reprobatione argumentum fieri potest pro mere gratuita praedestinatione neganda. Hinc etiam palet, quomodo exponendus sit hic vers. 18. : Ergo cujus vult, miseretur, et quem cult, indurat, scilicet permissive; ut alibi est expositum. Vers. 19. 20. Dicis itaque mihi: Quid adhuc queritur ? voluntati enim ejus quis resistit? Ohomo! tu quis es, (pii respondeas Deo? numquid dicit figmentum ei qui se fmxit : Quid me fecisti sic? an non potestatem habet figulus luti ex eadem massa facere aliud vas quidem in honorem, aliud vero in contumeliam? Comparatio figuli ad hoc inducitur, ut doceat Paulus, neminem debere ogganire Deo, et rationem ab eu sui decreti exigere, sicut nec figmentum respondet figulo: cur me fecisti sic, quanquam facium sit in contumeliam. Vis argu­ menti hujus a minuri ad majus instituti stat in triplici collatione. 1°. enim comparatur figulus, id est, homo infirmissimus cum Deo potcnlissimo : si ergo figulus potest, multo magis potest Deus. 2°. confertur lifliun cum ho­ mine : si ergo figulus ex eadem massa, in qua nulla est differentia, facere vas possit aliud in honorem, aliud in contumeliam; quanto magis potest Deus ex hominibus, in quibus tanta est voluntatum et meritorum differentia, DE CAUSA PRÆDEST1NATI0ÎUS. 23 Ο alios prædcslinarc, alios reprobare. 3°. componitur verbum faciendi cum verbo sustinendi; si ergo figulus potest facere vas in contumeliam ; quanto magis Deus potest homines jam factos perse malos, non facere, sed sustinere. Galerum non explicandam hanc comparationem esse de pi-ædesünalione gratuita et reprobatione negativa, ostenditur tum ex eo quod, hac data expo­ sitione, non tollantur sed augeantur difficultates, quas sibi objecerat Apo­ stolus : tum ex eo quod vas in honorem fiat Deo non agente solo, sed ipso etiam homine faciente, ut ait Paulus 2. ad Tim. 2. 20. In magna domo non solum sunt vasa aurea et argentea, sed et lignea et fictilia·, et quœdam quidem in honorem, quondam autem in contumeliam. Si quis ergo emundaverit se. ab istis, erit vas in honorem sanctificatum; denique ex eo quod, vi compara­ tionis, Deus non minus arbitrarie reprobaret, ac gratuito prædcstinat, atque ulnimque positive faceret. Vers. 22. et 23. Quod si Deus volens ostendere iram et notam facere poten­ tiam suam, sustinuit in multa patientia vasa irce, apta in interitum, ut ostenderet divitias gluriœ suœ in vasa misericordiœ quæ praeparavit in gloriam. Aposiopesis hic est, et supplendum :Quis respondebit Deo, aut eum accusabit, si volens ostendere iram sustineat etc. ; qua sententia respondetur objectioni v. 19. proposito», quasi Deus injuste queratur de induratis, eosque puniat, cum tamen ipse homines induret. Sensus enim solutionis hic est : indurati ipsi positive se fecerunt ct aptaverunt vasa iræ ; Deus ergo eos non fecit tales; sed sustinuit et patienter permisit eos peccare, differens diu sup­ plicium, unde cos indurasse dicitur. Ne autem ex patienti hac peccatorum ad resipiscentiam exspectatorum toleratione Deus insimuletur aut impo­ tentia», ant malignitatis in homines, causa hujus patientiae duplex affertur; 1·. ulex severitate pœnæ in impoenitentes cognoscatur Dei potentia : 2*. ut ex misericordia in pœnitentes palam fiat bonitas Dei el liberalitas in sanctos el electos, quibus non praeparant poenam sed gloriam. Cæterum si etiam illi,quibus Deus præparavit gloriam, non annumerentur iis, quorum resi­ piscentiam Deus exspectavit, inde tamen praeparatio gratuita non evincitur; tum quia praeparatio ad gloriam fit per gratiam ad bona opera : tum quia nec absoluta et efficax nec antecedens meritum præparalio ad gloriam hic asseritur; sicut absoluta cl efficax aptatio ad interitum praecedens deme­ ritum hic non statuitur. I ' - · · 228. Obj. II. Probationes ex Patribus desumptæ nihil faciunt pro sen­ tentia nostra. Nam de Patribus, qui scripserunt ante exortam hteresin Pelagianoruni, minus sollicitos nos esse debere monuit S. Aug. L. de præd. Sanet, c. 14. n. 27. scribens : Quid opus est, ut eorum scrutemur opuscula, qui, priusquam ista hceresis oriretur, non habuerunt necessitatem in hac difficili ad solvendum quaestione versari, quod procul dubio facerent, si re­ spondere talibus cogerentur. Suadet etiam ratio : propterea quod iidem breviter tantum ac transeunter, quid sentirent attigerunt , el disputarunt contra alios Ecclesiæ hostes, aut populum ad virtutis studium adhortabantur; ut ibid. Aug. exponit. R. .V. Jss. Ad prob. Qucero num controversia nostra sit eadem cum illa, de qua sententia S. Aug profertur, an vero sit diversa ab ea? si Γ"'. ergo quæstio versatur circa dogma fidei, ita ut una pars dicenda sil hærclica, Λιζ ' DF. DEO UNO. quod oppido falsum est : item sententia, quam hic Aug. tiielur, est appro­ bata ab Ecclesia, ac purser tini a Cœléstino 1. in ep. ad Gallos, adeoque débet esse conformis priorum Patrum elogiis; cum Pontifexille ac Cone. Arans, doctrinam Augustini laudent tanquam acceptam ab Ecclesiæ Patribus. Si 2aB. ergo illa Augustini gnome non pertinet ad rem praesentem. Prteterea S. Doc tor non rejicit hic absolute auctoritatem priorum Patrum tanquam rem quæ nullius momenti sit, aut nihil habenda; cum ipse tum ibid, tum in LL. contra Julianum studeat auctoritatem sibi vindicare; sed ex supposito duntaxat, si nempe Patrum sententia non congruat cum aperta veritate aut sacris Scripturis, vel ea ex professo et suscepta accuratiore SS. Litterarum explanatione non fuerit proposita, quorum nihil asseri potest de Patribus superius laudatis. /tui. 1. Patres nubis faventes possunt commode exponi. Dum enim dicunt, praedestinationem fieri secundum prcescientiain meritorum, vel loquuntur de praedestinatione ad gloriam secundum ordinem execution is, non autem secundum intentionis ordinem; vel de praescientia efficaci el practicasen ipsa praedestinatione, ut in simili causa S. Aug. L. de don. persev. c. 111. hanc vocem apud Patres explicat; vel dicunt usum gratiæ et merita nuslrt esse causam praedestinationis nostrae, sed finalem, non efficientem scu me­ ritoriam, ut hic ducet S. Thom. q. 23. a 3. Conf. lidem Patres nobis etiam contradantur ; nam Chris, seu Auctor oper. imperf. in Matth. hom. .>4. ait: Quos ante constitutionem mundi suos cognoscit esse, tantis eos laboribus onerat, et tamdiu laborare facit, donec digni efficiantur regno eu lest i ; Cyril. Alex, autem L. 10. in Joan. c. 13. (opp. t. 4. p. 892.) Ego elegi cos, non ros me: ego me notum robis ignorantibus feci humilitate clementiaque commotus etc. R. .V. Jsj. In cujus refutationem sufficiat adduxisse testimonium S. Pro­ speri, qui in ep. ad S. Aug. n. 8. de controversia praesenti ita ex proprio sensu scribit prope finem : Illud qualiter diluatur, quœsumus, patienter insi­ pientiam nostram ferendo, demonstres, quod retractatis priorum de hac re opinionibus pene omnium par invenitur ct una sententia, qua propositum cl prædeslinationem Dei secundum prcescientiain receperunt; ut ob hoc Deus alios casa honoris, alios contumelia fecerit, quia finem uniuscujusque præviderit, ct sub ipso gratiæ adjutorio, in qua futurus esset voluntate et actione, prœsciverit. Praeterea primam expositionem minus commodam esse, constat cx dictis num. 22G. Idem patet de secunda, quæ quamvis locum habeat in Patrum scriptis, ubi de gratia loquuntur, tamen eorum dictis dc gloria nullatenus congruere possunt. Tertia denique refellitur ex eadem testimeniorum claritate; neqiie illi favet S. Thom.e auctoritas, qui loc. cit. ad 1. dicit, usum gratiæ praescitum, esse rationem collationis gratiæ tantum secundum rationem causæ finalis; statuens sub diversa ratione merita posse dici causam tum finalem lum meritoriam, negatque solum dari causam meritoriam respectu praedestinationis adæquate sumptæ. Ad Conf. R. neutrum testimonium obstare nostrae sentent iæ. Non Ie·. quia vult quidem per labores obtineri cœleste regnum ab iis, quos ante mundi constitutionem Dens cognoscit esse suos; sed nuru eos cognoscat suos ante meritorum prœvisionem, necne, hic non explicat; alibi autem Chrts. mentem suam pronubis luculenter aperit. Non 2""’. quia hic non aside ’ V» ιΓιίΛΓ R4 «1· UE CAUSA Î'RÆDESIINATIÙNIS. 237 electione ad gloriam, sed ad Aposlolalum x el gratiam, stipra est demonstra­ tum. Inst. 2. Patres, qui post S. Aug. floruerunt, apertissime tradunt praede­ stinationem gratuitam ; S. Prosper ad excerptum Gen tiens. Gum. Absit talis imputas, ul quemquam putemus meritis suis erui de potestate tenebrarum, et in regnum Dei Eilii debita, non gratuita adoptione transferri. In resp. ad objeci, 11. Vincent, inquit: Ad prædeslinationem nihi( aliud referri potest, ιιόί quod aut ad debitam justitia· retributionem, aut ad indebitam perlinet graliæ largitatem. El L. I. dc voc. Gent. c. 17. ; Sunt, qui longam agentes in (lagiliis adatem, Sacramento Baptismatis in ipso qitœ fine renovantur, et Miic ullo suffragio bonorum operum in regni cadcstis consort ium transferuntur. S. Fulg. L. de Fide ad Petrum c. 3. n. 40. ait ; Illi cum Christo regnabunt, quos Deus gratuita bonitate sua prædeslinavit ad regnum. Et L. 1. ad Moiiini. c. 13. Quos prædeslinavit ad gloriam, prædeslinavit ad justitiam :quos autem prædestinavil ad pænam, non prædeslinavit ad culpam. Giieg. M. L. 1. Dial. c. 8. Ipsa, inquit, perennis regni prædestinatio ita est ab omnipotente Deo disposita, ut ad hoc electi ex labore perveniant, quatenus postulando mereantur accipere, quod cis Deus ante secula disposuit donare. S. Bern, in Cantica Serm. 78. n. 3. Intuere nunc mecum in hoc. tam magnifico opere uuslrœ salutis tria esse quædam, quæ sibi vindicat auctor Deus, prœvenitque m dhs omnes auxiliatores ct cooperatores suos, prcedestinationem, creatio­ nem, inspirationem; ergo. R. .V. dss. Quoad textus S. Prosperi R. Ad lura. hic asseri gratuitateni praedestinationis ad gratiam , et negari meritum operibus naturae. Ad 2“°. praedestinatio ad gloriam merito eliam indcbilæ gratiæ largitati tribui­ tur in sua scilicet radice ac origine ; certum tamen est gloriam in se esse debitum justitiæ praemium. Ad 3,mi. unum id hic docetur, quod nonnulli post vitam scelerate transactam in fine convertantur, et Deo miserente expungant crimina ardore contritionis et baptismi efficacia, licet non diu­ turnitate pœnitentiæ: hoc autem praedestinationem gratuitam non probat. Quoad textus S. Fulg. R. Ad Ία·". sermonem hic fieri de collatione gloriæ, quam sine meritis non dari certum est, ac proinde excludi tantum merita naturæ non gratiæ. .Id 2um. asseri quidem hic societatem, quæ est inter ulramqtic praedestinationem ad gloriam prae illa ad justitiam. Textus S.Greg. nihil continet, quod graluitalem prædestinationis insinuet. In textu autem S. Bern, excluditur cooperatio tum angelorum tum hominum ad nostram salutem ab æterno prævisa. Cæterum agi hic dc praedestinatione, ad gratiam vel saltem adæquate sumpta, præter plura in ipso contextu, salis indicat una inscriptio, quæ sic legitur ; Quod sponsa,' id est, Ecclesia ele­ ctorum praedestinata est a Deo ante, secula, et præventa abeo, utquæreret eam cl converteret tir. Praeterea ordinem in hoc negotio S. Doctor his verbis de­ scribe : Plane quam ab æterno prœscivit, quam elegit, quam dilexit, quam condidit etc. Unde praecedere meritorum praescientiam constat. Insl.3. S. Thomas pluribus in locis nobis est contrarius. Nam primo, Lect. 3. inc.9. cp.ad Rom. ait : Non potest esse quod merita consequentia gratiam sini ratio miserendi aut prædeslinandi, sed sola Dei voluntas. Quibus similia in comment. ad c. 3. ep. ad Ephes, cl q. 9. dc vcril. a. 2. habet. Secundo, in Summapart. I.q. 23. a. 4. docet praedestinationem aliquorum in salutem « -4:^- - 238 , > · -« ♦ » w· .,-'J* ··'.. .*■ l»K DEO vxo. æternam presupponcre,secundum rationem, quod Deus velit ipsorum salu­ tem, eligendo et diligendo; in resp. ad 2. autem dicit electionem divinam non requirere aliquod bonum preexistens, ut in humanis accidit. Tertio, ead. q. a. 5. tum in corpore articuli tum in resp. ad 4. non aliam predeslinationis rationem admittit, (piam voluntatem divinam. R. .V. .fw. praesertim cum aperte nobis faveat. Nam I.cct. G. in c. 3. ep. ad Rom. ait: Dicunt quidam, quod præscientia meritorum honorum et mato­ rum est ratio prodest inalionis etc. Et hoc quidem rationabiliter diceretur, ii prœdestinatio respiceret tantum vitam œternam, quœ datur meritis: sed sub prœdeslinalinne cadit omne beneficium salutare, quod est homini ab œlerno divinitus prœparatum. Distinguit hic praedestinationem adæquatam ab inadæquata, quæ tantum est ad gloriam, et hanc ex prevïsîs meritis fieri, ail, rationabiliter dici posse. Item Leet. t. inc. 1. ep. ad Ephes., in 1UB. diet. 41. a. 3.ad 5.,et p. 1. q. 23. aS.in 0. distinguit inter causam voluntatis divinæel voliti a Deo; et quamvis neget dari rationem vel molivum creatum respectu voluntatis divinæ prædcstinantis, concedit tamen merita dici posse causam et rationem gloriæ scilicet praedestinatæ seu in praedestinatione. Itaque in primo, loquitur de prædeslinatione inadequate sumpta ad gratiam: in secundo, sumit predestinationem adæquatam, ct prout ad gratiam simul est: in tertio, eadem est praedestinationis, nempe adæquatæ, acceptio: alii tamen volunt agi hic de prædestinationc non absolute sed comparative, unius scilicet pre alio; tum quia alias sequeretur, etiam positivam reprobatio­ nem haberi ab una Dei voluntate sine ullis ex parie reprobi demeritis : tum quia in dicti confirmationem adducitur textus ille Adg. : Quare hunc trahat, et illum non trahat, noli velle judicare, si non vis errare. 229. 06J. III. Qui ordinate ac sapienter vult, prius attendit finem quam media ; quia a voluntate finis movetur ad electionem mediorum : sed Deus omnino ordinate ac sapienter vult, ergo prius vult gloriam,, quæ est finis, quam gratias ct merita, quæ sunt media. Conf. Qui decernit media ad finem certo et efficaciter conducentia, debet habere efficacem finis intentio­ nem; sicut qui decernit media sufficcnlia, debet habere intentionem saltem inefficacem : sed Deus electis suis decernit media ad finem seu gloriam certo et efficaciter conducentia ; cigo. R. D. M. Qui ordinate vult, prius finem intendit, siquidem velit finem sub unica ratione finis T. si finem velit sub ratione præmii et mercedis subd. prius vult finem conditionato et inefficaciter C. absolute ct efficaciterA’. Glo­ ria intenditur, non precise ut finis, sed ut premium ct merces ; quod vero sic intenditur, non intenditur absolute sed conditionale, nempe si is, cui gloria intenditur, laborare velit adeam obtinendam; unde ct inefficax intentio appellatur. /id Conf. R. 1°. .V. M. Quia multi etiam reprobi media efficacia ad bonos actus recipiunt, ut Judas longe pluribus cl eflicacioribus gratiis donatus fuit, quam mulli predcstinali. /Id prob. Disparitas est P. quia mediorum sufficientia est cx ipsa medio­ rum natura, adeoque qui media vult, debet saltem habere intentionem finis inefficacem : mediorum autem ad gloriam efficacia non est ex ipsa eorum natura, sed saltem est dependens a libera creature cooperatione, adeoque 1)1. CAUSA HOEhESHNATIOXIS. 23D qüi hæc media vult, non potest intendere finem nisi dependentor a libera cMperatione creature, et consequenter non habet intentionem absolutam et efficacem finis. 2°. Quia omnis electio mediorum supponit aliquam finis intentionem; ergocx electione sufficientium mediorum recte infertur saltem inefficax intentio : e contra non omnis electio mediorum efficaciurn supponit determinate intentionem efficacem; quia nihil obstat, quominus etiam media efficacia eligantur, ex intentione finis inefficaci, maxime si illa intentio ex parte volentis sit seria, sincera et efficax, ct tantum conditionata cx parte creature; ergd ex electione mediorum efficaciurn non recte infertur intentio absolute efficax. B. 2°. D. M. Qui decernit media ex natura sua absolute ac omnino independenter ad finem certe et efficaciter conducentia, habet efficacem finis intentionem C. qui decernit media conditionato tantum et dcpendcnler a libera creature cooperatione ad finem certo conducentia N: Hoc vero multo magis dicendum est, ubi finis est premium, quod operationem et meritum pnercquiril. Insl. 1. Qui vult gratias, quas praescit efficaces fore, et maxime si eas velit qua efficaces, ille prævie intendit earum effectum, seu finem : sed Deus non tantum vult electis gratias quas efficaces fore praescit, sed etiam qua effi­ caces; et gloria est carum effectus seu finis ; ergo. Conf. Deus vult gratias efficaces ex affectu speciali erga salutem prædeslinalorum ; ergo etiam vult illas qua efficaces salutis. R. D. min. Deus electis vult gratias qua efficaces finis proximi, qui est opus salutare C. vult qua efficaces finis remoti, qui est gloria A”. .td Conf. R. D. A. Deus vult gratias efficaces cx speciali affectu transitive tali, seu qui sit natura vel ratione prior, formaliler efficax ; et directe feratur in salutem, inferatque electionem gratiarum efficaciurn pro his potius quam aliis Y. cx speciali affectu intransitive tali, seu qui sit mere concomitans, et sistat intra limites complacentiae simplicis circa salutem, et prælerea formaliter sit inefficax, quamvis virtualiter etiam efficax salutis dici queat C. Distinctio palet ex supra dictis paritate cum prædefinitione ; unde etiam constat quomodo intentio dandi totam seriem gratiarum, supposita generali voluntate salvandi omnes in charilalc final ilei* perseverantes, sit virtualiter efficax volitiopredestinalis dandi gloriam. Inst. 2. Deus prius eligit ad fidem, quam eligat media ad fidem, ut colli­ gitur ex S. Aug. L. de don. persev. c. 14. n. 3a. ubi de Tyriis, qui si vidis­ sent Christi opera, credidissent, ait : Sed quoniam ut crederent non erat, eis datum, etiam unde crederent est negatum; ergo voluntas finis efficax sicut hic, sic etiam in aliis, maxime in electione ad gloriam, est prior voluntate mediorum. Conf. Gloria non tantum habet rationem præmii, sed etiam hrmditalis : sed hærcdilas efficaciter intenditur ante merita prævisa; ergo. Π. .V. Cons. Tum quia cx particulari affirmato universale non sequitur: tum quia a prædestinationc ad fidem paritas fieri non potest ad caro, quæ esi ad gloriam. Discrimen enim 1°. est in finibus; quia fides est finis abso­ lutus, non pendens a ineritis, sed omne meritum præccdens ; gloriam autem est linis condilionalus a meritis dependens: absolute autem decerni finem absolutum non repugnat, ut absolute et ante conditionis absolute futuri prævidonem decerni finem condilionalum. 2°. est in mediis; quia media actus Μ 2i'> I ·. I ι»κ uîû UKOi lidei, quæ sunt gratiæ auxilia, suut tantum media respectu Dei, fidem ut lincm intendentis; sic autem debent vel solent esse posteriora in mente Dei, cum media ut media sequantur finem in intentione: sed media gloriæ, qua; sunt nostra merita, respectu Dei sunt tantum motiva, respectu autem nostri sunt inedia; unde quamvis comparate ad nostram intentionem sint poste­ riora, tamen comparate ad voluntatem Dei gloriam nobis intendentem sunt priora, cum motiva ut causæ morales prius semper supponantur in mente decernentis, quam id quod vi morali aut impetratoria eorum decer­ nitur. .Id Conf. R. D. M. Gloria habet rationem hæredilalis jure nativitatis X. jure adoptionis C. Jam vero ad hæredilalcin jure adoptionis capessendam requiritur, ut filius Dei adoptivus per bona opera acquirat aditum ad hæreditalem, ut patet ex textu Apostoli : Hœredes quidem Dei, cohœredts autem Christi, si tamen conqxitimur, ut et conglorificemur. Inst. 3. Licet respectu nostri gloria se habeat ut premium; tamen illam prius intendimus quam merita; ergo el idem dicendum de Deo. Conf. Quamvis prédéfinit io ad actum bonum dependeat ab aliqua conditione, tamen ante prævisionem conditional! absolutam habetur pradefinitio, et hæc iudivisibiliter tendit in media et actum bonum ; ergo nec predestinatio debet sequi prævisionem absolutam, sed iudivisibiliter tendere potest in gloriam ut finem, et merita ut media. R. .Y. Cons. Disparitas est, quia gloria respectu nostri est finis nobis proprius ac præfixus, premium autem alienum seu ab alio nobis daudum, adeoque gloriam prius quam merita recte intendimus : sed respectu Dei gloria est finis alienus ct premium ab ipso Deo conferendum aliis, adeoque merita prius quam gloriam attendere debet; præsertim cum finem anlecedenter non intendat, nisi inefficaciter et conditionate. Jd Conf. R. .V. Cons. Disparitas quoad 1“"*. est, quia conditio illa, quæest i η prédéfinit ione, est mera conditio, nec habet rationem causæ moralis aut motivi vel impetrationis, adeoque nihil exigit ejus absolute futuri provisio­ nem : conditio autem in prédestination?, nempe merita, rationem causæ mo­ ralis et motivi vel impetrationis dicit ; quæ non movent, nisi prout in aliqua temporis differentia absolute existant, aut exlitura providentur. Quoad 2qni. Disparitas est, quod tendentia illa indivisibilis in prœdefinitione nihil impe­ diat quominus vel gratuita vel non gratuita dicatur; cum conditio, ex qua dependet prædefinitio, sit pura et mera conditio : e contra tendentia illa indi­ visibilis, ob contrariam rationem proxime expositam, impediret, ne pradeslinalio sil gratuita ; et tamen etiam faceret, juxta intentum suorum Patro­ norum, ut sit gratuita, eo quod merita et premium indivisibilitcr intende­ rentur. Inst. 4. Prædestinatio ad gloriam non videtur aliud exigere, quam pradeslinalio ad graliam : sed haec non requirit merita alisolule provisa; ergo nec illa. Conf. Eodem modu praedestinamur ad gloriam , quo prædeslinamur ad perseverantiam finalem, utpote quæ proxime et necessario connexa est cum gloria: sed ad hanc prædeslinamur gratuito seu ante previsa merita; quia juxta Aug. elTrid. est magnum Dei donum, et juxta idem Can. 22. nisi ex speciali Dei auxilio non potest haberi ; ergo. R. Λ. J/. Disparitas est 1°. quod gloria intenditur ut premium, gratia bÉ CAUSA PH-tbESTINATfOXlS. autem ut donum : 2°. quod gratia nempe prima est principium meriti; adeoquosub meritum non cadit, cl gratis omnino dari debet: sed gloria est qiiibiefieclus meritorum, adeoque sub meritum cadere potest ac debet. .Id Conf. R. D. m. Ad perseverantiam finalem predesli namur gratuito, hoc est, ante previsa merita dc condigno C. gratuito, hoc est, ante merita etiam dc congruo A'. Perseverantia finalis cadit sub meritum de congruo ; quamvis vero perseverantia passive, sumpta etiam detur non orantibus qui­ busdam el sine ullo merito etiam congruo precedente, ut patet in parvulis post Baptismum stat i m morientibus, tamen ct his datur gloria tantum ut Increditas, non autem ut corona; et perseverantia active sumpta non datur nisi orantibus, ut docet S. Aug. L. de Don. pers. c. 16. n. 39· scribens: Cum constet alia Deum danda etiam non orantibus, sicut initium fidei, alia non­ nisi orantibus préparasse, sicut usque in finem perseverantiam : profecto qui ex seipso hanc, se habere putat, non orat ut habeat. Perseverantia autem manet adhuc simpliciter donum; quia merita congrua ct impetrationis non important debitum, sed sola merita juslitiie ct dc condigno: manet etiammmi magnum donum ac speciale; tum quia singularis Dei benignitas et mise­ ricordia est, quod hominem cx hac vita rapiat tunc cum justus est : tum quia in multis offendimus quotidie cl tam frequentes sunt prolapsiones noslræ ac ncgligenliæ. ut revera pro speciali Dei beneficio haberi debeat, quod, his non obstantibus, graliam conferre dignetur. Neque officit quod perseverantia non cadat sub meritum condignum, ut gloria, dc quo tamen merito controversia nostra est; quia gloria nihilominus dici potest decerni cidari cx meritis proprie talibus ac dc condigno, cum opera meritoria perseverantiæ vere sortiantur nomen ct essentiam meriti de condigno respectu gloriæ, licet ipsa gratia perseveranti® detur duntaxat ob meritum congruum, ut patet cx aliis meritis de condigno, ad quæ gratia omnino gratis datur. Insl. 3. Christus juxta S. Aug. L. de don. persev. c. 24. n. 67. est exem­ plar predesli nationis noslræ: sed illa fuit gratuita ct ante merita prevtsa; ergo. Conf. Si electio ad gloriam facta esset ex provisis meritis, ergo my­ sterium predestination is non foret incomprehensibile : quaerenti enim cur hic sit prædestinalus, ille reprobatus? facile respondetur, quia Deus providit illum habiturum merita, illum demerita : sed hoc est contra Apostolum, qui Rom. 11. ait: 0 altitudo divitiarum sapientiœ et scientiæ Dei! quam incomprehensibilia sunt judicia ejus ! ergo. R. D. M. Christus est exemplar predestination is noslræ ad gratiam, dc qua etiam S. Aug. 1. c. agit C. predeslinationis ad gloriam subd. est exem­ plar adaequatum et quoad omnia .V. inadæqualum cl quoad aliqua C. Simi­ litudinem aliquam repraesentamus quoad cumdcm terminum, nempe glo­ riam, cl quoad modum consecutionis gloriæ accidentalis, quatenus compati oportet, ut conglorificemur ; non vero repræscnlamus quoad prædeslinationem; cum gloria illi debeatur cx naturae unilæ societate : neque melius esset ea carere, nec ejus absentia aliunde quidpiam faceret ad finem Incar­ nationis. .Id Conf. R. .V. M. Licet enim difficultates nonnullæ emolliantur in nostra sententia, supersunt tamen mullæ, quas mortalium nemo solvet unquam. Nempe cur cx mullis efficacibus graliæ auxiliis, quæ tali homini Deus con­ ferre potest, cum quibus salvus fieret, ea tamen duntaxat conferat, quibus ii. p. 1. 16 •s } l»E DEO I Xi). non consentiet; alteri vero ea, quibus prævidctur consensurus, donet? cur e duobus justis, unum ex hac vita rapiat, dum justus est ; alterum periculis lentalionnm obnoxium relinquat, quibus futurum est, ut tandem succum­ bat ? cur e 1. I’R/EDESTlXATIONE Qi.eres: Quamain fuerit sententia X. Augustini de prédestinât rone ad gloriam ? ill. Dio /. 9. Algustims nequc directe el ex professo, nequc indirecte el proplerconnexioiicin doctrina:, asseruit gratuitam prædesl hiationem inadæipiule sumptam cl præcise ad gloriam. Prob. P. /». /. l’rædeslinatio, quam asserit S. Aie., est dogma fidei; sic enimL. deDono persev. c. 19. u. 4S. loquitur; J/oc scio, neminem contra islam prædeslinationem, quam secundum Scripturas sancias defendimus, nisi trrando disputare potuisse ; ct c. 23. n. 65. Praedestinationis hujus {idem, qua· contra novos lucret icos nova sollicitudine defenditur, numpiam Ecclesia Christi non habuit: Sed nec Adversarii dicunt, gratuitam praedestinationem præcise ad solam gloriam esse dogma iidci ; ergo. //. Prædestinatio quam defendit, illa est, de qua ipsi coiiiroversia fuit cum Pekigiallis ct Semipclagianis : sed controversia illi cum his non fuit de pnedesl inalioiic præcise ad gloriam; ergo. Min. liquet ex erroribus istorum circa pnedestinationem. XumPelagiani volebant : 1°. quamcumquc gratiam dari secumhlm merit a liberi arbitrii viribus pncparala : 2". Deum fore injustum personarum acce­ ptorem, nisi omnes exparte sui vellet salvos lieri, ita ut neminem præ'allei'd diligeret, aut majori donaret beneficio, nisi liæc largiretur secundum merita iiitluralia. Semipelmjiani autem statuebant: 1°. fidem sic dari, dt tamen ad ejus initium sufficeret et requireretur libbrum arbitrium ex propriis viribiisopefitns : 2°. perseverantiam dependete a merito naturali, non tantum ex tkl quod illa snpponcrdl ante se fidem, cujus initium essbt ex viribus naturæ; sed ct (jiiia ante gratiam quamlibet ac opus bonum, delibret ex nudo arbitrio libero aliquid præccdcrc, propter quod daretur gratia ad inchoandum et perficiendum npns bonum necessaria : .3®. hoc fidei initium et naturæ conatllnl absolute futurum seu absolute a Deo p’iævisuin, esse causam, motivum et regulam dandi fidem dc perseverantiam ; imo condilionàte prævisum cum bonis operibus, qua; rcipsa non erant futura, sed futura essent in infantibus, si diutius in vita fuissent; esse rationem ejiismodi infantes prædcsliitandi E PB RHESTINaTIONE . W> alam gloriam : sed 1""*. esso fabmrn, abunde nstcnsnm eet priore articulo, et facile dabunt ipsi Adversarii, qni, si sapiunt, nostræ sententia· Patronos non audeat accusare hæreseos;2u‘". eliam non osso verurn, liquet ex argumento proxime superiori, ac uberius patescet ex solutione objectionum. ///. Licet S. Doctor non nunquam asserat, gloriam conferri gratis ac. sine meritis, tamen nemo inferet exeeutionem gloria? esse mere gratuitam in mente S. Ductoris ; ergo eliam licet nomnmqiiam dicat praedestinari gloriam gratis, non inferendum est intentionem gloriæ mere gratuitam ab eo asseri. 232. Xec dicas 1°. S. Aug. L. de prædest. Sanet, c. 18. ct 19. impugnat Pelagium docentem, homines eligi a Deo, quia prandebat, qui futuri essent sancti et immaculati per liberte voluntatis arbitrium ; Unde sic arguitur : De illa electione erat controversia, quam admittebat Pelagius, et consequenter impugnabat Augustinus : sed Pelagius admittebat lanium electionem ad gloriam; quia gratiam omnem e medio tollebat, atque hinc nec electionem agnoscebat : consequenter eamdem Augustinus impugnabat ; ergo contro­ versia erat de electione tantum ad gloriam. Atqui S. Doctor loco cil. n. 3G. excludit omne meritum etiam gratiæ , dum ait : Elegii nos ut essemus sancti, non ergo quia futuri eramus, sed ut essemus. Nempe certum est, nempe manifestum est, ideo quippe tales eramus futuri, quia elegit ipse, prtedestinans ut tales per gratiam ejus essemus; ergo. R. 1°. A'. .V. Quia potius erat controversia de electione illa quam Pela­ gius negabat, et S. Aug. propugnabat; cum hic in omnibus suis scriptis ■navissimis argumentis prædestinationem asseruerit. R.2°. .V. min. Contrarium habetur cx L. cit. c. 18. n. 37. Cernitis procul dubio, cernitis, quanta manifestatione Apostolici eloquii defendatur hæc gratia, contra quam merita extolluntur humana, lanquam homo aliquid prior det, ut retribuatur ei. Elegit ergo nos Deus in Christo ante mundi constitu­ tionem, prædest i nans nos in adoptionem filiorum, non quia per nos sancti et immaculati futuri eramus, sed elegit prcedestinavilque, ut essemus; cx quibus constat, negatam fuisse a Pelagio electionem in adoptionem filiorum Dei per gratiam, ab Aug. vero assertam. Confirmari id potest ex Tr. de Grat., ubi systema illius Hæretici totum exponitur, et ab eodem gratiam illustrationis tandem admissam, scd duplici errore foedatam probatur : ne quid dicamus de gratia habituali, ab co eliam probabiliter saepius assertam cum errore do meritis naluræ. 233. Ncc dicas 2°. Idem disputat contra errores Semipelagianorum a SS. llilario ct Prospero propositos : sed hi referunt illos errasse, quod dice­ rent homines ob merita gratiæ ad gloriam praedestinari, ul patet cx verbis epistolæ Prosperi n. 3; lla>c ipsorum definitio ac professio est,... prœscisse mite mundi constitutionem Deum, et eos prauleslinasse. in regnum suum, quos gratis vocatos, dignos futuros electione, ct de hac vita bono fine excessuros esse præriderit ; ergo. Conf. I. Semipelagiani querebantur de doctrina S. Aug. c\ eo quod statueret efficacem et absolutam ante omnia merita praevisa praedestinationem ad gloriam; cl S. Prosper sciscitatur cx S. Aug., quo­ modo diluatur id, quod, relicta Patrum antiquorum doctrina de prædcslinalionc ex præscienlia meritorum facta, ipse aliam viam jniejit, præ- ; DE DEO UNO. destinationem referendo ad solam Dei voluntatem ac propositum; pronlcon· stat ex epist. Prosperi ad Aug. ; ergo utrique censent, Augustinum statuis*? praedestinationem etiam ante prævisionem meritorum gratiæ. Conf. S4. S. Alg. L. de Dono persev. c. 9. II. el 12. contra Semipelagianos docet, eodem modo praedestinari adultos, quo infantes praedestinantur: sed infan­ tes praedestinantur ad gloriam solam , et quidem antecedenler ad omne meritum sive naturæ sive gratiæ ; ergo. R. D. min. Docebant illos errasse, quod dicerent homines praedestinari ob merita gratia* tam absolute quam conditionato tantum prævisa C. ob me­ rita gratia' absolute praevisa xaW. quatenus haec merita subjiciebantur initio fidei aut conatui praevio naturali C. secus ac simpliciter .Y. Ad Conf. 1“ R. D. Cons. L Irique id consuerunt vere, et assequendo men­ tem S. Doctoris .Y. non assequendo illam , sed errore quodam facti errando T. Probabilius videtur, querelas Semipelagianorum tantum spectasse prœdestinationem ad gratiam tidei el perseverantia* finalis, non autem ad glo­ riam solam; aim circa prius erraverint, neque posterius ab illo sejunxerint. S. Prosperum decipi potuisse, mirum esse nequit, cum S. Augustinus ipse fateatur L. de præd. Sanet, c. 3. n. 7. a se erratum fuisse in quaestione dogmatis circa gratiam et praedestinationem, ac L. de Grat. Chr. c. 47. asserat, hanc materiam esse obscuram, adeo ut qui in eaquidpiam defendit, e contrario aliud negare videatur, scilicet vel gratiam, vel liberum arbi­ trium. Et vero, si revera S. Prosper putavit, S. Augustinum circa praede­ stinationem praecise ad gloriam recessisse a placitis antiquorum, errore facti reipsa deceptus dici potest, cum ex hactenus dictis et mox dicendis pateat, S. Augustinum in hac materia contrarias partes non inivisse ; unde factum est, nt S. Doctor prupositæ a S. Prosp. quæstioni nihil responderit, et Pa­ trum sententias L. de Don. persev. c. 19. duntaxat circa praedestinationem ad gratiam accipiat el exponat. Ad Conf. 2·“. R. D. M. Adulti ct infantes praedestinantur eodem modo quoad aliqua C. quoad omnia .Y. Pares illi sunt quoad praedestinationem ad gloriam, 1°. in hoc, quod illa nullatenus innitatur in meritis eorum naturalibus, sed radicaliter ac primo in sola Dei misericordia seu gratia omnino gratuita; atque hoc est quod S. Doctor LL. cit. intendit ac perpe­ tuo urget: 2°. in eo, quod utrique praedestinentur ex meritis Christi ipsis applicatis : dispares vero sunt in hoc, quod parvulis sine propriis ac perso­ nalibus operibus bonis conferatur gloria, non autem adultis : illis intendatur gloria ut hæreditas, his vero ut corona. Quin nec postremum hoc asseri necesse est, diciquc potest, nec infantes praedestinari ad gloriam, nisi post absolute praevisa merita Christi illis per Baptismum vel olim per aliud remedium applicata, sicut nec gloriam consequuntur, nisi post applicatio­ nem hanc actu factam; unde eorum gloria saltem corona dici potest respe­ ctu applicatorum Christi meritorum. • J i '1 234. Aec dicas 3°. Peculiare est S. Augustino , quod praedestinationem explicet per separationem a massa corrupta et exitio devota, gemis huma­ num jvost Adæ lapsum repraesentante. De hac vero docet, 1°. separationem hanc non fieri sola prædestinalione gratiae sanctificantis aut efficacis, sed ea quæ fit ad gloriam: 2°. itaeamdein fieri per praedestinationem ad gloriam. QUID S. AUGUSTINUS sENSEIUT DE IT. EDESTINATIONE. 247 nt quatenus hæc gloriam respicit, vere sil discretio ct liberatio a massa perilitionis : 3\ camdem separationem fieri nullis omnino meritis, sed gratis elev sola Dei misericordia; qua* constant ex ep. Ul3. (al. 194. n. λ.) et 100. (al. 186. c. 6. n. 18. seqq.) ex Enchir. c. 98. el 99., maxime vero ex L. de Cofr. et Gr. c. 7. Ergo. II. Ad Jum. I). Separatio totalis consummata el perfecta non iit sola prae­ destinatione gratiæ efficacis aut sanctificantis C. nequidem partialis, inchoata d imperfecta .V. Eum homines vocantur ad fidem, regenerantur, et ul Aug. ait, bene pieque virunl ; inchoatur discretio: cum discretos ad gloriam omnes inde incipere oporteat ; adeoque æliam est partialis secretio : non tamen est perfecta, nisi perseverantia accedat finalis, ad quam consequitur gloria. Id 2"”. D. Separatio lit totalis, perfecta ct consummata per praede­ stinationem ad gloriam C. fit per eamdem unice aut per eam antecedenler ad praedestinationem gratiarum ac perseverantia? .Y. Permittimus hic S. Augisti.nvm loqui etiam de gloria , cum hæc sit immediate conjuncta cnm perseverantia, de qua ex professo plurimis in locis laudatis loquitur, quod vero electio ad gloriam sil prior, quam ad perseverantiam, adeo non docet ibidem, ut potius contrarium insinuare videatur L. de Corr. et Gr. c. G. n. 10. ubi ait : Quis inadernam citam potuit ordinari, nisi perseverantiœdono? q. d. nisi propter perseverantiam prævisam, cujus scilicet fructus proximus d immediatus est gloria. 1). Separatio non fit ex ullis omnino meritis, sed gratis el ex sola misericordia, excludendo per hoc merita naturalia C. excludendo merita gratiæ subd. Separatio inchoata et prima vel etiam adæquale sumpta, qûæ lomplecfilur praedestinationem tarn ad gratiam quam ad gloriam C. Sepa­ ratio perfecta el consummata scu praecise ultimata, et quæ unice dicit prae­ destinationem ad gloriam .Y. 2.3a. Ara dicas 4°. Principium S. Aug. est , quod prædestinatio ad glo­ riam sil causa, cur gratia fidei, justitia et perseverantia conferantur electis ; ergo juxta einndem hæc praedestinatio praecedit merita gratiæ. Prob. Ant. i', ex L. de Corr. el Gr. c. 7. n. 13. ubi ait : Quicumque ab illa originali damnatione ista divinæ gratiæ largitate discreti sunt, non est dubium qtiod rl pnxure.lur eis audiendum Evangelium ; et cum audiunt, credunt; et in fide ipuv per dilectionem operatur, perseverant ; el si quando exorbitant, correpti emendantur. 2“. ex L. de Don. pers. c. 9., ubi proponit 1. quaestionem, cur e duobus parvulis unus assumatur, alter relinquatur ; 2. cur ex duobus impiis unus vocetur congrue, alter non ; 3. cur ex duobus piis uni detur perseve­ rantia, alteri non? ct respondet in primis universim esse in his inscrutabi­ lia judicia Dei; deinde singillalim de postremis, quod certissimum sii haliendum, unum esse ex pra'deslinatis, alium non, neutra vero responsio foret apia in sententia nostra, ubi prædestinatio sequitur merita. 3“. ex eod. L.c. I4.,ubi sic ait: Tyrii relicti sunt el Sidonii, gui eliarn credere potuerunt, d illa mira Christi signa vidissent : sed quoniam, ul crederent, non erat eis datum,eliarn unde crederent, est negatum... Xec illis profuit quod polerant credere, quia prcedestinati non erant ab eo, cujus inscrutabilia surd judicia, H investigabiles via·; nec istis obfuisset, quod non poterant credere, si ita yradeslinali essent, ut eos cæcos Deus illuminaret, el induratis cor lapideum 24s DE DEO UNO. vellet auferre. Ergo. Conf. S. Augustinus gratuitam praedestinationem commendans L. de Coït, et Gr. c. 11. n. 43. vim maxime facit in islo prin­ cipio : Deo volenti salrum facere nullum hominum resistit arbitrium ; ergo a sola voluntate Dei gratuita et ante prævisionem meritorum etiam gratiæ habetur prædeslinalio ad gloriam. Ad prob. |*®.R. 1°. In hoc textu declaratur lanium, quid electis a Deo fiat, non vero cur liat; adeoque discretio non debet esse causa horum beneficio­ rum, sed potest esse elleclus illorum, aut saltem concomitante!' ad case habere. 2·. Si discretio sumatur adæquate, potest etiam dici causa, ila tamen ut singula· partes discretionis singulis partibus effectuum correspondeanl ; nempe quatenus discretio inchoativa seu praedestinatio ad gratiam sil causa gratiæ conferendae, discretio completiva seu prædeslinalio ad gloriam sil causa couferendæ gloriæ : cum quo nihilominus slat, quod praedestinatio ad gloriam non fiat, nisi praedestinatione ad gratiam et meritis ex illa secuturis absolute prævisis. Ad pni. 2*“. R. .Y. ni. Prima enim responsio admissa est a nobis supra, cum pertineat ad prædestinationefri gratiæ vel baptismatis, vel vocationis, vel perseverantiæ, in quibas veneranda sunl judicia Dei, et altitudo sapienliæ ejus. Secundo etiam admittitur, sed quatenus ex perseverantia tanquam α priori colligitur prædeslinalio ad gloriam ; vel quatenus prædeslinalio refertur lanquam causa proxima el immediata, ultra quam adhuc quteri aliam opor­ teat : cur nempe unus sil prædestinat us, alter non? et cui respondendum sil: quod praedestinatus sit propter merita, reprobatus propter demerita prævisa, ,td prob. 3iB. R. Ie. similiter hunc textum explicandum esse de causa immediata el proxima, sed ulterius adhuc ad peccati demeritum refe­ renda. R. 2°. ex hoc loco duntaxat colligi quod prius a Deo decernatur interior gratia, a qua prædestinationis exordium sumit Augustinus, quam decer­ nantur externa signa, seu praedicatio et alia ad externam vocationem perli­ nentia : unde et ex scopo totius libri patet, non posse hinc inferri gloriam efficaci 1er decretam ante prævisa merita. Ad Conf. R. 1°. Non agit hic de praedestinatione ad gloriam duntaxat, sed ad gratiam, ut liquet ex his immediate præcedentibus : Cum autem homines per correptionem in viam salutis seu veniunt, seu revertuntur, quis opera­ tur in cordibus eorum salutem, nisi ille, qui quolibet plantante et irrigante dat incrementum Deus : cui volenti salvum facere nullum hominis resistit imperium. R. 2°. Quamvis Deo volenti salvare nullum resistere hic admittatur per modum principii, tamen id potest intelligi dc Deo vel consequenter ad merita, vel antccedenter volente; si primo modo accipiatur, sensus est: postquam Deus decrevit ob prævisa merita salvare, nemo est qui resistat gratiæ efficaci:si secundo sensu sumatur, sensus est hic : Deo volenti effi­ caciter vocare resistit nemo; neuter vero sensus nobis obest. re 236. Are dicas 3°. S. Ave. plurima discrimina facit, ex quibus gralnila ad gloriam prædeslinalioaperte colligitur abeo asserta : lu". Est, quod statuit inter angelos primumque Parentem, ct inter filios Adami, ex L. de Coit, et Gr. c. II. et 12. desumptum; quia apud priores QUID S. AUGUSTINUS SENSERIT DE PR.EDESTINXTIONE. 240 perseverantia active sumpta fuit auxilium sine quo non potest quis perse­ verare, et quorum posset non perseverare ; perseverantia autem passive sumpta esset merces meriti : apud posteriores aulern perseverantia in primo sensu sil auxilium, quo actu perseveratur, in secundo autem sensu sit donum gratiæ. 2’“. Est, quod cod. L. c. Ί. n. 14. statuit inter electionem Judæ ad effun­ dendum Chriili sanguinem, et electionem praedestinatorum ad gloriam; primam enim ait faciam per judicium, h. e. post praevisam ab eo perver­ sam voluntatem : secundam, per misericordiam, h. e. ante praevisa merita. 31·.Est, quod L. deGr. el lib. arhit. c. 9. n. 21. insinuat inter mortem œlcrnam et vitam ælernam; cum enim prima ab Apostolo dicatur siipendium peccati, notat secundam non appellari stipendium justitiæ, sed gratiam Dei; ut hinc intelligeremus non pro meritis nostris Deum nos ad ceternam citam, sed pro miseratione perducere. R. .Id lu,n. Auxilium perseverantiae in statu innocenliæ datum fuit sine speciali affectu élprœdefinilione, uti nunc datur ; donum autem perseverantiae in primi statu dependebat ab aliquo opere sine conjunctione cum morte, ac catenas fuerit merces meriti; in praesenti autem utpole stans in conjun­ ctione mortis cum statu gratiæ pendet a solo Dei arbitrio, et in tantum sin­ gulariter gratiæ donum est. •Id 2um. A’. prob. Discrimen enim stat in eo proxime, quod Deus malitiam J'idœ non fecerit, sed supposuerit, qua deinceps usus est in bonum ; merita aulem electorum per suam gratiam ipse faciat : unde isti per misericor­ diam, ille per judicium electus ab Aug. dicitur. Adeo vero hic non docetur electionem per misericordiam praecedere merita, ut potius ex paritate ele­ ctionis ulriusque facta contrarium jure optimo arguatur. .•Id 3UH1. D. Notat vitam æternam non appellari nec appellari posse sti­ pendium justitiæ iY. simpliciter non appellari hic, quamvis alibi in Scri­ pturis appelletur subd. el hoc apposite contra haereticos, atque ad excludenda merita naturæ C. ad excludenda gratiæ merita _Y. Patet responsio lum cx ipso contextu integro, qui sic orditur : Cum posset dicere Apostolus et recte dicere, stipendium justitiævita œterna,maluit dicere: Gratia Dei vita œterna, ut hinc intelligeremus etc; tum ex præcedentibus, ubi explicans Psalmista versum : Qui coronat te in miseratione et misericordia, ait, gloriam recte dici coronam, quia bonis operibus redditur ; hanc vero coronam tribuit misericordiæ, quia Dei miseratione bona operamur, quibus corona redditur. 237. Dico Π. S. Augustinus non obscure favet praedestinationi ad gloriam cx meritis gratiæ. Prob. I. Ex natura electionis ad gloriam, quam declarat lum absolute et secundum se, lum comparative ct opposite ad praedestinationem ad gloriam. Nam. L. I. ad Simplic. q. 2. n. 6. sic ait, in c. 9. ep. ad Rom. commen­ ta: Non ergo secundum electionem propositum Dei manet, sed ex proposito electio: id est, non quia invenit Deus opera bona in hominibus quæ eligat, ideo manet propositum justificationis ipsius ; sed quia illud manet, ut justificet credentes, ideo invenit opera quæ jam eligat ad regnum cadorum. Nam nisi esset electio, non essent electi ; nec recte diceretur: Quis accusabit adversus electos Dei? Non tamen electio prœcedit justificationem, sed electionem jus- S50 DE DEO UNO. Hficatio ; «emo emm eligitur nisi jam distans ab Ulo qui rejicitur. Inde quod dictum est, Quia elegii nos Deus onto mundi constitutionem; non video, quomodo sil dictum, nisi prescient ia. Hic autem ι/ιΐιη! ait, Ner hoc veram suam gratiam esse voluit; umle sequitur ex S. Docturis principiis, quod, cum gloria detur propter merita gratiæ, etiam praedestinatio ad gloriam sit cx meritis. 2°. Autem docet ex meritis gratias punendis dependere, ut quis sit praedestinatus, dum ad illa verba : Non est meum dare vobis ; aliis paratum est a Paire meo. Iu Psal. 120. n. ii. sic commentatur : Quid est, non est meum dare vobis? non est meum dare superbis , huc enim adhuc erant, sed si vultis accipere, nolite esse quud estis. Aliis paratum est, et vos alii estote, e! vobis paratum est. 238. Nec dicas 1°. Liber primus ad Simplicianum scriptus est ah Augustino adhucdum juniore, ante lueresin Pelagianain; et principium illud : Non est Liciis electioni unius præ alio in rebus omnino æqualibus, etiam a S. I)oelore usurpatum est in expositione quarumdam propositionum ex cp. al Horn. c. GO., ex quo libro multa retractavit in L. 1. Retract, c. 23 ; ergo. Ad lau. R. 1°. Quod ipse S. Aig. L. 2. Retract, c. 1. teslelur, libros ad Simplicianum a se scriptos, cum jam esset Episcopus : constat autem ex Possidio in ejus vitae. 31., eum dem tum fuisse quadragenario vel proximum vel majorem. Præterea etsi juvenis fuisset, non tamen id auctoritati detra­ heret : cum alios libros omnes, quos junior scripsit, contemptui expone­ rentur. R. 2°. Quod S. Doctor L. 2. Retr. c. 1., ubi recenset libros ad Simpli­ cianum, in L. I. q. 2. plane nihil notet emendandum : quin in !.. de prædcsl. Sanet, c. 4. η. X. dicit solutionem ad illam quæstioncm secundam esse datam secundum veritatem divinarum Scripturarum, camque sibi a Deo revelatam; unde ct Semipelagianos ad illum librum remittit. Oiiamvisvcro hæc dicta eo maxime specient, ul approbet suam doctrinam de Gratia in eo libro datam, non tamen apparel ratio, cur senior factus ditatur profecisse QUID S. AUGUSTINUS SENSERIT DK PR.F.DESTINAT1ONE. 231 plus in notitia prædestinalionis ad gloriam, quam praedestinationis ad gra­ tiam; cum tamen in senio ipsi potius de hac quam de illa prædestinatione (imi hivreticis certandum fuerit. .h/ 2·". II. Quod in L. Retr. cap. rit. non fiat in emendatione mentio illius principii, ct quamvis lum hic, Ium I.. de præd. Sanet, c. 3. plura corrigantur, quæ in illa expositione in cp. ad Horn, continentur; tamen Aug. deveniens ad libros ad Simplic. hos commendat. 239. Nec dicas 2°. S. Aug. in Libris posterioribus aperte docet dari ele­ ctionem, qute non supponat inæquales, sed faciat, ul patet cx L. 5. conlr. Julian, c. 3. n. 13. ubi ait : Nullum Deus elegit dignum, sed eligendo effecit ilii/nmn; Similia habentur L. de præd. Sanci, c. 17. I nde imprimis patet retractatum esso illud principium : deinde distingui posse inter electionem antecedentem, quæ sit in ordine intentionis ac ab æterno, et inter conse­ quentem, quæsil in ordine, exeeutionis ac in tempore : demum de postrema seu temporali assumptione ad gloriam exponi posse locum ex Augustino alla­ tum. Conf.In eod.S. Augustinus tribuit dilectioni Dei gratuitae praedestinatio­ nem clad gratiam et ad gloriam: quia, ut aperiat cur nulla sit apud Deum iniquitas, quando cujus vult miseretur, et quem vult indurat, ad com­ munem massam perditionis recurrit, sicut in LL. contra Pelagianos scriptis. Π. 1). .I.w. Docel dari electionem ex natura sua gratuitam, seu habentem objectum quod aliter conferri non potest quam gratuito, qualis est prima gratia actualis, hanc, inquam, electionem docet non supponere, sed facere inæqualcs C. dari docet electionem habentem pro objecto aliquid, quod ex meritis confertur, uti est gloria æterna, quæ non supponat, sed faciat inaequales Ύ. Inde ad sequelas patet responsio. Nam •la*“. Ύ.; quia hoc principium non fuit assertum de electione ad gratiam sed ad gloriam, adeoque nec est retractatum. Similiter Λ*. 23m., tum quia hæc divisio electionis non habet fundamentum in doctrina Augustini in asserto posila, tum quia electio pro­ prie ac vi nominis sumitur pro decreto intentionis, non autem pro decreto exeeutionis; cum et hoc decretum supponat electionem jam factam, huj usque exequendæ modum duntaxat decernat,et exeeutionis ordo in rebus potius sil quam in voluntate et intellectu divino. Mullo autem potius Λ’. 3am ; quia siculAuft. hic non loquitur de temporali collatione gratiæ, sed de destina­ tione illius gratuita ab æterno, vel sola vel saltem conjuncta cum priore; sic nec loquitur aut saltem non loquitur tantum de assumptione temporali adgloriam, sed de prædestinatione ad gloriam æterna et secundum inten­ tionem. AdConf. R. .V.Dilectionem interet electionem hicS. Doctor distin­ guit. Dilectionem enim ait oriri ex sola benignitate, posse eam esse erga unum et non erga alterum, quamvis illi de se sint æqualcs; per eamdern dari dona, ex quibus bona opera et merita nascantur: unde palet dilectionis nomine ab eo intelligi praedestinationem ad gratiam. Electionem autem negat priorem esse proposito aut haberi inter sequales; sed vult ante eam jam præsupponi opera : unde ejus nomine venire praedestinationem ad gloriam patet, Argumenta quibus probat non dari in Deo iniquitatem, non 4X0 HMM DE DF.O UNO, conlrariari nobis, patet turn cx resp. P. hujus quæstionis, lum ex artic. priore. 2il). Dico III. Etsi S. Air., praedestinationi ex ineritis praevisis foret rcipsi contrarius, non ideo tamen sententiam priore articulo stabilitam deserere neeessum foret. Prob. /. In qnœstionc, quæ utrinque, salva ac illaesa fide, defendi potest, necesse non est amplecti sententiam S. Aug., praesertim si pro opposita parte etiam non desit auctoritas SS. Patrum; ut patet tum a priori, quia unius aut aliquorum etiam Patrum auctoritas non facit nisi argumentum probabile: tnnia posteriori, quia hoc sibi semper licitum existimarunt sapientissimi theologi; et quidem in praesenti materia Petavius ac Malooxatis, licet faterentur S. Are., stetisse pro prædestinatione ad gloriam gratuita, eum tamen hac in parte relinquendum consuerunt. Sed quæstio præsens in alterutram partem defendi salva Religione potest : et pro prædestinatione ad gloriam ex praevisis meritis stat praeter Scripturam et Rationem aucto­ ritas Patrum ; ergo. //. S. Arc. in similibus quaestionibus nec aliis Patribus concedit, nec sibi tribuendam esse cupit auctoritatem irrefragabilem ; ergo sine læsione debita· illi reverenti® ab ejus partibus secedere licet. Ant. liquet ex epist. 111. (al. 418). ad Fortunatianum c. 4. n. 13. Item, ex L. de Dono persev. c. 21. n. S3. Recole etiam ab eodem dicta, de Trinit. L. 3. n. 2. 111. Cum Academia Lovaniensis die 7. Maii 1693. datis litteris ah Innoc. XII. hæc duo postulassQt, 1“”. ut censuras Lovaniensem et Dnacenam curn earum justificatione tueri, et in iisdem traditam de gratia et pràjtfêstinalione doctrinam Majorum suorum continuare S. Sedis auctoritate liceret : S'*50., ut ab eadem S. Sede declaretur, doctrinam de gratia per se efficaci et prædestinatione ante prærisa merita, nullis hactenus emanatis Apostolicis Decretis damnatam et enervatam esse; Pontifex his, in Brevi anno 1691. dato, recitatis responsionem hanc subjungit : Qua in re vestram erga S. Petri Cathedram observantiam summopere laudamus. Verum quia, ut S. Cœlcstinus ad Episcopos Gallice rescripsit, profundiores diflicilioresque partes incurren­ tium qïiæstionum, quas latius pertractarunt, qui hœreticis restiterunt, sicut non audemus contemnere, ita non necesse habemus adslruere; nec arbitramur opportunum, ut in præsens habeatur exactior illa de divinis auxiliis tracta­ tio, quæ a prodecessoribus nostris Clemente VIII. ct Paulo Γ. instituta: quia ad confitendam gratiam Dei, cujus operi ct dignationi nihil penitus subtra­ hendum est, salis sufficere credimus, quidquid Apostoliccp Sedis scripta docuerunt. Juxta hoc effatum opiniones de efficacia gratiæ et modo praede­ stinationis relinquuntur amicæ Catholicorum controversiae, nec eas, qiiodcumquc senserit S. Arc., contemnere vult Ecclesia, nec adslruere necesse habet. 244. .Vc diras 4°. S. Aug. a SS. PP. Ηιεπ., Puosp. et Fci.g. non minus, quam a summis Pontificibus tum antiquis tum reccntioribus maximnpere laudatur : Ejus doctrina ab Immcentio intecpra ratione consistere, a Cœlesl'mn nunquam sinis Ira· suspicionis rumore conspersa esse, a Joanno XXII. verita­ tem in lucem publicam protraxisse dicitur : Ejusdem opuscula custodienda it QUID 5. AUGUSTINIS SENSERIT UE I'lUEDESTlNATIONE. £53 <7 recipienda decernuntur a concilio Horn, sub Gclasio, omniaque, quæ S. Iloclur de recta /idc ct condemnatione luerclicorum exposuit, suscipiuntur a concilio Gener. V. Collai. 3. Ergo, Conf. Fulgent. L. 1. ad Mon. c. 30. scribitex Libris Acg., cunctos posse intclligere, quid debeant de prcedeslinaiMie Sanctorum impiorumque sentire. Houmisdas P. in ep. ad Possessorem similiter dicit cognosci posse ex variis Libris β. Augustini maxime ail Proqrruin el Hilarium, quid de libero arbitrio et gratia Dei Romana sequatur et assereret Ecclesia. Demum quæ lunoc. ct Zosirnus contra Pclagianos, Cœleslinus in ep. ad Gal. Episcopos, ct Cone. Arausicam II. contra Scmipclagianos definierunt, cx Scriptis et Libris Aug. excerpta sunt; ergo. R. Nos neque laudibus in Arc. a SS. Patrum ct Pontificum corona collatis vdminimum volumus detractum, quin ct easdem, quantum in nobis est, cupimus accipi maxima cum emphasi ct exaggeratione : neque sinistram illi suspicionem aliquam aut ejus doctrinæ aspergimus : neque opuscula illius minus custodienda, aut scripta ejus negligenda vel dicimus vel cogi­ tamus. Observandum autem dicimus, approbationem Ecclesia per se con­ ferre hæc quatuor duntaxat libris a se hac nola cohonestatis; 1°. quoti expresse concedatur licentia legendi hos libros : 2°. quod judicet cos ad fidei morumque doctrinam esse utiles : 3°. quod ab iis omnem voluntaria* hæresis suspicionem abstergat : i°. quod desumptum ex eo testimonium faciat probabile quoddam argumentum. Praeterea vero notandum , non unum esse S. Aug., cui laudes illæ ac encomia tribuuntur, sed el alios Pa­ tres plures ; quod maxime constat ex conciliis laudatis, ubi in eadem periodo ac simili orationis constructione nominantur Patres pleriquc tum Grccci lum Latini. Ad Conf. R. similiter. Ex allatis enim id duntaxat sequitur, quod fidei capita circa praedestinationem, gratiam ac liberum arbitrium, quæque Pclagianosac Semipelagianos inter ct Catholicos cx fide disceptabantur, a S. Acg. rite ac catholice fuerint asserta; imo quod is facem sanæ doctrinæ lum Pontificibus tum Conciliis in hac materia praetulerit. 212. Nec dicas 2°. Benedictus XIII. in Brevi Demissas preces, an. 1725 dato, declarat catholicam doctrinam Thomislicam, maxime de praedestina­ tione gratuita el gratia intrinsece efficaci, in condemnatione Baii, Jansenii ct Quesnelli nec indirecte esse attactam ; pronuntiat eamdem esse sanam, imo saniorem ct incorruptam; contradicentes describit tanquam calumniatores; denique easdem sententias dicit ex SS. Aug. ac Thoma esse haustas, verbo Ilei, Pontificum ct Conciliorum Decretis ac Patrum dictis esse consonas, et hactenus laudabiliter aThomistis esse doctas ; ergo. II. Ilac objectione non tangi eam, quam hic versamus, quæslionem ; præIcrea vero pleraque etiam sunt alia, ac argumentum enuntiat. Nam 1°. Pon­ tifex universum lanium ct absolute declarat : SS. Augustini et Thomœ inconcussa tutissimaque dogmata nullis prorsus Constitutionis (Unigenitus] censuris asse perstricta. 2°. Huic Constitutioni refractarios, Jansenislas nempe dQucsnellislas, vocat calumniatores, qui dicant SS. Augustinum οΙΤηο.μλ.μ, nec non praefatas Thom istarum sententias per cam Bullam directe condemna­ tas, ad alios eniin Thomislarum adversarios catholicos, sicut nec illud dicleriuni quasi ab illis profectum pertinet, sic nec impacta calumniie nola 251 ια hEo t wo. spectare potest. 3a. Districte quidem sub canonicis pmnis inhibet. nequis in posterum «·.» nomine calumnias struere, ac dissensiones serere audeat : Thomist icam tamen de prædestinationc ac gratia doctrinam tantis commendaRouis titulis non extollit. 4". Thomislicæ sclmlic id solum tribuit, quod ea*, sententias laudabiliter docuerit, eusque ab ipsis 55. Doctoribus, Aug, H Thoma se hausisse, et verte» Dei, summorum 1‘ontifictim ac Conciliorum Decretis el Pairumdirtis consumis esse, commendabili stadio glorietur. Qui­ bus verbis scholastica; disputationi etiammmi permittit, an ejusmodi senlentiæ revera haustæ sint ex SS. Doc tor i bus illis, aul num verbo Dei, summorum Pontificum Conciliorumque Decretis, ct Patrum dictis reipsa consonent. ARTICULIS IV. QUINAM SIXT EFEECTCS HLEhESTtXXTIOXIS? ... - ·. ·* 213. Dico /. Eflicav vocatio cl justificatio electorum, corumque glorifica­ tio sunt effectus pnedestinationis adéquate sumpta}. Prob. Ad Rom. 8. 30. Apost. ail: Quos praedestinavit, hos et vocavit ; cl quos vocavit, hos ct justificavit ; quos autem justificavit, illos et glorificacil, EIFvi.g. L. I. ad Mon. c. 11. Omnia.... et vocationis noslrœ initia, et justifi­ cationis augmenta, ct glorificationis pramia in prédestinât tone semper habuit Deus etc. Conf. Tum quia his tribus conveniunt omnes conditiones effectus praede­ stinationis : tum quia hæc tria constituunt perfectam el integram lucratio­ nem in sensu S. Alglstixi : cum per gratiam actualem el habitualem horno liberetur a senilule peccati, per gloriam autem ab omni miseria cl corporis etauimæ: turn quia ad hæc tria revocantur omnia dona supcrnaluralia, ad vocationem nempe auxilia gratiæ tam externa quam interna; ad justificationem habitus virtutum Theologorum ac supernaturalium, dona SpiritusS., graliæ Sacra mon talés et perseverantia finalis; ad glorificationem principia ac dona gloriæ tum essentialis tum accidentalis, si ve ani main sive corpus respicientia. Dixi Ie. Efficax vocatio et justificatio; quia eficclus pnedestinationis non est cx 3ie conditionis defectu, gratia illa quæ effectu caret omni : si tameit aliquem saltem effectum habet, v. g. dispositionis ad conversionem, vel si habuit quidem effectum, sed qui postea per peccatum fuerit deletus, simpli­ citer adhuc effectus pnedestinationis appellatur; quia in primo casu vere ac per se, in secundo autem, quatenus reviviscens per subscqucnlern poeniten­ tiam, ad gloriam conducit. 2’. 1'ocalioet justificatio electorum; quia repro­ bos, quibus cæ dantur, actu ad gloriam non perducunt. 3”. Sunt effectus prédestinationis adéquate sumpta· ; n enim pra-deslinalio sumatur inadæquate et præcise ad gloriam, sola gloria est ejus effectus; si sumatur piæcisc ad gratiam, hujus effectus tantum est vocatio cl justificatio, cum decretum dandæ graliæ ycl prædeûnilio formaliter efficacem gloriæ intentionem ncc habeat nec præsupponat, ct gloria modo decernatur absolute post praevisa merita, uti superius etiam flictum est. Il.ec tamen minime impediunt, quo­ minus singuli sint effectus piicdestinationis sibi singillalim corrcspondcntis. et sic etiam omnes pnedestinationis adicqualæ; quia ad postremam cficclus prædestmulioueui salvandam, sufficit uh tu gloriam secuturam, quod etiam QI I SIXT EUFECTL’fl I'll.EliESUXAHOMS. 255 ciscieiilia conditionata t‘t decreto dandi gratiam absque cHicaci gloriæ inleiilionc cognosci haberique potest. 2U. Dico II. Simili modo pleraque bona naturalia munerari possunt inter eHeclus prœdcsli i ia l ion i s. 1'rub. Nativitas cx bonis parentibus, bona indoles el educatio, occasionum peccandi remotio, fraterna correctio, bona exempla, prædicatio Evangelii; vita longior \el mors præmalura, ubi csl salutis occasio, commode reduci possunt ad dona gratiæ externa vel ad occasiones, quas Deus assumit ad pro­ videntia* suæ finem suavius obtinendum ; aliqui excipiunt nativitatem, ct bonam indolem. Et quidem si nalh itas sumatur vclutpro ipsa rei substantia ct hominis creatione, recte negatur esse pnedestinationis effectus; cum ad eam præsïipponatur, unde ctS. Aug. ep. 105 (al. 194. c. 3. n. 8). ait : Chri­ stus pro nullis, ut homines conderentur, sed pro impiis mortuus est, ut justi­ ficarentur. Si tamen nativitas sumatur comparate ad accidentia seu circumdantias,\. g. ad tales parentes, tale tempus ac locum, talem indolem; neque hæc debet præsupponi ad prædcstinationem, neque a Dei singulari dono ac meritis Christi excipitur, neque snpcniaturalitalem quoad finem cl Dei ordinationem saltem excludit; sed potius confert aliquid ad gloriam conse­ quendam , quatenus vel facilius vel connaturalius gratia effectum suum oblinet : quare cl S. Aug. L. de Don. persev. c. 14. n. 35. ail: Ex quo apparet haltere quosdam in ipso ingenio divinum naturaliter munus intelligentiæ, quo moveantur ad fidem, si congrua suis mentibus vel audiant verba, vel signa conspiciunt etc. ; ; , ! 24o. Dico III. Mala quidem physica cl. moralia pœnœ effectus praedesti­ nationis dici possunt, non item vero peccatum, nec peccati permissio. Prob. 1’. et 2\ p. Hæc enim mala imprimis sunt a Deo, juxta Isa. 45. 7. Efjo Dominus creans malum : deinde sunt ex meritis Christi; quia sunt Ilei donum ct signum specialis amoris divini, juxta illud ad Philip. 1. 29. Vobis donatum est pro Christo, non solum ut in cum credatis, sed ut etiam pro illo patiamini; et Prox. 3; 12. Quem enim diligit Dominus, corripit : demum conferunt ad gloriam, juxta illud Act. 14. 21. Per mullas tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei; et ad Rom. 8.28. Scimus quoniam diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, iis qui secundum propositum vocali sunt sancti; hic vero dc afflictionibus agi certum est. Prob. 34.p. Peccatum enim ncc est a Deo, nec per Christi merita, nec con­ fert ad gloriam consequendam. Prob. 4’. p. Permissio peccati non est gratia, sed potius graliæ negalio, adeoque ncc csl ex meritis Christi , neque confert ad salutem obli­ nendam, sed ab ea removet : non proficiscitur cx antecedenti intentione Dei perducendi hominem ad gloriam. Cætcrum quod S. Aug. L. 14. de Civ. v. 13.11.2. dicat, superbi* esse utile cadere in apertum aliquod el manifestum peccatum, unde sibi displiceant ; item quod dixerat non nemo: Perieram, nisi periissem; inde quidem colligi potest peccatum ejusque permissionem præbcreoccasionem, qua Deus utatur ad bonum inde eliciendum : minime vero, illa tanquam Dei dona dari e.x meritis Christi, aul conferre quidpiain ad salutem. 256 μ: deo two. UE RI'.PROÛATIONE POSITIVA. - CAPUT IV. DE PROVIDENTIA DEI CIRGA REPROBOS. ARTICULIS L Λ.Χ ET POST QIOD PECCATVM PR.EVISVM HAT REPRODATIO POSITIVA A GLORIA? 246. Λο/α. Oppositarum Veritati Calholicæ sententiarum |·. Præter Prædestinatianus antiquos complectitur maxime Calvinum, cjusque sectatores Anlelapsarios docentes, Deum ex mero suo arbitrio, absque ulla ex parte hominis culpa, atque hinc ante prævisum quodeumque pec­ catum, aliquos exclusisse a gloria, cl inferno destinasse; ac proin Deum his reprobis negare fidem cl omnem gratiam, eosdem impellere ac nccessitaie ad peccandum, miser eque decipere ac illudere. 2·. Conliuet Postlapsarios, qui prius dogma emollierunt, quod reproba­ tionem illam cum suis corollariis paulo aliter explicatis, assererent non fieri nisi consequenter ad prævisioncm peccati originalis. Eamdem rationem indi­ caverat Calvinus in antidoto Cone. Trid. passim, item L. 3. et 5. deprædeslin., ac L. 2. Inslit. c. 5.; Jansenics vero nihil immutatum adoptavit. Nam L. 10. deGr. Salv. per quinque priora capita, ubi primum exposuerat, prædeslinalioncm ac reprobationem angelorum factam esse dependenter a prævisione meritorum ac demeritorum actualium ex eorum parte, idemque fuliutim fuisse, si status innoccnliæ in Adæ posteris persevcrasset ; aliter reni habere post primi Parentis lapsum statuit. Hic enim P. docet, Deum pro inero suo beneplacito ct anlccedentcr ad omnem lum operis lum voluntatis prævisioncm selegisse alios ex massa perditionis et liberandos decrevisse, alios vero reliquisse in eadem massa, ct exinde liberare positive noluisse : 2°. hanc relictionem admittit esse positivam reprobationem, quantumvis Deus proprie non ellormet novum decretum antecedens relictos illos damnandi ; propterea quod isti propter originale peccatum jam obnoxii sint sen ten lite damnationis : 3°. negat quidem Deum per sc ipsum hommes necessario adigere ad peccandum, vult tamen non electos necessario peccare, quatenus relicti sunt in nccessitaie peccandi contracta per originale peccalum, cl auxilio vere sufficienti seu gratia me­ dicinali destituti : unde 4°. pro causa reprobationis positi væ absolute con­ siderate assignat peccatum originale; quia (piamvis adulti, qui contradis peccatis actualibus moriuntur, diam propter hæc damnantur : tota tamen concatenatio peccatorum cl suppliciorum radicaliter et mediate in peccati originalis meritum referenda videtur. 31. Constituitur ex antiquatis Catholicorum quorumdam sententiis, qui quidem statuunt a Deo neminem addici prenis æternis, nisi vel propter j ■ 257 peccalum originale non dimissum, vel propter peccata actualia; volunt tamen Ileum, vel ante prævisum quodeumque peccatum, ex sola sua volun­ tate, aliquos /xm/Dcc excludere a gloria, tanquam a beneficio indebito, vel propter peccatum originale velle nonnullos exclusos a gloria, et hinc etiam iis vel remedium contra hoc peccatum, vel eo dato gratias efficaces negasse : ulrique tamen negabant blasphemias, cl errores a ('alvino ct Jansen io an­ nexos. 217. Dico I. Densante prævisum quodeumque peccalum neminem positive reprobavit, nec etiam positive exclusit a gloria, vel ut a beneficio indebito. Prob. 1*. p. I. ex Scriptura. 1°. quidem Sap. 11.25. dicitur de Deo : Dili­ gis omnia quæ sunt, et nihil odisti eorum quœ fecisti. Ibid. 1. 13. Deus mortem non fecit, nec ludatur in perditione virorum. El Tobiæ c. 3. 21. Aon enim delectaris in perditionibus nostris ; ergo Deus ex se ct non provocatus a creaturis decretum reprobationis non fecit. 2°. Sap. 12. 15. ita Sapiens Deum alloquitur : Cum sis justus, juste omnia disponis : ipsum quoque qui non debet puniri, condemnare exterum existimas a tua virtute : virtus enim tua justiliœ initium est; ergo ante prævisam ullam culpam repugnat juslæ Dei providenliæ, quempiam reprobari. 3°. Deus in tempore neminem excludit a gloria et damnat ad infernum nisi propter peccata, ut liquet cx sententia Christi Matlh. 2o. 41. dicentis : Discedite a me maledicti in ignem æternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus : esurivi enim, et non dedistis mihi manducare, etc.; ergo ct neminem ab æterno decrevit a gloria excludendum ac suppliciis æternis puniendum, nisi propter prævisa ejus peccata; quia, quo modo rem confert in tempore, eo modo prædestinat ab æterno. //. eæ Traditione. 1°. Conciliorum , inter quæ Araus. II. Can. 25. (Labb. 1.1, p. 1672.) sic ait : Hoc etiam secundum Fidem Catholicam credimus, quod accepta per Baptismum gratia omnes baptisait’, Christo auxHianle et coopérante, quœ ad salutem animœ pertinent possint et debeant, si fideliter laborare voluerint, adimplere. Aliquos cero ad malum divina potestate prædestinatos esse non solum non credimus, sed etiam, si sunt qui tantum malum credere velint, cum omni detestatione illis anathema dicimus. Valentin. III. Can.3. (Labb. I. 8. p. 136.); Fidenter fatemur prædestinat ionem electorum ad vitam,et prædest i nationem impiorum ad mortem : in electione tamen salvan­ dorum misericordiam Dei prcecederc meritum bonum; in damnatione autem periturorum meritum malum prcecederc justum Dei judicium. Trid. Sess. 6. Can. 17. : Si quis justificationis gratiam nonnisi prædestinatis ad vitam con­ tingere dixerit, reliquos vero omnes, qui vocantur, vocari quidem, sed gra­ tiam non accipere, utpotedivina potestate prædestinalos ad malum; anathema sit. 2°. Patrum, dc quibus, præsertim ævo Aposlolico proximis, Centurialorcs Jlagdcburgenses ipsi Cent. 2. c. 4. sic scribunt : De prædestinatione itadocuerunt, ut quantum ad ulriusquc hominis scilicet et diaboli lapsum attinet, ntgarinl cum fatali necessitate contigisse, nec prædestinationem in eo Dei, fed præscientiarn solam admiserunt. Hinc, prætermissis S. Justino tum in Apolog. ad Antonin., tum in dial, cum Trypb., Cypriano ep. 52. ad Anto­ nianum, et aliis alibi referendis, sufficiat laudasse S. Arc.., qui dogma fidei probat imprimis ex Dei providentia, dum L. 19. dc Civ. c. 13. n. 2. ait : ii. p. 1. 17 I 258 ιέ 1Έ0 LXO. Deus ergo naturarum omnium sapient iss imus conditor cl justissimus ordma· nator dedit hominibus quantum bona huic vitre congrua......eo pacto œquissiiim, ul qui mortalis talibus bonis..... recte usus fuerit, accipiat ampliora atque meliora, ipsoin scilicet immortalitatis pacem, eique convenientem gloriam et honorem «n vita x terna..... qui autem perperam nec illa accipiat, c! hac amittat : deinde cx Dei justitia, dum L. 3. coni. Jul. c. 18. n. 33. ait : Itonus est Deus, justus est Deus: potest aliquos sine meritis liberare, quia bonus est : non potest quemquam sine malis meritis damnare, quia justus est; quod ipsum L. 1. c. 8. n. 46. serm. 33. (al. 29i. c. 6. n. G.) de verb. Apost., ep. 106. (al. 186. c. 1.) alibique coni. Pelagianos urget, cx damnatione infantium non baptizatorum cxistenliam peccafli originalis demonstrans : item ex duplici principio generali, quorum alterum L. 13. c. 15. dc Civ. statuit his verbis : id malum (creaturae) prior est voluntas (creatura) ; ad bonum vero ejus prior est voluntas Crcatoris ejus : alterum vero L. 3. delib. arb. c. 18. n. 51. ita profert : Omnis pœna si justa est, peccati poena est, et supplicium nominatur etc. 111. ex Ratioxe. Tum quia reprobatio vel formaliler est judicium, ut plurimi cx pracipua hujus nominis significatione docent : vel saltem incipit a judicio, quo quis judicatur indignus æ terna vita, ct dignus supplicio æterno, adeoque notitiam delicti supponit : tum quia reprobatio est actus justilüe vindicative?, quæ nequit hominem prius deputare ad pœnam, quam prasciat culpam : tum quia, si illa etiam permittatur esse actus mera potestatis et dominii in Deo. tamen ab ejus bonitate plurimum recedit, cl consectaria illa horrenda alibi satis refutata necessario infert. Prob. i*. p. iisdem argumentis; tum quia prima et præcipua pœna, in qua slat damnatio, est pœna damni seu exclusio a gloria ; unde et parvuli sine remedio contra peccatum originale decedentes vere damnati dicuntur : tum quia nullum de facto est medium inter exclusionem a gloria et inter destina­ tionem ad pœnam : tum quia illa exclusio a gloria non habet pro termino carentiambeneficii indebiti, sed privationem et pœnam ; cum licet bealitudo non debeatur natura vel secundum se spectat® vel corrupt®, debetur tamen natura ut elevatæ ad illum finem, vel ut reparat® per mortem Christi, si peccatum non obstet, et Christo compassi fuerimus. Conf. Hæc reprobatio repugnat regulis illis generalibus cx Scriptura ac Tridcntino desumptis: Perditio tua ex te; tantummodo in me auxilium: ct Deus neminem deserit, nisi ab eo deseratur. Hæc voluntas positiva excludendi reprobos a gloria non stat cum sincero affectu omnes homines salvandi. Hæc sententia, licet non dicat a Deo reprobis injici necessitatem infallibilem incurreudæ damnationis, et consequenter male agendi ac carendi mediis necessariis, ut profitetur Calvinus ; tamen reipsa admittit quod verbis negat. 2-48. Dico II. Deus, post praevisum peccatum originale ut ab hominibus pnecise contractum, non statim propter illud solum ct in eodem rationis signo positive reprobavit aut absolute exclusit ullum a gloria. Prob. /. Ezech. 18. 23. dicitur : Nunupiid voluntatis mea’ est mors impii, dicit Dominus Deus, ei non ut convertatur a dis suis et vivat ; et 2. Petri 3. 9. Patienter agit propter ros, nolen.s aliquos perire, sed omnes ad pceniMitiam reverti. In his ac similibus locis Scmptcr a loquitur de homine considerato 1»Ε REPRORATIONE POSITIVA. 259 consequenter ad peccatum originale : sed in iisdem ciarc excluditur omnis voluntas antecedens perditionis hominum ac damnationis ; ergo. Conf. Betis post prævisum Adæ peccatum ct originale omnibus proprium habuit voluntatem salvandi omnes; ct Christus mori pro omnibus decrevit ; CIÇO non slatim post prævisum illud ac in eodem rationis signo potuit habere absolutum decretum damnandi vel excludendi quempiam a gloria. Prob. //. Peccatum originale per gratiam baptismalem dimissum non est causa reprobationis aut, exclusionis positiva a gloria; ergo post prævisum peccatum originale, ut praecise contractum ct propter illud solum, Deus ne­ minem positive reprobat vel excludit. bit. prob. 1°. Juxta Apostolum ad hom. 8. 1. Nihil damnationis est in tisqui sunt in Christo Jesu; cl juxta Tam. Sess. 5. in decr. de pecc. orig. num·. 5. In renatis nihil odit Deus, quia nihil est damnationis iis qui vere consepulti sunt cum Christo per baptisma in mortem : sed multum damna­ tionis in iis esset, si peccatum originale, licet dimissum, forctcausa reproba­ tionis; ergo. 2°. Florentina Synodus, in decr. ad Arm. (Labb. 1.13 .p. 535. E.) docet eflcclum baptismi esse remissionem omnis culpæ originalis et actualis, omnis quoque pœnæ pro ipsa culpa debibe; adeo ut, si baptizali moriantur, antequam aliquam culpam committant, stalim ad regnum cadorum et Dei visionem perveniant : Tridentina autem Scss. 6. c. 1-4. declarat, per bapti­ smum tolli non tantum pœnam ælcrnam sed et temporalem : sed hoc foret falsum, si originale peccatum foret causa reprobationis; tum quia, dimisso quantumvis hoc peccato , ob illud reprobationis antecedentis decretum non daretur facultas perveniendi ad Dei visionem ; tum quia pœna peccati origi­ nalis gravissima remaneret in illa reprobatione; ergo. 3°. Trid. Sess. 6. c. 1. affirmat, causam finalem justificationis esse vitam veternam; eos qui justifi­ cantur adoptari in filios Dei, ac hæredes ficrj vitæ æternæ, ungique ct signavi Spiritu promissionis sancto, qui est pignus hærcditatis nostræ : accipientes Christianam justitiam, juberi eam, ceifprimam stolam alteri ab Adamo ac­ cepte substitutam, conservare immaculatam; ut eam perferant ad tribunal Domini, et habeant vitam sternam : sed falsa hæc omnia et frustra forent dicta, si in justificatis originale peccatum nihilominus causa reprobationis foret ; ergo. Conf. Sicut quod est causa reprobationis, est etiam causa pœnæ æternæ. sic c contrario quod non est causa pœnæ æternæ, non est causa reproba­ tionis; cum eadem sit ratio reprobationis, quæ est condemnationis : sed peccatum originale, quod in hac vita remittitur, non est causa pœnæ æternæ; quia remisso peccato, remittitur æterna pœna ei debita : semel autem remissa culpa nunquam amplius redit; cum dona Dei sint sine pœnilentia ; ergo. 219. Dico JÎI. Deus positive reprobat, parvulos quidem non baplizitos propter peccatum originale), adultos autem propter peccatum vel originale vel actuale, vel utrumque usque ad mortem durans ct perseverans, ct sub hac conditione a Deo prævisum. Prob. 1’. p. Quia quidquid Deus in tempore cxcquititr, ali ætCrno decer­ nit, et in mente Dei datur; cum Deus nequeat velle aliquid de novo aut intelligere : sed Deus exequitur reprobationem positivam in tempore ; ut de I 26U UE UEO UNO. angelis rcpmbis ex 2. Pelr. 2., de hominibus auleui ex sententia Cluïsti Matth. 25. constat ; ergu dulur jam ab æterno reprobatio ixjsilica, scu Dens positive reprobat. I ndeet Concilium Valentin. 1. cil. ait: Fidenter fulcmur firœdestinatiunein eleclorum ad vitam, et prœdestinatiunem impiorum ad mnrlrm etc. Pro6. 2*. />. Eadem ex parle hominis reprobi est causa suæ reprobationis, quæ est condemnationis : sed in his parvulis tola causa damnationis eorum est originale peccatum ad mortem usque perseverans , juxta illud Christi Joan.3. Xisiquis renatu* fuerit ex aqua et Spiritu sancio, non /ndcsl introirem regnum Dei: ergo et illud solum, ul prævisum ad mortem perseveraturum, est causa reprobationis. Idem argumentum tenet dc adultis cum solo pec­ cato originali non remisso decondentibus : facile eliam applicari potest ad declarandum illud tanquam causam partialem reprobationis in adultis, qui originali non dimisso addiderunt peccata actualia. Restat itaque dicendum de reprobis, quibus dimisso originali insunt actuale unum vel plura mortalia usque ad mortem perseverantia : dc quibus ’ ···♦%« ^ Prob. 3*. />. Scriptura cl Patres docent propter peccata actualia homines damnari, ct propler eadem praevisa reprobari. .Nam Matth. 25. 4L dicit Christus : Discedite a me maledicti in ignem xeternum, esuriei enim, el non dedistis mihi manducare etc. 1. ad Cor. 6. 9. Pallis ait : An nescitis, quia iniqui regnum Dei non possidebunt. Cone. Valent. 1. c. delinit, in damna­ tione periturorum meritum malum prœcedere justum Dei judicium. Tertull. L. de prescript, c. 8. : Judæi retro penes Deum fuerant; dehinc ejecti 06 delicia, extra Deum esse coeperunt. S. Fulg. L. 1. ad Mon. c. 24. : Prœdeslinarit illos ad supplicium, quos a se prœscivit voluntatis malœ vitio disces­ suros. Beda L. aliquot qua-st. q. 13. Aon est in Dei dispositione, quomodo peccator peccet : sed tamen cum sciat eum peccaturum, mortem ei prœdestinat ut verus judex. Conf. Ex dictis eadem est causa reprobationis positivae, quæ est damna­ tionis; sed adulti damnantur propter actualia peccata, eaque nonnisi expicta hac conditione, si in illis usque ad muriem perseveraverint, quæ fundatur in illo Luc. 13. nisi pœnilentiam egeritis, simul omnes peribitis ; ergo. 250. Obj. cont. Ie”. S. Petrus L ep. 2. 8. de Christo ait : Factus esi in caput anguli el lapis offensionis el petra scandali his, (pii offendunt verbo, nec credunt, in quo et positi sunt : sed postremis verbis ostenditur, illos ad incre­ dulitatem a Deo esse prædeslinatos, el consequenter ante prævisionem pec­ cati omnis, ad exclusionem a regno gratiæ et gloriæ per Christum con­ ferenda.· ; turn quia nec debet legi juxta Vulgatam, in quo positi sunt, nec relativum perlinet ad verbum, ita ul sensus sit : offendunt in verbo, qlio positi sunt ; sed juxta textum græcum debet legi : in quod positi sunt, el rela­ tivum perliuel ad totum pruxedens complexum, quia est pronomen neu­ trum είς ο quod cum masculino λόγος non consentit : tum quia verbum -ίΟημι pono, frequentissime in Scripturis usurpatur pro ordinare ac de­ stinare ; ergo. R. .V. min. Quamvis enim VutgaUc lectionem omittamus, cui prælcr nonnullos giætuaCodices Arab et Syriaca veisio consentit, tamen sensus >? •î”*i DE ΗΕΙ'ΠΟΒΛΤΙΟΝΕ POSITIVA. 2(11 Bez.T blasphemas indenon sequitur; tum quia infideles non possunt dici a scsuaqiio nmlllia, non autem a Deo, positi osse in ordine non credentiikn et reproborum : tum quia verba είς 3, in quod vel ad quod, secundum Bed© aliorumquc expositionem, indicant ad credendum, seu ut credant Christo et Evangel io; ut sensus sit : Christus est petra scandali omnibus hominibus, maxime Judæis, qui positi, id est, creati el ordinali per legem el Prophetas sunt ad hoc, ul in Christum a lege el Prophetis præsignatum credant, nec tamen credunt, quia credere nolunt. lust. Deus reprobat homines vel ad ostendendam potentiam suam, vel ad ttslendendani gratiam erga electos, ul patet ex cpisl. ad Rom. 9. 1""’. quidem singillatini circa Pharaonem : In hoc ipsum ettcilavr le, ut ostendam in te virtutem meam ; universim circa reprobos : Si Deus volens ostendere iram, H notam facere potentiam suam: 2um. autem,'dum ibidem liberum dicit Deo, sicut figulo, facere .vas'in honorem vel in contumeliam ex eadem massa, el postremum fieri, t/f ostenderet divitias (jratiœsuœ in vasa miseri­ cordia. Sed uterque hic finis intendi potest ante prævisionem omnis peccati ; ergo. Conf. Deus ante prævisionem omnis peccati, et in eo signo rationis qm> electis vult gratias congruas, eliam vult damnatis gratiam tantum sufficien­ tem et permissionem peccati:sed hoc ipso vel formaliter vult eos damnare, ct reprobat, quia hoc debet velle propter aliquem finem , qui non est alius quam damnatio.: vel virlualiter vult eos damnare, quia permissio peccati et gratia mere sufficiens infallibiliter connexa est cum damnatione; ergo. B. D..)l. Deus homines reprobat ad ostendendam potentiam vel gratiam erga electos ex sc ct tanquam ob finem primo et absolute intentum .V. ex consequenti et tanquam ob finem secundo ac ex facta peccati suppo­ sitione intentum C. Ad Conf. R. .V. m. Habet quidem Detis gratiæ mere sufficientis el per­ missionis peccati fines optimos nobis incognitos, non tamen damnationis, iilpolecnni Dei voluntate repugnantis; adeoque in illis formaliter non vult damnare aut reprobare : præterea damnatio nec per sc nec cx intentione Dei est conjuncta cum gratia sufficiente ac peccati permissione, sed per accidens snlnmct contra intentionem Dei; adeoque nec virlualiter vult Deus reprobare. 251. Obj. cont. 2"m. S. Aug. ep. 103. (al. 194. c. G. n. 22.) ait : Si rasa tontine, quæ perfecta sunt ad perditionem, qua? illis debita redditur, sibi hoc imputent, quia ex ea massa facta sunt, quam propler unius peccatum, in quo omnes peccaverunt, merito Deus jusleque damnaril. Ergo propter origi­ nale et ante praevisa peccata alia mulli reprobantur. B. .V. Cons., et quod propter solum peccatum originale, ut præcise con­ tractum, reprobatio positiva eveniat. Loquitur S. Doctor hic de adultis vel (•occata actualia contrahentibus, vel in originali permanentibus, ut ex verbis immediate præccdenlibus liquet : Sed excusabunt se homines, qui mdtml recte el fideliter virere, dicentes, quid nos fecimus, qui male vivimus, quando­ quidem qtaliain, unde bene viveremus, non accepimus? Non possunt veraciter djtere, nihil mali se facere, quia male vivunt : si enim nihil mali faciunt, brne vivant : si autem mate vivunt, de suo male vivunt, vel quod originale traxerunt, vel quod insuper addiderunt. Piieferea in verbis objectis dicitur duntaxat damnatio ac perditio peccato originali tanquam poena deberi, ac 2t>2 BE DEO UNO, hominibus reddi, si sint wtfa ira», quæ perfecla sunt ad perditionem; an autem perficiantur ad perditionem ex solo Dei beneplacito, an ex propria malitia ,vel aliena culpa emundationem peccati originalis impediente? non decernitur. Inst. Peccatum originale quantumvis remissum etiam quoad pœnam, ta· men habetur causa concupiscent «œ in homine; ergo et derelictionis in massa damnata et reprobationis. Conf. Idem peccatum est fons et radix omnium peccatorum, el potest diei causa motiva, ob quam Deus juste non vult dare hominibus auxilia congrua ad non committenda peccata actualia, nec perse­ verandum in iis usque ad mortem; ergo originale peccatum recto dici potest propria causa, licet remota, reprobationis. R. .Y. Cons. Disparitas est, quia quamvis concupiscentia in homine re­ nato poena non sit, sed mera pœnalilas, et quæ etiam in statu naturae pura· haberet locum; tamen admitti potest aliquo sensu esse elleclus originalis peccati; parlim quia non fuisset futura in statu integritatis ad Adæ posteros transmissæ : parlim quia nihil damnationis in se habet, el relinquitur dun­ taxat ad agonem : reprobatione autem admissa, mullum damnationis adhuc reliquum esset in renalis, et relictio esset ad interitum. Ad Conf. R. T. .1. .Y. Cons. Sequitur enim ad summum, peccatum origi­ nale esse occasionem remotam aut conditionem, sine qua Deus non negaret homini gratiam confiniam, nec homo aclualiter peccaret. Prælerea cum ne­ gatio auxilii congrui non sit causa peccati, consequenter nec est causa repro­ bationis, cujus propria causa est peccatum ; adeoque nec peccatum originale remissum dici potest causa reprobationis, etiamsi fuerit causa negationis hujus auxilii. 252. Obj. eunt. 3bm. Reprobi ex frequenti Patrum et Doctorum usu vocan­ tur tantum vel simpliciter præscili ; ergo circa hos non datur actus voluntatis divinæ et reprobatio positiva. Conf. 1. Concilium Carisiacum c. 1. (I.abb. t. 8. p. 56.) definit unam tantum esse praedestinationem; Hincrnarus Archiep. Rhemens. præterea etiam negavit impios a Deo praedestinatos pcenis; ergo ulrique negarunt reprobationem dari. 2. Ex reprobatione positiva sequitur, tum reprobos non posse salvari, tum Deum esse causam perditionis eorumdem : sed utrumque est erroneum; ergo. R. b. .4. Vocantur tantum vel simpliciter præscili, excludendo hac restrictione decretum juslitiæ vindicativæ, ct reprobationem positivam post praevisam in peccato finalem perseverantiam .Y. excludendo tantum praede­ stinationem sumptam in sensu communiori ac principali, nempe in partem bonam el pro electione ad gloriam C. I sus loquendi acceptus est a S. Aug., qui L. de Prætl. SS. c. 10. n, 19. ait : Prædestinatio est, quæ sine præscientia non potest esse : potest autem esse sine prœdest inatione præscientia. Ad Conf. 11SO. R. i). Cons. Negarunt dari reprobationem in sensu prædeslinatiano cl Gotleschalci C.in sensu nostro .Y. Capituli verba hæc sunt . Deus bonus et justus elegit ex eadem massa perditionis, secundum prcescientiam suum, quos per graliam prædeslinavit ad vitam, et rilant illis pradeslinarit ælernam : exteros autem, quosjuslitiæ judicio in massa perditionis reliquit , perituros præscivil, sed non ut perirent prædeslinavit ; pænam autem illis, quia justus est, prædeslinavit ælernam. Ac per hoc unam Dei r . ■ DE REPROBATIONE NEGATIVA. 2CA urtwiMlinahojwm tantummodo dicimus, gua· aut ad donum perlinet gratiee, out ail retributionem justitia·., Ex quibus patet, a Patribus admissam in Deo esse reprobationem positivam, post prævisionem peccatorum, el oppositam fuisse uuam.pnedeslmalionein dualius Gollcschah ianis, (piarum ima homi­ nes ad vitam, altem ad mortem ulrinque necessario incurrendam prtedestinaloshærelicus ille docebat; qui, quamvis postea non amplius duas sed unam, quam tamen .geminam ex comparatione charilalis vocabat, statue­ ret, nihilominus ab errore suo de reprobatione el demerita praecedente el necessitatem inferente npn discessit. Licet vero Hincmarus praedestinationem geminam, sed in sensu Concilii posito, dici permitteret, et poenas etiam impiis a Deo prædeslinari doceret ; nunquam tamen passus est dici, impios pœnis a Deo prædeslinari, ne scilicet videretur cum Gotteschalco admittere quod Deus non alio consilio impios creavit, (piam ut necessario impii liè­ rent, el ex illa peccandi necessitate damnarentur, qui hærelicus sensus erat illorum verborum, queis Deus impios prædeslinare ad pœnam dicebatur. d(/ Conf. 21,n. R. 1). J. Ex reprobatione positiva, quæ nonnisi post praevi­ sum peccatum originale vel actuale cum morte conjunctum statuitur, sequi­ tur reprobos non posse salvari etc. N. ex ea quæ ante illam prævisionem ponitur C. Non intervenire hic necessitatem absolutam et antecedentem, sed hypotheticam lanium ac consequentem, liquet ex alibi (lictis. Palet item in nostro systemate causam perditionis refundi non posse in Deum. ARTICULES II. AN ADMITTENDA SIT NEGATIVA REPROBATIO A GLORIA. 253. Dico. Non est admittenda reprobatio negativa a gloria, sive ea sta­ tuatur ante peccatum quodeumque, sive statim post originale peccatum provisum. Prob. I3. ρ. I. Reprobatio negat i ea quoad rem et effectum nihil differt a positiva; sicut enim apud Romanos qui prætcrit i vocabantur ex eo quod, cum legerentur Senatores, a Censoribus eorum nomina non recitabantur, eamdem sortem habebant cum rejectitiis seu ÿepulsis a dignitate senatoria; el sicut qui in testamento non vocantur hæredes aut legatarii, æque nihil participant cx defuncti bonis, ac qui sunt specialim exclusi : sic qui re­ probatus est negative, non plus spei adeundi regni coelorum habere potest, quam positive reprobatus. Sed positiva reprobatio ante peccatum finale provisum non est admittenda ex dictis ; ergo nec negativa. II. Ubi potest esse reprobatio negativa, ibi etiam positiva esso potest; tum quia ex negativa sequitur positiva : tum quia ratio non est cur Deus nequeat positive velle quod vult negative : sed ab adversariorum plurimis ante prævisionem demeritorum absolutam non admittenda statuitur repro­ batio positiva; ergo nec admitti debet negativa. III. Xegatica reprobatio, cum sil antecedens ac infallibilis, æque parum ac positiva consonat cum sincera voluntate salvandi omnes; nec minus repugnat misericordia*, bonitati, gratuitæ ordinationi diviuæ ac redem­ ptioni Christi ; ergo. 2lil DE DEO ÜNO. 7Γ. Nnllum est fundamentum ponendi reprobationem negativam, nisi simul ponatur condemnatio ad ætemum supplicium ; tum quia ex dictis sicut prfedestinalio lit tantum post prævisa merita, sic et reprobatio in eo tantum signo Iit, ubi prævisa sunt omnia demerita : tum quia pcena sensus nunquam, saltem in adultis, separatur a puma damni seu exclusione a glo­ ria: tum quia Patres vel utramque reprobationem explicite conjungunt, vel si de reprobatione negativa solitarie loquuntur, eamdem pravisioni peccato­ rum actualium subjungunt. Iuw. patet ex Filo. L. 1. ad Mon. c. 24. Deus prædestinavit ilias ad supplicium, quos a se præscivit voluntatis malæ vitio discessuros. 2““. ex Pbosp. resp. 3. ad Cap. Gal. Quod hujusmodi in hæcpro­ lapsi mala sine correctione pernitentiæ defecerunt, non e.v eo nécessitaient pereundi habuerunt, quia prædestinat i non sunt, sed ideo prtBtlestinati non sunl, quia tales futuri ea.' voluntaria praevaricatione præsciti sunt. Similia habet resp. 7. et 12. Prob. 2*. p. I. Apud patronos hujus sentent iæ tria tanquam certa suppo­ nere licet; 1®. Prædestinationem et non praedestinationem seu negativam reprobationem fieri pro sola Dei voluntate et libero arbitrio, sine ullo re­ spectu ad merita vel demerita creatura» absolute futura : 2°. In eo rationis signo ac instanti, quo Deus aliquos prædestinat, et reliquos non prædestinat, penitus absolvi totum prædestinationis negotium, adeo ut post illud instans nulla amplius ullius prædeslinalio liat: 3®. Illos tantum consequi salutem, qui praedestinantur; omnes vero illos damnari, qui non praedestinantur. Corollaria, quæ ex hypolhesibus istis deducuntur, oppido falsa sunt et absurda. Eorum lu“. est. non esse in libertate hominis consequi salutem. Nemo enim salutem consequitur, nisi praedestinatus, e.x 3*. hypothesi : sed esse praedestinatum vel non esse, non est in libertate hominis, cum juxta 2i u. hypothesin praedestinatio vel non praedestinatio pendeat a sola Dei vo­ luntate, nullatenus autem a meritis vel demeritis creatura; ergo.2um. Coroll. est, negative reprobatos non posse salvari. Qui possunt salvari, debent posse praedestinari ; sicut enim nemo actu salvatur, nisi actu pradestiriatns, sic nec potest salvari nisi potens praedestinari : sed negative reprobati non pos­ sunt praedestinari ; quia juxta hypothesin 2*m. post gratuitæ prædestinationis autnegatixæreprobationis instans nulla amplius praedestinatio fit; eigo ne­ gative reprobati, hoc ipso tantum quod sint tales, non possunt salvari. 3““.Coroll. est, Deum esse primam causam nostra perditionis. Qui non piædestinanlur, infallihilitcr damnantur secundum hypoth. 3lm. sed Deus est prima, imo unica causa quod homines non praedestinentur secundum hypoth. ergo et prima est causa quod homines damnentur. II. Supposita reprobatione negativa absoluta et antecedente peccati cujtisqne prævisionem, necesse videtur, ut Deus in cxccutione hujus reprobationis neget auxilia efficacia, el det inefficacia eo consilio ut reprobi non salventur; quia sicut ex praedestinatione absoluta et antecedente sequuntur in tempore auxilia efficacia tanquam effectus et media, quibus praedestinatus certissime salvetur, sic ex reprobatione negativa sequi debet subtractio auxiliorum efficaciumet largitio iuefficaciuin tanquam effectus, ulpote sine quibus reprobi non perirent, qui tamen certissime peremit. Sed hoc foret insidiari homi­ num saluti, nev componi potest cum seria voluntate salvandi omnes, el repu­ gnat attributis Dei pluribus; ergo. DK REPROBATIONE NEGATIVA. 205 III. Juxla S. Aug. si massa illa, ex qua Deus facit aliud vas inhonorem, aliud in contumeliam, non esset ex Adam damnata sed ita media : ut quem­ admodum nihil boni, ita nec mali aliquid mereretur; tunc, ut ait cp. 100. (al. I8G. c. G. n. 18.) non frustra, h. e. non sine fundamento, videretur inii/uitas, ut ex ea fierent vasa in contumeliam : aut, ut ep. 157. (al. 490. C.3.U. 9.) inquit : Merito videretur injustum, quod fiunt vasa irœ ad perdi­ tionem; sod juxta eos, quos hic oppugnamus, sententia S. Aug. non minus ace. 9. ad Rom. agit de reprobatione negativa a gloria; et vasa in contu­ meliam non fiunt ex massa damnata sed media, cum reprobatio negativa admittatur etiam prævisionem peccati originalis antecedere ; ergo reprobatio hæcmerito nec frustra videtur injusta ct iniquitas. hvb. 31. p. Reprobatio negativa statuitur post prævisionem peccati origi­ nalis, ut peccatum originale possit dari pro causa ejus motiva : sed peccatum originale nequit dici causa moralis et motiva reprobationis negativae; ergo. Min. prob. 1°. Juxta patronos hujus sententia; nullum peccatum praecedens fuit causa reprobationis negativæ in angelis ; ergo ncc originale erit motinim reprobationis hujus, si datur, in hominibus. 2°. Peccatum originale precise ut contractum est commune tam iis qui dicuntur gratuito prædestinati, quam iis qui audiunt negative reprobati; ergo non potest dici venim motivum negativæ reprobationis; quia non movet Deum ut omnes non praedestinet, cum tamen verum motivum determinare debeat, ubi­ cumque invenitur. 39. In pluribus negative reprobatis peccatum originale prensum est dimittendum ac dimissum : sed peccatum originale dimissum nequit esse motivum reprobationis negativæ, cum nequidem radix et remota causa esse possit reprobationis positivae et exclusionis ; ergo. 234. Observa. Ad intclligendam sententiam S. Aug. de reprobatione, quam Auctores praedestinationem gratuitam asserentes negativam volunt, ex ejus scriptis nonnulla annotare juvat. 1. Massa perditionis est universitas homi­ num damnationem aeternam meritorum, qui reipsa damnantur, sive dein propter originale, sive propter actuale, sive propter ulrumquc usque ad mortem perseverans damnentur. II. Hæc massa non est eadem cum peccato originali; sed hoc dicitur illius causa, quia propter peccatum originale in Adamo commissum ct contractum ejus posteri tum omnes tum primo dam­ nationem sunt meriti. III. Ab hac massa liberantur, sed temporaliter tantum cl imperfecte, qui justificantur quidem, sed in justitia usque ad mortem non perseverant. Quamvis enim illi non mercantur amplius damnationem propler originale utpotc jam dimissum, merentur tamen propter actuale peccatum ; el hinc in massam perditionis relabi dicuntur ; non quod in ori­ ginale peccatum aut in illius peccati poenam numero eamdem recidant, sed qnod propler actuale peccatum mereantur damnationem, quæ illis alias propter originale, sed jam dimissum debebatur. Finaliter vero et perfecte liberantur, qui in justitia perseverant usque ad mortem, et glorificantur. IV. Nequidem temporaliter liberantur a massa perditionis, qui relinquuntur scu permanent in peccato originali : finaliter saltem non liberantur, qui in suscepta justitia non perseverant, el in actuali postea commisso relinquun­ tur seu permanent; utrinque autem æterna damnatione ob peccatum respe­ ctive perseverans ad mortem usque afficiuntur. V. Causa immediata el proxima 206 OR DEO UNO. lam liberationis quam non liberationis seu desertionis ac relictionis est lam praedestinatio quam non praedestinatio; quia liberatio el relictio sunt aelln vel non actio Dei extra se in tempore operantis, quæ pro sua causa habent jam ab æterno et in mente Dei decretum seu voluntatis exercitium :mrdiala et remota ulriusque causa est eadem, quæ est causa praedestinationis vel non praedestinationis. VI. Causa praedestinationis et non praedestinationis comparate sumptarum est mera Dei voluntas; quia sic vel sumitur pro ea divinæ providentiæ cçtonomia, qua Deus digit vol non digit eam auxilio­ rum ac rerum seriem, quam praescit profuturam ; hoc vero satis constat pertinere ad altitudinem sapienliæ Dei et inscrutabilia ejus judicia viasque investigabiles : vel sumitur proca, qua alteri decernit vocationem congruam aut perseverantiam, alteri autem eam non decernit; et liôc constat perlinere ad distributionem gratiarum, quam Deus tanquam donorum suorum Domi­ nus ac nullius debitor pro suo beneplacito facit. \ II. Peccatum originale praecise ut contractum dici potest causa per se sufficiens non praedestinationis ubsulute sumptæ. Causa enim illa intelligitur esse talis, quæ sola sufficit, ut, si Deus negaret homini omne auxilium ad delendum peccatum salntemque consequendam, ac sineret eum in statu originalis peccati lak infecto mori, indeque afficeret æterna damnatione, id juste ipse facere, nullus autem juste de illo conqueri posset : sed peccatum originale est causa ejusmodi ; quia per illud etiam praecise ut contractum homo constituitur odibilis Deo, inimicus et filius irae·; atque hinc dignus, ut privetur divino auxilio, deseratur et damnetur; ergo. VJ11. Peccatum illud non est causa non praedestinationis de facio movens et efficiens. Nam post peccatum illud praevisum ut contractum, Christus decretus est ut Salvator omnium, et Deus etiam habet voluntatem sinceram omnes salvandi; ergo istud demeritum peccati ob Christi mortem efficaciter movere non potest, ct ob voluntatem salvandi omnes nequeunt negari auxilia sufficientia, vel dari ut ineffieacia; multoque minus ex peccato originali ut praecise contracto damnatione homo affici potest. IX. Peccatum originale praevisum ut perseverans et cum morte conjungendum est sa1 pius causa per se et de facto movens non praedestina­ tionis ad gloriam; quia de facto plures damnantur propter originale pecca­ tum cum morte conjunctum vel solum, vel propter illud et actuale peccatum simul usque ad mortem perseverans ; ergo et propter illud praevisum nun praedestinantur, sed reprobantur a gloria. Porro ex his principiis facile solvere licebit, quæ pro asserenda reprobatione negativa, post originale pec­ catum præcise ut contractum facta, objici solent. Qv.f.res I. .4 λ dHur reprobat io a gratia, et quæ ejus causa? 2?io. Nota. Reprobatio a gratia est subtractio gratiæ et permissio peccati, stans in aliquo actu Dei positivo. Prout hic accipitur in ordine ad gratiam lautum, non solum praescindit a damnatione vel reprobatione ad gloriam, quemadmodum id in acceptione praedestinationis ad gratiam respectu gloriæ Iit; sed respectum eliam ad damnationem quasi excludit, quod non facit’ praedestinatio ad gratiam ratione gloriæ. Quamvis enim hæc, si sumatur ut prædefinilio, abstrahat an gloria absolute sequatur nec ne; tamen praesupponit in Deo voluntatem salvandi omnes, et formaliter intendit actum |)E REPROBATIONE A GRATIA· I [ 267 bonum, qui per so est meritum gloriæ, adeoque non potest gloriam non respicere: e contra reprobationem a gratia e DE DEO UNO. etsi voluisset et cucurrisset, Dei adjutorio pervenisset, qui ei etiam relief! currere vocando prœstaret, nisi vocatione contemptu reprobus fieret. 238. R. 111. Ex parte Dei datur quidem hujus subtractionis et permissionis causa, ea tamen non est ostensio justitia» divinæ. Ratio P*. p. est, quia hæc œconomia est effectus providentiæ divinæetab ollissimis sapientia» consiliis dirigitur : neutrum autem stare potest sine causa el fine actionis. Ratio 2*. p. est, quia voluntas ostendendi divinam justitiam vindicativam vel supponeret culpam lanquam pœnæ causam, quod num. prœced. fieri non posse diximus; praesertim cum subtractio gratiæ primæ etiam contingat post peccatum originale dimissum : vel virtute vellet poni culpam, in quam postea vindictam stringeret; quod Deo tribui non potest. Porro quamvis nonnulli, nec sine fundamento, pro causa ex parte Dei soleant assignare vo­ luntatem manifestanda' misericordia1 ac libertatis suæ erga electos, vel ostendendæ libertatis in hominibus aut fragilitatis naturæ humanæ; nos tamen juxta Apostoli et Augustini monitum judicare nolumus, neque in judiciorum Dei vias investigabiles ingredi audemus, quas non tantum agnoscimus in distributione gratiarum comparate ad diversa subjecta, sed et in destina­ tione ant subtractione gratiæ respectu ejusdem subjecti. Î •v *T ■ ■ *· ■ *■’ · rJ? u. * 239. R. IV. Datur causa subtractionis subseqnentium gratiarum et per­ missionis peccatorum posteriorum ; eaque ex parte hominis est peccatum præcedens, ex parte/W manifestatio justitiae. Ratio Pe. p. est, quia juxta principium a S. Acg. L. de Nat. el Gr. c. 26. datum, et a Concilio Τι·.ιι>. Sess. G. c. II. confirmatum : Deus semel justifi­ catos non deserit, si non deseratur, ul pie semper justeque vivatur; ergo si deserit, prius ab hominibus desertus fuit; ergo dalur aliqua causa subtra­ ctionis. Huc refertur a pluribus locus S. Augustini ex ep. 103. (al. 194.) ad Sixtum. Ratio. 2*. p. est, quia non usui, abusui aut rcsistenliæ gratiæ ct aliis pec­ catis in Scriptura tribuitur, cur Deus neget gratiam vel auferat, dimittat hominem desideriis suis, tradat in passiones ac sensum reprobum, excæcel ac induret. Ratio 3le. p. est, quia juxta regulam a S. Acg. L. 3. de lib. arb. c. 5. n. 3. traditam, Quidquid tibi cera ratione melius occurrerit, scias fecisse Deum lanquam bonorum omnium conditorem. Melius autem est, Deum in subtractione gratiæ cl permissione peccati facere ultorem pro culpis no­ stris, quam pro solo beneplacito agentem, ubi hoc fieri potest; cum hac ratione facilius declaretur divina pietas, et quantum in Deo est, inclinata ad omnes salvandos voluntas ; ergo. t. 2G0. Observa. Voluntas negandi gratiam efficacem tria dicere potest : 1"“., quod Deus directe velit ut illa gratia, quam dat, non sil efficax: 2"m., qnrnl licet Deus pravideal alias gratias habituras effectum, si darentur, non tamen velit eas dare; tum quia eas non debet : Ium quia secundum providentiæ ordinem communem, quem immutare non vult, non se offert occasio illas tribuendi : 3«., quod Deus praevidens gratiam ordinario cursu Λ i:n r.cniiL'» rëproratioNis. 269 luiifcreiidain, ex propria voluntate ct malitia hominis non sortituram effecliiin, hanc lautum dare velit, el reliquum defectum permittere. Ex his volun­ tati divinæ gratiam ncgajidi nonnisi duplicem sensum postremum tribui­ mus, prunum autem ab ea removemus. Porro eadem dicere etiam puteat ponulssio peccati, ulpole in qua duo includuntur : l,,,n. est aliquid posi­ tivum, nempe concuratis quem Deus vult dare homini ad efficiendum actum peccati, siquidem is peccare velit est negatio auxilii, quod Deus praevidet fore efficax ad impediendum peccatum, scu ad tenendum hominem ne peccet. I ude quoad posterius idem dicendum est, quod de gratiæ nega­ tione proxime diximus : quoad prius autem nihil attinet hic dicere; cum hic sil elfeclus communis providentiæ, quam Deus ul prima causa ct uni­ versalis gubernator quodammodo debet causis secundis. quæres II. Quinam sint effectus reprobationis ? 261. R. 1. Peccatum nullum est effectus reprobationis. Ratio est, quia enectus reprobationis debet esse a Deo intendente ac pré­ parante : peccatum autem sic a Deo non est ; ergo. Neque dici potest id inlelligendum esse de peccato quod tantum est culpa, non autem de eo quod est prioris perna : nam imprimis falsum est peccatum sequens esse pœnain prioris ; cum subtractio auxilii efficacis ct permissio peccati hanc pœnæ rationem habeat, non ipsum peccatum : deinde vero si admitteretur etiam in peccato aliquo relatio hæc scu denominatio pœnæ ; tamen poena ejus­ modi realiter aut in particulari sumpta includeret rationem culpœ, quam Deus nec velle nec ordinare potest, ut sit : adeoque ncc Deus causa illius, nec illa effectus reprobationis esse potest. 252. R. II. Nulla subtractio gratiæ aut permissio peccati est reprobationis effectus; Halio est, quia reprobatio proprie talis incipit a præscientia peccati finalis; ergo quidquid ex parte Dei antecedit hanc praescientiam, non potest esse effectus reprobationis; cum alias effectus suam causam praecederet : sed gra­ tiæ efficacis subtractio et permissio peccati ut præcognitæ antecedunt hanc praescientiam; cum peccatum esse nequeat, nisi gratia efficax abesset et per­ mitteretur peccatum ; ergo. Praetereaeædidïs reprobationis effectus non est, nisi qui a Deo fit ex intentione jam deliberata hominem damnandi proplcf peccata : sed nec gratiæ subtractio nec peccati permissio ulla cx hac inten­ tione procedit ; quia hæc fundari debet in culpa hominis non utcumque spectata, sed ut jam desperata et finali ; ergo. 263. R. ///. Ncc perseverantia in peccato ncc obduratio effectus sunt reprobationis. Halio est, quia si sumuntur ul mala culpœ, dicunlquc pervicaciam volun­ tatis make adhærenlis ; continentur sub asserto primo : si vero sumantur ul mala pœnæ, dictinlque privationem gratiæ uberioris, ct permissionem peccati, ad assertum secundum perlinent; ulrobique autem aratione proprii effectus e.x replæbalione stricte tali provenientis excluduntur. Neque huic :5 v.l i ' 1. VU 470 DB DF.0 VXO. obcst, qiiod Arc. L. de dono pers. dicat : Sicnl / wdestinationis effectus eq grral ice appositio, ita reprobationis tvlerncv cfuodarnmodaesse viddar Mu­ ralio : nam prælcnpmm quod particula quodammodo imminuat significandi rationem el dicti proprietatem alienet, vel ex ipsa etiam comparative constat, non agi de reprobatione a gloria, cum nequidem prædestinatio hic in ordine ad gloriam accipiatur. 264. K. /I'. Pœna tum damni tum sensus sola alterius vitæ est reproba­ tionis elTcctus. Ratio didi est, quia utraque pœna est a Deo justo vindice, eaque inten­ tione, ut peccator æternum luat, quemadmodum ex sententia Christi .Mattii. 25. patet. Ratio exceptionis constat tum ex præmissis, tum quiapœhx hujus vit» nunquam sunt pure vindicative; sed quantum est ex parte Dei, medicinales esse possunt, si homo velit converti. Quod mortem in slatiipec­ cati allinet, si ea, ut regulariter lit, accidat cx generalibus causis Deo permittente, effectus reproliationis non dicitur, cum ante illam mortem permissam et ut absolute futuram prœvisam, non absolute prævidetur pec­ catum finale futurum, quod scilicet per ipsam mortem tit peccatum finale; consequenter nec ante intclligilur reprobatio seu sententia talem hominem damnandi. Si vero mors eveniat cx speciali ordinatione ct causalitaleDei, qualis v. g. fuit in Dathan cLAbiron a terra per miraculum hiante confectis, potest effectus reprobationis dici ; quia hæc mors est velut traditio hominis adhuc viventis in manus tortoris atque ælernæ damnationis initium, ante cujus prævisionem Deus jam decrevit hunc hominem propter sua peccata damnare, atque ad hoc illam mortem ordinavit. ARTICULUS 111. * AN PR.EDEST1NAT1ANA H.ERES1S FICTA SIT ET COMMENTITIA , AN ALTEM VERA Ef REAUS? J 265. .Vota/. Ut hærcsis aliqua reipsa cxlitisse dicatur, duo requiruntur et sufficiunt; I°”, ut dogma sit perversum ct contra fidem : 2"n'. ut extiterinl aliqui dogmatis illius assertores; sive demum in factionem coaluerint, sive non. Quod ad dogma spectat, illius varia jam oliin capita retulerunt Genna­ dies in appendice adS. Acg. librum de hærcs., Faustus Episc. llejensis in cpisl. Cone. Arelalensis, Lucidus 1’resb. in libello ad Cone. Lugdunense de­ lato, Auctor libri, quem Sirmondus, sub nomine Pk.edestinati edidit, ct Hincmaris in ep. ad Nicol. I. Pontificem. Primarium ex his, unde Prcedestinatiani vocantur, est, singulos homines antecedenti, absoluto ac nécessitante decreto a Deo prædestinari alios ad vitam seu salutem, alios ad mortem seu damnationem ; cujus perversitas cx triplici predicate decreti apparet, cl ex data ab antiquis explicatione dogmatis alias ambigui colligitur. Quatuor inde alia capita deducunt : l00*. Deo non inessc voluntatem salvandi omnes, sed cos tantum, qui reipsa ex prædcstîuàlionc illa salvantur; hinc nec creabis omnes, ut salventur, nec ca voluntate vo­ catos, ut vocantem sequantur : 2"m. Christum non fuisse mortuum pro omnibus, cum multi damnentur, sed duntaxat pro prædestinatis ad vitam : DE II.ERES! Ι·ΙΙ/ΕΠΕ£ΤΙ.>ΛΤΙΛ.ΧΛ, 271 3'*. nullum esso in hoiniiw liberum arbitrium ; cum nihil sit, nisi quod voluerit Dena, ct lain feralia quam destinatio Dei ad malum invitos etiam trahat et compellat : 4""‘. Sacramenta in prædestinatis ad mortem otiosa esse et sterilia, nec iis conterre' gratiam ac peccatorum remissionem; adeoque illos diam post Baptismum legitime susceptum perire in Adam seu ob pec­ catum originale : quin el ipsos ad vitam prædestinalos non accipere fructum ipsum, sed tantum spem fructus sacramcntalis in cado possidendi. Horum dogmatum assertores secundum diversa tempora extitissc a Pa­ tribus, Historicis aut Theologis perhibentur : tum primis quatuor seculis et ante pugnam Augustini cum Pelagianis eorurnque reliquiis susceptam ; tum ftcuh quinio, sive Augustino adhuc vivente, sive eo jam mortuo ct Prosperi ac llilarii ætale, sive Arelalensis et Lugdunensis Concilii tempore ct eo seculojain inclinante : tum sub noni sectili medium, inter quos maxime (iotleschalcus memoratur : denique posterioribus seculis fuerunt piieformalores Lulhcranæ et Calvinianæ hæresis etiam quoad errores Praedestina­ tionis, Wicleffus nempe et Joannes Huss. 26G. Dico I. Vrædestinalianam hæresin primis jam seculis enatam esse, non salis ostenditur ; proximis ante Luthcrum ct Calvinum seculis extitisse, indubitatum est. Prob. Γ. p. Tum quia Scriptores plerique omnes hæresin hanc cx libris S. Aug. male intellectis natam asserunt, ct nemo eorum in assignando illius ortu ultra seculum quintum ascendit : tum quia Patres quidam, qui vel primarii dogmatis meminerunt, vel errores cum corollariis co lllll unes Manichipiscl Pelagianis impugnant, non sufficiunt ad asserendam illis tempo­ ribus exislentiam prædestinatianæ hæresis : ii enim Hæretici libertatem arbi­ trii alio cx capite, quam praedestinationis, ijegarunt. Prob.^.p. Wicleffus et Joan. Huss asseruerunt prædestinatos necessario in bono perseverare ct salvari ; præscitos autem necessario peccare et damnari : hoc autem ideo Geri, quia omnia necessario eveniunt : hanc pon o necessi­ tatem oriri a præscientia Dei et praedestinatione ; uti patet ex eorum artic. damn.; ergo. 267. Dico II. An hæresis prædestinatiana extiterit seculo v. aut ix. inter auctores adhuc controvcrtitur. Exponitur. Extilissc his seculis hæresin illam , asseruerunt recentiores seculixv. et xvi. Scriptores Alphoxsus de Castro, Didaccs Alvarez, Baromus, Bellarmims, Bimls, Spoxdaxcs, aliique omnes, qui illius hæresis memine­ runt. Primus, qui ea ælate id negavit, fuit Jacobus Usseritis calvinista, tum in historia Gotteschalci ac prædestinatianæ controversiae an. 1631., tum in Britannicarum Ecclesiarum antiquitatibus an. 1639. editis. Hunc secutus est e Catholicis Jansen i us, qui priore Usserii opere explicato, L. 8. de Pelag. hærcs. pro fabula declaravit hæresin prædeslinatianam. Duumviris his opposuit se Jac. Sirmo.xdus S. .1. qui, post alia præmissa demum an. 1647. in lucem dedit historiam prædeslinatianam : ubi 1res hujus hæresis epochas distinguit. In prima earum statuit, seciam illam an. 424. exordium sum­ psisse apud Monachos Adrumeti ; sed ab Augustino mox extinctam : emer­ sisse tamen postea apud Massilienses in Gallia, ad cujus excisionem cum 272 DE DEO INO. S. Hilarus el Prosper per litteras primum Augustini opem implorassent, hoc autem non mullo post mortuo, Romam profecti sollicitassent Civleslinum 1., ab eo 1‘onlilice an. 430. esse damnatam. In secundo exponit eam· dem hæresin in Lucido Presb. renatam, sed curante Fausto Bejexsi circa an. 175. in Cone. Arelal. cl Lugdun. rursus condemnatam ; quæ condemnatio etiam in Cone. Arans. II. an 529. est renovata. In tertia statuit, errorem a Gotteschalco esse resuscitat um ; sed et eumdem a Rabano Arch i episcopo Mogunt. in Synodo an. 848. habita , tum ab Hincmaro Rhemensi Archicp. in Synodo Carisiaca an. 819. damnatum. Sirmondi refutandi ct Jansenii defendendi partes suscepit G Ubertus Mau· guin, Curiæ Monelariæ in Galliis Præses, emisso sub an. 1650. in lucem libro, quo fabulæ prœdeslinatiuuæ confutationem exhibet. Contra hunc vin­ dicias pro Sinnondo jam mortuo dedit Ludov. Cellotws S. J.,qui edita 1655. historia Gotteschai.ci Pr.edestin atiam, adjunctaqnc appendice miscellanea operum nondum editorum, omnem Mauguini dissertationem pnecipuc cl confutationem excussit. Ab hoc tempore in plures partes discessum est. Alii mediam ingressi suut viam, neque omnes illas epochas tanquam veras admittendo, neque omnes tamen velut falsas abjiciendo; quales fuerunt Card. Norisiis, Natal. Alex., Honoratis Tournely, aliique plures; quorum vestigiis ct nos insistemus. ϊ>· 268. Observa. Quod Jansenistœ pleriquc omnes ( quorum contribulem Mauguinuw esse non solum Cellotjus pluribus in locis ostendit, sed ct ipse satis vel in una praefatione declarat ) prædcstinatianam hæresin pro fabula venderent contendant, non tara in veritatis studio, quam erroris sui ab invidia liberandi causa faciunt non minus ac dum Baianismum et Jansenisinum ipsum inter mera phantasmata referunt. Cum enim Faustos iu Cone. Arelal. talia de prædestinatione, voluntate salvandi, Christi morte et libertate hominis dogmata damnanda proponat. Lucidus in Lugdunensi retractet, Rabaxus et Hincmabus in Gotteschalco condemnent, quæ similia et eadem sunt cura suis erroribus; mullum sane eorum interest, ut illa oinnia tanquam commentitia rejiciant, aliisque persuadere concntur. Quamvis vero, qui c catholicis eadem in hac controversia sentiunt, facilitatis quidpiam pro systemate prœdestinatiwiis gratuita suo capere fortasse queant; nolim tamen, nec ausim illos maligna hujusmodi causa inductos dicere: praserlim cum ex ipsis systematis hujus patronis nuper laudaverim aliquos, qui nostræ opinionis duces et antesignani fuerunt. S '*· AH -ETATE S. ALGUSTIM EMERSERIT H.ERESIS PREDESTINAT! ANA ? 269. Dico 1. Non videtur nata esse liærcsis prædcslinaliana iu Monasterio Admmclino. Prob. H dicatur in Monasterio Adrun,elino hæc hæresis nata, oportet vel hujus Monasterii Abbatem Nalenlinum, vel Felicem ct Crcsconium cum suis, vel Horum cum reliquis Monachis fuisse prædestinatianos : sed nulli eorum erant prædestiuatiam. Nou Valentinus; utpote cujus tides nec ab 1 * HE IIERESI Ι’η.ΕΗΕΗ'ΠΧΛΤΙΑ.ΧΛ. 273 acciisaloribus, Hipponem profectis, oral in dubium vocata, nec aliunde su­ specta, sed politis maxime probata; ut palet turn ex ejus litteris ad S. Augu­ stinum ac Evodium, tum cx eorum ad illum responsoriis. Nec Fdtic et Cnsconius cum stlis; tum quia isti ex cp. ad Sixtiirn, qua·, negat gratiam secundum merita nostra dari, adeo sunt commoti, ut ab Augustini dnclriiia abhorrerent : tum quia hi Florum accusabant, quasi liberum is negaret arbitrium : tum quia iidem a S. Arc. docendi cl promonendi erant contra Pelagii errores, ul ipse in ep. 47. (al. 213.) ad Valcntimim testatur. Nec Ploras; quin quam vis erat accusatus, ac si omnia sic tribueret gratae, ul etiam liberum negaret arbitrium, falso tamen et cx imperitia id in eum conjiciebatur ; ergo. Conf. I. S. Aug. ulrumque,quem ad Adrumclinos misit, librum cx eo potius tine scripsit, ut Pelagianam hæresin profligaret, ac semina Scmipclagianæ ibi snbnasccnlis elideret, quam ut hærcsi Prædeslinatianæ exortæ resisteret. Conf. 2. S. Alg. in libro de llœresibus, quem an. 428. ad Quodvultdcujn scripsit, quamvis obscuriores etiam hæreses commemoret, ncc minimam tamen Prœdestinatianœ mentionem facit ; quin prope libri finem Pelagianam omniumrecentissimam compellat; ergo. 270. Dico II. Ncc videtur eadem proxime ante aut post mortem S. Aub. . erupisse in Gallia. Prob. Quos S. Prosper sive in epistola ad Augustinum accusat, sive in epistola ad Rutinum describit, sive in suis Opusculis ad Capitula Gallorum et Vinecnlianas objectiones refutat, ct quos demum S. Coelestibus in suo ad Galli® Episcopos Rescripto condemnat ; hi omnes ab utroque ubique exhi­ bentur tanquam hostes Augustino infensissimi, perpetuo eidem obloqucnles, ac immania errorum portenta illi affingentes : sed hic character nequit congruerePrædestinalianis ; omnino tamen Scmipclagianis est proprius ; ergo. Conf. 1. Prosper et Hilarius opem Augustini implorantes in sua ad cum Epistola sic aiunt: Evenit cx dispositione miser icordiœ Dei, ut, cum quidam • in Africa similia movissent, librum de correptione ct gratia, plenum divintè iiuctor itat is emitteres : ergo idem error erat Massiliensium, qui Adrumctinorum. Sed hic non erat Prædcsl i natauius ; ergo ncc ille. Conf. 2. S. Aug. Massilienses a Prospero et Hilario accusatos refutans scriptis de Prædcsl. Sanet, ct Don. persev. libris, non assumpsit dogmata hærcsi Prædeslinatianæ, sed Scmipclagianæ opposita probare; ut palet ex ulriusque libri scopo. ' . Conf. 3. Coelestibus in praefatione ,ad Capitula, quae epistola; ad Galliæ , Episcopos subjungi solent, declarat a se proferri decreta seu Sedis Apostolicæ 1 Episcoporum auctoritates contra eos, qui Magistris nostris, i nier quos S. Au­ gustinum haberi asserit, obloquuntur ; de ea hærcsi, quæ inimicos graticect nonalissimos liberi arbitrii defensores complectitur; cx iis sententiis, quas Africana Concilia sanxerunt cl suas fecerunt Apostolic i Antistites: sed hæc omnia adjuncta rursus pertinent ad designandam Pelagii hæresin,non autem Prædcstinatianam; ergo. * ! 271. Nccdicas vont. l",n. 1°. S. Aug. in cp. 46. (al. 214. η. I.) ad Valent. I scribit: Detulerunt Monasterium vestrum nonnulla dissensione turbatum, n. p. 1. JS 2*1 DE DEO UNO. raquai quidam in valus sic gi aliamprtvd icent, ut negent hominis esse liknim arbitrium. Simile etiam quid notat in ep. 47. (al. 213. η. I. el 2.) ad eumdcm; ergo Adrumelini negabant liberum arbitrium sub motionegratiæ, quod est prædeslinatiauum. 2°. Idem turn in memoratis epistolis, lum in !.. de grat. el lib. arb. probandum assumit liberum arbitrium esse in homine, net destrui gratia, idcoque plura in hancrem testimonia profert; ergo Adrumctint debuerant esse, qui negarent liberum arbitrium; cl consequenter aderanlPrædeslinaliani. 3°.IIincmarus in ep. ad Nicol.,el L. de prædestin. ortum hæresis Prædestinalianæ referi ad contentiones Adrumclinorum ; Evomis etiam in ep. ad eosdem Monachos, ita eos reprehendit, ul haberi possint pro Prædeslinatianis. Ad 1™. R. D. Cons. ; Ergo Adrumelini rcipsa negabant liberum arbitrium sub motione graliæ A’. ex opinione falsa Gresconii ac Felicis eorumque simili relatione C. 4(/2om. R. T. .1. A*. Cons. Tum quia, etsi etiam animo expugnandi Pnedeslinaliani erroris hæc scripsisset Augustinus , tamen non sequitur rcipsa ortum fuisse illum errorem ; cum potius constet, falsa narratione deceptum fuisse S. Doctorem: turn quia pro libero arbitrio tam contra Semipelagianos, quam contra Praedestinat ianos pugnare nccesse fuit ; cum illi negarent posse manere liberum arbitrium, si gratia foret necessaria: hi vero negarent abso­ lute libertatem, quia gratia nécessitons juxta eos dabatur. Ex modo autem probandi a S. Ductore usurpato facile colligitur, eum contra Semipelagianos potissimum certasse; eo quod Liber de gr. et lib. arb. totus in eo versatur, utoslendat gratiam non dari secundum merita nostra, nec tamen inde perimi liberum arbitrium. Jd 3““. R. Quoad primum, Hincvarum quidem hoc sensisse, sed fuisse dece­ ptum, vel quod non adverteret S. Augustino falsa expositione primum esse impositum, vel quod nimium crederet auctori Praedestinati, qui subinde Semipelagianos cum Prædeslinatianis confudit. Quoad secundum, Evodivx potius ostendere, quod aliquos Monachorum habuerit pro Scmipelagianis, cum illam epistolam sic concludat : Legant ergo sancti Dei majorum dicta, sicut jam dixi, qui habent divini muneris pium affectum : et quandb non intelligunt, non cito reprehendant, sed orent, ut intelligent. 272. Are dicas cont. 2·®. 4°. SS. Prosper, clllilar. in suis ad Alg. epistolis referunt Massilienses dicere, divina constitutione virtutes removeri, tolli libertatem, et sub nomine prædestinat ionis induci fatalem necessitatem; ergo dogmata prædestinatiana apud eos viguisse tradunt. 2°. Auctor Praede­ stinati dc libro quem Pnedestinatiani S. Augustino supposuerunt idipsum testatur. 3°. Similia refert Photius in Biblioth. Cod. o t. ; ergo. .td Ie". R. D. .1. Referunt Massilienses hæc dicere hypothetice ac illative, nempe si necessaria ad omne opus bonum ct initium etiam fidei forei gra­ tia nullis naturalibus meritis debita . sequi quod tollatur libertas , virtutes removeantur etc. C. Referunt hæc dicere absolute et assertive, nempe admit­ tere gratiæ motionem simuiqnc libertatis interitum A". Prius Semipelagianum esse, posterius Piædcstinatianmn. patet ex jam sæpe dictis. .1(7 2"". R. Cum Cœlestinum. Prosperum et alios Augustini discipulos ac DE JLERES1 IR.EDESTlNATIANA. fidei vindices sola tum temporis Scmipelagiana hærcsis occupatos tenuerit ; Scriptori illi hac in parte negamus auctoritatem et consequentiam. ,! dicas 2?. Praedicta Concilia saltem erant Snmpelagiana. Prob. P. Quia propositiones, quas Lucidus retractat ex Fausii præscripto, erant 9 ΠΓ. IM’RF.SI î’fl T.DF.STINAT! A\A. Argumenta quæ Semipelaglani objiciebant Aiiguslimanæ doctrinæ, Prosper vero ct Fulgentius refutarunt. 2°. Quia hæc Concilia approbarunt libros Faimi Seinipchigianis erroribus scatentes ; cum Faustis in præf. supra cit. dicat cos post Arelatensc. Concilium, Lugdunensi jubente synodo, esse scriptos. 3*. Quia tum epistola Fausti ad Lucidum tum libellus Lucidi ad Concilium, quæ corio a Conciliis probata constat, continet errores Semipclagianos ; ergo. Ad prob. Pm. R. Ex classe triplici hominum, qui ex Libris S. Augustini inalc intellectis turbati erant, quorum alii, Semipelagiant, dogmata erro­ nea in Acg. criminabantur, alii, Prœdestinatiani, vel simplicitate, vel illo­ rum argutiis inducti, in iis dogmatibus veram Aug. doctrinam judicabant contineri, alii ob qua dam minus clara in ejus libris, a S. Doctors petierunt .edoceri, liquet quod quæ fuerant obtrectationes contra doctrinam S. Doctoris, potuerint esse errores in malo sensu assertæ. Ad prob. 2Jm. R. .V. J. Epistolam duntaxat Fausti ad Lucidum, non voro ejus libros de gr. cl lib. arb. a Conciliis probatos esse certum est; tum quia epistolae tantum subscripti Patres Arelatenses leguntur; turn quia post Arelat. Concilium a Lugdunensi commissum Fausto esse negotium scribendi contra Prœdestinatianos, patet ex textu ejusdem ultimo, el ex verbis priori textui subjectis. Cæterum mandati a Leonlio et Synodo Lugdun. dati limites excessit Faustus, dum in suis libris non tantum Lucidi errores Prœdeslinat iimos confutavit, sed etiam dicta occasione S. Augustinum impugnavit, el Semipelagianos errores operi suo inspersit. .·!. .V. in. Non enim adeo verecundum el reverentem habere Golleschalcum necesse est, ut dicamus eum non ausum fuisse chartæ, «piæ eru­ bescere nescit, committere convitia, quæ reus mox damnandus palam in os Judicibus suis in Concilio sedentibus ingessit : præsertim cum in confessione sua prolixiore adversariossuosappcllelhærelicos,dctesletur etanathemalizel. 281. Obj. IV. 1’. Concilium Mog. fuit placitum potius regium, quam Sy nodus Ecclesiastica. 2>. Pluies Scriptores antiqui in eo conventu Gotlcschalcum duntaxat dicunt coni·idum, non autem damnatum, el quidem ut pluribus visum, non vero ut omnibus. 3. Epistola superius laudata non |>F. H.EBESI PIlÆUESTIXATIANA. 281 videtur synodalis, sed privatu Rabam ; tum quia nomen suum solum præfigit in (iliilo : turn quia in decursu singulariter scribit, id audivi ; ergo. Jtosl tutius ac melius cognosci quam ex /ideïconfessionibus ab co editis : sed in his nullum (■st dogma, quod non habeat sensum catholicum, nec a Golleschalco in sensu catholico sil propugnatum ; ergo. · · « > I Min. prob. Nam primum de reproborum prædestinalione ad mortem, si dc malo pœnæ accipiatur, cst^atholicum ; sic autem a Gotteschalco acceptum esse testatur Hincmarus L. de præd. c. 15. referens eum asserere, praedesti­ nari rrprubus ad interdum, non ad peccata; ct c. 21. Deumprœscire eos pessiiiuiui habituros ortum, pejorem obitum ; praedestinare autem eos ad luendum perenne tormentum. Secundum negans in Deo esse voluntatem salvandi omnes, intellectum de voluntate efficaci ct absoluta est catholicum : de hac autem voluntate loqui Golleschalcum palet rursus ex Hincmaro L. cil. cap. 24. cl ep. ad Nicol., ubi notatur hærelicum niti in eo quod Dominus noster i.nmiu quacumque voluit fecit. Tertium volens Christum non esse mor­ tuum pro mundi redemptione est quidem hærelicum ; sed Gotteschalcus tantum negat Christum pro reprobis esse mortuum perpetualiter, h. e., cum voluntate absoluta donandi illis perseverantiam el coronam, cum Hincmarus L.cit. cap. 35. siccum referat loquentem: Absit procul a me, ut vel illud «dummodo velim somniare, nedum semel susurrare, ut ullum eorum perpe­ tualiter secum periturum antiquus rapere valeat anguis, pro quibus red imen­ tis tam pretiosus Dei nostri fusus est sanguis. Alia vero quæ Gotleschalco imputantur dogmata in confessione ejus non extant. R. 1°. Ύ. J/. Tum quia ante Confessiones editas illius sententia in duplici Concilio per interrogationes judiciales expressa erat; tum quia eadem ex aliis ejus scriptis ab Amolone ct Hincmaro intellecta fuit : tum quia confessionesillæ post damnationem scriplæ vel carceris lædio, vel sui defendendi studio, vel aliorum haereticorum suos errores dissimulare consuetorum exemplo captiosae ct ambiguae sunt. R. 2°. .Y. min. Quantumvis enim sensum Catholicum patiantur ejus propo­ sitiones aliquae, tamen collatro cum aliis, quas num. 277. retulimus, habere illuni nequeunt. Præterea vero sensu Catholico non fuisse ab eo acceptas, vdexeo satis manifestum est, quod nunquam apertis et minime ambiguis verbis declaravit admittere se praedestinationem ad pronas tantum , loqui unice dc voluntate efficaci salvandi, ac de offectu el fructu Passionis domi­ nion?, cl prætcr hunc sensum particularem probare etiam sensum commu­ nem alium ; quod tamen facere oportebat, si catholice cum suis judicibus ic universali Ecclesia sentire studuisset. Ad prob. N. 23m. p. quia, ut Hincmarus L. de præd. c. 13. ait, hæc ad focum faciendum addita fuerunt, ct mutabant quidem erroris colorem, sed Ms atque saporis intelligent ia idem redolebant. Quoad primum enim, error cubabat in eo quod ad mortem asserat repro­ bis esse praedestinatos propter peccata similiter omnino, h. e. antecedenter absolute cl inconimutabilitcr, ac electi per gratuitam graliam sunt prrodeslinati ad vitam. Quoad secundum, in eo quod unam duntaxat in Deo volunta­ tem efficacem cl absolu tam statueret, cl textum Apostoli de voluntate divina sahandi omnes non pateretur ad reprobos extendi. Quoad tertium error fuit, Christum non mortuum pro reprobis, qui sequebatur ex eo quod nullus· 2SI ΠΕ DEû IXÔ. perpetualiter perçai, pro quo Christus fuerit mortuus; ut e\ ipso textu allato constat, cujus particulam perpetualtier adversarii male ad Christi redem­ ptionem transferunt. but. I, Bemigius, Prudentius, Lupus Ferrariensis, Lugdunensis Ecclesia, ot Valertlini Patres videntur tide digniores, quam Hixcmarus; ergocumlii (ndtesrhalci ejnsqne dogmatum defensionem susceperint, æquum erit beni­ gnius sontfro de G^tfKchtilcûf dicendo nernpe verum quidem dogma abeo assertum, sed vel ah illo imprudenter neque ex charismate defensum, vel ab aliis male intellectum fuisse. R. i·. Non sincere admodum agi ab Adversariis, qui unum Hincmarim ex una, plures autem nomftiatos ex altera parte constituunt ; cum ab IIincmahi partibus steterint Rabanus, Amolo, Pardulus; Patres item Mogvxtixi, el Carisiaci in conventu duplici; quin el Synodus Tullensis 11. qnatuordecim provinciarum. B. **. .V. .1. Quia major fides debetur Rabano , Hincmatro ct Amolo.xi, non tantum ob doctrinam eorum apud omnes pervulgatam, et prioris ac posterioris sanctitatem probatam, sed et quod illi, ut judices legitimi vel arbitri rogati, Gotteschalcum disputantem audierant, et varia ejus scripta accurate perlegerant : cum alii scriptionem nec adjuti iisdem praesidiis nec eadem auctoritate muniti aggrederentur. R. 3°. .V. supp. Cons. Nam Remigivs nec ob scripta nec ob actionem ali­ quam favisse Gotteschalco doceri potest: tum quia falso illi attribuitur anonymum quodeuinque, aut sub Ecclesiae Lugdunensis nomine in hac contro­ versia emissum scriptum, ut Cellotius accurate docet : tum quia favor Gotteschaleo praestitus dici nequit, quod Remigiis Capitula Lingonensia in Synodo Tullensi I. obtulerit; cum teslctur Hixcmarus non ultro et volentem Remigium hoc munus obiisse. Prudentium quidem damus Gotteschalco favisse; sed errore facti : probasse ejus dogmata; sed mutato quæslionis statu, ubi nernpe non de dogmate prædestinationis ad mortem et quidem ad peccata agebatur,sed denomino tantum, an unam vel duplicem aut geminam praede­ stinationem dicere, liceat et oporteat : demum repugnasse Capitulis Carisiacis, sed imprimis in alieno sensu acceptis ac praeterea etiam antecedcnter a se in Concilio subscriptis. Li rrs Ferrariensis, quamvis quoad loquendi modum in suis de tribus quaestionibus Libris cum Gotteschalco conveniat, ejus tamen dogmatibus erroneis nunquam consentit, ipso teste Gotteschalco. Qui Ecclesice Lugdunensis nomine scripta ediderunt, vel Auctores sunt ignoti vel parvi æstimandi. DeScriptore contra Joan. Sentum dubitari jam supra est notatum, fueritne is Florus Magister, an alius quiscumque? quin et sunt, qui titulum Ecclesia* Lugdunensis falso adseriptum velint; cum diversitas characterum apparens in sensu decretorio : Venerunt ad nos, id est, Ecclesiam Lugdunensem, additamentum et alienam interjectionem non obscure prodat. Auctorem libelli de Iribus epistolis non esse Lugdunensem aliquem» sed Ebbonem Gratianopolitanum, Hixcmarus docet. Reliquorum libellorum anonymus est Auctor. Denique Valentinorum Patrum, etsi net ad Hincmari querelas, ulraque ad Carolum epistola et L. de prædest. allatas, nec ad alias circumstantias parum honorificas attendamus, auctoritas non admodum magna est; sive numerum Episcoporum spectemus, qui quartum decimum non excessit, sive doctrinam et sanctitatem, de qua nihil constat : Λ» r* £ ■Λ ■ 9 -· v·**· I»E ll.EllESI I'll.EliESTINATIANA. 285 Iixgomashm autem est inferior, ulpolc a quibus viatoria quasi Synodus praepropere ae sine necessitate celebrata, ct mutatio decretorum Valentino­ rum lied justa, tamen male cl cum levitatis vitio facta fuit. lust. 2. HiNCMvnis Gotteschalcum ubique accusat, quod eamdem prorsus teneat pravitatem doclr.inæ cum monachis Adrumelinis, aliisque veteribus l'rædeslînalianis : sed hærcsin prædeslinalianam nec Adrumeti nec alibi tiicaætatem S. Augustini enatam esse, supra assertum csl; ergo ejus do­ ctrina male intellecta fuit; præsertim cum Gotleschalcus sæpius professus fuerit nihil aliud sc velle admittere, quam Ai gustini doctrinam, adeo ut teste Him m.uio L. de non Irin. Dcil. dicere soleret : Augustinus nosiek. It. 1°. I). subsumpl. Assertum est supra hærcsin prædeslinalianam non osse natam Adruqcli aut alibi circa Augustini ætatem, præcisc in iis dc quibus num. 270. enuntiavimus C. universim et in nullis A’. Observavimus enim in ipso S. Aug. monasterio semina hujus hærcscos fuisse detecta, nec esse incredibile quod cl apud alios aliquid simile emerserit; præsertim cum dica Aug. dogmata inter Prædestinalianos el Semipclagianos ipsi Adversarii statuant discrimen in sola animi comparatione, quæ simplex ct incauta in prioribus, in posterioribus autem maligna ct fraudulenta fuerit. 11.2°. T. subs. .V. Cons. Quamvis Hincmarus erraril in designando loco cl subjecto bæresis prædeslinatianæ anliquissimæ, non tamen in ipsis dogma­ tibus Gotteschalco objectis est hallucinates. Quod additum fuit dc conten­ tione vindicandae sibi auctoritatis Auguslinianæ, his certe temporibus nostris parum evincit, ubi prætcr tVicleffum, Luthcrum, et Calvinum eadem olim jactantes, Baii, Jansenii ac Qucsnelli discipuli manifesta exempla praebue­ runt, hæiOlicos abuti auctoritate S. Augustini ad errores suos lum profe­ rendos lum defendendos. Quippe dogmatibus suis Augustini nomen præfe. rcudo, sub eodem tutos sc tcctosque arbili^ibantur. DISPUTATIO V. BE MYSTEIIIO SN. ΤΒΙΥ1ΤΛΤ1Ν. CAPUT I. DE COGNITIONE MYSTERII SS. TRINITÀT1S. [it· Mysterii hujus cognitione non aliter nobis agere proposuimus, quam quatenus ad veritatem illius, aut fidei dc eo historiam pertinet. Itaque pro more aliorum hic non quærcmus, utrum Trinitatis mysterium humana ratione demonstrari queat, quod Claudianus Mamertus, Petrus Abaillardus, et Raymundus Lullus affirmasse dicuntur. Pi-ælerquam enim quod nulla Trinitatis demonstratio detur a priori; cum nulla ejus habeatur causa : nec etiam a posteriori ; cum nullus Dei effectus ad extra Personae Trinitatis alicui sil proprius : nec aliud denique demonstrandi genus sit, aut nullum certe ad convincendum eflicax proferatur : contrarium satis aperte docet Scmptçra S.,sive dum universim fidei mysteria supra rationem humanam, Prov. 25. 27., 1. ad Cor. 2. G., et 2. ibid 10. 4. evehit; sive dum speciatim nostrum, cique innixum Incarnationis mysterium, Isa. 53. 8., Matlh. 11. 27., et ibid. 1G. 17. a vi cognoscendi creata removet; Cui consentiens sanctorum Pa­ trum, maxime Atuanasii. Or. in illud : Omnia mihi tradita sunt. n. 6. et ep. I. ad Serapion, n. 18. 20. Ambrosii L. 1. de fid. c. 10. n. 63. et Augu­ stini L. io. deTrin. c. G. n. 9. chorus concinit, et constans omnium vulgo Theologorum sententia subscribit. Porro cum ex his ipsis principiis sequatur, sola duce ratione nec cognitionem aliam hujus arcani quamcumque haberi posse, de ea nunc solum agendum restat, quam praecessit revelatio. Quo• uiam vero Judœis praesertim divina eloquia fuerunt concredita, ct inde ad Christianos pervenerunt ; an his duobus olim cognitum fuerit divinissimum mysterium , præcipue quærcmus : cui quæstioni subjiciemus aliam et oppo­ sitam, a quibusnam scilicet Hæreticis hoc fidei dogma fuerit negatum? ARTICULUS I. λ.Ν MYSTERIUM SS. TRINITATIS SIT ANTIQUITUS REVELATUM, ET A JUD.ElS FUERIT COGNITUM? Nota. Mysterium Trinitatis non fuisse olim apertissime revelatum, concedunt facile omnes, et hujus œconomiæ divinæ rationes etiam affe­ runt Patres; inter quas illa est Augustini in QQ. ex N. Test c. 87., quod Dftis altissimanim rerum cognitionem vehit gradation, et per incrementa DE DEO I NO. hominibus induisent; hæc autem Isidoiu Pblisiot.i; L. 2. ep. 113. (opp. p. 261. edit. a. 1583.) nc Judau in multitudinem Deorum propensi, dillcren· loin hypostasibus naturam inesse putantes, in idololatriam laborentur. I'ncconlineri tamen in divinis Scripturis manifestationem hujus arctuii, licet parcam ct obscuram, voluit Deus, ut plerique Pytres consentiunt; tum ut eadem appareret fides omnium seculorum, tum nc Judici Christianis mnitatem dogmatum exprobrare possent. Id ubi probaverimus, de cognitione Judœorum certius quidpiam statuere licebit; quos in triplicem tamen clas­ sem distinguere oportet, ita ut ad primam Patriarcha’, Prophetic, aliiipic sanctitate insignes, ad alleram Legisperiti et Scribæ, ad postremam com­ munis et rudior vulgus w reducantur, 286. Dico I. Trinitatis mysterium antiquitus jam fuit revelatum. Pfob. Multi sunt in V. T. textus, quibus ad probandum Trinitatis myste­ rium usi fuerunt Patres, et ex quibus notitia hujus arcani recte hauritur; ergo. Jnt ostendimus referendo textus, nominando Patres, et formando argumentum. Textuum Prima classis. Ie. Genes. 1.1. In principio erravit Deus (hehr. Elohim, Γ>ϋ ) cirium el terram. 2°. Ibid. v. 26. Faciamus hominem ad imaginem el similitudinem nostram... Et creavit Deus hominem. 3°. Genes. 3. 22. Etait Dominus Deus : Ecce Adam quasi unus ex nobis factus est. 4°. Genes. 11.7. Venite, descendamus et confundamus linguam eorum ; cui præmissum erat : Descendit Dominus; et sequitur : divisit eos Dominus, fsus primo textu est Air,. L. I. de Genes, ad lit. c. 6., ct Hadrian. P. in ep. ad Carol, pro Syn. Nic.: secundo JIstin. in Dial, cum Tryph. n. 62., Elstath. inConcilioNic., Ambh.L.6. in Hcxam. c. 7. Theodoret. Q. 19.in Genes.: tertio S.JvsT. 1. ciL, Avo. L. It. de Genes, ad lit. c. 39., Basie. L. 3. contra Eiinoin. n. 4. Cyrillus Alex. !.. 3. contra Julianum (opp. t. G. p. 96.) : quarto Cyrii.lvs Alex. Dial. 3. de Trin. (opp. t. 5. part. 1*. p. 471.472.) Bash.. L. 3. contra Eunom. n. L, Nyssen. L. de testim. contra Jud. (opp. t. 2. p. 132. E.) Theo­ doret. or. 2. ad Græcos. In his versibus vel conjungitur substantivum plurale cum verbo singulari, vel nomen aut verbum plurale per adjuncta reducitur ad singulare : neu­ trum vero iit sive ex Syntaxeos hebraic® proprietate, sive ex linguæ illius usu ad honorem exhibendum, aut artificis consilium exprimendum, sive ex sensu horum textuum aκο uno» ' Judice vivorum et mortuorum. S. Igxvtivs Mart, in epist. ad Magnes, n. 13. scribit : Studete ut confitemini in dogmatibus Domini ct Apostolorum, ut omnia quæ facitis, prospere vobis succedant carne et spiritu, fide cl charitaie in Filio, et Patre, et Spiritu sancto... ; subjecti estote Episcopo et vobis mutuo, ut Jesus Christus Patri secundum carnem, et Apostoli Christo, et Patri, et Spiritui sanctu. In ep. ad Ephes, ipso in limine, Jcsum Christum vocat Deum nostrum, et n. 7. in carne Deum. In cp. ad Smyrn. (ap. Theodoret. Dial. 1. p. 33.), Christum dicit Dominum nostrum, Filium Dei secun­ dum divinitatem et potentiam. De S. Polycarpo Ecclesia Smyrn. in epist. apud Euscb. L. 4. Histor. Eccles, c. 15. refert hanc morti ab eo promissam oratio­ nem: Pater unigeniti et benedicti Filii tui Jesu Christi... benedico te, qui me in hunc diem perducere dignatus es, ut partem caperem in consortio et calice Christi lui.... in incorruptione Spiritus sancti... Quamobrem de omnibus te laudo, te glorifico per sempiternum Pontificem Jesum Christum unigenitum Fi­ lium tuum, per quem tibi una cum ipso in Spiritu gloria nunc et in secula secularum. Similiter ipse in epist. ad Philippenses n. 12. scribens precatur. Si ais Ie. Clemeas et Poiacarpvs Patrem in divinis vel solum, vel anlonomaslice vocant Deum; Filium vero aut Dominum, aut Pont ificem sempiternum duntaxat. 2°. Igaativs in epist ad Magnes. Filium dicit Patri subjectum; in epist. ad Smyrn. n. 1. Christum appellat Filium Dei secundum voluntatem et potentiam 3°. Scriplores hi omnes nihil de Spiritus sancti Divinitate com­ memorant. R. .kl 1°”. Pater speciali titulo Drus dicitur, quia est fons ct origo Divi­ nitatis; unde hæc antonomasia Personæ dictinctionem, non autem exclusio­ nem Divinitatis ab aliis Personis indigitat. Vox Dominus, ct articulo insi­ gnita apud Gnccos ό χύοιος, in Christiana professione nihilo quam Dei nomen communior aut inferior est, ut ostendit S. Curysost. orat. 5. contra Anomæos, et ex usu sacrarum Litterarum a 70. Interpretibus versarum pro­ bat; ubi Deus pro Eloha. Adonai seu Dominus pro Jehova usurpatur. Filius denique Sacerdos dicitur ratione humanitatis, sempiternus propter divinam naturam. .·!rrlicos judicabo : fieri enim potest, ut vc.l simpliciter erraverint, vel alio sensu xripserint, vel ab imperit is Librariis eorum paulalim scripta corrupta sint, nlcerte, antequam in Alexandria quasi daunonium meridianum Arius na­ rrentur, innocenter quasdam et minus caule locuti sunt, et qua: non possint ptmrsorum hominum calumniam declinare. Quin nec unius âlteriusque Antiquioris error, si etiam apertus foret, nec excusandus, nostro instituto repugnaret; quandoquidem legitima Traditio non paucorum, sed communi Patrum ac Fidelium sensu nitatur. Atque hinc nec laudavimus Origenem, nec de ejus orthodoxia solliciti sumus. Usus quidem ejus testimoniis fuit Athana­ sius in L. de Decr. Synodi Nic. contra Arianos : Apologiam pro eodem scripse­ runt Eusebius Pamphili cl Rufinus, præler Recentiores Joanncm Picum Miramlulanum,Sixlum Senensem, Jacobum Merlinum, Genebrardum, Petrum llalloix, et alios: proferuntur etiam non tantum ex libris a Rufino interpola­ tis, sed ex iis quos contra Celsum scripsit genuinis, orthodoxae sententiae. Sed . lidem ejus admodum suspectam fecerunt, et damnarunt erroris non tantum Hieron. in epist. 124. ad Avitum, Eiipiian. in epist. ad Joannem Hierosolvmit., Augustinus L. de Hærcs. c. 43., Justinianus Imp. in epist. ad Mennam; ■ed et Alexandrina Synodus et Concilium Generale quintum Præterea l'etavius L. 1. de Trin. c. 4., linet, in Origenianis L. 2., Norisius de Syn. V. c.i,et Natalis Alexander hist. Eccles. Sec. 3. Diss. 16. ex variis ejus scri­ ptis, etiam contra Celsum, sententias aperte repugnantes Trinitatis mysterio recitant; quos, si hibct, consule. ARTICULUS III. QUINAM PR.EC1PLE Il.ERETICI CIRCA MYSTERIUM SS. TRINITATIS ERRAVERINT? *’•5. Xula. Triplex circa hoc mysterium error a S. Greg. Naz. Or. 2. 21. ttfi.notatur : prior Divinitatis contradictionem, alter distractionem, poste· rior diminulionem aut negationem inducit. Ordinem ita errantium statuere quidem ex Judicis, Gentilibus et Mahumetanis licet : quoniam voro nec crnnks hujusmodi, utpote a baptismate ac fide Christi alieni, ad Hæretieorum (lassem referri possunt, nec errores isti tam cx Trinitatis mysterio, quam aliunde ortum habent, pluribus hic dc illis agere non videtur ad propositum. Ilis itaque prater missis, aliorum duntaxat Hæretieorum errata secundum memoratam classium seriem breviter exponemus, qui vel distinctionem 298 DE DEO UNO. Personarum sustulerunt, vel unitatem natur® violarunt, vel Divinitatem Personis negarunt : unaquo subjungemus Patres aut solitarios, aut in Con­ ciliis congregatos, qui nascentibus hujusmodi Seclis veritatem Catholicam opposuerunt. 296. Dicù 1. Negata pluralitate unam duntaxat in Deo Personam admi­ serunt : Secvlo 1. Simon Magi s, de quo Actor. 8. legitur : Is, cum se magnam Dei virtutem esse jactaret, ac toste S. Avg. L. de Hæres. c. 1. (in nota) diceret, in monte Sina legem Moysi in Patris persona dedisse Judceis, tempore Tiberii in Filii persuna putative apparuisse, postea se in linguis igneis Spiritum sanctum super Apostolos venisse, hoc ipso Patrem, Filium, ct Spiritum sanctum distinctas esse Personas negabat. Secvlo II. .Eschixes, et Praxeas gente Asiaticus, Montani quidem olim discipuli, sed singularis postea hæreseos inventores. De/Eschine Tertlll. Lib. de Prescript. c. S3, hæc scribit : Privatam autem blasphemiam illi, qui sunt κατά Æschinem, hanc habent, gua adjiciunt etiam hoc, ut dicant Chri­ stum ipsum esse Filium et Patrem. De Praxea vero ita subjungit : Hic Ikum Patrem omnipotentem Jesum Christum esse dicit; hunc crucifixum, passum(pie contendit et mortuum ; præterea se ipsum sibi sedere ad dexteram suam. Similia in Lib. contra Praxeam commemorat. Secvlo 111. Noetus referente Ave. L. de Hæres. c. 36., Christum eumdem esse Patrem el Spiritum sanctum dicebat ; unde teste Εριρπ. Hæres. 57. passum esse Patrem non dubitavit asserere. Sabellus, Theodoreto L. 2. Fab. Hær. interprete, dicebat H : Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum unam esse, fnjposlasin,et unam personam, quæ tria habet nomina, et eumdem aliquando quidem vocat ut Patrem, aliquando autem ut Filium, aliquando vero ut Spi­ ritum sanctum etc. Pavlvs Samosat. ut Epiphanius Hæres. 65. exponit, sensit, Deum Patrem, el Filium, et Spiritum sanctum unum esse Deum.... Ita unus, inquit ille, Deus est : neque aut Pater est Pater, aut Filius est Filius, aut Spiritus sanctus Spiritus est sanctus : imo vero Deus unus est Pater, ct hujus in ipso Filius, ut est in homine sermo. Secvlo IV. Photincscx Epiphanie Hæres. 71. dicit, Deum singulum essed solitarium, et more Judaico confitendum ; Trinitatis plenitudinem negat, neque ullam Dei Verbi aut Spiritus sancti putat esse personam. Priscilliams apud Leonem epist. 13. adTurrib. c. 1. asserebat : Patris, et Filii, et Spi­ ritus sancti unam atque eamdem esse Personam, tanquam idem Deus nunc Paler, nunc Filius, nunc Spiritus sanctus nominetur : nec alius sit qui ge­ nuit; alius qui genitus est ; alius qui de utroque processit : sed singularis unitas in tribus quidem vocabulis, sed non in tribus sit accipienda Personis. Hærelicis istis commune etiam nomen adhæsil,quo Patropassiani dice­ bantur, proplerca quod ct apertis verbis, et ex doctrinæsuæ sequela Patrem divinum esse passum profitebantur. Paulianis tamen, Pholinianis ct Priscillianistis hix- nomen non conveniebat ob rationes contrarias. Ut enim ex Leonlio. Philastrio, el Mario Mercatore discimus, Paulus: Verbum el Spiritum sanctum duplifciter spectabat ; 1°. ut sunt in mente el corde Dei; el sic dice­ bat a Patre essé indistincta, sicut homo unus est cum suo verbo : 2°. ut Verbum est exterius prolatum, el Spiritus externe spiratus; et sic utrumque DE ILF.RESIP.US CIRCA SS. TRINITATEM. 290 dicebat distinctum, non tamen vivam subsistentiam et personam. Porro non dicebat, Deum Patrem immediate per suam subsistentiam fuisse unitum Christo, sed solum per Verbum prolatitium; adeoque nec in se esse passum, nec in Veris», ulpoto quod in passione a Christo discessisse, el’ ad se reversum docebat. Simile discrimen in errore Pholint colligitur ex Anathcmatismis Concilii Sirniiensis, et in Priscilliani hæresi ex epistola S. Leonis laudata. Inter oppugnatores expositi erroris imprimis numerandi sunt Patres ct Scriplores, (piorum verbis dogmata perversa hactenus et recitata el impro­ bata dedimus. Præterea Tertullianus contra Praxeam, el Hippolytus Pokulssis Martyr contra Noetum singulares scripserunt libros, Dionysius autem Alei, epistolas contra Sabellium, et Athanasius Orationem adversus Sabellii llrtqales ediderunt. Reliquis opposuerunt se Patres plures in Conciliis, quonim duo celebrata sunt contra Paulum Samos., alterum anno2G4, alterum anno270.; contra Photinum itidem bina, Mediolani anno 347., et Sirmii an. 319.; contra Priscillianum Cæsarauguslæ anno 380., quod poslmodum exceperunt Toletana duo anno 400., Hispanica duo temporibus S. Leôriis,el Braearense II. anno 5G9. contra Priscillianistas coacta. Huc referenda sunt Concilia Generalia Nie. L et Constantmop. L, quorum illud Baptisma Paulianistarum rejicit, hoc Sabellianos damnat. 297. Dico II. Qui unitatem divinæ naturæ violarunt, vel Triformes, vel TriMrijel Telrathei vocantur, discrepantquc inter se lum tempore, tum errore. Triformium sine nomine Auctoris ex Philastrio Hæres. 93. meminit S. Aug. L. de Hæres. c. 74. his verbis : Est alia, quæ triformem sic asserit Orum, ut quadam pars ejus sit Pater, quœilam Filius, quaedam Spiritus indus, hoc est, quod Dei unius paries sint, quæ istam faciunt Trinitatem, alui ex iis tribus partibus compleatur Deus, nec sit perfectus in seipso Paler, vel Filius, vel Spiritus sanctus. Tritheitarum Auctor habetur Joannes Phihponus, qui, dum circa annum 580. pro Eutychelis errore contra Ca­ tholicos pugnaret, vi disputationis et consequentia, eo est abreptus, ut in divinis 1res singulares naturas ac individuas substantias, quæ sini una na­ tura specifica, non minus quam 1res hypostases assereret, et profitendas teneret, ut Pnotiis in Bibi. Cod. 24., et Nicepiior. L. 18. c. 47. referunt. Hem Xicepiiorus c. 49. circa finem seculi sexti Tetratheos collocat, et ab auctore vel sedatoribus Severitas, Angelilas et Damianitas appellans, ita ronimeiTorem exponit : Alium esse dicunt Patrem, alium Filium, alium Paracletum Spiritum, videlicet Sanctum, non esse autem horum quemque per o ipsum naturam, sed habere communem Deum sice Deitatem in eis exisImtm, atque ile ea Deitate indivisibili modo participantes, quemlibet esse Deum. Hunc Telralheorum errorem in Magistri sent. L. 1. Dist. 5. videre sibi •issest Joacu i mus Monasterii Florensis Abbas, in divinis quidem Scripturis eruditus, sed insubtilibus fidei dogmatibus nonnihil rudis : quem dum in Libello de Trinitate contra Petrum ad finem seculi 12. edito confutaro contendit, in alium errorem ipse incidit,quo unitatem essentia* trium per­ sonarum esse veram , rcalem ac simplicem negabat, asserens simUilm/in'irimn duntaxat, collectivam, et quasi ex pluribus congregatam, sicut multi 300 'W*;' c .v ■ 7 de deo uno» homines unus populus, et multi fideles una Ecclesia dicuntur. Eum libolhim el errorem haud mullo post Concilium Latcran. IV. damnavit, salva tamen JoACiiun persona, utpote qui illam hæresin cum pertinacia non defendit, sod judicio Ecclcsiæ sua scripta, seque scripto publico subjecit. 298. Dico III. Inter Personas divinas, Filio ct Spiritui sancto divinitatem negarunt tum Hæretici omnes qui unam duntaxat in Deo personam sta­ tuerunt ; tum Cerinthus, Ebion, aliique qui Christum pro puro homine, Spiritum sanctum pro efficacia vel quacumque creatura halæbant. Piwipue tamen Verbi ac Filii Divinitatem impugnavit sub seculi quarti initium driitf, qui primo a schismate Melelii secedens, ordinatus a S. Petro Alex. Diaconus, ab eodem ob reditum ad schisma ex Ecclesia pulsus, subinde tamen in Ec­ clesiam receptus ab Achilla, ac Presbyterio ornatus, Parochiæque Baucaleibi præfecltis, tandem, quod Alexandrum in Episcopatu Alexandrino sibi prae­ latum ægre ferret, anno 317. in hæresin apertam erupit, asserens solum Patrem esse verum Deum, non tamen fuisse semper Patrem; Filium seu Verbum non esse Patri consubstantialem, nec verum Dei Verbum.aut veram Dei Sapientiam, nec fuisse semper; sed esse creaturam perfectam, ex nihilo, scilicet, seu non extanlibus productum, participatione lantumet principatu gratia* Deum nominetenus dictum, et ortum in tempore, seu fuisse tempus cum non esset : quos errores lum verbis disputando protulit, tum in Thalia, quæ mollis ac impura ejus cantilena erat, scripto expressit. Ejus sectatores progressu temporis in 1res factiones divisi sunt. P. Complectebatur Arianos puros et rigidos, recensitis modo erroribus tenacius addictos. Hi Anonuei dicti sunt, quod Filium Patri avo'uowv, hoc esi, dissimilem in omnibus contenderent ; inter (pios præcipui fuere Aelius, Eu nomius, unde ct Aeliani, Eunomiani vocabantur : quibus adlueserunl Valens,Lrsacius, Genuinius, AnxentiusMediolanensis, el alii. 2*. Qui Semiariani dicebantur; quia Filium quidem Patri δαοιουσιον, hoc est, similem in essentia asserebant; δαοουσιον autem, hoc est, consubstantialem, seu ejusdem subslantiæ cum Patre negabant; qua assertione al) Arianis, et negatione a Catholicis differebant. Inter eos eminuerunt Basilius Ancyranus, Macedonius Constanlinop., Melelius Antioch., Georyius Laodicenus etc. 31. Fuit illorum, qui Filium Patri nec άνόααον, nec δμοούσιον, nec διχοιουσιον volebant, sed tantum ^uokjv, hoc est, similem, non quidem in ουσία seu substantia et natura, sed in alia quadam ratione. Hi vocabantur Acaciani ab auctore Aeacio Episc. Caesar., quem private cum Cyrillo Hierosolym. inimicitia* ex Semiariano singularis factionis principem fecerunt. Nascentem Arii hæresin in Alexandrina centum Episcoporum Synodo S. Alexander statim quidem confixit, sed non exlinxit. Receptus enim in communionem Arius ab Eusebio Nicomed., hujus artibus, el Constantis Auguste patrocinio, ingratiam Constantini M.adeo irrepsit, ul isS. Alexan­ drum vehit auctorem turbarum reprehenderet. Ad sedandas tamen Ecclesiæ turbas Imperator postmodern effecit, ul primo quidem Concilium Alexan­ drinum II. deinde CEcumenicum Nicæmim I. an. 325. congregarentur, in quorum utroque iterato Ariana hæresis damnata fuit. Successerunt per quadraginta annos et amplius 'aria Concilia, Arianuruni præsertim opera et 301 artibus coacta, quel» illi Arii restitutionem, S. Atiianasii vehit præcipui Ιηιΐικ'πη»ι oppugnatoris condemnationem, formularum fidei innovationem Iciïlabanl, etsepiusetiam obtinebant; ad extremum tamen in variis Conci­ liis particularibus, ac iij Genqrali H. hæresis ista cx Oriente penitus prolligalafuil, in Occidente nonnisi seculo septimo exlingucnda. QuanqiKun .Inus cum suis Spiritui sancto diversam a Patre ct Filio naturam affingeret, pnecipuus tamen Divinitatis Spiritus sancti hostis et impugnator habetur Macedonius, asserens cum non esse ejusdem cum Patre ct Filio subslantiæ ac honoris participem, sed utri usque creaturam, imo famulum ct ministrum. Scmiarianorum opera, quorum ipse partes tenuerat, el Constantii lmp. favoi'e, depulso non sine magna Orthodoxorum rede Paulo, ad sedem Constanlinop. venit; sed gratia Imperatoris postea exutus, ab Aeacianis etiam in Conciliabulo Conslantinopolitano Episcopatu depulsus, in locum quemdam juxta Urbis Rcgiæ portas secessit. Ibi Arianismo quidem deposito, Filium Patri όμοούσιον est professus; sed an. 360. suam hæresin protulit, quæ Constantinopoli facile suscepta, Bithyniam, Thraciam, Helespontum, ct alias Provincias pervagata, plures sectatores habuit, maxime autem Marathonium Episcopum Nicomed., qui nascentem sectam pecunia juvit, Basilium Ancyranum, Eustathium Scbastenum, ct alios plcrosque Episcopos, non multo ante ab Aeacianis cum Macedonio de­ positos, qui communi nomine Pneumatomachi, ab auctore Macedoniani, a fautore Marathoniani nuncupabantur. Confutata fuit hæresis ista a S. Atiianasio ep. la. ad Serapion., a S. Basi­ lio L. 5. cont. Eunom. et de Spir. S. ad Amphilochium, aS. Gregorio Nyss. L.de SS. Trin., et ab aliis : damnata primum in Synodo Alex. an. 362. ; dein Illyrica an. 3G7., tum in duplici Romana sub Damaso P. celebrata , demum in Concilio OEcum. 11. ubi editum est Symbolum, quod nunc canitur in Eccle­ sia, ct majorem tantum Nicænæ formulae explicationem continet. UE H.EIIESIllUS CIRCA SS. TRINITATEM. 299. Observa. Praeter Petr. Abaillardum, cujus errores tum Sabclliani ct Ariani, lum alii in Conciliis Suessioncnsi an. 1220., ct Senoncnsi an. 1240. celebratis damnati sunt, perversa dogmata fere omnia posterioribus seculis renovarunt Antilrinitarii reccntiores. Eorum Duces præcipui prodierunt c secla Luthcri ct Calvini, in eo conspirantes quod tres negarent ejusdem substantial in Deitate Personas, Patremque solum profiterentur verum esse [teuni: non uno tamen modo impios hos errores iidem tradebant. Inter eos, qui hujus hæresis circa annum luGl. parens cxtilil Michael Servelus, agente Calvino Gencvæ exustus, ad Paulum Samosatenum; Valentinus Gentilis an. 1565. Bernæ capitis damnatus, ad Trilhcilas propius accessit. Faustus Sxinus, post Lelium patruum, maximus hæreseos disseminator, explica­ tius Filium Dei non proprie, sed metaphorice Deum dici5 Spiritum sanctum non esse Personam, sed virtutem ct efficaciam Dei asseruit. Sedatores ab hærcsi dicti sunt Trinitarii ct novi Aviani, a ducibus Scrueliani, Valenti­ niani etc., communius autem Sociniani, a provincia TransiIvani ; atque etiamnum variis in locis, præsertim in Hollandia cl Anglia numerantur, quos inter plures sunt qui Deislœ vocari amant. *7 ■ · -, L- I Bl Mr y.· ih »· H 302 UE DEO Ι'ΧΟ. Qv.eres I. J» Marcellus Ancyranus, Eusebius CœsurœensÎs, el Das Hius Magnus jure accusentur erroris circa Trinitatis Mysterium? 300. Aota. Marcellus Ancyræ Episcopus, et in Concilio Nie. Arium dam­ nando, et post illud variis in occasionibus Arianos aversando, horum odia incurrit, qua' tandem occasione libri a se contra Ash-rium Sophistam scripli diu nmltumque sensit. Cum enim in eo ex contradicendi reslu vel rcipsa in oppositum errorem taberetur, vel labi videretur Arianis, ab iisdem, in Conciliabulo primum Hierosohmis an. 330. celebrato, Sabellianismi etPaulianismi accersitus, dein anno alleroConslantinopoli damnatus ac deposituscsl, substituto illi Basilio. Marculus opposita provocatione Romam ad Julium P. confugit, ubi cum Adversarios suos sesquiannum frustra exspectasse!, oblato fidei sure libello absolutus, in Orientem rediit, atque in Sardicensi postea Synodo sedi suæ est restitutus; quanquam rursus ab Arianis deinde fuerit exclusus, et prior successor in ejus locum suffectus. Quinque autem praecipui errores ei imputabantur; 1°. Verbum Dei unam esse cum Patre Personam : 2°. assumptum esse a Deo hominem eatenus, quatenus Verbum externum cl prolatitium fuerit carni conjunctum ; ad coque sola actione et efficientia Deum esse collatatum, et homini copulatum : 3°. hanc conjun­ ctionem finem habituram post Resurrect ion cm, et destituta carne Verbum ad Patrem rediturum : 4°. Verbum ante assumptam carnem necdum fuisse Filium Dei, sed tunc Filium esse facium, quando caro factum est : 5°. nec Verbum ex sese imaginem Dei esse, sed hoc illi competere propter assum­ ptam hominis naturam. Eisebum. ob amicitiam cum Pamphilo Martyre contractam, dictum Pam­ phili, Cæsarcæ Episcopum, favisse Ario semper, et S. Athanasio fuisse infe­ stum, nemo non fatetur. Praeterea vero facile tum cx scriptis ejus ante Nic. Concilium, maxime libris Prœparalionis et Demonstrationis Evangelicœ, tum cx impetu, quo primum Nicænæ formula; et voci consubstantialis, nonnisi postridie a se subscriptis, restitit, colligitur eum non studium duntaxal, sed et errorem Arii antea habuisse. An vero et post Nic. Synodum Arianus ipse fuerit, hic qurerilur. S. Basilics D. Gregorii Nazianzeni amicissimus, Cæsarcæ in Cappadocia Episcopus. cum non minus sacrarum litterarum celebritate et integritate doctrina:, quam discipline studio, rectaque vivendi ratione vere Magnus appellari mereretur, effugere non potuit, quominus de Spiritu S. male sen­ sisse ac dixisse etiam tum a Monachis Ponticæ solitudinis, tum ab Athanasio Ancyrano, et aliis etiam post fala censeretur. 301. Dicol. Admodum probabile est, Marcellum Ancyranum integra fuisse fidei. Prob. Integra fidei censendus estis, cujus professio sana est, et erroribus objectis contraria: cujus innocentia declarata est a Judicibus legitimis, cujus integritas laudata ab auctore coævo, omni exceptione majori : talis est Mar­ cellus ; ergo. Prob. min. p. I*. Duplex fidei expositio Marcelliana habetur (ap. Epiphan. hær. 72. n. 2. 10. II.); altera Julio Papae oblata sic habet : Sacris Litteris DE .MARCELLO ANCYRANO. 303 inharens, credo unum esse Deum, et Unigenitum ejus Filium Verbum : qui 'iim 1’alri'semper cxislit, nec ex i.i tend i initium ullum unquam habuit. Idem rtrrra a Iko procedens, non creatus, non factus, sed existons semper, ac cum llwPutreprr|N’luo regnans : cujus regni, ut testatur Apostolus, non erit finis... Hic est, qui postremis temporibus nostra; salutis gratia descendens, et ex \injinr Muria genitus, hominem suscepit : altera a Marcelli discipulis tradita orthodoxis Episcopis, univorsim damnat Arianam hreresin, et Sabe Ilii ac. riiotini, Paulique Samosaleni, una cum iis, qui sanctissimam Trinitatem lift rsse Personas' negant, nullis terminis circumscriptas, subsistentes, con­ substantiales, ceternas, perfectas; et spccialim hos analhemalismos subjicit : Si quis eumdein Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum esse dicit, anathema ùl. Si guis initium aut finem Dei Filio ac Verbo vel regno ipsius adseribit, anathema sit. Sed in his plerique errores objecti rejiciuntur; ergo. Pnb.p. 2·. JilwsP. in epist. ad Orientales (Labb. t. 2. p. 507 E.) ita scribit : De Marcello, postquam de illo quoque ut impio in Christum perscripsistis, vobis studui significare, eum, cum huc venisset, affirmasse falsa qiw de se in litteris vestris scripta essent ; sed tamen cum a vobis postula­ ntur ut de fide diceret, tanta cum fiducia per se respondit, ut nemo non perci­ ant cum nihil a veritate profiteri alienum, sed eadem cum pietate, qua Ecclcsui, de Domino ac Salvatore nostro sentire; neque jam tantummodo, sed etiam dim hujus sententiœ se fuisse confirmabat ; uti et nostri Presbyteri, qui tunc is Nicano Concilio aderant, de ipsius reda fide contestabantur... De viro igitur, quem recta; opinionis, et sincerae religionis esse, testimoniis approbdumesl, quid quœso nos facere oportuit, nisi ut eum pro Episcopo haberewis, quemadmodum et habemus, neque a communione repelleremus? Patres autem Concilii Sardicensis, in epistola synodica (Labb. t. 2. p. 674. E.) sic pronuntiant : Recitata quoque sunt scripta Collcgœ nostri in sacris Marcelli, ddeprehensa est Eusebii dolosa ars. Quœ enim Marcellus per modum quœlYiilis protulerat, ea tanquam ita esse profiteretur, calumniati sunt. Recitata propterca sunt in illis, quœ antecederent et subsequerentur in illis quœslionibus; el inventa est bona et recta fides istius viri. Sed hi fuerunt Judices legitimi non propter auctoritatem et jurisdictionem solum, sed propter sin­ uarem pro hac causa examinanda et decidenda implorationem et convo­ cationem; ergo. Prob.p. 3’. S. Athanasius Marcellum ferre ubique sublevat, et ah Arianis per calumniam accusatum contendit, ut videre est in ejus Apologia 1., et in hist. Arian, ad Monachos, quo postremo loco (η. 6.) hæc scribit : De Marcello mlemEpiscopo Galaliœ supervacuum fuerit fortasse mentionem facere; cum mlli non constet, Eusebianos ab eo de hœresi reprehensos, herreseos rccrimiMtionem pro talione illi vicissim impegisse, senemque hominem in exilium 'jtefae. Ille autem Romam profectus, sese innocentem docuit, et, ut jussus ab illo fuerat, scripto suam fidem, quam Sardica Synodus amplexa est, edidit. Athanasio autem illa relate sive in dignoscendis, sive in insectandis contra Trinitatem Haereticis exercitatiorem habemus neminem. 302. Nec dicas 1°. Viri auctoritate gravissimi, et numero frequentes fidem Mucelli Ancyrani suspectam reddunt, imo hæresis aperte arguunt. Nam I’. SocratesL. 1. Hist. Eccles, c. 36. asserit Marcellum, dum Asterium vehe- 304 DK DKO L’XO. mentitis impugnaret, lapsum in Pauli Samosaleui hæresin; cui Sozomem, L. 2. c, 33. concinit. 2". Severis Si lpitius L. 2. Histor. .sacra?, cl Tiieodo. reti s L. 2. Hær. Fab. e. 10. eumdem Sabellianæ hæresis participem faciunt. 3°. Crrysostomus hom. 2. in epist. ad Hebr. n. 1. 2. seqq. Marus Viltorims Lib. 1. adversus Arium n. 22. ct Marus Mercator in ep. de discrini. Neslorii el Paul. Samos, n. 4. adjungunt Photino Marcellum. 1°. Epiphanis Hæres. 72. imprimis ex eo, quod Marcellus edita lidei professione ab lia*, reseos suspicione sc purgaverit, colligit eum fuisse hæreticum; ac deiu etiam, qu»d se cum Sabellio sentire declaraverit cum voluit quadam di/Ju­ stus dicere, inter Iteret icos annumeratum et confutatum dicit. R. Qualiacumque horum testimonia nihil elevant momenta nostra; cum afferamus testes et judices, qui examinando Marcelli librum, ejus profes­ sionem fidei et expositionem accipiendo ipsumque audiendo longe accuratius causam examinarunt : dum alii id non potuerant sive loco, sive tempore remoti, ac universim hac opportunitate destituti. Jd 1°“. R. Socrates auguratus est tantum, deceptus Eusebii adversus Marcellum libris, de quibus loc. cil. ait : Quin etiam librum ejus Eusebius tribus libris confutat, percersamque ipsius coarguit opinionem. Item: Mar­ cellus postea in Concilio Sardicensi cum librum a se editum neuliquam intel­ lectum esse diceret, ct ob eam causam se in suspicionem vocatum, quod cum Paulo Samosateno sentiret, Episcopatum recuperavit. Sed quid nos de isto auguremur, dicemus suo loco. Sozomems Socratem hic, uti in aliis moresuo est secutus; quin et paulo mitius de Marcello sentit, dum ex odio .Ciano­ rum conflatam illi calumniam dicit, et hæc addit : Cui (Asterio) Marcelccllus contradicens in opinionem Pauli Samosateni, seu sponte seu impru­ dens, nescio, delapsus est. Verum postea cum in Concilio Sardicensi ratione ostendisset se haudquaquam ita sensisse, ad Episcopatum denuo restitutus est. Ad 2“·. ct 3°”. R. Hos omnes ct falsis rumoribus, cl Eusebii libris contra Marcellum scriptis fuisse deceptos; qui in illis error ob distantiam temporis intercedentem meretur veniam. Quæ Severus Sulpitius de sententia suspen­ sionis ab Athaxasio contra Marcellum lata adjungit, responsione ad Hilarii auctoritatem danda solvuntur. id 4“m. R. Illatio ex priori Epipilaxu loco allata est illegitima ; cum alias Dionysius Alexandrinus, et ipse S. Athanasius hæreseos jure arguerentur. Posterius assertum non csl ipsius Epipuami sententia, sed opinio aliorum ab eo duntaxat hic relata; cum exposita opinionum diversitate fateatur, uni Deo cognita esse qua? in Marcelli animo fuerunt occulta. 303. Nccdicas S. Hieroxym. L. de Scriptor. Eccles, c. 97. ait : Sedet Hilarius in septimo adversus Arianos libro (de Trinit. L. 7. n. 3.) nominis ejus (Marcelli) quasi lueret ici meminit. Hilarius vero ipse in Fragmento II. tria de M arcello refert : 1°. Eum ah Athanasio damnatum esse ct absten­ tum, dum haereticus erat agnitus (n. 21). 2". Eumdem non esse indica­ tum hæreticum ex libro contra Arianos scriptu, sed quod post Sardicense Concilium inulta protulerit l'holiuianæ post modum ha-reseos capita et fun­ damenta (ib.). 3”. Marcelli m ipsum ab ingressu Ecclesia? post illam Alhanasii sententiam se abstinuisse ; cum vero ab aliis inter hu*relicusacceusiluin, ne daietui Atianis eccasiu, hilum pro Athanasio a Sardicensibus judicium F7 ' · rVt iiE Marceli.Ô ancVraNo. 305 luinellcndi, si simile pro Marcello datum acrius defenderetur (ib. n. 22. 23.). Heiuum IDsilii s episl. 52. (al. (»9. n,2. ),74. (al. 253. n. 5. ), el 78. (al. 125. it. 1. ), aperte damnat Marcellum Ineresis, subjungens in epistola priore : Et hujus experimentum ac demonstrat ionem reconditi apud zne iniquœ illius .ojiiura/Jiie libri continent etc. II. .Nec isti Patres prie Athanasio audiendi sunt; cum prior tempore, po­ steriores loco remoti fuerint, atque hi ipsi in assignanda hæreseos sede inter se pugnent. Præterea Hieronymus non suam, sed Hii.arii sententiam refert, qu:o ipsa tamen nihil decernit; cnin laudato IIii.arii loco hæc duntaxat habeaiilui' : Impie multos ad unius Dei professionem Galatia nutrivit. Hii.khh narratio verisimilitudine caret , sive dum scribit Mareellum Athanasio factum suspectum ob doctrinam pravam post Sardicense Concilium sparsani? qii'i hæresi Phot imante via quœrebalur ; cum Pholinus jam ab anno 345. et sic aille illud Concilium virus suum sparserit : sive dum Marcellum ab Athanasio communione separatum dicit ; çum honorificam de Marcello commemorationem'supra relatam Athanasius fecerit an. 337., ct in Apologia priore ad Constantium eumdem recenseat inter alios Sanctas et Catholicos Episcopos, quorum deplorat exilium; ad quæ tamen tempora illa excommu­ nicatio referenda foret. ABasiuo Marcellum quidem etiam ex illius scriptis pro liærelico fuisse habitum fateor: sed nihil facilius quam obscuras quasdam phrases in pra­ vum accipere sensum, si eæ partim ab aliis ad hæreseos suae defensionem proferantur, ut hic factum est a Phot iniants; partim ab aliis arguantur erroris, ut ab Eusebio ct Arianis aclum est : in neutro autem casu audiatur expositio præsentis Auctoris. • 30 L.Yec dicas 3°. S.Epiphan. cum locosupracit. n. 4. retulisset, quod Atha. .visum interrogavit, quid de Marcello sentiret, hæc addit : Ille neque ipsum defendit, neque graviter adversus ipsum invectus est ; at solum risu leni edito ostendit, non multum ab improbitate ipsum abhorruisse, ct in eorum loco, qui se purgassent, habuit. Quin ipse S. Athan. in Oratione, quæ inscribitur : Quod unus sit Christus, n. 2. inquit : Quod si exacte animadvertas, depre­ hendes cos extra Trinitatem summovere D. Λ . Jesum Christum, ut mancipium, ut hominem inadorabilem ac potius adorantem, et una cum cœtcris omnibus inservientem, et subjectum sanctœ Trinitati, ut Marcellus et Paulus Samosalensis interpretantur. R. Nec Atiianasii istud dubium facium, ncc nuda Marcelli ad exemplum inducti commemoratio elidil magnifica testimonia ex Apolog. et hist. Arian, ad Monachos laudata. Præterea vero ex Epiphanio conficitur quidem Mar­ cellum visum mullis fuisse a Sabclliana hæresi non admodum remotum ; sedeam tamen a se suspicionem detersisse, ubi coram Julio Pontifice, et in Synodo Sardicensi ejus fides ct scripta accuratius examinata fuere. Oratio autem illa, Quod unus sil Christus, seu potius, ut ex ejus fine colligitur, hom i lia quædani in Natalem Domini, secundum peritiores Criticos, ncc Atiianasii est, ncc Auctoris Athanasio coævi; ut illi tum ex ornatiore stylo, quam qui Athanasio proprius sit, tumex ternarum in Trinitate hypostaseon mentione colligunt, curo unam duntaxat in S. Triade hypostasi» in Athanasii libris invenire liceat. n. p. 1. 20 306 UE UEO IIU5O. 303. Dico 11. Probabilius est, Eusebiuni ('xsaict nsem, etiam post Conci­ lium Nie. fuisse .Iriana hæresi infectum. Prtfc. Quem scripta et facta propria, necnon aliena testimonia arguunt Arianæ hæresis, ea infectus esse recte censetur: sed scripta el facta Eusebii, eliam post Nicaenum Concilium , necnon relata ad illud tempus testimonia talem esse Eusebium arguunt; ergo. Prod. »n'n. />. 1*. Eusebius eliam in scriptis post Cuncilium Nic. Filium, qua Verbum, dicit a Patre natura diversum, inferiorem et illi servientem, non coexistentem Patri,, nec verum Deum, ut patet cx L. I. contra .Marcellum c. 1. p. N., ubi conferens verba Apjvsloli ad Calat. 3. 19. el 20., ac 1. ad Tim. 2. 5. ait : Erat igitur Filius, priusquam fieret Dei mediator ct homi­ num, mediator Dei et angelorum..... Non est ergo existimandum, hunc esse Drum illum, qui est supra amnia Deus, nedum de numero angelorum aliquem· sed medium utrorumque et mediatorem. L. 2. de Eccles. Theolog. c. 7. : Quamobrem et ipse Filius Deum suum docet Patrem suum, in quibus ait : lado ad Patrem im um et Patrem vestrum, Deum meum et Deum cestrum : Deus certe ct Pater ipsius quoque Filii Deus esse docetur. Quocirca... honorat, adorat et veneratur suum Patrem, Deum eum ct ipsius Deum inscribens; cui gratias agere, cui preces fundere dicitur, cui obediens usque ad mortem fue­ rat. L. 1. Histor. Eccl. c. 2. narrat Moysi adstipulatum fuisse eliam alium prophetam, in hymnis suis de Deo loquentem hoc modo : Ipse dixit et facta sunt, ipse mandavit et creata sunt. Patrem quidem et creatorem inducentem tanquam rerum omnium Dominum, regio motu preeeipient em: Verbum autem Dei, secundum a Patre.... paternis imperiis ministrantem. In cpisl. ad Euphrationem : Porro ipse Filius Dei hæc nobis omnibus exactius cognoscens, alterum se ipsum, et minorem a Patre, subjectumque cognoscens, admodum pie nos id docet, dicens : Pabor, qui misit me, major est me;..... quoniam Filius et ipse quidem Deus, sed non verus Deus. (Labb. t. 7. p. 498.) Hæc autem vel non possunt exponi sensu Catholico, vel Eusebii conditio non meretur, ut mitigata accipiantur; ergo. Prob. p. 2’. Eusebius simulato subscripsit Fidei Nicænæ, suppressit ejus professionem, insectatus est illius defensores, juvit e contrario ejus adversarioset Haereticos. Simulatio quidem patet ex Eusebii epistola ad suos C:csareenses .ad calcem L. de deer. Nie. Syn. S. Alban, opp. t. 1.), qua sensum sua» subscriptionis exponit. In ea enim profitetur (n. 7.) ; dc Filio admissas a sc esse voces, ex substantia Patris, ct consubstantialis Patri ; quatenus Filius cx Patre quidem est, non autem porlio Patris, aut sectione vel mutatione divinæ nature productus ; item hi. 6.) has, Genitum, non factum; quatenus το factus creaturis cæteris proprium erat, quæ dicebantur per Filium fieri. Pralerea reprobat (n. 9.) hunc de Filio sensum : non erat antequam gigne­ retur, ex ea solum ratione, quod omnes fateantur Filium Dei fuisse prius­ quam secundum carnem gigneretur. Tandem (n. 10.) pro aeternitate Verbi nihil dicit, nisi quod Christus sit Filius Dei ante omnia secula, inore Ariaiiorum inlcUigendo duntaxat ante omnes creaturas, in quarum numero tempus el secula collocantur : quin, ut Filium actu semper extitisse neget, addit, Filium, antequam actu gigneretur, potentia fuisse in Patre. Denique sub lincm protestatur. idem se credere ct docere, quidquid praeteritis tem­ poribus crediderat el docuerat. DE EUSEblO C.ESAflEENSI. 307 fentata Nicænæ professionis suppressio ostenditur tum cx Historia Eusebii Ecclesiastica, quam studio maligno finit ante Concilium Nicænum; tum cx vita Constantini, ubi, quamvis Concilii hujus meminerit, dc sola Paschalis controversia loquitur, de causa Arii autem ac definita Filii Divini consulislantialitale altum silet : quæ enim in Chronico ejus Latino leguntur ad annum 323. de Nicæna Synodo, el Ario damnato, addita fuisse ab Hiero­ nymo, est exploratum. Insectatio defensorum fidei Nicænæ præcipiiorurn, Athanasii scilicet, Marcelli Ancyrani, ct Eustathii Antiocheni ostenditur ex Conciliabulis anno 335. Tyrii, anno 336. Constantinopoli, anno 340. Antiodiiæ celebratis, in quibus singulis singuli memorati cx ordine damnati fue­ runt, agente potissimum Eusebio. Adjumentum Ilærelicis praestitum non lanium ex his ipsis Conciliis, et constanti usque ad mortem cum Arianis conjunctione colligitur, sed et ex Conciliabulo llicros., L. 4. Eusebii dc vita Constantini c. 43. etseqq. magnificentissime commendato, in quo anno 333. Arius, edita formula fidei æquivoca, ab Eusebio et aliis in Ecclesiam est receptus; el ex libris contra Marcellum (præcip. L. 1. c. 4.), ubi Narcissum Nerodiadein, Paulinum Tyrium, Eusebium Nicomediensem, Asterium Sophi­ stam, et alios notorios Arianos inter Ecclesiæ Patres, ac fidei veræ Doctores refert et laudat. Prob. p. 3a. Patres non tantum singuli, sed ct in Conciliis congregati Euscbiuin pro Ariano et Hærclico habuerunt. Inter primos quidem Atuanasius L. dc Syn. Nic. decretis n. 4. scribit, Eusebium et alios qui simulato subscri­ pserant Nicænæ fidei, tanquam ad vomitum regressos; Hilaries Libel, ad Con­ stantinum n. 5. commenta Ariana a duobus Eusebiis inventa dicit ; Epipilanics hæres. 68. n. 7. Eusebium in Arianorum inanissimum dogma propensissimum scribit; Hieronymus vocat Eusebium, L. ad Ctesiphont. (al. ep. 133. n. 3.), Arianum, epist. 65. (al. 84.) ad Pammach. et Ocean, n. 2. impietatis Arii apertissimum propugnatorem, in Apol. contra Butin. L. 1. n. 8. Ariana factionis signiferum, ibid. L. 2. n. 13. Arianorum Principem. Inter alios, Patres Ægyptii, fere centum numero, Alexandri® anno 330. congregati Synodica epistola (Labb. t. 2 p. 542. D.) Eusebium studio Arianismi damnasse Tyri Athanasium docent : Patres autem septimæ Synodi OEcumenicæ ex Eusebii epistolis, altera ad Euphration., altera ad Constantiam, et Commen­ tariis hominem in reprobum sensum traditum, et aperte Arianica opinionis ac sententire declarant et rejiciunt (Labb. t. 7. p. 593. D). Plures alios vide apud Valesium in fronte Ecclesiastic® Historiae Eusebii. 30G. Nec dicas 1°. Eusebius lum negando, Inm affirmando eliam ili libris post Cone. Nicænum scriptis, ea refert de Verbo ac Filio, quæ illum ab Ariana liæresi immunem ostendunt. Nam 1°. L. 1. de Eccles. Theol. c. 9$ negat Filium ex non extantibus, seu cx nihilo productum ; c. 10. esse crea­ gram inficiatur. 2°. L. 1. Eccl. Theol. c. 8. ct 20., ct L. 2. c. I i. dicit, solum Filium esse genitum, ct hinc unigenitum; cx substantia, non cx Patris potentia genitum. R. Hæc omnia vafriliem EuseuIi ct dolos cum Scmiarianis, imo ipso Jrio communes quidem detegunt, fidem autem sinceram el integram nuii probant. Hinc Jd loa. D. Eusebius l ilium negat c.\ non extaiitibus proilhcluni, cl esse M î ‘ί i*’ *? 308 DE DEO TBLNQ. creaturam absolute .V. non absolute, sed comparate tantum ad cœlcia pro­ ducta et creaturas C. Palet id ex cil. L. c. i)., ubi ait : Ex quo merito repnhendi possunt i i,qui illum creaturam esse non veriti sunt dicere, e non cxlanlibus, similiter ac creaturas reliquas, productum ; et L. 3. c. 2. (p. 150. D): Quoi si dicat (Scriptura) conditum illum fuisse, non ita dixit, quasi vellet inldligi, eum de non esse ad esse processisse : nec quod, ad modum creaturarum reliquarum, de non ente producebatur. Prælerea fucum hic ab Euseuio licii, palet turn ex eo quod L. t. Demons!. Evang. c. I. affirmet, nulla jam ratione dici p"ssc de nihilo esse quicquam em am quœ sunt ; cujus rationem ibid.rcddit : Neque enim esse quidpiam potest ex eo quod ipsum non sit (εχ μή ονχός). Quomodo enim id quod non est, alteri ut sil, esse causa poterit ? Quibus verbis per το ex nihilo inlelligi posse ea' nulla causa vel principio declarat : lum ex notione creatura, quæ ab Arianis statuebatur in eo, quod res aliqua mediate duntaxat, interveniente scilicet Verbo, tanquam instrumento clad­ ministro, producatur, cum e contra Filius dicatur άμεσω;, seu sine inter­ medio, ac per sese a Patre productus, ut Evsebics loco nuper cil. c. 5. (p. 153.), et Athxxasivs !.. de Svnodi Nie. Decret, n. 7. de ipso Ario refert. Ad 2ua. D. Filium dicit solum cl unigenitum, quatenus solus sine inter­ veniente Verbo, et per se immediate a Patre est productus, ut modo dictum C. quatenus est ejusdem natura, ct consubstantialis .V. Patrem enim ac Filium esse duas res, L. 1. contra Marcel, c. L p. 25. Filium etiam exim Patrem civere et existere, hoc est, a Patris ουσία extraneum cl advcnlitium esse, L. 1. Eccles. Theol. notat Eusebius. Simili ratione exponitur genitus ex substantia, non autem ex potentia Patris; quanquam ex nuper dictis Filium cx Patris potentia cxlilisse, et cx ea factum idem statuerit. I V -Ji, ’X ■ip’ ·*? I 307. Nec dicas 2°. Ibidem Filio tribuit omni potent iam et infinitatem, imo el æternitatem. Item non tantum L. I. Eccles. Theol. Filium probat esst verum Deum ex eo quod Deus sit. quod natum est cx Deo, sicut quod est ex carne natum, est caro; sed etiam !.. 2. c. i. vocat cum αύτοΟεον, quæxox duplicem significationem habet ; quarum altera Deum a se, et a nullo prin­ cipio prodeuntem exprimit, et hinc Filio convenire nequit : altera Deum ipsamcl substantia, non autem aliqua participatione lanium sive secundum pariem, sive secundum affectionem designat, et hic Filio ab Eusebio tri­ buitur. R. Ad lum. D. Tribuit omnipotentiam, infinitatem, imo cl æternitatem his perfectionibus Patris æqualem .V. inaequalem ct minorem C. Atque hinc Evsebivs L. 2. Eccl. Theol. c. 23. duos in Trinitate honore pares negat, ibid. c.T. Paternam gloriam excellentiorem gloria Filii affirmat, ct rursus c. 28. Patrem inaccessibilem esse, nec ab ullo capi posse, Filium vero propinquio­ rem esse rebus omnibus statuit. Æternitatem quod attinet, non tantum pro existentia Filii ante umnia secula, et substantiarum etiam intellectualium creationem, imo ante tempora œterna accipit : nullibi autem dicit Filium Patri coætcrnum; quin et Patrem ante Filium existere, et ante ejus produ­ ctionem subsistere, V ilium vero ex Patris inexplicabili consilio ac potentia substantiam accepisse, I.. 4. Demonslr. Evang. c. 3. et i. enuntiat. .4d 2““. D. Probat Filium esse verum Deum et αύτοΟεον re ipsa ct proprie I>E EUSEBIO CÆSAREENSf. 300 .V. repræsenlative el in figura ('. Disertis verbis Eusebius hæc enuntiat, dum L. 2. Eccl. Theol. c. 23. scribit : Von tamen cunctandum est quin et ipsum Filium confiteamur esse Deum verum, cui quidem hoc tanquam in imagine conveniat. Porro quemadmodum, ubi Hex unus imperat', cujus imago ubique terrarum circumfertur, nemo prudens dixerit duos esse impe­ rantes, sed unicum, qui in imagine ista colitur : eodem modo et Ecclesia Dei, unum venerari Deum edocta, hunc ipsum, et per Filium, quasi per imaginem adorare perseverat. Quod additur do. significatione vocis αύτοΟεος, mancum est; restat enim tertia ejus acceptio pro similitudini et imagine Dei, qua ratione Chrysostom us hom. 2. in episl. aditum., et 27. in episl 1. ad Cor. hominem ob ferociam bellum, ob duritiem lapidi similem, αύτοΟηρον et moMOov appellavit : et in hac significatione sicut Origenes, juxta pluies Arianismi prtctbrmalor, L. 6. contra Celsum, Christum vocavit αύτοσοφίαν, ita Eusebius cum αύτοΟεον dixit. . 308. AVc dicas 3°. Theodoretus Hist. Eccl. L. 1. c. 11. et Gelasius L. 2. de Synodo Nie. c. 1. (Labb. t. 2. p. 138) referunt, Eusebium Arianos refellere, et ab bis defectionis, a sua secta redargui. Socrates L. 1. Hist. Eccl. c. 21. non lanium asserit, Eusebium ab Arianismo immunem, sed et allata ipsius doctrina ostendit. Pelagius 11. tandem, ep. a. (ad Episc. lstriæ.3a.) n. 21. et GemsicsL. de duab. natur, summi Pontifices Eusebium laudant, ct inter Catholicos Scriplores referunt. Conf. Eusebius ab Ecclesia colitur ut sanctus; quod palet tum cx Marlyrologiis Vsuardi, Adonis cl Notkcri ad diem 21. Junii, lum cx antiquo Codice MS. Ecclesiæ Parisiensis, et ex Breviario MS. Ecclesiæ Lcmovicensis ; ergo. it. Theodoreti et Gelasii Cvzic. narrationem veram esse, si intelligalur Eusebii defectio ab Arianis rigidis ; falsam, si etiam Semiarianos compre­ hendat : quanquam cum Eusebius, vivente Constantino, et Catholicum se simulare studuerit, ct Nicaeno subscripserit, Arianorum odia incurrere po­ tuit. Socratis studium vanum fuisse, et Ælhiopi dealbando impensum, ex hactenus disputatis facile ostenditur. Pelagius Eusebium inter Historicos hunorulissimuin, non autem inter Christianos integrum tide appellat. Au­ ctorem libri dc duabus naturis quod attinet, inler Criticos dubium est fueritne is Gei.\sius Pontifex, au Cyzicenus, vel alius quicumque: illud certum, Gelasium Pontificem, in suo de Ecclesiasticis Scriptoribus decreto, Eusebii opera tanquam apocrypha rejecisse, nec eum pro Magistro Catholico agno­ visse: quare siquidem Gclasius Papa permittatur hujus libri auctor, Eusebio inter Catholicos Scriptores locum, non ex propria æstimalione, sed cx Eutychianorum opinione ac sensu , contra quos proinde illius auctoritate uti poterat, a Gclasio concessum statuere licet. dd Conf. R. -V. A. Quamvis enim non affirmemus Eusebium suo in errore contabuisse, sed Deo judicium dc ejus salute relinquamus ; negamus tamen ejus sanctitatem ab Ecclesia universa vindicatam : cum cx dictis constet, G>nc. Generale do ipsius fide male sensisse, ej usque nomen sub Pontificatu G regori i XIII. c Fastis Ecclesiasticis fuerit expunctum. Ecclesiæ particularis judicium, ct quorumdam Scriptorum testimonium ncc OEcu mon i cæ Synodi sententiæ, nec nostris rationibus prævalel; præsertim cum origo erroris de- » ' I 310 DE DEO TRINO. DE S. BASILIO MAGNO. tegatur ab Eruditis, quorum aliqui hune Eusebium pro Eusebio Samosatcno, in Syria Episcopo et Martyre, quern Græci die 20. Junii colunt, alii pro Eu· sebioCæsareensi in Cappadocia S. Basilii Præcessore, qui secundo Kalendas Junii in Martyrologio S. Hieronymi apud Dacheriiuu et Papebrochiuiu le­ gitur, substitutum ex errore volunt. t 309. Divo III. Certum videtur, S. Basilium ab errore Pneumatomachoriini fuisse immunem. Ρτοό. Ex scriptis et factis propriis, et ex testimonio alieno. Nam i·. Praeterquam quod hom. 2i. n. 5. contra Sabell. dicat, Trinitatem non manere Trinitatem, detracta Spiritu; ct in epist. GO. (al. 140. n. 2.) ubi docet, doctrinam de Spiritu sancto in Nicæno Concilio ideo tantum non fuisse definitam, quod nondum aperte contra eum fuerit bellum susceptum, addat, nihil prorsus in Divina ac beata Trinitate creatum ad inveniri : speciatim Divinitatem Spiritus sancti adslruendam suscepit in L. de Spiritu sancio, ad Amphilochium, et in Libro 5. contra Eunoinium, quem librum Sancto huic Erasmus, Cocus et alii Heterodox! eripere frustra conantur, cum Gregorius Naz., Hieronymus, Theodoretus, et Joannes Damasc. illum lanquam Basilii opus laudent, et Isaac Casaubonus, Cavens cum aliis etiam Hetcrodoxis agnoscant. Q · 2°. Basilii virtus et fides adeo aestimata fuit a plerisque, ut ex cremo in Cappadociam vocatus, eliam vivente adhuc Eusebio Episcopo, Ecclesiam Cæsareensem ibidem administraverit, et ab Athanasio ad visitandos Macedoniæ et Achais Episcopatus, suscipiendosquc in Ecclesiam Arianos reduces fuerit missus; inter quos dum Eustathium Sebastenum recepisset, et alias Apollinari comrnunicasset, abjecit eos continuo, et scriptis etiam impu­ gnavit, utprimum prioris simulationem, ct posterioris hæresin ex aliorum monito intellexit. 3°. Cum Basilii fama, quam ipse vivens pluribus scriptis defenderat, post ejus fata adhuc lacesseretur, præter Gregorium Nyssenlm illius fratrem, Theo­ dorum Antiochenum ac Sophronium , ut in Bibliotheca sua Photius ostendit Cod. i. et 5., vindicavit eumdern Gregorius Naz. cujus ex Orat. 43. n. 69. locus sufficiet : Nam quod alioquin melius quam quivis alii (Basilius) Spi­ ritum sanctum Deum agnosceret, cum ex eo perspicue constat, quod et hoc sœpe de loco superiore, quoad jier tempus licebat, prœdicavit, et privalim apml eos a quibus interrogabatur, haud cunctanter confessus est : tum vero insuis ad me sermonibus apertius id demonstravit..... non simpliciter hoc affirmans, sed, quod ipsi antea perraro acciderat, sibi rem omnium maxime horrendam imprecatus, nempe ut ab ipso Spiritu sancto excideret, nisi cum Paire et Filio consubstantialem, et honore parem veneraretur. 310. Aec dicas. Basilius multa hæreseos indicia præbuit; nam 1°. disse­ rens in festo Eupsychii de Trinitate, reticuit Divinitatem Spiritus sancti. -*· Horn. 17. al. 1. in app. I. 2. p. 583. C.) Spiritum sanctum non ausus est dicere Deum, sed duntaxat Spiritum Dei. 3°. Hymno glorificationis more Arii et Arianorum sœpe utebatur hac formula : Gloria Patri per Filium in Spiritu sancto. 4°. In duabus epistolis ad Apollinarem plures circa Trini­ tatem errores aperte protulit : unde 5°. ab Episc. Ancyr. impietatis postu- tr» ■ SH 311 • latus, et a religiosissimis viris Ponticæ solitudinis tanquarn hæreticus vitari B II. dd/frp. D. Præbuit indicia hæreseos justa et probabilia .V. vana, et nonnisi a meticulosis Catholicis, vel ab adversariis llmrclicis exaggerata C. Hinc Ad. 1UBI. R. reticentiam illam de Spiritus sancti Divinitate, illa in Ora­ tione, fuisse œconomiam contra hostes calumniarum studiosos usurpatam, ul Basilius ipse in epist. 33. (al. 71.), el Gregorius Naz. in epist. 2G. (al. 58.) demonstrant ; non vero ignaviam, aut fidei defectum; cum eam circum­ spectionem Basilius alibi non usurparit, ul ex probationibus manifestum est. Ad 2U“. R’. Quod loc. cit. Basilius non dixit, enuntiavit in Libro ad Ampliil. el LL. cont. Eunomium, item ep. 141. (al. 8. n. i.) ubi ait : Confitenduin est, Deum esse Patrem, Deum Filium, Deum Spiritum sanctum. Inde Rasilium id profiteri ausum non fuisse, negatur. Quod vero Spiritum sanctum dixerit Spiritum Dei, et caste dixit, ct more Apostoli Pauli ac Veterum plerorumque fecit, qui in hac elocutione usurpabant Dei nomen notional i 1er, accipiendo scilicet Deum pro Patre, ul Chrysost. hom. 5. n. 3. delncompreh. Dei nat. animadvertit. .k/3“m. R. Criminationem istam luculciMc refutavit Basilius in !.. do Spiritu sancio ad Amp.hiloeh, c. 25. seqq. ubi ex Scripturae auctoritate, Apœlolica traditione, ct Patrum exemplo ostendit, ternam glorificationis formulam et rectam et usitatam esse in Ecclesia; nempe illam objectam, alteram hanc: Gloria Patri cum Filio ipsius et Spiritu sancto, postremam communem : Gloria Patri, et Filio, et Spiritui sancto. Addit præterea, in accusata formula diversitate particularum eloquentius exponi Personarum originem : ac tandem communem formulam acceptari a se, prôbarique declarat; ca ratione latissimum se inter et Arianos discrimen ostendens. Ad 40m. R. Basilio has epistolas falso imputatas, et ab Athanasio Ancy­ rano osse suppositas, ut ipse Basilius in epist. 59. (al. 129.) contestatur. .id 5"^. R. Quæ fides sit habenda Athanasio Ancyrano, liquet ex modo dictis. Monachis Ponticis, abstersa suspicione, satisfecit abunde Basilius scripta ad cos epistola 73. (al. 226.) et misso libello de vera ac pia fide, qui­ bus declaravit, quantum abhorreret a novitate, cujus ab adversariis insimu­ labatur. QDÆRES II. AN LIBERIUS PAPA FUERIT LAPSUS 15 II.ERESIN ARIANAM? 311. Nota I. Liberius et a Pontificatus sui initiis, quern anno 352. suscepit, et postremis vitœ sum temporibus, quam anno 3G7. beata morte clausit, omnium ex calculo strenuum se fidei N'icænæ el S. Athanasii vindicem præbuit. Nam et anno 355. Beroeam Thraciæ in exilium potius deportari sustinuit, quam Constantio geminis suis studiis adversa Mediolani imperanti concederet: et Urbi ac Sedi Pontificii anno 358. redditus, perstitit in fide fortiter, neque cum Ariminensi postea Concilio commune quidpiam habuit. An vero exilii sui tempore, lum ærumnis fractus, tum redeundi desiderio superatus, nihil a fide et fortitudine sua alienum egerit, hic inquiritur. Duplex hoc in argumento respondendi ratio se hodie ollert ; altera, quam !■< : · ■ 312 DE DRO TRINO. olim indicavit Cardinalis Perrouius. nuper autem Corgneus Eeclesiffi Sues» sionensis Canonicus singulari dissertatione uberius exposuit, negat omnino lapsum Liberii quemcumque ; altera communior, el hactenus pervulgata eo descendisse Pontificem concedit, ut Athanasium damnaret, communicaret cum Semiarianis, et Sirmiensi fidei formula* subscriberet. Non cumdem tamen in lapsu Liberii defectum agnoscunt sententia postrema* sectatores. Alii enim, praesertim vero Hoterodoxi, a fide defecisse Pontificem, et liærçsi Arianæ assens isse contendunt; quod idem nonnulli Catholicorum statuunt, sed ima excipientes, hunc errorem fuisse hominis privati, minime autem Pontificis, et e cathedra assertum : alii Liberu m in fortitudine quidem et (ΚΌΝοηιία,ηυη autem in Qdepeccasse volunt. Discriminis hujus ratio maxime provenit a designatione formulæ Sirmiensis, cui Pontificem scripsisse aut hi aut illi contendunt. I ude ’.Zk' ( ••J 312. .Votu II. Inter 14. fidei formulas, quas Arian i ad oblitterandam fidei Nicænæ regulam ab anno 341. per 19. annos subséquentes, diversis in Syno­ dis ediderunt, 1res Sirmii, in oppidoolim Pannonia» celebratissimo, fuerunt condike. I1. anno 351. contra Phot inum grœce ab Episcopis, ut Vigilius Tap­ sens. L. 5. contra Eutycb. ait, ex toto Oriente congregatis, quos Hilarius in Fragment. G. η. 7. sive enumerat, sive præcipuos nominat, Xarcissum, Theodorum, Rasilium, Eudoxium, Demophilum, Cecropium, SHvamim, Vrsacium, Valentem, Evagrium, Hyrenium, Exuperantium, Terentianum, Bassum, Gaudentium, Macedonium, Marthum, Actium, Julium, Surinum, Simplicium et Juniorem. Ea formula, quam ceu Catholicam Hilarius L. dc Synodis n. 38. exponit, Athanasius autem L. de Synod, n. 27. inter Arianas Ectheses refert, complectitur symbolum fidei una cum 27. Anathematismis: in illo sola reticentia του δροουσίου, in his etiam phrases ct propositiones Semiarianæ notantur. 2*. anno 357. latine primum edita est a paucis Oeci-, dentalibus, Valente scilicet, Ursacio et Germinio, quibus Osius etiam el PotaMiisab llilai i<> adduntur. In hac, præterquam quod ουσίας, δαοουσίου aeque ac όαοιουσίου mentio fieri prohibeatur, Paler honore, dignitate. Deitate, atqui' adeo ipso nomine paterno major /Hio.... Filius vero Patri, cum omnibus, quee illi Pater subjecit, subjectus dicitur (Labb. t. 2. p. 786) : eaque propterca tanquam pure Ariana a Basilio in Concilio Ancyrano damnata, eia Constantio suppressa fuit. 3*. anno 339. similiter a quibusdam, ad Constan­ tium pro habendoSeleuciæ ct Arimini Concilio collectis, præsertim Marco Arethusio, Basilio Ancyrano, Georgia Alexandrino, Valente et Crsacio con­ dita fuit; in qua prior prohibitio quidem repetitur, Filius tamen per omnia Putri similis docetur (Labb. t. 2. p. 788.) 313. Dicol. Liberius probabiliter nunquam fuit lapsus. Prob. Id probabiliter negatur, cum quo in historia Liberii nee causa redi­ tus in Vrbem, nec comparatio Romanorum redeuntem excipientium, nec Catholicorum cum restituto communio, nec Arianonim post impetratam restitutionem agendi ratio potest verosimililer componi : sed cum lapsu Liberi» hæc quatuor verosimililer componi nequeunt ; ergo. Prob. min. p. 1’. Si Liberius fuisset lapsus, hic lapsus foret praecipua reditus in I rbemcanra: him quia e contrario propter suam in fide constan- DF. FIDE UBERI!. 313 Uam fuit missus In exilium : tum quia oblata bac spe a hcmophilo sollici­ tatus, et ea inescatus defecisse dicitur : sed hoc imprimis dubium est, Ut pilet ex Itvrixo, qui Lib. I. Histor, c. 27. ita scribit : Uberius Urbis Roma­ nic Episcopus, Constantio vivente, regressus est : sed utrum.quodacquiereril voluntati suai, udseribendum, an ad Populi Romani gratiam, a (pio proficiscens fuerit exoratus, induisent, pro certo com/tertum non habeo: deinde falsum declaratur ab aliis aliam causam assignantibus; cum Sulpiuis Severus L. 2. Hist. sacr. c. 39. scribat : Sed Liberius paulo post Urbi redditur ob seditiones Romanas, et Socrates !.. 2. Histor. c. 37. dicat : Libe­ rius autem non multo post ab exilio revocatus, sedem Episcopatus proplerea recuperavit, quod Populus Romanus seditione conflata Felicem Ecclesia illa ejecerat, Imperatorque ipse etiam invito animo illis consenserat ; quod idem verbosius Theodoretus L. 2. Hist. c. 17., et Cassiodorus Histor. tripart. L. S. c. 18. enarrant : denique repugnat historia», ex qua constat Liberium anno fere integro adhuc hæsisse in exilio; nec cogitatum ab Imperatore de ejus reditu, nisi post Romanam postulationem; nec Romam dimissum ante­ quam collectioni cuidam Sirmiensis et Antiochenorum Conciliorum Sirmii subscripserit. Ergo lapsus Liberii non fuit causa reditus nec cum illa verosi­ mililer componitur. Prob. p. 23. Duo ex historia, adversariis etiam probata, habentur certa: 1". Populum et Clerum Romanum tempore exilii Liberiani mansisse parti­ bus Catholicis penitus addictum, ab Arianis autem aversum, adeo ut a Felice sive inlruso, sive rite substituto in sacris abstinuerint, ex quo ille cum Arianis communicaverat : 2°. Eumdem populum non tantum extorsisse reditum Liberii, sed el cumdem summo cum gaudio excepisse, Felice ejecto : sed hoc adversus Arianos et Felicem odium, hoc erga fidem et Liberium stu­ dium credibile non est, si Romanis, ut potuit, cognitus fuit Liberii lapsus, quo el Athanasium damnasse, et Arianis communicasse, et formulæ Arianæ subscripsisse dicitur ; ergo lapsus Liberii cum comparatione Romanorum conciliari nequit. Prob. p. 3a. Certum est cx Severo SulpitioL. 2. c. 22., Socrate L. 4. c. 12. Theodoreto L. 2. c. 22., Liberium post reditum ab exilio communionem habuisse ab Episcopis reliquis; quin el ab Alhanasio et Alexandrina Synodo rogatum confirmationem decretorum : ex iisdem etiam et disciplina Eccle­ siastica certum est, lapsum sive in fide, sive in oeconomia, præsertim hæresis suspicione afflatum, non fuisse ad communionem receptum, nisi datis poeni* tentiæ aut retractationis signis, ut maxime cx historia Mediolanensis et Ari­ minensis Synodi coæva constat : adeoque si Liberius fuisset lapsus vel solo defectu fortitudinis, cum interprétative saltem pro Hairelico haberetur, omnino retractationis indicia eo manifestiora præbere debuerat, quo gra­ vius erat triplex in eo peccatum, ct quo confidentius in sua ad Italos epistola ab Ariminensibus reparationem ipse exigebat. Sed nullum hujus poenitentia» aut retractationis vestigium occurrit sive in propriis apud Hilar, in Fragm. litteris, sive in coævis Ath vnasii el Hilarii scriptis, sive in sequentium Socra­ tis, Sulpith, Tucoboreti vel Sozomeni historiis; ergo. Prob. p. 4’. Ex omnium Scriptorum silentio, el Damasi apud Theodorelum L. 2. c. 22. asserto liquet, Liberium nec perse, nec per Legatum inter­ fuisse aut consensisse Conci lio Ariminensi, ad quod, teste Socrate L. 4. c. 12., 314 nF. DEO TRINO. plerique Occidentis Episcopi sunt coacti : sed si lapsus est Liberils, attentis Arianorum fraude, ferocia, et ausibus alias susceptis, non apparet cur hoc in conventu Liberii suffragium favens neglexerint, aut, siquidem illum mutatum norant, cur eum minis el exilio i ursus frangere noluerint; ergo lapsus Liberii cum Ariana agendi ratione minime concordare videtur. 314. Nec dicas 1°. Argutationibus quibuscumque pitevalere debet confes­ sio propria: sed in Fragmentis S. Hii.arii recitantur plures Lirerii epislol», inter quas dum sunt scripta· ad Orientales, quarum prior (fragm. 4.) a verbis, Studens paci, posterior (fragm. G. n. 5.) his, Pro deifico timore, incho­ atur; et duæ ad Occidentales exarata? sunt, quarum prior (fragm. G. n. 8.) incipiens, Quia scio vos, Valenti, trsacio, Germinio, posterior (fragm. (i. n. 10.} exorsa, Aon doceo, Vineentio Capuano inscribitur: sed in hisquatuor Litteris profitetur Athanasiuin a se damnari, communionem datam Arianis, subscriptum formula; Sirmiensi; ergo. It. .Y. Litteras has esse Liberii proprias et genuinas: 1°. quia Fragmenta S. Hilario adscripta partira a Dupinio ct quibusdam aliis illi penitus abne­ gantur, partira juxta Criticos plerosquc multis in locis corrupta sunt el interpolata : 2°. quia Silpitils Severis, qui tamen, notantibus Petavio el Patribus Bcnedictinis, compendium Arianismi ex Hilarii fragmentissuæhi* storite inseruit, de his litteris nihil, nihil de lapsu Liuerii, imo causam pro ejus reditu diversam et oppositam commemorat: 3°. quia his in litteris apparet abjectio animi indignissima, et abhorrens ab animi magnitudine, quam Liberies in aliis plerisque occasionibus exhibuit: 4°. quia in prima ad Orientales, et in ea ad Valentem et Ursacium Liberies inducitur scribens, jam ab initio Pontificatus sui Athanasiem a se fuisse communione privatum; quod tamen historiæ.communi, Athanasu in Hist. Arian., et Theodoreti L. 2. c. 1G. narrationi, ac dictis ipsius Liberii, quæ epistola ad Vincentium Capuanum, et altera ad Constantium in Fragmentis relalæ exhibent, aperte repugnat: quam ob rem hæ duæ epistolœ non lanium a Dupinio, sed el a Baronio, Binio, et Patribus Bcnedictinis lanquam apocryphæ, et ab Arianis supposilæ rejiciuutur; atque hinc probabile fundamentum præbel, curet ali® duæ epistoke, Liberii lapsum referentes, iti suppositionis suspicionem adducantur. 31”>. Nec dicas:?. Atuanasivs et Hilaries Liberio coævi semel ac iterum ejus lapsum declarant : ille quidem 1°. in Apolog. contra Arian, n. 89. scribit, Liberium exilii œrumnas ad finem usque non tolerasse: autem in Hist. Arian, ad Monachos η. 41. hæc habet; Porro Liberius extorris factus, post biennium denique fractus est, minisque mortis perterritus subscripsit. Hila­ rus vero imprimis in L. contra Constantium n. 11. ita cum alloquitur: Vertisti deinde usque ad Romam bellum, eripuisti inde Episcopum ; dole miserum! qui nescio utrum majore impietate relegaveris, quam remiseris. Deinde in Fragmentis tria praslat: 1°. quidem hæc narrat (fragm. G. n. 4.) Fosi hæc omnia, quæ tel gesserat vel promiserat Liberius, missus in exilium, universa in irritumdeduxil, st ribens pra varicatoribus hcorelicis Arianis, qui in sanctum Alhanasium orthodoxum Episcopum injustam tulere senten­ tiam. 2°. Formulam apud Sirmium descriptam, quam dicebat Liberius Catho. DE FIDE LIBERII. 31ο licamt vocal (fragm. 0. η. 7.) perfidiam. 3". Liberium vocal (fragm. 0. n. (>. et 9.) apostatam cl prwvaricalorcm, iliique anathema dicit. R. .V. .iss. Allata enim testimonia vel lapsum Liberii non probant, vel Patribus his supponuntur. Priorem nolam merentur loca nlriusque prima. Recte enim Athanasius dixit, Liberii m ærumnas exilii non tolerasse usque ad finem, ulpolequi ab exilio rediit: quin, dum ibidem Osium minis per­ territam Constantia ad tempus non rest it isse scribat, simile autem nihil addat de Liberio; ex illa propositione, veritati etiam sine lapsu congruente, nihil ριυ islo evincitur. Similiter ul Hilarius vere diceret nescire se, an Constan­ tius majore impietate Liberu m relegaverit, quam remiserit, sufficiebat Liberium aule reditum a Constantio fuisse male haLitum : adeo autem ad veritatem hujus asserti non requiritur triplex illud Liberii crimen, ut alias Hilarus nescire potuisset, majore impietate coinquinatam fuisse remissio­ nem præ relegatione. Posterior nola reliquis textibus convenit. Et quidem textum Atha.nasii in Hist. Arian, ad Monach. pro supposito habendi ratio P. est, quod hæc historia scripta fuerit, vivente adhuc Leonlio Antiocheno, quandoquidem Athanasius num. 287. de eo tanqnam vivo loquitur. Cum vero Leontius cx Baronii, Valesii ct Pelavii calculo an. 35G. fuerit mortuus, Liberius autem et Osins anno 357., vel sub initium anni 358. dicantur lapsi, cx hoc anachronismo indicium suppositionis habetur : 2J. quia in eadem periodo mentio fit dc Osio, el ejus lapsus hoc definitur, quod vix tandem cum Valente et Ürsacïo communicaret. Sed ma­ jus Osii crimen, nempe Arianæformulae subscriptionem. Hilarius ct Ph.ebahcs produnt ; et ipse Athanasius tum in Apolog. contra Arian., tum in Lib. de fuga sua addit, Osium in Athanasu damnationem concessisse : 3a. quia plures Critici, inter quos Bollandus ct Tillcmontius, fatentur esse addita­ menta, quæ in Athanasii libris de Lapsu Liberii et Osn leguntur ; quamvis velint factam ab ipso Athanasio additionem : pro quo tamen asserto cum nulla convincens ratio habeatur, hæc ipsa confessio praejudicium quoddam contra textum Alhanasianum generat. Hilarii loca, quoniam ex Fragmentis referuntur, iisdem suppositionis suspicionibus patent, quas ad priorem pro­ bationem contra litteras Liberii ibidem contentas ostendimus Accedunt indicia corrupti textus specialia. Nam in primo Athanasius compdlatur Sanctus, sine quo tamen adjectivo Hilarius in plerisque suis operi­ bus, ac in ipsis Fragmentis alias ct simpliciter Athanasium appellat : in acundo, quæ formula compellatur perfidia, ab Hilario in L. de Syn. probatur lanquam catholica : quæ referuntur in tertio, repugnant dicto Hilarii in Fragm. alteri, quo epistolae Liberii ad Orientales primae hanc quaestionem subjicit (fragm. i. n. 2.) : Quid in his litteris non sanctitatis, quid non ex tlu Dei eveniens est? minime vero conveniunt tempori. Cum enim Fra­ gmenta fuerint scripta post Concilium Ariminense, contra quod, Damaso in epid. ad Illyricos teste, Liberius fidem Nicaenam’ strenue propugnavit; Apostatae el praevaricatoris nomen, multo autem minus anathema in Libemum hoc tempore conjici poterat. 31G. Nec dicas 3°. Inter Scriptores Liberio suppares numerantur S. Hieromkis el Faustinas cum Marcellino : hi vero Liberium esse lapsum aperte enuntiant. Hieronymus enim L. de Scriptor. Eccles, c. 97. ail : Fortunat ·α- ( ^4 t · * & Si ’ : Hi 'V b> JI .’fe· I 1I «*M6 e RF. DEO TRINO. nus... in hae habetur detestabilis, quod Libi rium pro fide ad exilium pergentem primus sollicitant ac freyit, et ad subscriptionem /urrescos compulit. Elin Chronico hæc scribit : Uberius twdio rictus exilii in hœrelicafn pravitatem subscribens, Romam quasi victor intravit. Faustinas ct Marcellinus demum in sua ad Libellum precum præfalione (Opp. sinnondi t. 1.) dictint : Con­ stantius veniens Roman'., pro Liberio rogatura Populo, (pii mox annuens ait: Habetis Ulterium, (pii qualis a robis profectus est, melior revertetur. // tcris plures suffragatores habuit; ergo. 318. A’ec dicas 1®. Hilarus in Fragra. formulam a Liberio subscriptam appellat perfidiam: sed idem L. de Syn. formulam Sirmicnsem primam dicit Catholicam; ergo juxta Hilarium Libf.ru s primæ nori subscripsit. 2°. Quo tem­ pore subscripsit Liberus formulæ Sirmiensi, secunda recens erat edita; ct paulopost hujus formulæ auctores Valentem, Ursaciuni ct Gcrininium, datis ad eos litteris, Liberies rogavit, ut sibi ab Imperatore veniam redeundi impetrarent : sed hæc indicant subscriptionem fbrmulæ secundæ ; ergo. 3°. Sozom. L. L c. 15. aperte scribit, coactum a Constantio Liberiem ad con­ fitendum Filium l’atri non esse όαοουσιον : sod hoc non primæ sed secundæ subscribendo fiebat ; ergo. 1°. Si nec Rerocæ nec Sirmii Liberius subscripsis­ set formulae secundæ non posset dari ratio, cur prætcr subscriptam jam for­ mulam primam Reroeæ, postea novam subscriptionem debuerit addere. R. .Id 1'™’. D. M. Formulam hanc appellat perfidiam, spectando formulæ auctores corumque consilium C. spectando formulam secundum se et acce­ ptionem Liberii .V. Consilium auctorum, qui partira Anomæi, partira Semiariani erant, exponitur ab Hilario in L. eant. Constant, eo pertinuisse, ut pro qualibet occasione innovatis ct reformatis fidei formulis sensim vis ac me­ moria formulæ Nicænæ deleretur; quod utique perfidum erat. Idem etiam Hilarius loco objecto testatur, Catholico sensu hanc formulam a Pontifice esse susceptam. .b/2’"n. R. T. M. Quia incertum est. an editio Sinniensis formulæ secundæ praecesserit subscriptionem Liberii, cum juxta Pagi n in an. 357. exeunte, scili­ cet mense Decembri, formula haec sit condita, et Liberies jam anni sequentis l. nonas Augusti Romam regressus. .V. min. Ex relata enim observatione vix tempus sufficiebat , ul formula secunda, auctoribus Demophilo et For/anaίίαήο, persuaderetur Liberio; præsertim cum \iv edita Semiariauosoppugna­ tores habuerit. Quod vero Valentem· el Crsacium tanquam deprecatores pro reditu suo litteris compellaverit, nihil pro subscriptione formulæ secundæ præ primæ evincit, cum illi formulæ utri usque auctores fuerint. Jd 3um. 1). M. Coactus est Liberus ad confitendum Filium non esse δαοούσ’.ον in sensu Pauli Samosat., h. e., non esse eamdem cum Patre Per- l>E I IDE LIBERII. 319 joiiAin C. in sensu Arii, h. e., non esse ejusdem cum Patre subslantiæ .V. Sozoincnus de collectione formularum a Liberio Sirmii subscripta loquitur, inter nuas prior Antiochena, contra Paulum Samosal. edita, hærcticmn cjns in δαούύσ'.ω sensum damnabat, posterior autem in Ehcæniis an. 311. celebrata, æque ac Sinniensis prima δμοούσιον duntaxat reticebat. Id ium. .V. Jss. Duplici enim ex causa Semiariani, qui post damnatam in Omcilio Ancvrano Sirmicnsem formulam secundam ad Constantium Sirmii ■ confluxerant, videntur novam subscriptionem a Liberio exegisse: 1®. quidem, iit falsum de Liberio ab Anomæis sparsum rumorem, quasi ille Filium Patri dissimilem profiteretur, dissiparent; unde ad Calcem suæ subscriptionis Liberius anathema contra purum Arianismum subjecit : 2®. quoniam Scmiariani Ijheiuu.m perducere eo non poterant, ut sucum aperte damnaret όαοούσίόν, agendum dolo censuerunt; ut oblata Antiochena formula, qua Mowotov in sensu Pauli Samos, damnabatur, caque subscripta divulgare pussent, ipsum damnationi δμοουσίου subscripsisse. 319. Dico III. Si Liberus est lapsus, ncc ut doctor publicus nec ut pri­ vatus defecit in tide, sed in fortitudine duntaxat cl œconomia. Prob. P. />. Ul Liberius qua Doctor publicus dicatur lapsus in fide, debuit dogma Arianum libere, prudenter ac solemniter definire : sed nullum im­ primis dogma Arianum definivit solemniter, h. e., tanquam omnibus cre­ dendum proposuit Ecclcsiæ ; cum nullum hujusmodi decreti vestigium occurrat : deinde si quid etiam definivisset, id ncc fecit libere; cum pleriquc liujns narratores partira minarum et persecutionis, partira metus ac doli mentionem faciant: neque fecit prudenter; cum nihil, consulto per preces Deo, adhibitis in consilium viris doctis, institutis Conciliis aut Congregatio­ nibus actum, sed Liberius tantum tædio exilii vicius et spe reditus occupatus subscripsisse legatur. Prob.l*. p·. Ratio dicendi quod Liberius ut doctor privatus in fide defe­ cerit, inde desumi debel, vel quia Athanasium damnavit, vel quia cum Arionis communicavit, vel quia formulæ Sirmiensi subscripsit : sed nulla ex his ratio csl dicendi Liberium in fide defecisse : Non prima, quia Atiiaxasii condemnatio ab Arian is postulata fuit, non ob ejus dogmata, sed ob crimina alia ipsi imputata ; ut cx eorum postulatio­ nibus sive apud Imperatorem sive apud summum Pontificem et congregatos in Conciliis Patres constat : ct sic etiam facia est a Liberio, ul ejus in ep. adOrient. verba docent : Ego Athanasium non defendo; sed quia susceperat illum Julius Episcopus decessor meus, verebar ne. forte ab aliquo prœvaritator judicarer. At ubi cognovi, quando Deo placuit, juste vos illum condrmnasse, mox consensum meum commodavi sententiis vestris ; litteras ade,que super nomine ejus, id csl, damnatione per Eorlunatianum dedi per­ ferendas ad Imp. Constantium etc. Nccsecunda,quia communicavit cura Episcopis, qui quamvis reipsa Aviani erant, se jactabant, et a Liberio aestimabantur, non dissidere a Catholicis in dogmate, sed in causa facti de Atiiaxasii innocentia; ul ex subjunctis in ead. cp. verbis colligitur : Itaque amoto Atiianasio, super quo statuta omnium catrum a me cum sede Aposlvlica suscipienda sunt, dico me cum omnibus 3zü DE DÉO TRINO. vobis et cum uniiersis Episcopis Orientalibus pacem et unitatem habere, Colligilur id ulterius ex ratione acceptandi formulam quam ibid, his verbis reddit: Demophilus dignatus est pro sua benevolentia fidem ceramet Catholi­ cam exponere, qua· Sirmii a pluribus Fratribus et Coepiscopis nostris tractata, exposita et suscepta est. Ex quibus liquet, Liberum communicasse quidem cum Arianis, sed quos existimabat Catholicos, ct errorem facti, non auteni perversitatem animi intervenisse. See tertia, quia nec formula prima, cui Liberium subscripsse ostendimus continebat in se errorem Arianum ; unde Hilar. L. de Syn. eam Catholicam dixit, et Vigil. Taps. 1. supra citi addit , nullum fidelium Catholici apud Sir­ mium congregat i ex toto Oriente contra Pholinum Concilii sanctiones audere respuere, aut cunctari recipere : neque reticentia όαοουσιο; eam formulam A nanam reddit; lum quia ad hæresin Photini de solitaria Persona Dei et Içmporaria creatione Verbi confingendam, ea vox non erat necessaria, tum quia Augustinus ep. 171. (al. 238.) aci Pascentium Arianum se paraliim suliscribendi formulæ dixit, in qua nihil fidei est contrarium, licet omissum sil όμοουσιον. Prob. 3*. p. Liberius supponitur esse lapsus in causa Athanasii, commu­ nionis et formulæ Arianœ : sed non defecit in tide, ut hactenus est piObalum; ergo in fortitudine et œconomia. Conf. Si Liberius est lapsus et ejus error culpabilis; ergo ideo quia kedio exilii victus, putavit defensionem Atha­ nasii deseri, cum Arianis Catholicos se simulantibus pacem iniri, formulam alias Catholicam, sed aperta δαοούσισυ professione carentem suscipi a se posse : sed in huc defectus erat fortitudinis et œconomiæ, cum eo tempore vox δμ-οουσίος erat tessera distinctiva Catholicorum ct per Athanasii latus petebatur Aicæna tides, atque communio cum Arianis habebatur pro con­ sensu cum iisdem ; ergo. r 320. Nec dicas 1’. Liberius in ep. ad Ursae, et Valent, hæc scribit : Quicumque autem a pace et concordia nostra, quœ per orbem terrarum volente Deo firmata est, dissenserit, sciat se separatum a commmunione nostra ; ergo communionem ac sententiam suam, utpote quam sub poena excommunica­ tionis proposuit, solemnilerdefinh it. Conf. 1. Ex actis Orosii constat, Eusebilm Martyrem IL Augusti in Romano Breviario et Marty rologio Adonis cele­ bratum, aI.iBF.Rio reduce, quod sibi communicare nollet, vexatum et Con­ stantio vincula injiciente fuisse enectum ; ergo. 2. Liber Pontificalis ct Faustinas ac Marcellinus, in præf. ad Libel, precum , narrant Eusebium et Damasum cum Catholicis Felici adhærenlibus sc opposuisse Libërîo, IndcqUe ortam in eos persecutionem ; ergo. R. Ad Arg. N. Cons. Imprimis enim his in verbis nihil est dc sententia aut dogmate, sed tantum de pace et concordia : deinde perlinet ad reji­ ciendos tantum Anomœos non vero ad Catholicos : demum si de fidei formula etiam accipiantur verba, inlelligebantur dc ea in sensu catholico a Liberio usurpata. Ad Conf. l”r. et 2'"'. A. Coïts. Acta enim Orosii, ex contradictoriis textus et cum lüsluria alias certa.cunlraviis variis, Tillemonl. (Torn. G. de liær. Arian. c. 73.) probat esse apocrypha : Prœfationem illam falso tribui Faut- I>E FIDE LIJIEIUI. 321 liniicl Marcello, d si quidem eorum opus sil,ob mendacia non mereri lidem, su|»crius jam dictum est : Liber vero Pontificalis auctoritatis admodum tenuis apud Eruditos esse aliunde constat • 321. ’AVc dicas 2". Qui init communionem cum hæreticis, el damnat fidei defensorem præcipuum, hæreticis esi annumerandus : sed Libemvs iniit communionem cum Jn'am's, el damnavit Athaxasilm fidei Nicænæ defen­ sorem præcipuum ; ergo. II. I). .1/. Qui init communionem cum hærclicis, sc tales profittentibus, vel agnitis saltern el æstimatis, ct ob suam lidei professionem damnat defen­ sorem fulci præcipuum, est annumerandus hærclicis C- qui init communio­ nem cum hærclicis, se Catholicos lingentibus, et habitis pro Catholicis, et tantum ol» scelera imputata, quæ quis errore facti putavit vera, damnat de­ fensorem fidei .V. Postremum autem in hac historia evenisse, constat cx dictis. . 322. Nec dicas 3’. Qui tacet vocem όμοούσιος, quo tempore hanc vocem tacere idem erat ac negare, ille hanc vocem negat et est hæreticus, juxta illud Luc. 9. Qui me erubuerit et meos sermones, hunc Filius hominis erubescet; ubi Matth. 10. dicitur : Qui me nec/civerit etc. : sed en tempore tacere liane vocem idem erat ac eamdem negare: tum quia hac voce tanquam tessera utebantur Catholici, et ab ea confitenda omni modo abhorrebant .Iriani .\lum quia ab Athaxasio ct Hilario vel ob solam hujus vocis reticen­ tiam rejiciebantur plcræquc fidei formulæ tunc temporis fabricate; ergo. 'Conf. Semiariani confitebantur Filium Patri in substantia et per omnia similem, et abstinebant duntaxat a voce δμοούσιος, sicut Liberius, et tamen erant cl habebantur hæretici; ergo et Liberius fuit, ei est habendus hærclicus. R. D.M. Qui tacet vocem δαοουσιος, quo tempore tacere idem absolute et formaliter erat ac negare, ille negat hanc vocem, et est hæreticus C. qtro tempore tacere idem interpretative tantum erat ac negare subd. negat et esi hæreticus, si taceat plene advertens hæretieorum dolos, nec æquivalen 1er loquatur T. secus .V. Jam vero ex Arianæ hæresis historia constat 1°. tacere fysAswi non fuisse formaliter idem ac negare; cum Semiariani fuerint distincti ab Anomcris et Acacianis : 2°. nec tacere semper fuisse interpre­ tative idem ac negare; tum quia Semiariani hanc vocerti omitti volebant, quia inaudita ad hoc tempus fuisset, et a Sabellianis male usurparetur, ac præterea sufficeret, si ros ipsa diceretur : tum quia Liuericm non ideo pro .•Irii/no fuisse habitum quod formulæ, δμοουσίου voce carenti, subscripserit, vel solus retardatus per annum prope integrum reditus et altera subscriptio ab ipso exacta manifestum facit : 3°. Liueiuo dolos Arianorum eo tempore non fuisse perspectos docuit eventus; cum constet simili poslmodum fraudi, in Concilio Ariminensi adhibitæ cl dclcctæ, ab eoderii fuisse fortiter repugnatuin : 4°. LibemUm denique æquivalenler professum esse δμοουσιον non tantum constat ex vi cl significatione δαοιουσίου, quam non tantum catholicam sed sufficientem etiam fuisse habitam, ex Epiph. hær. 73., Atiian. el Hilar. LL. dcSjii., Treodoret. cISozomexo, Alexander Natalis contendit; sed cx eo quod. testeSozojiexo L. 4. c. 13. non ab Anomwis solum, sed a Semiarianis Liberius it. p. 1. 21 m: deo trino. postulaverit professionem de Filii adæquata similitudine cum Patre ; (jHo facto ostendit amplius a se quidpiam admitti, et a Semiarianis pustulari, si δαοιούσιον in sensu sequiori ah illis acciperetur. Ad Conf. A’. parit. Discrimen palet ex modo dictis, et cx Ude mala .Irianoruin ac opposita fide bona Liberii. 323. Nec dicas V. Athanasius, Hilariis, Hieronymus, Sozomenus, Auxiliis el Petrus DamianIjIiuih. 316. laudati, diserte enuntiant Liberum subscripsisse aut consensisse hæresi Arianœ; unde tertio denuntiatum Liberio anathema ab Hilario legitur ; ergo. R. D. .1. Scriplores hi falso rumore decepti enuntiant etc. C. vere edocti subd. enuntiant Liberum formaliter ct expresse subscripsisse aut consensisse hæresi Arianæ .Y. interpretative aut secundum hominum æslimationcm C. Quia enim Liberum damus defecisse in fortitudine cl œconomia circa triplex illud factum, concedimus etiam sensum Scriptorum illorum postre­ mum; priorem autem negamus ex rationibus jam datis. Quod anathema in Liberum ab Hilario pronuntiatum allinet : (siquidem hæc nota ex margine non irrepserit aut ab alio quodam Fragmentis fuerit insertum, ut fere omnes conjiciunt) eo statim tempore adnolatum ab Hilario videtur, quo, captato ex Liberii subscriptione mendacio, Eudoxius cætcriquc Anomœi rumorem falsum sparserunt, Pontificem damnasse όμοουσιον; id quod, reverso licet ad Urbem ac pristinam constantiam Liberio, relictum ab Hilario, scriptionibus aliis ac laboribus distracto, postea a Fragmentorum collectore Nicol. Fabro est editum. 324. Nec dicas 5°. In ipsa Sirmiensi formula prima plures habentur erro­ res; nam analhemalismo 3. (apud Hilar, de Synod, n. 38.) sic dicitur: Si quis unum dicens Deum, Christum autem Deum ante secula filium Dei obse­ cutum Patri in creatione omnium, non confiteatur : anathema sit : et 27. Si quis Christum Deum [ilium Dei ante secula subsistentem et ministrantem Putri ad omnium perfectionem non dicat... anathema sit : apertius adhuc 17. anathem. Aon exaequamus vel comparamus Filium Patri, sed subjectum intclligimus ; ergo, cum Liberius in sua ad Orient, ep. dicat : Hanc (formulam) ego lubenti animo suscepi in nullo contradicens, etiam his analhematismis erroneis adhæsit. Conf. In formula Antiochena an. 341. edita sic habetur : Nos neque sumus Arii sectatores; qui namque fieri potest, ut, cum simus Episcopi, Ario Pres­ bytero auscultemus? neque aliam fidem quam quæ ab initio divulgata sit recipimus : sed cum in [idem ejus studiose inquirere eamque accurate expen­ dere niteremur, Jnum potius ad nos revertentem admisimus, quam ejus opinioni sumus ipsi obsecuti : idque ex his, quæ dicentur facile cognoscetis. Nam nos ab initio didicimus credere in unum Deum etc. (Labb. t. 2. p. 589); ergo, cum Liberius formula* huic Sirmii subscripserit, communicasse etiam cum Ario convincitur. R. A. .t. Quæ enim videntur Arianismum sapere, Catholice dicta sunt, si phrasin priorum temporum et hæresin oppugnatam attendamus. Nempe 1 ilius dicitur / utri obs>-< utus in creatione omnium et ministrasse ad omnium perfectionem, quatenus per lilium Dei omnia creata sunt; quod nesavit bi; FU»E I.Ù1ERII. 323 /'Am/îiiim, distingui iis Verbum a Filio lici, el illi quidem in sensu Pauli Saniosalcni rxislciiliain sed a persona Patrii iiidisliiirlam ab ælerim conce­ dens, huic vcm cam aille Virginis parium auferens : unde in 27. Analhcmalisino addita Sunt hæc verba in objectione omissa: Sed ex quo dc Maria nutus est, ex eo et Christum et Filium nominatum esse ct initium accepisse, ul sil Deus, dicat. Similiter dum Filius Patri non exrvquari nec comparari sed subjectus inlclligi asseritur, contra hæresin tantum Photini ct Pauli negatur Filius esse a se, ct genitus a Patre affirmatur, quod cx contextu Analhein. 17. liquet, qui talis est : Neque enim descendit in Sodomam sine voluntate Patris; neque pluit ex se, Seda Domino, auctoritate scilicet Pa­ tris; neque sedet in dextra a semel ipso, sed audit dicentem Patrem, sede ad dexteram meam. Vid. num. 291. 292. et 293. .-Id Conf. R. A. Cons. Quamvis recitata in antecedente apud Socratem et Athaxasium legantur, non sunt tamen constitutiva formulae fidei, sed frag­ mentum actorum Concilii et transilio ad formulam ; unde nec ali Hilario L. de Syn.ii.29. necaTiiEoriinoNio apudAniAN. L. dc Syn. n. 24. referuntur. Præte­ rea vel vera supponitur ea Antiochenorum Patrum narratio, vel falsa? si lnra ; .Irius resipuit, et Liberius cum eo communicare potuit : si 2um; ergo errore facti deceptus quidem est Liberius, non nisi tamen post retractationem ‘ejus sibi propositam cum eo communicavit. Quin gratis omnino el absque fun­ damento dicitur, Ario jam diu e vivis sublato, Semiarianos, oblato hoc fragmento, sollicitos fuisse ut illi pax a Liberio donaretur. 325. Observa. Celebrem inter Eruditos controversiam, nempe an Felix Sedem Romanam, acto in exilium Liberio, occupans legitimus fuerit Pon­ tifex, huc quidam injiciunt, ut, affirmato Felicis Pontificatu, probent Libe­ rum in hæresin incidisse. Cum enim neq Ecclesia possit esse biceps, nec Papa nisi ob hæresin excidat Pontificatu; si Felix legitimus fuit Pontifex, derogatum ob hæresin fuisse Liberio Pontificatum nccesse est; quandoqui­ dem uterque nequibat esse Romanus Pontifex, ne Ecclesia evaderet biceps. Objectioni huic satisfaciendi via se duplex offert: altera, illa in controversia, partem negantem tenet, ct suppositum negat; in quam rem Alex. Nat. See. 4. Diss. 32. Art. 3. consuli potest; altera, conciliando controversiam, vim objectioni detrahit, dum statuit Felicem quidem legitime electum esse inLiberii Vicarium cum successionis jure, interveniente tamen morte, fuisse praepeditum ne juris illius usu gaudere posset. Atque hæc quidem responsio commodior ct honoratior videtur. In ea enim verum manet, quod Theodoret. L. 2. hist. c. 17. ait: Successum est Liberioa quodam illius Diacono, nomine Felice : manet auctoritas Optati Mjlev. de Schism. Donat. L. 2. n. 3. et Augustini ep. IGu (al. 54. n. 2) in Pontificum serie Felicem omittentium, scilicet cx eo quod Felix tantum sub Liberio , unquam sohis el nomine proprio Pontificatum gesserit : nec detrahitur fides Catalogis sequioris ævi el Martyrologiis omnibus Felicem inter Pontifices recensentibus, utpote quibus jus successionis cl adniini·» stratio jam data pro Pontificis acceptione suffragatur. Quæ Athanasius in op. ad Solitae. seu hist. Arian, ad Monach. n. 75. de Felicis ordinatione per Arianorum operam facta commemorat; vel dici possunt ad eum absentem sinistro el mendaci rumore esse perlata; cum Socrat. L. 2. hist. c. 37. scri­ fi 32i l»K DEO TRl.XOi bat, diversos diversa de his quæ eo tempore in Ecclesia evenerant relu· lisse: vel Felicem non probant inlrusum; tum <]uia interventus hiurelicortnii Episcoporum irritam non laciebat sive electionem sive ordinationem, uti exemplum Cyrilli ad Hierosolymie sedem assumpti ostendit : tum quia a congregatis Sacerdotibus procurante Liberia in ejus locum Felicem «&■ ordinatum, testatur. Alia, quæ circa Felicis ex urbe discessum, mortem cl martyrium disputantur, nec nostri instituti, nec hujus loci est componere, eum responsionis dalæ nec fundamenta sint, nec ulli partium salis explo­ rata. ql.eres III. _ln Patres Concilii Ariminensis Ariana hæresi fuerint foulait? 326. Sota 1. Cum Constant ii consilium de habenda Generali Synodo pri­ mum quidem Nicomediœ, postea .Vicero», his urbibus terræ motu subversis, fuisset frustratum; arte Arianorum effectum est, ut, div isoconventu,Orienta­ les Seleuciam in Isauria, Occidentales Ariminum in .Emilia an 359. convoca­ rentur. Qui Seleuciæ convenerant, centum et sexaginta ab Athanasio L. de Syn. n. 12., Socu. L. 2. hist, c.39., el Sozomen. L. i. c. 22. numerantur, a S. Hil.viuo autem L. cont. Constant, n. 12. dispescuntur in 1res classes; quarum 1*. Semiarianos quinque supra centum, 2*. novemdecim Ariauos puros, 3·. reliquos Catholicos plerosquc .Egyplios complectitur; excepto nempe Georgio Alexandrino hærctico, et addito S. Hilario, qui quatuor jam annis in Phrygia exui ad cam Sy nodum vocatus erat. Diversa congregato­ rum studia irritam fecere Concilium. Cum enim Catholici prætcr Nicænam formulam nollent aliam, Ariani autem duce Aeacio, δαοουσιω et δμωόυσιόί juxta ac άνομοιω rejectis, ouowv lanium oblata formula profiterentur, Semiariani tandem, formula Antiochena Encœniorum adoptata, δαοιουσιον urge­ rent; Leonas ad curandam Synodum ab Imperatore missus conventum dimisit. Arimini, cx Atuanasii L. de Syn. n. 8., Socratis c. 37., SulpitiiL. 2.bisl. Sac. et Sozomeni L. 4. c. 17. calculo, (qui alteri Juliani Pelagiam apud Air,. L. 1. oper. imperf. ad 630. augenti, alteri Maximi Ariani ad 330. minuenti pnrfcrendus est)confluere Episcopi 400. et amplius. Ex his tum Ariani tum Semiariani octogenarium numerum non superabant; quos inter præcipui Ersacius, Valens, Auxentius, Demophilus et Genuinius : reliqui omnes Orthodoxi, in quibus Restitutus Carthagincnsis, Phœbadius Aginnensis. Servatius Tongrensis auctoritate et sanctitate eminebant. Faustum fuit Synodi initium. Nam ubi 1'afrois et Ursacius Arianorum nomine proposuerant formulam Sirmiensem tertiam e\ Imperatoris volun­ tate deinceps tenendam, rejecerunt eam omnes consensu unanimi ; insuper damnata Arii hæresi inbæreodum Nicæuo Concilio statuerunt : cujus regulæ cum Valens et Ursacius cum sociis subscribere recusarent, anathemate eos­ dem proscripserunt, decreta ad extremum Episcoporum decem legatione, qui Imperatorem, de rebus gestis edoctum, rogarent ut conventum solvere et cuilibet ad sedem propriam redire liceret. Sed enim Imperator a prae­ gressis Arianorum prwcipuis occupatus, primo quidem Legalis Orthodoxis conspectum suum negare, datis deinde ad Ariminenses litteris, responsum euum et Concilium prorogare ; quos cum hac mora minime moveri adver- DE FIDE PATRUM ARIMINENSIUM. 326 teret, coacta raptim Nicææ in Thracia Synodo, Orthodoxorum Legatos parllm Arianorum fraude, parlim ruinis impellere, ut formulæ novæ, quæ, omissis ουσία et όμοουσιω, Filium diinlaxal Patri similem ediceret subscri­ berent, latamque in Ursae ium cl Valentem sententiam rescinderent : demum ut ipsos Ariminenses Patres in earndem praevaricationem raperet, data ad Taurinum Præfeclum epistola, mandare ne sinat Concilium dimitti, quous­ que omnes eidem tidei formulæ subscripserint, reluctantes, siquidem plures quam quindecim non essent, exilio mulctel. Perstiterunt etiam tum Patres illi sua in professione constantes, et hinc Legatos Ariminum regressos repulerunt sua a communione. Verum ubi diu­ tius in hycinem usque delinentur, Arianorum dolis, suasionibus Pnefecti, Imperatoris minis ac tiedio longioris a suis Ecclesiis absent iæ fràcti plures, quin omnes cesserant, postquam Valens protestatus non esse se Arianum, et Arii hæresin cxccralus, variis anathernatismis videri Catholicus studuit. Hac Patrum indulgentia extorta et dimisso Concilio, triumphum cecinerunt Ariani, sparseruntque palam traxisse se in plenaria Synodo omnes adver­ sarios ad profitendum propria subscriptione Filium Dei esse intra ordinem creaturarum, cæteris quidem excellentiorem, sed tamen excellentia creata. Historia ex laudatis auctoribus hactenus exposita cum abutantur posterio­ rum secutorum Novatores, et post eos Janseniani, ad Ecclesiæ et Conciliorum auctoritatem elevandam, operæ pretium erit 1res inde depromptas quae­ stiones examinare : 1°. quidem, an formula Ariminensis subscripta, in sese secundum verba seu verborum sensum, sit haeretica? 2°. an Patres formulæ, secundum inlelligenliam Arianorum offerentium saltem haereticae, subscri­ bentes consenserint hæresi, et facti sint Ariani? 3°. an, si supponatur Patres Ariminenses in fide fuisse lapsos, Ecclesia errasse dici possit. Unde 327. Xota II. Formula cui Arimini subscripserunt Patres, tria continet; Symbolum nempe fidei : Clausulam de omittendis certis vocabulis : Anathematismos tandem propositos; quæ omnia cx Hilarii Fragmentis VII. n. 4. et IX., Athanasii L. de Syn. n. 8. et S. Hier, in Dial. cont. Lucifer, n. 17. 18. hic juvat subjicere. Symbolum ita habet : Credimus in unum et solum verum Deum, Patrem omnipotentem, ex quo omnia. Et in unigenitum Filium Dei, ante omnia recula et ante omne principium ex Deo genitum, per quem omnia facta sunt, risibilia et invisibilia. Genitum autem Unigenitum ex solo Patre, Deum de Deo, similem Patri qui eum genuit, secundum Scripturas : cujus generationem nemo novit, nisi solus Pater qui genuit illum. Hunc novimus unigenitum Dei Filium a Patre missum descendisse de cadis, sicut scriptum est, in destructionem peccati et mortis : et genitum ex Spiritu sancto et Maria Virgine, sicut scriptum est, secundum carnem : et cum discipulis versatum esse : et universa dispensatione juxta Patris voluntatem expleta, crucifixum, nwtuum et sepullum, descendisse ad inferos : (piem infernus ipse exhorruit : Tfnirrexisse a mortuis tertia die, versatum esse cum discipulis diebus integris ιρίίΐιΐπΐίρηία : assumptum ad cados sedere ad dexteram Patris, venturum in ultimo resurrectionis die cum gloria Patris, ut reddat unicuique juxta opera oia. Et in Spiritum sanctum, quem ipse unigenitus Dei Filius Jesus Christus Deus ac Dominus promisit se missurum generi humano paracletum, sicut 326 DE DEO TBIXO. scriptum est, Spiritum veritatis: quem ipse misit, postquam assumptus est ad culos, seditque ad dexteram Patris, unde t enturus est judicare vivos cl mortuos. Claesvla vero hæc est : Nomen autem substantia·, quod simplicius insertum est α Patribus, et a populo non intellectum scandulam pariebat, quoniam in Scripturis non cxtal, tolli placuit, el dc cudero nullam penitus fieri mentio­ nem substantial, maxime cum divinæ Littera· Patris et Filii substantia nus­ quam meminerint. Neque item in Persona Patris et Filii el Spiritus sancti unam hypostasin nominari debere. Similem vero Patri Filium dicimus, sicut et divinæ Scripluræ dicunt el docent. Axatuematismi a Valente pronuntiati, el ab omnibus confirmati, sunt sequentes : Si quis negat Christum Dominum Dei Filium ante secula ei' Patre geniium, anathema sit. Si quis negat Filium similem Patri secundum Scripturas, anathema sit. Si quis Filium Dei non dixerit œternum cum Patre, anathema sit. Si quis dixerit creaturam Filium Dei, ut sunt ccetera creaturis, anathema sit. Si quis dixerit dc nullis calantibus Filium, et non de l)e> Patre, anathema sit. Si quis dixerit, erat tempus quando non erat Filius, anathema sit. Ilis subjunxit, reliquis prreeunlcm sequentibus, Claudius Pro­ vincial Piceni Episcopus : Si quis dixerit Filium Dei esse quidem ante omnia secula, sed non ante omne omnino tempus, ut ei aliquid anteferat ; analhciha sil. •· 328. Dico 1. Formula Ariminensis in sensu naturali ct proprio verborum nihil continet hæreseos, sed est catholica. Prob. Tria sunt ex dictis, quæ sub fonuulm Ariminensis nomine intelligi possunt, expositio nempe fidei, clau­ sula, et analhematismi : sed in nullo ex his inest aliquid haeretici, in priore autem et postremo habetur dogma Catholicum ; ergo. Prob. min. p. P. Nulla vox est in Symbolo, quæ divinitati Filii repugnet; ut non tantum ex silentio adversariorum, sed el ex accurata singulorum consideratione liquet : pluies e contrario eamdem confirmant; ut ostendi­ tur. Jesus Christus enim unigenitus dicitur Filius Dei, ad excludendam filiationem adoptivam justis convenientem : genitus ex solo Patre ad distin­ ctionem a creatura, quæ facta dicitur : ante omnia secula et ante omne principium genitus, ad exprimendam juxta Evangclii Joannis iniliurn ffiter11 i talem : Deus de De», el absolute Dominus el Deus, ad exprimendam fidem perfectam, ut llieron. 1. c. scribit. C»nf. Ex testimonio Patrum, qui hanc formulam in sensu obvio Catholi­ cam enuntiant. De hac Liberius in ep. ad liai. Episcopos loqucns ait (Labb. 1.2. p. "3i. E) : Auctores vero esse damnandos, gui obliqua ct maligna subiititule d caligine offenderunt innocentium sensus, per quæ velamen obducerent veritati; tenebras lucem et lucem tenebras venditantes : Episcopi autem llaliæ apud Hilarum in Fragm. XII. n. 2. ita ad Illyricos scribunt : Ariminensis Concilii statuta, quorumdam tergiversatione corrupta, consensu omnium Pro­ vinciarum, jure rescindimus. SilpitilsSeverus L. 2. hist. Sac. sic loquitur: Eisdem conscriptam ab improbis fidem tradit, verbis fallentibus involutam, quæ Catholicam disciplinam perfidia latente loqueretur. Hieronymus demum loco cil. recitatæ formula» varia in hunc modum inserit : Hoc etiam nosconfilemur... Cum superficies expositionis nihil jam sacrilegum prwferret... DE FIDE PATRUM ARIMINENSIUM. 327 . Sonabant verba pietatem... Inter tanta illa prrœconia, nemo venenum insertum putabat... Perfecta fuies est, Deum de Deo credere etc. l'rijb. p. 21. Expressa vocabuli όμοουσιος professio necessaria non fuit ad fidei veritatem, seu ut quis vere Catholicus esset; nec ad fidei distinctionem, seu ut quis ab Arianis secerneretur; nec ad fidei evidentiam, seu ut quis Catholicus agnosceretur. Γ"π. palet lum ex rarissimo illius vocabuli usu ante Cone. Nicænum, lum ex ejusdem damnatione in Cone. Antiocheno contra Paulum Samosalenuin prolata, ut Athanasius et IIii.aiuu.sLL. deSyn. referunt. 2*“. liquet lum cx fidei professionibus hoc vocabulo carentibus, quas vel Ariani vel de hæresi Ariana suspecti Valens el Ursacius apud Atiian. in Apol. coni. Arian, n. Î58. Marcellus Ancyranus apud Epiphan. hær. 72., Germinius apud 1Iu.au. in Fragm. XV. Meletius Antiochenus apud Epipii. hær. 73. ediderunt ad se purgandos et ab Arianis secernendos; tum ex Patrum dictis clfeclis : Athanasius enim L. deSyn.n. 4L ita ait: Viros autem, qui alia quidem omnia Nicœœ scripta recipiunt, desolo autem Consubstantialis voca­ bulo arnbiyunt, non ut inimicos spectari par est : Ambrosius autem, prout in gestis Concilii Aquilciensis habetur (Labb. I. 2. p. 979. seqq.J, quantumvis Palladiinn et Secundianum Arianos plurimis versaret quæstionibus, ut sin­ ceram ex iis fidei professionem eliceret, illos ad hoc vocabulum profitendum necverbulo ursit. 3um. ostenditur. Ubi enim res ipsa tenetur ac creditur, abstinendi autem a certis vocabulis ratio probabilis habetur, saltem non erratur in fide, ncc Orlhodoxia abstinenti hujusmodi neganda est: sed impri­ mis res ipsa tenebatur, ut constat ex prioribus; el ex sequentibus uberius patebit: deinde etiam, teste Hieronymo,de usiœ nomine abjiciendo verisimilis rulioprœbebatur, caque triplex in ipsa clausula exprimitur ; ergo. Prob. p. 3a. Quin omnes anathematismi sint omnino Catholici et ex diame­ tro hæresi Arian® oppositi, dubitari nequit, nisi dc unico, quo negatur Filius Dei esse creatura, ut sunt cæteræ creaturæ : sed etiam iste est Catho­ licus; quia vere ac recte hoc negatur: csl quoque hæresi Arianæ oppositus; quiaArius contendebat filium Dei pro more reliquarum creaturarum esso creaturam; ergo. Conf. Quamvis ille anathematismus solitarie spectatus possit esse ambi­ guus, et quatenus præcise similitudinem lanium cum creaturis negat, defec­ turus ; tamen prout est conjunctus cum aliis analhcmalismis, in naturali sensu non potest accipi tanquam asserens Filium Dei esse creaturam, licet excellentioremcæleris rebus creatis; quia alia prædicala in conjunctis anaIhemalismis Filio Dei attributa, nempe esse genitum ante secula, et omne mnnino tempus, icternum cum Patre, similem Patri secundum Scripturas, esse de Deo et non de nullis extant ibus, pro illius ælalis usurpatione cum ratione creatura conciliari nequaquam poterant. .729. Dico JI. Patres formula) Ariminensi, quantumvis sinistra offerentium inlclligenlia corrupt®, subscribentes non errarunt in fide, nec professi sunt Arianisinum. Probatur. Qui formulæ de se Catholic® subscribit, cl tum ante lumpost subscriptionem declarat illa a se in sensu Catholico subscribi, hac sua subscriptione non incurrit errorem in tide, nec profitetur hœresin ; quan­ tumvis eam formulam offerentis sinistri aliquid subintelligant. sed Patres Ariminenses, ulex num. pr. liquet, formul e per sese Catholic® subscripse- Λ * > I i*· ‘1 V l’ ·,Λ . 4· , . i> t u 4 vr· 32$ DE DEO TRINO. runt ; præterea vero tum ante tum post subscriptionem declararunt illi a se in sensu Catholico subscribi; ergo. Prob. min. p. t*. Qui formulæ e\ se Catholicæ non ante subscribunt, quam auctor illius se Catholicum, tum protestatione privata et publica, tuindamnatis erroneis acsuspcctis propositionibus, probaverit vel simulaverit, et ipsi etiam lum errores oppositos, lum sensus malignos proscripserint, satis decla­ rant a se non subscribi formulæ, nisi in sensu Catholico : sed hoc, cx narra­ tione S. Hieronymi L. cont. Lucifer, n. 17. et 18. vera ac sincera, patet ; ergo. Conf. Anathematismi, quibus tum negantes Christum esse æternum cum Patre, natum ante omnia secula et omne omnino tempus, genitumque de Deo Patre, tum affirmantes Christum esse creaturam et de non exlantibus, ac fuisse tempus quando non erat Filius, rejiciuntur, equivalent apertæ professioni vocabuliδμοοΰσιος, ut patet e pluribus Athanasii scriptis, L. dc Syn. Nic. Decretis, in epist. ad African., L.de sentent. Dionysii, epist. Encycl. cont. Arian, et inep. Synodica Cone. Alexandrini. Unde formatur hoc argu­ mentum : Qui ipsam rem seu dogma, et verbis œquivalentibus vocem δμοουσιοζ ante subscriptionem formulæ ex se Catholicæ et sola δαοουσίου voce carentis profitetur, abunde declarat huic formulæ in sensu Catholico a se subscribi : hoc prostiterunt Patres Ariminenses, ut ex Hieronymi relatione et asserto proximo manifestum est; ergo. Prob. p. 2*. Qui, ut primum subscriptionem suam sinistro sensu accipi jaclarique audiunt, continuo reclamant, actaque rescindunt, contestati nihil perversi a se cogitatum aut intellectum, illi Catholico sensu formulæ alias Catholicæ subscripsisse censendi sunt : ita vero rem evenisse Patribus Ari­ minensibus et Hieronymus ac Liberius narrant, et ipsi Paties in Synodis postea congregati protestantur : Hieronymus quidem L. cont. Lucif. n. 19. ita subdit : Concurrebant Episcopi,.... contestantes corpus Domini, et quidquid in Ecclesia sanctum est, se nihil mal i in fide sua suspicatos. Putavimus, aiebant, sensum congruere verbis: nec in Ecclesia Dei, ubi simplicitas, ubi pura confessio est, aliud in corde clausum esse aliud labiis proferri timui­ mus.... Non sumus arbitrati Sacerdotes Christi adversus Christum pugnare. Multaque alia, qua brevitatis studio prœtereo, [lentes asserebant; parati et subscriptionem pristinam et omnes Arianorum blasphemias condemnare. Item testatur Liberius in ep. ad Orientales Labb. t. 2. p. 7u8), Episcopi Italiae ad Episc. Illyr. (Hilar, fragm. XJ1 , et Episcopi Gallicani in ep. Concilii Pa­ risiensis synodica (Labb. t.2. p. 822). Conf. Qui post subscriptionem formulæ Catholicæ fraude ac dolo Aria­ norum eam offerentium deceptos se profitentur, vel decepti ab aliis nar­ rantur, non Ariano sed Catholico sensu subscripsisse censendi sunt : hoc vero, ne quid ex Damasi ad Illyricos epistola proferam, constat ex iisdem do­ cumentis ; Hieronymus, ubi nuper quædam omisimus, primo loco habet : qui Ariminensibus dolis irretiti sine, conscientia hœretici ferebantur ; secundo loco : Decepit nas bona de malis existimatio : paulo autem post ita pergit: in Alexandrina posteaSynodo constitutum est, ut exceptis auctoribus licereseos, quos error excusare non poterat, pernitentes Ecclesiæ sociarentur, non quod Episcopi possent esse, qui haeretici fuerant; sed quod constaret eos, qui reciperenlur, luereticos non fuisse. Liberius præmittit : Nihil tamen eorum (Arianorum ) calliditas profuit ; subjungit autem : Significamus, ut noveritis DE-FIDE PATRUM ARIMINENSIUM. 320 bbisphemos Ariminenses, qui tunc videbantur p· 550 ·< · • ·: i ik 330 DE DEO TIUNO. el Romano an. 36G. damnarunt formulam Ariminensem, cl Patres non nisi de subscriptione pœnUenles, admiserunt in communionem ; ergo in ulroque hæresis admittenda est. R. A', .Us. Deceptos enim fuisse Patres, ac delecta fraude continuo rever­ sos ad explicitant fidei professionem, docuimus superius, Scire autem Memus, ul Facvnd, L. 12. c. I. ail, quod luvretivum nun facial ignorantia, quit doctrina veritatis contumax non est, sed potius obstinata defensio falsitalit. Quare nomine defection is a fide, veneni Aviani et Aviani dogmatis hi Patres intellexere duntaxat defectum quemdam in professione fidei, communionem cum Arianis Oithodoxos se menlienlibus, et subdolæ ccthcsi approlmtionem ex imprudentia datam. Ad Conf. R. A'. Cons. Triplici ex capite rejecta post modum ab Ecclesia est Ariminensis formula; primo quidem, quia minus quam oportebat pro­ fitebatur : dein quia ad abolendam Nicænam formulam condita erat : de­ mum quia ab Arianis in hærelicum sensum detorquebatur. Nec minus«recte exigebant a Patribus pœnilentiam; lum quia ab eorum facto non aberat ignavia quædam ac imprudentia : tum quia externa cum haereticis commu­ nicatio el suspicionis a mendaci Arianorum gloriatione aspersæ macula detergenda erat. Decretum tamen est, verba sunt Athanasii in ep. ad Rufinianum, ut eis et venia concedatur, et in elevo detur locus, potissimum quia consentaneam attulerunt excusationem, et quod œconomia quadam id facium videatur : affirmabant quippe, se minime in impietatem lapsos esse;ideoque Hieronymus I. c. quæril : Cur damnassent eos, qui Aviani non erant ? cur Ecclesiam scinderent in concordia fidei permanentem ? cur denique bene cre­ dentes obstinatione sua facerent Arianos? Ex quibus patet cum veritate an­ tecedentis stare consequentis falsitatem. 332. Dico III. Facto de Ariminensium perfidia supposito falso, nequit dici Ecclesia errasse in fide. Prob. Facto hoc supposito dici posset Ecclesia errasse in fide,vel quia Con­ cilium errans erat OEcumenicum; vel quia Patres errantes erant potissima pars Ecclesiae ; vel quia error Concilii et Patrum erat communis reliqua* Ecclesiæ : sed nulla ex his est causalis vera ; ei-go. Prob. min. p. P. Concilium Ariminense neque fuit conjunctum et unum cum Seleuciensi; neque si fuit cum illo unum, habuit necessarias Œciimenici conditiones. lora. patet P. ex consilio Arianorum, qui juxta Atiian. L. de Syn. n. 7. metuentes, ne Episcopis unum in locum congregatis vana foret eorum sollici­ tudo, rogarunt Synodum duas dividi in partes; ut separatis quæ scripserunt exhibentes, majorem eorum numerum minis Constantii intentatis subornare possent : &. ex voluntate Constantii, qui in Litteris ad Ariminenses datis (Hilar. fragm. MI. n. 2.) scribit : Xon enim de Orientalibus Episcopis in Concilio vestro patitur ratio aliquid definiri : proinde super his tantum, qua ad vos pertinere cognoscit gravitas vestra, tractare debebitis : 3°. ex adis ulriusque Concilii plane diversis, qua; num. 326. retulimus. 2°“. ostenditur. CEcumenicnm enim concilium oportet, ul 1°. convocetur a Papa ipso, vel eo saltem consentiente, illeque eidem vel per sc vel per Lega- DE FIDE PATRUM ARIMINENSIUM. 331 lum prœsldual ; 2°. ul Episcopi nec inviti ad illud cogantur, nec ab eo exclu­ dantur non excommunicati; 3°. ul ex præcipuis Ecclesiæ partibus convocati reipsa adsint. Ilu; vero conditiones omnes hic. desiderantur. Non enim 1°. Li­ ons consenserat in hanc synodum, ul ipse in ep. ad Orient, apud Sociat, i. I. c. 12. docet, nec eidem aderat aut præsidebal, ul bamasus in ep. ad Illyrios (Labb. t. 2. p. 883.) demonstrat : 2°. Episcopos vi coactos Atiian. de Syn. n.7. testatur; exclusos autem fuisse Athanasium, Eusebium Vercellensem, l.vciFERvxi Calaritani m aliosquc Episcopos Ægypti et Lybiæ sexdecim, tum huiuin exilium, lum Arianorum consilium a Theodoreto L. 2. hist. c. 48. expositum declarant : 3°. Nalionalia autcrn duntaxat fuisse concilia, aut ad summum Ariminense pro Occidentis, Sclcuciense pro Orientis Synodo haberi posse, lum ex probata ulriusque distinctione, tum ex dicendis manifestum est. Prob. p. 2’. Patres errantes non erant potissima Ecclesiæ pars, nec dignilùle,quia ex dictis Pontifex Romanus nec ipse nec per Legatos aderat, ct Alexandrinus Patriarcha Athanasius exilio iniquo retinebatur; nec numero, ul ostenditur. Nam collecti eliam unum in numerum ulriusque Synodi Patres non superant sexcentos : sed hunc numerum non fuisse præcipuam partem Episcoporum ea aetate Ecclesiam regentium, colligitur i°.SiEpiscoporumscculo 1Y. existentium numerusuniversim ineatur; de eo enim Aug. L. 3. cont. Crescon. c. 3. scribit : Proinde si omnino jam credendum iit quinquaginta'Epise opis Orientalium id esse visum, quod septuaginta Afris wl aliquando etiam pluribus contra tot millia Episcoporum quibus hic error in Mo urbe displicuit. liem Serm. 2. in Psal. 36. n. 23. ait : Millia Episcoporum per orbem terrarum, qui damnarunt a parte Cceciliani Donatum, nihil fleris apud te habere putas, et in ep. 163. (al. 43. n. 11.) ad Glor. et Eleus. Millia quipjw Colleganun transmarina restabant, ubi apparebat eos judicari yw.qui videbantur Afros vel Numidas collegas habere suspectos: quin et inep. 16-1. (al.87.n. l.) ad Emerit, dicit Ecclesias Orientalium innumerabiles. 2·.Si ad numerum Episcoporum in Provinciis certis altendalur. Et quidem Sozom. L. 6. hist. c. 12. loqucns de Episcopis solius Africæ, llaliæ, Galliae et Siciliae, quorum subscriptiones in Nicænam fidem a deputatis Gneilii Lampsaceni delalæ sunt au 365. ad Episcopos Tyanis congregatos, dicit eos mullo plures his qui Arimini fuerant. Ex sola Africæ parte, quæ Primatui Carthaginensi subesi, ad Collationem an. 411. Carthagine cele­ bratam confluxere 28G. Episcopi Catholici; 120. Episcopi Orthodoxi autem ■el senio, vel morbo, vel aliis malis impediti adesse eidem non poterant, ulex actis illius Collationis apud Augustinum in Brcvic. Collai, part. 1“. I c.H. constat: in Alexandrino Concilio an. 321. habito cx sola Ægyplo et Lydia convenerunt 100. Episcopi : in Achaia tot erant Episcopi, ut Aug. L. I de unit Eccl. c. 12. quæreret : Quot putatis esse Ecclesias in universa .IfWaZin insula Cypro non admodum magna plures fuisse Episcopos cx I Son. L. fi. c. 10. ct Sozom. L. 7. c. 19. liquet, quia ille Episcoporum ConI dia ibi habita narrat, hic autem et in pagis Episcopos ordinari perhibet. 3·. Si numerentur Ecclesiæ, quæ sub Constantii imperio non fuerant, jdeoque carum Episcopi non erant convocati; quales erant Armenicæ, Arabicæ, Persicæ, Indicœ, aliæque oppido multæ : aut quarum vel pauci idmodum vel nulli prorsus Episcopi illa ad Concilia venerant ; ut ex 332 nr. deo τη i no. Provinciarum multitudine et raritate Episcoporum ex his Provinciis illis in Synodis praesentium est manifestum. Ρπ>δ. p. 3*. Ecclesiarum reliquarum integritas et in fldeconstantia (præ­ ter Monachorum in .Egypto Nicænæ tidei adhærentium multitudinem, de qua testis est Athanasius; et apertam plebis Alexandrina?, ConstantinopJitanre, Antiocheum, Samosatensis ae Mediolanensis Ari an is definitionibus reluctantis professionem) probatur in primis universim tum ex ep. syn.Cane. Alexandrini an. 363. ad Jovianum missa (Labb. t. 2. p. 825.) quæ sic habet: Scito, religiosissime .Auguste, hanc fidem omnibus seculis fuisse prædicalam. Hanc professi sunt Patres qui Nicææ convenerunt. Cum hac consentiunt omne ubique gentium Ecclesiœ quæ'sunt in Hispaniaet Britannia, et Gallia, et qw in Italia tota, et Dalmatia, Dacia el Mysia, Macedonia et tota Gracia, quaque in Africa cunctœ, et Sardinia, et Cypro, ct Creta, Pamphylia et Lycia et Isauria, et quæ in tuta Ægypto, et Lybia, el Ponto, et Cappadocia, el qua sunt ricina· nobis, et Orientales Ecclesice omnes, præter /mucos, qui cum Ârio sentiunt, tum ex ep. Damasi ad Illyricos apud Theodorei. L. 2, c. 22.. abi hæc habentur : yeque enim præjudicium aliquod fieri potuit per numen m Arimini congregatum, quando constat neque Humanum Episcopum, cujus ante omnia exspectanda erat sententia, neque Vincentium (Capuanum) qui tol annorum Episcopatum integre gesserat, neque alios talibus præbuit consensum : maxime cum isti ipsi, sicut diximus, qui per fraudem deflexisse risi sunt, meliore consilio hæc sibi displicere testati sunt. Unde advert it sin­ ceritas vestra hanc solam fidem quæ apud Nicceam Apostolorum auctoritate fundata est, perpetua firmitate esse relinendam, atque hac nobiscum Orien­ tales qui se Catholicos recognoscunt, Occidentalesque gloriari. Deinde probatur speciatim, quasdam Provincias enumerando. De Ægypto quidem patet ex pluribus Alexandrinis Synodis contra Arium primo ac post contra Arianos celebratis; quin el ex ipsa Seleuciensi, ubi, loquente cont. Constant, (n. 12.) Hilario. Soli .Egypt ii præter Alexandrinum hæreticuni, (Georgium) όαοουσιον constanlissi/ne obtinuerunt. De Africa testatur Hilar. L. cont. Constant, n. 12. scribens : Mandas tibi subscriptiones Afrorum, quibus biasphemiam Valentis el Ursae i i condemnaverant, reddi; renitentibm comminaris et postremum ad diripiendos mittis. Item Optat. Milev. L. 2. de Schism. Donatist. cont. Parmen, n. 15. 16. Etenim cum Africanos populos et Orientales cl cœteros transmarinos par una conjungeret, et ipsa unitas, repræsentalis omnibus membris, corpus Ecclesice coagularet..... Deinde, ul nobis notum est, secutus alius Imperator, nobiscum vota sinistra concipiens... Apostatam se edictis suis testatus est etc. Socrat. L. 5. c. G. dc Illyrico ita scribit : Opinionem Arii ad Illyrici usque provincias minime penetrasse, d inductam ab illo novitatem Ecclesias illic sitas decipere nequaquam valuisse: sed eam fldem, quæ initio ab Apostolis tradita, et postea in Concilio Piicaiio cunfirmata est, ab incolis constanter retineri. Testis pro Persia \est Sozomenis, qui L. 2. hist. c. 9. et seqq. regnante Sapore, qui ab an. 310. per 70. annos imperasse fertur, viginti quatuor Episcopos pro divinitate Christi cum pluribus aliis occisos recenset : Pro Gallia, Hispania, Italia et aliis Occi­ dentis æque ac Orientis Provinciis faciunt Concilia post Ariminense slalim celebrata, de quibus Atiian. in ep. ad Kufin scribit : Scito... id ipsum hic et ubique placuisse, nimirum ut iis qui lapsi sunt, et impietatis fuerint I’ DE FIDE PATRUM ARIMINENSIUM. 333 prpfttli, venia concedatur, siquidem resipiscant ; nec detur tamen in Clero Iimus: iis cero qui impietati palrocinali non sunt, sed necessitate ac vioIfiilia tracti fuerunt, decretum est ul venia concedatur, ct in Clero detur kus. 333. Nec dicas 1°. Ariminense Concilium plures ex OEcumenicis Synodis frequentia Episcoporum superavit : videtur fuisse unum cum Seleuciensi, quia in Seleuciensi Hilarius cx Occidente, in Ariminensi Demophilus Beroeen­ sis ex Oriente præscnles fuerant : a S. Hilario in Fragm. VII. n. 2. 4. appel­ latur Catholicum ; ergo pro OEcumcnico est habendum. II. T. I..V. Cons. Nec enim 1". numerus Generale Concilium facit, sed conditiones aliæ superius adduclæ ; praesertim cum cx omnium consensu Cone. Carlhaginense sextum et Fraucofordiense fuerint particularia, quan­ tumvis præ pluribus Generalibus frcquculiora numerarentur : Nec 2°. sola piwsenlia Hilarii in Seleuciensi, et Demophili ( dc quo tamen nihil certi alTerri potest) in Ariminensi ostendit utri usque Concilii communicationem ; sed vel Occidentis ac Orientis mandatum et legatio, vel litterarum el consi­ liorum mutuum commercium doceri oportet : quod tamen adeo fieri nequit, ut potius contrarium a nobis sit demonstratum : Nec 3°. vox Catholicum Ariminensi attributa, pro nota Cone. OEcurncnici habetur ; cum et Sirmiensi primo hoc praedicatum a Vigilio Tapsensi adjectum supra dixerimus, etea vox communius vel adEpiscopos congregatos vel ad materiam definitam referatur. 331. Nec dicas 2°. Potissima Episcoporum pars Ariminensium perfidiam illius Concilii ætale vel sponte sequebatur, vel sequi compulsa est. lum. Patet i*. Ex Hilario, qui L. de Synod, n. 63. scribit : Absque Eleus io Episcopo et faucis cum eo, ex majori parte Asianœ decem Provincia, intra quas consisto, vere Deum nesciunt. 2°. Ex Augustino, qui ep. 48. (al. 93. n. 31.) ad Vincent, ait: Illi qui tunc /irinissimifuerunt et verba insidiosa intelligere potuerunt, fauci quidem in comparatione exterorum . 3°. Ex Greg. Nazianzeno cujus hæc in Orat. 21. n. 23. 24. sunt verba : Si perpaucos exceperis, qui vel ob nominis djscuritatem contemptui habiti sunt, vel ob virtutem restiterunt..... omnes tempori obsecuti sunt. Hoc tantum inter eos discriminis fuit, quod alii citius, alii serius in eam fraudem inciderunt Qtc. IIu,n. Liquet 1°. Ex Greg. Naz., qui 1. c. hæc præmiltit : Hinc alii ab Ecclesiarum thronis injuste pellebantur, ilii in eorum locum surrogabantur, sic tamen ut ab iis chirographa impie­ tatis, non secus atque aliud quidpiam necessarium exigerent; atque in promptu atramentum erat, ct calumniator a tergo. Ea res permultos a nobis, no.ictos aliuqui viros, in fraudem impulit ; qui quamvis mente haudquaquam prolapsi fuerint, subscriptione tamen transversim acti sunt, atque cum illis utroque nomine improbis consenserunt. 2°. Ex persecutione Constantii post Cone. Arimin. per Lrsaciuin et Valentem exercita, vi cujus qui Ariminensi iûrmulæsubscribere nollent, expellebantur ab Ecclesiis; ul Socn. L. 2. c. 37. Sozom. L. 4. c. 26. narrant. it Ad prob. part. lae. Hilarium, ut oliin a Donatislis apud Augustin, in ep.ad Vincent.,sic nunc ab Helerodoxis ct Jansenianis infeliciter objici.Nam Γ. loquitur tantum de decem Asiæ minoris Provinciis, quæ nonnisi tertiam •· L l ηκ deo TniNOi I’alriarchalus postea t'onslanlhiopolitnni partem laciebant : 2e. Ir. 13.23. primiliæ Chridwlegantur, nec ullus inde negationem personæ inferat. Potatio in spiritu ad Eiicharislicum calicem perlinet ; neque magis destruit personam Spiritus saucii, quam Christi personam manducatio illius carnis. /nit. Spiritus sanctus esi spiritus Dei, sicut anima est spiritus hominis, ulex 1. ad Cor. 2. 11. liquet : sed anima vel quicumque spiritus hominis neu esi persona distincta ab homine ; ergo. Conf. Non minus 1. Reg. 18. IO. cl 19.9. dicitur spiritus Dei malus; ac alibi spiritus Dei appellatur bonus vel sanctus:sed spiritus ille malus, siquidem Dei esse dicatur, non est aliud, quam vis et efficacia Dei hominem tradens in reprobum sensum vel alia ratione affligens ; ergo et spiritus Dei bonus sive sanctus, est tantum virtus cl efficacia hominem sanctificans et replens bonis. 11. D. M. Spiritus sanctus est spiritus Dei, sicut anima est spiritus homi­ nis, quatenus Spiritus sanctus non minus pertinet ad substantiam Dei, quam animaadsubstantiam hominis C. quatenus Spiritus sanctus non habeat lotam plenitudinem divinitatis, siculhumanilalcm totam non habet anima V. Homi­ nis substantia in animam cl corpus distinguitur tanquam in partes ; Dei aulem substantia est impartibilis, quamvis Personæ inter se distinguantur. .IJ Conf. D. M. Non minus et eodem modo spiritus Dei dicitur malus, quam bonus et sanctus .Y. Diverso modo C. Spiritus sanctus dicitur spiritus Dei substantialiter el per identitatem; non ita spiritus malus, utpote cum Deus malus non detur, nec malum a Deo sit, nisi permittente: sed quia spiritus nequam et dæmon, qui ex llebræorum, Patrum el omnium inter­ pretum consensione in illis Libri Regum capitibus Saulem invasisse intelli­ gilur, mancipium Dei est et juslitiæ divinæ minister; cx quo præterea falsilas minoris cinereit. 343. Observa. Equidem, quod Sociniani maxime contra nostras pro personalile Spiritus sancti probationes urgent, sacræ Lilleræ rebus variis tri­ buunt personarum operationes, quæ tamen personæ non sunt : sed hoc faciunt sive per enallagen, ut dum 1. ad Cor. 13. 4. et seqq. charilali attri­ buuntur, quæ homini charitale instructo proprie conveniunt ; sive per prosopopoeiani, ut dum lex ad Rom. 3. 19. el sanguis ad Hebr. 12. 24. loqui per­ hibetur. Atque harum figurarum characteres habentur vel cx subjecto, si nempe illud sit res inanimata, vel actio tantum, vel intentionalis tantum aut moralis conceptus ; vel cx contextu, siquidem in antecedentibus aut conse­ quentibus non una simul exprimitur, quod tamen ad actionem personalem requiritur ; vel ex pronomine non ad proximum aut expressum vocabulum, sed ad remotum vel subintcllcclum pertinente. Eorum characterum unus vilplures conveniunt Scripluræ textibus, quibus regnum Dei, mandatum, fides, ira etc. venire; auxilium, misericordia, veritas, vel redemptio mitti aut procedere ; lex, sanguis, natura vel unctio loqui aut docere; malitia, conscientia vel lex arguere; virga et baculus consolari dicuntur: nullus e contra reperilur in textibus de Spiritu sancio, utpote cum ex Joan. 4. 2L Spiritus sil Deus; idem aulem Spiritus, qui loqui, docere, testari dicitur: 3« DE DEO TUIXO. etiam scmlari, cognoscere et audire legatur; ac præterea Joan. IM. M. pro­ nomen masculinum neutro generi adjunctum personam demonstret. Præterea quamvis vox πνευαα plures patiatur significationes, et aequaliter energiam ac rem subsistentem significet; quotiescumque tamen cum suo articulo ponitur, rem certam et singularem indigitat, eo quod articulus Cras eorum ex horum grammatica sit nota singularitatis. Ex hoc sermonis usu Didvmus L. 1. de Spiritu sancto observat in Scripturis Spiritum sanctum ul plurimum non dici simpliciter πνευαα, sed το πνεΰαα cum articulo; contra­ rium autem fieri, ubi de spiritu alio quam sancto est sermo. Excipiuntur quidem a communi hac regulajuxta aliquos textus nonnulli, nempe Joan. 3. ?>., Lad Cor. 12. IL el Ep. Jud. v. 19.; sed in prioribus supplet contextus, et aperte inter auctorem regenerationis et charismatum ac inter ipsam rege­ nerationem et charismata distinguitur; in postremo autem non persona Spiritus sancti, sed pium desiderium mtelligitur. Quod vero το cum articulo interdum dona Spiritus sancti significet, ut ad Eph. 4. 23., L adThess. 5. 19. et I. Joan. 4. 1. fit, iigura est metonymia', qua pro effectibus persona effectrix ponitur. ARTICULUS IL AN QU.ELIDET IX DIVINIS PERSONA SIT VERUS DEUS? 314. Xota. Sicut sub Dei nomine intelligimus entis perfectissimi naturam, sic sub adjuncto veri indicamus hujus naturæ realitatem, proprietatem ac plenitudinem ; ut hinc a Divinitatis notione excludamus meram figuram, similitudinis duntaxat speciem, ct imperfectionem qualemcumquc aediminutionem. Personarum autem divinarum appellatione indigilamus quidem Trinitatem, quin tamen ad notionales cujuslibel suppositi rationes ubique respiciamus. Quare Personam primam non tantum sub conceptu Paternita­ tis, sed sub ratione etiam Personæ improductæ et a se omnino ëxislentis consideramus; in aliis quoque nec rationem Verbi præcise aut Filii, nec proprietatem Spirati spectamus : quamvis in probationibus, quæ de Verbo, Filio et Christo dicuntur, aut quæ de Spiritu sancto, Paraclito, Amorecl Dono Dei habentur, fas sil referre ad Divinitatem secundae aut tertiæ Perso­ næ asserendam ; cum eadem Persona illa sit in concretis prioribus, cl ista sub posterioribus significetur. Neque tamen esse productum, quod utrique Per­ sonæ posteriori convenit, excludit a se rationem divinitatis. Cum enim esse divinum, utpote infinitum, sit communicabile omnibus, cum quibus opposi­ tionem non habet; neque repugnet prodoctum recipere eamdem naturam, quæest in producente; quas duas veritates, inferius probandas, hic interim supponere licet: facile intclligitur, ct verum Deum posse esse productum; quia verus est Deus, qnicumqiie naturam divinam realiter proprie ac plene oblinet, sive illam a sc, sive ab alio communicatam habeat : itemque talem productionem nihil imperfectionis includere; quia natura divina, quæ omnem perfectionem includit, imperfectionis admittit nihil. 343. Dico I. Prima in Divinis Persona verus est Deus. Prob. Prima in DivinisPersona dicitur et est Pater vel respectu Persona? in AN QUÆVIft PERSONA SIT DEUS. 345 divinis sectindæ, vel respectu nostri, vel respectu non expresso : sed quocum­ que ex bis modo profertur, in Scripturis sacris declaratur verus Deus ; ergo. Prob. I1. />. min. De Christo Joan. 18. dicitur : Sed ct patrem suum dicebat Ikuin, æqualem so faciens Deo; ipso Christus ibid. 20. 17. ait : .Vmido ad Patrem meum et Patrem vestrum, Jkurn meum et Deum vestrum ; Paulus2. ad Cor. II. 31. scribit : Deus et Pater D. N. J. C. scit, quod non wtidicr ; et Petrus 1. Ep. I. 3. Renedictus Deus et Paler D. .V. J. C. etc. Pub. 24. /». Paulus 1. ad Cor. 8. C. inquit : .\obis tamen unus Deus Pater, at quo omnia et nos in illum; ad Gal. 1. 4. Secundum voluntatem Dei et Putris nostri cui est gloria in secula secularum. Item in initio Epist. ad Rom., ad Cor., ad Thess., alibique sæpius ; Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro, etc. Prob. 3*. /). Christus Joan. 4. 22. et 23. ait : Veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate. : nam et Pater tales quierit, qui adorant eum. Spiritus est Deus, ct eos, qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare; ibid. (i. 27. Hunc enim Pater signavit Deus; et Joan. 17. 3. Putrem alloquens : ut cognoscant te solum Deum verum. Confer quæ ad Ephes. C. 23., 2. Pet. 1. 17. et alibi leguntur. Conf. Palor in Divinis est vera persona, et est a se et improductus ; ergo ratione primi debet subsistere in natura intellectuali, ratione secundi in natura improducta. Atqui natura intellectualis improducla non alia est, quam divina; ergo Paler subsistit in natura divina; ergo Pater est verus Deus. Unde nemo Hæretieorum, nec ullus etiam Infidelium, qui alias verum Deum agnoverunt, Patris personam sive illam qnæ improducta est, in numero creaturarum posuit. 346. Dico II. Secunda in Divinis Persona est verus Deus. Prob. Secunda in Divinis Persona triplici præsertim charactere ac no­ mine, scilicet Verbi, Filii, et Christi seu Messiæ designatur: sed sub quolibet horum charactere in Scripturis proponitur tanquam verus Deus ; ergo. Prob. P. p. min. Joan. 1. 1. legitur : In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum ; ubi per primum sensum æternitas, per secundum personalis a Patre distinctio, per tertium essentia et Divinitas Verbi declaratur. Ep. 1. Joan. 1.1. et 2. scribitur : Quod fuit ab initio, quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, et manus nostrœ ((intrKtaverunt de Verbo vitæ, et vita manifestata est : et vidimus et testamur tl annuntiamus vobis vitam æternam, quœ erat apud Patrem, ct apparuit noiiijubi per το quod fuit ab initio, per το quœ erat apud Patrem, et per vitam lum simpliciter tum æternam, tria illa dogmata rursus ac eodem ordine demonstrantur. Apoc. 19. 13. dicitur : Et vocatur nomen ejus Verbum Dei ; de eo autem sic appellato legitur ibid. v. 11. Vocabatur fidelis et verax ; v. 12. In capite habens nomen scriptum, quod nemo novit, nisi ipse, cl v. 16. El habet in vestimento et in femore suo scriptum : Rex Regum et Domi­ nus Dominantium : cx queis nominibus primum est virtutis, secundum essen­ tiæ ineffabilis, tertium potestatis ac dominii ; quæ si priori quod Personæ est, conjungantur, Verbum esse verum Deum ostendunt. Pnb. 24. p. Joan. 1. 18. habetur: Unigenitus Filius , qui est in sinu Patris,ipse enarravit. De eodem autem dicitur ibid. v. 14. quod sit plenus ^ 318 >·■ ι>ε ηκο trino. de posteriori bus autem ex Joan. IS. 26. Cum autem venerit Paraclilux, quin ego mittam a Patre, et ibid. 16. 7. Si non abiero, Paracl itus non veniet ad vos; Item juxta sensum S. Augustini L. 13. de Trin. c. 17. n. 31. exi. Joan. i. 7. Char itas t\r Deo est; ergo. Prob. 2*. p. De quo Scriptura asserit et explicat id quod de Deo vero dixerat, ille naturam divinam habet; cum prædicata plane eadem nequeant verificari in duobus, nisi saltem natura identificatis ed Scriptura asserit el explicat de tertia Persona id quod de Deo vero dixerat; dum Isa. 6. 8. el9. dictum erat: Audivi vocem Domini dicentis... et dixit : Vade et dices populo huic: Audite audientes, et nolite intelligere; dein Act. 28. 23. dicitur : Bene Spiritus sanctus locutus est per Isaiam ad patres nostros dicens : 1 ode ad populum istum, et dic ad eas : .ture audietis et non inteUigeiis etc. Similiter dum Psal. 77. 11. scriptum fuerat : Tentaverunt Deum, et sanctum Israel exacerbaverunt ; apud Isaiam 63. 10. legitur : Ipsi autem ad iracundiam provocaverunt, el afflixerunt Spiritum sancti ejus : Item ubi Act. 8. 3. Petrus dixerat: .tnunm.'cur lentavit satanas Cor tuum, mentiri Spiritui sanctu? mox v. 4. subdit : Aon es mentibus hominibus, sed Deo : .Nec aliter post­ quam Paulus 1. ad Cor. 12. G. scripserat : Divisiones operationum sunt, idem vero Deus, qui operatur omnia in omnibus ; deinceps v. 11. subjungit: Hæc autem omnia operatur unus idemque Spiritus, dividens singulis, prout ruit; ergo. Prob. 3*. p. Terti® Person® tribuitur 1°. Immensitas Sap. 1. 7. Spiritus Domini replevit orbem terrarum: 2°. Omniscientia 1. ad Cor. 2. 10. Spiritus omnia scrutatur, etiam profunda Dei: 3°. Omnipotentia Psal. 32. G. l’erôo Domini cadi firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus eorum etc.; ergo. Conf. Qui cum Patre et Filio aequalis est in characteribus , operationibus et honoribus divinitatis, illis est æqualis ac verus Deus ; sed Spiritus sanctus seu tertia Persona sic est æqualis ; ergo. Prob. 1*. p. min. Characteres divinitatis, facientes æqualitatem cum Patre et Filio, sunt expressa invocatio in formula Baptismi, collatio gratiæ san­ ctificantis, inhabitatio in creaturis intellectualibus tanquam in templo, cl constitutio ac missio ministrorum Dei : 1"®. quidem; quia in formula lidei professionis, quæ tantum in Deum tendit, non alterius quam ipsius Dei nomen invocari potest : 2“®.; quia creatura creaturam sanctificare nequit: 3"“.; quia soli Deo templum debetur, isque solus in creaturas illabi potest: •P*®. ; quia creatura ministros Dei constituere aut mittere nequit. Sed cha­ racteres isti deteguntur a Scriptura in Spiritu sancto ; 1"’. Matth. 28. 19. Baptizantes in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti; 2“*. ad Rom. 3. 5. Pharitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis; 3«. l.ad Cor. 6.19. .In nescitis, quoniam membra vestra templum sunt Spiritus sancti, qui in vobis est? iul. Act. 13. i. Et ipsi quidem missia Spiritu sancto etc., item Act. 20. 28. In quo vos Spiritus sanctus posuit Episcopos retjere Ecclesiam Dei: ergo. Prob. 2*. p. I. Ex Operibus Natur.e tribuitur Spiritui sancto 1°. Creatio, Psal. 103.30. Emittes Spiritum tuum,et creabuntur; et renovabis faciem terra1; Conservatio, Job. 20.13. Spiritus ejus ornavit cados ;eA Psal. 32. G. Et Spi­ ritu oris ejus omnis virtus eorum ; 2". Effectio Miraculorum! . ad Cor. 12. II. Hæc autem omnia (dona miraculorum) operatur unus atque idem Spiritus. AN QU/EVIS PERSONA SIT DEUS, 349 II, E\ OiT.uniLS Graii.e i”. Remissio Peccatori m Joan. 20.22. Accipite Spiri­ tum sanctum : quorum remiseritis peccata, remittuntur cis; 2°. Sanctificatio el Jlstihcatio 1. ail Cor. G. II. Sed abluti estis, sed sanctificati estis, sed ju­ stificati estis in nomino 1). .V. J. C., et in Spiritu Dei nostri ; 3°. Pr.eoestinano el Glorificatio ad Rom. 8. I.G. el 17. Ipse enim Spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus /ilii Dei; si autem /ilii, et hœredes : hœredes quidrm Dei, cohœredes autem Christi, v. 11. autem præmittilur : Quod si Spiritus ejus, qui suscitavit Jesum a mortuis, habitat in vobis; qui suscitaril Jesum Christum a mortuis, vivi/icabit et mortalia corpora vestra propter iidiabitnnlcin Spiritum ejus in vobis ; ergo. . , Drub. 3‘. p. Honorem Divj.xcm Spiritui sancto deberi, colligitur 1°. cx NaUR.E supra omnem captum Excellentia Joan. 14. 17. Quem mundus non /vlfsl accipere, quia non ridet eum, nec scit eum; 2°. ex peccati coii Ira illum summa malitia Matth. 12. 32. Quicùmquc dixerit verbum contra (ilium hominis, remittetur ei : (pii autem dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei; 3°. cx Gloria demum FiniS'Ui.timi ct Beatitldinis 1. Peti-. 1. 12. Spiritu sancto misso dc cado, in quem desiderant angeli prospicere; ergo. 318. Obj. 1. Solus et unus Paler est Deus ; ergo Filius et Spiritus sanctus dici Heus nequeunt. Antec. constat ex Joan. 17. 3. Ilœc est vita æterna, ul cwjiioscant to solum verum Deum, et quem misisti Jesum Christum; item cx I. ad Cor. 8. G. Nobis autem unus Deus Pater, ex quo omnia, et nos in illum : el unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia, et nos per ipsum; et ad Ephes. I. ci. Cnus Deus et Paler omnium, qui est super omnes, et per omnia, tl in omnibus nobis. Patet Cons., quia ex vi exclusiva particularum solus el unus excluduntur omnes a participatione prædicali, qui non sunt Paler. R. 'V. vel D. A. Solus et unus Pater est Deus, τω solus ct unus appellante Patrem'.V. appellante Deum subd. ita ul excludantur Dii plures et falsi C. ilaut excludantur plures Personæ .V. τδ unus in posterioribus textibus con­ necti cum Deo, palet cx ipsa lectione; τδ solus autem in priori similiter perlinere ad unum Deum, non vero ad Patrem, liquet ex Græco, ubi inter Iret solum Deum verum, interponitur articulus, σε τδν μόνον αληθινόν Θεόν unde propositio sic enuntianda est : Pater est illc solus et unus Deus. Cætenim illos textus spectare duntaxat ad excludendam multitudinem et falsilatem Deorum, non vero Personarum pluralitatem ac divinitatem, intelligitur ex eorum sensu ac contextu. Etenim Joan 17. describitur fides practica, seu comparandæ vilæ ætcrnæ modus; qui est, ejurata Deorum multitudine, unum Deum confiteri, et Christi doctrinam ac Religionem sectari, ut explicat S. Ignat. in ep. ad Magnes, n. 8. dc Christo scribens : Qui erant increduli arti redditi sunt, quod unus sit Deus, qui seipsum manifestavit per Jesum Christum Filium suum, et repetit Paulus in ep. 1. ad Thessal. 1. 9. QuoimIo conversi estis ad Deum a simulacris, servire Deo vivo et vero, et mpectare Filium ejus de cœlis etc. In ep. autem ad Cor. immediate præmiltilur : Nam etsi sunt, qui dicuntur Dii, sive in cado sive in terra (siqui­ dem sunt Dii multi et Domini multi) ; nobis tamen unus Deus etc. Demum boc textu inanes Gentilium, Simonis Magi, cl Valentini Deos perstringi, adiertunt Hiekon. el Theophylactcs. Prælcrea etsi permitteretur, particulas «lui et imus afficere ipsum Patrem ; iisdem tamen personæ duntaxat alienae 350 in: deo thing. cl extranee, falsorum nempe Deorum, non autem inlemre Deo el Patri con­ substantiales excluduntur; tum quia vis exclusi va harum particularum non est semper universalis ac omnimoda, ut ex I. Machab. 10.70.,ex Lue. 9.36.. ex Joan. 16. 32. et aliis liquet : tum quia alias solus Jesus, non vero Deus, esset Dominus; cum et hæc vox isti soli tribuatur in textu secundo. Inst. I. I bi in Scriptura mentio Iit plurium Personarum, solus Paler vocatur Deus; ut patet ex 1. ad Cor. 12. 4. cl seqq. Divisiones gratiarum sunt; idem autem Spiritus : el divisiones ministrationnm sùnt; idem vero Deus: et ex 1. ad Tim. 2. 5. Inus Deus : unus mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus : Idem quoque Iit in Symbolis; nam in illo Apostolo­ rum dicitur : Credo in Deum Patrem... et in Jesum Christum filium ejus unicum Dominum nostrum... Credo in Spiritum sanctum. In Patrum Symbolo autem sic habetur : Credo in unum Deum Patrem omnipotentem... el in Spiritum sanctum Dominum et vivificantem ; ergo et illo solus Deus esse v idelur. R. D. .t. Solus Pater vocatur Deus secundum substantiam ct veritatem divinitatis .V. secundum proprietatem et singularitatem principii T. .Nec soli Patri, sed et cælcris Personis, pnedicatum et rationem Dei asseri in Scripturis, salis supra ostendimus : nec Patrem solum laudatis in textibus nominari Deum, penitus evinci potest. Potius enim contextus declarat, P*"1. locum agere de tertia Persona, cui ob munus triplex gratiæ, ministralkmis, ct operationis, triplex illa appellatio Spiritus, Domini, ac Dei tri­ buitur; 2““. autem loqui de Deo adæquate sumpto, seu in tribus personis subsistente, sicut de mediatore tanquam Dco-homine, et sic Christo adæ­ quate sumpto, loquitur. Tametsi vero nomine Dei compellatum hic solum Patrem demus ; id tamen factum fuit juxta S. Dioxysilm P. a S. Ath.lv. ci t. L. de Dec. Nie. Syn. n. 26. et Nxzixx. Carni. 3. de Spiritu sancto v. 54. et seqq. ut prædicalio Ecclesiæ dc monarchia ct unica divinitatis ac omnis cnlilalis origine, fonte, ac principio, qui est Pater, diligentius inculcaretur. Cui accessit prudens quædam œconomia, ct a S. Paulo in 1. ad Cor. 2. 3. com­ mendata. et a Patribus antiquioribus usurpata, qua cavebatur, ne trans­ latis a multiplici divinitatis errore Neophytis arcanum Trinitatis mysterium slatim apertius offerretur. Ob utramque rationem geminum Symbolum ea, qua legitur, formula adornari oportuit; quoniam id scriptum tradebatur, etiam ab absentibus legendum. In eodem quia prædicatum Domini lum Filio tum Spiritui sancto tribuitur, observandum est effatum Ambrosii in Cap. 1. ep. ad Galatas v. 3. : Are minorem Filium significat, cum eum Domi­ num nostrum vocat: nec Patrem majorem, quia eum Deum nostrum appellat: quia non erit verus Deus Pater, nisi et Dominus sil; neque verus Dominus Filius, nisi et Deus sil. Inst. 2. Soli Patri sic tribuuntur quædam divinitatis attributa, ut ab iis reliquæ Pcrsonæ excludi videantur. Nam Mare. 10. 18. Christus ait : Quid me dicis bonum? nemo bonus, nisi unus Deux; I. ad Tim. G. 16. Qui solus habet immortalitatem ; et ad Rom. IG. 27. Soli sapienti Deo per Jesum Chri­ stum, cui honor et gloria etc. ; ergo. R. 1°. .V. .1. Hacenim propositione hujusmodi attributa videntur reliquis Personis auferri, nt adeo net bonor, nec immortales, nec sapientes sini; quod tamen Hærelicorum nemo dixeiat, utpote qui lilium sapientiam '*·' t* * A.\ QUÆVIS PERSONA SIT DEUS. 351 Patris, el Spiritum esse saucium, utrumque immortalem ac Deum ctiarn, «al minus propria, confitebantur. Si vero propositio sic accipiatur, ut hæc attributasingulari quadam ratione ad Patrem pertineant (quatenus nempe Paler bonitatem, immortalitatem, el sapientem habeat a sc ipso, Filius vero a Patre, el Spiritus Sanctus a Patre Filioque communicatam teneant) verum quidem sensum, sed a communi verborum inlclligontia alienum, habet. Hinc ll.S’.D. Soli Patri secundum naturam tribuiintur prædicala divina sic, ut videantur a reliquis excludi A’, soli Patri secundum pcrsonæ proprietatem tribuuntur subd. ita ut videantur excludi a reliquis Personis simpliciter N. singulari tantum habendi modo, nuper explicato C. Textus nihil contrarii probant. In primo quidem, quoniam juvenis, qui Christum compellaverat bonum, illum putaverat quidem doctrina ct bonitate excellentem, cæleronini tamen hominum similem, Christus hunc corrigens de sua divinitate instruxit recitatis verbis, quorum is sensus est : me Deum non putas, et tamen bonum dicis; solus autem Deus per excellentiam bonus est ; ergo vel bonum me non appella, vel Deum me esse crede; ita Athan. de Incarn. ct cent. Arian, n. 7., Nvz. Or. 30. n. 13., S. Basil. L. 4. cont. Eunom. n. 3. p. 291.) Hilar. L. 9. dc Trin. n. 16. Amrr. L. 2. de Fide. c. 1., August, in Ps. 117. n. 2. In secundo autem et tertio textu sermonem esse, non dc Patre solo, sed dc Trinitate, Aug. L. 1. de Trin. c. G. et L. 2. cont. Maximin, e. 13. cx ipso contextu ostendit, ipsaque etiam attributorum ratio declarat; quæ si essentialia sunt, particulæ exelusivæ removent tantum alias essentias : sinolionalia sunt, excludunt personas, ut axioma Theologicum docet. 319. Obj. II. Filius in Divinis est creatura; ergo non est Deus. Prob. A. P. Quia in Scriptura dicitur sapientia esse creata ; Prov. 8. 22. Dominus atavilmein initio viarum, et Eccli. 24. 14. Ab initio cl ante secula creata Quia Christus dicitur factus; Joan. 1. 15. Qui post me venturus est, ante me factus est, ctad llcbr. 1. 4. Tanto melior angelis effectus. 3°. Quia inter creaturas refertur; ad Coloss. 1. 15. Qui est imago Dei invisibilis, pri­ mogenitus omnis crcalurœ ; ergo. R. .V. Jd prob. rra. D. Sapientia in genero seu indistincte sumpta pro creata seu incarnata, el pro incrcala T. sapientia incrcatasu&Z. dicitur creata stride ac proprio N. late C. In utriusque Libri capite laudato plura sunt, qpæcrealæSCu incarnatio Sapicnlkecongruunt, aliaautem incrcalæ tantum, non vero incarnata* conveniunt, uti Prov. v. 3. Cum eo eram cuncta compo«cwete. ct Eccli. v. 6. et 8. Ego feci in coelis, ut oriretur lumen indeficiens : gyrum cœli circuivi sola, et profundum abyssi penetravi etc. Sapientia scilicet generatim accepta, ct maxime ingenii operibus præsidens, hic a Salomone per prosopopoeiam inducitur, cui dum pro diversitate specierum, quas sub æcontiriet, prædicala diversa adscribunlur ; nec contradictio inde ncc con­ trarium nobis argumentum nascitur. Vox creavit in Prov. nec in fonte Ilebraiconcc in vers i on e Latina habetur, sed vox possedit, quæ ex Gen. 4. 1. Mgnilicat generationem : potuit autem in Græcam 70. Interpr. versionem foco άτησε, possedit, cx scriptoris vitio facile irrepere εζτισε, creavit. PræItrea Græcum ζτίζειν cl Latinum creare ncc semper nec necessario pro productione ex nihilo adhibetur; cum ct lilii et magistratus et urbes 't 352 bE DEO TIUNÜI χτίζεσόαι a Grtecis, el creari a Latinis dicantur. Tandem juxta Patres Filii processio in Scriptura utroque generationis et creationis vocabulo, a suis imperfectionibus abstracto, explicatur ; cum neutrum seorsim illam ori­ ginem salis commode exponeret, quæ ut generatio ex eadem substantia, ul creatio sine generantis mutatione, productionem habet. .4d 2*m. pro6. D. .1. Christus dicitur factus in sensu physico, seu creatus X in sensu morali, sive prælatusC. Postremum sensum intellexerunt PalreSplerique in textibus laudatis, et contextus etiam requirit ; eum apud Joan, dicat Baptista Christum sibi esse antepositum ό'τι πρώτος μου ην, quia prior mt erat, h. e. quia prærogativa temporis el potestatis, quam utramque vox πρώτος denotat, me antecelhrit : alia expositio faceret hunc sensum quolibet scriptore indignum : Ante me creatus est, (pria ante me creatus est. Similiter a I*aulo Christum duntaxat dici supra Angelos evectum et declaratum, os­ tendit litteralis sensus juxta ac scopus totius capitis, qui erat probare Christi excellentiam summam ex æterna ipsius generatione. Textus alii ex Act. 2. 3G. cl ad Hebr. 3.1. adduci soliti, et Christum factum perhibentes, aperte loquun­ tur de Christo qua homine, adeoque huc non pertinent. Ad prob. N. d. Textus ad Coloss. de Christo qua Deo loquitur, ut docent sequentia : Quoniam in ipso condita sunt universa in cadis et in terra elc. : sub hac autem acceptione cum sit unigenitus a Patre, non potest quasi prior tantum 'm creaturis referri; sed tanquam genitus e Patris substantia debet creatis ex nihilo præferri. Quia tamen geniti notio in nomine primogeniti communis est tam generationi quam creationi, potuit vox primogenitus usurpari etiam respectu creaturæ, ita ut geniti significatio tamen Verbo et creaturis diversimode accommodaretur, et sensus Pauli esset : Qui ante omnem creaturam productus est. Vbi vero alias Christus etiam secundum humanitatem primogenitus dicitur, uti fitad Rom. 8.29. et Apoc, 1. a. etc., ea vox excellentiam, honorem, el dignitatem praecipuam designat. Inst. 1. Filio tribuitur ignorantia et impotentia : alterum liquet ex Mare. 13. 32. De die autem illa (judicii extremi) vel hora nemo scit, neque Angeli in cœlo, neque Filius, nisi Pater; alterum ex Matth. 20. 23. Sedere autem ad dexteram meam vel sinistram, non est meum dare vobis, sed quibus paratum est a Patre meo; ergo. R. A'. .4. Ignorantiam simpliciter a Christo removet omniscienlia ejus : ignorantiam autem judicii extremi ea, quæ de signis Lue. 17., dc loco Mattii. 24., dc hora Luc. 17. Christus praenuntiat; unde Ambros. L. 5. de Fid. c. 16. ait : Quomodo nescivit judicii diem, qui horam judicii et locum et signa expressit et causas? Ad explicandum tarnen textum D. Christus qua Deus nescivit extremi judicii diem A'. qua homo subd. respectu nostri C. respectu sui A*. vel rursus I). spectata præcise natura humanitatis C. spectata unione hypostatica A*. Christum etiam qua hominem simpliciter ac omnino ignorasse judicii diem, asseri non debet, ut in Libello emendationis Leporii (Labb. t. 2. p. 1183. C.). ab Augustino et Africanis Præsulibus probato, de­ claratur : Aune non solum dicere non praesumo, verum etiam priorem ana­ thematizo prolatam in hac parte sententiam; quia dici non licet, etiam secundum hominem ignorasse Dominum Prophetarum. Si qui Patres contra­ rium dicere videntur, accipiendi sunt sensu alterutro nuper relato, vel ? — * · AN QIIÆVIS PERSONA SII DELS. 353 ducndi sunt, figura concessionis dissimulasse ignorantiam naturæ humaine in Christo, ne .Iriani disputationem alio abstraherent; nihilominus autem afiirmassc Christi divinitatem proplcrea quod illa ignorantia non in divi­ nam sed hiunanam tantum Filii mentem caderet. Priorem concedcndæ ignoranti® modum statuit praecipue Ar<;. L. 83. QQ. q. 60. ,in quo bina gupptinuulur : Plm. Christum qua hominem cl arcanorum divinorum inlerprelein ac ministrum nihil revelasse aul dixisse hominibus, nisi mandante Patre, juxta illud Joan. 12. 49. me ipso nuit sum loculus ; sed qui misit uifjr(ilcr, ipse mihi mandatum dedit, quid· dicam cl quid loquar : 2U“. In phrasi Scriptura dici Deum id primo cognoscere, quod publico experimento prodii vel manifestat; secundum quam inlclligendi sunt textus Gen. 22. 12. Xiiiic cognovi, quod Umeas Deum, cl Deutor. 13. 3. Tentât vos Dominus Deus vester, ut sciat, si diligatis Deum. Ev quibus sequitur, eadem phrasi recte elici Christum ignorare ea, quæ .nobis non manifestat. Neque tamen simili etiam modo dicendus est Pater ignorasse diem judicii; quia Pater per scipsum ct immediate nobis loqui non solet, sed ut ad Ilebr. 2. scribitur, olim per Prophetas, novissime per . Filium. Posteriorem exposuit Gkeg; M. L. 10. ep. 39. (opp. I. 3. p. 1070) : In natura quidem humanitàlis novit diem ct horam judicii, sed tamen hunc non ex natura humanitatis novit.. Itaque scientiam, quam ex humanitatis natura non habuit, ex qua cum angelis creatura fuit, hanc se cum angelis...... habere denegavit. Similiter impotentiam simpliciter a Christo arcent allata su­ perius dc omnipotentia ; impotentiam autem in conferendo regno Dei, illud Luc. 22. 29. Et ego dispono vobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum. -Idtext. Matth. R. D. Non est meum, qua Deus sum, dare vobis regnum .V. qua homo sum subd. Non est meum, h. c. non est meæ auctoritatis et polestatis Λ. h. e. non est meae aequitatis dare vobis jure propinquitatis, ut petitis, elquidem vobis ambitiosis id quod meritis comparari debet, et præparatuin est humilibus C. Explicatio hæc, praeterquam quod ex contextu nascatur, usurpata est a Patribus, inter quos Hier. L. 2. coni. Jovin. n. 28. scribit : l’aratœ sunt in cœlo diversœ et plurima mansiones......quas non personæ accipiunt, sed opera ; ct Aug. in Psal. 126. n. 5. ail : Quid est, non est meum dare vobis ? non est meum dare superbis; hoc enim adhuc erant. Cælerum Mare. 10. 10. regnum paratum legitur sine mentione Patris ; per mentionem illius autem apud Matth. faciam minime excluditur Filius, qui Joan. 16.15. dc se testatur : Omnia qwecumque habet Paler, mea sunt. Solius tamen Patris mentio fit, sive quod hæc dispositio Patri per attributionem conve­ niat, sive ut ostendatur nec Patrem, cujus una est cum Filio voluntas, peti­ tionibus deferre regnum, sed meritis. Inst. 2. Filius divinitatem, nomen, el attributa divina obtinuit gratia vel merito. lum. habetur ex Apoc. 5. 12. Dignus est Agnus, qui occisus est, m ipre virtutem et divinitatem etc. 2"n’. ex ep. ad Philip. 2. 9. Donavit illi tum oi, quod est super omne nomen etc. 3um. ex Joan. 5. 22. Pater omne judi­ cium dedit Filio: et Act. 2. 36. El Dominum eum cl Christum fecit Deus hunr Jcsuin, quem ros crucifixistis ; ergo. It. I). .1. Filius, qua Deus, gratia vel meritu obtinuit divinitatem etc. .V. qua homo subd. gratia vel merito obtinuit divinitatem, nomen el attributa divina quoad substantiam .V. quoad manifestationem, celebrationem et n. p. 1. 23 3Ù4 DE DEO TRINO. accidentalem gloriam C. Sicut assumptio naturæ humanæ in unitatom per­ sonae cum natura divina fuit gratia et beneficium ; sic quidem natura humana divinitatem ct reliqua prorsus ex gratia obtinuit : Filius tamen Dei, etiam qua homo, illa mere gratuito habuisse-dici nequit; siquidem Filius homo dicitur, ex quo Verbum factum est caro : sed ex eo tempore ct rationis instanti transiit jure naturali ad hunc hominem quidquid Verbum erat, ita ut, quod naturæ beneficium fuit, esset suppositi proprietas natu­ ralis. Meritum autem divinitatis et reliquorum quoad substantiam nec naluræ humana? in Christo, nec ejus supposito tribui posse, ex ratione tum pnemii tum merentis in Tr. de Incarn. ostendetur: unde priora objecta Scriptura? loca dc allero praemii membro intelligere oportet. El quidem primum textum sic exponendum esse, probat tum tcxlusgractis, qui loco divinitatem ponit πλούτον divitias seu diritatem, ut apud Gtllium legitur : tum ratio concessionis indicata his verbis : qui occisus esi, æquhalentibus illis ibid. v. 9. Dignus es Domine accipere librum ct aperire signacula ejus, quoniam occisus es etc. ; quæ ratio si esset divinitatis quoad substantiam accepte, Christus non nisi post mortem Deus fuisset. Idem dicendum esse de secundo ostendit contextus, in quo meriti ratio tribuitur morti Christi v. 8. praecedente: Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis; pnemii autem substantia statuitur in ce­ lebritate, honore ct titulo Jesu, h. c., Salvatoris ac Redemptoris secundum v. 10. sequentiam : Vt in nomine Jesu omne genu pectatur etc. In posterio­ ribus textibus exercitium et manifestatio judiciariae potestatis, dominatus ct dispensationis gratiarum, sicut inlclligi potest ex collatione textus primi cum versu 42. Ad. 10. et secundi contextus, sic etiam merito Christi non videtur esse neganda : ipsa autem potestas judicandi, dominandi et dispen­ sandi gratias, per assumptionem humanitatis Christo communicata, non subesi merito; sed, exposita nuper ratione, beneficium naturæ est simulet proprietas personæ. V. Petav. de Trinit. L. 2. c. 1-4. etL. 3. c. 1-7. λ 1 3o0. Obj. III. Spiritus sanctus est creatura ; turn quia A mos 4. 13. in Graeco Deus dicitur creans spiritum : turn quia Joan. 1.3. per Verbum omnia facta esse perhibentur; ergo Deus esse nequit. Conf. 1. Spiritus Prophetarum est Spiritus sanctus, quo scilicet inspirante Prophète loquuntur: sed 1. ad Cor. 14. 32. dicitur: Spiritus Prophetarum Prophetis subjecti sunt; ergo. 2. Basilius ct Hilaries suis in libris nuspiam Spiritui sancto tribuunt nomen Dei : quin ncc Concilium Constantinopolilanum definivit Spiritum sanctum Deum esse : demum Ecclesia antiquitus nullas ad Spiritum sanctum preces dirigebat; ergo Spiritus sanctus ab illis non credebatur Deus. R. V. /1. Ad prob. Ilm. R. Non intelligi hic Spiritum sanctum, scd, ut Vul­ gata habet, centum; quod comparatio cum versu 9. declarat. Ad prolj. 2’“. R. το omnia æque parum complecti sub se Spiritum sailclttin, ac Patrem ; sed ea duntaxat, quæ natura a Verbo diversa sunt. AdConf. J“. R. D. .w. Spiritus Prophetarum insitus, seu mens humana Prophetarum est Spiritus sanctus. iV. Spiritus Prophetarum inditus, seu inspiratio divinitatis est Spiritus sanctus T. Priorem autem, non hunc, in- AN QL'ÆVIS PERSONA SIT DEUS, 355 tdliglln objectione, vel ipsa vox græca sine articulo ct in plurali posita satis demonstrat. .IdConf.2im.R. T. J..V. Cons. Basilii fidem abunde vindicavimus; Hilarius inlL. de Trin. siopius negat Spiritum sanctum esse creatui'am, et in Com­ ment. ad .Mattii, c. 33. exponens baptismi formulam, trium Personarum no­ mina exprimi dicit, ul quorum est una divinitas, sil una largitio, nomenque Trinitatis unus Deus: Concilium Constanlinopolitanum vero Spiritum san­ ctum vocat Dominum ct vivificantem, dicitque procedere a Patre et Filio, cum Patre ct Filio simul adorari et conglorificari : Ecclesia tandem per Spiritum sanctum ad Patrem preces olim ct nunc linire consuevit. Lude patet non aliam prioribus seculis, quam quæ in praesens viget, fuisse de Spiritu sancto fidem. Cæteium rariorem de aperta divinitatis Spiritus sancti fide professionem Patribus illis persuasit œconomia quædam a circumstantiis suæ ætatis pro­ bata: Concilii autem dc nomine Dei Spiritui sancto tribuendo abstinentiam fecit forsan experta jam iu Arian is malignitas usurpandi hanc vocem in sensu improprio: Ecclesia suas demum plerumque ad Patrem dirigendi preces fundamentum habuit, in co quod ille sit fons totius divinitatis, et per appropriationem agat personam Dei ; cum Filius ut mediator, ct Spiritus sanctus ut auctor precum nostrarum habeatur. 351. Observa. Non duximus operæ pretium exceptiones dissolvere, quas Sxiniani contra Scripturas in dogmatis nostri confirmationem allatas facere solent, proptcrca quod major earum pars ex solo contextu facile refel­ latur; reliquæ autem in Scriptura Polem, ct Dogm. explicata, lanquam proprio in loco, uberrime vindicentur. Insigniores tamen cx his aliqiiæ ndn videntur hic silentio omittendæ. 1*. Earum est contra argumentum quod cx Dei nomine, pro asserenda Filii et Spiritus sancti divinitate, formatum putant inane; tum quia idem nomen Moysi et aliis hominibus legitur in Scriptura datum : tum quia vox feoçsine articulo δ in Graecis usurpata summum Deum non significat. Sed contra priorem exceptionis rationem est imprimis, quod in V. T. duntaxat, minime autem in N. T. personis creatis vocabulum Dei sit attributum: Deinde nomen Elohim creaturis concessum, tum ob pluralem numerum, tum ob significationem sibi propriam, declarat usurpationem sensus tantum figu­ rati: demum plerumque quidpiam additur, quod significationem vocis multum temperat ; ut dum Moyses dicitur Deus Pharaonis constitutus : judi­ ces autem qui Dii erant dicti, perhibentur sicut homines morituri. Contra posteriorem facit, quod hæc regula non sit perpetua; cum Joan. 1. C. 12. 13. ct 18. ponatur θεός sine articulo, ubi tamen Deus summus inlclligitur; et Aci. 7. 43. ac 2. ad Cor. 4. 4. etad Gal. 4. 8. addatur articulus, scd idolurn designetur. Si vero eliam constans foret, non tamen obesscl; cum J'.in,20. 28., ad Rom. 9. 5. el 1. Joan. 5. 20. Christus dicatur δ Οεος, idem eliam Act. ü. 4. aliisque locis dc Spirilu sancto laudatis observetur. 2'. Est contra textus decretorios exEp. ad Rom. 9. 3. et 1. Joan. 5. 20. pro divinitate Filii usurpatos; cum in priori post pariem primam : ex qui­ tta Christus secundum carnem, videatur ponenda interpunctio; hinc vero pars secunda : qui est super omnia Deus benedictus in secula, non ad Chri- 356 & ΙΈ DEO TRINO. slum, sed ad Patrem sit referenda : vel, siquidem vox Deus eum Christo rede construitur, tamen non dicatur Ileus absolute, sed cum restrictione super omnia, scilicet creata. Adhæc in posteriori rursus verba illa : Hunt rerus Deus, referenda videntur ad Patrem, quantumvis sermo proxime liai de Filio Dei, cum etiam in 2. Joan. v. 7. el alias pronomen hie non ad proximum,sed remotum substantivum pertineat. Sed enim vanitas prioris patet; tum quia res ipsa ac series verborum, praesertim vero articulus cum participio δών, utpote relativus ct senten­ tiam inchoatam continuans, hanc interpretationem non admittit : tum quia το super omnia adeo non limitat præcmincntiam Christi, ut potius ampliorem significationem habeat, quam το super omnes, quod tamen in Ep. ad Ephes. -L 6. Deo et Patri attributum, nemo pro limitatione divinitatis accipit. Ncc minus inanem esse posteriorem exceptionem probat el scopus in cad. Ep. 1. I. ct - indicatus, ct ineptia propositionis, quæ in Adversariorum sensu hæc foret : hic verus Deus est verus Deus. Porro, quod pronomen ad remotiora referatur, perraro accidit, et lune fil præcipuê, si propinquius indirecte tantum ac in obliquo sensum ingrediatur,ut fit in exemplo citato; cujus etiam significatio ita est aperta, ut neminem facile in fraudem inducat. Contraria omnia se produnt in propositione nostra. 3*. Denique est contra probationem ex Act. 5. pro Spiritus sancti divi­ nitate deductam. Nam 1°. in Græco legitur ψευσασθαί σε το πνεΰρ,α το ίγιον, quoti non significat mentiri Spiritui sancto, sed mentiri te et Spiritum sanctum vel fallere, vel simulare, scilicet propter hypocrisin . 2°. Siquidem Ananias dicatur etiam esse mentitus Spiritui sancto, id duntaxat verum est quod Apostolis erat mentitus, in quibus Spiritus sanctus degebat. 3°. Licet idem dicatur mentitus Spiritui sancto et Deo, non tamen recta est argumentatio ista : Ananias mentitus est Deo : Ananias eodem tempore mentitus est Spiritui sancto ; ergo Spiritus sanctus est Deus ; sicut, licet Exod. 1G. dicatur populus murmurasse contra Moyseu ct Aaron una ac Deum, minus recte sic argumentaberis : Populus murmuravit contra Moysen cl Aaron : populus eodem tempore murmuravit contra Deum; ergo Moysesel Aaron sunt Deus. Sed quod 1*“. exceptionem attinet, ipso Wolzogenio teste, mentiri Grace dicitur nunc cum Dativo, nunc cum Accusativo casu, sine aut cum propo­ sitione ad vel in; ut Grotius cx sacris, Glassius ex profanis Scriptoribus osten­ dit, ac in ipso Actorum Capite controverso ex versu 3. cl i. manifestum est, Bezaquc in exemplaribus quibusdam particulam in adjectam testatur. Perpe­ ram itaque versio vulgata notatur erroris. Praeterea prior substitutio nihil officit; cum, quem fallere quis vult, eidem mentiatur : posterior autem est falsa; cum hypocrita quidem dicatur mentiri se aut simulare sanctum, non vero Spiritum sanctum. 2*. Exceptio falsum dicit : quia Scriptura hic loci no­ mine Spiritus sancti non intelligit Apostolos, sed Deum, quem per disertam oppositionem distinguit ab hominibus. Hoc autem dissimulato, nihilominus tenet argumentum nostrum; quoniam qui mentitur Spiritui sancto in Apostolis degenti, postea dicitur mentitus Deo. In 3*. disparilas inter utramque argumentationem patet ex Scriptura, quæ distinguit Moysen el Aaron a Deu, non vero Spiritum sanctum; sed homines duntaxat. Nam Exod. 16. 2. dicitur : Murmuravit omnis congregatio filiorum Israel contra AN TRES PERSON.E DIVINÆ SINT CONSUBSTANTIALES. 357 Maysen el Aaron, el v. 8. additur : Nec contra nos murmur vestrum est, sed contra Dominum i cum Act. 5. 3. et 4. legatur : Cur lentavit satanas cor tuum, mentiri te Spiritui sanctu... Non es mentitus hominibus, sed Deo. ARTICULUS III. & AN! TRES IN DIVINIS PERSONNE SINT CONSUBSTANTIALES? r x 352. Nota. Όμοουσια sen consubstantialitas ex nominis etymo juxta ac nsn siveæqualitatein sive unitatem subslanliæ significat, substantiam seu nsiam accipiendo vel pro persona vel pro natura seu essentia. Unitas hæc alia est figu. rativa et impropria, alia vera ac propria : [iguraliva habetur vel per compo­ sitionem, vel per analogiam, vel per collectionem ; vera.autem vel per mentis præcisiunem et rationem specificam, vel per rei indivisiouem et individuationeni realem. In Divinis unitatem Personarum veram eamque individualemac numericam statuerunt Sabellius et Paulus Samosatenus, et eatenns 1res Personas dixerunt consubstantiales ; unitatem nalurtc tantum figurativam admiserunt Triformes quidem per compositionem, Ariani per analo­ giam, ct Joachimus Abbas per collectionem, et hinc tres Personas vel dicere consubstantiales recusarunt, vel tropica significatione acceperunt : eamdem unitatem duntaxat speci/icamvoluerunt Trilheitœ, ac proin tres Personas vere quidem secundum divinitatem æquales et eatenus consubstantiales dixerunt, divinitatem tamen ipsam non unam numero ac individuam aut immultiplicabilem, sed quoad rem divisam ac multiplicem decreverunt : unitatem tandem realem, numericam et individualem divinæ natum am­ plectuntur Catholici, itaque dicunt Patrem, Filium ct Spiritum sanctum esse consubstantiales, ut unus idemque numero sint Deus. Catholicum hoc dogma exposituri, argumento primum communi præcipue figurativam, tum proprio mere intentionalem unitatem divinæ naluræ profligabimus. 353. Dico I. Pater, Filius ct Spiritus sanctus in Divinis sunt vere con­ substantiales, et unus idemque Deus, non tantum per figuram, sed per ve­ ritatem substantiae. Prob. Quibus asseritur in Divinis vera natur e, operationis et attribu­ torum unitas, vere consubstantiales sunt, et unus idemque Deus, non per figuram, sed per veritatem subslanliæ ; quia juxta Aug. Serin. 38. de temp, (al. Alcuin. dc Trinil. L. 1. c. 13. seqq.) natura hic idem esi ac essentia seu substantia, operationes vero physicam, attributa melaphysicam naturae notionem explicant ct probant: sed Patri, Filio ac Spiritui sancio in Divinis asseritur a Sacris Litteris el Traditione triplex illa unitas; ergo. Assum­ ptio asseritur quoad singulas partes. Quoad Pm. Ex 1. Joan. 5. 7. Tres sunt qui testimonium dant in c et Diostsivs Rom. cit. ab. Athan. L. de Decret. Nicæn. Synod, η. 26. indicabant naturam non sectam, non partitam, non divisam. Tertio, per unitatem iden­ titatis ac sine numero Hilar. L. de Svu. n. 57. ct 67. Ατπαν. Orat. 4. cont. Arian, n. 1. Basil. ep. 141. (al. 8. n. 3.). Ambr. L. 1. de fide c. 1. n. 16. c. i n. 17. Marius Victor L. 1. cont. .-Arium n. 9. excludebant naturæ differentiam, diversitatem, et inæqualitatcm. R. D. Patres, naturæ divinæ tribuendo varias unitatis individualis nolas, non tamen hanc, sed aliam unitatem asseruerunt, idque nec directe ac Ibrmaliler, nec indirecte ac consequenter .V. non asseruerunt directe ac ibrinalitersubd. illudquc vel occasione data vel oeconomia. C. universaliter et c\ veritatis necessitate .V. Primo quidem adscripla notionibus significatio adeo cx institutione ac communi etiam usurpatione illis est propria ac certa, ut ct ipsi Patres hic oppositi, dum aut unitatem Personæ in Christo asserebant, aut singularitatem Personal uni Sabellianam negabant, non aliis uterentur; nec significationibus etiam uti possent, ubi numcricam unitatem •« 366 OB DEO TUI NO. expressam vellent. Unde sequitur tum horum tum aliorum Patrum similes formulas secundum communem ideam accipiendas, nisi adjectis expositionibus alio distrahantur. Deinde vero illa notionum distractio nec omnium, nec ubique, nec sem­ per erat; maxime post Trithcitarum hæresin ac errorem Joachim i : quorum oppugnatio scilicet adslricliorem significandi vim exigebat. Hinc posterio­ rum Patrum et Conciliorum locutiones, si quid etiam discrepanti® inter tu­ ae Antiquiores permittatur, ad horum interpretationem mensuranda! non sunt. Præterea Patrum nemo expresse negavit i iuli vidualem unitatem natura : ubi autem solum expresserunt unitatem specificam; hoc vel suffi­ ciebat pro tractata tum ab iisdem controversia, et ad refutandos Jrianw, qui diversam, inæqualem aut dissimilem in tribus Personis naturam sta­ tuebant ; vel suadebat prudentia, ne asserta singularitate locus suspicioni aut criminationi solitudinis Sabellianœ præberelur: præsertim cum ne sua quidem loquendi formula, utut remota, Patres evitare Sabcllianismi obje­ ctionem potuerint. 'f Denique ex data a Patribus notionum qualicumque exegesi facilis et efficax erat illatio singularis natura. Nam pertecta omni ex parte simplicitas uon compositionem tantum, sed et collectionem, adeoque pluralitatem excludit: negatio item sectionis, partitionis ac divisionis removet distinctionem quoque numericam, quæ ad minimum in sola existentia sibi propria ac speciali, adeoque separata consistit: diversitas demum, differentia et inæqualitas negata ad ostendendam veritatem et proprietatem divinitatis, sicut non negat, sed potius supponit Deum esse ens unicum ct singulare, sic infert etiam naturam Dei unicam ac singularem. Inst. 2. Unitatem Personarum in Divinis designant plcrique Patres pei δαοούσιον; quæ vox significat aequalitatem vel paritatem natura; æqualitas autem distinctionem supponit : iidem eam comparant cum unitate quæ est in pluribus hominibus, quos itidem consubstantiales dicunt : ubi vero prio­ rem pra hac unitatem asserunt majorem, excessum exponunt per æqualita­ tem non tantum in natura; sed etiam in attributis et affectionibus quibnsciimquc; ut palet cx Orys. horn, in ep. 1. ad Tim. n. 1. Amur. L. 1. de fid. c. 11. n. 18. Leon. Scrm. 23. de Nativ. 3. c. 1. ct 2. et aliis. II. Ad Γ"°. transmissa etymologia D. Æqualitas vel paritas supponit distin­ ctionem subjectorum, quæ scilicet æqualia vel paria vocantur C. necessario etiam terminorum seu rei,secundum quam æqualia vel paria dicuntur.V.Ety­ mon hnmousiæCnnc.Toletanum XI. sic exponit (Labb.t.G. p. 511.C.) : Propter quod Filiuv δμοούσιος Patri dicitur h. r. ejusdem cum Patre substantia; credi­ tur :όαος enim grace unum, rjtebx, vero substantia dicitur, quod utrumque CMjunci mu sonat una substanda. Hæc derivatio videtur praecellere; cum æqualitas non ad substantiam, sed ad quantitatem vel molis vel perfectioni? pertineat: unde Ecclesia canit : ut in Personis proprietas, ct in essentia unitas, ct in majestate adoretur æqualitas. Sed permissa, quam etiam Patribus usi­ tatam fatemur, expositione altera, ad servandam proprietatem locutionis sufficere distinctionem subjectorum, nec illam etiam terminorum requiri, patet ex denominationibus unitorum et conformium eidem numero rei cl aliis ad eamdem enlitatem relatis is. Quamvis porro natura ipsæ ac essentiæ dicautui subinde consubstantiales, tamen eas accipi pro suppositis ac sup- ΑΧ THES personæ divinæ sint comsubstantiales. 367 ponere pio Personis vel ex eu palet quod propositiones fierent alias identicœ ac ridiculæ. J(/2,un. I), Unitatem in Divinis comparant secundum quid ac imperfecte cum unitate quæ est inter plures homines, et hos etiam dicunt consubstan­ tiales secundum rationem C. comparant adæquate et perfecte, et dicunt consubstantiales secundum realilalcin ZV. Deficere plurimum hanc compa­ rationem, et diversam esse in comparatis unitatem, ipsi Patres salis decla­ rant, dum lucis in tertio membro designatis unitatem Personarum præ uni­ tate hominum prædicant majorcin. Ex quo collige, assertiones hujus generis alias verum quidem habere sensum, non impedire tamen aut excludere am­ pliorem aliunde congruentem. Ad 3um. D. Exponunt illum excessum per æqualitalem non tantum in natura, sed et in attributis et affectionibus, quæ hoc ipso tollat omnem distinctionem etiam numcricam naturæ C. quæ realiter adhuc distinctas naturas relinquat N. Cum enim numerica distinctio vel diversitatem in na­ tura, vel inæqualilatem in attributis, vel dissimilitudinem in affectionibus sequatur; hæc autem omnia principia respectu naturæ divinæ abesse dicantur a Patribus, aliud autem signum vel radix distinctionis assignari ne­ queat : sane vox illa æqualilalis usurpata unitatem numcricam nequaquam excludit. Inst. 3. Non una, sed distincta est in divinis Personis essentia. Nam primo, essentiam divinam generantem agnoscunt Cyr. Lib. 6. Thes. (opp. t. 5. p. 47.C). Alg. L. 2. cont. Maximin, c. 14.,11il. L. 9. de Trin. n. 51. etc. item genitam et natam Ignat, cp. inlerpol. ad Magnes. §. 8. (PP. Aposl. t. 2. ed. Antucrp.) Basil. L. S. cont. Eun. Epiph. hær. 76. (Opp. I. 1. p. 941. D.) Arc. L. 7. de Trin. c.2.,Fl*lg. de fide ad Petrum c. 2., Ansel. Monol. c. 43. enuntiant. Secundo, plerique Patres utuntur præpositionibusordinem originis indicantibus, dicendo Filium esse ex aut de essentia Patris ; imo appellando ttstnliam dc essentia, substantiam dc substantia, voluntatem de voluntate, sapientiam dc sapientia etc. Tertio, singulas Personas habere essentiam sibi propriam declarat Nazian. Or. 29. Item naturam Patris naturam fructuosam ac princijjcm, naturam autem Filii naturam nativitatis ct unigenitam Hil. L. 9. deTrin. n. 2. et 69. ac L. de Syn. appellat. R. N. Ass. cujus falsilas palet ex definitione Cone. Later. IV. quæ Can. 2. scu Cap. Damnamus de sum. Trin. (Labb. t. 11. p. 144. ) hæc habet : .Vos cudimus..... et confitemur, quod una quœdam summa res est, incomprchenubilis quidem ct ineffabilis, quœ veraciter est Paler ct Filius et Spiritus 'inclus, tres simul Personæ ac sigillatim quadibet earumdem : et ideo in b> solummodo Trinitas est, non quaternitas ; quia quaslibet trium Personarum est illa res, videlicet substantia, essentia sive natura divina, quœ sola Ά universorum principium, prœlrr qiiod aliud inveniri non pot est : ct illa. rr. non rsl generans, neque genita, nec procedens ; sed est Paler, qui generat, Filius gui gignitur, cl Spiritus sanctus qui procedit : ul distinctiones sint in I'mon is, ct unitas in natura. .ΙΊ prob. 1·®. I). Essentia divina dicitur a Patribus generans et gcnila in sensu improprio, et sumendo abstractum pro concreto, scu essentiam gene­ rantem pro Patre, essentiam genitam pro Filio C. in sensu proprio ac amendo abstractum pro forma .V. vel subd. indicando præcise id, quo Paler 368 S3 DE DEO TRINO. generat et quod Filio per generationem communicatur C. indicando quid plus aut aliud .V. Favent huic expositioni Athan. Dial. 2. de Trim, Basil L. S. coni. Eunoin., Ewuieu Syr. Semi, de sui reprehensione (opp.t. I.p. HI. Rom. 1732.) qui Patris, Filii et Spiritus sancti essentiam dicunt ingenitam, innascibilem et principii expertem : favent SS. Thomas, Bonaventura, Albeütvs cum plcrisipie Scholasticis, qui Patrum propositiones dicunt improprii·· excusandas quidem et declarandas, sed non extendendas. .!. ad 1. observat, ad exprimendam essentiae unitatem aliquanto expressius locuti sunt, quam proprietas locutionis patiatur. /li/3im. R. D. Singulæ Personæ habent essentias sibi proprias, has sumendo pro notionalibus ac relativis formal i tatibus C. sumendo eas pro quidditate absoluta et communi, in qua Personæ juxta omnium sententiam vel secun­ dum rem vel secundum rationem conveniunt Λ7. Inst. 4. Patres multiplicari naturam in Divinis non dissimulant. Arc. quidem L. 7. deTrin. c. 4. n. 8. ait. Scripturam non contradicere, quominus dicantur tres essentiœ. Nazi an. Carm. 3. de Spiritu sancto, v. 46. : Triplex Deitas me 'e Lavacro Baptismi) Luciferum oriri fecit. Or. 23. autem ct 34. 1res vitas, tres sanctitates et 1res glorias admittit, sicut et Paschas. Diac. L. I. de Spiritu sancto tergeminam majestatem fatetur: Hilar, demum L. dc Syn. n. 31. 32. tres dicendas in Deo substantias ostendit, ac Julian. Tolet. Librum de tribus substantiis inscripsit. R. V. .Isa. ad quod confutandum sufficiat argumentum 2lltn. Confinnationis pro hac thesi allatæ. .Ver subsidii quidpiam illi probent auctoritates opposite. Ave. quidem L c. non dicit dari aut dici licere 1res essentias, sed potius sic quærit : Cur ergo et 1res essentias non licet dicere. ; quod similiter Scriptura sicut non dicit, ita nec contradicit, scilicet signate et expresse: cui quæstioni tum ibidem tum c. 6. rationes subjicit, quæ trium essentia­ rum appellationem et periculosam et falsam probant. Cur Nazianzenls tria vel triplex attribuat, ex ipsius Orat. 39. η. II. intelligitur, ubi ait: Deum dum dico, uno eodemque triplici lumine perstringamini : triplici quidem, A\’ nu:s PEKSÛNÆ DIVINÆ SINT CONSUBSTAJITIaLES, 369 quantum ad proprietates seu hypostases; uno aulcm, quantum ad substantiœ h. e. divinitatis talionem : quem locum repetens Joannes 11. P. L. dc dua­ bus naturis pro triplici lumine transtulit Iribus luminibus. Eodem sensu ad formal i tatam nolionalcm relato iiilclligendum esse Paschasilm, ij>se textbs demonstrat : Catholica fides tergeminam majestatem sub uniUs divinitatis confessione veneratur. Similiter Hilarius per 1res substantia^ intellexit Per­ sonas vel Supposita, contra Sabellimn asserenda cx delinilioiic Cone. Antio­ cheni, quod ibidem laudat. Juliani liber huc non quadrat, ulpotc qui dc tribus duntaxal in Christo substantiis, anima scilicet corpore ac divinitate tractat. Inst.5. Per se non repugnat, 1res in Divinis Personas vocari tres Deos; sed Paties duntaxal dici prohibuerunt, 1°. cx œconbinia, ne viderentur favere polytheismo Gentilium, cta martyrio avocarent fideles, uITertul. L. cont. Prax. c. 13. insinuat: 2°. ad proprietatem loquendi servandam, vi cujus id, secundum quod plures convenire in unum dicebantur, in singu­ lari efferendum est; unde Abraham, Isaac et Jacob abusive dici homines, cum unus homo vel una humanitas dicendi forent, docuerunt Greg. Nyss. L. ad Ablab. Cur non sint 1res Dii (Opp. t. 3. p. 17. C.) et de comm. notionib. (Opp. t. 2. p. 83. seq.) Cyr. L. 9. Comment, in Joan. (Opp. t. 4. p. 783.) Damasc. L. 3. de fid. c. 8. etc. Ubi tamen ex axiomate sequitur sola unitas specifica, et ex illatione ratio loquendi paradoxa emanat : 3°. ad observan­ dum morem Scripturo, quæ secundum Aug. L. 7 deTrin. c. 4. contradicit propositioni 1res Deos enuntianti, ct secundum Amur. L. o. de fid. c. 3. n. 4L pluralitatem Deorum inlclligit cadere in έτερουσία sive ea, quæ sunt diversae substant iæ. R. Y. dss. iXos enim, quod Tertul. L. coiit. Praxeam c. 13. de Christianis dicit, qui... duos quidem definimus Patrem et Filium, duos tamen Dt>os non lautum ex ore nostro nunquam proferimus; sed dogma etiam noslruln vene­ ramur velut fundamentum primum Catholicae fidei, a Patribus et Conciliis tura affirmative, asserendo solum unum Deum, tum exclusive, nugando 1res Deos, stabilitum : in quo proinde tum verlim reipsa subessc debet, cum fides magis sit de rebus quam de vocibus; tum abesse etiam sermonis ambi­ guitas, cum hæc parum distet a falsitate. Unde Ad l“m. R. Nego oeconomice hujuscemodi in Tertulliano ullum haberi fundamentum. In ipso namque objectionis loco non dicitur, professionem plurium Deorum dissimulari, ne avocentur a martyrio fideles : sed dicitur per lidem pluralitatis divinæ reapse admissam, novæ ac hæreticæ dissimu­ lationis præberi occasionem. En verba : Cad erum si ex conscientia, qua xinius Dei nomen et Domini Patri et Filio et Spiritui convenire, Deos et Dwiinos nominaremus, extinxissemus faces nostras etiam ad martyria timi'h"res, quibus evadendi quoque pateret occasio, jurantibus stat ini per Deos et Dominos, ut quidam haeretici, quorum Dii plures. Ad2'”’. R. Nego a Patribus prohiberi propositionem de Iribus Diis tantum proprietatem sermonis, non supposita reali unitate Deitatis; eum sine hac multitudo mere numerica Deorum vere ac proprie negari nequeat. Quamvis enim Patres, ad refutandum Arianorum de divinitate Personarum inæqualiac di versa errorem, axiomate illo recte uterentur; item,ad ostenden­ dam naturarum in hominibus specificam unitatem, modum loquendi com­ it. p. 1. 24 t fi; 1>E 01.0 IRINO. munem correctum vellent ; tamen in utroque magis ad eorum, conlr.iqme lum pugnabant, opinionem ac mentem, quam ad integram propriæ crôlulilalis rationem ac Philosophiæ præscriplioneni sermonem suum dirigebant. Hinc cl ipsi majorem inter divinas, quam humanas personas unitatem intercedere fatebantur ; cl alii etiam idem relenla philosophiae locutionis proprietate exprimebant: inler quos Alg. L. 13. dc Trin. c. 23, inquit: In illa sumina Trinitate, qua' incomparabiliter rebus omnibus antecellit, lania est inseparabilitas, ut, cum trinitas hominum non possit dici unus homo, in Hia unus Deus el dicatur ct sil : ncc in uno Deo sit illa Trinitas, sed unu> Deus. Secundum hactenus dicta etiam D. ,lss. Patres prohibuerunt dici 1res Deos, tantum ob proprietatem sermonis de unitate .V. non tantum auM. disputando contra errorem Arianorum, el ad eorum opinionem præcise loquendo C. excludendo unitatem numericam, clsuam hic fidem integram proponendo X. Ad 3“”. D. Vetuerunt idem Patres ad observandum Scriptura morem, li.c. ulteneatur loquendi modus cum Scriptura, de sensu ac veritate autem liberum sit sentire .V. sic, ul cum Scriptura excludatur etiam pluralitas Deorum tantum diversorum subd. diversorum, id est, diflcrenliuin piaxise natura .V. id est, differentium per quodeumque distinctionis signum C. Primum membrum refutat dictum Aigcstim; quia falsi tatem rei et sensus declarat ; reliqua exponit Ambrosiis 1. cil. ita enuntians: Tomen« legamus Scripturas divinas, inveniemus pluralitatem magis in ea cadere, qute diversa discretœque sunt substantia, h. e. έτερουσια, etc. 357. Observa. Anno superioris sectili nonagesimo sexto Petrus Faidil Sa­ cerdos Gallus librum edidit de summa Trinitate, cujus dogma adeo num alteralum probare suscepit, ut cœlum non tam a terra, quam Theologorum systema de eodem a doctrina Patrum distare vellet. Triennio post id scrip­ tum P. Hugo Ord. Pram. Canonicus Regularis singulari lucubratione, dehinc autem Tournely in suo Cursu Theologico de Triuit. Quæsl. i. insertis him inde ad objectiones responsis confutavit. Seculo praesenti vidimus similem libellum typis in Germania editum, cujus b.ec inscriptio : Anonymi 0. S. Γ·. dogma Scholasticorum ile unitate in Trinitate collatum cum Patrum eadem de re doctrina : Parisiis 1760. In eo auctor, sectione dc relationibus gencratim pramissa, sectionem alleram de divinis Relationibus distinguit paragraphis xiginti ac uno, quorum primo quæstionis controversiam expoilfi; septem sequentibus triplicem aut Irinam sensu suo naturam in Deo seu summa Trinitate dari contendit; reliquis ad argumenta unitatem naturæ divinæ numericam suadentia respondet. Quisnam sit ille sensus suus natura triplicis, et quænam unitas natura; divinæ subin admissa, vel auctor diserte ac distincte non aperit, vel lector quilibet non satis percipit ; nisi forte sufficiat sensum intelligere a communi Scholasticorum alium. Dissimulationis hujus causam subodorabilur quis foi*san facilius, quam possit dare rationem relicenliæ, qua tum fautores tum adversarios suos vaga cujusdum, nonneminis, docti viri, aut simili appel­ latione auctor cclaril; licet haud ingens Scriptorum Theologicorum notitia requiratur, ut quis Dogmaticorum difficultates in argumenta, cl hæc vicisbim commutata perficiat. Porro in sua. quam Scriptor Patjubcs tribuit. . DE UNITATE OKI NÙMEIUCA. 371 auctoritate, optabit fortasse aliquis ut ejus veneratio ad Canones exacta fuerit, quos Critici sacri pro Patrum iiilelligcntia et argumentatione cx Patribus condiderunt. Contemptus etiam Scholasticorum universalis nemini facile probabitur, qui inter eosdem SS. Thomam, Bona venturam, Albertlm, Ahùmncm aliosquc sanctitate juxta ac doctrina eximios numerat, qtiique, quid consensui Scholarum tribuerint Concilia posteriora, novit. Novi ac inauditi nihil admodum in argumentis reperire est ; unde pleraque obje­ ctiones nostra paucioribus verbis exhibent: responsionum similis est ratio, quarum pariem maximam inler exceptiones nobis oppositas retulimus. Quodnam responsum ad argumenta quadret, quæ in confirmatione The­ seos protulimus, divinare haud licet; cum illa sibi objicere noluerit, quan­ tumvis eorum rudimenta in viri, ul scribit, eruditissimi opere dogmatico reperire licuisset. Non defuit tamen sibi in amoliendo Tritheismo, cujus sua in historia Petrum Faidil insiinularal Gravcsoirius : neque feriatus est in invenienda interpretatione Concilii Lateranensis, quod suis assertionibus de natura generante, ac genita, dc essentia triplici aut trina, de Deorum etiam trium tolerabili, si voces suppeterent, appellatione videbatur obstare. Geminum hoc responsionis caput, non tam ad confutandum Anonymi libel­ lum (hoc enim Institutionum nostrarum ratio ncc exigit nec sinit) quam ad omlinnaudum el vindicandum dogma hactenus propositum, breviter adhuc delibabimus. 1. Refert itaque imprimis Anonymus cx Gravcsonio auctorem, errorem et sectas Trilheitarum; ubi addit cx Germanica Nicephoiu versione, quam unam haberet, non potuisse discerni in quonam præcipue error cubaret: intersectas autem illas fuisse aliquam, quæ eodem fere modo, quo nunc Scholastici, fuerit locuta. Deinde veriorem, ut putat, Trilheismi originem ac effigiem in scriptis Athanasii, Nazianzem , Basilii et Ambrosii inquirit: Indeque Trilheilas solum vocandos colligit tum Arianos, lum eos, qui ita 1res divinitates statuunt, sicut tria corpora aut 1res homines dicimus. Ex quo laudem, quia in suo systemate Pcrsonæ sibi sunt substantialiter con­ junct® cl Deitas est essentialiter Irina, concludit illud accusari Trilheismi haud posse : carpitque Scholasticos, qui principia quidem verissima, sed cx quibus sequela mala a quibusdam deducitur, habere velint erroris sus­ pecta: et cum Joanne Philopono Arislotelica1 Philosophiæ assueti, cl humanis regulis divina molientes, sibi persuadere nequeant, Tres unum osse Deum, ‘i triplex in divinis Personis natura statuatur. IIit’ responsio an vera sit ac efficax, cx eo videtur dependere, num /7/il'I-iiiac sequacium error dignosci possit, et similis aut dissimilis errori antiquorum dici debeat. Prius lentare juvat ex Nicephoiu Callisti perJoannem Ungum versione latina, qui L. 18. Ilisl. Eccl. c. 47. Thiloponum, qnem c. 15. Trilheitarum ducem nominat, loquenlem inducit : ipse vero historicus c. 48. prosequitur his verbis : Sed Philoponus cum sectatoribus communem humanam naturam, ipsamque etiam divinam, quam indiciί’ι7-'(ι dicimus, in plurimas partitur personas, discernens eam, ct singuhlim individuis tribuens, ct Iribus supersubstantialis naturæ subsistentiis dijpertiens. Id vero ipsum a recte sentientibus prorsus est alienum. Denique iiidcmc. fi), sectatores Philoponi enumerans sententiam Cononitarum sic exponit: Profdenlur isti revera Deum quidem essect naturam ct sub'tantiam ,ΑΓΧΛΛ· J. Μ 372 ■ '· ·- · ..1 ÜE DEO TBiNO. quamque, Patrem videlicet et Filium et Spiritum sanctum : ailhtoc 1res quo­ que j^rsonas dicunt, ipsam nimirum sanciam Trinitatem el subsistentias 1res : 1res autem numero substantias et naturas per omnia similes, secundum Deitatem dicentes, unamque substantiam sive naturam, et unam Deitatem, sive Deum; sanctam cl consubstantialem profitentes Trinitatem, non numéro, sed per omnia simili Deitate 1res Deos aut 1res Deitates omnino dicere tergi­ versantur... Hi autem 1res quidem Deos seu 1res Deitates dicere supersedent; 1res autem numero substantias, seu naturas quasdam similes profitentur. CUi \ero hæc non sufficiunt ad dogma Tritheitarum Arianis poslcriuimn penitus perspiciendum, addat is sententiam Sorimoxii, adate Philopono propinquioris ac ferme coævî : Numeratur ergo beata Trinitas, non essentiis nec naturis nec diversis Deitatibus ternisve dominationibus, absit, sicut insa­ niunt Ariani, et sicut novœ Trilheiœ, id est, ter Deitatis, antistites furiose latrant dum naturas tres, ac dominatus tres, et tres similiter Deitates ina­ niter prcedicant (Labb. t. 6. p. 860. C.). Post multa vero, et ubi anathe­ matizantur hæretici, sic inter reliqua scribit : anathema itaque in perpetuum et catuthema a sancta, consubstantiali et adoranda Trinitate, Patre et Filio et Spiritu sancto sit... Joannes Grammaticus, cognomento Philoponus, id est, studiosus, imo matœoponus, id est, irritus laborator : Conon quoque (a que scilicet Cononitæ apud Nicephorum) et Eugenius; hi tres tritheice, h. e., tri­ plicis Deitatis ter maledicti propugnatores (Labb. L cit. p. 889. C. et 892. C.). Ex his secum comparatis apparet : 1°. Prætcr Arianos et quoscumque antiquiores fuisse Tritheitas novos et aliquot seculis posteriores: 2°. Arianos ct antiquiores distingui a novis, quod illi admiserint tres Deos, essentias cl naturas alterius substantiæ, alterius originis, alienigenas, alterius speciei ac dissimiles; hi autem statuerent tres Deos, naturas et essentias consubstan­ tiales, ejusdem originis, unigenas, ejusdem speciei, et per omnia similes secundum Deitatem : 3°. Ad Tritheitas etiam pertinere cos, qui 1res naturas ct essentias, posterioris licet classis, admittunt, quantumvis Deos aut Dei­ tates 1res profiteri detrectent : 4°. Ad declinandam Tritheismi notam non sufficere, ut quis se distinguat ab Arianis ct antiquioribus, sed ct discri­ men eum inter ct Tritheitas omnino exigi. Reliqua, quæ in Scholasticis carpuntur, partim praefidentius sunt dicta ; quasi scilicet illi regulis huma­ nis Divina metiantur : partim eadem excusatione elevantur ; cum non minus liceat ex Aristotclica Philosophia elicere verum, ac ex principiis veris subin deducitur falsum : partim propria responsione solvuntur, qua monemur non omnia in crimen vocare, quæ hæreticuli forsan inter se disputabant, cujus generis illud est, quod Petritarum secla, cum Scholasticis in trium Personarum professione et simul trium naturarum negatione conspirans. Tritheismi a Tetradilis apud Sicephorum ( L. cit. c. 49.) insimulabatur. 11. In responsione ad verba Concilii Later. IV. profert Anonymus multa, quæ nescio an necessaria, proficua et pertinentia fuerint omnia. Certe meminisse potius oportebat, non quælibct Patrum dicta absque cautela in fidei sermonem ab Ecclesia admitti, quam monere Scholasticos non omnia quæ in Conciliis dicuntur fidei dogmatibus esse accensenda , quandoqui­ dem de solo Synodi decreto esse sermo poterat. Præterea nil jmal laudasse similem Patrum ac Scripluræ etiam phrasin ; cum idem, λ Joachimo fa­ ctum, illum immunem non prostiterit. Aeque expediebat fateri tantam vim DE UNITATE DEI NUMERICA. 373 synodali definitioni a Scholis esse tribulam, ut ncc 1res substantias aut natum dici absque hæreseos nota non paterentur ; cum propria cujusdam incredulitas cum alieno alterius dicto dissentientem liberare saltem a teme­ ritate nequeat. Novitas denique Scholastici dogmatis minus apte notatur; pivpterea quod, si revera ex Concilio Ot'cumenico ortus capiatur, antiquitas doctrina? vocari in dubium nequeat ; gradus autem certitudinis definitus et Formula loquendi determinata omnino debeat observari. Ad rem tamen ipsam propius et curatius accedere videtur, sive dum negat eam Concilio fuisse mentem, quæ nullo modo essentiam aut gignen­ tem aut genitam dici permitteret; quoniam essentia Filii generatione et nascendo reipsa existit, Patres id asserentes damnari erroris nequeunt, Scholastici etiam ipsi naturam concrete sumptam generare et generari non abnuunt : sive dum a Joachimi errore opinionem suam distinguit; utpote qui divinam substantiam realiter diviserit inter Person as, instar hæredilalis iu portiones distributee, non aliam quam collectivam quamdam unitatem inesse Personis crediderit, ac incaute nimis similitudine unionis in populo ant senatu fuerit usus : ubi tamen ipse essentias esse divisas aut alias neget, unitatem identitatis in natura, dissimilitudinis expertem et consubstantia­ litatis retinentem, admittat, et monarchiam perfectissimam in Deo a Patri­ bus celebratam statuat. Neutra tamen responsio rem ab auctore intentam evincit. Non Γ.; quan­ doquidem Concilium diserte enuntiat : Et illa res, videlicet substantia essentia seu natura divina, non est generans neque genita neque procedens ; sed est Pater qui generat, et Filius qui gignitur, et Spiritus sanctus qui pro­ cedit: ut distinctiones sint in Personis, et unitas in natura; ubi quid vere ac proprie dici possit ac debeat, tam negativo quam affirmativo sensu exprimitur. Neque contrarium persuadet adjecta ratio triplex. Quod enim Hilar. L. de Syn. n. 15. dicat, Filium per naturam in se genitam consistere, his quidem verbis constitui eumdem per absolutum et relativum insi­ nuatur, nt Aug. L. 7. de Trini c. 2. explicat; non autem naturam ipsam generatione existere significatur, ut in Disp. 2. uberius dicitur. Patres hujusmodi loquendi formulis usos'erroris non coarguimus, sed improprie accipimus, et religiose explicamus. Scholastici demum, qui ita loquuntur, cum Aug. L. 7. de Trim c. 1. n. 3. etiam fatentur, hac locutione non essen­ tiam sed relativum indicari ... atque si essentia ipsa relative dicitur, essen­ tiam ipsam non jam esse essentiam. liaud felicior est responsio altera, discrimen sententiarum afferre conata. Quod enim Joachimus diviserit realiter essentiam sicut hæreditalem, testem .Inunymus non laudat alium, quam Cardinalem quidem, sed merum tamen Scholasticum, cujus professionis homines nihil alias auctori probant. Quod is non aliam inter tres Personas, qnam collectivam unitatem crediderit, verum quidem Anonymus dixit, si hinc exclusam unitatem realem numericam intellexerit, falsum autem, si unitatem etiam rationis ac protensa1 f«romnia similitudinis removerit. Quod idem denique nimis incaute com­ paratione unionis in populo aul senatu fuerit usus, non facit, ut Anonymus, qui cautius est loculus, senserit etiam castius. Quodcumque enim unitati sua? nomen aut prorogativam tribuat, eam tamen collectivam appellari posse ('intendit, neque ultra siinililudinariam aut intentionalem assurgit, adeo- H» DE DEO TRINO, que nec veram nec propriam unitatem admittit: neque essentias etiam esw allas, atque hinc cnlilale sua discretas ac divisas, negare potest, nisi vel apparenter vel inconstanter, cum quas subinde unitatis honore aspergit, alibi ternario numero distinguat, el relative oppositas contendat. Quanquam, si melius eliam, quam adhuc fecit, .tnonymus simm systema a Joachimi errore distingueret, non ideo tamen innocens illud el Catholi­ cum probaret, nisi una ostenderet, id cum Catholico dogmate congruere: verita* siquidem unica esi, error autem el a veritate discessus varius ac mul­ tiplex. Hoc autem ab illo prtestari non posse, ul omittam alia, breviter sic conticio. Dogma de unitate in Divinis verum ct catholicum est illud, quod Concilium Laleran. credit ac confitetur : sed hoc Concilium credit ac confite­ tur systema Petri Lojiiiaiidi ; quia verba Decreti sic habent : -Vos autem, sacru approbante Concilio, credimus et confitemur cum Petro Lombardo, quod una qiurdam summa res etc. Systema autem Scholasticorum est idem cum LoïLivuni systemate, ut facile omnibus notum est ac exploratum ; ergo Pethi Lombxrdi systema, idemque Scholasticorum, de unitate in Divinis, est dogma verum et Catholicum. Atqui systema Anonymi minime congruit cum syste­ mate Lombardi et Scholasticorum, utpote cui suum lanquam inimicum ac diversum ille objicit; ergo cum dogmate vero et Catholico congruere non potest. Qr.EREs: In versiculus Joann is de tribus in cado testibus, qui unum sunt, sit authenticus '! ν·1 ,T>8. Nota. Quem Patres et Scholæ pro asserenda in Divinis Personarum Trinitate ac unitate naturæ laudant ex ep. 1. Joannisc. ‘i- Versiculum 7., Apostolus ille ad comprobandam Christi veram tum humanitatem tum divi­ nitatem scripsit. Postquam enim versu *>. et 6. dixisset : Quis est (pii vincit mundum ? nisi qui credit, quoniam Jesus est Dei Filius. Ilie est qui venit per aquam et sanquinem Jesus Christus : non in aqua solum, sed in aqua el sanqitine; quibus verbis legales ablutionis et expiationis umbras ad solidam veritatem perductas et factam a Der-homine redemptionem designavit : ad hujus confirmationem in altera versus sexti parte subjungit : El spiritus est qui testificatur, quoniam Christus est veritas. Hoc testimonium amplificatu­ rus, Spiritum sanctum, dc quo juxta omnes hic fit mentio, secundum dupli­ cem in Scriplma acceptionem sumit; primo pro tertia in Divinis Persona; secundo pro dono Spiritus sancti seu charismate, scilicet adoptionis gratia; el in consortium testis primi alias Personas divinas, in alterius alia chari­ smata, aut cerle causam et pretium charismatis seu gratiæ assumit, ita proseqnens versu septimo: Quoniam tres sunt, qui testimonium dant in ccrlo, Pater, Verbum et Spiritus sanctus, et hi 1res unum sunt : et versu octavo : Et 1res sunt, qui testimonium dant in terra, Spiritus, el aqua, et sanguis ; et hi 1res unum sunt. Denique dignitatem hujus testimonii ac lidei meritum decla­ rat subjuncto versu nono : Si testimonium hominum accipimus, testimonium Dei majus est. Interpretatio versus septimi, quam ex analvsi facta colligere datur, quamvis imivcrsim adoptata non sit, facile tamen sustinetur ab omnibus; quia **■ DE VERSU .lûANNIS 7. C. !>. cum argumento epistol·® congruit, et Leonis M. atque Ambrosii consensum habet. Dc authenlia vero illius non est idem omnium sensus; cum non .S'orimani lanium aliique Inirrlici nonnulli, sed el ex Catholicis Richardiis Simonins cum Anonymo (lalloeumdern velint erasum c\ Scriptlira, ph»plereaquod is textus a quibusdam codicibus penitus absit; in aliis vel ad marginem sit positus, vel perturbato testium aut versuum ordine collocatus; in quibusdam verba in cado desiderentur. Quanquam vero, ad auctoritatem Canonicam huic pericop® asserendam, Catholicis sufficere possit stabilita a Tridenlino [’uh/atee Editioni, in qua controversus textus legitur, secundum omnes paries authenlia; quia tamen cum hominibus hanc Synodum parum venerantibus res nobis est, ac ne a Tridentinis Editoribus textus ille dici queat temere insertus ; cx momentis criticis quæslioncm decidendam sus­ cipimus. 359. Dico I. Versum Joannis dc tribus in coelo testibus, qui unum sunt, esse authenticum, suadet auctoritas. Prob. Quem versum manuscript! codices multi ct antiqui referunt vehit sicræ epistolæ comma, Patres eliam tum solitarii tum collecti lanquam Scriptura» pcricopen laudant, eum auctoritas suadet authenticum : utrumque praslanl Codices ac Patres ; ergo. Assumptio ostenditur P. De multitudine codicum testatur Robertas Stephaniis in sua Nov. Test. Graeca editione, Parisiis, an. 1546. facta, versum septimum exhibens; qui, quoniam in praefatione asseverat, nullam sua in editione litteram secus esse positam, quam phires, iique meliores libri tanquam testes comprobarent, in ipso versu autem solum verba m cado obelo notavit; consequens est, ex oxlitibus septem, quos de Canonicis epistolis habeat, vel omnes vel saltem plures versum controversum, exceptis duabus vocibus, continuisse. Amplius testatur Lucas Brugensis, Bibliis Lovaniensium Doctorum cura an. 1583. causis notas adjiciens; utpote qui inspecto triginta trium Codicum munero, non nisi a quinque versum septimum abfuisse deprehendit. Denique edi­ tores Hispani Polyglottorum sub Cardin. Ximenio, et Romani Censores emendatorum Bibliorum sub Urbano VIII. testantur, plurimam Codicum adhibitorum partem stetisse pro fide ac integritate versus septimi. 2°. Dc antiquitate codicum versui septimo faventium experimentum prae­ bent, præter Dublinensem, Rhemensem el Britannicum Codices a vetustate, •d indeterminata, celebres, manuscripliim anni 1283. Pragæ in Bibliotheca Ealesiæ Metropolitan® videndum; Parisiis vero Codex alter an. 1234. apud PP. Dominicanos in platea S. Jacobi, alter Seculi 12. apud PP. Minores asser­ vatus; nec minus ibidem tum vetus Corrcclorium seculi decimi in Biblio­ theca Sorbonica, tum membrana anni 809. in Abbatia ad S. Germanum conspicua. Remotioris adhuc ævi fuisse oportet Codices illos, in quibus hunc versum legerunt Patres proxime laudandi; cum textum referre non poleiant. nisi in exemplaribus Scriptura coævis, imo antiquioribus reperissent. Certe Cassiodorcs seculo sexto disertam priscorum codicum mentionem fecit insna praefatione ad Institutionem Divin. Lilt. Jam vero in Complexionibus, Ii. c. brevissimas Epistolarum Canonicarum explanationibus, ipse versum optimum sic reddit : In cado autem (testificantur) Pater el Filius ct Spiritus sanctus ; it hi 1res unus est Deus. DE DEO TRINO, :i°. Inter Patres solitarios quidem rariores sunt Gr.eci, qui meminerint textus controversi ; non desunt tamen penitus. Origenes enim in selectis Psalmorum ad Psal. 1±2. v. 2.sic refertur: //αν nutem tria (Paler, Verbum et Spiritus sanctus) Dominus Deus noster est, siquidem 1res unum sunt. In Dis­ putatione contra .trium habita, sub Atiianasii nomine relata, auctor anti­ quissimus inquit n. 44. Quid ter» loquar de vivifico lavacro, sine quo neniu videbit regnum calorum? an non in 1er beatissima nomenclatura a fidelibus datur ? adde his omnibus, quod ait Joannes : Et hi 1res unum sunt, Nazianz. in Or. 31. n. 9. loquens de tribus Personis ait : Tria hac unum , si divinitatem species, et unum tria, si proprietatum rationem habeas. His similia habentur in Dial. Puilopatridis inter opera Luciani numerato, et ad tempora Juliani A|k>slatæpertinente. Plures et his disertiores sunt Latini, ex quibus tamen referre omittimus Tertulliani m L. coni. Praxeam e. 23., Hieron. in Prolog, ad Epist. Canonicas, Psev no-Atuvn asium in Tract, de unita Deit. Trinit. (al. de Trin. L. I. opp. t. 2.) cl de profess, rcg. Catlrol. (al. de I rin. L. 7. ibid.), Isidori m in spuriis Epistolis Hygini ac Joannisll. quoniam vel sensus verbo­ rum quibusdam videtur dubius, vel scriptio est pseudonyma ; quamvis ille sal certus videatur aliis, hæc autem partim vindicari possit, partim aucto­ rem saltem antiquum prodat. Ex Latois porro in Africa Cyprian. L. dc Unit. Eccl. n. 3. scribit : Dicit Dominus : Ego el Pater unum sumus. Et iterum de Patre, Filio, et Spiritu sancto scriptum est : Et hi tres unum sunt. Fulgent, in Resp. cont. Object. Arian, resp. ult. inquit : Beatus Joannes Apostolus testatur dicens : Tres sunt, qui testimonium perhibent in calo, Pater, Verbum et Spiritus, el 1res unum sunt. Quod etiam beatus Cyprianus in Epistola de Unitate Ecclesiæ confitetur dicens... De Patre el Filio et Spiritu sancto scriptum est : Et 1res unum sunt. Idem L. de Trin. c. 4. ait : Idcirco ego, inquit, et Pater unum sumus : unum ad naturam referre nos decet, sumus ad Personas. Similiter et illud: Tres sunt, inquit, qui testimonium dicunt in ccelo, Pater, Verbum, el Spiritus sanctus; et hi tres unum sunt. Audiat Sabellius, Sumus; audiat, Tres; cl credat tres Personas; audiat et Arius, Unum, et non differentis Filium dicat esse naturœ. In Italia præter recitatum Cassiodori locum, extat hoc Ambrosii Autperti L. 1. in Apoc. c. 1. v. 3. testimonium : Solus hoc loco Filius testis vocatur fidelis, cum et Pater el Filius et Spiritus san­ ctus simul fidele testimonium perhibeant de ipsis, sicut scriptum est : Tres .sunt, qui testimonium dant in cado, Pater, Verbum et Spiritus sanctus; cl hi 1res unum sunt. In Gallia Proebadius L. cont. Arianos c. 22. scribit : Sir (dius a Filio Spiritus, sicut a Patre Filius... unus tamen Deus omnia; 1res •ilium sunt. Eucherius L. Formul. spir. c. 11. Ternarius numerus ad Trini­ tatem refertur in Joannis Epistola : Tres sunt, qui testimonium dant in cado etc. In Hispania Inxcius'al. Vigilius Tapsensis) L. 1. cont. Varimadum c. 3. dicit : Joannes Evangelista ail : In principio erat Verbum... Item ipse ad Parthos, Tres sunt, inquit, qui testimonium perhibent in terra, aqua san­ guis ct caro; et 1res in nobis sunt : Et 1res sunt, qui testimonium perhibent m ccelo, Paler, Verbum cl Spiritus ; el ii tres unum sunt. Etherius el Beati s L. L adv. Elipandum c. 26. recitant versum Joannis 7. ct 8. ordine solum inverso. Patrum collectorum nomine veniunt sexaginta imus supra quadrin- OF. VERSU JOANNIS 7. C. I ; genios Episcopi African*, jtiseu lluncrici Carthagine an. 484. congregati, qui in Libello fidei, sive per Eugenium Cartiiagjnensem sive per Victorem Vitensdi conscripto sic loquuntur (Labb. t. 4. p. 1134. C.). Ul adhuc luce clarius unius dirinihitis esse cum Patre et Filia Spiritum nanctum doceamus, Juannis Evangelistœ testimonio comprobatur. Ait namque : Tres sunt, qui Min,unium perhibent in cado, Pater, Verbum el Spiritus sanctus; et hi 1res unum sunt, Addi possunt Patres Cone. Lateranensis IV. c. 2. qui versum 7., «rorsu8. aJoachimo impugnatum, non negant in Scriptura reperiri; sed solvunt dato discrimine, q.uoil colligitur cx verbis postremo adjectis simili­ tudinem creaturam inter et'creatorem ipfician I ibus : quod quidem don Latini tantuin, sed ct Grffici lum praisenles in sua tidei professione fecerunt. Accedit Cone. Trideirliui Sess. 4. decretum de Canonicis Scripturis, quod recensitis Vet. et Nov. Testamenti libris ac epistolis, quas inter 1res eliam Joannis numerantur, ait : S7 quis autem libros ipsos integros cum omnibus tuis partibus, prout in Ecclesia Catholica legi consueverunt, et in veteri Vul­ pio bitimi editione habentur, pro sacris et Canonicis non susceperit... anathema sit. Perlinet autem versus 7. ad integritatem epistolae Joannis : legitur etiam in Ecclesia Catholica, apud Latinos quidem in Breviario et Missali Romanis, apud Græcos in Libro Lilurgico Apostolus dicto : ac tan­ dem in veteri Vulgata Latina editione reperilur cl exlat. 300. Dico II. Eumdem versum esse authenticum, evincit ratio. Prob. Sequentibus ex ordine propositionibus. P. Omissio versus 7. in quibusdam sive Codicibus sive Patribus non facit probabile argumentum contra illius authentiam. Ratio primi est; quia, cum Codicum discrepantia sit in aliis plurimis, nequit concordia magis eligi in versu controverso. Item quia ex iis paucissimis, qui adhuc extant, st mulli el antiquissimi favent authenliæ ; ex illis vero, qui interierunt, fere primos aut primis Apostolorum scriptis coævos oportuit contineri lectionem vulgatam,quam scilicet Patres II. aut III. seculi inseruerunt suis libris. Ratio «eundi est ; quia silentium Patrum est argumentum mere negativum, cui praevalet positiva aliorum, nec adeo paucorum, assertio. Præterca vero Patrum Tractatus vel erant breviores; ut Epistola ad Paulum Samosatenum elSynodica Cone. Sardiceusis; vel de Trinitate nihil, aut parum, data saltem opera, agebant ; ut Lucifer Calar. in L. dc vitatione hærel., Proclus inep. ad Armenos, Cerealis L. cont. Maximin. Pseudo-C.esarivs, item 1’usn.NVsel Junius fecerunt : vel parcius Scripturae testimonia, aut nec ver■uin8. apponebant; ul illud Auctori expositionis fidei inter Opera Justini, ct IiûcIrex.eo L. 3. adv. hær. c. 18. (al. 16. n. 2. etseqq.) convenit. Tandem hires reliqui vel carebant Codicibus integris, vel a versu 7. laudando absti­ nebant; sive quod cum non legerent in Codicibus omnibus, sive quod nol­ lent sû exponere Tritheitarum aut Arianorum cavillationibus, alibi jam injectis. ?.Facilius erat hunc versum omitti per Librariorum negligentiam,quam interponi per fraudem. Ratio primi ; quia ob simile initium versus 7. et 8., errante et excurrente oculo, aut alia scriptoris incuria, pronum erat transi­ tum fieri a priori ad sequentem, postremis illius verbis omissis. Quotidianum tojiK erroris experimentum occurrit describentibus: ejusdem etiam exem- 378 DE DEO TRINO. I pla in 70. Interpretibus notat Hier. L. G. Comment, ad Jerem. c. 30. v. II. I ct IN. et L. 9. ad Isa. c. 10. v. 7. et 8. I no aulem Codice sic corrupto Iran- I sumpta postmodum plura errabant. Ratio .wound/': quia fraus hujusmodi, I utpote delictum gravissimum , præsumi non debet : neque potest Facta I credi, Catholicis æque ac Hæreticis vel fraudem non advertentibus,vel I detecta nullatenus contradicentibus. I. 3*. Causa esse poterat dissimulandi omissionem versus septimi, etsi is foret I genuinus : nulla vero apparet oumdem inserendi, si erat spurius. Ratio j primi ; quia hoc testimonium Arianis erat incommodum, utpote errori capi­ tali contrarium : ideoque mutilis Codicibus contra alios integros tueri se I poterant : idem autem a Sabellianis pro suo errore confirmando fuerat I usurpatum ; ideoque Catholici contra Arianos Sabellianismum sibi objicientes ab eo proferendo abstinere poterant, ncc illius restitutionem urgere. Ratio I secundi; quia hic versus ncc erat necessarius ad dogma Catholicum deTri- I nitate probandum, pro quo alia Scripturæ testimonia abundabant : nee fraudulenta ejusdem insertio poterat esse utilis ; sed praebuisset potius quasi causæ malæ indicium, et ipsum dogma, licet aliunde roboratum, in suspi­ cionem Induxisset. I1. Versus septimus optime cohæret cum universo textu : sine illo contextus non rite procedit : cum illo junctus consentit cum aliis Joannis textibus. Ratio primi; quia mentio testium in terra comparationem aut oppositionem indi­ cat, ct supponit testes in calo; quo medio versus 7. nectitur cum 8. : com­ memoratio testimonii divini prieraient is humano, el quidem ad legis nor­ mam duos vel tres testes requirentis, conncctit non tantum versum fi. cum 9., sed et 7. cum utroque. Ratio secundi; quia excluso versu 7., vel non adesset testis divinus; si scilicet το spiritus in versu 8. sumatur pro anima Christi vel charismate : vel non adessent plures testes divini; siquidem sanguis ct aqua in communi interpretum acceptione usurpetur : adeoque nec prævalerct testimonium, quod majus dicitur, non tantum ab auctoritate, sedet a numero ternario, coque geminato. Ratio tertii; quia quæin loto contextu asseruntur, scilicet testimonium Dei, trini in Personis, et unius in natura, cum sufficientia testium, eadem Joannes in Evangelio asserta refert. Testimonium quidem Dei in Personis trini c. 8. 18. Ego sum, qui testimo­ nium perhibeo de me ipso el testimonium perhibet de me, qui misit me, Paler; El c. 13. 26. Cum venerit Paraclitus, quem ego mittam vobis a Patre... ille testimonium perhibebit de me : Unius in essentia, c. 10. 30. Ego el Paler unum sumus; et c. 16. 11. Ille me clarificabit, quia dc meo accipiet, tl annuntiabit vobis : Sufficientiam autem testium, c. 8. 14. 16. el 17. El si testimonium perhibeo de me ipso, verum est testimonium meum... quia solus non sum, sed ego, et qui misit me, Paler. Et in Lege vestra scriptum est : quia duorum hominum testimonium verum est. Accedit vox illa 1’erbwm Joanni propria, quam adhibet in versu 7., sicut eamdem in Evangelio I. sæpius, et in Apocal. c. 19. 13. usurpavit. | 361. Observa. Nc quis cx varietate lectionis in versu 7., argumentum contra hujus authentiam formari recte posse existimet, breviter subjiinsero juvat multiplicem variationem versus 8., quem tamen omnes habenlnm certo et authentico. In Capitulari Veronensi antiquissimo integer hic versis Ύ f* DE VERSU JOANNIS 7. C. δ. deest. Voces Illos, Tres sunt,, qui testimonium dant, mutant Amur. L. 1. de Spiritu sancto'c. 6. n. 77. el Aug. L. 2. adv. Maximin, c. 22. n. 3. in lias : Tres sunt testes; Cassiodorus in Complex, ad 1. Joann, n. 10. in istas : Tes­ tificantur tria; Auctores L. de Baptism, hear. el coni. Varimadum in illas: Testimonium perhibent. Voces in terra desunt in Lcctionario Gallicano, apud Avgvstixim, Amrrosilm, Auctorem de bapt. har. el apud Leonem in cp. ad Flavianum. Testium ordinem immutatum referunt Ambros. , Cassiodor. auctor !.. cont. Varimad. ac Etiierius L. coni. Elipandurn. Tandem eas voces,A/ 1res unum sunt, omittunt Cassiod., Codex Paris., Colhertinus, , vetustaCorrecloriaMSS., et D. Thom. in expositione 2ae. Decretalis : variant vero, Auctor L. coni. Aarimad. quidem in has : Tres in nobis sunt; Etiierius in istas: Tria hæc unum sunt, Græci Patres el Codices non· pauci in illas: Tres ni unum sunt. Plura, et maxime vindicias Patrum, qui desiderat, con­ sulat Fhancisci Bernardi de Rubeis singularem de hac materia dissertatio­ nem adversus Samuelem Crellium. i Λ>· :Α· ■■■ DISPUTATIO VI. CAPUT I. DE PERSONIS DIVINIS IN COMMUNI. ARTICULUS I. QUÆNAM UN1VERSIM NOSCENDA, TENENDA ET PRÆDICANDA SINT DE PERSONIS DIVINIS IN COMMUNI ? 3G2. Dico I. Occurrentium circa Trinitatem vocabulorum ac terminorum Ium significationem tum usum rite perspicere oportet. Ουσία, Essentia ab esse dicitur, et pro quidditate rei seu conceptu for­ mali ac ratione constitutiva sumitur : ς>ύσι,\ Natura a nasci derivatur, et vel pro principio motus seu operationis qualiscumque, vel pro praedicato­ rum omnium complexione, qua res in certo quodam ordine entium consti­ tuta est, accipitur : ΰ-αρξις, Exislentia ab existere profluit, et non tantum simpliciter prorcali extantia, sed etiam pro modo existendij maxime prae­ cipuo, usurpatur ; unde et substantiam significat, quatenus hæc est ens pér se subsistens, nec aliquo indigens tanquam subjecto. Hæc etymologiæ diver­ sitas non impedit, quominus essentia, natura, et substantia in præsbntî materia, ad datum a Patribus exemplum, jam pro eadem re a Theologis sumantur : quamvis alia acceptionis varietas, qua essentia in physicam ac melaphysicam distinguitur, prior autem nunc philosophice nunc theologice usurpatur, non sit negligenda. Πρόσωπον, Persona est rationalis naturæ substantia individua sive ultimo terminata; h. e. completa, seu suas habens partes, et incommunicabilis, seu non unita alteri sive ut pars, sive ut perfect ibile quid. Suppositum hoc solo a persona distinguitur, quod tribuatur etiam substantial non rationali. Personalitas et suppositalitas sunt formæ ulrique constituendo correspondentes. ϊζόστασίς et substantia ambiguam oliin significationem habuerunt ; jam pro essentia, jam pro persona, apud diversos supponentes : post seculum quintum invaluit usus, ut hypostasis personam, substantia essentiam, vehit 4 i 382 DE DEO τηΐχο. ex institute denotaret : subsistentia tamen rationem formæ retinuit, ewt hypostasis sive persona conficiatur. Ιίροβασις, Processit) nniversim est origo, emanatio vel productio unius ab alio; speciatim autem in Trinitate est immanens. cujus scilicet principium extra se ipsum non progreditur, seu operatur; sed terminum intra sema* nentem habet : item perfecta, h. e. sine notione causalilalis, ac dependeotia : denique metaphysica, quatenus difterenliam naturæ non facit, sctl est cum communicatione essentiœ ejusdem. Αποστολή, Jfissio est processio mox descripta, unius Persona* ab alia it) online ad aliquem eHectum novum ad extra producendum ; sive is sub aspectum cadat, ac sit sensibilis, sive interius peragatur, et sensus externos non afiiciat. Κοινωνία, Communicatio est processionem Personæ concomitans natura communio, h. e. non decisio, non profusio aut multiplicatio naturæ similis aut distinctae, sed ejusdem numero naturæ, a principio data principiato, extantia. Πεοι/ώοησις, Circuminsessio est mutua divinarum Personarum cocxislentia in se invicem, quæ, prætcr inseparabilem distinctorum Suppositorum conjunctionem, identitatem aut identicam extantiam denotat. Ίοίωαα υποστατικόν, Proprietas personalis est peculiaris subsistendi mo­ dus, quo Persona in esse determinatur ac constituitur. Ίδίωιχα σχετικόν, Proprietas relativa vel Relatio est similis modus, quo ordo originis et Personæ oppositio, scu esse ad exprimitur. Ίδίωαα συστατικόν, Proprietas notionalis seu Notio est ratio objectiva, qua Persona designatur et dignoscitur ab alia. Ex his nascuntur potentiœ, actus, termini sive essentiales, sive personales, sive relativi, sive nationales, prout vel essentiam, vel Personam, vel rela­ tionem, xcl notionem, vel quid ad hæc pertinens, aut significant, aut con­ notant, ant pro eo supponunt. Ea vero possunt esse abstracta, quæ exprimunt formarn sine subjecto; vel concreta tum substantiva, quæ non significant formam ul adjacentem, sed per modum substanliæ; tum adject ica, quæ significant formam ut adjacentem, seu per modum habili aut habentis esse in subjecto : ita tamen, ul et concreta adjectiva vicissim substantive accipi possint. ΝΑ · · 363. Dico II. Sequentia fidei scholæque dogmata vehit totidem circa Tri­ nitatem axiomata habere decet. 1. Vera Dei essentia cxislit, eaque datur tantum unica. Ratio utriusque desumitur cx dictis hoc el priori Tractatu, ubi existentiam Dei, illius uni­ tatem, atque tribus Personis identitatem realem ac propriam ostendimus. H. Ratio Personæ proprie reperilur in Divinis; ct convenit Patri, Filio el Spiritui sancio. Ratio primi; quia Personæ ratio est perfectio simpliciter simplex, utpote quæ essendict existendi perfectionem sine imperfectione ac sine alterius perfecti exclusione designat : quod ipsum Ecclesia definivit in Concilio Laleran. IX. c. 2. elTolcl. XI. in Præfat.; recepit autem in usu Symboli Athanasiani. Ratio secundi ; quia Patri, Filio ct Spiritui sancto incoinmunicabilitalem convenire, dicetur slatim : reliquas autem personæ conditiones iisdem adesse, constat ex art, 1. disp, et cap. prioris. À Λ III. halur in Divinis vera processio, eaquc duplex. Kalio primi; quia Joan.8.12. Christusdese, ul Verbo, dicit : Ego etc Patro processi ; Joan. 15.26autan de Spiritu sancto : (pii a Patre procedit : praeterea in Symbolo canitur de Filio : Deus de Deo ; dc Spiritu sancto : (pii cx Patre Filiogue procedit. Hæc autan processio, quæ est cum identitate ejusdem numero naturæ divinæ, est immanens, perfecta el mela physica. Ex eadem ratione, a Patribus Græcis in Decreto Unionis Concilii Flor. adrnissa et declarata, dum Patrem sæpe dixerunt causam, hoc vocabulo non indicasse cum Arianis dependentiam fcreonm, aut differentium naturæ, sed contra Sabcllianos distinctionem Personarum duntaxat declarasse constat. Kalio secundi; quia processionis pltirelitas sive desumatur a distinctis procedentibus, sive a principiis distinctis, sive ab actionibus aut formali ter aut virlualiter distinctis, sunt duæ et non plures. Tot enim el non plures sunt procedentes, scilicet Filius el Spiritus sanctus ; cum Paler sit principium sine principio, nec possibile sit sui ipsius principium : lot ct non plura sunt principia, scilicet principium generalienis seu Pater, ct principium spirationis seu Pater una ct Filius, unica spiratione agentes : tot el non plures sunt actiones, scilicet intellectio et volilio, utraque infinita, ac proin neque per aliam, neque per multiplicatam adionem immanentem augenda. IV. Missio proprie dicta convenit soli Filio et Spiritui sancto : improprie dicta Person is omnibus : ulrobique missus specialiter fit praesens. Kalio primi; quia de missione Filii Joan. 3. 16. et c. 6. 58. cl de missione Spiritus sancti Joan. 11. 26. ac c. 15. 26. Scriptura mentionem facit; nullibi autem dc missione Patris, utpote qui prima missionis conditione caret, cum ab alio non procedat. Kalio secundi; quia si missio inadæqualc ac pro externa solum Personæ efficacia quadam sumatur, mittere etiam dicitur, qui non est principium, et mitti, qui non procedit ; uti in Synodo Tolct. XI. Filius dicitur missus a Patre.se ipso, ac Spiritu sancto, atque lota etiam Trinitas legitur venire juxta Joan. 14. 23. Si (piis diligit me, Pater meus diliget eum, et mansionem apud eum faciemus. Ratio tertii; quia in utraque missione Personis divinis tribuitur novus existendi modus cl præsentia, non precise per immensitatem ant indislanliam operalivam, sed vel per habilodinem personalem, ul est in Incarnatione; vel per specialem manifestationem, ut factum est in apparatione columbæ, et linguarum ignearum ; vel per inhabitationem ac permanentem possessionem, ut iit in justificatione el glorificatione; vel per aliud quodeumque donum, vi cujus Persona divina foret substantiali 1er præsens, etsi per impossibile ob immensitatem alias ibidem non adesset. I I I I ;I iI ΐI I | 11 11 jI I 1 I ]I I I 1 I I I | I I I I I I | 1 I I I I I I I l»E UEO THIXO. 384 Ratio primi habetur ex ftveunditate simul et unitate nalune divina·, qu,t productionem Personarum plurium, sine naturarum multiplicatione, sed cum identitate ejusdem numero nalune. in perennis omnibus profitemur. I nde Fustis Rhegiex. in ep. 7. ad Ruric. de Patre et Filio scribit : Γηα origo rxt et fontis et fluminis : ex his, quæ absque initio habent, communio est, transfusio non est. Et Hilar. L. 6. n. 13. de Trin. Nativitas autem Dei, quæ ex Αό in Deum ext it it, non quæ non erant tenet; sed qua· Dei manebant et manent, obtinuit veritate nascendi. Non ergo qui non erat (al. qui erui) natus est: sed cx his atque in his, qua Dei erant, Deus natus exlilit, L.l. 31. ibid, autem inquit : Filius in Patre est el in Filio Pater, non pertrans­ 11. fusionem refusionemque mutuam, sed per viventis naturæ perfectam nativi­ tatem. Ratio secundi ; quia Christus, dum Joan. 1 L 10. dixit Aon creditis, quia ego in Patre, et Pater in me est; et e. 17. 1. Sicut tu Pater in me,d ego in te; non mutuam duntaxat secundum mentis conceptum compre­ hensionem, nec solum præsentiam intimam localem, sed, ob naturæ uni­ tatem, inseparabilem Personarum conjunctionem, et idcnticam ac quasi materialem inexistentiam declaravit, ut Patres ap. Petavivm L. 4. de Trin. c. 16. exponunt. VI. In Trinitate Personalitates seu proprietates personales sunt tres, scili­ cet Paternitas, Filiatio et Spiratio : Relationes reales seu proprietates relativæ sunt quatuor, nempe Paternitas, Filiatio, Spiratio activa, ct Spiratio passiva: Notiones seu proprietates notionales sunt quinque, nimirum Innascibililas, Paternitas, Filiatio, Spiratio tum activa, tum passiva. Ratio primi est: Dantur in divinis tres Personæ; ergo et dantur tres personalitates: quia Personæ personalitatibus determinantur et constituuntur. Sed illæ tres Personæ sunt Pater, Filius et Spiritus sanctus; ergo et personalitates illæ sunt paternitas filiatio et spiratio; quia Patrem paternitas, Filium filiatio, Spiritum sanctum spiratio passiva determinat formaliter, ac constituit. Ratio secundi. Ubi sunt duæ processiones, ibi sunt duo producentia et duo producta : ubi sunt duo producentia ct duo producta, ibi sunt quatuor rela­ tiva; quia sicut producens est alicujus producens, sic productum est ab ali­ quo productum: ubi sunt quatuor relativa, ibi sunt quatuor relationes; quia relativum per ordinem, habitudinem ac relationem constituitur. Sed in Deo sunt duæ processiones : item duo sunt producentes, scilicet Pater el princi­ pium spirans; nec non duo producta, nempe Filius et Spiritus sanctus seu spiratus : ergo etiam est paternitas, qua refertur Pater ; filiatio, qua refertur filius; spiratio activa, qua refertur principium spirans; spiratio passiva, qua refertur Spiritus sanctus. Atqui hæ relationes sunt reales; tum quia nemine cogitante unum referont ad alium : tum quia fundant distinctionem realem in relatis; ergo. Ratio tertii. Ad veram Notionem requiritur 1 °, ne sit quid commune saltem Personis omnibus, quia Personam discernit : 2°. ut importet aut denotet dignitatem, quia Persona dignitatis nomen est : 3°. ut pertineat ad originem, quia hæc fundat distinctionem Personarum. Ikec autem omnia conveniunt non tantum paternitati, filiationi et utrique spirationi, sed etiam innascibilitati,utpotequæ Patri speciali tcrconvcnit, ob aseitatis significationem chara­ cter est dignitatis, et ad originem spectat. Hæc ipsa vero excludunt reliqua: conditio quidem prima quodlibet attributum absolutum; secunda insene- -Ί» ✓ - — ί·Ε PERSONIS hlVINIS GEJŒRATIM, » 385 ralivitalem filii elimproducti vitalem Spiritus sancit ; tertia innascibililalem issenliœ. Porro ad excludendos actus notionalcs statuunt aliqui conditio­ nem quartam, ne scilicet aliquid per modum vi;c aut tendentia? prædicclur : alii tamen his, nempe actione gencraliva et spiraliva, concedunt discerni Personas in fieri, negant in facto esse. Denique licet nomina Verbi et Ima­ ginis l’ilium, Doni cl Amoris Spiritum sanctum etiam discernant; tamen vel synonyma sunt cum filiatione el spiratione, vel ab iisdem adæqnatc acceptis includuntur. 36-1. Dico III. Cautelas nonnullas, in prædicationibus circa Trinitatem adhibendas, subjectæ rcgulæ complectuntur. I. Abstinendum est a vocabulis sive naturæ multiplicationem inferenti­ bus, sive Personarum pluralitatem negantibus. Hinc 1°. non est dicendus Dais triplex, 1er Deus, omnis vel aliquis Deus; quia vocabula hæc nume­ ralia ct partitiva multiplicatam appellati rationem indicant : nec 2°. Pater til Deus unicus, Deus solus, Deus solitarius; ·< 36o. Observa. Ad præsens institutum æqualitas, ordo, et appropriatio reducuntur : æqualitas enim ad Personarum allectiones, ordo ad originis proprietatem appropriatio ad modum essentialia praedicandi spectat. Æqua­ litas in tnatei ialibus quantitate nudis, in immaterialibus quantitate perfe­ ctionis eadem constituitur, dicente Augustino L. 6. de Trin. c. 8. In his, quæ non mole magna sunt, hoc est majus esse, quod est melius ose. Hanc divini’ ■ ■ DE PERSONIS DIVINIS GENERATIM. 1· 387 Personis asserit Scriptura in ep. ad Philipp. 2. 6. dc Christo dicens : Aon rapinam arbitratus est, esse se atqualem Deo : praedicavit Athan. in Symb. cl et Liter. IV. c. I., coniirmatquc ratio; quia considerando Personas secun­ dum essentialia, eadem numero essentia, ct eadem attributa adsunt; non potest autem inæqualîum esse eadem numero quantitas : spectando autem secundum relativa, hæc quidem non eadem numero sunt, nulla tamen re­ latio est altera major cl dignior, cum nulla singularis sit perfectio simpli­ citer simplex. Porro in Divinis Ordo plane est admittendus; tum quia pluralitas sine ordine generaret confusionem : tum quia in Divinis habetur principium, per comparationem ad quod ordo dicitur. Hic tamen originis ordo nullam de­ pendentiam, acne naturæ quidem priori talem aut posteriori latcrn involvit; quia, ut Aug. L. 2. cont. Maximin, c. 14. n. 8. inquit, Est ordo naturæ, non quod alter prior sit altero, sed quod alter sit ex altero. Denique Appropriatio, seu modus loquendi, quo quædam sive operationes, sive attributa, alioquin tribus Personis communia, specialiter tribuuntur uni Personæ præ aliis, habet omnino locum in Divinis, contestante id Scri­ ptura, Patribus, et recepto Ecclcsiæ usu. Fundaftir autem in quadam prae­ dicati essentialis aptitudine ad manifestandam proprietatem personalem : aptitudohæc nititur in congruentia cum eadem proprietate : utraque variatur secundum variam considerationem, qua Deus spectatur, vel ut est ens, vel ut est unus, vel ut habet virtutem ad operandum, vel ut dicit habitudinem ad effectus. Secundum considerationem primam Hilar. L. 2. de Trin. n. 1. cetcrnilatèm Patri, speciem Filio, usum Spiritui sancio tribuit ; quia Pater est absque principio, Filius est imago Patris perfecta, Spiritus sanctus est amor ac fniitio. Secundum secundam Aug. L. -1. de Doct. Chr. c. 5. Patri unitatem, Filio æqualitalem, Spiritui sancio concordiam appropriât : quia Pater non præsupponit Personam alleram; hanc autem Filius præsupponit in Patre; Spiritus sanctus denique duarum personarum unionem dicit. Secundum Miam Patri potentia et creatio ex Joan. 44. 10., Filio sapientia et redemptio cxl.ad Cor. 1,2-4., Spiritui sancto bonitas cl sanctificat io ex ep. ad Rom. 5.5. attribuitur; quia Pater habet rationem principii, Filius est Verbum mentis divinæ, Spiritus sanctus amor est et terminus amoris divini. Secundum quartam Augustinis L. 6. dc Trin. c. 10. n. 12. explicans particulas habi­ tudinis in cp. adRom. 11. 3G. relatas, ait asseri cx ipso, propter Patrem; per ipium, propter Filium; in ipso, propter Spiritum sanctum; quia Pater ad intra habet sc, ob naturæ communicationem, velut causa materialis, ad extra, ob potentiam, velut causa efficiens; Filius ad intra habet se, ob ra­ tionem Verbi, seu formalis repraesentationis, instar causæ formalis, ad extra, d»sapientiam, instar artis seu causæ, per quam artifex agit ; Spiritus sanctus ad intra habet se, ob mutuum amorem, instar complexus, ad extra, ob bo­ nitatem in conservando, ad modum continentis. MS DE DEO TRINO. Ql.eres. Jn Distinctio rationis inter essentiam et proprietates congruat cum Mysterio Trinitat is ? » 3G<>. R. Congruit. Prob. Illa distinctio cum hoc mysterio congruit, quæ requiritur et sufficit ad verilicandas propositiones, quibus affirmatio ct ne­ gatio in eamdem simplicem ac distinctam enlitatem cadit, quin evadant coutradietoriæ ; quales sunt : essentia communicatur, paternitas non com­ municatur; filiatio est genita, essentia non est genita; Paler generat per intellectum, non generat per voluntatem : sed ad hoc requiritur et sufficit distinctio rationis ratiocinatæ inter essentiam et proprietates divinas; ci-go. Prob. P. p. min. Essentia et paternitas, filiatio et essentia, intellectus cl voluntas in Deo realiler sunt idem, nec distinguuntur ante operam intel­ lectus ; ergo, nisi inter illa admittatur distinctio rationis ratiocinatæ, affir­ matio el negatio ejusdem cadent in eamdem omnino rem simplicem ac indistinctam ; ergo vel propositiones negativæ non verificanlur, utpolcquæ ob universalem negationem removent communicationem vel generationem a paternitate vel essentia, sub quacumque ratione et secundum quodcuinque realiter identificatum acceptis : vel non ita verificanlur ut impediatur con­ tradictio, et ne conlradicloriæ evadant ; ergo ne alterutrum eveniat requi­ ritur distinctio rationis. Prob. i*. p. min. Essentia a paternitate et filiatione, item voluntas ab intel­ lectu formaliter distincta, sunt res diversis conceptibus præcisivis repraesen­ tate : res diversis conceptibus præcisivis repræsenlatæ possunt diversimode definiri et praedicari : res, quæ diversimode definiri et praedicari possunt, possunt affirmari vel negari de eodem sine contradictione; cum hic nou fiat affirmatio et negatio ejusdem de eodem ; ergo furmalis distinctio essentiam inter et paternitatem ac filiationem, item voluntatem inter et intellectum sufficit ad vcrificandas propositiones, quibus affirmatio cl negatio cadit in eamdem rem, quin propositiones evadant conlradicloriæ. Nec evincis quidpiam, si dicas, ante operam mentis ac independenler ab intellectu essentiam communicari; Filium generari per intellectum, non per voluntatem : cum enim essentia, paternitas, filiatio, intellectus, voluntas sint voces rem cum praecisione rationis significantes; praecisio autem hæc non sit ante operam mentis et independenler ab intellectu, sed per mentis operam ac dependentor ab intellectu fiat; vel propositiones affirmativae sunt falsæ, ob modum contradictorium terminis praecisis adjunctum, vel, si si­ gnificatio terminorum sine praecisione accipiatur, negativæ falsificatilur, ob negationis universalitatem cum statu reali essentiæ div inæ haud congruentem. Conf. utr. p. Omnis reduplicatio vel est acceptio termini secundum praecisivum conceptum, vel praecisionem supponit, vel singularem saltem ter­ mini usurpationem a mentis opera profectam denotat ; sed ad salvandas, circa essentiam et proprietates in Divinis, propositiones contradictorias, Patribus semper visa est necessaria ac sufficiens reduplicatio; ergo actualis vel supposita praecisio, aut interveniens mentis opera, et hinc distinctio rationis Patribus semper visa est necessaria ac sufficiens ad salvandas, circa essentiam et proprietates in Divinis, propositiones contradictorias. Minor ostenditur ex verbis Patrum !·. reduplicatione formalistes deler- hi: PERSONIS DIVINIS CENERAT1M. 389 minantium : Bash.. L. 5. cont. Eunorn. init. (opp. t. 1. p. 296. B.) inquit : Quarumque Patri, ut Deo, non ut Patri, insunt; et quacumque Filio ut. Deo, ιιωι ut Filio insunt ; ea etiam Spiritui sancto insunt. Chrys. hom. 1. (al. 2. η. 4. ) in Joan. Quonam pacto, nulla habita mentione Patrie, de Filio ser­ monem aggreditur?quoniam omnibus constabat Patrem esse, si non ut Patrem, saltem ut Deum. Ave.. Serm. 38. de Temp. (al. Alcuin. de Trin. L. 1. c. 2.) Quidquid est Puter, (pio Deus est, quo substantia est, quo æternitas est; hoc Filius, hoc Spiritus sanctus est. 2°. Reduplicatione distinctionem demon­ strantium : Atiian. Dial. 1. cont. Anom. (al. Dial. 1. de Trin. n. 11.) Nequa­ quam differt (Pater a Filio) it; eo quod Deus et Pater sit, sed in eo quod sil Paler et Filius; quoniam ille quidem genuit, hic vero genitus est. Et in Or. 3. cont. Arian, n. 4. Quanquam Filius est aliud, quatenus est genitus ; attamen idem existit, quatenus est Deus. Cyr. Alex. L. 7. de Trin. (opp. t. a. p. 2-40. B.C.) : .Von in eo quod est Pater, Deus est Pater; neque in eo quod est Filius, Deus est Filius..., non enim Pater Deus est, quia genuit ; neque Filius Deus, quia genitus est; sed Deus existens genuit Pater, et Deus existens genitus est Filius. Aug. L. a. de Trin. c. G. Aon secundum hoc, quod ad Patrem dicitur, cequalis est Filius Patri; restat ut secundum id œqualis sit, quod ad sc dicitur. 3°. Reduplicatione vocis et mentis praecisionem declaran­ tium: Nazian. Orat. 42. n. Ia. postquam Filium appellasset principium, sub­ jungit : Nec principium, eo quod principium est, ab eo, quod jrrincipio caret, dirimitur : non enim principium ipsi natura est, quemadmodum nec illi, quod principii expers sil. Circa naturam enim hæc considerantur, non autem natura ipsa sunt. Aug. in Psal. G8. Serm. 1. n. a. Pater non ad se, sed ad Filium dicitur; ad se autem Deus dicitur. Itaque eo quod Deus est, hoc ipso substantia est : el quia ejusdem subslantiœ Filius, procul dubio et Filius Deus. At vero Pater est, quia non subslantiœ nomen est, sed refertur ad Filium, non sic dicimus Filium Patrem esse, quomodo dicimus Filium Deum esse; Sophronius in Epist. in Conc. IV. Act. 11. (Labb. t. G. p. 8G1. A.) recitata : Juxta quod Deus est, id ipsum existit unumquodque suppositum, dum seorsim consideratur, ipsa inlelligentia, quod non separabile, sepa­ rante. Quæ verba a Greg. Nazianzeno (Orat. 23. n. 11.) mutuatus est Sophronius. 9 367. Observa. Personas vel personalitates divinas vocant tres res Alexander Ep. Alex, in ep .ad Alexandrum Conslantinopolitanum, (Labb. t. 2. p. 11. D.) Arc. L. 1. de Doctr. Christ, c. 3. et 5., Anselm. L. de. Incar. c. 3. init, cum Conc. Rhemensi (Labb. t. lO.p. 1108.C.) ; tria quœdam Nazi an. Oral. 23. n. H. cl 12. — 20. n. 5. — 31. n. 4. cl 9. — 42. n. la. el 16. el in ep. 101. ad Cledon., Aug. L. G. de Trin. c. 9. et L. 7. c. 4. Greg. L. 29. Mor. c. IG. (al. 31. n. 70.) ct L. 30. c. a. (al. 4. n. 17. ) cum Conc. Tolet. XL in Præf. (Labb. t. 6. p. a42. E. el 543. B.); 1res unitates, Boet. L. de Trin. unital, c. 3. cum Conc. Rhemensi (Labb. t. 10. p. 1108. C. ) ; tria perfecta Basil, hom. 24. cont. Sabell. n. a. Epipiian. hær. G9. n. G7. Cyril. Alex. £ 4. Thés. (opp. t. a. pari. la. p. 23. B.), Damasc. L. 1. de Fid. c. la. (al. 12.),cumep. synod. Conc. Constantinopolitani L ad Damasum (Labb. 1.2. p. 964.). Dum (amen eorum mulli itidem unam rem, unum ens, unum rerum bonum aut perfectum in Deo dari enuntiant, nec sibi nec nobis con- 390 DE DEO TR|NO, tradiciint : his enim prœdicalis numerus singularis proprius est, si essentia aut attributis tribuantur; pluralis autem convenit, si ad Persunas aut prth prictates referantur : nude si obscuritas subinde adsit, aut periculum, vel suspicio erroris, juvabit quidem dicere res, entitates, veritates ct perfe­ ctiones cum addito : personales, relativas, nationales etc. Quod cx ratione adjectum est, ex memoratis palet neutram sequelam tenere : prœlerquain quod etiam quælibet Persona aliarum Personarum perfectiones contineat tum eminenter, ratione essentiœ sibi ide.ntitteatæ ; tum wquivalenter, ratione prùpriæ personalitatis aliarum personalitati æquivalens; tum formaliler, ratione circuminsessionis, sive continentia» specialis, qua quælibet Persona perfectionem alterius propriam continet, modo tamen et ordine distincto, ut Ruiz Disp. 30. Sect. X. explicat. Porro communius dicuntur perfectiones simpliciter; quia respeclu ejus­ dem Personæ hæ perfectiones sunt incompossibiles, nec una melior altera: respective tamen ad essentiam dici possunt simpliciter simplices; quia essentiae eidem identificantur, et melius est eas habere quam non habere. Quanquam, an illæ debeant dici 1res, an una lanium perfectio simpliciter simplex, videat, qui volet, apud RuizSect. 9. loc. laudato. ARTIGUU’S II. QU.ENAM SINT PRINCIPIA DIVINARUM PROCESSIONUM? 308. Nota. Processio in Divinis duo dicit, productionem scilicet Personæ, et communicationem natnræ. Ad utrumque comparata sumitur vel active seu pro principio, vel passive seu pro termino, vel formaliter seu pro actione. Prior acceptio est præcipua, utpote ad quam reliquas accommodare oportet; unde in una uberius versabimur. Principium cujuslibet actionis statuitur duplex, aliud quod seu denominationis, cui agentis denominatio tribuitur, illudque est suppositum agens, unde commune est axioma : Actiones sunt suppositorum; aliud quo seu actionis, cui convenit ipsum agere, et est vis ac virtus, per quam suppositum agit. Principium quo subdividitur in radicale seu remotissimum, quod radix est actionis, seu virtus agendi primordialis; in potentiate seu remotum, quod est potentia actionis, seu virtus agendi intermedia; in formate seu proximum, quod est forma aut vis actionis, seu virtus agendi immediata. Poito certum ac receptum jam est 1°. Principium quod tam productivum, quam communicativum in Divinis esse idem; quia principium productionis in Divinis est productivum termini per se consubstantialis producenti, seu in eadem numero natura identificati : 2°. Idem principium in Divinis esse Personam. Patrem quidem respeclu Filii, Patrem autem ac Filium respectu Spiritus sancti; cum Scriptura et Traditio declaret, Filium a Patre, et Spiri­ tum sanctum a Patre Filioque accipere suum esse, suam substantiam ct per­ sonalitatem : 3°. Naturam divinam, ut præintellectam intellectui et volun­ tati, esse quidem principium quo, sed radicate duntaxal ac remotissimum. Ratio pruni est, quia est radix actionum omnium, requiritur simpliciter in productione, adest idcntice in communicatione : ratio secundi est, quia in DE PRINCIPIIS DIVINARUM PROCESSIONUM. 391 contraria Durandi sententia nequit assignari ratio, cur Filius sit Verbum, Spiritus sanctus amor? cur processio Verbi sit generatio, Spiritus sancti non? cur processio Verbi prœccdat processionem Spii itus sancti? cur Filius ab una, Spiritus sanctus a duabus Personis procedat? cur Spiritus sanctus a Filio, Filius non vicisshn a Spiritu sancto procedat? cur duæ sint processiones, non una aut plures? etc.4°. Nec intellectum aut voluntatem, nec intellectionem aut volitionem essentialem solam ac seorsim esse principium quo proximum, quamvis sint remotum. Kalio primi est, quia potenliæ et actus hujusmodi essentiales sunt omnibus Personis commîmes, quæ omnes,sicut non sunt prin­ cipia quod, s,ic nec illa; possunt esse principia quo proxima, neque a producto secundum quid distingui ; quod tamen ob rationem productionis et influxus nccessiini est evenire: ratio secundi est, quia Filium per intellectum, Spiri­ tum sanctum per voluntatem procedere, jam dictum est. Sequitur ex his, principium quo proximum productivum sine proprietate divina explicari non posse. Quomodo autem hanc dicat, an connotative lan­ ium, an partialiter, an totaliter ac unice, prout diversa hic est Auctorum sententia, nunc inquiritur. Tandem, quid communius circa principium quo communicativum dicatur, paucis subjiciemus. 369. Dico I. Principium quo proximum productivum in divinis processio­ nibus sunt solæ proprietates Personarum producentium. Prob. Acctoritate. J°. Juxta Cone. Later. IV. sæpe laudatum essentia divina neque generat, neque gignitur, neque producit, neque procedit; quæ tamen propositiones essent verte, nisi proprietates solæ forent principium quo proximum. 2°. Juxta Cyiull. Alex. cont. Antropomorph. c. 6. (opp. t. 6. p. 371) : Id quod Patrem esse intellexeris, hoc etiam est Filius, prœter id unum quod Pater est. Atman. Dial. 1. de Trin. n. 4. Pater hypostasi gignit, et mandato erra/, juxta Ambr.L. 4. de Fid. c. 8. n. 81. Generatio paterna1 proprietatis est, non potentia?, juxta Damasc. L. de 2. Christi volunt, η. II. Omnia, qua habet Paler,sunt Fili i, sola gignendi vi excepta (}). 3°. Juxta D.Thom. in Γ,ω. Dist. 7. (]. I.a. 2.Essentia secundum quod est Paternitas, est principium hujus actus, ipii est generare, non sicut agens, sed sicut quo agitur; item p. I. q. 36. a. 4. ad i.Paler et Filius sunt unum principium Spiritus sancti : designatur una proprietas, quœ est forma signata per nomen, scilicet principium ; et Opusc. 72. Unde essentia est quasi principium primum, proprietas vero proximum. Prob. Ratione. 1°. Quod convenit uni Personæ et alteri repugnat, debet illi formalitcr convenire ratione illius quod ipsi proprium est, et in quo ab alio differt: sed osse principium quo proximum generandi convenit Patri et repugnat Filio ; ergo formalitcr convenit Patri ratione illius; quod ipsi est propriùm, et in quo differt a Filio; atqui hoc est sola proprietas relativa Patris; ergo. 2®. Ubi distinctio fundatur in productione, ibi illud formalitcr et imme­ diate producit, quod formaliler ac immediate distinguit ; quia principium (I) Ita latina editio Billii; textus autem græcus habet : Πάντα ύσα εχει δ Πατήρ, ·Λ> Γιου είσίν, τλήν της άγεννήσιας. Onmia quæ Pater habet, sunt Filii, excepta ingeniti proprietate. 392 DE DEO TRINO. distinctionis habetur, quatenus id est principium productionis : sed sola proprietas, seu relatio Personæ producentis formaliter ac immediate distin­ guit ; ergo el fonnaliter ac immediate producit. 3°. Nullum absolutum in Divinis est realiter immediate distinctum a ter­ mino relativo : sed omne principium etiam quo proximum productivum est realiter immediate distinctum a termino producto el hinc relativo; tum quia vere influit et proprie producit terminum, adeoque ab illo distinguitur; cum nequeat idem producere seipsum, aut influere in seipsum : lum quia prin­ cipium quod est distinctum propter principium quo influens ac producens ; propter quod autem unumquodque tale, illud magis tale ; ergo nullum abso­ lutum in Divinis est principium quo proximum productivum. 37Û. Dico II. Principium quo proximum communicativum in divinis pro­ cessionibus fonnaliter est natura divina, quatenus hæc terminos immanen­ tes exigit sibi identificare, else omnesque perfectiones absolutas illis com­ municare. Prub. Principium quo proximum communicativum est illud, vi cujus Pater Filio, et uterque Spiritui sancto eamdem numero naturam communicat, ita ut tres Person® sint unus, idemque numero Deus : sed tale principium est sola natura divina ; quia hæc ratione suæ simplicitatis, actualitalis et per­ fectionis in omni genere exigit sibi identificare, seque ei communicaro quidquid est sibi immanens; termini autem producti sunt lanium imma­ nentes nftluræ divinæ, non vero personalitati seu relationi producenti ; ergo. Conf. Sicut virtus qua producitur esse distinctum, non potest eadem esse cum distincto: sic e contrario virtus qua communicatur idem, non potest esse distincta; quia alias communicaret alteri aliquid aliud, non nutem seipsam ; nec fieret communicatio per identitatem realem ; atqui sola natura divina communicatur, el csl eadem secum ipsa communicata; ergo eadem etiam est virtus, vi cujus communicatur idem. 371. Obj. I. Natura divina non potest excludi a ratione principii <|W> proximi productivi. Nam Bas. L. 5. cont. Eunom. (Opp. t. 1. p. 317. A.) ait, Deum ex s? ipso, natura divina,.... genuisse genuinum Filium. Cyrill. Alex. Tlies. L. 5. et 32. (opp. t. 5. p. 37. ct 273.) docet generat ivam virtutem esse essentiæ divinæ; et Ansel, in Monol. c. 52. inquit : Non ex relationibus suis, quæ plures sunt.... sed ex ipsa essentia sua, quæ pluralitatem non admittit, emittunt Pater ct Filius tantum pariter bonum. R. .Y. Jss. Basilics et Cyrillls generationem tribuunt naturæ divinæ tanquam principio radicati et remotissimo, non autem tanquam formali el proximo : item tribuunt naturæ sumptæ identice, ac in concreto, non autem formaliter, et in abstracto: denique his verbis utebantur ad refutandum errorem Ariauorum, qui Filium in Divinis, sicut creaturas, libere, non autem naturaliter et necessario, produci volebant. Anselm i scopus est probare uni­ tatem principii spirativi : hoc autem non consistit in relationibus, quibus Paler et f ilius distinguuntur et plures sunt, sed in potentia spirandi, qua inter se non distinguuntur, sed unum sunt, quamvis ea uterque a Spiritu sancto distinguatur. Hanc vero potentiam spirandi appellavit essentiam, ·' τ 393 quia respectu Patris et Filii illa absolutum, necessarium ct commune est pnedicalum. Inst. 1°. In Cone. Flor. Joannes Theologus Sess. 18. et 19. declaravit, principium, quo Pater generat, esse id solum, quod couimunicabile est ; ergo. R. Verba allata non esse Joannis Theologi, sed ista, Sess. 18. §. Ego affir­ mai (Labb. t. 13. p. 251.) : In divinis dicimus secundum intelligentiæ noslræ modum, personam Patris significari ut suppositum, ut Persona sit generans; natwam vero divinam esse principium, per quod Pater generat Filium. Et Sess. 10. §. Ai» exempli declarationem (p. 2G7.) : Est ergo substantia Patris principium, per quod generat Pater. Jam vero neutro in loco loquitur de principio proximo, ut omnibus facile vox essentiæ et substantiæ ostendit : nec loquitur tam dc principio productivo, quam de communicativo; quia in textu primo statim addit : Ita Pater generat Filium, et non communicat per­ sonalitate, sed natura, eum substantia seu natura communicetur Filio : in secundo autem sic pergit : Et res quæ datur et communicatur Filio per gene­ rationem, et quam Filius sibi accipit communicatam. Præterea advertendum est, Sess. 18. sæpius contestatum esse, quod ex Patre, aut ex Filio esse, idem sit, ac esse ex subsistentia Patris, aut ex sub­ sistentia Filii : dum autem intelligeret a Marco Oratore Græco hanc doctrinam detorqueri ad id, ut duplex principium spirativum Spiritus sancti evinceretur; adjecit Joannes utrobique explicationem relatam. Ne tamen hæc ipsa fraudi esse posset, Sess. 19. cavit imprimis §. jam laudato ita prosequens : Quia essentia est nomen abstractum et non est suppositum, idcirco fieri non potest ut illi conveniat generationis actio : namque cum una numero fit, si generaret, oporteret in Divinis esse differentiam; siquidem seipsam non generaret, impossibile enim est ; sed opus esset aliud quid generari ab ipsa. Deinde vero ibidem §. Legatur ergo liber, de spiratione agens, ad superiorem in Anselmi locum explicationem nostram sic ait (p. 275. A.) : Habet ergo Paler communem cum Filio per generationem ipsam essentiam, guœ est principium per quod illi communicat esse principium Spiritus fandi; esse enim principium sancti Spiritus in Patre, non opponitur rela­ tioni, seu proprietati Filii. Hæc substant ia secundum commune et absolutum esse, est principium per quod; atque ita juxta considerationem hanc vocatur flentia productiva el communicata ipsi Filio; nec sequitur ex hoc quod sit substantia causons et causata. Sic omnes Doctores tradunt et explanant in illis disputationibus, an Filius sit ex substantia Patris, vel Spiritus fandus ex substantia Patris el Filii. Inst. 2. S. Tiiom. p. 1. q. 41. a. 5. potentiam generandi in Divinis prin­ cipaliter tribuit natura»?non relationi, docelque naturam divinam esse, quo generans generat ; id quod tum cx paritate generationis in creatis, tum ex ratione assiinilalionis in generatione requisilæ probat. R. Opponi posse textus a nobis laudatos. Si vero auctoritas Summæ et Quæslionis posterioris proferatur illis, dici potest D. Thomam hic agere maxime de principio formali communicativo; quod et ratio in assimilatione fundata ct restrictio processionis ad generationem salis indicat. Si tamen mens S. Doctoris contraria forsan videatur, ejus auctoritas compensatur auctoritate D. Bonaventure nobis faventis; argumenta autem proxime soN ventor. DE PRINCIPIIS DIVINARUM PROCESSIONUM. 304 ! DE DEO TRINO. 372. Obj. IL Principium quo proximum productivum 1°. non debet esse realiter distinctum; quia qmunvis producens et productum realiter distin­ guantur, tamen virtus productiva potest esse realiter indistincta; sicut quamvis æquftlia et similia inter se distinguantur, forma tamen denomi­ nans scilicet quantitas vel qualitas eadem potest esse in extremis ; 2”. saltem non debet esse totaliter distinctum; quia nequidem principium quod tota­ liter distinguitur a principiato : 3". potest esso in Divinis readier indistin­ ctum; quia hic principium hoc est potentia generans vel spirans; hæcautem potentia est intellectus vel voluntas; ista autem sunt pradicala absoluta, quæ realiter indistincta sunt a relativis. K. .V. Jas. ium. Ad rationem Disparités est, quia forma denominans duo extrema aequalia xel similia est unitas quantitatis, vel qualitatis, praecise extremum hoc referens ad illud ; unde, cum imitas non tantum sil specifica, sed etiam numerica, et ipsa relationis cujuscmnque ratio per se non exigat distingui aut in utroque, aut ab utroque, aut ab illo extremo, ad quod alterum refertur; eadem quantitas vel qualitas potest esse in ambobus extremis: forma autem denominans principium quod producens, illud non solum refert ad terminum productum, sed etiam, qua talis, in terminum realiter productive influit; adeoque realiter debet ab illo distingui, ne detur virtus realiter productiva sui ipsius et influxi va in seipsam. Similiter .T. 2““. Ad rationem Disparités est, quia principium quod non est duntaxat productivum, sed simul communicativum, ut supra dictum est ; ergo cum communicetur eadem numero, et indistincta natura, non potest etiam secundum earndem et sic totaliter esse distinctum : principium quo proximum productivum autem non est simul communicativum, sed hoc est natura divina; quod autem solum et totaliter productivum est, tantum et totaliter distinctum esse a producto, ut tali, ueeesse est. Denique .V. 30!n. Ad rationem D. Principium quo proximum in Divinis est potentia generans vel spirans immediata et proxima C. mediata et remota .V. Intellectui autem, et voluntati non nisi posterius prædicalum convenire, insinuatum est in praenotatis. Inst. 1. Principium quo proximum productivum debet esse activum : sed proprietas in Divinis non est activa in genere; tum quia nec hæcceilas in creatis est activa : tum quia proprietates divinæ in actionibus ad extra nihil operantur, sed natura : tum quia divina proprietas, ut personalis, est ultimus tantum terminus naturæ, iners et infmcundus ; ut relativa autem ordinem duntaxat dicit unius ad alium, ct processionem supponit, in qua fundatur. H. Λ'. min. Ad prob. quoad lum. Disparités est, quia hæcceitas vel subsi­ stentia in creatis, aut menis exislendi modus est, aut in negativo consistit; natura etiam potest esse principium quo productivum, quoniam producitur terminus secundum naturam etiam numerice saltem ac realiter distinctus: in Divinis vero proprietas seu subsistentia consistit in positiva perfectione, quæ ad intra debet esse activa; cum natura, quæ numerice est eadem in principio et principiato, non possit esse principium quo proximum produ­ ctivum et consequenter distinctum. Quoad 2““. Disparitas est, quia potest natura divina esse principium productivum termini ad extra, ulpote ab illa totaliter distincti, personali­ tates autem hujusmodi principium esse nequeunt; quandoquidem actio ad DE PRINCIPIIS DIVINARUM PROCESSIONUM. 395 extra sit omnibus Personis communis, nulli specialis, ct singulariter pro­ pria: in utroque contrarium habetur respectu actionum ad intra. Quoad 3““. .V. utrumque. Quamvis enim proprietas personalis, conside­ rata ut constituens, formaliler non exprimat fœcundilatem vel actionem, ut tamen distinctiva ct considerata ad terminum, iners et infeeeunda dici ne­ quit : ct quamvis alterum dici possit verum, quantum ad relationem pnedicamentalem qua talem; falsum tamen est de relatione transcendental i. Sed plura de his in Art. sequenti. fast. 2. Proprietas personalis non est activa in specie; tum quia proprietas divina proprietatem aliam nec continet formaliter, ut perse patet; nec emi­ nenter,cum ex hac continentia sequeretur major perfectio producentis, quam producti : tum quia proprietas non potest esse principium generativum, uipote quod est assimilativum ; quale proprietas distinctiva osse nequit : tum quia relationes dure, utpote realiter inter se distinctio, non possunt esse uni­ cum ac indivisibile principium ; quale tamen respectu Spiritus sancti admitti debet. Quoad lum. R. Concedo equidem nec formaliter, nec eminenter contineri unam personalitatem ab altera; Nego autem non contineri virlualiter aut requivalenler : ex hac vero continentia nihil virtuti principiativæ detrahitur, nec quidpiam etiam ultra perfectionis simplicis terminos adjicitur. Quoad 2““. R. In Divinis principium assimilativum in ratione naturæ non est productivum, sed communicativum; quia natura hic non producitur, ut in creatis, sed communicatur : assimilativum tamen in ratione imaginis iutentionalis et consubstantialis, quam praeter naturæ identitatem dicit Verbum, est productivum, et per hoc etiam generalivum ; ut in proxima quaestione pluribus docebitur. Quoad3UIn.R..Y. Supp., quod paternitas el filiatio sint principium quo pro­ ductivum Spiritus sancti ; sed hoc est virtus spirativa ab utraque relatione formaliter distincta: quæ,cum sit eadem indivisibili 1er in Patre ct Filio, non constituit duo, sed unum indivisibile principium Spiritus sancti,- prout dicetur inferius. 373. Observa. Plures nobiscum sentientes principium quo proximum pro­ ductivum Filii dicunt esse naturam divinam, ut est in Patre, vel intelle­ ctual1, aut intellectionem nolionalem, similiter principium idem Spiritus sancti esse naturam divinam, ut est in Patre el Filio, vel voluntatem aut vuiitionem nolionalem ulriusque. Eadem phrasi, quoniam subinde congruentior est cum quibusdam testimoniis nobis in speciem contrariis, libcrdiler ac sine metu licebit uti; modo advertas his locutionibus non desi­ gnari solitarie ac seorsim principium quo proximum, sed simul etiam, ac coojunctim, vel principium radicale ac remotissimum, ut fit in usurpatione vocis naturæ, vel potentiate aut formate etiam mediatum ac remotum, ut fit in dictionibus intellectus et voluntatis, aut intellectionis et volilionis. Quod diximus de principio, cum proportione etiam asserimus de termino. Terminus enim processionis qui, seu totalis, est Persona producta : terminus i/uj, seu formalis productus, est proprietas Pcrsonæ productæ : terminus idem communicatus est divina essentia. Quod demum processionem forma­ ider acceptam attinet, ea quidem non est simplex emanatio seu resultantia, 396 DE DEO TRINO. eo fere modo, quo proprietates rei cujuslibet dicuntur oriri ab essentia; cum illa, secundum rationem productionis, immediate non proveniat a divina natura : active tamen sumpta non est actio stricte ac in rigore; Utpote quæ originem motus el exitum de potentia ad actum dicit, denulalque causam tanquam sui principium, et effectum seu causatum tanquam ter­ minum ete. passive autem sumpta nequidem simpliciter dici debet passio; . quia hæc formaliter ac primario refertur ad principium materiale ac receptivum mutationis, iucluditquc potentialitatem, palibilitatem el alios hujusmodi defectus : unde non nisi grammaticaliter, ct ad indicandam pro­ cessionis terminationem usurpari potest : cum e contrario active sumpta simpliciter vocari possit actio; quia ab ejus nomine et conceptu resecare motum, mutationem el causalitatem licet, solamque relinere productionis rationem. Utriusque locutionis differentia congruit usus loquendi inter Theologos receptus. Porro processionem formalem primæ originis dici generationem aut nati­ vitatem,;tecundœ originis dici spirationem activam, aut passivam’, et priorem utriusque originis idenlificari cum principio, posteriorem autem eum ter­ mino processionum, aut etiam cum principii vel termini relationibus, par­ tim ex dictis, parlim ex dicendis sequitur. Qu.eres : .In et cur Processio Verbi, von autem Spiritus sancti, sit el dicatur generatio? 374. Nota. Communius ex Philosopho L. 2. Phys. generatio definitur: Origo viventis a vivente, ut a principio conjuncto, in similitudinem naluræ. Præcipne sic definitam fuisse generationem creatam, facile constat ex fide, ul declaravit Aug. in Joann. Tr. 99. n. 9. scribens : Filius nullus est duo­ rum, nisi patris et matris: absit autem, ut inter Deum Patrem et Deum · Filium aliquid tale suspicemur. Unde patet, ea verba : ut a principio con­ juncto, nec in divina, nec in communi divinæ ac creatæ generatione locum habere. Ex residuis autem definitionis terminis sequitur, ad veram genera­ tionem ct filium proprie talem requiri 1°. ut in ea ratione, qua formaliter constituitur, filius debeat esse productus; quia origo viventis a vivente productionem formaliter significat : 2°. ut, in qua ratione producitur ac constituitur filius, in eadem sit similis patri; quia origo viventis a vivente terminatur in similitudinem : 3·. ul similitudo sit naturalis seu secundum naturam; quia origo hæc dicitur in similitudinem naturæ. Hinc vero oritur difficultas duplex : prima quidem in ostendendo, quod Verbum divinum sil verus filius Dei, ct solum quidem, ac cum exclusione Spiritus sancti ; cum uterque Patri sit natura similis ac consubstantialis, neuter autem habeat naturam productam, sed mere communicatam; cx qua Macedonian i cum Atianis sumpserunt occasionem eliam negandi utriusque divinitatem : secunda autem in determinando rationem ct causam formalem cur filiatio vera conveniat ita Verbo, ul Spiritui sancio sit neganda; ex qua nonnulli Patres cum quibusdam Scholasticis consuerunt, hanc rationem non esse quterendam, sed credendam. Quoniam tamen præter alios iidem Patres rationes quasdam discriminis postea protulerunt, DE GENERATIONE VERBI. 397 cum iisdem el plerisque Theologis, præter dogma fidei contra Hœrelicos probandum, duximus quæslionein postremam non esse omittendam peni­ tus, sed responsionem dandam, quæ videatur probabilior. Pro qua supponimus inierim 1°. secunda; Personæ, tanquam Verbo, con­ duire rationem imaginis el similitudinis intentionalis, Patrem, h. e. na­ turam hujus ac perfectiones rcpræsentaiitis ; quæ Spiritui sancto, tanquam amori non competat : 2°. hanc similitudinem præcisc intcnlionalem non suilicerc ad rationem Eilii constituendam; cum generatio similitudinem naturalem cx dictis postulet; neque in creatis verbum mentis, quo quis cognoscit sc ipsum et intentionalem sui imaginem habet, unquam dicatur proles cognoscentis : 3°. similitudinem utramque, naturalem scilicet ct . iiilentionalem, posse secundum nostrum concipiendi modum ita componi relui in unam,ul u traque simul concipiatur tanquam adæquata et ultimata ratio formalis constituens et distinguens Filium in Diviqis : unde ad quæstioncin, cur processio Verbi sil generalia? daretur hæc responsio : quia actio ista est perfecte assimilaliva, h. c. non tantum communicatio naturæ, sed etiam assimilatio termini secundum esse personale, seu in illa etiam ratione, in qua is producitur : 4°. hanc assimilationem perfectam oriri partimac primo ex ratione principii, nempe intellectus nolionalis, qui per se est potentia assimilaliva el productiva Verbi consubstantialis; partim et ’ultimato ei ratione termini, qui non tantum est consubstantialis Patri et similitudo secundum naturam , sed etiam , secundum esse personale Verbo proprium, est intentionalis imago Patris. 375. Dico I. Processio Verbi est vera generatio, Verbum in divinis est 'crus filius Dei ; processio autem Spiritus sancti non est generatio, nec ipse filius Dei. Prob. P p. 1. Ex Scriptura. 1°. Principium Verbi producens dicitur parere ac gignere; Isa. G6. 9. Nuinquid ego, qui alios parere facio, ipse non pariant, dicit Dominus : si ego, qui generationem cœleris tribuo, sterilis ero, ait Dominus Deus tuus. Unde Aug. Ep. G6. (al. 170. n. 8.) ad Maxim, inquit : Si temporalibus et passibilibus rebus Deus tribuit ut quod sunt hoc generent ; quanto magis ipse celemus el impassibilis non aliud quam est ipse 'jtneracd, unus unicum? cui Athan. de decret. Nie. Syn. n. 11. Cyrll. Alex. Thcsaur. L. 32. (opp. t. □. p. 32G.) ct Hieros. Catech. 7. n. 3. cum Conc. Hispal. II. (Labb. t. 5. p. 16G9. B.) consonant. — Item Psal. 2. 7. Ego hodie jenuite; el Psal. 109. 3. Ex utero ante Luciferum genui te; quæ testimonia Paulus ad Hebr. 1. 3. ct cap. 5. 5. eliam Christo attribuit ; Patres autem plcriquc dc divina Verbi generatione accipiunt. 2°. Verbum dicitur con­ cipi, parturiri ac gigni ; Prov. 8. 24. Nondum erant abyssi, et ego jam concepta eram... ante colles ego parturiebar ; et Isa 33. 8. Generationem ejus qui» enarrabit? quædc Verbo ct Christo dicta passim accipiunt ct exponunt hires ap. Ruiz Diss. 3. Sect. 1. laudati. 3°. Verus est in Divinis Filius, isque Jesus Christus. De priori Aug. ep. 49. (al. 102») q. 5, et Beda in Comment, iulelligunl illud Prov. 30. 4. Quod nomen est ejus, ct quod nomen /ilii ejus, ii nodi ? posterius declaratur Luc. 1.32. Filius allissimi vocabitur; et v. 35. Votabitur Filius Dei : Matlh. 1G. 16. Tu es Christus, Filius Dei vivi; quod alibi repetitur : item ad Rom. 8. 32. Qui proprio Filio suo non pepercit; 398 DE DEO THING. cl 1. Joan. o. 20. Ct simus in vero Filio ejus : hic est verus Deus et vitu aterna e le. , 11 I *♦. II. Ex Ecclesi.e definitione; quæ in Symb. Nicæno dicit Chrislmn a Patre natum, genitum, non factum; in Symb. Athan. autenia Paire sel», non factum, nec creatum, sed genitum etc. III. Ex Traditione Patrum ; inter quos Basil. Horn. 24. n. 4. conl.Sabcl. Ex Patre Filius, non mandato factus, sed ex illius natura genitus : Ambros. dc Fid. Orthod. e. 2. ( opp. t. Ί. part. 2*. p. 318.) Vides ergo hoc Verbum bonum Filium Dei esse, quem non aliunde, quam de paterno pedore, d ul ita dixerim, de utero cordis Dei credimus natum (ai. ext Hisse). Ciirvsost. lloin. 2. in cap. 1. ad Hebr. n. 3. Certe si non esset germanus Filius, non ita locutus esset. Quare ? Quia germanus ob nihil aliud est quam qualenusesl ex ipso..... Nam si est gratia Filius, non solum non est angelis prœstanliw, sed etiam minor. Epipuan. Haer. 62. n. 3. semper perfectus ille Pater est, atque subsistens, ut et perfectus semper Filius, semperque subsistens, vere a Patre genitus. IV. Ratione Theologica. Sicut Christus in Scriptura dicitur filius ho­ minis, sic dicitur filius Dei : sed fuit verus filius hominis et proprie genitus; ergo et verus filius Dei ac proprie genitus. Item, sicut verus est pater, ita verus est filius : sed in Divinis verus datur Pater; ergo et verus Filius. Denique, Verbum in divinis magis vere ac proprie est filius Dei, quam angeli aut homines justi; ergo naturalis omnino ut iilius sit, oportet; quia excessus stat in eo quod illi accidentaliter et contingenter, hic substantia­ liter ac necessario; illi per participationem, hic per naturam; illi per productionem creatam, hic per communicationem mercatam ejusdem substantiæ habeat filiationem. Prob. 2*. p. Sicut Filius in Divinis dicitur genitus, sic etiam dicitur uni­ genitus : Joan. 1. 18. Unigenitus Filius, qui est in sinu Patris; Joan. 3. 16. Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret ; 1. Joan. 4. 9. In hoc apparuit charitas Dei, quoniam Filium suum unigenitum misit etc. Unde illud Joan. 1. 14. Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti, nihil diminuit; sed exprimit tantam gloriam esse risam, quanta decebat unigeni­ tum. Sed ratio unigeniti denotat, unum duntaxat esse filium seu genitum ac consequenter ncc plures esse filios, nec Spiritum sanctum esse genitum. Unde cum Symb. Nücænum dicit : Filium Dei unigenitum ; Symbolum Apostol. habet : Filium ejus unicum : inter Patres autem Cyrill. Alex. L. 25. Thes. (opp. t. 3. p. 239. C.) inquit : Unigenitus est... quia ipse solus est fructus paternus. Et paulo infra : Non est igitur ea ratione unigenitus, quod solus existât, sed quod solus naturaliter genitus sit. Fulgentius ad Obj. 3*“. Arian, (opp. p. 56.) respondet: In illa nativitate vere est unigenitus, in qua sine initio de solo Deo natus est Deus; et Damasgen. L. 1. Fid. c. 9. (al. 8. opp. t. 1. p. 135. a. ed. Venet.) Unigenitus, quod solus ex solo Patre singu­ lariter est genitus. Ergo. Conf. Spiritus sanctus in Scriptura nunquam vocatur Filius; nec dicitur gigni aut nasci, sed tantum procedere : in Symb. Athan. confitemur, Spiri­ tum sanctum a Patre et Filio, non factum, nec creatum, nec genitum, sed procedentem; quod idem Cone. Tolet. XI. in Præf. exponit : Athan. ep. 1. DE GENERATIONE VERBI, 399 ad Scrap, n. 16. Ctrill. Greg. Naz. Orat. 31. n. 7. Epipuan. Hier. 62. n. 4. -69. η. 18. — 71. η. 12. negant Spiritum sanctum esse Patris, sive compatrem, aut con fratrem, sive /ilium, aut nepotem ; negantque esse Filii, uve απο/i, aut propalrcm, aut patruum, sive fratrem, aut genitum : denique nccduplex processio ejusdem ordinis est possibilis in Divinis; ubi propter divinitatem suam unus terminus adæquate corresponde# principio; ncc ratio formalis constituens ac distinguens generationem a non generatione rcpcritur in Spiritu sancto ; ergo. 376. Dico 11. Ilatio, cur processio Verbi sit generatio, non item processio Spiritus sancti, stat probabilius in eo quod actio prior sil perfecte assimihilica termini cum principio , cl Verburn secundum esse personale sit similitudo perfecta, seu imago Patris; qualis actio el imago non habetur respectu Spiritus sancti. Prob. I. Ex Scriptura. Ratio Filii divini in Scriptura sicut reciprocatur tum ratione Verbi, sic etiam pro eodem plane sumitur cum ratione ima* ginis. Sicut enim dicitur Joan 1. 14. el Verbum caro facium est... et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre; et 1. Joan. 5. 7. Tres sunt, qui testimonium dant in cado, Pater, Verbum et Spiritus sanctus; nec non Apocal. 19.13. Et vocatur nomen ejus Verbum Dei : sic etiam scribit Paulus adColoss. 1. Io. Qui est imago Dei invisibilis; et ad Hebr. 1. 3. Qui cum sil figura seu character substantiæ ejus; nec non ad Philip. 2. 6. Qui cum informa Dei esset; ergo sicut cx hac reciproca acceptione ratio Verbi dari potest pro ratione Filii, sic et ratio imaginis, characteris ac formæ poterit. II. Ex Traditione Patrum. Patres eodem prorsus modo ac Scriptura ipsi loquuntur. Aug. enim L. 7. de Trin. c. 2. inquit: Eo Filius, quo Verbum; d eo Verbum, quo Filius, Quoniam igitur Pater et Filius simul non uterque unusFilius; consequens est, ut Pater et Filius simul, non ambo unum Verbum, Hæcvero L. 6. c. 2. præmiscrat : Sic enim Verbum quomodo imago: non autein Pater et Filius simul ambo imago; sed Filius solus imago Patris quem­ admodum et Filius. Athan. dc Dccr. Synodi Nic. ait : Si- omnino Deus est 1 erbi pater : cur nonet hoc, quod gignitur, filius est? Rursus vero Dei filius quis esse possit, nisi ejus Verbum ?... Porro cum imaginem appellas, Filium significas : quid enim simile Deo esse potest, nisi drta ex ipso progenies. Basil.Hom. 16. in init. Joan. n. 3. Ansel, in Monol. c. 53. etc. III. Ex Ratione. 1°. Vera ratio generationis in rebus viventibus stat vel ineo, quod id, quod generatur, a generante procedat ut similitudo ipsius et gusdem nalurce cum ipso; vel in co quod sit processio viventis a vivente ad itprasenlandam naturam sui principii, cum quo eamdem naturam habet ; ul S. Thomas L. 4. coiit. Gentes c. 11. scribit. Atqui imprimis actio perfecte assimilaliva sui termini cum suo principio habet utrumque; quia vi ejus­ dem terminus procedit ul similitudo, ipsa autem actio ad principium rcpræSéhlandum tendit ; cademque eamdem naluræ speciem vel identita­ tem desiderat. 2’. Formalis terminus processionis divinæ est hypostasis; quia emanatio in his inferioribus el in Deo differt, quod in inferioribus terminatur ad essen­ tiam vel substantiam, quæ multiplicatur ; sed in Divinis terminatur ad hypiitaw, ut D. Bonavent. in 1. Dist. 3. Quæst. 2. in Resol. dicit, et probat I i h; >·' ♦00 1 DE DEO TRINO* etiam ditlcrcntia inler personas humanam et divinam; quarum prior ini· portal in recto naturam, quia humanitas ipsa producta est individuae! incommunicabilis; posterior autem importat in recto personalitatem, utpote solam hic incommunicabilem. 3“. Hypostasis Verbi, quæ generatur, procedit ut similitudo Pallis; quia l'erbum est conceptio intellectus; conceptio autem intellectus est similitudo rei concepta·, ut D. Thom. p. 1. q. 27. a. 2. asserit : nec minus procedit ad repraesentandam naturam Patris; quia hujus est imago, ul nuper dictum; imago autem est similitudo ad reprœsentandum expressa, ut Theologi cum Alg. L. iinperf. dc Genes, ad lit. c. 16. n. 57. et L. 83. QQ. q. 74. docent. 4°. Verbum est ejusdem natura cum Patre, quia camdem numero natu­ ram habet, ut aliunde constat; imo et vi processionis gencrativæ oblinet, quæ in similitudinem natura tendit ; ergo ratio, cur processio Verbi sit generatio, stat in eo quod sit actio perfecte assimilativa ; ergo cum alia sit actio, qua procedit Spiritus sanctus, bæc ex illius defectu non est generatio. Quamvis enim is eamdem etiam numero naturam divinam obtineat, tamen procedit per voluntatem; Processio autem, ut D. Thomas p. 1. q. 27. a. 4. inquit, (pia· attenditur secundum rationem voluntatis, non consideratur secun­ dum rationem similitudinis, sed magis secundum rationem impellentis d moventis in aliquid:et ideo, quod procedit in Divinis per modum amoris, non procedit ut genitum, vel ut filius, sed magis procedit ut spiritus, quo nomine quadam vitalis motio et impulsio designatur : item secundum hypostasinest amor; amor autem, ut supra Anselmvs pronuntiat, contemplanti se non exhibet perspicuam ejus a quo est similitudinem; ct juxta Bonayentcram sup. laudatum, amoris ac nexus non est generari, sed spirari; ergo. Conf. i. Nomen filii, si de vivente rationali est sermo, est nomen personæ; ergo dum in definitione lilii requiritur viventis origo a vivente in similitudinem naturæ, illud supra quod cadit in recto denominatio per­ son®, debet esse similitudo subsistens producta ad reprasentandam natu­ ram Patris; ergo sicut in creatis natura, ct in Divinis hypostasis est id supra quod cadit in recto denominatio pcrsonæ; sic etiam natura in creatis,et hypostasis in divinis est similitudo subsistens, ad repraesentandam Patris naturam producta. Sed sola ratio Verbi vi suæ originis est similitudo, non autem ratio amoris aut spiritus ; ergo. 2. Filiatio Dei adoptiva habetur ex imagine cum Verbo, ut notat Cyrill. cont. Anthropomorphitas c. 6. scribens : Necesse erat nos, qui filii Dei appel­ landi eramus, ad imaginem filii potius fieri, ut et filiationis in nobis chara­ cter exprimeretur ; crgoel filiatio Dei naturalis ex eadem imagine cum Patre, adjectis reliquis conditionibus, est repetenda. 3. Verbum mentis, quod homo se cognoscens format de scipso, esset filius, si assimilarctur perfecto, et foret imago substantialis ; ergo quia Ver­ bum Dei perfecte assimilatin'. cl substantialis imago est, est filius. Confer huc doctrinam D. Thom.e p. I. q. 27. a. 2. ad 2. dicentis : Verbum, quod se­ cundum intelligibib-m artionem procedit in nobis, non est ejusdem natura· cum eo a quo procedit ; mule non proprie et complete competit sibi ratio gene­ rationis; intelligere autem divinum est ipsa substantia intelligent is - unde Verbum procedens prodit ejusdem naturæ subsistens, et p,opter hoc nronrie dicitur genitum et Filius, 1 1 “ DE GENERATIONE VERBI. Î0I .‘177. Nec dicas 1°. Similitudo Verbo propria est intent ionalis : sed simili­ tudo inlcnlionalis ad generationem 1. non requiritur; cum naturalis sufIkialin creatis : 2. non sufficit ; cum tantum sit metaphorica, qualis etiam est artificialis, pictura· vel statuæ, generatio autem ad propriam et natura similitudinem tendat : 3. non discernit; cum eadem conveniat intelle­ ctioni essentiali, omnibus Personis divinis communi : 4. ad intentum non facit; equi Verbum sil inlcnlionalis similitudo vel solius Paternitatis, quæ a nobis statuitur principium quo proximum productivum; vel etiam Spiritus sancti el creaturarum, ex quarum scilicetcognitione etiam Verbum procedit. 11. P..I/. Similitudo Verbo propria est inlcnlionalis, quæ tamen ob iden­ titatem realein Verbi cum natura divina, una sit similitudo Patris consub­ stantialis el naturalis C. quæ ob hujus identitatis carentiam non ima sit similitudo naturalis Λ'. M. et subsimili distinctione minor, exposita, .V. C. Singulariter tamen ad diversas assumptiones respondeo ulterius. Et qui­ dem Ad |"“. I). Similitudo inlcnlionalis non requiritur in creatis, ubi generatio non fit per intellectum, cl ubi producitur ipsa etiam natura C. in Divinis, ubi per intellectum iit generatio, ct non producitur natura, sed sola ratio Verbi .V. Filius in sua ratione formali constitutiva debet Patri esse similis, elab eo productus: utrumque in creatis habetur per naturam productam, in Divinis autem cum natura non producatur, sed sola ratio Verbi aut amo­ ris, utraque similitudo, inlcnlionalis nempe et naturalis, indivisibilité!· requiritur, ul ambæ generationis conditiones adsint. .Id2e®. D. Non sufficit, et metaphorica tantum est similitudo intentional is, quæ caret comite similitudine naturali, ut in exemplis aliisque creatis fit C. quæ habet sibi adjunctam similitudinem naturalem, ob consubstantialitatem unius Pcrsonæ cum altera N. •Id 3UU1. .V. et Hat. Nec enim cognitio essentialis et Personis omnibus communis est similitudo hujus ipsius cognitionis, nec est producta: quod lanium utrumque Verbo est proprium. .l(/ luin. N. Ass.et Hat. primam. Non enim sola paternitas est objectum cogni­ tionis, ex qua procedit, sed etiam divina natura ; nccsola est principium adae­ quatum,qüod una per naturam divinam constituitur. Ad secundam J). Verbum est similitudo qualiscumquc Spiritus sancti cl creaturarum C. perfecta seu imago, cl generationi propria /V. Ad imaginem enim non sufficit conformilas cum objecto; sed ul sil a protolypo producta, si imago sil naturalis, aut illo dirigente ab artifice facta, si artificialis sit : ac præterea ut producta sil cx intentione repraesentandi prototypon. 378. Nec dicas 2°. Ad veram generationem non requiritur perfecta simi:(pue porro similitudo requiritur, propria etiam est Spiritui sancio. 1'rimum patet ex definitione generationis, quæ similitudinem piiccisc natu­ ralem requirit : secundum liquet; quia terminus productus in processione Spiritus sancti 1. dicit relationem ad principium producens; 2. etiam vi ;uæ processionis accipit cognitionem essentialem Patris, quæ est intentionaiissimilitudo ejus ac imago; 3. communicat quoque in natura. R. Ad Ie®. D. Definitio generationis in genere hoc non requirit T. in specie, ic divina .V. Generationis definitio deprompta est a gentilibus Philosophis 26 n. p. 1. •40~ DE DEO TRINO. ex genesibus creatis, in quibus haud alius modus producendi similitudinem substantialem, nisi per naturæ distinctio productionem, repcrilur: hæc vero, cum imperfecta sit, in divina generatione est depuranda ab imperfectio­ nibus, lalisque nihilominus statuenda, quæ retineat rationem illius· for­ malem, scilicet productionem veram, similitudinem, el naturam eamdem. Quoad primum Assertum C. sed .V. id sufficere ad generationem; cum requiratur relatio similitudinis, et quidem perfectro, seu imaginis. Qitoad secundum .V. Spiritum sanctum vi processionis, ut productio est, accipere co­ gnitionem essentialem Patris : unde et 1Y. hanc esse Patris imaginem; cum intellectus notionalis eamdem non producat (quod requiri ad imaginem diximus) sed potius prwsnpponat. Quoad tertium C. naturam communicari : communicatio autem formaliter non est processio, sed concomitanterse habet, cl a processione divina in obliquo connotatur. >· r Λ • t* 1“ · I Ii 379. .Vec dicas 3°. Etiam voluntas æque, ac amor dicunt similitudinem in suo termino. Primum colligitur; tum quia omne agens producit sibi simile in formae Per quam agit : tum ic loquenlis : /n relation? Tei amarum numerus cernitur.hw wlum numerum insinuant, ipiod ad invicem *«n/ .’ r/ in hoc numero carent, ipiod ad eriiinl; turn in axiom,ite triplici Theologico, Trimum ex prosi l Boet. L. dc Trin, C. G. hoc tenore : It latio multiplicat Trinitatem ; Jox.sms aulcm Theologis m Cone. Florentino Se-··. 18. (Labb. t. 13. p. 254. B.) tampiam apudmnnn Graco* et Latinis Docture* pervulgatum protulit. Secundum edidit Ami.l. L. dc Incani. ila -cribens : In Divinis omnia eunt unum, ubi non obtint relationis oppositio; Eugcniu·· IV. autem itidem in Florentino Decreto pro Jacobitis adoptatum inseruit. Tertium ratio manifesta persuadet, docens, omnem distinctionem oriri, rd er limitatione, i:el opposition^ relativa, Prior modus, quo aliud limitatur in suo genere perfectionis ab alio intra idem genus, locum hais τ<· nequit in Deo, lanquam ente infinito in omni genere perfectionis : posterior, quo genus unius perfectionis differt et distin­ guitur ab alio genere, præd icatis quibusdam divinis non repugnat. I mle quaestionis sensus secundus hic est :Sub quanam formalilalc aut conside­ ratione proprietas n-latna constituat rationem Persona· in Divinis? Pro hujus crolematis intelligeutia observanda sunt : t*. Eadem proprietas potest es-e personalis, scu lii/postatica, relativa A noti'inalti : ideoque Paternitatem, Filiationem ct Spirationem passivam in triplici hac proprietatum classe superius reposuimus. 2". Cum notional ii proprietas serviat pra cipuead iioliticaudimi, el consi­ deretur precise ad distinctum rei conceptum mentibus cognoscentium inge­ rendum; ea ad prarsentem controversiam, qua de constitutione Peisoiu: intrinseca agitur, non admodum refert. 9| 3". Proprietas eadem sjicclari |>ole*t sccimdiini msu in, sive quod dicit absolute et précise ad naturam divinam, rui per identitatem est imuianciis; ct secundum r.M»· ad, sive quod dicit relative el ad terminum vel principium, cui opponitur. t". Processio el origo formalis in divinis, liret communius accipiatur vel principiativc vel terminati ve, neque a principio vel termino distinguatur dislinctiom: rationi* latiocinalæ, curn eadem cum illis commlala respiciat; ]»*ilc-t tamen, juxta nostrum imperfectum concipiendi modum, etiam accipi omnino formalilrr, tpinu iit /irri, ct per modum via a principio ad teruiilUim ; sicque distinguitur dislinctiom! rationi·, raliocinanlis. ■i". Posila Inc coni eptiimii «pi.dicumqiJe dilierrnlia, pole*! proprietas nIa in a producentis, s. g. I'atcriiilas, <·< imdiim originem fotmalem activam concipi in triplici signo ratiumn : et quidem in primo, ul via geiicratixa, vel ul principium Mimtiie determinatum ad habendum l ilium ; ubi inlclligilur relatio transceudcutalis : m f'umln, ul actualia generatio, vel ul pt im.ipium actu gema an , I-ilium ; ubi inlclligitur 'pia>i pnedicumentalis ; ι»ι ριιορηιητΑΤίηυΛ :-»;μο.χλπ:μ nivimaik m, 4ir> proprie enim piredlramriilalis non o I ; cum omnlu hic «Int r· en fini in et ritrisoiiti ; in tertio, ni cornpida generatio, vol ni prinrlphim halien l'ilium in Γ.κ In i -k· ; ubi præsiipponiliir relatio qiiaai pi;pdiraineula|is. fi·, E\ arherso //ro/o ô7//.s rclalira procedenti*, g. l'ilialio, (·/rmdmn origincni foruudem passivam accepla, cum cwniiiililoi· dirai Personom piiNliniaiii, concipi lui' secundum sc/pienlia signa, in quorum primo <*'*,1 imlivllas m fieri, in ncoundo nativitas aclmilis et conslilntio lilii , sen nlaliii actu procedentia a Putre, in (ertio nativitas in facto et e el jam peracta, Ei lita omnibus duo pra-scrlim in controversiam vocantur : 1°. An Per­ urat* constituantur per proprietates vel absolute el secundum exxe. in, vel relative et secundum eiixetad acceptas ‘! Ί". An, si conslituanlm per pro­ prietates relative acceptas, id fiai per propriam fm malitatem relationis, an wa formal i 1er per rationem originis? ad utcumque breviter respondebimus; quia in priori afferuntur a quibusdam reliquim ex opinione, quam anti­ quatam diximus ; in posteriori autem Patrum elogia evidenter ambigua. 382. bien I. Pe: -sonm divina· non constilmmtur formai i 1er per proprietates libratione forma Ii (a lis absoluta· el sccimdnm exw. in, sed sub ratione for­ midatis relativ/e el secundum ?khc ad acceptas. 1'rub. Juxta S, Ai g. L. *>, de Trin. c. H. in Deonon lanium nihil est, nisi Milrtlantia el relatio; sed etiam, quidquid ad se cl non ad aliud dicitur, ad Manliam, wii substantiam pertinet: unde etiam post subjungit : Si, quod dirilur Paler, ad xeiptum diceretur, non ad Ι·'ίΙίιιιιι ; el quod dicitur l''iliux, ml n'ipuim diceretur, non ad Patrem; necundum xubelanliam diceretur el ι/M Paler, et ille I'ilius : xed quia c! Paler non dicitur Paler nixi ej; eo quod td /-i Filiui, el Piliux non dicitur nixi e.r eo quod habet Patrem, non xecuniluiii nubilantium hau di< unlur ; et cap. 8. repetit : Quidquid in Trinitate ud. intuitur, tabulantialiler dicitur. Ergo, cum proprietas, sub ratione formahlalta alisolulm cl secundum exxe in accepta, dicatur ad se el non ad aliud, pertinet ad essentiam ct substantiam, nec lanquam ratio substantia: (lelcrminnliva, et persona: formaliler constitutiva haberi potest, Conf. I. (Juod formaliler tribuit rationem inconimunicabililatix, Pcrsoii.nn constituit formaliler; utpote qua: est substantia individua seu incom­ municabilis : sed proprietas, sub ratione formalitalis relativa·, formaliler tribuit rationem iucommunieabililalix ; quia ubi non obviat in Divinis oppo•ilio relationis, manet comunmicabililas, ut palet tum in virtute spira * lira,Patri cl Eilio communi juxta omnes, tum in subsistentia Dei absoluta, jinla mios patronos Personis omnibus communi ; ac proinde neutris Personos formaliler constituentibus ; ergo. Conf. Ï. Principium rei formaliler constitutivum debet eliarn illius esse formalitci distini livum a re qualibet alia; quia quod formaliler rem const:'* luit in sua militate, debet camdem sic etiam conslilnere in sua imitate, ct bine quoque iu «ua indistinclione in se et distinctione a quolibet alio, qui i· ( unitatis conceptus : sed sola consideratio firoprielatb. sccimdtim exxe ad habet conceptum formaliler dislinctivi; quia consideratio secundum exxe iu '·tr/irncplus non ex< hisivus, sed prfficifrhus ab O|/posito sive ul termino, iirc ul correlative ; ergo. 4ÛG ΠΕ DEO TIUXO. ton/,3. Conceptus explicilus et distinctus Personarum divinarum est con­ ceptus Patris, Filii ol Spiritus sancti, seu spirali : sed hic conceptus est formaliter relativus ; ergo. t- 383. Dico II. Personæ divinæ formaliter constituuntur per proprietates relativas, prout hæ dicunt relationem, non autem ut originem formalem exprimunt. Pr»b. Hæc enim est accuratior phrasis Patrum et Doctorum ; ex quibus Naziax. Or. 29. n. 16. ait : .Vec enim essentiæ nomen est Pater, nec actionis; sed relationem eam indicat, quam Pater erga Filium habet, vel Filius erga Patrem ; Basil. L. 2. cont. Eunom. n. S. Putris et Filii nomina solam, quam inter se habent, habitudinem ostendunt. Br*aiuon autem in Oratione pn» unione ad Cnecos in Concilio Flor, habita c. G. (Labb. t. 13. p. 42G. C.) sic loquitur : Relatio et origo, etsi secundum modum intelligendi differunt (siquidem origo significatur per modum actus, ut generatio; relatio vero per modum formœ, ut Paternitas), re tamen non differunt. Ideo utroque quidem modo distinguuntur Personæ; prius tamen et principaliter, secundum modum intelligendi, per relationes, per quas etiam constituuntur Personæ ; conse­ quenter autem per diversum processuum modum sive originem. Non enim generare et genitum esse, quod est originis, constituit principaliter Perso­ nam ; sed paternitas et filiatio, sive Patrem et Filium esse, quod relationis est. Sed quia relatio et origo idem sunt re, et relatio consequitur originem; ideo utroque quidem modo distinguuntur divinæ Personæ : sed principalius rela­ tione, sive proprietatibus etc. · - . r-.*», Conf. 1. Forma constituens Personam concipi debet ut aliquid Personæ intrinsecum, fixum et permanenter existons, quod ipsa perseilas æque ac subsistentiæ ratio videtur exigere : sed nihil hujusmodi apparet in conceptu uriginis formalis; quæ vel ut via a principio, vel ut via ad terminum, ideoque tanquam aliquid principio ac termino extraneum repræsentatnr, et per modum actionis aut fluxus concipitur; nullum tamen eorum abludit a con­ ceptu relationis , quæ in Persona producente supponitur ante originem, in procedente autem post originem habetur ; ergo. Conf. 2. Ratione Personarum producentium universim : Theologorum axioma, in Sess. Flor. 19. adoptatum, dicit: Act ion es sunt suppositorum; ergo origines, quæ actiones sunt, non constituunt, sed, secundum nostrum intelligendi modum, supposita jam supponunt. Special im de Paternitate: hæc enim in Divinis, ut relatio transcendcntalis, ab actione ipsa non constituitur; et ut principium quo proximum generationis ante originem præsupponitur; et ut subsistens forma antecedit terminum ejusque productionem. De spira­ tione autem activa, cum constet ne hanc quidem constituere Patrem aut Filium, sed secundum rationem supponere jam constitutos per paternitatem ac filiationem , multo minus origo vel actio spirativa tanquam illarum Per­ sonarum forma constitutiva cogitari poterit. Conf. 3. Ratione Personarum procedentium : hæ enim in conceptu formali universim dicunt rationem termini et producti; special irn autem rationem vel \erbi, vel Spiritus subsistentis: sed certum est viam ad terminum, productionem in fieri, actionem dictionis aut amoris adhuc quasi fluenlem, DE PROPRIETATIBUS PERSONARI M DIVINARUM. 407 anteire, non constituere terminum ipsum, productum completum, ct Ver hum ac Spiritum perfectum ; ergo. • i , , 384. 06;. coni. Γ*η*. Persona divina non exigit constitui relativo; turn quia in detinitione personæ nulla importatur relatio : tum quia persona creata absoluto constituitur : imo non patitur constitutionem sui ea; relativo; turn quia, ut unum et existens per se, nequit ex prædicato duplicis generis, absoluto scilicet, qualis est natura, et relativo, qualis foret proprietas, fieri : turn quia ut subsistens seu existens in se, dicit formam, quæ naturam ultimo complet, et hinc ad se, non vero ad aliud esse intelligitur. R. .Id 1" p. prob. la,n. I). In definitione personæ ut sic, seu comrnuni tam creatæ quam increatæ, non importatur relatio C. in definitione personæ in specie, scilicet increatæ, seu divinæ -V. Distinctionis hujus ratio, et ad prob. 2,ni. Disparitas est, quia persona creata est finita ac limitata, adeoque distingui propter limitationem potest, et hinc etiam per absolutas perfectiones, ob hanc rationem se invicem excludentes, constitui ; Persona autem divina infinita ac illimilala est, in eaque omnia absoluta sunt communia, adeoque per illa distingui nequii; ergo sicut ad distinctionem hic requiritur relationis oppositio, sic et ad constitutionem Personæ, quæ incommunicabilis substantia definitur; ergo in divinæ Personæ definitione debet saltem for­ maliter implicite importari relatio, utpote incommunicabilitatem hic unice efficiens. · .-W2‘e. p. prob. lam. D. Unum perse constitui nequit ex absoluto et rela­ tivo prædicamen tali C. et relativo tran seen dentali, quale etiam in creatura relate ad Deum invenitur. N. Relatio autem, divinas Personas formaliter constituens, est transcendentalis, utpote essentialis, necessaria, æterna ; et quasi prædicamenlalcm vel praecedit, vel sequitur in signis rationis supra propositis. Adprob. 2am. D. Dicit formam, quæ naturam ultimo complet, complemento personæ cuilibet proportionate, et hinc in Divinis relativo C. semper absoluto .V. Complementum autem relativum non est ita ad se, ut non sil ad aliud. Inst. 1. Relatio præsupponit suppositum jam constitutum; tum quia exigit extrema jam distincta, et consequenter constituta: tum quia, sicut terminatur ad absolutum, cum juxta Philosophum L. 5. Phys. non sit motus /er se ad aliquid, sic etiam absolutum refert. R. .V. Js.v. Ad prob. la,n. D. Relatio prædicamentalis et accidentalis exigit extrema jam distincta et hinc constituta, utpote quæ velut accidens his tanquam entibus completis supervenit C. transcendentalis et essentialis .Y. Hæc enim extrema sub conceptu respective formaliter constituit, distinguit ac refert; uti etiam in abalietate respectu creaturæ manifestum est. Similis resp. tenet ad prob. 2am. in qua Philosophus loquitur de mera relatione prædicamentali, et quæ purus est respectus, per se ab agente non intentus. Inst. 2. Quod refertur, prius est ad sc, quam ad aliud ; tum quia, juxta S. Acg. L. 7. de Trin. c. 1. n. 2. Si Pater non est aliquid ad se ipsum, non ( Verum ipse, {Spiritus) a Deo manans subsistit. Alia ortum habent ex ambigua significatione vocabuli. Sic enirn unam lautum in Deo hyposlasin statuerunt Atiian., Epipii., Hieron., Sardicenses et alii, dum necdum explorata fuerat significatio hujus vocis, ac singulariter applicata supposito; ipsi autem intelligebant ea voce essentiam, et hinc tres hypostases negabant. Sic rursus Hilar. L. 5. el 7. de Trin., Boet. L. de duab. .Naim., Anastasius Path, in compend. fidei expositione Deitati tribuunt subsistentiam, usurpando hanc vocem pro exislenlia vel a se, vel per se seu substantia : similiter Aug. L. 7. de Trin. c. 4. et 5. Deum ad se. ipsum subsislere dixit, non probando subsistentiam in Deo absolutam, sed unicam Deitatis substantiam, seu cnlitatem substantialem. Denique Concilii Rhemensis professio : Credimus simpliciter naturam divinitatis esse Deum, nec aliquo sensu catholico posse negari, (juin divinitas sit Deus, et Deus divi­ nitas ; damnat errorem Gilberti, inter concreta et abstracta divina ante intellectus operam distinguentis; neutiquam vero per Deum intelligi abso­ lutam subsistentiam indicat. CAPUT IL DE PERSONIS DIVINIS IN PARTICULARI. ARTICULUS L QU.ENA.M SPECIALIA NOMINA PERSONIS DIVINIS TRIBUANTUR? 389. Dico /. Prima Persona proprie dicitur Pater respectu secunder Per­ nite; principium, funs, origo aut caput respectu Personarum secundω ac tertie?: quin et causa, vel auctor respectu carumdein : Paler autem respectu maturarum approprialive ; fons, origo, radix, aut caput Deitatis tantum improprie. Ratio primi. Scriptura hoc nomen ad designandam primam Personam usurpat sæpius, maxime autem Mallh. 28. 19. Baptizantes cos in nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti : Fides autem docet Personam primam ><>lani generasse Personam secundam, ac generare posse. Ratio secundi. Vocabulum primum ab Atiian. Or. 1. cont. Arian., n. 14., Basil, hom. 24. cont Sahel, n.4., Aug. L. S. de Trin. c. 14., (’one. Lugdun. II. et Florent., reliqua veroaTERTUL. L. cont. Prax., Atiian. Or. cont. Greg. Sahel., Basil, hom. cit., Ambr. L. 4. dc fid. c. 5. cl aliis fuerunt attributa Patri : notio autem voca­ bulorum eidem convenit, tanquam a quo Personæ reliquæ suam ducunt originem. Ratio tertii. Ulrumque nomen a plcrisquc Græcis; inter Latinos autem ab Hilar. LL. do Trin. ac de Synod., el ab Aug. L. 83. QQ. q. 1G. el !.. 2. cont. Maximin, c. 5, et IL Patri adscribunlur : Causai etiam S DE DEO TRINO. vocabulum diserte in Decreto Unionis cum Græcis a Cone. Florentino pro­ batur; utpote quod productionem sine dependentia significare possit, ct sic principio (equivalent : quæ eadem ratio pro nomine Aucturis pugnat. Rati» quarti. Creaturarum productio, quae oh natur® diversitatem propriam genera­ tionis rationem non habet, est actio essentia' et tribus Personis communis; nppropriatur autem Patri sicut omnipotentia. Ratio quinti. Appellatio postrema, ab Auctore !.. de divin. Nom. c. 2. et Cone. Tolel. XI. in Pref. prodita, solum convenit Patri, ut est principium Filii et Spiritus sancti; non autem, quasi ipsius divinitatis; hæc enim juxta Later. IV. nec gignitur, nec procedit. V. Pktav. de Trinit. L. 5. c. 4. et 5. 390. Dico 11. Secunda Persona proprie dicitur Filius, Verbum, imago; appropriative Sapientia : ad priorem classem revocari possunt Species, Figura, Forma, Speculum, Character etc. ; ad posteriorem '7a, Ferita, Fila, Virtus, et alja nomina sccundæ Personæ in Scripturis nonnunquam attributa. Ratio primi. Hæc omnia nomina indicant proprietates Filii personales ac relativas. Ratio secundi. Sapientia æqueac essentia, magnitudo, potentia, et hujusmodi prædicata, est communis omnibus, ut patet; cl non est relativa, sed absoluta : unde Aug. hanc propositionem : Pater est sapiens sapientia genita, L. 1. Retract, c. 26. revocavit : specialem tamen convenientiam halæt cum notione Verbi, utpote quod procedit per intellectum, cujus est sapere. Ratio tertii et quarti. Priora nomina melaphorica quidem sunt; sed ad exprimendam tamen imaginem usurpantur : posteriora autem sunt essentialia; sed cum Verbo analogiam quamdam habent. V. Petay. L. C. c. 1. 5. G. •Jk>· 391. Djco III. Tertia Persona dicitur Spiritus sanctus, Amor ac Donum; et quidem proprie, si nomina accipiantur relative; appropriative autem, si absolute accipiantur. Postremi quoque generis sunt, Fons vivus, Ignis, Unctio, Digitus Dei, et Paracletus ; quæ nomina in Scripturis sacris et libris Ecclesiasticis ubique prostant. . . j ,κ Ratio primi. Spiritus ut terminus spiratus, amor ut a voluntate produ­ ctus, donum ut vi amoris procedens, propria et singularia sunt terliæ Per­ sonæ : quod patet tum ex Matth. 28. cit., et 1. Joan. 3. 7. Tres sunt qui testimonium dant in cado : Paler, Verbum et Spiritus sanctus; tum ex ep. ad Rom., ut Hier, in Psal. 17. v. 1. commentans inquit ; Spiritus sanctus nec Pater est, nec Filius, sed dilectio, (piam habet Pater in Filio et Filius in Patre. Unde Paulus Apostolus dixit : Char itas diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum: tum quia, quod Christus Joan. i. 10. Si sciret donum Dei, dixit dc aqua, deinde Joannes 7. 39. exposuit de Spiritu sancto, ut Aug. L. IS. dc Trin. c. 19. ostendit. Ratio secundi. Juxta Joan. 4. 24. Spiritus est Deus, et 1. Joan. 4. 16. Deus char itas est; item ad Rom. 8. 32. Filius dicitur donatus; ct Pater etiam, quod dedit majus omnibus, Joan. 10. 29. appellatur : unde Aug. L. 15. de Irin. c. IG. n. 37. inquit : Hoc sanius creditur vel intelligitur , ut non solus Spiritus sanctus chantas sit in illa Trinitate, sed non frustra proprie charilas nuncupetur; sicut non solus est in illa Trinitate, vel Spiritus, vel sanctus; UE N0.MIMDCS PERSONARUM DIVINARUM. 113 yuoKt Pater spiritus, ct Filius spiritus; et Paler sanctus, cl Filius sanctus, i/imI non ambigit pietas : et tamen iste non frustra dicitur Spiritus sanctus : cui simile aliquid de dom> ad Spiritum sanctum appropriate ibid. η. 33-36. pnwniserai. Halio tertii. Prater Paracleti, h. e. Consolatoris uornen, reliqua metaphoriea, Fontis quidem vici, diffusionem gratiarum, Ignis, efficaciam accendendi, purificandi et transformandi, Unctionis, vim sanctificandi et consecrandi, Digiti Dei, potestatem scribendi leges, ac virtutem operandi designant :qiup doles et munia, sicut communia sunt Personis reliquis; sic, quoniam ad sanctitatem Ecclesiæ, Legis et animæ perlinent, Spiritui sancto appropriantur. V. Petavium L. 7. c. 12. L. 8. c. 3. M Observa. Personæ prime® non tribuimus nomen Genitoris, sed Patris; quia priori voce communius relatio duntaxat prædicamen talis, vel via ad lilium exprimitur : quorum primum vim generalivam sequitur ; secundum præccdit filium genitum ; et hinc neutro in sensu propriam Patris notio­ nem assequitur. Neque nomen Initii damus, sed principii ; quia id in duratiouc primum indigitat, quæ prioritas, tanquam Arianorum enor a Trini­ tatis mysterio abesse debet. Haud magis voces Cqusœ vel Auctoris usurpandæ suntahsquc cautela; qua illic dependentia, hic subjectio excludatur. Phrasis Cone..Wormatiensis, qua Pater fons et origo Trinitatis appellabatur, sensu obvio falsa est ; cum Patrem sui ipsius fontem esse non posse, abunde con­ stet. Excusari tamen potest, si accipiatur simili modo, quo illa intelligitur, dicens, Adamum totius humani generis fuisse caput. Quoad secundam Personam, vocabulo Verbi potius utimur quam sermonis ; ailexprimendam scilicet cognitionis divinæ unitatem, ac simplicitatem, quam posterius, secundum etymologiam ex vocibus compositum, non exprimit. Vtrbum autem, non externum, ct prolatilium, sed internum intelligitur : cui non obstat alia Patrum nonnullorum usurpatio, propterea quod non ad declarandam naturam, sed ad denotandam Verbi manifestationem, aut officium ea obtinuerat. Neque internum etiam verbum, ut inora cogitatio accipitur, sed ut terminus intellectionis productus, et subsistens ; ne, ut Aco.L. Io. deTrin. c. 16. scribit, aliquid esse quasi volubile credatur in Û», quoi/ non accipiat, nec recipiat formam, eamque possit amittere. Cf. Petav. de Trinit. L. 6. c. 1. et seqq. Denique nomen Spiritus sancti, grammaticaliter commune reliquis Per­ sonis, usurpatur in sensu Theologico pro nomine terliæ Personæ proprio, ex defectu termini aliter spirationem exprimentis; sicut cx eodem defectu pro­ ductionem ejusdem Personæ, non speciali vocabulo, sed communi proces­ sors indigitamus. Denominatio tandem Amoris et Doni, grammaticaliter diam magis convenit terliæ Personæ, quam reliquis; cum nec charilas, quæesi ad alium cl duorum, iu conceptu earum speciali deprehendatur : net ratio doni aliter quam tropice Patri conveniat; vi processionis autem Filio per intellectionem producto neuliquam respondeat. r Η 8 i » '1 2 ivi? DE DEO ΤΠΙΝΟ. ARTICULUS II. AN KT SUI» QIA RATIONE COMPELLATIO INGENITI CONVENIAT SOLI 1'ERSON.E PRIM.E ? 393. .Vola. Nulla fere circa primam in Trinitate Personam Theologis ani occurrit, aut visa est examine digna difficultas, quam quæ dc nomine/ngeniti, seu innascibilis movetur. Nomen hoc quoad litteras non cxtal in sacris elogiis,ut notat Amur. L. delncarn. c. 8. n. 80. scribens: In Scripturis Ingenitum nusquam incenia, non legi, non audivi ; suspectum id etiam Atha­ nasio Or. l.cont. Arian, n. 30 et seqq., Basil. L. 1. coni. Eunom. n. 5. (opp. t. L p. 215. A.), Ειίγηαν. hær. 73. η. 19. et 76. obj. 5. et aliis fuit ob ambiguam significationem ; quin et ab iisdem repudiatum aliquando esi ob Arianorum abusum, qui duce praecipuo Aelio et Asterio sophista, significa­ tione nominis vel diminuta, vel permutata, vel a Patre ad divinitatem translata, aut Filii dix initatem abolere, aut Trinitatem Deorum fidei Catho­ licorum imputare contendebant. Patres nihilominus tum iidem, tum reliqui una cum sequentibus Scriptoribus Ecclesiasticis, exposita melius, ac tandem determinata vocis significatione, id nomen tanquam characterislicum Patris prompte admiserunt, vindicarunt fortiter a cavillationibus, et abusu sublato constanter ac inoffense usurparunt. Porro inter varias hujus vocis acceptiones tres erant præcipuæ. Sume­ batur enim Ingenitum 1°. pro eo quod non est creatum aut facium a prin­ cipio extraneo; et grace άγενητον dicebatur : 2°. pro eo quod non est genitum, seu per propriam generationem productum; ct littera v geminata άγένντ,τον scribebatur : 3°. pro eo quod nulla ratione, nequidem origine aut emanatione real i, est productum, seu caret quocumque principio. Postrema hæc acceptio propria est, de qua in pnesens loquemur; sed etiamnum dupli­ cem sensum habere potest, quatenus hujusmodi Ingenitum est cum posi­ tiva repugnantia, seu excludit omnem originem tam a se, quam a suo sup­ posito, qua ratione brutum v. g. a sua specie excludit rationale; et hæc acceptio est antonomastica : vel quatenus est Ingenitum sine hujusmodi repugnantia, sed quasi per indifferentiam, sicut animal est irrationale; quia, quamvis animalilas ratione sui non dicat rationale, indifferens tamen est ad rationale, ac irrationale, et a rationali in speciem hominis contrahi potest. V. Petav. L. o. c. 1. Percurrendo jam varias Ingeniti acceptiones aliunde certum est, primum Ingeniti modum congruere tam essentiæ divinæ, quam omnibus Personis : certum item esi, excepta Persona secunda, modum alterum adeo reliquis non denegandum, ut etiam Adamo et angelis, quin et rebus aliis vita caren­ tibus concedi debeat. Certum denique est modum tertium per indifferentiam tribuendum esse natnræ divinæ. An vero eadem Ingeniti ratio conveniat etiam Personis omnibus, ct Ingenitum antonomastice sumptum divinæ natura, quæslio est ad dogma perlinens : ad quam magis dilucidandam subjungitur quæstio scholastica perquirens, quidnam vox Ingeniti in Patre formaliter dicat. ‘' ·· Y. DE PRIMA PERSONA. Mo 39-4. Dico I. Ingenitum anloiioinaslicc dictum ncc est dc essentia naluræ divinæ, nec naluræ divinæ congruit. Prob. I*./). Faustus Rheg. in ep. 16. sic inquit : Genitus et Ingenitus signi·* fitnliocst Deitatis,non ipsa Deitas; naluræ est appellatio, non natura, Inge­ niti rl genii t nuncupatio. Ad hoc calet ut quis ex quo subsistat inlclligas, el non Patrem cx Filio, sed Filium cx Patre esse cognoscas... Genitus ergo el Ingenitus, d ex utroque. Procedens personas indigilant, non naturas etc. Conf. Quidquid est de essentia naluræ divinæ, debet sc habere vel per m-dum definitionis, vel instar generis, aul differentiae, vel proprie aul subslanlive pnedicari : sed Ingenitum 1°. non est definitio Deitatis ; cum tantum dicat quid non sit, non vero, quid sil; ac præterea cum divinitate non con­ vertatur, ut Cyr. Alex. L. 31. Thesaur. (opp. t. 5. p. 261. E.) et 2. Dial, dc Trin. latius edisserit; unde ncc species dici potest. 2°. Non est genus, aut differentia; cum prius dc Ingenito antonomaslico per sc pateat; posterius autem non faciat differre a Patre essentiam, quæ etiam genito, scilicet Filio communicatur. 3°. Nec est proprium; cum nequidem convenire divinitati, in altera parte ostendatur. 4°. Nec substantive praedicari ostendit Aug. L. 5. deTrin. c. 7. Pro6. 2*. p. Basil. L. 4. cont. Eun. n. 3. (opp. I. 1. p. 286. C.) inquit: Inge­ nitum si quis concedet de solo Deo dici, non statim si quid Deus, id est ingenitum: nam Filius cum sit Deus, ingenitus non est. Nec definitio igitur, nec proprium Dei est ingenitum esse: non enim convertitur etc. Conf. Ingenitum antonomaslice dictum excludit a subjecto quamlibet processionem a principio, sive per productionem sui formaliler, sive per productionem alienjus suppositi, cui communicatur, vel dc quo essentialiter praedicatur; sicut incorporeum, ut spiritui proprium, excludit corpus ab omni supposito, dc quo spiritus praedicatur essentialiter : sed Deus hac ratione non excludit quamlibet processionem a principio : cum essentialiter i prodicetur de Filio, qui gignitur; et de Spiritu sancto, qui procedit : ut ideo, propter communicationem sui cum his suppositis productis, a Patribus etiam aliquando dicatur essentia genita vel nata, aut procedens ; ergo. 395. Dico II. Patri in Divinis soli Ingenitum antonomaslice tale est pro­ prium. Prob. Γ. p. Patres communi suffragio hoc prædicalum primae Personæ attribuunt : sic Alexander Ep. Alex, in ep. ad Constanlinopolilanum scribit labb. 1.2. p. 19. D.) : Unus est ingenitus Pater jNazianz. Or. 23. n. 1G. Patris foprielas hæc est, quod ingenitus sil : Fulgent, ad obj. 7. Arian. Ingenitus Pater nunquam in Scripturis canonicis legitur, et tamen secundum fidei veriMtm ingenitus prœdicalur etc. Conf. Imprimis aliqua in Trinitate Persona debet esse ingenita ; cum alias 'elsuiipsius vel mutua duarum productio daretur; si quamlibet oporteret esc productam ab aliqua Persona : vel Persona realiter distingueretur a Deitate; si qua ab essentia divina produceretur. Deinde non potest esse inge­ nita, nisi una; quia alias etiam forent plures Dii, cum natura divina non communicetur, nisi per productionem Personæ, ideoque numero saltem distincta natura existeret in distinctis Personis : quin infinitæ sequerentur Personæ; cum ratio Trinitatis jam nulla furet, et multiplicata semel Divi- Jr M rvtL» i 16 DE DEO trino. nilas nullos patitur limites. Demum alia prætcr Patrem Persona non est inge­ nita, ut statim probabitur. Tandem convenit Patri esse ingenitum;cujnneo procedat ex l ilio, cujus ipse est Pater; nec a Spiritu sancio, cujus est tum Filio principium : neque a natura divina producitur, vel realiter emanat; cum prætcr distinctionem realem, quæ inde naturam divinam interci Paternitatem sequeretur, divina natura aliquod notionale, scilicet emana­ tionem paternitatis realem haberet, quod Personis non communicat. Eip» Ingenitum Patri proprie convenit. Ρτοδ. 2·. p. Testantibus Patribus nec Filius nec Spiritus sanctus est pro­ prie, multo minus antonomaslice, ingenitus. Nam Hilar. L. 2. de Trin. η. II. inquit. .16 uno ingenito Deu unus unigenitus Deus; nun Dii duo, «4 unus ab uno: non ingeniti duo: quia natus est ab innato; Fixo, adobj. 5. Arian. In duobus ingenitis diversa divinitas invenitur : in uno autem genito ex uno ingenito naturalis unitas demonstratur; Coxc. Syrmien. Can. 19. ap. Hilar. L. de Syn. n. 38. delinit : Si quis Spiritum sanctum paracletum dicens, innascibilem Deum dicat, anathema sit; et Cone. Tolet. XI. in pra,fat. (Labb. t. 6. p. all. E.) Spiritus sanctus nec ingenitus nec genitus mditur etc. Conf. Ingenitum hactenus usurpatum excludit productionem quamemuque realem : sed Filius, utpole genitus, et Spiritus sanctus, tamquam proce­ dens, productionem realem dicunt, non excludunt; ergo. 396. Dico III. Ratio Ingeniti convenientis Patri, juxta communem SS. Pa­ trum phrasin, formaliter significat meram negationem omnis productionis, fundamentaliter aliquod positivum excludens productionem, quod est paternitas, saltem secundum conceptum inadæquatum. Prob. I1. p. Ingenitum imprimis formaliter non significat aliquid positi­ vum; quia juxta Athan. Diu.. 2. de Trin. n. 19. .Vos dicimus ingenitum significare non esse genitum, quoad substantiam, quemadmodum mendacii expertem esse non mentiri, quoad substantiam. Nazianz. Or. 29. n. 11. Γαι ingeniti significat generationis expertem, non autem declarat, quidnam na­ tura suasit id quod generatione caret ; et juxta Aug. L. 5. de Trin. c. fi. Cum vero ingenitus dicitur Pater, non quid sit, sed quid non sit dicitur. Deinde negat omnem productionem, dicente Basil. L. 1. cont. Eunom.n. Ia. (opp. t. 1. p. 237. B.) : Fox ingenitus, non quid sit, sed eum ab alio non esse significat: el Coxc. Tolet. XI. profite» te (p. Sil. A.) : Patrem non geni­ tum, non creatum, sed ingenitum profitemur ; ipse enim a nullo originem ducit. Denique tantum negat, ut docet Aug. L. 5. de Trin. c. 7. scribens : .9 s» quantum valet quod dicitur filius, tantumdem valet quod dicitur geni­ tus : tantumdem ergo valet quod dicitur non genitus quantum valet quod dicitur non filius..... Ingenitus porro quid est, nisi non genitus ? Ergo Inge­ nitus formaliler significat meram negationem omnis productionis. Prob. 2·. p. Negatio per Ingenitum importata provenit ab intrinseco Patris, nec est mera duntaxat conceptus ex Iri nscci inticiatio ; est incommu­ nicabilis Personis aliis, indicat specialem dignitatem Person® prim®, ratione distinctam a dignitate Patris: atqui quod ab intrinseco rei provenit, dicit aliquid positivum; et in eo tundatur : quod est incommunicabile, ratione adirmativi excludit: quod dignitatem indicat, peiTectw- HUMA PEIlSOSA. 117 nem, qualis mera negatio non est, inducit aut supponit ; ergo ingenitum ac ejus negatio in positivo, affirmativo el perfectione fundatur, seu ea fun­ damentaliter significat. ' . Pmb. 3*. p. Nihil positivum est in Patre prætcr essentiam ct relationes Ium Paternitatis, tum Spirationis : sed fundamentum negationis, quam Ingenitum formaliler dicit, non est essentia ; cum hæc communis sit Iribus Personis: neque spiratio activa; cum eadem, vel inadæquala, similiter sit in filio; ergo debet esse Paternitas, tum quia prætcr hanc nihil positivi in Pairesuperesl; tum quia hæc constituit principium originis prim®, seu ante quam non potest esse origo; adeoque ex intrinseca ratione sua exigit esse ante el extra originem. Prob. P. p. Si Paternitas secundum ca, quæ in se complectitur, concipia­ tur conceptibus inadæquatis , potest spectari vel secundum explicatam rationem generalivi, quam dicit ad Filium, vel secundum implicitam ra­ tionem sufficientis sibi ipsi seu ad suum esse : sed Paternitas secundum rationem generalivi quam dicit ad Filium, non est fundamentum negalionisab Ingenito significate; cum negatio hæc possit esse sine Paternitate, ct Paternitas sine hac negatione, ut non solum Theologi ex Aug. L. o. de Trin. c. fi.clErn-iiAN. hær. 76. ad confut. c. 5. Actii colligunt, sed ct Gentiles in sua Theogonia produnt; ergo debet esse secundum rationem sibi ipsi suffi­ cientis. Dixi: Juxta communem Patrum phrasin. Cum enim Aelius ct Eunomius Ingenitum esse privationem generationis docerent, privativum autem in real i entitate reponerent, ut inferrent natui*® divin® essentiam repugnare Filio, lanquam genito; Patres ad hanc sequelam avertendam Ingenitum in nega­ tione, el quidem mera, formaliler constituerunt. Hoc tamen non impedit, quominus exposita Ingeniti significatione, Theologi jam Ingenito attribuant gradum privationis saltem infimum, quo negetur forma h. c. productio in subjecto, cujus rationi generic® aut communi, qualis in Divinis est natura, non repugnat habere eam formam, quamvis repugnet rationi specific® aut singulari, qualis hic est persona Patris : præsertini cum juxta Basil. L. 1. cont. Eun. n. 10. (ορρ. I. 1. p. 223. B.), non repugnet Ingenitum dici sive dbiliium, sive exclusivum, sive negativum, cl Naz. Or. 29. n. 12. dicat : Imjenilum et genitum sibi opponuntur, ut habitus et privatio. Neque etiam prohibet Ingenitum accipi formaliler positive, seu sub ratione form® exclu­ dentis productionem passivam, cl non sub ratione exclus® productionis passivae, sicut accipi solet immensitas, infinitas, immutabilitas et similia; .«nbquo conceptu Ingenitum formaliler consistit in positivo, connotante negationem in obliquo. Wi. Observa. Præ natura divina, ut diximus, habet Paternitas, quod sit ingenita cum repugnantia productionis, sed præ Paternitate habet Natura mtixa, quod nulla ratione ab altero emanet; dum e contra Paternitas, quamvis a natura non emanet realiter, tamen secundum nostrum intellifindi modum inde emanare concipiatur. Nam 1°. ubi est natura substan­ tialis, per se etiam est personal iliis illi connaluralis. Natura hæc secundum rationem prior est sua personalitate ; sicut commune proprio, subjectum Hfxfc·, materiale formali, saltem intentionaliler præsupponilur. 2°. Eadem 27 n. p. I. I ■ 131Ί I t 'ii % 4i8 DE DEO ThlNu. natura sufficiens Cl proximum fundamentum est sua· personalitatis : cum si illa producatur vel liat, eadem actione ista etiam ponatur: ideoque nature existeulia ifuæcunique sil dclermiualhum personalitatis. Quod sero ratione posterius est, el fundatur in altero, secundum rationem ab illo emanat; eip, a natura divina secundum nostrum concipiendi modum emanat saltem aliqua personalitas. Cur autem ex tribus personalitatibus, quas ob nature fœcunditatem Ink in Divinis docet, Paternitas sola sit illa quæ inlenlionaliter emanet, bre­ viter ita colligitur: inter plures personalitates ea videtur sic emanare,qui est magis connaluralis Deitati : ea videtur magis cuimaluralis, quæ modum existentiæ conformem cum natura h. e. aseitalem habet : ea modum existendi a sc obtinet, quæ a nullo principio producitur : ea nullatenus producitur, quam origo vel via productionis nulla preccdit : eam via hujus­ modi non præcedit, quæ ipsa primam originem ac productionis modum exercet erga personalitatem aliam : atqui hoc preslat Paternitas respectu Filii, quem per intellectionem, seu primam immanentor agendi rationem producit; ergo Paternitas immediate cl inlenlionaliter emanat a divina natura. Accedit, quod personalitates aliæ realiter producantur vel adæquate vel inadæquate a Patre, et hinc secundum rationem emanare solum a natura nequeant. ARTICULUS III. EX QUARUM RERUM COGNITIONE PROCEDAT SECUNDA PERSONA? 398. Nota. Equidem secunda in Divinis Persona convertibiliter dicitur Filius et Verbum : hæc tamen omnia non sunt svuonvma. Nam relatio Filii diserte enuntiat ordinem viventis a vivente in similitudinem natura; Verbi autem relatio magis explicite prodit ordinem procedentis a dicente. Multo minus synonyma sunt intelligcrc, ac dicere, seu loqui. Prius enim simpliciter enuntiatum solam habitudinem denotat ad objectum cognitum; quæ precise stat in tendentia vitali ad objectum sine ratione originis, et hinc solum grammaticalis est actio : posterius vero importat habitudinem ad verbum prolatum, seu concipiendo productum. Quare dum vel verbum Psal. 32. 7. sumitur pro imperio intellectus, aut decreto voluntatis, vel dicere, aut loqui Gen. I. 26., Psal. 148. et 6., ct apud Ansel, in Monol. c. 30. 40. 60. pro intelligentia, aut judicio communi, aut consensu acci­ pitur; ubique improprie usurpatur. Quamvis autem ex eodem capite intellectio essentialis non sit formaliter ipsa dictio, seu locutio; tamen supponitur vel ad eamdem perlinet : sicut quamvis intellectus non sit principium quo formale proximum, tamen tanquam principium potentiate ac remotum ad generationem Verbi spectat: ut adeo actio cidtce sumpta dicatur cognitio notionalis importans relatio­ nem verbi, seu producti a dicente. Ex quibus intelligcrc datur, varias phrases a Patribus in hoc argumento usurpatas. Nam solus Pater in Divinis proprie loquitur ; quia solus Verbum producit : loquitur Verbum ut obje­ ctum,ct ut terminum locutione productum : loquitur per suam proprietatem, wlut per o et facultatem locuiham ; cum illa sit principium quo formale proximum : loquitur soli Filio·, quia is solus pei Verbi productionem red- . DE SECUNDA PERSONA. 419 dilur intelligens : Implilur eliam Verbo ul persona-, cui manifestat Verbum ut cognitionem : loquitur denique per Verbum, inadæquate sumptum, sive pro locutione et generatione passiva, sive pro essentia communicata, tanqiiam man i festal i vo formali. Porro prælcr relationem originis realem hactenus memoratam, in verbo cldictione non minus, ac iu cognitione invenitur alia adhuc relatio, scilicet rulioiiis, qn# est representatio objecti, seu ordo verbi ac dictionis ad objectum represenlatum. Atque de hoc objecto hic quaeritur, quale sit respectu cognitionis notionalis illius, cx qua Peroona secunda tanquam Vertom procedit. Circa quam quæstionem imprimis observandum est, objectum hujusmodi duplicis esse generis : aliud divinum, quod complectitur essen­ tiam, attributa, ct relationes divinas ; item cognitiones ct decreta Dei, tum necessaria, tum libera : aliud creatum , quod complectitur possibilia et futura, scu absoluta, seu conditionata. Deinde cognitionem Dei, ulpotc essentialiter perfectissimam, esse com­ prehensivam ct inluitivam rerum omnium cognoscibilium; posse tamen, secundum nostrum inlelligendi modum et objectorum distinctionem, con­ cipi aliquem cognitionis divinæ ordinem pro signis originis ad Filium, seu Verbi productionem, ita ut in primo comprehendatur essentia cum attri­ butis, ideoque videatur esse radix trium Personalitatum secundum origi­ nem, cl creaturarum secundum causalilatcm : in secundo ex ulriusque comprehensione cognoscatur emicare virtus generativa Verbi, qua Pater constituitur, ct jam ut existons proponitur : in tertio conspiciatur Ver­ bum jam ut ex virtute illa generativa existens : in quarto videatur etiam Spiritus sanctus ul ex Patre et Filio existons, et sic natura divina jam ut perfecte in tribus Personis subsistens intelligatur : in quarto habeatur scientia media reflexa: in quinto scientia media directa ponatur : in reliquis decreta Dei libera et scientiæ illa excipientes sequantur. Denique Verbum posse procedere cx cognitione objectorum, vel per se ac formaliter, vel per accidens tantum et concomitanter. Primum fit, si cogni­ tio tanquam ratio formalis conducat ad Verbi productionem : secundum, si cognitio non ita conducat, licet identicc ac realiter ad eamdem concurrat; sicut cum proportione realilas dicitur conducere ad ratiocinationes, auimalitas autem non conducere tanquam ratio formalis; unde Tandem sensus quœstionis est, quænam ex objectis, sive divinis sive crea­ tis. attingat cognitio, quam Paler divinus in signo priori originis ad Filium xu productionem Verbi habet ? sive cx quorumnam objectorum cognitione Verbum procedat sive formaliter ct per sc, sive concomitanter el per acci­ dens? De cognitione cssenliæ divinæ tanquam formali ratione processionis nemo est qui ambigat : dc cognitione aliorum non tam diversitas senten­ tiarum videtur, quam difficultas subtilitatis metaphysicæ; in qua ad apices discutienda cum non appareat vel necessitas, vel tanta utilitas, quæstionem brevibus duntaxat assertis resolvemus. 399. Dico 1. Verbum divinum per sc procedit cx cognitione attributorum et trium Personarum. Mj. Quod procedit per se cx inluitiva ct comprehensiva cognitione Kenliæ divinæ. per sc procedit ex cognitione attributorum et Personarum ; ia* ■ r . - * ■. 420 1»E DEO TH INO. Dei; quia hujusmodi eoguilio attingit rem, ut est in .se, el lotam totaliter cognoscit; adeoque saltem ea, qua; fonnaliler rei insunt, el qualia suul prædicala necessaria lain relativa quam absoluta, complectitur : sed Va­ ni m procedit per se ex inluiliva el comprehensis a cognitione essentia: divinæ; hujusmodi enim cognitionem exigit lum objectum, quod esi pri­ marium : lum producens, qui se ipsum cognoscit : lum procedens, qui est Verbin perfectissimum, el perfectissime repræsenlans ; ergSproccdil per se ex cognitione attributorum el trium Personarum. Conf. 1. Verbum per se procedit ex cognitione, qua Paler se ipsum com­ prehendit; tum quia Verbum, vi sum processionis, tanquam perfecta Patiis imago hunc représentât el exprimit : tum quia Patri alias non foret pet omnia œqualc; quod insinuavit Alg. L. 15. de Trin. c. 14. scribens : Paler i/enuil Verbum sibi aquale per omnia : non enim seipsum integre perfeclcqir dixisset. si aliquid minus aut amplius esset in ejus Verbo, quam in seipso. Sed cognitio, qua Pater seipsum comprehendit, eadem non lautum compre­ hendit attributa, sed cl Filium ac Spiritum sanctum : lum quia correlaliva. qualia sunt 1res Personæ, sunt simul natura el cognitione : lum quia Palci in sui cognitione comprehensiva vim suam generalivam cl spirativam intuetur, quæ sine terminis correspondenlibus Filii cl Spirali nequii co­ gnosci ; ergo. Cunf. i. In signo priori originis ad generationem Filii, Filius ct Spiritu? sanctus rcipsa jam existant ; tum quia sunt entia plane necessaria : tum quia illud originis instans non est temporis, nec naluræ, nec prioritalis in quo, sed tantum a quo. Deinde in eodem signo Filius et Spiritus sanctus cognoscuntur; quia cognitio tum divinitatis, tum paternitatis comprehensiva nequit carere notitia Filii ct Spiritus sancti, ut ex dictis constat, Prfftm hæc cognitio non est abstractiva, sed inluiliva; quia nec est cognitio per species alienas; cum Deus ad se cognoscendum non indigeat specie intelligibili; et, si essentia divina foret species, non tamen aliena esset : neque est cognitio absentis, aut ul formaliter absentis; cum cx memoratis Personæ jam existant; et quamvis in illo priori non cognoscantur ut existentes in sc ipsis, cognoscuntur tamen ut existentes in essentia : neque est cognitio rei duntaxat in alio; quia Personæ cognoscuntur iu se ipsis, licet ut exerciti· existentes in posteriori signo attingantur. Ergo etiam Verbum ex cognitione lum sui ipsius, tum Spiritus sancti procedere potest, quamvis non possit esse sui ipsius principium, aut habere esse suum a suo termino; cum ad prius non requiritur motivum physicum, aut determinativum, sed suffi­ ciat objectum, et quidem pure terminativum, quale hic solum adest : ad posterius autem necessaria foret prioritas originis in Filio respectu sui, et in Spiritu sancio respectu Filii; quod utrumque repugnat. 400. Dico II. Idem procedit etiam per se ex cognitione possibilium, per accidens autem et concomitante!· tantum ex cognitione futurorum tam con· ditionatoruin, quam absolutorum. . M· Prob. P. p. Verbum per se ac formali 1er procedit ex cognitione essentiæ divinæ ac attributorum, ul constat ex num. priore el cx auctoritate FuGE>m ct Anselmi ; quorum prior L. 3. ad Monim. c. 7. inquit : A> minus aliquid habet verbum quod ex mente nascitur quam est mens, de qua nascitur, DE SECUNDA PERSONA, 421 posterior autem in Prosing, r. 23. ait : Non potest aliud (piam quod es, aut illiquid majus vel mipus te esse in Verbo, quo te ipsum dicis : quoniam Vtdiuni tuum sic est rerum , quomodo Iu vera.T : ex quo patet hunc S. Doclorcin in Monui, c. 30. loqui dc futuris; aut, si de possibilibus intclligalur, asserere quidem Verbum esse ac manere, non tamen idem, sed di­ verse rationis, si possibilia forent impossibilia. Sed cognitio comprehensiva essentiæ attingit ejus parlicipabilitatem, el similis cognitio attributorum, prwscr.lim omnipotenti®, allingil rerum producibililatern; adeoque pos­ sibilia, ulpute quæ sunt essentiæ parlicipabilia ct omnipotenti® producibilia; ergo. . · Conf. 1. Juxta Aie. L. G. dc Trin. c.. 10. n. 11. Verbum procedit a Patre, tanquam Verbum perfectum, cui non desit aliquid, cl ars quœdam omnipotentis atque sapientis Dei, plena omnium rationum viventium incommutabilium. Sed quod procedit ut ars el ut plena omnium rationum in­ commutabilium, debet repræsentare artefacta secundum esse ideale, seu possibile, cl secundum rationes essentiales, seu prædicala non repugnantia ; adeoqueex horum cognitione procedere; ergo. Conf. 2. Quamvis ipsa possibilia non sint principium Verbi, sicut ncc Verbum sui ipsius, nec Spiritus sanctus Verbi est principium : tamen cx cognitione illorum, æque ac istorum procedere potest; cum, quæ inter utraque intercedit differentia’, nihil impediat. Non enim in possibilibus obstat ratio creati ac finiti ; quia, quamvis Paler essentiam cognoscat prin­ cipalius ac directius, quam creaturas ut possibiles; cognoscit tamen utraque pro eodem signo naluræ : el ipsa etiam essentia prius movet ad repraesenta­ tionem objecti, licet creati el finiti, quam ad productionem Verbi; cum essentialia sint priora nolionalibus : Nec ratio producibilis simpliciter ; quia possibilia ul simpliciter producibilia, quamvis nequeant produci, nisi a divina essentia per suas personalitates completa; tamen cognosci possunt ut producibilia ab essentia, priusquam hæc intclligatur sic completa; cum cognosci possunt ut essentialiter respicientia essentiam, ut parlicipabilem et omni potentem, non autem ul subsistentem in tribus personalitatibus, vel ut personam : Ncc ratio producibilis per Verbum ; quia licet non possint cognosci· prius esse quam Verbum sit, aut productione sua per Verbum facienda antecedere ipsam Verbi productionem ; prius tamen cognosci pos­ cunt ut objecta producibilia per Verbum, quam ipsum Verbum intclligatur productum. Prob. 2’. p. Juxta S. Alg. L. 15. de Trin. c. 14. Ύοιίί omnia Deus Paler in se ipso, novit in Filio: sed in sc ipso tanquam se ipsum, et in Filio tanipiam Verbum suum, quod est de. his omnibus, quæ sunt in se ipso: adeoque tam cognitio Patris comprehensiva, quam ratio Verbi, quod est hujus cogni­ tionis terminus, omnia repræsen tantis exigit cognosci a Deo res omnes cognoscibiles, quas inter etiam sunt futura quæcumquc; quod ipsum pro­ bant etiam Patrum dicta nonnulla, ad plus evincendum alias prolata. Quo minus tamen cx cognitione Dei', ut terminata ad futurum creatum quodromque, probetur procedere Verbum formaliter ac per se, sic efficitur ; cognitio, ex qua fonnaliler procedit Verbum, debet esse necessaria; cum ipsa Verbi productio per se et absolute necessaria sit, quæ a contingente de­ pendere nequii : sed cognitio futurorum creatorum qualiumcumque non a II’ 422 DE DEO TRINO. est necessaria; quia hæc sive conditionata sive futura sunt contingentia; ergo. Conf. 1. Similiter cognitio, ex qua Verbum procedit, debet esso prior secundum rationem, productio Verbi autem posterior : atqui cognitio futu­ rorum creatorum nequit esse prior, el productio Verbi posterior; sed res habet sc vice versa : cum futurorum cognitio sit contingens, productio autem Verbi necessaria; necessaria autem in Deo priora sint contingentibus; □•go. Conf. 2. Cognitio perse non concurrit ad productionem Verbi, quæ non est perfectio, sed prædicatum neutrum; quæ non conneclitur essentialiter cum objecto repræsentalo; quæ, si non daretur, adhuc idem el eodem modo existeret Verbum; prout tere ex terminis patet. Sed cognitio futurorum imprimis non est perfectio, sed prædicatum neutrum; quia, quamvis per­ fectio sit cognoscere quodlilxit cognoscibile, tamen perfectio non est cogno­ scere hoc potius, quam illud ; cum ab objecto in cognitionem divinam ex se perfectissimam et molivo physico carentem, nulla refundatur excellentia: item essentia divina cognitioque essentialis cum nulla re creata ul futura commetitur essentialiter; quandoquidem Deo libera esi non tantum oxislcntia. sed et hypothesis, aut conditionatum futurorum : tandem Verbum nihil mutationis haberet, aut aliud foret, si nulla existeret creatura, aut nullo modo esset futura; ergo. Idem argumentum tenet etiam pro decretis Dei liberis. 401. Observa. Appendix hujus Articuli et prodroma sequentis est quæstio: Ex quarumnam rerum amore procedat Spiritus sanctis? Resolutio cum proportione est eadem, et quidem communis; quod formaliter ac per se Spiritus sanctus procedat ex amore essentiæ . attributorum et Personarum; concomitanter autem et per accidens tantum cx amore creaturarum futurarum; cum amorem hic parlim perfectissimum, parlim necessarium requirant omnes, ut de cognitione in superioribus est dictum ; notionalis etiam ac ne­ cessarius terminus a principio contingente, aut libero dependere nequeat. Dissidium tamen movetur circa amorem possibilium, quem Thomistœ hinc exclusum volunt, quoniam possibilia nullatenus a Deo amari contendunt. Cum vero contrarium in Tr. de Deo uno insinuaverimus, etiam hic cum aliis communiter repugnamus, ac possibilium amori, conformité!’ ad dicta de cognitione, formalem concursum attribuimus. ARTIC ILUS IV. AN TERTIA IN DIVINIS PERSONA PROCEDAT A PATRE ET FILIO? 402. Nota. Dogma Catholicum de tertia in Divinis Persona gemino hac­ tenus eiTore fuit lacessitum. Primus Arianos cl Macedonianos habuit au­ ctores, qui, detracta Spiritui sancto divinitate, eum a solo Filio, itidem creatura, factum seu creatum dicebant. Sed brevi exlinctiis hic error jacliit, Patribus Concilii CEcumenici It. agentibus, qui Symbolo Nicæno post has voces: Credimus in Spiritum sanctum, addiderunt: Dominum et vivificantem, qui er Patre procedit. Secundus pertinacior fuit, ac cliamnum apud Grœcos I I I I i I 423 Schismaticos perseverat. Quidam Theodorelum in sua Anathcmalismorum S.Cyrilli confutatione auctorem illitis volunt: alii ejus initia ad secnli septimi medium revocant ; nec tam ejus editorem nominant, quam oppugnatorem S. Maximum in ep. ad Marin, laudant. Illud certum, scculo jam octavo acriorem fuisse circa dogma de Spiritu saucio controversiam, de eaque jam celebratas per Galliam, Italiam el Germaniam Synodos, quas in Chronologica Conciliorum serie notatas roperies. Qua porro vicissitudine sub tem­ pora Pholii, Michaelis Certilarii, Joscphi Coiislanlinopolilani, et Marci Ephesi ni, eadem disputatio exarserit el resederit, recruduerit el quieverit, resuscitato fuerit, ct calentis compressa, ul publicam saltem fidei erronem confessionem recens non obtinuerit, ex historia Concil. OEcumenicorum, Constanlinopolilani el Later. IV., Lugdun. II. ac Florentini discere licet. Cum dissidentium pars u traque Spiritus sancti et divinitatem ct proces­ sionem a Patre crederet, Grœcorum parlim imperita obstinatio, parlim pemiasio erronea dissidium effecit perpetuum. Quamvis ipsi concederent, Spiritum sanctum esse a Patre per Filium, quin cl a Filio esse, efllnere, scaturire, emanare, ac spirari ; negabant tamen ab illo procedere : vel quod dicerent processionem connolare principium, quod ab alio non procedit; vel quod existimarent, exinde statui duo principia Spiritus sancti quorum prius ignorantiam pertinacem prodit; cum processionis verbum universa­ lissimum sit, ac minus quam quodx is aliud, modum originis determinet: posterius autem errorem credulitatis ostendit; cum in gemina Persona unum duntaxat principium unicamque spirationem Latini palam ac sincere profiterentur. Omisso itaque errore allero, qui Disp. P. jam est refutatus, alterum secundum duas has partes distinctis assertionibus profligabimus. DE TERTIA PERSONA. 403. Dico I. Spiritus sanctus procedit, non a solo Patre, sed etiam a Filio divino. Pars P. cx dictis etiam certa est apud Schismaticos, manifesta est ei Scripturis ; a quibus Spiritus sanctus 1. ad Gor. 2. 10. Spiritus Dei, Matth. 10. 20. Spiritus Patris, Joan. 15. 2G. a Patre procedens dicitur : de­ finita est in Conciliis, ac in Symbolis plerisque proposita; et plerisque Traditionis monumentis demonstratur, quæ pro parte 2a. afferuntur. Unde hæcspcciatim Prob. /. Ex Scriptura. 1°. In Divinis dare aut tradere, idem est ac pro­ ducere, ut patet ex Joan. 5.26. Matth. 11. 27. et alibi; ergo et accipere idem est ac procedere; tum quia hoc sequitur ex relativa oppositione : lum quia quidquid Persona una accipit ab altera, non est accidens aliquod ut­ pote a Deo alienum, sed ipsa Dei substantia. Sed Spiritus sanctus accipit a lilio, dicente Christo, Joan. 16. 13. cl 12. Spiritus veritatis non loquelur. a 'i-melipso; sed quœcumque audiet loquelur, et quœ ventura sunt annuntiabit tdiis. Ille me clarificabit : quia de meo accipiet el annuntiabit vobis: quibus verbis ipsam divinitatem communicatam denotari, colligitur ex v. 15., ubi Christus ait : Omnia, quœcumque habet Pater, mea sunt : proplerea dixi vobis, quia de meo accipiet, et annuntiabit vobis; ergo. Ita colligunt ex hoc. loco Atiian. inep. 3. ad Scrap, n. 1., Epipiian. in Aneor, n. 67., Ambros, de fide Orllmd. c. S. (opp. t. 2. pari. 2. p. 356.), Hilar. L. 8. de Trin. n. 26. cl alii. 2°. Qui mittitur missione propria a Filio, procedit ab eodem ; sed Spiritus 424 DE DEO TRINO, sanctus mittitur a Filio, juxta Joan. 14. Hi. Paracletus autem Spiritus, qwm mittet Pater in nomine meo; c. 13. 26. Cum autem venerit Paraclilus, quem ego mittam vobis Spiritum veritatis, qui a Patre procedit; et c. 16. 7. Sinon abiero, Paraclilus non veniet ad vos : si autem abiero, mittam eum ad ros. Et hæc missio est propria, quia est personalis; cum ubique tribuantur effectus, personis duntaxat convenientes, scilicet in primo: Ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia; in secundo : Ille testimonium perhibebitde me; in tertio : Arguet mundum ite peccato, et de justitia, et de judicio; ergo. Haud absimili modo argumentantur Nazianz. Or. 31. n. 26., Aug. L. 4. de Trin. c. 10. n. 29., Greg. M. hom. 26. in Evang. n. 2., Ansel, de Proc. Spi­ ritus sancti c. 9. etc. 3°. Oui in Divinis dicitur esse alterius, ah illo procedit; quia cum una Persona sit alteri aequalis, non dicitur alterius esse ratione subjectionis, aut servitutis, sed ratione originis ; quomodo Matlh. 10. 20. dicitur : Spiritus Patris vestri loquitur in vobis : sed Spiritus sanctus dicitur spiritus Filii; tum verbis disertis ad Galat. 4. 6. Misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra : tum œquivalentibus, Joan. 13. 26. Spiritum veritatis, qui a Patre procedit, Act. 16. 7. .Yon permisit eos Spiritus Jesu, ad Rom. 8. 9. S» quis Spiritum Christi non habet etc. Ergo. I tunlur hoc argumento Cyril. Ales. in ep. ad Nestor, c. 10. (Labb. t. 3. p. 403. D. E.), Aihan. in ep. 1. ad Scrap, n. 23., Εριρπλν. hær. 74. η. 7. cum aliis. II. Ex Patribus. Et quidem ex Græcis, quorum hic auctoritas plurimum valere debet, Greg. Nyssen. L. 1. cont. Eun. (opp. t. 2. p. 428. D.) inquit: Ct Patri conjunctus est Filius, el cum ex illo esse habeat, non tamen posterius existit; sic etiam Spiritus sanctus proxime lueret Filio, (pii sola cogitatione, secundum rationem principii, prius consideratur productione Spiritus.... adeo ut detracta principii ratione, nulla re sancta Trinitas a se ipsa dissi­ deat ; Athan. ep. I. ad Scrap, n. 20. 21. Quemadmodum unigenitus est Filius, sic et Spiritus (pii a Filio datur et mittitur, unus item est, non mulli..... Quia enim unus est Filius, (pii et vivens est Verbum, unam quotae esse necesse est perfectam et plenam, sanctificantem et illuminantem, viven­ tem ejus efficaciam el donum; (piod ex Patre procedere dicitur, quia ex Verbo, quod ex Patre esse conceditur, effulget, ct ab eodem mittitur el datur. Filium quidem a Patre mitti verissimum est.... sic etiam Filius Spiritum mittit..... Filius dicit : quæ audivi a Patre, hæc loquor in mundo. Spiritus autem ex Filio quoque accipit..... Igitur eumdern ordinem, eamdemque natu­ ram habet Spiritus erga Filium, qualem Filius erga Patrem. Didym. L. de Spiritu sancio n. 34. Aon ex se est (Spiritus sanctus), sed ex Patre et me est. Hoc enim ipsum, quod subsistit et loquitur, a Patre et me (Filio) illi est; el ibid. n. 3". \eque enim quid aliud est Filius, exceptis his, quæ ei dantur a l'aire; neque alia est substantia Spiritus sancti, præter id, quod datur ei a Filio. Bas. L. 3. cont. Eunom. (opp. t. 1. p. 272. B. et apud Petav. dc Tri­ vii· L. 7. c. 3. n. 13.) : 11 Filius ordine est secundus a Patre; quoniam ab eo est : et diçjnitate-, quoniam irrincipium et causa existendi ipsi Paler est... eodem modo Spiritus sanctus posterior Filio est ordine, et dignitate; clL. S. cont. eumd. (opp. t. I. p. 302. A. el 304. E.) vocat Spiritum sanctum ver­ bum et imaginem Filii.Evira an. in Aneor, n. 8. Spiritus Dei, ct Spiritus Patris, ct Spiritus I ilii, non compositione aliqua, ut in nobis animae! cor- DE TERTIA PERSONA. ■I 423 pus, std inter Patrem el l'ilium medius, ex Paire F iliaque procedens, et appel­ latione tertius; et n. 67. Jam vero cum Christus ex Patre credatur, Deus cx Deo; ct Spiritus ex Christo, sive ab ambobus; ut Christus his verbis asserit: quia a Patre procedit et, hic demeo accipiet. Idem liter. 62. rl. 4. Non alienus fit a Patre et Filio, sed ex eadem substantia, ex eadem divinitate, ex Patre et Filio, cum Patre ct Filio subsistens semper Spiritus sanctus ; Cyr. Alex. LMThes. (opp. t. 5. part. I4. p. 358.) : Necesse est faleri Spiritum p substan­ tia esse Filii : Nam, ut ex ipso naturaliter existent, et in creaturam ab ipso missus, renovationem efficit, complementuncnempe sanctœ Trinitatis; et L. 1. de adoral, (opp. t.l. part. 2·. p. 9.) : Mutabilis nullo modo est Spiritus, aut, ii mutationis morbo laborat, ad ipsam Dei naturam hæc labes pertinebit. Siquidem est Dei et Patris el Filii, ille qui substantialiter ex utroque, nimi­ rum ex Patre per Filium, pro/luit Spiritus.' Eamdem veritatem verbis inetaphoricis enuntiant, qui Filium fontem esse Spiritus sancti, et hunc ab illo profluere, prodire, scaturire dicunt; ut Athan. de Incarn. et cont. Arian, n. 9., Cyrill. Alex, in Joann. L. 2. (opp. t. 4. р. 182. D.) et epist. ad Nestor, c. 10. ; vel qui dicunt Spiritum sanctum esse cj substantia Filii : ut Cyrill. Alex, in Joann. L. 10. (p. 926. A.) et Thesaur. L. 31. (opp. t. 5. p. 334. I).), Epipii. in Aneor, n. 7.; vel qui prædicant Spiritum sanctum esse Spiritum Filii proprium, ut Athan. ep. 1. ad Scrap, n. 23., Cyrill. Alex, in Joann. !.. 9. (p. 810.) et L. 10. (p. 910.) vel qui Spiri­ tum sanctum appellant aut odorem, aut vaporem aut halitum Filii, ut Athan. epist. 3. ad Scrap, n. 2., Cyrill. Alex, in Joann. L. 11. (p. 930.) et Thesaur. L.33. (p. 338. B.) et alii. V. Petav. de Trinil. L. 7. c. 3. 4. 5. Porro ex Latinis Patribus laudasse sufficiat Tertut.l. cont. Praxeam c. 4. Hilar.deTrinil. L.2. n. 29. et L. 8. n. 20. Ambros. deSpir. sancio L. I. c. 11. n, 121). Aügust. de Trinit. L. 4. c. 20. n. 29. et L. 15. c. 17. n. 29. alibiquc, Marum Victor, adv. Arium L. 1. c. 12. et 13. Leon. M. ep. 13. c. 1. Fulgent. L. de fide ad Petrum, c. 11. Greg. M. Moral, in Job. L. 1. c. 7. (al. 22. n. 30.) ct in Evang. L. 2. hom. 2G. n. 2. cum aliis plurimis, quos sibi adversari Gneci haud ægrc fatentur. V. Petavium L. 7. c. 8. Ili. Ex Conciliis. Epistola Cyrilli, ct Concilii Alexandrini data ad Nestorium, leda ct approbata fuit a Cone. Ephesino Act. 1.; deinceps eliam a Chalced. Act. Constant i nopol i tano IL Collât. 6. ct 8., HI. Act. 18., et IV. Sess. ult. est confirmata : sed in hac diserte dicitur Spiritus sanctus a Filio a a Deo Patre procedere (Labb. t. 3. p. 405. D.). Praeterea Cone. Laleran. IV. с. l.de fid. Calli. (Labb. t. 11. part. la. p. 242. C.) sic proritetur: Pater a nullo. Filius autem a solo Patre, ac Spiritus sanctus ab utroque pariter, absque initio semper et fine. Lugdunense II. autem in Constitutione synodica de processione Spiritus sancti (Labb. ibid. p. 974. E.) inquit : Fideli ac devola professione fatemur, quod Spiritus sanctus œlernaliler ex Patre et Filio, non lanquam ex duobus principiis, sed tanquam ex uno principio, non Mms spirationibus, sed unica spiratione procedat. Secundum quam pro­ fessionem ibidem Symbolum Patrum, cum addito Filioque a Græcis græcc, a Latinis latine in Missis solemnibus decantatum fuisse, Acta Concilii per­ hibent. Tandem Concilium Florentinum in Litteris Unionis (Labb. 1.13. p. SI4. D.) primo({Uæstionem definit his verbis : In nomincS. Trinitatis, Patris, Filii et U «i il S 426 DE DEÛ TRINO. Spiritus sancti, h oc suero umrma/i Concilio Florentino approbante defini· mus, ut hæc fidei veritas ab omnibus Christianis credatur cl suscipiatur,sia/utI omnes profiteantur, quod Spiritus sanctus ex Patre et Filio æternaliler til, ρΙ meMûim suam. suumque esse suàs listens habet ex Patre simul cl Filio, tltx ulroipie æternahtcr tanquam ab uno principio et unica spiratione procedit. Nox sinistram interpretationem præverlens subjungit : Declarantes, quod id, quod sancti Ductores et Patres dicunt, ex Patre per Filium procedere Spiri­ tum sanctum, ad hanc intelligent ia m tendit, ut per hoc significetur, Filium quoque esse, secundum (iræcos quidem causam, secundum Latinos vero prin­ cipium subsistentiæ Spiritus sancti, sicut et Patrem, Denique rationem adji­ ciens ita finit : Et quoniam omnia, quæ Patris sunt, Puter ipse unigenito Filio suo gignendo dedit, præter esse Patrem; hoc ipsum, quod Spiritus sanctus procedit ex Filio, ipse Filius æternaliter habet, a quo etiam alernaliter est genitus. IV. Ex Hvtione, et quidem ex duplici axiomate Theologico. Primum, cl vehit a priori, est: Quæcumque habet Pater in Divinis, excepta ratione In­ geniti et Paternitate,communia etiam sunt cum Filio. Ita loquunturNaziam. Orat. 41. in Pentec. n. 9. et Orat. 31. n. 9. Cvn. Alex. L. 2. Dial. (Opp. I. ii. p. 422. C. et seqq.), et Thesaur. L. 12. (Opp. t. 3. p. 110. 1). E.), ct alii plcrique: statuunt Patres Florentini in periocha ultimo laudata: insinuat Scriptura verbis Christi : omnia quæcumque habet Pater, mea sunt. Sed Pater in Dix inis habet potentiam spirandi, distinctam a ratione Ingeniti el Pater­ nitatis, seu vis generativæ ; ergo putentia spirandi communis est cum Filio. Secundum, et vehit a posteriori, est : Distinctionis fundamentum in Divinis sola est processio, seu relationis oppositio : constat id ex Patrum dictis, et usu Florentini num. 381. indicatis : sed Spiritus sanctus non minus distin­ guitur a Filio, quam a Patre ; ergo el ab eodem æque ac ab isto procedit. Conf. 1. Sententia est Patrum ac Theologorum consensu firmata, Filium per intellectum, ct Spiritum sanctum per voluntatem procedere ; ideoque ille Verbum, hic Amor compellatur: sed quod procedit per voluntatem elui amor, non tantum a cognoscente, sed etiam ab ipso verbo, si hoc sit subsi­ stens, procedit ; quia nihil amamus, nisi secundum quod conceptione mentis apprehendimus, h. e. nisi praecognitum ; ergo. Conf. 2. Filius, dum ei communicatur voluntas a Patre, pro priore originis non supponit terminum voluntatis, seu Spiritum sanctum productum; ergo accipit a Patre voluntatem fœcundam et productivam Spiritus sancti, sicut Filius et Spiritus sanctus omnipotentiam fœctmdam ex simili capite acci­ piunt, dum eis communicatur ; ergo Spiritum sanctum æque producit cnm Patre ad intra, sicut cum eodem ct Spiritu sancto creaturas producit ad extra. Conf. 3. Esse spiratorem. nec repugnat Filio, ut est Deus; cum et Pater spi­ rator sit Deus: neque ut est Filius ; quia processio per spirationem alia est, quam illa per generationem; ideoque, cum Filius sil genitus, non autem spiratus. Pati i ut spiraturi non opponitur, nec repugnat. Præterea vero ordo in Divinis non alius est. quam originis; adeoque, nisi Persona tertia simul procedat a secunda , præter primam erunt tantum duæ sccundæ, non autem secunda et lertia ordine. Ergo cum spiratio activa Filio non repugnet, quin ab ordine exigatur, eadem Filio est asserenda. DE TERTIA PERSONA. 42“ 401. Dico II. Pater ct Filius sunt unum principium Spiritus sancti; cujus contrarium nunquam admisit Ecclesia Lidina. Constat utraque pars ex definitionibus Conciliorum proxime relatis. Nihilominus 1‘rdi. P. p. Nihil frequentius est in Scripturis, quam Spiritum sanctum designari, vel per spiritum Dei, vel per spiritum Domini, vel per spiritum, qui ei Deo est. Sed hujus locutionis ratio non apparet alia, quam ut signifi­ cetur ordinem Spiritus sancti ad Patrem et Filium terminari. quatenus hi sunt unus Deus el unum principium, non aulem quatenus sunt distincti, ut simili modo usurpari locutionem dc actionibus ad extra Patres pronun­ tiant ; ergo. Conf. Linter modos monarchiam in Divinis stabilitam explicandi gemi­ nos, alter est, quod unum, sicut in creatione, sic ct in processione sit principium; ut videre est apud Græcos Atuan. Or. 4. cont. Arian, n. 4 .,Greg. Nvsses. Or. 1. in verba : Faciamus hominem (opp. t. 1. p. 141. C.), Naziaxz. Or. 20. n. 7., Basil, hom. 24. cont. Sabell. n. 4. et Latinos, Aug. L. 5. de Trin. c. 14., Ansel. in L. de Process. Spiritus sancti c. 9. et alios. Ergo cum iidem asserant Spiritum sanctum ex Patre et Filio procedere, hujus proces­ sionis unum duntaxat principium in utroque reponunt. Conf. 2. Sicut se habet omnipotentia respectu trium Personarum in ordine agendi ad extra, sic se habet potentia spiraliva respectu Patris et Filii in ordine agendi ad intra; cum ex dictis proportio sit eadem in ratione agentiumelactionis; ergo sicut in agendo ad extra 1res Personæ sunt unum . principium, sic Paler et Filius unum principium sunt in agendo ad intra. Præterea Paler ct Filius in esse spiratoris non distinguuntur a se invicem ; quiain hac ratione sibi non opponuntur relative: ubi aulem non intercedit relationis oppositio, non est distinctio, sed unitas in divinis; ergo. Denique in concretis substantivis, qualia sunt spirator, vel principium, æque ac Deus, vel creator, non est multiplicatio, nisi multiplicata forma, quæ scili­ cet per modum per se stantis hic habetur : sed nec virtus, nec actio spira­ tiva hic multiplicatur ; tum quia hæc sunt voluntas et amor Patris et Filii: Ium quia nec multiplicatio, aut numerus in Divinis locum habet circa relationis oppositionem ; ergo. Qui aliter subinde loquuntur, uti Hilar. L. 2. deTrin. n. 29. Patrem et Filium vocans auctores Spiritus sancti, sumunt substantivum concretum adjective. Prob. 2*. p. Prælerquam quod nullum extet in Ecclesia Latina documen­ tum authenticum, quod erroris hujus criminationem probet; eadem non tantum in Synodis particularibus, præsertim Forojuliensi an. 791., Aqnisuanensian. 809. et Barensi an. 1097. contestata est dogma omnino Catho­ licum : sed etiam amolita est a se omnem suspicionem in Synodis OEcumenicis, Lugdunensi 11. c. 1. (Labb. t. 11. part. P. p. 973. A.) : Sacro aplirobante Concilio, damnamus et reprobamus omnes (pii negare preesumperint, æternaliter Spiritum sanctum ex Patre et Filio procedere, sive etiam ' mtrario ausu asserere, quod Spiritus sanctus cx Patre et Filio tanquam ex duobus principiis, et non tanquam cx uno procedat ; et Florentina, in de­ creto Unionis (Labb. I. 13. p. 514. B. ). Latini cero affirmarunt, non se hac ■ nie dicere, Spiritum sanctum ex Patre Filioque procedere, ut excludant Patrem, quin sit fons ac principium totius Deitatis, Filii scilicet ac Spiritus oincli; aut quod id, quod Spiritus sanctus procedit ex Filio, Films a Patre » w BE TERTIA 1’ERSONA. 429 · BE BEO TRINO. non habeat, sive quod duo ponant esse principia, seu duas spirationes : «d unum tantum asserant esse principium, unicamque spirationem Spiritu» sancti, prout hactenus asseruerunt. I ! i i 403. Of>j. /. Imprimis Seriplura agens de processione Spiritus· sancti, facit mentionem Patris duntaxat, non autem Filii. Etiam Concil. Coinhmlinopolitanum 1. in simili occasione de processione ex Filio altum silet, Quin in Concil. Ephesino symbolum Nestorianum, quo negabatur Spiritu? sanctus per Filium procedere, Act. G. publico lectum, quoad hoc caput non est reprobatum a Patribus. Eadem dissimulatione usus est Cyrillvs Alfa, ad impugnationem sui anathemalismi noni, qua Theodorelus idem intlciabatur. R. Quoad lüm. D. Scriptura agens de processione Spiritus sancti non facit mentionem Filii implicite, et quoad sensum .V. explicite, ct quoad verba C. primum patet ex probationibus : secundum non obest; tum quia mos est Scriptura, quæ pluribus Personis sint communia tribuere uni, sine tamen aliarum exclusione, ut ex Joan. 1. 9., Act. 1. 7. aliisque locis constat : tum quia facti ratio suppetit, quam indicavit Are.. Tr. 99. in Joan, n. 8. scribens: Si ergo de Patre ct de Filio procedit Spiritus sanctus, cur Filius dixit: De Patre procedit cur putas, nisi quemadmodum ad eum solet referre, et quod ipsius est, de quo et ipse est. Unde illud est, quod ail:ÿta doctrina non est mea, sed ejus, qui inisit me. Si igitur intelligitur hic ejus doctrina, quam tamen dixit non suam, sed Patris : quanto magis illic intelliqendus est et de ipso procedere Spiritus Sanctus; ubi sic ait, de Patre pro­ cedit, ut non diceret, de me non procedit. Adde, quod, si verbum scriptum deforet, traditum sufficeret. Quoad 2U“. D. Concilium hoc altum silet de Filio, ob fidem contrariam .V. ob necessitatis absentiam C. Pro more Conciliorum, quæ definitiones non edunt, nisi occasione hæresnm subnasccntium, tam Nicænum dc ipsa Spiri­ tus sancti divinitate, quam Constantinopolitanum de ejus processione a Filio siluit: ut tamen ilhid opposite errori Arianorum divinitatem Verbi, ita hoc accommodate ad damnandos Maccdonianos negatam Spiritus sancti divinitatem et processionem a Patre definivit. Quoad 3°“. D. Symbolum Nestorianum, quoad caput dc processione Spiri­ tus sancti erroneum, non fuit reprobatum cequivalenter A’. formaliter subd. ex consensu in errorem A'. ex neglectu quæstionis ad scopum non pertinen­ tis T. Non approbatum, sed œquivalenter saltem reprobatum fuisse caput illud erroneum , patet ex eo quod Synodus tanquam Catholicam confirma­ vit epistolam Cyrilli. Alex, ad Neslorium, qua dogma orthodoxum de Spi­ ritu sancto aperte pronuntiatur. Quod examen dc processione Spiritus sancti ad scopum disputationis non pertineret, constat ex controversia inter A’cslo rium et Cyrillcm agitata, quæ circa substantialem Christi divinitatem et personam unicam versabatur. Quod demum impune negligi etiam ac dissi­ mulari censura potuerit, inde liquet; quia negatio Xestorii accipi poterat in sensu pracise opposito Macedonians : quæ excusatio nisi valeat, difficul­ tas premet Graecos etiam ipsos; cum Nestorios negari t, Spiritum sanctum per Filium procedere. Quoad i““. est eadem responsio, utpote in eadem controversia. Præterea vêro Cyrillus in declaratione Anathcmatismi noni, quem Theoporctcs oppii- gnavit, diserte asserit, lum Filio, prtelcr paternitatem, omnia esse commu­ nia cum Patre; lum Spiritum sanctum Filio esse proprium, ipsi substantia­ liter inesse, ac esse ex ipso. Inst. 1. Ex Patribus Greeds : Dionys, L. de divinis Nom. c. 2. §. 5. Atuas. I,. de Incarnat, el cont. Arian, dicunt solum Patrem esse fontem divinitatis, \A causam duarum personarum : Atuan. refut. hypocr. Melct. Euscb. ct Paul. Samos. Basil, cont. Eun., et Damasc. L. 1. de lid. c. 11. (al. 8.), cum aliis Spiritum sanctum non dicunt ex· Filio procedere, ut dc Patre loquun­ tur, sed duntaxat per Filium. 11. Quoad lum. C. .4. iV. C. Filius equidem nec est fons omnis divini­ tatis, nec causa duarum Personarum; est tamen, juxta Ειίπιαχ. hær. 76. iu conflit. c. 18. Aelii (υρρ. I. 1. p. 939. I).), fons de fonte : juxta Athan., Cyril., supra laudatos, fons Spiritus sancti : juxta Græcos plerosque in Synodo Florent, loqucnles, causa Personæ tertiœ. Quoad 2um. R. Grœci hi Patres cum aliis omnibus dixerunt Spiritum sancluin, non ex Filio, sed per Filium A'. cum pluribus subd. negando per hoc actionem principii, et significando solam rationem medii A', negando dunlaial actionem principii carentis alio principio, cl denotando ordinem etiam Filii ad Patrem C. Spiritum sanctum procedere ex Filio, dixerunt etiam Ενιίιλχ. in Aneor, n. 8. Cyril. Alex, in cp. ad Nestor, c. 10. Maxim. in cp. ad Marin. (opp. t. 2. p. 70.) et alii. Præterea præpositionem per non minus actionem causæ significare, quam alteram ex, tum ex Scriptura Joan. 1. 3., ad Coloss. 1. 16. ct alibi, lum ex Patribus Greg. Nyssex. L. 1. cont. Emiom., Cyr. Alex, in cp. ad Theodos, cl aliis manifestum est. Rationem autem diversæ usurpationis reddit Basil. L. de Spiritu sancto c. 3. scribens : lice voces ex et per, non prcescribentis legem sunt, sed hypostases discernentis : non enim ut naturæ diversitatem introducat, sed ut minime confusam Patris et Filii notionem preebeat, pro­ nuntiavit Apostolus. Ex quo Γ). Thom. p. 1. q. 36. a. 3. inquit: Cum enim Filius « Patre habeat, quod abeo Spiritus sanctus procedat, Pater per Filium spirare Spiritum sanctum dicitur. V. Petav. L. 7. c. 17. n. 2. ct seqq. Inst. 2. Quamvis Patres Græci concedant eumdem etiam ex Filio proce­ dere, negant tamen Filium esse principium Spiritus sancti; ut fecit Maxim. inep. ad Marin, supr. cil., Naziaxz. Orat. 34. in Ægyptior. advent, η. 10. et IIamasc. de fide L. 1. c. 13. (al. 12. in fine). Similiter Tueodoretvs in cp. ad Monachos (opp. t. 3. p. 1021.), in reprehens. Anathcm. 9. Cyrill. Alex., vel Spiritum sanctum et L. ult. hær. fab. vel silet de processione Spiritus sancti a Filio, vel eam ncgat(opp. t.4. p.718. C.)asscrit tantum produci per Filium. R. F). Naziaxz., Maximis et Damascen. negant Filium esse principium Spi­ ritus sancti, sumendo principium speciali modo, pro fonte Personarum, seu principio sine principio C. accipiendo principium simpliciter et modo communi, pro eo, a quo est origo ac processio A'. Principii autem vocem a Gratis aliquando usurpatam fuisse pro causa characteristica, monet L. 7. deTrin. c. 17. Petamls. Theodoretum errasse, quin auctorem hujus erroris fuisse,docent Viri nonnulli insignes. Probabilius tamen vindicatur ab aliis ; tum quia nec Cyrillls, quocum disputabat; nec Synodus IV., a qua fuit restitutus, nec Syn. V., a qua ejus scripta sunt damnata; hunc in illo erro- & Hr .r • I*’’. ·.· : %:is ** lr'< i i# I Λ > ·* Liv î< •v Is. . iΛ ΐίκ· (Π*1 I i H I 430 l‘E DEO TRISO. rem notarunt : tum quia pleraque ejus dicta simili modo exponi possunt, quo aliorum Patrum verba (etiam Damxsce.ni, quem pauci quidam contra communem aliorum sententiam erroris insimulant) hac tenus declaravimus: tum quia in locis etiam objectis, maxime Lib. tabui, hærcl., ponit princi­ pia processioni Spiritus sancti ex Filio valde faventia. 106. Obj. II. In hypolhesi processionis ab utroque non potest dici 1°. an virtus spirandi, quæ reperitur in Patre, sufficiat, vel non sufficiat? cumin primo casu superflua sit virtus Filii ; in secundo autem inadæquatasit vir­ tus Patris : 2°. An productio Spiritus sancti activa sil personalis, vel sub­ stantialis? cum prius nequeat esse commune pluribus personis; posterius autem tribuendum foret ipsi etiam Spiritui sancto : 3°. An productio Spiri­ tus sancti passive per se exigat pro principio suo duo supposita distincta, Patrem scilicet et Filium, an vero non?eum primum videatur carere funda­ mento, et oppositam habeat paritatem in creatione ; secundum autem obsit dogmati. R. Quoad lum. Virtutem spirativam, quæ est in Patre, sufficere; nec ideo tamen virtutem, quæ in Filio est, superfluam esse, aut inutilem, quia eadem omnino et unica virtus est in utroque. Paritas et declaratio dicti exlat in virtute creat ira omnibus Personis communi. R. Quoad 2"“. Productionem activam posse dici personalem, et negari quod ea duabus Personis nequeat esse communis. Videtur tamen potius dicenda nec personalis, nec essentialis, sed notionalis; quia scilicet, quam­ vis non constituat Patrem ct Filium in esse Personæ, ut de innascibililale respectu Patris diximus; nec etiam incommunicabilis sit Filio, cum filiationi relative non opponatur; ad distinctionem tamen a Spiritu sancto, et noliticationera utriusque Personæ pertinet. R. Quoad 30,n. Productionem Spiritus sancti passivam, prout reipsa est, per se exigere pro principio supposita duo distincta, seu Patrem et Filium; quia Spiritus sanctus, prout nunc procedit, ev vi suæ proprietatis procedit ex amore mutuo, ut Aug. Tr. 99. n. 6. in Joan, appellat, uno amborum, ideoque dicit habitudinem relativam ad Patrem et Filium, seu duo suppo­ sita, per suam utrinque subsistentiam ad spirandum ultimo completa; ergo per sc respicit ct exigit ulramquc Personam; quia Personæ per se convenit sua proprietas; ct proprietati divinæ essentialis est habitudo relativa; tali autem relationi tale principium debetur. Ex quo etiam colligitur dispar ratio a. creaturarum relatione, quæ solum respicit et per sc requirit princi­ pium a se existens ct virtutis infinitæ ; quæ duo essentiæ divinæ etiam a subsistentiis præcisæ congruunt. Inst. Dici non potest, an Spiritus sancti productio formalis, respectu utriusque Personæ, sit aqualis aut inaequalis, mediata aut immediata? cunl alterutri parti repugnet ratio vel auctoritas ; ergo. R. Dogma catholicum de aequalitate exprimit Axsel. in opusc. de process. Spiritus sancti c. 22. scribens: Non est Spiritus sanctus prius de Patre quam de l· dio, nec de Film, quam de Patre : nec major nec minor est existens de Patre quam er.stens dc Filio : nec magis neC minus est dc uno quam dc altero. De term.no pr.nc.paliter autem, idem, quod Aug. L. 13. de Trin. in'. TERTIA persona, 431 c. 17. scripserat, addit Ansel, ibidem : .S7 ergo dicitur quod Spiritus sanctus ininripnlib r a Patro sit, non aliud significatur quam quia ipse Filius , dc fiowl Spiritus sanctus, a Paire habet hoc ipsum, ut Spiritus sanctus sil de dio : quoniam id, quod est, habet a Patre: non sicut in rebus creatis, cum illiquid asserimus esse principaliter, volumus significare quod magis sit hoc, quod dicitur esse principaliter, quam illud ad quod refertur. De quan­ titate autem productionis formalis Spiritus sancti a Patre, quoad rem ipsam dubitari acquit, eam esse immediatam; cum ct Pater ipse spiret, et eadem omnino ac unica spiratione qua spirat cl Filius : quoad vocis usurpationem lanicii dixerunt subinde Patres Graeci, præsertim Greg. Nyssen. ep. ad Ablab. (opp. 1.3. p. 27. B.) cl Basil. L. 2. cont. Eunorn. (a Petav. cit. L. 7.c. di. η. I.), eamdem esse mediatam , seu Filio interveniente fieri ; ut indicarent scilicet Filium hanc virtutem habere communicatam a Patre, qui hujus etiam spirationis principium est sine principio. 107. Observa. Occasione argumenti nostri secundi ex ratione propositi , quo usus est Joannes Theologus in Concilio Florentino Act. 18. contra Grae­ cos, introducta est in Scholas quæstio : An , si Spiritus sanctus a Filio non procederet, ab illo nihilominus distingueretur? Scotistis, cum aliis non­ nullis, id affirmantibus ; Thomislis e contra illud negantibus cum reliquis. Habet quidem ea controversia utilitatem ; quoniam et Grœci olim agno­ scebant, ct nunc etiam Schismatici agnoscunt Spiritum sanctum reipsa distinctum a Filio, etsi negent illum ab hoc procedere : unde, parte negante stabilita, ct vis argumenti a Latinis usurpati demonstratur, et systema Schismaticorum evertitur : sed veritate dogmatis aliunde salis manifestata, non opus ducimus ei inhaerere diutius. Itaque observamus breviter, sensum quæstionis posse esse duplicem ; lum. an si Spiritus sanctus non procederet a Filio, et tamen idem omnino tunc foret qualis jam est, adhuc distingue­ retur? sed hic, utpote assumens quod quaeritur, et hinc illusorius, a nobis non attingitur. 2um. vero sensum : an, si Spiritus sanctus non procederet a Filio, ct consequenter tunc non foret idem qui nunc est (cum eamdem habi­ tudinem essentialem haud diceret, quam dicit de facto) an , inquam, etiam lum adhuc distingueretur a Filio; cum possit tunc alius esse quam nunc est, et tamen non esse idem cum Filio ? Ad huncquæstionis sensum, conflatum licet ex hypothesi omnino impos­ sibili, resolvendum, nec opus est, nec decet abire a principio theologico alibi statuto, quo sumus certi non aliud distinctionis fundamentum esse in Divi­ nis, aut cogitari posse, quam relativam oppositionem originis, seu produ­ centis et producti ; quæ cum in data hypothesi nullatenus adesse ponatur inter Filium ct Spiritum sanctum , consequens est neque distinctionem intercedere posse. V. Petav. L. 7. c. 9. Nequis porro axioma laudatum in dubium revocare possit, Conciliis Tole­ tano XI. ct Florentino, nec non Boetio et Anselmo, nuper productis, addere juvat el alios ex Patribus quatuor viros, idem statuentes. Sunt autem Greg. Ntssen. qui ep. ad Ablab. (Opp. t. 3. p. 27. A.) dc divinis Personis universim ail: Per quod solum discerni alterum ab allero deprehendimus, nimirum eo quiri credimus aliud quidem causam esse, aliud vero cx causa, aliud cx eo, quod ex causa est. Greg. Nazianz. autem Or. 31. n. 9. Mutucepersonarum reta­ ■ * *32 DH DEO TRINO. lionis differentia diversa ipsis nomina procreavit·, paulo post addit : Ex his verbis, quod genitus non sit, quod genitus, quod procedat, hoc effectum est, ut alius Pater, alius Filius, alius Spiritus sanctus appelletur; atque ilainconfusa trium Personarum distinctio in una divinitatis natura conservetur. (orill. Alex. Thcsaur. !.. 7. (Opp. t. u. p. GO. C.) : Fst Paler in sua proprielate, et est Filius in peculiari sua proprietate; hanc solam a Patro differentiam habens, quod Pater quidem per se est, neque est Filius ; Filius etiam perseest, nerpie est Pater; sed hac quidem sola differentia a Patre distinctus. El ibid. L. 11. (p. 83. c.): Simplex itaque et non composita Deitatis natura, nunquam m duahlatcm Patris et Filii secta fuisset, nisi prius aliqua differentia fujw visa esset, non secundum essentiam, sed extrinsecus (i. e. extra essentiam) intellecta, per quam ulriusque Persona inducitur, peculiari quidepi hypostasi constans, sed in unitatem Divinitatis per naturalem identitatem constricta. Aig.L. 11. dc civit. Dei c. 10. n. l.ldeo simplex dicitur (Deus) quoniam quoti habet, hoc est, excepto quod relative quaeque Persona ad alteram dicitur. Ilis consentiunt Fulgent. L. de Trin. c. 2. et Damascen. L. 1. de fid. c. II. (al. 8. opp. 1.1. p. 139. D. edit. Venet.) cum aliis. Accedit quod, sicut de facio, prater oppositionem relativam originis, in Divinis non datur distinctio, aut cx limitatione, aut ex repugnantia disparata ; sic nec in hypothesi illa exinde distinctio proveniret. Primum constat ex infinitudine praedicatorum divinorum : secundum autein colligitur: 1°. quia in illa hypothesi, sicut disparate non repugnarent Paternitas et Spiratio activa, sed eadem Persona generaret ct spiraret ; sic etiam disparate non repugnarent Filiatio et Spiratio passiva, cl una persona generaretur et spiraretur, Filiusque foret indistinctus a Spiritu sancto. 2°. Quia non magis tum opponeretur Filiatio et Spiratio passiva, quam nunc opponitur Paternitas et Filiatio ex una, cl Spiratio activa ex altera parte: adeoque sicut spirator nunc non est persona distincta a Patre et Filio, sic Spiritus sanctus tunc non foret persona a Filio distincta. 3°. In systemate GrœcorumFiliatio et Spiratio passiva haberent se ordinate ; sicut intellectus et voluntas, intellectio et volitio in Divinis : haberent etiam sc ut termini perlinentes sequela, ita ut valeat illatio: Producitur Spiritus sanctus,ergo generatur Filius; sicut valet illa: Paler amat, ergo inlelligit : quin haberent sc ut mutuo convertibiles, ita ut valeat : Generatur Verbum, ergo producitur Spiritus sanctus; quia voluntas ct intellectus divinus sunt realiter idcin : uterque etiam necessario ad intra operatur : ct principium non tantum quod, sed etiam quo formale proximum, scilicet Paternitas et Spiratio activa, realiter quoque identificatur ; ergo et Filius ct Spiritus sanctus non forent disparata; ergo nulla inter Filium et Spiritum sanctum potest intercedere distinctio, nisi quæ sit aut formaliter aut radicaliter oppositio relativa ori­ ginis. Atque hac ratione oportet explicare locutiones quasdam Patrum, qui Filium dicunt distingui a Spiritu sancto, vel quia prior procedit ex utero, posterior exore; ut ait ATHAN.Dial. l.coul. Anom. u. 6. vel quia alter exit quomodo natus, alter qumuodo datus; ut Aug. L. 5. deTrin. c. 1 L scribit : vel quia ille procedit generationis modo, hic modo processionis ; ut Nazianz. Or. 39. n. 12. loquitur : v el quia is filialitcr [qvrrr-M- , isteproccssibililcr (έζπορεντώ;) prodit ; ut Damascen. L. 1. de fid. c. 9. (al. 8. opp. t. 1. p. 135. B.) et seqq. I»E ADDITIONE PARTRWB FII.IOQUE. 113 repetit; cui consentit A.nselmis, L. dc Process. Spiritus sancti c. 2. in fine. Ha­ rum enim proccssioiiumdifi'crenliroDou asseruntur, nisi ut fundatæ in relativa oppositione, dine qua uterus ab ore, nativitas a datione, generatio a proces• sione non distingueretur, œqUc ac intellectus et voluulàs, intellectio ct voli­ tio non cognoscuntur distincta, si distincta personalitas ac persona ab iisdem • praescindantur. Oiiod A.nsei.mim allinet, eadern illi aptari responsio potest. l’ræterca vero, uhi optlSc. de Process. Spiritus sancti cap. I. ct tribus seqq. Filium nascendo etSpiriluin sanctum procedendo distinguit; non loquitur cx sententia propria, sed tantum explicat, qua ratione Græci, negantes processionem cx Filio, de­ fendant distinctionem personarum ; idcoqucsub finem c. 2. ait : Ft interim tiliam causam diram, quoniam nondum constat quod Spiritus sanctus de illo sil et procedat etc.; ibidem tamen supponit hunc ipsum explicandi modum fundari in oppositione relativa : unde eod. cap. 2. addit : Hæc sola causa pluralitatis est in Deo, ut Pater, ct Filius, cl' Spiritus sanctus dici non pos­ sint de se invicem, sed alii sint ab invicem : quia prard ictis duobus modis tsl Deus de Deo, quod totum potest dici relatio. Et c. 3. Supradicta relationis . oppositio, quœ ex eo nascitur, quia supra didis modis Deus de Deo est, prohibet Patrem, et Filium, at Spiritum sanctum dc sc invicem dici, ct pro­ prio singulorum aliis attribui. Denique in capp. postremis proponit suam sententiam, cl repetit axioma, quod ex ejus L. de Incarn. supra retulimus: Jn Divinis omnia sunt unum, ubi nun obviat relationis oppositio. Ad illa quæ ex ratione obmoveri solent advertendum est, non solum Spiritum sanctum, sed ct Filium haud fore in ea hypothesi cumdcm qui nunc est; cum careret spiratione activa : item nec habiturum perfectam Patris similitudinem, cx eadem ratione : denique nec Filii constitutivum fore aliud a Spiritu sancto, nec ejus productionem haberi prius, nisi secundum solam cogitationem nostram; nullo autem modo I ,realiter ct secundum originem. Dc quibus et aliis vide, si lubet. Theologos ulriusque Scholæ. qgeres: Quo jure ac tempore particula Filioque addita fuerit Symbolo Constantinopolilano ? 408. Nota. Pariem quæstionis primam per priores Concilii Florentini Scsiiones, acri ct diuturna disputatione versarunt Græci cl Latini; illi quidem non negantes Symbolum explicari posse, sed contendentes tamen, quamcunique additionem, cl hanc etiam Filioque inseri Symbolo non potuisse ob velitum Conciliorum ; atque causam schismatis inde fuisse datam utrique Ecclesi® : hi vero pugnantes, additionem licile meritoque fieri potuisse, per id scilicet nculiquam violata Conciliorum lege, neque data schismati occa­ sione, quod Graci nimirum aliunde moli excitarinl. Secundam pariem inter Theologos ambiguam fecerunt diversæ Anciorum opiniones. Nam Calceas ct Genebrardus auctorem hujus additionis nominant ihjuswi : nullum tamen pro hac sententia exlal documentum authenticum; tum symbolum hujus Papæ inter operaS. Hieronymi relatum, tanquam pseudonymurn et supposililium rejiciatur ab eruditis plerisque. D. Thomas p· 1. q. 36. a. 2. ad 2. indicat additionem factam in magna Occidentalium 28 η. p. 1. 431 DB UEO TIUXO. DI, ADDITIONE I-AHTICILE EILlOQl E Synodo; quam tamen cum nec nomine, nec loco, nec tempore determina­ verit, nihil certi nos docuit. Julianus Cardinalis Sess. 5. el Andreas Culossensis Sess. 7. Cone. Florentini contendebant insertam symbolo fuisse illam particulam jussu Concilii generalis septimi. Atque hanc in rem allatus csl Codex vetustissimus hujus Concilii, symbolum eum adjecta \oce continens: provocatur etiam ad antiquissimum Concilii textum græcum, el versionen latinant ab Anastasio Ribliolhecario ad Joannem I 111. missam; ncc non ad Capitulare adversus Synodum Nicænam missum a Carolo 11. per Engilbcrtum, ex quo constat, Taras ium ab adversario fuisse reprehensum, quod secundum Maeni symboli fidem non dixerit Spiritum sanctum u PabeFilio­ que procedere. Verum nec hæc sententia salis firma apparet picrisque; cum incredibile videatur, contra authenticam adeo, obviam ac recentem veritatem paulo post et deinceps, ob illam additionem, tot criminationes et calnmdias in Latinos conjicere potuisse : praesertim cum ncc græcus Conciliorum codex, nec Anaslasii versio, a cnriosis consulta, additionem illam exhi­ beant : Capitulare autem Caroli videatur sermonem Atiianasii in Act. I. Cone. Nicani II. lectum pro Symbolo accepisse ; in quo sermone tamen, æque parum ac in Symbolo, vox illa addita reperilur. Unde vehemens supposi­ tionis suspicio aspergitur Codici quantumvis vetusto per Cardinalem prolato; quæ plurimum augetur ex facto Leonis 111., quem etiam a Concilio Aquisgranensi sollicitatum, ut Symbolo insertam Filii vocem probaret cantariquc vellet, id non lanium constanter recusasse, sed Symbolum etiam illa addi­ tione carens, tabulis argenteis inscriptum, in Confessione tumS. Petri, lum S. Pauli collocasse, historia prodit. Hoc ipsum autem factum priores quo­ que universim opiniones refutat. Quid nos cum communiori jam, sive certum, sive probabile in Facti con­ troversia opinemur, expedita breviter Juris quæstione, distinguendo inter Ecclesias, et secernendo additionem ab usurpatione, paucis exponemus. 409. Dicol. Particula Filioquejure optimo addita fuit Symbolo. Patet non solum ex decantato sub Missam solemncm per utriusque Na­ tionis Patres Concilii Lugdunensis Symbolo hac additione aucto; sed etiam ex Concilii Florent, definitione, seu Decreto Unionis inter Græcos et Latinos, ubi (Labb. t. 13. p. 315. A.) dicitur : Definimus insuper explicationemverbo­ rum illorum, Filioque, veritatis declaranda; yratia, et imminente tunc ne­ cessitate, licite ac rationabiliter Symbolo fuisse appositam. Præterea vero Prob. Ut jure optimo fiat additio, ea debet esse explicatio veritatis jam latentis in eo, cui adjicitur; debet proficisci cx justa causa, maxime ex ne­ cessitate; debet fieri ab auctoritate legitima : hæc enim plane requiruntur, sed et sufficiunt. Requiruntur quidem ; nc ex defectu primi, dogma inseratur aut veritati contrarium, ant alienum, aut importinens : ne item ex defectu secundi promiscue aut temere inter fidei articulos primarios referatur veritas etiam qualiscumqne : ne denique cuilibet fiat facultas pro libitu mutandi, vel ampliandi formulam fidei. Eadem vero stiff icere, ex eo persuadetur; quia ncc ex parte rei, nec cx parte modi, nec ex parte causæ, pins aliquid’deriderari merito potest. Sed facta in Symbolo additio vocis Filioque triplici hac conditione gaudet. r ■■Μ 435 Nam 1°. hac additione explicatur veritas fidei dc processione Spiritus sancti, ut ex præccd. uri. patet : ct dogma hoc jam latebat in his Symboli verbis : (Jui ex Patre procedit, a Concilio Coiistanlinopolitano additis, ad ostendendam processionem, non solum ex Filio, sed etiam ex Patre. 2°. Oc­ casionem pnebuit error tum latius grassans adversus processionem Spiritus sancti cx Filio : causam justam ostendit cura Ecdesiæ commissa servandi illæsam fidem, ct profligandi hæresin : necessitatem imposuit abusus Sym­ boli, cujus scilicet silentium de processione ex Filio urgebatur tanquam argumentum fortissimum contra catholicam veritatem. 3°. Intervenit Ecclesiit auctoritas, quæ tanquam columna el firmamentum veritatis, depositi custos fidelis, et magistra fidei audienda, omnino legitime potest sive in doctrinaesummam redigere, sive huic constitutae addere articulos ; ad quorum notitiam et professionem instituantur Catechumeni, probentur Catholici, ct discernantur hæretici : qui scopus est Symbolorum. Horum primum, jure a nemine negato, fecerunt Apostoli, tanquam Ecclesiæ Pastores, in brevi qua utimur fidei formula : secundum congregati Ecclesia) Patres in Concilio Nicæno 1., præler alia, addito consubstantialis vocabulo, et inConcilio Conslanlinopolilano 1. adjecto de Divinitate Spiritus sancti articulo, praestiterunt. Conf. Nullum Ecclcsiæ vetitum aut factum obstat, quominus Symbolo potuerit addi vox Filioque; cum, quæ in contrarium afferuntur, agant dmitaxat dc additione, cui una vel altera conditionum decst, quas ad legi­ timam additionem desideravimus; ut cx muneris duobus, ea omnia com­ plexis, continuo patebit. Nam I. Concilium Ephesittom 1°. dum Act. 6. edidit hanc definitionem (Labb. t. .3. p. 690. A.) : Alteram fidem nemini liceat proferre, aut conscribere, aut compo­ nere, prater definitam a sanctis Patribus, qui in Nicœa cum Spiritu sancto congregatifuerunt; prohibuit duntaxatadditionem contrariam, seu falsi dog­ matis, non autem consentaneam fidei, cl veritatis ejusdem declarationem, ael explicationem. Primum dignoscitur ex occasione hujus definitionis, quam dedit Charisius, exhibens Ephesinis Patribus lum symbolum a se factum, non quidem Moenum aul Constantinopolitanum, sed pium tamen ct ortho­ doxum; tum symbolum Neslorianum, seu fidei formulam ab Anastasio ct Pholio Nestorian is editam. Hanc enim, intacto Charisii symbolo, damnavit Synodus, adjecto deinceps decreto recitato. Secundum elucet ; quoniam, licet hic caveatur, no altera tides, quam Nicaena proferatur, non rejicitur tamen professio Charisii ; multo autem minus symbolum Conslantinopolitanum Nicæno superadditum ; quod tamen fieri oportuisset, si additio quæcumquc, etiam fidei consona ac necessaria, foret Ecclcsiæ illicita. 2”. Idem Concilium dum ibidem addit : Qui vero ausi fuerint aut compo­ nere fidem alleram, aut proferre....; hos quidem, si sunt Episcopi, aut Cle­ rici, alienos esse Episcopos ab Episcopatu, ct Clericos a Clericatu decrevit: livero Laici fuerint, anathemati subjici : vel rursus intelligi tur dc additione contraria, et falsæ doctrinae : vel si accipiatur etiam dc veri dogmatis expositoria, ad eam pertinet, quæ fit sine auctoritate legitima a privatis; non ad factam ab Ecclesia ipsa additionem. Colligitur hoc lum cx auctoribus symbolorum oblatorum, inter quos vel ipse orthodoxus, scilicet Charisius, erat duntaxat presbyter : tum e.x recensione personarum in decreto vel 430 VE UEO TRINO. pdvatarum, vel solitariarum : tum cx pœna, qit® singulares duntaxat, non Ecclesiam universam afficere potest. 3°. Quod itidem ab eodem Concilio vox Deipara non fuerit inserta sym­ bolo, facium est; quia Patribus non apparebat necessitas, propterea. quod cx divinitate Christi et hujus nativitate ex Beatissima, in syqpbolo Constanlinopolitano diserte enuntiata, sat constaret Mariam esse Deiparam. Poterat eliam Patribus hujus vocis adseriptio videri periculosa : quoniam , ubi Neslorius B. Virginem appellans Christiparam negabat Dei matrem, Eulydus eam dicens Deiparam volebat ejus quoque secundum divinitatem esse ma­ trem, naturam scilicet divinam eum humana confundens. P. Ex datis responsionibus una quadrat in Cyrilli Alex,, qui Ephesino intererat, epistolam, sive quam ad Joannem Antiochenum, sive quam ad Aeacium Melitensem dederat. Dum enim sensum Decreti nuper relati repe­ tit, utrobique agit contra symbolum Anastasii et Photii Nestorianoruin. Pnetcrea vero, quamvis Joannes Antiochenus cum Orientalibus ampliorem fidei confessionem symbolo, quod ipsi eliam intactum volebant, adjunxis-ciit; Cyrilli s tamen in ep. cit. hanc ipsam mire laudat ct commendat. 11. Similiter 1“. m Cone. Chalcedoxexsi Act. 2., ubi Judices postulabant fieri expositionem fidei, responderunt Patres (Labb. t. 2. p. 3Î0. A.) : In scriptis expositionem non facimus. Regula est quæ prœdical sufficere qua sunt exposita. Regula vult aliam expositionem non fleri. Ea quæ sunt Patrum teneantur. Et paulo supra (ib. p. 337. D.) Clamaverunt Episcopi : Exposi­ tionem alleram nullus facit, neque lentamus, neque audemus exponere. Docue­ runt enim Patres, et in scriptis custodiuntur, quae ab iis sunt exposita, el circa ea dicere non possumus. Sed neque ista obsunt. Noti enim hic agitur de symbolo, sed expositione fidei; ut verba diserte indicant : et quod recu­ sarunt Patres Act. 2*., fecerunt deinceps in ubi concinnatam quidem fidei definitionem primam repudiarunt; in aliam tamen longissimam deinde convenerunt, quæ prætcr symbola antiqua, epistolas Cyrilli ac Leoxis, nec non expositionem controversi tum dogmatis complectebatur : quin et tergi­ versatio prior præmaluram lanium Judicum postulationem rejiciebat, ne­ gatio autem posterior, tum dissidium Episcoporum de formula.prima, tum consensum dc retinenda formula secunda indicabat. Cætcrum facultatem Ecclesiæ circa symbolum assertam satis contestata est hæc Synodus. Cum enim Act. P. legerent gesta pseudo-synodi Ephcsinæ. quibus Flaviani symbolum contra Entychclis hærcsin additamento auctum,a Dioscoro. vehit contrarium Nicænæ prohibitioni, damnatum narrabatur: dixerunt Patres omnes : Anathema Dioscoro, quia male judicavit. Patres item in allocutione ad Imperatorem ita disserunt : Si omnes eontenti essent fidei instituto, el pietatis sententiam nulla innovatione turbarent; deceret Ecclesia· filios nihil amplius excogitare, quam symbolo constat esse determinatum. ^d,quia mulli a recta tinea pir anfractus erroris exorbitant, neccssc nobis esi, veritatis eos inventione convertere; commentu quoque eorum devia salu­ taribus adjectionibus refutare; non, ul novum ad pietatem, quasi fides desit, semper aliquid exquirentes, sed ul contra ea, quæ ab illis innovata sunt, cjcoyilanlc^, quæ salubria judicantur. -°. Haud absimilis prohibitio vel addendi. vel adimendi aliquid lit in cp. λ Igilii ad Euhihimii Pair. Constantinopolilanuni, cl in ep. ÀGATHOSisad ··¥** >?:■ ■I T)E AUblTIOXE ΡΑΠΤΙΟΊ./Ε FIMOQUE. 437 Synodum generalem VI. nec non in ipso Nicrmio secundo; sod ubique tanlinn excludendo contrarium, et a tide alienum, vol minus nccessnrnim ob veritatem alias jam abunde declaratam. Hine Viciuns eliam provocat ad symbolum, quod articulum de resurrectione palam proponat: ipsa Αολτποsis epistola referebat symbolum, cui plura inserta fuerant, in antiquis for­ mulis n<' angelos, inqnicns, pene omnes sacri Eloquii pagina testan­ tur: et S. Ave. in Psal. 103. serm. 1. n. 15. Quamvis non videamus apfiari· tionem angelorum... tamen esse angelos novimus ex fide, el multis apparuisse scriptum legimus cl tenemus, nec inde dubitare fas nobis est. Atque hinc Ec­ clesia SS. angelos ceu Dei ministros el hominum custodes, beatifica Dei visione fruentes, veneratur et invocat. 4. Obj. I. Moyses in descriptione creationis Universi initio Genesis nihil meminit de creatione angelorum ; ergo angelos tunc non cognovit. It. T. .1. Quia S. Tiiom. 1. p. q. Gl. a. I. ad 1. docet, angelos non omnino fuisse praetermissos, sed nominibus rerum corporalium, Cadi aut Lucis, significatos fuisse. .V. C. Nam quod Moyses initio Genesis dc creatione ange­ lorum siluerit, facium est ob rationes varias a SS. Patribus allatas, nempe vel quia susceperat solum originem rerum corporearum describere, vel quia volebat ea duntaxat exprimere qua.· erant facia in obsequium hominum, vel E VI ACTIVA ANGELOIltM. Principatus, Dominationes, Thronos, Cherubim atque Seraphim. V.Pt· tav. de Aug. L. 2. c. 1. states, 20. Dico 111. Hi novem angelorum Ordines distribuuntur in tres llierarchias. Prob. Ex mirabili consensu Patrum et Theologorum, posts. Ihoxrs. L. dc Ctrl. Hier. e. 8. §. 2. Prima el suprema llierarchia continet Cueruuim, Sera­ phim et Thronos: Secunda Dominationes, Principatus el Potestates : Tertia. Virtutes, Archa.ngei.os et Angelos. SS. Patres si quando quatuor tantum ordines recensent, reliquos non excludunt, et alibi referunt. Dum Can. Ili duo, D. l.de Consec. decimum angelorum ordinem per superbiam corruisse memorat; sensus est, tantum fuisse lapsorum numerum, ut potuisset deci­ mum ordinem constituere ; qui decimus ordo dicitur ex hominibus reparari; Glossœ autem, quæ ait : .Vomen decimi ordinis non habemus ; respondet alia Glossa his verbis : .Vec habere possumus, cum non fuerint, nisi novem. V. ' Petav. L. 2. c. 3. 21. Dico /I*. Angeli aliqua ratione inter se discrepant. Prob. Diversis Hierarchiis, quin et angelis diversorum ordinum conve­ niunt diversæ proprietates tum ratione diversarum perfectionum intrinse­ carum, gratiarum et charismatum : tum ratione ministeriorum, dignitatum et officiorum, prout diversa illorum nomina indicant; ergo inter se diffe­ runt : qua ratione, au omnes specie, an omnes numero tantum, an parlim specie, partim numero : nec exploratum est, nec scire admodum necessa­ rium ; ita sentit S. Arc., qui L. ad Gros, contra Priscillian. c. 11. ait : itaqueSedes, Dominationes, Principatus, Potestates in coelestibus apparati­ bus, firmissime credo, et differre inter se aliquid, indubitata fide teneo ; sed... quamam ista sint, et quid inter se differant, nescio ; nec ea sane ignorantia periclitari me puto. V. Petav. L. 1. c. 1 i. η. I. et seqq. 22. Observa. SS. Greg. hom. 34. in Evang. n. 8. 9. 10. et Bern, de Con­ siti. L. d. c. 4. n. 8. diversas angelorum perfectiones ac functiones ita expo­ nunt ; Seraphim Deo maxime conjuncti summa ardent charitate, quam in alios transfundunt : Cherubim mira pollent scientia, qua et cæterosillumi­ nant : Throni speciales sunt inhabitantis Dei Sedes, unde pax et securitas, quam ct aliis communicant : Dominationes mira in res creatas potentia emi­ nent : Potestates peculiari gaudent auctoritate in dæmoncs : Principatus Omnipotentis majestatem ac dignitatem referunt : Virtutes in recipiendis Dei illuminationibus maxime sunt constantes : Archangeli sublimium Dei arcanorum præ aliis conscii et nuntii sunt : Angeli minima nuntiant. Prae­ terea in dæmonibus etiam permansit quaedam subordinatio : nam Mallii. 9. 34. dicitur de Principe dæmonioruin, cl Luc. 11. IB. ait Christus : Si autem d Satanas in .vipsum divisus est, quomodo stabit regnum ejus? _________ < CAPUT II. DE POTENTIIS ANGELORUM. ARTICULUS 1. DE POTENTIIS AD ACTUS INTERNOS. Qucenam angeli naturaliter cognoscant ? 23. iXota. Angelos pollere virtute intellectiva, indubium est ex Scriptura, quæ iUis Psal. 9G., Alallh. 8., Psal. 90., Zach. 1., 2. Pelr. 2. operationes tribuit, soli naturae intelligent! proprias. Et vel ipsi gentiles Philosophi idcirco angelos per antonomasiam vocarunt Intelligent ias. Quænam objecta, ac potissimum an secreta cordium angeli naturaliter cognoscant, hic quaeritur. Sub arcano cordium, id est, voluntatis angclicæ ci bumanæ, non tantum intelliguutur ipsa decreta voluntatis, sed el judicia eorum directiva, consilia, deliberationes, diclamina praclica, ct omnes actus intellectus ita cum illis connexi, ut hi non possint cognosci, quin illa etiam cognoscan­ tur : qualia sunt actus reflexi, species intentionales ex illis acquisitæ, el habitus relicti ; el de his procedit quæstio, utrum angeli naturaliter certo et evidenter ea cognoscant sine manifestatione naturæ rationalis; de modo cognoscendi angelico, plus philosophica, ct minus utilis videtur disquisitio esse. 24. Dico I. Angeli naturaliter cognoscunt Deum abstractive. Prob. Cognitio quidditaliva Dei repraesentat clare quidditalein Dei. ac proin magnum post se amorem ac gaudium trahens, angelum valde beatum faceret naturaliter : sed hæc non potest esse connatural is angelis, alias per­ manens etiam in diabolis, in quibus omnia naturalia sunt integra, beati­ tude tamen nulla; ergo angeli naturaliter non cognoscunt quidditative Dcuui,sed, sicut homo cx creaturis, abstractive. Neque ut Trinum cognoscunt Deum naturaliter : nani creaturae non pendent essentialiter a Personis divi­ nis, ut in proprietatibus distinguuntur, sed ut in essentia unum sunt. 25. Dico II. Angeli scipsos, alios angelos, ac substantias omnes ordinis naturalis quomodolibet praesentes cognoscunt quidditative. Prob. Omnia hæc objecta sunt perse ct naturaliter intelligibilia, angelico intellectui proportionala, ciquc sulticicnlcr applicata vel per se, vel per spe­ cies; species autem objecti vicariæ sunt supei Huit·. ubi ipsum objectum prov­ iens est, ac proportionalum ; ergo ea omnia quidditative cognoscunt. My- I . - » 452 DE ANGELIS. sleria autem fidei cl dona supermitti ralia, nec ut jam existentia, nec ut futura, determinate ac. certo cognoscunt angeli, quia simpliciter excedunt omnes vires lotius naturæ creatæ; insuper etiam futura dependent a libera Dei voluntate. Aliud est de supernaluralibus duntaxat quoad modum et actu jam positis, ob diversitatem rationis. 20. Dico III. Angeli naturaliter cognoscunt Futura necessaria, non item Futura libere contingentia. Prob. P. p. Angeli naturaliter cognoscunt omnes causas naturales : atqui hæ jam existenles cl sufficienter applicatæ sunt medium sufficiens cognoscendi earum effectus necessarios ; ergo futura a causis naturalibus semper eodem modo sc habentibus dependentia, v. g. ortum, occasum, eclipsin solis, physice, non tamen absolute certo cognoscunt : cum Deus ordinem naturæ absolute turbare possit. Futura vero alia a causis natura­ libus stabilem adeo legem non habentibus dependentia v. g. tempestates, pestem etc. nequidem certo, sed probabiliter tantum præsciunl naturaliter. Prob. 2*. p. Angeli non possunt Futura libera præscirc in suis causis, quæ sunt indifferentes : non in se ipsis, quia nondum existunt : nec in decretis Dei, quæ soli Deo patent, et indifferenter applicantur; ergo. Conf. S. Hil. L. 9. n. 61. de Trin. inquit : Proprium Deo quid aliud, quam futurorum cognitio est Ί Tertcll. Apol. c. 20. Idoneum, opinor, testimonium divinitatis, veritas divinationis ; hinc Isa. 46. 9. et 10. dicitur : Ego sum Deus, et non est ultra Deus, nec est similis mei, annuntians ab exordio novis­ simum, et ab initio, quœ necdum facta sunt ; et Isa. 41. 23. annuntia'e, quœ ventura sint in futurum, el sciemus, quia Dii estis vos; ergo soli Deo competit certa cognitio libere et contingenter futurorum. 27. Dico 7Γ. Angeli non cognoscunt naturaliter certo Secreta cordium. Prob. 2. Paralip. 6. 30. dicitur: Tu solus nosti corda [iliorum hominum. I. Reg. 16. 7. Homo videt ea, quœ parent; Deus autem intuetur cor. Ps. 43. 22. Ipse novit abscondita cordis. Jerein. 17. 9. ct 10. Pravum est cor omnium, el inscrutabile, quis cognoscet illud? Ego Dominus scrutans cor et probans renes; in quem locum S. Hier, scribit : Nullus cognitionum secreta cognoscit, nisi solus Deus. 1. Cor. 2. 11. Quœ sunt hominis, nemo novit, nisi spiritus homi­ nis, qui in ipso est: in quem locum D. Thomas addit : Nec angelus bonus, nec malus, ea, quœ in corde hominis latent, scire potest. Idem sentiunt alii SS. Patres, qui, uti ipsa etiam Scriptura, divinitatem Christi inde probant, quod.wretu cordium cognoverit. V. Petavilm L. 1. c. 7. n. 2. seqq. Conf. I. Negative, quia gratis asseritur angelis tanta intcllectivitasct scien­ tia etiam secretorum, praesertim ubi auctoritas repugnat. 2. Positive, quia naturæ intellectuali connatural! ter debetur dominium in suos actus liberos perfectum et expeditum ab omni impedimento tum physico, tum morali, ul suadet paritas in utroque : tale autem non foret, si ejusmodi actus absque elicientis consensu aliis ita paterent, ul occultari non possent ; ergo. ‘_’s. Obj. I. cont. /I. Juxta S. Gheg. in bealiliidine resurgentium unus homo erit perspicabilis alteri, sicut ipse sibi: ergo idem de angelis dici poterit. DE VI ACTIVA ANGELORUM. 4t»3 R.P. J. Idque, quia unus alteri se manifestat C. Secus Λ’. Quippe in patria corpus erit perspicuum el lucidum, et animi perpetuo chai’itatis vin­ culo conjuncti ultro sua secreta invicem pandent. Inst. l.S. Basii.. !.. de Virgin, n. 29. hortatur puellas, ut angelorum præsentiam revereantur, eo quod ii percipiant quidquid virgo cogitat; ergo. R./λ J. Si allectus internus signis, corporeisque impressionibus foras erumpat C. Si non erumpat, neque a Deo iis manifestetur .V. S. Pater pie sanctequeloquitur, sed pro more hortatoria.· orationis. Inst. 2. Dæmones in Energumenis produnt cogitationes aliorum ; ergo illas cognoscunt. II. 1). .1. Produnt vel per conjecturam tantum longa experientia firma­ tam, uti praedicunt etiam nonnunquam futura; vel quia signis externis manifestantur; vel quia alii volunt suos actus cognosci; vel quia Deus ob bonum tincin suæ providentiae permittit, ut cognoscant; vel denique ex phantasmatibus, quæ ipsi sæpe excitant, et deinde revelant C. Secus .V. Inst. 3. Diabolus introit in cor hominis, Joan. 13. 2. Cum diabolus jam misisset in cor ejus, et Act. 5. 3. Anania! cur lentavit Satanas cor tuum? ergo scrutatur secretas cogitationes ibi latentes. R. P. .1. Introit in cor hominis suggestione C. Perceptione alienarum cogitationum N. ita S. Aug. Tr. 5S. in Joann, n. 4. 20. Obj. II. Secreta cordium sunt actus ordinis naturalis, el intellectui angelico proportionali ; ergo ab allero angelo naturaliter cognosci possunt. R. 1°. I). A. Sunt ordinis naturalis, ita tamen, ut substent dominio et juri secreti C. Quomodocumque N. R. 2°. P. C. Ergo ab altero angelo naturaliter cognosci possunt facta mani­ festatione C. Ea non facta Ar. Causa, cur secreta naturaliter cognosci nequeant, proxime habetur a negato Dei concursu, sic exigente creatura intellectuali et ejus recta gubernatione, ut ad istorum actuum cognitionem suum Deus concursum non exhibeat : remote a jure, quod agenti libero com­ petit in actus suos, exigendo ne actus liberi absque proprio consensu ab alio, praeterquam a Deo, cognoscantur. . Inst. 1. Actus interni angelorum possunt cognosci, iis consentientibus; ergo etiam ante consensum, quia consensus naturam actus non mutat. R. P. C. Ergo etiam ante consensum cognosci possunt remote C. Proxime .V. Ad potentiam enim proximam requiritur alterius consensus tanquam conditio. Inst. 2. Consensus ipse manifestanti est oeque actus liber, ac alius qui fuerat occultus ; ergo si ille, etiam hic potest cognosci. R. .V. C. Consensus ille revelandi exercite per seipsum,est quasi donatio et communicatio sui quoad cognitionem respectu alterius, quod aliis actibus nequaquam convenit ; quod autem voluntas claudat ct aperiat mentis secreta, illustrari potest per actus aliarum potentiarum, qua·, nonnisi per applicatio­ nem voluntatis vel appetitus, suis possunt e potentiis egredi. Inst. 3. Homo non habet ejusmodi dominium in sua phantasmata; ergo nec in actus intellectus el voluntatis. R. T. .1. .V. C. Quia dominium illud debetur homini ut creaturæ rationali: phantasmata autem illa non sunt operationes hominis ut creaturæ rationalis; 454 DF. ANGELIS. ergo. Dixi Trans, si enim sint phantasmata ejusmodi, ex quibus potest deveniri in cognitionem secretorum, falsum est antecedens. Inst. i. Angelus superior potest cognoscere hominem, ct angelum inferio­ rem comprehensi re; ergo eum cognoscit intensive et extensive quoad omnes effectus naturales. R- D. J. et C. Cognoscit comprehensive et quoad omnes effectus etiam dominio secreti subjectos .V. Quoad alios actus Tr. .Nam comprehensio pro­ prie dicta, qua distincte cognoscuntur omnia prædicata rei, omnesque ter­ mini naturales ac obedienliales tam in specie, quam in individuo, soli Deo competit. Inst. 5. Angelus hominem cognoscit perfectius, quam homo seipsum ; ergo si homo sua secreta cognoscit, magis angelus cognoscet. R. D. .1. Perfectius cognoscit quoad esse substantiale et accidentale phy­ sicum C. Quoad esse murale et liberum hominis .V. Equidem primum co­ gnoscit angelus intuitive, homo tantum abstractive : at secundum homo cognoscit certo et experimonlaliter, angelus tantum argui live, aut ad sum­ mum probabiliter. . te Inst. 6. Homines sagaciores aliorum sæpe cogitata introspiciunt; ergo pol i or i jure angeli. R. I). .1. Aliorum cogitata, quæ exterioribus indiciis, vultu, oculis, fronte, nutibusque se produnt C. Quæ nullo se signo produnt .V. S. Aug. per illa verba L. 2. Retract, c. 3U. Item dixi occultissimam audaciore asseverantia quam debui, non dubitat quod angeli cognoscant secreta cordium signo quodam manifestata: sed dubitat an ea percipiant sensibili, an spirituali virtute, siquidem dubium sit an possint angeli corporea sensatione sentire ad instar hominum, et si habeant corpora non sibi unita substantialiter, sed tantum assumpta. Inst. 7. Constat ex historiis, quod dæmones vel per se, vel per hominesa se edoctos, vel pergentilium oracula mulla libere futura prædixerint; ergo non minus arcana cordium scire possunt. R. D. J. Prædixerint multa naturali suo lumine cognita certo et infallibibiliter .V. Multa vel a Deo, vel aliis signis manifestata , vel quæ ipsi facturi erant, vel certe fallibilitcr, uti et prædictiones idolorum pleræque erant amphibologie© C. Atque ita etiam possunt angeli ex dispositionibus corpo­ rum, passionum motibus, occasionibus aliisque circumstantiis seu conjectu­ raliter praevidere, ad quid agens libemm se sit determinaturum. Ipsi adeo Ethnici oraculorum vanitatem agnoverunt, inter quos Porphyrius rei ap­ prime consultus librum scripsit de Philosophia ex oraculis petila. § n. Qua sit Voluntas ac Libertas angelorum. 30. .Wa. In angelis esse voluntatem , consequitur ex virtute eorum intel­ lectiva, et manifestum redditur ex Scriptura, in qua angelis tribuuntur actus voluntatis. Quæritur autem 1°. An hæc voluntas sit vere libera? 2°. Etiam in primo creationis instanti ad peccandum ? 3°. An sit in suis decretis, id quod Themista docent, omnino immutabilis, ac inflexibilis? DE VI ACTIVA ANGELORUM. 455 31. Dico J. Voluntas angelorum est libera. Pro6. Angeli sunt capaces justitia·, meriti, præcepti ct peccati ; ergo in iis datur liberum arbitrium ad merendum ct demerendum necessarium: ita SS. Patres elTheologi unanimiter. Conf. Angeli sunt praediti perfecta ratione seu intelligenlia ; ergo et liber­ tate arbitrii, quæ illam sequitur, uti patet in Deo ct homine; atque ita ar­ guit w S. Joan. Damasc. L. 2. de lid. c. 3. 32. Dico II. Libera etiam fuit ad peccandum in primo creationis instanti. Prob. Voluntas angelorum in primo instanti habuit omnia requisita ad agendum libere, scilicet objectum praesens ct cognitionem indifferenter pro­ ponentem objectum cum facultate eligendi alterutram partem ; ergo potuit eo instanti libere agere, cum ad libere agendum non requiratur cognitio tem­ pore prior, sed sufficiat prioritas rationis, vel naturæ seu dependenti® : nec requiritur deliberatio aut inquisitio, ubi objectum clare apparet. Conf- 1. Ex D. Tn. angeli peccare potuerunt in sequentibus instantibus, ut eventus docuit; ergo etiam in primo : nori enim minus in primo ac in sequentibus instantibus habuerunt libertatem dc se labilem in malum, neque aliunde nccessilalam ad non peccandum. Conf.%. Angelùs in primo instanti fuit liber ad merendum, cum de facto meruerit; ergo etiam ad demerendum, cum par sil utriusque ratio, nec solidum fundamentum id negandi. Si ais 1°. Peccatum angeli in primo instanti imputaretur Deo, ceu auctori naturæ angclicæ. 2°. Actum secundum malum debet praecedere actus pri­ mus mahis.3o. Primum instans creationis angeli est instans gratia?, non ergo peccati. R. Negando singula : nam -1°. operatio prima tribuitur auctori in necessa­ riis, non item in liberis : alioquin angelus non potuisset mereri in primo instanti suae exislcntiae. 2°. Ad actum peccati non aliud supponitur necessa­ rio, quam potentia indifferentia; ad bene vel male operandum cum suffi­ ciente objecti cognitione : et angelus in actu exislcnliæ libertatis constitutus, habilis omnibus requisitis, sine alio actu formaliler ipsamet sua volilione se movet ad volendum. 3°. Primum instans fuit quidem instans gratiœ na­ turalis, quatenus angelum Deus produxit libere, non vero supernaturalis; hanc quippe sibi, attenta præcise natura, haud debitam, accepit dependenlera merito el libera dispositione; si ergo meriti fuit, cur non et demeriti esse potuit primum illud instans ? 33. Dico III. Voluntas angelorum non est, facta semel electione, absolute et physice inflexibilis ac immutabilis. Prob. Ex Patribus : Joan. Damasc. L. 2. dc fid. c. 3. ait : Angeli boni sunt natura ita comparat i. ut ad malum cegre moveri, non tamen omnino non mo­ veri possint : nunc vero ea jam conditione, ut ne vix quidem moveri atque inflecti queant. Quod tamen non eorum naturæ, sed gratia·, eique, qua Deo unice bono adhœrenl, constantice tribuendum est. S. Ismoit. Sent. L. 1. c. 10. n. 2. inquit : Gratia dicimus , non natura esse immutabiles angelos: nam si natura incommutabiles essent, diabolus utique non cecidisset. t I 4$) DE ANGELIS. Conf. Ex Ratione. Angeli mali, aliquamdiu boni, reipsa mutarunt suam voluntatem; ergo angeli non sunt ex conditione naluræ suce immutabiles. &’ ais 1°. Certum est angelos bonos esse confirmatos in bono, el malos obstinatos in malo; ergo sunt absolute immutabiles. R. .Y. C. Hæc enim immutabilitas non est physica, ex ipsa nat une condi­ tione orta : sed habetur a ratione status .vel beatitudinis , vel damnationis; et in bonis quidem illa oritur ex efficacia luminis gloriæ, et invincibili attractione objecti beatifici : in malis autem ex consummata malitia vi tor­ mentorum, ct desperatione concepta ob æternam suam damnationem, atque ev defectu et subtractionegratiæ divinæ ; utrumque docent SS. Patres. Si ais 2°. S. Thomas et Thomiste» omnes hic adversantur ; nam docent primo quod arbitrium hominis flexile sit ad oppositum ante et post electio­ nem, angeli autem ad utrumque oppositum ante, non post electionem. Secundo quod angelus per intellectum apprehendat immobiliter, homo per rationem mobiliter : ac proin voluntas etiam hominis adhaereat mobiliter, angeli vero fixe et immobiliter, cum vis appetitiva in omnibus proportione’ tur apprehensi vœ, a qua movetur. R. Ad 1“°. D. .1. Angeli arbitrium post electionem non est flexile compa­ rative ad homines C. Absolute .V. Nempe, ut Greg. Naz. Orat. 38. n. 9. ait: Ct angelos non omnino immobiles, sed ceijre mobiles existimem ac dicam, mihi persuadet Lucifer etc. R. D. /1. Vis appetitiva, id est, instinctus naturalis proporlionatur apprehensis® C. Vis appetitiva, hoc est, liberum arbitrium subd. Proporlionatur universaliter in sensu absoluto A’, hi sensu accommodo, et secundum pro­ prium tendendi nudum C. Voluntas ceu potentia libera cx natura sua tendit in objectum cum indifferentia actus ad op; ositum, in quo differt ab intel­ lectu ceu potentia ad unum determinata. Ad hæc angelus apprehendit quidem immobiliter res evidentes, et cas, quæ essentiam ac proprietates rerum na­ turalium spectant, non item res contingentes et cligibiles : Sic dæmon primo judicavit passionem Christi procurandam, impellendo Judam ad proditio­ nem, dein vero impediendam, cum laboravit Pilatum per uxorem a con­ demnatione deterrere. ARTICULUS 11. DE POTENTIIS ANGELORUM AD ACTUS EXTERNOS. §· I. An Potentiam motricem habeant Angeli? 34. Nola. Potentia molrix dicitur vis illa, qua angelus se, vel alias sub­ stantias de loco ad locum transfert. Quidam ex Recentioribus Philosophis ausi sunt nuper definire angelurn , quod sit substantia tantum cogitans, quæ nihil cum motu commune habet ; nimirum ut ad denegandam angelis omnem in corpora potestatem commodius sese accingant. Verum hæc angeli descriptio quantam a sana Theologia abhorreat, hoc luco de­ monstrandum. Alii non quidem omnem movendi ac operandi vim dene­ gant angelis, ita tamen debilem, humana plane inferiorem, nec superion I DE VI MOTRICE ANGELORUM. 437 natunc sal congruentem attribuunt, ut vel cum Tarlarottio dicant, quod fluida duntaxat movere angelus possit, non item solida: vel cum Scipione Uuffeo, quod angelus ciere quidem possit praestigias et sensuum illusiones, non autem efficere quidpiam insolitum et quod mereatur admirationem. Porro angelum esse in loco, certum est, tura quia substantia exislens non potest nullibi, sed debet alicubi existere ; lum quia in Scriptura vel ctflinn, vel infernus, vel terra, locus angelorum assignatur; neque controversum est admodum, locum angeli esse finitum et limitatum, quamvis illius peripheriam describere nemo ausit. Denique cx philosophia constat, angelum non existere in loco circumscriptive, sed definitive ; atque inde eliam desumi debet, per quid formaliler dicatur esse in loco. 35. Dico I. Angeli possunt se ipsos movere motu locali. Prob. Ex Gen. 28. 12. Tob. .3. 8. Luc. 1. 28. Matth. 8. 32. etc. constat, angelos accedere, recedere, ascendere, descendere, intrare, ambulare : atqui hæc motum localem probant; ergo. Conf. Potentiam motricem in angelo ipsum nomen loquitur, quod nun­ tium non sane immobilem significat : hoc figura, quamvis analoga, refert, quæ sub alarum schemate pernicitatem adumbrat : hoc officium declarat, quo tanquam administratorii spiritus perhibentur : hoc natura exigit in angelis perfectior, quam in homine et aliis entibus, vere tamen mobilibus. 3G. Dico II. Angeli possunt movere corpora. Prob. Nihil est quod hunc motum reddat angelo impossibilem ; non ratio physica, cum possit angelus producere impetum; nec desunt vires; nec obstat Deus, cum extent innumera divinæ permissionis exempla, ut Dan. 14. 33. de Habacuc translato : Act. S. 39. de Philippo a spiritu in Azolum delato : Joan. 3. 4. dc aqua per angelum commota : Matth. 4. 5. de Christo assumpto in sanctam civitatem, et statuto super pinnaculum templi a diabolo : dc Simone Mago in aere sublato ope dæraonis, prout testatur nisi. Eccl. etc. Unde negandum non est, nonnunquam evenire veram Sagarum translationem de loco ad locum, præsertim ad conventus noctur­ nos, ut communior csl Theologorum ct Jurisconsultorum, Turrecrematœ L. 2. Sortilegiorum q. 7. Bassini dc Artibus Magicis prop. 9. Remigii L. 1. de Dæmonolatria, Pennce in Directorio Inquisitionum p. 1. Attamen ultro fatemur, sæpc intervenire illusionem dæmonis, ct Sagas sola duntaxat ima­ ginatione translatas se putare, dura interira dormientibus vel vigilantibus ope dæmonis imagines gestorum repraesentantur. 37. Dico III. Angeli possunt etiam movere spiritum. Prob. Tob. 8. 3. Raphael legitur transtulisse dæmonium ct ligasse : Luc. 16. 22. anima Lazari ab angelis deportata est in sinum Abrahæ : quæ postremi narratio, quamvis dicatur tantum parabolica, tamen rei geslæ veritatem aperit. Quod ad modum explicandi allinet, variant Auctores. Thoinisla solo imperio fieri motum dicunt : Recenliores quidam tantum occasional! 1er ab angelis, ctaDeo efficienter : alii verius, vel applicando mobili substantiam suam, ut illud secum deferat, aut retineat in loco, ubi 438 DE angelis. ipse est : vel si impulsum producat in mobili proportionatum corpori vel spiritui. 38. Obj. cont. L Etiam Deus dicitur ascendere, descendere, mnlndure etc. sed metaphorice; ergo et angeli. R. .V. C. Nam Deus est immensus, angelus vero ens limitatum, cui proin ex natura sua convenit, sicut non esse ubique, ita de loco in locum transire. Motus autem angelorum an sit continuus, discretus, instantanée, et an sine transmisso medio fieri possit, philosophice hic discutere, non vacat. Inst. Vim matricem physicam et efficientem nullam, moralem tamen et occasionalem angelis competere, quatenus suis volis Deum ceu unicam causam effectricem ad motum producendum determinent, nuillis videtur verisimilius; ergo. R. Idipsum hodie confutat valide quoad spiritum humanum sanior Psy­ chologie. Si fas est ita torquere sensum Scriptura), atque adeo violentum in modum litteram distrahere, actum est de sensu litterali, ludibrioque expo­ nitur veritas et auctoritas Divinarum Scripturarum. Advertant hi, qui esse volunt Sacrce Henneneuticoe callent issimi, dictatum olim a S. Aug. canoneiu, qui proprietatem locutionis sacne retinendam cavet, nisi opposita SS. Litte­ rarum enuntiatio, aul Ecclesiae auctoritas, aut ratio manifesta repugnent. Sane quod ab orthodoxis pro veritate ignis corporei in inferno asserenda contra heterodoxos usurpari consuevit momentum, idem hic locum oblinet: incredibile scilicet videri, quod canonici Scriptores omnes, quanlumlibel ætate, tempore, loco, lingua, morum ac populorum consuetudine a se invi­ cem distantes, unanimem tamen et perpetuam metaphoram contra usur­ pationem semper ac ubivis receptam de motu angelorum invexerint, quin de figurato hoc sermone lectorem ullibi admonerent. 39. Obj. cont. II. cum Tarlarottio. Anima hominis omnem vim suam in fluida exercet, quia nonnisi mediante liquore nerveo ac spirituum vitalium impulsu agit, aut potest agere in corpus; ergo idem de angelo sentiendum. R. 1°. Inest sua cuivis fluido gravitas, potens fluentibus urgensque pres­ sio : ruentibus deorsum auctus accepit impetus, impulsuque externo vehe­ mentius acceleratur motus, quibus aut sustentandis, aut ferendis, aut excipiendis, aut inhibendis sæpius nulla aggerum moles, nullum tubur corporum, nullus virium conatus par sit ac sufficiat; ergo ex eo quod liquida vel minimo cedant impulsui, vel obice remoto profluant sponte sua, non ideo, inquam, aut nullæ, aut tenues admodum vires angelis suppetunt ad corpora movenda. R. 2°. .V. C. Nam anima,cum in cerebro resideat ac proin haud præsenssil partibus omnibus, non aliter ac per impulsum spirituum suas operationes exercere potest. Dein anima est forma corporis, pars compositi, et operandi principium dependens, quamdiu materia? immersa vivit ; angeli autem, quo sunt ab inerti materia magis secreti, et natura superiores homine, eo majori activitate pollere dicendi sunt. Atque hæc effecerunt, nt sectatores Tartarottu non difficulter jam admittant, vigere in angelis movendorum etiam solidorum potentiam. MF. DE Vi MOTRÎCR ANGELORUM. 4 59 /w/. 1. Tota vis dæmonis adversus Jobum furentis fluidorum experi­ mento delinitur; ergo. Tota enim vis illa vel ventorum turbine, vel flammarum procella, vel aquarum in grandines compactarum tempestate exorta fuit ; ergo. R. Λ'. .1. Quia hæc facta solitudinem commoti fluidi non ostendunt; multo minus vires angelorum maximas infringunt aut minuunt, ut pote quibus et grandia ædificia molesque vaslissimre repentina concussione eversa) succumbebant. Porro nihil frequentius, nihil exploratius est, quam spiritus tam bonoi, quam malos in assumptis corporibus apparuisse; has vero apparentiæ machinas sive vera fuisse corpora, sive simulacra corpo­ rum statuat Tarlarottius, videlicet cx materia subtili compacta ; certum tamen ct compertum est eadem et ob quantitatis exigentiam impenetra­ bilia, et materia) condensationem gravia, et ob firmitatem nexumque solida fuisse, adeo ut non solum actiones humanas rite imitarentur, sed et humana corpora, non quidem pro veritate vitæ, sed proprietate substant iæ a Patri­ bus dici mererentur. Insl. 2. Canone Episcopi 12. Cans. 26. q. 5. translatio corporum delusionibus tlamunum tribuitur; ergo angeli non vere movent aut transferunt corpora. R. Ü. .t. Nonnunquam tribuitur delusionibus dromonum C. Semper ac universaliter .V. Potius in cit. c. -12. damnantur varia falsa, qualia sunt, Dianam Deam paganorum, ct Herodiadem in illis Sagarum conventibus adesse, ut proin errore paganorum involuti a [ale devient, ct aliquid Nu­ minis extra unum Deum arbitrentur. last. 3. Per rapidissimum Sagarum motum impediretur, imo elideretur lacullas respirandi ; ergo illarum translatio plerumque celerrima non vide­ tur possibilis. R. .V. J. Quia translatio Philippi in N. T. magnam, ct Prophetae in V. T. translatio plane stupendam motus celeritatem indicat, tum ob locorum distantiam, tum ob temporis brevitatem : salva tamen ulriusque vita iter aereum percursum ; ergo corpus etiam humanum absque jactura x itro mo­ veri celerrime potest al) angelis sive bonis, sive malis, quia juxta communem Theologorum quoad potentias naturales manserunt pares. Inst. 4. Explicari non potest, quomodo daemones vere transferant Sagas per aera; ergo. R..V .4. Nam 1. daemones sunt spiritus perspicacissimi, dc illorum scien­ tia et dexteritate hac in re non est ambigendum : poterunt quippe conden■ire aerem, eique condensato, quam libuerit formam vehiculi inducere, : impositum hominem attollere, ac rapidissime provehere. 2. Equidem plures sunt hujusmodi itinerum et concursuum nocturnorum narratio­ nes, quæ fidem non merentur, cum frequens illusio strigibus objiciatur; Umen ut omnia figmentis anilibus, et deceptionibus ac illusionibus tri­ buantur, non sinunt hominum istiusmodi diversa ætate, conditione et sexu, divci-sis item locis, annis ct religionibus editæ confessiones concordes, deponentibus licet noxiae, constantes tamen, atque in equuleo et rogo perse­ verantes : non sinunt alienorum ab hac superstitione hominum fortuiti in congregationes maleficas interventus aut illationes : laniarum vel in loco ■ -inventus relictarum, vel incursu deciduarum, vel ob nuditatis verecun­ diam in dissita statione se continentium comprehensiones : tabularum insu- A Kfl A 4GÛ PE ANGELIS. per strata, supcllexque pretiosa in sy 1 vis et alibi inventa : canius et tripudia a vicinis vel itinerantibus audita, aut vestigia collecta? multitudinis diversa, terre impressa et conspecta : non sinunt Pontificum el Conciliorum non minus, quam Imperatorum aliorumque Principum Decreta, Tribunalium tam sacrorum, quam profanorum lata judicia, et pœnæ inilictæ : non denique Theologorum et Jurisconsultorum conspirans sententia; ergo facia hæc universim pro fabulis, aut testes laudati omnes pro male crcdtilisliahcii non possunt. : ■.'< 40. Obj. II. Christi adventus, et perfecta generis humani redemptio nihil virium et potestatis reliquit malignis spiritibus ad opera magica,sive præstigias, sive portenta pnestanda; ergo, Prob. J. Isaiœ 44. 23. Ego sum Dominus irrita faciens signa divinorum, et ariolos in furorem convertens: Michææ 3. 11. dicitur : Auferam maleficia de manu tua, ct divinationes nm erunt in te; ergo jam tum Propheta? pren unciarunt omnem diaboli polcii-» tiam sub Christi adventum tollendam esse. R. .V. C. Nam Isaia teste, Deus irrita facit signa divinorum, sed eo modo, quo ibidem convertit sapientes retrorsum, et scientiam eorum facit stulti­ tiam vers.cit. : sed eo tempore, quo habitabitur Jerusalem, quo ædificabimtur civitates Juda, v. 27. : sed eo duce, de quo additur v. 28. : Qui dico Cyro: pastor meus es, et omnem voluntatem meam complebis; nihil ergo de adventu Christi hic. Michæas etiamsi, quod plures volunt, sermone converso ad Babylonem loquitur, pro materia present i nihil enuntiat; si vero dcMessiæ ætate prophetat, vitiis omnibus, ac idololatriae non minus quam magia exilium pradicit, superante scilicet Numinis gratia, non abolita dæmonis naturali potestate.' Inst. 1. Christus ipse dicit Joan. 12. 31. Nunc, post opus redemptionis consummatum, princeps hujus mundi ejicietur foras; ergo nihil jam potest amplius in homines. R. D. A. Ejicietur foras ex arce et possessione sua, quam in hominum cordibus per peccata et infidelitatem maxime obtinuerat C. Ejicietur ex mundo, ita ut plane cesset grassari in mundo Λ. Id certe experimur omnes, quod adhuc non jam domini, sed hostis instar infensissimi fideles quotidie oppugnet. Insl. 2. S. Petals 1. c. 3. v. 22. addit, Filium Dei subjectis sibi angelis et potestatibus et virtutibus, profectum esse in cœlum : et 1. Cor. 15. 24. S. Paulus pronuntiat finem futurum, cum Christus tradiderit regnum Deoet Patri, algue evacuaverit omnem principatum , et potestatem, et virtutem, id est, spiritus damnatos, uti patet ex contextu et aliis textibus; cigo adempta est diabolo omnis potestas. R. .V. C. Et 1°. quidem neque angelorum beatorum juxta et damnato­ rum subjectio : neque illa etiam formula ad Philip. 2. 10. : In nomine Jesu omne genu flectatur etc. probat excisas plane vires angelorum osse. 2°. Tam exspoliatio, quam evacuatio principatuum et potestatum , adjunctusque a Paulo triumphus sonant equidem plus quidpiam, non tamen evincunt id, quod adversarii intendunt. Insl. 3. Juxta Scripturam Christus per mortem suam perfregit infero­ rum portas, vicit fortem armatum, captivam duxit captivitatem, et trium- DE VI MOTRICE ANGELORUM. 461 phumigil de inferno ; ergo post redemptionem nostram diabolo nihil virium relictum est. II. .Y. C. vel I). .1. Perfregit inferorum portas etc. ita ul exin sedes diaboli sil convulsa, regnum ejus in hoc mundo, nempe idololatria, victum deslniclumque C. lia ul virtus nocendi, potentia ac potestas omnis sit erepta .V dissipata AT. Idque ex ipsis Apostoli verbis suadetur, quia hæc exspoliatio d «■<»<-milio diabolic® potestatis, quam Paulus Corinthiis prædixerat, locum habebit tunc, quando linis erit seculi, quando Filius regnum tradiderit Patri el Deo, quando ita desinent maligni dæmonum conatus, sicut officia el beneficia angelorum cessabunt. Insl. 4. S. Joan. Apoc. 2ü. 1. el 2. testatur : El vidi angelum descendentem decfflu, habentem elavem abyssi et catenam magnam in manu sua, et appre­ hendit Draconem, serpentem antiquum, qui est diabolus et Satanas, et ligavit cum per annos mille, v. 7. Et cum consummati fuerint mille anni, solvetur Sutanas de carcere suo, el exibit, et seducet gentes. Scd illud spatium mille annorum pleriquc eruditi accipiunt pro tempore indefinito, ct finem illorum SS. Patres conjungunt cum Anti-Christi adventu, illis forsan Apostoli verbis persuasi 2. Thess. 2. 9. : Cujus adventus est secundum operationem Satana·, in omni virtute el signis el prodigiis mendacibus; ergo. R. 1°. Fateor, hunc textum esse obscurissimum, ita ut, sive tempus ligati solutique Satanae spectes, sive ligandi solvendique modum, plerosquc Inter­ pretes in varia distraxerit : scd hæc ipsa probabilium opinionum diversitas enervat vi m oppos i f i ο n i s. R. 2°. Parum item roboris perstabit sententiæ opposilæ ex cit. loc., ubi cum Catholicis non paucis et aliis pluribus dixero, Satanam ligatum sub Constantino M., quo imperante gentilium superstitio ct tyrannis concidit, fidesChristi effloruit, crcvitque Ecclcsiæ ac Martyrum gloria : solutum autem rursus sub ortum Mahumelismi in Asia et Græcia prævalentis. R.3°. Si tandem cum communiore Catholicorum Epochæ initium a prædicatione Christi, finem ab Anti-Christo repetam, quid evincitur demum, ubi ligamen et vinculum Satanæ injectum exposuero in hunc sensum, ut non adempta diabolo vis, sed duntaxat imminuta : libertas nocendi non illimilata amplius et arbitraria, sed adstricta et a voluntate Dei suspensa : potestatis eliam dominatus ac in nolentes tyrannis ablata, permissa autem in volentes ct incautos opportuna usurpatio inlclligalur? Ha D. Aug. L. 20. deCiv. c. 8., S. Leo Scrm. 19. de Pass. Dom. c. 3. et communior Patrum ac Interpretum, qui diabolum cani catenis innexo comparant, non tamen unguibus ct dentibus exuto. 41. Observa. Ex ipsis hactenus objectis liquet congcnia dæmonibus potestas a nobis asserta : num enim ligari et auferri potuit, quæ nulla fuit et impos­ sibilis? Ad hæc post mille annos solvetur rursus Satanas, atque, iit prius, ‘ftluiclgentes; ergo hæc vis ei indita el propria est. Dein actiones dæmonum, quas récital Maffœus, tentatio, obsessioet Magia sunt, quæ singulorum duntaxat hominum nocumentum spectant : cum illa Apocalyptica recensio universitatem hominum respicial, molimina dæmonis illuc referri pronun* liain. ul Ecclesiam viet persecutionibus, mundum arte et illusionibus perdat. Pmi ta. Posse angelos movere ct transferre corpora, dictum hactenus; quid praeterea in homines valeant, ac quidem in triplici genere vilæ: quid circa animam hominis corpori conjunctam ; possintne hominem mutarcin bestiam, et vicissim; an defunctorum animæ ad nos ope daemonis evocati possint? restat explicandum: ait quippe S. Greg. M. mortuorum animas posse, et nonnunquam eliam divina virtute ac potentia, atque singulati consilio cl voluntate Dei apparere, idque fidei Catholicæ scitis, et verægermanæque Philosophiæ placitis consentaneum est. Idem sentit D. Aug. L. de cura pro mort c. 16. et B. Felicem Nul. Episc. Nolanis, dum a barbaris vehe­ menter oppugnarentur, apparuissect subvenisse affirmat; quæritur autem, an id etiam ope daemonis fieri possit ? 47. Dico I. Angeli in genere vitee végétatives possunt 1°. Corpus nu/rireet augere, nulritionem impedire, et efficere ut vivens nullo cibo ad tempus aliquod sumpto vivat: 2°. Morbos mortemque conciliare, aut sanitatem re­ stituere ac mortem differre: 3°. Assumpto semine idoneo et in uterum trans­ misso perfectum animal generare. Prob. rm. Quia idoneum pabulum dare vel subducere possunt, vim nutri, livam sublatis vel appositis impedimentis vegetiorem vel debiliorem reddere, fermenti acrimoniam famis cxcitatricem inhibere, el pabulum illi cx humo­ ribus tenacioribus e corpore collectis diuturnum praebere, quo fit, ut plura eliam animalia, item ægroli diu inediam ferant. Prob. 2“m. Quia possunt temperiem corporis tum locali humorum tran­ sumptione invertere, tum adhibitis principiis corruptivis depravare; ex intemperie autem ejusmodi morbus, ex morbo more oritur, ul patet « Luc. 9.39. et Marc. 9. 17. E contrario autem, si arte medica humores noxii possint educi, et activa insignia adhiberi, multo magis angeli rerum natu­ ralium peritissimi his mediis sanitatem restituere mortemque ad tempus arcere poterunt. Prob. 3"“. Ita constare ait S. Aug. L. 15.de Civit, c. 23. n. J. ut negare impudentiae esse videatur. •18. Dico II. Angeli in genere vilæ sens itace possunt 1°. In appetitu sen­ sitivo voluptatem vel dolorem causare, motus carnis excitare vel reprimere, DE VI .MOTRICE ANGELORUM. 46n iram provocare vel sedare, memoriam juvare vel hebetaro, sensuumqiic in­ ternorum ct externorum operationes varie afficere : 2°. Deludere sensus externos, maxime visum, et indirecte eliam phantasiam :3°. Perfecte imitari vocesel hominum ct brutorum. Prob. I"“. Quia hæc naturaliter eveniunt mutato objecto vel medio, aut cx motu spirituum, ac humorum temperie, variaque constitutione, quæ omnia àb angelis fieri posse, ex dictis constat. Prob.2n“. Quia potest mutare objectum per celeriorem agitationem, occul­ tationem aut substitutionem, item mutare medium, ac denique ipsum orga­ num, prout dictum dc humoribus. Prob. 3um. Quia hæ voces oriuntur ex certa aeris vibratione, nec faculta­ tem angeli superant, qua rationeS. Cyrill. Glaphyr. in Gcn. L. 1. (Opp. 1.1. p. 6.) dæmonem in serpente locutum Evæ existimat. 49. Dico 111. Angeli iu genere vilæ rationalis possunt 1°. Ingenii vim acuere, et disciplinas etiam abstrusiores tradere : 2°. Movere intellectum mediate, quatenus nempe impressione phantasmatum, vel specierum exci­ tatione aut remotione, vel objecti exlrinseci admotione intellectum excitant : 3·. Voluntatem neccssitare et ab intrinseco mutare non possunt, sed tantum indirecte, el ab extrinseco inclinare. Prob. lum. Quia vis hæc dependet plurimum ab humoribus, et organorum habitudine. Prob. 2um. Quia cogitationes bonae principaliter a Deo, malæ principaliter ab hominis voluntate mala et inordinate agente sunt, cl non nisi inslrumcnlaliter ulræque ab angelis vel bonis vel malis oriuntur. Prob. 3um. Habetur a natura voluntatis ac liberi arbitrii, unde S. Cyrill.: Liberum arbitrium habet anima, et potest diabolus incitare, cogere autem non potest; ctS. Aug. semi. 20. dc diversis (al. 32. n. 11.) : Si diabolus aliquando aliquid suggerit, consentientem tenet, non cogit invitum. Dein Prov. 21. I. Cor Regis in manu Dei, quocumque coluerit, inclinabit illud; ergo soli Deo hoc convenit. Postremum liquet cx dictis dc appetitu ct intellectu, quos sequi solet voluntas. 50. Dico IV. Angeli non possunt revera mutare hominem in bestiam, aut vicissim. Prob. 1°. Quia juxta Philosophiam generatio est processio viventis a vivente ul principio conjuncto in similitudinem naturæ; tale autem princi­ pium non est angelus. 2°. Anima bruti naturaliter impotens est eliciendi operationes hominis; ac prælerea omnis anima saltem naturaliter aptum sibi el accommodatum corpus requirit, in quo sit et operetur; denique corpus organicum hominis non est accommodatum ad functiones animæ bruti, nec vicissim. Possunt tamen vel ipsi dæmones corpus v. g. lupinum ex aere assumere, vel eo humanum corpus circumdare, aut pellem lupinam sibi vel sagis injicere, aul hominum sensibus illudere, aut ipsam vim imaginatricem turbare, iit -icsagæ sibi videantur osse ejusmodi animalia, vel aliis appareant : hæc enim omnia non superant angelorum potentiam. n. p. 1. 30 4bO -Λ-, 5 •· l)K ANGELIS. 51. Dico Γ. Defunctorum animœ non possunt ope dæmonisad nos evocari. Prob. Nec anima' in purgatorio aut culo sunt sub potestate diaboli aut ne­ cromania', cum fas non sit crvdero Sanctorum animas, qutc in manu hei sunt, alterius quam Dei potestati subjici : nec animæ damnatorum sine Dei nutu e.\ inferno egredi vel educi possunt, cum in eum locum tanquam, meritum suis sceleribus carcerem et pœnæ locum, sint a Deo detrusæ, quod per voces divitis Epulonis Luc 16. 26. relatas confirmatur; unde quæ per necnunanliam facta narrantur mortuorum apparitiones, vel illusiones fuerunt, vel fallaces dæmonum ipsorum simulationes, vel mendaciar noero· mantis conficta. Si ais : 1. Reg. 28. I L Samuel Python isse opera suscitatus apparuit Sauli. R. Quamvis enim cum probabiliori admittatur, verum Samuelem ibi com· paruisse, el non fuisse phantasma a daemone assumptum, ul alii probabiliter tenent; tamen ab iisdem Auctoribus negatur, id a diabolo vel Pythonissa esse enectum : sed Deus suscitavit Samuelem, prævcnitquc magicas incan­ tationes ; unde etiam turbatam sagam ibidem legimus. 52. Observa. Angelus angelo loquitur, suos conceptus ad alterum diri­ gendo, ita ut, qui alias naturaliter secreti sunt, respectu illius desinant esse secreti, el sic ab illo, non vero ab aliis cognoscantur ; et dum clamare ad invicem dicuntur, per hunc clamorem magnitudo rei vel affectus signi­ ficatur. Angeli superiores illuminant inferiores, veritates divinas hic inco­ gnitas, a Deo vel alio angelo superiore acceptas, iis manifestando, plerum­ que in ordine ad eos dirigendos in suo ministerio. Angeli etiam lioniines illuminant, idque ex clarissimis Scripture textibus palet. De hac vero locu­ tione angelica constat ex Scriptura Zach. 2. L, Is. G. 3., Apocal. 7. 2. etc. De eadem agunt SS. PP. Diox.. Chrys. in 1. ad Cor. c. 13. v. 1., Tiieophyl. cl Tiieodoret. ib., Greg. M. Moral. L. 2. c. 4. (al. 7.), Damasc. de fide L. 2. c. 3. cl alii : hanc ipsam deposcit perfecta societas, respublica ct Ilierarchia spiritualis angelorum, nihil ergo aut ira aut risu dignum in Theologo est, si eamdem duobus prope verbis definiat. CAPUT III. DE GRATIA ET MERITO, PECCATO ET POENA ANGELORUM. ARTICULUS I. DE GRATIA ET MERITO ANGELORUM. 53. ΛοΙα. Triplex a Theologis solet discerni status angelorum, Creationis, Perseverant ice, Defectionis. Via angelorum dicitur illa temporis mora, quæ fluxit ab eorum creatione us· An pœna (lœmonum sit venis el corporeus inferni i (pus? 64. Nota, infernum negant Athei. Libertini, ct impii fere omnes. Præter quosdam antiquos dubie loculos, et e Catholicis Catharinum L. de præm. cl suppi., negarunt ignem verum dæmoncs torquentem Origenes Periarch. L. 2. c. 1U. n. 4. seqq., Albigenses, Lulherus, Calvinus ,aliique Novatores apud Coccium Tom. 2. L. 10. qui pœnam ignis dicunt intelligendam esse metaphorice, nihilque aliud ejus cruciatum esse, quam dolorem, vel cx privatione lionorum, vel ex recordatione peccati provenientem, licet non negent verum ignem inferni, qui cruciet corpora hominum. Priusquam autem de pœna dæmonum nunquam satis timenda statuamus, paucis slalnlicnda est veritas Catholica. G5. Dico I. Certissima fide tenendum, quod sit vere infernus aliquis a Deo constitutus, in quo reprobi omnes, tum angeli tum homines detinean­ tur et torqueantur. Droli. i. Scruter \ sacra Vel. et Novi Testamenti asseverat dari infer­ num : Is. 30. 33. dicitur : Prœparata exi ab heri Tophet, a Rege praeparata, profunda et dilatata, nutrimenta ejus ignis el ligna multa, flatus Domini, sicut torrens sulphuris succendens eam; est autem Tophet vallis liliorum Enon, ubi cremabant Judæi filios suos idolo Moloch, designans locum, ubi perduelles filios Deus æternum cremat : Prœparata ab heri, id est, ab initio S* ’. ΙιΕ POENA ANGELORUM. 473 mundi. V. Exegesin Hebr. Psal. 9. — 18. Im. 33. 14. Quin poterit habitare de rMscum igne decorante '? guis habitabit ex vobis cum ardoribus sempiternis? Psal. 48. 15. Sicut oves in inferno positi sunt, mors depascet cos etc. Mare. 9. 44. Λ 45. Christus dicit : Bonum est tibi, claudum introire in vitam iilernain, (piam duos pedes habentem mitti in gehennam ignis inextinguibilis, M cerinis eorum non moritur, ct ignis non exi inguilur. Luc. 1G. 22. et 24. Mortuus est dices, et sepullus est in inferno; elevans autem oculos suos, cum tssdin tormentis etc. Idem Judæ v. G. Apoc. 12. 9. — 14. 19. — 20. 9. — 21. 8. etc. exprimitur. //. Concilia, Patres, el totius Ecclesle sensus idipsurn docent : Symbola Atiiaxas. Apost. et Nicænum vitam el ignem ceternum memorant; idem defi­ nitum in Conciliis Tol. IV. c. 1. (Labb. t. 5. p. 1703.), Florent, in litteris union. (Labb. t. 13. p. 515. D. ) et in aliorum omnium professione fidei. Instar omnium SS. PP. sil Gypr. qui L. de laud. Mart. η. 20. ait : Sœviens locus, cui gehenna nomen est..., eructantibus flammis per horrendam spissœ nodis caliginem, sceva semper incendia camini fumantis exspirat. Conf. Evidens conjectura, et ipsorum gentilium auctoritas suffragantur : injustus quippe Deus esset, si hominum crimina manerent impunita, quæ cum in hac vita sæpe non puniantur, necesse est ut puniantur in altera: sed peccati tanta enormitas est, ut nulla pœna, nisi œterna, satis illud punire queal. Demum innumerae tum daemonum, tum hominum apparitiones, quibus omnibus iidem negare, tcsteS. Aug. supr. cit. nimiae impudentiae est; inultorum item hominum raptus ad videndos inferos, montes ignivomi, quos Tep.tlll. (Apolog. c. 48.) vocat Testimonium ignis aderni, exemplum jugis judicii pœnam nutrientis ; Platonis, Trismegisti, aliorumque gentilium notitia cl consensus, de quo testantur S. Clem. Alex. Strom. L. 5. (opp. p.592.), et Minutius Felix in Octavio, satis probant, omnino stultum esse, negare infernum : cum pro rc, quæ sensibus non patet, et a sola Dei volun­ tate pendet, nequeat afferri efiicacior, quam multiplex ratio nostra. Gfi. Dico II. Ignis paratus diabolo et angelis ejus est ignis corporeus, dæmones vere torquens. Prob. Diabolo paratus est ignis idem, in quem ibunt homines : atqui hic est corporeus et verus, 1°. Quia Scripturae multis in locis, nempe Eccli. 7.19., Is. 33.14., Mattii. 3.12. etc. appellatur ignis, et distinguitur a remorsu seu mne conscient ice ; verba aulem Scripturae sumenda sunt in sensu proprio, ubi sine inconvenientia ila sumi possunt, accedente etiam consensu Patrum, l.einChristus in illis pronuntiat sententiam judicialem: hæcaulem debet esse nmime aperta, plana, ct verbis proprie significantibus efferri : quod non fie­ ret, si ire in ignem significaret privationem bonorum, vel recordationem pec­ cati. 2®. SS. Patres hanc veritatem diserte exprimunt, Justin, in 2. Apol. n. 'i., Arnob. L. 2. cont. geni. c. 14., Auctor episl. ad Diognet. n. 10., Pal­ us. cpisl. 31. (al. 4-4. n. G.), Cyprian, de laude Marin. n. 20., Cyrill. Hieros. Latech. 18. n. 19., Cyrill. Alex, in Isaiam, L. 3. (opp. t. 2. p. 459. A.), l’iibF.NTiuscont. Symmach. L. 2. v. 182. seqq., Hilar, in Malth. c. 15. n. 12., CmusosT. ad Theod. lapsum, L. I. n. 10., Aug. L. 21. de Civ. c. 10., Greg. 51. L. 4. Dial. c. 28. et 29. el alii quos citant Suarez, de Angelis L. 8. c. 12. η. II. seqq. ct Petav. L. 3. c. 5. His accedunt cum Mag. Sent. Theologi ♦74 . DK ANGELIS. omnes, atque a S. Aug. temporibus habetur tanquam clara el certa Ecclesiæ sententia, quamvis ea non sil expresso definita, ut Vasqcez adverlit. 67. Obj. 1. cont. II. Ignis in Scriptura sæpe sumitur metaphorice, pro gravi afflictione, Psal. 65. 12. Transivimus per ignem el aquam : pro gratia Matth. 3. II. Ipse baptizabit vos in spiritu et igne; ergo etiam hic metapho­ rice sumendus est. R. A. C. Nam in allatis textibus nec textus adeo clari, nec circumstantis textus, nec Patrum ac Theologorum consensus ita sensum litteralem indi­ cant, sicut de igne inferni corporeo. Ex ipsa sane historia alius non fuit praedictorum textuum, quam metaphoricus ; nihil autem id exigit in no­ stris textibus. i Inst. L Luc. 16. 21. refertur de (licite Epulone quod dixerit : Crucior in hac flamma, et ad Abraham : Mitte Lazarum, ut intingat extremum digiti su iaquam. et refrigeret linguam meam : ubi digitus, lingua, oculi inlelliguntur tropice, cum non conveniant animabus separatis; ergo etiam flamma et ignis. R. T. .1. .V. C. Quia etiamsi digitus, lingua, et oculi accipiantur meta­ phorice : ita tamen haud accipi posse ignem, probant rationes nostra : neque infrequens est in Scriptura, veris metaphorica inspergere in eadem narra­ tione, ad meliorem hominum captum. Dixi Transeat, quia si ut communius censent Patres, non sit historia, sed parabola dc Epulone et Lazaro, pos­ sunt omnia proprie accipi de homine integro, ut erit post resurrectionem. Inst. 2. Job. 21. 19. dicuntur etiam nives esse in inferno : ad nimium calorem transeat ab aquis nivium, et usque ad inferos peccatum illius: sed aquæ nivium sumuntur metaphorice ; ergo et ignis inferni. R. Hæc verba non sunt intelligenda de pœnis inferni; esset enim levis in tormento ignis pœna, imo refrigerium : quamvis nonnulli Patres et Theo­ logi de illis intelligant, ut scilicet ex alternante frigoris ct caloris cruciatu damnati acerbius torqueantur ; sed est tantum imprecatio pœnæ tempo­ ralis in adulteros, ut de peccato uno ad aliud transeant : vel intelligilur sub hac vocum allegoria poenarum temporalium in peccatores statuta multipli­ citas et vicissitudo, ut secundum contextum plurimi interpretantur. Inst. 3. is. 66.21. et Mare. 9. 45. dicitur: Ubi vermis eorum non moritur, ct ignis eorum non extinguilur : sed juxta communem vermis sumitur meta­ phorice; ergo et ignis. R. T. m. Quia S. Aug. L. 21. de Civ. c. 9. n. 2. ex Eccli. 7. 19., Is. 6G. 21. fundamentum desumit dicendi, quod damnati in corporibus resumptis pas­ suri sint proprios vermes. Disparitas est, quia duplex est damnatorum poena, alia proveniens ab intra, nempe recordatio peccatorum et tristitia ob amis­ sam beatiludinem, sicut vermis nascitur ex ipso corpore, ct arrodit ejus intima; alia ab e.clrinseco adhibetur, scilicet ignis. Quamvis autem prior cruciatus per vermem explicatus, hic metaphorice sumi possit: non tamen ideo etiam ignis sic sumi debet, quia instrumentum extrinsccc crucians potius dicitur vere tale, quale nominatur. Ex eodem desumitur responsio, dum objicitur fletus el stridor dentium a Christo Luc. 13. 28. praedictus. DE PŒNA ANGELORUM. 473 68. Obj. II. SS. PP. Lactant. Instil. L. 7. c. 21. Theophylactus in c. 9. Marci, v. 44. 43. et Damasc. L. 4. de tide c. ull. Item Tertull. negant ignem infenii esso corporalem, quem dicunt spiritualem, seu inelaphoricum; ergo. IL l), .L Negant corporalem simpliciter .V. Comparative C. Rem dicunt spiritualem proprie .V. improprie C. Nempe non absolute negant esse materialem ct corporeum , sed tantum ita materialem , qualis apud nos habetur, qui nutritur ligno aliaque materia, cui etiam adhæret : dicunt autem spiritualem, quatenus eum volunt esse subtilissimum et incorniplibilcm, quo sensu etiam S. Aug. ex D. Paulo corpora hominum post resurrectionem spiritualia fore dicit. Tertullianus docuit animam hominis non pati sine corpore, el sic non ante resurrectionem esse passuram, in quo erravit; nihilominus docet, ac tanquam communem Ecclesiæ doctrinam, quæ a gentilibus deridetur, ponit, quod ignis inferni sit corporeus. Inst. i. S. Hier, in Is. 66. 24. ait: Vermis, qui non moritur, et ignis, qui nwi exlinyuilur, a plerisque conscientia accipitur peccatorum: et ibidem addit quædam verba Origenis, quæ non reprobat. R. S. Hier, hic refert sententiam aliorum, non suam. Dein quamvis hic Origenis verba non reprobet, tamen ea per hoc non approbat: tum quod in relatione aliorum similem modum sæpius teneat: tum quod alibi (ep. 59. ad Avitum, al. 121. n. 7.) aperte Origenis errorem reprobet. Inst. 2. S. Amur, in Luc. L. 7. n. 205. ait: Neque corporalium stridor ali­ quis dentium, neque ignis aliquis perpetuus flammarum corporalium, neque remis est corporalis; et S. Greg. 51. L. 15. Alor. c. 17. (al. 29. n. 35.) aperte dicit ignem gehennee incorporeum ; ergo. R. -fi/lun*. Si non possit dici, hæc velut referendo ex aliorum opinione locu­ lus, aul accensionem spirituum per Ranimas negare voluisse ; excusari debel locutio S. Patris, quia sub ejus tempora necdum erat hæc veritas ita decla­ rata in universa Ecclesia. .Ι(/2αιπ. Locus hic Gregoiui est corruptus, uti Sixtus Sen., Petav. cl alii recte contendunt; ct manifeste probant 5ISS. codices, in quibus loco cit. ignis (jfhennve dicitur corporeus, non autem incorporeus; uti videre est in nova S. Gregorii operum editione, a RR. PP. Benedict, concinnata. Inst. 3. S. Aug. L. 21. de Civ. c. 10. de divile Epulone dicit, responderi [fisse, talem fuisse flammam, quales oculi et lingua fuerint: cl L. 20. c. 16. qUi ignis cujusmodi et in qua mundi vel rerum parte futurus sit, hominem •ore arbitror neminem, nisi forte cui Spiritus divinus ostendit ; ergo. It. Ad lum. Aug. cod. L. 21. probat ignem inferni esse corporeum, coque mimas ac dæmones torqueri; unde verbis allatis tantum insinuat, quod ex hoc Scripturae loco non velit probare ignem corporeum, quia videt conve­ nienter responderi posse etc. .11 :ί -Ut· DE POENA ÆTERNA ANGELORUM. DE ANGELIS, 69. Observa I. Sicut ignem, ίita et locum materialem, puniendis reprobi. destinatum, tenet communis Catholicorum contra Calvinum et alios Nomtores, tum quia Scriptura infernum dicit esse locum a sepulchre distinctum, inferiorem superficie terrae abyssum quæ clauditur etc. tum quia id in Symb. A post. profitemur, et C. Florent. 1. su pr. ei t. dicit, an imas defuncto­ rum peccatorum in infernum descendere. Consentiunt SS. Patres. Quamvis autem S. Alg. scripserit neminem scire, in qua mundi parte sit infernus, tamen L. 2. Retract, e. 24. n. 2. ait: De inferis magis videor docere debuit», quod sub terris sint, quam rationem ejus reddere.... quasi non ita sit. Atque hic locus prope centrum terræ effossus ex communi Theologorum divisus est 1°. in Infernum damnatorum pro pcena damni et sensus æterna: 2°. in Purgatorium pre pœna damni et sensus temporali : 3°. in Limbum puero­ rum, sive infantium sine baptismo decedentium pro pœna solius damni æterna : 4·. in Limbum Patrum, qui moriebantur ante passionem Christi, ri pro poena solius damni temporali. Ita Bellarm. Torn. 11. L. 2. de Purgat, c. 6. et Tom. 1. L. 4. de Christo c. 10., ubi hanc rem contra Calvinum, Buce­ rum etc. copiose ac erudite pertractat. 70. Observa II. Quod dæmones et animæ damnatorum vere torqueantur ab igne corporeo, ita ut ignis infernalis, tanquam instrumentum justitia? divinæ a Deo elevatum, actione real i dæmonibus alligatis inferat dolorem cmn ustione analogum, reccntior ac verior est sententia : siquidem Scrii-ti ra et Patres cruciatum igni infernali attribuant similem ei, quo corpora naturaliter cruciantur ab igne; attamen modum et alligationis et ustionis dolorifene satis explicare haud possumus, ut ingenue fatendum sit cum S. Aug. L. 21. de Civ. c. 10. Cur enim non dicamus, quamvis miris, tamtn reris modis etiam spiritus incorporeos posse poma ignis corporalis affici? ct S. Grec. L. 4. Dial. e. 29. dicit, ex igne visibili invisibilem poenam animas trahere, vocans invisibilem poenam, quia occulta ct incognita est. § H- 477 supr. cil. ita definit : Hoc sacro universali approbante Concilio definimus... illorum animas, qui in actuali peccato mortali, vel solo originali decedunt, tM'in infernum descendere, pomis tamen disparibus puniendas; ubi licet nihil de dæmonibus definit Concilium, tamen ad illos extendi debet, cum nulla sit ratio id asserendi potius de hominibus, quam dc angelis, qui etiam snnlextra viam, et objectum ultionis divinæ. Conf. Angeli boni statim post perseverantiam admissi sunt in cœlum ad ridendam faciem Patris; ergo etiam mali statim post peccatum detracti sunt rudentibus inferni in tartarum, ælernum cruciandi, tortores ct ipsi damna­ torum, non quidem ipso instanti quo peccarunt, sed post aliquam perscveranliam in malo, cl post commissum prælium inter bonos et malos. Idem communiter senliunl SS. Patres apud Tournelv hic. Cf. Petav. L. 3. c. 4. 73. Dico II. Dc fide est, pœnas dæmonum ac reproborum hominum esse æternas. Prob. Scriptura ubique pœnas inferni æternas fore (licit, Is. 33. Ii., l'an. 12. 2., Marc. 9. ii., Apoc. 20. 10., 2. Thessal. 1.9., Matth. 25. 41. Conf. 1. Ex unanimi consensu Patrum : Justin. Apol. 1. (al. 2. n. 8. 9.) clApol. 2. (al. 1. n. 8. ct 52.), Tiieophil. ad Autolyc. L. 1. n. 14., Iren. L. 4. c. 17. (al. 28. n. 2.), Tertull. Apolog. c. 45. et de Testim. Animæ. c. 4., MinuciusOclav. c. 35., Lactant. Instit. L. 7. c. 5., Hilar, inMatth. c. 27. n. 2., Ctrill. Hieros. Calech. 15. n. 26. et Calcch. 18. n. 19., Chrysost. ad Thcod. lapsum. L. 2 n. 3. (opp. t. 1. p. 29. A.), Hierony.m. in Matth. c. 10. v. 28., S. Aug. de Civil. L. 21. c. 27. n. 6. ct alii quos vide apud Petav. Conf. 2. Ex judicio Ecclesiae, quod S. Aug. exponit L. de Hær. c. 43. his verbis: Quis enim Catholicus vel doctus vel indoctus non vehementer exhorreat... diabolum atque angelos ejus, quamvis post longissima tempora purgatos... regno Dei lucique restitui? Unde Fulg. L. dc fid. ad Petrum c. 13. ait: Iniqui semper arsuri cum diabolo, justi autem regnaturi sine fine cum Christo. Atque ita post CC. Generale V. (apud Niceph. Hist. Eccles. L. 17. c. 28.), Later. IV. cap. Firmiter, et Trid. Sess. G. eam 25. etSess. 1 f. can. 5. Catholici omnes. An peen a dæmonum in inferno sit æterna ? 71. Nota. Dæmonum ac damnatorum hominum poenas non fore telenias, sed finem aliquando habituras, error fuit Okigenis : eumdem nonnulli tri­ buunt Armenis, el nostris temporibus amplectuntur Sociniani. In eumdem errorem propensiores fuisse videntur doctrina? Origenianæ aestimatores, Grec. Nyss. et Naz. quamvis nonnunquam Catholico dogmati eos favisse ostendat Petav. L. 3. de Ang. c. 7. kl ipsum præstat etiam de S. Hier, et S. Amur., qui alicubi dixerant, Christianos saltem pœnas æternas non subi­ turos. Demum et hæc questio, utrum dæmones statim post peccatum sint detrusi in infernum, hic paucis resolvenda est, cum plures SS. PP. Jcst., Iren., Epiph. atque ( Ecumenius docuerint, dæmones non esse torquendos pœna gehennæ ante diem judicii. 72. Dico I. Dæmones statim post peccatum sunt detrusi in infernum. Prob. Ex Script. 2. Petr. 2. 4., Is. I f. IJ. etc. Item ex C. Flor, quod loco 71. Obj. cont. I. Constans Patrum sententia est, dæmones versari in acre ?uper terram : dicit enim S. Hier, in c. 6. v. 12. epist. ad Eph. Hcec autem nimium Doctorum opinio est, quod aer iste, qui cirium et terram medius dicidens, inane appellatur, plenus sit contrariis fortitudinibus : et S. Aug. L. Ii. de Gen. ad litt. docet, hoc pertinere ad fidem apost.; ergo non sunt in inferno. R. D. .1. Vagari in acre tanquam in loco suis suppliciis destinato .V. Ex permissione divina subd. Ita ut supplicium suum secum ferant C. Secus N. Permittit hoc Deus, tum ad excitandam electorum sollicitudinem, lum ad puniendam peccatorum socordiam ct impietatem. Falsum autem est quod, teste S. Thoma, nonnulli autumabant, dæmones tum esse liberos a pœna : nam quocumque volitant, ubique suam gehennam circumferunt, ait Ven. Be da in c. 3. v. 6. ep. Jacob. Inst. I. Scriptura suffragatur Patribus, docens quod sententiæ in tkeino- •V .1 : DE ANGELIS. DE POEMA ÆTERNA ANGELORUM. nes exeeutio dilata sil ad diem judicii : nam Matth. 8. 29. dæmoncs dicunt Christo : lenis/» ante tempus torquere nos : Christus in extremo judicio dicet reprobis : Ile in ignem œlernum, qui paratus est diabolo el angelis ejui; juxta S. Petrum op. 2.C.2. v. 9. el Juilam v. 6. in judicium magni diei m r. rantur angeli rebelles cruciandi : 1. Cor. 6. 3. dicitur : Nescitis, quiaantpb, judicabimus; ergo nondum sunt judicati, neque in inferno torquentur. R. D. .1. Seutenliæ exeeutio quoad nonnullas pcenas accidentales,cl quoad externam confirmationem dilata est in diem judicii C. Quoad pœnam essentialem el execiitionem simpliciter .V. Pœnæ essentiali damni et sen­ sus, cui ex justa Dei irati sententia statim post peccatum subjecti sunt dæmoncs, accedet in extremo judicio accidentalis : 1. Quia tunc inferorum carcere includentur sine ulla egrediendi, el hominibus nocendi potestate: 2. Quia non amplius extorquebunt ab ullo cultum Deo debitum, ut modi faciunt, dum ab Ethnicis adorantur : tunc enim patebunt eorum fraudes d debilitas, cum omnes intelligent, eos a viris, fœminis, pueris superatas : 3. Quia non solum a Deo, sed etiam ab hominibus judicabuntur. Ex bis patet explicatio textuum. Inst. 2. Multi SS. Patres dicunt, dæmoncs non esse torquendos pœna gehennæ ante diem judicii, nempe S. Just. S. Iren. S. Epipii. etc. ; ergo. R. SS. Jvst. Iren. Epipii. OEclmemcs non videntur posse excusari ah errore, adeoque deserendi sunt. Reliqui SS. Patres loquuntur in seosuanle explicato de pœna accidentali. 479 Imi, 3. Pœna œterna non videtur proporlionata delicio momentaneo: Dei etiam misericordia infinita est; ergo. II. Eliam justitia Dei est infinita, quæ post viæ statum sola quasi domi­ natur, juxta meritum finalis impœnilcnliæ. Quornodo poma œterna non excedat culpam mortalem, dicetur iu Tr. de Peccat. : quippe peccatum niorlale lamdiu puniri debet, quamdiu integer manet reatus pœnæ, qui per illud contractus csl : atqui hic integer manet per lotam æternitatem, cum homo vel angelus per illud peccatum in eo statu constituatur, in quo non potest satisfacere Deo offenso. 7G. Observa I. Quadruplex pœna est, quæ juxta communem peccatum angelorum subsecuta constituitur : lu. Cœcitas mentis, ob quam dæmoncs simpliciter dicuntur lenebrœ Luc. 22. 53. ct Eph. 6. 12. hanc statuunt Au­ ctores esse carentiam omnis prorsus lucis supernaturalis, non vero natu­ ralis : 2°. Obstinatio voluntatis in malo, ob quam vocantur spiritus mali et nequam 1. Reg. 16.14. et 13. tanta hæc ab omnibus asseritur, ut nunquam dæmoncs bene operentur : 3U. Exclusio a gloria: 4’. Tormentum ignis, quæ utraque pœna inlclligilur cx verbis Christi Mallh. 35. 41. Inde colligitur, quod pœna damni consistat in privatione visionis beatificæ, et mediorum ad illam oblinendam, correspondente aversioni a Deo, quæ est in peccato mortali; hæc quamvis sit omnibus communis, tamen ratione boni, cujus est privatio, damnum est inæquale, quatenus unus præ altero per majorem gratiam destinatus erat ad majorem gloriam. Idem de pœna sensus : idem dealiis damnatis judicium esto. 1 75. Obj. cont. JI. Pœna, aliaque, quæ in Scriptura-vocantur œterna, Sepe tantum significant Jurationem longi temporis; uti Psal. 88. 5. semen Davidis dicitur in veternum mansurum ; aut denotant tantum conditional·! ætemum;* ergo. ο R. Z). .1. Si enuntiatio fuerit pro statu vitæ præsentis Tr. Si pro statu vite alterius .V. Pro hoc enim statu, ubi scilicet nox est, in (pia nemo am­ plius potest operari, nihil pendet e conditione meriti, aut satispassionis meritoriæ. V. Exegesin Ikbr. Ps. XL1V. J8. Inst. 1. SS. Grec. Nyss. Catech. Orat. c. 26. (opp. t. 3. p. 8-4. C.) ci Dial, de anima et resurr. (opp. t. 3. p. 211. D. 212.), Greg. Naz. Or. 39. η. 19. ct 40. η. 36., HfERO.N. L. 1. cont. Pelag. η. 28 , A.mijros. in Ps. 118. Serin. 20. n. 22. 23. Videntur negare æternitatem pœna? infernalis; ergo. R. S. Greg. Nyss. explicari vix potest; alii loquuntur de igne Purgatorii. Sane Patres, Concilia, totaque Ecclesia æternitatem poenarum infernalium aperte docent, ac ita intclligunt, ut nunquam finem sint habitura; idem Scriptura Apocal. 14.11. el aliis in locis saepissime exprimit. Inst. 2. Prodest. Cathemer. 3. v. 125-136. August. Enchirid. c. 112. Chrysost. in ep. ad Philipp, hom. 3. n. 4. innuunt quod damnatorum anima·, si non penitus solvantur, saltern in pennis suis subleventur fide­ lium orationibus cl sacrificiis : ergo. Quamvis dc hoc nihil adhuc sit definitum, maximum tamen prvejudicium contrarium est Ecclesia», quæ· nunquam pro damnatis orare consuevit. Unde, quæ referuntur historiæ de liberatis animabus ex inferno, vel fabuli' sunt, vel animæ illæ necdum sententia divina inferno fuerant addictæ, ut videre est apud Bellarm. L. 3. de Purgat. 77. Observa II. Nullus angelorum egit poenitentiam, quia generaliter dicitur, tum 2. Petr. 2. 4. Deus angelis peccantibus non pepercit : lum Apoc. 12. 8. eorum locus non est inventus in cado; ncc facere potuit, Deocx justissima causa angelis lapsis denegante auxilia sufficientia ad salutarem poenitentiam, ct spatium, quo illam agerent. Et sane cum lania fuerit ange­ lorum peccantium multitudo, vix est credibile, quod nullus egisset, si eam omnes agere potuissent, poenitentiam; tola aulcin ratio, ob quam Deus homini, non angelis peccantibus pepercerit, est voluntas Dei : rationem congruculiæ dat S. Greg. L. 9. Mor. c. 28. (al. 50. n. 76.) quia tanto robustius stare poterant·, quanto cos carnis commixtio non tenebat, sicut homines. S. Aug. Tr. n. 4. in Joann, dicil : Ne sibi parci existimet superbia dura mortalium, de superborum supplicio terrenda est angelorum. Adde, quod homo peccaverit ex suggestione ; atqui si Deus etiam homini non pepercis­ set, tota natura pcriissct. T 'af - I ■ DE OFFICIIS El OPERATION IDUS ANGELORUM. CAPUT IV. DE OFFICIIS ET OPERATIONIBUS ANGELORUM. ARTICULUS I. PE OFFICIIS, SEI DE CUSTODIA SS. ANGELORUM. 78. Nota. Angelis missionem convenire, probat ipsum angeli nomen ;i> a Deo sæpe missos esse, testatur Scriptura Lue. I. 26., Aci. 12. II. clc. Est autem missio hæc duplex, exterior ad aliquod ministerium extra ccelum exercendum : interior competii angelis superioribus intra coelum, dum ex mandato Dei angelos inferiores circa hæc ministeria illuminant. Disputatur inter Theologos, num angeli ex omnibus ordinibus mittantur? Affirmativa videtur Scriptura Hebr. 1. 14., Is. 6. (>., Dan. 10. 13. convenientior ; negati­ vam tamen communius tuentur Theologi cum D. Thoma. Angelos aliquando deputari ad aliquorum saltem hominum custodiam, est dc fide, et fatetur Calvinus ipse, quia hoc salis expresse revelatum est in Scriptura de Jacd Gen. -48. IG. de Judith c. 13. 20. de fidelibus Psal. 33. 8. et 90. 11., Hebr. I. 14. Sed pro singulorum hominum custodia totidem angelos deputari, non æque certum esse, imo falsum dicit commentura Calvinus. Quamvis vero id non sit ab Ecclesia definitum, aut in Scriptura clare expressuηη tanto tamen universalis Eeclesiæ consensu illud receptum, ait Suarez, ac in Scriptura, prout a Patribus intellecta, tam magnum habere fundamentum, ut sine insigni temeritate, ac fere errore negari non possit. 79. Dico. Suus cuique hominum, excepto Christo, a Deo datus est ange­ lus ad tutelam. Prob. Christus Matth. 18. 10. ait: Videte; ne contemnatis unum ex pits iHis istis : dico enim vobis, quia angeli eorum in coelis semper vident faciem Patris; ubi nola 1°. in ipso textu dici, angeli, non angelus : et angeli eorum, non angeli simpliciter, quo significatur, cuilibet parvulorum datum fuisse proprium angelum custodem : 2". in eumdem sensum interpretantur hunc locum Hier, cl Theophyl. in Matth.. Isid. Hispal. Sentent. L. 1. c. 10. n. 21., Paschas. Radbertus in Matth. aliique; cum quibus quoad thesin consentiunt Jistin. qq. ad Orthod. q. 30. Clem. Alex. L. 5. Slrom. ab Euscb. cil. (Præpar. Evang. L. 13. p. 670. A.), Elseb. ipse Demonst. Evang. L. 4. (p. 136.), Greg. Nvss. de vita Mosis (opp. t. 1. p. 194. D. 193.), Cyrill, Alex. cont. Julian. L. 4. (opp. t. 6. p. 122. seqq.), Theodoret. q. 3. in Gen. S. Anselm. Elncid. c. 34. et alii, apud Suarez L. G. de Ang. c. 17., omnesque Catholici Interpretes et Scholastici. Conf. Ex communi persuasione Ethnicorum et Judaeorum, apud Petav. L. 2. c. 6. item fidelium Christianorum, quæ intelligitur ex verbis eurum 481 Ati. 12. 13. ubi de Petro c carcero inopinato adveniente dicebant : Angelus ejus est, Dixi, excepto Christo , parlini quia angelorum custodia datur ob iiilclligenliain hominum valde imbecillium ad finem ultimum consequen­ dum, quæ nulla est in Christo : parti in quia Christi Humanitas alteri excel­ lentiori luldæ, nempe Verbi Divini, cui hypostatice unitur, est commissa. Attamen Christum habuisse plures angelos tanquam ministros, patet ex Scriptura in Mysteriis N’aliv., Passion., Resurr.,ct Ascensionis. SO. 06/. /. Sententia hæc originem habet ab Ethnicis ; ergo indigna est Catholicis: ita Calvinus. II. .¥. .<1. Injuriosam hanc obtrectationem jam prajvertit Euseb. C.esar. L. 13. de præpar. Evang. ( p. 670.) qui cum dixisset, nos didicissecx Scriptura angelum unicuique ad custodiam datum, probat Platonem et alios Ethnicos a Judæis accepisse pleraque, si quæ dogmatibus Christianis similia tradi­ derunt. Inst. 1. Cum Calvino. Hæc sententia extenuat gratiam Dei. cum majus beneficium Dei sil, et fiduciam hominum magis excitet, si dicatur, quod omnes angeli singulorum hominum curam habeant ; ergo. R. Dum propriam cujusquc hominis curam quasi ex officio peculiari angelo tribuimus, non excludimus aliorum auxilium, qui cx munere uni­ versaliore aut charitate communi etiam eosdem homines juvent, ut cx Gen. 19. 17. Dan. 10. 13. aliisque locis Scripturæ constat. Unde Origen. horn. 4. in Ps. 36. η. 3. (opp. t. 1. p. 673.) Nunquam solus est justus; sed ne unius quidem, duorum vel trium tantummodo angelorum societate subnixus est ; sed exercitus ei Virtutum cœlestium prœsto est. Inst. 2. Omnes homines possunt simul ab uno tantum angelo custodiri, sicut plura regna ab uno homine regi ; ergo neccssc non est singulis homi­ nibus singulos dare angelos. R. D. A. Spectando præcisc virtutem angelicam C. Spectando convenien­ tiam et suavem Dei providentiam, item auctoritatem Scriptura et Patrum .V. Sane unius homo non per se ipsum, sed per ministros suos regna gubernat. 81. Obj. II. Apostolus Hcbr. 1. 14. aperte significat, solis praedestinatis de­ putari angelos, dinh dicit : Nonne omnes sunt administratorii spiritus, in ministerium missi propter eos, qili hœredilatem capiunt salutis; ergo nuu omnibus etiam infidelibus, ac reprobis dantur. II. I). .4. Et Apostolus his verbis significat finem unicum .V. Finem et inlenlionem principalem C. Hæc quippe custodia juxta D. Thom. est unum cx mediis ordinariis, ad salutem etiam reproborum sufficientibus, quos omnes Deus voluntate antecedente xult salvos fieri. Quamvis autem illi pereant cx jua malitia, tamen per angelos a mullis malis retrahuntur, quibus aut 'ibi, aut aliis etiam praedestinatis ct justis magis nocuissent. Adhæc sicut S. Paulus2. Tim. 2. 10. dixit : Omnia sustineo propter electos, licet omnibus serviret; ita potuit dicere, angelos esse missos propter sulcandos. Inst. 1. Basil, in Psal. 33. v. 8. Hilar, in Matth. 18. 10., Ciirys. ibid. 'Horn. 60. η. 4.) et Cyrill. Alex. cont. Julian, vel tantum dicunt, Sanctis π. p. 1. 31 a* 1δ2 i I i ■i IU. OrnCUS ET OPERATIONIBUS ANGELORUM. UE AM.El.IS. dari angelos custodes, \ e! eos a peccatoribus recedere juxta illud Jerem.51.ll. curarimus Babylonem... derelinquamus eam. R. Praulieti Patres aliis iu locis de custodia angelorum circa omnes unixersim loquuntur, unde dum alibi tantum meminerunt Sanctorum, non addunt exchisivam ; aut dum dicunt, angelos a peccatoribus fugari, vel recedere, sensus non est, ac si curam eorum omnino relinquant, sed quod actualem operationem et exercitium custmliæ interdum remittant propter eorum incapacilatem vel indispusilionem : id quod constat ex eo, quia Dem hos peccatores non deserit quoad auxilia sufficientia. Inst. 2. Saltem Anti-Christo non dabitur custos angelus, cum aS. Pailo 2. Tlicssal. 2. 3. dicatur Aorno peccat» et filius perditionis, atque a S. Acgist. totus a diabolo possessus ; ergo. R. .V. .1. Nam, ul ait S. Tno.u., quanlacumque Anli-Christi malitia el familiaritas cum diabolo futura sit, dabitur ei tamen custos angelus, qui illum abducat a multis malis fidelibus inferendis, ne noceat quantum vel­ let; et hoc modo angeli custodes reproborum indirecte cooperabuntur ad bonum electorum. Inst. 3. Si omnibus omnino hominibus sui sunt tutelares angeli, ergo etiam infantibus. R. Et hoc colligitur aSS. Patribus ex Matth. 18. 10.; an vero jam detur singularis custos existent! adhuc in utero materno ; an praesit custos matris? disputant nonnulli. Porro, homines in statu innocentia eliam habituros fuisse angelos, affirmat D. Thom., eo quod ibi saltem insidiis dæmonum expositi fuissent. Inst. 4. Dici non potest, quinam angeli mittantur in custodiam hominum, civitatum et regnorum; ergo eos mitti, pariter incertum est. R. .V. C. Major certitudo consequentis sal liquet ex allatis testimoniis; dein conveniunt Theologi custodiam particularem singulorum hominum angelis postremi ordinis iniimæ Hicrarchiæ commissam esse : aliqui Archangdis tribuunt curam personarum munere vel dignitate insignium; Principalibus autem communitatum tutelam; Virtutibus etiam et Potestatibus universa­ lem quamdam custodiam concedunt : reliquis vero superioribus tam particu­ larem, quam universalem negant, qui eos mitti a Deo nolunt. Quod autem singulis civitatibus, regnis et Ecclesiis deputentur angeli, colligi videtur ex Dan. 10. 13. et communis fidelium sensus est, S. Miciiaelem esse custodem Ecclesiæ Catholicæ. sicut fuit Synagogæ. Demum definit hæc custodia post mortem, quia tum cessant pericula, ut asserit D. Τπομ. ; quamvis non vi­ deatur negare, quod clientum suorum animas in Purgatorio solentur. 82. Observa. Beneficia custodia angelica ex Scriptura ct Patribus collecta hispræcipuc continentur : quod excitent intellectum ct voluntatem ad pro­ secutionem l>oni el fugam mali: quod pericula avertant: quod compescant daonones tentatores. aut aliud malum machinantes : quod Deo oilerant clien­ tum suorum preces, reddendo illas suis precibus cfiicaciorcs: quod clientes poena medicinali per morbos, infortunia etc. corripiant. quod clientum ani­ mas solentur iu purgatorio, el plane purgatas ad coelum deducant. ~—-— 183 ARTICULUS II. !>E OPERATIONIBUS ANGELORUM MALORUM. Quid, Quoi up lex et Quomodo dignoscenda sit Tentai io diabolica ? 83. Xola. Communiter receptum, ail Suarez, deputatum a Lucifero esse cuilibet homini angelum, Deo id permittente. Fundari id videtur in Scri­ ptura, 2. Cor. 12. 8. Datus est mihi stimulus carnis mea angelus Satana, qui me colaph izet : Joan. 13. 2. dicitur dc Juda : Cum diabolus jam misisset in cor: Psal. 108. G. Diabolus stet a dextris ejus cic. Idipsum asserunt plura SS. Paties el Scriplores Ecclesiastici. Tenture juxta S. Thom. est, sumere experi­ mentum dc aliquo : unde pro fine proximo habet scientiam, quam quis cupit per experimentum capere : pro tine ulteriore bonum quodpiam vel malum haberi potest; sic homo dicitur tentare, subinde lanium, ut sciat ; subinde, ut juvet vel noceat : Deus tentare dicitur, ut sciat, eo scilicet modo loquendi, quo dicitur scire: caro et mundus dicitur tentare instrumentaliter, in quantum, scilicet, ex eo quod homo sequitur vel contemnit concupiscen­ tias carnis, cl prospera aut adversa mundi, potest cognosci qualis sit homo : diabolus tentât, exploiando interiorem hominis conditionem, ut noceat, sci­ licet alliciendo ad vitium, ad quod homo magis pronus est. 81. Dico I. Tenlatio diabolica est conatus occultus dæmonis in animam, quo ipsam sollicitat impellitque ad malum. Dicitur 1°. Conatus occultus, quia sæpe occulta est tenlatio ratione principii, an scilicet a Deo, vel a diabolo procedat. 2°. Damonis, quia non omnis sollicitatio ad malum proxime cl immediate procedit a diabolo, cum quis sa‘pc lentetur a propria sua concu­ piscentia aut homine ; quamvis dici possit, omnem tentationem habere ortum adæmone, quatenus fuit causa , cur primus homo laberetur, ex quo lapsu omnia alia peccata et tentationes tanquam pœnæ primi peccati ortum tra­ xisse dicuntur. 3°. In animam, quia licet immediate per homines aut per concupiscentiam mala homini externa inferat, ut Jobo factum legimus; tamen illius animam petit. 4°. Quo sollicitat ad malum : licet enim non sem­ per aperte mala proponat, tamen, dum adoritur homines vel sub specie necessitatis, vel eliam sub specie boni, quarum prima humana, altera pseudo-angelica tenlatio dicitur, semper malum intendit, cl ad illud homi­ nem laudem deducit ; inde Joan. 8. 44. homicida ab initio, ct Matth. 4. 33. lentator, per antonomasiam appellatur. 85. Dico II. Tenlatio Diabolica est quadruplex: 1". Ratione finis, alia est tenlatio probationis, quæ (it ad experiendum præcise quid in homine sit, vel lateat ; ct talis est diabolica ex fine immediato: alia subversionis, quæ ad seducendum hominem in peccatum spectat, el talis est omnis diabo­ lica ex fine mediato et ultimo : alia probationis et subversionis simul, et talis fuit, qua Christum diabolus lentavit. 2°. Ratione objecti, alia est bona, mala, indifferens, prout nempe de se objectum est; diabolica tameu nun- < t 1 i I; Ul· »5 ! t S I P ■v,.· 11 1r i quarried Ixnia v< I indiibri-.i', -4, α»·/ι « q y(| violenta, qua- Iit < um inqxlo m ufe. nuTili.i quadam, ita tumeo, ut tanfaiioni» nomen retineatur ; vrd lllimrit. qn» t urn arta ct astutia III, qua anima» »ulr Aperte Ixmi subtilim In frulw?, Inducitur. Ad utf imqur redii» i >otat uppuriliu irilu’>, ac vero roq/rre oli­ tur, di» iturque awumpt io cor |x/ri« : hac uaum fui***: d emunem in tentaiwe f.hriïti cummoniter drx^nt Interpret/.'*, elr.mnum »uhin&: uti referv/ hirtori» ptarinw-. Vi. /Mo ///. A4 dignoteendiim, an cogitatio aliqua a Irono vri rwi. immi- a «il, ter rire powirri regular, quart S. IgnJttiaf in bWi. F,».er< itiorwn dc «ptri/uum Ihvrut.< rerie hitaant. Ιχ/πί angeli iti ‘.pir:nih’·. ar/umt'ritnm prurient, Ϋ. Jta« cd dialxdo , ul m trngtlum Imü ■■v. regni Ita plfo anirn* ’Ά primum oUeeunrlct, mox animi Mnctitatem amoveat, et demum ad pel· \er i illam allinat; quod ubi quin ari verterit, juvat totam acttanetn retevirf, el ordinem ac tiu thodmn notare, ul taxe exjrt, -.1 anrmmcraridm mah». i\ Si ad rit-rmm ( ,,,. ί W.. Ί z 4 iriil .. <,f,i p'd< le r i una <1 p<:» by li/.rima, imo .·.<;·, - im-mate angdi *ut fJrridi tpparufae kgirnux. If. , (pi'ilitjih / f-l ijtUfJHwh/ r-re/ot ;-.tl d 7 ■A. <■ j \"t c/inii'4 h-< inuiH IfiWMm, ΰ ί·(ί^α*Ί ·>ι te jx/’.’.i. re quo dam homim a, ut non tantum ei /uda^rufn upifiim fui μ: Α|Χ/··.ΙοΙί <-t hi;·/ ipuli·, iJtri>.iif ut M/orial Lue, 3,1... 10,17.; imoomriibu’, Chn .li fidejitars, «μ/b uav/ rrli v E// J/-*; /; mitium, ut n/rXt1 ι-i Man, IG, 17,, ct U^talui Ίί,κπι.ί., Λρ4,l, c. ili. iiiiarc mimn,-. ordini’. ErzdeI .· ii/.i ad h*x. iqm·. fni inriilutum, quo m/igniti Ei*/rci*ta: iM.mlur; ;a .ol b’lanlm Sh. Patre* apu/1 Porro i/ml arr^ptilii erergrmwmi :. itefMrii'w.i pru ii^b:m .·,πηη cotimev* rtml, -ic eliam poi /ί«ύ>, uZ/vAtZo ac uu/mo pro c/xJem wq»e m.mparilur, qminnix in ulrivfm; differentia »it. / j. Pico /, por tio da-monia/>a. e.cv.m non w:mfx:r in >rrii>um anlnpn, viltem In cmjxnix detrimentum χ^πη!ir/j dotai· ♦ interdum gra .e·. facultatibus utriwprca da-morr/i imprr^-i, que !/r < liam pob-ri addi impuhio ίρΐίΐ Ααιπ vchemeii·; ari malum in ‘piibu^bnn. Ο, Ρύ.ο //. po .e. o daunoni.na dividitur m/Λί/>ν<οη/·//ζ vr l circr/Mxe«■//*//<,.< i,/,/eo/, ri ,e ///«ACM/unem drbh' latam. Obv-aio ve| rif(.um>'Ui‘>t;>A Ab ;η<Α·> explicata, sine irdrabitation/'damM/ni>. / erergumeuo, ita ut, quam, i», in ejuxmrxli horni ne ha beantur fidem fere uta4u>, qui ftunl in dirmonia/o, tarnen iili pilotant a principii/ mira tAfpuM^mmr/tanb:; et hinc d;nn>mr aliquando sub ?.|xxie temiLiU canta, lapi, friio u.i jxrnli*. r/,ipu* implicanti», «el ama blandioi i> cantem rierrml' rerrinuu-xhitad /»bw.*i>. ; lien·, laineti plerumque in htc-nliam, ut libertalta u»xrm homini non adimat, h respondet etc. 91. Dico III. Possessio ratione adjunctorum varie dividitur: P. Ratione principii in simplicem, ubi unicus dæmon hominem possidet, et in multi­ plicem, ubi plures dæmones insunt, quemadmodum de Magdalena constat Luc. 8. 2., eam habuisse septem dæmonia. Quamvis enim S. Greg. P. ct Theophyl. hæc dæmonia metonymice pro vitiis sumant, tamen contextus ct alia Scriptura? loca de dæmone assumente septem spiritus nequiores se, ct nomen legionis habente, sermonem proprium hic esse testantur. 2°. Ratione subjecti in particularem, ubi dæmon unam tantum hominis partem invadit, el in totalem, ubi totum hominem invadit. Huc referri etiam potest pos­ sessio spiritualis et corporalis : et spiritualis quidem dicitur illa, qua mons et anima hominis tantum impletur malitia diabolica ; quæ possessio Judæ post acceptam buccellam panis tribuitur : corporalis vero dicitur, qua ho­ mines quidem vexantur in corpore , secundum mentem autem et volunta­ tem non sunt diabolo obnoxii; et hujusmodi videtur fuisse illius Corinthii, de quo 1. Cor. 3. 3. et 5. Pavlus : Ego quidem absens corpore, pressens autem spiritu, jam judicavi ut prœsens, eum, qui sic operatus est... tradere Satana in interitum càrnis, ut spiritus salvus sil in die D. .Y. J. C. Imo hoc genus diabolicæ vexationis permissu Dei nonnunquam etiam justis et sanctis con­ tigisse, Scriptores testantur. 3°. Ratione temporis in continuam, ut habetur in muliere incurvata Luc. 13 11. et interpolatam, v. g. in Saule. l.Reg. 16. 23. 4°. Ratione modi in violentam, e. g. in filia Chananeæ Matth. 15.22.ct in illo Lunatico Mare. 9. 17. et in mitiorem, v. g. Luc. 8. 2. in Magdalena, quantumvis septem dæmoniis subdita. 92. Dico IV. Possessi a dæmone per certa signa dignosci possunt: eorum quædain tantum suspicionem pariunt, qualia sunt mores ferini et agrestes, somnus gravis, consecratio sui facta dæmoni, invocatio dæmonis ad se aufe­ rendum , furire, etc.: nam possunt ista convenire etiam non possessis. Quxdam conjecturam vehementiorem faciunt, ut barbaræ et insolitæ voci­ ferationes, ululatus belluini, horribilis vultus, stupor membrorum, ingens inquietudo, vires corporis facultatem hominis excedentes, varia contorsio et projectio, queis sibi adimere vitam possessus tentât. Quædam aliquam certitudinem habent, ut si extra suspicionem miraculi linguas peregrinas loquantur , legant, scribant, cantent artificiose, aut de rebus sublimibus erudite respondeant, quas nunquam didicerunt : si secreta, peccata occulta, res in distantia gestas sine suspicione padi diabolici manifestent: si ubi vexatio desinit, nesciant respondere de iis, de quibus locuti sunt antea : si omnino, nc loquantur, prohiberi nequeant : si jussi invocare nomen Hei, Jesu, alicujus Sancti, aut recitare orationem devotam, id non valeant: si terreantur, aut impatientes liant, adhibitis SS. Reliquiis, Agno Dei, Cereo benedicto etc. : si non ferant exorcismos, ad ingressum Ecclesiie tumultuen­ tur, Evangelium audire horreant. Divinis intéresse vix cogi possint etc. DE OFFICIIS ET OPERATIONIBUS ANGELORUM. 48« 93. Observa. Causa Possessionis est triplex: Moralis vel peccatum, vel defectus baptismi, vel naturæ conditio, quæ cum fuerit dæmoni subdita, nonslatim in integrum liberatur; unde teste Augustino homines nunquam sine propria vel aliena culpa a dæmone corripiuntur; Physica est Deus dæmone lanquam ministro justitia? utens: subin viri Sancti, ut Paulus 1. Cor. 5. 5., nonnunquam etiam magi, qui Deo permittente dæmones immit­ tunt; Pinalis a Deo intenta, est bonum et emendatio Energumeni, vel ejus probatio ad meritum, item confirmatio existentiæ spirituum, virtutis Eucharistiæel Sacramentalium, ac quandoque potestatis Ecclesiaslicæ : a dærnono autem intenta, est odium in Deum ct hominem ac ruina salutis humanæ. Quid Exorcistæ sive adjuratori dæmonum sit observandum, docent Libri Â7ua/es Dioecesium ac Theologi, inter quos uberrime hanc materiam tractat Petrvs ThyileusS. J. in libro, qui inscribitur: Dæmoniac i cum locis infestis el terriculamentis nocturnis. § ni. Λη dentur veri Energumeni? 94. Nota. Veteres Religionis Christianae hostes cum negare non valerent, dæmones a Christo, Apostolis aliisque Sanctis sæpe depulsos, id operationi illidam magicæ, vel arcanorum verborum aut rerum naturalium virtuti tribuebant, ut prodigiorum vim eluderent. Moderni vero Critici Helerodoxi et Orthodoxi Energumenorum credulitatem rident, omnia, quæ de iis in Scri­ ptura referuntur, phantasiae ludibriis, vulgi praejudiciis, morbis aut aliis causis naturalibus adseribentes. Hos quidem cx parte supra confutavimus, hic quoque validius refellendos. 95. Dico. Dantur .veri Energumeni. Prob. Potestas expellendi dæmones ab obsessis, a Christo, Apostolis, et in Ecclesia semper exercita, supponit dari reipsa obsessos : atqui hæc po­ testas a Christo, Apostolis ct Ecclesia vc-re fuit exercita; ergo dantur veri Energumeni. Prob. min. I. Luc. H. 14. etc. Christus in argumentum divinitatis sua? adducit potestatem pellendi dæmones, ct eamdem Apostolis communica­ turum se profitetur Mare. 16.17. /n nomine meo dæmonia ejicient : quam etiam non Christus solum, sed el Apostoli palam exercuerunt, Lue. 10. 17. ElChristus quidem ipsos dæmones allocutus, illis imperavit, minatus est, silentium indixit, jussit c corporibus facessere, vereque. expulsos reslilutæ valetudinis, quam mali illi hospites corruperant, indicio ad sensum demon­ stravit : sed hæc omnia non possunt sine summa temeritate ad mentis ludi­ bria, vitium cerebri, aut errantis phanlasiæ sinistram persuasionem refundi, tum quia alioqui Christus ct Apostoli scientes et volentes reliquissent populum incommuni et erronea persuasione: tum quia verba Scriptura? clara et aperta in sensu proprio et obvio accipi debent, quando, ul hic, possunt sine absurdo : tum quia alias Ecclesiæ maximum decus, el nota charactcristica, atque argumentum veritatis fortissimum sine fundamento eriperetur. 11. line ipso, quod potestas hæc in Energumenos data sit a Christo Apo- < ' i ·j 24 fl 488 DE ANGELIS. stolis, data fuit Ecclesiæ. quod asseverant SS. Patres : Justin, in Dial, eum Tryph. n. 30. ait : Adjutorem et redemptorem eum (Christum) vocamus. Cujus quidem vel nominis potentiam dannonia ipsa perhorrescunt, ac hodie pr nomen Jesu Christi..... adjurata subjiciuntur. Cypr. in L. ad Demetr. n. |.‘i, inquit : Si audire eos velles el videre, quando a nobis adjurantur et torquei·. tur 'spiritualibus flagris, et verborum tormentis de obsessis corporibus ejiciuntur. 111. Quod Ecclesia exercere possit, exercuerit et exerceat hanc potestatem, patet ex ordinario et antiquissimo munere exorcizandi, ct coercendi das mones : de quo testantur antiquissima Concilia, Antioch, can. It). (Labb. t. 2. p. 566.), Carthag. IV. cap. 7. (ibid. p. 1200.) etc. atque in hunc finem Exorcismi in Ritualibus ab Ecclesia praescripti sunt. e >·· 96. Obj. I. Daemones *agere non possunt in corpus, cum sint spiritus: ergo nec possibiles sunt veri daemoniaci. R. .V. .1. Actio daemonis in corpus, quando Deus eam permittit, non magis repugnat, quam unio anima» spiritualis cum corpore, ac mutua motuum el sensuum inter utrumque affinitas. Numquid Dens etsi simplicissima spiritus, movet corpora? ergo non repugnat notio spiritus ct activitas in corpus : imo hæc tanquam perfectio spiritui creato omnino tribuenda esi, Vide supra num. 36. * M Inst. Si daemones vere possunt agere in corpora hominum, ergo in uno eodemque homine duo essent principia agendi, indole ac voluntate contra, ria : hoc dici non potest ; ergo. R. D. .11. lia tamen, ut dæmones nec cogere possint voluntatem dæmoniaci, neque is semper a daemone agatur et moveatur C. Secus .V. Dæmones tantum sollicitant voluntatem obsessi, sicut passiones et objecta eamdem ad diversa trahunt, manente semper potentia resistendi. Inst. 2. Deus nequii permittere daemoni tantam potestatem sine scandalo pusillorum, maxime in infantes slatim post baptismum, et justos, quorum tamen plures obsessi leguntur ; ergo. It. .V. .1. Permittit Deus ejusmodi infestationes ex causis sæpe occultis, semper tamen justissimis : subin ut manifestentur opera Dei, prout Christus dixit de aeco nato Joan. 9. 3. Potentia etiam et misericordia Dei in libe­ randis ejusmodi miseris : præterea ad exercendam subin virtutem obses­ sorum; inde ergo nullum timendum est scandalum. 97. Obj. II. Energumeni, quorum meminit Evangelium, laborarunt vel pertinaci quodam morbo, vel phanlasiæ vitio, vel anxietate conscienliæ ob peccata commissa : atqui hos, salva Evangelii veritate, Christus a dæmonio liberasse dicitur, curando morbum, corrigendo phantasiam, peccata remit­ tendo, quia Scriptura se accommodat communi persuasioni vulgi, quam utpote saluti haud noxiam corrigere Christus non debuit ; ergo. R. Λ. M. Si ita licet pro arbitrio torquere Scripturam, maxima prodigia in eadem relata redigi poterunt in censum rerum naturalium, e. g. trans­ fretatio maris Idunuzi, resuscitatio Lazari, dicendo, Hebraeos alveum duntaxal in aestu maris arentem transiisse, Lazarum symptomate quodam apoplexiæ credulis spectatoribus imposuisse ; hoc si negent Adversarii propter DE OFFICIIS ET ÛPP.RATIONIDÜS ANGELORUM. 489 circumstantias in Scriptura expressas, nos propter easdem pariter rejicimus novam hancel inauditam explicationem. Sæpe, non semper, obsessio con­ juncta est cum ejusmodi malis physicis, Melancholia el llypocondria : sed diversa sunt cl separabilia mala; unde Christus semper dæmonern tanquam mali auctorem prius expulit, dein et malum sustulit : e. g. Luc. 9. 43. increpavit Jesus spiritum immundum, el sanavit puerum. Inst. 1. Exorcismi Ecclesiæ sunl tantum pice preces cum invocatione no­ minis J.C. ad ferendum aegris solatium in corpore, et recte sentiendi facul­ tatem in mente; ergo ex illis nil probatur. R. .V. Λ. Exorcismi in flit. Rom. ponuntur hoc titulo : de Exorcizandis obsessis a deemonio; in iis adjurantur ipsi dæmones, non morbi : virtus expellendi dæmones a vere obsessis, etiam ab Ecclesiæ hostibus agnita, semper fuit in Christi Ecclesia tanquam nota vera Ecclesiæ ; ergo Ecclesia judicat, utique non erronee, dari Energu­ menos; et quis Ecclesiæ filius, nisi perduellis, neget? Inst. 2. Sententia negans Energumenos, magis restringit potestatem dæmonis, vulgi superstitionibus minus favet, et ambigua prodigia summovet ercligione, ut veris probatisque firmior fides asseratur; ergo est praeferenda. B. V. d. Nam potestas daemonis satis est restricta per hoc, quod nihil possit Deo non permittente : quod ad solum Christi, Apostolorum ct Mini­ strorum Ecclesiæ imperium abscedere cogatur ; atque de his plura vide supra num. 40. ct 41. H n .Τ'Σ APPENDIX. DE DEO ΙΚΕΑΓΟΗΕ EX OPUSCULIS R. P. LEONARD! LESSII S. J. PROPOSITIO I. DEL’S EST RATIO OMNIS POSSIBILITATIS INTRINSECAE ET EXTRINSEC.E. Infinitudo divinæ essentiæ est omnis perfectionis et enti tat is simplicis­ sima et eininenlissima complexio. Dico omnis perfectionis, non solum increatæjSed etiam creatae. Quidquid enim est bonitatis, pulchritudinis, perfectionis, eut i tatis in creaturis, id totum multo perfectius et copio­ sius continetur in Deo. I nde merito D. Greg. Naz. Orat. 38. in Natalilia n.7. de Deo loquens ait : Ολον γάρ έν έαυτω συλλαβών εχει τδ είναι, μήτε αρςάμενον, μήτε παυσόμενον, οϊ'ον τι πέλαγος ουσίας άπειρον και αόριστον. Universum esse in seipso nunquam incoeptum, nunquam desiturum, complerus continet, tanquam infinitum quoddam et interminatum essentiæ pela­ gus. Optime pelagus essentiæ, quia intinita essentiarum, specierum et per­ fectionum multitudo et varietas ibi reperitur, et eminentissime continetur. Ob eamdem causam a veteribus Philosophis vocatus est Deus τδ πάν, id est, universum, ut docet Eügubinds (de perenni Philosophia, Lib. 3. cap. 8.), quia universa quæ aliquo modo esse participant complectitur. Et in oraculo illo. Magnus Pan mortuus est (cujus meminit Plutarchus in L. de oracu­ lorum defectu), Christus vocatur Magnus Pan, ut quidam volunt, quia est omnium Dominus, et omnia in se continet; etsi alii aliter illud intelligant. Eodem juxta multorum interpretationem pertinet illud quod Dominus ait Moysi (Exod. 33.) : Ego ostendam omne bonum tibi, nimirum quia in Deo sunt omnia. Pulchre in hanc sententiam Gregorius Nazianzenus in quodam carmine: (L. 1. sect. 1. carni. 29. al. 168.) 2ot εν'ι πάντα μένει· σοΐ δ’ άΟρόα πάντα Οοάζει. Και πάντων τέλος έσσί, και εις, και πάντα, και ούδέν, Ουχ εν έών, ού πάντα· πανώνυμε, πώς σε καλέσσω, Τδν μόνον άκληϊστον ; In te omnia permanent, ad te confestim festinant omnia. Tu omnium finis, tu unus et omnia, et nihil rerum, Cum neque unum sis, neque omnia; quem te appellem, Qui solus innominabilis, et omninomius? Dicitur esse omnia, quia omnia in ipso continentur, ita ut sit omnia formaliter vel eminenter. Dicitur esse nihil rerum, quia est supra omnia quæ a 492 APPENDIX nobis concipi possunt. Simili modo dicitur innominabilis ct omninomiur. etsi enim plurimis nominibus appelletur, ut a nobis aliquomodo concipi possit, nullum tamen nomen nullaque conceptio nostra illum exprimere potest prout est in seipso. (De Perfectionibus divinis, L. 1. c. I. n. 5.) 2. Sicut Deus per essentiæ sure infinitatem est fundamentum omnis crea­ ting possibilis, et per immensitatem omnis loci el extensionis possibilis; iu per aeternitatem est fundamentum omnis temporis et ducationis succcssiiat possibilis. Nisi enim illa essent in Deo reipsa, haec non haberent ullo modo esse objectivum et intelligibile : nam etiam in esse objectivo habent essen­ tialem dependentiam ab illis perfectionibus divinis. Ideo enim infinita sunt rerum species possibiles, quia essentia divina per suam infinitatem infinitis modis est communicabitis : ideo spatium immensum est imaginabile,quii divina essentia per suam immensitatem illud quasi expandit; vel potius quia ipsa est spatium immensum fundamentale, cui aliud scilicet corporeum coevtendi potest. Denique ideo lempns retro infinitum cogitari potest, quia æternitas Dei est infinita ducatio, cui tempus successivum infinitum polesl coevtendi (intellige. quantum est ex parte aeternitatis), unde ipsa conceptum objectivum temporis infiniti substituit. 3. Itaque Deus non solum est causa existentium, ut actu sunt, sed etiam est fundamentum possibilium et totius esse, speciei, modi quem singula habent in esse objectivo. Quæ sane consideratio mirifice extollit divinæ essentiæ majestatem ct magnitudinem infinitam : sic enim ab illa non solum dependent omnia quæ actu sunt, sed etiam omnia quæ actu non sunt, nec solum secundum esse actuale, sed etiam secundum esse possibile et intelli­ gibile, licet diverso modo; nam secundum esse actuale pendent a libero ejus influxu, ac proinde a libera ejus voluntate nulla naturali necessitate; secundum esse possibile pendent ab eo naturali necessitate ante omne decre­ tum liberum. Hinc ulterius iit, ut sicut intinitudo essentiæ non potest con­ cipi a nobis nisi in ordine ad species rerum possibiles, nec immensitas nisi respectu spatii imaginarii possibilis; ita nec æternitas nisi comparatione temporis imaginarii infiniti. (De Perfectionibus divinis, L. 4. c. 3. n. 15.16.; ΓΖ 4. .Vota. In objecto omnipotentiæ divinæ duplicem considerari posse possi­ bilitatem : intrinsecam cl extrinsecam, remotam et propinquam. Intrinseca possibilitas est aptitudo ipsius rei, seu non-repugnanlia ad existendum. Eadem dici potest possibilitas remota : ratione enim hujus dicitur res pos­ sibilis. etiamsi non consideretur ulla potentia qua possit produci : sicut color est in se visibilis, etiamsi nullus sit visus qui possit illum videre. Hanc possibilitatem habet res quodammodo a Deo, non quidem per actionem aliquam liberam vel necessariam, qua Deus rem illam in esse possibili pro­ ducat, (esse enim possibile qua tale, non potest esse terminus productionis, nec potest habere causam effectivam), sed habet eam a Deo tanquam a causa quasi exemplari. Essentia enim divina, quatenus est tali modo imitabilis ct communicabitis, est ratio per modum radicalis idere, cur humana natura sit possibilis, et habeat tale esse objectivum et potentiate. Idem censendum dc reliquis omnibus possibilibus. Itaque ipsa essentia est prima radix omnis ,- v l»E liEO GHE.VTORE. 493 esseohjectivi, cl possibilitatis intrinseca.· omnium possibilium : et omne esse objectivum possibilium pendet ab essentia divina tanquam a prima ct ori­ ginali omnium idea, a qua singula suam speciem cl rationem conceplibilcm in suo gradu el ordine varie limitatam habent, modo jam explicato. Inde si Deus non esset, nihil esset possibile, nihil conccplibile, nihil intelligibile : nulla esset rationum conceptibilium repugnantia aut con­ sensio; quia ipsos rationes conceptibiles nullo modo essent, nec haberent esse objectivum. Habent quidem nunc, quia suo modo sunt, formalem repu­ gnantiam, camque habent per sc ct ex sua intrinseca et formali ratione; sed quia hanc rationem formalem habent radicaliter cx divina essentia tanquam a prima radice, cujus sunt tenues quædam participationes vel imi­ tationes, etiam suam repugnantiam ex eadem trahunt; sicut res quæ existant formaliter seipsis repugnant; sed effective habent hanc repugnan­ tiam a Deo. 5. Possibilitas cxtrinseca esi, quam res habent ratione omnipotentia} divinæ, per quam possunt produci, et accipere esse actu. Extrinsecam voco, quia non concipitur ut quid intrinsecum rebus, sed ut denominatio cxlrinseca a potentia divina. Eadem dici potest possibilitas propinqua : quia posita divina potentia, rcsslatim potest fieri, nec aliquid aliud ad ejus pro­ ductionem requiritur, quam voluntas producentis. Itaque omnia possibilia continentur in essentia divina tanquam in origi­ nali radice, et quasi in exemplari virtuali et radicali ; in sapientia tanquam in exemplari formali, in quo etiam existant objective modo perfectissimo ctillustrissimo : magis enim ibi fulgent, quam in suis naturis creatis; in potentia tanquam in causa effectrice : etsi enim hæc non distinguantur ex parte rei distinctione actuali, habent tamen quamdam distinctionem virtualem, qua distinctis rebus respondent et {equipollent : unde ut a nobis concipi possunt, necessario illa distinguimus, ct conceptibus distinctis appre­ hendimus. Ex his considerationibus patet quanta sit divinæ potentiæ magnitudo et amplitudo, cum sc extendat ad omnia quæ sapientia divina extra sc potest concipere; quæ eadem omnia in ipsa essentiæ inhnitate eminenter conti­ nentur. Dicet aliquis : Deus non potest aliquid facere nisi prævio æterno decreto ; non enim potest in tempore aliquid novi decernere, novum decretum conci­ piendo, sicut homo ct angelus multa dc novo concipiunt ct decernunt : atqui ab æterno non decrevit alios mundos, vel alios angelos, aut homines, aut res aliquas alias creare, quam eas quas reipsa creavit vel in tempore creat, et in tempore non potest novum decretum seu novam voluntatem concipere; ergo non potest alia facere quam quæ facit, vel sc facturum absolute vel sub aliqua conditione decrevit. Ilcspondco : Ex ista ratione non sequitur quod absolute non possit alia facere, sed solum quod non possit cx suppositione : quali modo non posse non repugnat omnipotentia?, quia solum est non posse secundum quid, et certo modo, qui involvit imperfectionem. Imperfectionis enim est posse aliquid reipsa facere contra decretum jam positum, vel concipere novum decretum in tempore. Quod autem Deus ex suppositione non possit alia APi'EMUX facere quam quæ reipsa facit, manifestum est intellectis terminis: tat ML enim duo non possent simul stare : Deus hoo facit, et tamen ab (rterno m decrevit hoc facere, vel decrevitmm facere. Itaque quod ex suppositione w® possit alia facere, non arguit imperfectionem, sed summam perfectionem. Quod autem absolute possit omnia, manifestum est, quia ipsius potentia extendit se ad omnia, et ut prior ratione suo decreto libero potest inæternitate quidvis decernere. Nec obstat quod decretum, v. g. de creando inundo, semel positum non possit amplius tolli; quia quod non possit tolli,non provenit ex eo quod voluntas, ut prior natura, sit determinata ad illud de­ cretum (cum semper maneat sic indeterminata, ac proinde libera, et indif­ ferens, ct potens non ponere hoc decretum), sed ex perfectione divinæ natura, quæ est omnino immutabilis. (De Perfectionibus divinis, L. a. c.2. n. 10. 11.) 6. Ut melius intelligatur quomodo Deus omnia eminenter contineat, ct omnia in ipso existant et praeexistant, explicandum est quænam ad emi­ nentem complexionem seu continentiam requirantur. In rebus creatis, ut aliud in alio eminenter contineri dicatur, duo requiri videntur. Primum est, ut id quod continet sit præstanlioris natura qliam id quod continetur. Si enim non est praestantius, non est ratio cur illud dicatur esse ineo eminentiori rnodo quam in seipso. Unde plautae et ani­ malia non dicuntur· esse eminenter in semine, nec in causa sua univoca. .Uterum est, ut illud quod minus præstans est, aliquo modo in illo præstantiori reperiatur. Hoc autem fit potissimum quatuor modis. Primo, si res per seipsam sit in alia tanquam in sua causa. Esse enim productivum alterius, signum est, in eo id quod produci potest, contineri. Sic qualitates et accidentariæ perfectiones continentur in substantiis eminenter, ex qui­ bus promanant : et res inferiores in virtute coelorum tanquam in causa universali, radii in sole, folia in arbore. Hic modus eo est perfectior, quo causa perfectius est productiva illius rei. Unde cum Deus res omnes produ­ cere queat perfectissimo modo (nimirum ut causa integra, ct independeus ab alterius ope, et solo voluntatis suæ nutu), idque secundum naturam, formam, rationes individuas, qualitates et modos omnes, consequens est res omnes in ipso perfectissime contineri. Secundo, si sit in alia per quasdam sui similitudines. Sic omnia inferiora dicuntur contineri eminenter in intellectu, cum ea intelligit ; quia sunt in ipso per suas notiones, quæ sunt express® species et imagines rerum intel­ lectarum, per quas intellectus dicitur fieri ipsum intelligibile. Hoc modo Philosophi dicunt intellectum fieri omnia, et omnia in ipso existera. Ratione hujus continenti® intellectus est causa exemplaris rerum ab ipso foris pro­ ductarum. Tertio, secundum vim agendi, vel extendendi se ad objecta ; ut cum quid­ quid potest causa inferior, potest causa superior nobiliori modo. Hoc modo sensus externi continentur in interno eminenter, et sensus internus in intellectu. Nam intellectus percipit omnia quæ sensus interior, ct nobiliori modo; et sensus interior quidquid sensus externi. Simili modo anima vege· tativa plantarum continetur in sensitiva animalium, cl hæc in intellectiva, et prudentiae instinctus animalium in piudentia humana. ■rd DE DEO CRFATOHE- 495 Ouaiio, secundum ordinationem et æstiinalioncrn, seu secundum rationem boni ct appetibilis. Sic media sunt eminenter in causa finali ; quia solum propter tinein æstimanlur, el ad illum ordinantur, el lola illorum bonitas cx line pendet. 7. Ili quatuor modi perfectissime locum habent in Deo. Omnia enim sunt in ipso perfectissime cl eminentissime tanquam in causa efficiente, ut di­ ctum est, cl tanquam in causa exemplari, ratione idearum , quæ sunt vivæ notiones et similitudines rerum; per quas el secundum quas ipse omnia produxit, ut ait Dionysius L. dediv. nom. cap. 5. §. 8., et tanquam in causa finali: omnia enim sicut natura sua sunt ab ipso , ita etiam sunt propter ipsum. Unde omnia nobis ad ipsum referenda : alioquin parum boni ex ipsis rebus percipiemus. Denique tanquam causæ particulares in univer­ sali. Hos modos insinuat Dionvs. L. de div. nom. c. 4. §. 10. Εν αύτωi πασα αρχή παοαδειγματική, τελική ποιητική, εΐοική, στοιχειώδης, και απλώς τϊσζ αρχή, πασα συνοχής «παν πέρας. In ipso, inquit, est omne principium exemplare, finale, efficiens, formale, dementare, et simpliciter omne princi­ pium, omnis connexio, omnis terminus. Ubi quinque principiorum généra in Deo contineri ostendit, ita ut ipse sit principium omnis principii, et causa omnium causarum; nec tantum res ipsas in Deo eminenter contineri, sed etiam omnia rerum principia , et omnes causas. Unde passim vocat Deum όπεραρχιον άρχήν, principium omni principio superius et eminentius. Iderti significat Apostolus cum ait : Ex ipso, per ipsum, et in ipso, et ad ipsum sunt omnia ; sic enim citat ibidem Dionysius. Ex ipso designat primam et originalem causam efficientem; per ipsum, exemplarem; ad ipsum, fina­ lem; in ipso causam sustentantem omnia voluti quidam fundus et funda­ mentum omnium, cui omnia innixa recumbunt. (De Perfectionibus divinis, PROPOSITIO II. DEVS MUNDUM EX NIHILO CREAVIT IN TEMPORE. 8. Omnis creatura initium habet, quia non ex substantia Dei, sed cx niliilo est. Imo secundum sanctorum Patrum sententiam, nec æterna retro esse potest. Docent enim creaturam suo conditori non posse esse coæternam : S. Augustinus L. 12. de Civ. c. 15. n. 2. Tempus quoniam mutabilitate trans­ currit, œternitali immutabili non potest esse coœternum. Jc per hoc etiamsi immortalitas angelorum non transit in tempore... tamen eorum motus quibus tempora peraguntur, ex futuro in praeteritum transeunt, et ideo Creatori... coatemi esse non possunt. Fulgentius L. de fide ad Petrum c. 3. n. 25. Hic Deus, qui sine initio semper est, quia summe est, dedit rebus a se creatis ut sint : non tamen sine initio, quia nulla creatura ejusdem naturæ est cujus est Trinitas, unus verus d bonus Deus, a quo creata sunt omnia. Hic indicat creaturam non posse carere initio durationis, quia non est naturæ divinæ sed ex nihilo. S. Ambrosius L. 1. Hexaemeron c. 1. n. 2. Quid tam inconveniens, quam td aeternitatem operis cum Dei omnipotentis aeternitate conjungerent? I I Γ.Η» APPENDIX S. Basilics L. 2. contra Eunomium. η. 17. .Vus autem æleriiitutemcrcaluru tribuere, et Creatorem hac confessione privare, ejusdem amentia dicimus. Ante probaverat Eilium esse æternmu ; hinc infert non esse creaturam, ul volchat Eunomius. Rationem allert : quia siculi repugnat Creatori ueuesse ætemum, ita creature repugnat esse ælernam. Dicit esse ejusdem aincnlii·, non quia ulnunque est haereticum, sed quia ulrumque ex natura rei involvit repugnantiam. S. Joannes Damascenis L. I. de fide, cap. 8. (opp. t. 1. p. 133. E. dii. Venet.) distinguens generationem et creationem, dicit, generationem carm principio temporis, et esse cetemam, quia opus est naluræ, et ex substantia Patris procedit. Creatio vero, inquit, cum sit opus divinæ voluntatis, tumal coæterna Deo: quia quod ex non ente ad esse producitur, non est aptum natum esse coæternum ei quoti principio caret, et semper est. 9. Quidam putant Damascenum solum velle dicere, creatura non w necessarium aut connaturale, esse ab æterno ; sed prava translatione deci­ piuntur. Illud enim ού πεφυκε non recte vertitur, non est natura compara­ tum, vel natura non postulat ; sed non potest, où δυναται, ut passim Argyropylus apud Aristotelem vertit; unde significat repugnantiam ex natura rei. Simili modo idem Damascenis paulo ante dixerat, quod divina natura où ζετ-υκεν ίπτοαενειν πάθος η ρεΰσιν, ubi non Milt dicere, ci non esse natu­ rale, sustinere passionem aut defluxionem , sed ipsam non esse aptam seu capacem passionis. Ex quibus patet, ex sancturum Patrum sententia, repu­ gnare naluræ creatæ, ut sit coæterna suo Conditori. Et quamvis difficile sit hujus rei causam afferre, eo quod rationem infiniti non satis perspectam habemus; tamen per se est rationi valde consentaneum , ncc creatura ulla in re possit æquari suo Conditori, nec possit ei dicere : Ante me non extitisti, tam antiquus sum quam tu, et Filius tuus. Deinde ratio creatura videtur involvere ut antea non fuerit. Hinc Patres Graeci definiunt creatio­ nem. iz του μη οντος είς το ε?ναι προαγωγήν, ex non ente ad esse produ­ ctionem. Et S. Augustinus L. contra Felicianum Arianum cap. 7. (in append, t.8.) ex definitione creaturæ probat Filium non esse creaturam. Creatura, in­ quit, est ex eo quod adhuc non est, aut aliquando non fuit, rci cujuslibel corruptibilis, quantum in se est, per omnipotentis Dei voluntatem facta substantia. Uœc definitio, utrum in Dei cadat Filium videamus, etc. 10. Itaque omnes isti volunt, de ratione creationis et productionis ex nihilo esse, ut res producta aliquando non fuerit. Et sane si Ariani pillassent creaturam posse esse Deo coæternam , facile dixissent Filium esse quidem creaturam, sed creaturam æternam; et sic amovissent a se praecipuam sui erroris invidiam. Maxime enim offendebat, quod dicerent fuisse aliquando tempus, nempe imaginarium, quo Filius non erat : idque putabant omnino sequi ex sua sententia, qua statuebant esse creaturam. Præterea, si aliquid fuisset a Deo conditum ab æterno, ejus creatio non fuisset peracta momento, sed æterno tempore durare debuisset ; nec Deus potuisset rem illam in nihi­ lum redigere, aut influxum suum subtrahere, nisi postquam res illa æterno DE DEO CREATORE. 497 tempore durassel; quod sane videtur absurdum, nec mens ullo modo potest concipere. Denique sicut creaturæ repugnat immensitas, per quam coextendiilnr omnibus spatiis locorum; cur non etiam ælcrnilas, per quam omnibus spatiis temporum ? quia par est ratio, imo hoc videtur conceptu difficilius. II. Nec obstat quod Deus ab æterno habuerit omnem suam potentiam, et potuerit habere voluntatem illam liberam creandi; ubi autem adest pofestas et voluntas, ibi quoque sit cfleclus. Nam simili modo in omni parte spatii per lotam immensitatem locorum adest illi sua omnipotentia et voluntas libera, el tamen non potest creari aliqua creatura, quæ lotum illud immen­ sum impleat : causa est quia id repugnat naluræ creatæ. Recte tamen convincit illud argumentum, in quovis momento temporis imaginarii, quan­ tumvis hinc retrorsum distante, potuisse fieri creaturam, ct ante : sicut in quovis puncto loci imaginarii potest fieri, el ulterius. Et hoc sufficit ad ipsius omnipotentiam immensam et ælernam asserendam. Ex quibus manifestum videtur, cos qui ducent potuisse aliquam creaturam permanentem esse ab æterno, seu mundum ab æterno esse conditum, non tamen posse fieri corpus immensum, aut qualitatem infinite intensam, aut numerum rerum actu infinitum, non loqui consequenter, cum eadem sit in his omnibus ratio. (De Perfectionibus divinis, L. 4. c. 2. n. 8-11.) PROPOSITIO 111. DEUS OMNIA POSITIVE CONSERVAT. 12. Non satis est Deum creaturam semel fecisse, sed opus est assidua constrvalione ut in esse permaneat. Itaque totus ille impetus el influxus, quem primo creationis momento praestitit, utrem ex nihilo in lucem et speciem «citaret, debet indesinenter continuari, omnibusque momentis dari ; alioquiusi vel unico temporis puncto intermittatur, tota creatura funditus peri­ bit,et in suum nihilum, unde emersit, rclabctur. Sicut ut mundus illustretur, nou sufficit solem semel exse lumen fudisse, sed necesse est ut illud assidue conservet, continuando primum influxum. Si enim vel unico momento vim suam cohiberet, repente totum lumen exlingucrelur. Similiter si pondus aliquod in aere manu suspendas, illud assidue sursum teneri, et eodem impetu ibi conservari debet, quo ab initio ibi est suspensum. Idem cernitur in speciebus visibilibus, et in actibus vitalibus. Hinc rursum oritur summum jus Deo in creaturam. Quod enim potest jus majus animo concipi, quam posse omnia in nihilum reducere, sola cessa­ tione operationis et beneficcntiæ? Nam quid csl quod Deum cogit hunc beneficum et substant iiicum influxum con tin mire ? cui debitor est ut hunc semper praestet? Itaque omni momento potest illum sistere ct cohibere; quod si faciat, ruet lota hujus mundi machina in suum centrum, hoc est in nihilum, cl evanescet omnis rerum natura. Porro ne quis de hac rerum mirabili a Deo dependentia assidua dubitet, aut considerata earum soliditate cl firmitate putet eas semel factas posse per λ consistere ; ostendam illud non esse philosophicam speculationem vel opi11. p. 1. 38 .C.ri'ÏÏZi 498 appendix nioneni jsed cerium Religlouis noslræ dogma a Scriptiris el Patribus traditum, et Ürma tide tenendum. 13. /. Probatur ex Scripturis. Sap. I. Spiritus Domini replevit orbem teirarum, et hoc quod continet omnia scientiam habet vocis. Quasi dicat : cum ubique præsens sil, oinniaque conservet intime, nihil illum latet, non cogi­ tationes in tenue, non occulta murmura, non blasphem® voces etc. Et Sap.ll. Quomodo posset aliquid permanere, nisi lu voluisses ? aut quod a te vocatum non esset, conservaretur? AL si non requiritur continua conservatio, non est opus illa voluntate ut res permaneant : nihil enim operabitur, ct opus semel facium per se stabit, cum nulla res evtrinseca illam possit labefactare. Ad llebr. 1. Novissime loculus est nobis in Filio, quem constituit hteredem uni­ versorum, per quem fecit et secula, qui cum sit splendor gloriœ et figura substantia ejus, portansque omnia verbo virtutis suce. Hic aperte docet Apo­ stolus per Filium non solum condita esse omnia, sed etiam ejus omnipotenti virtute omnia portari, sustineri, el veluti sursum inesse et natura suspensa teneri ne in suum nihil recidant; sicut cum quis pondus quod portat ct sus­ pensum tenet, dimittit, mox id deorsum cadit. Ita hunc locum exponunt Patres : Anselmfs, Portat, inquit, omnia, id est, sursum tenet ne decidant et in nihilum revertantur, unde creata ab ipso fuerant : et sustentat ea non labore et difficultate, sed imperio suœ potentice. Chrysostomus Horn. 2. in epist. ad Hebr. n. 3. Feratque omnia, id est, gubernet- omnia: siquidem cadent ia et ad nihilum tendentia continet. Non enim minus est continere mundum quam fecisse; sed si oporteat aliquid admirandi dicere, adhuc amplius est. Namin faciendo, rerum quidem essenliœ productœ sunt ; in continendo vero, ea qute facta sunt, nead nihilum redeant, continentur. Eadem verba habet Commen­ tarius qui tribuitur Ambrosio. Eodem modo exponunt hunc locum Tiieophylactts, Raymo et alii. Ad Coloss. 1. Omnia per ipsum et in ipso creata sunt, et ipse est ante omnes, et omnia in ipso constant. Hic rursus Apostolus distinguit creationem el conservationem, dicilque non solum per ipsum, ut per virtutem Patris,el in ipso, tanquam immenso quodam sinu creata esse omnia, sed etiam omnia consistere, et conservari, id enim significat illud: πάντα iv αύτώ συν/στχχέ· Chrysostom is Horn. 3. in hanc epist. n. 2. Quod vero dicit, In ipsum, quid est? hoc scilicet, in ipsum pendet omnium hypostasis. Non solum ipse ea ex nihilo ad hoc ut essent produxit, sed et idem ipse nunc quoque ea conservat ct tuetur, ita ut, si ipsius cura destituerentur, mox perirent et corrumperentur. Seri non discit, conservat, quod crassius fuisset, sed quod subtilius, nempe quod omnia in ipsum pendent. Duntaxat ad ipsum annuere et inclinari satis est ad Conservandum et constringendum ; ita et Primogenitus veluti funda­ mentum est. Et infra : .Ve putes eum esse ministrum, dicit eum omnia conser­ vare, quod non minus est quam omnia errare. Axselmus: Omnia in ipso constant, quia sicut omnia creavit, sic omnia continet et regit. Omnia in ipso constant ; quia secundum immensitatem incir­ cumscripta: et incomprehensa: Divinitatis ejus, omnia sunt intra ipsum, et ne in nihilum redeant per eum consistunt. Eodem modo exponunt cæteri. Joamiis b. Pater meus usque modo operatur ct ego operar. Hunc locum omnes explicant de operatione qua mundum conservat et rebus omnibus Μ ’.1 DE DEO CREATORE. 4ÎW cooperatur.!). Aii.ist. L. 4. dc Genes, ad litteram, c. 12. Potest etiam intel· liiji, Ikmn requievisse a condendis generibus crcalurœ, quia ultra jam non con­ didit aliqua genera nova. Deinceps autem usque, nunc el ultra operatur eorumdem generum adminislralionem, quæ tunc instituta sunt; non ut ipso saltem dit septimo potentia ejus a cadi ct terra:, omniumque rerum quas condiderat gubernatione cessaret ; alioquin continuo dilabercnlur. Creatoris namque po­ tentia... causa subsistendi est omni crcalurœ, qua: virtus ab eis quæ creata sunt regendis si aliquando cessaret, simul el illorum cessaret species, omnisque. initura concideret, Neque enim sicut structor œdium cum fabricaverit, absce­ dit atque illo cessante atque abscedente stat opus ejus; ila mundus vel ictu oculi stare poterit, si ei Deus regimen suum subtraxerit. Proinde et quod Dominus ail: Paler meus usque nunc operatur ; continuationem quamdam operis ejus, guu universam creaturam continet atque administrat ostendit. Idem prose­ quitur fusius el probat ex duobus Seripluræ locis. Et in Enchiridio cap. 27. Aon sane Creatoris desistente bonitate ct inulis angelis subministrare vitam tivdcenique potentiam, qua: subministratio si auferatur, continuo interibunt. Idem docet aliis mullis locis. Amdrosiis L. 7. in Lucam c. 13. n. 173. Denique el Deus ab operibus mundi quiet: it, sed non ab operibus, cujus sempiterna et jugis operatio est, sicut Filius ait : Paler meus usque modo operatur et ego operor. Simili modo explicant hunc locum Chrysost. Homil. 38. al. 37. in Joannem, Cyrillcs L. 2. in Joannem (t. 4. p. 212.) Theophyl. in cap. 3. Joannis, et alii. Pratcrea sacra Scriptura passim Deo tanquam auctori tribuit operationes el effectus causarum naturalium. Malth. 5. Qui solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit super justos ct injustos. Psal. 103. ct 146. Qui pro­ ducit in montibus farnum ct herbam servituti hominum. Job 10. Manus tuœ, Domine, fecerunt meet plasmaverunt me lotum in circuitu... Nonne sicut lac mulsisti me, et sicut caseum me coagulasti? Pelle et carnibus vestisti me, ossi­ bus el nervis compegisti me, etc. Quibus verbis aperte significatur Deum non solum Aires rebus oliin ipsis inseruisse, sed etiam assidue illas conservare, el illis immediate cooperari ut effectus suos producant. Primo, quia alioquin «dum remote ctimproprie diceretur hæc facere; sicut improprie el remote dicitur sol calefacere dum calefacit nie lapis, cui sol calorem impressit. Et simili modo possemus dicere, omnes rerum generationes fieri a primis mundi individuis, quia fiunt virtute ab illis accepta. Secundo, quia Dominus intendit nobis commendare quotidianam ct assiduam Patris coelestis beneficentiam, non veterem solum initio mundi exhibitam, ut nos eum, tanquam veri filii quotidie imitemur. Tertio, quia Patres ex istis locis probant Deum assi­ due operari, etiam die sabbati : sicut qui horologium disponit feria sexta, quod loto dic sabbati currit, non idcirco dicetur operari dic sabbati. Vide CnmsosTOMiM, Cyrillum et Theophylactum supra. Denique cum Deus solem crearet, nondum erant mali ; quomodo ergo ratione istius creationis dicitur quod faciat solem suum oriri super bonos ct malos? etc. 11. II. Probatur ex Patribus : et prætcr supradiclos id clarissime tradit Dro.vis. L. de diviti. Nomin. cap. 10.§. 1. Το μεν γάρ (πάντοκράτωρ) λεγεται άά το πάντων αυτόν είναι παντοκραταρικήν έδραν , συνεχουσαν καί περιε/ουΐτντάΓλα, χαιένιδρύουσαν, και Οειχελωυσαν, και περισφίγγουσαν, καί αρπαγές 500 APPENDIX t V>* > και ες αυτής τά όλα καΟάπερ έκ £ίζης χρατορικής προάγουσαν, και εις έαυτήν τά πάντα χαΟάπερ εις πυθμένα παντο· κρατορικον επιστρε'ρσυσαν, καί συνεχουσαν αυτα ως πάντων εσραν παγκρατη τα συνεχόμενα πάντα κατά μίαν ύπερεχουσαν, πάντα συνοχήν άσφαλιζομενην, κα'ιούκεώσαν αυτά διεχπεσοντα έκυτής, ώς εκ παντελούς εστίας κινούμενα τ.ιραπολε'σύαι. Omnitenens (sic enim videtur hic vertendum παντοκράτωρ, non omnipotens : nani de omnipotentia egerat cap. 8. ) dicitur, quod sit omnium sedes, omnia continens et complectens el cuncta stabiliens, fundans alqw constringens et universum in se insolubile prœstans, et ex se veluti ex omnilenenle radice cuncta producens, atque ad se ul ad omnitenens fundum uni­ versa convertens, et continens ut omnium sedes omnicapax; omnia contenta una procellenti connexione communiens, neque sinens ea sibi excidere, ne tanquam exactissimo domicilio mota dispereant. His verbis multis modis Dionysius hanc conservationem explicat, de quibus infra. Idem cap. 13. §. I. Διατεΐνον επί πάντα άμα, και υπέρ πάντα ταΐς άνεκλείπτοις έπιδόσεσι, και άτελευτήτικς £νεργεία·.ς. Pertingens ad omnia pariter, et supra omnia inde­ ficientibus largitionibus, et interminabilibus operationibus, idem clarius verbis sequentibus ubi dicit, hanc largitionem esse semper eamdem el incessabilem ct imminuibilcm. Eamdem sententiam insinuat multis aliis locis. Origenes L. 2. Periarchon. c. 1. n. 3. : Quomodo in Deo vivimus et move­ mur et sumus, nisi quia virtute sua universum constringit et continet mun­ dum? Et infra : universum mundum virtutis suce plenitudine replet et con­ tinet. Damascenus L. 1. cap. 3. de tide orthodoxa : Creaturæ connexio, con­ servatio ct gubernatio docet nos Deum esse, qui istud universum constituit et continet et conservat el providentia sua regit. Idem docet cap. 16. Eamdem sententiam expresse docet Hieronymus contra Pelagianos, ct epist. ad Ctesiphontcm, quibus locis non solum docet ad fidem catholicam pertinere conservationem rerum, sed divinam cooperationem cum omni­ bus rebus. Prosper sententia 278. (al. 277.) ex Augustino L. -i. de Genes, c. 12. Creatoris omnitenentis omnipotentia causa est subsistendi omni creaturæ : quœ virtus, si ab eis quœ condidit regendis aliquando cessaret , simul omnium rerum species et natura concideret : proinde quod Dominus ait, Pater meus usque modo operatur, continuationem quamdam operis ejus, qua simul omnia continet atque administrat, ostendit etc. Gregorius L. 2. Moral, c. 8. (al. 12. n. 20.): Cadum palmo mettons, cl ter­ ram pugillo concludens ostenditur, quod ipse sit circumquaque cunctis rebus quas creavit exterior..... Per sedem ergo, cui prœsidet, intelligitur esse inte­ rius supraque ; fier pugillum, quo continet, esse exterius subterque signatur. Quia enim ipse manet intra omnia, ipse extra omnia, ipse supra omnia, ipse infra omnia ; ct superior est per potentiam, et inferior per sustentationem; exterior per magnitudinem, ct interior per subtilitatem ; sursum regens, deor­ sum continens; extra circumdans, inieritis penetrans ; nec alia ex parte supe­ rior, alia inferior, aut alia ex parte exterior atque ex alia manet interior: Sed unus idemque totus ubique prœsidendo sustinens, sustinendo praesidens, έν έαυτή το παν αποτελούσαν, DE DEO CREATORE. 501 eircumdundopenetrans, penetrando circumdans. Hic inter calera docet, mun­ dum a Deo sustineri, ne in nihilum relabatur. Idem ibid. I.. 16. c.16. (al. 37. η. 45.) : Cuncta ex nihilo facta sunt, eorumque essentia rursum ad nihilum tenderet, nisi eam auctor omnium regiminis manu retineret. Et paulo ante: Sunt enim hac omnia, sed principaliter non sunt, quia in semetipsis minime mbsislunt, ct nisi gubernantis manu teneantur, esse nequaquam possunt. Bernardus serin. G. in Dedicat. Ecclcsiæn.2. (opp. t. l.p. 1082. F.): Est in omni loco omnia universaliter continens, omniaque -disponens. Idem Præfatione in Psalmum : Qui habitat, n. 1. (opp. t. 1. p. 827.) : Quid enim timen­ dum nobis, si adest qui portat omnia?...... Quid est quod lotam molem terrai sustinet?et universus orbis cui innititur? Nam si est aliquid quod sustineat cteleru, ipsum a quo sustinetur? Non invenitur nisi virtutis verbum omnia portons. Verbo enim Domini coeli firmati sunt, ct Spiritu oris ejus omnis virIus eorum. Et L. o. dc Considerat, c. G. n. 13. Quid item Deus? sine quo nihil est. Tam nihil esse sine ipso, quam nec ipse sine se potest. Ipse sibi, ipse omnibus est, ac per hoc quodammodo ipse solus est, qui suum ipsius est d omnium esse. Ubi aperte essentialem a Deo dependentiam docet. Et infra, n. 14. : Quid est Deus ? Ex quo omnia, per quem omnia, in quo omnia. Ex quo omnia creabiliter, non seminabililer. Per quem omnia, nc alium auctorem, alium opificem arbitrer is. In quo omnia, non quasi inloco, sed quasi invirtute. Hugo de S. Victore Tract. 1. Erudii. Thcolog. : Indubitanter credimus, Deum ubique, essentialiter esse : nec sine eo potest aliquid subsistere, etiam per momentum, cx omnibus quœ fecit ; quia omnia continet et penetrat, et a nullo continetur. Idem docent omnes Scholastici, nemine excepto, etiam Durandus, ul patet ini. d. 37. q. 1. : etsi enim solus sentiat ex omnibus Deum non concurrere in operando cum singulis rebus ; tamen docel, Deum assidue conservare res omnes per se subsistentes et materiam primani. Idem senserunt Philosophi, praesertim Platonici, qui idcirco docuerunt mundum semper a Deo fieri et pendere a Deo, sicut umbra pendet a corpore el lumen a sole ; ut ostendit Marsilius Ficinus L. 2. Thcolog. Platon, cap. 7. Idem videtur sentire Ari­ stotele L. 2. de Coelo, cap. 9. sub finem, cum ait , ab æterno ct immor­ tali æone dependere esse el vitam aliis perfectius aliis obscurius; in quem locum vide Scaligcrum in Exercitationibus contra Cardanum, versus finem. 15. III. Probatur ratione. Si mundus potest stare sine assiduo Dei influxu it conservatione, multa sequentur incommoda : 1°. Ipsum non habere essen­ tialem dependentiam a Deo, sed cxlrinsecam ct accidcnlariam, qualem habet opus ob artifice ct filius a parente. Quod enim essentialiter ab aliquo dépendit) semper dependet, ct non solum primo momento quo producitur. Atqui absurdum esi dicere mundum non habere essentialem dependentiam a Deo ; sic enim non repugnaret ei, habere esse et non a Deo, ac proinde vd liabeie esse a se vel ab alio principio quod non est Deus, quorum utrum­ que implicat. Dico mundum ct res omnes habere essentialem dependent liam a Deo, non quod hæc vel illa particularis dependentia ei sit essentialis, sed quia dependere in genere a Deo ei essentiale est. 2°. Mundum minus a Ileo pendere, quam intellectio aut volitio pendeal ab anima, visio ab oculo, lumen a sole. Hæc enim ita a suis causis pendent ut assidua conser- 302 APPENDIX valione opus habeant. 3°. Minus pendere a Deo mundum, quam animaliact plantæ pendeant a sole : hæc enim fere assiduo solis influxu opus habent; alioquhi mox contabescere incipiunt. Imo viventia magis a sole quam a Dee pendebunt. P. Res quæ quotidie oriuntur, non magis pendere a Deo quam a causis suis particularibus. 3°. Deum esse pene otiosum in mundo, et mundum non egere amplius opera ipsius : sicut domus firmiter exlruda, in qua nihil potest labare, non eget amplius opera artificis. 6°. Deum non gubernare mundum nisi ratione primae creationis, qua illi vires operathas, ex quibus hic cursus rerum ducitur, impressit. 7°. Deum non posse ange­ lum, vel materiam primam, xcl animam rationalem in nihilum redigere. Non enim id potest creando aliquid positivum illorum naturæ ita repugnans ut eam aboleat, quia non sunt formae subjecto affixae, ut per alias excludi queant : neque aliquid positi vum fingi potest, quod illis coexislere nequeat : neque etiam substructione influxus conservantis, quia supponit illa sententia mundum non egere causa conservante. IG. Ex his patet certa fide tenendum esse, res omnes creatas assidue a Deo pendere, et ejus assiduo influxu egere : et hunc influxum non neces­ sario a Deo manare, sicut lumen Ja sole, ut quidam Philosophi imaginati sunt, sed omnino libere : ac proinde ratione hujus Deum summum jus ha­ bere in omnem creaturam, cum omni momento funditus ab illius arbitrio pendeat. Porro hæc conservatio, ut ex prædictis testimoniis colligitur, etsi unica sit et unius modi, tamen quadruplici modo concipi potest. 1°. Per modum sustentationis, quasi creatura Deo veluti firmissimo fundamento et fundo sit innixa, et ipse eam inferne quasi sustineat, ne in centrum sui nihili recidat. Sic Dionysius supra Deum vocat sedem omnitenentem, fundum, funda­ mentum omnium, et Gregorius ait, Deum esse infra omnia, et subtus creaturam sustentare. 2°. Per modum suspensionis. Deus enim creaturam ex abysso nihili quasi trahit sursum versus seipsum ad esse et ad speciem certam, et in ea illam quasi suspensam tenet, ne in suum abyssum unde educta est recidat. Sic Ansejlmus supra. Portat, inquit, omnia, id esi, sursum tenet ne decidant et in nihilum revertantur, unde creata ab ipso fuerant. Idem insinuat verbum dependere, dependentia. 3°. Per modum influxus et subministra­ tionis. Sic D. Augustinus ct Dionysius supra vocant operationem, largitionem indesinentem, subministrationem esse et naturæ. Idem significatur cum Deus dicitur omnium esse, omnium cita. 4°. Per modum connexionis et constrictionis. Sicut enim res fluxa, nisi assidue constringatur et conne­ ctable suis partibus, statim diffluit et dissolvitur : ita nisi Deus interius constringat et connectai particulas omnes minimas, aut lotalilates rei, ipsa lota in nihilum solvetur. Hoc significant Patres, cum dicunt Deum omnia continere et constringere : πάντα συν-'/ειν κ-/. συσ?ίγγε».ν. (De Perfectionibus divinis, L. 10. c. 3. u. 20. seqq.) DE DEO CBF.ATORE. 503 PROPOSITIO IV. SON MINOR INFLUXES DEI REQUIRITUR AD RERUM CONSERVATIONEM QUAM AD EARUM CREATIONEM. 17. Verum occurrit hic quæstio Theologo digna, ct paulo fusius morb scholastico discutienda. Utrum ad hanc conservationem sufficiat concursus quidam, seu influxus generalis ; an vero opus sit influxu determinato, qualis necessarius est, quando ros a solo Deo producitur. Et ne sit in istis no­ minibus aequivocatio (nam influxus vel concursus generalis interdum vocatur qui est ordinis naturalis, et concursus specialis qui est ordinis superaaturalis), influxumgeneralem hic vocamus, qui cx parte Dei est indeterminatus' ad hoc vel illud genus rorum, sed solum determinatur quatenus conjungitur concursui determinato causæ creatae ; et cum eo coalescit in unum totalem ct integrum influxum sufficientem ad rei productionem. Sicut cum Deus ut causa universalis concurrit cum igne ac productionem caloris, præbet quem­ dam concursum generalem, id est, ex parte sua indifferentem ad hanc vel illam speciem rerum, qui solum determinatur ad productionem caloris, quatenus coalescit cum concursu ignis, qui ex se tendit ad calorem. Influœum specialem seu determinatum vocamus qui ex se, ct ut procedit a sua causa, est determinatus ad certam speciem, qualis est influxus ignis ad producen­ dum calorem. Idem cernitur cum Deus cum causis creatis habentibus vim determinatam, et in ordine suo sufficientem concurrit ad productionem effectus, et cum animalibus et plantis ad productionem formæ substantialis cl totius compositi : ipse enim præbet concursum ex se indeterminatum, causa creata determinatum. 18. Ilis positis, quidam considerantes rerum quarumdam soliditatem ac pOrmanenliam, putant ad conservationem rerum non esse opus determi­ nato influxu, sed sufficere concursum generalem, qualis sufficit quando Deus concurrit cum causa creata ad productionem effectus. Unde etiamsi qiussil determinato influxu Dei quando ipse solus rem quamdam producit, non tamen esse opus tali influxu, quando se solo postea eam conservat: sicut ut conderet mundum, ct angelos, et caetera omnia, necessarius fuit influxus determinatus ; post primum tamen instans creationis talem in­ fluxum dicunt non amplius fuisse necessarium, sed locp illius suffecisse influxum generalem, qualis est is, quo Deus rebus creatis cooperatur. 19. Fundamentum hujus sententiae est duplex. Primum est : quia sicut res natura sua habent vires ad operandum, quibus possint effectus suos produ­ cere, Deo solum concursu generali et indeterminato concurrente ; ita etiam pillant eas habere vires ad sui conservationem, quibus possint se intime conservare, Deo solum generali concursu ad conservationem concurrente. Alterum est : quod facilius sit aliquid jam productum conservare, quam ab initio producere. Unde etiamsi ad productionem opus sit pleno et totali influxu, ad conservationem tamen salis erit semiplenus et partialis. Hæc sententia, etsi pulchre videatur excogitata, mihi tamen semper visa a veritate aliena......Unde NM 1 APPENDIX 20. Dico I. Eadem actione codemque influxu quo Deus angelos et mim» dumejusque primarias partes olim produxit, modo etiam conservat: unde sicut ille fuit omnino determinatus, ita et iste, 1. Probatur ex Patribus, qui docent non minus esse, mundum continere ne in nihilum recidat, quam illum ex nihilo primum condere. Ita Chrysost, Homil. 2. in epist. ad Hebr. n. 3. Xon minus est continere mundum quant fecisse; sed si oporteat aliquid admirandi dicere, adhuc amplius est : nam in faciendo, rerum quidem essentia producta sunt ; in continendo vero, ea f/tw facta sunt, ne ad nihilum redeant continentur. Eadem verba habet Commen­ tarius Ambrosii. Dicit amplius esse mundum continere et conservare in suo esse, quam initio creare et dare esse ; sicut amplius est pondus aliquod con­ tinenter tenere suspensum in aere, quam ab initio elevare : respicit enim ad illud Apostoli, Port uns omnia verbo virtutis sua (ad Hebr. 1.). Atqui si creaturae jam conditæ possunt seipsas tenere in suo esse, et Deus solum purhot influxum generalem ; longe minus est eas conservare quam creare; nam ad sui conservationem ipsa? cooperantur, et Deus solum dimidium laborem,· ut ita loquar, adhibet. Ad sui creationem non possunt cooperari, sed Dens debet totum per se facere : unde hic non adjuvatur, ibi adjuvatur a sua creatura; et ita adjuvatur, ut non ipsi sed creatur» assignanda sit propria ratio duralionis cujusque. imo quod in æternum res durare possit : sicut quando Deus concursu generali cooperatur creatura? ad productionem effectus, quod effectus sit hujus speciei vel generis, hoc vel illo tempora aut loco fiat, causa propria ct primaria hujus iciest ipsum agens creatum, non Deus. Longe itaque minus erit Deum res conservare, quam creare; siculi longe minus Deum suo concursu generali cum rebus concurrere ad produ­ ctionem effectuum, quam ipsos effectus creare, aut sc solo producere. Longo etiam minus res pendebunt a Deo dum conservantur quam dum creantur; quorum utrumque sententia? SS. Patrum non videtur consentaneum. Idem Curtsost. Hom. 3. in epist. ad Colosseus. : -Veputes filium esse ministrum, dicit eum omnia conservare, quod non minus est (piam omnia creare. At si conservatio solum requirit influxum generalem et veluli dimidiatum, verum non erit conserva re non esse minus quam creare, ut ostensum est. Deinde non recte probabitur contra Arianos, Filium non esse ministrum Patris in rerum creatione. Cum enim creatio tribuatur Patri, conservatio Filio, dicere poterii Arianus, id ideo fieri, quia Filius est minister Patris in conservando inundo; quia ei tribuitur id quod facilius est, postquam Pater perfecit id quod difficilius. Ut hoc excluderet Chrysostomus , ait non minus esse conser­ vare, quam omnia creare; ac proinde non esse ministrum, sed Patri potentia parem. S. Avgüstixcs L. 4. dc Genesi ad litteram cap. 12. n. 23. Quod Dominus ait. Pater meus usque nunc operatur, continuationem quamdam operis ejus, qua universam creaturam continet atque administrat, ostendit. Si conservatio est continuatio operis, id est operationis divinæ, ergo non distinguitur a prima operatione qua creatura est producta. Quod enim opus accipiatur ab Augustino pro operatione Dei, perspicuum est ex consequentibus verbis, cum ait : S» ab hac operatione cessaverit, eas continuo perituras ; ab hac nempe qua illas condidit; el infra : Aon ob aliud in illo sumus, nisi quia id opera­ tur; et hoc est opus ejus quo continet omnia; et paulo post : Sï hoc ornis r»E BEO CREATORE. 508 juw»i rebus subtraxerit, nec vivemus, nec movebimus, nec erimus; ubi manifestum est per opus significari operationem et influxum quo heus primores condidit et disposuit in suis specicbus et gradibus : quæ operatio ita debet continuari, ut si vel ad momentum cesset, omnia debeant interire. Manifeste ergo repugnat Augustino et ScrlplUræ (juxta Augustini interpre­ tationem), dicere, illam actionem qua res sunt conditæ, non continuari, sed solum durare ad momentum, et postea aliam longe minorem succedere, quæ solum juvet eas ut seipsas in suo esse contineant. Anselmiis in cap. 1. ad llebræos : Portat omnia, id est, sursum tenet ne decidant, el in nihilum revertantur, unde creata ab ipso fuerant; et sustentat miioii labore et difficultate, sed verbo virtutis suœ, id est, imperio suœ potentiœ; ubi notandum est conservationem rerum explicari ex analogia ponderis quod quis sustinet in sublimi. Nemo autem dixerit pondus quod cx se, nisi tenea­ tur, deorsunî ruit, seipsum in aere sustinere, aut juvare manum sustinentis, aut minori vi sustineri postquam elevatum est, quam sit ea vis, qua ab initio sublevatum fuerit; aut facilius teneri quam elevari. 21. //. Probatur cx Doctoribus Scholasticis. S. Thomas 1. p. q. 104. a. 2. ad i. Conservatio rerum a Deo non est per aliquam novam actionem, sed per continuationem actionis qua dat esse : sicut conservatio luminis in aere est fer continuatum influxum a sole. Atqui actio qua dat esse est creatio,- ergo conservatio est continuatio creationis. Idem manifestum est exemplo quo D. Thomas ct alii Theologi sæpe utuntur, cum dicunt ita mundum pendere a Deo, sicut lumen aeris a sole. Idem a. 2. ad 2. Sicut nulli effectui prœstari potest ut sit causa sui ipsius, potest tamen ei prœstari ut sit causa alterius ; ita etiam nulli effectui prœstari potest ut sil sui ipsius conservativus, potest tamen ei prœstari ut sit conservativus alterius. Hic aperte evertitur funda­ mentum alterius sententiæ, ct comparatio qua illa nititur : negat enim S. Thomas, quod sicut cum concursu generali causa creata potest producere vel conservare aliam, ita possit consen’are seipsam; imo negat id ei prœstari posse divinitus, sicut nec ei prœstari potest ut sit causa sui ipsius. Idem docet Cajetanus in ilium art. 2. q. 104. Ea, inquit, quæ per se errantur, a solo Deo conservantur ; et in his est necessario verum quod eadem actio est conservationis et creationis. Talia sunt substantia: immateriales, et universaliter ingenerabilia et incorruptibilia. Durandus in 2. distinet. 1. q. 2. etsi alibi doceat non opus esse concursu generali ad actionem causarum creatarum; tamen ad conservationem naturæ • irum, docet eumdem influxum Dei esse necessarium qui requiritur ad crea­ tionem. Sicut, inquit, in Divinis semper verum est dicere, Filius gignitur el genitas esta Patre: sic verum est dicere de creatura quamdiu existit, quod motura Deo, et creata est ; ul sit eadem actio creationis rerum, et conser■ationis carum. El addit ita esse sentiendum, quamvis non solemus sic loqui, mundus quotidie creatur. Idem fuse docet Gregorius Ariminensis in 1. d. 45. q. 1. a. 1. conci. 3. allatis multis testimonis cx» Anselmo cl Augustino , el in 2. d. 1. q. G. a. 2. post mulla ita concludit: Quia igitur agens non conservat nisi continuo pro­ ducendo seu agendo suum effectum, ideo in quantum conservat agit, et per consuens potentia conservativa est activa. Nihil ergo habet potentiam con- 9 i—'. 506 APPENDIX servandi seipsum nisi per accidens. Nec obstat quod hic anclor cum Henrico videtur conservationem ponere actionem distinctam a creatione, quia vult eam esse actionem determinatam el productivam effectus : talis autem non est concursus generalis. Scotvs in 2. d. I. q. 5. dicit quod res potest dici semper creari, rpuanidiu manet, quia semper accipit esse a Deo. Et d. 2. q. 2. probat ex Augustino, quod sicut aer respectu solis non est factus lucidus , sed fit lucidus ; ita crea­ tura respectu Dei nunquam est ultimate facta, sed semper fit. Vndc sic argu­ mentatur: Si creatura respectu Dei non est facta in esse ab ipso Deo, sol est quasi in fieri formaliter; ergo formaliter semjier ponitur in esse a Deo;el ideo sicut continue manet, ita continue est creatio ejus a Deo. Idem in 1. d. 12. Creatura semper in essendo ceque pendet a Deo, quia ceque ab ipso per idem velle ipsius habet idem esse: et hoc modo posset dici quod productio persmue semper est in fieri; quia nunquam ista persona habet esse, nisi accipiendo actualiter a producente; et tamen esse personæ est actualiter permanens. Hoc modo esse creaturœ licet sit permanens, tamen respectu Dei a quo semper crqut pendet, semper est quasi in fieri, hoc est actu dependens a causa dante esse, el nunquam in facto esse, hoc est in actu separato et independente a quocumque alio, etc... Quibus locis Scorus manifeste docet non minorem influxum requiri ad conservationem quam ad creationem. 22. Denique ne singulos recenseam eadem est doctrina reliquorum Schola­ sticorum; nec puto quemquam esse qui unquam aliter senserit, aut ea dere dubitaverit. Idem docet Gabriel Vasqlez in 1. p. disp. 72. n. 11. ubi dicit continuam rerum conservationem a Deo esse veram creationem ex nihilo; (A disp. 74. n. 17. Conservatio rei secundum se lotam est vera creatio cl productio ex nihilo; et n. 21. materiam primam continuata creatione nunc conservari ex nihilo. Atqui concursus generalis et quasi dimidiatus non est creatio es nihilo, ut omnes fatentur; ergo, etc. Molina in 1. p. q. 10. a. 5. disp. 1. Per influxum euindem indivisibilis actionis (pia primo contulit angelo esse, eum conservat, et confert illud idem esse toto decursu temporis, quod primo illi contulit ; idque eo ipso quod ab indivisibili actione, qua primo capit illi con­ ferre esse, non desistat . Et infra, quod angelus duret potius in hac parte tem­ poris quam in illa, et duret continuo et in æternuin, non refert in vim con­ servativam quæsil in angelo, sed in actionem divinam, qua primo instanti angelus accipit lotum suum esse, et conservatur in ætermim. Denique hanc sententiam fuse docet Suarez in metaphysica disp. 21. tota; ubi imprimis ostendit conservationem in iis quæ a Deo solo conservantur, non distingui a creatione nisi ratione: esse enim eamdem actionem quæ dicitur creatio in primo instanti quo rei tribuit esse, conservatio vero quate­ nus loto tempore reliquo continuatur, idem esse conferens. Deinde ostendit non sufficere concursum generalem ad conservandam rem productam a causa creata, sed opus esse polentiore influxu, quo suppleatur influxus quem causa creata in primo instanti dedit. 23. III. Probatur cx Ratione. 1. Hæc sententia supponit res omnes creatas, quæ a causis creatis non pendent in sui conservatione, habere vim seipsas conservandi majorem vel minorem curn solo concursu geucrali : quod fun- DE DEO CREATORE. 307 damentum non esse verum , vel cx eo conjici potest quod nullus Doctorum talem vim rebus tribuat, nec quisquain mentionem ejus faciat. Etsi enim fateantur quasdam ros posse cum concursu generali conservare alias; negant tamen omnes, aliquam rem hoc modo posse conservare seipsarn, nempe di­ recte sum n esse continendo; sed solum concedunt eos indirecte et quasi per accidens se posse conservare. Ita docet S. Thomas 1. p. q. 104. a. 2. adhibita hac distinctione, quam cæteri approbant. Ubi notandum dupliciter posse aliquid conservari : Primo, directe, attingendo ipsum esse, seu natu­ ram rei; quo modo sol conservat lumen in acre. Secundo, indirecte ct ex consequenti; sic aquæ gutta se conservat ne statim diffluat, colligendo se in globulos; et aqua intendit suum frigus circumstante calore, et omnia uventia augent suum calorem tempore hiberno, ct anima in animantibus conservat calorem, et consequenter seipsarn, cum calor sit necessarius ad litam, el omnia viventia conservant se, alimentum attrahendo, coquendo et sibi uniendo, ul instaurent quod diffluxit. 21. Nuncquæro de utro modo conservationis loquantur, quando dicunt res creatas habere vim se conservandi cum solo influxu generali. Si loquantur de priore, hunc omnes Doctorcs negant, el dicunt, sicut impossibile est ut ali­ quid saura esse primo producat, ita etiam impossibile esse ul illud directe con­ servet : nihil enim eo modo conservari, nisi ab ea causa, a qua assidue pendet esse rei. Si loquantur de posteriore, non bene sibi cohaeret haec sententia : Ie. Quia ponit vim quamdam conservandi sui in rebus, quæ suppleat influxum determinatum causæ producentis; ita ut sufficiat cum influxu ge­ nerali ad plenam et totalem rei conservationem ; ergo debet directe influere in ipsum esse rei, sicut causa determinata influebat in esse rei: alioquin non poterit dici supplere ejus defectum, aut sufficere cum influxu universali. Confirmatur : quia nisi influeret directe, non recte adjungeretur causæ uni­ versali, quæ directe influit ad rei conservationem. Sicut enim cum creatura dicitur habere vim productivam effectus cum solo concursu generali, intelligilur posse directe influere (influxu quasi partiali) in enlitalem effectus, sic ut cum causa universali constituat unam integram causam præbentem influxura effectu adaequatum: ita cum dicitur habere vim conservandi sui cum concursu universali, intelligendum erit ipsam posse cooperari intime causæ universali ad sui conservationem ; ita ul simul cum ipsa unam inte­ gram causam conservantem constituat quæ influxum adaequatum conserva­ tioni totius rei præbeat : alioquin perit vis comparationis, quia res vere non concurret ad sui conservationem, sed solus generalis influxus totum faciet; unde frustra dicitur, quod res habeat vim se conservandi cum influxu ge­ nerali. 2°. Quia conservatio sui indirecta fit per veram actionem qua res produ­ cit in sc aliquem modum vel formam accidcnlariam, qua resistat causis cor­ rumpentibus, ut palet exemplis supra allatis, cum res se colligunt in unum, vel intendunt suum calorem aut frigus, aut conservant calorem per animam mi alimentis sc instaurant, etc.; atqui illa conservatio quam ipsi ponunt, non fit per actionem proprie, ut ipsi dicunt, ne cogantur fateri rem produceresuura esse, seu effective in illud influere ; qua in re rursus non videntur consequenter loqui ; ut enim explicent quomodo res sc conservet absque 508 APPENDIX actione, afferunt exemplum rupis seipsam conservantis in suo loco nc possit depelli, et hominis erecti se firmantis in suo statu et loco. Rupes enim vel saxum non conservat se in suo loco nisi vera actione qua se inclinat deor­ sum. Similiter homo conservat se erectum vi animæ, mediantibus spiriti­ bus, et sic etiam firmat se in suo vestigio. Itaque exempla illa potius con­ trarium ostendunt, nempe conservationem fieri vera actione. 3°. Quia vis se conservandi in hac sententia maxime tribuitur rebus sim­ plicibus, ut angelis, cœlis, materiæ primæ : atqui in his nulla est visse conservandi indirecte; quia hæc solum est tributa rebus obnoxiis corruptioni. Ergo non possunt dicere, se per vim conservandi mlclligere cam qua res so indirecte conservat, ac proinde rursum debent relabi ad vim direelæ conser­ vationis, qualem nemo Doctorum agnovit in rebus creatis respectu sui esse: quia videtur omnino impossibilis, el implicare contradictionem; sicut impli­ cat ut aliquid sibi tribuat esse, aut a seipso positivam dependentiam habeat. Confirmatur : quia conservare dicit aliquam causalitalem, ut communitor Doctores asserunt; ergo effectivam, vel materialem, vel formalem : atqui res non possunt habere vim se conservandi effective, ut ostensum est, nisi indirecte; neque etiam per modum subjecti vel materiæ, cum nullarcs sibi sit subjectum vel materia; neque etiam per modum formæ, quia nihil sibi est forma. Ll l* · 25. Dices : Hæc vis se conservandi nihil est aliud quam dispositio rei, qua­ tenus non admittit corrumpentia; sicut in ferro, durities et materiæcon­ stipatio consonat ferrum, ne facile incalescat. Verum hæc non est visse conservandi, nisi indirecte, nempe resistendo, vel difficulter admittendo impressiones corruptivas ab cxtrinseco. Unde non reperitur nisi in iis quæ ab aliis causis creatis corrumpi possunt ; neque supplere potest defectum intimæ el directa; conservationis; sed solum juvat ut res non tam cito cor­ rumpatur a causis contrariis. Quare in rebus illis quæ nullo modo a causis creatis perimi possunt, ut in materia prima, in coelestibus corporibus, in spiritibus, el in anima rationali, talis vis se conservandi non reperitur: frustra enim ponerentur præsidia resistendi in arce inexpugnabili. Dices: Frustra quidem in istis poneretur vis conservandi se contra alias res creatas, cum nullius impressionis corruplivæ sint capaces : non tamen contra pondus quo ex se, influxu divino subtracto, tendunt in suum nihili, el contra divini influxus subslraclioncm. Unde habent x irn se tenendi insuo esse, influxu divino media cx parte subtracto. Verum salis ostensum est talem vim esse impossibilem : nihil enim polcst se tenere in suo esse directe, sed solum indirecte, ut supra declaratum est; (pii modus se tenendi non habet locum in rebus incorruptibilibus. Deinde cum pondus ad non esse nihil sit aliud quam res ex se non habere esse, sed essentialiter pendere ab alio; hoc ipso quo subtrahitur influxus tribuens illud esse, necessario in suum nihilum velabitur, quantumvis alioquin sit incorruptibile ct eximium. ■ - ’•..-r·· k * ·· ·. · - ·« r' 26. 11. Secunda ratio principalis sumi potest cx concursu generali : hic enim concurans talis est, ut per eum solum impossibile sit aliquid produci, tum quia ex se ad hanc vel illam speciem est indeterminatus, undo debet determinari a concursu causæ particularis ; tum quia etiamsi fingatur a DE DEO CREATORE. 509 quibusdam determinatus, lainen por sc est quasi dimidiatus; ergo etiam per illum solum non potest aliquid conservari. Consequentia probatur : quia concursus talis, cum ex se sit indeterminatus, non magis tendit ad conser­ vationem hujus rei, quam alterius ; sicut non magis tendit ad productionem hujus rei quam alterius ; unde plane per accidens esset huic rei per talcrn concursum conservari. Neque dici potest, hunc concursum generalem deter­ minari per concursum particularem , quem ipsa resperse praebet ad sui conservationem, quia talis concursus et cooperatio nunc refutata est. Manet itaque iste concursus indeterminatus ad hujus rei conservationem. 27. Dices: Determinatur ab ipsa re, quia illi idcntificatur. Contra : Nun­ quam concursus vel influxus causæ determinatur a suo termino, cum sit prior natura vel ratione quam terminus : unde ipse terminus ab influxu causæ determinationem accipit; ideo enim terminus productus talis est, quia causa tali modo scu tali influxu in illum influit. Sicut enim causa non de­ terminatur al) eifeclu, sed contra : ita etiam actio ct productio, qua causa producit vel conservat, non determinatur ab etlectu, quia hic natura poste­ rior esi, sed effectui determinationem tribuit. Confirmatur 1. Quia iste concursus generalis non magis idcntificatur rei quando illa conservatur, quam cum producitur concurrente causa creata : atqui cum producitur concurrente causa creata, concursus generalis non idcntificatur illi adæquate, sed solum inadæquate, sicut gradus entis vel substanliæ idcntificatur speciei infimae, vel sicut concursus polenliæ intel­ lectivae idcntificatur visioni bealificæ : quæ identitas non sufficit ut ille concursus dicatur determinatus ad conservationem talis rei. Sicut enim gradus entis vel substanliæ secundum sc non est salis determinatus ad constitutionem hominis, nisi adjungatur illi gradus inferior, qui ex se sit determinatus ad speciem humanam ; ita etiam concursus cx sc indeter­ minatus non sufficit ad rei determinate conservationem, nisi adjungatur illi concursus cx sc determinatus. Quod etiam patet exemplo concursus in­ tellectus in visione beatifica : cessante enim influxu luminis gloriæ, non potest visio beata conservari ab influxu intellectus. Confirmatur 2. Quia alioquin res non egebit adæquato influxu ad sui conservationem, sed solum inadæqualo, nempe secundum rationem entis, non autem secundum rationem talis entis, v. g. leonis; ac proinde res creatae, quatenus sunt hujus vel illius speciei, non egebunt propria con­ servatione ; quod videtur absurdum. Cur enim magis egeant propria conservatione secundum gradum gcncricum, quam secundum gradum specificum? Vel si secundum gradum specificum non egent propria conser­ vatione, cur secundum gradum gcncricum egent? Si ita sunt solidæ ut non egeant influxu Dei determinato, cur egent indeterminato? Confirmatur 3. Conservatio Dei qua per se conservat res creatas, est vera actio, ul omnes Doctores fatentur : omnis autem actio habet aliquem terminum intrinsecum sibi adæquatum. Nunc peto quis sit terminus intrinsecus adæquatus hujus actionis? Non enim ipsa res tota secundum suam speciem dici potest terminus adæquatus hujus actionis ; quia hæc adæquatur non influxui generali, qui est veluti'partialis, sed toti influxui qui coalescit ex generali et speciali, per quem adæquateproducitur; acproiude APPEXDIX manifestum est eam non esse terminum adæquaium concursus generalis perse sumpti. Imo ex terminis perspicuum videtur, rem particularem, qua talis est, non posse esse terminum intrinsecum adæquaium concursus inde­ terminati. Terminus ergo adaequatus concursus generalis erit aliqua ratio generalis reperta in re, ut ratio entis vel substantiæ quæ per se prirno tali concursui respondeat ; nihil enim aliud lingi potest. Quo posito mauifcsle sequitur, res, quatenus sunt inter se distinctae secundum suas proprias spe- i cies, non egere concursu conservativo Dei, sed solum secundum rationem communem cutis in qua conveniunt ; quod absurdum est : sic enim di­ stinctio rerum non penderet a Deo post primum instans creationis nisi per accidens, ut supra ostensum. Deinde implicat contradictionem, dari aliquam ! actionem singularem, cujus terminus adæqualus intrinsecus non sit aliquid I determinatum. I nde etiam implicat, dari aliquam actionem totalem, quæ pro termino intrinseco adaequato habeat rationem aliquam indelenninatam, v. g. rationem cutis, ct non talis entis; rationem animalis, ct non talis speciei animalis. I nde ulterius implicat, dari concursum seu influxum generalem sine speciali : quod etiam expresse docet Molina in Concordia q. 14. a. 13. disput. 6. et 31. §. Ad primum ; ergo. ir3 28. Ex his duabus rationibus perspicuum videtur, hanc sententiam dupli­ cem vel triplicem involvere implicantium : 1°. Quatenus tribuit rebus vim seipsas directe conservandi : 2°. Quatenus ponit, concursum generalem posse existere sine concursu speciali, a quo determinatur ad hanc speciem rei: 3°. Quatenus statuit res posse conservari in sua distinctione et determinata natura, per influxum secundum se indeterminatum. 29. 1Π. Tertia ratio principalis sumi potest cx aliis rebus, quæ assidue a causis creatis dependent, ut sunt lumen, et objectorum imagines in aere, et actus vitales. Ac primum S. Thomas et passim Ductores tradunt, totum universum ita pendere a Deo, sicut lumen aeris pendet a sole; neque melior comparatio in rebus inveniri potest. Etsi enim mundus videatur res solida quæ per se stare possit, tamen respectu Dei non plus habet firmitatis, quam lumen et imagines objectorum, ut supra ostensum est : atqui lumen ita pendet a sole, ut semper opus sit æque potentiae determinato influxu ; adeo ul non possit minore influxu conservari, quam primo productum sit; ergo pari modo ncc mundus minore influxu Dei conservari poterit, quam sit is quo primo creatus est. Confirmatur : Quia sicut lumen nihil est aliud quam acrem assidue illu­ minari; itares creata nihil est aliud quam assidua creatio et productio in facto ese, ut ostensum est. Unde recte Scolus in 2. d. 2. q. 2. ait, quam­ libet essentiam creatam nihil esse aliud, quam dependentiam sui a Deo. Omnis enim actio seu productio identificalur suo termino intrinseco, ciun nihil sit aliud, quam ipsa res considerata ut est in fleri, seu ut emanat a sua causa efficiente; et ipsa res nihil est aliud quam productio considerata in facto esse : unde falluntur qui imaginantur creaturam esse quid solidum real i ter ab influxu Dei distinctum, quod permanere possit, Dei influxu in totum vel ex parte subtracto. Non sic concipienda est respectu Dei, sed ut terminus intrinsecus actionis divinæ; sicut lumen ut terminus intrinsecus Μ DE DEO CREATORE. Sil actionis solis. Impossibile autem est, qùando res non solum in fieri, sed etiam in conservari a sua causa pendet, terminum intrinsecum actionis permanere, ipsa actione in totum vel cx parte subtracta. 30. Denique, ut alias rationes omittam, per se parum probabile videtur, Ileum statim post primum instans creationis minuere suum influxum, et dare solum dimidium, vel alium longe minorem quam ante. Chr enirn non poterii idem dici de sole, quando conservat lumen productum; et de obje­ ctis, quando in aere dilliindunt species seu imagines suas; et dc potentiis, quando producunt actus vitales? Nimirum hæc omnia post primum instans quo produxerunt suos effectus, minorem influxum præbere quo illos conser­ vent; quia facilius est productum conservare, quam primo producere. Hoc si dc his absurde diceretur, quomodo non absurdum est id asserere de dependentia creatarum rerum a Deo ? Deinde, posita illa sententia, quid fieret si Deus continuaret ipsam actionem creativam? Quis esset effectus hujus continuationis? Si enim conservatio fit per solum influxum genera­ lem, quid fiet si Deus continuet influxum specialem? An forte non potest continuare?Quis hoc dicat? an idem sæpius creabitur? Denique nihil vide­ tur posse convenienter dici, nisi rem per talem continuationem iufluxus conservari in eodem esse quod ab initio accepit, sicut vidimus fieri in lumine. 31. Dico II. Quod attinet ad ea quæ non a solo Deo, sed simul cum causa creata intime in rei entitatem influente producuntur, ca si manent ces­ sante influxu causæ creatae, a solo Deo conservantur determinato et integro influxu, qualis necessarius fuisset, si ipse solus illam produxisset. Hîcc propositio iisdem rationibus probatur quibus præcedens : non enim minus res illæ egent determinato influxu Dei ad sui conservationem quando productæ sunt a causa creata, quam quando a solo Deo, ut per se mani­ festum est : atqui cum a solo Deo productæ sunt, egent influxu determinato ad sui conservationem, nec ullo modo sufficit influxus generalis, ut osten­ sum est; ergo etiam egent influxu determinato quando productæ sunt a causis creatis, nec ullo modo sufficit influxus generalis. Confirmatur : Quia res dum producuntur, egent influxu pleno, determi­ nato et adæquato ; ergo etiam dum conservantur. Ergo simul atque cessat influxus determinatus causæ crealæ, ncccssc est illum a Deo suppleri alio influxu determinato, quo res in sua natura determinata conservetur : nulla enim res seipsam directe conservare potest, sicut nec seipsam producere, ut salis ante demonstratum est. 32. Contra hanc sententiam objiciuntur aliqua argumenta : 1’. Quod per illam videatur everti tota Philosophia. Si enim cx eo quod videmus res aliquas, cessante causa secunda, statim perire, ut lumen et actus vitales; alias non stalirn sed sensim perire, ut calorem et frigus; alias diu, alias semper permanere : si, inquam, non possumus hinc colligere, res illis quæ manent habere vim intrinsecam se conservandi majorem vel mi­ norem pro cujusquc conditione; quæ autem statim pereunt non habere vim ullam; sed ideo illæ permanent, quod Deus illas proprio influxu conservet, κ»- ■ hat non permanent, quod Deus eas, cessante causa secunda, noncouscrvcl; Sequitur, nulla experientia effectuum posse colligi vim cl coiidilimiciniMiivi: Croatie, v. μ. ignem esse calidum et habere vim calefaciendi inlrinwrain, aquam frigidam, ceram mollem, ferrum durum : poterimus eidni dlçere, non ignem urere vi intrinseca, sed Deum ad pncscnliam ignis, non mi present Ia m aqua·; ceram recipere impressionem, non quia in se mollis,sol quia Deus concurrit ; ferrum non recipere, non quia in se habet dUlilicm, sed quia Deus non concurrit. Respondeo : nullo modo id sequi, sicut e contrario non sequitur. Ex effe­ ctibus causarum secundarum colligimus eas habere vires i utri oseras atl os producendos; ergo ex earum durations qua durant, cessante causa illarum secunda, colligimus eas haltere vires intrinsecas ad sc directe conservanda». Nullus unquam Philosophorum vel Theologorum talem collectionem fecit; nullam enim speciem probabilitatis habet ha:c collectio. Ex eo quod s>l Illuminat aerem, recte colligimus illum habere vim intrinsecam illumi­ nandi, el non solum Deum esse causam luminis ad praesentiam solis; ergo I cx co quod sol permanet post sui creationem, oportet colligere solem lialwre I vini intrinsecam se conservandi, et non solum Deum illum conservare. Item, si solus Deus esi causa conservationis solis, ita ut sol non sil causa ' conservationis sui, nec ad eam concurrat ; ergo necessario fatendum ol quod similiter solus Deus sil causa illuminationis· ad pncscnliam solis, cl sol non habeat intrinsecam vim illuminandi. Idem modus argumentandi ap­ plicari potest igni, aqua·, calori, frigori, el omnibus causis creatis. ll<»c argumento maxime nititur sententia adversa. Optime colligimus cx effectis vires intrinsecas rebus, cl conditionem eorum nativam el intrinsecam; quia vel sensu eas vires percipimus, vel apertis indiciis quæ sub sensum cadunt deprehendimus : dicere autem, sensus nostros in omnibus falli, est tollere omnem veram notitiam ab homine, et lotam rerum naturam fa­ cere merum praestigium, in quo nihil quod videtur inesse revera ineat. Ilis accedit, omnibus notum esse, nihil repugnare quin aliquid possit agere in aliud, el effectum a sc distinctum producere. I nde nulla subesi ratio negandi vires intrinsecas, el veram causalitalem rerum creatarum. Ex rerum iiulciii majore vel minore permanentia, nerno collegit unquam, rem ullam habere vim aliquam directe sc conservandi; quia nullo sensu vim illam depre­ hendere, nec ullis indiciis illam colligere possumus. Nam sicut nulla res potesl habere vim qua pHiperelur ad sui productionem, ita neque potest habere vim «pia cooj>erelur ad sui conservationem, nisi indirecte, ut supra ostensum est. Porro comparatio qua nititur hoc argumentum , requirit ve­ ram vim sc conservandi effective intimo influxu in suum esse, ul supra ostensum est; hæc enim sola potest concurrere cum concursu generali, el supplere vicem causæ creates cessantis. î". Si res Ipsæ non habent vires intrinsecas quibus sc conservent in esse, tota duratlo rerum erit referenda in solam voluntatem divinam, non in rerum nativam conditionem, nec poterit alia ratio reddi, cur lumen, Subtracta causa secunda, steti m pereat, calor non stalim pereat, nisi quia Deus vult conservare calorem, non lumen. Idem dicendum erit de anima hominis ct bruti. Respondeo, nullo modo id sequi ; quia etsi in ipew rebus nulla sit vis qua ob i»eo cheatohj·;. i I ίΗί cippis conservent, tamen inest fp*is aliqua ratio cur postulent conservari ,i |ieo hrcviue, vel longius, vel etiam semper; at ita mm esi recurrendum ad inciain Dei volnnlaloin. Qmecumqtie enim talis Mint natura·, ut etiamsi pcmleaul a causa creata in fieri, non tamen pendent ab ca in conservari; u natui a sua postulant conservari a Beo, ut sunt onmes forma; tum .uMaiilialcs, lum accidental ia;, qua: permanent cessante influxu causæ sclUiulæ; alioquin frustra lièrent in mundo ; nam slalim deberent perire/ Qii.i· vem natura sua pendent non solum in fieri, mmI etiam in conservari i mm causa elleclrice, ea non postulant conservari cessante cauda illa, Hau (Ιιΐίκ regulas tradit Suarez in Melaphvs. disp, 21. Itaque Dens conservat tillmcni, non lumen ; quia nativa conditio caloris postulat, ut possit durare, amota causa propria; luminis autem conditio id non postulat. Cujus ratio est quia udor est solida qualitas ejusdem rationis in agente et iu passo; hiiiicu suium est imago alterius qualitatis, nempe lucis præsenlis, sicut et .‘paies objectorum ; unde semper pendet a praesentia sua· causa;, siculspcciw quibus aer pingitur, a pitesculia colorum. Simili modo actus vitales, cum natura sua postulent procedere continuo a suo principio, et in illo ηχϊρί, ιιοπ postulant conservari illo cessante, sed slutini pereunt, iliuc palet cur sil miraculum, si Deus per se conservet lumen solis in aere absente sole; non autem sil miraculum, quod conservet calorem ab eodem sole iu aere productum. Vide S. Thomam 1. p. q. 104. a. 1. Dim : Si Deus conservet calorem influxu determinato, subducta causa producente ; ergo calor debet semper durare: si enim causa producens, nempe ignis, semper adesset, semper illum conservaret. Ergo cum Deus deern illius in conservando subeat, debebit semper conservare. Itespondeo, concedendo totum, nisi aliqua causa interveniat, quæ postu­ let eum non conservari. Quod enim Deus conservat, semper conservat, nec unquam illi influxum suum subtrahit, nisi aliqua alia causa creata id pos­ tulet. I ude non conservat res quantum potest, sicut ignis cl sol; sed quantum conditio rerum postulat, ut liat actio el passio. Hinc Iit ut calori sensim sub­ trahat suum influxum, vi interna subjecti vel externa causa frigus produ­ cente. Sicut enim ex parle causæ efficientis requiritur concursus Dei ut possint res crea Ire agere; ila ex parle patientis requiritur iit subtrahat influxum suum qualitati incxislenli, ut contraria qualitas possit imprimi. Quod ad animam bruti el hominis allinet, ideo illa separata, non hire prit; quia illius esse pendet a corpore cl corporis dispositionibus, cum nullam operationem nisi corporalem habeat ; unde non postulat conservari, •ed universali lege debet perire, el influxus conservativus ei subtrahi. (Hinc tamen nulla specie rationis sequitur, quod ipsa rus suum postulet interitum, 'cl substructionem influxus conservativi.) Hujus vero esse non pendet a cor­ pore,cum habeat functionem spiritalem, ut pole res spiritalis per se subsi­ des,non immersa corpori neca corpore pond ens, ac proinde incorruptibilis. Id insinuant Patre, cum dicunt animam esse, immortalem, quia est imago Iki, <1 capax divinitatis per cognitionem clamorem. Denique munis natura •implex per se subsistens naliiraliler est incorruptibilis, sive sil corporea, •hc incorporea. Cum enim sil implex, non potest dissolvi per impressionem qualitatis coirupliv.o, m ul corpora mixta compositu ex materia ut Imma. Hcuju pei se ub astat, non potest pumleiea re aliquo, cori iiplibili- Sic ma n. p. I. 33 ■ 311 APPENDIX teria prima, et elementa (sive hæc ipsa, ut multi vn] uni, sunt prima mixto, yam materia), et cœ.li, item angeli,et animro rationales sunt incorruptibiles, et postulant perpetuam conservationem. 3°. : Cuique rei inest naturalis appetitus ad sui conservationem, cl ad re­ sistendum contrariis, ut passim Philosophi docent : atqui omnis appetitus sequitur aliquam potentiam circa rem quam appetit ; ergo appetitus se con­ servandi supponit potentiam se conservandi. Respondeo, majorem et minorem esse falsam. Major quidem, quia etsi omnibus rebus, præsertim substantiis, insit appetitus conservandi se in suo statu naturali, ac proinde habeant ad hæc aliquam potentiam activam, vel quasi activam, sient est vis resistendi ; non tamen omnibus inest appetituse conservandi in suo esse seu en litate actuali (hæc enim duo mullum dif­ ferunt), neque resistendi contrariis, cum mullæ contrario careant, ut angeli, cœli, materia ; unde nec potentiam ad hæc habent. Etsi enim ista habeant appetitum ut semper sint, non tamen ut se conservent in esse, sed ut con­ serventur a causa a qua dependent, nempe a Deo. quam non possunt ullo modo directe vel indirecte juvare, sient res corruptibiles, quæ saltem indi­ recte juvant ad sui conservationem. Hinc patet etiam minorem falsam esse : appetitus enim qui est in rebus incorruptibilibus ut semper sint, non sequi­ tur potentiam conservandi quæ in ipsis sit, sed eam quæ est in Deo, a cujus influxu pendent assidue ; qui influxus lege naturæ est perpetuus et necessa­ rius, eo quod ista neque contrarium habeant , neque ab ullo contrarium habente pendeant. 4°. : Facilius est aliquid conservare quam producere : atqui hoc non po­ test aliunde provenire, quam quod res producta scipsam ex parte conservet, etcausæ producenti dimidium laborem relinquat; ergo etc. Respondeo : Si loquamur de conservatione directa per internum influxum, antecedens est manifeste falsum, ut patet in productione luminis, ct omnium eorum quæ per se non solum in fieri, sed etiam in conservari a sua causa pro­ ductiva pendent, ut sunt omnes res creatæ quæ a solo Deo conservantur ; hæc enim pendent a Deo multo magis quam lumen a sole. Unde non est facilius eas conservare in esse, quam primum producere, ut aperte docent sancti Patres. Si vero loquamur de conservatione indirecta, quæ fit amo­ vendo corrumpentia, vel applicando juvantia; sic facilius est conservare quam producere; facile enim homo equum vel ovem consonat, quæ tamen nullo modo ipsepotest producere. Sed talis modus conservandi nihil ad rem facit, neque potest supplere defectum influxus interni causæ a qua essentia­ liter secundum suam speciem el naturam individuam pendent. 5°. : Si Deus influxu determinato res conservat cessante causa secunda, ergo etiam in anima conservat hoc modo habitus vitiorum , etiam odii in Deum, quod videtur absurdum ; quia per se non posset istos habitus pro­ ducere, ergo nec per se conservare. Respondeo, concedendo quod infertur. Neque id magis est absurdum, quam quod concurrat ad actus ipsos peccatorum concursu generali: sient enim ad munus auctoris naturæ perlinet cooperari suo influxu etiam ad actus peccatorum, ut homini constet plena libertas; ita ad ejusdem munus pertinet conservare effectus productos, etiam noxios, quando illi a sua causa propria in conservari effective non pendent. Neque id absurdum videri DE DEO CREATORE. SIS debet, quia isti habitus sunt reales qualitates naturaliter product® ab acti­ bus, non quatenus actus sunt peccata (sic enim solam producunt quid morale remanens in anima, quod vocamus peccatum, vel culpam habitua­ lem); sed quatenus sunt actus vitales anim®, et vere qualitates vitales. Nec oletat quod non deceat Deum tales habitus perse in anima producere; quia illorum conditio naturalis postulat produci ab actibus ; nec ulla est ratio, cur Deus illos perse producat cum naturæ rationali sint noxii, et ad malum illam inclinent : posset tamen producere, si potentiam spectemus. Subest tamen justa ratio cur deceat ipsum perse conservare habitum pravum ab actibus malis productum : quod etiam fateri debent illi qui ad hanc conser­ vationem non requirunt influxum determinatum, sed solum generalem. 33. Ex his perspicuum videtur: 1°. Secundum veram Philosophiam et Theologiam tenendum esse, mundum non minore influxu a Deo conser­ vari in esse, quam quo primum conditus est, sed prorsus eodem. 2°. Res eas quæ a causis secundis product® ab illis non conservantur effective, a solo Deo conservari influxu determinato et adæquato adeo potenti, ut Deus per illum rem produceret, si ea non existeret. 3°. Nullam rem quæ a solo Deo effective conservatur, posse perire, nisi ipso libere influxum suum subtra·» hente; quod lege ordinaria nunquam facit, nisi res contrarium habeat, vel peudeal ab eo quod contrarium habet. 4°. Nullam rem habere vim se con­ servandi directe, ita ut ratione istius conservationis non egeat determinato influxu Dei; hoc enim implicat contradictionem. (De Perfectionibus divinis. 0. A. Μ. D. G. CONSPECTUS TOMI SECUNDI 1’AHS 1'UIOIt. TRACTATUS DE DEO UNO ET TRINO. DISPUTATIO I. DE EXISTENTIA, ESSENTIA ET ATTRIBUTIS DIVINIS. CAPUT 1. — DE DEI EXISTENTIA. T, Pag. Aine. I. — An Deum existere possit invincibiliter ignorari ?................... I. — Non datur ignorantia Dei positiva invincibilis.......................................... II. — Nec negativa datur, saltem per longum tempus......................................... 0 Ahtic. II. — An Deum existere sit per se notum ?....................................... □ Deum existere non est per se, seu immediate ac sine ullo medio natura­ liter manifestum....................................................................... 5 Artic. III. — An Deum existerepossit demonstrari?.................................. Potest per se loquendo demonstrari a posteriori seu per creaturas. . . 10 10 . . . 13 Ahtic. IV. — Quibus argumentis demonstretur Deum existere? . I. — Inter argumenta Metaphysica primum est existentia entis necessarii ; secundum est existentia entis improducti.................................... 13 II — Inter argumenta Physica primum est ex hoc mundo visibili ; secundum csl ex homine ipso....................................................................... 16 R III. — Inter argumenta Moralia primum est a principio moralitatis desumptum; 17 secundum depromptum est cx principio prudentiae............................... Artic. V. — An Deus sit unus t ............... Deus est unus seu unicus ............................................................................... Qu.eres : Quibus argumentis Polytheismus gentilium expugnetur? . I. — Multiplex argumentum contra Polylheismum habetur ex ipsa ratione . II. — Aliunde etiam multiplex argumentum contra Polylheismum colligi potest, nempe ex miraculis etc................................................................... 20 90 23 23 24 CAPUT II. — DE ESSENTIA DEI. Artic. I. — An Deus sit ens corporeum ?..................................................... Dens purus est Spiritus, omnis corporis expers . 27 ........ Qu-EHes : Quidnam sit sentiendum de quorumdam Veterum circa hanc 30 materiam opinione?.................................................................... I, — Melito Sardensis probabilius videtur ab errore Antlrropomorphitarum immunis. . n. p. 1. 34 30 Ill PARR PRIOR. CONSPECTUS TOMI SECUNDI. II. — Tertullianus, si doctrina ipsius ac sensus unice ac rite attendatur, jure etiam excusari pofiest ab errore Anthropomorphitarum................... III. — Auditis contendebat quidem tenacius, hominem ratione corporis ad Dei imaginem fuisse factum, Deum tamen Anthropomorphon non admisit. IV. — S. Epiph anius nulla ratione Anthropomorphitis est annumerandus. . . ÎJ 33 Artic. II. — An Deus in sua entilate complectatur omnes perfectiones? . . 3i I. — Deus aliquo modo in sua entitate continet omnes omnino perfectiones. II. — Deus perfectiones mixtas continet tantum eminenter, simpliciter sim­ plices formalitcr...................................................................................... 31 \>tic \\\. — An Deus (d> intellectu creato possit comprehendi? 31 Deus al> intellectu creato, lumine gloriæ quantumvis adjuto, compre­ hendi non potest............................................................................ . . 73 CAPUT II. — DE VISIBILITATE DEI. \aTic. 1. — Λη Deus videri possit ab intellectu creato supernaturaliter adjuto?........................................................................................ 77 Deus intuitive videri potest, et a beatis videbitur........................................... 78 Qi .eres : An S. Chrysostomus ac Theodoretus rejecto de visione Dei intuitiva Grœeorum et Armenorum errori prœluserint ? ... . 82 Artic. III. — Quœnam infectiones constituant essentiam Dei physicam ? . I. — Essentia Dei physica philosophice sumpta stat in cumulo omnium per­ fectionum necessariarum tam absolutarum, quam relativarum . . . Π. — Theologice accepta stat in cumulo unarum perfectionum absolutarum . Pag. .... 73 34 3« Artic. IV. — Quamam perfectio constituat essentiam Dei melaphysicam? . — S. Chrysostomus nunquam negavit, Deum intuitive videri posse ab intel­ lectu creato elevato...........................................................................................82 Π, — Nec Theodoretus negavit..................................................................................... 84 I Artic. II. — An hominum quispiam in hac mortali vita mentis oculis intui­ tive viderit Deum ? ................. Essentia Dei metaphysica consistit in ente a se, sive ascitas est differen­ tia Dei specifica ................................................................................. ; 86 Probabilius nemo hominum in vita mortali degens vel ad breve tempus mentis oculis intuitive vidit Deum ..... ................................................ 86 CAPUT III. — DE ATTRIBUTIS DIVINIS. Artic. I. An Deus sit immutabilis ? . ............ DISPUTATIO III. Deus est omnino immutabilis................................................................... ... DE INTELLECTU ET SCIENTIA DEI. Artic. II. — An Deus sit cetemus ? .............. Deus est æterous aeternitate etiam stricte dicta........................................ CAPUT I. — DE INTELLECTU DIVINO, EJUSQUE OBJECTO. Artic. 111. — An Deus sit immensus ?........................................................ Artic. I. — Quodnam sit objectum cognitionis dirimo?................................... 91 UBII Deus etiam ratione substantiæ suæ est rebus omnibus præsens ac immen ­ sus........................................................................................................... I. — Quidquid est cognoscibile, est objectum cognitionis divinae........................... 91 II. — Res etiam vilissimae, cogitationes item ct secreta cordis, ac peccata quae­ cumque .............................................................................................................. 92 Artic. IV. — An Deus sit omnipotens ?.................................................. 54 I. — Deus habet infinitam potentiam ad extra.................................................. 55 II. — Deus est omnipotens............................................................................. . III. — Deus absolute potest plura et majoraiis quæ fecit, aut facere jam vult. 56 36 Artic. II. An etin quo Deus cognoscat seipsum?....................... ...... Deus seipsum perfectissime cognoscit atque comprehendit, tam in se ipso, quam in creaturis................................................................................. 94 Qc.eres: An et qualis in Deo detur distinctio et compositio? ... 63 Deus est simplicissimus spiritus , uti omnis compositionis, ita et distin­ ctionis realis expers, sive prædicata divina absoluta inter se, sive ad essentiam divinam referantur.................................................................... 61 DISPUTATIO II. DE INVISIBILITATE ET VISIBILITATE DEI. Artic. !. An Deus possit intuitive videri oculis corporeis ? . Artic. III. - An et in quo Deus cognoscat res omnes possibiles ? .... · . , Deus oculis corporeis nec visus est unquam, nec videri potest Artic. 11. An Deus intuitive videri possit ah intellectu creato ner turœ vires?.................................... 1 ' ™ Deus de facto intuitive videri nequit ab intellectu creato per solas naturæ vires................................... 96 1. — Deus omnes creaturas possibiles distincte cognoscit.......................................... 96 Π. — Ex supposito quod Deus essentialiter conncclatur cum possibilibus, Deus illa cognoscit in scipso ; et quidem tot titulis, quot essentialiter cum illis connectitur......................................................................................... 96 III. — Deus etiam immediate cognoscit possibilia in sc................................................ 96 Artic. IV. — An et in quo Deus cognoscat contingentia absolute futura ? CAPUT I. — DE INVISIBILITATE DEI. 92 . 100 I. — Deus omnia contingentia absolute futura certissime ac infallibilitcr jam ab æterno cognoscit....................................................................................... 100 II. — Deus contingentia absolute futura non videt in decretis ad unam partem antcccdentcr determinatis............................................................................. 101 III. — Deus futura ejusmodi videt immediate in seipsis, h. c. in veritate eorum objectiva ct actuali existentia in secutura temporis differentia . . . 101 Artic. V. — An et in quo Deus cognoscat contingentia conditionate futura? 107 1 — Deus contingentia conditionate futura certo et infallibilitcr cognoscit. . 108 |V CONSPECTUS TuMI SECUNDI. hi­ li. — Bens hæc futura non cognoscit in decretis subjectivo absolutis ot objeclive conditionnas. . , ..................... 113 111,— Deus futura hæc cognoscit immediate in seipsis ante et indopendenter ab omni decreto actuali............................................................ CAPUT II. — DE SCIENTIA DIVINA. Artic. I. — Λη et quotuplex in Deo sit scientia? ......... 1I9 I. — Vere datur in Deo scientia, eaque proprii nominis, el perfectissima. . i 19 II. — Scientia divina dividitur 1°. in naturalem seu simpliciter necessariam : et in contingentem; 2°. in scientiam simplicis inlelligentia· : et in scientiam visionis etc................................................................................ 110 Jll. — Nec prima nec secunda divisio scientiæ est adæquata, sed infer membra utriusque divisionis datur alia adhuc scientia, quæ recto dicitur media. 111 Artic. II. — An detur in Deo scientia media directa? . 114 Datur in Deo scientia media directa, sive Deus certo cognoscit salutaria voluntati creata’ libera conditional· futura in seipsis, et non in de­ creto prædeterminante vel condeterminante , aut dandi gratiam per sc efficacem........................................................................................... 115 Qc.eres : .·!« in Deo etiam detur scientia media reflexa ?.......................142 — Deus sua decreta libera, quæ nunc non habet, sed sub alia conditione quacumque haberet, cognoscit per scientiam mediam reflexam , et sic ante seu indopendenter a decreto actuali.................................. 142 II — Deus sua decreta libera, quæ de facto habet, cognoscit etiam per scientiam mediam reflexam : adeoque hæc datur etiam circa scientiam me­ diam directam actualem................................................................ 143 III. — Videtur esse probabilius quod, supposita in Deo scientia media directa ct reflexa , Deus prius cognoscat sua decreta absoluta ul ponenda, quam ut actu posita........................................................................ H3 I. Artic. III. — Quemnam usum in Deo habet scientia media? ...... H4 — Scientia media est necessaria ad decreta divina absoluta provide et sa­ pienter formanda.......................................................................................... 115 II. — Est necessaria ad conciliandam libertatem cum efficacia gratiæ et certi­ tudine decretorum Dei, sive pnedefinientis sive praedestinantis . . . 145 III. — Necessaria est ad declarandum specialem favorem et beneficium Dei, dantis gratias efficaces et negantis inefficaces prædestinatis . . . . HG IV. — Scientia media præcedens decretum Dei, dantis gratiam inefficacem aut negantis gratiam efficacem, non arguit aut facit Deum esse malefi­ cum .......................................................................................................... -147 I. Artic. IV. — Quicnam scientia Dei sit causa rerum ?.................................... 150 Scientia divina visionis dc effectu nobis libero non est causa sive directiva sive effectiva ejusdem effectus........................................................ 151 V PARS PRIOR· DISPUTATIO IV. DE Vdl.l ΝΤΑΤΓ. ET PROVIDENTIA DEI. CAPI T I. — DE VOLUNTATE DIVINA EJISQVE OBJECTO AC PERFECTIONE. U(TlC J. _ voluntas in Deo fletur et quotuplex?.................. .... . . Pag. . 159 — Datur in Deo voluntas scu fac.ullas volendi proprie talis, actus volendi prosecutivus ct avcrsativns.......................................................................... 159 II - Quatuor sunt voluntatis divinæ divisiones, quarum inter Theologos men­ tio habetur frequentissime......................................................................... 160 Artic. Π· — An in Deo detur voluntas libera ?....................................... •164 I In Deo datur circa opera ad extra non mala, voluntas libera libertate in dilTerentiæ...................................................................................... ..... 164 Qi æres : In quonam consistat libertas hei ? ......... Libertas Dei consistit in entitate volitionis dhinæ pro nnlu suo respi­ cientis ct connotantis objectum contingens: adeoque subjectum hujus libertatis est unicus, simplex, necessarius et immutabilis actus divinas voluntatis; terminus est aliquid extra Deum; exercitium est activus respectus, habitudo vel relatio illius ad hunc....................................... I CAPUT II. — DE PROVIDENTIA DEI GENERATI». AïTlC. I. — An detur in Deo providentia naturalis ?.................................. I. — lies huinanæ non subjacent fato.................................................................... II. — Non eveniunt casu fortuito, sed a Deo moderatore diriguntur. . . . III. — Deus rerum omnium et singularum, etiam vilissimarum habet curam et providentiam.............................................................................................. Artic. II. — An in Deo detur providentia supernatural is ? ...... 175 176 176 Vk 181 I. — Deus voluntate antecedente, vera et propria, sincera ac seria vult salvos fieri non tantum praedestinatos, sed etiam alios quosdam..................... 183 II. — Deus eadem voluntate vult omnes homines, nullo excepto, salvos fieri . 184 Artic. III. — An eadem providentia surpernaluralis pertineat ad infantes sine baptismo morientes ? ............... 195 I- — Deus voluntate vera antecedente vult salutem etiam infantium omnium. 196 H — Deus etiam antecedente voluntate vult infantibus omnibus applicari baptismum, seu de mediis proxime vel remote sufficientibus providit, queis infantibus queat applicari baptismus.............................. 197 HI·— Voluntas Dei salvandi parvulos et iis applicandi baptismum minus recte dicitur dependere tantum a causis naturalibus cl necessariis. . . . 19R D — Probabiliter dici potest, quod Deus parvulis serio intendat salutem et applicationem baptismi, dependentor a causis liberis scu voluntate aliena, maxime parentum, corumquc ad quos pertinet parvulorum cura, ut præsertim per orationem illorum saluti consulant .... 199 Artic. IV. — An et qualis in providentia Dei supernalurali detur prœdefinilio actuum bonorum creatorum ?....................... · · 205 Videtur probabilius, actus bonos esse formaliser prædcfinitos . . . · 206 U. p. 1. : à Λ r 34* U t.ONSftcn.S TOMI SECUNDI. ·. CAPUT 111. — DE PROVIDENTIA dei circa ELECTOS. Artic. 1. — An vera ex parle Dei dehir pi'tedestinulio?........................... P». 2U — Datur vera prædestinatio, caque non dignitatis tantum , sed el temporis præeminentiam denotans........................................................ , 213 II. — Datur singularis Dei providentia el dilectio circa prædest inalos omnes . 211 III. — Soli prædestinati consequuntur vitam æternam,.................................. 211 Artic. I. — Ah et quomodo praedestinatio sit certa?............................... · 217 — Prædcstinatio secundam sc ceria est, et immutabilis; non imponit tamen praedestinatis necessitatem....................................................................... 217 II. — Prædcstinatio non est certa quoad nos; seu nemo sine peculiari revela­ tione potest esse certus de sua prædestinatione................................... 21S I. Artic. III. — An ex parte prædestinati detur causa praedestinationis ad gloriam ?.......................................... 22i Datur, seu in pnesenti providentia efficax et absoluta ad gloriam ut co­ ronam prædestinatio hominum a Deo est post prævisa grati® merita absolute futura . ..................................................................................22i Qcxres: Quoenam fuerit sententia S. Augustini de prædestinatione ad gloriam? . .... ...................................................... .... . . . 2« — S. Aug. neque directe et ex professo, neque indirecte et propter con­ nexionem doctrinæ asseruit gratuitam prædestinationem inadæquale sumptam et præcise ad gloriam............................................................. 213 II. -- S. Aug. non obscure favet prædestinationi ad gloriam ex meritis gra­ tiæ .......................................................................................................... 249 III. — EtsiS. Aug. prædestinationi ex meritis prævisis foret reipsa contrarius, non ideo tamen sententiam pr. Art. stabilitam deserere necessum foret....................................................... ................................................... 252 I. Artic. IV. — Quinam sint effectus praedestinationis?............................... 254 — Efficax vocatio el justificatio electorum, eorumque glorificatio sunt effe­ ctus prædestinationis adæquate sumptæ................................................... 254 II. — Simili modo pleraque bona naturalia numerari possunt inter effectus praedestinationis...................................................................................... 255 III. — Mala quidem plnsica et moralia pœnæ effectus prædestinationis dici pos­ sunt, non item vero peccatum, nec peccati permissio......................... 255 I. CAPÜT IV. — DE PROVIDENTIA DEI CIRCA REPROBOS. Artic. I. — An et post quod peccatum fiat reprobatio positiva a gloria? 256 — Deus ante prævisum quodcunique peccatum neminem positive reproba­ vit, nec etiam positive exclusit a gloria, velul a beneficio indebito - . 257 II. — Deus post prævisum peccatum originale, ut ab hominibus præcjsc con­ tractum, non statini propter illud solum et in eodem rationis signo positive reprobav it, aut absolute exclusit ullum a gloria.................... 258 III. — Deus positive reprobat, parvulos quidem non baptizatos propter pecca­ tum originale, adultos autem propter p.ceatum vel originale vel actuale, vel ulruinque usque ad mortem durans et perseverans, el sub hae conditione a Deo prævisum . ... 259 I. PAHS PRIOR. VH Pag. .Uric. IL — /in admittenda sit negativa reprobatio a gloria ?................... 263 Non cet admittendo, sive ea statuatur ante peccatum quodeumque, sive statim post originale peccatum prævisum ..... ....................................... 263 Qr.EREs I. — An detur reprobatio a gratia, et quæ ejus causa? . . 266 . . . 267 I, — Deus neminem reprobat a gratia sufficiente, multos ab efficaci. Π. — El parte hominis non datur causa præcedens subtractionis gratiæ primæ efficacis, aut permissionis peccati primi ........ III. — Ex parte Dei datur quidem hujus subtractionis et permissionis causa, ea tamen non est ostensio justitiæ divinæ................................................ IV. — Datur causa subtractionis subsequentium gratiarum et permissionis pec­ catorum posteriorum, caque ex parte hominis est peccatum præcedens, ex parle Dei manifestatio justitiæ.......................................................... Quæres II. — Quinam sint effectus reprobationis ?................. , I. — II. — III. — IV. — . Peccatum nullum est effectus reprobationis............................................... Nulla subtractio gratiæ aut permissio peccati est reprobationis effectus . Nec perseverantia in peccato, nec obduratio effectus sunt reprobationis . Pœna tum damni tum sensus sola alterius vit® est reprobationis effectus. 267 268 268 269 269 269 269 270 Arîic. UL — An Prædestinatiana hœresis ficta sit et commentitia, an autem vera et real is ? .................. 270 I. — Prædcstiuatianam hæresin primis jam seculis enatam esse, non satis ostenditur; proximis ante Luth, et Calv. seculis extitisse indubitatum est.................................................................................................................. II. — An hæresis prædestinatiana extiterit seculo quinto aut nono, inter Aucto­ res adhuc controvertitur..................... 271 271 ? η . . . 272 I. — Non videtur nata esse in Monasterio Adrumetino..................................... 272 §. I. — An ætate S. Augustini emerserit hœresis prædestinatiana ? II. — Nec videtur eadem proxime ante aut post mortem S. Aug. erupisse in Gallia........................................................................................................ 273 §. II. — An posteriore seculi quinti parte extiterit hœresis prædestinatiana? 275 Lucidus Presb. seculo quinto adhæsit erroribus prædestinatianis : adeo­ que hæresis prædestinatiana non est omnino conficta ac commentitia. 275 §. III. — zl/i seculo nono Gotteschalcus hæresin prœdeslinatianam resusci­ ..................... 277 Gotteschalcus hæresin prædcstiuatianam videtur sec. nono resuscitasse . 277 tor it ? DISPUTATIO V. DE .MYSTERIO SS. TRINITATIS. CAPUT 1. — DE COGNITIONE MYSTERII SANCTISSIM.E TRINITATIS Attic. I. — An Mysterium sanctissimae Trinitatis sil antiquitus revelatum, et a Judæis fuerit cognitum ? ............. 287 1· — Trinitatis mysterium antiquitus jam fuit revelatum............................... 288 II- — Mysterium Trinitatis a prima Judæorum classe aperte, a secunda sub­ obscure, a tertia vel valde imperfecte, vel plane non fuit cognitum. . 289 i I VIII CONSPECTUS TOMI SECUNDI. Artic. II. — An Mysterium sanctissima! Trinitatis Christianis antenieanis /1 ierit cognitum ?............................................................... 291 N. — Patres trium priorum seculorum universim crediderunt et professi sunt mysterium Trinitatis.............................................. 291 II. — Spcciatim insigniores priorum seculorum Patres eamdem fidem ac pro­ fessionem publicis etiam litteris ediderunt............................................ .292 I. Artic. III. — Quinam pnrcipue ha retici circa Mysterium sanctissima Tri­ nitatis erraverint ? ................ 297 — Negata pluralitate unam duntaxat in Deo personam admiserunt seculo primo, Simon Magus ; seculo «ccundo, Æschincs et Prnxeas; seculo tertio, Noetns; seculo quarto, Photinns....................................... 293 H. — Qui unitatom divina' natura' violarunt, vel Triformes, vel Trithei, vel Tetrathei vocantur, discrepantquc inter se tum tempore, tum errore . 299 III. — luter Personas divinas Filio et Spiritui sancto divinitatem negarunt tutu Hæretici omnes, qui unam duntaxat in Deo personam statuerunt ; tum Cerinthus. Ebiou, aliique, qui Christum pro puro homine, Spiri­ tum sanctum pro efficacia vel quacumque creatura habebant. ... 300 I. Qv.eres L — Au Marcellus Ancyranus, Eusebius Cœsureensis, et Basilius Magnus jure accusentur erroris circa Trinitatis Myste­ rium ? .... ................................................................................... .-302 I. — Admodum probabile est, Marcellum Ancyranum inlegræ fuisse fidei. . 302 II. — Probabilius est, Euscbium Ca sareensem,etiam post Concilium Nicænum, Ariana hæresi infectum fuisse.....................................................................306 III. — Certum videtur, S. Basilium ab errore Pneumatomachorum fuisse immunem........................................................................................................310 Qc.eres Π. — An Liberius Papa fuerit lapsus in h&resin Arianam? 311 I. — Liberius probabiliter nunquam fuit lapsus...................................................... 313 II. — Si cui Sirmiensi formula4 subscripsit Liberius, non subscripsit tcrtiæ, nec secund æ, sed primæ duntaxat..................................................................... 316 III. — Si Liberius est lapsus, nec ut Doctor publicus nec ut privatus defecit in fide, sed in fortitudine duntaxat et œconomia....................................... 319 Qc.eres ΠΙ. — .4« Patres Concilii Ariminensis Ariana hœresi fuerint fœdati ?.......................................................................................... 321 — Formula Ariminensis in sensu naturali ct proprio verborum nihil conti­ net hæreseos, sed est Catholica.................................................................326 II. — Patres formulée Ariminensi, quantumvis sinistra offerentium intelligentin corruptas, subscribentes, non errarunt in fide, nec professi sunt Arianismum............................................................................................................. 327 III.— Facto de Ariminensium perfidia supposito falso, nequit dici Ecclesia errasse in fide................................................................................. 330 I. CAPUT II. — DE VERITATE MYSTERII SANCTISSIMÆ TRINITATIS. Artic. 1. — An in Divinis sint 1res Personre?............................................. 337 I. — Dantur in Divinis Paler, Filius ?eu Verbum, et Spiritus sanctus . . . 337 II. — Pater, Filius seu X orbum, ct Spiritus sanctus in Divinis a se invicem di­ stinguuntur................................................................ 33§ III. Pater, l·ilius seu \ crbum, ct Spiritus sanctus in Divinis sunt res subsi­ stentes ....................................... Μ· ■ PARS PRIOR. Amtic. II. — An qualibet in Divinis Persona sit verus Deus? 111. IJC , Pap. 344 344 345 347 , Primtt in Divinis Persona verus est Deus............................ Secunda in Divinis Persona esi verus Deus................................ Tertia in Divinis Persona est verus Deus..................................... Artic. 111. — An tres in Divinis Persona sint consubstantiales ? ... . I. — Pater, Filius et Spiritus sanctus in Divinis sunt vere consubstantiales, et unusidemque Deus, non tantum per figuram , sed per veritatem sub­ stantive ......................................................... ..................................... II. - Pater, Filius et Spiritus sanctus in Divinis sunt omnino consubstantiales, et unus idemque Deus unitate non tantum specifica et per rationem , sed numcrica et a parte rei.......................................................................... 357 357 359 Qc.eres : .in versiculus Joannis de tribus in calo testibus, qui unum sunt,sit authenticus? ................ 374 1. — Versum Joannis de tribus in cœlo testibus, qui unum sunt, esse authen­ ticum suadet auctoritas Π. - Evincit ratio .... 375 377 DISPUTATIO VI DE PERSONIS DIVINIS. CAPUT I. — DE PERSONIS DIVINIS IN COMMUNI. Artic. I. — Quccnam universim noscenda, tenenda et prœdicanda sint de Personis divinis in communi ?........................................... 381 I. — Occurrentium circa Trinitatem vocabulorum ac terminorum, tum signi­ ficationem tum usum rite perspicere oportet.......................................... II. — Cautelas nonnullas, in prædicationibus circa Trinitatem adbibendas, subjectæ regulæ complectuntur............................................................... III. — Fidei Scholæque dogmate velut totidem circa Trinitatem axiomata . . 382 385 Quæres : An distinctio rationis inter essentiam et proprietates con­ gruat cum Mysterio Trinitatis ?.................................................. 388 Artic. II. — Quccnam sint principia divinarum processionum ? .... I. Principium quo proximum productivum in divinis processionibus sunt solæ proprietates personarum producentium........................................ - Principium quo proximum communicativum in divinis processionibus formaliter est natura divina, quatenus hæc terminos immanentes exi­ git sibi identificarc, ct se, omnesque perfectiones absolutas illis com­ municare ............................................................................................ 381 390 391 392 Quæres : An ct cur processio Verbi, non autem Spiritus sancti, sit et dicatur generatio ? ................. 396 — Processio Verbi est vera generatio, ct Verbum in Divinis est verus Filius Dei; processio autem Spiritus sancti non est generatio, nec ipse Filius Dei......................................................................... . ... . 397 — Ratio, cur processio Verbi sit generatio, non item processio Spiritus sancti, stat probabilius in eo quod actio prior sit perfecte assimilitiva termini cum principio, ct Verbum secundum esse personale sit simili- CONSPECTIS TOMI SECVNUI. hi Indo perfecta, seu imago Patris; qualis actio et imago non habetur respectu Spiritus sancti 599 Artic. III. — Quibusnam proprietatibus constituantur Persona· divinæ? . 4M I. — Persona? divinæ non constituuntur formaliter per proprietates sub ra­ tione formalitatis absoluto? ct secundum esse in, sed sub ratione formalitatis relativa· et secundum esse ad acceptas. . ........................ 405 II. — Person» divina' formaliter constituantur per proprietates relativis, prout hæ dicunt relationem, non autem ut originem formalem expri­ munt..................................................................................................... 406 Qu.eres : Jn prater tres subsistentias relativas detur in Deo subsisten­ tia absoluta, tribus personis communis ?................................ 409 Præter subsistentias relativas, non datur in Deo subsistentia absoluta. . 409 CAPCT II. — DE PERSONIS DIVINIS IN PARTICULARI. Artic. L — Quanam specialia nomina Personis divinis tribuantur ? . . Ul — Prima Persona proprie dicitur Pater respectu secnndæ Personæ ; princi­ pium, fons, origo aut caput respectu Personarum secundte ac tertiae ; quin et causa, vel auctor respectu earumdem : Pater autem respectu creaturarum appropriative ; fons, origo, radix, aut caput Deitatis tan­ tum improprie........................................................................... Ul II. — Secunda Persona proprie dicitur Filius, Verbum, Imago; appropriative Sapientia : ad priorem classem revocari possunt species, figura, forma, speculum, character etc , ad posteriorem via, veritas, vita, virtus, et alia nomina secundæ Personæ in Scripturis nonnimquam attributa. . 412 III. — Tertia Persona dicitur Spiritus sanctus, Amor ac Donum; et quidem proprie, si nomina accipiantur relative; appropriative autem, si abso­ lute accipiantur. Postremi quoque generis sunt, fons vivus, ignis, unctio, digitus Dei, et Paracletus; quæ nomina in Scripturis sacris et libris Ecclesiasticis ubique prostant....................................................... 412 L Artic. rI. — An et sub qua ratione compellatio Ingeniti conveniat soli Per­ sonne primæ ? .................. 414 — Ingenitum antonomastice dictum nec est de essentia naturæ divinæ, nec 415 natura· divinæ congruit............................................................ Π. — Pati·! in Divinis soli Ingenitum antonomastice talc est proprium . . . 415 III,— Ratio Ingeniti convenientis Patri, juxta communem sanctorum Patrum phrasin, formaliter significat meram negationem omnis productionis, fundamentaliter aliquod positivum excludens productionem , quod est 416 paternitas, saltem secundum conceptum inadæquatum.......... I. Artic. III. — Ex quarum rerum cognitione procedat secunda Persona ? 418 I. — Verbum divinum per sc procedit cx cognitione attributorum ct trium Personarum......................... • · · r · · · · · φ 9 · 419 II. — Idem procedit etiam per se ex cognitione possibilium, per accidens autem concomitanter tantum cx cognitiond futurorum tam conditionalorum , quam absolutorum............................................. 420 Artic. IV. An tertia m Dioints Pertona procedat a Patre et Filio? 422 I. - Spiritus sancftt? procedit, non a solo Patre, sed etiam a Filio divino . . 423 ■■I I Paus pnioiu XI Pag. II. - Pater cl Filius sunt unum principium Spiritus sancti ; cujus contrarium nunquam admisit Ecclesia latina................................................... 427 Qi eres: Quo jure ac tempore particula Pilioque addita fuerit symbolo 433 Conslantinopolitano ?................................................................ I, - Particula Filioque jure optimo addita fuit symbolo.................................... 434 II, — Certum est particulam Filioque fuisse additam vel symbolo, vel profes­ sioni tidei iu Ecclesiis Ilispaniarum jam a seculo quinio et deinceps; indvquc ad Galliarum et Germaniæ Ecclesias sub linem seculi octavi transiisse : probabile autem est, in Ecclesia Romana hanc additionem esse receptam post medium seculi noni,obliuuisse tandem usum publi­ cum inchoato seculo undecimo................................................................ 437 TRACTATUS DE ANGELIS. CAPUT I. — DE EXI3TENTIA ET NATURA ANGELORUM. Artic. I. — An existant angeli ?........................ .... - II. — A quo, quando, et ubi angeli sint producti .... - 111. — An sint angeli omnino incorporei.................................. Quæres : Sintneangeli incorruptibiles ac immortales? . . Artic. IV.— Quis sit numerus, quæ divisio et distinctio angelorum ? 439 442 443 447 449 CAPUT Π. — DE POTENTIIS ANGELORUM. ARTIC. I. — De Potentiis ad actus internos. . . — Quænam angeli naturaliter cognoscant — Quæ sit voluntas ac libertas angelorum. 451 451 454 Artic. 11. — De Potentiis ad actus externos.................................. 456 — An potentiam motricem habeant angeli.......................... — Quænam opera angeli facere possint............................... — Quid possint angeli in corpora et animas hominum. . . 456 462 464 CAPUT 111. — DE GRATIA ET MERITO, PECCATO ET POENA ANGELORUM. Artic. 1. — De gratia et merito angelorum .......... 466 — II. — De peccato angelorum.......................................................... 470 - Ill — De poena angelorum.................................................................... 472 §. I. — An poena reproborum tum angelorum , tum hominum sit verus et 472 corporeus inferni ignis.......................... ........................................ — An pœnæ inferni sint æternæ......................................................... 476 CAPUT IV. — DE OFFICIIS ET OPERATIONIBUS ANGELORUM. Artic I. 11 De officiis, seu de custodia sanctorum angelorum ? De operationibus angelorum malorum................... 480 480 ! r -It ; Hi XH CONSPECTIS TOJH SECUNDI PARS PRIOR. §. 1, — be tcnlatione diabolica................................................................ §.2. — De possessione diabolica.................................................. · · · ’ J8S §. 3. — De Energumenis............................................... ........................... APPENDIX DE DEO CREATOR E. Prop. I. — Deus est ratio omnis possibilitatis intrinseca? ct exlrir.secæ . . 491 — — — JI. — Deus niundmn ex nihilo creavit in tempore............................ 495 III. — Deus omnia positive conservat..................................................... 497 IV.— Non minor influxus Dei requiritur ad reriimconservationem quam ad earum creationem........................................ 503 bb. patbum societatis jesu THEOLOGIA DOGMATICA POLEMICA, SCHOLASTICA ET MORALIS PREELECTION IBUS PUBLICIS IN ALMA UNIVERSITATE WjRCEBURGENSI ACCOMMODATA. EDITIO ALTERA OPERA ET STUDIO PATRUM EJUSDEM SOCIETATIS. ! TOMUS SECUNDUS. DE DEO VF.RBO INCARNATO. LIITETIÆ PARISIORUM.< S1'MDTîKtrs JULIEN, LANIER ET SOCIORUM. /». VIA DICTA DE RCCI. 1X53. TRACTATUS DEO VERBO INCARNATO AUCTORE R. P. THOMA HÛLTZCLAU S. J. SS. THEOLOGIÆ DOCTORE EJUSDEMQÜE 1N ALMA UNIVERSITATE WIRCEBURGENSI PROFESSORE PUBLICO ET ORDINARIO. INSTITUTIONES THEOLOGICÆ DE INCARNATIONE VERBI DIVINI. PROOEMIUM. te QUO PRÆMITTUNTUR QU.EDAM DE VARIIS HUJUS MYSTERII NOMINIBUS; DE H.E- RES1BUS CIRCA ILLUD OBORTIS ; TUM GENERATUM DOGMA CATHOLICUM ET INCAR­ NATIONIS DEFINITIO EXPONITUR. 1. Ad exprimendum magnum hoc, teste Apostolo 1. ad Tira. 3. v. 16. pie­ tatis Sacramentum, qiiod manifestatum est in carne, nimirum Incarnatio­ nis mysterium, SS. Patres diversis nominibus usos, licet in dogmate concor­ dantes, accepimus. S. Athanasio orat. 2. cont. Arian, n. 9. Clementi Ale­ xandrino L. u. Strom, (opp. p. 565. C. edit. Morell. Paris. 4629), S. Basilio L. 1. cont. Eunom. n. 7. (opp. t. I. p. 218.), S. Chrys. hom. 67. in Gen. c. 49. v.9.,S. Cyrill. Alex. Glaphyr. in Gen. L. 6. (opp. t. 1. p. 188. A.) aliisque, praesertim Gnecis, vox οικονομία, dispensatio, ex occulto consilio profecta placuit. OEconomia autem providam rei alicujus gestionem significat ; spe­ cialiter vero providentiam et indulgentiam beneficam, qua quis a rigore juris decedens condescendit utilitati alterius. Hoc modo ad oeconomiam pertinet tum ipsa naturæ humanæ ad Verbum assumptio; tum quidquid in ea natura Christus pro nobis gessit ; unde et apud Graecos ad Theologiam quidem revocantur, quæ ad naturam divinam : ad oeconomiam vero, quæ ad humanitatem assumptam spectant, et mysteria consequentia. 2. S. Cyrillo in L. 2. coni. Nestorium (opp. t. 6. p. 59. D.) vox ληψίς, sumptio, acceptio, assumptio, arrisit, per hanc conjunctionem naturarum in persona Verbi inlclligens, ut ibidem exponit. Voce eadem jam ante usum fuisse Apostolum ad Philip. 2. v. 7. observat Vigilius L. 4. cont. Eutychcn, (Bibi, magna PP. t. 4. p. 513. B.), ubi et Eutychianos ait, verbum istud declinasse, quod apertius, quam causæ illorum expediret, naturarum in Christo discrimen ostenderet. Quod si proinde postea S. Cyrillus ipse, aliive dicta vocabula rejecisse videantur, id solum fecerunt in sensu N’estorii. Sic', n. p. i. 1 1'1. IMAK.VAIIOM.. dum S. Cvhill. anathematismi» 8. (opp. t. fi. p. Ib3. E.) anathema dicit illi, qui assereret, assumptum h-imincm una cum Dei i erbo ad orandum :ltciu, dum in relidat. Theodorei i (opp. t. (>. p. 226. C.jait, non assumptum esse hominem a Deo Verbo ct quadam habitudine collatum, sed illimi poliib hominem esse facium; hoc tantum cavere voluit, ne quis sic assumptum esse hominem putaret, aut adorandum cum Verbo, quo modo existimabat Aestorius : h. e. jam in matris utero antea plene formatum ac perfecte subsistentem per se, sive qui jam habuisset subsistentiam propriam elper­ sonam; unde Ifæresiarcha hic inferebat, prætcr divinam personam Verbi, esse in Christo alleram hominis, haneque una cum Deo Verbo adorandum. llocCvRiLi.. episl. ad Joann. Antiocheo, (opp. t. 5. part. 2'. sect. 24. p. 193. A. his verbis declarat : .V>n hominem alium sibi conjunxit, ul quibusdam (Nestorian is) visum. Tum epist. priore ad Successum (ibid. p. 139. B.) : Facitis est, inquit, homo : non hominem assumpsit. ut Xestorio videtur. Aliis su­ binde corporatio, incorporatio, ut Tertlli.iaxo de carne Christi c. 1., S. Galdettio Brix. serm. 2. (Bibi, magna PP. t. 2. p. 16. A.); aliis inhuma­ natio, ul Facundo Hermjan. pro defens. trium Capit, c. 3. tum Epipiianio hær. 30. n.27. in usu fuit. 3. Magis tamen prope ad mysterii tum naturam, tum proprietatem acce­ dit vox Incarnatio, Graecis σά:ζωσις. derivata ab illo Joan. 1. v. 14. Et Verbum caro factum est; quem proinde secuti S. Iren.ees, L. 3. c. 21. (al. 19. η. 1.) relatus a Theodoreto Dial. i. tum ipsa Nicæna Synodus in Symbolo docens : et incarnatus est de Spiritu sancto; ac passim Veteres. Duo tamen hic adver­ timus : 1"“. Incarnationem dici per synecdochen, vi cujus, juxta usitatam Scri­ ptura phrasin, caro, quæ pars lanium est hominis , sumitur pro homine. Sic Gen. 6. v. 12. Omnis caro corruperat viam suam. Lue. 3. v. 6. Videbit omnis caro salutare Dei. Ad Rom. 3. v.20. Ex operibus leyis non justificabitur omnis caro coram illo , i. e. nullus homo per solam legem Moysis salvus fieri potest sine Christo. Necdesunt rationes congruentiae,cur assumptio natura humanæ a carne potius, quæ est pal's hominis ignobilior , dicta sit Incarnatio, quam Aumatio ab anima, licet hæc nobilior sil. Prima ; quia pars illa ignobilior melius exprimit summam illam exinanitionem Filii Dei, de qua ad Phi­ lipp. 2. v. 7. ait Apostolus : Semet ifisum exinanivit formam servi accipiens. Altera;quia aptius eo nomine ostenditur, Verbum assumpsisse naturæ nostra infirmitates; hoc enim cum non ita appareret, exprimendum erat. Tertia; quia caro proprie dicta carnem animatam significat, ac proinde lotam naturam humanam; ut enim Arislot. observât, L. 3. de Generat, animal, caro mortua et inanimata æquivocc solum ct improprie caro dicitur. Et hanc quidem rationem Tertull. L. dc Carne Christi c. 6. innuit. Item Alexius epist. ad Mestorium , quæ extat initio Concilii Ephesini. 2°“. Catholicos nihilominus aliquando refugisse illius vocis usum; sed ea duntaxat ex causa, ne consentire viderentur abominandae hærcsi Apolli­ naris, qui initio non integram hominis naturam, h. e. carnem et animam rationalem; sed carnem solam aVeibo assumptam fuisse docuerat, ac proinde σαθχώσεως, Incarnationis-, vocabulo maxime utebatur, tanquam quod solius carnis susceptionem exprimeret; etsi postea errorem tempera- PROOEMII Λ1. turns novo errore diceret, etiam animam quidem assumptam fuisse, sed sine mente, ita ul \ eibum nunc solius mentis vices suppleret, quod antea dixerat esse loco totius animro. Verum submoto inierim Apollinaris errore, unis Incarnationis usus rediit, atque apud Theologos prorsus invaluit, ex quo disputari inter illos coeptum dc illa Cvrilli sententia, qua dixerat natu­ ram unam Verbi incarnatam, de qua el nos suo loco disseremus. L Ex omnibus vero fidei nostra mysteriis vix ullum est pluribus impugna­ tum erroribus, quam istud, de quo agimus. S. Fulgentius L. I. ad Tras. c. 1 totam illam fidei adversantium opinionum varietatem in duo conclusit capita, dum alios esse dicit, qui Incarnationis mysterium omnino non cre­ dunt : alios, qui non sicut est credunt. Ad priorem ordinem Judæi, Ethnici, Athei pertinent; ad alterum reliquum omne, varium et numerosum iiæretieornm vulgus. Primo, secundo , quin et tertio adolescentis Ecclesiæ seculo maxime grassatæ sunt judaicæ bæreses : hoc est, eorum, qui in Ecclesiam primum e Synagoga, vel Judaismo conscripti fuerant. Græcas ac philoso­ phicas sive eorum, qui ex Gentilismo se Christianis adjunxerunt, tertio et quartoseculo maxime insaniisse constat. Quarto cl sequentibus seculis, contra mysterium hoc, nati in Ecclesiæ sinu degeneres filii, adulterinis Scriptu­ rarum el Patrum interpretationibus pugnarunt. Ex his alii in Christo divi­ nam , alii humanam naturam vel mutilare, vel truncare, ac omnino per­ negare ausi sunt, ut Judæi, Græcique; alii vero de gemina illa in Christo natura minime dubitantes, ad utriusque conjunctionem duntaxat oflënderunt. Unde, duce Doclore Angelico, omnes, in candidatorum gratiam, quorum id nosse interest, in 1res classes , attentis singulorum erroribus, subdividimus : prima est eorum, qui circa divinitatem Christi; altera aliorum, qui circa humanitatem Christi; tertia illorum demum, qui circa natura utriusque conjunctionem errarunt. • 3. In prima classe Cerinthus agmen ducit, cx vulgato Judæorum præjudicio, Christum merum hominem futurum esse, Jesum tantummodo homi­ nem fuisse tradens, ex Maria el Josepho genitum; in hunc vero descendisse Christum, h. e. Cerinthi mente, Spiritum sanctum ad Jordanem in columbæ specie, ac postquam passus est Jésus, Christum revolasse sursum; Jesum autem resurrexisse. Sic de Cerintho L. 1. c. 25. (al. 26. n. 1.) Epiphan. Hær. 28. n. 1. At Augustin, de llærcs. c. 8. et Philastrius Hær. 36. volunt, Ce­ rinthum docuisse, non surrexisse Jesum, sed resurrecturum esse. Testibus S. EpiPiiAN.et Philastrio hic idem Cerinthus fuit, qui Apostolorum tempore quæslionem movit dc circumcisione et observantia legalium , ad quam deci­ dendam primum Hierosolymis ab Apostolis fuit celebratum Concilium. Cerinthi errores primo secutus est Ebion, Cerinthi nimirum, teste Phi­ lastrio/discipulus. Item Carpocrates, Alexandrinus genere, cl praecipuus Gnosticorum auctor, excepto tamen eiTore dc legalibus. Nazarœi, sive ut grace concepti sunt, Nazoræi. Jlelcesœi, sic dicti ab Elxai impostore et pseudopropheta. Thcodotus, coriarius. Symmachus, Bibliorum editionis græcæ auctor. Rerijllus, Bostrie in Arabia Episcopus. His acccnscndi sunt Artemon, Thcodotus alter , Argentarius vel Trapezita dictus, Coriarii disci- J R δ! 1 PROOEMIUM. -» DE INCARNATIONE. pullis, Melchisedechianorum auctor, quod non tantum Christum simplicem hominem, sed etiam Mclchiscdccho inferiorem diceret. Eamdcui illam Cerinthi et Ebionisperfidiam, seculo 111. circa annum273. sub Felice I. instauravit Paulus Samosatenus sic dictus a patria, quia Samosatis oriundus : Antiochenorum Episcopu: Ut euiiu Zenobi®, Palmy· renorum reg in® judaizantis, gratiam captaret, Christum docebat non sem­ per fuisse; sed ejus initium, ex quo de Maria natus est, extilisse: nec cum aliquid amplius, quam hominem, fuisse in substantia; divinitatem vero habuisse non nisi per excellentem quamdam participationem, ut qui operibus suis fuisset meritus a divina Sapientia et Verbo perfundi. Ob hanc hæresin du® Antiochi® Synudi celebrat® sunt, in quarum prima cum veram fidem simulans Patribus illusisset, postea in altera convictushæresis damnatus el depositus fuit. Cumque Pholinus, Sirmiensis Episcopus, ingenio et erudi­ tione clarus, Pauli, cujus discipulus fuerat, hæresin renovaret sub Julio 1. S. P. circa annum 347. iterato damnata fuit in Concilio Mediolanensi; Photiuus vero in Sirmiensi anno 331. depositus. Ario vero nemo haereticorum truculentius in Christi divinitatem, illiusque Ecclesiam desaeviit. Furere cœpit circa anu. 319. sed ejus gesta et hæresin late expositam vid. suo loco, scilicet a num. 88. Observandum hic, alio modo, quam priores, circa divinitatem Christi errasse Hermogenem, Praxeam, Sabellium, Noeturn, horumque sequaces : hi enim substantialem quidem Incarnationem, secus ac priores fecisse ex eorum dogmate colligitur, professi ; negabant Trinitatis mysterium, Deum unam tantum esse personam blasphemantes, quæ ut creatrix appellatur Pater, ut incarnata et patiens Filius, ut sanctificans Spiritus sanctus. Unde inferebant, incarnato et passo Filio, Patrem quoque ac Spiritum sanctum incarnatos fuisse et passos; unde erroris hujus socii a Græcis Theopaschitœ, Patripaschilæ, h. e. Deipassiani, Patripassiani nominati sunt. Erroris hujus patrocinium postea resumpsit palam Petrus Cnapheus, dictus Fullo, invasor Antiocheos sedis, et juratus hostis Chalcedonensis Synodi, teste NTcephoro Lib. 15. Hist. c. 28. Omnes illos, qui Deum crucifixum et passum esse non crederent, anathematis fulmine jaciens; atque ubi opinionem suam confirma­ vit, ter sancto Hymno ( intellige Trisagion ) accessionem istam, qui crucifixus es pro nobis, miserere nobis, adjecit. Quo nomine a Catholicis, ipsoque Aeacio reprehensus, in Romana Synodo a Felice Papa damnatus est. 6. Alteram classem Phantasiastœ constituunt,'sic nuncupati, quod Christo non veram humanamque carnem, sed apparentem atque phantasticam tri­ buerent; proinde Deum non re et substantia, sed nuda specie et apparentia incarnatum esse; verbo : Christum revera natum non fuisse hominem,sed putative tautum, utque Tertlll. ait de Prescript, c. U. in phantasmate. Horum primus parens fuit, qui omnium haereticorum Patriarcha,, Simon Magus; quem secuti Saturninus, Antiochiæ, quæ ad Daphen cognominari solet, natus; tum Basilides; gemella Simonis proles, quia ambo discipuli : quorum posterior ad magistri sui ineptias, majores adhuc nugas addidit; Christum revera neutiquam passum fuisse, sed pro eo Simonem Cyrenaeum: hunc, aiebat, cum Judæi Christi crucem ilii imponerent, Jesus in suam 5 commutavit llgnram, et ejus vicissim proprium induit, atque ita prope stans, nec oculis aspectabilis, Judaeorum evasit el irrisit conatum. Idem præterea dogma ex Judœis amplexi fuere Cerdo, patria Syrus; Marcion, qui, Tertvll. teste, L. 4. cont. Marcion. c. (i. duos insuper Christos statuit, unurn, qui Tiberianis temporibus a Deo quondam ignoto revelatus sit in salutem munium gentium, alium qui a Deo Creatore (|malo ) in restitutionem Judaici status sit destinatus quandoque venturus; Manes, sive Manichœus, juxta S. Leon, serin. 2. de Pent. c. b. minister falsitatis diabolica, cujus hæresis est, juxta S. Basil, hom. 2. in Hexaern. n. 4. caries et putridum Ecclesia­ rum ulcus. Item Ophilœ, qui præterea serpentem, a quo decepta est Eva, esse Christum dicebant; unde ipsis Ophitarum nomen adhœsit. Huc e Græcis Valentinus, a quo Valentiniani, perlinet, hæresiarcha in­ signis. Ut caetera fanatici hominis deliria praetermittam, Christum blasphe­ mabat ab uno ex Æonibus (nam Deos triginta ex Hesiodi theogonia statuit, quos Æonas nominabat ) procreatum fuisse. Sed et Valentinum Christo corpus affinxisse coeleste et spirituale, historici tradunt; quod, sicut aqua per canalem, sic per Mariam transmearit, nihil inde vel accipiens, vel mu­ tuans. Ex his perspicitur, haereticos eos umbratilem duntaxat et apparentem In­ carnationem credidisse; quod vera Christum carne spoliantes, ei phantasti­ cam tribuerint. Alio igitur modo circa humanitatem Christi errarunt Apelliani, sic dicti ab Apelle, Marcionis discipulo, qui veram carnem Christo concesserat, sed non sumptam a muliere, verum ab ipso Dei Filio ex quatuor elementis confectam. Deinde Apollinaristœ, quibus Apollinaris sophista, filius alterius itidem Apollinaris, cognomento Rhetoris, nomen dedit; quorum hæresin jam n. 3. retuli. Demum Monotheletœ, sic græce nuncupati ab una voluntate, scilicet divina, quam solam in Christo admit­ tebant. De his plura suo loco. 7. Ad tertiam denique classem spectant duæ ex omnibus, quæ Incarna­ tionis dominicæ fidem adulterarunt, hæresibus maxime celebres, Nestoriana et Eutycliiana, nomen trahentes a suis auctoribus. Prioris Nestorius Patriarcha Constanlinop. parens fuit circa annum 427. sedente Coelestino S. P. ct Theodosio juniore Imperatore. Quod de Ncsloriana hæresi hoc loco notasse sufficit, summa ejus fuit, quod, ut ait Vigilius L. 2. cont. Eutychen (Bibi, magna PP. t. 4. p. SOI. C.) et cum eo Theologi, duas inducendo naturas, duas putaret esse personas, et ob hoc arbitratus sit... duos Christos induci, scilicet unum Filium Dei, alterum Filium hominis. Item : Nesto­ rius, inquit ibid. Vigilius, proprietatem attendendo naturarum, a personæ excidit unione, et duos putavit Christos. His, quod erat connexum, adstruxit impius dogmatista, ut B. Virginem negaret θεότόκον, Deiparam, sed potius Χοιστοτόκον, Christiparam diceret. Imo, si causas spectemus, ob quasB. Virginem dici Deiparam noluerit, in sola vocabuli illius negatione tota impietatis Nestorian® vis collecta perspicitur : vehit tota Ariana per­ fidia in negatione vocis δυ,οουσιος, consubstantialis. Fons el caput impuri dogmatis fuit, quod conjunctionem duarum naturarum factam putaret sic, ut ante formatus fuerit homo integer, perfecte subsistens subsistentia pro­ pria, propriamque personam habens, qui deinde* cum Verbo conjunctus β DE IXCAfl.K Π1ΟΛΈ. fuerit, non unione hypostatica , physica, substantiali, sed morali, nccidcntali inhabitationis, unitatis allectus, amoris, operationis, dignitatis; sic· t|ue Christus etiam imum quid dici posset, sed eo pene modo, licet nobiliori, quo justi omnes et unum cum Deo, et filii Dei, et Dii dicuntur, Inde impura illa fluebant Nestori i placita, et alia referenda alibi. Nesloriani et Pelagiam' dogmatis cognationem aliquam ostendit Cassias. L. 1. de Jncarn. e. 3. itemque S. Prosper in Epitaph. Pelag. et Ncstoriâïis hæreseon ; scilicet, Pelagius, si illis fides est, Christum non vere et natura Deum, sed humano merito et praemii loco id consecutum putabat, ut Deus fieret. * ’ Nestorianam hæresin circa finem sectili \ 111. resuscitare visi sunt Felir trgelitanus, tum Elipandus Toletanus Archiepiscopus, Christum, qua hominem, Filium Dei adoptivum asserentes, ac proinde in Christo Filias duos; ut ex L. Sacrosyllabo liquet, ubi : Aon duo Filii, alius Dei et alius hominis, ut, sicut illi (Felix et Elipandus) errando existimant, adoptivus sit hominis Filius, et sine adoptione Dei Filius; duos vero in Christo Filios asserere, est ipsa Nestori i hæresis. Eutyches, presbyter Conslanlinop. et archimandrita monasterii celeber­ rimi, ex male intellectis quibusdam Cyiulli sententiis, et hæresis Nestorianæ odio, in errorem Nestoriano extreme oppositum incidit circa annum lit. unitionem quidem, ut S. Leo serm. 8. de Nativ. c. o., in Christo duarum con­ fessus naturarum, sed ipsa unitione id dixit effectum, ut ex duabus una remaneret. Nimirum negabat post unitionem duas esse, in Christo naturas integras; sed in ipso Incarnationis articulo ulramque naturam affirmabat coaluisse in unam. Ad tertiam hanc classem non immerito Lutheranos reduxeris, dum duo docent, e quibus sequitur, eos vel in Eutychianam vel Nestorianam hæresin impingere: primum est, carni Christi communicari attributa divinitatis, esse immensam, omnipotentem, etc. uti Fbiquistœ : alterum, unionem hypostaticam in illa communicatione attributorum consistere; si enim velint illa essentialiter naturæ humanæ tribui, jam hiec unum fiet cum divinitate; si vero accidenta! i (er tantum, jam distinctæ erunt personæ Dei et hominis. PHOOIUM. . 7 9. Inde a Theologis ad mentem hujus symboli, quod Scripturis sacris, Conciliis, et Patribus omnino est conforme, definitur Incarnatio : Natura· humana cum divina in una persona Verbi conjunctio. Dicitur 1°. conjunctio, sive unio aut unitio, non moralis, vel accidentalis; sed vera, realis, physica, et substantialis; unde et eodern sensu a Patribus unio naturalis dicitur, h.e. ex eorum mente, physica. Porro hæc unio dicitur, et est personalis et hypostatica; quia ex unione Verbi et natum humana! una persona consti­ tuitur; et hoc est, quod alii aliis tantum verbis exprimere vohmt, Incarna­ tionem esse assumptionem nahiræ humanæ in unitatem persona·; vel in tinam Verbi hyposlasin. Dicitur 2°. natura· humana·, h. c. complexi tantum ex corpore et anima rationali inter se unitis, sine subsistentia humana propria et personalitate; non enim natura illa humana individualis assumpta subsistens subsistentia propria ante fuit, quam assumeretur a Verbo, sed producta simul et assumpta, impediente et supplente Verbo humanam subsistentiam et perso­ nalitatem; ita ut natura utraque, divina et humana, subsistat in una per­ sona Verbi ; sicque non duo sint Christi,sed unus. Dicitur3°. in una persona Verbi; Incarnatio enim, licet quoad efficientiam communis sil personis divinis tribus, cum sit opus ad extra , quod, ut alia opera ad extra, pro ratione efficiendi habet divinam potentiam, quae, utpote prædicatum absolutum, tribus personis communis est ; terminative tamen propria solius Verbi est; hoc enim unitur humanitati immediate, non ratione formali divinæ natura, quæ quid absolutum et commune est, sed personalitatis Filii, sive Filiationis, quæ est praedicatum relativum solius Filii; cum voro, quæ conveniunt prædicato relativo unius personæ proprio, non sint communia personis aliis ; hinc Incarnatio propria solius Verbi est, non communis Trinitati. Ex his elucet hujus sublimitas mysterii, quod deinceps tum exponemus, tum contra multiplices illius hostes vindicabimus, ordine Dissertationum, quem earum index exhibet. 8. His omnibus errorum monstris primo, et ante omnem disputationem, Catholicum dogma opponimus, quod Athanasianum symbolum, a tota adoptatum Ecclesia, in compendio et breviter æque, ac exacte tradit : Est autem /ides recta, ut credamus et confiteamur, quia Dominus noster Jesus Christus, Dei Filius, Deus et homo est. Deus est ex substantia Patris ante secula genitus; et homo est ex substantia matris in seculo natus. Perfectus Deus, perfectus homo ex anima rationali et humana carne subsistens. .Equalis Patri secundum divinitatem , minor Patre secundum humanitatem. Qui licet Deus sit et homo ; non duo tamen, sed unus est Christus : unus autem non conversione divinitatis m carnem; sed assumptione humanitatis in Deum;umis omnino non confusione substantia· : sed unitate personie : nam sicut anima rationalis et caro unus est homo ; ita Deus et homo unus est Christus. t (■ , ί " » *- — ·.· DISSERTATIO I. ?>» · DE EVINTEATIA ET VERITATE IXCA RVAT1OMS. Hanc simpliciter el absolute negant Judæi, Athei, et Ethnici. Judæi Mes­ siam quidem oliin a Deo promissum fuisse credunt; sed negant jam adve­ nisse, simulque pernegant promissum Messiam verum esse Deum. Athei et Ethnici Incarnationem , qualem fides proponit, etiam impossibilem judi­ cant. Quare tria hic disputabimus Sectionibus totidem. Sect. 1. contra Judaeos,an promissus in lege veteri Messias advenerit? 11. An hic, quem advenisse, quemque Christum dicimus, simul sit Deus verus? 111. Qua ratione existentia et divinitas Christi Atheis atque Ethnicis suaderi possit ? SECTIO I. MESSIAM, SIVE CHRISTUM JAM PRIDEM ADVENISSE JÜDÆIS OSTENDITUR. •10. In subjecto quaestionis adhuc abstrahitur a divinitate; sed ponitur homo, singularis excellentiæ, mittendus a Deo ad salvandos homines. Grace Christus, hebraice Messias dicitur; latine Unctum significat. Unctio triplici hominum generi tribui solet, regibus, sacerdotibus, prophetis ; quamvis illa prophetarum esset extraordinaria, et proin unctio regibus et sacerdo­ tibus ex instituto conveniret. Unde nomen Christi appellativum est. Sed ex omnibus, qui ratione unctionis Christi appellari possunt, insignior quidam et unus singularis intelligitur, cui nomen hoc per excellentiam proprium est, pari Christianorum et Judæorum consensu; ut adeo opinio Rabbi Selomoli in Commentar, in c. 24. Isaiæ, et R. Maimonidis Tract, de Regib. duos Christos promissos asserentium inane commentum sit, in quo non tantum Judæos veteres , sed et reliquos hodie omnes sibi adversantes ha­ bent. Proinde hic duo contra Jùdæos demonstrabimus ; primum : Messiam promissum pridem advenisse; alterum: illum ipsum, quem Christiani Jesum Nazarenum, Mariæ Virginis filium praedicant, esse Messiam verum et unicum. U Irumque ex prophetarum vaticiniis , qua· ordinem dabunt articulorum sequentium. $ i • · lû DE INCARNATIONE. ARTICULUS I. UTRUM ET QUOMODO EX VATICINIO JACOU! PATRIARCII.E (GEN. 49.) PROUST» ADVENISSE CHRISTUM. 11. Moriturus Patriarcha Jacob, et convocatis filiis, quid cuique eorum, intellige in posteris, in novissimis diebus eventurum, praedicturus, .com online ad Judam devenisset, sic eum allatus est Gen. 49. v. 8. Juda, te. Imo dabunt fratres tui... adorabunt te filiipatris tui... .Non auferetur sceptrum de Juda, et Dux de femore ejus, donec veniat, qui mittendus est, et ipte erit exspectatio qenlium. En vaticinium : vel ut in liebreis codicibus : .Vwi recedet sceptrum de Juda. vel virga, vel Legumlator de medio pedum ejus, vel inter pedes ejus, vel donec veniat Schilo; et ei obedient ia populorum, ve! gentium. Catholici omnes et Christiani, licet differant, an in his : Non auferetur sceptrum de Juda, Juda stricte sumi debeat pro tribu hujus no­ minis, an pro tota gente judaica? consentiunt tamen hic designari tem­ pus, quo venturus Messias; et adventus signum figi ablationem sceptri de Juda, ex ejusque ablatione Messiam pridem advenisse demonstrant ; Judaeis contra ad eludendum vaticinium se in omne latus torquentibus. Sed contra hos 12. Dico. Ex allato Jacobi vaticinio Messiam pridem advenisse manifeste ostenditur. Prob. Jacobin vaticinio suo, juxta communem et obvium verborum sen­ sum, tiia dicit. Primum : sceptrum aliquando, h. e. summum dominatum, vel imperium politicum, cujus signum est sceptrum, conferendum tribui Juda; hanc enim hic precise intelligi, non totam gentem judaicam, infra probabitur. Alterum : imperium hoc in tribu Juda eo perstiturum usque dum Messias , qui per mittendum hic intelligitur, veniat. Tertium : sceptri proinde hujus vel imperii politici a tribu Juda ablationem, signum esse temporis, quo Messias venturus sit. Subsum. Atqui sceptrum hoc pridem a tribu Judaablatum est; ergo necesse est, ut pridem Messias advenerit. Major quoad partes singulas liquido constabit refutatione exceptionum, tum objectionum , quas in omnes pene vaticinii Jacobæi syllabas formare conantur Judæi. Minor constat toti orbi, ejusque veritatem ipso sensu quotidie percipiunt Judæi ; sive enim sceptri nomine regiam dignitatem intelligas, aut principa­ lem quamlibet in uno residentem ; sive auctoritatem summam Judaici se­ natus, constantis ex 70. viris, dicti Synhedrium, sceptrum ablatum est. Nam principatus quidem ac regnum ex Juda a mille septingentis et ultra annis defecit : primo auctoritate Cæsaris Augusti transiens in Herodem alie­ nigenam, ut probabitur; deinde ad Romanos, qui Judæam subactam in provinciam redegerunt; Synhcdriuin vero, quod Herodes Ascalonita, teste Josepho Judaeo, !.. 1 i. Antiquit. c. 17. cxauctoraverat, omnibus prater unum occisis, omnem auctoritatem amisit, teste eod. Josepho, L. 18. Antiq. c. I. et dc Bell. Jud. L. 2. c. 11. Post eversionem urbis vero Hierosoly- DE EXI5TENTIA INCARNATIONIS CONTRA JUDÆOS. 11 milan®, quoquoversum dissipata infelix gens , spoliata omnis potestati» et dominatus jure ac titulo : vaga, errans, et vilis mancipii instar despecta, omnibus prope gentibus servire cogitur, sine spe, in tanta dispersione et tribuum ac familiarum confusione, sedem et regnum pristinum recupe­ randi. 13. Quod enim Judæorurn ali<|ui dicunt, esse cliamnum Ætmalotarcham quemdam, ex tribu Juda oriundum , quem Patriarcham vocant, qui Judæos foAsia regat, sitque rectums, donec Messias veniat ; jocularis est fabula, quam jam olim explosit Origenes, L. 4. Periarchon η. 3., qtiæque se totam prodit, si quæres ex Judæis , ubinam terrarum hoc illorum regnum sit ? vix ullus cum allero consentiet, et quilibet majores afferet nugas. Auctor apocryphus L. 4. Esdr. c. 13. inquit, decem tribus, quas Salmanasar Assyrio­ rum rex abduxerat in captivitatem, hac soluta, abiissc in remotas terras, ut ritibus suis vacare libere possent : discessisse ab illis aquas Euphratis, et post anni unius iter in Arsarelh, regionem imperviam, pervenisse, ibique summa pace frui. Verum nulla hac ætate nostra adeo remota est regio, præsertim in Asia , quœ non crebris peregrinationibus perlustrata; qui ergo fieri potest, ut nemo de tanto Judæorurn .imperio aliquid detexerit, vel a vicinis saltem populis quidquam audiverit? Aut si impervia est regio, quo­ modo ad illam tam facilis accessus fuit tanlæ Judæorurn multitudini ? quo­ modo inde nuncios accepere Judæi? Eodem cx capite corruit, quod R. Si­ meon Jalcut fabulatur; tribus illas partira in .Ethiopia, partira in Asia possidere regna, sed septa moenibus igneis. Item dum Talmud Jerosolymitanmn Judaeos regnantes ponit in America, sed nubibus conclusos, ct sepa­ ratos a reliquo hominum genere : aut dum cos alibi collocant immensis circnmseptos montibus. Si enim in locis adeo imperviis regnant Judæi, qua ratione tabellarios inde accepere illarum fabularum venditores? Unde inter fabulas rejiciunt illud Judæôrum Rabbini plerique alii, inge­ nue falentes, Judaeos omni suprema potestate et sceptro prorsus excidisse, ut II. Isaac Abarbanel Comment, in Isaiam. R. Dàvid Kimchi in Osee. R. David Ganz, aliique apud Gotti de Verit. Relig. t. 1. c. 8. quos inter R. Azrich, narrationes illas de Asiatico, vel alio Judæorurn imperio , et Ætmalotarcha, declarat esse fictitias, et duntaxat inventas ad misera suæ gentis solatium. Qui proinde cum Rabbinis cæteris ipsum Jacobi vaticinium enervare conantur , quorum nunc argumenta refellenda sunt : 14. Obj. I. In hebraico legitur : Donec veniat Schilo : sed incertum est, quid per vocem Schilo debeat intelligi ; ergo. Prob. min. Nam hæc vox di­ versimode vertitur. Sic 1°. Interpres latinus vertit : qui mittendus est. 2°. R. Aben Hezra cum aliis : filius ejus. 3°. Potest significare pacificum , sicque denotare Salomonem. 4°. Potest exponi pro urbe Silo, ut vaticinii sensus sit: dignitas tribus Juda mutabitur in regnum, cum urbs Silo arcœ sedes esse desierit; ita recent iores Rabbini quidam. a°. Vel certe potest indicare San­ iem, vel Jcroboamum , quia uterque in Silo uncius est in regem ; vel Davidern, qui unctus in regem fuit, quo tempore arca de Silo sublata fuit, fi’. Si sumatur pro missus, convenire, potest Nabuchodonosori, qui missus IS BE INCARNATIONE. dicitur, ut voluit Julianus apostata ; aut si pro Messia denique, cum hew vox unctum, sive Christum sonat, etiam Cyro, qui Is. 45. Christus dicitur. R. C. Maj. N. min. Nam i°. hic per Schilo significari Messiam, praeter Rabbinos recentiores R. Salomon, Kimchi, Rechai, Hakkados L. Galcrazeia, testantur, nulla excepta, versiones omnes : Paraphrasis Chaldaica ador­ nata ab Onkelos, longe ante Christi adventum, tantæque inter Judæos aucto­ ritatis, ut nullus huic contradicere præsumerct, clare pro Schilo ipsum Messiam ponit : Aon auferetur habens principatum a domo Juda, usque ad tempus, quo veniat Messias, cujus est regnum, et ei obedient populi. Targum Jonathanis : donec venial rex Messias. Talmud Babylon. Tract. Sanhedr. c. 2. quodnam est nomen Messiœ? Schilo est nomen ejus; quia dicitur: donec venerit Schilo. Adde antiquos Judæorum Interpretes, quotquot fere adhuedum extant : sic liber Bereschit Rabba apud Judæos auctoritatis maximæ, hic Schilo, inquit, est rex Messias. Sic Echa Rabbet hi in c.l. Thren. quod est nomen Messia!?... Schilo est nomen ejus, sicut dictum at Gen. 49. donec veniat Schilo. Ut adeo, sermonem hic de Messia esse, fuerit iniimus et communis Judæorum sensus, qui amplius adhuc patebit inseqq. ac proin, qui ex Judæis negare præsumunt hodie, hoc vaticinio de Messia agi, ii eo facto declarent palam , se a totius suae geniis traditione antiquis­ sima perfide, nec nisi ex obstinata malitia ad eludendum illustre hoc vati­ cinium, recedere, quod nec hujus obesse veritati, nec illorum prodesse causæ debet. 2°. Per Schilo intelligi Messiam, aperte, quæ immediate sequuntur, evin­ cunt ; subditur enim : et ei obedient ia populorum, sive gentium : sive ut LXX. et juxta hos Interpres latinus : ipse erit exspectatio gentium; sed hæc ad .Messiam pertinent; ergo et ille per Schilo debet intelligi. Prob. subs. Quia his verbis passim in Scripturis Messias designatur : Agg. 2. v. 8. Movebo omnes gentes, et veniet desideratus cunctis gentibus. Js. 2. v. 2. Fluent ad eum omnes gentes. Ps. 21. 28. ubi de Messia sermo est. Prob. etiam Cons. Particule enim dem ons Irai i væ ei, ipse, appellant super Schilo. 15. Ad prob. min. R. Quoad Jnm. et 2απι. utrubique tamen .Messiam indi­ cari; nam 1". quando in Scriptura mittendus vel venturus ponitur simpli­ citer et velut antonornastice,Messias indicatur. Sic Evod. 4. v. 13.orans Deum Moyses, ne tardaret Messiam mittere, obsecro, ait, mitte, quem missurus es. Malt. II. v. 3. vero Joann is discipuli interrogant Christum : Tu es, qui ven­ turus es ? 2°. Rabbini vero, qui legendum volunt filius ejus, subin telligunt Judæ; quia communiter credebant Judaei, Messiam nasciturum exstirpo Juda, illumque huic in eo vaticinio promissum fuisse, in quo et consentientes habent Christianos plerosque. Et vero Christum ex tribu Juda nasci de­ buisse, etiam inde patet, quod Davidi , qui de tribu Juda fuit, in specie fuerit promissus, ac proin passim dicatur filius David. I nde Luc. 1. v. 32. ait angelus ad Mariam : Dabit illi Dominus Deus sedem David patris ejus. Ratio vero, cur Interpres latinus reddiderit mittendus, esse videtur, quod in hebræis codicibus legerit Schiloach, a Schalach, quod mittere significat ; SIC natatoria Siloe interpretatur missus, Joan. 9. Abben Hezra vero leeit DE EXISIEMIA INCARNATIONIS CONTRA JUDÆOS. 13 Siloh, ul lie suppleat vices cholem, pronominis suffixi, et significet, ejus, sicut el/ie finale sumitur Gen. 13. v. 3. t ndenon variatur prophetia quoad sub­ stantiam. Uti neque, si cum LXX. legeris Schelo ei, donec venerint reposita ti, h. e. Messiœ promissa et reservata, ut gloria, potestas, regnum, subje­ ctio populorum, etc. juxta promissiones dc eo facias Abrahæ , fsaaco, etc. quod in ipso benedicendæ sint gentes, Gen. 12. 28. quas expresserunt LXX. xcrlcndo : ct ipse erit eœspeclatio gentium. Aut, si cum Tertujj.iano , Theouorlto ct aliis legas : donec venerit, cui repositum est ; subinlelligilur enim Judæorum , Gentiumque regnum promissum et repositum Messi® soli. IG. Quoad 3um. R. Concedo , quod significare etiam possit pacificum, sed nego, quod Salomonem denotet; licet enim Salomon regnum in pace possederit; eo tamen imperante sceptrum de Juda ablatum fuisse nullo in sensu dici potest : atqui in prophetia sceptri de Juda ablatio, venturi illius Schilo ceu signum figitur. Deinde non apparet, qua ratione Salomon fuerit exspectatio gentium, vel de eo dici possit, quod ei fuerit obedientia popu­ lorum. Igitur equidem Schilo significari potest pacificum, derivatione facta a Schalah■, pacificus fuit, in piel pro extruso dagesch admittens jodh, ad formam nominis kitor, Gen. 19. v. 38. et kimesch, Ose. 9. v. 16. estque idem ac pacificator ; sed hoc nomen ceu proprium Messiœ tribuitur Is. 9. v. 9. ubi dicitur Princeps pacis ; homines videlicet reconcilians Deo. 17. Quoad 4"m. R. Λ'. Assertum, quod pugnat tum contra veritatem historiae, tum contra sensum oraculi; nam 1°. falsum est, Davidem; qui primus de tribu Juda rex erat, tunc evectum fuisse ad regnum j cum de Siloh arca sublata fuit; hæc enim jam ante Saulem inde sublata fuerat 1. Reg. 4. ■2°. Quid hoc est, nisi ad radios véritatis sibi sponte occludere oculos? Jacob ait : donec veniat Siloh; ipsi volunt : donec desinat Siloh. Jacob dicit non auferendum sceptrum, donec venerit Siloh, quod significat, ante sceptrum non venisse Siloh; Rabbini contendunt, tum sceptrum conferen­ dum Judæ, cum desinet Siloh, quod supponit Siloh jam venisse ante. 3°. Ad quem demum spectabunt sequentia : et ipse erit exspectatio gen­ tium? Davidi enim, cum eventus non responderit, adaptari non possunt. • 18. Quoad oum. R. N. quoad singulos. Quoad Saulem; 1°. enim non in Siloh, sed in Ramalha a Samuelc in regem unctus est 1. Reg. 10. Confer, cap. 8. el 9. 2°. Saulis tempore quomodo ablatum a Juda sceptrum fuisse diti potest, quomodocumque Judam sumas?Si enim per Juda totam intelligasJudæorum sive Hebraeorum gentem, Saul in mortem usque regnum tenuit; si ipsam tribum hujus nominis, sceptrum post Saulem in hujus successore Davide orto ex tribu Juda, illiusque posteris maxime effloruit. 3’. XequeSaul exspectatio gentium dici potest. Quoad Jeroboamum ; quia neque hic in Siloh, sed in Sichem, 3. Reg. 12. rex unctus fuit. Nec Jeroboam fuit exspectatio gentium. Deinde juxta Rabbinosesset hic sensus : Non auferetur sceptrum dc Juda, quoad veniat tem­ pus Silohens is unctionis, qua Jeroboam est consecrandus :sed hoc est fingere; quis enim eos docuit per nomen Siloh hoc factum Silohense notari? Demum 01. IXCAHXATIONI . nec in Juroboamo ablatum a Juda sceptrum dici potest; nam si per Juda ilerum totam intelligi velis Judæorum gentem, sceptrum tunc putius linialum fuit in regibus duobus; Jeruboamo rege Israelis dicto, quem delicientes a Robuamo tribus decem seculæ sunt ; lum Roboamo, rege Judæ : si tribum Juda ipsam, sceptrum in Juda mansit penes Roboamum et cœtcrosDavids nepotes. Quoad Daeidem constat ex dictis ad 4utn. I - 19. Quoad Guin. R. .V. iterum quoad singulos. Quoad Nabuchodonosanm 1°. eniiu nun exspectatio gentium, sed terror ct flagellum fuit. 2°. Dicitur equidem missus, sed ad flagellandos Judæos , quos in captivitatem ab du vit; Messias vero in Scripturis dicitur mittendus, missus, simpliciter ad regen­ dum, et liberandum, salvandumque populum Dei et gentes, Exod. 4. v. 13. Deut. 18. v. 15. 18. Is. 2. v. 3. Agg. 2. v. 8. 3°. Neque sub Nabuchodonosore dici potest defecisse sceptrum in Juda; etsi enim a Nabuchodonosore Joalimus captivus abductus fuisset Babylonem; patri tamen successit in regno filius Joachiu, 2. Paral. 3G. v. 8. et hoc paulo post Babylonem abducto, substitutus in regno a Nabuchodonosore Sedecias fuit hujus Joaehin patruus. Demum etSedeciam quidem captivum Babylonem transtulit, sedNabucbodonosore fatis functo succedens in regno E\ ilmerodach Joaehin, alio nomine Jechoniam, vinculis solutum sublimavit iu thronum, 4. Reg. 25. v. 28. Posuit thronum ejus super thronum regum, qui erant cum eo in Babylone. 20. Cyrus sero, etsi Judæos e captivitate dimiserit, sicque dici pussil Judæorum exspectatio, non tamen gentium. Deinde nec post Cyrum sceptrum defecit in Juda, sed perstitit in Zorobabcle duce. Præterea Cyrus genere Persa fuit, vel Medus; Messias vero ex tribu Juda et quidem Davidis stirpe genus ducere debuit, ut dictum n. 15. Sed neque reliqua, quæ de Messia tum in Jacobæo vaticinio, tum alibi in Scripturis dicuntur, Cyro aptari possunt. Vocat igitur Deus Is. 45. Cyrum Christum : hæc dices Christo meo Cyro,quia Cyrum regem speciali ordinatione delegerat Deus, ut populum suum e captivitate dimitteret liberum, quæ divinæ voluntatis ordinatio idem præstabat, quod sensibilis apud Judæos unctio, qua mediante eorum reges dicebantur Christi Domini, scilicet Dei. ·*> 21. Obj. II. 1°. Vox hebraica Schcbhet, quam latinus Interpres vertit sceptrum, etiam in Scriptura non raro sævum ac impotentem dominatum significat, sive virgam tribulationis, Exod. 21. v. 20. Ps. 22. v. 2. Is. 10. v. 5. Ergo ct hic significare idem poterit, et proiu vaticinii hic esse seusus: Non auferetur tribulatio de Juda, donec, etc. ; atqui stante hac significatione, cx Jacobi oraculo nihil minus evincitur, quam Messiæ adventus, cum etiamnum tribulatio gravissima Judæos premat. 2°. Vox schebhet etiam tribum significat ; ergo is sensus esse poterit : Non deficiet tribus Juda, donec, etc. atqui tribus hæc nondum defecit. 3°. J.oco particulæ latinæ donec, in hebræo habentur hæ duæ had-ki ; sed hæ significant idem , ac in œternum; quia, quando, vel postquam; adeoque non desitionem rei, dc qua sermo est, sed continuationem illius indicant; ac proin vaticinii iste erit seusus : non auferetur sceptrum de Juda in œternum; quando, vel postquam Messias ut EMSII.XilA I.MiAllXATIOMS C05TKA JUDÆOS. » 15 uwrit. Sic vero iterum prorsus niliil pro Messiæ adventu evincitur. Prob. nun. Nam significationem hanc habet το had-kl in Scriptura alias : Ps. 131. v. II. Hæc requies mea in secutum secuti : hic habitabo, quoniam elegi eam ; iihi in llebneo το hail positum significat œternum. Item, sic continuationem significat Gen. 8. v. 7. Corvus non revertebatur, donec siccarentur aquœ. Job. 57. v. *». Donec deliciam, non recedam ab innocentia mea. Matth. 1. v. 23. Xon cognoscebat eam, donec peperit filium suum primogenitum. Priore cuira loco non significatur, corvum reversum esse siccatis aquis, sed quod nunquam, etiam post siccatas illas redierit. In altero non id Job inten­ dit, quod velit recedere·, cum defecerit; sed quod nunquam. In ultimo sen­ sus non est, quod postea eam cognoverit, sed quod nunquam. J(/lu®. B. 1". D. J. Vox Schebhet simpliciter et solitarie posita significat virgam tribulationis AT. quando ad hanc significandam determinatur ab addito C. Sic vero determinatur in locis cilt. Exod. 21. v. 20. Qui percusserit Sfruui/J, vel ancillam virga, et mortui fuerint, etc. Ps. 22. Reges eos in virga ferrea. Is. 10. v. 5. Fa? assur, virga furoris mei. Solitarie vero posita generalim dominatum et imperium exhibet. R. 2°. Sub distinctione data T. Ant. N. Cons. Nam 1. Jacob eo loco non uisi fausta et laeta Judæ prænunciare intendit; certe nihil nisi latum et gloriosum magnificus ille ingressus offert legentis animo : Juda, te laudabunt fratres tui... adorabunt te filii patris tui. Numquid laudandus et ado­ randus erat Juda dira tribulatione, vel probrosa servitute oppressus ? idem contextus docet : Catulus Leonis Juda.... requiescens accubuisti ut leo, etc. bæc el alia Judæ sub tribulatione gementi et laboranti non conveniunt. 2. Sicut dux ibi tyrannum non notat, qui virgis Judæos cædat ; sic neque schebhet virgam ejusmodi. 3. Si Judæ manus futura praedicitur in cervici­ bus inimicorum ejus, quomodo Juda ab his opprimendus, aut etiam vexan­ dus intelligi potest ? 22. Ad 2um. R. D. Significat etiam tribum posita eo modo, quo hic Gen. 49. xY. in sensu constructo, schebhet Jehuda C. Sic quando schebhet in veteri Testamento pro tribu sumitur, semper id in sensu constructo fit, poniturque schebhet Jehuda. At vero Jacob inquit : non auferetur sceptrum de Juda, schebhet mijuda. Deinde schebhet Gen. cit. loc. pro tribu sumi non posse, aliunde evidens fit : si enim schebhet hoc loco sumi deberet pro tribu; igitur defectio tribus Juda poneretur pro signo temporis, quo Messias adventurus esset : nam Patriarcham hic notam dare voluisse adventus Mes­ siæ, proxime probabitur; igitur el tolli ante tribus Juda debuisset, quam Messias veniret; quia, ut perse sequitur, quamdiu staret Iribus Juda, nondum adhuc existerai nota et signum illud a Patriarcha positum , nimi­ rum tribus illius defectio : sed hæc nullo modo dici possunt ; nam cum ex dictis et Judæorum consensu Messias ex tribu Juda nasci debuerit, hic ex tribu Juda nasci debuisset, cum hæc tribus non amplius extitisset; quod est impossibile. 23. ,ld 3um. R. D. Habent hanc significationem aliquando C. semper , el in buc vaticinio iV. Damus το had-ki aliquando legi debere separat i m, ita ut to had pertineat ad præcedens colon , nec trahatur ad voculam sequentem io 2 1 UE I.VCAHNArtONk. kt; adeoque ambo rei continuationem denotent, velul in allatis iu proktione exemplis: verum in vulgari acceptione rei, de qua sermo est, desi­ tionem frequentius importat. Exempla passim per Scripturam occurrunt Gen. 3. v. 19. In sudore vultus tui vesceris pane, donec revertaris in terram. Gen. 26. v. 13. Ibat proficiens atque succrescens (Isaac), donec inaynus effectus est. Jud. L v. 21. Crescebant... el forti manu opprimebant Jabin rtqtm Chanaan , donec delerent eum. Ruth. 1. v. 13. 1. Reg. 22. v. 3. etc. Et qui­ dem Gen. 19. in specie pro dcsilione supremœ potestatis politicæ accipi. atque primo had pertinere ad sequens ki ex sequentibus molivis invide contra recentiores Rabbinos quosdam, pauci enim sunt qui datam objectio* nem formant, evincitur. 1°. Si staret contraria illa Rabbinorum interpretatio, Jacob venturi Messiæ nullum delerminasset tempus, sed tempus posuisset indeterminatumd vagum, quod est contra unanimem Rabbinorum veterum et Judæorum con­ sensum , quibus ex traditione ab ipsis Jacobi temporibus adeo persuasum fuit, ablationem supremæ potestatis politicæ de Juda ceu notam adventuri Messiæ fuisse a Patriarcha positam, ut, cum in Herode defecisse sceptrum a Juda intelligcrent. alii Joan nem Baptistam, alii Herodem ipsuhi, alii cum Josepho Vespasianum Messiam dicerent ; alii, teste L. Sanhedrin Jerosolymitano, quem Messiam salutarent , nescii , depilato sibi calvitio, indutique cilicio plorantes dicerent : l’œ vobis, quia recessit sceptrum de Juda, et non­ dum venit filius David, Messias; alii demum Jesu Christo, Messiæ vero adbærerent. 2°. Ita referunt versiones omnes, Targi Hierosolymitani, quæ habet : non auferetur usque ad tempus, quo veniet Messias; versio LXX. Samaritana, Syriaca, Arabica, R. Rahue, R. Kimchi, etc. Item : Hebraicum ipsum a Rabbinis antiquioribus sic punctatum ct receptum; ut proin nova hac interpre­ tatione Rabbini illi recentiores suam declarent perfidiam, qua a totius gentis suæ tradita doctrina recedunt. 3°. Quia in Hebraico immediate ante ~'o had sub raglail ponitur atnach, h. e. duo puncta; igitur το had ad præcedens colon pertinere non potest;el licet quoque sub had reperiatur accentus jethif; hie lamen duntaxat ex accentibus ministris est, qui nihil distinguunt, aut sejungunt, sed adhi­ bentur explendæ tantum orationis gralia. Si velis, puncta et interpun­ ctiones, eliam juxta Catholicos, idiomati Hebraico essentialia non esse, sed longe post addita ab hominibus ; igitur illum atnach sub raglau, posse poni æque sub, quam ante το had, sicque ruere rationem datam : R. Ar. utramque sequelam; quia, admisso licet juxta veriorem sententiam Antec., cum punctatio Hebraici ab antiquioribus Rabbinis sic instituta fuerit, et ab antiquis Judæis communi recepta consilio; ex ea antiqua elucet traditio, docens, quo­ modo veteres Judæi legerint, et legi debeat. 23. Mit. 1. Etiam Doctores Catholici, inter quos Cajetasüs el Huetivs præsertim L. Demonstr. Evang. prop. 9. §. 7. per το donec, sceptri vel regni continuationem notari volunt. R. /X In sensu Judæorum, regni tantum temporalis A'. Desitionem simul regni temporalis, el deinde continuationem spiritualis C. Longe dis­ crepat Doctorum Catholicaurruab illa Rabbinorum interpretatio. Judæi 1 | ’ ■ Hl. EXISTENTIA INCARNATIONIS CONTRA JlD.EOS. 17 regnum temporale et politicum a.Messia erigendum intclligunt, finern cum mundo habiturum : Cajetanus regnum primo temporale signari censet, quod deinde a Messia vertendum sit in spirituale et æternum, ne ipso quidem mundi interitu finiendum. Similiter Huetius de duobus regnis sermonem fieri putat, temporali et telcrno ; prius finiendum antequam Messias veniat; alterum a .Messia stabiliendum, spirituale scilicet : primum, ejusque finem seu notam temporis adventus .Messiæ designari his : Non aufere­ tur sceptrum dc Juda : alterum promitti verbis illis : Ipse erit exspectatio gen­ tium; vel ul Hebraicum habet: et illi obedientia populorum; quæ sine regno novo fundando a Christo non videntur explicari satis commode posse; Christi vero qua hominis regnum, licet etiam qua homo ex dono Patris, seu cxlibera hujus constitutione sit Rex et Dominus omnium, esse tamen potissimum spirituale, ex aliis Scripturæ locis evincitur, et probabitur, ubi ,de titulis Christi. Illa igitur Cajetani et Huetii interpretatio Judæis favet pror­ sus nihil, cum u terq ue juxta Jacobi oraculum pro nota temporis adventus Mes­ siæ ponat ablationem sceptri temporalis et politici a Juda,quod Judæi negant. 24. Insl. 2. Licet cod. c. Gen. 49. v. 2G. dicatur, benedictiones Josephi confortatas esse, donec veniret desiderium collium œternorum, id est, Messias; illius tamen benedictionis cessatio in eversione regni Israelis non fuit signum adventus Messiæ; ergo neque cessatio, vel ablatio sceptri a Juda, etsi dicatur non auferendum, donec veniat Messias. R. .V. Suppos. Antec. per desiderium collium œternorum intelligi Messiam, sed de felicitate temporali Josepho in ejus posteris obventura sermo est. Et quidem Judæis hoc invicte ostenditur : 1. Ex textu Hebraico, quo uno ipsi moventur; hic vero clare habet : usque ad terminum collium seculi; ubi nec litterula est de verbo, donec veniret, nec de Messia. 2. ExLXX. Judæorum peritissimis, dum simpliciter vertunt : prœvaluit super benedictiones mon­ tium stabilium in benedictionibus collium œternorum. 3. Ex versione Syriaca, quæ reddit : ad spem collium seculi. 4. Ex Rabbinorum, quos hic refert Corn. a Lapide, consensu unanimi; et vero ex tota gente Judaica ne unus afferri Scriptor potest, qui hic agi de adventu Messiæ tradidisset. S. Moyses demum ipse optimus haud dubie Jacobæi oraculi Interpres, benedictionem Josepho datam confirmans et repetens, Dent. 33. illam de perenni fertilitate collium terrestrium, qui Josephi posteris in divisione terræ Chanaan in sor­ tem essent venturi, exponit. Quid ex Judæis, contra quos tantum hic agi­ mus, etiam pertinacissimus his opponere posset, nihil profecto occurrit. Quin observo objectionem datam non a Judæis, utpote qui non aliam, præter datam interpretationem admittunt, sed Christianis a Doctoribus formari occasione Vulgatæ nostræ, quæ habet : Donec veniret desiderium collium sternorum, ubi Interpretes quidam per το desiderium Messiam, per το donec tempus adventus ejusdem notari putant, ut Oleaster. Sed cum meliore et communi ferme Doctorum sententia dicendum omnino judico, in sensu litte­ rali nullo modo de Messia agi; quidquid sit de illa quorumdam sententia, Josephum typum gessisse Christi, quæ nobis nihil officit. Unde Quantum ad Vulgatam attinet, sciendum, το Taavath hebraicumsignifi­ care posse et terminum seu finem, prout cx varia radice deducitur. Dedu­ ctum a Taah importat terminum ; ct ab hoc derivant vocem taavath Hebiwi u. p- i 2 iS · A .i /V; *· *%&} * * · ? bE INCARNATIONE. omnes, cumque IusSanctes Pagmnus, Theodobetds, (λ JOI), in Gen. plunsque Christianorum alii, sicque juxta hos prophetiæ sensus est, quem ante innuimus, Scilicet : benedictiones illa* durabunt usque ad finem collium æternorum vel seculi. h. e. usque ad finem mundi ; vel: non erit illarum finis. Deductum vero ab ievah desiderium indicat : sed eliam tunc Jitteraliter rectissime de terra illa intelligitur, qua* sorte assignanda erat filiis Joseph Ephraim el Manasse, assurgens in colles fertiles et amoenos, ideoque desidera­ biles. Et rev era dimidiam tribum Manasse trans Jordanem in confinio terre Moah ad colles Arnon recepisse sortem ex Dent. 3. et Num. 32. patet; Ephraim vero ad montem Samariae. Hos igitur colles Interpres noster vocat deside­ rium, scilicet adjectivum desiderabiles, (piales erant, mutando insubstan­ tivum, phrasi alias in Scripturis recepta. Dicuntur œterni hebr. holum, quia aeternum possidendi a Joseph i posteris ; vel saltem quia optaverat Jacob, juxta illa : fiant in vertice Nazareni, etc. utætennim possiderentur. Sicque verbo sensus litteralis et planus est : Benedictiones patris tui (quibus ego pater tuus benedico tibi) confortatœ sunt (h. e. simul fultæ sunt) benedictionibus patrum meorum, ut durent, quamdiu stabunt colles illi desiderabiles tibi obven­ turi , qui æterni sunt ; h. e. inquit Mariana, durabunt usque ad finem mundi. Hæc expositio ideo est merito tenenda, quod perfecte congruat cum textu originali, cum LXX. versionibus aliis ; ipsoque Moyse Deut. 33. meliusque contra Judaeos salvet oraculi Jacobæi vim. Sed 25. Inst. 3. Licet Jacob asserat benedictiones Josephi confortatas esse, ut durent usque ad finem mundi ; promissio tamen illa in se conditionatatantum fuit, ut ex eventu patuit, cum duæ tribus Ephraim et Manasse cum reliquis octo regni Israelis, i. Reg. 17. abductæin captivitatem, ad posses­ siones pristinas reversæ non sint; ergo etiam Messiæ promissio data fuisse sub conditione dici potest; nisi populus peccatis suis ejus adventum retar­ daverit , vel plane impediverit. R. C. J. .V. C. Disparitas est ; quia si qua prophetia vel promissio subconditione fiat, hæc vel in eodem loco,vel in Scripturis alibi exprimitur ; ut promissio de perpetuitate templi Saloinonici, etc. 3. Reg. 9. v. 3. i-.seqq. Sic in specie promissio terre illius felicis æternum possidendae, primo simpliciter facta, in se conditionata fuit ; si Judæi essent observaturi pactum , quod cum ipsis inire decreverat Deus ; quam conditionem vero postea Moyses in Deuteronomio in adhortatione ad populum sæpius inculcabat et emphatice, Deut. 4. v. 1 i. 25. Cave, ne quando obliviscaris padi Domini Dei tui, quod pepigit tecum... si feceritis vobis aliquam similitudinem, patrantes malum coram Deo vestro; ut eum ad iracundiam provocetis, testes invoco hodie coelum et terram, cito perituros vos esse de terra, quam transito Jordane possessuri estis. Non habitabitis in ea longo tempore, sed delebit vos Dominus, atque disperget in omnes gentes. Unde tribus Ephraim et Manasse cum reliquis violanies pactum, possessione, quam habuerant, exciderunt. Atquandocumque in Scripturis Messias promittitur, nulla unquam designatur conditio, a qua dependeat promissionis eventus ; igitur absolute datam fuisse tenendum est, æque ac alia, quæ in Scripturis sine adjecta unquam conditioneennnciantur, ne alioquin, si ita sine fundamento liceret excipere, nutarentPro­ phetiæ omnes, et simili modo everti possent. Deinde Messias non Judæorum I I I I I I I I I I ( ■ , ht ΙΑΚΠ.Ν1ΙΛ iNLABXATlONlS CONTRA JCb.EOS. 19 tantum gratia, sod gentium omnium promissus fuit, Gen. 49. cit. Ipse erit expetal io gentium. Gen. 18. v. 18. Benedicenda· sunt in illo omnes nationes trrrœ. Ergo præcise propter Judæorum peccata adventus ejus nec retardari, nec impediri debuit : sed neque propter peccata gentium ; ut enim hæc, licet gravissima plurimaque semper, non obstabant, quominus Deus Messiam promitteret; sic neque, quominus promissum mitteret. Et denique cum Messias promissus esset ad peccata tam Judæorum, quam Gentiurn delenda, et adducendam justitiam sempiternam ,Dan. 9., propter nulla impediri, vel differri debuit. 26. Obj. III. Prophetia Jacobi sæpius fefellit ; ergo vel non est prophetia vera de Messia ; vel dici debet, fuisse conditionalam. Prob. Ant. ϊσ. Soluta servitute Ægyptiaca, populo per plures annos summo imperio præfuerunt duces Moyses el Josuc, quorum neuter fuit ex tribu Juda , sed Moyses ex tribu Levi, Josuc ex tribu Ephraim. Dein toto Judicum tempore, usque ad Saulem primum Judæorum regem, ex Judicibus quindecim, duo tantum ex tribu Juda, Olhoniel et Abesan , fuere; Saul vero primus rex de tribu Benjamin fuit. 2°. Etsi potestas judiciaria defecisset in Othoniele et Abesan transiens adjudices alios extra tribum Juda; Messias tamen non venit, 3°. Sceptro ad Davidem de tribu Juda ortum delato, mansit quidem sum­ mum imperium diu in Davidis posteris ; sed penitus periit in captivitate Babylonica. 4°. Multo ante Christum , qui Jesus Nazarenus dicitur, tempore doces erant Machabæi, genus non a tribu Juda, sed Levi ducentes, ut ex 1. Mach. 2. v. 1. 25.; item 1. Mach. 13. et 14. aperte evincitur; ergo si vera pro­ phetia esset, venire debuisset antequam Machabæi principatum tenerent. Observa. Ob rationes allatas non pauci Interpretes, atque ex SS. Patribus varii illud Jacobi : Non auferetur sceptrum de Juda, non de hujus nominis tribu, sed de tota Judaica gente inlelligi volunt, ut sensus sit : non auferetur Judæorum principatus, vel imperium, donec, etc. Verum hæc Christianorum Doctorum differentia imprimis nihil Judæis prodest; sive enim per Juda propriam hujus nominis tribum, sive totam Judaicam gentem, a celebriore tribu Juda sic dictam, inlelligas; sceptrum tam ab ista, quam ab illa pridem ablatum est. Nos vero inierim quod allinet. verba Jacobi juxta naturalem et obvium sensum, de priore dicta tribu Juda intelligimus; cum rationes allatæ commodam omnino solutionem admittant, ut nunc patebit. Confer deinde n. 3G. Unde R. iV. .1. Ad prob. lam. R. C. Non tamen inde inferas : ergo prophetia fe­ fellit; Jacob enim non de initio sceptri, sed hujus ablatione, sive fine lo­ quitur; neque hoc asserit : sceptrum statim, vel ante omnes alios ad tribum Juda perventurum; sed illud solum : ex quo semel sceptrum ad Judam pervenerit, quocumque tempore hoc sit, non esse a tribu Juda auferendum, donec Messias adveniat. 27. Ad prob.9.im. R. Toto, quo Judices erant, tempore, neque penes tri­ bum illam, ex qua desumptus erat Judex, neque penes lotam Judæorum gentem fuisse sceptrum , dici potest. Sceptrum enim summam potestatem , summum imperium, dominatum , vel jus dominii denotat cx parte illius , penes quem sceptrum est; Judices voro administrabant duntaxat populum cx praescripto legis, unde nomen traxerunt, a jure dicundo: de cætero PL l.XCAll.NA 1ΙΟΜ. agenles nt ex consilio : popiihisque obediebat quasi ex liberlafc; non veru gubernabant populum more regum, vel summorum principum. Hinc nulls erat Judicibus potestas condendi leges, imponendi, exigendi tributa ; aut quidquam suo arbitratu imperandi. Verbo: non erant domini Israel, nec aliquorum de Israël, ut constat ex Judie. 8. Nam cum Gedeon liberasse! populum de manu hostium , Israelitæ gratiam praestituri pro beneficio ei dominatum cum offerrent : Dominare nostri tu, ct filius tuus, el filius /ilii lui; respondit Gedeon : .Von dominabor vestri: nec dominabitur in vos filius meus; sed dominabitur Dominus. Ergo ante victoriam de Madianitis, licet Judex fuisset, dominium tamen non habebat ; quid enim hoc ei offerrent, si habuisset ? Neque post victoriam, licet pluribus adhuc annis Judex perma­ neret, dominatum Israelis habebat : non dominabor vestri. Si quart's, penes quem igitur Judicum tempore summa potestas et domi­ natus fuerit ? R. Penes Deum ipsum, qui per se nunciosque regebat populum, ut liquet ex illo Gedeon is : sed dominabitur Dominus. Et I. Reg. 8. cum populus petiisset sibi regem dari; praecipiebat Samuel i Dominus : Audi vocem populi in omnibus, quæ loquuntur tibi ; non enim te abjecerunt, sed me, ne regnem super eos. Tum I. Reg. 12. Samuel id ipsum populo exprobrat. Videntes, quod Xaas rex /iliorum Ammon venisset adversum vos; dixistis mihi:nequa­ quam; sed rex imperabit nobis; cum Dominus Deus vester regnaret in vobis. Hinc forma regiminis inter Judæos eo tempore Theocratica fuit. Ex quibus palet , tempore Judicum in Olhoniele et Abesan sceptrum nec ad tribum Juda pervenisse, nec iis ofücio defunctis ab illa ablatum dici posse. 28. Ad prob. 3“*. R. .V. .-Iss. juxta dicta n. 19. dum Evilmerodach Jecho· niæ thronum super illos cæterorum regum omnium , qui Babylone mora­ bantur, evexit; ut adeo tunc nondum periisse sceptrum dici possit, licet Jechonias tum Babylone existons, non omni illa et plenissima libertate et iudepeudentia, qua primitus reges Juda Hierosolymis, uteretur. Sed neque id prophetia Jacobi poscit; quæ praeisc dicit, non auferendum sceptrum. Sic et tributarii reges vere reges permanent populorum suorum, in quos nihilominus suam potestatem exercent. Sic Herodes, Judaeorum consensu, rex Judææ fuit ; licet Augustum . a quo regia insignia acceperat, revereri superiorem deberet. Sed 29. Dices : De Jcchonia hoc Jeremiæ 22. v. 30. dixerat Deus : Scribe virum istum sterilem : virum, qui in diebus suis non prosperabitur; nec enim erit de semine ejus vir, qui sedeat super solium David, el potestatem habeat ultra in Juda; ergo in Jedhonia hoc saltem defuncto jam vaticinium Jacobi imple­ tum fuit, ct sceptrum defecit. Responderi potest 1°. D. .t. Sterilem quoad successorem regem cum titulo et potestate regis, qualem habuerat David , ejusque successores, juxta illa : in solio David C. Sterilem absolute, vel quoad successorem cum titulo ducis ct potestate minore N. Nam imprimis absolute sterilis non fuit, cum septem habuerit filios, 1. Parai. 2. v. 17. et 18. inter quos secundo loco ponitur Salalhiel pater Zorobabelis, distincti ab alio Zorobabcle ibid. Phadaiæ lilio. Deinde per hæc : £t habeat potestatem ultra in Juda, non excludi dignita- nr. EXISTENTIA INCARNATIONIS CONfJU .ILOEOS. 21 leni regia minorem, ac potestatem prorsus omnem . aperte Sciiplura docel Agg. 1. '. 2. et 11. Agg. 2. v. 3. ubi Zorobaiuj. constantor Dux Juda dici­ tur. idem Zach. 4. v. 7. etc. .Vet·dicas : Per priora : qui sedeat super solium David, excluditur pote­ stas regia; ergo per hæc : el potestatem habeat ultra in Juda, excluditur potestas omnino omnis, etiam minor quam regia. Nam R. V. C. Non enim per hæc posteriora aliquid distinctum a prioribus innuitur; quod patet ex textu Hebraico, in quo pro his : et potestatem habeat ultra in Juda, legitur moschcl, dominatur in Juda; maschal enim dominari in Benoni habet moschcl, dominatur; sed, speciata Scripturae phrasi, sedere in throno, et dominari, sive regnare frequentissime tanquam quid unum conjungi solet. Plurima hujus rei passim occurrunt exempla : sic Zach. 6. v. 13. veioscheb oumoschal al Kiso, id est, et sedebit super solio suo, d dominabitur, ubi sedere in throno et dominari sunt conjuncta, atque unum idemque significant; non autem duo distincta. Responderi potest 2". et magis ad litteram D. Sterilem, quia prorsus non prosperabitur in diebus suis : h. e. juxta verba, ut nullus eo adhuc vivente, de semine ejus vir, sive nullus filiorum ejus sedeat super solium David, et potestatem habeat ultra, vel ullam, etiam qualemcumque in Juda C. Sterilem omni modo, ut nullus etiam nepotum post dies Jechoniæ sit habiturus aliquam potestatem in Juda Ύ. Nimirum sterilem xocat, quia non prosperandus in diebus suis, sive vita : quomodo autem et quare prospe­ randus non sit, subjecta causalis indicat : nec enim; nam το ki enim con­ necta sensum, erit, scilicet in diebus Jechoniæ, de semine ejus vir, qui sedeat, dc. h. e. filiorum aliquis, nam si hic nepotes et posteri omnes intelligerenlur; maledictionem non restrinxisset ad dies vitae, in diebus suis. Atque hoc verum est, nam et filius ejus Salathiel in captivitate mortuus est, relin­ quens filium Zorobabelem ducem Juda. 30. Si dicas cum quibusdam Christianis Doctoribus. Zorobabel non fuit nepos Jechoniæ illius maledicti, sed Jechoniæ alterius, scilicet Johanan primogeniti Josiæ, a quo etiam abducto in captivitatem procreatus Salathiel paler Zorobabelis ducis Juda. Vel certeZorobabel tantum ductor fuit redeun­ tium e captivitate , non vero proprie dux. Juda habens potestatem aliquam. R. .V. utrumque : Primum ob dicenda num. 136. Alterum 1°. quia simpli­ citer dicitur dux Juda, quod plus innuit, quam ductorem praecise redeun­ tium; neque enim ductor ilinerantium ideo dux provinciae aut totius gentis dici potest. 2°. Quia Agg. 1. et 2. constanter ante omnes, etiam ipsum Joscdec sacerdotem magnum, primo loco ponitur Zorobabel dux Juda. 3®. Quia singularem Zorobabelis praerogativam aperte indicant illa Agg. 2. v.24. In dieilla, dicit Dominus exercituum, assumam te, Zorobabel, fili Sala· thiel, serve meus, et ponam te quasi signaculum, quia te elegi. Et illa Zach. 4. v. 7. Quis tu mons magne coram Zorobabel ? 4°. Eod. v. 9. dicitur manibus suis fundare domum Domini, eam perficere; certe non manibus propriis, ut caementarii; sed cogendo operarios, qui neglecto templo, sibi fabrica­ bant domos Agg. 1. ; igitur imperio aliquo pollere debuit. 31. Si contendas porro : Saltem post Zorobabelem series gcnealogica du- : 1 PR IN’CARNVriO.NE. f ? nun in sacra historia praetermissa est ; ergo signum est , tunc nullos fuisse duces, sed quod rerum potestas penes sacerdotes unice fuerit, sicqne see· ptruni transiverit a tribu Juda ad tribum Levi. Et vero invasuro JtictaMe Holophcrue, unus Eliacim sacerdos magnus omnia disposuit , etiam quoad militiam. R. C. J. .V. Cons. Ratio est, quod post reditum e captivitate summa po­ testas non penes duces solos. sed simul, si non pars inajor, esset pones Synedrimn; sive Concilium magnum , aut Senatum, mutata priore monarchica regiminis forma in aristocraticam , idque consulto ; tum nc posthac, si rerum summa penes unum consisteret, is auctoritate abutens secum populum in vitia pertraheret; quemadmodum reges fecerant, qua* causa fuerat captivitatis, majorisque alterius mali esse potuerat deinceps; tum ne regimine monarchico regum Persice provocarent invidiam. Ex facto Eliacim nihil evincitur : hortatus ille populum fuit adoratio­ nem ct pia opera , tum, ut aditus montium praecluderet, per quos via erat versus Jerusalem. Plus de eo non refertur. Sed ex hoc non sequitur sum­ mam in politicis potestatem fuisse penes Eliacim, cum etiam sacerdos qua sacerdos ad idem hortari possit, dum Religionis hostis imminet. Imo Elia­ cim debebat, ne sacra et templum, quorum cura ipsi incumbebat, profana­ rentur. Sic. quod quidem e Christianis hic adversarios attinet, si ingruente bello Turcico summus Pontifex indicat preces, jejunia, hortetur principes ad arma , etc. non ideo sequitur, Romanum Pontificem in crbe Christiano summam habere in politicis potestatem. Certe, qui e Christianis potesta­ tem summam penes solos summos Pontifices fuisse volunt post captivita­ tem, rem catholicam contra Judæos non parum implicatam reddunt. 32. Ad prob. Pm. D. J. Machabæi erant duces militiæ C. duces cum summo imperio ac regentes Judæorum Rempublicam vel supremi principes soli et in omnibus .Y. In LL. Machabæorum bellis tantum præfuisse leguntur. Sic 1. Mach. 2. v. 66. unde Machabæonim ducatus initium sumpsit, inquit Mathathias moriens : Judas Machabœus foriis viribus.... sit vobis princeps militiæ, et ipse aget bellum populi. Defuncto Juda Jonathas princeps et dux substituitur ad bellandum bellum, 1. Mach. 9. Dum et huic populus Simonem sufficit principem et ducem, pugna, inquit, prcelium nostrum, 1. Mach. 13. v. 9. Unde si etiam disposuisse alia et ordinasse dicantur Machabæi, non id sua duntaxat auctoritate, sed de consensu Senatus Sanhedrin sive Syncdrii gestum est, penes quem potissima semper potestas remansit usque ad Herodem. 5ec scrupulum moveat, quod idem Simon postea 1. Mach. 14. v. 42. dicatur duÆ et princeps gentis Judæorum et sacerdotum, ac talis etiam appel­ letur 1. Mach. 15. v. I. ab Antiocho rege; nondum enim hinc sequitur, quod Respublica Judæorum supremam potestatem unice in Simonem transtulerit, ut hic, more alias regum, summo pneesset imperio, quin dependeret ab ullo; sed (si etiam præter militaria eum civilia curasse permittamus dici, tametsi nihil referatur de hoc in Machabæorum libris) quia ob perspectam viri fortitudinem, dotes et merita ipsi Reipublicæ velut præfeclura prima, ac administratio credita. ut, quidquid ageret, ratum haberet senatus et po­ pulus , velut a se ipso gestum, eo scilicet modo, quo subinde plenipoten- "7;· · liari! provinciarum presides regunt provincias, plectunt sontes, ronsIL· liiiinl pnrferlos alios, exercent judicia , etc. potestate tamen a Kepiiblica vel summo Principe acceptu, sive vicaria. Sic et Joseph dicitur Princeps in terra Ægypli, <»eii. 42. et dominari in omni terra Ægypti, Gen. 43. eo quod plena quidem potestate, vicaria tamen, ac a Pharaone accepta, /Egjptum regeret; sic et passim in Scriptura, et a Judœis principes appellantur præfectiqiiicumqiie et optimates. Sed dices cum lleceut. quodam, 1. Mach. 13. v. 6. Antiochus rex per­ mittit Simoni facere percussuram proprii numismatis ; id vero regale quod­ dam est, et vero, summo principi proprium. R. D. Permisit facere percussuram numismatis proprii ipsi Simoni, vehit ejus sub nomine, quo modo alii principes cudunt numismata impresso nomine, insignibus, in signum summi imperii N. Tale enim numisma nul­ lum videre licuit. Numismatis proprii rerjioni, scilicet Judæorum C. Addi­ tur enim proprii numismatis in regione tua ; quod clarius reddit textus givecus χα'ι έπεστρεψά σο: τζοιησαι κόμμα ιοιον νόμισμα τη ‘/ω&α σου, et per­ miserunt tibi facere percussuram proprium numisma regioni tuœ, nimirum Judæorum; quo jure, cudendi numisma, ne uterentur, erant prohibiti ; sed hoc ipsis conceditur ab Antiocho. Numisma vero Judæorum proprium .erat siclus Israelis, sechel ischrael, sine Simonis vel nomine, vel effigie, cujusmodi numismata adhuc reperire est. I I I : I I I , I « 1 * 33. Inst. 1. Senatus Judæorum gratis asseritur. Vel 2. si permittatur; unde probabitur 70. illos viros confiantes Synedrium de tribu Juda fuisse? imo cum in hoc senatu judicandae essent causae omnium tribuum, verosimilius est, viros illum componentes ex omnibus tribubus fuisse selectos, ut fecit Moyses, dum illum instituit Exod. 18. 23. et electis viris strenuis de cuncto Israel, non tantum de tribu Juda, constituit eos principes populi. Num. 11. v. 24. congregans 70. viros de senibus Israel. Ad lum. R. Λ’. Λ. Jam enim post reditum e captivitate illius fit mentio 1. Esdr. 6. v. 7. dum Darius rex præsidem Tathanai jubet , ut dimittat fieri templum a duce Judæorum et senioribus; hic enim seniores, quales esse solebant viri in Synedrio, juxta illud Num. 11. distinguuntur a duce. 2. Machab. 1. v. 10. Populus, qui est Jerosolymis et in Judœa, senatusque et ludas; hic senatus opponitur Judæ Machabæo, imo illo praeponitur. 1. Machab. 11. v. 27. Rex Antiochus senatui Judæorum, et cæleris Judœis salutem. 1. Macfiab. 12. v. 6. Seniores gentis. Versio LXX. habet Senatus geniis. Idem confirmant Judæorum antiquissimi et sumraæ apud illos auctoritatis codices, Tahnudistæ et Rabbini, quos refert Raymond. Martini, L. 2. Pugionis c. i'. §. 3. 4. qui vocem sceptrum de Synedrio intellexerunt. Sic in Bereschit Rabba ad illa : Ύοη recedet sceptrum de Juda, dicitur : illud est camera, vel consistorium dolatum, vel politum , quod datum est in parte Juda; et ad illa : Scriba de medio pedum ejus, vel ut Vulgata nostra habet .· Dur de femore : Isti sunt sedentes Jabbets, ducentes sententias in Sanhedrin magna, et quid est, non recedet sceptrum de Juda? et nonne jam recesse­ runt Sanhedrin de camera magna ? In Bereschit Kezara Sect. 79. non recedet sceptrum de Juda, sic exponitur : Hi sunt sedentes in Jabbets docentes sen­ tentias in Sanhedrin magna, quæ est sedens in camera dolata in parte Judæ. 2i t>E 1NCARX VriONEi Ibi judicata fuisse judicia animarum sive mortis testatur ipse libor San­ hedrin Hierosolymit. c. Dine Mamonolh. Sic Rabbi Moses lladersan in hoc libro ait : et scriba de femore ejus; hi sunt Sanhedrin sedentes in consistorio Gazilh ad judicandum judicia] animarum ; hi nunquam de Juda auferentur, quousque veniat Schilo, qui est Messias. Senatum vero istum , toste Philone L. de Tcmporib. sustulit Herodes ; Sanhedrin , ait Philo, ex domo David de­ levit , et Ananelum quemdam et Sanhedrin ex proselytis suffecit. Idem Josephs tradit L. 1 i. Antiquit. Judaicar. c. 17. Herodes regnum adeptus omnes illos judices sustulit et regem. scilicet Hircanum de Assamonœorum gente. Ex his colligitur, vix melius convinci Judæos nostros posse, quam in hac sententia, sceptrum eo tempore perdurasse in Synedrio, utpote pro qua stat simul Ju­ daica? gentis traditio el consensus. Hinc simul perspicitur, Synedrinm istud non fuisse instar meri Concilii, vel Senatus alicujus, ut Perrerius putat. J.♦/« mortuu, el AlMtln ί/ι itinere constituto concilium fecerit Judicum, rentra Jacubum fratrem Jetu. Idem antiqui Rabblni testantur; nam In I., Sanhedrin dicitur : Legunt magistri, quod per annon W. aide templi destructionem rrpubd fuerint Ju· dû t* dr consistorio (iazith , extra quod non lircbal facere animarum judlrh ex Itrut. 17. v. K. El habitaverunt in llamith ; ct statim c.c co Ienquire, alt ibid. R. Abdirni, nunquam amplius criminale judioium judicarunt, lilac In Christum inquisivcrunl, ul cum accusarent. S. Stepliaiiuin occiderunt, tri ul homicida* privati, vel ex Pilati permisai. Slcquü litteras dederunt Sattlo, Aci. H. Quin Pilato dicenti : judicate min secundum ligem restrain, rcspnii* dent : Nobis non licet interficere quamquam, 10. Si demum gua-ras , cur potius tribum Juda, quam lotam Jmlortlfti gentem iutclligamus per illa Jacobi : non auferetur sceptrum de Juda? R. i". Quia Judam lilium hic alloquitur Jacob ; nihil vero cogit hæc : flW) auferetur sceptrum de Juda, etc. abstrahere a Juda Jacobi lilio el liiiiifcnc ad omnes Jacobi posteros; lota enim certe primaria ratio, cur Doctorcs qui­ dam verba ea ad omnes perlinere Iribus velint, est, quod alias non appa­ reat , quomodo Machaba-orum tempore sceptrum in Juda perstiterit luqiii: ad Christum : sed vanus hic metus est, ut v.x dictis liquet ; ergo nec ad Iri­ bus reliquas transferri debent; quia non licet, nisi aliud Scriptura ipaa sua­ deat , subjecta materia , vehit subinde in Prophetis, ita orationem vehit mu­ tilando transferre a sensu imo ad alium, ut l.iitherti.s fecit, L, dc Potest, Pap. illa Matth. IU. super Imm· jietram, etc., ex oratione Christi consliuilrr ad S. Petrum directa, ut huic primatum eriperet, deflectendo ad Apostolos omnes. 11. 2". In his : Juda, te laudabunt fratres... catulus leonis Juda, inlelligltur Juda Jacobi filius, hujusque tubus; crgoel dum subdit Jacob : non aufere­ tur sceptrum de Juda. it. 3’ Postquam Jacob dixisset : non auferetur sceptrum de Juda, addit : et Duj de femore ejus ; at quo vero sensu id Jacob dixisset , si prophetia litre : non auferetur, etc. mtelligcnda esset de tota llebrieormn gente? nemo enim cx femore integra; alicujus nationis nasci dicitur ; sed ex femore illius, qui geniis et nationis caput esi. It. i". Jacob Gen. 40. V. 2H. dicitur benedi.cisse singulis benedict ionibul propriis; sed -i per Juda hic non mhdligatur Jacobi Illius, el Iribus hujus nominis, solus hic non habuisset benedictionem propriam , quia illa dc.sce­ ptro fuisset Communis omnibus. Diiei, t". Cum rccentlore in Diatrib. de valicin, lac. benedictionem Juda propriam contineri in his, quod Juda laudandas sil a fratribus 1. ob Insi­ gnes victoria·, quibus reges Juda potituri eavidc nuque ad Chriilum : Λ'οη auferetur wplrum de Juda, doneo venial, etc, sequentia vero: Liyann ad ivwampullum »uum, elc, non perlinere nd Judam, sud ad Mettiam, Ipsa verborum, tit positionis, toliimqim cmdcxlus evidentia clamat. Nam, eum dc Mcsila dixisset Jacob : Doneo venial qui millendux rut ; el ipxa eril erpe· rluli'i yenlium , subdit : l.iyaun ad vineam pullum mum , el ad vilem , o [di ini, luinam xuam : lavabit in vino xlolam xuam, el in xanyuilU' uv.w pullimn Minin. I'ulchriurex sunt oculi cjuh vino, etc. ubi v, [iyanx, etc. aperte refertur ad prrcccdcnllu , qui millendux ext, ul comitat οχ modo loquendi in perwua Icilia, pulliim imum... aninam nuam.,, lavabit.,, pallium tuum... wuli... ejux; si enim Inue ad Judam perlinerent ; ergo, cum hunc alioqualurin pcrsonA secunda, o /ili mi, dicere debuisset, pullum tuum , asi­ nam Inani, lav/ibis , oculi lui. Dici» V", lla-c ; .Voa auferetur tot]Arum dc Juda, non ad Judam perlinere JawhililiimihiijtiHqiicnomiiiiHlribum, indicat mutataloquendirallo; anlecedenlcr c.niin Patriarcha lilium alloquitur in vocativo, Juda, te laudabunt, etc. al hic non l. EXISIEMIA I.XCAHXAllOMS Uo.MIIA JLO.EOS. 26 hnpis adulationis reprehendit et mendacii: ut pote qui hoc confinxerit, ut filii Herodis sibi gratiam conciliaret. Ad prob.L2*m. it. Josephus factum refert ; dictum a Judæis non ideoapprobal. Sed Josephi mentem jam vidimus. Nimirum Judæi ita dixerant par­ tium suarum studio : ut nempe jus civitatis contra Syros sibi assererent. .Id prob. 3am. R. Judæos tribules vocat, ut cos sibi demereatur. Quin ita vocare suo modo poterat, cum, ulpote proselytus Judæorum sacra am­ plexus, Judæorum pupulo volui insitus esset. Quo tamen non obstante, tales ceusebanluralieuigenæ, non veri Judæi; secus ac in Christianis accidit; nam veri Christiani sunt quicumque sive Judæi, sivcTurcæ, sive Tar­ tari, etc. postquam sacro lavacro abluti fuerint; quia scilicet Chri­ stianus iit, non nascitur, ad Gal. 3. v. 26. Omnes filii Dei estis per fidem, quee est in Christo Jesu... non est Judæus, neque Grcecus, neque servus, etc. At Judæi veri nascuntur, et polior est'apud istos originis ratio. Deinde esto, Herodes Judæus fuerit quomodocumque, non tamen ex Judæis erat, sed Idumæis; proin non ex femore Judæ ; unde in eo non impletum fuit vaticinium. Ad prob. 4am. R. D. Indigenam vocat genere N. religione C. Constat ex modo dictis. Adprob. 5am. R. Ilerodiani homines fanatici, numero pauci, et ob idipsum odiosi omnibus, Messiæ titulo Herodem colebant ; quia, ut ait Epiphan. hær. 20. n. 1. cum viderent sceptrum translatum esse ad externum homi­ nem, Herodem esse Christum putarunt; quod hoc consequi videretur ex Scriptura : non auferetur, etc. ; in hoc tamen deceptos esse, quod Messias non 'degente extera, sed stirpe Juda proditurus esset. Nisi dicere malis, ad hoc ab Herode subornatos fuisse, qui omnibus artibus persuadere nitebatur Judæis, se ex Judaica esse stirpe progenitum ; atque idcirco, ne ambigendi locum relinqueret, omnes Judæorum genealogias, et instrumenta publica comburi jusserat. Cæterum ita constans erat oppositum, ut ex aliis Judæorum sectis vix aliqui minis et tormentis cogi potuerint, ut in Herodis fidem jura­ rent. Vide Josephum. 38. Obj. V. Si in Jacobi vaticinio tain solide stabiliatur Messiæ adventus; cur igitur hoc vaticinio contra Judæos disputando, nec Dominus noster, nec Evangelist®, nec Apostoli unquam usi sunt, quos tamen constat cælerorum prophetarum testimoniis frequenter usos esse? R. Ideo, quia ex prophetia Jacobi illud solum concludi potest, quo tem­ pore natus est Salvator noster, eo tempore Messiam venturum esse; tunc enim primum sceptrum a tribu Juda defecerat, translatum in Herodem alienigenam. Sed hoc Judæi non negabant. Quin pro certo habebant tam docti, quam vulgus in proximo esse Messiæ adventum. Unde Samaritana dicebat Joan. 4. Scio, quia Messias venit. At vero hominem illum, qui dicebatur Jesus, filius Mariæ, et, ut putabatur, Joseph, illum inquam ve­ rum esse Messiam, qui exspectabatur, quod Judæi negabant, et adversus eos urgebant Apostoli, hoc inquam , ex prophetia Jacobi demonstrari non potest. Non ergo mirum , Dominum et Apostolos hac prophetia usos non fuisse. Eadem est responsio ad prophetiam Danielis, de qua in sequenti, qua ex eadem ratione contra Judæos usi non sunt. ! f bL INCARNA I IONE. DI. EXISIEMIA INCARNATIONIS CONTRA JUD.fcOS. 31 decernere ; quo sensu Matlh. 24. v. 22. dies persecutionis Antichristi breιτα/ι dicuntur. All TIC I LIS 11. ΑΝ ET QlOMODO EX CELEBRI SEPTUAGINTA HEBDOMADUM VATICINIO ( DAN. U. PROBETUR CONTRA JUDÆOS MESSIE ADVENTUS? 39. Illustre hoc vaticinium contra Judæorum perfidiam semper Christia­ nis validissimi instar præsidii fuit. Nam Messiæ tempus, necem; Judaic religionis et urbis, quæ arx illius erat, interitum; templi et sanctuarii demolitionem perpetuam ; sacrificiorum ac ceremoniarum perpetuam abo­ litionem tam perspicue designat, ut, si frontem haberent Judæi, quam mentiendi assiduitate detriverunt ; negare non auderent, jam pridem Linitum esse illud annorum spatium, quod Messiae adventui, illiusque neci praefi­ nivit angelus. En verba angeli ad Danielem, cum is ad Deum preces fun­ deret.z Dan. 9. v. 24. Septuaginta hebdomades abbreviate? sunt super populum et urbem sanciam tuam, ut consummetur prœvaricatio, et finem accipiat peccatum, et ddtatur iniquitas, et adducatur justitia sempiterna, et impicatur visio et pro­ phetia, et ungatur Sanctus Sanctorum. Scito ergo, et animadverte : Ab exitu sermonis, ut iterum œdificetur Jerusalem, usque ad Christum Ducem, hebdomades septem et hebdomades sexaginta duce erunt : et rursum œdificabilur platea et muri in angustia temporum. Et post hebdomades sexaginta duas occidetur Christus : et non erit ejus populus, qui eum negaturus est. Et civitatem et sanctuarium dissipabit po­ pulus cum duce venturo: et finis ejus vastitas, et post finem belli statuta desolatio. Confirmabit autem pactum multis hebdomada una : et in dimidio hebdomadis deficiet hostia et sacrificium : et erit in templo abominatio deso­ lationis, et usque ad consummationem et finem perseverabit desolatio. Circa prophetiam hanc quædam praenotanda veniunt. ' I 40.1. Hebdomas sive septenarius in sacris Scripturis vel pro diebus septem, vel pro septem annis sumitur; alius enim hebdomadarum usus in Scriptura non occurrit; sed neque in scriptore quocumque alio, vel genie. Pro septem diebus sumitur, Levit. 23. v. 15. Dan. 10. v. 2. ubi de se ait: /u^bam trium hebdomadarum diebus. Pro septem annis vero, Levit. 23. v. 8. Numerabis quoque tibi septem hebdomadas annorum, id est, septies septem, quæ simul faciunt annos quadraginta novem. Quibus evolutis sequens annus quinquagesimus erat Jubilæus Judæis, juxta v. 10. ibi. In hoc vero vaticinio, ut dicetur infra, hebdomades, dc quibus sermo est, sunt hebdomades annorum, ac proin, si multiplices 70. per 7. septuaginta hebdomades faciunt annos 490. Quod enim Origenes Tr. 28. in Mallii, (al. comment, in Matth. n. 40.) ait, unamquamque harum hebdomadum diem decem annis constare, error est, ut ex illo Levit. 25. cit. vides. 41. II. Septuaginta illa: hebdomades dicuntur abbreviate?, h. e. ut intra illas antequam liniantur plene, ungatur Sanctus Sanctorum, sive verus Mcssias, qui impicat visionem et prophetiam. Vel, ut alii volunt,sensus est : hæ paucæ solum hebdomades deûnilæ sunt, cum Deus potuisset plure? 42. III. Angelus, postquam initio universim spatium annunciasset 70. hebdomadum , quarum decursu omnia illa essent complenda, 70. hebdo­ mades dividit in ties partes : .scilicet in hebdomades septem, et in sexagiuladuas, et in unam , quæ ultima est, quamque dimidiatam vocat v. 27., cuilibet futuros eventus et res memorabiles assignans. Para prima, sive hebdomades septem, id est anni 40., continent tempus quo non templum solum, sed et civitas Jerusalem cum muris, plateis, domibus, propugna­ culis restauranda sit. Has7. hebdomades vocat angustiam temporum, sive quia tempus hoc breve est pro exstruenda urbe tanta et munita una cum tem­ plo; she propter vicinorum infestationes hostium, tempore fabricae, 1. Esdr. 4. et 6. Sic enim tempora misera et difficilia passim angusta dicuntur-. His evolutis succedent hebdomada sexaginta duœ, sive anni 434., et no­ tant tempus intermedium a restaurato templo et urbe, usque ad initium prædicationis Christi. Dum vero inquit angelus : et post hebdomades sexaginta duas occidetur Christus, harum initium neque a tempore loquentia angeli, neque ab exitu sermonis, ut iterum œdificetur Jerusalem , sive con­ cessione decreti regii, de quo Art. seq.; sed a restaurato templo et urbe duci debet. Ratio est evidens; quia, cum in versibus praecedentibus dixisset angelus, quod ab emanatione edicti regii usque ad Christum ducem, uni­ versi m fut uræ sint hebdomades 69., si hæ sexaginta duæ fluere ab ejusdem decreti emanatione deberent, hic versus : et post hebdomades sexaginta duas, etc. manifeste pugnaret cum praecedentibus, citiusque occidi debuisset Christus, quam orbi innotuisset. Hebdomas una, sed dimidiata, prædicationis Christi tempus reliquum continet, tum Passionem ejusdem ac mortem, quæ evenit in hebdomadis ultimae, sive septuagesimæ, dimidio. Porro hebdomada una multis confir­ mabit pactum, h. c. Testamentum novum, quod æque ac Testamentum vetus pacti nomen obtinet. 43. Dico. Ex allato Danielis vaticinio de septuaginta hebdomadibus, Chri­ stum vel Messiam advenisse, contra Judæos solide evincitur. Prob. N'am 1°. eo in vaticinio nemo designatur alius, quam Mcssias. 2°. Tempus adventui ejusdem praefinitum ibidem ab angelo, scilicet 70. hebdomadarum , spatium pridem evolutum est ; ac 3°. quæ post necem Christi futura praenuntiantur, exacte impleta sunt omnia; ergo et necesse est, pridem Messias advenerit. Prob. Ant. P. pars. Nam 1°. Sanctus Sanctorum, qui impleat prophetiam qui deleat peccatum, qui adducat justitiam sempiternam, etc. nemo esse alius potest, quam Mcssias; vel si quis sit alius, assignent hunc Judæi, si possint. 2°. Quia in hebraico hic Sanctus Sanctorum v. 26. aperte Messias vocatur. 3°.Quia dicitur implere visiones et prophetias; sed Messias est, ad quem prophetiæ omnes diriguntur. 4°. Quia Rabbini celebriores, et veteres plcrique Messiam intclligunt : R. Ozia in Seder olam, R. Josuc ibid., R. Barachias,R. MosesTironensis, R. Jlioccs , R. David, R. Abrabam,etc. qui Talmudicos libros conscripsere. Vide .Martini in Pugione Fidei. Pf.-'-S' ’.λΒι DE EX1STEMI INCARNATIONIS COXTtlA JUDÆOS. DE IM.AHXAUOM.. >’ ■ >Λ Prob. 2*.pars. Per hebdomades Danielis imprimis intelligi non possunt hebdomades dierum , ipsis affirmantibus Judæis. Et ratio est evidens: quia cum 70. hebdomades dierum conficiant dies 490., tantillum temporie spa­ tium templo, urbique una cum muris, propugnaculis de novo exstruendis sufficere non potuit: atqui tamen juxta prophetiam hæc omnia intra illas hebdomadas, imo intra primam earum partem, sive 7. prioribus perfici oportuit. Superest igitur, ut sint hebdomades annorum ; tue vero annos4!X). conficiunt. Subs. Atqui hæ annorum hebdomades jam pridem elapsæ sunt; ergo. Prob. subs. Hæ enim initium sumunt, ut ait angelus, ab exitu sermonis, ut iterum aedificetur Jerusalem : h. c. ab edicto regio , quod pro­ prie exit, cum editur: quo rex Persarum dabit Judæis facultatem restau­ randi urbem, eversam aNabuchodonosore rege Assyriorum antepenultimo: qualuor vero edicta a diversis regibus Persiæ in Judæorum gratiam data fuisse legimus, de quibus Art. seq. Sed a quocumque cx his hebdomadarum ducas initium, etiam ab ultimo Artaxerxis , dato regni ejus anno vicesimo, jam anni supra bis mille ducentos et amplius effinxerunt; ergo hebdo­ mades illæ, quæ tantum conficiunt annos 490., pridem elapsæ sunt. Prob. 3*. pars. Nam 1°. post necem Messiœ civitatem ct sanctuarium dissi­ pabit populus cum duce venturo. Impletum hoc est in Romanis sub duce Tito funditus Jerosolymam evertentibus. Deficiet hostia et sacrificium; quæ certe defecere ; nec enim templum amplius, nec altare habent Judæi. Post finem belli statuta desolatio......et usque ad consummationem et finem perseve­ rabit desolatio : quæ a Romanis inducta, uti jam 17. seculis stetit, sic cl deinceps durabit; ne enim inani spe jactare se possent Judæi, addidit ange­ lus, usque ad consummationem. Hæc sane in luce et omnium oculis posita penetrare deberent in Judæorum animos; sed tam hebes est illa gens, tamque pertinax, ut, quibus veritate ac ratione resistere nequeunt, horum fatigare potentiam intolerabili commentorum stoliditate conentur. Nam nihilominus 44. Obj. J. Per hebdomadas Danielis non intelliguntur hebdomadæ anno­ rum, sed jubilæorum, vel decenniorum, sic, ut unaquæque hebdomada septem annorum decades, h. e. 70. annos conficiat ; vel plane seculorum: atqui sic hebdomades illæ nondum elapsæ sunt; 70. enim hebdomades Jubilæorum, cum annus Jubilaeus Judæis quinquagesimus sit, annos confi­ ciunt 24,500. Decenniorum 4,900. Seculorum 49,000. Sed hi nondum effluxe­ runt ; ergo. R. .V. Jnt. 1°. Quia in sacris Scripturis, vel alibi nulla fit unquam mentio de hebdomadis decenniorum, jubilæorum , vel seculorum ; sed die­ rum duntaxat, et annorum. 2°. Quia templum Solymæum, cujus deva­ statio juxta prophetiam non praecedit, sed sequi debet elapsas hebdomadas, jam pridem eversum est. 3°. Quia per hebdomades simpliciter positas, annorum duntaxat septimanas significare solebant Hcbræi ; alias. ubi de dierum hebdomade agitur, expresse adjicientes nomen dierum. Quem nu­ merandi modum etiam astrologi veteres, medici ac philosophi observarunt, teste Censorino de die natali c. 4. et Gravesonio Tr. de mystcr. et annis Christi diss. 13. Hodiequc apud lalmudistas non infrequens est. 33 IS, Obj. II. .Septuaginta hebdomades illa: ponuntur ab angelo, tanquam numerus certus ac definitus pro incerto et indefinito ; ergo ex prophetia hac nondum sequitur, quod Messias jam advenerit. Prob. A. Sic enim etiam Mallii. 18. v. 22. .Von dico libi usque septies ; sed usque septuagies septies. Apoc. 7. v. 4. Ex tribu Juda duodecim millia signati; et ita percurrendo singulas tribus, numerus determinatus pro indeterminato ponitur. B. .V. .1. Ad prob. .V. Cons. Licet enim aliquando in Scriptura numerus certus ponatur pro incerto; inde tamen regulam universalem non licet statuere,quasi Scriptura nullibi exprimeret numerum determinatum ac certum, cum contrarium constet ex innumeris ferme Seri pturæ exemplis. Et quidem hic per hebdomadas 70. intelligi numerum determinatum et definitum, et præcise tantum spatium temporis, cx ipsa prophetia mani­ festum fit; nam Messiam adventurum esse aliquando, sive tempore aliquo nondum determinato, noverant Hcbræi omnes, et præ cæleris Daniel ; si ergo angelus solum indicare voluisset Messiam adventurum aliquando, nihil sane novi Daniel attulisset; neque inde tam hic quam totus populus capere vel minimum solatii potuisset. Atqui tamen novum quid nunciaturus vene­ rat angelus, quo Danielis Messiam anhelantis desiderium leniret; hoc enim augeli verba loquuntur. Notentur illa angeli ad Danielem verba : Nunc, ait angelus, egressus sum, ut docerem te, et intelligeres... Ego veni, ut indicarem tibi... Tu ergo animadverte... intellige. Sed numquid illud, quod Daniel jam doctus erat, intellexerat pridem a puerilia? Certe necesse non erat, idcirco egredi, venire angelum. Fixum igitur ct determinatum tem­ pus adventus Messiæ ponere voluit. Insuper angelus ait, intra illas hebdo­ madas adhuc, sive ante earum finem, occidendum esse Messiam; ergo non post illas, tempore adhuc incerto, venire dici potest. 46. Obj. 111. In hac prophetia non est sermo de Messia. Prob. 1°. Quia in hebr. non legitur Sanctus Sanctorum, sed Sanctitas sanctitatum, quo indicatur templum, vel sanctuarium. 2°. Quia Daniel non hoc rogabat, ut Deus mitteret Messiam , sed ut restitueret urbem ct templum ; ergo ut rela­ tio angeli accommoda sit petitioni Danielis, de restauratione urbis et tem­ pli intelligi debet. R. N. A. et prob. Fm. Quia 1°. hebraicum sine recentioribus punctis addi­ tis lectum aliter, idem sonat ac Sanctus Sanctorum, sicque legerunt LXX. 2°. Etiamsi legatur Sanctitas sanctitatum ; nihilominus Messias intelligilur; quia hic, non templum , delere iniquitatem potest, adducere justitiam sempiternam. 3°. Quia post 70. hebdomades templum non sancti ficatum, vel unctum, sed profanatum cl funditus eversum fuit sub Tilo. Ad prob. 2am. R. T. J. .V. Cons. Licet enim rogarit pro restauranda urbe el templo; nihilominus liberalissimus Deus, ad solandum Danielem ct popu­ lum, ea occasione utrumque promisit : restaurationem urbis cum templo, et Messiæ adventum ; ac quoniam adventushujus tempus nondum revelasset Judæis determinate, simul hoc determinat; ideo ait Gabriel, v. 25. Ab exitu termonis, ut iterum cedificetur Jerusalem, usque ad Christum Ducem, etc. 47. Obj. IV. Per Christum Ducem intelligi posse Zorobabelem, vel Josedechum, vel Ncheraiam ; ergo. n. p. 2. a 34 *■ · DE INCARAATlONÉ:. R. ,V. J. Nam 1’, nullus ex his Sanctus Sanctorum dici potuit ; vel pcccatumdelevit; vel adduxit sempiternam justitiam ; vel occisus fuit. 2°. Ili sin­ guli vivebant tempore faclæ Danieli revelationis ; sed Christus ille Dan. ‘J. diu post futurus praedicitur. 48. Obj. Γ. Initium istarum hebdomadum duci debet ab excidio primi templi sub Nabuchodonosore, ut sensus sil : ab exitu rei, h. e. ab exitu, sive fine urbis Jerusalem usque ad Cyrum ducem hebdomades septem... el post hebdomades62. occidetur Christus, h. e. ultimus rex, scilicet Hircanus, vel Agrippa, vel certe ipsum sanctuarium ; ergo. Prob. J. 1°. Quia hebr. dabar etiam rem significat. 2°. Quia Cyrus etiam Jtfe&nasdicitur. 3°. Quia ab excidio templi usque ad Cyrum fluxere 7. hebdomadæ. R.-V. J. Quod nonnisi commentum inane desperantium hominum est. Nam 1°. esto, dabar etiam rem significet, quo fundamento per rem, quod vocabulum generalissimum est, urbem, templum praecise denotant. 2°. Cyrus quidem Messias vocatur, Is. 45. sed hic de Cyri nomine nulla fit mentio. Et licet Cyro, tanquam Christi typo, Messiæ nomen permittamus; hic tamen per Christum Ducem nequit intelligi, cum notæ characteristic® ducis hujus Cyro non conveniant : quod sit Sanctus Sanctorum , deleat peccatum , justi­ tiam sempiternam adducat, quod sit occidendus post hebdomades 62. Licet enim demus Cyrum , quod alii pernegant, occisum fuisse a Tomyri Massagetarum regina ; non tamen hoc post 62. hebdomades contigisse dici potest. 4°. Non dixit angelus : usque ad Christum Ducem esse hebdomadas duntaxal septem ; sed septem et sexaginta duœ, quæ conjunction sumi debent, ut fa­ ciant summam unam, more Hebraeorum , qui per plures numeros minores proponunt summam unam. Sic Ezech. 45. v. 12. Viginti sicli, et viyinti quinque sicli, et quindecim sicli, hoc est sexaginta, mnam faciunt. Nec refert, quod post schibha, septem, in hebr. habeatur accentus atnach ; nam praeterquam, quod accentuatio a Rabbinis facta, canonica non sit, accentus hic non semper distinguit solitarie positus, ut patet ex Gen. c. 1. v. 1. ubi Deus creans, per atnach non sejungitur ab accusativo sequenti : Coelum et terram. Et quidem hic Dan. 9. non distingui 62. a 7. hebdomadis, patet ex omnibus versionibus aliis, quænon habent accentum atnach. Unde et LXX. habent και έβδομάδες έξηκοντα δύο. 5°. Denique nec Agrippa occisus fuit, cum, teste Josepho L. 2. dc Bell. Jud. c. 16. et Tacito L. 5., usque ad mortem, Vespasiani et Romanorum favore fruitus sit; sed neque hic, neque Hircanus, occisus quidem ab Herode rege, ceteras Messiæ notas habuit ; uti neque sanctuarium , cum mortalium nemini, sed soli Messiæ antonomaslice tali vel principali, convenire possit, Sanctus Sanctorum, etc. Ex his palet resp. ad probationes. 49. Obj. VI. Hæc ab exitu sermonis bene explicantur de sermone Jeremiæ, quoc. 25. v. 11. etc. 29. v. 10. praedixit Judæorurn e captivitate reditum, cum cceperinl impleri in Babylone 70. anni, visitabo vos; et suscitabo super vos verbum meum bonum ; ut sensus sit : ab exitu sermonis , quem in Jeremia legisti, dc reditu Judæorurn, sunt 7. et 62. hebdomadae; nam Daniel c. 9. hanc Jeremiæ prophetiam lunc legerat : atqui sic saltem Jesus Nazarenas esse Messias non potest; nam stante hac expositione, hebdomades mullis ante L·1 DÊ EXISTES ΓΙΑ IXCAUXATIOMS ÔOX'TRA JC IXE03. 33 annis clapsæ fuissent, quam .Jesus Nazarenus venit. Prob. Quia Jcremias hæc jam dixerat anno quarto Joachimi regis, ante captivitatem; captivitas vero ipsa duravit annis 70. juxta Christianos autem omnes ab edicto regio de re­ stauranda urbe, quod vel circa vel post captivitatis iinem datum Judæis, usque ad Jesum Nazarenum sunt 69. novem hebdornadæ ; ergo si hebdo­ mada* ab illo Jeremiæ sermone linere Inciperent, tot quoque annis, quot sermo Jeremiæ præcedit edictum regium, citius finiri eas oportuit, ac proinde 70. et pluribus ante Jesum Nazarenum annis. R. .V. d. Nam 1°. si angelus sermonem Jeremiæ intellexisset, dicere de­ buisset : ab exitu sermonis, ut destruatur, ct iterum tedificetur Jerusalem ; is fuerat sermo Jeremiæ, cit. loc. ulrumque prædicenlis. 2°. Juxta angelum post hebdomades 69. occidendus.est Messias ; sed si a Jeremiæ sermone nu­ merari velis hebdomadas, quis tunc, aut ubi occisus Messias in designato illo tempore, atque iis quidem nolis, dc quibus supra insignitus? 3°. Juxta historicos omnino omnes, ct singulariter juxta Judæos ex Talmud in Megilla c. Megilla Nigreck , et juxta Esdram falsum est, ab ista Jeremiæ prophetia usque ad restaurationem urbis fluxisse 69. hebdomadas. Nam juxta Judæorurn chronotaxin ex Megilla cit. usque ad consummationem templi secundi,sexto Darii regis anno,l. Esdr. 6. v. 15., ab excidio templi primi,quod non multo ante praecessit Jeremiæ sermo, anni sunt 78. Sive igitur urbem simul restau­ ratam cum templo dicas post edictum Cyri ; sive sub Darii antedicti successore Artaxerxe, 2. Esdr. 2., ne medietatem quidem habebis hebdomadarum 69. oO. Obj. VII. 1°. Juxta prophetiam hanc 70. sunt hebdomades usque ad unctionem Christi. Item, post 69. dicitur constituendus Dux. Atqui hæc vcrificata fuisse in Jesu Nazareno, ostendi non potest. 2°. In dimidio hebdo­ madis 70. ut prophetia sonat, deficiet hostia et sacrificium : atqui post Christi Nazareni mortem, adhuc facile 38. annis, nimirum usque ad excidium urbis et templi duravit hostia et sacrificium. 3°. Post Jesum Nazarenum pec­ catum non accepit finem, cum plurima fiant adhuc in dies. 1°. In behraico non legitur: ei non erit ejus populus, qui eum negaturus est; sed solum : et non ei; igitur sensus esse potest : non erit ei rex Agrippa ; vel : non erit ei sacerdos, etc. 5°. Inter Christianos ipsos magna est dissensio de illarum he­ bdomadarum initio. R. Ad rm. R. D. 70. hebdomades completes usque ad unctionem Ar. abbreviatœ juxta n. 40. scilicet intra illas C. Sed facta est hæc unctio tum in con­ ceptione Christi Nostri, dum ejus humanitas, media unione hypostatica, uncta fuit ipsa divina personalitate Verbi ; tum in baptismo, anno vitæ ejus trigesimo, qui respondet initio hebdomadis70. cum palam a Patre declaratus esset Dux, Magister, Matth. 3. v. 17. Luc. 9. v. 35. Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui, ipsum audite. Quo et S. Petrus alludit Act. 10. v. 38. unxit eum Deus Spiritu sancto et virtute. Hinc etpatet responsio ad alterum. Ad 2υια. R. D. .1/. Deficiet quoad valorem C. Quoad usum subd. simul et repente ΛΓ. successive et mediate C. Quoad valorem defecerant simpliciter et omnino, Christo moriente, utpote reprobata a Deo. Hucque pertinet illud Malach. 1. v. 10. Quoad usum jam deficere inceperant respectu eorum omnium, qui credebant in Christum , quorum in dies augebatur numerus, Apostolis Jesum prædicaiilibus jam ante urbis excidium. 3t> ■ ” »· ' VK INCAlUvAllOAE. R. D. Peccalum non accepit 1‘mcm quoad satisfactionem condi­ gnam pro illo per Christum factam ; et quoad actualem exclusionem ab aditu cœleslis gloriæ Λ'. Quoad actualem sui commissionem vel subd. Ex culpa Christi .V. hominum, gratia quam meritus illis Christus est abolentiumC. Sic el Christus adduxit justitiam sempiternam, scilicet quoad sufficientiam el in actu primo, promerendo homini gratiam, ut huic cooperando pecca­ lum vincat, sicque consequatur justitiam ; non autem quoad efficaciam in actu secundo, quasi homo justus luturus sit et beatus sine omni coopera­ tione sua libera, aut gloriam consecuturus sil turpi otio ac velut dormienda; talis enim Messias promissus, qui homines faciat impeccabiles, nec in huc prophetia, nec alia habetur. .Id -i““. R. 1°. Etiamsi in Vulgata nostra legeretur eodem modo, quo in hebræo. et non ei; quid hinc solatii pro Judæis? Manebit enim nihilominus 'erum, elapsas esse hebdomades, dissipatam esse civitatem cum sanctuario, defecisse hostiam, perdurare desolationem ; proinde, cum hi tristes occisi Messiæ effectus sint; illum jam pridem advenisse. R. 2". Quod imperfecto sensu scripsit Daniel, et non ei, recte et apposite expressit versio latina, sive Vulgata nostra. Nam 1. το non ei indubie ad Messiam referri debet , utpote de quo solo præcedil mentio ; deinde subiittelligi debet verbum sum, nimirum est, velent; hoc enim erit Judæi omnes subiutelligunt ; et patet ex adductis eorum interpretationibus. Igitur non erit Messiæ; sed quis, aut quid non erit Messiæ? scilicet non amplius in po­ pulum , juxta illud Osce 1. v. 9. qui eum negabit et occidet. Ideo το non ei immediate occisioni Messiæ subjicitur : occidetur Messias : et non ei. 2. Si ob necem Messiæ perpetuo deserenda sit a Deo civitas ct sanctuarium juxta illa : statuta desolatio..., usque ad finem perseverabit desolatio (alia enim causa tantæ pœnæ afferri nequit juxta dicenda) ; multo magis reprobandus hoc loco populus innuitur, in quem solum proprie Christicidium cadit. Et hoc fuit, quod totum eloqui Dauieli non permisit dolor, interrumpens scri­ benti spiritum. Implicite tamen indicavit per sequentia : et civitatem et sanctuarium dissipabit populus, etc. haud dubie non exanimes solum lapides peccati incapaces; sed maxime incolas. Quod igitur Daniel implicite, versio latina nostra magis explicite reddidit : Non erit ejus populus, qui cum nega­ turus est. Confirmatur responsio inde, quod, teste S. Hieronymo , apud Cornelium λ Lapide veteres Rabbini sic legerint : Non erit illius imperium, quod putabat se redempturum ; scilicet spiritualiter. Sed hoc quoad sensum a Vulgata no­ stra non differt. Demum ex eventu illustratur veritas Vulgatœ noslræ : nam ex presenti Judæorum statu nihil æque colligi potest, quam non esse illos amplius populum Dei. Confer dicenda n. 71. Sicut cx moderno Jcrosolymæ statu templique devastatione colligitur, non esse amplius urbem ct templum Dei. Sicut ergo in prophetia urbis templique devastatio exprimitur ab Angelo; sic el mullo magis reprobatio populi haud dubie revelata Danieli fuit; quam el proinde hic æque scribere voluit, ac devastationem urbis templique ; sed ubi, nisi sub his : et non ei ?. Quod denique Judæorum interpretationem allinet, illa per se ipsam cor­ ruit; nam 1°. stante illa deberet legi : et non ipse erit rex, vel sacerdos; sed textus habet : el non ei. 1°. Duplex Agrippa fuit, senior, el junior. Senior HE EXISTENTIA INCARN A I IONIS CONTRA JUD.EÛS. 37 nccism non fuit; scd consumptus a vermibus. teste Josepho L. 49. Anliqiijt. c. 8. Junior non rex Judæorum fuit, sed Chalcidis; neque occisus ipse, sed etiam post urbis excidium superstes fuit, teste Joseph. L. 3. de bello Jud. c. 3. S., item Tacito L. S. Jr/ u,“". H. Nihil Judæis prodesse hoc Christianorum scriptorum acciden­ tale dissidium, cum in plcrorumque systemate integra rnaneat prophetiæ vis : impletas esso hebdomadas; occisum esse Christum in dimidio hebdo­ madis ultiuiæ; defecisse hostiam, etc. proin Messiam advenisse. Sed ut, quæ nostra sit sententia circa hebdomadarum initium, pateat, QU.ERES : UNDE LXX. HEBDOMADARUM SIT DESUMENDUM INITIUM? 51. Præsenti in controversia plures ferme opinionum varietate Chronologi æque, ac Historici, Theologique dissonant, quam in male ordinata urbe horologia : aliis plus æquo maturius; aliis plus minusve æquo tardius he­ bdomadas illas el inchoantibus et finientibus. En causam tantæ discordiae, et controversiæ statum ! Archangelus Gabriel Danieli signum, unde ducendum esset 70. hebdoma­ darum initium, illud dederat : Ab exitu sermonis, ut iterum œdi/icetur Jeru­ salem, h. e. ah eo tempore, quo a rege Persiæ Judæis non templum modo, sed urbem quoque Jerosolymam 70. abhinc annis dirutam restaurandi facultas decreto regio, vel edicto dabitur; exire enim sermonem idem est, ■ ac dari, vel, ut hodie dicitur, emanare decretum sive edictum. Sic dicitur : exiit edictum a Cœsare Augusto, etc. Luc. 2. v. 1. At vero quatuor edicta a diversis Persiæ regibus esse in Judæorum favorem data, constat. Primum a Cyro, anno regni Persici primo, 1. Esdr. 1. Alterum a Dario Hystaspe, anna regni ejus secundo, 1. Esdr. 2. Tertium ab Artaxerxe Longimano, anno regni ejus septimo, 1. Esdr. 7. Quartum ab eodem, anno regni vigesimo, 2. Esdr. 2. Hinc jam quæritur, a cujus, ex his quatuor, edidi exitu repeti debeat 70. hebdomadarum initium? Hæc vero edictorum, quæ exiverunt, diversitas, quid mirum, si scriptores in contraria studia et sententias distraxit? Præsertim, cum in coordinatione Daniclis hebdomadum ad auctoritatem profanam magis, quam sacram re­ spexerint: ac potissimum ad regum Persiæ chronotaxin, qua tamen in omni profana historia nihil obscurius esi, aut incertius, ob scriptorum, qui de illis tractarunt, inter semetipsos discordias. Nobis, quibus prælectionum academicarum ct temporis habendi ratio, non vacat hic referre ac ponde­ rare opiniones singulas, lum quod non paucæ earum per se ipsas corrue­ rint, utpote minus verosimiles, et minus consonæ tam chronologiæ, quam sacris Scripturis; tum quod easdem satis perstringant alii, inter quos vid. P. Schwarz S. J. in Colleg. Hist. Part. 1. q. 21. Unde et 1res duntaxat e singulis hodie in usu sunt : prima , quæ hebdo­ madarum initium ab anno vigesimo Artaxerxis Longimani repetit : altera, quæ ab anno septimo ejusdem : tertia, quæ hebdomadas a Cyro, anno regni Persici primo, exorditur; quam, quia expeditius, ac sacris Scripturis conformius hebdomadas explanat, nostram facimus. .38 ΠΕ incarnatione. ■2. Dico. Initium I.\X. hebdomadarum Danielis ab edicto Cyri, quod Judæi' anno regni Persici primo dedit, recte desumitur. Ita cum P. Cali.m S. J.; hoc solo discrimine. qu<>d is numerare hebdomades incipiat a tempore facl:e Dan ici i revelationis, h. e. duobus annis antequam Cyrus rex Persiæ fieret; nos vero simpliciter ab auuo primo muiiarehiie ejus Persicæ. 53. Prob. /.Cum eodem :Si non posset, vel non deberet hebdomadarum initium deduci ab anno primo Cyri ; ergo vel ideo, quia in edicto Cyri nulla fit mentio de restauranda urbe Jerosolyma, sed de solo templo; vel quia obstat scriptorum profanorum auctoritas quoad chronologiam : sed nihil horum obstat ; ergo recte, imo potius, hebdomadarum initium ab anno primo Cyri deducitur. PrE EXISTENTIA INCARNATIONIS CONTRA JUDÆ.OS. 39 di-iniini cœperil prima Olympias ; el recte, quia in Alexandri regno chrunologia sacra et prufana conveniunt. Igitur •m. Prob. quoad 1UI". : Quia scriptores illi inter se ipsos quam maxime differunt, tum in numero regum Persiæ usque ad Alexandrum, lum in numero annorum, quibus imperarunt. Sic, duce Curtio, Eusebius reges Per­ sicos a Cyro usque ad Alexandrum M. numerat 14., alii 13., alii 11., alii 10., alii i. His vero alii annos regiminis universim assignant usque ad Alexan­ drum 250., alii238., alii 231., ut Eusebius, alii 200., alii 118., etc. Sic, etsi subin in quibusdam regibus conveniant, longissime iterum discrepant in numero annorum, quo singuli regnarunt : atque aliter hos numerat Ctesias, aliter Metasthenes , aliter Herodotus, Dionysius, Diodorus Siculus. Habe exemplum : Cambysi Herodotus assignat annos regiminis 7. Cte­ sias 19. Artaxerxi Mnemoni idem annos 42. Metasthenes 55. Plutarchus 60. Alii 40., etc. : atqui in tali repugnantia, inquit Eusebius ipse adversarius potissimus L. 10. c. 3. (al. 9. el 10.) Præp. Evang. quando ita cunfu.se de temporibus (Regum Persiæ ante Alexandrum) scribitur, universa titubat historia; ergo hoc fundamentum in illorum historicorum testimoniis pror­ sus incertum est ; et proin ineptum ad decidendam priorem hebdomadarum pariem. 56. Conf. 1. inde, quod scriplores illi se mutuo mendaciorum redarguant, Sic de Ctesia ait Plutarchus : Oratio ejus ad fabulas, et scenica figmenta deflectit : fabularum incredibilium, atque stolidarum colluviem infarcit. Sic, quod Herodotus affirmat, negat Xenophon, etc. el ne longior sim ; tam de Plularcho, quam de omnibus ante se, ait Josephus Judæus L. 1. cont. Appiou. Certe in suis libris alii alios plerumque refellunt, et iisdem de rebus diversissima scribere non dubitant. Et de hoc ipso Josepho non tarn P. Calini, quam critici alii, in specie Gravesonius hanc crisin tulit : Cum igitur sub tot mendis cubet regum Persarum historia, a Josepho scripta, vel ab aliquo Judao corrupta, nemini mirum videri debet, si, etc. Quis ergo tali funda­ mento tuto innitatur? • 57. Conf. 2. Afferendo causas tantæ varietatis et tot errorum : la. quam tradit Josephus Judæus : quod a primordio curatum non fuerit apud Græcos, ut annales conficerentur; id enim, inquit, erroris causam et mentiendi licentiam præbuit iis, qui postea de rebus antiquis scribere voluerunt. Plures idemcit. loc. referi; quibus addi jure potest 2·., scilicet mutatio nominum usitata Persis ; sic Cambyses Cyri filius, eliam Assuerus, nomine alias Medis proprio, dictus est ; eslque idem ille , de quo 1. Esdræ 4. v. 6. in die­ bus autem Assueri. Sic Orophaslus post Cambysen 9. mensium rex, etiam Artaxerxes dictus; estque idem ille, de quo 1. Esdr. 4. v. 7. et in diebus Artaxerxis. 3*. Consuetudo assumendi filios, ut regni consortes. 4a. Multi­ tudo principum, seditionum , etc. Hinc factum, ul ex pluribus nominibus plures roges fingerent cum specialibus epochis; aut filiis conregnanlibus divisas a patribus epochas darent; aut ex rebellibus, qui ad tempus purpu­ ram assumpserant, veros reges cum propria annorum serie efformarenl, ut Eusebius; consequenter annos a Cyro ad Alexandrum nimium augerent ; 40 DE INCARNATIONE. ' adeo nt, si vera hæc essent, necesse foret, pridem ante Christum effluxisse hebdomadas, si harum initium sumatur a Cyro. Ex tanta igitur discordia recte 58. Infertur : Ex historicis antiquis praeferendos esse hoc loco, qui propius ad S. Scripturam accedunt; tales vero sunt, qui a Cyro ad Alexan­ drum M. et reges et annos pauciores numerant; vehit Herodotus, Ctesias, licet carpantur in aliis; item Trogus Pompeius , Justinus, recensentes reges duntaxat octo, cum inulto minore quam historici cæteri annorum serie. Quod vero hi propius accedant ad Scripturam sacram, part i m patebit ex Art. seq., partira constat ex Daniel. 10. v. I.; ubi in anno Cyri tertio angelus revelavit Danieli reges Persiæ, Cyrum secuturos. Ecce tres stabunt, h. e. non erunt duntaxat tres exiguo tempore, quales fuere Cambyses vivo patri conregnanspotius, quam regnans, teste Herodoto; Orophastus rex9. mensium; Xerxes, qui potius foris bella gessit, quam regnaret, ejus lilio Artaxerxe Longimano regnum moderante , ut ex Herodoto et Justino colligitur : sed stabunt, i. e. regnabunt longiore tempore; qui fuere Darius Hystaspes, Artaxerxes Longimanus, Ochus, adepto regno a Persis Artaxerxes, sive magnus bellator, a Graecis ob praestantem memoriam Mnemon vocatus. Et quartus ditabitur opibus nimiis (Darius Codomannus) et cum invaluerit divi­ tiis, concitabit omnes adversus regnum Grœciœ; surget vero rex foriis (Alexander M.) et dominabitur, etc. At vero, qui cum Ecsebio ex Curtio ita reges multiplicant, non tan­ tum tres stantes, sed plures, imo sex, contra prophetiam , statuere debent, ut exhibet series regum Persiæ juxta Eusebium ex Curtio et Julio Africano; nimirum: Cyrus ann. 30. Cambyses 8. Smerdes mensib. 9. Darius Hystaspes ann. 39. Xerxes I. 20. Artabanus mens. 8. Artaxerxes Longimanus nnn.40. Xerxes II. mens. 4. Sogdianus ann. 1. Darius Nothus 19. Artaxerxes Mne­ mon 40. Artaxerxes Ochus 23. Jrses 4. Codomannus G. 59. Prob. II. Scopus angeli erat, Danielem, ut huic solatium afferret, in­ struere de tempore adventus Messite : atqui nihil praestitisset angelus, si hebdomada* initium sumerent non ab edicto Cyri, sed alterius regis Danicli incogniti, de quo, quis esset, nihil dixerat angelus ; proin nihil scire poterat Daniel : e contra recte instruxisset Danielem angelus, atque ille verum habuisset solatium, si ab edicto Cyri numerandae essent hebdomadæ; ergo. Maj. patet ex contextu prophetiae ; cum conlestetur angelus : Egressus sum, ut docerem te..... Veni, ut indicarem tibi, quia vir desideriorum es ; ergo animadverte et intellige..... Scito ergo, et animadverte ; ab exitu ser­ monis, etc. Min. œque patet; nain si initium haberent hebdomadæ ab edicto Danieli incognito, dando primum post Danielis tempora, ut ab Ar­ taxerxe Longimano anno regni ejus septimo, vel vigesimo (cum nesciret de hoc edicto aliquid Daniel, et multo minus sciret, quando dandum esset edictum hoc, a quo usque ad Christum superessent LXX. hebdomadæ), etiam nescivisset, quando esset Messias venturus ; sed solum scivisset, exi­ turum aliquando edictum, a quo usque ad Christum fluent nonnisi LXX. hebdomadæ ; quod in re plus non erat, quam venturum aliquando Messiam ; at hoc tam ante revelationem Daniel a pueritia, Jndæique omnes noverant : DE EXISTENT)* INCAENATI0N1S CONTE* JIDÆ-OS. et quid proinde solati i Danieli attulisset angelus? E contra vero si a Cyro fluere inciperent hebdomadæ, Daniel, desideriorum vir, maximo suo solalio inlelligerc poterat tempus adventus Messi® ; nam ex Isaia noverat Cyrum regnaturum, noverat cx Isaia el Jercmia a Cyro edictum exiturum de restau­ randa nrbe et templo; ergo ab hoc numerando hebdomadas, scire poterat Messi® tempus. Imo ex his ■ ! CO. Adde 1°. quod angelus in errorem potius duxisset Danielem , quam docuisset, si ab alio edicto, praeterquam Cyri, hebdomades inciperent; nam cum ex Isaia et Jercmia constaret Danieli, a Cyro exiturum tale edictum, non poterat non judicare hoc esse edictum illud , a quo usque ad Christum fluent LXX. hebdomadæ ; quia de alio edicto neque ex propheta aliquo constabat, neque ex sermone angeli; tum quia eo ipso tempore, quo apparebat angelus, Jeremiam Daniel volvebat, ut proin oratio angeli non posset non relative intelligi ad exitum sermonis, quem Daniel legebat in Jercmia; igitur angelus, si aliud edictum intellexisset, de hoc docere debuis­ set; vel non tam docuisset Danielem, quam in errorem duxisset. I <. sicut de templo C. implicita et quoad rem iV. Sic mentionem implicitam facit Esdras cit. loc. dum inquit : Ut compleretur verbum Jeremiœ. Atqui Jeremias restaurandi templum, compleretur verbum Jeremiæ. non de templo solo, sedutdenimirum urbe loquitur , et quidem hanc primo loco ponit, nec dicere potuisset Esdras, ut compleretur, si Cyrus tantum facultatem 62. Inst.restaurandi 1. Nullibi templum; refertur, quando ubi Cyrus dederit facultatem dedisset sic enim, aut prophetia Jeremiœ verificala fuis­ restaurandi de restaurando templo. set secundumurbem quid,ante non edictum vero completa. Unde citati loci Esdræ sensus est : Cynim R. Nonprætcr inde sequitur facultatem : ergo restaurandi non dedit.urbem, Nam Cyrum dedissededisse facultatem facultatem etiam illam, quandociimque, ubi, quomodocumque dederit, nemo sine gravi inju­ ria iitriusque prophetæ Isaiæ et Jeremiæ facile negaverit. Vel igitur abituris ( | I DE INCARNATIONE, Judæis cum duce Zorobabele viva voco dedit, vel scripto, quod ab Esdra non refertur. ‘f 4, >> t? 63. inst. 2. Si Cyrus facultatem dedisset restaurandi urbem, hanc æque expressisset in decreto suo, ac facultatem restaurandi templum; illamque æque parum omisisset exprimere Esdras, quam alteram de templo; ergo, cum nec Cyrus illam expresserit, ut videre est in decreto postea Ecbatanis reperto, 1. Esdr. 6., ncc Esdras ; signum est, quod Cyrus talem non dederit. R. 1°. et relorq. contra eos, qui hebdomadas ab anno Artaxerxis Longi­ mani septimo ordiuntur. Si Artaxerxes Longimanus,anno regni sui septimo, Esdræ, 1. Esdr. 7., facultatem dedisset restaurandi urbem, hanc æque expressisset, quam cætera , quæ petierat Esdras, quæque ibid, in specie exprimuntur, illamque æque parum omisisset exprimere Esdras, quam cætera, quæ petierat, et obtinuerat; et multo minus omisisset, quia Esdras ipse res illas petierat ; ergo, cum nec Artaxerxes illam expresserit in decreto, quod extal 1. Esdr. 7., nec Esdras; signum est, quod Artaxerxes talem non dederit. I nde argumentum hoc magis apposite contra hanc adversariorum classem movetur, quam contra nos, cum illi nec in libris Esdræ, nec alibi in sacra Scriptura tota explicilum habeant fundamentum concessæ a Longi­ mano anno regni sui septimo facultatis restaurandi urbem, secus ac nos, ul ex Isaia et Jeremia citt. patet. R. 2°. D. .1. Si par fuisset ratio pro exprimenda explicite facultate urbis, quam templi C. vel T.ob rationes dandas. Cum par ratio non esset .V. Cum Cyrus specialiter exprimeret facultatem restaurandi templi, spécialiserai ratio, scilicet religio ex parte Cyri, ut se gratum praeberet Deo pro obtentis victoriis; accedebat et præceptum Dei. Hanc causam Cyrus statim in edicti sui fronte exprimit, 1. Esdr. 1. v. 2. Hæc dicit Cyrus rex Persarum: Omnia regna terræ dedit mihi Dominus Deus Cceli : et ipse pracepit mihi, ut adificarern ei domum in Jerusalem. Hinc ad contestandam hanc gratitudinem inquit in edicto, quod suis illam sumptibus exstrui velit : Sumptus autem de domo regis dabuntur, 1. Esdr. G. secus ac pro exstruenda urbe; licet et de hac præceptum extaret apud Isaiam cit. Inde etiam est, quod Esdras expresse referat facultatem de restaurando templo, contentus,si facultatem de restauranda urbe exprimeret quoad rem, quia ita fecerat Cyrus. Porro cum Cyrus juberet Judæos ascendere in Jerusalem, 1. Esdr. 1. v. 3. œdificareque ibi domum Dei, idem quoad rem erat, quam dare facultatem simul restanrandæ urbis; neque enim aut verosimile, aut credibile est, Cyrum voluisse,ut templum hoc, quod ipse parabat religionis et gratitudinis causa, ad quod tam liberali ter sumptus decreverat, vasa aurea et argentea quinque millia quadringenta. 1. Esdr. l.v. 11. dederat, esset in loco de­ serto, aut Judæos. quibus totus favebat, pecudum more degere ibi palantes sine civitate; ergo non erat necessc eamdem facultatem explicite ponere, Ne((ue dicas : ex hoc solum sequi, quod occasione templi dederit quidem facultatem, ut ibi habitent sacerdotes, qui offerant sacrificia, aliique adju­ tores; non autem redificandi civitatem cum vallis, muris, politia politica. Nam 1°. non solos sacerdotes, horurnque ministros voluit ire in Jerusalem, sed quotquot ex Judæis vellent; quis est iu vobis de universo populo ejus.., DE EXISTENTIA INCARNATIONIS CONTRA JÜDÆ.OS. 43 ascendat in Jerusalem, I. Esdr. 1. v. 3. 2". De vallis, muris, fossis nihil locutus est angelus Danieli, sed solum de exitu sermonis, ul iterum œdili­ atur Jerusalem ; ergo juxta angelum edictum , a quo mimcramke hebdo­ mades, non necessario exigit, ul in ipso exprimatur facultas quoad muni­ menta ejusmodi ; sed de his plura inferius. 3°. Politiam habuisse Judæos in Jerusalem , hinc patet, quod Judæi Babylone reduces Zorobabelem ducem ignoscerent omnes el sequerentur, 1. Esdr. l.v. 2. Hunc ceu caput et prin­ cipem populi ante alios alloquitur Aggæus, c. 1. v. 1, c. 2. v. 3. Gi. /list. 3. Cyrus 1. Esdr. G. v. 3. dans facultatem Judæis ædificandi templum, fabricam ita limitat : Et id ponant'fundamenta supportantia altitudinem cubitorum sexaginta et latitudinem cubitorum sexaginta : (dines de lapidibus impolitis tres; ct sic ordines de lignis novis : e contra templum a Salomone constructum altum erat cubilis 120. 2. Parai. 3. Unde de : ratio, cur Cyrus ita limitaret fabricam templi, nec nisi 1res ordines ex lapidibus permitteret, erat hæc , ut caveret, ne templum Judæis pro arce servire posset; ergo multo minus facultatem induisit exstruendi urbem, el quidem cum propugnaculis. R. 1°. cum P. Calini, hæc in medio edicti : Et ut ponant fundamenta, etc. spectare ad instaurationem urbis et moenium, eo quod dimensio illa in sensu plano et obvio dc templo inlelligi non possit; cur enim decreto manco præscribcrel rex latitudinem, et omitteret longitudinem? igitur intelligenda de moenibus; cum murus latus el altus GO. cubitos, solidi munimenti sit, quale Judæi desideraverant. Certe dimensio ista in edicto nullo modo con­ venit cum dimensione illa templi secundi, quam anno vigesimo captivitatis viderat Ezechiel c. 40. et seqq., quamque annunciare jussus erat Judæisad hos in captivitate solandos. Ezech. 40. v. 4. R. 2°. Permisso, quod ad templum spectent, Ar. Cyrum ita limitasse fabri­ cam ex allata ratione ; nam quis hanc adversariis revelavit? Ex textu verior hæc causa eruitur : quia Cyrus suis sumptibus decreverat instaurari tem­ plum ; sumptus autem de domo regis dabuntur, 1. Esdr.-G. Si vero Cyrus instaurare templum voluisset in altitudine, latitudine , longitudine ac ma­ gnificentia prima, qua illud Salomon exstruxerat, sumptus immensos ea fabrica exegisset, vixque totum suffecisset aerarium Cyri. 63. Inst. 4. Si Cyrus dedisset facultatem restaurandi urbem ; ergo Judæi certe ea usi fuissent : atqui usi non sunt ; nullum enim hujus habetur fun­ damentum ; imo contrarium colligitur ex2. Esdr. 3. ubi recensentur domus primum exlrucke post annum Artaxerxis Longimani vigesimum. R. 1°. Si daremus etiam, Judæos hac facultate continuo usos non fuisse quacumque cx causa, sive quod ex studio religionis magis admoverint manus ad templi fabricam.; sive ob defectum sufficientis apparatus pro templo simul et urbe; nihil inde contra nos ; quia adhuc verificabitur propositio angeli, qua dixit ab exitu sermonis, h. e. decreti, vi cujus liceat restaurare urbem : non vero ab execution^ sermonis. Sed R. 2°. .V. min. el prob. lara. Fundamentum enim habetur partim Aggæi 1. partim 1. Esdr. 4. In priore loco Aggæus increpat Judæos, quod neglecta domo Dei , sibi domos construerent : Numquid tempus vobis est, ul habitetis DF. IXCAnXATlOXF. in domibus laqueatis? Et domus ista deserta? v. 4. Domus mea deserta m et vos festinatis unusquisque in domum suam. v. 9. Nec dici potest, qimd exstruxerint tantum tuguria et casas ; per casas enim et tuguria non intel, figuntur domus simpliciter tales ; multo minus domus laqueata. Inaltero loco a v. 8. Prætores trans-Euphratcei apud Persi® regem accusabant 1«. dæos, quod urôemædiflcarent : Notum sit regi, quia Judæi qui ascendent,! a te ad nos, venerunt in Jerusalem civitatem rebellem el pessimam, quam adi. ficant exstruentes muros ejus, et parietes componentes. Ad prob. 2‘m. R. Domus, de quibus cit. loc., ab illis constructe sunt Judæis, quos Nehemias anno vigesimo Artaxerxis reduxerat ; non ab illis, qui jam multo ante, duce Zorobabele, Cyri tempore Jerosolymam redierant, ut constat ex 2. Esdr. 2. et 4. -5 - .?■····· * A jM·.’’ i ·■ G6. Inst. 5. Accusatio illa erat mendax et conficta a Judæorum hostibus; ergo. Prob. J. quia adornata fuit ab his ideo, quod Judæi illos nollent ad­ mittere lanquam socius in restaurando templo, ut colligitur ex I. Esdr. I. v. 1. etseqq. R. .V. .1. Unde hoc probabunt adversarii, cum nihil de mendacio referat Esdras, ut alias ipsi facile fuisset, et fecisset probabilius? Interim accusa­ tionem eam confictam non fuisse, sane evincunt rationes sequentes : P. quia accusatio illa, etsi jam Cyri tempore facta fuisset, 1. Esdr. 4. v. 5. in aula Cyri nunquam locum invenit; sed neque apud Cambysen Cyri filium etsuccessorem effectum habuit, quia nimirum sciebat voluntatem patris sui. 2*. Si. ex supposito, Judæi non coepissent restaurare urbem cumimiris, cui bono aut malo accusationem hanc adornassent? non nocuisset Judœis, nec profuisset Judæorum hostibus ; facile enim eam explosissent Judæi dicendo, se nequaquam restaurare urbem cum muris. 3a. Quia, cum eamdem accusationem postea detulissent ad Artaxerxem (sic dictum Persis, com­ muni fere apud hos nomine , quod magnum illis bellatorem significat; cæterurn idem est cum eo, qui ab Eusebio Smerdes, a Ctesia et aliis Orophastus magnus dicitur, qui se Smerdem esse dixerat Cambysis fratrem) rescripsit rex, quoniam urbs Jerusalem rebellis fuisset; prohiberentur viri isti,ut urbs illa non cedificetur, donec, etc. hoc vero edictum aerem quidem , sed non Judieos feriisset, si hi urbem non a'diticassent. 4a. Ex modo accusationis; non enim inquiunt, id Judæos facere sine facultate, uti alias certe dixissent, ut tanto magis reges Judæis infensos redderent ; sed tota ratio accusandi erat, quod urbs illa rebellis exstitisset, et dominata finitimis. Eadem quoque ratio regem movit ad prohibendam interim ejus restaurationem, 1. Esd. l. v. 12. et 19. ??. Quia Judæi, cum hoc ipsis objiceretur, non negabant a se urbem cum muris exstrui, quod alioquin haud dubie ad amoliendam a se rebellionis suspicionem ante omnia fecissent. Ga. Quia non sola plebs Sama­ ritana et Culhæa hoc de Judæis dicebat, sed ministri regii, gubernatores, de quibus præsumi non potest, quod regem maximo suo periculo circum­ venire mendaciis voluerint. Inst.it. Hostes Judæorum decepti fuerant, erronee putantes, aedificari urbem, cum cernerent fundamenta templi, quia haec valde spatiosa erant. R. 1°. Secundum templum non adeo spatiosum fuisse, constat ex Jtidæorum fletu, 1. Esdr. 3. •nr·. · / z •‘f DE EXISTES I ΙΑ HlCAUNATlOMb CuXlilA JUD.EOS. tô K. 2». Si sola plebs Samaritana et Cutheea inspexisset fundamenta templi, concedi forte aliquid adversariis posset; verum, qui oculis suis inspexe­ rant, erant gubernatores, sive pnetores iique artis periti, qui facile discer­ nebant inter fundamenta urbis et templi ; cum longe alia sit structura in­ tegrae urbis, clunius templi. 67. Inst. T. Viri Jerusalem, 2. Esdr. 1. v. 3. rcnunciarunt Nehemiæ Susis anno vigesimo Artaxerxis Longimani, muros Jerusalem dissipatos esse, et portas combustas ; idemque Nehemias ipse testatur, 2. Esdr. 2. v. 13. cum impetrata a rege venia venisset Jerosolymam ; ergo Judæi nondum coepe­ rant axliticare urbem ; et revera decepti erant Judæorum hostes visis tem­ pli fundamentis. R. 1°. D. .i. Rcnunciarunt dissipatos muros de novo a Samaritanis aliis­ que Judæorum hostibus ; quos scilicet Judæi e captivitate reduces restaurare cœperant C. muros dissipatos a Nabuchodonosore, quando hic expugnata Jcrosolyma, et capto Sedecia muros everti jusserat .V. Certe anno Artaxerxis vigesimo non audivit murum dissipatum esse et exustas portas a Nabuchodonosore; id enim sciverat pridem. Igitur sermo est de muris dissipatis de novo, quos Judæi restaurare post captivitatem cœperant. Patet inde amplius, quod ad nuncium istud Nehemias perculsus fuerit adeo, ut multis diebus fleret; igitur eo nuncio res nova ei allata fuerit, necesse est; non, quod a puerilia noverat, muros olim a Nabuchodonosore eversos fuisse. R. 2°. Permisso etiam gratis Jnt. iV. Cons. Plus enim non sequeretur, quam muros non fuisse reparatos ex integro, nec portas; quo non obstante potuerunt Judæi aedificare velle muros et portas ; sed, cum urgerent opus, continuo fuisse impeditos ab hostibus. Sic etiam ipse Nehemias in restaura­ tione murorum adeo resistentes sibi hostes habuit, ut Judæi armati vacare operi deberent, 2. Esdr. 4. v. 13. Et quidem alterutram ex his responsio­ nibus nobiscum amplecti debent, quotquot vel ab anno secundo Darii Hystaspis, vel ab anno septimo Artaxerxis Longimani ordiuntur hebdoma­ das. Cælerum responsionis postremae fundamentum est, quod supra innui­ mus; videlicet angelum pro signo initii hebdomadarum posuisse conces­ sionem decreti, vel facultatis restaurandi urbem ; non vero perfectam de­ creti exeeutionem. Si dicas cum Petavio contra resp. ultimam : Angelum posuisse edictum tale, vi cujus stalim urbs fuerit restaurata et perfecta : 1. Quia alias nimis cavillatorie locutus fuisset angelus. 2. Quia dixit : et rursum eedificabilur lintea et inuri in angustia temporum. R. .V. A. el prob.; Nam hoc ipso, quod angelus assignaril decreti conces­ sionem, ab exitu sermonis, jam poterat Daniel numerare hebdomadas. .Id grob. 2,m. R. I). /Edificabitur platea et muri slatim ab exitu sermonw.Y. intra illas 70. hebdomadas, tempore ab angelo non determinato C. Pluscxprophetia inferri nequit,ut legenti patebit. Ex his duabus respon­ sionibus elige quam velis. 68. Obj. II. Eusebius a Cyro usque ad Alexandrum M. numerat reges Persiæ 14., iisque annos tribuit 321. ; ergo, si a Cyro ducatur hebdomadarum E 46 DE IXCAnXAllOXE, i initiUnl j multo ante Christum tempore hebdomada* juin complete fuissent. Prob. Cons. Nam juxta illos, qui a Cyro ordiuntur hebdomadas, plus mullo temporis fuit ab Alexandri M. victoria usque ad Christum, quath a (,'tro usque ad Alexandrum; ergo cum jam a Cyro ad Alexandrum M. Iluxerint anni 231., et hebdomada* LXX. faciant annos -190., inque hebdomadis ultimi dimidio, h. e., anno 186. mortuus sit Christus, nccesseest, completas ante fuisse hebdomadas. > R. 1°. Herodotus, Ctesias, Trogus Pompeius, etc. longe pauciores rege· numerant, aliqui lanium octo, iisque annos tribuunt longe pauciores. R. 2°. D. .1. Eusebius numerat tot reges erronee C. secus N. Nimirum plures reges intrusit, eornmque auxit annos. Sic intrusit Artabanum, Xerxem II, Sogdianum, Arsetem, cum vario annorum errore; nam relati ante auctores aiunt, hos fuisse duntaxal belli duces, nunquam rege. Item sic male divisit Ochum Mnemonem cum duplici annorum computo, cum fuerit unus idemque: nam teste Trogo , et Justino L. 10. c. 3. Odo immediate successit Darius Codomannus. Sic quoque Eusebius Dario Noth tribuit annos 19. cum idem Justinus loco cit. et Trogus affirment, Darium Nothum facium quidem regem, sed vivo adhucdum patre occisum. Si jam quaeris, cur horum potius scriptorum moveamur auctoritate, quam Euse· bii ? R. Quia propius accedunt S. Scripturae. Vid. n. 58. Η ί· * - t 69. Obj. 111. Huic sententiæ repugnat chronologia Olympiadum ; ergo. Prob. .1. i ’. Ut refert Eusebius ex Julio Africano, annus primus Cyri, regni ejus Persici, coincidit cum anno priino Olympiadis 55.; si ergo hebdo­ mades controvorsas ordiaris a Cyro, baptismus Christi incidet in Olympia­ dem 177. : alqui juxta communem corresponde! Olympiadi 202. 2°. The­ mistocles Atheniensium dux, teste Thucydide scriptore regibus Persicis coævo, transiit ad Xerxem , datis ante ad Artaxerxem litteris; hicque tran­ situs juxta Diodorum Siculum contigit Olympiade 77. h. e. anno octo­ gesimo octavo, post annum primum Cyri : atqui in nostra sententia ali anno primo Cyri usque ad annum Artaxerxis Longimani vigesimum longe pauciores, nccesse est, sint anni; et quidem a P. Calini tantum 49. numerantur. R. A*, supp. Ant. Scilicet posse ex chronologia Olympiadum ante Alexan­ drum M. peti solidum argumentum ; quia ut ex illa probari aliquid posset, deberet nobis constare applicatio eventuum ad Olympiadas, e. g. initium Cyri ut Olympiadibus applicatum , h. e. prius constare deberet, quo anno regnare coeperit Cyrus in Persia, quam dicatur cum hac vel illa Olympiade regnasse. 2°. Ipse Olympiadis primae character constare deberet : atqui neutrum constat : non lum., ut patet ex dissensione illa auctorum veterum; qui proinde sicut in numero regum Persiae, ac in numero annorum , qui­ bus regnarunt singuli, variant; sic consequenter necessario variant in determinando anno Olympiadico , quo quilibet regnavit; et modo augere, modo minuere Olympiades pro majori, vel minori numero regum et anno­ rum, quem sibi scriptor aliquis statuerat, nccesse habuit. Non 2am., quia iterum non constat, a quo eventu prima Olympias initium sumpserit. Denius quod , ut vult Scaliger ex Ephoro, prima Olympias initium habuerit post Trojæ excidium annis 405. vel ut alii 106. vel ut Diodorus et Clemens 10”. vel ut Dionysius 408., etc., quia tamen nihil incertius, quam in quod tem­ pus Trojæ excidium inciderit, sic consequenter nihil recti erui ex Olym­ piadibus pro eo tempore potest, imo Varro et Censorinus totum Trojanum bellum inter fabulas numerant poetarum. Addo palmare exemplum, in quo quilibet videat, quam parum certi quid habeatur ex chronologia Olympiadum. Quaeritur, quo anno Roma sit condita? Respondet Timæus : 35. annis ante Olympiadem primam, Ciniiins anno 4. Olympiadis 12., Polybius et Diodorus anno 2. Olymp. 7., CatulIus. Cornelius Nepos, Dionysius Halicarnasseus cjttsd. Olymp. anno 1., Livius ejusd. Olymp. anno 4., Varro, Plinius anno 4. Olymp. 6., etc. Et quis jam definiet, quo anno Olympiadico regnare coeperit Cyrus,in Persia? Dices: Sed hoc testatur Eusebius cx Julio Africano qui fuit accuratissimus explanator temporum : item, Thucydides adhuc obstat scriptor coævus regi­ bus Persiæ. R. 1°. Si ita moveantur fide et auctoritate Eusebii citantis Julium Africa­ num (nam ipsa Julii Africani scripta non extant ; sed id unice ab Eusebii citantis auctoritate didicerunt adversarii) cur ergo cum eodem Eusebio consequenter hebdomadas non finiunt in Joanne Machabæo? R.2°. Si etiam Julius Africanus ita scripsisset, ut refertur ab Eusebio, nihil officit ; scripsit enim post Christi tempora , proin majorem hac in re aucto­ ritatem non obtinet, quam prisci illi scriptores, quos sequi necesse ha­ buit, et quia ex discordibus illis scriptoribus de regibus Persiæ eos dele­ gisse videtur, qui hos numero et annis multiplicant, addendo pro se anuos Olympiad icos, annum primum Cyri Olympiadi 53. affixit. Quoad Thucy­ didem : ille quidem transitum refert Themistoclis, sed sine anno Olym­ piadico , quem primum Diodorus Siculus multis seculis posterior addidit, prout hoc chronologiæ suæ, cui repugnant alii, videbatur congruere. Nimirum sicut chronographi nostri, stabilito primum Christi anno natali, tanquam cardine omnis systematis chronologie!, sacræ historiae eventus affigunt 19-4. Olympiadibus, et has eventibus retrogrado compulu ; sic et scriptores illi fecerunt, posito sui chronologie! systematis fundamento, ascendendo per Olympiades usque ad Olympiadem primam, alligando even­ tibus Olympiades, et Olympiadibus eventus. "0. Hinc facile perspicitur, 1°. nimis incertum esse et lubricum funda­ mentum, quod pro explicandis LXX. hebdomadis ex Olympiadibus repetunt adversarii. 2°. Æque parum tutum haberi vestigium in auctoritate profana scriptorum veterum, quod etP. Schwartz Coll. Hist. part. 1. q. 21. in fine, se propria testatur hausisse experientia, cum celebriores chronologos ipse evolvisset, ex veterum historicorum testimoniis, temporum characteribus discordantibus, tam sibi oppositis, tam sæpc falsis, tam sæpc nimium du­ biis ac incertis determinantes monarchiae Pcrsicæ chronotaxin. 3°. Proin priorem hebdomadarum partem non posse aut planius, aut contra Judæum efficacius determinari, quam cx Scriptura sacra, ut supra diximus; quod sola hæc nostra sententia præ cæleris singulare habet, utpole Scripturae divinæsatis concordans, quod elogium eidem præ aliis tiibuit P. Schwartz cit. ut eidem subscripsisset, nisi sola cum novitas detinuisset. Quanquam 48 Ϊ)Ε INCARNATIONE. non adeo nova dici possit, cum ea plures ante tenuisse referat Cornu. a Lapide hic, inter quos ipse Clem. Alexandrin. Ut vero dicta hactenus melius intelligautur, brevem hebdomadarum dy. tributionem subjicimus. HEBDOMADARUM DAMELIS CURONOLOGICA DISTRIBUTIO. Ab anno primo Cyri, quo Judæi ex captivitate Babylonica reversi, Au. usque ad annum vigesimum Artaxerxis II. sive Longimani. . . 49. Inde ad initium regni Alexandri .1/. in Graecia....................................... 68. Hinc ad mortem Darii Codomanni, regis illius opulenti, Dan. 10. ab Alexandro devicti..........................................................................................6. A morte Darii ad mortem Alexandri M.........................................................6, Quia 1. Mach. 1. v. 8. dicitur: et regnavit Alexander annis duodecim, et mortuus est; h. e. annis sex in Macedonia, juxta illud 1. Mach. L ubi dicitur, post sex annos egressus de terra Celhim, i. e. Macedo­ nia, teste Epiphanio hær. 30. ct percussisse Darium: deinde sex annis in Asia. A morte Alexandri .V. ad initium œrœ Grœcœ, sive Seleucidarum. 12. Exinde ad mortem Simonis Machabœi in Doth occisi, juxta 1. Mach. ult. v. 14. 15. et 16................................................................................. 178. Hic finitur Historia sacra. A morte Simonis ad Christum natum........................................................ 131. A nativitate Christi ad ejus mortem, quæ contigit anno ætatis ejus trigesimo quarto inchoato, proinde anni, sed non completi. . . 34. :’; Summa 487. Quod est dimidium hebdomadae ultimae. Proinde mors Christi iu hac sententia incidit in annum Olympiadicum 808., h. e. annum quartum Olympiadis 202. Nativitas vero in 776. h. e., anuum quartum Olympiadis 194., ut vult sententia communis. ARTICULUS III. j; IDEM MESSLE ADVENTUS EX EVERSIONE TEMPLI SECUNDI AMPLIUS JUDÆIS OSTENDITUR, ARGUMENTO PETITO EX AGGÆO ET MALACIIIA PROPHETIS. Cum visa templi secundi. quod duce Zorobabele, et Jesu Joscdccbi lilio, soluta a Cyro captivitate Babylonica , restaurare coeperant Judæi, 1. Esdr. 3. angustia et paupertate, lièrent Judæorum seniores, qui templi primi Salomonici magnificentiam el opulentiam viderant; Deus solaturus popu­ lum, et incitaturus, ut incœptæ fabricæ insistat, per Aggæum prænunciat prærogativas templi secundi præ primo, quod ad secundum templum Mes­ sias ipse venturus esset, his Aggæi cap. 2. verbis : Quis in vobis esi dereli­ ctus, qui vidit domum istam ingloria sua prima? el quid vos videtis hanc nunc ? λ umquid non da est, quasi non sit in oculis vestris ? Et nunc confor­ tare Zorobabel : confortare Jesu fili Josedec, Sacerdos magne, ct confortare ■ DE EX1STENTIA INCARNATIONIS CONTRA JLD/EOS. omnis populus terrae... Quia hæc dicit Dominus exercituum : adhuc unum modicum est, et ego commovebo cadum ct terram, ct mare el aridam. Et movebo omnes gentes : et veniet desideratus cunctis gentibus : el implebo (tomum istam gloria... .Magna erit gloria domus istius novissima plus quam prima : ... el in loco isto dabo pacem. Malachiæ vero prophetarum ultimi c. 3. Ecce ego, inquit Dominus, milloan· tjelum meum, et prieparabit viam ante faciem meam,et statim veniet ad templum suum Dominator, quem vos quœrilis ; et angelus testamenti, quem vos vultis. 71. Dico. Ex utroque vaticinio Messiam pridem advenisse evidenter evin­ citur. Prob. Vi utriusque vaticinii Messias ad templum secundum venire debuit; ergo stante adhuc templo secundo. Subs. Atqui templum secundum pridem alito, sub Vespasiano Augusto, funditus eversum est; ergo etiam pridem et ante faciam a Tito eversionem Messias advenit. Prob. Ant. quoad luin. Qui in templum venturus hic prænunciatur, Messias est; quia solusMessias dici proprie potest desideratus cunctis gentibus; sicque vocatur Gen. 49. v. 10. Nec obstat, quod paulo aliter legatur in hebraico, et apud LXX.; in hebraico : venient desiderium cunctœ gentes; apud LXX. venient electa omnium gentium; non enim lectiones illæ differunt a Vulgata latina quoad sensum; nam iu hebraico in verbo bau est enallage numeri, hebræis perquam familiaris; dum verbum duobus additum substantivis, quo­ rum uuum regitur ab altero, ut fit in allato vaticinii textu, convenit cum posteriore : exempla habes Gen. 4. v. 10. Vox sanguinum fratris tui clamant adme. Job. 15. v. 20., etc. Sicque in hebraico sensus est : veniet desiderium cunctarum gentium, quod idem est, ac si diceres : veniet desideratus cunctis Dentibus. Apud LXX. vero το electa idem est, ac desideria ; recte aulem Messias sic dicitur gentium desideria , quia hic completurus erat earum desideria. Deinde solus Messias perfecte promissam illam pacem, scilicet Deum inter et homines dare poterat. Item ab illo solo major templi secundi gloria de­ sumi potuit, cum quoad cætera templo Salomon ico esset longe inferius. Demum quem Judæi antonomastice quaerebant, volebant, solus Messias fuit. Prob. Ant. quoad 2um. scilicet Messiam venturum prædici ad templum secundum. Nam 1°. hoc patet ex particula demonstrativa istam; implebo domum istam gloria ; et ne esset ulla aliter interpretandi libertas, in hebraico cnergiceponitur, hanc istam. 2°. Dc illo templo hic sermo est, quod re­ spectu primi Salomonici multo erat vilius et angustius, ut flerent etiam Judæorum seniores. 1. Esdr. 3.; ad quorum proinde erigendos animos Aggæus a Deo missus ; sed templum hoc erat templum secundum post capti­ vitatem Babylonicam sub duce Zorobabele restaurari coeptum. 3°. Quia Aggæus quidem ait, hæc a se prædicta post modicum eventura : adhuc unum modicum, etc. Malachias vero statim venturum : et statim veniet; si autem de templo alio, post secundi destructionem futuro, sermo esset, falso uter­ que locutus fuisset, cum jam ultra 17. secula destructum sit templum secundum, quin spes ulla affulgeat a longe, excitandi templi tertii; imo hoc nunquam futurum sit juxta Dan. 9. Usque ad consummationem ct finem per­ severabit desolatio. Hinc corruit Abarbanellæ Judæi rccenlioris interpretatio vaticinium allatum de templo tertio explicare conanlis................. ii. p. 2. ■I oO I DE EXISTENT IA INCARNA BONIS CONTRA JUDÆOS. DE INCARNATIONE. 72. Obj. I. Vaticinium Aggæi intelligi potest de Herode Ascakmita ; quia 1°. sub eo Deus adeo commovit terram, ut decem omnino hominum millia oppressa fuerint, teste Josepho !.. 15. Anliq. Jud. c. 7. 2°. Quia hic templum aZorobabele constructum diruit, novumque extruxit;vel certe ita amplia­ vit secundum, et ornavit, ut eodem Josepho teste L. 15. c. 11. Antiq. splen­ dore antecelleret Salomonico. R. .V. J. Quia, qui in templum venturus pronuntiatur, dicitur cunctis desideratus gentibus ; sed hic Herodes Asealonita non fuit ; neque testamenti angelus, quod Malachias exigit. Hinc . k/ prob. Pm. .V. Cons. Deinde non de terræ aliquo motu dim taxat Pro­ pheta loquitur, sed et de commotione cadi, maris, omniunique gentium, qualis in illo terra motu non fuit. Adprob. Non diruit Zorobabelis templum Herodes, sed tantum, teste Josepho cit.,antiquis fundamentis reliquis e templo Salomonico solutis uova imposuit ; imo, teste eodem, L. 20. c. S. porticus Salomonis intacta per­ mansit. Porro templum ab Herode ampliatum splendore superasse Salomonicum vel oratoria hyperbole, vel adulatio fuit ; patet inde: 1°. ex apparatu ad templum Salomonis adhibito, ad quod David bis mille quadringentos francicorum aureorum milliones reliquerat Salomoni ; tantam enim sum­ mam faciunt talenta illa 1. Paralip. 22. ; prater ea, quæ Salomon ipse ad­ didit , quibus omnes Herodis divitiæ comparari nequeunt, qui regni Judaici tantum partem precario tenebat ; imo, teste ipsomet Josepho L. 20. Antiquit, c. 8. Herodes a Judæis rogatus, ut porticum Salomonis orientalem pariter restauraret, recusavit, quod fabrica illa pecunias plurimas exposceret. 2°. Sic Josephus idem L. 19. Anliq. c. 14. ait, regiam Herodis domum tem­ plo Salomonico fuisse augustiorem; sed hoc ne Judæorum quidem udus affirmare ausus. 73. Obj. II. cum Abarbanella Judæo recentiore. Accentus non sunt coævi, nec primigenio cum hebræo idiomale nati, sed additi aliquot post Christum seculis ; ergo vcl plane detrain’, vel substitui possunt alii ; proinde versus decimus sic interpungi, ut de tettio templo possit intelligi ; vehit: magna erit gloria domus istius secundœ, quam nunc Judæi ædificatis. Deinde v. 10. magna erit gloria domus istius novissimos, sive tertiae, plus quam primes. R. Licet accentus Hebraico idiomati coævi non sint ; non tamen idcirco pro cujusvis arbitrio detrahi et mutari possunt, cum a Rabbinis antiquio­ ribus additi sint, qui, quomodo legendum esset, ex tradita a majoribus doctrina acceperant. Deinde .V. quod præsens textus interpungi possit, ut Abarbanella vult ; 1°. quia hæc interpunctio repugnat textui chaldaico,græco, et antiquis Rabbinis. 2°. Quia contraria est textui hebraico ipsi ; nam in hebraico non repetitur, magna erit gloria, uti repeti deberet cum particulis et, vel item, vel sed, vel simili ; ergo hanc repetitionem ex suo cerebello Abarbanella confinxit. 3°. Quia Deus vult solari Zorobabelem, ut constat ex præcedentibus, quod domus, quam exstruebat ipse, gloriosiorfutura esset, quam prima, et quid vos videtis hanc nunc? v. 1. Ergo sermo est de domo secunda, non tertia post Zorobabelem ab alio exstruenda. 71. Obj. III. Major templi secundi gloria deduci potest inde : 1°. quod ad fil illud pervenerint majores divitiæ, ornamenta et munera; vel 2°. quod diutius steterit, quam primum ; ergo. R. A’. A. quoad utrumque. Quoad lum. quia qualiacumque sint munera, quæ Cyrus, Darius, Artaxerxes, reges Pcrsiæ, et postea Herodes, aliive principes in templum intulerint; nunquam æquare poterunt templi Salomonici opes; imo quidquid pretiosi illatum erat templo sive a regibus Pcr­ siæ, sive aliis, abstulit Antiochus, 1. Machab. 1. v. 23. 24. Deinde in templo Salomonico præter immensas opes erant arca foederis, virga Aaron, prae­ sentia Dei in propitiatorio, urim et tummin, ignis perpetuus, quorum nihil in templo secundo fuit. Denique Deus ipse declarat , se templi secundi gloriam non ab auro et argento repetere; quia 1°. propter hæc nolebat com­ movere coelum, terram, mare, et aridam, omnes gentes, sed propter Messiam : et movebo omnes gentes, et veniet desideratus cunctis gentibus. 2°. Quia v. 9. ait: Meum est argentum, meum est aurum. Si enim contex­ tus sumatur, hic sensus est, possem ornare templum istud opibus præ Salo­ monico ; meum est enim argentum et auram ; sed ornabo illud Messiæ adventu, juxta antecedentia ; veniet desideratus cunctis gentibus; et implebo domum istam gloria, nimirum desiderati illius praesentia. Quoad 2um. Etsi diutius steterit templum secundum, non tamen declarat Deus, quod inde majorem illius gloriam repetat. Dein sæpius profanatum fuit ab Antiocho 1. Mach. !., a Romanis, Pompeio, Cassio, teste Josepho L. 14. c. 8. 13. Obj. IV. Cum veniet ille desideratus, commovebit Deus cceliim; ter­ ram, mare et aridam, et omnes gentes. Sed hæc in ortu Jesu Nazareni noti, evenerunt ; ergo hic saltem dici Messias nequit. R. AT. min. Sed singula hæc sub Jesu Nazareni, veri Christi, nati tempora evenerunt. Nam commovit Deus coelum, multitudine angelorum canentium ortumque ejus pastoribus nuntiantium,- Luc. 2. Stella apparente Magis, Matth. 2. Dein totum mundum adeoque terram, mare et aridam, omnesque gentes commovit Deus in descriptione orbis universi ex imperio Cæsaris Augusti, Luc. 2., populis singulis terra marique suas ad urbes, vel provin­ cias, quibus accensili erant, tendentibus. Prodigia alia, quæ coelo et terra evenisse dicuntur, referunt Eusebius in Chronico, Orosius L. 6. c. 18. cl 20 : item L. 7. ex Dione, aliique varia. Verum cum ex his prodigiis a scripto­ ribus Christianis complura rejiciantur ut supposilitia, alia dubiæ fidei sint, rem Christianam contra Judæos non mullum promovebunt. Sed neque his indigemus, cum ante allata sufficiant. ARTICULUS IV. MESSIAM ILLUM, QUI PRIDEM ADVENIT, ESSE JESUM NAZARENUM VIRGINIS MAR1.JB FILIUM A JUDÆIS CRUCIFIXUM OSTENDITUR. Messiam advenisse pridem cum prophetiæ omnes, quibus ejus pronuntia­ tus adventus, impletae evidentius clament, quam ut negari salva ratione possit; Judæorum varii, ne Jcsum Nazarenum .Messiam esse fateri cogantur, ad fabulas et deliria confugerunt. Messiam suum natura in dic destructionis ■ i I’ HI νώ hE I5CAH> ΑΠΟΝΕ. templi, nondum tamen apparuisse dicunt A. Berachot llierosolymit. Distinct Hajah. Idem in prima Bereschit Habba, legere est, diverso tamen modo, quia nunquam sibi constant mendacia; additurque, Messiam illum natum fuisse cruentatum sanguine ob ruinam sanctuarii ; sed flantibus veniis deportatum ad mare magnum, ubi lateat quadringentis annis, et octoginta in ascensu fumi apud filios Core, et octoginta in portis Bornai, et dein revertetur. Iu L. Sanhedrin Dist. Chelock ad quaestionem, quid faciat Messias in porta Bonae? respondetur : Sedet inter pauperes, patientes infirmitates, sive leprosos. Verum dum infelices fictilium Messiam suum hactenus frustra quœsiverunl in fumo apud filios Core, intorque leprosos Romæ, nos modo Messiam verum illis in sacrarum Scripturarum luce monstrare conabimur, juxta Christi monitum olim datum perfidis, Joan. 5. v, 39. Scrutamini Scripturas, (plia vos putatis in ipsis vitam œternam habere : et ilice sunt, qua· testimo­ nium perhibent de me. Igitur 75. Dico. Messias qui in veteri lege promissus, jamque pridem advenit, est Jesus Nazarenus, Mariæ Virginis filius, a Judæis crucifixus. Prob. Quia in hoc solo impleta sunt omnia, quæ in vero Messia implenda prophetae pnenunciarunt. Ex his alia sunt, quæ ortum Messiæ antecedere, alia, quae comitari, alia, quæ subsequi oportuit : singula vero in Jesu Naza­ reno fuisse adimpleta nunc ostenditur. Antecedentia et comitantia. Et quidem 1°. nasci debuit ablato ante sce­ ptro a. Juda, ut prophetia Jacobi patriarch® vult, Gen. 49. Ante lapsas LXX. hebdomadas Danielis, in quarum ultimæ dimidio occidendum praedixerat Danieli Gabriel archangelus, Dan. 9. Utrumque vaticinium in Jesu Nazareno perfecte impletum fuisse , dant Articuli priores. 2°. Ortum trahere debuit ex stirpe Abraham, Gen. 12. v. 3., c. 22. v. 18., c. 28. v. 11. Descendere ex Davide, Is. 11. v. 19. In die illa, radix Jesse, qui stat in signum populorum, ipsum gentes deprecabuntur, et erit sepulcrum ejus gloriosum. Item Ps. 88. v. 4. Quod Judæi ipsi affirmabant, tum interro­ ganti eos dc Messia Christo , cujus filius esset Messias, sine cunctatione re­ spondebant : David. Matlh. 22. v. 42. Sed Jesuin ex stirpe Abraham esse ejus Virgo mater, Luc. 1. 55. insinuat : ex progenie Davidis esse, clamant cæci, Mattii. 9. v. 27. Miserere nostri, fili David ! turbæ, Maith. 12. v. 20. Num­ quid hic esi filius David? Chananæa, Matlh. 15. v. 22. Domine, fili David! turba plurima ipsa in urbe Jcrosolyma ct templo : Hosanna filio David! 3°. Nasci debuit in Bethlehem juxta Mich. 5. Et tu Bethlehem Ephrata... cx te mihi egredietur, qui sit Dominator in Israël, et egressus ejus ab initio, a diebus œternitatis. At Jesum nostrum natum esse in Bethlehem testatur Matlh. c. 2. v. 1. Cum ergo natus esset Jesus in Bethlehem Juda. 4°. Naici Messias debuit ex Virgine, Is. 7. v. 14. Ecce Virgo concipiet et pariet filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel. Id impletum in Jesu nostro legimus Matth. 1. v. 18. Dicunt equidem Judæi το halma non præcise significare virginem, sed sim­ pliciter puellam, seu juvenculam ætatc, sive dein adhuc virgo sit, sive non. Sed contra est, 1. quod vox halma, quæ derivatur· a latendo, halam, virgi­ nem nunquam a viro cognitam, semper in hebraico importet. Sic Gen. 21. v. 42. dicitur de Rebecca, nondum adhuc experta virum. Exod. 2. v. 8. de DE EXISTENTIA INCARNATIONIS CONTRA JUDÆOS. 53 wroiv Moysis adhuc virgine. Ps. 67. v. 10. de virginibus illibatis, elc. 2. Sic. vocem hanc interpretantur versio chaldaica, sive paraphrasim Chaldæi Onkelos cl Jonathan , summæ apud Judæos auctoritatis : LXX. Interpretes idiomalis hebraici peritissimi, qui clare sic reddunt; ωου παρδενος l·/ γαστρί ληψεται, καί τε'ςεται υιόν. 3. Quia Isaias eo loco, ut spem regis Achaz omnipotentiœ divinæ intuitu erigat, miraculum promittit maximum ; et tanquam insolitum subjicit, futurum scilicet, ut virgo concipiat, et pariat filium i Sed si per το halma significare voluisset juvenculam duntaxat ælate, quæ experta virum conciperet, quid in eo novi, nedum prodigii insoliti dixisset ? 5°. Messiamprwcedere debuit, qui pararet viasejus, Malach, 3. v. 1. Ecceego mitto angelum meum, el praparabit viam ante faciem meam, et stalim veniet ad templum suum Dominator, quem vos quaritis, et angelus testamenti, quem vos vultis. Id S. Joannes Baptista præslilit, Matlh. 2., Luc 1. Messiæ nomen futurum prædicilur Jesus, i. e. Salvator, Is. 12.51. 62., etc. Item : Emmanuel Is. 7. Sed hoc Christi nomen fuit, Matth. i. Luc. 1. Quin in titulo crucis legebatur : Jesus Nazarenus. 6°. Omne morborum genus praedicitur sanaturus, patrando miracula, Is. 3a. v. 4.5. Deus ipse veniet, et salvabit vos. Tunc aperientur oculi caecorum, el aures surdorum patebunt. Tunc saliet sicut cervus claudus, et aperta erit lingua mutorum. Hæc autem præslitisse Christum, testantur Evangelislæ pas­ sim; similibusque aliis plena est historia Evangelica. Quin cum miraculo­ rum ejus evidentiae obluctari non possent Judæi, arti illa diabolicæ tribue­ bant. 7°. Futuram Messiæ passionem et mortem quoad singulas circumstantias tam distincte praenuntiarunt Prophetae, ac si adfuissent oculati testes. Consi­ lium principum, sacerdotum et seniorum de perdendo Christo, el causam odii prædicit Sapiens c. 2., David Ps. 2. Principes convenerunt in unum ad­ versus Dominum, et adversus Christum ejus. Vendendum triginta argenteis, iisque emendum agrum figuli, Zacharias c. 11. v. 12. Appenderunt mercetlem meam triginta argenteos ; et dixit Dominus ad me- : projice illud ad statua-' rium, decorum pretium, quo appretiatus sum ab eis. Conspuendum, caeden­ dum in faciem, Jeremias Thren. 3. v. 30. Dabit percuticnti se maxillam, sa­ turabitur opprobriis. Jsaias c. 50. v. 6. Corpus meum dedi percutienlibus, et genas meas vellentibus, faciem meam non averti ab increpantibus et conspuen­ tibus in me. Flagellandum, et accusandum a falsis testibus, David Ps. 128. Supra dorsum meum fabricaverunt peccatores. Ps. 26. Insurrexerunt in me testes iniqui. Divisionem vestimentorum, Ps. 21. Diviserunt sibi vestimenta mea, el super vestem meam miserunt sortem. Felle el aceto potandum, Ps. G8. Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto. Perforatio­ nem manuum et crucifixionem, Zacch. c. 13. v. 6. Quid sunt plaga ista in medio manuum tuarum? et dicet : his plagatus sum in domo eorum, qui di­ ligebant me. c. 12 v. 10. Aspicient ad me, quem confixerunt. Caetera oppro­ bria, dolores, circumstantias, David Ps. 21., Isaias c. 53. prædixeranl. Quæ vaticinia in Domino Jesu nostro ad apicem impleta fuisse, testes non solum libri Evangelistarum sunt, sed et ipsa urbs Jcrosolyma , in cujus illa oculis evenerunt. 8°. Occisus Messias resurgere a mortuis debuit juxta Ps. 15. v. 10. Non derelinques animam meam in inferno : nec dabis sanctum tuum videre corru- DE INCARNATIONE. tionem. Quænon alium, quam Messiam attinent ; hic enim Sanctus Delink nomas!ice dicitur ; sicut Dan. 9. Sanctus Sanctorum. Certe de Ravide intelligi non possunt, ut volunt Rabbini recenliores; David enim defunctus corruptio* nem vidit, h. e. expertus est. I nde et Petrus Act. 2. v. 31. Paulus Aci. 13. v. 33. hoc Davidis vaticinio sine metu contra Judæos usi. Deinde etsi per­ mittatur Judæis, antecedentia in Ps. cit. Davidem de se ipso loqui; non tamen hoc de contextu subsequent! dici potest, ipso hoc indicante Davide, cum in antecedentibus fere loquatur in pneterito, postea vero a v. 10. ut propheta in futuro. Jam vero Christum nostrum dic tertio, vehit ipseprædixerat, Matth. 12. v. 40., resurrexisse a mortuis referunt Evangelist® uni­ formiter omnes : Apostoli prædicabant palam ubique, et coram principi­ bus iisdem, qui Jesum condemnaverant, Aci. 3. v. 13., Act. 4. v. 10.; quin ab his falsitatis redargui potuissent; aut haberent, quod Petro contradice­ rent, Act. 4. v. 13. 14. 9°. Demum ascensionem Christi prædixil David Ps. C7. v. 19. Ascendisti in altum : cepisti captivitatem. Ps. 109. v. I. Durit Dominus Domino meo: sede a dextris meis. Missionem Spiritus sancti, Joel c. 2. v. 28. Effundam Spiritum meum super omnem carnem, et prophetabunt filii vestri et filice testrœ. Cum his vero confer, quæ de Christo nostro refert historia Evangelica Matth. ult., Item Marc., Luc. Act. 1. v. 9. Act. 2. etc. ARTICULUS V. ES SIGNIS ET VATICINIIS ALIIS JESUM NAZARENUM ESSE VERUM MESSIAM IN LEGE {s PROMISSUM OSTENDITUR. Hic illa comprehendimus, quæ ex Messiæ adventu subsecutura praenun­ tiarunt Prophetæ, e quibus cum alii varia, ut lllustriss. Huetius in demonstr. Evang., noster Thyrsus Gonzalez in Manud.; nos dunta.xat sequentia magis efficacia delibamus. 70. IBœ. est, Mosaicæ legis et fœderis rescissio; e contralegis novae et novi pacti institutio. Disertis verbis utrumque a Jeremia prædictum c. 31. v. 31. Ecce dies venient, dicit Dominus, et feriam domui Israel et domui Juda fœdus novum; non secundum pactum, quod pepigi cum patribus eorum in die, qua apprehendi manum eorum, ut educerem eos de terra Ægypti: pactum, quod irritum fecerunt... Sed hoc erit pactum, quod feriam cum domo Israel post dies illos, dicit Dominus : Dabo legem meam in visceribus eorum, et in corde eorum scribam eam. Hinc primo conficitur, pacto et legi veteri revera subro­ gari debere legem novam cum pacto novo; proin cum alibi fœdus Mosaicum vocetur legitimum sempiternum, vel dicatur veternum ; non posse hoc intel­ ligi de aeternitate absoluta, sed certa duratione temporis, ut amplius dicetur in object. Cæterum, qui potestate polleat abrogandi legem antiquam, et condendi novam, non alius esse quam Messias potest ; is enim solus ex Rabbinorum veterum tum recentiorum consensu, cum venerit, toti mundo dominabitur, huic dando leges , juxta illud Ps. 71. Adorabunt eum omnes reges terrœ, et omnes gentes servient ei. Et quod Jsaias c. 33. de Messia dixit ; JiK EXISTENTIA INCAKNXTIONIS CONTRA JUDÆOS. Ikmiiniix Isgifer noster. Proin solum inquirendum, an immutatio ilia jam evenerit, Jesum Nazarenum D. N. subsecuta? hie enim cardo vertitur, Judæis pro lege sua plus, quam pro aris el focis pugnantibus. Igitur Siibsunio : Atqui facta est illa immutatio , dc qua Jer. 31., et subsecuta Jesum Nazarenum D. N. Ergo. Prob. subs. 1*. p. Abrogata est Mosaica lex, si 1°. abrogatum sit sacerdo­ tium Lcviticum : 2°. Si abolita sacrificia : 3°. Si antiqui fœderis conditiones non amplius servet ipse Deus : 4°. Si usque adeo legis veteris observantiam Judæis fecerit impossibilem : atqui hæc ita se habent; ergo. Maj. in dubium vocari non potest a Judæo rationis compote; nam curn Mosaicæ legis potis­ sima pars sita esset in sacerdotii Levitici cultu ac religione, illudque cum hac necessariam haberet connexionem ; sublato sacerdotio lex ipsa subsistere non potuit. Idem ex sacrificiis abolitis sequitur; quorum abolitionem qui­ dem Deus adventus Messiæ signum manifestum posuit, ut ex professo dice­ tur infra. Ac demum si Deus ipse, inter paciscentes pars potior, stare amplius pacto nolit, vel ipso facto declaret, quod usque eo, non ultra, se servaturum pactum promiserit; imo faciat, ut pars altera implere pacti conditiones non possit; qua ratione pactum subsistet, quod non nisi conven­ tione duorum perficitur? Hinc Prob. min. quoad sing, membra. Quoad lllra. quidem et 2um. infra ex pro­ fesso. Hic igitur interim prob. quoad 30m. Vi pacti illius obstrinxerat sc Deus ad legendam et protegendam Judæorurn gentem , ceu populum peculiarem, h. e. speciali providentia , qua peculium, sive thesaurum tuemur; ut proin Judæorurn gens antonomastice diceretur populus Dei, et forma regiminis ab initio esset pure theocratica. Licet autem postea maxime post captivita­ tem Babylonicam ab externa administratione Reipublicæ gradalim reces­ serit Deus, sicque Theocratia fuerit sensim imminuta; nunquam tamen rescissum est fœdus Sinaicum, nec consequenter Theocratia, per illud fœdus instituta, fuit prorsus abolita, usque ad Christum regem, sive Jesum Nazarenum. Non diffitentur hoc Judæi; et, si malitiose vellent, ipsis clare ostenditur. Nam 1°. abolita non fuit Judicum et Regum tempore; cum horum electio ad Deum pertineret, non ad populum , juxta præceplum clarum Deut. 17. Deinde reges non habebant summam potestatem legislativam, quæ illi duntaxat competit, qui omnia supremæ majestatis jura habet; sed exeeutivam, qua vicarii Dei, Dent. 17. v. 18. licet cætera aliis prærogalivis pollerent, ac proinde Theocratia non nihil imminuta, non tamen penitus ablata fuerit; sicque explicari et conciliari debent textus 1. Reg. 8. et 1. Reg. 12. de quibus n. 27. 2°. Post captivitatem adeo pactum non sustulit Deus, ut potius renovavit Agg. 2. v. 5. 3°. Post Malachiæ prophetarum ultimi tempora, licet quoad adminislrationem externam multis gradibus recesserit Deus ; item spiritus cessaret pro­ pheticus ; non tamen omnino omnia specialis suæ providenliæ pignora, etsi rara essent, sustulit Deus, ut ex historia Machabæorum liquet; usque dum nescituri Messiæ appropinquaret tempus. Atqui a 1700. annis et ultra populi Judaici res prorsus deseruit, nec ullum obiit regiæ potestatis officium : nul­ lum dedit providenliæ suæ prioris indicium : nullum ad Judæos prophetam .»> DE INCARNATIONE. misit : non dedit principem : non sunt amplius in laudem cl gloriam Del sui : excidium universæ gentis (Missus est, quin dedisset, ut alias, solatium, restitutionis spem. Quin etfecit, ut Judæis ipsis veleris legis observantia esset impossibilis; nullam enim religionis (quæ templo adeo alligata orat, ul extra illud peragere sacrificium sacrilegium esset ) possunt partem pera­ gere; nec, eversa civitate , judiciarias exercere leges; ergo. Prob. subs. 2*. p. ex totius orbis consensu ; sublato enim a Judæis Jesu Nazareno, nece crudelissima, hæc mala evenerunt: a Tito eversa urbs: dispersa gens : inducta templi desolatio, quœ perstat hodie, perslabitque semper. 77. 11“·. est sacerdotii Levitici abrogatio et substitutio novi, juxta Davidis vaticinium : Tu es Sacerdos in œternum secundum ordinem Melchisedcch; quœ alteri, praeterquam Messiæ, aptari non possunt; igitur sicut Melchisedechi sacerdotium, sic illud Messiæ ct ab hoc instituendum, differre debet a Leviiico. Clarius idem per Isaiam 66. v. 18. prædixit Deus : lenio, ut congregem cum omnibus gentibus et linguis, et venient e.t videbunt gloriam mean\Et ponam in eis signum, el mittam ex eis, qui salvati fuerint, ad gentes in mare, in Africam et Lybiam tendentes sagittam; in Italiam tl Grœciam ad insulas longe... et assumam ex eis in sacerdotes et levitas. Hic declarat Deus, quod ex gentibus quibusvis assumpturus sit sacer­ dotes; ergo abrogandum erat sacerdotium vetus; cum illo, non nisi nati ex Levitica stirpe, fungi possent; et similiter substituendum erat no­ vum. Atqui Jesus Nazarenus fuit Sacerdos secundum ordinem Melchisedechi, instituens in pane et vino sacrificium , quod proprium erat Melchisedecbo; ita enim, auctore Jesu Nazareno, etiamnum toto in orbe offertur Deo sacrificium : Item, Jesus Nazarenus misit in omnes mundi plagas, et ad gentes Apostolos suos, ex iliisque assumpsit sacerdotes, quos suis hodie oculis vident Judæi ; ergo. 78. IHum. est sacrificiorum abolitio. Connectitur hoc cum præcedenli;sed in particulari prædictum 1°. a Daniele 9.: Post hebdomadas sexaginta duas occidetur Christus... el in medio hebdomadis deficiet hostia et sacrificium. 2°. A Malachia 1. v. 10. et 11. Non est mihi voluntas in vobis... et munus non suspiciam de manu vestra; ab ortu enim solis usque ad occasum, ma­ gnum est nomen meum in gentibus, et in omni loco sacrificatur, et offertur nomini meo oblatio munda : atqui occiso Jesu Nazareno, defecit hostia et sacrificium. Vid. n. 50. Item , jam in omnibus gentibus offertur Deo obla­ tio, non cruenta , sed munda in pane et vino; ergo. 'f 79.1V’JO>. est idololatriæ exterminium, gentiumque ad veri Dei cultum con­ versio. In singulis ferme prophetarum paginis signum hoc Messiæ legitur. Pacto Abrahamitico hæc adjecta promissio fuit, ut in semine ejus benedi­ cerentur omnes gentes terræ, Gen. 22. Ideo Messiam Jacob vocat exspectatio­ nem gentium, Gen. 49. Ipsi Doctores Hcbræi semper de Messia intellexerunt illud Ps. 2. Postula a me, el dabo tibi gentes hcereditatem tuam , et possessio­ nem luam terminos terræ. De Messia loquitur Isaias 49. v. 6. Ecce dedi te in lucem gentium. Et 2. v. 2. Erit in novissimis diebus prœparalus mons domus DE F.XISTENTIA INCARNATIONIS CONTRA JUDÆOS. Domini... ct fluent ad eum omnes gentes. Item 11. v. 10. In die illa radix Jase, qui stat in signum populorum, ipsum gentes deprecabuntur. Sophonias 3. v. I). Tunc reddam populis labium electum . ut invocent omnes in nomine Damini. Zacharias 13. v. 2. El erit in die illa, dicit Dominus exercituum : Disperdam nomina idolorum de terra. Sed manifestum est, faciam esse con­ versionem illam gentium ad agnitionem veri Dei per Jesu Nazareni, Christi et Domini nostri Apostolos, horumque successores, curn vix ulla supersit gens, quæ vel tota , vel ex parle saltem non agnoscat et colat verum Deum, relicto idolorum cultu. 80. Obj. 1. Verba Jercmiæ supra debere de renovatione antiqui foederis post captivitatem Babylonicam inlelligi ; quo scilicet tempore clarior erat, quam antea, Dei cognitio ob Synagogarum copiam , in quibus ter in hebdo­ made docebatur populus : fuit constantior Judæorum erga legem voluntas : majora comitabantur beneficia pacti renovationem, quam ejus olim promul­ gationem primam. > R. A. d. Non enim Jeremias de renovatione antiqui, sed institutione padi prorsus novi loquitur ; ait enim feriam, dabo, etc. sed antiquum jam dederat,ferierat ; quodque renovatur lanium, non datur, aut fit simplici­ ter. Deinde pactum hoc novum, legemque novam , quam sc daturum promittit Deus, opponit legi veteri : Foedus novum, non secundum pactum, quod pepigi cum pat ribus eor\im; at in data expositione adhuc fuisset pactum idem, quod olim pepigerat cum Judæis. 81. Obj. II. Ex præsenti Judæorum conditione non magis evincitur , re­ scissum esse pactum Mosaicum , quam in tempore captivitatis Babylonicæ ; carebant enim etiam tunc civitate , templo, sacrificio, etc. ; ergo. R. .V. d. Nam inter præsentem Judæorum statum, et illum tempore ca­ ptivitatis nulla est proportio , 1°. ratione ducationis ; nam status ille non­ nisi 70. duravit annis; præsens jam septingentis supra mille perstitit : 2°. Tempore captivitatis remansit Jerosolymis et in Judæa pars populi, fecitque Deus, ut nullæ illuc transferrentur coloniæ nec vicini populi occuparent sedes vacuas; nunc ad unum omnes ten-a Chanaan pulsi sunt. 3°. Babylone suos habebant Judices , qui juxta legem Moysis jus dicebant; imo succedens Nabuchodonosori Evilmerodach thronum regis Joachim elevavit super cæterorum regum thronos, qui Babylone erant; nunc alienis subsunt legibus, et principibus, plerumque Judaico nomini iufensis. 4°. In priore statu mit­ tebat Prophetas Deus, qui Judæos solarentur; 70. annos determinaverat Jeremias; Gyrum liberatorem prædixerat Isaias; novæ urbis et templi for­ mam descripserat Ezechicl ; certiquc erant Judæi de suo in patriam reditu : modo patria pulsi, sine lege, sine rege , sine templo, sine sacrificio, sine propheta, sine spe toto vagantur orbe; verbo : primi foederis habent nihil. 82. Obj. III. Lex Mosaica in Scripturis dicitur æterna; ergo. Prob. A. Deut. 12. v. 32. Moyses ipse legem vocat legitimum sempiternum. Deut. 29. v.29. vult servari in sempiternum. Similia extant alibi. R. D. A. Dicitur æterna quoad præcepta moralia C. Quoad ceremonialia el judicialia subd. .Æternitate absoluta IV. relativa, quæ pertineat non ad I, I 1 1 < (· 38 de incarnationi:. omnia futura tempora, sed ad definitum Reipublieæ ævmn, videlicet usque ad Messiæ adventum C. Quoad moralia, quæ legi Mosaic» communia sunt cum lege nostra Rvangtiliea, lex Moysis simpliciter aeterna dici potest, ct habere perennitatem cum mundo. Quoad ceremonialia et judicialia, quæ legi Mosaic» propria sunt, hæc æternitatem habet nonnisi relativam, h.c. quamdiu durabit Judmorum Respublica, nimirum usque ad Messiam. Patet ex allato Jeremiæ vaticinio , quo lex illa per Messiam abroganda asseritur: ax prophetiis, quibus prænuntiata fuit sacerdotii, sacrificiorum abrogatio; item ex Doctorum inter Judæos consensu, et vulgari Judaeorum traditione. Sic in Talmude, posterioribus post legem seculis Messiæ doctrinam servari oportere, positive asseritur : in Midrasch Cohelet, legem, quam homo discit in hoc seculo, vanitatem esse præ lege Messiæ. R. Simeon in Jalkut, Deum per Messiam novam legem esse daturum. R. Maimonides ad illud Deut. 12. ubi Moyses legem vocat legitimum sempiternum, prohibens aliquid vel addi, vel demi, Hæc, subdit, nos admonent, ne addamus, vel detrahamus aliquid pro nostro libitu; sed nihil prohibent, quo minus ipse Benedictus (Messias) addat, vel demat pro sua sapientia. Unde et R. Joseph Albo pluribus abhinc seculis banc putatitiam æternitatem legis cachinnis explosit. Inst. Dum nos latine vertimus in sempiternum, ceternum, etc. in hebraico est holam, etiam ubi de præceptis non moralibus agitur, quæ vox proprie dictam æternitatem importet. R. Concessa 1*. p. J. V. 24m. p. ct Cons. Nam vox holam, nisi aliud sua­ deat subjecta materia, alias plerumque tempus finitum, certum ævum de­ notat. Constat 1°. ex Rabbinisperitissimis, R. Maimonide in more Nevochim, dum vocem hanc data opera exponit ; R. Albo cit. et aliis. 2°. Ex Scri­ ptura; sic 1. Reg. 22. v. 22. Samuel dicitur mansurus coram Domino ad holam, ætemum, h. e. ut textus declarat, non recessurus a tabernaculo Domini per totam vitam. Sic Exod. 4. dicitur: Erit ei servus ad holam, in seculum, sed hoc est, usque ad annum Jubilæum. Sic porro sumitur Num. 8. 24., Prov. 22. 28., Is. 32.14. et 45. 17. et G3. 60. Jer. 11. 40., Mal. 3. 4., in Ps. sæpe et alibi. 3°. Ex celebri apud Synagogæ Doctores distinctione inter ho­ lam eze, et holam eba, praesens seculum et futurum, per holam eze seculum ante Messiam ; per holam eba seculum regni Messiæ indicare volentes. 83. Obj. IV. Jesus Nazarenus, Christus noster, fassus est ipsemet, ne vi­ deretur propheta falsus, se non venisse ad legem solvendam, sed adimplen­ dam. R. D. A. Non ad solvendam legem quoad præcepla moralia C. alia N. Haec quidem etiam ipse adimplere voluit, proinde circumcidi, servare sab­ batum, pascha, etc. sed adimplendo simul consummare, el substituere legem suam, figuræ figuratum. 81. Obj. Γ. 1°. Messias Is. 2. v. 2. venire debet in diebus novissimis. 2°. Adventum ejus præire Elias: Ecce ego mittam vobis Eliam prophetam, antequam veniat dies Domini. Malach. 4. v. 5. 3°. Afferre pacem : In diebus ejus orietur justitia et abundantia pacis. Ps. 71. v. 7. adeo ut lupus habitatu­ rus sit cum agno, pardus cum hædo, vitulus cum leone, Is. 11. v. G. 4°. Ad­ veniente Messia lux lunæ sicut lux solis erit, el lux solis septuplo major quam DE EXISTENTIA INCARNATIONIS CONTRA JUDÆOS. 59 antea, Is. 30. v. 26. 5°. Messias erit fortis bello, sibique subjugabit gentes omnes, Ps. 2. v. 8. Ps. ii. v. 0. : atqui nihil horum hactenus impletum est ; eqjo. R. N. min. Ad prub. l“n. R. Per dies novissimos non inlelligitur tempus mundi novissimum absolute, sed relative, vel comparative ad tempora prae­ cedentia legis naturæ et legis Mosaic», respectu quorum tempus Messiæ novissimum dicitur, quia lex gratiœ, quam afferet, non habebit aliam post se. Nec Judaei dies absolute novissimos dicere possunt, cum sic plane corruat diuturnum illud Messiæ regnum, quod, ut Judaei fingunt, Messias aget Jerosolymis in Davidis solio per longam posterorum suorum seriem. .-Id prob. 2MD. De secundo Christi adventu hoc dicitur, quo ad judicandum veniet; quia ait Propheta : Antequam veniat dies Domini magnus et horribi­ lis; primus vero Messiæ adventus non horribilis, sed amabilis est. Vel si de adventu Messiæ primo textum quis velit inlelligi, explicandus est de Joanne Baptista, qui Elias dici potest spiritu, virtute, zelo, juxta illud Luc. 1. v. 17. Prœcedet ante illum in spiritu et virtute Elice. Unde et Christus aiebat : Elias jam venit, et non cognoverunt eum... Tum intellexerunt discipuli, quia di Joanne Baptista dixisset, Matlh. -17. v. 12. Ad prob. 3am. R. Si etiam de temporali pace quis- velit textum accipi, nato Christo nostro pax summa fuit non in Judæa solum, sed provinciis omnibus Romani imperii. Rectius.tamen de pace spirituali et interna intel­ ligible, juxta canentes angelos : Et in terra pax hominibus bonce voluntatis, Luc. 2. Tum de pace Deum inter et hominem, quam attulit Christus mun­ dum reconcilians Patri. Hæc : habitabit lupus cum agno, etc. allegorice dicta sunt, signiQcantque, gentes deposita barbarie, ad praedicationem doctrinæ Christi velut mansuetos agnos ad illius ovile perducendos esse. Hoc indicat ratio,quam propheta his, habitabit·, etc. aliisque similibus, subdit : quia repleta est terra scientia Domini, h. e. cognitione Dei, et Messiæ; at lupus naturalis illius incapax est. Nec adeo delirabunt Judaei, ut de naturali lupo et agno contendant prophetam loqui; alioquin et reliqua, quæ de Messia ibidem praedicantur, sic naturaliter oportebit sumere ; cumque dicat : Egre­ dietur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus... Justitia erit cingulum lumborum ejus, et fides cinctorium ejus, etc. Messias erit virga naturalis, flos ; justitia erit verum cingulum, etc. quo nihil ineptius. Adprob. 4lm. Etiam hæc allegorice dicta sunt, denotantque mutationem futuram a terrenis ad coelestia, a carnalibus ad spiritualia; homines multo clariorem habituros cognitionem de Deo, rebusque snpernaturalibus. Quæ expositio plane conformis est prophetae, dum c. 65. v. 17. ait Dei nomine : Ecce ego creo coelos novos et terram novam , et non erunt in memoria priora, et non ascendent super cor ; quæ necessario sunt accipienda metaphorice, ac cœli novi et terra nova religionem novam legemque clare significant ; neque enim adveniente Messia cœli destruentur et terra, alioquin et incolæ et Jndæi ipsi destrui deberent antequam creetur mundus novus. Sicut ergo cœli novi et terra nova sumuntur metaphorice, sic major illa lux lunæ et solis in novo hoc metaphorico coelo. Alii quoque textum de secundo Christi adventu exponunt. Ad prob. 5ïm. R. Erit fortis bello non cruento, alioquin non exspectatio gentium, desideratus cunctis gentibus praenuntiari potuisset; sed spirituali, r 66 DE INCARNATIOXK. convertendo gentes gratia sua, luce, et sanctitate doctrinœ. Unde ad iptwi /luent omnes gentes; secus fugiturae. Neque Messias imperium agere debebat tyrannicum, aut mundanum, juxta vaticinium Zachariæ c. 11. /psepauper et ascendens super asinam. Ecce apparatum bellicum! Quæ ergo de Messie victoriis canunt prophet®, spirituales Messiæ progressus et Ecclesiæ trium­ phos significant. 85. Obj. VI. Messias juxta prophetarum oracula, restaurabit urbem,et templum Salomonis : colliget dispersos in orbe Judæos, ac reducet in Jeru­ salem : viventque ibi, et pristino ritu sacrificia offerent. Sed hoc nondum evenit. Prob. J/. quoad singula. Ex Jeremia c. 29. v. 14. Reducam captivita­ tem vestram, et congregabo vos de universis gentibus, el de cunctis locis, ad quæ expuli vos; et reverti vos faciam de loco, ad quem transmigrare vos feci. Tum c. 30. et 31. sic restaurandam prœdicit urbem , ut non evellatur et non destruatur in sempiternum. Ezechiel e. 40. et seqq. templum a Messia re­ staurandum descripsit; collectionem Judæorum prædixit c. 34. v. 12. Sicut visitat pastor gregem suum in die, quando fuerit in medio ovium suarum dissipatarum; sic visitabo oves meas, ct liberabo eas de omnibus locis, in quibus disperses fuerant in die nubis et caliginis. Et educam eas de populis... et inducam eas in terram suam, et pascam eas... in montibus excelsis Israel erunt pascua earum. Idem prædixit Amos pluribus c. 9. -V. J/. Ad prob. R. Prophetæ ii singuli loquuntur de reductione Judæorurn e captivitate Babylonica, et futura post illam restauratione urbis et templi secundi. Nam 1°. Jeremiam c. 29. de hac reductione et restauratione loqni evidens est ex singulis textibus, ac v. 10. clare inquit : Cum coeperint impleri in Babylone septuaginta anni, visitabo vos, et suscitabo super vos verbum bonum, ut reducam vos, etc. Hunc etiam esse scopum vaticinii Jeremiæ, c. 30. et 31. evidens fit ex 1. Esdr. 1. ubi Esdras ait : ut compleretur verbum Jeremiœ. %>. Templum quoque, quod vidit et descripsit Ezechiel, erat illud, quod restaurandum post captivitatem; hocque illi ostendit Deus ad solandos in captivitate Judæos : Annuntia omnia, quæ tu vides, domui Israel c. 40. v. 4. Vid. Corn, a Lap. hic. Quæ porro ex c. 34. Ezech. allata, pariter ad solandos Judæos dicta sunt ; dixit enim hæc durante jam captivitate, ut constater c. præc. 33. v. 21. Factum est in duodecimo anno, in decimo mense, in quinta mensis transmigrationis noslræ, etc. postea causas tanti mali affert, et in c. 31. in specie reprehendit pastores domus Israel; ut proin sit connexio inter ntrumque caput : a pastoribus vero delabitur. ad oves, sive populum, quem citt. verbis solatur. Occasione vero pastorum, more prophetis usitato, rapitur ad pastorem Messiam v. 21. Eadem est re­ sponsio ad Amos c. 9. Nec obstat, quod Jeremias dicat, civitatem cum templo restaurandam sic, ut non destruatur in sempiternum: nam το in sempiternum, hebr. had holam, uldixi Art. præc. dum de rebus temporariis sermo est, nec aeterni­ tatem absolutam, nec præcise diuturnitatem mundi importat. Vid. n. 82. Accedit, quod promissiones ejusmodi, de rebus temporalibus factae, conditionatæ esse soleant. Hinc non est necessitas allatos textus exponendi in sensu mystico de perpetuitate Ecclesiæ. Porro urbem templumque secundo destructa nunquam postea esse ad DE EXISTEM1A IXCAlUXÀTlOXlS COMHA JLDJEOS. 61 Judæorum usus paranda,claris prophetarum vaticiniis habetur Dan. 9. v. 26. Cuilalcm el sanctuarium dissipabit populus cum duce venturo, et finis ejus tastitas; el post finem belli statuta desolatio... Et erit in templo abominatio desolationis, et usque ad consummationem et finem perseverabit desolatio* Oscæ 3. v. 4. Dies multos sedebunt filii Israel sine rege et sine principe, et sine sacrificio, et sine altari et sine ephod ct sine theraphin, et post hæc rever­ tentur filii Israel, r/ quærcnt Dominum Deum suum..., el pavebunt ad Domi­ num... in novissimo dierum. At si usque ad finem perseveratura desolatio; item, si usque ad novissimum diem in eo statu Judæi sint permansuri ; nulla restaurationis templi spes est. 86. Obj. VII. Messias 1°. eriget regnum Judæorum felicissimum , et Jutlæoscumulabit immensis opibus, ac summarcrum abundantia, Is. 60. τ. 17. Pro œre afferam aurum, et pro ferro afferam argentum, et pro lignis ffs, et pro lapidibus ferrum. 2°. Regnabit Jerosolymis aeternum in Davidis solio, Is. 9. v. 7. Super solium David, et super regnum ejus sedebit, ut con­ firmet illud, et corroboret in judicio et justitia, amodo et usque in sempiter­ num. El Dan. 7. v. 14. Potestas ejus potestas œterna, quæ non auferetur: et regnum ejus, quod non corrumpetur : atqui hæc nondum habentur. Jrf lura. R. D. Eriget tale regnum temporale, refertum bonis tempora­ libus A'. spirituale, refertum bonis spiritualibus et coelestibus C. Hæc me­ taphorice Isaias adumbrare voluit cit. loc. Sicut dum c. 54. v. 11. inquit : Ecce ego sternam per ordinem lapides tuos, et fundabo te in sapphiris, et ponamjaspidem propugnacula tua; et portas tuas in lapides sculptos, et omnes terminos tuos in lapides desiderabiles. Non enim putem adeo insanire Judæos, ut hæc de antiqua sedo sua, Jerosolyma, dicta velint. Deinde Messiæ regnum non temporale futurum, juxta inveteratam Judæo. rum mentem, nec ejus gloriam.in rerum terrenarum copia fundandam esse, Zacharias Judæis ad oculum, si videre velint, prænunliat c. 9. v. 9. Exulta salis filia Sion, jubila filia Jerusalem : ecce rex tuus (Messias) venit tibi justus ct Salvator ; ipse pauper et ascendens super asinam , et super pullum filium as i nœ : et dispergam quadrigam ex Ephraim, et equum de Jerusalem, tl dissipabitur arcus belli : loquetur (Messias) pacem gentibus ; et potestas ejus amari usque ad mare... tu quoque emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non est aqua. Ergo Messias rex Israel asina vehetur et pauper erit ; non igitur illam afferet bonorum terrestrium abundantiam, scd spiritualium, justitiæ et salutis, procul dubio maxime animarum. Item: igitur sine apparatu regio, sine arcu belli, aut equis triumphos aget, educet vinctos, non de regum terrae carceribus, sed dc lacu, in quo non est aqua, ab inferis. Huc adde prophetiam Danielis c. 9. et alias allatas, quæ cum hoc imaginario Judæorum regno nullo modo concordant. Unde 4d2"m. R. Etiam dc regno æterno Messiæ spirituali ct coelesti inlclligi debent, ex datis rationibus ; quia in Scriptura Messias dicitur pauper, hu­ milis, vir dolorum, sciens infirmitatem, occidendus Is. 53. Desolatio perseteratura usque ad finem, etc. quæ cum regno in materiali Davidis sob'o combinari non possunt. 87. Obj. VIII. Auctoritatem Judæorum vclcrum. Plerique olim in Jesu DE ClIBIBTl DIVINITATE. bz DE LNCAHNATIONE. Nazareno Messiam non agnoverunt; ergo non habuit Mcssiœ nolas.M. Abhorret a divina bonitate in re tanti momenti Judæos incertos relinquere, et talibus notis delineare Messiam, ut, cum veniret, a suis non agnosceretur. R. 1°. Judæis incredulis oppono alios, qui nomina Christo dederunt Item, auctoritatem orbis universi, qui ad Christum evidenti completione oraculorum perductus est. R. 2°. D. .1. Non agnoverunt, neque, si voluissent, agnoscere poterant.V. non agnoverunt, vel quia salutis incurii negligebant prædicalioneni Christi; vel, audita miraculorum fama, in eum non inquirebant ignavi; vel quia, in illum invidia et odio succensi, positive nolebant C. Potuerant et hi de­ tegere in illo veri Messiae notas, sicut mulli alii detexerunt; et modo agno­ scit orbis. Ejusmodi vero relinquere incertos, a divina bonitate nullo modo abhorret. SECTIO II. ' : DE JESU NAZARENI, VERI CHRISTI ET DOMINI NOSTRI DIVINITATE CONTRA JUDÆOS ET HÆRETICOS. i i 1 ; ·■♦ Recentiores Judæorum Doctores ex inolita inter eosdem opinione, Mes­ siam purum hominem fore, tametsi majores eorum plcrique aliter sense­ rint teste Galatlno L. G. de Arcan. fid., Jesu Christo Domino nostro, quem verum Messiam probavimus, divinitatem funditus abnegant. Idem hærelicorum non pauci præstiterunt; præ cætcris Arius quo haereticorum nemo, ut Verbi divini, sic Christi divinitatem valentius impugnavit. Arii impie­ tatem seculo XVI. redivivam stitit Sociniana hœresis; relicto Theologis documento, quam non perfunctorie, ct velut decurrendo pertractanda sini dogmata, quod vix sit tam abominanda, et protrita licet Ecclesiæ auctori­ tate hæresis, quæ non reviviscat æque facile, quam olim difficile fuerat eamdem subvertere. Quare ad stabiliendum de divinitate Christi dogma catholicum, quod in mysterio Incarnationis caput est, Articulis sequen­ tibus 1°. Messiæ divinitatem contra Judæos simul et haereticos probabimus ex T. V. 2°. Contra hæreticos insuper cx T. N. et ad argumenta contraria respondebimus. Demum 3’. eruditorum gratia, utrum Liberius S. P. alicui formulæ Syrmiensi; vel S. Athanasii condemnationi subscripserit? inqui­ remus. ARTICULUS 1. SYNOPSIS HISTORICA H.ERESIS AR1ANÆ, TUM SOCINIAN.E. irii ortus et initia. 88..'Irius, tcslcS. Epiphanio hier. 69. n. 1. natus in ea Libyæparte, quæ .Egyplo vicina, et Alexandria accensita, ul proinde passim ab aliis vocetur patria Alexandrinus, externa corporis specie eam proferebat morum gravi­ tatem, qua facile hominibus illuderet; tum comitatem et blanditias in verbis, ut multorum animos caperet. Dialecticis in argutiis apprime versa­ tus fuit. Ex S. LuciAXty Antiocheni martyris, schola eum prodiisse inde probabile fit, quod Eusebium Nicomediensem Conlucianistam appellet, quo nomine S. Luciani discipuli gloriari soliti. Schismaticus ante, quam haeresiarcha fuit. Meletii enim schismatici partes ante secutus, teste Sozom. L. 1. c. Io. postea vero, deserto Melelio, a Petro Alexandrinorum Episcopo ordinatus est diaconus. Rursus tamen Ecclesia ejectus ab eodem, quod Mele» lianis se rursus adjungeret. Petro mortuo, Achillæ et Alexandri presbyte­ rorum ope in communionem receptus, et ad ipsum presbyteratus ordinem promotus fuit. Verum cum Alexander in Petri defuncti sedem promotus esset, Arius, qui illam ambiverat, id invidiose ferens, cum in Alexandri, viri probi et perdocti, vita nihil haberet quod carpere posset, teste Thcodoreto L. 1. c. 2. ejus doctrinæ contradicere cœpit, in camque , quam pro­ feremus, hærcsin prorupit. Hœresis. Cum Alexander in conventu quodam de SS. Trinitate dissereret, et Filium Patri honore parem, ac ejusdem omnino substantiæ cum illo assereret; Arius dogma catholicum continuo impugnare cœpit, ac contra docere: Filium Dei non esse Deum verum de Deo vero; non esse ab æterno, non Patri consubstantialem; sed isto minorem: a Patre creatum ex nihilo; in quo capitalis Arii error versabatur, quem latius expressit in carmine, quod Thaliam vocavit. Deum tamen dicebat Filium, sed solum in sensu impro­ prio, nimirum propter excellentiam , quod sit creaturarum omnium prima et præstantissima, per quam, velut instrumentum, Deus Pater cæteras creaturas procreasset. Ad firmandum errorem illum, Filium patibilem esse dicebat, ct revera passum in carne; quaeque in Scriptura de Christo homine dicuntur, quod sitim, labores, dolores ,etc. passus sit, ipsi Verbo, considerato secundum se, attribuit, ut Filius tanto inferior haberetur Patre, atque alterius prorsus ct i I? Λ 61 DE CHRISTI DIVINITATE. DE INCARNATIONE. dissimilis subslanliæ vol cssentiæ; cum substantia Patris passionum ejus­ modi capax non sit. Atque ut etiam hoc melius persuaderet, a Verbo solam carnem sine anima assumptam; animæ vero loco, corpori assumpto fuisse secundariam illam divinitatem Verbi asseruit. Hoc plerique in Jrio obser­ varunt, S. Athanas. passim, S. Augustin. de Hæresib. n. 73. Epipii. Hær. 69. n. -49. Theodoret. Hæret. fabul. L. 5. c. 11. (opp. t. i. p. 278. D.), et in specie S. Greg. Nyss. L. 2. cont. Eunom. (opp. t. 2. p. 181.1). ) hunc scopum hiertsis istius fuisse, docet, ut ostenderent, humiliores voces, quas ex humana natura loquitur Christus, ab ipsa divinitate profectas videri, ut hac ratione validiorem efficerent blasphemiam. Verum, sive quod posterior hic de Incarnatione error non ita notus csscl, ut S. Aug. cit. putat ; sive quod solum appendix esset prioris de divinitate Filii, ideo tum a Nicænis Patribus neglectus, tum a plerisque, qui Arianam hæresin impugnavere, vel prorsus dissimulatus, vel levius tantum perstri­ ctus fuit; cum, ut fit, omnes intenti essent ad extinguendum, quod latius grassabatur, et periculosius, de divinitate Filii erroris incendium. I §- IU. Arii condemnatio. -îj‘ Γς 4 ><· 4 * Ί, 1 Cum Arii blasphcmia, Alexandriæ primum prolata, mox per Ægyptum omnem, Lybiam ac superiorem Thebaidem serperet, Alexander mature malo occurrendum censuit. Quare, collecto multorum Episcoporum Conci­ lio, Arium gradu movit, illum e presbyterorum ordine ejiciens, una et fau­ tores illius, data ad Episcopos epistola synodica, quam refert Socrates L. i. c. 6. in qua præcipuus Arii patronus Eusebius Nicomediensis asseritur. Verum Arius gradu dejectus, et anathemate ah Alexandro percussus in Palaestinam se contulit, ibiquetentans Episcoporum animos, alios sibi adver­ santes invenit, alios nihilominus sibi, suoque errori adjunxit. Scissa igitur hoc modo in partes Ecclesia, ut efficacius malo in dies latius serpenti reme­ dium afferrent, S. Sylvester Rom. Pontif. et Constantinus M. Nicææ in Bytbinia Concilium indicunt, anno juxta Bellarm. 327. juxta Baron. 325. Con­ fluxere ad illud ex oriente Episcopi 318. Ex occidente advenere Apostolicæ Sedis Legali tres, Osius Cordubensis Episcopus, Vitus et Vincentius Eccl. Rom. Presbyteri ; tum Nicasius Episcopus Diniensis in Gallia. Interfuit Coxstantinus M. ipse. Exitus Concilii hic fuit : damnatus, una cum blasphema hæresisua asseclisque, Arius : fidei symbolum ab Osio conscriptum, quod a loco Concilii Nicænum dicitur, quo vera Filii divinitas asseritur, dici turque Deus de Deo, lumen de lumine. Deus verus de Deo vero, genitus non factus, όμοούσιος, h. c. consubstantialis Patri. Fidem in Concilio firmatam litteris ubique promulgavit Constantinus; Arium, ejusque sectatores mulctavit exilio, ac perpetua notans infamia, Porphyrianos vocari jussit, a Porphyrio apostata, ut, cujus imitarentur mores, etiam nomen gererent. Arii Thaliam quoque, cæterosquc libros ejus haereticos flammis addixit, poena mortis lata in cos, qui occultasse Arii libros deprehensi. Elseb. L. de vita Constant., Socrat. L. 1. c. 8., TheodoRET. L. 1- C. 7. G5 Quinquennio tamen post, Constantia Imperatoris sorore morti proxima id postulanto, Arius in aulam revocatur, emissaqueæquivoca professione fidei, qua illusit picnlissimo principi, redeundi Alexandriani facultatem obtinuit. At restitit S. Athanasius, tunc Alexandrinus Patriarcha, et Imperatorem litteris docuit, fieri non posse, ut, qui fidem violassent, et anathemate per­ cussi essent, reciperentur non probata ante per poenitentiam fide; neque cum Imperator id graviter ferret, hujus minis flecti potuit, ut Ariurn, cujus subdolum animum noverat, in communionem reciperet. Unde persecutionis in S. Athanasiuji motæ initium cxlilit; Eusebiani enim Arii asseclæ occa­ sione temporis utendum rati, varia S. Athanasio affinxerunt crimina: et in pseudo-Synodo Tyria, maxime ab his ipsis conflata, licet comperta fuisset S. Athanasii innocentia, eumdem deposuerunt, Arium in communionem recipientes anno 335. in Concilio postea Jcrosolymis habito. Alexandrina tamen Ecclesia cum constanter Arium repelleret, Imperator Arium, urgentibus Arianis. qui Constantinopoli contra Marcellum Ancyra­ num fidei Nicænæ propugnatorem convenerant, vocavit Constantinopolim. Ibi oblata Cæsari fidei Nicænæ formula, ita se credere juramento professus est, sed restrictione mentali juramentum ad aliam formulam haereticam, teste Socrate, referens, quam sub ala habebat reconditam. HincS. Alexander Conslantinopolitanæ tunc Ecclesiæ Praesul, praevidens triumphaturum Arium, cum S. Jacobo Nisibi Episcopo ad jejunia et preces confugit, eventu memorabili. Arium divina ultio sustulit; sabbato enim pnecedente Dominicam, qua sperabat Arius se in ecclesiam introducendum , egressus c palatio imperiali cum pompa, Euscbiauis satellitum instar eum stipantibus, in fori Constantini latrinis relaxata alvo, animam cum visceri­ bus omnibus effudit, teste S. Athan. epist. ad Serapionem n. 3., S. Epiphan. hær. 69., Socrate L. 1. c. Io. et aliis. Sectœ Arianorum. 89. Demortuo subin Constantino, in hujus successore-Constantio patro* numnacta Ariana hæresis, iis turbis concussit Ecclesiam, quibus plena est omnis historia. Quidam tamen sive moti Cone. Nicæni I. auctoritate, sive ut Catholicis illuderent, crudam nimis Arii hæresin temperandam putarunt. Hinc in 1res sectas se diviserunt. Prima quidem eorum fuit, qui Ario tenacius adhærcntes, ejus hæresin ex integro constanter professi, rigidi Ariani dicti sunt; alias etiam yfnomœ», quod Filium Patri in omnibus dissimilem esse contenderent, ut Arius. Hujus sectæ duces Aelius et Eunornius extitere , ut proinde etiam Aetiani, Eunomiani vocarentur. Altera eorum fuit, qui Semi-Ariani nuncupati sunt. Rejiciebant illi vocem ίμοουσιον, consubstantialem ; Filium contra δμ,οιούσιον, h. c. Patri in omni­ bus, proinde et in essentia similem praedicabant j sic aliquo modo temperan­ tes Arii hæresin, simulquc unius fota adjectione immutantes sensum Ni­ caeni catholiciquc dogmatis. Hujus factionis principes fuere Easilius Ancyδ II. p. 2. __ ■ ·-' ~ -b 1 j 66 DE INCARNATIONE. ranus, Georgius Laudicenus, Macedonius Constant i nopol i (anus, idem ille,qui postea divinitatem quoque Spiritus sancti aperta hæresi impugnavit. An \cro omnes, qui vulgo Semi-Ariani dicebantur, Verbi divinitatem vere negave­ rint ; vel an vocem δμοούσιον, consubstantialem, rejecerint in sensu Pauli Samosateni, qua^tiocritica est. quam tractatam vide in Tr. dc Deo Trino, auctore P. Kilber, et apud D. Collet Tr. deTrinit., Si monet. ct alios. Tertia demum istorum erat, E ^CARNATIONE. Deus, argntiatur Erasmus apud Bellarminum hic; posse verba ea referri ad Patrem per exclamationem ; si post illa : * «T $ iff!1 <· DE INCARNATIONE. verum Deum interponitur articulus τον illum hoc modo, ut cognoscam te solum illum verum Deum; sic vero, opera intervenientis illius articuli, par­ ticula solus sejungitur a pronomine te, trahi turque ad sequentia, verum Deum. Sed ita praecipua Crellii machina corruit; non enim ideo, quia Pater est ille Deus, qui solus est verus Deus, excluditur Filius; nam diversissima hæc sunt : solus Pater est Deus, vel habet veram divinitatem : ct Pater est ille Deus, qui est solus verus Deus; vel, habet eam divinitatem, qume-t sola vera divinitas. Licet igitur etiam Filius et Spiritus sanctus dicantur veins Deus ; manebit tamen , quod sit unus solus verus Deus, una sola vera divinitas; co quod eamdem numero habeant cum Patre divinam essentiam. Favet etiam huic responsioni versio latina, quæ post pronomen te habet comma, ut cognoscant te , solum Deum verum. R. 2°. Permisso, non concesso , quod particula exciusiva solus Patrem afficiat; .V. min. Prob. D. Excludit a communione praedicati omnes personas extraneas, alienas, ut falsos gentilium Deos C. Personas Deo internas; quæ sunt ejusdem cum illo naturæ A’. Neque enim particula exclusiva solus semper omnia omnino a communione praedicati excludit : sed subinde res, vel personas determinatas, propter quas excludendas praedicato opponitur. Luc. 9. v. 6. voce de coelo facta, hic est Filius meus dilectus... de Christo dicitur : inventus est Jesus solus; ubi per ~b solus excluduntur Aloyses et Elias, qui non amplius videbantur ; non vero Petrus, Joannes el Jacobus, qui nihilominus aderant. Sic Joan. ίΰ. v. 32. dum ait Christus : me solum reliquistis, soli excluduntur discipuli, ut patet ex adjectis : et non sum solus, quia Pater mecum est. Sicut igitur hic Christus se dixit relictum solum , et non solum diverso respectu ; ita Pater dicitur solus verus Deus respectu falsorum numinum ; non vero solus respectu Filii et Spiritus sancti ejusdem secum naturæ. Similia exempla alia passim in Scripturis extant. Sic 1. Cor. 2. v. 2. ait Paulus : Aon judicavi me scire aliquid inter vos, nisi Jesum Christum, et hunc crucifixum, h. e. hunc solum. Act. 4. v. 12. Non est in aliquo alio salus, nisi in Christo; nullibi excludit Patrem. Ad prob. 2jm. R. D. min. Explicat quis sit unus Deus, excludendo Deos falsos C. secus .V. Opponit enim eo loco Apostolus Deo vero Deos falsos: Sci­ mus , inquit immediate ante, quia nihil est idolum in mundo, et quod nul­ lus est Deus, nisi unus : Nam etsi sunt, qui dicantur dii sive in coelo, six in terra ( siquidem sunt dii multi et domini mulli) nobis tamen unus Deus, Paler, ex quo omnia, et nos in illum, etc. Eo igitur modo unum Deum hic vocat Apostolus Patrem, quo modo unum Dominum ait esse Jesum Christum; sicut ergo dum Christum dicit unum Dominum , non ab hoc titulo excludit Patrem, sed alios tantum ; ita dum unum Deum dicit Patrem, nonproplerea a divinitatis consortio excludit Filium et Spiritum sanctum, sed falsa tan­ tum numina. Ad prob. 3’m. R. N. min. Neque divinitati Filii quidquam officit titulus Mediatoris; neque in hoc absurdum quid est, quod Christus qua homo sit Mediator inter homines et sc ipsum, qua Deus est. Nimirum Mediator est Christus, ut est homo subsistens persona Verbi, ita ut principium elicitivum operationum nos Deo reconciliantium sit natura humana ; dignificativum vero duntaxat persona Verbi; nihil vero in hoc absurdi. Quin addo contra adversarios in hoc praesenti decretorum ordine, quo Deus hominem non DE CHRISTI DIVINITATE. 79 nisi via condignæ satisfactionis reparare statuit, Mediator esse non posset, nisi Deus esset homo, vel creatura rationalis; quia alias actiones thcandricæ fieri non possent, neque proin condignæ. 101. Obj. II. Multa in Scripturis divinis affirmantur de Christo, quæ vero Deoconvcnire non possunt; ergo. Prob. Ani. 1°. Dicitur creatus, Prov. 7. I v. 22. Dominus creavit me initio viarum suarum, ut habent LXX. Item Ecd. 24. ab initio et ante secula creata sum. Tribuuntur autem verba hæc incarnate Sapient iæ, quæ Christus est. Dicitur factus, Joan.l. v. 15. Qui post me venturus est, ante me factus est, aiebat S. Joannes Baptista : item Gal. 4. Dicitur primogenitus omnis creaturae, Coloss. 1. v. 15. Igitur et ipse creatura est. 2°. Christus ipse se Patre minorem profitetur, Joan. 14. 28. Pater major me est. Unde et illius praeceptis subjectus fuit, Joan. 15. v. 10. et 1. Cor. 15. v. 28. Cum autem subjecta fuerint illi omnia, tunc et ipse subjectus erit ei. Hem , supplices preces Patri obtulit. Hæc vero inferioritalcm aliquam in Christo arguunt. 3". Sæpe in Scripturis Christus simpliciter dicitur homo, filius hominis, sacerdos, a Patre missus. Quæ singula prædicari de Deo summo et vero non possunt. H. D. Ant. Multa sic affirmantur de Christo secundum naturam ejus hu­ manam C. secundum divinitatem N. Ita quod sit minor Patre, passus, et similia, de Christo juxta naturam ejus humanam prædicanlur. Sub hac dis­ tinctione transmisso Antecedente, in specie Adprob. rm. R. 1°. Si Christus sit creatus ante secula, τδ creatus su­ mendo pro productione rei ex nihilo , quomodo igitur subsistet adversario­ rum dogma, Christum non extitissc ante Mariam ? R.2°. D. Dicitur creatus, factus, secundum naturam humanam , ct qui­ dem in tempore C. secundum divinitatem Subd. Creatus , factus, h. e. geni·. lus C. Productus e nihilo N. Nam 1. τδ creare apud Hebræos etiam largius sumitur, ita ut eorum phrasi creari dicatur, quidquid ab alio, modo quocumque, originem accipit : sic sumitur Ps. 50. Cor mundum crea in me Deus; et Ps. 101. Populus, qui creabitur, laudabit Dominum. 2. Apud Graecos vero creare ct generare pro­ miscue usurpantur, ut Ps. 89. v. 2., Dcut. 32. v. 18. in quibus locis verbum græcum idem nunc creationem , nunc generationem apud LXX. significat. 3. Etiam apud Latinos, observante Hieron. in c. 4. ad Ephcs. ; unde et pa­ rentes dicuntur procreare liberos. Cur vero processio Verbi nunc generatio I dicatur, nunc creatio, rationem dat S. Thomas 4. cont. gent. c. 8. cx S. HiI lir. L. de Synod. n. 17. Ut ita Verbo tribuatur, quidquid est perfectionis; I removeatur c contra , quod est imperfectionis : In generatione, ait S. Doctor, pud generatur, accipit naturam generantis, quod perfectionis est; sed in generationibus quœ sunt apud nos, generans ipse mutatur , quod imperfectio­ nis est : in creatione vero creans non mutatur, sed creatum non recipit natu­ ram creantis. Dicitur ergo simul Filius creatus ct genitus , ut cx creatione accipiatur immutabilitas Patris, ex generatione unitas naturæ in Paired . Filio. Dum vero antcS. Joanncm Baptistam factus dicitur, sensus est, quod illum in praedicando praecedat dignitate , ut palet ex causali immediate I subjecta : quia prior me erat, scilicet generatione æterna ( nam generatione II it 80 OH INCAUXATIONE. humana vel temporali prior erat Joannes), ideoque longe me dignior, cujw non sum dignus, ut solvam ejus corrigiam calceamenti, v. 27. Postremum etiam D. Dicitur primogenitus omnis creaturæ, hoc sensu, quod sit creaturarum prima .V. quod sit genitus, antequam fieret ulla ena­ tura C. Nam Joan. 1. v. 18. unigenitus dicitur, unigenitus Filius, qui ol in sinu Patris ; sed si esset creaturarum una, non esset unigenitus. Recte etiam, secundum generationem ejus in tempore, juxta naturam humanam primogenitus omnis creaturæ dici potuit ab Apostolo , non quidem eo sensu, quod omnes præcat tempore, sed quia primatu et dignitate, ut sit ipse primatum tenens in omnibus, v. 18. ibid. Ad prob. 2*m. R. D. 1*™. Patre se minorem profitetur ratione humanitatis assumptæ C. divinitatis suæ .Y. Secundum hanc enim æqualem se Patri docet : ego et Pater unum sumus. Joan. 10. Quod velo priore loco se mi­ norem solummodo dicat ratione humanitatis suæ, patet inde, quia loquitur de suo ad Patrem reditu ; ergo ea sub ratione se dicit minorem Patre, sub qua erat ad illum rediturus sub ratione divinitatis suæ, vel naturædivinæ; secundum hanc enim semper in Patre fuit, et hic in illo, Joan. 10. ; sed tan­ tum ratione humanitatis; ergo. Sic quoque, ratione humanitatis tantummodo, Patri subjectus fuit; ad eum preces supplices fudit ; prœcepta implevit ; qualia tamen hæc præcepta fuerint, quomodo libere impleverit, suo loco dicemus, cum ea pertractare nondum hujus loci sit. Ac demum hoc sensu explica, quæ in prob. 3*. affe­ rebantur. 102. Obj. III. illos Scripturæ textus, quibus quædam abnegari videntur Christo, quæ tamen Deo vero competunt, hoc modo : Deo vero et summo essentialis est omnipotentia, summa potestas, bonitas, perfecta scientia: atqui bæc Scripturæ divinæ Christo denegant ; ergo. Prob. min. per paries. Nam 1°. denegatur omnipotentia, Joan. S. v. 19. Non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem ; ergo. 2°. Summa potestas, Matth. 20. v. 23. Sedare ad dexteram meam, vel sinistram, non est meum dare vobis. 3° .Bonitas, Matth. 10. v. 18. Quid medicis bonum? nemo bonus, nisi solus Deus. 4°. Perfecta scientia, Mare. 13. v. 32. De die illo, vel hora nemo scit, neque angeli in calo, neque Filius, nisi Pater ; ergo. R. N. min. Ad prob. ljm. R. .V. Cons. Statim enim subdit Christus; qua­ cumque enim ille (Pater) fecerit, heee et Filius similiter facit. Filius ergo nihil facere a se ipso dicitur; lum quia, quidquid habet Filius, id a Patre per generationem accipit ; tum quia est eadem utriusque Patris et Filii vo­ luntas et natura, ut proin Filius nihil a se, h. e. solo, faciat sine Patre; opera enim ad extra, de quibus Joan. 5. loquitur Christus, indivisa sunt, et tribus personis communia. ^39 Ad prob. 2*“. R. D. Non est meum , h. e. non est æquitatis mcæ, vel dcccntiæ, dare vobis jure propinquitatis, vel cx affectu sanguinis ct carnis, ut postulatis C. non est mcæ potestatis absolute dare vobis N. Christum rcipsa omnem habere potestatem , diserte docet ipse, Matth. 28. v. 18. Data est miht omnis potestas in calo et in terra ; sed quia mater filiorum Zebedæi primas sedes petebat pro filiis, propinquitatis praecise titulo, et ambitione muliebri ; sapienter respondit Christus, non esse suum, primas in regno bE CHRISTI mVLXHATE. suo sedes ita, ut cogitabant, distribuere ; sed se, exemplo Patris, non car­ nales affectus attendere, sed merita : hinc prius passionis calicem ipsis hau­ riendum obtulit. Ad prob. 3*“. R. Non hic se bonum negat ; sed ita respondebat apposite ad informandum adolescentem illum divitem: cum enim is Christum purum esse hominem putaret, enrn tamen bonum compellaret ; innuit Christus, non puro homini, sed soli Deo hoc prædicatum competere : quid me bonum dicis, quem purum hominem putas? nemo bonus, nisi unus Deus ; i. e. si bo­ num vocas, ergo me Deum crede, vel bonum me non appella, ut aitS. Aug. L. 2. cont. Maxim, c. 23. n. 5. Ad prob. 4*m. R. D. Ait se nescire diem illum, vel horam cum restri­ ctione et relative ad circumstantias C. se nescire simpliciter et absolute .Y. Quomodo enim nescivit judicii diem, ait S. Ambros. de Fide L. 3. c. 16. n. 203. quiet horam judicii, ct locum, et signa expressit et causas? horam, Luc. 17., locum , Matth. 24., signa præambula ad apicem, Luc. 21. et quidem hoc ipso Mare. 13. v. 24.? Ait igitur, se nescire, tanquam Magister et Doctor, ea scientia, qua uti posset, vel communicabili discipulis ipsum interrogantibus : Dic nobis, quando ista fient ? et quod signum erit, quando hæc omnia incipient consummari ? Ad ultimum respondit v. 24. ; prius se nescire ait, sed scilicet ita, ut hoc æque ipsis tanquam Magister, quem consulebant, aperire non possit, eo quod hoc non expediat. Inst. 1. Juxta verba solus Paler scit, nemo... nisi Pater ; ergo Christus absolute, ab hac scientia excluditur. 2. Si Christus ideo se nescire dicat, quod scientiam illam tanquam Magister communicare non possit; ergo nec dicere potuisset, nisi Paler; si enim non expediat, ulFilius hanc scientiam communicet, neque expediet, ut id faciat Pater. Ad lnm. R. Particula illa exclusiva non afficit personas divinas, quasi hae ab illa notitia excluderentur; sicut dixi ad Obj. primam : Filius enim habet omnia, quæ habet Paler, Joan. 16. ; igitur et hanc scientiam : est in Patre et Pater in illo, Joan. 10. ; ergo hac scientia excludi non potest : sed solum afficit creaturas, angelos, etc. dd 2um. R. N. seq. Quia Paler per semetipsum nobis immediate non loqui­ tur, nec per seipsum manifestat quidquam, sed singula per Filium suum, in quo novissime diebus istis loculus est nobis, Hebr. 1. quem videlicet nobis Magistrum et Doctorem misit; ergo non Pater, sed Filius dici potest ne­ sciisse diem illum eo quo dictum modo. 103. Obj. IV. Auctoritatem Patrum An te-Ni camorum eo quo sequuntur ordine l.S. Igxatus M. epist. ad Magnesianos (Bibi, magnaPP. 1.11. p. 12.) unum, inquit, el verum Deum Patrem suum annuntiavit. Epist. vero ad Tarsenses (ibid. p. 14. A.) : Christum esse Creatoris Filium, nec illum, qui est super omnia Deus, sed Filium ejus. Ante responsum ad hunc cælerosque Patres in genere, praemitto, dissi­ mulari non posse, eos ante Nicænam Synodum dc Verbo ejusque divinitate minus accurate hic illic scripsisse , nec semper singulos apices, terminosque ad libellae vocasse rigorem ; cujus causa est, quod nulla tunc esset circa divinitatem Filii enata hæresis, quæ tanta vi aggrederetur dogma illud it. p. 2 6 OE INCAHNA l IONE. catholicum, ut postea Ariana pestis ; quæque proin strictissimam scribendi rationem exigeret; ut merito dicas de illis, quod S. Aug. L. 1. coni. Julian, c. 6. de Patribus ante hæresis Pelagianæ ortum : Vobis Pelagianis nondum litigantibus securius loquebantur. Cælerum tamen singulorum orthodoxa mens aliunde piet, juxta quam , tum scopum in scribendo, ac subjectam materiam , eos explicamus. Igitur Ad lom. R. D. Patrem ann un ci avi t unum et verum Deum, ut a divinitatis consortio excludantur Dii falsi C. ut excludantur personæ divin® alia?, Filius et Spiritus sanctus, qui ob eamdem cum Patre essentiam sunt cum eodem unus solus verus Deus .V. Non excludi Filium constat ex eadem ejus epist. cit. n. 99. J(/2um. R. D. Dicit Christum Filium Creatoris, nec esse illum, qui est super omnia Deus, ratione humanitatis C. divinitatis .V. Secundum hanc enim Filium unum cum Patre, ejusdemque honoris, vere Deum practical epist. ad Philipp, cit. n. 99. 104·. II. S. Justinus multa tradit, quæ cum Christi divinitate non cohærenl. 5am in dialogo cum Tryphone 1°. Patrem dicit esse causam Filii; hnnc esse Deum alium a Patre n. 56. 2°. In Testamento veteri fuisse Patris nuncium, et paternae voluntatis administrum n. 61. 125. 127. el 128. 3°. Non Patrem, sed Filium locutum Patriarchis, et ab his visumn. 127. 4°. Filium esse Deum Patris consilio et voluntate n. 127. Imo Patrem vocat Dominum ipsius Christi n. 126. In Apol. 2. (al. 1. n. 13.) autem inquit: Filium secundo loco, Spiritum propheticum tertio ordine a Christianis non sine ratione coli. R. His loquendi formulis, etsi nonnihil duriuscule sonantibus, revera tamen aliud non intendit, quam ut contra Judaeos, qualis erat Trypho, unicam admittentes in Deo personam , ostendat necessario admittendas esse personas plures, numero distinctas , in eadem licet unitate et identitate naturae. Hinc ejusmodi loquendi formulis utitur, quibus illam personarum distinctionem adstruat ; ubi, dum simul Patri praerogativas præ Filio vide­ tur tribuere, ad summum vult, Patrem, non quatenus Deus est,sed quatenus est Pater, habere aliquam praerogativam supra Filium, sed solum relativam et nolionalem, etsi quoad absoluta et essentialia sit inter eos summa aequa­ litas. Confer, quæ ex S. Justino dicta n. 99. Ex hoc Justini scopo plana fiunt pleraque ex eo allata. 1°. Patrem ait cau­ sam Filii, id est, principium, ratione generationis; hinc nulla hic indica­ tur prioritas naturæ, vel temporis; sed tantum originis. Sic vocem causa intellexerant veteres, et adhuc post Cone. Nicæn. Patres, S. Damasc. L. 3. Orlhod. fid. c. 5. S. Greg. Naz. orat. 29. (al. 20. n. 7. ), vocat Deum alium, uon natura, sed persona. 2°. Patris nuncium ct administrum, quia Pater per appropriationem dicitur conditor omnium, quatenus est principium sine principio, el condidit omuia per potentiam a nullo acceptam; Filius vero simul, sed per potentiam a Patre generatione acceptam. Hinc iis voci­ bus Filium esse persona alterum a Patre significat. 3°. Filium visibilem olim Patriarchis fuisse, non Patrem; quia Justini el aliorum hæc erat opinio, Deum, qui olim apparuisset, ct dictus Deus Israelis, fuisse Filium; hunc assumpsisse corpus, quia ad hominis redemptionem destinatus; unde sic DE CHRISTI DIVINITATE. 83 impugnabat Judæoscl Patripassianos : invisibilis distinguitur persona ab eo, qui est visibilis; sed Filius fuit visibilis , non Pater; ergo. 4°. Esse Deum ex voluntate Patris; sed necessaria, quatenus Pater non coacte vel invitus, sed necessario generat Filium. Patrem Dominum Christi ait, ratione huma­ nitatis; vel το Dominum sumit improprie pro principio, cui conjuncta est quasi quaedam praecellentia relativa et rationalis , quæ in absolutis æqualilatcm non impedit. o°. Denique Filium secundo loco coli, ut personam secundani et posteriorem origine ; ct Spiritum sanctum ut personam tertiam ab utroque procedentem. 103. 111. Origenes L. 6. cont. Gelsum n. 60. Patrem ait prœcepisse Filio, ut mundum conderet; quod idem S. Irenæus dicit L. 3. c. 8. n.3. Dein idem Oiugenes L. 8. coni. Celsum n. 14. Christum a quibusdam, inquit, univer­ sorum Deum temere affirmari, quod nos non facimus, qui credimus ipsi dicenti : Pater major me est. Alias ministrum Patris, uti et Irenæus; item instrumentum vocat. R. Quæ mens Origenis fuerit hac in re, dubium reddunt oppositæ invicem sententiae. SS. Hier, epist. ad Avit., Augustin. L. de Hæresib. c. 48., Epiphan. Hær. 64. postque illos alii ab Origene negatam esse divinitatem Verbi affir­ mant; vel certe eum vel maxime suspectum habent. S. Athanasius tamen non paucos ex Origenis contra Celsum libris textus contra Arianos protulit. Unde alii, duce S. Basilio L. de Spiritu sancto c. 29. Origene.m inconstantiae arguunt, qui nunc traditionis auctoritate compulsus orthodoxe de SS. Tri­ nitate, nunc'haeret i ce ex suo in Platonis doctrinam studio scripserit. Prioribus singulis oppositi alii Originem quoad hoc dogma ex toto ortho­ doxe sensisse asserunt, itaque explicant : Patrem ait Filio prœcepisse, tum Filium ministrum fuisse; sed utrumque improprie : prius hoc sensu, quate­ nus generatione aeterna Pater Filio suam communicavit voluntatem creandi mundum, uti et potentiam. Posterius in sensu eodem, quo supra S. Justinus Filium vocavit administrum. Eodem sensu etiam instrumentum dicitur. In L. 8. aiilem, dunt Filium ait non esse illum universorum Deum, sensus est, non esse Patrem persona; contra Noetianos enim ibi agit, Filium unam cum Patre personam esse asserentes : proinde cum Filium dicit, non esse illum universorum Deum, Patris personam intelligit in sensu Noelianorum, quos impugnat, nori vero essentiam. Cum deinde Patrem dicat Filio majo­ rem; vel de hujus humanitate id dixit; vel, si de divinitate dictum fuisse quis contendat, iterum το majorem sumit improprie, pro sola praerogativa originis, quam habet Pater, utpotc divinitatis totius origo, ct principium sine principio. Quod denique ex Origene L. I. in Job obmovent Sociniani, quo rotunde negare videtur divinitatem Filii, Arianorum irrepsit perfidia post Ni cam urn Concilium et Syn. V. tum quia non concordat cum cætera doctrina Origenis in libris contra Celsum ; tum quod nunquam error hic in Concilio aliquo, nequidem Generali V., ubi damnati Origenis errores reli­ qui, fuerit objectus. 10β. IV. Tertullianus certe Christi divinitatem non credidit. Prob. Nam 1°* L. cont. Hermogenem c. 3. negat Filium esse abælerno. En verba : (Juiact Pater Deus esl ; ct Judex Deus est ; non tamen ideo Pater et Judex semper ;·, Hi DE INCARNATIONE» quia Deus semper : .Vani nec Pater potuit esse ante Filium, nec Judex ante delictum ; fuit autem tempus, cum et delictum el Filius non fuit, quod Judi­ cem ct qui Patrem Dominum faceret. 2°. Filium esse conditum in creatione mundi vel paulo ante docet 1.. cont Ilermog. c. 18. et L. cont. Praxeainc.fi. R. .V. Assert, ct addo, vix unum e singulis Antc-Nicænis Patribus aut cla­ rius , aut expressius tradidisse hcc dogma catholicum , quod toto cont. Praxeam libro data opera demonstrat : ac quidem c. 5. æternam generationem Filii ita diserte tradit : Jnte omnia Deus erat solus... solus autem, quia nihil aliud extrinsecus prater illum. Cœterum ne tunc quidem solus, habebat enim secum, quam habebat in semetipso, Dationem suam scilicet, qua Verbum de­ notare solet. Etc. 8. Sermo (Verbum) ergo et in Patre semper, sicut dicit: Ego in Patre; et apud Deum semper, sicut scriptum est : Et Sermo erat apud Deum. Et nunquam separatus a Patre, aut alius a Patre : quia Ego et Paler unum sumus, c. 2. vero hanc hdei regulam posuerat : Custodiatur aconomia sacramentum, quæ unitatem in trinitatem disponit, tres dirigens, Patremel Filium et Spiritum sanctum. Tres autem non statu, sed gradu; nec substan­ tia, sed forma ; nec potestate, sed specie : unius autem substantial, et unius status, et unius potestatis, quia unus Deus. Ubi clare tres personas unius do­ cet esse substantiæ, status, potestatis : per gradus vero ordinem originis exprimit : per formas vero et species , non naturam aut substantiam, ut ex oppositione, quam facit, palam est; sed personas et varios subsistendi mo­ dos, quos relationes seu personalitates appellamus. Unde Ad prob. 1“. R. .V. J. Ad huj. prob. R. Permisso hic de Verbo loqui Ter­ tulliani m, posteriora verba, in quibus vis ponitur D. Fuittempus... cum Fi­ lius non fuit, quoad generationem ad intra N. quoad generationem ad extra C. Duplicem Verbi divini generationem distinguebant Veteres, unam pro­ prie dictam, veramque, sive internam, qua Pater ab æterno et intra se Verbum genuit ; alteram improprie talem , sive externam Verbi, quæ nihil est aliud quam ejus manifestatio ; qua dicitur Pater generasse Verbum ad extra, quando per illud producendo creaturas, hoc, quod antea latuerat in sinu Patris, mundo manifestavit in principio temporum vnore vulgari ho­ minum loquendi, qui generari, gigni, pro nasci exterius sumunt; tuncque dicunt Filium genitum, quando emissus ex utero matris. Hanc ultimam vero generationem intelligit Tertull. cum dicit, fuit tem­ pus , cum Filius non fuit, ut colligitur ex ejus cum Hermogene controver­ sia et ex contextu illius capitis. Hermogenes enim admittebat materiam æternam, improductam , sine omni actu tamen et forma, usque dum Deus, producendo mundum, illam varias in formas et species divideret : illamque propugnabat hoc ratiocinio : Deus fuit ab æterno; ergo etiam fuit ab æterno Dominus ; Deus enim esse* non potest. quin simul sit Dominus : atqui si ma­ teria illa extra Deum non fuisset æterna , Deus non fuisset ab æterno Domi­ nus, quia sic nihil fuisset, cui dominaretur ; ergo. At Hermogenem ita refutabat Tertullianus : si Deus ideo præcise est ab æterno Dominus, quia est ab æterno Deus ; ergo etiam ex eadem ratione erit ab æterno Judex et Pater ; Deus enim æque Judex et Pater est, ac Dominus: atqui tamen non fuit ab æterno Judexct Pater ; non Judex, quia nulla ab æterno delicta exliterunt. in quæ justitiam exerceret ; non Pater, quia Fi­ lium , quem intra se conceperat ac jam perfectum habebat velut in sinu. DE CHRISTI DIVINITATE. 8” lunc primum omisit in lucem, cum per illum mundum conderet ; ergo nec fuit ab æterno Dominus , in sensu Hermogenis , quia non fuit extra Deum illa materia, cui actu dominaretur. Dixi supra : permisso, etc. nam nequidem hic sermonem esse de Verbo, vel Christo, respondent alii, volentes per filium hic intelligi adoptivum, hominem, vel Angelum. Ad prob. 2lm. Eadem est responsio. 107. Inst. 1. Tertullianus L. cont. Ilormog. c. 18. de Sophia ait : Denique ut necessariam sensit ad opera mundi, statim eam condit et generat in semetipso; ergo vult tunc primum generatione interna esse Verbum genitum , cum esset mundum conditurus. 2. In creatione mundi Filium factum esse Patri parem , c. 7. cont. Praxeam ; ergo nondum fuerat ad intra genitus, quia alias jam ante par fuisset. 3. Loc. cil. contra Hermog. sic argumenta­ tur : si materia esset aeterna, ergo praeferenda esset Filio, ut quid antiquius : quale est, ut Filio, Dei sermone unigenito et primogenito, aliquid fuerit prater Patrem antiquius ?... Ita et hoc nomine materiam Deo prœponit Hermogenes, prœponendo eam Filio, etc. Jd 1“®. R. N. Cons. Neque enim hoc intendit Tertullianus, quasi tunc primum, paulo antequam esset mundum conditurus, generatione interna produxisset Verbum, ut constat ex ejus verbis supra. Sicut neque adeo crude quis accipiet Tertullianum , quasi paulo ante creationem mundi tunc pri­ mum sensisset, h. e. cognovisset Deus Sophiam ad mundi opera necessa­ riam, cum omnia sciverit ab aeterno. Sed quod prius, prioritate originis ante productionem Verbi, cognox'erit Deus creaturas ut possibiles, et per Verbum producibilesprius, quam Verbum sit productum, et cognoscatur esse ælernum et necessarium , per quod possibilia sunt entia contingentia; juxta ea, quae dici solent Tr. dc Deo Trino, ubi de processione Verbi. Tertul­ lianus enim hic agit porro contra Hermogenem ejusque materiam impro­ ductam; estque hoc ejus praecise argumentum : Verbum, quod ex ipso Deo, et in Deo est, produci debuit, per quod tamen produci debuit, quidquid Ceret extra Deum; ergo multo magis materia illa aeterna Hermogenis pro­ ducta dici debet, quia extra Deum. En ipsa, quae hoc planum faciunt, Tertulliani verba immediate subjecta : Agnoscat ergo Hermogenes, idcirco etiam Sophiam Dei natam el conditam (productam) prædicari ; ne quid innatum et inconditum (improductum) præter solum Deum (Patrem) crederemus. Si enim intra Dominum, quod ex ipso, et in ipso fuit, sine initio (origine, produ­ ctione) non fuit, Sophia scilicet ipsius,... multo magis non capit sine initio quidquam fuisse , quod extra Dominum fuerit. R. Dicit esse factum parem Patri, hoc est, demonstratum parem in creatione, quia per Filium, h. e. potentiam ipsi a Patre communicatam, conditus est mundus; et Filius eum produxit cum Patre potentia pari. R. iV. ita argui a Tertulliano : si materia illa esset teterna, esset antiquior Filio; sed quod esset praeferenda Filio; adeoque ipsi Deo, cum Fi­ lius Dei sit Deus: ideo vero huic esset praeferenda , quia materia illa dicitur improducta, carens omni principio, cum tamen Dei Filius, qui Deus est , productus sit, procedat que a Patre, principio suo et origine. Dum vero dicit : quale est, ut Filio Dei aliquid fuerit præter Patrem antiquius, solum 86 DE INCARNATIONS. vult, Filium esse a Patre productum, et hunc illo esse priorem origine. Si­ mili modo multæ alito locutiones melaphoricæ, quibus abundat Tertullhnis , exponenda' sunt : uti et, quæ ex Treopuilo Antiocheno , !.. 2. ad Auto­ lycum proferuutur, qui iisdem iere, quibus Tertullianus, verbis usus fuit. 108. V. Athenagoras , Clemens Alexandrinus, Dionysius Alexandrin, divi­ nitati Christi adversantur. Aam 1°. Athenagoras generaliter inquit, Legat.pro Christ, n. 8. omne genitum aliquando incœpisse : ex quo infertur; ergo et Verbum proin æternum non est. Idem ibid. n. 10. Verbum vocat primam Patris progeniem, eo quod Verbum prodiisset a Patre, ut esset actus crea­ turarum, easque educeret e nihilo. 2°. Clemens Alexandrin. L. 7. Strom, (opp. p. 702. A.) naturam Filii esse soli omnipotenti propinquissimam docet. 3a. Dionysius vero apertius adhuc loquitur epist. ad Euphranorem et Ammo­ nium (ap. Athanas. L. de sentent. Dionysii n. 4.), Dei Filium opus factilium nuncupans; Patremque se habere relative ad Filium , uti agricola ad vitem, fabricatur navis ad navem ; et concludit : igitur non erat, antequam fieret. R. .V. Assert. Nam 1°. Athenagoras priori loco tantum de creatis loquitur, in quibus solis ea illius tenet regula. Iu altero vero loco de generatione illa Filii externa loquitur, cujus paulo ante meminimus. 2°. Clemens Alexaxdr. græce habet φύσις, quæ vox quidem communi acceptione naturam Latinis nunc significat. ipse tamen pro persona adhibet, more in primis quatuor seculis non infrequenti, in quibus naturam et personam , ούσιν et ύπόατασιν piOmiscueusurpabant.de quo vid. Petavium Tom. IV. Theol. dogm. L. 2.C.3. et alibi ; sic ς,ύσιν naturam, pro persona sumit S. Alexander Alexandrin, epist. ad Alexandrum Constantinopolitanum, Synesius in hymno 3. v. 219., etc. 3°. Dionysium quod attinet, verba ejus minus castigate prolata, ut jacent, equidem Arianismum redolent; catholice tamen sensit et explicavit; Arianismi enim propterea accusatus apud Dionysium Rom. Pontif. suam illi apologiam misit, qua se longissime abesse professus ab Ariana fæce, dicta sua, quæ ex nimio contra Sabellianos zelo, ut contra hos personarum dis­ tinctionem evinceret, incauto exciderant, orthodoxo in sensu exposuit. V. P. Kilber, Tract, de Deo uno et trino, disp. 5. c. 1. a. 2. n. 293. 109. Obj. Γ. 1°. Synodus Antiochena anno 270. habita rejecit vocem όαοούσ’.ο; consubstantialis. 2°. Idem fecit Antiochena alia an. 345. in qua et depositus Athanasius. 3’. Filium non esse consubstantialem Patri definivit Cone. Sardicense an. 347. et Sirmiense an. 336. cui subscripsit ipse Osics Cordubensis. 4®. Episcopi illi, qui Semi-Ariani dicti, in Synodo Ancyrana sub pœna anathematis vetuerunt usum vocis consubstantialis ; et tamen orthodoxi habentur a S. Athanasio L. de Synod, n. 4L, imo- laudantur a S. Hii.ario L. de Syn. seu de fide Orientalium n. 78. tanquam de re ortho­ doxa bene meriti. 5°. Eadem vox consubstantialis in Ariminensi Svnodo • Episcoporum G00. exempta fuit e Nicæno Symbolo, et suppressa. Et 6°. contra illam, sanclumque Athanasium subscripsit Liberius S. P. in for­ mula Svrmiensi. Ad luai. R. D. Rejecit in sensu Catholicorum .V. in sensu Pauli Samosateni C. Hic vero impius et haereticus erat; nam , ut ex S. Athanasio L. de Sy­ nodis n. 45. discimus, uti unicam in Deo essentiam, sic unicam cum DE CHRISTI DIVINITATE. 8/ Sabellio personam asserebat; unde inferebat impossibile isse. Filium et Spiritum sanctum duas esse personas a Putre distinctas; quod nl ostenderet contra Catholicos, istud ejus erat ratiocinium, a paritate cum rebus creatis desumptum : Si Filius est genitus ab æterno ex substantia Patris, ergo erit Patri consubstantialis, pariterque Spiritus sanctus ab utroque procedens; ergo tres erunt in Deo subslanliæ ; sicut in creatis, quia filius est ex sub­ stantia patris, est huic consubstantialis, quia habet eamdem specie cum pire substantiam, sed tamen hoc ipso sunt duæ diversæ numero substan­ ti®; sic in divinis erunt subslanliæ tres numero diversæ. Igitur Antiochena Synodus negat Filium esse consubstantialem Patri in eo sensu, in quo id male inferebat Paulus ex catholico dogmate; nimirum consubstantialem per divisionem substantial, quasi Filius haberet substantiam æqualem Patri, sed ab hujus substantia numero diversam. .Ii/2U“. R. Antiochena illa Synodus Arianorum conci liabulum fuit, reje­ ctum a Julio S. P. et nullius unquam auctoritatis; nihil ergo Socinianis prodest argumentum inde petilum , utpote ab Arianis , suœ causæ et hæ­ resis sociis. .4d 3um. R. .V. Ita definivisse Concilium Sardicense; sed fuit Philippopolilanuni, cui Ariani mala fraude Concilii Sardicensis affinxerunt nomen. Res ita se habuit. Cum demortuo Constantino, sub Constantio illius successore, et fautore Arianorum, vires resumeret Ariana hæresis, Julius S. P. Sardicæ, Illyrici urbe, Synodum generalem indixerat an. 347. ad Concilii Nicaeni confirmandam fidem, ut proinde Cone. Sardicense dicatur adhucdum appendix Concilii Nicaeni ; quin olim sub ipsius Concilii Nicæni nomine veniret. Aderat etiam Athanasius , ut falsa objecta sibi ab Arianis crimina dilueret ; quem cum Orientalium nonnulli pali nollent in Concilio; Occi­ dentales tamen, utpote jam Alexandrite Episcopum, excludere nollent, priores illi sectatores ac patroni, Sardica Philippopolim se contulerunt, vici­ nam urbem ; ibique, ab aliis separati conflabant Concilium, cui dolose de­ derunt nomen Concilii Sardicensis. Decretum vero istud conciliabuli Philippopolitani, decreto contrario subvertit Synodus Sardicensis catholica. Ex hoc fonte ortum est illud inter historicos dissidium, dum illi cum Baronio sta­ tuunt Concilia Sardicensia duo, unum generale et œcumenicum, quod revera celebratum Sardicæ, præsidente Osio legato Julii ; alterum repro­ batum, quod est illud ipsum Philippopolis. Alii vero unum dicunt Cone. Sardicense, partira approbatum ; partira reprobatum, per quod vero pro­ prie inlelligi debet ille Philippopolitanus conventus. Quod Sirmiense Cone, spectat, formula, quæ in eo prodiit an. 357. secunda Sirmiensis fuit, sed fabricata ab Arianis, horum continens blasphemiam. Subscripsit equidem illi Osius, sed verberibus, tormentisque compulsus; ut proin subscriptio illa contra ipsos pugnet Socinianos. Ad sua vero reversus Osius, teste S. Athanasio Epist. ad Monachos, Arianam hæresin feriil anathemate. Ad 4“™. R. Ita esse; quin et hodie excusari a non paucis, quod erudite præslat Tourncly Tr. de SS. Trinit. Q. 4. a. 1. Sect. 4‘. Juxta hos vero Episcopi illi a voce abstinebant consubstantialis, de cælero rem voce illa significa­ tam professi. Causas vero illius affert S. Athanas. 1°. quod voce illa absti­ nuerint ex reverentia in illos Episcopos, qui contra Paulum Samosatenum I i * DE INCARNATIONE. 88 pt. dixerant : Filium non esse consubstantialem Patri. 2°. Quia putabant per vocem illam inlelligi substantiam priorem, quam duo inter se partiti essent. 3°. Quod nullibi scripta reperirelur. Cæterum, quidquid sil de eorum tide, in eo peccaverant, quod in particulari sua Synodo Ancyrana ausi sint prohibere vocem, quam jam Synodus generalis Nicæna sua auctoritate con­ secraverat; quod in ipsis severe reprehendit S. Hilarius libro cit. n.83. .Id 5um. R. D. Fuit repressa ideo, quasi Nicæna Synodus hanc vocem male adhibuisset; vel quasi hae suppressione approbare vellent dogma Arianum, ■ .V. quia judicabant hanc vocem non necessariam ad exprimendum dogma catholicum; tum quia necessarium putabant supprimere vocem illam ad devitanda incommoda alia C. Metuebant enim, no , si a voce illa non pro­ scinderent. ipsis in exilium pulsis, Episcopi Ariani in eorum involarent Ecclesias eum magno rei Catholicæ detrimento; ita S. Athanas. Alleram causam affert S. Hieron. Dial. cont. Lucifer, n. 18. suppressam illam vocem partim propterea, quod expressa non esset in Scripturis,nliosque rudiores sua offenderet novitate. Factum tamen hoc ab iis fuisse sine Gdei præjudieio; non erat curce Episcopis de vocabulo, cum sensus esset in tuto. HO. Neque dicant Sociniani : Sed Patres Ariminenses anathematismum Valentis Ariani comprobarunt, redolentem dogma Arianum ; cum enim Valens diceret : Si quis dixerit creaturam Filium Dei, ut sunt cœterœ crea­ tur ce, anathema sit; idem repetebant Episcopi, teste S. Hier, in Dial. cit. n. 18. Item communi cum Arianis fidei formulæ subscripserunt , quæ dogma idem involvebat. R. 1°. Si daremus, quod tamen falsum est, revera lapsos fuisse Arimi­ nenses Patres, æque parum prœsidii in hoc lapsu haberent pro errore suo adversarii, quam in illo magni Osii, cum acta sua continuo revocarim, emissa Nicœnœ fidei professione catholica. R. 2°. Comprobarunt anathematismum Valentis, item subscripserunt communi fidei formulæ in sensu catholico, animo bono et simplici, nihil fraudis inesse suspicati C. in sensu Valentis et Ursacii A’. Etsi anathematismus Valentis hunc perversum haberet sensum, Filium esse creaturam,sed non similem creaturis cœteris, inque hoc sensu intelligeretur a Valente; quia tamen hic sensus per anathematismos anteriores excludebatur, quibus anathema dicebatur iis, qui negarent Christum esse Deum, Dei Filium, ante secula ex Patre genitum : Si quis negat Christum Deum, Dei Filium, ante secula ex Patre genitum, anathema sit ; ideo Patres alterum analhcmatismum conformiter ad præcedentem intelligebant in sensu orthodoxo sic : si quis dixerit Filium esse creaturam, ideoque in tempore productum ex nihilo, ut sunt creaturæ cæteræ, anathema sit. Similiter illa fidei professio oblata a Valente et Ursacio licet haeretica esset, si spectetur auctorum sensus; spectatis tamen verbis, quibus concepta orat, in sensu obvio et proprio, nihil nisi orthodoxum et sanum continebat, ut probat S. Hier. Dial. cit. Et vero auctores hujus formulæ profitebantur aperte : Credimus in unigenitum Dei Filium, qui ante omnia secula, et ante omne principium natus est ex Deo : natum autem unigenitum solum ex solo Patre, Deum ex Deo, similem genitori suo Patri secundum Scripturas. Hæc vero, licet pro consubstantialis habeatur similis, omnia fidem catholicam I “τ' CHRISTI DIVINITATE. 89 exprimebant de œlernitale el divinitate Filii. Accedit, quod Patres non ante communionem iniverint cum Arianis, nec subscripserint formulæ, quam illi damnassent errores suos, anathematizando illos, qui negant Christum» Filium Dei, esse Deum ante secula ex Patre genitum; item eos, qui dicunt (ita autem dicebant Ariani) erat· tempus, quando non erat Filius ; qui dicunt de non extentibus Filium ; vel ; non dc Deo Patre. Unde, quia formula juxta el post prævios illos anathematismos erat concepta, non poterat non a Patribus intelligi in sensu orthodoxo. Etsi vero Ariani non sincere loquerentur, verbaque detorquerent a sensu obvio in alienum et perversum ; Patres tamen putabant, cos sincere agere ; putabant, ait Hier, sensum congruere cum verbis : quæ malignitas Arianorum Patrum fidei obesse non potest ; quæ hinc amplius perspicitur, quod , cum Ariani, qui Arii blasphcmias se simulaverant damnare, deposita larva spar­ gerent Episcopos Ariminenses suæ subscripsisse fidei,hi cognita fraude subcriptionem suam continuo revocarint. ill. Si dicas. Attamen S. Ambrosius inL.S. in Lue. n. 71. Patres Ariminen­ ses perfidae praevaricationis reos arguit. S. Augustin, epist. 50. (al. 185. n. 47. ) ros veneno periisse Ariano dicit. Et S. Hier. Dial. adv. Lucif. n’. 19. ob sup­ pressam et omissam in formula vocem consubstantialis : Tunc Nicœnœ fidei damnatio conclamata est. Ingemuit totus orbis, et Arianum se esse miratus est; ergo revera approbaverant ipsum Arianum dogma. R. A’. Cons. Non enim sic culpantur ob hæresin Arii ipsam adoptatam; sed dicuntur perfidœ prcevaricationis rei, quod vocem consubstantialis a Synodo generaliNicæna consecratam, ad conservandam fidem, et subvertendam Arianam hæresin, suppresserint ; quod sine perfidia contra Concilium ge­ nerale Nicænum non poterant Ariminenses. Hoc etiam, non plus, intendit S. Avg. Juxta S. Hier, vero Nicœnœ fidei damnatio conclamata est ab Arianis duntaxat, mentientibus, Episcopos Ariminenses subscripsisse doctrinæ suæ ; non a Catholicis ; nam 1°. ipsi Patres Ariminenses, cognita fraude, male acta sine mora revocarunt : 2°. autem Concilio Ariminensi interfuere Epi­ scopi non ultra 400. ; longe autem plures erant dispersi per orbem Episcopi, qui semper catholice sentientes nunquam Ariminensium acta approbarunt ; et vero in solo Occidente episcopales ecclesias 1,000., in Oriente 800. recenset P. Labb.eus noster, ut taceam provincias alias. Ideo vero inquit Hier, inge­ muit orbis, etc., quod Ariminenses consentiendo in suppressionem vocis consubstantialis, grave scandalum fidei dedissent, et in suspicionem hœresis incurrerint apud eos, qui eorum mentem ignorabant. Illa demum : orbis se Arianum miratus est, hyperbolen , vel exaggerationem redolent ; vel sensus est: miratus est se arianum dici ab Arianismentientibus; reipsa vero aria­ num non fuisse, ex illo ipso stupore colligitur ; si enim re arianus fuisset,sc talem miratus non esset. 112. Urgebis : Sed testeS. Greg. Nazianz. orat. 21. n. 23. 2i. St perpaucos creeper is, qui vel ob nominis obscuritatem contemptui habiti sunt; vel ob virtutem restiterunt... omnes tempori obsecuti sunt : hoc tantum inter eos dis­ criminis fuit, quod alii citius, alii serius in eam fraudem inciderunt. Et Thf.odoreto teste L. 2. c. 21. Alii inetü perculsi, alii fraude inducti subscri­ El ' · v 90 DE INCARNATIONE. 1 pserunt ; quotquot vero consentire recusarunt, in ultimos orbis fines relegati sunt. Vincentrs Lirinensis demum Coinmonit, η. I. conclut prope lalini I sermonis Episcopos parlim vi, parlim fraudibus deceptos ; quin universum Romanum imperium funditus concussum et emotum lum fuisse asserit ; | ergo. ' R. Ύ. Cons. Nam 1°. S. Greg. hac sententia non involvit Episcopos Occi­ dentis, tempore persecutionis illius, quam ibidem refert, in fide semper immotos ; sed, ut consideranti textum patet, de iis solum loquitur, quæ post habitam anno 360. Constantinopoli 30. Episcoporum Arianorum pseudosynodum in Oriente gesta sunt. Quia S. Doctor ibidem aperte declarat, se loqui de decem provinciis Asiæ, quas Georgius Cappadox Arianus, intrusus in Alexandrinam sedem , dire vexabat, fultus et abusus auctoritate Cæsaris. Ægyplum, inquit paulo ante, incursionibus vastat... Syriam populalur : Orientis quantum potest arripit, etc. Hujus potentiœ Concilium illud fuit, quod Seleuciœprimum, deinde in hac amplissima civitate (Constanlinopolitana) coactum est. Quod expressius tradit S. Hilar. L. de Synod, η. 63. Absque Episcopo Eleusio et paucis cum eo, ex majori parte Asianœ decem provinciœ, intra quas consisto, vere Deum nesciunt. Hinc nequidem eo tempore maxime Episcoporum Orientalium pars a fide divulsa fuit ; et S. Doctoris verba, si perpaucos exceperis, Elelsiim spectant, el quosdam alios Episco­ pos illarum decem duntaxat provinciarum Asiæ. 2°. Theodoretls vero de iis tantum Episcopis Ariminensibus loquitur, quos Nicæam Thraciæ deductos ibi refert ; quod Valentis formulæ subscribere nollent, quorum aliqui postea metu, aliqui fraude inducti subscripserunt, cæleris, qui id constanter renuebant, in remutas oras relegatis. Responsio ex initio sequentis capitis22. ejusdem historici amplius patet, dum formu­ lam ab universis veritatis propugnatoribus, maxime ab Occidentalibus, reprehensam refert, et in fidem continuo subjicit Damasi, aliorumque Occidentalium epistolam ad Episcopos Illyrici. 3°. ViNGESTics Lirinensis cit. loc. auxesi oratoria rem amplificat, sicut el sœpe alias; velut, dum Nestorium ab omnibus Orientis Episcopis primo damnatum asserit : atqui plerorumque scriptorum testimonio, Episcopi,a quibus primo damnatus Nestorius, numero circiter 200. erant, numerus vero Episcoporum in Oriente tum supra 700. stetit. Sic et loc. cit. amplifi­ catione pari describit sacerdotum aliorumque constantiam ; ut proinde vel secum ipso pugnare Vincentius dici debeat, vel usus exaggeratione.Vel, si mavis, verba, cunctos prope latin i sermonis Episcopos, explica de cunctis Arimini congregatis, non in toto Occidente dispersis, de quibus contra­ rium constat ex scriptoribus antiquis, qui hac in re majoris sunt ponderis; lum ex resp. antea ad Theodoreturn ; tum ex Lucifero. Calaritano Episcopo apud Sulpitium L. 2. Hist. Sacr., ubi refert Luciferi epistolam ad Constan­ tium Imper., qua exprobrat Ariano principi, quod frustra conatus fuerit Occidentem pervertere. Tua novella prœdicatio et recens religio non solum adhuc limitem Romanorum peragrare non valuit, et utique te salis agente ; sed et ubi radices figere lentaverat, aruit, recedentibus scilicet omnibus Dei famulis , atque paucis tuis tecum manentibus. Ad 6“®. R. A. utrumque, de quo plenius nunc Art. seq. i»F. CHRISTI DIVINITATE ΠΗΙ LIBERIUS s. P. AUCUJUS REUS DR/EVARICAHONIS FUERIT , SIVE SUBSCRIBENDO CONDEMNATIONI S. AT 11 AN ASII , SIVE ULLI ARIANORUM FORMULÆ. 113. Tres distingui debent formulæ Syrmienses, ab Arianis in diversis Synriii conventibus ediloe. Prima anno 331. contra Photinum prodiit, et præter symbolum fidei 27. anathemalismos continet ; eamque S. Hilarius Lib.de Synod, n. 38. catholicum in sensum flectit, S. Athanasius vero Lib. de Synod, n. 27. illam a formulis aliis vere Arianis n'on secernit. Altera anne 357. suos natales habuit, arianam perfidiam aperta fronte ostentans ; in ea Filius nec consubstantialis Patri, imo nec similis dicitur, etc. ut proin aS. Hilario dicatur L. de Synod, n. 10. blasphemia per Osiumel Potamium opuJ Syrmium conscripta. Tertia anno 339. ortum habuit, ut contra Pagium elVALESWJM, qui in annotatis ad Sozomenum L. 4. c. 15. eam anno 338. procusam volunt, constat ex S. Athanas. L. de Synod, n. 8. dum editam ibidem dicit, prœsente Domino nostro piissimo et victoriis eximio Impera­ tor? Constantio Augusto, œterno venerando, sub consulatu Flaviorum Eusebii et Hypatii, Syrmii undecimo calendas Juntas : id est,22. Maii anni339, Expungitur quidem in ea vocabulum substantive, vel consubstantialis, velut a populo ignoratum, et scandala parere natum , eo quod in Scripturis non contineatur ; Filius tamen Patri per omnia similis dicitur. 111. Reum fuisse Libertum tam subscribendo condemnationis. Athanasii, quam alicui ex Syrmiensibus formulæ, communior tenuit sententia, quæ post medium ævum invaluit, quo tempore credi primum cœpit Liberii lapsus, maxime postquam Faber indigestam quamdam MSS. farraginem sub nomine Fragmentorum S. Hilaru vulgavit, et post Fabrum Constantius ex eruditis Benedictinis Congr. S. Mauri, inter quæ Epistolæ quatuor sub nomine Liberii , in quibus foedissimus illius lapsus non dissimulatur, repente comparuerunt. Adeo alte infixa hæc sententia ex tunc plerisqne fuit,ut nequidem dubitarent, aut amplius inquirerent, num lapsus esset revera Liberius? sed in eo solo magnis contentionibus dissiderent, cui ex tribus Syrmiensibus formulis subscripsisset. Pro prima stat Baronius. Pro secunda Tillemonlius Blondellum Calvini sectatorem refert; item Pelavium,sed perperam, cumis Annot. in S. Epiph. pag. 316. (edit. Paris, a. 1622.) aperte declaret, se non disputare, utrum alicui formulæ sub­ scripserit , diserteque dicat, esse posse, ut nequaquam subscripserit ; hœrctici vero comprobatam ab illo hæresin falso jactaverint. Pro tertia pugnant Pagius ct Valesius. Tillemonlius vero ipse, licet eorum ex numero, qui lapsum Liberii primi propugnarunt, dum Nota 53. in Arianos, inquirit, cui formulæsubscripserit Liberius, statim profitetur libere, ingentem esse illius examinis difficultatem, satiusque manere in dubio, quam pro alterutra parte aliquid decidere. Ct vel ex hoc dissidio quis æstimet, quam parum iidei mereatur Liberii lapsus. E contra neque condemnationi S. Athanash, neque ulli e tribus formulæ subscripsisse Liberium Joannes Stiltingus e Societate Jesu in Dissert. Critico- 02 DF. INCARNATIONE. Histor. aliique recentiorcs nunc contendunt, utque mihi quidem videtur, salvis aliorum judiciis , longe probabilius. Quare Ilo. Dico. Liberius S. P. neque condemnationi S. Athanasli ; neque ulli unquam Arianorum formulae subscripsit; neque eorum complexus communionem : proinde in causa illa contra Arianos nunquam lapsus est Liberius. Prob. I. in genere. Lapsus ille Liberii, qui prætenditur, 1°. repugnat scriptoribus et historicis partim Liberiocoaevis, partim post illum non adeo diu scribentibus. 2°. Non congruit SS. Patribus. Sed 3°. originem traxit ex monumentis supposititiis ; ergo. Prob. Ant. P. p. Scriptores illi historiae Ecclesiasticae, et ex quorum testimoniis tota ferme pendet, quam habemus, de Arianismo historia, sunt Ruffinis, Socrates, Sozomenus, Theodoretus, Sulpitius Severus , Cassiodorus. E quibus P. Ruffinus quidem L. 10. Hist. Eccl. c. 27. de causa reditus Liberii sic loquitur : Liberius Urbis Romœ Episcopus, Constantio vivente, regressus est} sed hoc, utrum quod acquieverit voluntati suœ (Constantii) compertum non habeo. Ex quo Ruffini loco, licet in eo non neget conceptis verbis , Liberium acquievisse; sic tamen saltem arguitur : si Ruffinus, Romae exislens, Liberium nosse potuit, qui certo Fortunatianum Aquileiensem Episcopum, cui Liberii lapsus et subscriptio imputatur, ubi studiis operam dedit, cognoverat,certo compertum non habuit, utrum quod acquieverit voluntati Imperatoris ad subscribendum; an vero ob Romanorum preces dimissus sit Liberius; unde igitur compertum habere poterant scriptores illi Neoterici, tam multis posteriores seculis, quæ tanta tradere confidentia coeperunt ?Sed quod Ruffinus dubitanter, expressius dant alii. Nam 2°. Socrates L. 2. c. 37. Liberius, inquit, non multo post ab exilio revo­ catus, sedem Episcopatus propterea recuperavit, quod populus Romanus sedi­ tione conflata Felicem Antipapam ejecerat ; Imperatorque ipse, etiam invito animo, consenserat. Ubi dicit 1. quod propterea recuperavit; ergo obturbas Romanorum , non ob lapsum. 2. Quod Imperator invito animo hoc fecerit: sed si Liberius consensisset Imperatori, condemnando S. Alhanasium, vel subscribendo alicui formulæ, non remisisset Liberium invitus; hæc enim causa erat relegandi Liberium, ut Imperator sic ex Pontifice extorqueret vi, quod alio modo non poterat. 3°. Sozomenus L. 4. c. 15. de Liberio ait : Nam Liberium, utpote virum undequaque egregium, et qui pro Religione Imperatori fortiter' restitisset, po­ pulus Romanus impense diligebat. Hæc vero scribit de Liberio postquam Con­ stantius jam decrevisset remittere Liberium, ac jam litteras dedisset ad Romanos. Ergo non tam ante exilium, quam eo durante constans manserat; nec aliter sciverant Romani; vel secus non egregium, nedum undequaque egregium, dicere vel potuisset, vel dixisset. Deinde disertis verbis ait, fal­ sum ab Arianis sparsum fuisse rumorem de lapsu Liberii. Cum Eudoxius, et qui cum illo opinioni Aelii favebant, Antiochios flosii epistolam accepissent, sparsis rumoribus divulgaverunt, Liberium quoque consubstantialis vocabu­ lum condemnasse. En fabulæde lapsu Liberii originem. 4”. Theodoretus L. 2. c. 17. postquam populi Romani studium pro revo- DE CHRISTI DIVINITATE. 93 talione Liberii retulisset, praesertim mulierum nobilium , Imperatori expo­ nentium , quod nemo pnesenlc Felice Ecclesiam ingredi auderet, subdit : Flexus itaque Imperator, egregium illum, omnique laude dignissimum ab exilio redire jussit ; ergo non ob Liberii lapsum fiexus. Deinde postquam leda fuisset epistola Imperatoris in circo, qua Liberium cl Felicem simul praesse voluit Ecclesiæ; referi, omnes una voce exclamasse : Unus Deus, unus Christus, unus Episcopus... post has Christianissimœ plebis acclamaiiones, pietate ac justitia plenas, rediit admirandus ille Liberius. Ergo certe in exilio lapsus non fuerat. Numquid propter lapsum erat egregius ille, uinni laude dignissimus, imo admirandus redux Liberius? Similia hactenus dictis apud Sulpitium Severum, el Cassiodorum roperies. b4. Romani tunc in tide constaulissimi summo gaudio et plausu redeun­ tem excepere Liberium, ut hic quasi victor urbem intraverit, velut notat historia.; non est igitur verosimile, Romanis innotuisse aliquid de ullo Liberii lapsu:si enim Felicem propterea solum, quod ab Arianis ordinatus, cum his communicaret, licet cætera Nicænæ fidei formulam , teste Socrate et aliis, servaret, adeo sunt aversati, ut nequidem vellent, eo præsente, in­ gredi Ecclesiam , atque urbe expulerint; quomodo Liberium praevaricato­ rem, a condemnatione S. Athanasii, subscriptione formulæ, communione cum Arianis maculatum, et tanto studio repetivissent, et tanto plausu recepissent ? Non apparet certe, quomodo cum tanto Romanorum gaudio conciliari queat Liberii lapsus. Non invenit etiam Baronius , quomodo illa conciliaret ; ideoque contra auctoritatem antiquorum omnium , nullo nixus testimonio, maluit dicere, Liberium invenisse abalienatos a se Romano­ rum animos. 6°. In Menæis omnibus Graecorum, in quibus Liberii ut Sancti et Confesso­ ris annuntiatur memoria, aperte asseritur, operam adhibuisse Constantium, ulLiberium a communione S. Athanasii abstraheret, et ad suam hæresin i pertraheret; sed id efficere nunquam potuisse; et proin aperte negant la­ psum Liberii ; imo nunquam illum Graeci crediderunt. Sed solos Latinos scri­ plores post medium ævum hæc invasit credulitas, orta ex supposititiis qui­ busdam monimentis. 116. Prob. 2“. p. Nam 1°. S. Ambrosius, Romanus origine, qui Romæ stu­ diis operam dederat, Pontificatum gerente Liberio, ut eum optime noverit tam ante, quam post exilium , sanctitatem Liberii summis laudibus celcbrat-L. 3. de Virginib. c. 1. ubiS. Marcell in æ sorori suæ, quæ virginitatis velum a Liberio acceperat, orationem ab eo tunc habitam recitat ; item c. 4. post finem hujus orationis. Idem S. Basilius fecit eodem fere tempore; epist. 2G3. n. 3. (al. 75.) ad Occidentales, S. Eplphan. haer. 75. aliique, quot­ quot dc Liberio scripserunt. At non ita Liberii sanctitatem extulissent, si hujus reditum iis credidissent maculatum sceleribus, qualia sibi post me­ dium ævum finxere scriptores Latini, et inter primos Tillemontius; quem, ut fit uno præeunte, facile secuti alii, illius argumentis sua voluerunt scripta exornare. Vel si persuasum habuissent Patres Liberiilapsum, hunc diluere decuisset, et commendare Liberium a poenitentia, quod nullus fecit. 117. Conf. 1. Si de lapsu Liberii constabat aliquid eo tempore, si de hoc 91 bE INCARNATÏO1SE. extabant ipsius Liberii epistolae, quomodo factum dicemus, ut oa de re nulla omnino reperiatur mentio in scriptis vel ullius Patrum partitu coae­ vorum , partira secutis post seculis florentium. De lapsu Hosii frequentent acriter conqueritur S. Hilarius Lib. de Synod, et contra Constantium Imp., nusquam de Liberio, quamvis lapsum ejus ignorare non posset, si venis esset. Liberium laudibus extollit S. Athanasius, nullibi praevaricationis re­ darguit ; nam quæ delapsu Liberii in quibusdam ejus operibus leguntur, hæc poslmodum addita fuisse ab aliis, aperte videbimus. Porro scripsit iis temporibus contra Arianos Lucifer Calaritanus , adeo ab Arianis abhorrens, ut Ariminensibus Patribus ob suppressum όμοούσι», sive vocabulum consubstantialis, nunquam reconciliari voluerit ; num con­ coquere potuissent tam pudendum Liberii lapsum, si verus fuisset? Sed tamen de hoc ne verbulo memorat ; sed cum Liberio semper communicant: eo solum nonnihil Liberio subinfensus, quod Ariminenses recepisset iu gra­ tiam; quantum indignaturus Liberio , si hic ipse tantus, et major Arimi­ nensibus prevaricator fuisset? Scripsit item Marius Victorious Afer ; scripsit S. Pii.ebadius , Episcopus Agincnsis; sed ambo nihil de lapsu Liberii; sed quid mirum? cum nequidem Semiariani Episcopi, licet vexarentur ab or­ thodoxis , nunquam ad Liberii scriptionem provocarint. Objecerant S. Phæbadio Ariani lapsum Hosii, ut testatur ipse in Biblioth. PP. Lugdun. Tom.4. pag. 308., sed nunquam de Liberio aliquid. At dices : S. Hilarius Lib. contra Constantium n. 11. Liberii lapsum hisce innuit, dura Imperatorem ita alloquitur : Vertisti deinde usque ad Romam bellum tuum, eripuisti inde Episcopum : et o te miserum , qui nescio utrum majore impietate relegaveris , quam remiseris. Verum R. .V. A. Hæc enim, utrum majore impietate remiseris, nequaquam la­ psum Liberii respiciunt, sicut neque hæc, utrum majore impietate relegave­ ris, arguunt aliquam culpam Liberii; sed impium Constantii factum tam in relegando, quam remittendo Liberio ; magna enim impietate relegaverat, quod, arrogata sibi auctoritate, caput Ecclesiae eriperet ; æque magna im­ pietate remiserat, quod remisisset ita, ut vellet Felicem simul cum Liberio præesse Ecclesiæ, ut num. prec. ex Thcodoreto vidimus; utrum vero magis impium , Ecclesiam orbare capite , vel facere Ecclesiam bicipitem ? 118. Conf. 2. Fasti Ilicronymiani apud Florentinium ; antiquissimus Codex Eptcrnacensis ; item Corbeiensis ; Martyrologium Augustanum, Labbcanum, ct Gelloncnsc ; Turonense apud Martcnnium; Martyrologia alia .MSS. ex ge­ nere llieronymianorum ; Auctaria Bcdæ ; Appendix Adonis ; plura Usuardi auctaria , et plurima recenliorum Martyrologia cum Galesinio , cujus MartyrologioanteBaronianum usa est Romana Ecclesia; verbo : Quotquot abeo tempore extant, Liberii mentionem faciunt; sed ne unum est. quod ejus lapsum referat. At concipi non potest, qui Rictum sil, ulc tot scriptoribus ne unus lapsum Liberii perstringeret, si verus fuisset. Dices : Silentium scriptorum de aliqua re nihil probat; cum sit argumen­ tum negativum. R. Equidem silentium hoc non esse semper argumentum convincens, aut quod rem decidat, 1°. quia.su.bin de facto aliquo non erat occasio scribendi : 2°. quia uuus, alter ve auctor, coeev us licet, factum aliquod ignorare potuit : HE CHRISTI DIVINITATI.. 93 3». quia quidlibet attingere non erat scopus scriptoris cujuslibct; nec enim omnes dc re qualibet scripsere : 4°. si scriptor coævus partium studio cor­ reptus, vel suspectus fuerit, etc. Sed proplerea male universim hoc argumentum rejicitur. Quin locum habere debet 1°. si concurrat cum argumentis positivis: 2°. si posceret occasio, ut facium referretur : 3". si ignorantia scriptorum præsumi nori possit: 4°. si de studio partium suspecti dici non possint: 3°. si non pauci duntaxat, sed plurimi numero, et quotquot historiam, ad quam factum perlinet, ex professo tractant, nihil memorent: 6°. et maxime, si, qui contra commune omnium silentium asserit facium aliquod, id non suffi­ cienter probet argumentis positivis, indubiis; cum hæc probatio in quovis ordinato judicio incumbat asserenti factum, et delictum , vel si plane inni­ tatur suppositiliis. Ratio horum est ; quia secus, historiarum loco, fabulis demum redundabunt omnia. Atqui in præsenti controversia, 1°. hoc scriptorum silentium concurrit cum argumentis positivis n. præc, : 2°. poscebat referri hoc Liberii factum scribendi occasio, cum dc reditus ejus causa ex professo agerent, quam tamen ejus lapsui tribuit nemo ; imo ne Arianorum quidam illius temporis, si Philostorgium strenuum in paucis Arianum excipias, sed cui statim re­ spondebitur : 3°. communem illam scriptorum ignorantiam et Patrum, in specie S. Hilari i Pictavorum Episcopi, eo tempore viventis, et acerrimi Arianorum hostis, nemo nisi temere præsumet : 4°. nec studium partium illis objici potest ; qui enim Patrum Ariminensium acta non modo non dissi­ mularunt , sed eos agitarunt etiam ; qui reliquorum Pontificum naevos dili­ genter uotarunl, cur, aut cui bono unius Liberii lapsum tacuissent? certe si reprehendendus fuisset a lapsu Liberius ; idem commendandus fuisset a poenitentia, cum redux ab exilio nihil zeli omiserit contra Arianos: 6°. qui lapsum Liberii posterioribus seculis divulgarunt, neque argumenta afferunt hunc sufficienter probantia, imo nequidem authentica, ut mox dicetur. 119. Dices: Philostorgius in Epitome L. 4. n. 3. teste Photio, tunc (scilicet cum Constantius Sirmium venisset) etiam eumdem Liberium, inquit, et una cum illo Osium Episcopum contra consubstantialis vocabulum, et contra Athanasium subscripsisse. Postquam vero subscripsissent, Osium quidem ad tedem suam, Cordubam scilicet Hispanice, abiisse ; Liberium vero Romance Ecclesiœ preefuisse. R. Manifestum est, hic a calumniatore pro vera historia referri falsum rumorem, quem sparserant Ariaui, cum lapsus esset Rosius, de consensu quoque Liberii in eamdem hæresin. Patet ex eo, quod utrumque simul eodem tempore lapsum, ac simul ad Ecclesiam suam remissum asserat ; sed ambo notorie falsa sunt : primum ; quia formula , cui subscripsit Rosius, erat se­ cunda Sirmicnsis arianam hæresin aperta fronte præferens ; at nemo catho­ licorum ait, huic subscripsisse Liberium,quod et infra probabitur: secun­ dum; quia Rosius rediit anno 357. Liberius autem anno 358. omnium consensu scriptorum. Sic et respondere debent ad Philostorgium, qui a nobis dissentiunt, et Liberium vel primai, vel tertiæ formulæ subscripsisse con­ tendunt ; ne secus Liberium faciant aperte haereticum. OC OE DE INCARNATIONE. 91 lici. Atqui multi saltem ex his certo non fuerunt auctores formulæ secundæ Sirmiensis; ergo primæ. R..Y. Allata verba ex Frag. 6. esse S. Hilarii ; praeterquam enim, quod totam fragmentorum farraginem cum Baronio cl Bellarmino abnegaturi simos S. Hilario , illa certe cx Fragm. 6. recitata S. Præsuli tribui non possunt. 1°. Quia vocantur omnes hœrctici : atqui hoc falsum est, cl ipsi repugnat Hiluuo; nani inter recensitos Episcopi mulli erant Semiariani , ut Basilius Ancyranus, quem laudat S. Atiian. L. de Syn. n. 41., quique habito Con­ cilio secundam Sirmicnscm formulam damnavit; Silvanus Tarsensis S. BasiLii M. familiaris; Hemophilus, aliique; illos autem S. Hilarius nunquam habuit hæreticos, sed summis extulit laudibus, coluit ut fratres , et viros sanctos et apostolicos, L. de Synodis, ubi sic eos alloquitur n. 77. 78. : Reliquus mihi sermo ad sanctos viros , Orientales Episcopos dirigendus est... tl dabunt veniam ex communi conscientiœ fide secum liberius locuturo. 0 studiosi tandem Aposlolicœ atque Evangelicœ doctrinœ viril quos fidei calor in tantis tenebris hœrcticœ noctis accendit ! Quantam spem revocandœ vtrœ fidei attulistis, constanter audacis perfidiœ impetum retundendo. Et infra n. 91. Homoousion nescio, nec inlelligo, nisi tantum absimilis essentiæ confessione... Pium est quod volumus, ne damnemus Patres, ne animemus hæreticos. Item n. 88. Date veniam, fratres, quam frequenter poposci : Ariani non estis; cur negando homoousion censemini Ariani ? En! S. Hilarius ait 1. Semiarianos in homoousio confiteri id, quod ipse confitetur Hilarius : 2. sc habere cum ipsis ejusdem fidei conscientiam : 3. eos Apostolicæ atque Evangelicæ doctrinae studiosos esse : 4. eos afferre spem revocandœ fidei : 5. non esse Arianos, sive hæreticos. Quomodo ergo idem S. Hilarius dixerit, ut in Fragm. cil. hcerelici omnes? Numquid semetipsum compellavit haereticum ! 120. Prob. 3·. p. Fundamen tu ni, cui tota structura innititur de Liberii lapsu, sunt quatuor cpistolæ sub Liberii vulgatæ nomine; quædamloca reperta in operibus S. Athanasu , et S. Hieronymi : atqui hæc ut genuina ad­ mitti non possunt ; ergo. Min. sat clare constabit solutione objectionum; uti pariter, fragmenta illa divulgata sub S. Hilarii Pictaviensis nomine, quibm inserlæ erant quatuor illæ cpistolæ, ct a quibus istæ ob auctoritatem nomi­ nis S. Hilarii fidem invenerunt apud multos, S. Præsuli nonnisi ridicule tri­ bui posse. 121. Prob. II. in specie de formulis singulis Sirmiensibns. I. Liberius non subscripsit formulæ primæ. Prob. 1°. negative : Subscri­ ptio hæc asseritur sine ullo auctore antiquo, sine ulla ratione idonea, sine ulla verisimilitudine ; imo contra omnem verisimilitudinem ; ergo male asseritur. Prob. Ant. quoad lum. membr. Nam duo textus afferri solent ab adversariis : primus ex epist. Liberii ad Orientales depromptus est; sed hanc epistolam supposititiam esse, ut ante dixi, ex manifestis indiciis in solutione objectionum constabit : alter ex fragm. 6. sic vulgo dictorum fragmentorum S. Hilarii petitur; de quo nunc statim dicemus. Reliqua membra cx sequenti probatione positiva elucescent. Prob. 2°. positive. Concilium Sirmiense, in quo Photinus damnatus est, conditaque prædicta fidei formula, tam antiqui, quam rccentiores histo­ rici passim figunt anno 351. cum Petavio, qui illo anno habitum probat in Annotatis ad S. Epiphanium pag. 317. ; atqui non est verisimile huic for­ mulæ subscripsisse Liberium. Prob. min. Imprimis cum formula illa con­ deretur, Liberius nequidem adhucdum erat Romanus Pontifex, sed talis creatus primum fuit anno 352. 23. Maii. Deinde vero a Liberio facto Pon­ tifice ante exilium nunquam exegit Imperator, ut huic formulæ, sedat condemnationi S. Athanasii subscriberet; propterea enim Liberium, quod condemnare S. Athanasium nollet, cum aliis Episcopis idem renuentibus relegatum fuisse, concors est scriptorum relatio ; et constat ex ultimo Liberii cum Imperatore colloquio, quod refert Theodoret. L. 2. c. 15. Cur igitur sollicitatum dicemus Liberium ad subscribendum illi formulæ, anno quidem secundo, vel tertio exilii sui, h. e. anno 357. ? quo tempore novas cudebant formulas Ariani, et de priore illa anni 351. non erant amplius solliciti; et minime Imperator. Certe tempus, aliaquc acta omnia anno 357. et 358. plus, si supponatur alicui subscripsisse Liberius, favent secundæ, quam primæ formulæ. Vidit hoc Petavius, ibid. pag. 316., ideoque dixit : Hoc vero certissimum , neque priori illi contra Photinum editœ subscripsissent si ex tribus Sirmiensibus aliquam admiserit (ex hac hypothetica locutione male ab aliis pro formula secunda citatur Petavius), non aliam, quam secundam, cui et Osius assensus est, comprobasse. Dices : Juxta S. Hilarium Fragm. 6. n. 7. Perfidiam autem apud Sir­ mium descriptam, quam dicit Liberius catholicam , a Demophilo sibi expo­ sitam , hi sunt, qui conscripserunt : Narcissus, Theodorus, Basilius, Eudoxius, Demophilus, Cecropius, Sylvanus, Ursacius, Valens, Evagrius, Hyrenius, Exuperius, Terentianus, Bassus, Gaudentius, Macedonius, Marthus, Acticus, Julius, Surinus >t Junior... omnes hare- Christi îhvinitâte. i -, L [ ! I ; 2°. Fragm. cit. hæc formula, quam ibi Liberius fertur dixisse catholicam, vocatur ariana perfidia; ideoque in fragmentis iisdem , ubi refertur epist. Liberii ad Orientales, cit. n. 120. anathema infligitur Liberio ob subscri­ ptionem hujus formulæ; item vocatur apostata, praevaricator: atqui formulam primam S. Hilar. Lib. de Syn. a η. 38. ad 63. ut catholicam exponit, laudalque. Neque dicas: a S. Hilario dici perfidiam ratione consilii ct fraudis aucto­ rum illius formulæ; non ratione sententiarum, quibus constat. Nam 1. au­ ctores formulæ illius erant ad magnam pariem Semiariani, quos ut perfidos nunquam habuit Hilarius. 2. Si perfidiam intellexisset dato sensu, quo­ modo ob subscriptionem hujus formulæ, quæ ex mente ipsius Hilarii habe­ bat sensum catholicum, quæque in hoc sensu, ipsius Hilarii testimonio, erat admissa a Liberio, huic poterat infligere anathema, eum vocare apostatam, pnevaricatorcrn, quin Hilarius in sc Hilarium has ipsas censuras tulisset? 3. Data responsio non est accommoda textui; Hilaries enim perfi­ diam hic vocaret illud, quod Liberius fertur dixisse catholicum ; hic enim est sensus naturalis ct obvius : atqui Liberius formulam ratione sententia­ rum, quibus constat, dixisset catholicam ; nam fraudes suas utique Liberio non patefecissent Semiariani. Accedit, quod Fragm. cil. dicatur perfidia n. p. 7 ■■ * Η·· 98 1>K IXCARXAllOM.. descripta, conscripta, quæ in sensu communi rem, ut scripta jacet, de­ signant. 122. il. Liberils lion subscripsit formula) sccundæ. lia mine plciiquc catholici contra Blondellum Calvinicolam. Prob. Nam 1°. huic formulæ subscripsisse Liberium diserte negat Sozomeni's, juxla n. lia. 2°. Si formulæ huic subscripsisset Liberius, dubitare non possumus, quin, sicut Hos i us remissus fuit in Hispaniam , quod subscripsisset huic for­ mula?, sic quoque remissus Hornam fuisset Liberius , cl multo magis, quod jam Constantius Liberii reditum promisisset Romanis ; at Hosius anno357. post subscriptionem jam remissus fuit ; Liberius non nisi anno 358. 3°. S. Hilarius L. de Syn. non modo frequenter dicit, ab Hosio receptam fuisse formulam secundam, sine ulla dc Liberio mentione, sed etiam a n. 78. clare insinuat, solum ex iis, qui Ariani non erant, fuisse Hosium, qui illam formulam receperat, sive qui consenserat, ut non solum vox δμοουσιος consubstantialis, sed etiam δμοιουσιος similis substantiœ omitte­ retur, quod primum in illa formula lentatum est ab Arianis ; disserens enim cum Semiarianis, Oro vos, inquit, ne quisquam alius ex his prater senem Osium, et ipsum illum nimium sui sepulcri amantem, reperiatur qui tacendum existimet de utroque. 4°. Hinc Arianisolius auctoritatem Hosii objiciebant catholicis; nunquam Liberii Romani Pontificis , ut discimus ex S. Phæbadii contra Arianos opu­ sculo; attamen illa Liberii majoris fuisset ponderis. 5’. S. Epiphan. similiter hær. 8G. n. 14. affirmat, de Hosii lapsu mire triumphasse Arianos, quos tamen fraudis arguit : Quo nomine Ecclesiam condemnare se posse, putarunt (Ariani) iis litteris, quas ab venerabili Epi­ scopi) Hosio per fraudem abstulerunt, in quibus dissimilis essentia legitur. Si lauti triumphi materia erat consensus Hosii, forte fraudulenter extortus et ex parte fictilius; quos non cecinissent Ariani triumphos , si tanlumdem dicere potuissent de Romano Pontifice? Tentarunt id quidem per calum­ niam, velut ex Sozomexo vidimus n. 115., sed cujus paulo post ipsos pu­ duit; ut colligitur ex eorum mox secuto silentio. IlH L·η» 123. III. Neque subscripsit Liberius formulæ tertiæ : imo huic omnium minime subscripsisse dici potest. Prob. Tertia formula Sirmicnsis composita est anno 359., ut docet S. Athaxas. L. de Synod., ubi eam refert n. 8. Edita est catholica fides, pres­ sente Domino nostro piissimo, et victoriis eximio Imperatore Constantio Augusto, celerno, venerando, sub Consulatu Flaviorum Eusebii ct Hypatii clarissimorum, undecimo Calendas Juntas; id est 22. Maii anni 359. At Liberius jam anno præcedcnle 358. Romam redierat, ut communis habet sententia Chronologorum cum Baroxio, Pagio, Tillemoxtjo, Papebrociho nostro, etSnLTiNGio contra alios, qui in eo solum ab hac communi sententia differunt, quod reditum Liberii adhuc citius, scilicet anno 357., nullus vero post aim. 358. contigisse dicat ; et ratio aliqua sententiae petitur ex L. 14. de Episcopis, quæ data k-gitui VRL Idus Decembris, Constantio nonum, et DE CHRISTI DIVINITATE. 99 Juliano secundum Consulibus. i. e. anno 357. quæ data dicitur ad Felicem ; ergo Liberius adhuc erat in exilio; nam redeunto Liberio, Felix Roma cessit continuo. 124. Dices 1°. Cum Pugio cl Valesio. In conventu Sirmiensi habito anno 358. præsenlibus Imperatore, ct legatis Concilii Ancyrani, Basilio Ancyrano, Eustaciiio Sebaslcno, cl Eleusio Cyziceno composita fuit illa ter­ tia lidci formula, quam recepit Liberius; ad quid enim alias ille conventus fuisset celebratus? R. Bona pace tantorum virorum .V. Supp. quod inter formulam Sirmien­ sem secundam anni 357. cl inter Sirmiensem tertiam anni 359. ulla con­ dita fuerit intermedia Sirmicnsis formula. Constat cx S. Athanasio L. dc Syn. ubi de proposito referens omnes Arianorum formulas, post secundam Sirmiensem n. 29. recitatam , mox eod. n. 29. pergit ad tertiam Sirmien­ sem, eamque recitat ct figit anno 359. ; alia vero intermedia ipsi incognita fuit. Idem amplius evincitur cx S. Hilario L. de Syn. Et vero si condita aliqua formula intermedia, quæ illa? Cur illam in forma non producunt adversarii ? Ad quaesitum R. Conventum Sirmiensem habitum fuisse ad preces lega­ torum Concilii Ancyrani eod. ann. 358. habili, in quo reprobata fuerat secunda Sirmicnsis formula. Agebant igitur Legati apud Constantium, ut ipsi praecipui secundae impiæ Sirmiensis formulæ auctores , Valens, Ursacius, Germinius, subscribere compellerentur analhematismis, contra illam Ancyrae compositis, qui erant numero 12., atque sic damnare impietatem apertam, quam ipsi protulerant. Hæc manifesta sunt ex S. Hilario L. de Syn» n. 2., quem S. Præsul ad Episcopos Galliæ, qui formulam eamdem damnaverant, paulo post conscripsit. 125. Dices 2°. Cum aliis tertiæ, etprimæ formulæ patronis simul. Ex Sozom. L. 4. c. 15» in conventu Sirmiensi a Legatis proposita fuit quædam formularum collectio, quæ continebat 1. formulam Sirmiensem primani contra Photinum : 2. aliam editam in dedicatione Antiochensis Basilicæ contra Paulum Samosatenum, qua reprehenduntur consubstantialitatis defensores, velut sub hujus obtentu vocabuli propriam hæresin stabilire conantes. Atqui ex eodem Sozom. ibid, huic collectioni subscripsit Liberius; ergo revera subscripsit formulæ Sirmiensi primæ; vel alicui formulæ inter primam et secundam intermediæ. R. Permisso, illi convéntui interfuisse Liberium , et alios a Sozom. enu­ meratos, A'. min. ct vehementer metuo, ne plures adversarii hic, ubi Sozom. agit de iis, qui in conventu illo ad subscribendum compulsi, Liberium Africæ Episcopum confundant cum Liberio Romano Pontifice; nam eos referens, qui subscripserunt, ait : Effecerunt (Legali) ut Liberius, Atha­ nasius, Alexander, Severianus, ct Crescens (NB. ) Africæ Episcopi ei for­ mula (sed græce Ei, scilicet Libello, in quem omnia conjuncta fuisse immediate ante dixerat) consentirent. Consenserunt pariter Ursacius, Ger­ minius et Valens, et quotquot ex Orientalibus partibus aderant. Quid vero cum Liberio gestum fuerit, speciatim postea docet, nimirum quod Legali a Liberio quoque confessionem susceperint, sed qualem ? adverte : qua eos, Η Ci : vt ii ϊ Î00 UL INCARNATIONE. qui Filium secundum substantiam et per omnia Patri similem non esse asseverent, alienos ab Ecclesia pronuntiabat. En quam scite hic distinguat Sozom. Liberium ab iis, qui contra consubstantialitatem subscripserant? Eos vero ab Ecclesia alienos pronunciare, qui negarent Filium Patii peremnia similem, non erat subscribere alicui formulæ Sirmicnsi, sed damnare aperte arianam hæresin, quod semper fecerat Liberius tam ante, quam post exilium. Ratio vero, cur hoc speciatim a Liberio postularint Legali, illa fuit , quod diceretur Liberius, negasse Filium similis cum Patre sub­ stantiae, quem rumorem scilicet, teste Sozom. cit. n. 115. post lapsum Hosii sparserant Ariani. Dixi : permisso, etc. nam Liberium dicto conventui interfuisse, ulici Episcopos alios plures, quos refert Sozom. negat Stiltingius noster cx S. Hila­ rio, qnod ei plus debeatur fidei, utpote tunc \iventi. Et vero de Iribus tantum , qui ad subscribendum compulsi, memorat S. Hilar. L. deSpi. n. 78. et 81. ubi Ancyranos legatos alloquitur; nimirum de Valente, Ursacio, cl Germinio. 126. Obj. 1. S. Hilarus in fragmentis ipsas refert Liberii epistolas, quibus hic Pontifex testatur ipse, se communionem amplecti Arianorum; econlra S. Athanasium excludi a communione sua Liberii, sive Ecclesiæ Roman®, et litterarum consortio; verbo : condemnatum esse; ergo. R. Γ. .V. supp. Fragmenta illa S. Hilario prudenter tribui posse; est hoc non meum solummodo de fragmentis illis, sed virorum gravissimorum judi­ cium. Bellarmin. L. dc Scriptorib. Eccles, libros fragmentorum ait esse alterius, qui S. Hilarium imitari voluit. Baromls in Appendice t. 3. Annal, ad aim. 352. \élut corrigens priorem opinionem, luculenter declarat, frag­ menta omnia Hilariana, quæ tum fuerant recenter a Fabro edita, non posse prudenter S. Hilario attribui. Non meminit eorum S. Hieron. in Catalogo Scriptor, licet singula alia Hilarii opera diligenter referat. Extare plurima in fragmentis illis, quæ Hilarii fœtus non sunt, inquit D. Collet, Tr. de SS. Trinit. pag. 326. Singula S. Hilario abnegat Stilting. S. J. in vita de S. LiberioPapa. Item auctor Gallus Dissert. Grit. deS. Liberio; utque plures omittam, Coustantius ipse, fragmentorum Editor in Præf. se, pluresque dubitare ait, num vereS. Hilarii sint; quasdam tamen ratiunculas pro Hilario affert, sed quæ ne attendi quidem merentur. Ac Natalis Alexander Liberii epistolam ad Orientales, non obstante, quod fragmentis inserta sil, negat esse posse Liberii, licet cætera non magnus Liberii patronus; ct, quid plura requires? Qcesnellcs ipse , leste Collet cit. Et ne ex sola auctoritate, licet illa tantorum rirorum sufficere posset, id dicere videamur, rationes accipe; sed ante tamen quoad fragmentorum istorum originem Observa. Per fragmenta , vulgo S. Hilarii dicta, venit illa scripturarum collectio, quæ sub nomine S. Hilarii edita a Nicolao Fabro, inque novis­ sima editione operum S. Hilarii Piclaviensis a Petro Constantio Benedictino vulgata. Patente eodem, fragmenta illa non sunt inventa in MSS. codicibus eo ordine et modo, quo sunt edita; sed erat ( verba sunt edi­ toris) monstrosa quadam rerum facies, cl inordinata, confusaque variarum epistolarum congeries. Deinde prior pars nullius inscripta erat nomine; sola posterior pars additum 1erebat Hilani nomen in honte cum addito, DF. CHRISTI DIŸHUTA7E. 101 Süiwli; ni vol oxin paient, Hilarii nomon ab alio adjectum fuisse, neque enim llilarium, soinclipsnin ea non izas.se, quis dicet. Hinc quæslio esse non potest, an fragmenta eo modo, quo extant mine, composita a S. Hilario sint;sed solum, an fragmenta illa dissoluta ex aliquo S. Hilarii opere excerpta sint; eaque ratione sint S. Hilarii? Etsi vero ex ipsa origine jam dubia,et fide digna non sint; ipsas tamen rationes habe, quantum puto, salis convincentes, fragmenta illa S. Hilario prudenter tribui non posse : Nam 1°. Unde, amabo! editores illi nosse poterant, partem primam fragmen­ torum potius S. Hilarii esse, quam alterius, cum nullius esset nomine inscripta, in (pia tamen pleræque Liberii epistolae insertæ legebantur? Ex quo Hilarii libro excerpta sunt? Quis parti secundae S. Hilarii nomen addi­ dit? Hæc vero omnia declarare, probareque oportebat antequam continuo S. Hilario tribuere totam illam inconfusam farraginem. Verum 2°. Fragmenta illa innumera continent vitiosa, falsa, S. Hilario prorsus indigna, et directe contraria. Ex plurimis, quæ illi notarunt, qui fragmenta de sensu fere ad sensum examinarunt, cumque S. Hilarii operibus genuinis contulerunt, delibare placet sequentia, quæ opinor, abunde sufficiunt. Fragln. 2. n. 21. ait personatus Hilarius, quod S. Athanasius Marcellum Ancyranum a sua communione separarit, ct quidem anteriore tempore, quam Photinus accusaretur : atqui istud non ab Athanasio, sed ab Eusebianis, sive Arianis factum. AudiamusS. Athanasium ipsum in Histor. Arianor, ad Monach. n. G. De Marcello autem Galatiœ superfluum fortasse fuerit mentionem facere; omnibus enim compertum est, Eusebianos ab eo antea impietatis accusatos, eum vicissim accusasse, eorumque opera senem illum exulasse. Num in fragm. 2. falsi et erroris reum nunc argues S. Hila­ rium, in illius temporis historia versutissimum ? ut probat ejusdem Lib, ad Constant. Fragm. 4. refertur epistola sub Liberii nomine, quam ficlitiam probat late ipse editor fragmentorum Constantius; et admittunt omnes ; etiam qui cætera lapsum fuisse Liberium tuentur. Et ratio evidens est; quia in hac dici­ tur Liberius condemnasse Athanasium jam multo ante exilium : atqui hoc estnoloriefalsum; nam Liberium ideo relegatum fuisse, quodS. Athanasium condemnare nollet , concors clamat historia. Quid igitur nunc dicent hujus Hilariani operis vindices? eratne simplex adeo Hilarius , ut epistolam tam clare Liberio suppositam , pro genuina habuerit, suoque inseruerit operi, ad ignominiam præclari Pontificis, quo nemo magis, etiam adversariorum con­ sensu ante exilium, protegebat S. Athanasium? Fragm. coti, post recitatam illam Liberii epistolam subdit fictilius Hila­ rius: Quid in his litteris non sanctitatis? quid non ex metu Dei eveniens est? Sed Potamius, et Epictetus, dum damnare urbis Romœ Episcopum gaudent; siçut in Ariniinensi Concilio continetur, hæc audire noluerunt, etc. Eratne sanctum, el ex Dei timore profectum, condemnare S. Athanasium, cujus causa erat connexa cum fide ? recedere ab ejus communione, communionem contra Arianorum amplecti? Ha dixerit S. Hilarius Pictav. maximus EccJesiæ Doctor , et columna illo tempore habitus? Quin cx hoc loco fragmenta illa potius Lucifcriani alicujus schismatici esse, quam S. Hilarii rectius col­ liditur, 402 DE INCARNATIONE. DE CHRISTI DIVINITATE. 103 l· Fragm. 6. ter anathema infligit Liberio ceu apostatæ, ut vidimus η. 121. At etiam defensores lapsus Liberii id a S. Hilario potuisse proficisci negant: etenim S. Doctor fertur scripsisse fragmenta post reditum Liberii, quo tem­ pore nemo fortius Liberio orthodoxam fidem propugnavit; adeo ut ejectum Roma Felicem nollet ante in communionem recipere, quam imperatorem ipsum Constantium damnasset; rescinderai acta Ariminensia, omnes nu­ tantes in fide firmaret. Quis vero S. Pontifici, ut quidem adversarii loquun­ tur, tam egregie pœnilenli, tam strenue pugnanti, anathema dictum ab Hilario putet ? Nimis hoc remotum a maxima S. Doc toris prudentia. Vid. item n. 124. Sic in quolibet ferme fragmento indignum aliquid vel sanctitate, vel prudentia, vel eruditione, vel modestia S. llilarii reperiro est, quæ singula hic referre non fert praesentis instituti ratio. Vid. STiLTiNGivuea singula re­ censentem. Quod si quis nihilominus S. Hilario fragmenta illa tribuere vo­ luerit , mea id pace fiat ; a me id nemo obtinebit, sed ob allata, si non plane Luciferiani alicujus schismatici,certe cum nominalis supra auctoribus, tum praeterea cum Petavio nostro in Animadversionibus ad S. Epipban., fatebor esse imperiti cujusdam, qui S. Hilarium imitari cupiens, Arianæ sectæ di­ vortia non satis perspexit. Nunc ad ipsas Liberii epistolas , etc. - * I ί < · 127. R. 2°. Singulæ Liberianæ epistolæ fragmentis illis insertæ supposililiæ sunt; atque æque parum tribui possunt Liberio, quam fragmenta S. Hilario. Antequam rationes demus, Observa. Plures circumvolitasse epistolas sub Liberii nomine, sed quas vix unus eruditorum ut genuinas adoptavit, velut epistolæ Liberii ad S. Atha­ nasium; hujus ad Liberium et similes; cum ipsum argumentum continuo lectori indicet, et, si habeatur ratio temporis, Liberii esse non posse; sed quæri potissimum de quatuor, quæ sic dictis fragmentis Hilarianis immixtæ. Prima in fragmento L n. 1. hanc inscriptionem fert : Dilectissi­ mis fratribus nostris, et coepiscopis nostris universis per Orientem constitutis Liberius Urbis Romœ Episcopus œternam salutem. Tum epistola sequitur : Studens paci et concordice, etc. Altera in fragmento G. n. 4. iterum ad Orienta­ les data hac distinguitur inscriptione: Dilectissimis fratribus presbyteris, et coepiscopis orientalibus Liberius. Initium epistolæ habet : Pro Deifico ti­ more, etc. Tertia ibid. n. 8. ad Valentem, Ursacium , et Gcrminium, Arianos in Illyrico Episcopos, data dicitur, incipitque : Quia scio vos filios pacis esse, etc. Qcarta ibid. n. 10. Vincentio Capuano inscripta, ad omnes tamen Campaniæ Episcopos directa cum initio : Non doceo, sed admoneo, sandum animum tuum, etc. Atqui nulla harum epistolarum Liberio tribui prudenter potest : nam im­ primis generaliter loquendo de singulis, quatuor illæ epistolæ fidem inve­ nerunt præcipue, quod S. Hilarius suis illas fragmentis inseruisse crede­ retur ; at qnam immerito fragmenta illa dicantur auctorem habere S. Hila­ rium, puto, ex dictis constat. Equidem posteriores etiam Baronins ex collectione Cresconh Anu edidit ; sed quantum quoque Cresconius colligendo scripturas deceptus fuerit, aliunde notum est ; verum patebit illa epistola­ rum Liberii suppositio nunc plenius ex singularum examine. Nam 428. Prima aperte repugnat Arianorum hisloriæ ; ex tenore enim epistolæ cimum est, scribi debuisse sub initium Pontificatus Liberii, si hujus sit ; nam Orientales in ea dicuntur litteras dedisse ad Julium Liberii praedeces­ sorem ; en verba: Studens paci et concordia Ecclesiarum, posteaquam litteras Charitatis i estrœ de nomine Alhanasii facias ad nomen Julii bon. mem. accepi. Liberius vero dicitur epistola illa respondere, quod S. Athanasium a sua, siveEcclesiœ Bornante communione omni removerit; igitur sive jam primo, sive secundo, sive tertio Pontificatus sui anno ita respond isset Libe­ rius, quod perinde est ; saltem nonnisi ante exilium Liberii, quod anno 355. adiit, scripta fuit. Atqui, ut supra vidimus n. 12G. de fragm. quarto, Liberius etiam exilium pati maluit, quam injuriosum aliquid contra S. Athanasium statuere. Ex sola hac observatione salis colligitur, fictitiam esse epistolam illam, sive eam Ariani procuderint, vivente Liberio, sicut et alias contra S. Athanasium fabricaverunt, teste S. Athanasio ipso in Apol. sive Luciferianæ sectæ schismaticus: quod ipsum est Couslantii dc hac epistola testimonium. Sed ct primus fragmentorum editor Nicolaus Faber ingenue fatetur, epistolam hanc cum Arianorum historia consistere non posse. Hem Baron, cit. et commune judicium est Natal. Alexandri, Collet, Qucsnelli, etc. 429. Altera supposititia esse convincitur 4°. quia data dicitur ad omnes Orientis episcopos et presbyteros, quibuscum universis pacem se habere declarat ibidem fictilius Liberius ; item rogat turpi assentatione, ut com­ muni consilio el studio apud Imperatorem pro suo laborent reditu. At quid ineptius fingi potuisset de Liberio? Orientales enim invicem divisi erant, cnm alii essent Ariani, alii Semiariani, alii adhuc bene multi Catholici ; quomodo igitur cum singulis se pacem habere, dicere poterat Liberius, qui divisionem illam Orientalium jam expertus non ignorabat? Quomodo, cum hac in epistola dicatur referre, a se damnatum esse Athanasium, idque Imperatori notum esse, hortari poterat Orientales omnes, ut communi con­ silio et studio laborarent pro suo reditu, qui, supposita damnatione S. Alhanasii, Catholicorum omnium, imo plurium ex Semiarianis, qui S. Alhanasio non adversabantur, ut Basilics Ancyranus, etc. teste S. Athan, Lib. de Syn., potius in se odia concitasse! ? 2°. Si subscripserat contra S. Athanasium, quid jam necesse habebat Orientalium implorare opem ? cum enim ideo relegatus esset, quod contra S. Athanasium subscribere nollet; dubitare non poterat, de suo Romani reditu a Constantio obtinendo, cujus perfecte voluntatem implevisset. Adde stylum epistolæ adeo hiulcum esse, inconnexum, barbarismis horridum, ut ne ferrea quidemætatc, nec­ dum illa Liberii, hocquc ipso dignus sit. 430. Tertia eadem suppositionis argumenta habet, quæ prima ; nam et in illa apertius adhuc asseritur S. Athanasius a Liberio damnatus ante hujus exilium. Unde et Baronius, postquam epistolam hanc ad ann. 357. recilasset ut genuinam, postea, illa penitius expensa, in Append. cjusJ. Torn, pag. 25. editionis Antuerp. genuinam esse non posse profitetur; sed unam plane eamdemqne fuisse manum Scorpii, quæ utramque scripsit epistolamsub nomine Liberii, ea occasione, quod diceretur Liberius vi coactus subscripsisse, V *, ·>· IÛ4 de incarnations· DE CHRISTI DIVINITATE. At idem Scorpius eliam reliquas contexuit, utpote Liberio æquo, imo magis indignas, quam sit prima et tertia; et occasio erat eadem. 131. Quarta non minus suppositionis convincitur, quam secunda; 1°. ex genere scribendi pl usquam ferreo. 2°. Fingitur implorare patrocinium om­ nium Campani» episcoporum, iisque hunc in finem declarare lapsum suum. Quid ineptius? Nam Campani» episcopos, plerosqne catholicos, ex epistola , qua lapsum suum, et damnatum a se Athanasium pradieat, alie­ nasset a se potius. Nec egebat Campanorum patrocinio, si cedere vellet Con­ stantio. i * ,Γ •a 132. Obj. II. S. Athanasius lapsus Liberii testis est ; ergo. Prob. Λη/.Nam 1°. in histor. Arian, ad Monachos, ut vocatur in editione Parisiensi ; alias epist. ad Solitarios, n. 41. Porro, inquit, Liberius extorris factus, post biennium denique fractus esi, minisque mortis perterritus subscripsit. 2°. In apolog. cont. Arian, n. 89. scribit : Cum autem non solum verbis mihi pa­ trocinati fuerint, sed etiam exilium sustinuerint, cx eorumque numero sil Liberius Rumce Episcopus ; nam etsi exilii ærumnas ad finem usque non tole­ rarer it ; attamen, quod conflatam in nos conspirationem probe nosset, biennio in exilii loco est commoratus. R. .V. .1. Ad prob. lim. respondent alii, sparso ab Arianis rumore dc lapsu Liberii, ut plures alios, sic quoque S. Athanasium decipi potuisse time in solitudinis -Egypti latebris degentem. Favet huic responsioni tempus : nam opus hoc, ul modo probabitur, scripsit eo ipso tempore, quo lapsum Libe­ rii sparserant Ariani occasione lapsus Hosii , scilicet anno 357., quoHosius subscripsit. Et vero de ipso ac vero Liberii lapsu , qui ipsi tribuitur, hæc S. Athanasius scribere non potuit, ut dicam modo. Hinc Ad lum. R. .V. illa esse S. Athanasii verba ; nam laudatum opus ante tem­ pus, quo lapsus dicitur Liberius, jam conscriptum fuit, ut proin illa de Liberio non ab Athanasio scripta, scd ab interpolatore alio assuta sint. Ratio est, quia quæ isthoc in opere refert S. Athanasius, omnia jam ante finem anni 356., quo sanctus Alexandria in -Egypti solitudinem fugit, vel certe ante Pascha anni 357. contigerunt ; nam in hoc opere postquam dixis­ set, persecutionem nondum quievisse, ultimo loco subnectit martsrium S. Secundi presbyteri : certe jam græc. ουτω γάρκαι νυν, id est, sic cl nunc) presbyterum Secundum... occiderunt... in quadragesima; postque hoc ultimum particulare factum solum adhuc generaliter exponit Arianorum crimina. Atqui S. Secundus, plerorumque scriptorum de illa perse­ cutione consensu, occisus fuit adhuc ante Pascha anni 357., et juxta S. Athanasium in quadragesima; ergo hoc anno 357. S. Athanasius illud opus conscripserat, quo tamen anno Ilosius quidem , non tamen Liberius jam tum lapsus dicitur. Similiter in hoc opere ait S. Athanasius, Leontium Antiochi»Episcopum adhuc vivere n. 4. Ex quorum numero est Leontius, qui nunc Antiochi quibus imicte probat, verba illa de lapsu Liberii ab interpolature assula ese. Ad R. 1°. Permisso etiam illa S. Athanasii esse; nihil tamen ex his prolapsu Liberii evincetur; nam verba illa : Etsi exilii ærumnas ad finem usyuenon toleraverit, solum significant; etsi non fuerit in exilio ad usque vilæ finem, in eo tamen fuit biennio , nec plus etiarn verba gj-æca signilicant; ergo ex his Liberii lapsus colligi non potest. Nihilominus, quia histo­ ria non permittit, hæc verba tribui S. Athanasio, R. 2°. Etiam hoc opus non tantum mullo ante Liberii lapsum, sed usque adeo ante hujus Pontificatum scriptum fuit. Hoc alii dudum viderunt, etsi piopterea a lapsu Liberium non excusent. Et quidem eruditi Renedictini editores operum S. Athanasii in Præf. pag. 118. apologiam contra Arianos circa annum 350., id est, duobus fere annis ante Pontificatum Liberii, et 7. vd8. ante reditum ab exilio scriptam autumant. Idem Papebrochius ait in S. Athanasio cum cæleris. Ratio horum est, quod ex plurimis hujus apo­ logiæ locis constet, editam fuisse , antequam Ursacius et Valens , qui ab Arianis partibus resilierant, et suam adversus S. Athanasium sycophantiam confessi fuerant, in impietatem reciderent, et adversus Athanasium se denuo Arianis jungerent, quod ut tardius anno 352. contigisse refert histo­ ria, et demonstratur ab iisdem. Opus igitur illud scriptum fuit inter annos 349. et 350. Omissis aliis, habe ultima, prout conscripta videtur, apologiae verba : Quis conspectis hujusmodi rebus, non fateatur, Valentem et Vrsacium jure sese reos declarasse, ac resipiscentes ejusmodi litteras adversus sc conscripsisse., quod mallent tantisper aliquo pudore suffundi, quamœternum sycophantarum supplicium luere. Quæ ultima apologiæ verba fuisse iidem demonstrant latius. Duo igitur sequentes articuli, ex quibus allata in objectione verba petuntur, pluribus post annis fuere assula; cumque rationem apologiæ non habeant, nec cum præcedentibus apte cohæreant, magna eliam sit styli differentia, ea interpolator, quiscumque fuerit, adjecit; de quo vid. latius id probantem Stiltingium in vita S. Liberii. F j ut ’ - . I 133. Obj. III. At certe S. Hieronymus lapsum fuisse Liberium testatur; cigo. Prob. J.Nam 1°. in Calai, script. Eccles, c. 97. in fine elogii Jortunaliani Aquileicnsis episcopi, Et in hoc, inquit, habetur detestabilis, quod Liberium, Romance urbis episcopum , pro fide ad exilium pergentem primus sollicitavit ac fregit, et ad subscriptionem hœreSeos compulit. 2°. In Chronico ad annum 352. Liberius Romance Ecclesiæ ordinatus episcopus. Quo in exi­ lium ob fidem truso, omnes clerici juraverunt, ut nullum alium susciperent. Verum cum Felix ab Arianis fuisset in sacerdotium substitutus, plurimi pe­ jeraverunt, et post annum cum Felice ejecti sunt: quia Liberius tædio victus exilii, et in hcereticam pravitatem subscribens, Romam quasi victor intra­ verat. R. .Y. A. Ad prob. R. 1°. generaliter: Si locus uterque vere S. Hieronymi est, frustra agunt, qui ad excusandum a lapsu Liberium, cum primæ, vel tertiae formulae Sirmiensi subscripsisse volunt, quod utraque sensu catho­ lica sit; verba enim S. Hieronymi , ad subscriptionem hæreseos ; in hcereticam pravitatem subscribens, formulam secundam (vere arianam secundum sen- I * 11 I I! r 1 DE veritati: incarnationis contra gentiles. DE INCARNATIONE, tenliaset sensum), respiceret. Hinc non dedignabuntur, si pro nobis omni­ bus respondeam. Quare R. f. Neuter locus prudenter S. Hieronymo tribui potest; 1°, enim hoc loci ulriusque conflictus, et contradictio clare indicat. In priore dicitur Li­ berius sollicitatione Fortunatiani fractus, pergens ad exilium, sive, dum ad hoc ibat; in allero dicitur tcedio victus exilii post annum. Si fractus fuit a Fortunatiano, dum abibat in exilium, tnneque compulsus subscribere, quomodo post annum succubuit, victus ab exilio ? Cave, ne, si nihilominus locos illos esse S. Hieronymi pertinaciter contendas, maximum Ecclesiæ Doctorem, vel reum arguas falsi, vel sculpas sine memoria. 2°. Quia utrobique falsum dixisset S. Hieronymus; nam imprimisLiberium subscripsisse jam lum cum in exilium pergeret, scriptorum omnium tam ante , quam post Hiero­ nymum historiæ adversatur. Deinde æque constat, Liberium non subseripsisseante Hosium ; hujus enim occasione subscriptionem Liberii primum sparsisse Arianos novimus ; neque post annum exilii rediit Liberius, ut ibi­ dem dicitur, sed in tertio. Quomodo ergo dixisset, salva veritate, Hieronymus, Liberium post primum exilii annum subscripsisse ; vel usque adeo, cum pergeret in exilium? Certe nec in scriptoribus ante se , nec coævis adeo pe­ regrinus eratS. Hieronymus. 3°. In specie, quoad Catalogum, dubitari potest, hunc in multis postea mutatum et auctum fuisse ab aliis, quicumque illi fuerint; testantur hoc editores postremi operum S. Hieronymi, Martianæus in editione Parisiensi; Vallarsius, Maffeius in Veronensi; quin nou paucas interpolationes et corruptiones observarunt in Origene, Eusebio Cæsareensi, Gregorio Nazianzeno, etc. in nonnullis codicibus , hinc et illud de Liberio probabilius fluxit. Quoad Chronicon vero nequidem operose probandumest, in libris MSS. et editis corruptissimum fuisse multis additionibus et inter­ polationibus. Tale fuisse agnoscunt et probant editores præcedentis seculi, Pontacus, Scaliger, Tillemontius t. J1. in S. Hieronymo art. 2., quod addi­ tiones illæ res continerent S. Hieronymo indignas. At hoc de Liberio non minus indignum est Hieronymo ex dictis; imo et 4°. huic contrarium ; cau­ sam enim exilii Liberii bene noverat, sicut cl episcoporum cæterorum, qui una cum Liberio relegati, nimirum, quod nollent condemnare S. Athanasium, quam ipse reddit c. 95. Catal., ex cujus damnatione intendissent Ariani occulte sibi viam sternere ad damnationem Nicænæ fidei. Si ergo ex S. Hier. ipso, quæstio non erat de subscriptione ipsius hæreseos, sicut revera non fuisse diximus supra, et docet S. A than. in apol. ad Constant, non est vero simile S. Hieronymum dixisse, Liberium a Fortunatiano in itinere sollicita­ tum fuisse ad subscriptionem hæreseos. Similis præcedenti objectio ex Libello precum Marcellini ct Faustini peti potest ; al cum ambo homines schismatici Ursiniani, Luciferianique fuerint, S. Damaso Liberiisuccessori infensissimi, ut cx eorum præfalione liquet, referta mendaciis, ct calumniis in S. Darnasiirn ; ab ornnibus orthodoxis vapulant, nec est, quod cos moremur. Unum ex dictis collige, quam infirinis fundamentis nitatur lapsus Liberii. SECTIO 111. DE VERITATE INCARNATIONIS CONTRA GENTILES. Non inquirimus modo in argumenta, quibus ex ratione ct Scripturis divinis directe gentilibus demonstretur Incarnationis veritas; ex una enim parte, sublimius est hoc mysterium, quam ut ratione naturali colligi, ac demonstrari queat ; et vero hoc ipso mysterium esse desineret, si ratione humana demonstrari posset, ut loquitur Cone. Tolet. XI. Si ratione hoc tylerium colligeretur, non esset mirabile; si exemplo, non esset singulare. Evaltera vero parte nec novi, nec veteris Testamenti tabulis gentiles moven­ tur. Hinc 1°. dabimus modos , quibus aliunde nihilominus gentili myste­ rium idem, saltem indirecte demonstretur, tum directe et ab extrinseco. *, Ab eorum vindicabimus argutiis, pulatitiis implicant iis ; el 3°, in specie genealogiam Christi âb antilogiis. ARTICULUS I. CTBVM , ET QUOMODO CONTRA GENTILES PROBETUR INCARNATIONIS VERITAS? 134. Dico. Incarnationis mysterium gentilibus efficaciter probari potest. Conclusio stabit ex secuturis probationibus. Nam Prob. I. Indirecte per motiva generalia, quibus suadetur et fit evidenter credibilis fidei Christiana; veritas : quæ possunt esse sequentia : 1°. Religio Christiana ejusque mysteria, non alio quam divino afflante Spiritu , multis ante seculis prænuntiata fuere : 2°. Infinitis sunt confirmata prodigiis : 3’. Pro hac religione innumeri Martyres, omnis sexus, ætalis, conditionis mortem forti et læto animo obiverunt : 4°. Hæc religio jam ultra 17. secula uniformiter et constanter toto ferme orbe floruit et aucta est, a potentissimislicet hostibus impugnata : 5°. Omnes, (pii vel sanctitate vilæ, velmiraculomm gloria inclaruerunt, eamdem professi sunt : G°. A sapientissimis et sanctissimis viris constanter a suo ortu tradita fuit : 7°. Homines ad omnem virtutem format : 8°. Nihil continet a recta ratione alienum : 9°. Modus, quo mundus ad Christi religionem conversus, prorsus mirabilis est, el excedens humanas viros, ut per prædicationem duodecim rudium , pauperum piscatonim inductus est mundus ad credendum hominem crucifixum esse Deum, aliaque sublimia mysteria, ad amplectendam legem carni et sanguini adversantem, etc. Quæ, similiaque latius deducunt Theologi Tr. de fide, Segneri in Incred. non excus., Thyrs. Gonzalez inManud., Gorn de verit. Relig. nosque ipsi paulo post. Hinc talis fit discursus : Quod docet religio divinitus instituta et vera credendum tanquam fundamentum suum, illud prudenter negari non potest: atqui religio Christiana est divinitus instituta et vera; iliaque docet ■·« J -p ' · DE VERITATE INCARNATIONIS CONTRA GENTILES. 108 DE INCARNATIONE, tanqnani primarium site doctrinæ fundamentum. Christum esse verum Messiam, Deum et hominem ; ergo. Majorem admittunt nobisciiin. Min. habetur ex praemissis motivis generalibus credibilitatis; quorum nunc ali­ qua ad Christum ipsum applicabimus. Unde • ■'< l j 8 109 135. Prob. 11. Ex Prophetiis. Jesus Nazarenus Christus noster est verus MessiaSjSi 1°. Prophetarum apud Judaeos vaticinia, quibus Christum futu­ rum praedixerunt et descripserunt, sint longe facta ante Jesuni Christum nostrum ; 2°. si sint a divino Spiritu orta et inspirata; 3°. in Jesu Nazareno perfecte impleta. Atqui hæc singula ita se habent. Maj. sua se evidentia probat; si enim illa vaticinia longe praecedentia a divino Spiritu inspirata jn pseudomessia compleri vel fecisset, vel permisisset, cum ipse dictaverit, sieque mundum decipi; hoc ipso nec summe bonus, nec verax, necproin divinus esset. Min. prob, per part. Nam 1°. illa Prophetarum vaticinia longe praecesse­ runt Christum nostrum; hoc enim testantur Judæi omnes, in hoc testes minime suspecti, quia Christianis summe adversantes, a quibus illi etiamnum e prophetiis impugnantur. Sed et gentilium illud testimonio compro­ batur ; Ptolom.ecs enim Philadelphus, .Egypt! rex, accitis Judæis peritissimis, 250. circiter annis ante Christum, divinos Hebraeorum libros in gi*æcum transferri curavit, teste Josepho L. 12. Antiquit. c. 2., Aug. L. 18. de Civ, c. 42. aliisque, ut proin gentiles ipsos illa vaticiniia non laterent. Illo autem tempore prophète jam desierant; nec ullus propheta post transactionem illam assignari potest. 2°. Ista vaticinia dictata et inspirata fuere a divino Spiritu ; quod primo probatur omnibus illis argumentis generalibus credibilitatis, quibus Scri­ pturarum veteris Testamenti divina origo probatur Tr. de Fid. Deindesinon essent illa vaticinia a Spiritu divino, ergo vel a dæmonibus, vel ab homini­ bus : neutrum dici potest. Non quia, quæ in vaticiniis praenuntiantur, omnia dæmoni contraria sunt, ut eversio regni ejus, peccati destructio, religionis novæ et ad omnem sanctitatem perducentis implantatio; idololatriæ vitiorumque expulsio; ergo vaticinia illa dæmonibus tribui non possunt. Non 2"®. qua enim ratione fieri potuisset, ut tot homines tam di­ versi tempore, ætate , moribus, varia, quæ a causis naturalibus non pen­ debant, imo sibi, humano intuitu, repugnantia videri poterant, utMessiæ divina generatio et humana, mors, etc. prænunliasscnt, quæ tamen sin­ gula, fortuito casu, simul in uno homine ct convenissent, et completa fuissent? Sane incredibilius hoc, et captu difficilius, quam Jesum Nazare­ num verum Messiam, esse Deum et hominem. 3°. Singula vero completa esse in Jesu Nazareno constat ex Sect. 1. Maxi­ mi hoc argumentum fecit Origenes L. 8. cont. Ceis. n. 48. et seqq. Et vero recte Tbrtvll. in apol. : Idoneum testimonium veritatis est veritas divina' tionis. 136. Prob. III. Ex miraculis tum Christi, tum discipulorum ejus. Jesus Nazarenus Christus noster est verus Messias, Deus et homo, si se talem ipse dixit, dictumque suum veris comprobavit miraculis : atqui JesusNazcrenus Christus nosier,. se1 ''erum Messiam, Deum ct hominem esse dixit, hocque dictum suum veris comprobavit miraculis ; tum suis, tum discipulorum; ergo. Maj. indo manifesta fit; quia secus deceptio illa humani generis, quæ inde sequeretur, quod quis ad probandum se esse verum Messiam, cum non sit, veris uteretur miraculis, in ipsum redundaret Ileum, quod esse non potest; quod autem redundaret in Deum, sequitur inde, quia vera miracula, cum vires naturae superent, non nisi virtute di­ vina, et Deo contra omnem naluræ ordinem operante fieri possunt; sic ergo nihilominus operante Deo, ut quisse Messiam probet, cum non sil, deceptio inde sequens redundabit in Deum : hoc vero ejus bonitati summæ et sapien­ ti® adversatur. Vid. n. 139. J/in. prob, per part. 1°. Ipse se Messiam, Deum ct hominem dixit, Joan. 4. r.25., Joan. 10. v. 30. Vid. n. 97. 2°. Hoc dictum suum comprobavit veris (umsuis, tum suorum discipulorum miraculis. Hoc enim Judæi testantur, d.Vahuinclani, jurati cætera Christiani nominis hostes : priores , Joan. 11. v. 17. Quid facimus, quia hic homo multa signa facit. Occasione claudi a Petro sanati, Act. 4. v. 16. Notum signum factum est per eos... et non possumis negare. Posteriores in Alcorano, Azoara 5. 11. etc. Plena etiam his mi­ raculis est tum Evangel ii, tum Actuum Apostolorum historia. Hiavero miracula ope dæmonis patrata non sunt; nec illusiones tantum dici possunt. Non lum. quia his miraculis evertebatur dæmonis imperium, eliminabatur idololatria, serebantur e contra justitia, temperantia, castitas, cæteræque virtutes. Cedere cogebantur dæmones ex obsessorum corporibus, fugere ad signum crucis, subjecti esse, etc. At nemo adversario suo contra se ipsum vires et arma suppeditat. Non 2ura. nam cæci a Christo sanati vere videbant, ct quomodo his Christus illusisset ipsos videre, si non vidissent? Etsi vivus fucum fecisset hominibus ipsis illudendo, quasi sanati essent y quomodo mortuus quingentis hominibus persuadere potuit, se ab iis tangi, videri, ipsis loqui; redivivum enim si dicant, hoc ipso maximum miraculum fatentur. Sed et fingere non poterant Apostoli, se loqui variis linguis; qui utpote de plebe intima vix vernacula propria scite loquebantur, et quo­ modo factum, ut quilibet tamen diverso licet suo in idiomale, eos inlelliVseret? 137. Prob. IV. Ex. oraculorum silentio olim Patres Christum persuadebant gentilibus. Oracula illa, etsi subinde Pithiarum, ac sacerdotum fraudes essent, alias tamen ipsorum fuisse responsa daemonum , tota prisca gentb litas credidit, et revera compertum habuit ; nec aliunde, quam a daemone illa responsa sæpe proficisci poterant, ut, cum ad petitiones in charta signata, clausaque petebatur responsio ; quo modo, teste Macrob. L. 1. Sa­ tum, c. 22. Trajanus lentavit oraculum Heliopoli. Hæc voro oracula, licet per plurima durarint secula, defecerunt paulatim, ita ut, ubicumque sedem figeret Christi religio, ibi etiam cessarent oracula. Silentium hoe noil Christiani sedum , sed ct gentiles ipsi tradunt. I'or[)lnjritis queritur Deos iratos, ex quo venit Christus, nihil respon­ dere. Plutarchus, qui quidem ipse Apollinis sacerdos fuit, de oraculorum defectu librum conscripsit. Julianus Apostata idem confiteri necesse habuit; quo tamen apostasiam suam defenderet, id solum respondebat Christianis, ; i ! * JI 110 DE INCARNATIONE. licet immerito et cum mendacio, Christianorum quoque sacros Vates defe­ cisse. Strabo L. 7. oraculi Dodoniei defectum incusat. Hoc oraculorum silentium gentilibus, quin inficiar! possent, vel quid opponere, libere objiciebant Christiani, Justinus resp. 24. ad Orthod., Amo. Bios, Lactantius divin. Instit. L. 4. c. 27., Tertullianus Apolog. c. 21 Cyprianus de Idol, vanit. n. 7. El S. Athanas. I.ib. de Incarnat, n. 47. per solum Crucis signum muta reddi oracula referi, ac gentiles provocat, ul experimento rei veritatem comportant. Vera igitur esse debuit Christirdigio; et Christus Messias verus, non homo solum, sed ct Deus: Primum; quia secus, erroris detegendi omnis via defecisset; cumque oracula illi sæpe res nefarias, crudeles, naturæ humanæ et rationi adversantes pra­ eiperent, vehit adulteria, utque filios vel filias aliosque immolarent, cte. contraria vero illis omnia, justitiam, sanctitatem , etc. religio Christi pracipiat; oracula illa vel ipsi gentilium sapicnlissimi erroris damnarunt, Christian® religionis veritatem professi ct amplexi. Alterum vero,nisi esset simul Deus, dæmones non compulisset ad silentium. 138. Prob. Γ. Ex Sybillarum oraculis frequenter gentilesSS. Patres impu­ gnarunt ; S. Justin, in cohortatione ad Græcos n. 16. 37. et seqq. nccnon et Apol. 1. (al. 2. ) n. 44., Lactantius Firmi anus divin. Instil. L. 4. c. 15. et 18., Clemens Alexandrin. L. 6. Slrom. (opp. p. 636. C. edit. Paris. 1629.), Sybillæ vero mulieres validicæ apud gentiles, ut apud hebræos Prophet® et Prophetides, erant, quæ varia de Christo praedixerunt Dei Filio. Unde teste Clem. Alexandr. , Theopuil. Antioch, ad Autolyc. n. 36. 38., Paulus Apostolus gentiles ad Sybillas inspiciendas hortatus est : Jgnoscite Sybillain, quomodo unum Deum significet; et Hystaspem legite, et invenietis Dei filium multo clarius esse scriptum. Cicero ipse L. de Divin. : Sybillæ, inquit, versus observamus. In his ait contineri, admittendum esse Romanis regem, si salvi esse velint; subdit : Regem illum nec ab hominibus, neca Diis toleratum iri; quæ Christum innuunt gentilismi et falsorum numinum I eversorem. Equidem Sybillarum oracula, ul de facto in octo libris Sybillinis conti­ nentur, corrupta sunt, nec genuina omnia; cum multa falsa contineant, et L. 8. auctor se Christianum dicat; universim tamen, quæque SS. Patres in primis temporibus usurparunt contra gentiles, dici non possunt figmenta Christianorum. Nam ■1°. Si SS. Patres non scivissent, genuina esse illa Sybillarum carmina, ab ipsis gentilibus cognita ut talia, illa non attulissent ad convincendos ethnicos; quia sine effectu et potius cum religionis nostrae injuria el damno, quasi illa non aliunde, quam figmentis probari posset, attulissent; at tamen familiare hoc erat eorum argumentum; hoc enim pertractant Patres supra citt. aliique; cumque ipsis objiceretur, carmina illa a Chri­ stianis conficta esse , refutabant gentiles, ut Lactant, loc. cit. His testimo­ niis quidam revicti, solent eo confugere, ut aiant, non esse. illa carmina Sybillina; seda nostris ficta, atque composita. Quod profecto non putabit, qui Ciceronem, larronemque legerit, aliosque veteres, qui Erythrœam Sybillam caterasque commemorant, cx quorum libris ista exempla proferi- Dt VERITATE INCARNATIONIS CONTRA GENTILES. 111 mus. Qui auctores ante obierunt, quam Christus secundum carnem nascere­ tur. Eodem modo islam objectionem gentilium, quam nuper renovarunt Blouddjus, cl cx catholicis plus æquo critici nonnulli, rejecit Constantinus .11.in orat, ad Patres Concil. Nicæni., S. Augustin. in LL. Retract. ct cp. loo. (al. 258. n. 5.) ad Martian. 2®Jam multo ante Christi tempora hæc Sybillina oracula laudarunt cx airiptoribusgenliliuin praecipui, Varro de lingua latina L. 5. et dc rc rustica !.. I.c. 1., Cicero de Divinat. L. 1., Liv. L. 3. 4. 7. Decad. 1. ct Decad. 3. L 1. 2. 5. 9., Taciti s L. 13. Annal., Sueton. in Octavio Aug. et in Julio liesarec. 69. cælerique.c quibus Virgilius illa dc Christo vaticinia Sybillæ Cuinanæ, mysterii ignarus, applicat Saloni.o, novi consulis Asinii Pollionis lilio, Ecl. 4. . , .; , ... Ultima Cumæi venit jam carminis ætas, Magnus ab integro secutorum nascitur ordo, Jam redit et Virgo, redeunt Saturnia regna, Jam nôva progenies cœlo demittitur alto. Tu modo nascenti puero, quo ferrea primum Desinet, ac toto surget gens aurea mundo, Casta Lucina, fave..... Hoc duce, si qua manent sceleris vestigia nostri Irrita, perpetua solvent formidine terras. 139. Obj. I. Cont. argum. a miraculis. Ex una parte dubium est, annofl etiam spiritus mali patrare possint miracula; ex altera vero parte difficile est, verum miraculum secernere a falso ; ergo non tenet hoc argumen­ tum, quod a miraculis petitum. Ante resp. Observa : In critica ct delicata quæstione de miraculis, praesertim natura veri miraculi, triplex notari posse systema, vel sententiam. Prima est, quam Jacobus Serces ingeniose defendit, speciali de miraculis tractatu. Hic omnem potestatem immutandi, suspendendi, aut ullo modo intervertendi naturæ leges, Deo reservat ; adeoque rotunde-negat, spiritus homine supe­ riores ulla pollere miracula edendi potestate, ct omnia, quæ feruntur> dæmonum mirabilia, veteratorum fraudibus et artibus accepta refert. Hujus sententiae commendatio est, quod simplex sit, et aperta; quod soli Deo asserat immediatam rerum omnium administrationem : quod in ea sum­ mus sit miraculorum splendor et auctoritas, summa securitas; nulla etiam difficultas. HoC solum ei officit, quod conciliari non possit cum omnium seculorum fide. Altera est Samuelis Clarcku, illustris apud Anglos philosophi, priori directe opposita in opere de religionis naturalis et revelatæ argumentis. Ubi observat, nos determinare non posse, qua virtute naturali praediti sint boni et mali angeli; nec qui a Deo eorum potestati sint positi limites : pauca esse in Scripturis miracula recitata, ad quorum productionem necessaria videatur omnipotentia, ut dicunt, absoluta : quod dæmones propter invi­ sibilem eorum agendi modum patrare possint magna signa et prodigia : imo probabile esse,uti Deum in regendo Uiiivcrso, spirituum ministerio; cusum rerum materialium nihil aliud esse, quam ipsam sive Dei, sive is— fcll — Il2 i>E INCARNATIONE. DE VEHI ΓΑΤΕ INCARNATIONIS CONTRA GENTILES. agentium spiritualium inferiorum perpetuam efficaciam, juxta leges coria* sese cxerentcm ; proinde non esse Deo , neque angelis difficiliorem legum naluræ suspensionem, quam conservationem , male ergo definiri miracnlum, id, quod est supra omnem potentiam natura· crealæ. Opera voro divina secerni ab operibus dæmonum ex doctrina, ad quam confirmandam linnl illa, quæ dicimus miracula : 1°. doctrinæ manifesto falsæ, cl impiæ nulla miracula conciliare possunt auctoritatem : e contrario talis doctrina qua­ cumque mirabiles effectus arguit fraudis diabolicæ : 2°. si autem doctrina talis sit, ut discerni nequeat, vera sil an falsa, et sit miraculorum quadam contentio, attendendum erit ad numerum et splendorem miraculorum. Etiam in hac sententia salva est utcumque miraculorum auctoritas, cl pro hac non spernenda afferuntur argumenta cx SS. Scripturis, Patribuscl Historia, ut et quidam Catholici eam adoptarint; illud tamen merito displi­ ce! , quod in hac supponatur dæmonem cum Deo miraculis contendere. Verum præplacet inter has duas sententias media , juxta quam negatur quidem angelis potestas patrandi ex viribus propriis miracula vera, quod vult sententia prima, relinquitur tamen illis naturalis potestas mirabilia opera faciendi, sed sic divino subordinala imperio, ut illam nunquam exerant ad consilia divina evertenda, aut labefactandam religionem in ani­ mis hominum; sed illa uti quaudoque Deum, vel ad probandam pietatem suorum, vel justissimo judicio in eos, qui ad vocem veritatis diu obsurdue­ runt; tuneque divinam bonitatem cavere, ne prodigia edita a veritatis ini­ micis noceant bonis, eleclosqiie suos confirmare, ne decipiantur. In hac igitur sententia Deus solus ob sapientissimos fines causarum naturalium ordinem per se ipsum, aut per angelorum intervertit ministerium : dæmo­ num vero quæcumque naturalis sit vis, nulla est licentia ; et ubi se nostris rebus immiscent, non suo relinquuntur arbitrio; neque unquam per eorum ministerium in confirmationem falsi miracula patrantur. Vide hanc senten­ tiam expositam a Cardinali de Lambertinis, postea Benedicto XIV. S. P. in op. de Bcatif. L. f. p. 1. c. 3., item apud Stock, t. 2. de Relig. nat. et level. · princip. late propugnatam. His praenotatis I 110. Ad Ant. membr. Ium. R. D. Dubium est, annon spiritus mali possint patrare miracula vera .V. hoc enim non possunt ; miracula latius dicta, h. c. opera, quæ etiam mirabilia dicere solemus Subd. possunt hæc pro suo ar­ bitrio .V. potestate ex dictis subordinata ipsi Deo C. Vera miracula patrare non possunt, quia , ut ait Doctor Augei, in Quæst. disput. q. 6. de miraculis a. o. in 0. Cum operatio miraculosasit quoddam divinum testimonium indi­ cativum divinœ virtutis et veritatis ; si dœmonibus, quorum est tota volun­ tas ad malum, aliqua potestas daretur faciendi miracula, Deus falsitatis eo­ rum testis existeret, quod divinam bonitatem non decet ; imo huic adversatur. Quæ igitur dæmones insolita et admiranda in corporibus operantur, juxta S. Th. 1. p. q. II i. a. 1. operantur vel per illusionem sensuum tam inter­ norum quam externorum ; vel per summam et imperceptam celeritatem, sublato aliquo corpore, cl alio in ejus locum substituto , ut subito genera­ tum videatur; vel applicando activa passivis, ut vel generetur aliquid insoliti et no'i, vel modo hominibus incognito. Cælcrum dubium esse non i 113 posse de miraculis Christi et Apostolorum, an ex illius virtute patrata sint, constat cx dictis n. 136. Ad inembr. 2"m. II. D. Difficile id est, si quilibet insolitus et admirandus effectus continuo habeatur pro miraculo C. si debite inquiratur X Verum miraculum csl effectus superans omnem naturalem virtutem causarum na• luraliiim juxta D. Tu. 1. p. q. 11-1. et S. Aug. L. 26. cont. Faustum, c. 3. Quia vero tribus excedi potest naluræ facultas, 1res etiam sunt gradus veri miraculi. Primus cl supremus est, quando facultas naturae quoad rem ipsam superatur, uti cum sol vel stetit in coelo, vel retrocessit; cum in morte Christi coirent sol et luna , quando plurimum aberant, ut tenebræ fierent, nimirum decima quinta luna ; cumque hæc solis defectio tribus perdurarit horis; tantam enim moram non patitur sol, dum lunae objectu obscuratur, sed citius pompam explicare incipit luminis sui. Secundus, quando excedi­ tur naluræ facultas, non quidem illa, quæ fit, sed re potius illa, in qua fit; ut cum homini mortuo, aut plane jam sepulto, voluti Lazaro, redditur vita ; aut vere cæco visus ; potest enim natura tribuere vitam, non tamen in homine mortuo; potest infundere lucem , non tamen in oculo caeco causare sensationem visus. Tertius, quando naluræ facultas exceditur, si spectes ordinem et modum rei, quæ fit, ut cum socrus Petri, Christo imperante, momento a febri convalescit. Hinc quidquid v.enefici, anus bustuariœ, ac dæmones efficiunt subin, per­ mittente ad tempus Deo, etsi sæpe sint res veræ, vera tamen miracula non sunt; sic veri serpentes repere ac sibilare, veræque ranæ insultare et coaxare visæ sunt in Ægypto ex imperio magorum ; vero igne de cœlo tactæ sunt oves Jobi; nec tamen vera erant miracula. Sicut enim, ait Augustin. L. 3. de Trinit, n. 16. matres gravidæ sunt fœtibus ; sic ipse mundus gravidus est causis nascentium. Has nimirum causas, quas vocant virtutes activas et passivas, angeli, quoniam eas perspectas habent, jungunt, admoventque invicem, ut enascantur ranæ, aut colubri. Sed vera miracula sunt, quæ, prater has virtutes activas et passivas naturales, fiunt imperante Deo. et natura obtemperante per virtutem illam passivam , quam vulgo dicimus obedienlialem ; quæ potestas circa virtutem illam passivam obedienlialem non est concessa angelis, praesertim malis, ob rationem datam num. præc. Ex his jam liquet miracula vera non esse, quæ patrarunt magi in Ægypto , nec quæ faciet Antichrislus. Denique nec dæmones, ut dictum, pro arbitrio ita uti possunt causis acti­ vis et passivis naturalibus; sed , ut vel cx ipsa Jobi historia liquet, quan­ tum ipsis a Deo permittitur , qui id justis de causis potest ad tempus hoc ipsisindulgere, tunc tamen pro sua bonitate cavet; ne mirabilia id genus edita a veritatis inimicis, noceant bonis; dectosqueconfirmat, ne sint de­ ceptioni obnoxii, detegendo tandem mendacia, uti in Ægypto incantationes magorum, inque fine mundi illusiones Anlichristi. 141. Inst. 1. Etiam Vespasianus cæco visum reddidit, teste Tacito L. 4. c. 18. Item Apollonius Tyancus puellam Romæ defunctam revocavit ad vi­ tam, multaque alia edidit miracula, quæ refert Pbiloslratns; sic et plura gentilium miracula referunt alii. R. .V. .4. Nam 1°. teste ipso Tacito cit. ante consulti medici respondebant : n. p. 2. 8 st.-; 1>E INCAHNAllONE. huic( cæco, qui a Vespasiano curatus dicitur ), non exesam vim luminis, cl redituram , si pellerentur obstantia ; ex qua narratione constat primo vere cæcum non fuisse; secundo fit dubium, an Vespasianus ipse per se arte medica, an per medicos curarit, sicque annon , quod Imperator fieri jusse­ ret, ipsi Imperatori tributum sit. 2". Illud de Apollonio Tyanco, ipso ut dubium narrat Philostratus cit. Videri potest Eusebius L. contra Hieroclem ( ad calcem Demonst. Evang. p. 514. et seqq edit. Parisiens, an. 1628. ) ubi, quæ de Apollonio narrat Philostratus, vel fabulosa esse demonstrat, vel ma­ gicis conficta praestigiis, velut quod se repente oculis Imperatoris aliquando subduxerit, cl similia vires naturales daemonis non excedentia, adeo ut Euphrates Philosophus aliique Apollonium magiæ accusarint coram Domi­ tiano. Sed ct Philostralus illa referens fide dignus non est, cum integro seculo posterior fuerit, nec ullum afferat suarum narrationum vadem. Sic demum varia alia, quæ mirabilia a gentilibus patrata dicuntur, veri nomi­ nis miracula dici non possunt, quia parlim figmenta sunt, par tini debentur præstigiis, dc quibus latius consule Ei sebum cit. 142. Inst. 2. Plurima patravit Moyses miracula caque maxima; ergo si per hæc Christi nostri probetur divinitas, etiam Moyses esset Deus ha­ bendus. R. .V. Cons. Moyses patrabat miracula potestate non sua, sed Dei; dice­ bat, se cum potestate miraculorum missum esse ad Israelitas, ut cognosce­ rent, quod Jehova esset Deus, et non esset alius præter eum : alias miracula patravit non nisi ad divina jussa; potestatem patrandi miracula aliis con­ ferre non potuit : Christus vero miracula edidit virtute propria ; pro suo libitu, quando voluit ; ut se ipsum probaret Messiam esse in lege promissum, simulque Deum ostenderet : paria, imo majora patrandi miracula faculta­ tem ipse elargitus est discipulis, et quibus voluit, illique ea se facere testa­ bantur non nisi in nomine, virtute Christi. Demum vitæ Christi mysteria, conceptio, nativitas, resurrectio, ascensio, continua miraculorum series sunt ex naturæimmutatione supernatural! contexta, quorum nihil invita Moysis repentur. If* 143. Inst. 3. S. Aug. L. de unit. Eccles, c. 19. ( al. ep. ad Cathol. cont. Donatist. n. 49. ) vult controversiam , quam habebat cum Donalistis, diri­ mendam esse non ex miraculis, sed divinis Scripturis : Removeantur, inquit, ista vel figmenta mendacium hominum, vel portenta fallacium spirituum. Et n. 50. Urum ipsi Ecclesiam teneant, non nisi de divinarum Scripturarum canonicis libris ostendant. Ergo agnovit infirmum esse hoc argumentuma miraculis petitum. R. P. Vult controversiam illam non dirimendam miraculis veris Ύ. fi­ etis, qualia afferebant DonatistæC. Deinde potius cx Scripturarum divina­ rum auctoritate dirimendam voluit, ut sic et citius et solidius finiretur, cum secus, si miraculis contendere voluisset, fuisset protrahenda longius, quia Augustinus ostendere debuisset, asserta illa Donalislarum miracula nihil aliud esse, quam figmenta mendacium hominum, aut portenta fallacium spi­ rituum. DE VERITATE INCARNATIONIS CONTRA GENTILES. 118 114. Inst. 4. Historice Evangelicæ auctoritas, cui innititur illa factorum a Christo certitudo, non meretur (idem : 1°. enim jam ab ælateChristi elapsi sunt anni sexaginta quatuor supra mille cl septingentos; quomodo vero rerum in tam remota antiquitate gestarum certitudinem quis perspi­ ciet? quam securitatem parere possunt monumenta tam vetusta? 2°. Illa facta non confirmantur nisi auctoritate Christianorum : scriptores enim profani aut dissentientia scribunt, aut dc illis omnino silent : jam vero in propria causa nulla esse potest Christianorum auctoritas. Ita cum gentilibus omnes hoc ævo religionis revelate hostes. R. ;V. Jss. Ad ll,m : Si ista mille septingentorum annorum antiquitas tollat factorum certitudinem, dubitandum quoque erit, an fuerit olim ulla Judæorum civitas propriis consistens legibus ; profligatus fuerit nec ne, apud Actium navali prælio Antonius : neque horum factorum , neque alte­ rius cujuscumque ante natum Christum ulla erit auctoritas; sicque omnis fides humana ruet. Sed illa antiquitas historiæ Evangelicæ auctoritatem potius auget; utpote agnita ab omnibus ad hæc nostra tempora cujuscumque causæpatronis, a Judæis, a paganis, ab hæreticis, qui cavillandi causam levissimam semper arripuerunt ; ut constat ex Apologia Justini , Origene LL. cont. Ceis., Tertulliano L. dePræscript. c. 26. Celsus ipse, qui secundo seculo scripsit contra religionem Christianam lura laudat cx Evangeliis, seque illa ex libris discipulorum Christi describere affirmat. Porphyrins, Amelius, Julianus imperator, nt ex priorum quidem scriptis liquet, eosdem agnoverunt; Julianus vero id solum opposuit, quod Evangelistic, praesertim in genealogia Christi, non concordarent. Illa vero constans omnium homi­ num, etiam hostium vox, fidem et auctoritatem publicam, cui contradicere non est sanæ mentis, conciliat. dd2u'n. R. Ar. singula. Nam 1°. historici profani et judæi Evangclistarum narrationem confirmant, in iis omnibus partibus, quæ ad eorum proposi­ tum perlinebant. Quod Augustus totum jusscrit recenseri imperium Roma­ num, quo edicto in Bethlehem adducti sunt parentes Christi, refertur a Tacito, Suetonio et Dione. Magnam lucem, seu novum sidus, quo Magi de nativitate Christi certiores facti, visum in oriente, scripsit Chalcidius. Herodem magnam stragem fecisse infantium, nec propriis pepercisse liberis, narrat ceu rem omnibus notam Macrobius. Christum in Ægyplum a parentibus delatum, concedit Celsus, ailque(apud Origen. L. l.conlr. Celsum n. 38.) ex suo in Christianos odio, ibi Christum magicas didicisse aries, quibus postea miracula fecit. Pontium Pilatum Judææ praefectum fuisse, et ex ejus sententia Christum crucifixum fuisse, memorat Tacitus. Multos ægros a Christo sanatos fuisse cl alia patrata prodigia, fatentur Julianus (apud Cyrill. Alex. cont. Julian. L. 6. opp. t. 6. sect. 33. p. 191. E.), Hierocles (apud Êuseb. contr. llierocl. p. 512. ad calcem Demonstr. Evang. edit. Parisiens. 1628.), Porphyrius, Mahomet, ct alii nominis Christiani hostes. Christum multa pnen un liasse, quæ postea contigere, scripsit Phle­ gon in Annalibus, sub ejusque mortem obscuratum coelum, tremuisse terram : quem laudat et refert Orig. L. 2. cont. Ceis. n. 33. et 59. 2”. Neque assignari potest scriptorum profanorum ullus, qui hagiographos novi Testamenti, cum scriberent, mendacii aut falsi in historia redarguisset. Λ< r * \ ■ > h it ν·* 116 DE IM'.AIWAIloM,. 145. Obj. IL Contra Sibyllarum oracula. 1°. Non est credibile, muliere» ethnicas a Spiritu sancto afflatas fuisse, ut de Christo clariora etiam, quam veri sanclique Prophète edicerent. 2°. Libri Sibyllini quam secre­ tissime assonabantur in Capitolio; et teste Suetonio in Octav. Augusto c. 31 duobus forulis auratis absconditi tenebantur sub basi Palatini Apollinis. 3°. Quin conflagrante annis ante Christum 83. Capitolio, cl ipsi, neeessc est, Sibyllini libri incendio perierint, 4”. S. Aug. L. 18. de Civ. c. 46. cl 47. Sibyllina carmina ab alio impostore conflata asserit. Ergo etiam illa Sibyl­ larum vaticinia, quæ referebant olim SS. Patres, supposititia sunt. R. Ad lnm. .V. .1. Donum enim prophetia?, ulpole gratis datum, diam in impio esse potest. Sic Deus in Testamento veteri Balaamo licet impio ad prophetandum usus est. Sic Caiphas scelestissimus prophetasse dicitur. Sic Matlh. 7. 22. Christus declaravit reprobandos esse multos, qui in die judicii dicent illi : Nonne in nomine tuo prophetavimus... deemonia ejecimus... vir­ tutes multas fecimus? Hinc ut vitæ apparens sanctitas non est certum divini afflatus signum, sic nec improbitas semper Prophetas falsi talis certo arguit. Ac quod divinus Spiritus mulieres ethnicas afflaret, specialis esse ratio poterat ; ut videlicet eo modo etiam ethnicos praepararet ad adventum Filii Dei, utpote qui Judæorum vaticinia vel ignorabant, vel non admitte­ bant ut vera ; vel de eorum veritate non erant instructi. .•id 2““. Falsum est, omnium Sibyllaruin libros sic absconditos fuisse; sed solius Sibyllæ Cumanæ oracula obserata tenebantur, teste eod. Sueton. Quanquam, hoc non obstante, testibus Valerio Maximo, et Dionysio Hali­ carnasseo, Marcus Altilius Petronio Sabino illorum copiam fecerit. Libros vero aliarum Sibyllarum, per manus omnium volitasse ætate sua, M. Terent. Varro ante Christum testis est. Et vero si Sibvllæ Cumanæ carmina adeo obserata tenerentur, ut nulli ea inspiciendi copia fieret, qui igitur factum, ut Cicero, Virgilius, aliique illa carmina recitarent ? Poterant ergo et sic in Christianorum delabi manus, præsertim quod ex primaria Romanorum nobilitate plures ad sacra Christianorum transirent. Ad 3Qm. R. 1°. Incerta est illa Capitolii conflagratio, cum nihil prorsus de ea meminerint Livius, Suetonius, Tacitus, praecipui inter Romanos historici. Imo Suetonius, in vita Octav. Augusti ait, hujus jussu, obexesos prope characteres, descripta fuisse Sibyllarum carmina, et translata in templum Apollinis : et licet hoc postea sub Nerone conflagrarit, flammis tamen erepta fuisse, FI. Vopiscus in vita Aureliani testis est. R. 2°. Permisso Capitolii incendio, non ideo necesse est, libri Sibyllini perierint, quippe in terrae recessu servari soliti, testibus Valerio maximo, ét Dionysio Halicarnasseo. Ad 4um. R. X id cit. loc. a S. Aug. dici; sed hoc solummodo habet : posse gentiles forte causari, Sibyllarum oracula, quatenus de ClurisLo agunt, esse a Christianis conficta ; idcoque tum proferri oportere Prophetarum vati­ cinia ex ipsis Judæorum, nostrorum hostium, codicibus. Cæterum S. l)octorem stare pro Sibyllarum vaticiniis, evidens fit ex c. 23. ubi de Sibylla Erythrea, hæc sane, inquit, Erythrea Sybilla quadam de Christo manifesta conscripsit. Tum versus profert , quorum primis litteris (quæ Acrostichis dicitur) Christum expressit. Acrostichis vero hæc est : Jesus Christus Dei $ < DE VERITATE INCARNATIONIS CONTRA CENTII.ES. 117 Filius, Salvator, Crux; quam Acroslichin quoque recitaverat Constantines M. inorat, ad Patres concilii Nicœni. 146. Obj. III. Mysterium Incarnationis prout a Christianis creditur, ' mullas involvit implicanlias. Nam 1°. videtur impossibile ob irnmulabililatemVerbi : hoc enim eo ipso, quod fieret homo, se aliter haberet; transiret a non esso ad esse; posset exercere operationes theandricas, quas ante dicere non poterat ; ergo mutaretur; quod in Deo est impossibile. $», Videtur implicantia ex parte personalitatis Verbi, et naturæ divin®; nam personalitas ex conceptu suo sonat aliquid alteri incommunicabile ; natura vero divina jam in Verbo adæquat totam terminandi vim. 3°. Ex parte unionis; quia uniri est pati et perfici, quod in Deum cadere non posse, ipsa dictat luminis naturalis vis. 4’. Ex parte naturæ humanæ, quæ non potest subsistere subsistentia aliena; subsistere enim est stare per se; sed in Incarnatione natura humana sta­ ret per aliud, scilicet per Verbum. Quod vero natura humana non possit subsistere subsistentia aliena, prob. quia subsistentia creata est æque a natura inseparabilis, quam ejus exislcntia. R. iV. A. Ad -lum. R. .V. ass. Ad prob. D. Se aliter haberet alietate propria, recipiendo formam aliquam , per quam melioraretur, vel deterioraretur N. alietate impropria et late dicta, h. e. præcise terminando naturam huma­ nam, quam ante non terminabat C. Item transiret simpliciter a non esse ad esse; velul pars incompleta, aut ut subjectum perfcctibilc, cum incremento vel decremento alicujus perfectionis per modum puri termini, qui per­ ficit, non perficitur C. Sic quoque Verbum operatur theandrice tantum denominative absque nova perfectione sui, non elicitive cum virtute aliqua operatrice; cum Verbum inde non fiat principium elicitivum istarum ope­ rationum, sed tantum dignificativum, quod Verbo nullam de novo addit perfectionem intrinsecam. Hinc in Incarnatione nulla in Verbo accidit mu­ tatio, sed se fere habet per modum subjecti logici, quod habet denomina­ tionem novam sine nova perfectione vel imperfectione. Ad 2nni. R. N. ass. Prob. 1). Sonat incommunicabile aliquid, alteri sup­ posito C. alteri naturæ N. Potest personalitas se communicare naturæ, licet non personis, ut in divinis patet. Deinde D. etiam alterum : natura in Verbo jam adæquat vim terminandi necessariam, et ad intra C. liberam, et ad extra Ύ. Ad 3um. R. N. ass. Prob. D. Uniri per modum subjecti, vel partis incom­ plet®, est pati C. solum terminative, per modum tantum perficientis N. Verbum nec per unionem perficitur , nec illam recipit, more subjecti phy­ sici, sive unio dicatur esse entitas modalisab extremis realitcr distincta, sive sil modus tantum melaphysicus ; de quo suo loco. Si enim sil metaphysice solum distincta ab extremis , jam patet, eam realiter non recipi in aliquo subjecto; si vero dicatur distingui realiter, subjectum illius erit sola huma­ nitas, ita ut terminetur solummodo ad personalitatem Verbi. Dicitur qui­ dem Verbum intrinsece unitum humanitati; sed hoc aliud non sonat, nec plus, quam quod intrinsece terminet humanitatem. Ad4um. R. .V. ass. Ad prob. I*®. R. 1°. .V. illam sumptam universaliter ; non enim omne subsistere, sed aliquod tantum, est stare per sc, sive vi pro- 11» DE INCARNATIONE. pria; nam subsistere in genere , est præcise naturam existere totaliter, seu habere complementum ultimum, ac terminum sui esse, quL haberi potest vel a re ipsa, vel ab altero conjuncto. Hinc R. 2". D. Subsistere absolute , est stare per sc, h. e. stare vi propria etei sufficientia propria, et esse se ipso ultimo completum C. subsistere denominatixe ab altero, cui unitur, est stare perse mododietoiV. prob. 2"". R. .V. ass. Disparitas est, quod existentia præcise importet positionem rei extra causas , quæ proin necessario semper est, quaindiures est : at subsistentia notat solummodo certum exislendi modum, scilicet complete, totaliter ; qui non necessario est a re ipsa, si natura unitur alteri supposito. Hæc similiaque plura commodius tractabuntur per decursum in suis locis. 117. Obj. ΙΓ. Incarnatio, qualis a Christianis creditur, summe Deum dedecet ; ergo huic impossibilis est ; positiva enim dedecentia alicujus in Deo impossibilitatem arguit. Prob. .1. Dedecet Deum adeo deprimere majesta­ tem suam, ut in incarnatione ; qua, dicente Paulo ad Philipp. 2. semetipsum exinanivit formam servi accipiens ; ac teste eod. 2. Cor. S.Eum, qui non no­ verat j eccatum, pro nobis peccatum fecit. Ad Gal. 3. Factus pro nobis male­ dictum. Item: sicut dedecet Deum, assumere naturam peccato vel infectam, vel inficiendam peccato; ita quoque dedecet assumere passibilem et meri­ turam , ut verum sit dicere: Deum pati, Deum mori. En cur dixerit Paulus : Prcedicamus Jesum. el hunc crucifixum, Judæis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam. At R. .V. J. Ad prob. 1*«. D. Dedecet Deum ita deprimere majestatem suam in se ipsa et vere, cum amissione perfectionis alicujus C. tantum secundum apparentiam , majestatem solum propter· altissimos fines occultando sub hu­ manitate; unde major divina gloria, et magis divinæ perfectiones reluce­ rent .V. Sic exinanivit se, quia se communicavit hypostatice humanitati, quæ comp.iratione Dei est quasi nihil, et quia sic apparuit homo, et quasi esset peccator, qui innocentissimus erat el verus Deus. Sic dicitur fecisse pro nobis peccatum, factus maledictum mclonymice, et sensus est : fecisse pro nobis hostiam peccati, aut quia ipse , pro nobis ob peccatum maledicto subjectis, factus est hostia. Ad prob. 2J2). R. Est disparilas, quia peccatum est malum morale, quod divinæ sanctitati adversatur: pati vero ct mori ratione naturæ assumplæ, non est malum morale, sed physicum , quod ob varios fines Deus velle potest. Igitur incarnari Deum, non fuit deprimere, vel amittere perfectionem majestatis sute, sed occultare ad alliores suos fines ostendendos. Quin Incar­ natio illa Deo adeo non adversatur, ut vere conveniens, h. e. consentanea fuerit ejusdem inclinationi el perfectionibus, quæ ex illa magis relucent, ipsumque creaturis magis aestimabilem , laudabilem, el amabilem reddunt. Sic 1°. Conveniens est summæ ejus bonitati ; sicut enim bono non repugnat, sed convenit ejus communicatio, ita bono summo communicatio sumina; sed hæc per Incarnationem fit. 2°. Maxime conveniens est amori Dei; hujus enim proprium est se coq- DE VERITATE INCARNATIONIS CONTRA GENTILES. T|9 jungere cum re amata : al maxima est illa conjunctio , per quam Deus Iit hoiîi-ι; hinc Joan. 3. dicitur : Sic Deus dilexil mundum, ut Filium suum unigenitum daret. 3». Ejus summon miser icor(lice, cum tali modo nos redemerit, ut proin Incarnatio a Paulo 1. ad Tim. 3. dicatur, magnum pietatis Sacramentum. 4°. Simul etiam just it ice, quam ostendere et manifestare magis non po­ terat, quam peccata nostra expiando in proprio Filio. Neque dicas : idipsum repugnare divinæ justitiœ, ab innocente satisfactionem exigere. Nam B. Hoc repugnat, si innocens sponte sua factus est fidejussor, et causam nocentis, satisfacere non potentis, libere ultro susceperit N. secus C. Verum Dei Filius oblatus est, quia ipse voluit. Is. 53. 5°. Omnipotentia*, quæ cx admirabili utriusque naturæ divinæ et humanæ, in una persona conjunctione relucet. Sapientiœ, quæ modum invenit na­ turas a se invicem adeo remotas uniendi. 4°. Specialis etiam ratio congruitatis erat, Verbum potius incarnari, quam aliam ex personis divinis ; cum enim per Verbum omnia facta fue­ rint, conveniebat specialiter, ut per illud omnia repararentur; et quia per Incarnationem homines adoptandi erant in filios Dei, ut ait Apost. ad Gal. 4. misit Deus Filium suum... ut adoptionem filiorum reciperemus, conve­ niens erat, ut Filius Dei naturalis incarnaretur, et ita fieret primogenitus in multis fratribus, ut ait Apost. ad Rom. 8. Si dicas : Si ita conveniens fuerit Deo Incarnatio ; ergo ei necessaria fuit, maleque fecit tam diu differendo. B. N. utramque seq. Convenientia enim hæc in Deo præcise est convenien­ tia honestatis et decentiæ, vi cujus non solum non repugnat fieri aliquid a Deo, aut eum dedecet; sed quæ præcise sonat esse consentaneum et con­ forme Deo, ad manifestandas peculiares perfectiones suas. Sic Deo conve­ niens fuit mundi creatio , quin dedeceret creationis omissio. Hinc conve­ nientia illa non fuit positiva in Deo hoc sensu, quod ei novam rationem boni,delectabilis, utilis afferret, quomodo conveniens natura humanæfuit, cui maxima inde bona , quibus carebat, et quibus perfectior evasit, acces­ serunt; Deus in se summe felix et affluens, nullo extra se bono reddi beatior potest; sed solum eo sensu positiva fuit, quo ante dictum. ARTICULUS II. GENEALOGIA CHRISTI A CAVILLIS ET ANT1LOGIIS TUM GENTILIUM, TUM DEISTARUM AC CETERORUM RELIGIONIS REVELATAS HOC ÆVO HOSTIUM VINDICATUR. Tria hic in controversiam veniunt : lom. an Christus vere ex Davidis stirpe, secundum generationem humanam, descenderit ; hinc enim religio­ nis Christiana: veritas maxime pendet; Christum enim, verum Messiam , de tribu Juda, et quidem ex Davidis stirpe futurum, Prophelæ omnes pranuntiant. 2um. Quomodo conciliari possint Malthæus et Lucas, quorum prior c. 1. v. G. Christi genealogiam a Davide ducit per Salomonem : David autem genuit Salomon ex ea , quæ fuit Urice; Salomon autem genuit Roboam, etc. Lucas vero c. 3. eamdem ordine retrogrado ducit ad Davidem perNathanem, ■■ · -i : 120 DE TNCÀRNAT10NE. alterum Salomonis fratrem ac Davidis filium, v. 31. Qui fuit Mathala, qui fuit Nathan, qui fuit David. Deinde praeterquam , quod in progenitoribus Christi appareat quædam discrepantia, Matthœus Jacob Joseph;) pahemassi­ gnat : Jacob autem genuit Joseph virum Narim : Lucas vero Joscpho patrem tribuere videtur Heli, scribens : Joseph , qui fuit Del i, qui fuit Mathat. 3am. Quomodo duo Evangelistic i idem in genealogia Christi concordent cum veteris Testamenti historia ? Christum ex Davidis stirpe non descendere : Matthaeum el Lucam lain sibi invicem, quam historiae Testamenti veteris aperte contradicere, olim Julianus Augustus Apostata, Porphyrins, aliique affirmabant, quos hodie sequuntur ea in re unanimes , Deistæ, Naturalistæ, Indifierentislæ ; verito : omnes religionis revelatae ac Christianae hostes. Contra quos 148. Dico I. Jesus Christus Dominus noster ex stirpe David, secundum naturam humanam, progenitus est. Proô. S. Matthaeus continuo in fronte sui Evangclii ponit c. 1. Liber gene­ rationis Jesu Christi /ilii David, filii Abraham; at si Christus revera non fuisset oriundus ex stirpe David, nec sacer Evangelista tam confidenter id scripsisset ; nec , si etiam scripsisset, siluissent Judaei : primum ; quia cum in Judaeorum gratiam suum conscripserit Evangelium , omnem sibi apud hos fidem praecidisset statim initio Evangelii sui : alterum ; quia Hebræi cautissimi et diligenti ssi mi erant in notandis servandisque genealogiis, eo­ rum maxime, qui ex tribu Juda et stirpe David , ex qua proditurum Messiam noverant; et ex tribu Levi, ne sacerdotium quisquam ab ea tribu alienus invaderet. Cude et Josephus Lib. 1. contra Appionem Judæos præ cæteris nationibus in hoc exactos plurimum laudat. Attamen Judaeorum nemo un­ quam S. Evangelista· propterea est obloqui ausus. Sed nec ipsi Christo, licet . Matth. 22. v. 42. non obscure,sicut sæpe alibi, filium Davidis se declararet. Cumque hoc idem de Jesu praedicarent turbæ; testaretur et Lucas c. L, asseverarent Apostoli ad Rom. 1. v. 13., item ad Rom. 15. v. 12. et in Actib. Aposl., nerninc unquam contradicente, quamvis Judæi, aliique Christi hostes nullam omitterent occasionem eorum dicta cavillandi ; sequitur, cos pro comperto habuisse, Jesum ex Davidis stirpe satum fuisse. Confirm. Cum Christus se Messiam esse sæpe diceret, non potuissent Judæi melius eum falsi convincere, quam dicendo, eum de stirpe David non esse; ex hac enim Messiam futurum , certo ex Prophetis tenebant ; nullus tamen unquam id ausus fuit. 149. Obj. T. Vt constaret ex Evangeliis, Christum de stirpe David proge­ nitum esse, constare deberet ex iisdem, B. Virginem Mariam, Christi ma­ trem , de tribu Juda et de prosapia David ortam esse : atqui hoc non constat ; quia Matthaeus et Lucas genealogiam Jesu tantum per Josephum contexunt; qui tantum erat putalitius pater et adseititius. 11. Maria Jesu mater Luc. 1. 3G. dicitur cognata Elisabeth, quæ erat de filiabus Aaron, sive hujus posteris; Aaron vero nepos Levi fuit, et proin de tribu Levi, 1. Parai. G. 3. ergo ct Maria de stirpe levitica fuit. Prob. cons. Nam vi legis Num. 3G. 7. cautum Israelitis erat, ne, quam quis vellet, ad conjugii contubernium assumeret ex quaque tribu : sed omnes viri ducent r de veritate incarnationis contra gentiles. 421 I uer» de tribu el cognatione sua, et cunôtte feminer de eadem tribu maritos I accipienl ; ergo si Elisabeth cognata Mariai de ffliabus Aaron, uxor Zachariæ sacerdotis de tribu Levi fuit, idem de Maria dicendum videtur. III. Si Maria, Jesu mater, dc tribu Juda, deque domo David genus traxerit;cur Evangelistic genus Christi non per illam recensent? IV. Non pauci SS. Patrum ct scriptorum volunt, Lucam adornasse genea­ logiam Christi per lineam Nalhanis sacerdotis; qui filius naturalis Urice sacerdotis fuerit, sed postea a Davide adoptatus post initum cum Betbsabea IriiC uxore conjugium. R. Ad lu“. .V. min. Cum enim Matlhœus et Lucas initio historic suae Jesum pncdicenl filium David ; item constanter Aposl. cit. el ad Gal. 4. et simul ambo Evangelistic diserte protestentur, Josephum Jesu, utpote de Spiritu sancto concepti, verum genitorem non esse; consequens est, Mariam de tribu Juda, deque domo David prognatam fuisse; quia secus, Jesum nulla ratione /ilium David appellare potuissent. Deinde Lucam quidem genealo­ giam Christi texisse per Josephum infra negabimus. Ad 2um. .V. Cons. Ad prob. iterum N. Cons. Lex enim illa Num. 36. illas duntaxat virgines spectat, quae, prolis masculae defectu, ex asse haeredes erant; non alias. Hoc clare indicat ratio legi subjecta : Ut hœreditas perma­ neat in familiis, nec sibi misceantur tribus ; et clarius textus hebraicus : Omnis ideo filia possidens hœreditatem de tribubus filiorum Israel, alicui de familia Iribus patris sui erit in uxorem. Proin filia non haeres poterat extra tribum suam , cui vellet, nubere. Sic ergo potuit fieri, inquit S. Thom. 3. Γ p. q. 31. a. 2. ad 2um. ex Greg. Nazianz. carm. 39. de geneal. Christi, v. 44. etseqq. et ex S. Augustino contr. Faust. L. 23. c.'9. ut pater Elisabeth uxorem habuerit de stirpe David, ratione cujus B. K. Alaria de stirpe David, esset Elisabeth cognata. Vel potius e converso, quod pater B. Mariœ de stirpe David tiistens, uxorem habuerit de stirpe Aaron, ut nihilominus semper B. V· Maria verum germen esset et tribus Juda, et stirpis Davidicæ ; et Christus, etiam posteriori casu, vere de tribu Juda esset, quod exigit Paulus, Hebr. 7. v. 14. Manifestum est, quod ex Juda ortus sit Dominus noster; in qua tribu nihil de sacerdotibus Moyses loculus est; ad hoc enim sufficit, si modo Joachim paler B. V. de hac tribu fuerit. Rectius argumentum illud adversariorum pro nostra applicatur parte, nam sic illud invertere licet : vi legis cil. Num. 36. cautum Israelitis erat, ne, quam quis vellet, ex quaque tribu assumeret in conjugii contubernium ; ergo cum B. V. Maria desponsata esset Josepho , isque de domo David ac proin dc tribu Juda esset, ut ait Luc. cap. 2. v. 4. occasione edicti Cæsaris Angusti : Ascendit autem et Joseph a Galilwa de civitate Nazareth, in Judœam in civitatem David, quæ vocatur Bethlehem; eo quod esset de domo et familia David; etiam B. V. Maria erat ; præsertim, quod unica dicatur fuisse proles, cum nihil unquam de aliquo ejus fratre sit proditum, sicqne vi legis cit. Josepho, ceu cognato, nupserit. .•l(/3l"n. R. Ouia id necesse non erat, sed satis indirecte Matthaeus genus Mariae prodidit, dum dixit desponsatam Josepho, cujus genus directe recen­ set; cumenim B. V. Maria unica parentum Joachimi et Annce proles esset, ut modo dictum, et probat ex SS. Patribus Barontus in Appar., ac saltem nullus ejnsdenr frater, imo nec soror assignari potuerit; ac tamen S. Josepho nu- DE INCARNATIONE. pserit dû domo David, signum est, Josophnm cognatum fuisse B. Virginis; quia in tali casu nubere cognato præcipiebal lex, ac vere Jospphmn cogna­ tum fuisse ostendit Eiseil Hist. Ecel. L. 1. c. 7., sequitur per se etiam B· N irginem de domo David fuisse. Lucas vero genealogiam Christi per Josephum non recenset,sed per progenitores B. Virginis, ut dicemus. Atyue dicas : B. V. Maria utpote summe pauper hæreditale carebat; ergo illa lex cit. ipsam non stringebat, ut Josepho ceu cognato hæredilalis causa nuberet. Nam R. .Y. A. Contrarium enim tradit Epiphan. hær. 78. n. 7. Beala Virgo, inquiens, Josepho tradita est, quo illam jura hæredilalis, quam possidebat, adegerant. Esto igitur, beatissimae Virginis hæredilas adeo ampla non fuerit, hæreditatem tamen aliquam possedit ; quidquid imprudenter Lulherus eliutiat in Comm, super Magnificat, eam adeo egenam et vilem describens, ut nec filiæ Annæ et Caiphæ Pontificum eam habere ancillam dignatæ sint. .-id 4am. Opinio illa Patrum et scriptorum probabilis non est : 1°. enim cum Apostolo Hebr. 7. supra cit. conciliari nequit. 2°. Urias nequidein Israe­ lite fuit, sed Hethæus ex genere Chanaan ; qualem constanter Scriptura pronuntiat, 2. Reg. 11. v. i. 6., etc. ergo sacerdos esse non poterat, cum nequidem ulli Israelilæ, extra tribum Levi, aspirare liceret ad sacerdotium. 3°. Nathan, per quem Lucas in genealogia Christum ad Davidem referi, non fuit naturalis Uriæ filius postea a Davide adoptatus ; sed filius naturalis Davidis et proprius, ex Bethsabca genitus post Uriæ mortem cl initum cum hac conjugium, ut constat ex 1. Parai. 3. 3. David in Jerusalem nati sunt filii Simmaa, et Sobab, et Nathan, et Salomon, quatuor de Belhsabea. ISO. Dico II. Evangelistæ S. Matthæus et S. Lucas in Christi genealogia 1°. non repugnant sibi invicem ; 2°. nec veteris Testamenti historiae. Pars posterior commodius constabit ipsa solutione objectionum. Igitur Pars P. ostenditur 1. S. Matthæus enim genealogiam edidit Joseph, cujus paler naturalis fuit Jacob ; hoc enim vox genuit sonat: Jacob autem genuit Joseph virum Mariæ ; sicque directe Josephum de Davidis stirpe demonstrans, indirecte et Mariam, verum Davidis germen ostendit, et simul Christum dc Maria natum ejusdem esse cum matre stirpis prodidit juxta num. præc. E contra Lucas genealogiam Christi, non indirecte per Josephum, sed directe per veros Christi progenitores, quos secundum lineam maternam habuit, contexuit. Jam vero, sive quod non esset consuetudo Hebræorum, ut aliis placet, genealogias texere per feminas ; sive quod S. Lucas aliunde patrem Christi naturalem, utpote de Spiritu sancto concepti, referre non posset, ideo gradum fecit a nepote ad avum , a Christo ad Heli, Mariæ patrem. Unde 1°. quando inquit: Jesus erat incipiens quasi annorum triginta, ut putabatur filius Joseph, qui fuit Heli, relativum qui non refertur ad Joseph, sed ad Christum, et sensus est : Christus, putebatur esse filius Joseph, sed qui fuit Heli, id est, nepos Joachimi, patris Mariæ Christi matris; //e/tenim, ut notat Calmet in Dictionar. S. Scripturæ, Eliacim, Joachim videntur esse synonyma; nam Heli per apocopen idem est, qui Eliacim et Joachim; sic Eliacim Pontifex, Judith. i. vocatur Joachim, Judith. 13. et sicut Jehovasd Ja in Joachim est nomen Dei ; sic ct El est nomen Dei in Eliacim, sicque DE VERITATE INCARNATIONIS CONTRA GENTILES. 123 proin ulrumquo nomen per (ipneopon Idem est, quod Ileli. Alii nlroquc no­ mine patrem Mariæ compellatum volunt, vel fuisse binominem, primo Ileli, quod exprimit Lucas ; deinde Joachim, quo vulgariter appellatur a Christianis ; hoc nomon ab his verosimjliter obtinuit, ob Mariam filiam, futuram Dei matrem ; Joachim enim ex etymologia nominis estprœparalio W. Nec rara sunt in S. Scripturis exempla : plura eidem successu temporis A singulare factum aliquod fuisse data nomina; sic pater Davidis dictus pri­ mo Jesse postea assumpsit nomen Jsai in nuptiis cum conjuge; et quid mirum, si Ileli ob filiam Mariam, Dei matrem , dictus simul Joachim ? Hinc patet, cur Matthæus genealogiam ducat a Salomone; e contra Lucas ordine retrogrado Christum ad Davidem referat per Nathanem ; Joseph enim, per cujus genealogiam S. Matthæus indirecte ostendere volebat, Christum esse Davidis filium, vere linea recta descendit cx Salomone. S. Lucas vero Christum per Nathanem, alterum Davidis ex Belhsabea filium el Salomonis germanum fratrem, ad Davidem refert ; quia genealogiam Christi directe adornat ascendendo per Christi avum , virgine® ejus matris patrem, scilicet Heli, qui linea reda ex Davide descendebat per Nathanem. lal. //. Paulo aliter Cornelius a Lapide Comment, in Luc. c. 3. utrum­ que Evangelistam conciliat. Juxta hunc S. Matthæus dum texit Josephi ge­ nealogiam, simul B. Virginis ejusque filii Christi per Annam, Mariae matrem el Christi aviam texit, et sic ostendit Christum naturaliter a Davide., non solum per Beli et Nathanem,scd etiam per Salomonem descendere; nam, inquit ex auctoribus ibi relatis, tempore Christi notissimum fuisse , quod .Vol/ion, de quo Matthaeus, communis fuerit avus Josephi et Mariae; Mathan enim 1°. genuit Sobe, quæ fuit mater Elisabeth, uxoris Zachariæ et matris S. Joannis Baptistae. 2°. Jacob, qui genuit Joseph virum Mariae, de qua natus est Jesus. 3°. Annam , quæ nupsit Heli, sive Joachim , ex qui­ bus Maria Christi mater progenita. Quare dum unius genealogia describitur, utJosephi, etiam alterius, B. V. et sic Christi describitur. Quia sic ergo B. Virgo per Annam matrem suam naturaliter per Mathan et Salomonem descendebat ex Davide , simul hoc ipso ostendit, etiam Christum Mariæ fi­ lium, secundum carnem ex Davide per Salomonem descendere. Cum ergo Matthæus sic genealogiam Christi texuisset per Annam ejus aviam usque ad Salomonem el Davidem ; Lucas eamdem texere voluit per Beli Mariæ patrem usque ad Nathanem et Davidem, ut ostenderet, duplici titulo Jesum fuisse Dividis filium. Operæ pretium duxi ipsam genealogiæ Christi tabulam subjicere. h ·« 1« 121 DE INCARNATIONE. in. DAVID MJ quo geniti Salomon Roboam Abia Josaphat, etc. Eleazar Mathan ex quo geniti SOBE quœ genuit Elisabeth uxorem Zachariœ et matrem Joannis Baptist e. Nathan Matuata Menna Melf.a , etc. Levi Mathat Jacob, Anna, qua? nupsit heli, sive Joachimo ex ex quibus quo genita geniti Cleophas, vel Alphæus, Joseph, cujus uxor . cujus uxor Maria, ex quibus geniti Salome uxor Zebedœi, ex quibus ge­ niti Jacobus Major Apost. et Joannes Evan­ gelista. A·· Λ· .1 Maria Matth. Jacobus Minor frater domini dictus Alphæi primus Episcop. Hierosol. Actor. 1.13. Mare. 15. 10. Gal. 1. Maria mater Jesu Christi. Judas Simon Joses, seu Joseph Apost. .Vare. Matth. cogno­ 6. qui mine succes­ Ç>~. Marc. Thad­ sit Ja­ daeus. cobo fra­ tri suo in Episc. Hieros. Ex hac tabula perspicitur, B. Virginem per matrem S. Annam descen­ dere per Mathan ex Salomone æque , ac descendit Joseph; per palrem vero Heli sive Joachim descendere ex Nathan. Rursus ex ea intelligitur, S. Annam fuisse sororem Jacob, et amitam Joseph, iedoqne B. Virginem, per ma­ trem Annam , et Josephum per patrem Jacob habere avum communem Mathan, eosdemque cæteros proavos usque ad Salomonem et Davidem ; igitur Matthæum, dum texit genealogiam Josephi per Jacob et Mathan, texere quoque genealogiam Mariæ et Christi, qui per matrem et aviam Annam recta descendit ex Mathan, et cæteris usque ad Salomonem ; et sic denique Christum lain per patrem, quam per matrem descendere ex Davide, quod ostendere Euangelistarum scopus fuit. veriiate incarnationis contra gentiles. 125 151 Fundamenta hujus opinionis sunt 1°. magna auctoritas plurimorum tt doctissimorum virorum , «pios refert Cornelius λ Lap. hie; inter quos et S. IIipiOi.nis Episcopus Portuensis et Martyr, apud Nicephorurn L. 2. c. 3. Mathan dalduas tilias, Sobe, matrem S. Elisabeth, ex qua natus S. Joannes Baptista, ct .lunam, matrem B. Virginis, cx qua natus est Jesus. 2°. Quia Lucam texere genealogiam Christi per hujus avum et patrem B. Virginis, teste C**rnlliû a Lap. communis est Doctorum sententia, quos tum hic, tum Scares magno numerocilal, cl sequitur 3. p. q. 27. Disp. 3.; ergo dicendum est, genealogiam Malthæi texi per S. Annam, eamque fuisse tiliam Mathan ; alioquin avi, abavique omnes, quos recenset Matthaeus, ad Joseph lanium pertinebunt, nihil vero ad B. Virginem et Christum ; cum tamen Mhæus slatim initio dicat : Liber generationis Jesu Christi. 3°. Plurimo­ rum Patrum S. Ambros. L. 3. in Lucam, S. Hieron., Theodoret. in cap. 22. Jerem., S. Bernardi in illud : Signum 'magnum, etc. tum Doctorum cum Suivez sententia est, B. Virginem ct Christum cx regibus traxisse genus , adebquenon solo Davidc, sed etiam Salomone, etc. Hinc jam liquet, hunc secundum Evangelistas conciliandi modum praecel­ lere adhuc priori ; quod si tamen hic præplaceret, revera concedi oportebit, Christum ejusque virgineam matrem ex Davide per solum Nalhanem genus trahere juxta Lucam, ac dicere, S. Matthaeo solum propositum fuisse, ostenJ dere, non quomodo B. Virgo et Christus naturaliter per Salomonem descen­ dant ex Davide sed quomodo Christus sit filius David , ob Mariam despon­ satam Joseph, juxta dicta n. 149. Resp. 1. ad 3um. Eligat lector ex duabus his sententiis quam volet ; in quem finem objectiones contra utramque subjicio. 153. Obj. I. cont. sentent. lam. Gratis asseritur, idem esse Eliacim , Joa­ chim, Beli ; aut patrem B. Virginis binominem fuisse. 2°. Immerito relati­ vum qui trahitur ad Jesum, cum referri debeat, more suo, ad id, quod vicinius est, adeoque ad Josephum; de quo proinde cum dicat Lucas, qui fuit Heli, intelligi debet filius legalis; nam naturalis filius, erat Jacobi. Deus promiserat Davidi Christum cx eo per Salomonem descensurum esse,2. Reg. 7. 12., Ps. 88. 37. Sed in dato systemate non descendisset per Salomonem. R. /Id rm. N. A. Patet ex ratione et exemplis allatis, quorum adhuc plura Scriptura suppeditat; dum e contra, qui Julii Africani systema sequuntur, Josephum fuisse filium legalem Heli, ne unicum ex tota Scriptura exem­ plum promere possunt genealogiae legalis. Ad2am. R. .V. ass. Ad rat. D. Si id, quod vicinius, habeat se tantum per mo­ dum parenthesis interjectae A’. secus T.Hæc vero, ut putabatur Joseph, sunt interjecta per parcnlhcsin ; ad hæc vero sequens relativum referri non solet; sed ad id, quod parenlhesin præcedit, quodque co casu proin est vicinius, I sicque apud Lucam est Jesus. Deinde relativum, qui, non semper ad id, quod ricinius est, sed non raro ad principalius, licet remotius, refertur. Habe exemplum , Gen. 29. 22. Et vespere Liam filiam suam introduxit ad eum, scilicet Laban ad Jacob, dans ancillam filice, Zelpham nomine. Ad quam cum ex mure Jacob f uissel ingressus, etc. I bi relativum quam non ad nomen vici- fb.·.’ nu incarnatione. nius, Zelpham; sed ad principalius, ulpote orationis velut fundamen; tum, licet remotius perlinet, ad Liain inquam. -Id 3““. R. .V. Hoc enim ex cil. loc. non evincitur; nam quoad primum, in sensu litterali sermonem esse de Salomone, verba indicant : ipse cedificabit domum nomini meo; additur quidem : et stabiliam thronum regni ejus usque in sempiternum ; sed hæc : in sempiternum, juxta dicta n. 82. non re­ spiciunt semper omnia futura tempora, sed sæpe determinatam cpocham, cl tempus vilæ, sicque hic Salomoni regnum stabile ad dies vilæ ejus promit­ titur; ul amplius palet ex sequentibus : qui, scilicet Salomon, nam in Chri­ stum hæc cadere non possunt, m’ inique aliquid gesserit ; arguam eum tn virga virorum, etc. Quæ singula in Salomone impleta sunt. Ad alterum textum eadem est responsio. *Ιί π 01· it- 15L Obj. II. cont. utramque sentent. In priore sententia Lucas texuisset genealogiam Christi per B. Virginem; in altera idem tenet, et pralciva S. Matthæus praeterquam quod texat genealogiam Josephi per Jacob, Mathan, etc. progenitores naturales ad Salomonem, simul genealogiam Christi per B. Virginem et Annam a Salomone deducit : atqui genealogias formare per feminas a Scripturarum consuetudine abhorret ; ergo. R. Neque Lucas, neque Matthæus proprie texuisse genealogiam per feminas dici potest : non prior ; hic enim a Christo ad avum Heli, ne memo­ rata quidem B. Virgine, gradum fecit ; licet vero Heli esset pater B. Vir­ ginis; hoc tamen non erat texere genealogiam per feminas. Non posterior; nam S. Matthæus proprie directe texuit genealogiam Josephi; quanquam genealogia eadem simul ostendat, Christum perB. Virginem, etS. Annam aviam cx Salomone a Davide descendere ; quia Mathan juxta dicta commu­ nis avus erat et Josephi et B. \ irginis. Quod vero uterque Evangelista Chri­ stum ad Davidem referat per B. Virginis progenitores tam secundum lineam hujus maternam, ut S. Matthæus per Annam, quam paternam, ut Lucas, mirum videri non debet ; quia Christus patrem naturalem in terris non habebat, per quem referri ad Davidem potuisset. Ideo, ne quis id carperet, ambo Evangelist® diligenter monent, Christum de Spiritu sancio conceptum esse; hinc mutato conceptionis ordine in Christo, etiam gencalogiæ ejus contexendæ ratio immutari debuit. 135. Obj. III. Potius videtur amplectendum systema Julii Africani; quia id plerique veteres, ct quidem SS. Patres adoptarunt. Observa : Systema Julii Africani, ut hodie proponi solet, vult Mathan, dc quo Matthæus, ex uxore Estha, alii Jescam vocant, genuisse Jacob patrem naturalem Josephi sponsi B. Virginis; sed Mathan demortuo, camdem Eslhan nupsisse Mathat, de quo Lucas , quodque Malliat cx hac genuerit Heli; sed cum etiam Heli mortuus esset sine liberis, ejus uxorem relictam duxerit Jacob, utpote Heli frater uterinus cx Eslha, juxta legem Deut. 25. v. 5. Quando habitaverint fratres simul, ct unus ex eis absque liberis mortuus fuerit, uxor defuncti non nubet alteri ; sed accipiet eam fra­ ter ejus, et suscitabit semen fratris sui : ct primogenitum cx ea filium nomine illius appellabit , ut non deleatur nomen ejus cx Israel; sicque Jacob vere ex relicta uxoie Heli genuerit Josephnm. Igitur in hoc systemale Joseph L»E VERITATE INCARNATIONIS CONTRA GENTILES. 127 estfilius naturalis Jacobi ; el propler cil. legem, legalis Heli : proindeMatthæus texit genealogiam Christi per Joseph, ceu filium legalem Heli. En ipsum systema : Luc. cap. 3. Mathat cx eadem Eslha vidua ]Malhanis ge­ nuit Heli fratrem uterinum Jacobi. • Heli Jacob fj vidua Heli fratris sui uterini ge­ ducta uxore, tnorilur sine liberis, relicta fratri Jacob vidua, cx qua mit Joseph, sponsum H. Virginis, proin Joseph Joseph filius naturalis Jacobi. filius legalis est Heli. Matlhæi cap. 1. Mathan cxEsthaconjuge genuit Jacob, Dixi vero supra : ut hodie proponi solet. Nam in epist. Julii Africani legi­ tur apud Eusebium Hist. Eccl. L. 1. c. 7. quod Malhanis viduam duxerit Mtlchi cl ex hac genuerit Holi, fratrem uterinum Jacobi. Quod directe adversatur S. Lucæ, qui inter Melchi et Heli, adhuc duos interponit, Levi d Mathan. Nunc R. .Y. J. Nam. 1°. abhorret hoc systema penitus a divinarum Scripturarum consuetudine ; in quibus ne unum exemplum , aut vestigium genea­ logi® per patrem legalem est. 2°. Sequitur ex eo hoc ingens absurdum, quod neuter Evangelista referat ullum ex veris Christi secundum carnem progenitoribus, ut proinde de facto adhuc careamus vera genealogia Christi : nam quomodo genealogia Christi dici poterit; dum , prælcr Davidem, ceu stirpem , ne unus cx veris ejus progenitoribus memoratur? 3°. Saltem proba­ bilius est, legem Deut. 25. loqui dc fratribus non uterinis, sed germanis, hi enim soli relinebant nomen et hæreditalem patris. 4°. Eslha hic impertinenter adducitur ; esto enim in ea velut matre coeant uterini fratres Jacob dHeli, coire tamen nequeunt in Mathan et Mathat cæterisquc usque ad Davidem; nihil ergo illi fratres uterini hic faciunt ad genealogiam B. Vir­ ginis el Christi; ita ut ex illis ostendatur Jésus ex semine Davidis, natus bavidi secundum carnem , ut vult Scriptura. 5°. Quod Julius Africanus ipse, licet hoc systema ipsi videatur optimum, illud tamen dubitanter proponat, dum inquit : Sive itaque ad hunc modum, sive aliter habet res ista, non poterit quisquam, meo judicio, clariorem expositionem reperire. Quisquis autem aquo animo praeditus est, idem quod nos, curabit, etiamsi certum d«il testimonium. SS. Patres Julium Africanum seculi sunt; unde nemo vitio vertet, si ulpolc in re merissimi facti, cx datis rationibus, communem potius Theologorum , et Scripture interpretum aliter sentientium, sequa­ mur. Sic el nemo hodie cos amplius Patres sectatur, qui Nalhancm, Uriæ Hethæi filium, sacerdotem dicebant. Ac demum non tantum csscSS. Patrum numerum Julio Africano adhærenlium, quantus a quibusdam asseritur, apud P. Calini videre est. 156. Obj. IV. cont. p. 2’m. conclus. Viraque genealogia cum veleris Testa­ menti historia non concordat. Nam 1°. Matth. c. 1. Joram genuit Oziam : 428 1»E IJiCAIlJiATIONE. at 4. Reg. 8. 21. cl c. Η. η. 1. Juram genuit Oclioziam, Ochozias genuit Joas, Joas genuil Amusiam, Amasius autem genuit Oziam ; ergo 1res gencrationes prælcrmissæ sunt. 2°. Maith, cit. v. 9. Achaz aulem genuil Ezechiam : alqui hoc est ineredibile. Prob. min. 4. Reg. 16. 2. Viginti annorum erat Achaz, cum regnare cæpissel, et sedecim annis regnavit: sic vero vixit annis 36. relicto regni hærede Ezechia, Praeterea i. Reg. 18. 2. Ezechias viginti quinque annorum erat, cum regnare arpissel ; si jam 25. annos Ezechke subtrahas a 36. qui­ bus rcgna\ it Achaz , remanebunt 11.; ergo Achaz generassel Ezechiam anno ætatis suæ decimo, quod fidem superat. 3°. Matlh. cil. v. II. Josias genuit Jechoniam et fratres ejus in transmi­ gratione Babylonis; atqui i. Reg. 24. ct 2. Parai. 36. Joachim paler natu­ ralis Jechoniæ fuit. Prælerea Josias in prœlio Maggeddonensi occubuit,ante transmigrationem Babylonis, 2. Parai. 35. ergo Jechoniam ct fratres ejus in transmigratione Babylonis generare non potuit. 4’. Matth. v. 12. Post transmisgrationem Jechonias genuit Salathiel; sed Jerem. 22. 30. Jechonias dicitur sterilis : Scribe virum istum sterilem. Deinde apud Lucam c. 3. Salathiel dicitur filius Neri. El demum 2.Parai. 35. Salathiel genitus dicitur in ipsa transmigratione Babylonis ; non ergo post illam primum genitus est. 5°. Matthaeus ait: Salathiel genuit Zorobabel : at 1. Parai. 3.19. Zorobabcl ponitur Phadaiœ filius. 6°. Lucas inter Patriarchas, qui post diluvium vixere, immiscet Caiiian filium Jrphaxad; hujus autem Cainan inter Sale et Arphaxad medii nulla fit mentio in Testamento veteri. R. .V. Jm. Ad lom. D. Joram genuit Oziam immediate-V. mediate C. Scripture enim phrasi eliam nepotes filiorum nomine veniunt : sic Christus filius David dicitur, et Judæi omnes filii Abrahæ. Unde et Is. 51. 2. ait: Attendite ad Abraham patrem vestrum , et ad Saram, quæ peperit vos; al tamen Jsiiæ ætale plus mille anni numerabantur ah Abraham et Sara. Cælcrum observat S. Hier, in cap. 1. Mallhæi, Evangelistic propositum fuisse 1res lesscradecades in diverso temporum statu ponere; cur vero Matthaeus praecise tres illas generationes praetermiserit, causam dat idem ct ex eo Doctor Angelicus 3. p. q. 31. a. 3. ad 4. quia Joram generi se miscuerat impiissimæ Jezabelis; genuit enim Oclioziam cx Athalia filia Achab et Jezabelis, cujus stirpi maledixerat Deus, 3. Reg. 31. 21. Qua ratione etiam tribus Dan in recensione signatorum omittitur Apoc. 7. quia a cultu Dei deficiens se gentibus immiscuerat, Judic. 18. Non ultra tamen tertiam generationem Jorami posteritas est ab Evangelista omissa, quia, Exod. 20. S. punitio Dei non nisi ad tertiam , vel quartam generationem protendebatur. Ad20m. R. .V. min. Ad prob. R. 1°. D. Remanebunt undecim, non compu­ tatis annis incompletis et inchoatis C. his computatis N. Scriptura ordinarie annos incompletos computare non solet; at si et hi computentur, Achaz, juxta S. Scriptura interpretes, anno ætatis suæ decimo quarto Ezechiam genuil ; nimirum Achaz, cum regnare coepisset natus erat 20. annos, et unum incompletum, quem Scriptura computare non solet ; regnavit autem 16. annis completis, decimo septimo inchoato cl non completo; adeoque mortuus est, anno ætatis suæ trigesimo octavo. Ezechias vero cum reenum • ' DE VKIIIÎATE INCARNATIONIS CONTRA GENTILES. 129 adiit, annum vigesimum quintum inchoaverat, scd nondum compleverat. Si Igilur detrahas 21. annos Ezcchiæ a 38. Achazi, hic Ezechiam genuit anno ætatis decimo quarto. H. 2°. Cum P. Callui : Viginti annorum erat Achaz, cum quatuor ante mortem Joatliami annis regnare cœpisscl, et sedecim annis regnavit solus postmortem patris. Achaz igilur, cujn mortuus est, annorum 40. fuit. Subtrahe his 25. annos Ezcchiæ, et remanent Achazo 15. anni, quibus jam satis pubes generare potuit; frequens est enim in. Scriptura, filios sub patre ciro regnasse. . .W3““. fi. D. Josias genuit Jechoniam secundum .V. primum C. Et D. mi». Joackim fuit pater naturalis Jechoniæ secundi C. primi Ar. Duos dis­ tinguere Jechon ias oportet. Jechonias primus, qui el Eliacim, item Joadim dictus est; eslque ille , quern Josias genuit ; ct fratres hujus Jechoniæ sunt Joachaz, seu Johanan , Sedecias, et Sellum, 1. Parai. 3. 15. Jechonias «eundus vero filius fuit Jechoniæ primi, dicti Joackim, nepos Josiæ,et pater Salathielis, quem post transmigrationem, scilicet in ipsa captivitate genuit. Ibi quoad S. Matlhæum, nota, quod in Jechonia finiat tesseradecadcm secundam ; in Jechonia vero secundo tesseradccadcm tertiam ordia­ tur. Solutio hæc estS. Hier, in c. 1. Matlh., S. Ambros. L. 3. in Lucam, aliorumquc communior. Denique hæc , in transmigratione Babylonis, idem sonant, ac circa transmigrationem primam. Jd4ura. R. Ne idem bis repetamus, vide quæ sufficienter de hoc Jee/ionie diximus n. 29. Salathiel vero apud Lucam alius est ab illo, de quo Jlallhæus. Ad 5um. R. Zorobabel, de quo Matthæus , diversus est ab illo 1. Parai. 3. Lnde mirum non est, si et diversi parentes utrique assignentur. Et vero duos fuisse Zorobabeles ex diversis et patribus, et liliis respectu utriusque dignoscitur. dd60m. R. D. Nulla fit Cainanis mentio in Hebraico C. in versione LXX. .V. Hos vero secutus est S. Lucas; sed LXX. saltem Gen. 11. Cainanem inter­ serunt , supplentes hebraicum ; quibus, etsi nos lateat vera causa ob quam a Moyse praetermissus sit, fides haberi debet, utpote hebraicarum tradi­ tionum peritissimis. Unde, ut phrasi mansueta utar, minus honorifica videtur eorum sententia, si non S. Lucæ scriptori Theopneusto, et LXX. Interpretibus, dum ab illis intrusum Cainanem volunt; saltem Ecclesiæ, quæ Cainanem nunquam censuit expungendum , el SS. Patribus plurimis, qui Cainanem retinuerunt; vehit S. Hieron. qui jussu Damasi lalinam S. Lucæ Evangelii versionem correxit, S. Aug. L. 16. dc Civ. c. 3., S. Greg. Nazianz. 29. Carm. de geneal. Christi aliisque. - Μ il. η. 2. ( t· 4 DISPUTATIO II. 1)E QUIimiTATE, SIVE VATIJHA I VGA HAATIOVIK. Ab exislenlia ex ordinal® methodi legibus ad investigandam quidditalem ipsam, sive essentiam progredimur. Hanc breviter æque , ac nitide ad men­ tem S. Scriptui·®, ac Conciliorum expressam exhibet Athanasianum symbo­ lum, a tota Ecclesia adoptatum : Est· ergo fides recta, ut credamus et con­ itamur, quia Dominus noster Jésus Christus, Dei Filius, Deus et homo tsl... Qui, licet Deus sit et homo, non duo tamen, sed unus est Christus. Unus autem non conversione divinitatis in carnem; sed assumptione huma­ nitatis in Deum. Unus omnino non confusione substantiae; sed unitate persûnœ. Unde Incarnationis quidditas in duobus versatur articulis, natura duplici, et una in Christo persoua ; ac tota mysterii summa in unione hypo­ statica, sive personali, natur® utriusque/divin® cl human® in una Verbi persona, quiescit. Hinc,,juxta ordiuem enatarum hærcseon, agemus Sect. 1*. De unitate person®. 2a. De duplici in Christo natura. 3a. De gemina Christi voluntate. SECTIO I. DE UNITATE PERSONÆ IN CHRISTO. Dogma catholicum de unitate person® in Christo scopulus Nestori i fuit; ad quem impegit, duas in Christo personas asserens. Quare articulo 1°. Nestorianismi epitomen historicam dabimus, quo dicendis major lux afful­ geat. 2°. Dogma catholicum elucidabimus; cl in sequentibus, qu® porro ad Nestorianism i historiam et crista pertinent, disputabimus. ■ 1»E I.XCAR.XA 1 IONE. AKTICI LIS I. EPITOME HISTORICA NESTORIAMSMI. §. 1. Xeslorii, jusque hœresis initia. 157. Nestorius impii architectus erroris, Germanicia, Sy riæ oppidulo oriundus, monasticam vitam in Laura S. Euprepii professus fuit prope Antiochiam, una cum Joanne Antiochenorum postea Episcopo, cl Thcodoreto Cyrensis pariter Ecclesiæ deinde Antistite. Praeceptorem ibi habuit Theodorum Mopsuestenum , a quo de Incarnatione Verbi male sentire didi­ cit. Ab hoc instituto ad clerum translatus, et presbyter factus Antiochen® Ecclesiæ, quod sermone promptus, ac disertus esset, docendi populi mu­ nus suscepit. Quo in munere ita se gessit, ut partim popularem plausum orationibus suis, quas eo dirigebat; partim externa severitate morum sibi venerationem conciliaret. I ndc post mortem Sisinnii anno 427. Antiochia accitus Xestorius, ad ipsam Constantinopolitanam sedem evectus est. VI primum vero Pontificatum suscepit, vehemens suum in haereticos odium declaravit, in prima statim coram Theodosio Imperatore oratione, qua sic cum allocutus fuit : Da mihi, Imperator, puram ab hœreticis terram; et ego cu lum tibi ticissim dabo : everte mecum hœreticos, et ego tecum Persas evertam. At dum in hærelicorum perniciem incumbit Nestorius; hærclicus et ipse, imo architectus et princeps novæ est hærcsis factus, quamolima Theodoro praeceptore haustam, non mullo post spatio proferre ct tueri cœpit. Xestorii impura dogmata. h*f 158. Fons et caput lotius impuri dogmatis Nestorii fuit, quod unionem duarum naturarum in Virginis ntero sic factam assereret, ut ante formatus fuerit homo integer et perfectus, subsistens subsistentia propria, ct propriam habens personam , quam sibi deinde Verbum conjunxerit, non unione hypo­ statica, physica,substantiali, sed morali vel accidentali; 1°. inhabitationis, quatenus Verbum habitavit in eo, vclut in templo, specialiori tamen modo, quam in justis caeleris; 2°. unitatis, seu conformitalis affectus, nimirum quatenus voluntas hominis semper conformis erat voluntati divince; 3°. ope­ rationis, quatenus homo ille fuit instrumentum Verbi; 4°. dignitatis, quod homo ille esset divinitatis possessor. Hinc fluebant errores alii. 1°. Duas in Christo personas esse, duos filios, Christos duos; licet hoc palam profiteri nollet; clam tamen, perancipitcs sententias, ct vclutcuni­ culos adslruebal, leste S. Cyrill. epist. 8. ad cler. Constantinop. (opp. t. 5. DE ΡΡ.ΠΜΚΛ UNITATE IN CHRISTO, 133 pt.j οι sect. £’. p, 33. D.),S. Vincent. I.iiiin. Commonll. n. 12., Fac.indo IhitMHMxsi L I. c. 4. Vigil. Tadsens, conir. Eulych. I.. 2. η. S. ÿ, Veibnin non («severe incarnatum; et Glu istum secundum carnem dici Ileum, ut olim Moyses, etsi major sil hominis Christi, quam Moysis dignitas. Ita .Vrslorius ipse apud Cyrill. Alex. I.L. adv, Nestor, (ορρ. I. fi. p.°22. E. cl 40. D.) 3’. Colligebat Nestorius> non oportere naluræ unius propria tribuere alteri. Hinc non recte dici : Verbum , sive Deum esso passum; et, qui hoc dicVkit, Cyrillum errare, atque Apollinaristarum erroris reum esse. 4°. Sanctissimam Virginem Θεοτόκον h. c. Deiparam negabat appellan­ dam esse; sed Χριστοτόκον Christ iparam", ΆνΟρωποτόκον Hominiparam vo­ cabat, Χαστοτόκον sumendo, non in sensu orthodoxo, quem alias illa vox habere potest; sed prout opponitur alteri Θεοτόκον indicando, non Deum a B. Virgine, sed hominem genitum fuisse; ut, plerorumque suffragio tota Nesloriana pravitas in voce Χριστοτόκον Chrislipara, vclut in com­ pendium redacta contineatur. §. m. • Gesta inter S,Cyrillum Alexandrinum, et Nestorium. • « 1159. Hæresi illa primum Conslantinopoli disseminata, dici non potest, quantum offensi propterea fideles, qui a Concilii Nicœni temporibus solerler instructi, usque eo B. Virginem ceu Dei matrem coluerant. Quare Nestorio se scriptis continuo opposuere S. Proclus Cyzicenus, Joannes Cassianus, Marius.Mercator, inter quos tamen S. Cyrillus Alexandrin, eminuit, qui, data primum ad Monachos Ægypti epistola, reticilo auctoris nomine, eos contra pestilentem Nestorii hæresin præmunivit; tum aliam scripsit ad Theodosium imperatorem, sive librum de recta fide ; item . ad imperatrices alteram, quibus recentem hæresin confutavit. Quin exulceratum propterea Nestorium, datis quoque ad cumdcm litteris, placare studuit. Sed cum operam perderet, et Nestorius jam Romam ad Coelestinum L scripsisset; ad eum quoque S. Cyrillus scripsit, Ponlificemque de Nestorii dogmate instruxit. Igitur Coelestinus Romæ anno 430. coacta Synodo, excommunicationis sententiam tulit in Nestorium, nisi intra decimum a denuntiatione diem, ejurata hæresi, aperta et scripta confessione profiteretur fidem; simulque S. Cyrillo vices suas committens, praecepit, ut, nisi pareret Nestorius, hunc a Roman® Sedis, ct omnium Episcoporum communione rejectum renun­ tiaret; ipse autem Ecclesiæ Conslantinopolitan® provideret. Ea de re cer­ tiores simul S. Pontifex reddidit Nestorium ipsum: Constantinopolitanum clerum, populumque : Joannem Antiochenum: Juvenalem Hierosolymita­ num. aliosque Præsules. S. Cyrillus Romani Pontificis , et Occidentalis Ecclesiæ auctoritate fretus, ad Joannem Antiochenum, aliosque de Nestorio scripsit. Joannes quoque Nestorium ad resipiscendum hortatus est. Sed cum obiirmatus in hæresi ex­ pugnari non posset ; S. Cyrillus congregata univorsa Ægyptiacœ diœccsis suæ 134 PE INCARNATIONE, Synodo, tertiamex illa scripsit epistolam, eamque synodicamad Noslorium, cum duodecim capitulis quæ totidem analhemnlismis ipsius feriebant hære­ sin; simul denuntians, latam a Coelestino contra ipsum sententiam rutam fore; nisi, damnato errore, illis capitulis subscriberet. Nestorius inde in furorem actus, duodecim el ipse capitula, sive analhemalismos, illis S. Cyrilli opposuit, quibus contra Catholicum dogma suam affirmavit hæresin. Nec verbis posthac furere contentus, factis persequi orthodoxos cœpil. Constantinopolilanos, qui ferme omnes ab ejus commu­ nione recesserant, dire exagitavit, præfectorum abusus potentia : item mo­ nachos, quos ubique habebat adversarios : Imperatorem quoque calumniis contra S. Cyrilhim commotiorem reddidit. Quæ res, cum lurbæ augerentur, convocando Ephesum generali Concilio causam dedit, Theodosio, consen­ tiente Cœlestino , hac de re per Petronium monito, ut constat ex litteris Cœleslini datis ad Synodum. S. IV. Synodus Ephes ina, Generalis III., et Nestori i condemnatio. 160. Ccepta fuit Ephesina Synodus anno 431., Episcoporum supra 200. numero celebris. Præfuit initio solusS. Cyrillus, lum jure suæ Sedis, utpote a Romana secundae, absentibus adhuc Legatis Pontificiis ; tum ut Legatus Sedis Apostolicæ ad exequendam sententiam in Nestorium latam, dum Legali advenirent Pontificis, Arcadius et Projectus episcopi, ac Philippis presbyter. Tota vero Synodus actionibus septem terminata. Ac licet de in­ dustria moras necteret Joannes Antiochenos, Neslorii amicus, ob veterem consuetudinem jam in Laura contractam ; per legatos tamen, ut fieret Synodi initium, annuerat. Igitur Actio L die 22. Junii habita, in qua tertio citatus Nestorius ægre tandem respondit, se, cum omnes advenissent Episcopi, etiam affuturum ; desi­ gnabat vero Orientales, qui adhuc in itinere, vel apud Joannem Antiochiæ morabantur. Detrectante itaque judicium Nestorio, tandem ex præscripto et auctoritate Canonum ac Cœlestini, ut professi sunt Patres, damnatus est Nestorius, omnique episcopali dignitate, et sacerdotali gradu exutus, incre­ dibili totius urbis lætitia. At Candidianus Comes, Nestorio addictus, antequam synodalia acta con­ ficerentur mittenda Imperatori, hunc calumniis in Synodum praevenit : ilem Nestorius, de vi et injuria a Memnone Ephesino sibi illata conquerens, quod is, cæterique adventum Joannis et Orientalium exspectare noluissent. Interea aliquot post Act. L diebus, adest Joannes Antiochenus cum 22. Episcopis, qui vix e curru descendens, adhuc pulverulentus, privatum con­ ventum habuit; et exceptisCandidiani querelis de Cyrilli et Memnonis ge­ stis, utrique Episcopatum abrogat; Cyrillus vero nominatim ab eo notatus est ob duodecim capitula, vel anathematismos, in quibus Apollinaris, Euuoraii, Arii nefaria dogmata vulgasset. Sed cum et Legati Pontificii interea advenissent, et Act. II. lectis iis, quæ contra Nestorium Act. I. acta fuerant, etiam ipsi in Act. III. subscri­ bunt. lii: PERSONÆ I NITATE IN CHRISTO. Aci. IV. S. fivnii.i.us et Memnon libellos obtulerunt Synodo contra Joanwin Antiochenum, rogantes, ul citaretur ad Synodum , ad reddendam sui fticli rationem. Missi proinde ad Joannem Episcopi, a militibus quibus, valla­ tus erat, ex ejus imperio rejecti. Act. V. Missis tertio ad Joannem Episcopis tribus, sed eo adhuc detre­ ctante judicium, S. Synodus Joannem el Episcopos cum eo triginta tres schiiinatica Synodo collectos ferit excommunicationis sententia, omnique digni­ tate ac sacerdotali gradu privatos mulclat, irrilaque decernit singula, quæ wnlra CïiuLi.i'M ac Memnonem gesserant. Nestorii contra patroni, maxime Candidiqnus et Irenœus Comites, nihil non lentabant ad opprimendam Synodum, ej usque oblitteranda Acta. Impe­ ratorem etiam eo calumniis contra S, Synodum commovent, ut ad Synodum scribens per Palladium Magistrianum omnia irrita decerneret. At S. Synodo se strenue defendente, Imperator veriora edoctus interea, subscribit latæ in Nestorium sententiae, Maximianum presbyterum in Constantinopolilanam sedem locoNestoiii substituit, non parum operæ ad felicem exitum confe­ rente S. Pulcheria virgine Augusta. Nestorius vero ad Lauram rediit, cumque nec ibi a disseminando suo impio dogmate desisteret, Theodosius illum in oasim relegavit, ubi aerumnis confectus, exesa a vermibus lingua, qua sacrilegas in Dei Matrem voces eje­ cerat, vivere desiit. S. Cyrilli Alexandrini el Joannis Antiocheni reconciliatio. 161. Oppressa Nestoriana haeresi, Theodosius in id deinde incubuit, ut S. CvRiLLUM ac Joannem Antiochenum ad concordiam reduceret. Quod anno 432., Six to summo Pontifice, S. Cœlestini successore, perfectum est sub his conditionibus. lu. Ut Joannes Antiochenus anathema diceret Nestorio. 2°. Ejus depositioni subscriberet. 3°. Ratam haberet Maximiani ordinationem, suf­ fecti in locum Nestorii; ac demum confession scriberet, Quibus singulis a Joanne praestitis, pi redintegrata fuit, et simul universae restituta 1 ARTICULUS II, UTRUM UNIO UTRIUSQUE IN CHRISTO NATURÆ PERSONALIS ? Paulo aliis subinde terminis quaestio eadem cum humanitate facta sit in persona, scilice natura divina et humana in Christo unitae sin celui in una persona Verbi subsistant? Sed sonant, ac : utrum una sit in Christo persona Cum vero Incarnatio definiatur per ordir unionem hypostaticam, horum, aliorumque te primis necessaria est, lum ad ipsum hoc my 13(1 DE INCARNATIONS. tum diversas locutiones Patrum conciliandas ; quorum vel neglectus, vel ignorantia Neslorianæ, Sabellianay. aliisque hæi esibus causam dedit. Quare I..* 162. I. Naîtra, ut hie a Theologis sumitur, ipsam significat essentiam, sive rationem spedfieativam cujusque substantiæ, præscindendo, utrum in se, an in alio subsistat. In quem sensum definitur a Boetio, L. dc persona et duab. natur, c. 1. Natura est unamquamque rem informans specifica dip­ rent ia. Ha natura humana dicit animal rationale, quod specificam hominis differentiam efficit; sed praescindendo adhuc, an in se, an in alio subsistat. Qui philosophice de natura disserunt, eam ab essentia saltem ratione dis­ tinguunt. et hoc discriminis ponunt, quod essentia ordinem solummodo dicat ad esse rei, abstrahendo ab operatione; natura vero ad operationem ivi; illamque definiunt, principium motus et quietis ejus, in quo est. At, hodierno usu, Theologi in quaestionibus de SS. Trinitatis et Incarnationis mysteriis, naturam, essentiam, substantiam promiscue sumunt cum Eccle­ sia in Cone. Lateran. IV., in quo Patres abstrahendo a subtilitate illa melaphysica, in professione fidei enuntiant: quod Pater, et Filius, et Spiritus sanctus tres quidem sint personae; sed una essent ia, substantia, seu natura. C. Firmiter, de SS. Trinit. Ante Lateranense Concilium et adhuc tempore Cone. Florent., nomen substantiae etiam pro supposito usurpatum fuit ; explicante Joanne Theologo Sess. 18. 163. 11. Subsistentia ut sic, juxta modernum usum spectata, sumi potest in concreto, tum in abstracto. Priori in acceptione est ipsa natura existons totaliter, et ultimo completa, et Patribus idem sonat, quod suppositum. Λ1 lera in acceptione, in qua communiter in Scholis sumitur, formam sonat, vel ultimum complementum formæ denominantis rem subsistentem. Unde natre voces , supposilalitas, personalitas; quæ est ratio, per quam aliquid subsistit in supposito, vel persona. Subsistentia vero in abstracto describi potest ultimus terminus, seu complementum ultimum, quo natura in ratione substantiel· completa, constituitur in ratione suppositi. Dixi 1°. Subsistentia ut sic. Natura enim in ratione substantiae completa potest subsistere vel subsistentia propria ; vel aliena, ut de facto natura hu­ mana in Christo. Ut tamen res dicatur subsistere, subsistentia propria, id insuper requiritur , ut sistat vel existât in se, et non in alio tanquam pars, sive, ut alii loquuntur, per unionem physicam non trahatur ad lotum di­ gnius. Unde subsistentia etiam dici solet, totalitas, sive existent ia in se. Sic de facto natura humana in Christo non habet subsistentiam propriam, sed sntaistil subsistentia Verbi, quia per ipsam sui a Verbo assumptionem, tra­ hitur ceu pars ad lotum dignius, quod est Christus. E contra Verbiim, liccl sistat in illo toto, quod est Christus, tamen sistit in se, vel subsistit subsi­ stentia propria,quia toturn illud , Christus, non est quid dignius et perfe­ ctius Verbo divino etiam solo, utpote jam ante infinite digno et perfecto. An vero illa negatio unionis cum digniore constitutivum formale sit hujus subsistentiae. vel an connotatum solum in obliquo? sicut pariter, an ulti­ mus terminus ille, vel ultimum complementum istud sit modus physicus su­ peradditus, vel tantum metaphysicus et respectivus, ac proin talis etiam forma sit subsistentia? Quæstio çst metapbysica, in qua, salvis utriusque DE PERSONÆ UNITATE IN CHRISTO. partis juribus, nostra paco qui», quid velit, sentiat. Saltem in priori con noWio negationis istius, in altera modus respections abunde sufficit. Dixi 2°. Juxta modernum usum. Nam a Latinis olim etiam accipiebatur pro assentia, ut patet GX Cone. Rom. apud Theodoret. Eccles. Hist. L. 2. 1.17. (opp. t. 3. p. 618. A. edit. Sirmond. an. 1642.) ubi dicitur Spiritum sanctum habere unam cum Patre et Filio subsistentiam , id est, essentiam ; it communi postea consensu pro persona sumi cœpit a Concil. Constantinop. I. ep. ad Damas. (Labb. t. 2. p. 964. C.), Concil. Chalced. Act. S. (Labb. 1.1. p. 508. B.), Concil. V. Generali Collât. 8. can. 1. (Labb. t. 5. p. 367. E.), elGenerali VI. Act. 4. (Labb. t. G. p. 681. D.). IM. 111. Suppositum , ex natura et subsistentia in abstracto consurgit ; et definitur : Naturæ completa individua substantia, ubi per substantiam intelligiint subsistentiam. Hinc ad suppositum requiritur 1°. Natura completa, ideoque a ratione suppositi excluditur anima rationalis , etiam in statu se­ parationis a corpore, quia natura non est. 2°. Per se subsistens, juxta num. præc. 3°. Individua, i. e. determinata et singularis. 165. IV. Persona a supposito differt, ceu a genere species. Suppositum enim quid generalius est, nec solum Deo, angelo, homini, sed etiam bru­ tis, plantis, et substantiis inanimatis tribuitur. At vero persona non nisi substantiis ratione præditis, Deo, angelis, hominibus; unde el dignitatis sumen compellatur. Quare persona nihil est aliud, quam suppositum ratio­ nale, vel intellectuale, et definitur ex Boetio L. cit. c. 3. a D. Thoma q. 29. a.l. 0. Rationalis naturæ (completæ) individua substantia , sive subsisten­ tia, m sensu n. præc. 166. V. Hypostasis, usu nunc recepto, idem est prorsus , quod persona, at unio hypostatica idem sonet, quod personalis, derivatione sumpta a per• sona Verbi, in qua fit naturarum conjunctio. Diu : Usu nunc recepto. Nam ante, et aliquantum post Nicaenum Con­ cilium natura et hypostasis promiscue usurpata sunt. Ante communius 'umebatur pro natura et essentia; a Dionysio tamen L. 2. de Hierarch, pro persona sumitur. Post Nicaenum vero communius pro persona, licet non ubique.Sic, apudPetav. L. 2. Theol.Dogm. de Incarn. c. 6., Cyrill. Alexandrin. veterem hypostasis sensum , nondum apud Alexandrinos antiquatum necessaria de causa contra Nestori um retinuit. Et D. Hieronymi ævo de voce hypostasis lis inter ipsos adhuc Patres fuit, Latinis adhuc frequenter illam pro essentia sumentibus. In quem sensum et ipse inclinasse Hieron. vide­ tur,ep. 57. (al. 15.) ad Damasum scribens: Taceantur tres hypostases, et una teneatur; venenum sub meile latet. Nimirum , quod Ariani hypostasis nomine ?uumerrorem tegerent; cumque 1res in Deo hypostases dicerent, 1res ipsi substantias diversas vellent intelligi. Rogat tamen Damasum Hieron., ut ligat el determinet usum et significationem hypostasis. At consentiente tandem Ecclesia utraque , Latina , et Græca, pro persona adhiberi cœpit, cx Conciliis n. 163. cit., et pro eodem sumi, suppositum, persona, subsistentia, hypostasis, quem morem in sequentibus nos quoque tenebimus. 138 DE INCARNATIONE 167. Dico. Unio Verbi divini cum natura humana in Christo est voit hypostatica sive personalis, scilicet facta in persona Verbi; sic, ut in Christo sil una tantum persona , scilicet Verbi. Conclusio est dogma fidei, definitum contra Nestorium in Concilio Ephesino, in quo recepta fuit episl. S. Cviui.u Alexandrini ad Nestorium cum 12. capitulis, sive analhematismis, quæ 12. capitula habita sunt postea ul Concilii Ephesini propria : analhematismo autem tertio ( opp. S. Cyrill. t. 6. sect. i1, p. 149. B.) : S» quis in uno Christo dividit subsistentias ρω| unionem, anathema sit. Similiter Concil. Chalcedon. Act. 3. (Labb. t. 4. p. 068. B.) : Salva, inquiunt Patres, utriusque naturæ proprietate, et in unam personam atque subsistentiam concurrente : non in duas personas par­ titum aut divisum , sed unum eumdemque Filium et unigenitum Deum Ver­ bum Dominum Jesum Christum ( agnoscimus). Accedunt public® fidei pro­ fessiones ; 1°. in symbolo Apostolorum: Credo... el in Jesum Christum Filium ejus unicum , Dominum nostrum, qui conceptus est de Spiritu sancio, natus ex Maria Virgine. S?. in symbolo Nicæno, quod, cum dcclarassel, Christum esse Deum de Deo, lumen de lumine, Patri consubstantialem, addit : qui propter nos homines... incarnatus est de Spiritu sancto ex Maria Virgine :et homo factus est. Atquisi duplex esset in Christo persona, jam non idem, qui Deus est Dominus noster, natus esset ex Maria Virgine. Uude in symbolo Athanasii, quod adoptavit Ecclesia , paucis totum ponitur : unus omnino non confusione substantiœ, sed unitate personæ. * ·« 168. Prob. I. Ex S. Scriptura. 1°. Juxta S. Scripturam Christus unus el idem est Deus et homo simul : Ps. 109. : Dixit Dominus Domino meo... ex utero ante Luciferum genui te. Malth. 3. Hic (Christus) est filius meus dilectus. Ad Rorn. 9. Ex ijuibus est Christus secundum carnem, qui esi super omnia Deus benedictus. Atqui Christus unus et idem non fuit simul homo et Deus secundum naturam, ut probabitur Sect, sequenti; ergo secundum personam. 2°. Deus vere factus est homo. Joan. 1. : Verbum caro factum est. Ad Philipp. 2. Qui, cum tn forma Dei esset... formam servi accipiens. Ad Gal. 4. Misit Filium suum factum ex muliere. Atqui certe non est factus homo per conversionem divinitatis in carnem ; neque enim talis mutationis capax est Deus, neque hoc unquam ipsi somniarunt Nestoriani. Sed nec factus dici potest homo per unionem moralem , vel accidentalem, qualis est inter ami­ cos , vel inter Deum el justos ; quia, quantacumque fingatur amicitia, nun­ quam tamen amicus dicitur factus alter amicus, et quantocumque amore sanctus jungatur Deo, nunquam dicitur: Deus factus est ille sanctus. Et ratio a priori est : quandocumque sunt duæ personæ, vel substanti® interne perse subsistentes, non potest altera dici de altera, nisi denominative solum et adjective ; sic homo dici potest vestitus, non autem vestis, quia inter hominem et vestem sola unio accidentalis intervenit; ergo cum tamen Deus dicatur factus homo, /Ilius hominis, id intelligi debet per unionem physicam, hypostaticam, vel personalem. 3°. Scriptura sacra uni eidemque Christo utriusque natura divinae et humanæ proprietates attribuit. Joan. 8. ait Christus : Antequam Abraham fieret; ego sum. Joan. 10. Ego et Pater unum sumus, ct tamen simul : Pater DE PERSON/® φΝΙΤΑΊΕ IN CHRISTO. 139 auprmeesl. Joan, G. Ego sum panis virus . (pii de calo descendi. Joan. 3; XtiMOnendil in cadum, nisi (pli descendit de cado, Filius hominis, qui est ieftr/o.etc, Atqui esse ante Abraham, el simul mullis post seculis nasci dc Virgine; esse unum cum Patre, et Patre minorem, etc. diversa plane sunt, et tameneidem unique Christo tribuuntur; non imi ratione naturæ, ut protabiturcontra Eulychianos; ergo ratione personæ. El vero, si duæ fuissent in Christo personæ, ac duplex Christus, non potuisset sic loqui absque mendacio; pronomen enim ego personam loquentern designat; adeoque pramani humanam, si fuisset in Christo; quia, qui hæc loquebatur, homo erat : atqui falsum est, Christum ul hominem esse ante Abraham, etc. ; ergo· P. Ex sacris Scripturis B. Virgo Maria est vere Θεοτόκος, Deipara, quæ Deum genuit. Is. 7. 14. Ecce Virgo concipiet, el pariet filium, et vocabitur wtn ejus Emmanuel, quod est interpretatum, nobiscum Deus. Luc. 1. 35. Quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. Ad Gal. 4. 4. Misit Deus Filium suum factum ex muliere ; in græco est Γενόμενον, quæ vôx generatum significat, sicut Γένεσις generationem. Ad Rom. 1. 2. Quod ante promiserat ptr prophetas de Filio suo, qui factus est ei ex semine David secundum car«οι. Atqui non hoc sensu dicitur Deipara, quod nudam divinitatem, Deumque purum genuerit ; nemo enim unquam adeo desipuit, ut id cogilareljergoquod genuerit eum, qui Deus simulet homo est, propter intimam elhypostaticam utriusque naturæ unionem. Proh. II. Ex Ratione. Nam duæ formæ, quæ in abstracto non prædicanlur de se invicem , nec in concreto prædicantur ; nisi ob conjunctionem in eodem supposito, ut palet in albedine et dulcedine; ut enim vera sit propositio : album est dulce; necesse est, utramque formam uniri in eodem supposito, ut lacte; vel si in diversis sint suppositis, falsa erit propositio. Sic vero se habet inpræsenli materia humanitas et divinitas; quia una non est altera, et tamen Deus est homo, et homo Deus; ergo hoc est ob talium for­ marum, sive naturarum, conjunctionem in eadem persona; scilicet quia subsistentia terminans naturam divinam, est ipsissima subsistentia termi­ nans naturam humanam. 169. Obj. I. Ex S. Script. 1°. Ad Coloss. 2. 9. divinitas in Christo inhabi­ tare dicitur : In quo inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. 2*. Ipsemet Christus Joan. 2. 19. humanitatem suam templum appellat : Sainte templum hoc ; qua locutione et Patres aliquando utuntur, ac in specie S. Ctrillus L. G. in Joan. (opp. t. 4. p. 631. C. ) Christi humanitatem divinitatis templum appellat. Ergo in Christo datur tantum unio inha­ bitationis, quæ non potest esse physica , personalis, vel vere hypostatica. Ad 1™. R. D. In Christo inhabitat divinitas in sensu vulgari, quomodo quis dicitur inquilinus ædium , vel olim Deus habitasse dicitur in templo Salomonis X inhabitat corporaliter, i. c. vere hypostatice unita C. Sic etiam anima dicitur habitare in corpore, scilicet metaphorice, quo non obstante, illi vera unione physica jungitur. Adi™. R. D. Humanitatem appellat templum in sensu vulgari, ut antcX. ratione singulari, ob hypostaticam el veram conjunctionem humanitatis, I4Û DE INCARNATIONE. snb qua divinitas latebat C. Sic etiam 1. Pol. 2. S. Petris animam suam I quasi in tabernaculo ait exister? : atqui non ideo dicere voluit, animam I suam cum corpore, solum moialiter, accidental i 1er unitam fuisse. Eadem esi responsio ad Patres quosdam, ac S. Cyrilli verba, eadem metaphora uten­ tis. Certe nemo hypostaticam Verbi cum humanitate unionem Cyrillo vehe­ mentius contra Neslovium defendit. 170. Obj. II. Ex Patribus. Ex his aiunt 1°. alii, ut S. Aug. L. de Agon. Christiano, c. 11. elalibi, Verbum assumpsit hominem; unde et in hymno Ambrosiano cantatur : Tu ad liberandum suscepturus hominem. Atqui vox homo personam humanam importat. 2°. Alii, ut Basilius serm. de Spiritu sancto ad Amphiloch. (apud Theodoret. in reprehens. 5. Anathem. opp. U. p. 474. D. ) et Eustath. a Gelasio cit., !.. de 2. nat. (Bibi. PP. t.4. p. 424.) Christum appellant hominem Deiferum. Hern alii ut Athanasius ipse in Exposit. fidei, n. 1. et i. et Joann. Damasc. de Fide L. 3. c. 15. (opp. t. 2. p. 235. C. edit. Venet. an. 1748. ) Dominicum hominem, instrumentum divinitatis nl. Sed hæ locutiones unionem moralem, vel accidentalem rectius, quam hypostaticam sonant. ’ · Ad 1nm. R. D. Dicunt a Verbo assumptum hominem in concreto N. in abstracto, per hominem intelligendo humanitatem C. Ad 2°“. iterum D. Sic appellant Christum in sensu Nestorio favente, unionem accidentalem exprimere volentes .V. in sensu orthodoxo, quem œqiie habere possunt C. Has similesque locutiones jam Theodorus Mopsuestenus in suæ causæ patrocinium congesserat ; sed frustra : ut enim merito Leontius Bysantinus L. 3. cont. Nestorian.observat (Bibi. M. PP. t. 4. part. 2*. p. 1010. D.) non de verbis, sed de sententiis ac verborum sensu, et mente proferentium quæstio moveri debet ; cum vocibus iisdem tam Nestoriana hæresis, quam Catholica veritas exprimi possit. Sic igitur dicunt assumptum hominem, indicantes integram hominis na­ turam, non mutilatam , assumptam fuisse, ut Apollinaris voluerat, aut umbratilem, ut Phantasiastæ somniabant. Unde et in symbolo Alhanasiano de Christo dicitur: Perfectus Deus, perfectus homo ; sed quo sensu? exanima rationali ct humana carne subsistens, i. e. tota natura. Sic S. Epiph. hær. 77. n. 19. Dimceritas, h. e. Apollinaristas, redarguit, quod dici nollent: Uerbum assumpsisse perfectum hominem, eo quod dc puris hominibus ea vox in Scripturis adhiberetur ; sed occurrit Epiphan. negans pravitatis aliquid subesse voci, et vim ejus explicat, ut sit idem, ac in se ipsum formavit assu­ mendo propriam humanitatem. Quid clarius? Sic Christum Deiferum (Basii, habet carnem Deiferam), Dominicum, etc. dixerunt, exprimere volentes veram unionem hypostaticam Verbi cum natura humana, teste S. Maximo Martyre in Scholiis ad caput 7. Libri de coelesti Hierarch, (opp. S. Dionys. t. 2. p. 23. edit. Venet. an. 1756.), ubi exponit, qua ratione Basilius Deiferam Christi carnem (idem est de reliquis nominibus) appellet: Verum caro, inquit, ipsius Domini secundum sub­ stantiam et subsistentiam unita fuit ipsi Deo I erbo ; ideo etiam ipse carnem gesture a I utribus dicitur, et carnem induisse. Quid igitur absurdum, si etiam ipsius caro Dei fera dicitur, tanguam ferens Deum Verbum secundum unitio­ nem indivisibilem. DE PERSONÆ UNI I ATE IN CHRISTO. IM Merito tamen has loquendi rationes Cyiullus reprehendit in Nestorio, ob puni hujus sensum, unionem accidentalem eruere conanlis; at in viris catholicis, non suspectis, et spectata auctorum eas proferentium mente, omni erroris vitio carebant. Inst. At S. Chrvsost. hom. 3. in 1. epist. ad Ilcbr. docet ex illo Ps. 44. Stdcs tua Deus, etc. ab Apostolo ostendi, duas in Christo personas dari: Hic, inquit, et Judæos, et Pauli Samosateni asseclas, et Arianos, Marcellumjueet Sabellium feriil, et Marcionem. Quomodo? Judæos quidem, ostenins duas personas, ct Deum, et hominem. Et infra: adversus Marcellum, quod finhlua1 personæ divisai per hyposlasin. R. V J. Christi enim nomen in illa hom. cit. loc. nequidem legere est ; sed simpliciter ait, duas esse personas juxta verba Prophelæ ct Apostoli: pro­ crea unxit te Deus, Deus tuus ; sed hoc S. Chrys. de duabus personis divinis inlelligit Patre el Filio incarnato, confutare intendens Judæos; distinctas esse personas Patrem et Filium , non unam, ut erronee putabant Judæi ; deinde Christum esse simul Deum el hominem, quem illi hominem purum tranl arbitrali ; hic enim idem Prophelæ ct Pauli scopus erat. Quæ S. Chrys. mens adeo perspecta erat Nestorio ejusque fautoribus, ut nec hæresiarcha ipse, nec Theodoretus Nestori i propugnator, licet perpetuus S. Chrysostomi lector, nec Joannes Antiochenus, nec Facundus Hermianensis , acerrimus trium capitulorum defensor, alias diligenter S. Chrysostomi loca corradens L. II. c. b., unquam ad Chrysostomum appellant. Sed et S. Chrysost. dogma Catholicum jam ante Nestorii ortum adeo diserte el nitide docuit, et impium Nestorii dogma decretoria sententia feri it, ut magis non posset. Valde pium, ait S. Chrysost. epist. ad Cæsarium (opp. t. 3. p. 745. E. ) Christum, qui morte circumdatus est, confiteri in divinitate perfectum, unum Filiumuni. genitum, non dividendum in filiorum dualitatem, non alterum et alterum; absit ; sed unum et eumdem Dominum Jesum, Deum, Verbum, carne nostra ' amictum... Fugiamus eos, qui dividunt naturam. Etsi enim duplex natura, .urumtamen indivisibilis, et indissipabilis unitio in una filiationis confi­ tenda persona. 1'1. Obj. III. Si una esset in Christo persona, scilicet Verbi ; ergo verum esset dicere : unus de Trinitate est passus: atqui hoc non; nani Hormisdas S. Pontifex hanc propositionem in Monachis Scythiæ damnavit. R. C. M. N. min. et prob. Hormisdas solum repressit temeritatem ct perti­ naciam monachorum Scythiae, qui hanc propositionem contendebant neces­ sario adjiciendam esse definitioni Concilii Chalcedonensis ; quasi hæc, nisi adderetur illa propositio, manca et imperfecta foret ; atque ideo de Nestorianismi labe infectos habebant, qui dictæ propositioni subscribere renuebant. Quem intempestivum zelum, pertinacemque animum reprehendit Horxisdas, ceu tumultuum et dissensionum causam, ac silere jussit de proposi­ tione ista, circa ipsam vero propositionem judicium non tulit. At hunc loquendi modum postea revera approbavit Ecclesia in Concil. general. V. Collât. 8. can. 4. ct 5. (Labb. t. 5. p. 558. ), Joannes II. S. P. in epist. ad Justinianum, in qua ct Imperatorem laudat, qui eam luebatur ; e contra damnat monachos Acœmclas contra sentientes. mmhc 14- DE incarnatione. 172. Obj. /U. Ex Ratione. 1°. De conceptu substanti® est, subsistere per se ; delinitur enim, quod est per se : atqui humanitas Christi est substantia; ergo debet subsistere per se ; vel secus, non erit substantia. 2°. Si humanitas Christi careat proprio subsistendi modo, non erit vera ct perfecta substantia: quia careret subsistentia sua, quæ est complementum naturæ, et hujus perfectio. 3°. Persona est naturæ rationalis individua substantia : atqui Verbum assumpsit naturam rationalem individuam; ergo. 4°. Personi Christi est composita, ex Synodo generali V. Collât. 8. can. 4. ubi definitur, unitionem factam esse secundum compositionem. Et additur : subsistentiam Christi esse compositam. Ergo duæ debent esse in Christo personæ ; nam persona composita duas dicit personas simplices, ex quibus componitur. Ad lum. R. D. De conceptu substantiœ est, subsistere per se; perseilale, quæ excludat inhæsionem altori tanquam subjecto, more accidentium C. quæ excludat subsistentiam in alio A'. Plus ex conceptu substantiœ nequit evinci: est de conceptu substantiœ posse subsistere subsistentia propria et connatural!; non autem ita actu subsistere, ac non posse subsistere subsi­ stentia nobiliore et digniore , quæ vices suppleat subsistenti® propriae, Ad 2um. A’. .1. -id prob. D. Subsistentia est complementum et perfectio naturæ, hanc perficiens in ratione naturæ, vel essentiæ ΛΤ. illam consti­ tuens in ratione suppositi, et hoc tantum sensu perficiens C. At si consti­ tuatur in ratione suppositi per subsistentiam nobiliorem et digniorem, habetur complementum ultimum, et sic perfectio nobiliori modo, quem ex suo conceptu non excludit substantia. Ad 3°”. D. Est individua substantia, i. e. subsistentia C. individua natura A’. juxta n. 165. Ideo fit, ut persona, quia est naturæ rationalis individua subsistentia, substantiam faciat existere separatim, et incommunicabilem alteri. At Verbum non assumpsit naturam humanam jam subsistentem, et habentem personam propriam. Ad 4um. R. D. Persona Christi considerata preeeise secundum id, quod dicit in recto, et secundum se, est composita AT. considerata tam secundum id, quod dicit in recto, quam secundum id, quod dicit in obliquo C. Priore modo enim considerata , est personalitas Verbi, quæ est simplicissima. Al quia personalitas Verbi subsistit in duabus naturis inter se unitis, ideo considerata posteriore modo recte dicitur composita, h. c. subsistens duabus naturis; ex quo nullo modo sequitur, ipsam compositam esse ex duabus personis simplicibus. Et hæc mens fuit Patrum Syn. V. ; illud enim : secun­ dum compositionem, opponunt Eutychianis asserentibus unionem faciam secundum confusionem naturarum; et Nestorianis, volentibus factam secundum allectum , vel simili morali modo. 173. Obj. Γ. Specialiter contra, quod D. Virgo sit Θεοτοχο; Deipara. B. Virgo non genuit divinitatem ; ergo. R. N. Cons. Ut enim sit et dicatur mater Dei, satis est, quod genuerit eum, qui est Deus; ferme ut in humanis : ut enim mulier sit, et dicatur mater hominis, satis est, quod cum genuerit, qui est homo, licet nobi­ liorem hominis partem, animam , non generet. Inst. 1. Terminus generationis est suppositum .* atqui suppositum divi­ num non potest terminare generationem temporalem ; quia terminus gene- Mk DE PLIlSON/E UNITATE IN CHRISTO. ratiuuis non potest esse ante actionem generationis : atqui suppositum divi­ num jam erat ante generationem temporalem ipsius Christi ; ergo. IL .V. min. Ad prob. 1). min. Suppositum, vel persona divina, ut est Minplci, et subsistens in sola natura divina, jam erat ante C. ut est compo­ sita, et subsistens simul in natura N. II. Seque dicas : Sicut terminus generationis divin® est persona : ita pari­ ter generationis human® persona humana. Nam persona divina, cum infi­ nita sit, terminare generationem humanam potest; non sic e contra persona bumana generationem divinam. /nst. 2. Mater suo lilio consubstantialis esse debet.· atqui B. Virgo non est consubstantialis filio; alias foret Dea, ut inferebat Nestorius. R. D. Λ. Debet esse consubstantialis filio ex omni parte Λ7. ex aliqua fdrte, secundum naturam, quam ipsi communicat C. Licet igitur non sit consubstantialis suo filio secundum naturam divinam, recte tamen mater Dei dicitur; quia genuit eum, qui est Deus. Et ulterior ratio est, quia gene­ ratio terminatur ad personam, non ad naturam ; unde non solemus dicere, nec proprie dicitur, natura humana genita ; sed homo genitus : atqui homo, aB. Virgine genitus, est Deus; ergo et illa mater Dei, juxta illud S. Elisa­ beth Luc. 1. Unde hoc mihi, ut veniat mater Domini mei ad me? · Inst. 3. Ergo eodem jure dici posset B. Virgo mater Verbi divini. R. D. Illat. Mater Verbi formaliler N. materialiter, quatenus est mater illius, qui est Verbum Patris C. In rigore, Verbum formaliter, significat ter­ minum generationis æternæ per divinum intellectum. Quo tamen non obstante, etiam in sensu catholico, passim dicitur mater Verbi, scilicet materialiter, sensu dato. ARTICULUS HI. 15IN CONCILIO EPHESINO GENERALI III. CANONICE DAMNATUS SIT NESTORIUS? ET NUM HUJUS ERRORI ADILESERIT JOANNES ANTIOCHENUS CUM SUIS ORIENTALIBUS EPISCOPIS ? Primum negant ex Calvini schola et secta scriptores posteriores Albertinus, Tgidius Gaillard, aliique, non tam personæ Nestorii gratia, quam ea occa­ sione detrahendi Synodo œcumenicæ, indeque ducendi argumentum, ad infringendam aliarum Synodorum auctoritatem. Quoad alterum ratio dubi­ tandi quibusdam est visa, quod Joannes plura gesserit Ephesi, praecipue damnando S. Cyrilli 12. capitula , vel anathematismos ; quibus tamen hic S.Præsul dogma catholicum tuitus, damnabat nefariam doctrinam Neslorii. Sed 1Π. Dico I. Nestorius legitime ac canonice ab Ephesina Synodo damna­ tos est. Conclusio continet partes duas; l’.quod legitime, sive juste, ob do­ ctrinam hæreticam damnatus sit. 2a. quod canonice; sive quod in ejus con­ demnatione erratum non fuerit contra formam judicii. Igitur Prob. 1*. p. Nestorius vere hærcsin docuit; ergo legitime, et juste da­ mnatos est. Cons, palet. Prob. Λ. Nam 1°. JXcstorium docuisse, a Verbo assumptum esse hominem perfectum, subsistentem, constat ex symbolo ab r- . T- y, r-.» ς. J 144 DK INCARNATIONE. ipso Neslorio condito, quod Charisius presbyter Putribus Epheuhiis obtulit, ut videre est Act. 6. ( Labb. I. 3. p. 678. C. ) 2°. ideo aiebat hominem in utero B. Virginis formatum . sive filium Vir­ ginis, alium esse ab unigenito Dei Filio; ut loquitur Neslorius ipse in anatbemalismo primo contra Cyrillum ( Labb. ibid. p. 423. C. ) : Si quis eum, qui est Emmanuel, Deum verum esse dixerit, et non potius nobiscum Deum: hoc est inhabitasse eam quæ secundum nos est, naturam, per id quod unitus est nostrœ, quam de Maria Virgine suscepit : matrem etiam Dei verbi, el non potius ejus, qui Emmanuel est, nuncupaverit.... anathema sit. Unde liquet, duos eum filios in Christo asseruisse, unum Filium Dei, alterum Virginis, quem Emmanuel vocat : huneque solum a Virgine genitum esse, sfcque illam solius meri hominis matrem esse. Quæ duo sæpe aliis in scriptis repetii ; prius in Quatern. 16. ex Cone. Ephes. Sess. 1. (Labb. t. 3. p. 528.), alterum in ep. 2. ad Cyrill. ( opp. S. Cyrill. t. 5. part. 2. Sect. 2. ρ. 27.) Eiserm. vel homil. 1. de Inearn. η. 6. ( inter opp. Marii Mereat, part.2*. p. 5. edit. Garnerii. ) ; Habet matrem Deus? Ergo excusabilis genlililai matres Diis subintroducens... Non , vir optime, Maria peperit Deum. 3°. Quod ex adoptato principio consequens erat, in Christo non dari unionem substantialem physicam, et hypostaticam, sed moralemduntaxat, atque accidentalem , ipse professus est. 1°. Habitationis, cum totum Incar­ nationis mysterium nihil esse aliud velit, quam habitationem Dei in ho­ mine, Qualeni. 16. cit. 2°. Dignitatis ibid. Unde etejus vox erat, Qualem.16. (Labb. p. 524.): Propter eum, qui portat ; eum, qui portatur, veneror: propter eum, qui latet ; eum, qui apparet, adoro. 3°. Operationis, affectus, ut iterum ex ipso Nestorio constat apud Cyrill. ep. 2. (opp. t. 5. part. 2J. p. 20. B.) Quæ omnia, aiunt Patres Ephesini, se hausisse ex ipsis Nes lori i scriptis, et sermonibus. Conf. 1. Cum Joannes Antiochenus ad litteras Cyrilli proplerca moneret Nestorium, ut ab his erroribus prædicandis desisteret, ad idemque horta­ retur Cvrillcs ; præciperet Cœlestinus S. P. sub poena depositionis, et excom­ municationis, ut professione fidei orthodoxæ hos errores ejuraret; ac tandem ipsa Ephesina Synodus idem exigeret ; nulli unquam paruit Ncslorius ; ergo, facto proprio, rursus se reum asserlæ doctrinae probavit. Conf. 2. Testimonio veterum omnium, qui de Nestorio scripserunt, præcipue S. Cyrilli in anathemalismis 12. contra Nestor. Item epist. ad Cœlcstinum S. P.; Theodoret. L. 4. de hær. ; Cass. L. 2. de Ineam. et L. 5. ; Libe­ rati in Breviario Caus. Nestor. (Labb. t. 5. p. 740.); ipsius Imperatoris Theodosii , cleri, et populi Conslantinopolitani, ac totius Christiani orbis, qui constanter usque huc Nestorium ceu haeresiarcham e.xecratus est; ut proin non appareat, qui sine impudcnliæ ct summae temeritatis nola negari queat, etiamsi ab auctoritate Synodi œcumenicac praescinderemus, Nesto­ rium docuisse hærcsin. 173. Prob. 2*. p. In condemnatione Nestori i nihil ab Ephesinis Patribus erratum fuit quoad formam judicii ct condemnationis cauonicæ; ergo. Prob. .1. Ut quis canonice condemnetur, requiritur 1°. criminis notitia, ct debita probatio. 2°. Testes non suspecti, et non illegitimi. 3°. Diligens ante bE PEKSONÆ UNITATE IN CHRISTO. 145 senleiiliarrt inquisitio et examen. 4". Concessa reose purgandi copia. 5°. Ju­ dex competens. i»1’. In reo pertinacia. Atqui hæc omnia in condemnatione Nestorii concurrerunt. 1°. Notoria erat Nestorii hæresis, quam scriptis et sermonibus dissemi­ nabat; ad quam lota Constanlinopolitana urbs, exceptis paucis Nestorii as­ sentatoribus, turbata fuit, adeo ut plerique de populo, clero , et senatorio ordine, Nestorium, ubi esset, refugerent, ne ejus se communione pollue­ rent; et liquet amplius ex ante dictis. 2". Testis erat clerus ct totus Constantinopolitanus populus, qui Nestorii concionibus interfuit ; item S. Cyrii.lus , Episcopi Ephesi congregati supra 200. et convocati ex omnibus partibus, quorum fides nullo ex capite suspecta reddi potest; iique omnes nullo ex delicio, aut aliunde illegitimi ; item urbs Constanlinopolitana. 3°. Judicium hoc non fuit præpropcrum , aut sine accurato examine ; ut enim ex ipsis Concilii Actis constat, Act. 1. Nestorii scripta explorata sunt diligenter, et cum Nicæua fide, ac SS. Patribus , divinisque Scripturis col­ late. · 4°. Nec conqueri potuit Neslorius, se non auditum, condemnatum fuisse; quippe juxta canones , tertio legitime citatus et honorifice, missis ad euui Episcopis, ut se Concilio sisteret; non modo non paruit contumax; sed missos etiam legatos, ne quidem aspectu et alloquio dignatus, superbe et coiitemptim abegit. 5°. Episcopi in causis fidei debite congregati, ut in Concilio generali legi­ timo, sunt vèri ct competentes judices ; erantque tum illi uniti Ecclesiæ capiti, Romano Pontifici, qui jam ante quoque in Romana Synodo senten­ tiam tulerat in Nestorium. 6°. Pertinacia Nestorii summa·fuit; quippe saepe monitus, ut ab errore desisteret : sæpe damnatus in pluribus particularibus ante Ephesinam Synodis: Romanis quatuor , tot Alexandrinis, accedunt Constanlinopolilanæ; quibus singulis, uti et generali Ephesinæ se submittere renuit ; ut proin merito Patres Ephesini condemnationis et depositionis sententiam miserint ad Nestorium, sub hac épigraphe : Neslorio novo Judw. 176. Obj. I. Nestorius nullius eorum reus fuit, ob quæ est condemnatus; ergo. Prob. A. 1°. B. Virginem confessus est Deiparam, Θεοτόκον, serm. 5. n.4. (inter opp. Marii Mereat, part. 2·. p. 30.) : Si quis hac voce Θεοτόκος gaudet, apud me nulla est de voce invidia; tantum ne Virginem faciat Deam. Et serm. 12. n. 7. (ibid. p. 86.) : Damna cos, qui dicunt secundum Apolli­ naris et Arii sensum Dei genitricem, et ego una tecum clamo Θεοτόκον. Et n. 22. Quæ peperit, propter unitatem dicatur genitrix Dei, i. c. Θεοτόκος. 2°. Negavit Neslorius duas esse in Christo personas , duos filios ; nam in epist. ad Cyrillum , quæ est inter Cyrillianas ordine quinta (opp. S. Cyrill. t. 2. part. 2*. sect. 2·. p. 26. E.) : Nomen Christi, ait, expertem patiendi, et patibilem substantiam in una el singulari significare persona. Ac paulo post (ibid. p. 27. A.) : Divinitatis et humanitatis in unius personœ copulationem congruentium rationem vocat. 3’. Idem Neslorius aperte profitetur apud Cyrill. L. 2. cont. Nestor, (opp. n. p. 2 10 146 DE INCARNATIONE. t. 6. p. H. D.) : quemadmodum unitas in Christo, ac divisio , vel duplici­ tas spectanda sil ; scilicet : nullam esse divisionem copulationis illius, wque filietatis ; sed neque, qua Christus est, ullam inesse divisionem ; verum divi­ nitatis et humanitatis duntaxat. Quare infert : nec duos nos habere Christos; nec filios duos , sed unum. Atqui hæ propositiones orthodoxe sonant; ergo. R. A. .1. Ad lum. D. Confessus est Deiparam in sensu orthodoxo A’. pravo cl haeretico C. Nimirum, vocem θβοτόχος, Deipara, tribui B. Virgini per­ misit, non in sensu catholico , juxta quem Deum genuit ; sed in sensu ma­ ligno; eatenus, quia genuit hominem , qui postea unitus Deo, et factus Dei templum est; ut dictum in Conci, prob. 2. ct ipse exposuit in epist. ad Cœlestin. (Labb. t. 3. p. 351. A.) : Ferri tamen potest hoc vocabulum (t-ko-ôxov).... propter inseparabile templum Dei Verbi ex ipsa; non quia ipsa mater sit Dei Verbi; nemo enim antiquiorem se parit. Ad 2““. D. similiter. Negavit in sensu catholico Ar. hæretico C. Funda­ mentale enim principium totius Nestorii hærcsis fuisse, quod Verbum sibi univerit hominem in utero B. Virginis perfecte formatum , sicque subsisten­ tem in se , ac propriam habentem personam , vidimus n. 174. cx symbolo Nestorii. Dum vero subin personæ unitatem profiteri visus est; unitatem intellexit non aliam, quam moralem, eo quod persona in Christo humana esset moraliter unita personæ divinæ, unione habitationis, vel dignitatis, etc.; cum Incarnationis mysterium nihil aliud crederet esse, quam habitationem Dei in homine, ut modo ante el supra diximus. Quæ unitas coincidil cum unitate ex fictione juris; juxta quam tutor et pupillus, paler et filiusfamilias dicuntur et censentur persona una. .Id 3““. Eadem est resp., et quidem his in locis aperte ipse unitatem di­ gnitatis exprimit; nam in primo vox dignitatis ab adversariis prælermissa suppleri debet ; sic enim cit. loco verba sonant : nullam esse divisionem co­ pulationis, quœ in dignitate consistit. Et in altero ita habent : sed unum cteumdem esse dignitate. '· 1 I » < i 177. Obj. II. Cum Synodus Ephesina sententiam ferret in Ncstorium, non­ dum crat œcumenica; nam 1°. nondum aderat Joannes Antiochenus cum Episcopis suis Orientalibus. 2°. Nondum aderant Legati Pontificii, quippe qui nonnisi celebrata jam Actione 1., in qua damnatus Nestorius, advene­ rant. 3°. Nestorius ipse non adfuit; quin Episcopi stantes a parte Nestorii palam contestati fuerant, se irritum habituros, quidquid decerneretur in Nestorium antequam Joannes cœterique Orientales advenissent; ergo certe canonice damnatus non fuit. R. Ad 1°®. A’. A. Adprob. l*m. Licet de industria moras traheret, ut Ncstorio faveret, ut ait Synodus Act. 5. (Labb. t. 3. p. 659. E.) in relatione ad Cœlestinum : Tanta dilatione malitiose usus est, cum ipsum anteverterint, qui majori viarum intercapedine distabant ; ipse tamen jam per legatos con­ senserat ad dandum initium Synodo, etiam se absente. Ephesum vero cum advenisset, Synodus eum , ut interesset, honorifice invitaverat. Etsi dare­ mus nihil horum observatum aclumque fuisse, non ideo sequitur; ergo Synodum, propter Joanuis cum suis absentiam, œcumcnicam non fuisse, alioquin nulla unquam fuisset œcumenicaSynodus; imo moralilcr esset im­ possibile , ut haberi posset, cum in nulla unquam omnes convenerint Epi- l»E PMtSON.E UNITATE IN CHRISTO. 1Π scopi; olfloH moral i 1er non possit, ut omnes conveniant, nullo excepto.Sed sufUeilad œcumcnicitalem Synodi, omnes, qui jure convocandi sunt, legi­ time convocatos fuisse. Quod si cx convocatis adesse malitiose morentur, mora, secundum regulas juris , his solum , non aliis, nocere debet. Ac de­ mum ex Orientalibus illis Episcopis Joannie Antiocheni plures nequidem ex jure convocandi, nedum exspectandi erant, cum, teste Synodo in relat. cit. (Labb. ib. p. 663. E.) ex his alii essent ob graves culpas depositi; cum ipsis diam Pelagiani, Celestiani. Jd2u*". Coelestinus exeeutionem scntentke jam Romæ in Nestorium latam commiserat S. Cyrillo; qui proin vices Romani Pontificis gerebat, ut adeo aliorum Legatorum Pontificis absentia nihil sententiæ in Nestorium latæcaDonicitati deroget. Deinde Legati Pontificii, qui de novo advenerant, excus­ sis diligenter in Act. 2. iis, quæ Act. 1. contra Nestorium decreta fuerant, et ipsi in Aci. 3. subscripserunt. Ad 3““. Contumacia, qua Nestorius canonice citatus comparerc noluit, uljotc reus, ipsi soli, non Synodo obesse potest; alioquin in reum contu­ maciter comparerc nolentem nunquam posset a judice ferri sententia. Idem est de Episcopis Nestorianis. Absentia vero Orientalium his juxta resp. ad patrocinari non poterat. 178. Inst. 4. Cyrillus erat Nestorii inimicus; et tamen, promotore maxime Cyrillo, lata fuit sententia in Nestorium. RiS. Cyrillumadversarium fuissedoctrinœpervcrsæ Nestorii, non personæ. Nam imprimis, antequam Nestorius spargeret hæresin suam , nullas pror­ sus cum Nestorio simultates habuit. Post vero nihil non movit Cyrillus, ut Nestorium aberrantem reduceret; ut constat cx ejus epist. ad Nestorium , elloannem Antiochenum. Quod vero plane pertinacem impugnarit, tuendo dogma catholicum, pro officio fecit. Nec tam ipse promoter erat sententia’ in Nestorium, quam Ephesini Patres omnes, Nestorii scriptis diligenter excussis. 179. Inst. 2. Nestorii accusatores simul erant testes, imo judices; ut Cyrillus, Tueodotus Ancyranus, Acacius Mitylenensis : at hoc repugnat formæ canonici judicii ; ergo. R. 1°. Quoad S. Cyrillum ; nec proprie testis fuit, nec accusator Nestorii, sed accusator erat populus Constantinopolitanus : clerus urbis ejusdem ; qui dcdoctrinæ Nestorii impietate querebantur : monachi qui pro convo­ canda Synodo libellum supplicem Imperatori obtulerant. Scripsit quidem dc Nestorii doctrina ad Coelesti num S. P. Cyrillus ; sed postquam intel­ lexisset, Nestorium prius ad eumdem scripsisse. Testes erant, qui dc populo elclero condonantem audiverant, homilias Nestorii legerant, et reliqua Nestorii scripta : ipsi etiam analhcmalismi contra Cyrillum ; ct epist. ad eumdem. Cyrillus autem potius partes strenui defensoris fidei, et, accepta aCoELESTiso facultate, exeeutoris sententiae Romani Pontificis egit. R. 2". Tueodotus vero et Acacius, si quid in Concilio protulerunt contra Nestorium, non precise qua accusatores egerunt; sed, more aliorum etiam judicum , ad declarationem juslæ senlcnliæ, quæ fertur. 180. Dico Π. Nunquam Joasses Astiociie.xls Nestorii erroribus adhæsit. H i 18 * DE INCARNATIONE. Prob. 1°. Non adhæsit iis ante Ephesinam Synodum. Prob. Post acceptas enim Coelesti ni et Cyrilli litteras, Joannes, data ad Nestorium epistola, adeo non approbavit ejus errorem, ut ah eodem dehortaretur eliam Nesturiuin. Etenim, in epist. cit. (Labb. t. 3. p. 393. A.) s* id, quod nominis (Deipane)significatione offertur, non recipimus, restat, ut in gravissimum errorem prolabamur. Imo vero, ut inexplicabilem illam unigeniti Filii Dei oeconomiam abnegemus. Quandoquidem nomine hoc sublato, vel hujus potius nominis notione repudiata, sequitur mox, illum non esse Deum, qui admi­ rabilem illam dispensationem nostra salutis causa suscepit ; tum Dei frrbum neque se exinanivisse, neque in servi formam se demittens , ineffabilem quamdam benignitatis magnitudinem humano 'generi exhibuisse, etc. Quor­ sum vereris pium sensum convenienti voci Θεοτόκος prœdicare? et similia. Hæc eerie Joannis animum a Nestorii impuro placito longe remotum produnt. 2°. Neque in ipsa Synodo, cum Joannes esset Ephesi ; licet euim, ul pri­ mum advenisset, coacto propriis in ædibus cum suis Orientalibus conciliabulo, multa non excusanda egerit, sententiam depositionis ferendo in S. Cyrillum, et Memnonem; ejus contra Nestorium analhemalismos reji­ ciendo, ceu dc Apollinaris, et Eunomii hæresi suspectos ; ipsam Synodum Ephesinam impugnando, etc. ; ipsum tamen Nestorii dogma nunquam, nec sua in Cyrillum censura approbavit, teste Sixto Rom. Pontifice, in ep. post initam pacem ad Cyrillum data (Labb. t. 3. p. 1177. A. ) : Non se exuli cestro sanctus frater noster Joannes addiderat : non ejus est blasphema pradicalione deceptus. Et S. Cyrillo ipso epist. ad A'alerianum (opp. t. 2. part. 2*. sect. 2*. p. 171. A.) : Religiosissimi totius Orientis Episcopi una cum Domino meo Joanne... scripta dilucidaque confessione omnibus palam fecerunt, se profanas Nestorii vocum novitates, æque ac nos condemnasse et anathematizasse, seque nullo unquam loco eas habuisse. 3°. Minime vero post initam inter ipsum , et S. Cyrillum, et Ecclesias pacem, sive post Synodum; quod constat ex oratione, quam Paulus Emissenus Alexandria}, illuc ea de causa a Joanne el Orientalibus missus , ad pacem cum Cyrillo ineundam habuit in festo Nativitatis, cum summa acclamatione populi, cujus hæc professio (Labb. t. 3. p. 1097. A.): Non igitur duos Filios asserimus; neque merum hominem Emmanuelem, qui ex Deipara Virgine natus est; neque gratiam, veluti Prophetam, aut Justum ali­ quem, plus aliis consecutum, etc. Praeterea ex ipsiusmet Joannis ad Sixtum summum Pontificem litteris, quibus exponit, se primum non æquo tulisse animo, quæ contra. Nestorium gesta fuerant; sed adjungit (Labb. ibid, p. 1089. A.) : Placuit et nobis quoque in S. Synodi sententia, qua Nestorium deposuit, acquiescere, ipsumque pro deposito habere, ac (N. B. j blasphemam illius doctrinam anathematizare. Igitur ex tota Actorum serie illud colligitur, Joannem Nestorii personæ, ob veterem amicitiam cum illo jam tum in monasterio ad Lauram con­ tractam, quod in epitome historica supra notavimus, favisse quidem, et conatum, ut prævisæ eriperet depositionis sententiæ; at non adhæsisse Nestorii nefando dogmati. 181. Obj. Paires Ephesini 1°. in epist. synodica ad clerum Constantino- DF. PERSONÆ UNITATE IN CHRISTO. 149 polllnmim inoneiil, quod Joannem curn suis niiallicmalizariut (Labb. t. 3. p. 770. C. ) : quod cum Nestorio sentire , nequaquam cessent. Idem aiunt in relat. ad Imperatorem. 2°. S. Cyrillus epist. ad Theopemplurn scribit (opp. L 5. part. 2. p. 92. D.) eos Nestorii dogmata loqui, sentire, et confiteri; ergo. \ i R. Patres Ephesini ct S. Cyrillus sic scribebant, eo quod tam pertina­ citer adhtorendo Nestorii partibus ct ipsam impugnando Ephesinam Syno­ dum, se , non sine fundamento , suspectos fecissent apud omnes in urbe de . Nestorii doctrina C. quod re ipsa hac infecti fuerint N. Res illa meri facti erat, cujus veritatem detexit exitus, eos "revera Nestorii hæresi infectos non fuisse. Unde et S. Cyrillus, veritate comporta, correxit opinionem suam in epist. ad Valeriam cit. in Concil. Item epist. ad Aeacium Mitylenensem. Nec inde sequitur, temerarium' fuisse hoc Patrum in Joannem ejnsque Episcopos Orientales judicium; tum ob dicta in resp., tum ideo, quod citati a Synodo, iit fidei suce contra Nestorium rationem redderent, id facere nollent. Hinc ad summum, in re meri facti, falsum fuit. Si ais: Joannes cum suis in conciliahulo suo damnavit 12. capitula, sive anathematismos S. Cyrilli , quos totidem Nestorianæ doctrinae erroribus directe opposuerat ; ergo hos Cyrilli anathematismos damnando, hoc ipso approbavit doctrinam Nestorii. R. D. A. Damnavit anathematismos S. Cyrilli, quatenus impugnabant doctrinam Nestorii N. quia, ut aiebat Joannes in decreto , utque ipse puta­ verat, Cyrillus impugnando Nestorium , lapsus videbatur in hæresin Apol­ linaris, Eunomii, et Arii C. At hoc falsum erat, ut ostendet Articulus sequens. ARTICULUS IV. UTRUM s. CYRILLUS IMPUGNANDQ NESTORIUM LAPSUS SIT IN APOLLINARIS HÆRESIN ; EJUSQUE EPISTOLÆ F.T ANATHEMATISMI OMNIS VACENT ERRORIS CULPA? Apollinaris hærcsin S. Cyrillo , velut ab hoc in Epistolis et Anathematismis contra Nestorium expressam , primus objecit Theodoretus Cyrensis, Cyri Episcopus, Nestorio impense favens, et conciliabuli Ephesini contra Synodum œcumenicam praecipuum fulcrum. Post ini tam S. Cyrillum inter, et Joannem Antiochenum, ac reliquos Orientales, atque Ecclesias pacem , Orientalium variis opinio eadem insedit de Cyrillo : memorata hujus scripta ab errore Apollinaristarum pura non esse. Posterioribus nostris temporibus, ex Doctoribus Prolestantium quidam Nestorium sanctis Patribus et Marty­ ribus, S. Cyrillum e contra Apollinaristarum et Eutyehianorum fæci adnumerant. At quoad primum interim 182. Dico. S. Cyrillus impugnando Nestorium in Apollinaris hæresin lapsus non est, ejusque scripta, Epistolæ, et Anathematismi omni errore vacant. Prob. I. de Epistolis. 1°. Auctoritate ipsius Ephesinæ Synodi Act. 1. in qua lectœsuntS. Cyrilli ad Nestorium litteræ et a Patribus approbatae, qui suum de earum orthodoxia judicium hisce expresserunt in relatione ad Imperatorem Act. 1. (Labb. t. 3. p. 510. E. ) Cyrilli religiosissimi sanclissimique Archie· DE INCARNATIONS. piscopi epistolas de fide conscriptas cum hac expositione ( Nicænœ Iblei et Patrum ) contulimus, colhitisque dogma!ibus ac sententiis consentaneas rtptrimus, nec ulla re doctrinam ejus a pia illa expositione discrepantem. Ac in relatione ad Cœlestinum S. P. ( Labb. t. 3. p. 662. B. ) : Lectœ sunt littera, quas sanctissimus.... Ecclesia Alexandrina: Episcopus Cyrillus ad eum (Ne­ storium ) scripserat ; quas S. Synodus approbavit, ut recte inculpateque exa­ ratas, atque in nullo dissentaneas divinis Scripturis, etc. 2°. Auctoritate Coelestini S. Pontificis in epist. ad Cyrillum, qua hujus zelum et fidei tuendæ studium dilaudat ( Labb. ib. p. 3-48. ) : Nos quoque, dilecte Frater, nonnulla addituri eramus; nisi eadem omnia, quœ nos senti­ mus ac tenemus, te itidem sentire, ac tenere perspiceremus, et in fide luenda fortissimum te propugnatorem esse, exploratum haberemus. Et in altera ad Nestorium (Labb. ib. p. 361. B. ) ait, se Ecclesiæ Alexandrinæ sacerdotis fidem probasse et probare, monetque Nestorium, ut eadem sentiat. Proh. II. de Anathematismis. Nam et hos ab Ephesina Synodo approbatos fuisse, testatur Vigilius S. P. in decreto, quo exauctoravit Rusticum et Sebastenum, Romanæ Ecclesiae diaconos ; tum Joannes Sebastenus in epi­ stola Synod ica ad Leonem imperatorem ; Liberatus in Breviar. Et profecto Synodus V. Collât. 8. can. 13. ( Labb. t. 5. -p. 378. ) non alia de causa Treodoreti scripta quædam, tanquam impia, anathemate notavit, nisi quod 12. Cyrilli capitula sive anathematismos damnasset ; eademque de causa, can. 14. Ibæ Edesseni feriit epistolam. Nec aliter insequentes Synodi judicarunt, quæ superiorum , et inter has quintae Synodi Acta comprobarunt. 183. Obj. I. S. Cyrillus ipse agnovit postea, se ex nimio contra Nestorium studio in errorem incidisse Apollinaris; ergo. Prob. Ant. Si id non agnovisset Cyrillus, cur ergo, cum pacem iniret cum Joanne Antiocheno aliisque Orientalibus, ab iis non exegit, ut suos in Nestorium anathematismos appro­ barent ; aut certe revocarent damnationem eorum, velut infectorum Apol­ linaris hæresi, unde tanta S. Cyrillo conflabatur infamia? R. Λ’. A. Ad prob. R. S. Cyrillum prudenti ex oeconomia et studio reslituendæ inter Ecclesias pacis, tacuisse desuis capitulis. Equidem inde Orientales aliqui causam sumpsere judicandi, Cyrillum retractasse sua capitula; sed immerito. Nihil enim prorsus retractavit , ut ipse declarat epist. ad Aeacium (opp. t. 5. part. 2*. sect. 2*. p. 110. D. ) : Volebant, inquiens, omnia aboleri, quœ vel epistolis, vel tomis, vel libris evulgaveram, et soli fidei, quœ a sanctis Patribus nostris Nicœœ edita fuerat, consentire; ego vero ad ista ita rescripsi : Expositioni fidei, quam Nicœni Patres ediderunt, adhæremus omnes. Quœ vero recte contra Nestorii blasphemias scripsimus, ea ejusmodi esse, ut nulla nobis ratione persuaderi possit, ut recte scripta esse negemus. Nec contendas, hoc loco S. Cyrillum loqui solum de epistolis suis, aliisque libris, non 12. capitulis, vel anathematismis, ex quibus potissimum argu­ menta contra Cyrillum petuntur. Nam anathematismi Cyrilli erant pars epislolæ ejusdem tertiæ ad Nestorium et synodicæ, quam dedit ad Nesto­ rium tum primum , cum a Cœlestino S. P. declaratus esset executor sen­ tentiae, quam Cœleslinus tulerat in Nestorium ; et cum ante célébrasse! Alexandrinam Synodum. ; «a ni·: I t I I I I I I I I I I I peusonj; unitate in î huisto 181. Inst. 1. Orientalium pluies, docti, eatholicique Episcopi semper habili, ut Andreas, Tlieodorelus, impugnarunt Cyrilli capitula, quod Apollinaris hæresin continerent ; ergo. R. Neutrius auctoritas valet quidquam : ambo adhœrebant Nestorio, et Joanni Antiocheno ac hujus conciliabulo : scripseruntquc conira Cyrillum ei hortatu tum Nestorii, tum Joannis ; quando hic conciliabulum cogebat Ephesi ad impugnandam Ephesinam Synodum. Mandavit ergo, inquit in Breviario c. 4. Liberatus de Joanne loqueris (Labb. t. u. p. 744. D.) Andrew (t Theodoreto Episcopis Concilii sui, ut scripto ostenderent contra ipsa duodecim capitula, tanquam Apollinaris dogma instaurantia. Sed et uterque a Cyrillo confutatus, ad id eum stimulantibus Patribus Ephesinis, ut liquet ex Cone. Actis. Sed et ab hac censura sufficienter a Synodo ipsa absolutus eslS. Cyrillus , cum ista Act. 5. omnia decerneret irrita, quæ Joannes cum suis contra Cyrillum tentaverat. Demum Theodoretus ob impugnata duodelim Cyrilli capitula in Syn. gen. V., ut diet. prob. 2., poenas dedit. 185. Inst. 2. Adhuc post Ephesinam Synodum, et pacem inter Ecclesias restitutam, duodecim Cyrilli capitula impugnabant Orientales catholici, et alii, neque tamen his contradicebat Cyrillus ; ergo signum est, quod retra­ ctaverit. Prob. A. Nam impugnabant Ibas Edessenus in epist. ad Marin Per­ sam, Gennadies Constantinopolitanus Episcopus, vir sanctus, qui duodecim capitula ut haeretica damnavit, teste Facundo Hermianensi in Defens. trium Capital. L. 2. c. 4. ; impugnabat et Isidores Pelusiota, epist. L. 1. ep. 310. et 370. · . · R. 1°. in genere : Impugnarunt decepti, et quod Cyrilli mentem non essent assecuti C. vel T. secus N. Dixi : vel T. Non enim de omnibus citatis, quod impugnarint, verum est. Cur vero post pacem inilam, adhuc Orientalium nonnulli putarint, Cyrillum retractasse capitula sua, dictum n. 183. in resp. R. 2°. Ad prob, in specie : Ibas quidem impugnabat Cyrillum ejusque capi­ tula, sed male; nec enim in Concil. Chalcedonensi ante receptus est, quam, quœ in epistola ad Marin contra Cyrillum scripserat, ipse diluisset. Nec dicas : Ipsa tamen Ibæ epistola in Synodo Chalcedonensi approbata fuit, testibus Facundo Hermianensi L. S. et 6. et Liberato in Breviar. Nam R. Id falsum esse, tum ex Actis liquet Concilii Chalcedonensis; tum di­ serte affirmat Synodus V. propter epistolam Ibam condemnans : unde in Chalcedonensi solum Ibas, a Dioscoro depositus, restitutus est sedi suæ, cum­ que jure suffragii admissus in consessum Concilii, postquam in Cyrillum scripta excusasset. Nullatenus vero epistola ipsa approbata fuit. Facundo tandem et Liberato hac in re fides non debetur, scribentibus pro domo sua, ut aiunt ; quippe acerrimis trium capitulorum defensoribus. Ad Gennadium Constantinopolitanum , qui Anatolio successit, respondeo librum illius contra Cyrillum et hujus 12. capitula non extare. Ac Facundo quidem merito diffidi posset, ut qui in libris illis, quos pro famosis tribus capitulis edidit, in laudandis auctoribus non semel hallucinatus est ; obser­ vante Petavio Theol. Dogm. de Incarn. L. 6. c. 11. Sed permisso, quod S. Cyrillum impugnasset Gennadius ; id fecit deceptus falsis rumoribus, nec assecutus mentem Cyrilli. Hoc ipse demum Facundus fateri coactus est, 4 Ρϊ· 132 ifl DE INCARNATIONE. !.. 2. c. 4. Gonnadium dicentis (CyriHi) intentionem minus intellexisse. Quin idem ejus judicium de Ibaesl L. (i. c. 3. ubi : Fatendum est, inquit, hanc epistolam satis ostendere, quod rererendissimus Ibas, quemadmodum dictum est, cum Orientalibus, aliarumque prorinciarum Episcopis, intentionem di­ ctorum B. Cyrilli minus intelligens, el suspicatus quod negaret in Claislo differentiam naturarum, consequens judicavit, quia in Apollinaris dogma incidisset. Tum vero falsam illam Orientalium opinionem fuisse docet, ac Cyrillum defendit ibid. Ad Isidoru.m Pelusiotam,.respondeo : nego quod impugnari! Cyrilllji ; sed solum hunc monuit, deceptus pariter falsis rumoribus a Joannis Antiocheni factione sparsis ; scripsit enim hæc ad Cyrilli m, quo tempore res Ephesi fervebat. Responsionem ipsa Isidori verba confirmant.* Multi ex iis, qui Ephesi coacti sunt, te traducunt ut tuas inimicitias persequentem, ac non ea, quæ Jesu Christi sunt, orthodoxe quærenlem. 18fi. Inst. 3. Acta Ephesinæ Synodi nihil referunt de judicio Patrum, circa tertiam Cyrilli ad Nestorium cum anathematismis epistolam ; ergo hi a Synodo approbati haud fuere. R. .V. Cons. Licet enim acta, quæ ad nos non integra pervenerunt, de hoc Patrum judicio nihil referant; epistolam tamen illam tertiam cum anathe­ matismis receptam et approbatam fuisse, dubium fieri non potest, tum propter prob. 2". supra; lum singulariter ideo, quod Catholici, contra Acepbalos disputantes Cunstantinopoli in collatione habita, id opponerent Acephalis; quin hi vel negarent, vel negare possent. Habita est collatio illa Justiniano imperante. w· 187. Inst. 4. Si tertia illa Cyrilli epistola cum anathematismis sit vere orthodoxa et approbata Ephesi, cur ergo Concilium Chalcedonense illam non recepit? Ita jam olim Acephali objiciebant Catholicis. Ante resp. Obserra : In Act. 2. Concil. Chalcedonensis recitata sunt antecedentium decreta Synodorum, Nicænæ et Constantinopolitanæ primæ, tum Patrum testimonia, ut hanc sibi velul regulam ponerent, quam in condenda fidei formula sequerentur; inter Patres nominarunt Cyrilli epistolas duas tan­ tum, alteram ad Nestorium, alteram ad Joannem Antiochenum. Harum prior est Cyrilli secunda ad Nestorium ; posterior ea quam , reddita jam pace , per PaulumEmissenum misit ad Joannem; ul constat ex verbis Aetii Archidia·' coni epistolas recitantis, in Actis Concilii. De tertia vero illa Cyrilli epistola nulla ibi facta rnentio est , nec in alia Actione Concilii. Hinc dum Patres Act. 5. in definitione fidei, post symbola duorum primorum Conciliorum, Cyrilli quoque Synodicas ad Nestorium litteras recipere se profitentur, etsi per Synoditas tertia quoque intelligi forte posset, utpote quæ data est cx Alexandrina Synodo, et vulgo dicebatur Synodica, teste Dionysio Exiguo in Præfat., rectius tamen juxta Act. 2. per Synodicas litteras intelligitur se­ cunda Cyrilli ad Nestorium, quæ etiam erat Synodica, data cx anteriore Alexandrina Synodo. Cur vero tertia illa Cyrilli epistola in Synodo Chalcedoiiensi commemorata non fuerit? cum Catholicis olim contra Acephalos in collatione (Labb. t. 4. p. 17G7. E.) R. 1°. Sed eam Concilium nec exclusit, aut rejecit: Si enim omnes for- DE PF.RSONÆ UNITATE IN CHRISTO. gas d definitiones fidei in Epheso contra Nestorium facti Concilii suscepit et ; .vifrniarilChalcedonensi· Concilium, quemadmodum hanc habuit refellere? ! R.2°. Ratio fuit, qiutrn iidem dabant Acephalis : Quin adversus Nestorii Uasphemias, quæ duas naturas in duas personas et duas subsistentias divi­ dui, unam personam et unam subsistentiam volebant definire; illa autem epistola duarum subsistentiarum intulit mentionem ; propterea proprie eam nominare distulerunt, ul non invenirentur aut illi, aut sibi esse contrarii ; id magis illam alteram epistolam ejus præposuerunt, quæ super consensu ppnboliNicœni laudata esi ; et eam, quæ ad Orientales scripta est. Sto inferas : Si Cyrillus dixerit duas in Christo subsistentias, hoc ipso rrrasset, cum una sit tantum , nempe divina, in Christo subsistentia. R, D. Si dixisset in sensu, quo nunc vox subsistentia sumitur C. si in sensu, quo olim sumebatur N. S. Cyrillus per duas subsistentias intelligit duas naturas, essentias existent^; non vero sumpsit subsistentiam pro per­ tona L ipsisNeslorianisid latentibus, qui alioqui Cyrillum ut amicum am­ plexati fuissent. Cyrillus constitutum jam ante annos fere centum ούσίας et ύποστάσεως discrimen exacte quidem observat in Dial, de Trinit. et in epist. ad Valeria­ num; at recedit ab hac consuetudine in libris contra Nestorium, quod ipse, fautoresque ejus ουσίαν et ύζοστασιν promiscue usurparent ; non sumit tamen hypostasin pro persona , ut Nestorius ; sed pro natura , eratque idem , quod absistentia. Vid. Petav. Th. Dog. de Incarn. id longius ostendentem, de Trio. L. 4. c. 2. 188. Obj. IL S. Cyrillus tamen in anathematismis hæresin Apollinaris docuit; ergo. Prob. Λ. Nam anath. 1. ait de B. Virgine : Peperit enim car­ rier Verbum ', quod ex Deo est. At Apollinaris docuit solam carnem assum­ ptam fuisse. Item vox carnaliter sonat idem ac more aliarum feminarum. R. In nullo horum sensu vocem carnaliter sumit Cyrillus , sed ut ipse An­ dre® sibi hoc objicienti respondens declarat, B. Virginem carnaliter genuisse D?um Verbum, nihil aliud ei est, quam secundum carnem genuisse Verbum; quod apposuit ad evertendam Nestorii perfidiam , ut constaret, B. Virginem ’•non hominem simplicem , ac nudum , sed Deum Verbum, non qua Deus est, sed qua carnem habet, genuisse. Reliqua , quæ naturarum in Christo diffe­ rentiam attinent, contra quam et ex S. Cyrillo argumenta petuntur, vid. ’ Sect. seq. Huic similes pleræque objectiones sunt, quæ contra orthodoxiam Cyrilli ei illius anathematismis et scriptis contra Nestorium promuntur; proin pro solutione aliarum, quæ tum hic, tum contra naturarum in Christo diffe­ rentiam formari possent, regulam hic observari volumus, ac semper alias, quam ipsi Patres figunt : Cum de auctoris cujusdam statu dijudicando agitur, non ex una alterave hinc inde collecta sententia, ac ne ex verbis qui­ dem solis ferendum esse de eo judicium; sed ex continenti oratione, ex hente ac scopo scriptoris, qui per universi operis corpus lanquam succus quidam vitalis diffunditur. Hæc regula a S. Ambrosio traditur ep. 63. (al. -48. n. 4.) ad Sabinum : Verbum si offenderit, virtutem professionis interrogato. Et n. G. Elenim sermonem dubium mens non dubia obumbrat, et defendit a 134 dk incarnatione. lapsu. Item a Facundo L. 9. n. 3. : Quocirca non adspiciamus in furtivas sententiarum particulas, quas idee prmeidunt htcrelici, ut in eis non (ippn· real dicentis intentio. |>E NATURARUM DIFFERENTIA IN CHRISTO. 1S5 eloqueretur. Sed Eutyche in concepta erronea mente perseverante , rem ad Fluu.mji deferendam judicavit. Proieral is Conslanlinopolitanæ Ecclesiæ , l'mXLo suffectus, qui anno 447. decesserat. Eutyches in Synodo Constantinopolitana damnatur. SECTIO II. DE DUARUM IN CHRISTO NATURARUM DIFFERENTIA. Apposite hic quis usurpet comparationem , quam praclarc Novatiakk, scriptor pervetus L. de Trinit. c. 30. instituit, inter oppugnantes utrimque duas catholicum de Trinitate dogma hæreses, quarum alteri Sabellius, alteri patrocinatus est Arius : Revera quasi inter duos latrones crucifigitur ' Dominus, quomodo fixus aliquando est : et ita excipit hœrelicorum istorum ex utroque latere sacrilega convicia. Sic enim aliarum duarum hæresuin medium est catholicum de Incarnatione dogma, hinc Nestorii, indeEuty­ chis, qui in illud contrariis ambo studiis sunt debacchati. De priori salis hucusque actum; de Eutyche nunc agendum est, qui unitatem, non solius personae; sed, quod haereticum fecit, natura in mysterium hoc invexit. Ac 1°. cognoscenda est illius historia :2°. error ejusdem, in quo haeserit : 3®.«o- . dicandum dogma catholicum de existente duplici in Christo natura. : 4°. quæ porro ad Eutychianismi criticam pertinent, examinanda. ·: ARTICULUS I. HIST0RIÆ ECTYCHIANÆ H.ERESIS SUMMARIA RELATIO. <13 Ejus origo et incunabula. 189. Eutyches, Nestorii primum diaconus, contra hunc strenuam Ephesinis Patribus operam navavit, cujus meminit Constantinopolitana Synodus sub S. Flaviano preside celebrata Act. 4. et Chalcedon. Act. 1. Postea pres­ byter factus, et Archimandrite celeberrimi Monasterii, teste Liberato, in Nestorianam hæresin implacabili ferebatur odio ; ex quo, ut credibile est, et quibusdam S. Cyrilli sententiis male intellectis, in errorem Nesloriano oppositum incidit, docens , ut auctor est Liberates, et quotquot de ejus bæresi scripserunt : ante adunationem, sive unionem, duas in Christo fuisse naturas ; post adunationem vero unam factam esse. Hæc cum domi inler familiares crebris sermonibus agitaret, Eusebius Dorylæi civitatis Phrygiæ I Salutariæ Episcopus, Eutychi amicissimus. sæpe ipsum monuit, ne talia 190. Anno igitur inscquenle, cum esset Conslantinopoli collecta Synodus Episcoporum 40., teste Theophane, ad dirimendam controversiam inter Florentium Sardium Episcopum , Lydiæ metropolitanum, el duos ejusdem provinciae Episcopos, Joannem, et Cosinium, lite hac terminata, Eusenrs libellum obtulit Synodo adversus Eutychen , quo hunc hæresis accu­ sitat. . Missi igitur Joannes presbyter, et Andreas diaconus, qui illum vocarent; quibus respondit, se non solere, nec posse monasterio egredi; quod cum illi renuntiassent Synodo , simulque tam ipsi, quam Joannes Basilii Seleuciensis diaconus testarentur, Eutychen, se audientibus , dixisse unam tanlom post incarnationem in Christo esse naturam ; neque carnem ejus con«uhslantialem esse nostra; eodem die missi alii, qui eumdem secundo citarent ; sed irrito quoque conatu : quin , his non obstantibus, libellos per 11211 asteria,quibus dogmata sua exponebat, ad Archimandritas misit, ut iis subscriberent. Quare tertia citatus vice valetudinem excusans, ad dies se­ ptem inducias rogavit. Quibus impetratis tandem 22. Novembris, comitante valida Monachorum manu, cumque ingenti stipatu militaria Florentio Patricioet magno Silentiario deductus, comparuit coram Concilio,fretus Chrysaplii, Eunuchi potentissimi in aula, favore, quem c baptismo susce­ perat, quique hanc illi pompam addiderat. Ab Episcopis et Florentio ipso interrogatus, hæresin suam libere et palam est professus; nec, quantumcumque rogatus, ejurare voluit. Quare damnatus a Concilio, sacerdotali dignitate, tum praefectura monasterii exutus est. Flavianus Leonem S. P. Romae de omnibus mature informandum censuit, atque acta Synodalia simul ei transmisit ; sed et Eutyches ad Leonem appellavit, de illata sibi injuria conquestus. Leo paulo serius acceptis Fla­ viani litteris, cum diu anceps haesisset, comperta tandem re, damnationem Eulychis ratam habuit; eaque occasione celeberrimam illam ad Flavianum epistolam dedit, qua Incarnationis dogma catholicum penitus declaravit, Asterio ct Protogene Coss. anno 449. §. III. Conciliabulum, vulgo Latrocinium Ephesinum. 191. Interim Cbrysaphius nihil omisit in favorem Eutychis, atque id opprimendum Flavianum ; coque vertebat consilia, qui deposito Fla­ viano in Constantinopolitana sede Eutychen subrogaret. Quare apud Theodosinm Cœsarem alioquin pium, at ob simplicitatem, aulicorum insi­ diis opportunum, calumniis Flavianum in suspicionem vocat, ac conque- ■3 de incarnatione. I ?ί6 rente Eutyche de actis Synodalibus n Notariis corruptis , oblinet, ut gene­ ralis Synodus de novo congregaretur Ephesi, cui præcssel Dioscoru Alexandria} Episcopus, excluso a præsidenliro jure Flaviano. Borsumtnn quoque Syrum archimandritam infamem sicarium invitavit Imperator, ac simul Leonem Rom. Pontificem ; qui vero legatos misit Julium Episcopum, Renatum presbyterum, Hilarum diaconum , Dulcitium notarium. Coepta igitur est Ephesina spuria Synodus anno 449. sexto Id. Aug., utest in Actis Chalcedonensis Concilii, quibus illa conciliabuli Ephesini inserta sunt. considentibus Dioscoro Alexandrino , et Julio, aliis Juliano Puteolano Episcopo , vices agente Leonis S. P., Juvenale Hierosolymitano, et Domno Antiocheno : etiam Flavianus adfuit, sed ut reus, nec suo loco considens. Episcopi convenere, teste auctore Breviculi, 360. Instantibus Leonis legatis, ut Synodica ejus ad Flavianum epistola lege­ retur palam , id Diosconis elusit. Post introductus et Eutyches, fidei suï libellum obscuritatibus potius et amphihologiis plenum obtulit, excluso Eusebio Eutychis accusatore. Lectis Constantinopolitanæ Synodi, in qua Eutyches damnatus, aciis, mox jubente Dioscoro decretum Synodi Ephesinæ 1. recitatum, quo pro­ hibitum , ne quis præter ea , quæ ibi constituta erant, de fide amplius quaereret, aut retractaret; secus, si Episcopus, vel clericus esset, depo­ neretur; si laicus, communione privaretur: unde Diosconis contra Fu-. viANUM et Elsebiu.m, ceu Ephesini illius transgressores, quod novi aliquid de fide constituissent, depositionis sententiam tulit; Eutychen vero in inte­ grum restituit ; alios ad subscribendum metu compulit. Flavianus ad Sedem Romanam appellans, cœsus et multis injuriis affectus, ut ait Liberatis, migravit ad Dominum. Acta Concil. Chalced. Act. 4. a. Barsuma occisum pro­ dunt. Legati vero Leonis , quod constanter Flaviani damnationi contradi­ cerent , a Dioscoro in custodiam dati, uno Hilaro excepto ; qui œgre et clam fuga elapsus Romam pervenit, et de singulis Leonem edocuit ; qui coacto Romæ Concilio novam a Theodosio Synodum petiit, sed frustra; cum Theo­ dosius lege lata potius Ephesinum latrocinium firmavit, et extinctoFla­ viano suffecit Anatoliu.m , cujus ordinationem, non ante datam professionem fidei, ratam Leo habere voluit, vetuitque recitari ad altare nomina Dioscori, Juvenalis, Eustachii Berylhensis. illud his addendum, Dioscorum post finitum Ephesinum latrocinium, excommunicationis sententiam prope Nicaeam tulisse in Leonem Pont, coa­ ctis ad subscribendum decem Episcopis. Interea vero Theodosio fatis functo succedens Marcianus legem Theodosii sustulit; atque edictum promulgavit contra Clericos et Monachos, qui relido vero orthodoxa Religionis cultu , Apollinaris vel Eutychelis hæresin et dog­ mata abominanda secuti essent; ac cum Leone de convocanda Chalcedone generali Synodo convenit. % ■L ’‘•À-** DE NATUHAHUM DIFFERENTIA IN CHIUSTO. 157 §· IV, Concilium Chalcedonense Generale IV. in causa Eulychis. Ifô. Quare Chalcedonense anno 451. Concilium iniri cœpit, présidente Leone per Legatos, Pasciiasium Lilybœi, Lucentium Asculanum episcopos; Bûmfacium et Basilium presbyteros, quibus accessit ex auctoritate Pontificis Jiuanis Coénsis. Convenero Episcopi supra 600, Quid in qualibet Actione jeslum, latius deductum vide Tract, de Princip. Thcol. P. Kilber n. 137.; ok, quantum ad plenius intelligenda, quæ sequentur, salis est, rerum geitaruni summam damus. Aci. 111. Lata fuit depositionis sententia in Dioscorum his de causis : I’. Quod similia saperet cum Eutyche. 2°. Quod Eutychen canonice a pro* prio Episcopo depositum in communionem susceperit. 3°. Quod S. Leonis id Flavianum epistolam, quo minus legeretur, inhibuerit in suo concilia­ bule.-P. Quod excommunicationis sententiam in Leonem ferre praesumpsis­ set u°. Quod canonice ter citatus comparere detrectarit. Ac ne qua spes relinqueretur Dioscoro recuperandi episcopatus, quod ille in vulgus sparse­ rat; edictum a Synodo publice propositum est, quo constaret, ita eum digni­ tate ac gradu spoliatum esse, ut nunquam in integrum restituendus esset. Act. V. Anatolius, ut jussus fuerat Act. IV. suæ symbolum fidei protulit, quod minime omnibus arrisit ; cum enim ab Asclepiade diacono recitatum esset,reclamarunt S. Leonis Legati cum Orientalibus quibusdam, quod in eo solum inesset, ex duabus naturis esse Christum, omisso eo, quod ad tol­ lendam prioris sententiæ æquivocationcm necessariiim videbatur, et a Leone significatum erat : in duabus esse naturis immutabiliter, inconfuse, indivise, ut diserte testatur LeonTius L. de Sectis Actione 6. ( Bibi. Magn. PP. 1.11. p. 516. A. ) Hinc inter Patres orta disputatio; sed cum abitum et novam de integro Synodum Romae celebrandam minarentur Leonis Legati, nisi ex hujus praescripto formula fidei conciperetur; tandem in condenda definitione fidei S. Leonis epistolam, tumultuantibus contra Eutychianis Monachis, ceu regulam ex toto secuti sunt. Ac mox ead. Act. additum decre­ tum, complectens symbolum Nicaenum, Constantinopolitanum, duas Cyrilli epistolas, epistolam S. Leonis ad Flavianum, quibus tota de Incarnatione fides in compendio expressa, ac simul lectum, ct omnium sententia proba­ tum. Post etiam · ‘ ’ Act. VI. Cui Marcianus ipse cum Pulcheria interfuit, rursus est recitata fidei formula superiori Actione confecta, et singulorum subscriptione fir­ mata. Quo praestito Patres ad greges suos revertendi facultatem efflagi­ tant. Quo indicatur, jam Concilium a Patribus pro finito habitum fuisse. Et vero in Actionibus sequentibus aliae pertractatae causae sunt, et conditi Canones, quorum examen alterius loci et crisis est. Illud tamen non praeter­ mittendum, quod Act. VIII. Theodoretus Cyrensis Episcopus, et Act. IX. ac.\. Ibas Edessae Episcopus, a Dioscoro depositi, suis tandem restituti sint sedibus; sed quod ob impugnatos S. Cyrilli anathematismos de Nestorii hæresi se suspectQS reddidissent, non ante, quam anathema dixissent N’e’ slorioet Eulychi. a*·1 158 DK INCARNAI IONE. Tandem absoluta Synodo, ct ab Imperatore publico edicto sancito, «conis in pœnam relegatus Gangram Paphlagoni®. Ægyplus tamen, .Ethio­ pia , Alexandria Dioscoro etiam deposito servabant fidem. Ac Alexandria quidem divisa, nequidem, mortuo Dioscoro, ad pacem rediit. Turbœ J», t Concilium Chalcedonense, et Henoticon Zenonis. 193. Primos tumultus concitabant Monachi tum Alexandrini, lum Palast ini, priores ex suo in Dioscorum studio : posteriores eo stimulati a Theo­ dosio monacho, Eulychis antiquo amico. Ambos vero tum Marcianus impe­ rator, tum Pulcheria comprimere laborarunt. Al Marciano defuncto Timotheus Ælurus totam commovet Ægyptum, et tractis ad suas partes Monachis miscebat omnia. Quibus commotus Leo Mar­ ciani successor, pelli Alexandria Timotheum jubet, et Gangras relegari. Non minus Orientem turbabat Petrus Cnapheus, sive Fullo, sua fraude et perfidia; sed et hic, Leonis decreto, exilio damnatus, antequam inOasim deportaretur, clam sibi fuga consuluit. Leone defuncto, et Zenone imperante, Basiliscus tyrannidem invadit,et, cum Eulychianæ faveret hæresi, Timotheum Ælurum ab exilio revocat: qui illuc cum Petro Cnapheo venit, Aeacio jam Constan tinopoli lanam sedem tenente. Basiliscus contra Chalcedunensem Synodum et S. Leonis epistolam edictum promulgat, contradicente Aeacio; at tumultu populari Basiliscus fugere cogitur; atque Zeno cum exercitu urbem intrans, interfectoque tp ramio, solus rerum politur. Zeno igitur rescissis Basilisci Actis, Aeacio, qui Petro Cnapheo favebat, persuadente, ad conciliandos cum Catholicis Eutychianos, quasi mediam fidei formulam inter utrosque promulgavit. Quod edictum ένωτιχον, cenerliatorium, sive unitaticum vocavit. in hoc Nestorium et Eutychen damnat : de Dioscoro tamen, de Concilio Chalcedonensi, de epistola S. Leonis callide tacet ; cæterum 12. Cyrilli anathemalismos approbat ; ac universim, non aliud esse admittendum symbo­ lum, quam.Nicænum, in Conciliis Constantinopolitano L et Ephesinoœcumeiiico comprobatum. ELsi vero sileat de Chalcedonensi Synodo, illius tamen fidem eo edicto profitetur. Felix III. S. P. Jlenoticwn, etsi non aperte damnaret œconomiæ causa, ne irritaret Zenonem, sicque graviora mala averteret ; respuit tamen, et Legatos misit ad Zenonem, qui cum eo agerent. Sed hi primo in vincula conjecti, postea ab Aeacio corrupli, fœde praevaricati sunt, ut etiam cum hærelicis communicarent. Quare Felix in Synodo Romae coacta tamlxgatos excornmunicavit, quam ipsum Aeacium : sic quoad rem et implicite simul damnans Henoticum, licet, œconomiæ causa, istud aperte non damnaret. Sed Aeacius id parvi pendens , in haereticorum communione perstitit. Quo cx tempore Romana Sedes a Constantinopolitanæ Ecclesiæ communione sepa­ rata est, non nisi post annos 35. Justino Imperatore, ct Hormisda Rom. Pont, redintegrata pace. 1>L NATURARUM D1FÎBRENTIA IN CHRISTO. Eutychianœ seclœ propagatio. I9I. Capitalem magistri sui Eulychis de una Christi, post unitionem, natura sententiam varios in sensus traxerunt Eutychiani. Ac quidem decem id sectas propterea divisi sunt. Quorum primo Alexandrini a Petri Mbggi Patriarch® sui cominuniohc divulsi, dicti sunt Acephali, teste Leontio L. de Sect. Act. 8. (Bibi. M. PP. t. 11. p. 512. C.)quod a capite, patriarcha suo,disjuncti, seorsiin congregarentur. Recedendi a patriarcha Eulychiariis Alexandrinis causa fuerat, quod Petrus Moggns a Zenone in sedem Alexan­ drinam restitutus, hujus Hcnoticum probasset, ac proinde nec damnasset ConciliumChalcedoncnse, uti, ut faceret, optabant. Nomen hoc universis postea Eutychianis commune fuit. Dicti quoque sunt Jlonophysilœ, a natura una, quam dicebant in Christo, et Ægyplii ; quod totam fere occuparent Ægyptum ; et Schematici; quod non veram , sed in figura tantum Christi carnem agnoscerent. Mutationem alii in Verbo factam dicebant, quod Verbum caro factum diceretur. Huc refer Theopaschitas, de quibus in Proccmio. Lniversæ vero illorum factiones ad duo hodie capita referuntur ; Eutydianorumsimpliciter, qui germanam magistri sui hæresin profitentur; et Acephalorum, sive Semi-Eutychianorum, qui in quibusdam ab illo dissen­ tiunt; singuli tamen sc S. Cyrilli tueri conantur sententia, qua unam dixit Mluram incarnatam . ARTICULUS II. DOGMA CATHOLICUM DE DUPLICI VERA 1NTEGRAQUE NATURA, POST UNITIONEM , IN CHRISTO CONTRA EUTYCIIIANOS ET SEMI-EUTYCHIANOS OSTENDITUR. 195. Eutychen post unionem non nisi unam in Christo naturam agno­ visse, certum est omnibus; ita enim ipse in Constantinopolitana Synodo interrogatus, candide profitebatur : Confiteor, ex duabus naturis fuisse Do­ mnum nostrum ante adunat ionem ; post unitionem vero, unam naturam con(ittOT. At non æque inter auctores convenit, quo sensu per unitionem, unam in Christo naturam factam Eutyches intellexerit? an mixtione; an confusione ; an conversione unius in alteram; an demum compositione, quomodo corpus et anima componunt hominem ; singuli enim illi sensus a diversis scriptoribus et Patribus hæresiarchæ tribuuntur. At dissidii hujus causa inde repetenda est, quod tum Eutyches ipse, tum ejus discipuli in eiponendo suo dogmate, varii et mutabiles, prout premebantur a Catho­ licis, nunc hoc, nunc istud edicerent. Certe dc Eutyche Flavianus id testatur epist. ad Leonem (Labb. t. 4. p. 14. A.) : neque sciens (Eutyches) quod dicit, neque de quibus affirmat. At parum refert, quo sensu Eutyches suum dogma intellexerit, cum nullus subsistat ex singulis. Quare simpliciter 196. Dico. Natura divina et humana per Incarnationem Verbi, sive 160 DE INCARNATIONE. unitionem, non coaluerunt in unam; sed utraque post unitionem iiKou· ftisa, impermixta, et integra permansit. Conclusio est dogma fidei, definitum contra Eutychen in Synodo gene­ rali IV. Chalcedonensi ; Conslantinopolitana II. Ac jam antea S. LeoneS.P. ’ in celeberrima epist. ad Flavianum, cui subscripserunt omnes Chalced·. I nenses Patres, quaeque ab his posita fuit in decreto fidei. I H (ili »· 14 .1 ' Hi Prob. I. Ex SS. Scripturis duplici modo: 1. iis textibus, quibus naturi duplex evidenter asseritur: 2. aliis, quibus Christo contraria, quæ uni naturæ convenire nequeunt, tribnuntui. , I 1°. Igitur S. Scriptura duas in Christo naturas evidenter adslruil. AJ Philipp. 2. v. 6. Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus erf, esse se aqualem Deo; sed semel ipsum exinanivit formam servi accipiens. En I duplex forma, sive natura Dei et servi inconfusa, impermixta, el distincta Christo tribuitur. Nec obstant hæc: semetipsum exinanivit; non enim se exinanivit , conversione divinitatis in carnem ; hoc enim impossibile est. cum Deus essentialiter immutabilis sit; sed assumptione humanitatis, for­ mam servi accipiens. I Nec dicant Eutychiani : equidem exinanivisse se Deum sine divinitatis conversione in carnem; sed assumptione humanitatis; verum ita, ut hæc a divinitate absorpta fuerit; sicque huic mixta perierit, veluli gutta mellis aquis maris permixta; ut eorum quidam fabulati olim, teste Tueoborro in Dialogo 2. (opp. t. 4. p. 77.B.) Contra est : quod hoc Apostolo directe adversetur, qui deforma servi vi­ sibili, sensibili loquitur; cum statim subdat : el habitu inventus ut hemo; ergo hæc forma servi assumpta non sic perierat instar guttæ mellis occani aquis mixtæ, et evanescentis. Deinde quomodo in natura absorpta pati, emeifigi potuisset ? Item l.Joan. 1. v. 1. Quod fuit ab initio, quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, et manus noslrce contrectaverunt de verb) vitee. En rursum duplicem in Christo naturam distinctam, primo divinam Verbi vite; deinde humanam, quæ visa oculis, contrectata manibus. 2°. S. Scriptura Christo contraria tribuit : quod sit minor Patre, el tamen idem cum Patre, Joan. 6. quod a nobis discedat, et tamen quod nobiscuin maneat in ælernum, Joan. 16. et similia plura. Vid. η. 167. Atqui hæc in una natura salvari non possunt. Quibus adde 3°. Ea Scriptura loca, quæ duas in Christo voluntates, ac consequenter totidem naturas distinguunt, vel ut Luc. 22. Non mea voluntas, sed tua fiai. Matth. 26. Aon sicut ego volo, sed sicut tu. At Christus, qua Deus, volun­ tatem suam divinam imprimis non amiserat; hoc enim ei impossibile fuit : deinde voluntas Christi, qua Dei, eadem omnino erat cum voluntate Patris; ergo habebat adhuc aliam, qua homo ; ergo et utramque naturam divinam et humanam. Inde tamen inferre non licet; ergo et duo essent in I Christo volentes. Nam voluntas ad naturam , ut aliunde constat, pertinet; sed volens ad personam, ut patet ex divinis; quia licet tres personæ sint,’ non nisi una tamen voluntas est. 197. Prob. II. Ex Conciliis. Nicænum diserte in Symbolo posuit : Qui propter nos homines, et propter nostram salutem descendit de coelis, el DE NATURARUM DII'FEllENTIÀ IN CHRISTO. ’ ibi Incarnatus est, el homo factus est. Idem repetit Constantinop. L in symbolo; Ephesina œctunenica Synodus decret, de fide (Labb. 1.3. p. 690.), sym­ bolum aliud , quam quod Nicicic fuerat editum, neque facere se professa est,cl lieri deinceps vetuit; Chalcedoncnsis vero contrarium in Eutyche damnavit, ut dictum Ari. priore. Sed el generales Synodi alte, Concilium Chalcedoncnsc insecute; Generalis V. Aci. 1. et Collai. 8 Generalis VI. Att.il. 13. 18., etc. 198. Prob. III. Ex SS. Patribus, qui ante Eulychianismi tempora florue­ runt , ex quibus sequentes delibamus. 1’. Ex Græcis Patribus : S. Ignatjus M. in epist. ad Ephes, n. 7. cl relatus ab Atiianasio L. de Synod, pag. 709. n. 47. de Dominô nostro Jesu Christo ila loquitur : Unus medicus e.st, carnalis el spiritualis, factus el non factus : in homine Deus; in morte vita vera; et ex Maria, el ex Deo. Post hunc Clemens Alexandrin. Pædag. L. 1. c. 3. coelestem paedagogum illuni ait, prodesse mortalibus lanquam hominem, el tanquam Deum, quippe peccata indulgentem, qua Deus 'est; ut autem est homo, pœdagogi more ad non peccan­ dum instituentem. S. Athanasius integris etiam libris naturarum discrimen in Christo tenuit : ut in ep. ad Epictetum, quam adversus Apollinaris dogma, tunc primum vulgari coeptum, elucubravit, n. 2. ait : Potuitne, Christianis db hominibus in dubium vocari, utrumnam Dominus noster ex Maria edi­ tus, substantia et natura Dei Filius sit ; al secundum carnem, ex semine David et ex carne sanctœ Marite. Ac L. 1. de Incani, cont. Apollinar. n. 16. : Dicendus erit Christus,perfectus Deus el perfectus homo : non quod divina per­ fectio in humanam perfectionem mutata sit, quod impium est dicere : nec etiam ipiod duæ perfectiones a se invicem divisas dicantur, quod a pietate alienum est : neque per incrementum virtutis, et accessione jusi ilite, absit: sed ratione exislentiœ indeficientis. Ut ulraque unus sint, omnino perfectus, idem Deus et homo. 2°. Ex Latinis Patribus : Tertullianus L. adversus Praxeam cap. 27., ubi ad quæstionem illam, quomodo Sermo, sic Verbum vocat, caro factus : ulrumne quasi transfiguratus in carne, an indutus carnem ? sic respondet : imo indutus. Cceterum Deum immutabilem et informabilem credi necesse est, ut œternum. Transfiguratio autem interemptio est pristini. Omne enim quodeumque transfiguratur in aliud, desinit esse quod fuerat, et incipit esse fpiod non erat. Deus autem neque desinit esse; neque aliud potest esse. En quam scite omnem altcrationem excludat. At L. dc carne Christi c. 5. Utriusque substantial (naturæ) census hominem et Deum exhibuit; hinc natum, inde non natum; hinc carneum, inde spiritalem ; hinc infirmum, inde prœfortem ; hinc morientem, inde viventem. Quid clarius? S. Ambros. L. 2. de Fide c. 4. (al. 9. n. 77.) : Servemus distinctionem divinitatis et carnis. Unus in utraque loquitur Dei Filius, quia in eodem utraque natura ut. Plures referunt passim alii, ut Cyprian. L. dc Idolor. vanitate n. 11. Novatianum L. dc Trinit. c. 16., ac quotquot dc hoc mysterio tractarunt. Cf. Petav. de Incani. L. 3. c. 6. et 7. 199. Prob. IV. Rationibus Theologicis : 1°. Si est una tantummodo na­ tura ca vel divina, vel humana est, vel ex utraque quid compositum, h. n. 11 I Ii * · .Λ g 162 1»E INCARNA TlUNE. h. e. divina simul el humana, vel neutra. Si sola est divina, Christus nun est homo; si humana sola, non est Deus; si neutra, nec homo est, nec Deus; si utraque simul, nec Dei est natura talis, nec hominis, ct sic Chri­ stus nec consubstantialis erit Patri, nec homini. 2°. Christus in illa unica fuisset passus ; ergo æque in divina, quam hu­ mana ; at in divina non potuit. Ita Lepoiuls in Libell. emendat. 3°. Idem Christus dicitur Deus et homo: atqui fieri hoc non potest, nisi per unionem substantialem naturæ humaine cum persona Verbi ; impossi­ bile enim est, ut duæ naturæ, formaliter distinclæ, de sc invicem pnedicenlur iu concreto, nisi in supposito uniantur. Cf. Petav. loc. cit. c. 9. ·’ · · id /P. 200. Obj. I. Joan. 1. Verbum caro fact um est; ergo divinitas Conversa est in carnem; sicut Joan. 2. v. 9. cum dicitur, aqua vinum facta, aquæin vinum conversio designatur. R. .V. Cons. Neque enim Verbum, juxta verba Joannis, magis conversum in carnem dici potest, quam in maledictum, ob verba Apostoli adGal.3., ubi dicitur factus pro nobis maledictum. El ratio est, quod vox factum non semper indicet conversionem, sed etiam communi loquendi modo acqui­ sitionem, assumptionem alicujus; velut dum quis dicitur factus rex, sacer­ dos, pontifex : sensus non est, eum conversum esse in dignitatem regiam, sacerdotalem, pontificiam; sed quod hanc assumpserit. Quando vcro'ô factum veram conversionem designet, quando non? a subjecta materia, ac circumstantiis pendet. Hinc est disparitas ad rationem additam ; aquam con­ versam esse in vinum circumstanti® clamant, nec etiam quid aliunde obstat, quo minus vere in vinum converti potuerit : at dicere, divinitatem converti in aliud, nou patitur subjecta materia, cum talis mutatio Deo immutabili sit impossibilis : nec contextus ; continuo enim subjicitur : tl habitavit in nobis; at vero quod habitat, non est idem cum co, quod habita­ tur, inquit S. Chrys. hom. 30. (al. 11. n.2. ) in Joan.; mullo minus in hoc convertitur. 201. Obj. II. Ex SS. Patribus. Juxta S. Athanasium in symbolo, vel quis­ cumque hujus auctor dicatur : Sicut anima rationalis el caro unus est homo; ita Deus et homo unus est Christus; qua loquendi ratione et alii subinde Patres utuntur : atqui ex anima et carne fit una natura in homine ; ergo cl ita ex divinitate el humanitate una fit, vel componitur natura in Christo. R. 1°. Unio hypostatica cum plane singularis sit, ct exemplo careal,a nobis explicari nequit, nisi per quædam similia ; quæ tamen simul in aliis dissimilia sunt, et mysterium hoc sublimissimum nonnisi imperfecte expli­ cant. Usi sunt igitur Patres, ait Rusticus Disput. contr. Accphal. ( Biblioth. M. PP. t. L part. 1’. p. 809. D. ), hoc exemplo (ali homine desumpto)...., ut ostenderent unum Filium, unum Christum, unum Dominum, et ejus unam personam, substantialem. Nam ait S. Aug. ep. 3. ( al. 137. n. 11.) sicut in unitate personæ anima unitur corpori, ut homo sit; ita in unitate persona1 Deus unitur homini, ut Christus sit. Vel ad ostendendum, quod, sicut in homine duæ naturæ incomplete existunt in una persuna humana : ita ex unione naturæ humanæ cum Verbo fiat, ul duæ naturæ completæ existant |»E NATI HARUM DIFFERENTIA IN CIIIUSTO, 163 in uua persona Verbi, licet in modo plurimum differant unionis; ut auctor Eiposit. fidei sub nomine Justini editus n. 11. Maxentius Libell. cont. Accphalos(Bibliolh. M. PP.L L pari. 2*. p. 161.) Eutjiym. Panopl. p. 2. Tit. 15.; apud eiiinquc S. Atiianas. ipse declarans hoc simile, ct differentiam assi­ gnans: Hic (Christus) enim non ex rebus imperfectis habet, ut sit ( sicut homo), sed perfectarum naturarum concursum ostendit in se ipso : atque illic quidem partes hominis sunt anima et corpus : Unde R. 2°. D. M. Sicut anima cl caro unus est homo unitate suppositi, ita Deus et homo unus est Christus. Vel : sicut anima et caro , tanquam duæ naturæ incomplete, existunt in una persona humana, ita per unionem naturæ human® cum Verbo duæ naturæ completæ existunt in una persona Verbi C. Sicut anima et caro sunt una natura completa, ita ex duabus natu­ ris in Christo facta est natura una Ar. 202. Inst. 1. S. Iren.eus L. 3. cap. 21. ( al. 19. n. 1. ), Tertullian. Apol. C.21. Incarnationem vocant mixtionem et mixturam ; ergo. S. Ambros. vero L. 1. de Sacram, c. L et quidam alii dicunt, quod Verbum factum sit caro , sicut panis in Eucharistia fit corpus Christi : sed hoc iit per conversionem; ergo. R. Jef ltu“. D. Vocant mixtionem stricte et proprie talem xV. Per mixtionem iulclligcndo intimam ac substantialem naturarum unionem in persona C. Ita S. Cyrill. Alexand. contr. Nestorium L. 2. (opp. t. 6. part. 1*. p. 33. A. B.), etS. Aug. epist. 2. ad Volusianum n. præc. cit. Sicut in unitate personæ anima unitur corpori, ut homo sit : ita in unitate persona? Deus unitur homini, ut Christus sit. In illa ergo persona mixtura est animæ et corporis ; tn hac mixtura est Dei el hominis; si tamen recedat auditor a consuetudine corporum, qua solent duo liquores ita commisceri, ut neuter servet integrita­ tem suam; quanquam el in ipsis corporibus aeri lux incorrupta misceatur. Igitur duplex distingui potest mixtio : prima, qua duo ita permiscentur, ut utrumque deperdat integritatem suam, qualis est liquorum mixtio; estque strictius dicta mixtio : altera, qua duo intime, salva tamen ulriusque inte­ gritate, conjunguntur; sicque subin dicitur anima misceri corpori : deque hac sola loquuntur Patres, ut amplius ex contextibus liquet, tum inde, quod naturarum in Christo differentiam post unitionem diserte doceant ; ut de Tertulliano dictum n. 198. De Iren.eo autem Lib. 3. cont. Hæret. 32. (al.22.)quo toto capite contra cos hæreticos disputat, qui specie solum,h. e. apparenter, Christum fuisse.hominem dicebant. /W2:im. Solum docere intendunt, quod in Eucharistia sit vere caro et sanguis Christi : sicut Verbum vere habet carnem et sanguinem ; ut ex con­ tain patet. Cæterum quoque de mente S. Ambrosii constat ex n. 198., de S. Justini , cui idem tribuitur, cx Dialogo cum Tryphone: nam quod tu asseris, Christum... nec hominem esse, ab homine (B. Virgine) propafptum, non solum præler fidem videtur esse ; sed etiam stultum. 203. Inst. 2. At Damascen. in Dialectica c. G8. Illud, inquit, scire attinet, hypostaticam unionem, unam rerum conjunctarum naturam efficere. Et Julius S. P. in epist. ad Dionysum Corinthiorum Episcopum : xVecesse esG inquit, MM •-Wi» 51Î 164 i»e ixcahnauom:. j I cum duas naturas dicunt, unam adorare, alteram non adorare; ac in divi­ nam quidem baptizari , ia humanam vero non baptizari ; ergo. Ad tura, .V. assertum. Sed Billius, qui hanc versionem adornavit, teme­ rarie vertit naturam pro hypostasi, nani in gneco extat ύ-ο'στασιν, perso­ nam, non ÿufftv naturam. Quin cod. cap. infra studiose probat Damascems . · ex duabus naturis tertiam aliquam non posse effici ; item toto Lib. de na­ tur. compos, et L. de duab. Christi voluntatibus c. 8, n. 5. stringentibus ver­ bis : Quæ ex diversis naturis composita est natura , nulli earum consubstan­ tialis est. Nam unaquæque natura simplex suam tantum habet definitionem. Composita vero aliam definitionem habet compositam. Impossibile est autem, ea, quæ diversam definitionem capiunt, ejusdem esse substantia. Igitur si Christus una est natura, quomodo consubstantialis Patri erit, ac matri? Ille enim Deus est, hæc homo. Dei autem et hominis non est una natura. Ad 2U®. R. Cum Leo.xtio L. de Sectis Actione 8. (Bibi. M. PP. t. 11. p. 326. C. ) epistulam illam non esse Julii , sed ab Apollinari scriptam ; co potissimum argumento, quod Gregorius Nyssems in libro, quem contra Apollinarem scripsit, multa referat ex illa epistola , quæ refellit tanquam ab Apollinari dicta. Quanquam etiam permisso , inquit Eulogius Alexandri­ nus ( apud PnoTiiM codice 230. p. 851. edit. Andr. Schotti, Genevae 1612.) esse Joui, nomen naturæ pro persona sumpsit. , 20 L Inst. 3. Teste Ephilemio Antiocheno apud Photium cod. 229. et S. Maximo, plures ex Catholicis, numerari in Christo naturas acriter pro­ hibebant, nolebantque dici duas numero naturas in Christo. R. D. Id prohibebant aliquando ex simplicitate, bonum tamen sensum intendentes. C. Quasi ipsam naturarum differentiam in Christo negarent .V. Sed supposita etiam naturarum differentia, nolebant nihilominus dicere duas numero naturas; sed ea de causa , quam affert S. Maximus ipse in Opuscidis, quod numerus omnis aut dividendi vim habeat, aut sit divisi­ bilis, aut divisionem introducat. Quod illi veriti, naturas duas post unitio­ nem salvas esse profiteri nolebant, ne quid sectionis, vel partitionis in Incar­ nationis mysterium irreperet. A’am divisio removenda est ab hoc mysterio. Al in hos solide quidem Catholicos, sed pro ratione temporis parum pruden­ tes , invecti sunt S. Maximus in Opusculis , Ephræmius Antiochenus, Vigi­ lius S. P. aliique. 205. Obj. III. Ex Ratione : 1°. Si in Christo duæ essent naturæ, duo etiam essent Christi. Prob. seq. Ideo in Trinitate unus est Deus, quia est unica natura; ergo a contrario, si duæ sint in Christo naturæ, duo erunt Christi. 2°. Per unionem hypostaticam constituitur compositum theandrictini ia ratione nox i principii operationum supcrnaturalium ; ergo etiam in ratione novænaturæ; natura enim dicitur a Philosopho 2. Physic, c. 1. princi­ pium motus et quietis. R. .-Id Γ"”· .V. seq. Disparitas est, quia concreta substantiva non multipli­ cantur, nisi multiplicentur simul natura el suppositum : hinc in Trinitate non multiplicatur Deus, quia non multiplicatur natura; quamvis tres per­ sona? sint : Christus vero non inulliplicattu, quid non multiplicatur suppo* DF. ΝΛΤΙ'ΠΛΠΓΜ DIITERFNTlX IN CHRISTO. I fin silum, etsi in co sinl natura· duæ; lito enirn in nna eadcmqne Verbi per­ sona subsist IIII I, .V. ('«ns. Ad prob. IL Non definiri a Philosopho naturam, princi­ pium mollis et quietis simpliciter, sed cum addito : ejus, in quo est, primo tlperse. Inde colligitur, de ratione naturæ, prout ab Aristotele definitur, esse, ut sil pars primaria et essentialis alicujus compositi, cujusmodi est materia et furina in compositis naturalibus.Hinc subjungit ibid. : natura aut subjectum est, aut subjectu inesl ; id autem, quod ex his compositum est, natura quidem non est, sed consjat natura. Similiter igitur compositum ex duabus naturis Christi unitis in persona Verbi, non est una natura; sed constat ex diversis naturis mediate invicem unitis. Deinde operationes illæ non debentur Christo ratione alicujus naturæ, quam includit; quia sunt supra exigentiam naturæ humanæ : natura autem divina non unitur imme­ diate humanitati , sed personalitas ; unde debentur Christo ratione perso­ nalitatis divinæ. Ex hactenus dispiitatis • 20G. Infer, et collige sequentia. 1. Illa, quæ naturis secundum se sunt pro­ pria, etiam in Christo esse duplicia : 1°. Exislenlia duplex. 2?. Duplex duralioetpriesenlia localis, increala scilicet,.immensitas, etæternitas ex parte, naturæ divinæ ; ex parte contra naturæ humanæ creata, el linita præsentia in tempore et loco. 3°. Duplex intellectus, divinus et humanus, duplex in­ tellectio, scientia, voluntas , de qua Sectione sequenti, libertas. 4°. Duplex operatio, divina, qua» Christo communis est cum Patre, el humana, quæ dicitur Theandrica. Definita hæc sunt in Conc. Conslantinop. II. Omnia du­ plicia unius, ejusdemque Domini Salvatoris nostri J. C. secundum evangelic cam traditionem asserimus ; id est, duas ejus naturas prœdicamus, divinam ft humanam, ex quibus et in quibus etiam post admirabilem el inseparabilem unitionem subsistit, et unamquamque ejus naturam proprietatem naturalem habere confitemur : et habere divinam omnia, quæ divina : humanam omnia, quæ humana sunt, absque peccato. 207. II. Quaecumque sunt in Christo propria uni naturæ secundum se, non posse tribui alteri naturæ etiam secundum se acceptæ, et praeciso supposito. Undefalsæ sunt propositiones islæ , Humanitas est Deitas; est Omnipoten­ tia; est leterna, omnipotens, immensa , etc. aut : Deitas est corporea, mor­ talis, composita, etc. Cujus ratio est, quia etsi in Christo detur communicatio idiomatmn, ut suo loco ex industria ostendemus ; non datur tamen nisi ratione suppositi nlrique naturæ communis : igitur si naturæ praescindantur ab hypostasi, inter cas hæc communicatio inveniri non poterit; quia, in illispraecisis, ipsius communicationis deficit fundamentum, quod est sup­ positum. Sed dc his exactius suo loco. 208. 111. Unionem hypostaticam , liccl negemus contra Eutychianos factam esse ι n unitatem naturæ ; hoc tamen non obstante, in alio et sano sensu dici potest etiam suo modo facta in natura, et non tantum in persona ; quia non tantum personalitas divina Verbi unita fuit naturæ humanæ, sed etiam natura divina eidem humanitati unita fuit, licet mediate tantum, scilicet mediante Verbi personalitate, ut amplius constabit Dissert, seq. 1(»β pF. INCARNATIONE. -GO- IV. Etsi natura divina dici possit incarnata, scilicet in Verbo; inde tamen non infores : etiam dici posse passam, mortuam esse ; nam esse incar­ natam , nihil importat aliud , quam osso unitam carni ; al huic vere imila est, saltem mediate, mediante personalitate Verbi ; nbc. per hOC mutationem subiit ; subi isset autem , si vere dici posset passa, mortua, etc. Unde nec divinitas debet dici passa , ut volebant Eutvchiani ; nec solus homo, ut volelwit Nestorius; sed Christus est passus et mortuus, non quidem secundum formam aut naturam Del ; sed secundum formam aut naturam humanam; quia actiones suppositorum sunt. ARTICULUS 111. S, CVRU.LUM ALEXANDRINUM, CIRCA NATURARUM IN’ CHRISTO DIFFERENTUM, ORTHODOXE SENSISSE, NEC FAVISSE EUTYCHIANIS OSTENDITUR. S. Cyrili.vm suum esse, unanimi voce prædicabant, quotquot orant Eulychianismi sectæ : illum Enlychianismi reum scriptores heterodoxi quidam recenter insimulant, ac probare conantur adductis ct congestis illius ex Libris sententiis ; ut operæ pretium sil, in genuinam hujus S. Patris men­ tem, de fide tam egregie meriti, studiose inquirere. Quare contra singulos 21Û. Dico. S. Ctrili.cs Alexandrinus quoad dogma dc duarum in Christo naturarum differentia prorsus orthodoxe sensit, omnique Eutychianismi labe ac suspicione purus est. Prob. clarissimis S. Cyrilli sententiis: 1°. S. P. in L. 1. contra Neslorium, hujus impietatem arguens, quod Dei genitricem appellari B. Virginem nollet, longa oratione contendit : etsi Divinitas ipsa ortum ex Maria pon acceperit, ita ut exislendi ab ea initium faceret; Deum tamen Verbum, qui ante omnia secula ex ætemo Patre natus est, novissime vere secundum carnem esse genitum ; nitide simul utramque in Christo naturam integram, impermixtam, inconfusam, exprimit (opp. t. G. p. 9. E.) : Deus est revera Christus, et unus, ac solus Dei et Patris, non divisus in hominem seorsimet similiter in Deum ; sed idem existent et ex Deo Patre Verbum, et ex muliere homo nostri similis. Quibus tum naturas in Christo differentes inesse, nec tamen divisas ; tum cx duabus unam non existere compositam, uti ex anima et corpore (it homo, docet ; nam et rnanere duas naturas asserit, quæ ulrique generationi respondent ; et eumdem Christum non'rninus Deum esse, quam hominem nostri similem: quod falsum esset , si una constaret ex duabus composita natura et essentia. Nam totum ab unaquaque parte reipsa differt et essentia; nec ambo inter se nomine ct definitione conveniunt. Non enim homo est anima, nec anirnæ definitio homini tribuitur, nec appellatio in redo, sed vel in obliquo, habens animam ; vel denominative aut adjective, animatus : al Christus non solum haberis Deum, aut Divinus, sed proprie Deus : similiter nec habens tantum hominem, vel humantis; sed homo dicitur. 2°. L. 2. cont. Nestor, (ibid. p. bl. D.) : Ergo unum confitere, naturas non dividens; sed ita, ut scias interim ac sentias, aliam esse cornis rationem : DF. NMI RXRVM DIFFERENTIA IN CllftlRTO, 1G7 aliam ilieinilalis soli ipsi, Christo, ccrtireni entem. \'i>n enim carnem ipsam frtlii ilii iiiihih ni esse factam dicimus ; sed divinam potius , tanquam ipsius propriam. Quibus aperte naturas duas a se invicem distinctas, sed non divL -ai allirmat, ac sine confusione , vel conversione imitas in compositionem unius hypostasis vel personæ ; hoc enim significat vocabulum ό εΤς, unus. Ik'inde passim in libris contra Neslorium, ct aliis, unum esse Christum ac Jioi filium prædicat, qui sit ulrumqne, Deus cl homo; hoc autem nullo modo convenit in unum aliquem , cujus tertia quædani natura sit, ex dua­ bus illis, unde constat et componitur, velut partibus conflata. Sed expres­ sius 3°. In episl. ad Neslorium , quæ incipit, Intelligo , approbata in Concilio Epbesino (opp. t. 5. part. 2*. sect. 24. p. 23. B.) : Asserimus , ait, Verbum unita.sibi secundum hypostasin carne animata rationali anima, inexplica-? bili modo hominem [actum : et quamvis naturce sint diverses, vera tamen unione coeuntes , unum nobis Christum et /ilium effecerunt : non quod natu­ rarum di/ferentia propter unionem sublata sil ; verum quod divinitas et Im­ munitas secreta quadem ineffabilique conjunctione in una persona unum no­ bis Jesum Christum et /ilium constituerint. Et ■i°. In episl. ad Joahnem Antiochenum , fidem suam uberius, accuraliusque declarans Cyrillus (ibid. p. 107. C.) : Deum, inquit, immutabilem, et (pii alter fieri non potest natura sua, facium hominis filium , unum dein­ ceps intelligi cum carne propria , et e calo dici descendisse. Sed et hominem appellari de calo ; qui perfectus in divinitate : et idem in humanitate sit per­ fectus, et in una intelligalur esse persona. Unus est enim Dominus Jesus Chri­ stus; tametsi non sil ignota naturarum differentia. Ilæc, inquam, Cyrillus in ea epistola, quæ in Chalcedc mensi Synodo præsertim approbata est, et in fidei regulam adseita : et quoniam ab Orientalibus recepta est, ac velut con­ ciliatrix quædam fuit pacis et concordiae, tanto majorem auctoritatem habet, et ex ca mensS. Cviui.f.i clarius et certius dignoscitur. His allatis similia plane in aliis Cyrilli scriptis occurrunt; in Commoni­ torio ad Eulogium (ibid. p. 133. A.), ubi dicit, errareNeslorium, non dicendo duas naturas, sed carum negando unionem substantialem. In ep. ad Vale­ rianum (ib. p. 160.) cl in duabus ad Successum epistolis. Conf. S. Cyrillus cum Joanne Antiocheno, et Orientalibus in camdem convenit expositionem fidei, quam ab illis oblatam admisit, et contra ejus obtrectatores defendit; at Orientales nullo modo suspecti unquam erant de Enlychianismo, quin , ut dictum, aliquando ante pacem, Cyrillum suspe­ ctum habebant, quod naturam humanam non perfectam cum Apollinari ipsis videretur adslruere in Christo, ut constat ex Sect, præc.; ergo dum eanidem cum Orientalibus expositionem fidei est amplexus cl professus . satis et luculenter ab omni se Enlychianismi suspicione purgavit. * 211. Ol>j· L S. Cyrillus in ep. 1. ad Successum scribit (opp. t. G. pari. 2*. Sttl. 2‘. p. 137. D.): Post unitionem naturas, alleram ab altera, non divi­ dimus; neque in duos filios unum illum imparlibilemqut secamus; sed unum asserimus filium, ut et SS. Patres dixerunt, unam naturam Dei Yerbi incarnatam : ergo post unitionem non nisi unicam in Christo naturam 1IN * * agnovit. Idem vero quoad nuam naturam incarnatam repetit S. Cram, Λγιμχλμι μ citans in !.. ad Reginas (opp. I. ‘i. pari. 3*. sect. 3*. p. W. A.), R. .V. Cons. Non enim S. Pater dixit, unam esse naturam Christi; se. D.) : Affirma­ rim, inquit, dum ea, ex quibus constat unus, et solus Filius, ac Dominus Inus Christus, cogitando versamus, duas undas esse naturas : post unitionem y. •i I>E GEMINA VOLUNTATE F.T OPERATIONE CHRISTI. J7Û DE INCARNATIONE, v vero, tanquam sublata jam sectione in duo, unam esse credimus filii naturam, ut unius, sed hominis facti, et incarnati ; ergo. R. D. J. Unam osso lilii naturam, ad excludendam naturarum dirisionem C. ad adstruendam naturam unam simpliciter et absolute .V. Eodem sensu dixit hic unam naturam Filii incarnati, quo supra unam na· turam Verbi incarnatam ; ad excludendam in Christo divisionem naluranim post unitionem. Unde hujus quidem loci hic genuinus sensus est : ante uni­ tionem antecessit illa sectio, vel divisio naturarum: non utique re; quii natura humana reipsa non fuit, antequam uniretur; ergo ratione, vel cogi­ tatione præeessit ; sicut etiam in divinis Pater est Filio prior origine ; hinc ait, cogitando versamus. At post unitionem negat dividi naturas, scilicet eo modo, quo intendebat Ncstorius; quod natura Verbi, utpotc incarnati, sit unita substantialiter humanitati, et jam ambæ coeant in unam personam Verbi, ut dividi non amplius possint. 215. Obj. III. L. de recta fide, Immanitatem tradit assumptam esse in unam deitatis naturam; ergo unio ex 'mente Cyrill! facta fuit non lanium in unitatem personæ, sed etiam naturæ. R. A’. .1. Sed hoc dixit (opp. t. 5. part. 2s. sect. 3a.p. G3. B.) ; Jesum Chri­ stum assumptum esse in unam illam deitatis naturam; quod verum es!.· Christus enim non solam humanam naturam significat ; sed Verbum ipsum cum ea copulatum, et utramque simul naturam exprimit. Nimirum eoloco probare studet Cyrillus, Christum non esse nudum hominem, sed Deum: atque hoc ex illis Apostoli verbis adstruit. 1. Cor. 8. v. 6. Nobis unus Deus, Pater, ex quo omnia, et nos in illum ; et unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia, et nos per ipsum; hic enim Christus una cum Deo Patre in unam deitatis appellationem ac naturam assumitur, ex quo Deus ipse mon­ stratur, sicque ratiocinatur Cyrili.cs : Si solum unus est Deus; nec est alter prceler ipsum ; assumitur autem in unam illam deitatis naturam Jesus Chri­ stus, per quem omnia : consequens est, hunc esse Deum, qui consubstantialis Patri secundum divinitatem intelligilur etiam , quando appellatus est Jesus Christus. Hinc evidens est, id, quod Cvrillus dixit , Jesum Christum assumptum esse in unam divinitatis naturam, hunc habere sensum : annumeratum esse Christum Deo Patri, ac perinde Deum esse nominatum , et ei attribu­ tam divinitatis naturam, quod idem valet, atque usitatum illud postea; unum esse Christum de Trinitate, vel unam personam. ’la *· 171 SECTIO 111. DE GEMINA CHRISTI VOLUNTATE ET DUPLICI OPERATIONE. Affinis hæc controversia superiori est, cum eaque connexa; unde merito hiejam illam pertractandam duximus. Occasionem controversiae hujusMonolheletæ,Eulychianismi quædarn relicta portio, dederunt : dum, damnato jam Eulychianismo, duas quidem in Christo naturas utcumque externe professi, non nisi unam in Christo voluntatem, et operationem pariter solum unam asserebant; sicque naturam humanam in Christo non integram, nec perfectam. Unde 1°. Monothelismi historiam dabimus. 2°. In quo hæresis Monotbeletarum sita fuerit, inquiremus. 3°. Stabiliemus dogma Catholicum. I·.Monothelismi labe, omnique mala oeconomiaelculpa Honorium l. fuisse immunem ostendemus. I Ί I ARTICULES I. MONOTHELISMI SYNOPSIS HISTORICA. s· «· Origo. 2I6. Prima hujus hæresis incunabula in anno Christi G30. figimus : quod circa id temporis in flammas erumpere coeperit; licet jam prius sub cinere glisceret, ct occultis Alhanasii Jacobitarum Patriarch®, Sergii Constantinopolitani, Theodori Pharanilani Episcopi consiliis foveretur. Res ita habuit, teste Theophane in miscell. el Cedreno. Cum Heraclius imperator, confecto bello Persico, Hierapoli consisteret anno imperii 20., qui juxta annales Gnecorum erat Christi G30., Alhanasio, Syro genere et Patriarchae Jacobitarum (qui sectæ Eulychianæ portio, et Jacobitarum nomine, quam tunc inviso Eutychianorum nomine , appellari malebant), Antiochenum Patriarchalum promittebat,si Chalcedoncnsi Synodo , duas in Christo naturas de­ cernenti, subscriberet. Athanasius in Imperatoris vota sine mora ivit, sed astute simul quæstionem Cæsari movit de voluntate el actione Christi ; duplicemne credere oporteret, an unicam? Ad quam haesitans Imperator Ser­ gium Constantinopolitanum, teste Syn. VI. Act. 13., qui et ipseSyrus genere, et Jacobitis ortus parentibus, ejusdemque cum Alhanasio hæresis fuit socius, per litteras consuluit, qui respondit, nonnisi unicam in Christo vo­ luntatem , aclionemqne dici posse. Anno 033. Cyrus Alexandrinorum Patriarcha, communicatis cum Theo­ toco, Pharanis Episcopo consiliis, unius voluntatis ac operationis dogma publice proposuit, et coacta in Synodo novem capita cum totidem anathe- i t i Ï.1 DE GEMINA VOLUNTATE ΕΓ OPERATIONE CHRISTI. 1 72 ■·.?* <· > H * - DF. INCARNATIONE. ■ I matismis condidit, quibus operatio una non obscure (Innabatur. Eil.u.1, I hæc capita in Syn. VI. Act. 13. S. Sophronius veni adhucduiii monachii*. I qui Synodo intererat, cum, conatu irrito, se Cyro opposuisset, Constantin*:- I polim ad Sergium se contulit. Quem cum eadem infectum lue comperiM I recessurus inde, in genua provolutus monuit, Christi Dei passionibus vivi. I ficis oblestans, ait S. Maximus in Disp. cum Pyrrho, ne vocem hard icorum, I unam operationem, probe a SS. Patribus ecvtinctam renovaret. | Eodem anno S. Sophronius in sedem Hierosolymitanam evehitur, it I sine mora habita Synodo, epistolam synodicam edidit gravem Patrum sen­ tentiis pro orthodoxo dogmate,cujus exemplar Honorio Rom. Ponlif. misit,et Sergio. Sergius inde sibi metuens a Sophronio, plenas fraudum liUcras ad Honorium dedit, multa mendacissime de Sophronio scribens, veluteum jecwe (Sergio) convenisse, ut neuter, unius vel duplicis operationis vocem usurporet ; et id genus plura , quæ legi possunt in Dissertat, nostra de Honorio. Sed ex hoc ipso jure argui potest, illam Sergii epistolam, hic interpolatam esse. Et vero quod mendaciorum ejusmodi pretium sperare Sergius poterat, quo­ rum , summo suo probro , se a Sophronio apud Honorium convincendum esse, non poterat non providere; cum non ignoraret, Sophronium scripsisse ad. Honorium : quod Sophronius ipse Sergio significaret. Interea dum ita res fervet, an. Chr. 638. moritur Honorius L 12. Octobris. Eodem anno Sergius Ecthesin suam, quam duobus ante annis, et amplius conscripserat, Heraclii imperatoris nomine divulgavit, ipseque paulopost, ante adhuc exitum ejusd. anni 638., mense Decembri extinclus est Sergius, ut nos docet in Chronico suo Nicephorus, qui annos episcopatus Sergii,et Pyrrhi, qui Sergio successit, recenset : ut annorum ratione recte subducta, Sergius post mensem Decembrem superstes esse non potuerit. Quid vero entis illa Ecthesis fuerit, nunc in sequ.§. exponetur. Honorio vero successit Severinus anno 610. quo et rursus decessit, subrogato huic Joanne IV. aim. eod. die 4. Decembris. umo MO. L Decembris, ut ex hujus vita habetur: et Heraclius, juxta jnnalesGrtccovuin anno insequenti 6il. Februarii 11. obiit. Inde fit con­ sequens, Heraelium ad Joannem IV. scripsisse anno 641. ineunto, non ante; quia Joannes nondum erat summus Pontifex : nec postea; quia Heraclius e vita migravit; igitur cum scribat Heraclius, Sergium composuisse Ecthesin •ink annos quinque; nccesse est, illam anno 636. duobus ante Honorii obi­ tum confecerit. Quæ observatio infra inserviet. « Ecthesis Heraclii, sive rectius Sergii. ) X- 173 217. Ecthesis ilia expositio fidei erat, in qua post longam satis explana­ tionem catholicam Trinitatis, itemque Incarnationis, simul datur ratio, cur nec, unam, nec duas dici operationes in Christo oporteat, ac tandem in fine una in Christo voluntas asseritur. Ecthesis illa non a] iter quam Heraclii dice­ batur, quod sub ejus prodiisset nomine; auctor iero ejusdem Sergiuserat. Cum enim eamdem condemnasset Joannes IV., Severini successor, Hera­ clius se purgaturus, Ecthesis, scribebat ad Joannem, non est mea: sed cum hanc Sergius composuisset ante quinque annos, deprecatus est me, ut nomine meo proponeretur. A quo tempore Ecthesis Sergiana appellari cœpit. Circa illam Notandum , Ecthesin illam jam anno 636. ineunte, adeoque duobus ante Honorii decessum annis, fuisse a Sergio conscriptam ; quod inde conficitur. Ait Heraclius in sua ad Joannem epistola, quod Sergius jam ante quinque annos illam composuerit. Joannes vero in Severini locum subvectus fuit §- in* Typus Constantis Imperatoris. 218. Anno 648. Constans imperator Typum edidit, Pauli Constanlinopolitani, qui Pyrrho ea in sede successerat, partum : utpote qui eumdem, ut Sergius ecthesin, conceperat, ut constat ex libello Synodico, qui oblatus est S. Martino S. P. in Secret. 2. Concil. Lateran.Typus vero edictum fuit, quo statuebatur, ut, qui sunt Catholicce et Apostolicce Ecclesiæ, non habeant i licentiam invicem a praesenti, de una voluntate, aut una operatione ; aut dua­ rum voluntatum, ac duarum operationum qualemcumque altercationem aut I contentionem instituendi. Verbo : quo imperabatur silentium de catholico I dogmate. I AtS. Martinus eo tempore summus Pontifex, in Cone. Lateranensi EpiI scoporum 130. ecthesin, quam jam Severinus , Joannes IV.,Theodorus MarI lini prodecessor, sicut et Pyrrhum et Paulum damnaverant, iterato damnat i I Itemque Monothelctarum hæresin , ejusque propugnatores, Theodorum Pharanitanum, Cyruni Alexandrinum, Sergium, Pyrrhum, Paulum, ConI stanlinopolitanos Patriarchas , ac Typum Constantis condemnat, data ad I omnes fideles ea de re epistola. I Constans imperator idcirco in furorem actus, S. Martinum CoustantinoI polim per Calliopum abduci præcipit, ubi admodum contumeliose habitum, I Chersonesum relegat in exilium, in quo aerumnis confectus gloriosus martyr I occubuit. ' §- iv. Synodus Generalis VI. sive Constant inopolitana III. 219. Anno 678. Constantinus Pogonatus imperator ad Donum S. P. scri­ bit pro cogenda generali Synodo. Agatho , qui Dono successerat, conspecto Imperatoris zelo pacem reddendi Ecclesiæ, ipso Romæ Synodum coegit, qua rursum confixa Monothelctarum hæresis. Ac Synodi quidem nomine Joannes Portuensis , Abundantius Paternensis, Joannes Rhegit anus, Episcopi; abAcATHONE vero Theodorus , et Gregorius Presbyteri, Joannes Diaconus delegantur Constantinopolim, Papæ ac Synodi de catholicce Trinitatis, et Incarnationis fide litteras perlaturi ad Cæsarem. Alias Agatho addidit, qui­ bus celebrandæ Synodi formam praescribit, mandatque sub anathematis pœna, ut propositam a se fidem Synodus susciperet. Illud insuper Legatis mandaverat Agatho, quod etiam continebant littéral, ut traditionem Apusto- I |ib GEMINA VULENIAII. El OPERATIONE CHRISTI. 171 DE incarnatione. I fidei ab Agatiione proposilæ subscribere nollet, ei ceu novo Dioscoro, novo licæ Sedis, ut a Praedecessoribus Apostolicis Pontificibus instituta est, sinceI Ipdlinnri dictum anathema. Act. IX. cum allata a Macario testimonia colrilcr referrent; nec præsumerent augere, vel minuere, scd proecise, quanlutu I lata essent cum Palriarchii codicibus, nova ejus corruptio patuit. ipsis injunctum, satisfacere. Quare anno 680. datum Synodo initium. Inter Cffitera ejus Acta, quæ vid. I Act. XII. Imperator codices illos, quos a Macario acceperat, sirnul misit I ad Synodum, inter quos, ul dictum ante, erat cæernplum primæ Honorii ad in Tr. de Princip. Theol., sequentia in rem nostram observamus, SffgiumEpistolæ. Hinc notetur 1°. Macarium , cum Synodurn ad MonotheAct. 111. cum Synodi V. codex legeretur, Monotheletarum impietas patuit ; klarum extirpandos errores cogendam inlelligerct, movisse omnia, ut quippe geminis in locis depravasse codicem deprehensi ; primo addendo fi­ ctilium subS. Mknn.e nomine libellum, ad Vigilium Bealiss. PapamRom.de i Imperatorem suas in paries pertraheret, quod ct Episcopi hac ipsa in Act. iwlaninl, lepreheudentés Macarium in devia mittentem Principem peroblaeo, quod una sit Christi voluntas. Deinde libellos duos in Act. 7. ejusd. •| ku illi codices. 2”. Exemplum epistolæ Honorii, quale a Macario oblatum , Synodi V. eidem Vigilio supposuisse convicti, quorum alter ad Justinianum nusquam antea apparpisse, vel ulli fuisse cognitum. Ideo unus Macarius Imperatorem , alter ad Theodoram Augustam datus, dicebatur, inqueiis semper appellabat Honorium, eum Monothelctis annumerans, gnarus quo Vigilius dixisse anathema in eum, (pii non confitetur in Christo., unam opiid argumento faceret, quo tine; credebat videlicet Macarius hac ratione rationem, quos codices Imperatori obtulerat ante Synodum Macarius Antio­ .mlnon damnatum iri in Synodo Monotheletarum dogma, si et Mennam chenus eo tempore Monotheletarum caput; illisquc immiscuerat, ulliquet Episcopum Conslanliiiopolitanum vi tæ sanctitate clarum, lum Vigilium ac ex Aci. XII., exemplum epistolæ Honorii, quæ ejus prima ad Sergium Honorium Romanos Pontifices ejusdem fuisse vel dogmatis auctores; vel dicitur. urle sectatores aliis persuaderet ; aut, sj damnandum essetMonotheletarum Aci. V. cum Macarius Antiochenus, aliique Monothelelæ, qui aderant, dugiua, hoc saltem solatio foret, quod cum Monothelctis una damnarentur polliciti fuissent Act. L suam de una in Christo voluntate sententiam et Jlennas, Vigilius, ct Honorius. Conciliorum sacrorum definitionibus, ct sanctorum Patrum confirmare te­ Act. XIII. Dictum anathema Sergio, Pyrrho, Paulo, Petro, Cyro, Theo­ stimoniis, nihil vero afferre potuissent cx Conciliis, jussi sunt proferre san­ doro; lum Honorio ob ejus Act. præc. epistolam adulterinis illis insertam ctorum Patrum, quæ jactaverant, testimonia. Duos igitur obtulere codicessub codicibus. Jussus deinde Georgius Chartophylax ex Patriarchio afferre cætitulo : Testimonia sanctorum Patrum, unam Domini nostri Jesu Christi vo­ teraPyrrhi, Petri, Pauli scripta, aliam Honorii 'epistolam, quæ secunda luntatem docentia, quæ est etiam Patris et Spiritus sancti : statimque lecti fuere codices, dataque Macario a Synodo facultas fuit, nova, si vellet, testi­ \ dicitur, quaque rursum silentium, sicut in prima, de operationibus Christi indicebatur, fortùito se reperisse aiebat : quæ, sine inquisitione alia, con­ monia proferendi ; quin, quid evicisset Macarius, quid opposuissent Legali, tinuo flammis data. quid alii orthodoxi Patres, aut saltem unus ex singulis inter hujus Actionis Acta notatum exislcret. Primus igitur hic locus est, ex quo , Synodi hujus .Vola in Act. XIII. De hac secunda Honorii epistola nemini mortalium Acta manca esse atque mutila, dilucet. Nam quis prudens sibi in animum quidquam antea innotuerat ; nequidem Macario, quam alioquin certo pari­ inducat, cum MaCariuscæterique Monotheletæ geminos integros codices non ter inseruisset illis codicibus, dc quibus Act. XII., sicut illam, quæ prima nisi truncatis, corruptis, fictis SS. Patrum sententiis de una Christi voluo- i Honorii ad Sergium dicitur. Quid vero Agathonis Legati dixerint, cum Ro­ tate refertos protulissent, omnes, tam Legatos Apostolicos, quam cæteros mani Pontificis epistola damnaretur ad rogum, nec verbulo refertur; mani­ sedisse elingues, fraudem pessimam non objecisse haereticis, ul constanter festo rursus argumento,quædam in Actis dcsidera'ri, quod Artic* V. amplius tamen fecere alias in Act. 111. IV. praecedentibus, ac subséquente VI. probabitur. Nota : Acta hujus Synodi VI. manca mutilaque dici ex nostra in Act. V. Act. XVII. proposita fidei definitio contra Monothelelas fuit. Ac demum animadversione, gravissime habuit ante annum P. Romanus FischerOrd. Act.XVIII. repetito in singulos anathemate, terminata cum acclamatione Eremit. S. P. Augustini in Diss. de Honorio I. P. in Syn. VI. vere el juste ad Imperatorem Synodus. condemnato, probatque §. 111. c. 2. integro; quia Constantino roganti, an I para Macarii aliud proferre vellet, retulit Macarius et Stephanus : sufficien­ tes sumus, aliud proferre nolumus. Signatis codicibus Legati : piissime j ARTICULUS IL Domine, inquiunt, adhuc aliquid de una voluntate et operatione non ostendeI runt Macarius, etc.,sed et ipsa testimonia, quæ protulerunt, detruncaverunt.M | CONTRA MONOTHELETARUM IMPIETATEM DEFENDITUR DOGMA CATHOLICUM. mirari subit, qua fide P. Romanus hæc verba opponat, cum non in Act. V. | de qua hic sermo est, sed in Act. VI. extent, referanturque ad codicem I SO. Nola. Monotheletas sic dici ab unius voluntatis in Christo, tum, novum, quem in hac Act. pars Macarii obtulerat. Legat, amabo ! lector qnod inde sequitur, unius operationis assertione, cx dictis abunde liquet. Actionem ulramque in Act. Concilior, apud Harduin. t. 3. atque ita esse, ut I Quo vero sensu unam voluntatem dixerint, quædam est controversia. Sunt, dixi, compcriet. I qui cum Vasqvezio non ipsam potentiam, sed hujus actum solummodo MoAct. λ 1. novæ corruptionis, novaruinque fraudum in mutilandis ct depraI nolheletis negatum voltint, ideo, quod concessis duabus in Christo naturis, vandis Patrum sciiptis Macarius reus convincitur ; turn in Act. V1JL, quod I T] 176 i»E INCARNATIONE. adeoque et humana, hujus voluntatem negare non potuerint; qtlippoqm cx natura fluit per sc. At communis contra est sententia, et tenenda, ipsam human® voluiilalii facuîtalèm, sive potentiam, impios Christo abnegasse, sic, ul in Christo». Iam voluntatem divinam remansisse dicerent, quæ animam immediate, perque animam corpus moveret ad actiones, ita ut ima pariter esset operatio, a Verbo tanquam fonte profluens , et per animam , corpusque in externum usque opus se effundens. Et satis aperte hæc Mouolheletarum mens indecoguoseitur: Ie. Ex propria eorum confessione; voluntatem enim humanam, sive hanc naturalem, quod confiteri nollet Macarius , in Syn. VI. damnaliii fuit. 2°. Ex epist. Agathonjs, qua definivit contra Monotheletas, in Christo duas naturales voluntates, et duas naturales operationes, ubi distinguit voIqq. talem ipsam ab actu. Ex Syn. VI. Act. 8., dum quærit ex Macario:«n Chri­ stus humanam habuerit voluntatem et impeccabilem? ubi aperte voluntassiimitur pro ipsa potentia. At simpliciter negavit Macarius. Quanquam propterea dissimulari non possit, Monotheletas subin æquivocc locutos esse, cum i Catholicis premerentur. Rationem vero prioris sententiae quod attinet, ruit illa 1°. quodMono­ theletas solo ore naturas duas professos esse, sit vero longe propius, cum ai> iisdem ortum duxerint, qui portio erant Eutychianœ scctæ. 2°. Quia falsum est suppositum contrariae sententiae; Monolheletæ enim actiones pe­ rinde ac voluntates h ypostas in ; non naturam sequi, pro sui erroris funda­ mento dicebant, h. e. ut aiebant ipsi, υποστατικά esse θελήματα, non φυσικά, proinde voluntates non pro naturarum, sed hypostaseon uuincro multiplicari. Unde S. Joannes Damascenus id refellens identidem regerebat illud : Naturales, non hypostaticas, dicimus voluntates. L. 3. de Fide Orthod. c. 1 i. et passim. 221. Vico. Duæ sunt in Christo voluntates, et duæ pariter operationes, seu volitiones, divina scilicet ct humana. Conclusio est dogma fidei, el delini la in variis Conciliis, Lateranensi sub S. Martino L, in Synodo generali VI. ea de causa celebrata : Item in generali VU. et VIII. Sed et præterea I Prob. I. Ex sacris Scriptubis. Matth. 26. 39. Non sicut ego volo; sed sicut lu. Luc. 22. 42. Non mea voluntas, sed tua fiat. Joan. 5. 31. Non queen voluntatem meam; sed ejus, qui misit me. Et Joan. 6. 38. Descendi decolo, non ut faciam voluntatem meam, sed ejus, qui misit me. His aliisque simili­ bus textibus clare exprimitur voluntas humana in Christo ; sed divinam in Christo nec Monolheleta aliquis, nec ullus unquam hæreticus, aut homo negavit ; cum hanc Verbum amittere non posset ; ergo. I Prob. II. Rationibus theologicis. 1°. Quoad duas voluntates. Voluntas est naturæ, non hypostasis, proprietas, ut constat cx mysterio Trinitatis; ubi 1res licet pcrsonæ sint, tamen una tantum voluntas est, ul contra Pyrrhum argumentabatur S. Maximus ( opp. t. 2. p. i 61.') ; et ait Agatiio S. P. in epistola quæ extat Act. IV. gener. Synodi VI. (Labb. t. 6. p. 637. B.). Atqui in Chri­ sto est natura humana integra ct perfecta ; ul constat cx dictis contra Eutycheu : el aliunde certum est, Verbum per assumptionem naturæ huuiauæ DE GEMINA VOLUNTATE ET OPERATIONE CHRISTI. 177 nullam esse diminutioncrn passurn in natura sua divina, cui voluntas com­ petit ; ergo. 2’. Quoad operationes. H® enim sequuntur formas, sive agendi principia : atquihæc in Christo diversa sunt ; scilicet natur.® divers®, et divers® vo­ luntates ; ergo. Nititur hæc ratio auctoritate Patrum. Sic enim ratiocinati Patres scit® Synodi in sermone prosphonctico (Labb. t. 6. p. 1052. C. ) Per­ fidum igitur in divinitate, el eumdem in humanitate perfectum, secundum antiquas Patrum traditiones, el divinam Chalcedone sancitam formulam prodicamus, Atque uti naturas duas accepimus, ita ct duas naturales volun­ tates, cl duas naturales ipsius operationes agnoscimus. Quippe, neutram in Christo naturam in ejus Incarnatione voluntatis expertem, aut operationis audebimus asserere ; ne earum proprietates perimentes, naturas una perima­ mus. Sic S. Damascenus de fid. orthod. L. 3. c. 15. Salva, inquit, natu­ rarum differentia, salvœ erunt et eorum operationes. Non enim natura ulla est'operationis expers. Huic item argumento S. Maximus insistebat in Dispu­ tatione cum Pyrrho habita Carthagine (opp. t. 2. p. 165.) 3°. Quoad utrasque. Juxta Scripturas divinas Christus satisfecit pro pec­ catis nostris, ad Ephes. 1.7. Habemus redemptionem per sanguinem ejus, re­ missionem peccatorum. 1. Tim. 2. 6. Dedit redemptionem semelipsum pro omnibus. Fuit obediens, ad Philipp. 2. 8. Factus obediens usque ad mortem. Vere meruit; nobis quidem dona supernaturalia, hoc enim vult Apostolus ad Ephes. 1. 6. Gratificavit nos in dilecto Filio suo, sive per hunc, h. e. ejus merita : sibi vero exaltationem et gloriam,· ad Philipp. 2. 8. Factus obe­ diens usque ad mortem... propter quod et- Deus exaltavit illum, etc. Atqui non potuisset Christus ponere actus vere satisfactorios, meritorios, obedientiæ , nisi habuisset voluntatem humanam perfecte liberam, quæ actus illos eli­ ceret; voluntas enim divina ejusmodi actus proprie tales elicere nequit, utpote qui naturæ, a qua eliciuntur, inferiorilatem exigunt ; ergo. 222. Obj. I. Ex SS. Patribus. S. Dionysius, vulgo Areopagita, epist. 4. ad Caium, unam tradit in Christo esse deivirilem actionem : Qui non secundum Deum divina gessit, nec humana secundum hominem. Verum Deo viro facto unam quamdam deivirilem actionem expressit. Quod idem docet L. de Divin. Nominib. c. 12. R. 1°. .V.A. Sed ita textum S. Patris olim Monolheletæ depravarunt; cum­ que S. Dionysius posuisset novani deivirilem, sive theandricam operationem, impii supposuerunt unam, tcsteS. Martino I. in Concil. Lateran. (Labb. t.G. p. 183. A.) et Synodo gen. VI. Act. 14. (id. ibid. p. 960. D. ) R. 2°. Permisso etiam gratis in S. Dionysio legi unam, nihil hoc prodesset Monothclctis, cum in sensu plane catholico id dicere potuerit; quia omnis actio humana et volitio est elicitive quidem a natura humana ceu principio quo; seda Verbo denominative, ceu principio quod; actiones enim supposi. lorum sunt; sicque actio potest dici una propter unitatem suppositi operantis in duabus naturis. 223. Inst. 1. S. Dionysius actionem Christi ait esse theandricam, sive deicirikm; ergo, sive posuerit unam, sive novam, intellexit unicam ; vox enim dtivirilis unam actionem compositam, vel confusam indicat. DE INCARNATIONE. R. .V. Cons. ei prob. Sed deivirilis dicitur sive theandrica, quia est Dei hominis, cllcitivc a natura humana; denominative a Verbo, ut supposito agente ut quod, unde valorem ct dignitatem capit ; sicque revera est actio nova ; quippe soli propria composito thvandrico, ut inquit Sopuron. in ep. lecta Act. il. Syn. VI. (l.abb. t. G. p. 880. A.). Observa ex eod. S. Sopuron. loco cit., item ex S. Maximo in notis ad ep. 4. cit.S. Dionysii, in Christo triplex inesse operationum genus. P. Aliæpure divinæ sunt, quas in Christo sola operatur Divinitas , quin humanitas con­ currat per modum cliarn causæ inslrumentalis, ut creatio, conservatio, concursus divinus ad actiones creaturarum. 2°. Aliæ sunt humanas, ct naturæ humanæ sunt propriæ; ut actus amoris ab humana voluntate elicitus, intellectionis humanæ, obedientiæ, comestionis, passionis, etc. quæ tamen actiones etiam sunt Verbi denominative, tanquam suppositi. 3°. Aliæ mixte, dum utraque operatur natura ct concurrit ad actionem, ut dum Christus suo contactu patrat miracula ; evocaudo e sepulcro Laxarum, etc. Hæ actio­ nes magis specialiter theandricæ dicuntur, quia naturæ utriusque actionem continent; divinæ, per omnipotentiam concurrentis; humanæ, praestantis contactum, etc. etsi utriusque naturæ sic concurrentis actio in se distincta, et inconfusa sit. J. 4 H 22 L Inst. 2. Juxta SS. Patres humanitas Christi erat Verbi divini instru­ mentum ct organum ; l’sus est, inquit S. Cyrill. Alexandrin. Dialogo de Incarnat, (upp. t. o. part. P. p. G80. C.) tanquam instrumento, propria carne. S. Athanas. L. de Incarn. et orat. 4. (al. 3. n. 31.) in Arianos : Cum Deus esset, proprium habuit corpus quo ut instrumento utens, homo propter nos factus est. Atqui instrumentum non habet actionem propriam, et ab illa causæ principalis distinctam; ergo. R. D. M. Erat Verbi instrumentum inanime A". activum et liberum, quod esset simul actionum suarum principium determinativum C. Sic D. m.et A’. Cons. Natura humana erat Verbi instrumentum, quatenus illa utebatur ad nostram redemptionem ; cum enim ipsa Verbi divinitas secundum se expers sit omnis passibilitatis, naturam humanam assumpsit, quæ actus meritorios et satisfaclorios libere produceret, quibus una Verbum valorem ac pretium tribueret. Hoc volunt Patres. Lude et S. Gregor. Nyssen. confia Eunom. orat. 5. (opp. t. 2. p. 594. A.) : Divinitatem, ait, per corpus, quod induit, hominum omnium revera salutem, operatam, ut propria sit carnis perpessio, Dei autem (utpote suppositi denominative, et dignificantis) operatio. DE GEMINA VOLUNTATE ET OPERATIONE CHRISTI. 179 liebal ex human® voluntatis imperio, semper paralæ ad divinæ nutum voluntatis. 22H. Obj. Ii. Ex ratione. P. Si in Christo essent duæ voluntates, esscntduo volentes; sed hoc est falsum. 2°. Christus unus est : Item est unum tantum operans; ergo et una tantum in eo voluntas est. 3°. Si duæ essent in Christo voluntates, hæ inter se discordes essent ; sed hoc Christo repugnat. R. N. seq. Non enim plures, ad multiplicationem voluntatum precise, diam multiplicantur volentes; alioquin in Trinitate, sicut est unica voluntas, sic unicum volens esset. Nimirum voluntas naturam se­ quitur, ad camque pertinet ; nam in divinis uti natura una , sic una tan­ tum voluntas est; al volens personam respicit ; hinc quia in divinis personæ sunt 1res; totidem volentes sunt. At in Christo nonnisi persona una est; ergo et volens unicum. 2"m. R. D. Christus unus est supposito solo C. etiam natura N. At jam diximus: voluntas non hypostasis , vel personæ ; sed naluræ proprietas est. Sane quidem simpliciter velle naluræ est, aiebat S. Maximus in disputatione cum Pyrrho. D. etiam alterum : Est unum operans ut quod; quia est per­ sona una, vel suppositum imum C. unum operans ut quo N. Operans ut quo natura est; sed hæc in Christo duplex fuit, ergo ct voluntas ex dictis, clvolilio. 4d 3um. R. N. seq. Illa enim voluntatum discordia vel fuisset, ut argumen­ tabatur S. Maximus, naturalis , et Deum habuisset auctorem ; quod est blasphemum dicere ; vel fuisset peccati cujusdam effectus . sed nec Christus pec­ cati capax fuit, nec natura, quam assumpsit, instar nostræ, vitiata aliquando peccato fuit, ut aiebat Honorius I. S. P. ëpist. ad Sergium (Lahb. t. 6. p. 929.): /t divinitate assumpta est nostra natura, non culpa... Sine peccato conceptus de Spiritu sancto , etiam absque peccato est partus de sancta et immaculata Virgine Dei genitrice, nullum experiens contagium viliatœ naturæ... Non est dague assumpta a Salvatore vitiata natura. Voluntas igitur humana Christi perfectissime conformis semper divinæ fuit; Joan. 8. 29. Ego, aiebat Christus, quæ placita sunt ei, facio semper. Hinc dum Maith. 2G. 39; precatur : Pater mi, si possibile est, transeat a me calix iste, non erat actus divinæ contrarius voluntati ; non enim erat volitio efficax, sed inefficax, et condilionata, sub conditione beneplaciti divini, ut patet ex statim subjunctis : Verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu. ARTICULUS 1Π. 223. Inst. 3. S. Cyrill. Alexandr. L. 4. in Joan. (opp. t. 4. p. 361. D.) de Christo suscitante filiam principis Synagogæ ait : Eam nempe omnipotenti suo jussu, ut Deus, et rursus tactu sanctæ carnis, vivificando, unam et cogna­ tam per ambas naturas ostendit operationem ; ergo. R. D. et expl. 1'nam unitate suppositi ; vel unam theandricam, juxta superius dicta, et sic cognatam, quia actio eadem naluræ humanæ, a qiia ctex cujus propriæ voluntatis imperio procedebat, erat simul Verbi deno­ minative ut suppositi C. secus N. Etiam dum in patratione miraculo­ rum natura humana pnestabat vocem, contactum et similia, id simul ÙTRUM HONORIUS i. s. p. IN’ ERROREM MONOTIIELETARUM PROLAPSUS FUERIT? Prooemium. Triplex culpa a diversis in Honorium conjicitur : 1°. Hœrcsis ipsius, vclut unam cum Monolhclelis esset voluntatem professus. 2°. Malte ttconomiœ, quod in P. et 2*. ad Sergium epistola suppresserit dogma catho­ licum, praecipiens Sergio, ut silentium indiceret de una vel duplici opera­ tione Christi. 3°. Socordia?, quod indulgcntior existons in Monothelctas eorum nefarium dogma non in cunis compresserit, sed potius foverit. 180 DE INCARNATIONE. Honorium vere jusleque damnatum fuisse a Synodo gon. VI. sin minus ut haereticum, certe ut hirreseos auctorem recentius sibi demonstrandum sum­ psit P. Romanus Fischer Ord. Eremit. S. Patris Augustini, SS. Theol. Baccalanr. el iu Conventu Mogunlino Lector, in Diss. Theol. quam lum alteri eximii P. Desirantu Lovanicnsis Professoris regii, tum noslræ pro Honorio typis Wirceburgensibus editae opposuerat. Si causam , qure movisse P. Boinamim potuit, ut Honorium, inque Honorio ejus defensores impugnandos susciperet, inquiram, case facile ipsa prodit, quod vindicatus Honorus non parum obsistere videretur ejus de Romano Pontifice systemati, quod sibi propugnandum decreverat. Si modum scribendi spectem, in eo mode­ stiam, quicumquc legerunt, desiderant; tantoque amplius, quod scriptor Religiosus sit ; acerbior hic illic æquo est, polilæ scriptionis ac litteratura evagatus limites : contemptum spirans non levem aliorum , jactantiam e con­ tra propriam. Si his modis adornentur triumphi, hos non invideo. Vulgare hoc eorum vitium est, qui, vel recens applicati ad docendi munus, aliquid clucubralionis paviunt, vel ad scribendum affectu impelluntur maligno, vel causam dubiam ac sublestam tuendam suscipiunt, in alios, velut æmulationis cestro sui impotes, subinde impotentius insurgere. At vero a gravium scriptorum genio semper hic modus abhorruit, qui, etsi ab aliis subinde opinione dissideant, sua momenta cum dignitate proferunt, judicium deinde, salva auctoritateæmuli, penes alios relinquunt, quin se ipsos vel coronaro, vel jactare victores velint. Nondum tamen hic ex integro, ac dictis singulis P. Romani respondendum sumo, quod eo differo, dum laboribus adhuc re­ siduis , quique magis urgent, fuero perfunctus. Sed ea duntaxat modo attin­ gam , quæ ad tuenda nostra pro Honorio momenta sufficiant, e quibus in­ terim de similibus ac levioribus a P. Romano allatis judicium formari possit. 227. Dico I. Honorius in ipsam Monotheletarum hæresin lapsus non est. Ita communis hodie Auctorum sententia. Prob. Si Honorius lapsus esset in Monotheletarum hæresin; ergo tum, quia in prima ad Sergium epistola scripsit (Labb. t. 6. p. 929. A.) : Unam voluntatem fatemur Domini nostri Jesu Christi; turn quia ct in prima et secunda ad eumdem epist. rejecit operationem Christi duplicem. Sed neutra ratio subsistit. Non posterior, ut constabit Conci, sequenti. Non prior; quia. Honorius non in haereticorum sensu de una solummodo voluntate naturali divinitatis et humanitatis in Christo; sed in sensu plane orthodoxo de una voluntate humanitatis ita scripsit, tradens, in ea non esse duas voluntates contrarias spiritus et carnis, cujusmodi in natura nostra peccato vitiata expe­ rimur. Hoc Constat 1°. Ex ratione, quam subdit ; postquam enim dixisset : Unam to· luntatem fatemur, inquit : Quia profecto a divinitate assumpta est nostra natura, non culpa; illa profecto, quæ ante peccatum creata est, non quæ post prœvaricationem vitiata. Sine peccato conceptus... Non est assumpta a Salvatore vitiata natura, quo; repugnaret legi mentis ejus... Lex alia in membris, aut voluntas diversa non fuit, vel contraria Salvatori. Ratio illa Honorii recte probat, non esse contrarias in Christi humanitate voluntates; minime vero naturam humanam esse propriæ voluntatis expertem ; aJioquiu et Adamus ex meute Honorii in statu iunuceuliæ caruisset voluntate ' v or. gemina voluntate et operatione CHRISTI. 181 humana, quia ait : assumpta est nostra nalura... illa profecto, quæ ante pecealuiii creata est ; quod nemo sanie mentis Honorio tribuet. 2*. 1·λ Sergio, qui dolose ita litteras suas instruxerat, ut non posset non videri, loqui de una voluntate jn humanitate, excludendo voluntatem con­ trariam carnis, quam Apostolus vocat legem membrorum repugnantem legi mentis ; ergo et eodem sensu respondit Honorius. Prob. Ant. Nam, inquit Ser­ gius (Labb. t. 6. p. 924. V..), salutaris Deum gerentium Patrum doctrina ma­ nifeste instruit, quod nunquam intelleclualiler animata Domini caro separatim el ex appetitu proprio, contrario nutui uniti sibi secundum subsistentiam Dei Verbi, naturalem motum suum effecit; sed hæc carnalem tantum voluntatem spectant, quæ alias in hominibus separatim, appetitu proprio, contrario voluntati superiori et proprie tali, solet naturales motus efficere. 3°. Ex S. Maximo, epist. ad Marinum presbyterum (opp. t. 2. p. 129. 130. edit. Combcf.) : Nam hoc, inquit, non in reprobationem dixit humanæ Salvatoris et naturalis voluntatis ; sed quod nullatenus conceptionem ejus, qua fuit sine semine, vel incorruptam nativitatem præcesserit voluntas car­ nis. Idque evincit ex ipsis Honorii verbis, ut nos ante; tum addit (ibid, p. 132.) : Advocatum habet (Honorius) sermonem (quem scripsit ad Sergium in epist. P.), omnem calumniatoris abigentem incursum. Ac in disputatione cum Pyrrho genuinum illum esse Honorii sensum ex Joanne Sympono Abbate, qui illam Honorii epistolam scripserat, ostendit (opp. t. 2. p. 182.) : Quis illius epistola? fide dignus erit interpres, qui eam ex persona Honorii composuit, et vivit adhuc, et qui lum Occidentem cum aliis virtutibus, tum dogmatibus fidei Christiana? illustravit ? an ii, qui Constantinopoli, quæ ex corde erant, loquebantur; cumque responderet Pyrrhus, qui eam compo­ suit; subsumit : ille idem (Joannes Symponus) cum ad divum Constantinum Imperatorem ex persona S. Joannis Papœ ( scilicet IV. ) rursus de hac epi­ stola scriberet, unam, inquit, voluntatem Domini diximus, non divinitatis ejus et humanitatis, sed solius humanitatis. 4°. Ex Joanne Sympono eodem, qui Honorio I. et Joanni IV. a scribendis epistolis fuit : qui vero in epistola quam , Joannis IV. nomine ad Constan­ tinum Imperatorem scripsit, ita rem exponit (apud S. Maximum Disput. cum Pyrrho supr. cit. ) : Unam voluntatem Domini diximus, non divinitatis ejus et humanitatis, sed humanitatis solius. Cum enim Sergius scripsisset, quod quidam duas voluntates in Christo contrarias dicerent ; diximus Chri­ stum non duas voluntates contrarias habuisse, carnis, inquam, et spiritus : sicut nos habemus post peccatum ; sed unam tantum, quæ naturaliter humani­ tatis ejus nota essentialis est. 3°. Ex Joanne IV. S. P. qui, tertio post Honorii mortem anno, Romanam Sedem tenuit, in epistola apologetica , quam pro Honorio ad Constantinum dedit, in qua (Labb. t. a. p. 1760. C.) : Secundum hunc igitur, ait, mo­ dum jam dictus decessor noster, Honorius, prænominato Sergio Patriarcha percontanti scripsisse dignoscitur : quia in Salvatore nostro duæ voluntates contraria?, id est, in membris ipsius penitus non consistunt; quoniam nihil vitii traxit ex præ varicat ione primi hominis. 228. Dico II. Nec Honorius unam simpliciter Christi operationem asse­ ruit, nec dici duas prohibuit; sed prima Honorii ad Sergium epistola, ubi ni incarnatione. in ea unam asseroro operationem, aut prohibere duas, dicitur, ai 4 Munolhûlolis interpolata; altera vero vel ab his poni tus conticia; vel pariter corrupta. Piiin 1. Ex Ecthesi Sergii. Si Ho.xoiuus duas Christi operationes aut reje­ cisset, aut saltem suppressas voluisset voces unius, vel duplicia operationis; cur igitur Sergius, qui eo omnem artem conferebat, ut ab Honorio respon­ sum sibi favens eliceret, nunquam responsum ejusmodi, quod acceptae ferebatur, ovulgare ausus est ? Cur ecthesin , quæ· simillima erat Honorii litteris, quales postea producebantur, quamque jam biennio ante Honorii obitum eonce|ierat, illo vivente, non ausus est edere; sed non nisi intel­ lecta Honorii morte, ut ex synopsi historica constat? Imb cur ecthesin suam adeo occuluit, ut de ea nemini aliquid, nedum Honorio ante ejus obitum, subolere l ? despondet Ie. Eruditus Pagus, Sergium, vivente adhucdimi Honorio, no· luisse divulgare ecthesin, ne Honorium irritaret; at Cuntra est ; non erat, quod hoc timeret, cum evulgando ecthesin, Honorio se conformem et obedientem praestitisset ; is enim, ut legebatur in epistola prima, scripsisse ferebatur ad Sergium : haec nobiscum fraternitas vestra prodicet, sicut nos ea nobiscum unanimiter prœdicamus. Qua ratione igitur irritari potuisset Honorius, si Sergius exécutas fuisset mandatum Honorii. ■ despondet 2". P. Romani s 1. Ad nauseam univers® Ecclcsire Catholic®, Sergius, Pyrrhus, Macarius Honorum imius voluntatis Docloremjactare gestiebant , unde se merito ridendos praebuissent Catholicis, unam pertina­ citer voluntatem defendendo, cl indictum de una el duplici silentium obji­ ciendo. 2. Si Sergius Honorii litteras cautius parciusquo communicavit, in rem suam prudenter fecit, ne doctrin®, fam®, candoris fldelquo una simul periculum subiret, mendacia publice jactando, Sopiironium in se vehementius concitando, se imperatori aliisque suspectum reddendo. At Cuntra P·®. est, quod falsissimum sil, unquam jactasse Sergium, dc quo hic quœslio est, stare pro una voluntate Honorium : in scriptis enim Sergii nequidem Honorii reperitur nomen, ubi vel dc una voluntate, vel una operatione agit ; sed teste Joanne IV. epist. ad Imper. (Laid). I. 5. p. 1759. A.) primus Pyrrhus fuit. /·.'./· diversis, inquit, suggestionibus didicimus, omnts occidentales paries turbari, fratre nostro Pyrrho patriarcha... nova quadam, el prater regulam fidei jrra-dicante, el ad proprium sensum quasi sancta me­ moria! Honorium Papam... attrahere festinante, quod a mente, catholici Patris erat penitus alienum; qua igitur tide, Sergius hic annumeratur Pyrrho, Paulo, Macarto? Deinde si data ratio non obstaret, quo minus Sergius ipsa in ecthesi sua prohiberet omnibus unam vel duas dicere, sive docere opera­ tiones in divina Domini Incarnatione, et juberet nihilominus simul profiteri unam voluntatem Domini nostri Jesu Christi verissimi Dei, quanto minus ol>stare poterat, (juin ad conciliandam auctoritatem eclhcsi provocaret ad auctoritatem Honorii? Cmdra 2“m. est, quod hæc singula tanto minus metuenda fuissent Ser­ gio ; auctoritate enim Honorii Rom. Pont, potius omne, quod praetenditur, periculum, avertisset; facilius repressisset Sopiironium, Ecclesias in sua seciim sensa pertraxisset, idem persuasisset Imperatori, omnem denique V·' PE GEMINA VOLUNTATE ET OPERATIONE CHRISTI. 185 flcliliam procellam vel abegisset penitus, vel in capot detorsisset Honorii, utpote cujus mandato se facile purgasse! : haec nobiegum fraternitas vestra prodicet. 229. /W. //.Si ita scripsisset Honorius ad Sergium, hic ccrte id latere non permisisset llcraclium Imperatorem , sub cujus nomine ecthesin vul­ gavit; vol in hujus promulgatione meminisset Honorii. At de hoc Honorii raponsonlhll· plano lloraelio innotuerat; cum enim ecthesin suam damnalama Romano Ponlillce comperissel, invidiam non ferens, datis ad Joan.nemIV. litteris, in unum Sergium culpam omnem conjecit ; Eclhcsis, scri­ bens , non esi mea; neque enim ego vel dictam , vel jussi, ut /iercl ; sed cum hanc Sergius composuisset ante quinque annos, deprecatus est me, ut nomine meo proponeretur. Al si Principi optimo cognitre fuissent Honorii litterae, quibus idem praecipiebatur, quod eclhcsi; ad purgandum se coram orbe Catholico, ante omnia provocasse! ad Honorii litteras; neque enim aut vali­ dius, aut melius excusare se poterat, quam objiciendo praeceptum Honorii. Respomiel P. Humanus, quod Honorius non jusserit praedicare silentium; sed praeceperit illud tenere, abstinere controversis vocibus, verbo : silentium observandum, non praedicandum. Al quanta illa incohærenlia? nam Contra est ln. Si Honorus præcepiésel tenendum, observandum silen­ tium; hoc Ipso hanc Honorii legem debuisset Sergius promulgare in sui Palriarchaliis Ecclesiis, quod utique saltem praedicare est. 2°. Si etiam illud solum pnecepissel Honorius, jam id salis fuisset Imperatori ad se purgan­ dum , ac culpam rejiciendam in Honorium potius, quam Sergium. Sed 3*. Quod in epistola praecepisse fertur Honorius, cliam praedicari voluit: ture nobiscum fraternitas vestra praedicet. 230. Prob. fll. Ex Typo Constantis imperatoris ; quo idem plano codcmquemodo, ut in Honorii litteris, praecipiebatur, ne quis, pacis servandeo causa, adhiberet voces unius, vel duplicis operationis. Sed si quoad hoc consonantes fuissent Honorii litter®, cur Imperator S. Martino I. typum approbare nolenti, imo damnanti, illas non opposuit? Cur Theodosius Cæsareæ Episcopus cum Rizyœ S. Maximum inducere conaretur , ut typum susciperet, illi litteras Honorii non exhibuit? Aut cum S. Maximus responderet Theodosio petenti, ut pacis tantum causa, non ut ratum dogma, susci­ peret : Quis fidelis suscipit dispensationem, laceri facientem voces, quas dici per Apostolos cl Prophetas, atque Ductores Deus omnium dispensavit ; cur stipes ille Theodosius non continuo convicit S. Maximum allegando prae­ ceptum Honorii, hunc ipsum talem dispensationem suscepisse? Mirum hoc; sed magis mirum , quod S. Maximus, (pii recentem tenebat primam Honorii epistolam, illumque divinum appellaverat, ita respondere non dubi­ tant; si Honorius suis litteris dc duplici operatione indixisset silentium, licui typus. d II h .· it 231. Prob. IV. Ex S. Martino 1. S. P. el Concilio Lateranensi. S.Martinos , Incit. Cone, l.aterancns. Episcoporum supra 150. damnavit Monolhclismi auctores singulos, Cyrum, Sergium, Pyrrhum, Paulum, Patriarchas Orientales, Theodorum Pharanitaiium; ac demum conceptis verbis in !***< 484 DE INCARNATIONE. eclhesin el typum anathema conclamatum est, nusquam vero vol verbo Iit mentio de Honorio : atqui non est credibile S. Martinvm excipere voluisse unum Honorium ab anathemate, si eadem ejus causa fuisset, quæ aliorum, in specie ect/iesis et typi. Cui enim bono Martini s Honorium intactum relin­ queret? An ut ejus nomini consuleret? Sed ita parum consuluisset rei Catholicæ, adhuc enim Honorii litteris se tuiti fuissent Monotheletæ : irritas# omnium Orientalium animos , si damnatis duorum Imperatorum edictis, Heraclu ecthesi, et typo Constantis, item Orientalibus Patriarchis, parcere voluisset Honorio; et certe Orientales id non sine querela tulissent. Dices P. Cum Defensore Declarationis Cleri Gallicani : Honorium a S. Mar­ tino non damnatum fuisse 1. quod præclare Pontificatum alias gesserit, inque Ecdcsiæ pace decessisset. 2. Quia id c re fidei erat, ne jactare se Monotheletæ Honorio patrono possent. 3. Quod Honorii litterio, ut pole ad Sergium et Orientales datæ, in Occidente essent plerisque incognitæ. Verum R. Nulla ex datis rationibus quidquam valet : Non P. an enim hoc erat præclare Pontificatum gerere , dum dogma Catholicum supprimitur? dum quaestio dogmatica de duplici operatione ad grammaticale forum, ut verba sonant in epist. Honorii , ceu lis adiaphora rejicitur? dum orthodoxi Prae­ sules , qui pro gemina Christi operatione pugnabant, balbutientes ac in spe­ tin ciem Doctorum se formantes appellantur? omitto id genus absurdiora. Deinde esto, quod præclar e Pontificatum gesserit, hic tamen se, sanctamque Se­ dem turpi macula fœdasset; igitur laudandus, ubi laude dignus, hic vero reprehendendus; ne secus Orientalibus daretur cavillandi materia, et Monotheletæ se adhuc Honorio tueri possent. ïVbn 2*. ex eadem ratione; tum quod habitis ipsis Honorii litteris, si extitissent, inulto magis se Honorio patrono jactare potuissent. .Von 3“. nam hæc apertæ falsitatis convincitur ex litteris apologeticis Joannis IV., in quibus scripsit : Omnes Occidentales partes scan­ dalizatas turbari, Pyrrho per litteras suas huc atque illuc missas, nova qua­ dam prœter fidei regulam praedicante et ad proprium sensum quasi sancite memoriœ Honorium attrahere festinante. Pyrrhus autem Sergio, qui duobus post Honorium mensibus obierat, successit in Constanlinopolitana sede anno 638. , Joannes IV. vero anno 641. Pontificatum adiit ; S. Martinus au­ tem anno 649. ; ergo cum jam Joannis IV. tempore omnes Occidentales partes propter litteras Honorii, quas primas ad Sergium dederat, a Pyrrho vulgatas turbatæ fuerint ; dici cum veritate nequit, eas S. Martini tempore in Occi­ dente fuisse incognitas. Dices 2°. S. Martini silentium de Honorio, huic plus nocet, quam pro­ dest. Prob. Cum Cyrus per epistolam innuisset, Severinum Papam appro­ basse eclhesin, statim Martinus Cyrum falsitatis redarguit ; at vero cum Secretario IV. Concil. Latoiam recitata esset epistola Pauli Constanlinopolitani, qua scripserat, concordantes et consonantes factos esse Sergium et Honorium, nec Martinus, nec Episcoporum ullus quidquam protulit in defensionem Honorii, haud dubie, quod nihil haberent, quod in ejus de­ fensionem proferrent; ergo. R. .V. j4w. Ad prob. R. 1°. Falsum esse, quod Cyrus scripserit, Severi­ num Papam approbasse ecthesin ; sed id solum Cyrus responderat Sergio, lælatum se esse de misso (scilicet Sergius exemplar ccthesis ante hujus promulgationem Cyro miserat) exemplari ectheseos, quam Imperator DE CF.M1NA VOLUNTATE ET OPERATIONE CHRIST». 48S mentis esset Isaacio Haliæ Exarcho mittere ; qui Severwüm adigeret, ut eidem subscriberet ; reipsa autem approbatam fuisse, ecthcsin a Severino, uecscripsit Cyrus, nec scribere poterat; cum eo tempore necdum lucem vidisset; nec Martinus falsitatis redarguit Cyrum , sed id solum respondit: Sergium sua spe delusum fuisse, quia Severinus potius damnavit, quam approbavit eclhesin. · . 11. 2e, S, Martinus sufficienter vindicavit Honorium , rejiciendo et da-? innando Paulum, ejusquo epistolam. Sic respondere nobiscum debent modo omnes, qui Honorium ideo solum damnatum in VI. Synodo dicunt, quod indicto de gemina operatione silentio , hæreticis se æquo favenliorem exhibuerit, illosque mala hac oeconomia foverit. Nam Paulus non scripserat, consonantes factos esse in suppressione duplicis operationis, sed unius volun­ tatis assertione. En verba (Labb. t. G. p. 227. E.) : Sed et omnes pietatis Dodores et prœdicatores hujusmodi unius voluntatis mente detinentur... quibus (in unius voluntatis mente) concordantes et consonantes facti sunt piœ wiemorice Sergius et Honorius. Numquid vero Honorius revera hæreticus fuit, unam Christi voluntatem professus ; quia cum Martinus contra illam Pauli ca?· himniam non statim vindicavit ? 232. Prob. F. Incredibile est Honorii litteras, ut indicebant silentiufn de . operationibus Christi, ignoratas fuisse ab omnibus Sergii successoribus Patriarchis, ab Imperatoribus, ab omnibus per 40. et ultra annos; et uni primam Honorii epistolam Macario, mendacissimo Monotheletæ, inno­ tuisse? secundam vero a Georgio Chartophylace tam cito repertam in ipsa Actione XIII. Synodi V. fuisse, quæ a nemine cognita , neque producta per quadraginta ct aliquot annos fuit ; cum tamen Monotheletarum eam ha­ bere, ac producere plurimum interesset ? Certe si cognita fuisset hæc altera Honorii epistola, Macarius eam oblatis a se Imperatori corruptis codicibus vel maxime addidisset. 233. Prob. 17. Aliis argumentis positivis. L Si Honorius indixisset silen­ tium de gemina Christi operatione, plus sibi contradixisset iisdem in epistolis, quam ab homine rationis utcumque compote, et qualicumque demum memoria donato, imo quam a temulento præsumi possit. Atqui hoc dici sine gravissimo fundamento et evidenti non debet : quod vero hic minime adest; ergo. Prob. seq. Nam 1°. in epist. P. ad Sergium statim ab initio dogma catholicum ita exprimit nitide, ut nemo magis possit (Labb. t. 6. p. 928. C. ) : Nos enim in quo percepimus, oportet ambulare. Enim vero Deo duce perveniemus usque ad- mensuram recta? fidei, quam Apostoli veritatis Scripturarum sacrarum funiculo extenderunt : confidentes Dominum Jesum Christum, Mediatorem Dei et hominum, operatum divina, media huma­ nitate Verbo Deo hypostatice unita; eumdemque operatum humana ineffabiliter, atque singulariter assumpta carne, discrete, inconfuse, atque inconvertibililer. Quibus verbis tria dicit : primum, dari duas in Christo naturas. Alterum, duas item operationes , dum inquit, operatum divina media humanitate; et operatum humana, ct quidem discrete a divinis, inconfuse, ut non esset una per confusionem operatio, prout asserebant Monotheletæ; ct inconverlibiliter, sive operationem humanam adeo discre- ■■■ DE INCARNATIONE, 186 ΠΕ GEMINA VOLUNTATE ET OPP.RATIONF. CHRISTI. tam fuisse a divina, ut fieri divina non potuerit. Tertium, quod illa opera­ tionum discretio dogma sit vere fidei, assertum in Scripturis, prœdicalum ab Apostolis; hoc enim priora verba innuunt : ac lum domum nos ad veram fidem perventuros, si illam operationum differentiam confitemur. 2°. In epist. 2\ vero liquido ac diserte jubet (Labb. t. 6. p. 969. A.), duas naturas operatrices confiteri; sed ubi duæ operatrices nalune sunt, distinctas etiam virtutes, seu formas, aut rationes formales operandi subesse oportet, scilicet operationes. Item in ead. præcipil (ibid. C.): ipsas potius duas naturas , id est divinitatis et carnis assumpta? in una per­ sona Unigeniti Dei Patris inconfuse, inconverlibililer nobiscum prœdicart (N. B.) propria operantes. 3°. Iisdem in epistolis, 1. fertur scripsisse (Labb. ibid. p. 968. E.); Unius autem operationis vel duarum esse vel fuisse mediatorem Dei el homi­ num D. J. C., sentire et promere, satis ineptum est. 2. (Labb. ibid. p. 931. E.) Qui nihilominus has in Christi asserunt, esse balbutientes, formantes se in speciem Doctorum. 3. (Labb. ibid. p. 932. A. ) He duabus energiis, vel ope­ rationibus nihil prædicare Ecangelicas, vel Aposlolicas litteras. 4. Jubet (Labb. ibid. p. 933. A.) Sergium hæc secum prædicare et indicere silen­ tium : hæc fraternitas vestra mecum prædicet. Atqui major contradictio vix concipi potest ; conferantur enim jam ad invicem propositiones , et sibi opponantur : honorius. anti-honorius Christum duarum esse vel fuisse, Christus operatus est divina et hu­ mana discrete, inconfuse, inconver- operationum , sentire et promere salis tibiliter; hoc haud dubie idem sonat, ineptum est. ac fuisse duarum operationum. Ita sentire et promere satis ineptum Ita confiteri debemus ; hæc est men­ est. Hæc, silentium, fraternitas ve­ stra nobiscum prædicet. sura rectœ fidei. Ila prœdicarunt Apostoli veritatis, Scripturarum sacrarum funiculo. Qui ita predicant, sunt balbu­ tientes , se in speciem Doctorum for­ mantes, etc. Ergo epistola Honorii prima, quantum agit de silentio operationum, sci­ licet a §. Για regia, est a Monolhelctis interpolata; secunda vero ab his vel conficta penitus, vel certo vitiata. •iu 234. II. ExS. Agatπόνε S. P. qui in epist. ad Constantinum imper. (Labb. t· 6. p. 637. A.) : Aposlolicæ, inquit, memor ia?, meæ parvitatis prædecessores, dominicis doctrinis instructi, ex (pio novitatem hœreticam in Christi immaculatam Ecclesiam Constantinopolilanæ ecclesiæ prœsules introducere conabantur, nunquam neglexerunt eos hortari atque obsecrando commonere... ne ex hoc exordium dissidii in unitate Ecclesiæ facerent, unam volun­ tatem, unamque operationem duarum naturarum asserentes in uno Domino nostro Jesu Christo. Atqui cum his Agathonis verbis conciliari nequeunt, 187 quæin epistolis Honorii oxtabant de Christi operationibus, quœque ante retulimus. Prob. min. Nam illa Agathonis verba Honorium maxime respi­ ciunt; cum enim Honorius Pontificatum teneret eo tempore, quo Sergius r.cilatem hœreticam introducere conabatur, atque hic duobus post Honorii mortem mensibus et ipse decesserit, ab alio, quam Honorio, commoneri uon potuit. Si ergo Honorius hortatus est Sergium, commonuit, ut ab errore uaitis voluntatis et unius operationis desisteret ; quomodo Honorius scripsit Sergio, quæ dc duabus operationibus supprimendis in ejus postea epistolis «labant? 233. ///. Ex ipsa Epistola, quæ Honorii secunda ad Sergium dicitur. Legi­ tur in hac sub finem , scripsisse Sophronio Honorium , ne duas in Christo ope­ rationes assereret, idemque suasisse cumdem Sophronu Legatis; hos vero fuisse pollicitos, operam daturos sese, ut idem Sophronio persuaderent. Atqui palmare hoc mendacium est, vel inanis fabula, adornata a Monolheletis,eumin finem, ut et Sophronius Monotheletarum dogmati favisse vide­ retur; nam Stevh anus Sophronu olim ad Honorium Legatus plane testatur contrarium iu Libello, quem idem postea ih-Lateranensi Synodo Secretar. 2. Martino obtulit (Labb. t. 6. p. 103. C.), dicens hunc potius fuisse suælega­ tionis frudum , quod neque despexerit Deus preces cum lacrymis oblatas iupplicum suorum, sed excitaverit non equidem, mediocriter prœcessores apo- · stolicos prœsules in commonitione, nec non contestatione prœdictorum viro­ rum, Sergii et aliorum quos ante nominarat, etc. licet nullo modo cos fle­ ctere potuerint ; Sergium enim , ut ex data chronotaxi liquet, nemo Roma­ norum Pontificum commonere poterat præter Honorium ; ergo evidens est, epistolam hanc vel prorsus confictam, vel corruptam a Monotheletis fuisse. Ac inde forsitan est, quod et Sophronium pro se Monotheletæ jactarent, observantes. Maximo epist. ad Petrum illustrem (inter Collectanea Anastasii, Patrologiæ t. 129. p. 573. D.) : Sophronium, qui prudenter divina perdocuit, tl prœdicavit Ecclesiæ dogmata, se in errorem movisse, hac illacque Monotheletœ susurrant. Respondet P. Romanus : copiosa solutio : 1°. Si qua data est ab Honorio commonitio, valde mediocris, nec sufficiens fuisset. 2°. το non mediocriter ad Honorium non pertinet. 3°. Quomodo Honorius monere Sergium poterat, ut flecteret ad ejurandam hæresin , cum juxta apologiam nostram , Sergius id in epistola egit, ut catholicus videretur. 4°. Nec Slephanus dixit, nec di­ cere potuit Sergium ab Honorio monitum. At Contra lum. est, quod Stephanus dicat : non mediocriter, id est, inultum, supra mediocritatem ; utri potius nunc credendum Stcphano , tunc Epi­ scopo Dorensi, viro sancto, testi vivo, an P. Romano? Deinde vera loculum fuisse Stephanum, nec valde mediocrem fuisse commonitionem Honorii con­ stabit Conci, seq. ex S. Martino , et S. Maximo. Contra 2um. est : si hæc ad Honorium nullo modo pertineant, quis ergo Romanorum Pontificum Sergium commonuit, quem tamen Slephanus in libello inter commonitos posuit tertio loco? Certe a Severino Honorii succes­ sore dici nequit commonitus, cum mortuus jam esset Sergius, Severino nondum Pontifice juxta n. 216. Contra 3"®. est: quod, attenta historia, quam adversarius subdole vel r > V* λ i- ’ ’ · « —* τ^β DE GEMINA VOLUNTATE ET ΟΡΕΗΑΊΙΟΝΕ CHRISTI. 188 DE INCARNATIONE. 189 jiebat S. Max. in ep. ad Petrum illustrem ( inter collectanea Anastasii, 1'alrvlog. t. 129. p. 573. B. ) quid post illum Severinus senex? quid denique confundit, vel dissimulat, utrumque verum sil; postquam enim Sergiw dii, qui post hunc exiit it, sacer Joannes? Porro is, qui nunc prœsidet, Sophronium , cujus zeli pro orthodoxa contra Monolhelelas fide, ac erudi­ tionis vim jam senserat Constantinopoli, testo S. Maximo in Dispul. cum I fatissiinus pipa (Theodorus) omisit ne quidquam supplicationi conveniens? Pyrrho, promotum intellexisset ad Hierosolymitanum episcopatum, ab to I En S. Maximus propterea divinum prædicat Honorium , quod eloquium nulli aliorum tribuit Pontificum ; ergo. Honorius igitur edoctus a S. Sophromo de sibi metuens, Honorium praeveniendum ratus, ad hunc continuo dedit epi­ stolam ita instructam callide, ut, cum quæstionem proponeret de una vd \ dogmate ct fallaciis Sergii, nihil prorsus omisit pastoralis sui officii; quo minus vero pertinacem damnaret, præveniens Honorii obitus impedivit. duplici voluntate humana Christi juxta dicta Art. præc. ipse Honorio quidem KI videretur orthodoxus. At postquam Sophronius, habita prius Hierosolymis 237. Obj. I. Honorius fuit damnatus in Synodo VI. cum cæteris MonothcSynodo, Hornam ad Honorium ablegasset Slephanum anno 635. ( ablegave­ lelarum principibus ; ergo vel in eorurn est prolapsus hæresin; vel hoc fa­ rat enim Stepbanum eo anno , quo Saraceni obsidionem parabant Hierosoctum ob malam ejus œconomiam, qua silentium indixit de gemina Christi lymæ. ut Stephaniis enarrat’in cit. libello suo ; qui vero annus, teste Theo­ operatione; vel ob ejus socordiam in illa reprimenda hæresi. Prob. Ant. Nam phane ad ann. 25. Heraclii, erat 635.) cumque dc Sergii hæresi edocuisset, iuA.ct.XIH. (Labb. t. 6. p. 944. E. ) dicitur de Honorio : Cum his (Sergio, mentem etiam mutavit Honorius. Scripserat igitur Sergius ad Honorio Cyro, Petro, Paulo), simul projici a sancta Dei catholica Ecclesia, simulque antequam huic de illius constaret hæresi; qua vero comperta, ct suo fungi cœpit officio Honorius commonendo non mediocriter, obtestando, incre­ anathematizari prœvidimus et Honorium, qui fuerat papa antiques Romce { ω quod invenimus per scripta, queo ab ea facta sunt ad Sergium, quia in pando , etc. duMus ejus mentem secutus est, et impia dogmata confirmavit. Et Act. XVII. Contra 4um. Dicti hujus falsitas ex libello Stephan i evidenter palet, in ipsa (Labb. ibid. p. 1009. B.,) et Act. XV11I. (Labb. p.-1044. D.) : Sergio hœretestantis Lateranensi synodo Theodorum, Sergium, etc. fuisse a Romanis tvn anathema, Cyro hœretico anathema; Honorio haeretico anathema, etc. Pontificibus commonitos, utrumque tamen piteter Honorium commonere Idem repetitur in prosphonetico, et edicto Imperatoris. Ante respon­ nemo poterat; ipso teste P. Romano p. 105. quia n torque ante Severinum sionem • Honorii successorem diem supremum obierat. Ex his disputatis, quam co­ piosa fuerit adversarii solutio , quivis perfacile intelliget. Nullam certe ego, 238. Observa : Varias hic esse Auctorum sententias, quas in aliorum gra­ minus copiosam, coinperio. Sed et illud perspicitur, quanto jure Stepbanus uti posset Augustiniana illa L. IV. contra Julian, c. 8. sententia contra P. tiam, qui eas sectari maluerint, subjicio breviter. Prima eorum est, qui volunt, revera Honorium lapsum, sed ut Doctor privatus fuit, non ut doctor Romanum : P. Romane, redde verba mea... Plura hujus argumenta qui desiderat, consulat Dissert, nostram de Ecclesiæ Joquens e cathedra, in Monotheletarum hæresin, sicque cum his pari anathematis sententia percussum. Sed vix aliquos ea opinio hodie secta­ Honorio. Quanquam et rationibus Conclusionis sequentis prior Conclusio tores habet. Et vero conciliari nequit cum iis, quæ Art. præced. attulimus. aeque solide confirmetur. Altera aliorum et plurium e recentioribus est, Honorium vere damna­ tum fuisse in Synodo VI., non quidem ut haereticum dogmate, sed fauto­ 236. Dico III. Honorius neque negligentiæ alicujus , aut socordi® culpam rem hæreseos, quam non extinxit, sed fovit potius, indicendo silentium in causa Monotheletarum contraxit. de operationibus Christi. Nititur præcipue Leonis II. ad Hispanos epistola , Prob. Honorius talis culpæ reus dici non potest, si nihil omiserit,quod qua dicit de Honorio damnato, qui flammam haeretici dogmat is non, ut decuit, facere posset ad reducendos illos hæreticos, et corrigendos : atqui nihil horum omisit. Prob. min. Vi officii sui pastoralis juxta regulam Apostoli, 2. ad extinxit, sed negligendo confovit. Tim. 4. debuit ipsis prædicare verbum, scilicet fidem rectam; instare, Verum viderint hujus fautores sententiae, an retenta proprietate verbo­ rum, quibus usi contra Honorium sunt P.atres, id asserant, et annon illa arguere , obsecrare, increpare; atqui hæc fecit. potius violente detorqueant ad connivenliam, dum de ipsa hæresi Patres Prob. P. Ex Agathone supra. Prob. 2°. Ex S. Martino I., qui post Concilium Lateran. in epist. Synoloquuntur : Honorio hœretico anathema. Qui ( Honorius ) in omnibus men· dica ad Amandum episcopum Trajectcnsium ita testatur ( Labb. t. 6. p. Itm Sergii secutus impia dogmata confirmavit ; hæresin sparsit, et similia. 384. C. ) : A Sergio......exeeranda et abominanda hæresis pullulavit,... quam Certe plus illa innuunt, quam præcise non resistere hæresi, conniverc, etc. successor ejus Pyrrhus..... in deterius auxit. Pro qua re sœpius Apostolica Quiduntaxatnon resistit, connivel ad tempus pacis gratia; nulla proprietate Sedes persuasionibus, contestationibus, atque increpationibus plurimis admoverborum, et non sine gravi contumelia, dici potest simpliciter hœreticus -, nuit eos, etc. Error vero Sergii erat, quod voluntatem in Christo unam, wnfirmare, spargere hæresin; nec adeo stipites quis Patres illos dixerit, ut unamque operationem assereret. Deinde Sergium nemo Pontificum, prater hocdiscrimen ignorarint. Praeterea, si Honorius solum ut fautor damnatus Honorium , commonere, contestari, increpare poterat, ut constat ex chroob indictionem silentii quoad operationes, quomodo dicitur mentem Sergii nolaxi n. 216. et 217. et ex dictis n. praec. in omnibus secutus ? Unus hic error erat Sergii, quod in ecthesi silentium Prob. 3°. Ex S. Maximo, quo teste, Honorio vix aliquis magis strenue ofli· indixisset de operationibus; alter error erat, quod unam in Christo volimcio suo contra hæreticos eos perfunctus est : Quid autem divinus Honorius, |»E GEMINA VOLUNTATE ET OPERATIONE CHRISTI. 190 j91 l»E INCARNATIONE. talem assereret. Denique verba illa non esse Leonis II., non pauci e scripto­ ribus catholicis contendunt, et nos cum iis infra. Tertia Baronu est, Acta VI. Synodi fuisse corrupta a Cnecis, cl loco Theodori Patriarcha· Constantinopolilani Monolheletæ, expuncti, substitu­ tum fuisse nomen Honorii. Quia, teste Anastasio Bibliolhecario in vita Agathonis, et Theodorus nominctenus damnatus fuit; nullibi tamen ejus nomen reperitur; vel si obtinuisset, cum postea esset restitutus Ecclcste Constantinopolitanæ, mortuo Georgio, ut nomen suum eraderetur in Actis ex damnatorum numero, ut volunt aliqui, locus vacans id indicasse!, vel saltem id notatum fuisset ; sed juxta Baronianos, in continenti serie extant damnatorum nomina, et nullius loci vacantis vestigium in primis exempla? ribiis deprehendi potuit; igitur vel Theodori, vel aliorum Monolheletanim fraude videtur in Theodori expuncti locum substitutus fuisse Honorius, quem deinde retinuerunt Acta Svn. VIL et VIII. * S» opponas cum Combefisio : ad preces Patrum in Act. XVIII. exemplaria authentica Actorum tradita fuisse quinque Patriarchis ; si igitur solum exemplar Constantinopolitanæ Ecclesiæ corruptum fuisset, nihil hoc pro­ fuisset Theodoro , quia illud Ecclesiæ Romanae et alia mansissent integra. Respondent, et merito, negando Ant. ; quia ibi non de exemplaribus Acto­ rum loquuntur Patres, sed definitionis ; sic enim verba sonant : Ut exem­ pla definitionis relectœ edantur quinque Patriarchalibus sedibus. Et subjici­ tur : quod Imperator Constantinus exempla definitionis prœbuerit quinque Patriarchalibus sedibus. Acta vero ipsa revera manserunt Constantinopoli usque post Justiniani Π. tempora, ut constat ex hujus ad Joannem S. P. epi­ stola. Sed hæc aliorum Moratia. . ■ · j SÏ porro objicias , Constantinum imperatorem testari in sua ad Agathonem Divali ad cumdem Acta esse missa : item, teste Anastasio Bibliolhecario: Leo II. probavit Acta 17. Synodi. Respondent ad lum. epistolam esse spuriam, uti et illam Leonis P. ad Im­ peratorem. Ad 2“™. per Acta ab Anastasio intelligi decreta fidei, quia teste eodem Anastasio, Synodus VI. non nisi quoad definitionem fidei recepta est. Nunc in forma 239. R. ari Argum. D. Ant. Honorus fuit in Syn. VI. damnatus œenmenice, judicio Synodi N. judicio duntaxat Episcoporum et quidem Orientalium tantum C. Distinguere oportet inter judicium Synodi, vel œcumcnicum, et judicium episcoporum. Ut habeatur judicium Synodi, h. e. œcumcnicum, adesse debet consensus summi Pontificis; secus vero, si quid fiat contra, vel præter auctoritatem ac consensum summi Pontificis, erit solummodo judicium episcoporum, quod non habet auctoritatem in Ecclesia. Latius hoc ostenditur in Tract, de fide. Sed et discrimen illud constat perpetua praxl Ecclesiæ, et traditur a Damaso S. P. in epist. ad episcopos Illyrici (Labb. t.2. p 883. B.),Xysto III. epist. ad eosdem n. 3. (Patrolog. t. 50. p. 618.)Sic S. Leo M. epist. 106. c. 5. (opp. t. 1. p. 1165. edit. Ballerin.) ad Ανλτοι.η·μ de Can. 3. Concilii Constantinopolilani L ab episcopis in ea Synodo sancito loquens, illum vocat: Episcoporum subscriptionem caducam. Sic idem Leo Synodi gen. III. definitiones distinxit ab episcoporum judiciis epist. 119. c. 4. ct 5. (ibid. p. 1213. 1217.) ad Maximum Antiochenum; et epist. 105. ad Pil- uimw Augustam c. 3. (ibid. p. 1157.), Canoncm 28. Concilii Chalcedoiicusis, sed non acceptatum, vocat consensionem Episcoporum : et ep. 115. c. I. (ibid. p. 1Î03.) atl Marcianum Imperatorem de citato Canone ct aliis vjujdein Synodi loqucns ait : quæ per occasionem Synodi male sunt attentata. 4(0. Jam vero Honoru s non judicio Synodi, et oecumenice, sed judicio duntaxat Episcoporum, cl quidem Orientalium damnatus fuit. Constat Ie. cx Hadriano II. in Concilio Romano (Labb. t. 8. p. 1091. A.), ubi: Licet Honorio, inquit, ab Orientalibus anathema sit dictum. En quam scite Hadrianis Episcoporum judicium secernat ab ipsa Synodo! licet ab Orientalibus. Cur non dicit a Synodo, ab Ecclesia? Annon Occidentales etiam aderant? Legati Agathonis? Legatus Archiepiscopi Ravennatensis? Legati Concilii Romani? Quin Honorium non fuisse damnatum oecumenice satis declarant scriplores Græci cætcri, dum inter damnatos Honorium non po­ suerunt. Paulus diaconus ipse in vita Constantini IV. referens damnatos in Syn. VI. omittit Honorium : ornitj.it et Zonaras in vita ejusdem ; imo Pholius Ecclesiæ Romanæ a primordio infestus, dum in codice suo de septem Synodis, scripto ante apertum ejus cum Ecclesia Romana dissidium, ordine venit ad sextam, damnatos fuisse asserit Sergium, Cyrum, Pyrrhum, Paulum,Petrum, nulla prorsus facta mentione Honorii. Eccur istud, si Ho­ norium æque, ac cæteros judicasscnt damnatum oecumenice ! 2’. Ex Anastasio Bibliolhecario, qui in epist. ad Joannem diaconum (Labb. t. a. p. 1769. D. ) in Orientalium illorum temeritatem, gravissime invehitur, eospropterea calumniatores appellans; adeo non putabat Honorium damna­ tum fuisse a Synodo. C 3°. Quia nequc Agatho id jusserat, imo potius contra ejus præcepta Legatis data, quæ extant in ejus ad Imperatorem epistola, damnatus fuit Honorius. En Agathonis mandatum (Labb. t. 6. p. 631. D. ) : Licentiam ds sive auctoritatem dedimus apud tranquillissimum cestrum imperium, dumjusscrit ejus clementia simpliciter satisfaciendi, in quantum eis dun­ taxat injunctum est, ut nihil profecto praesumant augere, minuere vel mu­ tare, etc. Sed in eadem de Honorio condemnando nec litterula extat. Neve putes, illa Agathonis verba solum respicere dogmata definienda, non per­ sonas damnandas, paulo post ad singulos hæreticos delabitur, eosque nominetenus accusat; at nullo modo Honorium t imo,ut dictum n. 231. hunc ex epistola commcndaral; ergo non solum præter, sed etiam contra manda­ tum Agathonis damnatus fuit Honorius. 2H. Inst. 1. Eliam inter damnandorum nomina in epistola Agathonis, non leguntur Macarius Antiochenus, Stephanus Macarii discipulus, Polychronius, et tamen hi pariter damnati sunt a Synodo, quin propterea Patres transgressi essent mandatum Agathonis ; ergo nec illud transgressi sunt damnando Honorium. R. C. A. N. Cons. De Macarii, Stephani, Polychronii, viventium ipso SynodiVI. tempore, impietate Romæ et in Occidente nondum ita innotuerat; unde nec in Concilio Romano, quod ante Synodum VI. coegerat Agatho, illorum ulla fit mentio ; nec certe omisisset Agatho perstringere æqueMacarium, reliquorum Monolhelctarum eo tempore ducem: si cognitam ita 192 DE incarnatione. habuisset hujus hæresin, prout illa primum in Synodo VI. patuit. Dixi pri­ mum; nam callide alias nitebatur suam tegere hæresin, ut constata Act. 11. ipsius Synodi. Merito igitur ipso Legatorum hortatu et consensu tandem damnatus fuit, adeoque sine transgressione mandati Agathoms, in Act. VIII., Stephaniis in Act. IX. 242. Inst. 2. Licet Agatiionis Legatis mandatum non fuerit in epistolis, quas ferebant ad Imperatorem et VI. Synodum, ut damnarent Honorivi; habebant tamen in mandatis secretis, ut, si Orientales aliter acquiescere nollent condemnationi Patriarcharum suorum , quam si simul damnaretur Honorius, ipsi in hujus quoque damnationem consentirent. Prob. Ant. Sic et Hoh.misdas Papa , ut constat ex ejus epistolis, secretam el aliam, quam habebant in litteris, dederat Legatis suis ad Anastasium et Justinum impe­ ratores : Item fecerunt S. Gregorius, cl S. Leo summi Pontifices; ergo idem merito de Legatis Agatiionis dicitur. R. .V. Ant. Et unde hujus asserti fidem quis faciet? Quis Patrum VI. Synodi aliquando ita dixerat, nolle se acquiescere suorum Patriarcharum condemnationi, nisi simul damnaretur Honorius? Nominetur,si possit, unus ex omnibus. Etiamsi igitur Legati (quod gratis tantum dictura sit) hanc instructionem secretam habuissent, ea saltem usi non fuissent, quia nullus Patrum illam exceptionem fecerat; proin necdum judicio Synodi damnatus dici potest Honorius. Ad prob. R. In citt. Pontilicum epistolis, prout equidem in Actis Conci­ liorum extant, nihil tale quid detegere licuit. Quo tamen non obstante, non negavero, posse subinde Pontifices Legatis secretas dare instructiones, more aliorum principum; sed inde non sequitur : igitur rcipsa Agatho hoc fece­ rat; sed facti hujus asserti probatio exigitur. Agatiionem vero id non fecisse, rectius creditur; cum enim tam honorifice loquatur de suis antecessoribus, inter quos Honorius intelligi debet juxta n. 234., quo fundamento presumes, mandasse tamen simul occulte, ut Honorius damnaretur? I if 243. Inst. 3. Hadrianus II. in Concilio Romano (Labb. t. 8. p. 1091. A.) contra Photium, qui Nicolaum I. damnaverat, seque tuebatur facto Orien­ talium Honorium condemnantium, inquit : Quamvis et ibi nec Patriarcha­ rum, nec exterorum Antistitum cuipiam de eo quamlibet fas fuerit proferendi sententiam, nisi primœ Sedis Pontificis consensus prxeessisset auctoritas; ergo hæc præcesserat. R. .V. Cons. Non enim hic sensus est verborum Hadriani, quod Pontificius consensus revera precesserit ; sed quod sine tali consensu eum legitime damnare non potuerint; unde non sequitur hunc consensum datum fuisse. Nimirum Hadrianus refutabat Photium, eum se immerito tucrbillo Orien­ talium facto, ut qui venia quadam adhuc digni videntur 1. quod damnas­ sent Honorium mortuum. 2. Quia Honorius accusatus fuerat hæresis, quo casu minores subinde majoribus resistere possunt; subdit deinde, quamvis nulli fas fuerit, proferre in Pontificem sententiam, nisi ante praecessisset primæ Sedis auctoritas, h. c. ante obtentum a prima Sede, Pontificis Romani consensum. Dfc GEMINA VOLUNTATE ET OPERATIONE CHRISTI. ίθί> 211. Ratio est 1°. quia alioquin Honorius damnatus fuisset, non ab Orien­ talibus lanium, sed ab ipsa Synodo, sicque Hadrianus sibi contradiceret, qui damnatum Honorium ante immediate dixerat ab Orientalibus. 2°. Quia Amstasius Bibliolhecarius, qui ipsa verba illa Hadriani relata ita ex græco latine reddidit, in epist. ad Joanncm diaconum diserte tradit (Labb. t. 'p. 1770. ), damnationem Honorii nunquam Romani Pontificis ali cujus appro­ bationem tulisse. Si ergo nunquam Apostolica Sedes id approbavit ; quo­ modo jussit, aut quomodo Hadrianus explicari potest de dato rcipsacon­ sensu, cum, qui Hadriani verba latine reddit, Anaslasius ipse non ita intelligal ? Obj. II. Eliam in Synodo gen. VU. et VIII., in quibus repetuntur gesta in Syn. VI., iterum inter damnatos in ista Honorii nomen legitur; ergo. R. 1°. 2Y. Cons. Quid enim mirum , si Græci, quæ in sextæ Synodi actis legerant, eadem transcriberent,ct Honorii nomen narrando duntaxat, non probando memorarent, cum id tum in quæslionem nequidem veniret? Sed præterea in specie R. 2°. Ad Synodum VII. Hujus definitionem, quæ de sacrarum imaginum cultu prodiit, quamque Solam Hadrianus I. suscepit, amplectimur, et vene­ ramur ; caetera vero, quæ in Synodo hac Nicæna H. aut memorata, aut sancita dicuntur, catenas solum suscipimus, quatenus nec rectce fidei, nec probis moribus obviant·, sed nec Sedis Romana decretis ad modicum quid resul­ tant, ul Anastasi us Bibliolhecarius in præfatione hujus Syn. VII. (Labb. t. 7. p. 30. D.) omnes admonet. Et vero sic omnes respondere debent; nam et Episcopi hujus Synodi canones, sic dictos, Apostolorum, omnes approbant : Item Trullanos, allegimus in canone 1. hujus VII. Synodi (Labb. ibid, p. 595. B.); imo in can. 8. (Labb. ibid. p. 603.) Episcopi illius septimæ Synodi decreverunt, ut Judæi apostat® ejicerentur ab Ecclesia, inque superstitionis suæ aperta professione relinquerentur, neque eorum liberos baptizare liceret ; in quo errabant. Si ergo hic errarint, cum tamen ejus­ modi decreta non sine consultatione formarint ; quanto magis falli pote­ rant, in describenda damnatione Honorii, quam fieri j usserant sine disqui­ sitione vel consultatione ulla. Hiscamus tandem vel ex hac ipsa Synodo VII. non continuo dici oportere judicium Synodi, quod præcise Episcopi decer­ nunt. 246. Obj. III. S. Leo II. approbavit gesta Synodi VI. non tantum cfuoad definitionem fidei, sed etiam damnationem Honorii, 1°. in epistola respon­ soria ad Constantinum imperatorem (Labb. t. 6. p. 1117. C. ), in qua Hono­ rum CACcratur; 2°. in epist. ad Ervigium regem Hi span iæ (Labb. ibid, p. 1252. B.), in qua Honorium inter damnatos recenset, ct 3°. in epist. ad Episcopos Hispanos (Labb. ibid. p. 1247. B.), in qua dc Honorio ait : Qui flammam hœreticî dogmatis non, ut decuit Apostolicam auctoritatem , inci­ pientem extinxit ; sed neyligendo confovit ; ergo. R. .V. Ass.et N. Suppositum, quod ulla ex tribus epistolis, prout hodie circumferuntur, possit S. Leoni prudenter tribui ; sed singulæ sunt vel sup­ posite penitus, vel interpolate. Equidem non dubito, quin S. Pontifex lmii. p. 2 13 I i K 191 DE INCARNATIONE. peralori responderit, et forte hanc ipsam epistolam dederit, sed quam gneciilus interpolavit ; nam lalinum cpislohe autographum intercidit, quod­ que nunc illius exemplar e.xtat, ex græco latine redditum est. At quoad singulas epistolas nunc rationes habe. Igitur ad probationes singulas di­ recte , et primo ' »/ ri :·* % ’■7 'i ■J»; t ·5 J Λ 217. Ad prob. I1®. R. .V. genuinam esse hanc S. Leonis II. epistolam. 1°. Ex auctoritate Baronii ; item Anastasii Bibliolhecarii, qui in scriniis Romanis versatissimus licet, ducentis post Synodum sextam annis vivens, nihil de ea cognitdm habuit ; numquid alias, dum condemnatores Honorii calumniatores vocat, inter cos numerasscl sanctum Pontificem? Cf. Barloli Profess. Canon. Patavin., aliosque quos referre non vacat. 2°. Ex ipsa Epistola; ipsa, enim in fine data scribitur nonis Maii, indictione decima; at in textu plane contraria habet (Labb. t. 6; p. 1112. E.) Denique legatos hujus Apostolicœ Sedis, matris vestrœ, Romance Ecclesiæ, pietatis vestrœ famulos, id est, Theodorum et GewgiUm pre­ sbyteros... una cum personis, quœ cum eis profectœ fuerant, quœ a prae­ decessore meo, Apostolicœ memorice, Agathone Papa per octavam indictio· nem pro causa fidei, vestra pietate jubente, illuc directes fuerant, per nuper elapsam decimam indictionem, mense Julio, cum divalibus dementite vestrœapicibus, et synodalibus gestis... exultantes suscepimus. Sed quomodo per elapsam decimam indictionem, mense Julio, scribit se accepisse litteras, et alia Synodi gesta, si jam mense Maio indictione decima script® habentur hæ lilteræ? Prætcrea quomodo mense Julio potuit Leo suscepisse legatos una cum litteris,si, cum decem tantum mensibus ipse sederit Pontifex, mensem Julium attingere non potuerit, quippe creatus Pontifex mense Augusto? Hæc chronotaxis imperitum illum fugit, qui, aliquot post Syn. VI. seculis,hanc epistolam vel plane contexuit, suppresso Leonis autographo, vel certe in­ terpolavit. At porro Imperatoris epistola dicitur in ejus fronte, missa mense Decembri, indictione decima; sed quomodo decima indictione data dici potuit hoc anno mense Decembri? quo tempore duodecima erat indictio, quæ jam a mense Septembri fuerat inchoata. Verum facile indulgcmus, mendum irrepsisse in codicem , et pro indictione duodecima positam deci­ mam ; sicque corrigi debet, Baronii, Labbei ac plerorumque consensu : sed jam major nascitur difficultas ; qui enim S. Leo scribere poterat, quod Im­ peratoris epistolam, scriptam in Decembri, indictione duodecima, ipse acceperit decima indictione? Adeo omnia nutant, quæ solido veritatis fun­ damento carent. Sed demum 3°. S. Leo in epistola hac ita scripsisse fertur : Anathematizamus novi erroris inventores, Theodorum Pharanitanum episcopum, Cyrum Alexan­ drinum, Sergium, Pyrrhum, Paulum, Petrum, Constantinopolitance Ec­ clesia successores magis, quam Prœsules ; nec non et Honorium, qui hanc Apostolicam Ecclesiam non Apostolicœ traditionis doctrina illustravit, sed... immaculatam fidem subvertere conatus est ; et omnes, qui in suo errore de­ functi sunt, etc. Sed Honorius in errore defunctus non est , quem publico funere Romana Ecclesia inter sanctos Pontifices in ecclesia S. Petri reposuit, et cui ut catholico Pontifici in omnibus parentavit. Male igitur inter eos in­ sertus Honorius, qui in errore defuncti, utque subsistat periodus, inde de gemina voluntate et operatione CHRISTI. I9.‘> delendus est. Vel si adversarii retineri ibi Honorium velint, quem dicunt non erroris, sed negligent!® lanium causa , malævc oeconomi® damnatum ; plus illa epistola nocebit adversariis ; nam hic error pro negligent ia, etc. sumi non potest. Videant igitur, quibus fundamentis nitantur. 218. .Id prob. 2im. cl 34,°. Cum cilt. supra auctoribus pariter .V. has episto­ las S. Leonis esse ; vel pariter corruptas dico. 1°. In utraque epistola dicitur, Svnodum VI. absolutam fuisse indictione nona. Posset indulgendo dissimulari t V error, si semel id dictum , et in una tantum reperi relut* epistola assertum , incusando librarii oscitantiam, qui loco decimœ posuerit nonam : verum cum id in singulis haud obiter positym, sed assertum et inculcatum sæpius habeatur; non eas Leonis epistolas, quem ea, quæ erant illius temporis, mi­ nime praeterire poterant, sed postea ab alio, hisloriæ temporis ignaro, male tributas esse, facile quivis judicabit. 219. 2°. In epistola ad Ervigium regem dicitur imperator Constantinus scripsisse ad S. Agathone», summum Pontificem, indictione nona de cogèntïà sexta Synodo. Utrumque notorie falsum est; nam 1. Imperator non ad S. Agathonem, sed ad Donum ejus decessorem scripserat, neque indictione nona, cum tribus ante annis jam Donus obiisset ; sed indictione sexta, i. c. anno G78. die 11. Aprilis. Incusant hic adversarii scriptoris, vel librarii osci­ tandam, qui erronee pro indictione sexta posuerit nonam. Indulgeri hoc facile posset, si error hic unicus esset ; attamen , ne rigidi nimium censores simus, permittamus hoc. Sed quid de S. Agathone, ad quem Impetrator in ea epistola scripsisse dicitur ; cum tamen non ad hunc, sed ad Donum tribus ante annis scripsisset? 250. 3°. Epistola demum ad episcopos llispaniæ tot, lanlaqtfe habet sup­ positionis, aut corruptionis argumenta palmaria, quanta nulla ex iis epi­ stolis Pontificum aliorum, quæ ab omnibus etiam supposititiæ habentur. Nam 1. ut taceam falsam indictionis notam; asseritur in ea epistola, quod S. Leo archicpiscopos ad Synodum VI. ablegavit : Archiepiscopi sunt a nobis destinati, qui cum pio principe, simul et omnibus, qui ejus mandato convene­ runt, ecclesiarum prœsulibus prœsidentes, ac considentes, etc. At revolvantur acta synodalia sextæ Synodi, an vel unus archiepiscopus, Roma missus, interfuerit. Quod vero Comrefisius ac alii dicunt, destinatos quidem ad VL Synodum fuisse ab Agathone archicpiscopos, sed illuc non ivisse : equidem id verum est; sed insufficiens et frivolum ad hanc epistolam S. Leoni vindi­ candam ; nam auctor epistolæ hos archicpiscopos a se illuc destinatos et missos contendit : sunt a nobis destinati. Aeve dici possit, hæc a nobis deno­ tare Pontifices ut sic, adeoque et Agathone», obstat clara oppositio, quam anclor facit; nam immediate ante de Agathone loquens inquit : Ad quod (Concilium sextum ) celebrandum exprccdecessoris nostri, Apostolicœ memo­ ria: domini Agathonis papæ persona, presbyteri diaconique directi siint. Deinde de sua persona loquitur : De diversis autem Conciliis huic sanctœ Apostolicœ Sedi, cujus ministerio fungimur, subjacentibus, archiepiscopi sunt a nobis destinati, etc. ; ergo per hæc : a nobis, se ipsum intelligit.Sed quæ fuerunt illa diversa Concilia S. Leonis? Qui illi archiepiscopi ? 196 DE INCARNAT IONE. Porro inducitur in ea epistola S. Leo 11. scribens : De/butioneni inierim sancti sexti Concilii, et acclamationem, qua· Prosphonelicus dicitur..... pariterque edictum dementissimi Imperatoris.... vestra· Dilectioni direximus. Al nec prosphonelicum, nec edictum acceperat S. Leo, sed solam definitionem fidei juxla dicta n. 238. Item : refertur in epistola, Imperatoremeæ totius mundi partibus episcopos ad sextam Synodum congregasse. Sed hoc nolorie falsum est; nam Hispani, ad quos tamen hoc scribitur , nequidem ad Con­ cilium VI. evocati erant. Denique inducitur S. Leo in hac epistola extollere Sancta quinque univenalia Concilia ; et hanc Synodum Gonstantinopolitanam, quæ revera sexta Generalis fuit,sub nomine sexlœ Hispanis mittere. Sed de S. Leone hoc nemo praesumet. Non enim ignorabat S. Leo , quantopere Hispani perhor­ rescerent quintam Synodum, quod in ea damnati essent, qui in pace Eccle­ siæ obivissent ; merito autem metuere debuisset, ne et ipsam Synodum VI. Hispani rejicerent. si ejus occasione obtrudere ipsis quintam voluisset; pnesertim , quod epistola diceret, in sexta Synodo iterum damnatos esse, qui in pace Ecclesiæ obivissent, et quidem Romanum Pontificem Honorium. Igi­ tur facile damus, S. Leonem, vel Benedictum II. scripsisse ad Hispanos, at veras epistolas intercidisse. ' Nec dicas cum P. Romano -.Sergius probabiliter in pace Ecclesiæ non obiit. Nam hoc non solum probabiliter, sed certo falsum est; quis enim Romanus Pontifex condemnavit Sergium? An Honorius? sed hoc constanter negat P. Romanus. An Severinus? sed hoc fieri non potuit, defuncto ante Sergio, quam Severinus fieret Pontifex. Quis ergo damnavit? 251. Inst. 1. Praeter epistolam ad Donum datam ab Imperatore, de qua n. 219., annon hic aliam scribere ad S. Agathonem, Doni successorem, potuit? R. Potuit ; sed unde factum probas? At revera Imperatorem de cogenda sexta Synodo aliam epistolam ad Agathonem , praeter illam quam ad Donum misit, nullam dedisse, ex S. Agathonis ad Imperatorem litteris constat ; cum enim in his dicat S. Agatho, accepisse se, quam Imperator ad Donum dede­ rat, epistolam, eaque se excitatum fuisse ad cogendam Synodum ; annon multo magis Agatho mentionem fecisset cpistolæ , si quam Imperator ad eum ipsum dedisset? Hinc corruit, quod pro alia imperatoris Constantini epistola ad Agathonem data, ex epistola Gregorii II. vel, ut alii putant apud Labbeum, Gregorii III. ad Leonem Isaurum, petitur argumentum ; nam per­ misso, quod genuina esset Gregorii epistola, nihil prodest adversariis; neque enim, juxta illam Gregorii epistolam , Imperator quidquam de cogenda sexta Synodo scripsisse fertur, sed solum, indicta jam Synodo, de mittendis legalis. Dixi : permisso, etc. Vix enim cniditorum aliquis epistolam illam sub nomine Gregorii II. admittit; in hac enim ut vera historia asseritur, Abagarum Edessenorum regem scripsisse ad Christum, qui manu sua responsum, impressamque sacram faciem ad eum remiserit ; al hoc ceu fabulam reje­ cerat Gelasius 11. in Concil. Rom., quod Gregorius sive II. sive III. ignorasse diei non potest. Taceo id genus alia. DE GEMINA VOLUNTATE F.T OPERATIONE CHRISTI. 197 232. Inst. 2. Poterat S. Leo II. dicere , Imperatorem ad S. Agathonem scripsisse, eo quod , Dono defuncto , ad ipsum epistola pervenisset; ergo. It. .V. Ant. Valde enim diversa sunt , accipere aliquem litteras; et alicui inscribi litteras. Praeterea numquid scribenti Pontifici reque facile erat nomi­ nare Donum , quam Agathonem? Annon idem litterarum Pontificis effectua fuisset,ac idem finis? Dicamus igitur, quod res est, istud dc 8. Agathonr, sicut cætera hactenus memorata, latuisse imperitum illum , qui dictas epi­ stolas vel supposuit, vel interpolavit. 253. Obj. IV. 1°. In Libro diurno Romanorum Pontificum refertur for* mula fidei profitendre ab electis Pontificibus, in qua inter creteros conde­ mnatos a sexta Synodo extat nomen Honorii. 2°. Cur ergo in Synodo VI., cum damnaretur ab episcopis Honorius, non reclamarunt Legati Pontificis? Ad iu“.R. .V. in formula fidei profitendre olim ab electo Pontifice ita haberi : equidem in Libro diurno, quem Hollslenius et Garnerius publici juris fece­ runt , legitur inter damnatos Honorius ; sed nullo modo vefosimile fit, for­ mulam , relatam ab Hollstenio et Garnerio, eam fuisse, qure ab electo Pon­ tifice emitti solita; sed hanc Ivo C.arnotensis exhibet longe diversam, ex coque desumptam Gratianus Decreto inseruit dist. 16. c. 8. et Baronins ad annum Christi 869. exhibuit ; ac ita sonat : Sancta octo universalia Concilia, id est, Nicænum , Constantinopolitanum, et Ephesinum I., Chalcedonense, quintum quoque et sextum, item Constant inopolilana : et septimum, item Nicænum .· octavum quoque Constantinopolitanum ad unum apicem immuti­ lata servare, et pari honore et veneratione digna habere, etc. Ubi nihil de Honorio. Concordat etiam illa Ivonis formula , cum ea, quam refert Cardi­ nalis Deus dedit in collectione canonum, in qua integram refert professionem fidei emitti solitam, asservata in Bibliotheca Vaticana, testibus correctori­ bus Romanis. E contra si formulam ab Hollstenio et Garnerio relatam probe observemus, eam graece scriptam fuisse , et latine redditam , multis ex locis apparet; velut ex verbis hisce : Venerabilem tomum celebriter assequentes ; tum ex his : Deo odibilem Macarium, qui loquendi modi Grrecismum conti­ nent; deinde ex istis : Magni principis nostri domini Constantini ; qure episcopum aliquem orientalem , non Romanum Pontificem loquentem prae­ ferunt , qui nec Imperatorem sic appellassel, et S. Agathonem . quod Romani Pontifices consueverant, praedecessorem suum nominasset, cum in formula de Agathone solum dicatur : Apostolicæ recordationis Agatho. Taceo in Hollstenii et Garnerii formula totam fere Conciliorum historiam referri, mul­ tisque memorari, quid in singulis gestum Conciliis fuerit, quod a formulis fidei, ut constanter in Ecclesia prodierunt, quam longissime abhorret. Igitur formula illa ab episcopo, vel patriarcha orientali missa potius ad Romanum Pontificem, quam al) hoc emissa videtur, ut ait CL Bartoli Jurisconsultus Patavin. Respondet P. Romanus (pag. 31.) : An quia hæc sec. IX. formula, Ivonis scilicet circumfertur, propterea illa supra relata , Hollslenii nimirum et Gar­ nerii non viguit? At contra R. Non viguit; quia in omnibus Bibliothecarum scriniis ac re­ cessibus, MSS. codicibus, collectionibus canonum, historire Ecclesiasticre monumentis nullius formulæ fidei emiltendreaPonlifice, praeter hanc sec. IX, |‘W DE INf.ARNATIONK. inductam habetur vestigium. Non est igitur neceeso, ut putat eruditus adver­ sarius, fungum habere pro cerebro, ut credatur quempiam ante annum MU. quo Cone. gen. VIII. celebratum, profiteri potuisse: Sancta octo universalia Concilia immutilata servare promitto; nani neque hoc quoad Concilia, neque quid aliud jurabatur ante anu. 869. sed ea jurandi formula primum inducta est seculo IX. Ati 2um. R. Reclamasse Legatos, quis dubitet ? si, quæ S. Agatho utraque epistola scripsit, lecta in Synodo ipsis audientibus Legatis, meminisse quis voluerit. Vide, quæ ex hujus epist. diximus, n. 239. ubi hæreticis nullo modo immiscet Honorium. 254. Sed, inquies, nihil de eorum reclamatione in Actis notatumexlat. R. Hoc est, quod querimur; licet enim Acta illa non corrupta asseramus cum Baronianis, manca tamen esse, nemo negare poterit; siluisse vero Legatos, aut stetisse elingues, quercini stipitis instar, mandati Agatiionk aut tam cito iminemores, aut proditores, fidem superat; cum Orientales, producta a Macario mendacissimo priore Honorii epistola, et altera a sublesto Georgio, rapido impetu in Honorum involantes, Honorio haeretico ana­ thema dicerent. An nihil habebant Legati, quod opponerent? An illos fuge­ rat, Honorii orthodoxiam a Joanne IV. vindicatam? a S. .Maximo, ob fidei tuendæ zelum, divinum appellatum ? An ignorabant Ppntifices, qui hac de re inquisitionem ante habuerant, Honorum in suspicionem vocasse nun­ quam? An illos oblivio ceperat eorum , quæ Agatho in mandatis dederat, ut a se decretis nihil addi paterentur? Hæc incredibilia. Legati sane, dubium esse non potest, quin excusationes multas justasque attulerint Honorii, sed quæ, cum eas admittere recusarent Orientales, uotatæ non fuerint. Desunt igitur hæc Actis, sicut certe deest quæslio habita dc Apergio Pergensi episcopo , cui cum hæreticis cæteris dictum anathema; nam causam ejus examinatam ante, necesse est, fuisse a Synodo ; de quo tamen nulla in Actis occurrit mentio. Ex sola hac attenta circumstantia patet, quam avide Orientales ge­ stierint damnare Romanum Pontificem : quos jam a tempore Concilii Chalcedonensis, ut ex hujus Can. 28. colligitur, ambitio stimulabat, Patriarchas suos Romanis Pontificibus æquiparandi ; ac quoniam , intellecto Agathonis mandato, prævideraut Patriarchas Constanlinopolilanos anathemati subji­ ciendos ; Honorum, quod tantum sub ejus nomine vidissent scriptum ali­ quod, licet nequidem in origine, sine mora, velut præ gaudio ulterioris moræ impatientes, damnarunt. DISSERTATIO III. f)E (ΛΪ'ΜΝ Ι^ί'Λ ItVVI IOVIS, Τ( Π I VTIt I^ECIS TUM EVTIUVSECIS 1\ SPECIE. Aquidditate mysterii Incarnationis, sive compositi theandrici, quod est Christus, nunc ad ejus causas, unde pendet, contemplandas progredimur. El quoniam hæ solent esse inlrinsecæ a.liæ , aliæ cxlrinsecæ, in utrasque inquiremus. Per causas*intrinsecas ipsa compositi theandrici, sjve Christi constitutiva in particulari veniunt ; quæ sunt 1". Unio hypostatica. 2°. Per­ sana incarnata, sive assumens naturam humanam, ct natura humana assumpta; ubi 3°. ob connexionem necessariam communicatio idiomatum in Christo, quam unio hypostatica fundat, consideranda venit: Per causas extrinsecas hic præter efficientem, præcipue meritoriam, finalem, sive Incarnationis motivum, inlellige. De quibus singulis sequenti Sectionum ordine disputabimus, ducentes initium de prioribus : utpote quæ in consi­ deratione rei, quam intrinsece constituunt, se* propinquius habent. SECTIO 1. DE UNIONE HYPOSTATICA. Tam veteres, quam scholæ hodie, vocibus unionis, unitionis, assumptio­ nis promiscue utuntur ; etsi revera in rigore inter eas discrimen sit : unitio enim actionem denotat unientis,et hic est propriissime Incarnatio activa: unio vero illius actionis terminum; assumptio potius naturam, quæ assu­ mitur ad unionem. De unione sic sumpta pro actionis unitivæ termino, quæ eliam unio formalis dicitur, hic proprie agimus. Illam esso physicam, abunde, opinor, liquet ex disputatis contra Nestorium. Ilie igilur inquire­ mus 1°. Quid sit unio hypostatica? 2°. Quæ ejus proprietates ? ARTICULUS I. QUID SIT UNIO HYPOSTATICA. Sublimissima hæc quæslio est sanctorum consensu Patrum ; quippe medul­ lam, ul sic loquar, attingens hujus mysterii. Tota vero huc recidit : quomodo Verbumel humanitas sibi uniantur; an in aliquo medio, a Verbo el huma-' 200 ΠΕ INCARNA ΠΟΝΕ. nitale tanquam extremis realiler distincto, quod Modislat appellant modum physicum, per hunc intelligentes entitatem modalem physicam, quæsit terminus causa? incarnativœ, ah hac distinctus realiler, in quo, ceu medio, extrema vinciantur? An'vero citra tale medium, ac immediate? el si ita, quomodo id accidat ? 2a.'i. Dico I. Unio hypostatica non est enlilas modalis physica realiler a Verbo et humanitate unitis distincta ; adeoque Verbum et humanitas seipsis immediate ac formaliler, sine tali medio, uniuntur. Prob. Quia nulla est necessitas entitatis hujusmodi : sed hæc plane otiosa et superflua est, cum sine illa possit haberi, el, quantum sublimitas patitur, explicari compositum theandricam; nam hoc nihil aliud est, quam huma­ nitas ut formaliler dependens, vel terminata ab hypostasi Verbi, et hypo­ stasis Verbi, ul formaliler terminans humanitatem : atqui hæc haberi possunt sine ejusmodi enlitate realiler distincta; ergo. Prob. min. Nam sicut ex D. Th. 1.2. q. 110. a. !. ad 2. forma per se ipsam sine modio informat mate­ riam, sive subjectum; sic Verbum ex virtute sua intinila terminandi elper· ficiendi naturam aliquam creatam, posita efficaci voluntate terminat et perficit naturam humanam immediate per se ipsam, et natura immediate terminatur et perficitur; humanitas enim per se ipsam est intrinsece termi­ nabilis, et personalitas Verbi ex virtute sua infinita per se ipsam terminativa; ergo, yvosita voluntate efficaci, ut virtus terminativa Verbi innaturam sc exeral, habebitur naturæ terminatio, perfectio, ejus a Verbo dependen­ tia, et unio hypostatica. · v * 256. Conf. J. Verbum el humanitas uniuntur formaliler per illud,per quini fiunt unum in persona; sed ita fiunt per solam Verbi subsistentiam. Verbum enim divinum humanitati communicatur per modum subsistenti®; sed subsistentia per se ipsam communicatur naturæ, sine alio medio realiter distincto, sive tali entitate modali : sicut per se ipsam est subsistentia sine entitate ejusmodi ; ergo. Imo adde, quod nihil creatum possit esse actuale exercitium virtutis terminativæ Verbi, utpote actus purissimi : sicut neque virtutis Dei productiva* ; igitur sicut res producit per suam virtutem intrinsecam sine actione distincta ; sic personalitas Verbi per se ipsam im­ mediate terminat naturam. Conf. 2. Si inter Verbum ct humanitatem mediaret aliqua entitas rea­ liler distincta, velut utriusque vinculum et nexus realis; ergo huic uniri ante deberent extrema, quam unirentur inter sc; qua enim ratione, nisi huic uniantur, poterunt per eam ipsa uniri ? vel igitur uniuntur illi per se ipsa immediate, vel mediate, alia mediante entitate? si hoc ullimym,· ibis in infinitum .* si primum; ergo uniri formaliler non importat necessa­ rio entitatem ab extremis unitis distinctam. Respondent J°. Adversarii, entitatem illam non uniri ut quod, sed ut quo, ideoque illam non indigere alia simili entitate, perquam ipsa uniatur. Sed jnconceptibile manet, extrema uniri inter se per unionem distinctam, et non uniri huic ; ergo etiam Ipsa unio distincta est aliquid , quod unitur. Respondent 2°. Entitatem illam esse ipsam rationem formalem uniendi, ideoque non uniri per aliam entitatem, sicut albedo non dealbatur per DE UNIONE HYPOSTATICA. 201 albedinom aliam, quia ipsa est ratio formalis albi. Verum hoc gratis plane asseritur, et merum postulatum est; ac paritas ab albedine petita nulla est : natu hæc dealbari non debet per albedinem, quia nullo modo vel deal­ batur, vel dealbari potest ; ergo est alba solum ul quo, non ut quod; entitas autem distincta unionis, si daretur, deberet ipsa quoque uniri extremis, quibus superadditur ; ac proin non esset lanium aliquid, quo extrema uniun­ tur, sed verissimo etiam aliquid unitum \ sicut albedo superaddita parieti huic uniri debet. 237. Dico II. Unio igitur hypostatica, physice sumpta, consistit in perso­ nalitate Verbi et humanitate, non quidem absolute, et secundum se sumptis : quia sic sumptae poterant ambæ esse, quin essent unitae, ut patet; sed sumptis respective, h. c. in humanitate ul terminata ac dependente ab hypostasi Verbi ; et in hypostasi Verbi ut terminante humanitatem ita dependentem. Dixi: physice sumpta; nam mctaphysice, in abstracto considerata, est modus, sive forma metaphysica, quæ positis certis conditionibus in extremis resultat, caque unita denominat. Sequitur ex dictis Conci, priore. Υλ-ratio est, quia his præciso habitis, habetur et inlelligitur natura humana formaliler subsistens personalitate Verbi, el Verbum formaliler subsistens in natura humana ; quia cum na­ tura humana sit per se ipsam intrinsece perfectibilis, vel terminabilis ; hoc ipso, quod in genere quasi causæ formalis terminetur, ac dependeat a quasi forma hypostatica Verbi, sortitur effectum subsistentis hypostasi Verbi ; et vicissim, quia hypostasis Verbi est intrinsecus illius dependentiæ termi­ nus, terminât naturam humanam, in eaque subsistit. Si jam quœris, quomodo humanitas dependeat a Verbo? Respondeo, de­ pendentiam illam posse explicari per influxum sustentativum Verbi in esse humanitatis; similem illi, ut ait Wadingus, demptis tamen imperfectioni­ bus, quem præbet subjectum accidenti, et materia formae materiali : sicut enim hæ forma? producuntur cum dependentia a subjecto et materia, elnisi in illas continuo subjectum specialiter influeret, interirent, nisi Deus ex­ traordinarie eas conservaret ; sic humanitas Christi producta est cum de­ pendentia a Verbo et ejus sustenlalivo influxu ; ut, si Verbum ita sustentare humanitatem desineret, hæc interiret, nisi Deus concursu extraordinario illum influxum suppleret. Dixi: demptis imperfectionibus ; nam quoad alia dissimilis est ratio: Ver­ bum enim non sustentat humanitatem ita , ut respectu hujus subjectum sit, eamque subjective causet,· quomodo materia formas causare dicitur; sed praecise, quia interiret humanitas, si desineret Verbum præslare humani­ tati influxum ejus sustentativum, et hic a Deo specialiter non suppleretur; quia humanitas nonnisi cum ordine ad Verbum , ejusque influxum , h. e. nonnisi cum dependentia abeo , producta est. 288. Obj. I. Omnis vera et positiva actio habet terminum realem et posi­ tivum immediate productum : sed Incarnatio active sumpta est vera et realis actio ; ergo. Terminus autem ille alius dici nequit, quam uuio distincta. 202 DE INCAUNATIONR. R. D. M. Omnis actio stricte productiva, qualis est actio creativaC.actio modificativa, qualis actio unitiva vel actio inearnativa est Λ’. Huic suflicil habere terminum realem et positivum , vi sua, non simpliciter productum, sed taliter modificatum ; quia actio modificativa non dat simpliciter esse rei ; sed tantum facit eam se tali, vel tali modo habere. Terminus igitur totalis actionis incarnativæ est compositum ex Verbo et humanitate consti­ tutum , scilicet Christus, sive Deus Homo ; quia terminus totalis dicitur illo, in quo actio ultimato sistit : sed in hoc composito sistit actio inearnativa; sicut, proportionaliter loquendo, terminus ad quem totalis generationis humanæ nec est anima, quæ creatur, nec materia , quæ præsupponilur; sed totum compositum. Ejusdem actionis terminus formalis sunt extrema ut unita ; quia terminus formalis est id, per quod formaliter constituitur ter­ minus totalis : atqui ; ergo. Cœlerum actio inearnativa, prout de facto contigit, habet etiam terminum de novo productum ; quia humanitas vere producta est eum dependentia a Verbo, quæ constituit ipsum terminum totalem, six e Christum. Unde eadem realiter actio, quæ unitivaest, est etiam productiva; est tamen formaliter diversa: quia ut unitiva est, præcise unit : ut productiva, præcise ponit ter­ minum extra causas, praescindendo ab ea unione. UP 2^9. Nequ: dicas : Actio physica productiva habet necessario terminum distinctum ; ergo etiam talis actio uniti va, vel modificativa ; quia et ipsa actio physica est. Item : unio fit : extrema non fiunt necessario ; quia pos­ sunt præexistere. Ad Γ®. R. -V. Cons. Disparitas est; productio enim dat simpliciter esse rei productæ; at actio præcise unitiva vel modificativa non dat simpliciter esse rei ; sed tantum rem, quæ habet esse, facit tali, vel tali modo se ha­ bere ; sic actio extensiva facit rem aliter ct aliter extensam. Ad 2om. D. Fit proprie Ύ. improprie, scilicet per resultantiam C. Omissa ista æquivocatione potius dici oportet : extrema fiunt unita; vel, incipiunt esse unita; aut, aliter se habent ; quia unio nihil aliud est, quam extrema se ipsis ita se habentia. 2G0. Obj. II. Humanitas est indifferens, ut uniatur Verbo, vel non ; ergo ut uniatur, requiritur entilas modalis intrinsece recepta, quæ hanc indif­ ferentiam formaliter tollat. R. 1°. Eliam personalitas Verbi est de se indifferens, ut naturæ humanæ uniatur, vel non; nec tamen requiritur talis enlitas in Verbo recepta, quæ hanc indifferentiam tollat. Nec dicant adversarii , Verbum non esse capax talem entitatem intrinsece recipiendi: nam si n’on sit capax ad hoc, etiam non erit capax, ut uniatur humanitati, si ad unionem requiratur necessario ejusmodi modalis entitas.; cum fieri non possit, ut vinculum duo connectât, quod tantum extremorum uni adhaeret. R. 2°. .V. Cons. Hæc indifferentia intrinseca efficienter tollitur per actio­ nem applicativam humanitatis ad Verbum; formaliter autem per ipsam humanitatem ut applicatam ; quia sicut humanitas per se ipsam habet for­ maliter, ut possit produci dependeo 1er a Verbo et huic uniri : sic perse ipsam formaliter habet, quod actu Verbo uniatur, si illi applicetur. Simile I»E UNIONE HYPOSTATICA, 203 habes In omnibus modis realiter indistinctis, ubi positis certis conditionibus, sine ulla ontitate intrinseca realiter superaddita, tollitur intrinseca indiffe­ rentia : sic, licet paries sil intrinsece indifferens , ut sit similis, vel dissimi­ lis parieti alteri ; posito tamen in altero pariete colore eodem, lit similis linealia enlilalc intrinsece recepta ; el posito colore diverso fit dissimilis. 261. Obj. 111. Quæ unita non sunt, non possunt uniri, nisi accedat ali­ quid; ergo requiritur unio distincta. Item : coexistentia, et intirna etiam pnesenlia Verbi et humanitatis potest esse sine unione ; ergo hæc al) iis dis­ tinguitur realiter. .4dlum. R. D. Ant. Nisi accedat aliquid exlrinsecum applicans humanita­ tem ad Verbum C. intrinsecum, constituens unionem N. /Id2um. R. D. Ant. Coexistentia et intima præsenlia præcise C. coexislenlia Verbi ut terminantis, et humanitatis ut formaliter dependentis, el per efficacem Dei voluntatem, sive decretum applicatœ ad Verbum N. Hæc vero, applicatio est ipsa productio humanitatis in ordine ad Verbum : adeoque prout se tenet ex parte Dei, est efficax volitio, qua Deus vult humanitatem non absolute ct secundum se, sed respective sumptam ad Verbum , cum dependentia ab hoc, ut ab eo sustentetur, per ejusque subsistentiam perfi­ ciatur, et fiat subsistens. 262. Inst. 1. Hæc volitio non constituit unionem formaliter , sive non est unio formalis; quia voluntas Dei non dat effectus formales rebus creatis formaliter; ergo nihil facit ad rem. R. 1°. .V. Cons. Etiam applicatio ignis non est formalis combustio, et tamen requiritur, ut deinde ignis per seipsum comburat, et per vim suam intrinsecam. R. 2°. N. iterum Cons. Quia licet volitio Dei non sit causa formalis unio­ nis. vel unio formalis; requiritur tamen tanquam conditio essentialis, et applicative humanitatis, ut hæc accipiat effectum formalem subsistentiæ; quia hac volitione, tanquam applicatione et conditione posita, personalitas Verbi purissima sua actualilate terminat naturam humanam, el communi­ cando se illi tribuit denominationem formalem subsistentis. 263. Inst. 2. Volitioni divinæ debet correspondere objectum ad extra : sed aliud, præter unionem distinctam, assignari non potest; ergo. R. 1°. Non semper volitioni divinæ debet respondere entilas aliqua de novo producta : ut patet in voluntate divina debitam peccato culpam remit­ tente sine gratia, quod absolute Deus potest. R. 2°. N. min. Nam objectum proximum quidem, quod efficitur per volitionem efficacem, est humanitas producta, non seorsim, sed in ordine ad Verbum. Objectum ultimum, quod efficitur, est ipsum compositum theandricum.sive Christus. Objectum autem, quod præcise terminat illam volilionem, ut volitio est, sunt entitates humanitatis et personalitatis relative ad se invicem spectatae; humanitas respective ad Verbum, ut ab hoc termi­ netur; et Verbum respective ad humanitatem, ut per se ipsum imme­ diate eam terminet, et perficiat. * 204 DE UNIONE HYPOSTATICA. DE INCARNATIONE. Vult igitur Deus extrema non simpliciter, sed cum certo modo : qni modus in volitione est ipse modus tendendi illius, quo in extrema tendit compositive, volendo, ut Verbum jam actu formaliler terminet, et perficiat humanitatem ; humanitas vero ab eo dependeat tanquam termino ct com­ plemento substantiali. In objecto volito est ipsa actualis terminatio Verbi respectu humanitatis, ac hujus a Verbo dependentia. Porro hic modusitase habendi ex parte objecti volitus, non est, ut vides, necessario distinctus, cum Verbum per se ipsum terminare possit humanitatem. 2G4. Obj. IV. Unio hypostatica passim dicitur creata; ergo est vere ali· quid productum et distinctum. R. Potest dici facta et creata , non quidem simpliciter et ex‘omni parte, sed ex parte unius extremi, scilicet humanitatis, quia hæc vere factael creata est; Verbum vero, quod est alterum extremum , non fit simpliciter, aut creatur. Quod si Immanitas jam ante existons uniretur Verbo, nihil fieret per veram creationem, sed tantum per compositionem; h. e. fieret compositum : quod ex mente Philosophorum simpliciter fieri dicitur. ··.( * ·> 265. Obj. V. Influxus ille sustentativus Verbi in esse humanitatis, quo hujus dependentiam a Verbo explicamus, videtur male adhiberi. Prob. 1°. Influxus ille sustentativus Verbi est ad extra: sed influxus ad extra in divinis est communis tribus personis; ergo et hic : unde sequeretur, totam Trinitatem esse incarnatam. 2°. Sic humanitati tribueretur modus inexistendi; sed modus inexistendi est proprius accidenti, non substantiæ. Imo cum influxus sustentatisus conveniat subjecto, sequeretur, Verbum agere vices subjecti : quod dici non potest; cum hoc dicat imperfectionem, passionem, mutationem. ■ R. .V. Assert. Ad prob. P"1. D. min. Influxus ad extra effectivus, qui se habet in genere causæ efficientis, est communis tribus personis C. 1erminativus, vel objectivas, vel similis, qui convenit uni ex tribus personis ratione prædicati relativi, vel personali tatis .V. Sed talis est influxus iste sustentativus Verbi in esse humanitatis. Ad prob. 2““. D. Tribueretur modus inexistendi in alio, ut subjecto pro­ prie dicto, vel causa N. in alio ut supposito terminante, perficiente et sustentanlehumanitatem C. Diximus jam supra, influxum illum sustenlativum explicari per illum, quem subjectum præbet accidenti ; sed demptis imperfectionibus, ut ibi expositum n. 258. Unde et palet responsio ad ulti­ mum; nam influxus ille convenit Verbo, ut supposito terminanti, et susten­ tanti naturam humanam, alioquin interituram, nisi Deus influxum alio speciali modo suppleret ; non ut causæ proprie diclœ. F ISM ARTICULUS IL AN ET QUOMODO UNIO HYPOSTATICA SIT SUPERNATURAL!» , SUBSTANTIALIS, ΟΜΝΤί’Μ MAXIMA, INDISSOLUBILIS? 266. Dico I. Unio hypostatica est intrinsece ct quoad substantiam super­ natural is. Ratio esi; quia est donum omni naturæ crcatæ et rationabili prorsus indebitum, ct supra vires activas et passivas totius naturæ; et supra omnem ejus exigentiam, quod perficiatur et terminetur in ratione sup­ positi a personalitate divina; ergo. Dein unio hypostatica naturam creatam adesse personale divinum elevat, estque radix omnium donorum supernaturalium, quæ ad hoc esse divinum, per Incarnationem communica­ tum, consequuntur. Nec obstat, quod unionem hypostaticam subin sanctorum Patrum quidam naturalem appellent. Non enim eo modo loquendi intelligebant id, quod est ordinis naturalis, prout hic supernaturalitati opponitur; sed ita vocabant 1’. Quod Christus eam statim habuerit primo instanti sui esse : quo sensu passim nobis naturale dicimus , quod est nobis congenitum. 2°. Ut indica­ rent eam esse physicam et realem , contra hæreticos ; vel 3°. Quatenus quod est essentiale alicui, etiam respectu ejusdem naturale dicitur : at unio hypo* slaticaest constitutiva Chrisli ; proin respectu ejusdem essentialis est. Re­ spectu Verbi vero dici potest præternaturalis; tum quod nec supra; tum quod nec contra ejus exigentiam sit, sed prater ipsam; cum unionemillam non exigeret præcise, etsi pro suo libitu semper terminare posset, ut aliam quamcumque creatam intellectualem substantiam , ita et huma­ nitatem. 267. Dico II. Unio hypostatica est substantialis. Fide constat. Prob. In Cone. Lateranensi sub S. Martino I. Seer. u. Can. 8. (Labb. t. 6. p. 351.) ita dicitur : St quis secundum sanctos Patres non confitetur pro­ prie, et secundum veritatem, naturarum substantialem unitionem indivise et inconfuse in eo (Christo) cognitam, condemnatus sit. Et Can. 6. duæ Christi naturæ substantialiter unitæ dicuntur. Unde et S. Tu. hic q. 2. a. G. in 0. Fides, inquit, catholica... non dicit, unionem factam Dei et hominis secun­ dum essentiam, vel naturam, nec etiam secundum accidens ; sed medio modo secundum subsistentiam seu hypostasin. Et in responsione ad 3. Sufficit ad hoc, ut non sit unio accidentalis, quod sit facta unio secundum hypostasin; licet non sit facta unio secundum naturam. Patio autem est 1°. Quia talis est unio, qualia sunt extrema, qùæ unit, et quale est compositum, quod cum extremis constituit : sed extrema, quæ unit, et compositum, quod cum illis una constituit unio hypostatica, sunt quid substantiale. 2°. Per unionem hypostaticam humanitas sic Verbo unitur, ut vi illius unionis prædicetur dc Verbo substantive in concreto : sive ut Verbum denominetur homo substantive, non adjective humanatus; ac proinde humanitas non advenit Verbo per modum formæ accidentalis , : 206 DE UNIONE HYPOSTATICA i DE INCARNATIONE; sicut vestis advenit homini : qui proinde nunquam substantivo vestis, sed adjective vestitus dicitur; ergo et ipsa unio hypostatica Osse substantialis debet. Inde collige: naturam humanam non posse simpliciter dici unitam Verbo accidentaliter, non solum in sensu Nestorii ha>relico;sed neque in sensu Durandi, qui licet docuerit, Verbum sibi univisse humanitatem infinitate personife; hanc tamen unionem accidentalem dici posSeconsuit.Tum,quod locutio ista Nestorianis faveat; lum quod abhorreat a communi Patrumel Conciliorum loquendi modo, a quibus non aliter, quam substantialis appel­ latur. Potest tamen dici accidentalis logice; quia scilicet Verbo accidit ut forma metaphysica ; nullatenus autem accidentalis physice: quasi huma­ nitas cum Verbo non constitueret intrinsece unum per se, vel unum totum substantiale. 1 I 268. Dico III. Unio hypostatica est maxima, in ratione Unionis, Cl in ratione doni. Est communis Theologorum contra Durandum, qui bcaliludinem esse quid majus in ratione doni asseruit. Prob. p. pars. Unionem hypostaticam in ratione unionis esse maximam, dupliciter potest inlelligi ; 1°. Quod sit maxima cx parte ejus > in quo tan­ quam medio ct vinculo communi uniuntur arnbæ naturæ, humana cl divina. 2°. Quod sit maxima quoad vim et efficaciam copulandi extrema. Atqui ratione ulriusque est maxima; ergo est maxima in ratione unionis. Prob. min. per partes : Nam imprimis medium ct vinculum commune,in quo natura ulraqne unitur, est simplicissimum ct maxime unum; estenini personalitas Verbi, in se simplicissima, ct maxime una cum divinitate: sed eo major est unio, quo simplicius cl magis unum est medium, in qilo extrema junguntur ; ergo. Deinde eo major est unio, quo magis distantia ct improportionata sunt extrema quæ uniuntur ; inde enim elucet ejus efficacia : al per unionem hypostaticam fit conjunctio infiniti cum finito', Dei cum creatura; quæ sunt extrema inter se summe distantia, nec habent proportionem enlitativam, nec inclinationem naturalem ad se invicem in ratione perfectivi ct perfectibilis ; sed obedientialem solum ex parte huma­ nitatis; cminentialem vero ex parte Verbi. Prob. 2’. pars. P. Unio hypostatica est immediata çt substantialis con­ junctio cum ipsa deitate, ut veræ sint propositiones : Deus est homo; homo est Deus. Sed majus donum obvenire naturæ creatæ non potest, juxta S. Aug. L. de Prædcst. sanctorum c. 15. n. 31. : Prœdestinata est, inquit, ista naturæ humanœ tanta et tam celsa et summa subrectio, ut (pio attolle­ retur altius, non haberet. Unde consequitur, quod plus honoris debeatut· Christo, quam creaturarum ulli ratione alterius doni ; ergo unio hypostatica excellentissimum donum est. 2°. Unio hypostatica est omnium donorum supernaluralium radix : naturam humanam constituit in esse Dei, non per similitudinem, vel participationem; sed per subsistentiam divinam, natu­ ramque personaliter communicatam: vi enim illius persona divina est persona humanitatis, et sic hujus complementum substantiale; cl vicissim humanitas est natura Verbi. Unde Inferes : Unionem hypostaticam esse simpliciter ac intensive perfectiorem visione beatifica : quamvis enim visio beatifica quasi conjungat beato divi­ 207 nam essentiam et tres personas; hæc tamen conjunctio est solummodo intcntionalis, extrinseca, accidentalis : unio contra hypostatica conjungit intrinsece, substantialiter, physice, ct in unum per se ; quod est mullo perfectius intensive. Item : unio hypostatica tanquam radix ipsam beatificam visionem exigit ceu debitum. 2G9. Dico IV. Unio hypostatica perpetua ct indissolubilis est; ac nequidem in morte Christi, dissoluta licet unione inter corpus et animam, 'de­ structa fuit. Drub. i*.pars, quæ est dogma fidei: Ex SS. Scripturis: Joan. 12. Chri­ stus manet in aternum. Hebr. 13. Jesus Christus heri el hodie, ipse et iri secula. El cap. 7. Hic autem (Christus) eo quod maneat in œternum, sem­ piternum habet sacerdotium. Si vero Christus sit permansurus aeternum ; æternum quoque durabit unio hypostatica, qua Christus unitur humanitati ; cum sine unione illa Verbum non esset amplius Christus. Conf. Ex Cone. Chalccdonensi in expositione fidei : ubi docet, utramque naturam, divinam ct humanam, in unam concurrisse personam indivisiWider, et inseparabiliter. Ex quibus refellitur 1°. Marcelli Ancyrani error, qui, teste Eusebio de Eccles. Theolog. L. 3. c. 13. ex male intellectis verbis Apostoli 1. ad Cor. 24. Deinde finis, cUm tradiderit regnum Deo et Patri, asseruit, Christum, post extremi judicii diem, officio suo Mediatoris perfunctum, depositurum esse coipus 01 animam, hisque in nihilum redactis, regnum, quod eo usque tenuerat, Patri cessurum. 2°. Origenis error, qui, teste S. Hieronymo epist. 121. n. 5. ad Avitum, abusus illis Apostoli verbis 1. Cor. 15. Caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt, pessime inferebat, interitura aliqubndo singula corpora, nec regnatura in coelo; proindeque et naturam humanam esse a Verbo dimit­ tendam. Prob. 2’. pars, quæ est communis et certa sententia. Ex Symbolo, quo dicitur Christus descendisse ad inferos, fuisse in sepulcro : quod falsum esset, si anima ejus et corpus separata tunc a Verbo fuissent; qui enim Christum dicit, divinitatem hoc ipso dicit cum humanitate aut tota simul, aut cum ejus partibus conjunctam; ergo in triduo mortis mansit divinitas conjuncta imprimis cum anima : sed et cum corpore ; sola enim conjunctio Verbi cum anima non efficit Christum. Nec obstat, quod inter corpus et animam Christi soluta esset unio ; nam hoc impedire non poterat, quomi­ nus nihilominus Verbum cum his unitum permaneret. Conf. Ex sanctis Patribus, qui indissolubilem Verbi cum earned anima unionem, eliam in triduo mortis , perseverasse, pro indubitato habebant, et tanquam ab omnibus concesso adversus Arianos ct Apollinaristas usi sunt, apud Petav. L. XII. c. 19. Sic et S. Leo serm. 17. de Pass. c. 1. In tantam, inquit, unitatem Dei ct hominis natura convenit, ul nec supplicio potuerit dirimi, nec morte disjungi. S. Joannes Damascenus L. 3. dc Orlhod. fide c. 27. Quamvis, ait, Christus ut homo mortem obierit, sanctaque ipsius anima ab immaculato corpore distracta sit ; Divinitas tamen a neutro, hoc est, nec ab anima, nec a corpore sejuncta est. Et S. Aug. epist. 187. c. 2. n. 5. Neque tnim ipso die ( mortis) in coelo futurus erat homo Christus Jesus ; sed iri in- 208 quod Verbtlrtl rndnsorit unitum cum corpore et anima, afferunt inter alias : quia coipus et anima in resurrectione iterum erant conjungenda ; tum quia unio hypostatica inulto est firmior, quam quævis unio naturalis alia : sed b® rationes etiam sanguini conveniunt ; nam ct sanguis erat conjungendus corpori; etiam hic, ante erat hypostatice unitus. ferno secundum animum, in sepulcro autem secundum carnem. Mures Pa­ trum sententias in Petavio loco cit. require. At tam claræ sunt h® Patrum senlentiæ, ut nulla ratione cludi possint; ergo. Atque exinde enatum illud Scholarum axioma : Quod Verbum semel assumpsit, nunquam dimisit; quod alii a S. Damasceno dictum volunt; sed in eo non reperilur. At quis­ cumque auctor sit, de partibus naturam humanam integrantibus, non de minimis quibusque particulis intelligi debet. Ex dictis Colliges : E sanctis Patribus quosdam , ut Epipiianium hær. 20. et 69. (opp. 1.1. p. 49. et 789.), Hilarium c. 33. in Matthæum n. G., Ambrosium Tract.de symb. Apostolor. (al. de Trinit, c. 13. opp. t. 2. part. 2‘. p. 330.), dum con­ trarium asserere videntur, vel deserendos esse, salva, quæ iis debetur,reve­ rentia ; vel benigne , quoad potest, exponendos, dc separatione divinitatis ab humanitate in tempore mortis Christi, quoad singularem divin® prote­ ctionis et assistentiæ influxum ; cum permitteret Deus, Christum summis cum doloribus et turpissima morte confligere ; quo et sensu clamabat in cruce patiens : Deus, Deus meus, ut quid dereliquisti me? 272, Obj. I. Non est certum , quod Christus resurgens reassumpserit san­ guinem; ergo cessat ante allata ratio prior. Prob. Ant. ex S. Aug. epist. 205. ad Consent i um, qui interrogaverat cxS. Patre : Utrum nunc corpus Christi, ossa et sanguinem habeat ? respondit Aug. n. 2. et 3. Fides adsit, ct nulla quæstio remanebit ; nisi forte de sanguine requirendum est, quia, cum dixis­ set (Christus) : Palpate, et videte, quia spiritus carnem et ossa non habet, non addidit, sanguinem. Non ergo et nos addamus inquirere quod ille non addi­ dit dicere; et de compendio, si placet , /inita sit qûœstio; ergo. R. N. Ant. Quis enim gloriosum Christi corpus, debita connatural! inte­ gritate mancum, ct exsangue ausit dicere? Adprob. R. AT. Cons. Non enim propterea id negat, aut de eo vere dubi­ tavit S. Aug. Sed ideo ita respondit, et studiose quidem, ut plures alias, quas praevidebat, quæstioncs praecideret, quibus sc liberatum vole­ bat, ne delineretur a negotiis aliis; hoc constat ex iis, quæ immediate sub­ jecit : Fortassis enim, inquit, accepta occasione sanguinis, urgebit nos mo­ lestior perscrutator, et dicet : si sanguis, cur non et pituita, cur non et fel flacum ct fel nigrum ? etc. Ubi supponit S. Aug. se sentire : sanguinem fuisse rcassumptum in glorioso Christi corpore : Si sanguis (in Christi corpore), id est, si hoc in eo esse dixero ; quærct continuo alius : an etiam pituita ? etc. ac proinde significat se ad declinandas ejusmodi quæstiones, nolle respon­ dere hic, quid dc sanguine sentiat. Sed, si placet, compendio finita sit quæstio. «, 270. Sed ex hisce disputatis gravior quæstio enata est: Jn Verbum divi­ num sicut carni et animee , ita et Sanguini effuso manserit hypostatice uni­ tum in tempore mortis Christi? quæ temporibus Pii II. gravissime collisit RR. PP. Dominicanos et Franciscanos, prioribus affirmativam tuentibus; posterioribus negativam. Per tres dies coram ipso summo Pontifice cadere disputatum , Dominicanorum partes propugnante Dominico dc Dominicis, Franciscanorum Francisco de laRovere, qui postea sub nomine Sixti IV. summus Pontifex fuit. Exitus is fuit, ut Pius II. pro neutra quidem parte sententiam definitivam ferret ; at sub poena excommunicationis praeciperet utrique, ne pars altera alteram erroris, vel cujuslibet alterius censuræ nola impeteret. Nos in hac controversia ita sentimus : 271. Dico I’. Verbum etiam Christi Sanguini in passione effuso, hyposta­ tice unitum mansit. Ita Theologi communiter. Hæc tamen sententia non excedit probabilitatis limites: quod enim Theologorum aliqui sententiam oppositam a Sede Apostolica, decreto Clementis VI., cujus tempore eadem quaestio in Hispania magnos motus concitaverat, damnatam proclament; id fundamento caret; sed decretum istud merito ut supposititium rejicit de Lugo Disp. 14. de In­ carnat. Et vero 1°. nullibi illudreperire est; 2°. non concordat cum consti­ tutione Pu II. utrique parti solum praecipientis, ne qua alteram censura no­ taret; sicque de cætero in sentiendo libertatem relinquentis. Prob. Sanguis ille ante ejus effusionem erat Verbo hypostatice unitus, ut probabitur Sect, sequenti; ergo et post effusionem unitus permansit; quod enim Verbum semel assumpsit, nunquam dimisit : quod axioma, etsi dc minimis quibuscumque particulis non inlelligcndum velimus; merito tamen ad integrantia naturam humanam, atque huic necessaria, inter quæest sanguis, extenditur. Et quamvis senlentiæ Patrum, in quibus fundari hoc axioma diximus, expressam de sanguine mentionem non faciant; rationes tamen, quibus probant, corpus ct animam, inter sc licet separata, Verbo tamen mansisse unita, etiam pugnant pro sanguine. Sic Patres pro ratione, 209 bE VNÎOXË nv POSTATI CX. 1»E LNCARKATtONE. I i ! 1 ’ I : 273. Obj. II. Si Verbum effuso Christi sanguini hypostatice unitum mansit; ergo dici posset : Deus, vel Christus effusus est in terram; sicut dicitur descendisse ad inferos, sepultus. R. A', seq. Neque enim inter Verbum , et singulas partes, praesertim inte­ grantes, abstractim sumptas, datur communicatio idiomatum ; quia sola nomina concreta, quæ naturas completas significant, prædicari possunt, vel saltem solent de talium naturarum supposito; nomina autem significan­ tia naturas partiales, vel partes non prædicântur dc suppositis; unde non dicimus : Petrus est anima ; Petrus est sanguis; Verbum est manus; Verbum est anima; licet paries illas Verbum immediate assumpserit. Quod vero di­ camus, ipsum descendisse ad inferos, sepullum, licet solum corpus fuerit sepullum, ct sola anima descenderit ad inferos; inde est, quod jiixta rece­ ptum communcmque loquendi modum denominationes illæ, quæ rcipsa quidem soli animæ, soli corpori vel cadaveri conveniunt, per tropum tri­ bui soleant ipsi homini; sic dicimus : S. Petrus est in coelo, licet sola ejus anima in coelo sit; est Romæ sepultus, ratione solius corporis. Verum ab uno loquendi modo, pro arbitrio nostro, non licet nobis argumentari ad alium, præsertim in hac materia, nec licet nobis fingere pro libitu signi­ ficationes nominum ; sed debemus stare significationi nominum , quibus si11. p. 2. 14 210 DE INCARNATIONE. gnificaulur concreta admittentia tales prædicationes ; et hic pra oculis iu here oportet modum loquendi Ecclesiæ, Patrum et Doctorum. 271. Obj. 111. Verbum a sanguine in passione recessit; sicut, vivente Christo, recedebat ab eo, qui calore naturali resolvebatur; ergo. R. 1°. Multo) pariter particulæ carnis, similiter calore naturali résolut® non retinebant unionem cum Verbo ; ergo sicut ab his recedebat Verbum, sic quoquo recessisset a corpore, separato ab anima. Quod falsissimum est. R. 2°. iV. -Int. et parit. Nam disparitas est, quod sanguis Christi in pas­ sione elTusus et corpus essent iterum conjungenda inter sc; neque enim corpus mutilum et exsangue in resurrectione habere Christus voluit ;c contra minutiores illæ particulæ carnis et sanguinis, calore naturali resolutæ.elper transpi rationem dimissæ, reassmnondæ non erant; unde ab his recessisse Verbum dici potest, non a prioribus. Γ ; 275. Si queeras, quid censendum sit de guttis quibusdam Christi san­ guinis, quæ post resurrectionem mansisse creduntur in instrumentis pas­ sionis dominicæ, flagris, spinis, clavis, etc. item tunica inconsutili, sin­ done, qua corpus Christi obvolutum in sepulcro? Sic et Massiliæ terram rubeam Christi sanguine aspersam exhibent FF. Prædicalores, quam S. Magdalena illuc transportasse dicitur; et Mantuæ sacer sanguis osten­ ditur, de quo Baronins ad A. C. 801.; porro, teste S. Athanasio, L. dépas­ sions imaginis domini nostri Jesu Christi, ct Syn. gener. VII. Act. 4. ubi hanc historiam approbat; cum Bcrythi, Syriæ urbe, Judæi imaginem Christi lancea transfigerent, tantum inde sanguinis effluxit, ut amphoram impleret. Quid de eo sentiendum ? R. 1°. Probabilius est, particulas sacri sanguinis, qui effusus instru­ mentis S. passionis Christi, instrumentis iisdem , Christi vestibus, sindoni, terra adhæsit, esse a Verbo dimissas, ut late evincit Suarez Disp. 47. Sect. 3. aliique. Et vero 1. nullum fundamentum aut ratio cogit ad tantum asserendum miraculum, ut adhucdum extra Christum esse Verbo unitas dicamus. 2. Quia remanentes post Christi resurrectionem, non pertinebant ad integritatem humanitatis; cum , sine his, sanguinem ad integritatem requisitum reassumpsisset. Neque dicas Γ. Videri dicendum potius esse colorem sanguinis, quam sanguinem in sacris illis instrumentis, quia S. Th. p. 3. q. 54. a. 2. ad3. docet, quod totus sanguis, qui de corpore Christi fluxit; cum ad veritatem humanam naturæ pertineat, in corpore Christi resurrexerit. 2°. Si partieulæ illæsint dimissæ a Verbo ; quid tantus eis cultus exhibetur? Nam Ad rm. R. Λ*. Assert. Etsi enim ita dici, salva fide, possit; non tamen salis salva auctoritate Ecclesiæ, cujus permissio hac in re est tacita com­ probatio; nec satisfit antiquissimæ et piæ traditioni fidelium, ncc expe­ rientia’ sensuum; sanguis enim rubefacit, sicut nix dealbat. Ad S. Thomam R. loqui eum de toto moraliter sanguine; quia loquitur dc sanguine, qui ad veritatem, seu integritatem naturæ pertinet ; sed hanc integritatem non impedit quarumdam particularum defectus. 1°. Ut illum veneremur, sufficit, quod unitus aliquando Verbo it DE PERSONA ABSUMENTE. 2ίϊ • fuerit; sicut Sanctàm crucem ipsam, vestem, ct alia veneramur merito, ob longe licet minorem cum Verbo unionem. II. 2°. Sanguis, qui ex Christi imagine transfixa fluxit, miraculosus quidem est; at nunquam hypostatice unitus Verbo. Addere quidem dicitur Athanasius ://ic est sanguis Dominicus, qui apud plerosque repertus esse dicitur; ncc est aliter atslimandum a veris catholicis, præter id, quod scribitur a nobis. Vçrum hæc S. Athanasio supposita sunt; ncc enim iu codice græco, ncc versione Anastasii Bibliothecarii extant, ncc in ullo exemplari ante Pium II. reperiuntur; sed in editione anno 1510. opera Gybcrli Longolii, primum ea verba leguntur. Aide Bellarm. L. de Script. Ecci. ad Tom. IV. Athanas. el Harduinum. SECTIO .1. DE PERSONA ASSUMENTE, ET NATURA ASSUMPTA. Pi'æsenti controversial causam praibet multiplex hærelicorum vulgus, quorum sopita olim deliria, in junioribus quibusdam reviviscere visa sunt, de quibus Prooemium consuli potest. Quoad personam assumentem hic in quæstionem venit : utrum Incarnatio solius Verbi sit propria? Et, cur istud? Quoad naturam .assumptam : an in veritate persona Verbi assum­ pserit naturam humanam tam quoad corpus, quam animam ? Secundum quas partes integrantes ? An carnem traxerit ex Maria matre, illæsa hujus integritate? quæ sequentium articulorum seriem dabunt. ARTICULUS I. UTRUM NATURE ASSUMPTIO SOLIUS PERSON.!· VERBI SIT PROPRIA? Non istud solum hic quæritur : an solum Verbum incarnatum sit, sive naturam humanam assumpserit, quod facile ex recta tide monstrabit Con­ clusio prima; sed aliud est insuper, quod difficultatem haud levem parit; quia enim in Verbo divino duo sunt prædicata, sive duæ virtualitates inter se distinctæ, nempe filiatio, quæ est proprietas relativa, soli personæ secundæ propria; ct natura, quæ est communis Trinitati, et prædicatunl absolutum; inde nascitur quæstio : cur, cum etiam cum Verbo ejus natura incarnata sit, Incarnatio tamen non sitcommunis Trinitati, sed adhuc personæ Filii propria? Pendet vero hæc quæstio ab alia : sub qua ratione formali Verbum naturæ humanæ unitum sit? an ratio hæc sit natura, sive essentia divina et prædicata absoluta? an vero sit subsistentia relativa, quæ est Verbo propria, ejnsque dislinctiva a personis reliquis? 27G. Dico /. Sola persona Filii naturam humanam assumpsit., sive incar­ nata fuit. Fide constat. 212 ΠΕ INCARNATIONE. Prob. 1. Ex sacris Scripturis, quæ, qiiaiidocuinqiic dc Incarnatione loquuntur, hanc Filio tribuunt, nunquam Patri,aut Spiritui sancto; Joan. I. Verbum curo factum est, et habitavit in nobis. Pater veru Filium mishsc dicitur: Sic Deus dile.rit mundum, ut Filium suum unigenitum dard. Imo Scriptura manifeste excludit Patrem : Pater major me est. Joan. II. ; quæ propositio nullo modo vera esset, si u torque naturam humanam assumpsisset ; quia omnino essent æquales, non solum ratione divinitatis, sed etiam humanitatis. Spiritum sanctum vero adhuc venturum, et a se mittendum dicit Filius : Mittam vobis a Patre Spiritum veritatis, elc. Si non abiero, Paraclitus non veniet. Prob. II. Ex Symbolis et Conciliis. Eamdem enim veritatem conceptis ver­ bis tradit symbolum Apostolorum, Nicaenum, Athanasianum. Definiverunt Concilia, Ephesinum Can. 13., Chalcedonense Act. 5., Constantinopolitanum H. Collât. 8. etConstantinopolit. HI. Act. 4., Lateranense sub ΜλπτιχοΙ. Can. 2. Rationem vero a priori aliam reddere non possumus, quam voluntatem vel decretum Dei. Rationes congruentia) esse possunt 1°. quia conveniebat, ut, quantum fieri posset, idiomata essent similia; scilicet, ut, qui ab æterno erat Filius Dei, fieret in tempore Filius hominis ; ne ob communi­ cationem idiomatum plures essent in Trinitate filii, et exinde lequ i vocatio, confusio, aut error ; nempe, ut ait S. AnselmusL. de Incarn. Verbi c. 4. Si Spiritui sanctus incarnatus esset, sicut Filius est incarnatus, esset Spiritus sanctus Filius hominis. Essent igitur duo Filii in trinitate Dei, Scilicet Filius Dei el Filius hominis. Unde quadam nasceretur dubietatis confusio, cum de Deo Filio loqueremur, uterque enim esset Deus et Filius, quamvis alter Dei, alter hominis. 2°. Verbum est exemplar et sapientia, per quam facta sunt omnia, et ideo decuit, ut per eamdem sapientiam incarnatam, omnia instaurarentur, et ad excellentiorem quamdam dignitatem prove­ herentur. Ita Damascenus de Fide L. 4. c. 4. 3°. Homo per suum redempto­ rem adoptandus erat in filium Dei ; decebat autem, ut Filius naturalis filios adoplalivos faceret, sibi quodammodo similes. 4°. Filius est persona inter Patrem et Spiritum sanctum inedia, quatenus procedit a Patre et simul cum Patre producit Spiritum sanctum ; unde conveniebat, ut etiam Mediator esset Deum inter et hominem. Taceo id genus plures , quas alle­ runt Patres alii, qui videri possunt apud Suarez Disp. 12. Sect. F. Quod autem persona una incarnari possit sine altera, ratio est, quia per­ sona una distinguitur realiler ab altera; ergo una assumere, i. e. termi­ nare potest naturam humanam, quin necessario et altera eamdem terminet: sicut una persona generare potest, quin generet altera ; licet omnes habeant unam camdemque naturam sibi realiter identificatam. 277. Dico II. Ratio formalis, per quam Verbum divinum formaliter ter­ minat naturam humanam, non est natura aut aliud pncdicatum ejus abso­ lutum; sed proprietas relativa Verbi , hujus personalitas : sive, quod idem est, \crbutn est unitum humanitati per se et primario secundum personalilatent: secundario autem, 'consecui ice, cl idenlice tantum secundum natu­ ram divinam : vel mediate, scilicet mediante personalitate Verbi. Quia immediata ratio, cur natura divina uniatur humanitati, est hvpo- I»E PEnSONA ASSUMENTE. 213 sslasis Verbi, cui natura idcnliflcatur real i ter. Unde sequitur, quod licet naturadivina sil identificata Verbo, non tamen propterea tota Trinitas incarnalasil , dum Verbum incarnatum est : licet enim natura sit real iter iden­ tité imum cum Verbo; natura tamen cl personalitas divina distinguuntur vel distinctione mediata in tertio, vel virtual! majore, vel formali ex natura rei, vel saltem distinctione perfecta rationis , quod hoc loco perinde sit ; quæ distinctiones si salvare possint veritatem propositionum istarum : Paterni­ tas generat ; natura non generat : Filiatio producitur ; natura non producitur: quin sit contradictio; poterunt etiam vindicare has : Personalitas est imme­ diate unita; natura divina non est immediate unita humanitati. Nunc 278. Prob. I. Ex Concilio Toletano VI. quod c. 1. dicit (Labb. t. 5. p. 1741, E.) : Cum tota cooperata sit Trinitas formationem suscepti hominis [quoniam inseparabilia sunt opera Trinitatis), solus tamen (Filius) accepit hominem in singularitate personæ, non in unitate divinœ naturæ : in id quod est proprium Filii, non quod commune Trinitati. Tum cliamS. Aug. ibid.cit. docet serm.3. de tempore (al. 245. n. 2. in append.), susceptam a Filio carnem in pro­ prietate : atqui si Verbum divinum unitum esset humanitati, non tantum secundum personalitatem, sed etiam naturam ; non solum esset incarnatum secundum id, quod est proprium Filii; verum etiam secundum id, quod est commune toti Trinitati ; proindein carne, sive natura humana, eadem ratione esset divinitas , ac Filii proprietas. Respondebis forsitan : Verbum divinum unitum esse immediate in eo, quod est illi proprium , non quod est commune ; eo quod unitum fuerit indivisibilité!· illud complexum ex natura et personalitate, quod complexum est proprium Filio; non vero naturæ secundum se consideratae, quæ est communis loti Trinitati. Verum id non satisfacit; nam Concilium etS. Aug. in ipso complexo distinguunt, illudque, quod in eo est proprium Filio, ejusque a reliquis personis distinclivum, opponunt alteri, et contra distin­ guunt ab eo, quod in eodem complexo est commune : in singularitate per­ sona... in id, quod est proprium Filii, non quod commune Trinitatis : quod in complexo Filii est natura. 279. Prob. II. Ex SS. Patribus, S. Augustino cit., S. Anselmo L. de Incar­ nat. c. 4., S. Dionysio de divin. Nominib. c. 2.,S. Joanne Damasceno L. 3. de Fide c. G. aliisque, quos in hanc rem citat parlim ipsa Synodus generalis VI. Act, 8. (Labb. t, 6. p. 765. A.), ad confirmandam sententiam suam : Paler et Spiritus sanctus nihil in Incarnatione habent commune præler benignissi­ mam voluntatem ; parlim S. Tu. 3*. p. q. 3a. a. 2. in 0. ubi et suam ita ipse declarat mentem : Esse terminum assumptionis non convenit naturæ divinœ secundum seipsam ; sed ratione personæ, in qua consideratur ; et ideo primo quidem el propriissime persona dicitur assumere. 280. Prob. HI. Ratione. 1°. Verbum divinum immediate unitum est hu­ manitati secundum id solummodo, per quod humanitatem substantialiter complet in ea ratione, in qua ipsa incompleta est : atqui in ea ratione illam duntaxal complet per suam personalitatem; non vero per suam naturam communem, nec per complexum ex sua natura cl personalitate : natura 214 DE INCARNATIONE. enim humana non est incompleta in ratione naturæ, sed tantum in ratione subsistentis; in hac vero per Verbi personalitatem completur; ergo sive natura divina sumatur secundum se, sive in complexo Filii, neutro modo aliqua ratione complet substantialiter naturam humanam; ergo cl neutro est ratio formalis uniendi, vel unitur immediate ; quia uniri immediate hic idem sonat, ac esse rationem formalem uniendi. 2°. Solus Filius est incarnatus, ut fido constat, et vidimus n. præc. ex Syn. gen. VJ. Al si unio æque per se primo el immediate in natura facta esset; non jam solus Filius, sed tota Trinitas incarnata esset, tum quia ratio for­ malis terminandi sic esset communis personis omnibus; lum quia convenit personis omnibus, quod convenit naturæ secundum se. 281. Obj. 1. cont. Conci. Pm. Opera Dei ad extra communia sunt divinis personis tribus : sed Incarnatio est opus ad extra , sicut ipsa actio incarnativa;ergo. Conf. In Deo sunt omnia communia præterosso ingenitum, yenitum, et spiratum, ut ait S. Damasc. L. 1. dc Fide c. 10. : atqui osse incarna­ tum non est aliquid horum trium ; ergo. R. D. M. Communia sunt quoad efficientiam C. quoad terminationem .V. Sic D. min. et .V. C. Incarnatio quoad efficientiam el actionem incarnativam tribus personis communis est; quia est a praedicato absoluto communi, scili­ cet potentia. At quoad terminationem est propria solius Filii; quiahtec fit per proprietatem ejus personalem, quæ est in solo Verbo. Hinc terminare est praedicatum personale, ac ideo convenit personis, non ul quid unum sunt. Ad Conf. R. D. J/. Omnia praeter illa tria sunt communia ad iulra C. ad extra. Subd. Si Deo conveniant ratione praedicati absoluti C. si ratione prædicati relativi .Y. At incarnari convenit Filio ratione personalitatis solius Filii. 282. Inst. 1. Quod convenit naturæ in divinis, etiam convenit tribus per­ sonis : atqui etiam naturæ convenit uniri, saltem mediate ; natura enim divina est terminus mediatus incarnationis; ergo ct Patri et Spiritui sancto convenit, quia ulerque est natura divina. H. D. M. Quod convenit naturæ ratione sui et secundum se C. ratione personalitatis alicujus, cui identificatur, et quatenus illi idcnlificatur .V. Uniri vero hic convenit naturæ, ut est in Filio, sive ratione personalitatis Filii, opposite Patri el Spiritui sancio; quod autem formaliler el directe convenit uni oppositorum, non convenit aliis. Adprob. min. Ii. D. Natura secundum se spectata, prout est in tribus personis _V. Ut est in Verbo, vel ut terminata a Verbo C. Si fiat syllogismus claudicabit, ul : natura est terminus Incarnationis mediatus: sed Pater cl Spiritus sanctus sunt natura; quia medium sumitur in sensu formali in Maj., el simul in materiali in min. 283. Inst. 2. Non potuit immediate uniri et incarnari Verbi personalitas, quin mediale uniretur el incarnaretur natura divina, quæ realiter identifleatnr personalitati Verbi; ergo pariter non potuit uniri mediate natura divina, quin mediate unirentur Pater et Spiritus sanctus naturæ divinæ realiter identificati. R. A. Cons, λαιη disparitas est ; quia uniri et incarnari mediate est esse rea- ✓ft DE PERSONA ASSUMENTE. 215 liter idem cum eo, quod immediate unitur; Paler autem et Spiritus sanctus realiter distinguuntur a personalitate Verbi , quæ sola unitur immediate; ergo non sunt incarnati mediale; licet sint realiter idem cum natura divina, quæ est mediale incarnata. Coincidil hæc disparitas cum illo, quqd ait Doctor Angelicus hic q. 3. a. 2. ad I. ideo naturam esse mediale incar­ natam, quia a Verbo non differt supposito ; at vero Paler et Spiritus sau­ cius ila a Verbo differunt. 284. Obj. //. cont. C'oncl. 2â,u. 1°. In Concilio Lateral!, sub Martino I. secrelar. 5. can. (>. ( Labb. I. (I, p. 351. ) condemnatur is qui non confitetur, proprie cl secundum veritatem ex duabus ct in duabus naturis unitis, incon­ fuse el indivise unum eumdemque esse Dominum et Deum Jesum Christum; ct 2*. Trid. Sess. 13. c. 3. definivit, poni divinitatem in Eucharistia propter unionem : sed hæc.vera- lion essent, si unio non immediate terminaretur ad naturam divinam ; ergo. · ·■ vm • R. C. Μ. N. inin. Quia Concilia præcise volunt naturam divinam esse ■vere unitam, licet mediate tantum; quia eo ipso, quod immediateniniatur personalitas Filii' hæc non potest non secum afferre per identitatem natu­ ram divinam, in qua simul, ct in natura assumpta subsistat. Quin Conci­ lium Lateranense diserte naturam divinam duntaxat rnedialc unitam tradit, dum cit. can. ait illam humanitati unitam per subsistentiam ; nam si quis, inquit, non confitetur proprie et vere ex duabus naturis, secundum subsisten­ tiam unitis, dc. Unde non immediata unio naturæ, sed mediata'inferri debet; uniri enim secundum subsistentiam, idem est, ac dicere, uniri me­ diante subsistentia, qua duæ naturæ subsistunt. 285. Inst. 1. Si unio esset terminata immediate tantum ad personalitatem, non ad naturam divinam; in ratione uniendi intercederet distinctio inter personalitatem et naturam : licet non realis, cum realiter idem sint : ta­ men alia, ut victualis vel una ex recensitis n. 277. sed hoc dici non potest. Prob. min. Quia sic natura divina nullo modo posset dici vere et proprie linita. Prob. Quia enim in ratione producendi intercedit talis distinctio , vel victualisintrinseca , inter filiationem et naturam divinam ; non potest tere et proprie dici natura producta, licet vere producta sit filiatio ; ergo pariter si talis distinctio intercedat in ratione uniendi, natura divina vere el proprio unita dici nequit. R. .V. min. el prob. Ad ult. prob. D. Ant. Ideo præcise, quia intercedit talis distinctio N. quia aliunde, vi hujus mysterii, natura est incapax talis denominationis. C. Et disparitas est; denominatio vere elproprie unitœ naturæ secundam hyposlasin nihil affert, quod repugnet cum identitate reali inter naturam divinam et personalitates ; nam ea denominatione solum significa­ tur, quod Verbum assumens humanitatem et in hac subsistens simul sub­ sistat necessario in natura secum identificata; at denominatio producta1, sive mediale, sive immediate , significat distinctionem rcalem a producente, sicut in humanis illius distinguitur realiter immediate a patre producente, cl mediate abavo ; cum vero natura divina incapax sil distinctionis realis a producente et producto, quia singulis personis divinis est realiter idcnli- 210’ DE INCARNATIONE. ficata, ac proin idem cum producente ot producto; hinc natura divina ne­ quit denominari producta. 286. Inst. 2. Cui convenit proprie incarnari, assumere humanitatem, etiam convenit immediate terminare unionem ; assumere enim hic est, sumere ad se aliquid ratione unionis in carne : atqui naturæ divinæ proprie convenit incarnatam esse, assumpsisse humanitatem ; hoc enim sæpe Patres docent; S. Gregorius Nyssenus in epist. ad Eustathiam cl Ambrosiam (opp. t. 3. p. (ίΰΐ). C.) : Caterum. divinitas... nec a corpore nec ab anima divulsa est : sed cum anima in Paradiso fuit... per corpus autem in corde terree... Etpropterea, corpus ipsum Dominus appellatur, ob insidentem ipsi divinitatem. S. Alg. in Enchir. c. 34. dicens : a Divinitate carnem susceptam. S. Cyiull. Alexaxd. in commonil. ad Eulogium (opp. t. 6. p. 133.) : /Vos, inquit, postquam ista copulavimus (nempe Verbum et carnem) ; unum Christum, unum Filium eumdem, unum Dominum confitemur, et unam postremo Dei naturam incar­ natam. R. D. M. Cui convenit ratione sui, primario, ut ipsum sit ratio formalis C. cui convenit tantum ratione personalitatis, quia cum hac identificatur, sicque secundario iV. At postremo solum modo naturæ hoc convenit. Nec aliud volunt allata Patrum , aliorumque testimonia, quam unionem nature divinæ secundum subsistentiam, vi cujus natura divina vere et proprie dicitur incarnari, assumere : secundario, ratione personalitatis ; non pri­ mario, ratione sui. fi 287. Inst. 3. Juxta Concilia et Patres natura divina speciali modo unita est carni, quo non est unita personalitas Patris et Spiritus sancti : sed per­ sonalitas Patris et Spiritus sancti unitur mediate humanitati ; ergo natura immediate. 1 R. C. M. D. min. Unitur mediate unione substantiali, secundum hyposlasin _V. unione circuminsessionis C. Natura divina unita est humanitati unione substantiali secundum hypostasin , quatenus cum hac realiler identificalur : at personalitates Patris et Spiritus sancti non identificantur realiter; sed sic distinguuntur a personalitate Filii immediate unita. Sunt tamen personalitates divinæ in humanitate, non tantum ratione immensitatis, sed et per concomitantium , et connexionem necessariam,quæ circnminsessio dici solet; quia omnes identificantur cum natura divina; ergo ubi hæc reperitur, et præsens est, etiam pcrsonæ sunt divinæ : et ubi est ima persona, quia naturam sibi identificatam semper affert, etiam adsunt pcrsonæ cæteræ: atqui in humanitate est persona Filii, ct propter identitatem, natura ; ergo. Unde cum Christus (Jo. 10.) dixisset : Ego et Pater unum sumus ; subjunxit : Ego in Patre, et Pater in me. 288. Inst. 4. Quia Verbum unitum est naturæ human®, unio terminatur æque primo ad animam et corpus ; ergo pariter, quia Verbum unitum est, unio terminatur æque a natura divina, quam personalitate Filii. R. 1°. A’. Cons. Nam disparitas est; quia utrumque, et corpus et anima, æque complentur in ratione subsistentis, quia hæc duo constituunt unam naturam , cui deest subsistentia propria ; at in ratione subsistentis illam non DE PERSONA ASSUMENTE, 217 æque complet natura divina; sola enim personalitas ita illam complere po­ test. Hinc etiam R. 2°. D. Cons. Si natura divina æque compleret naturam humanarn, vel in ratione naturæ, vel in ratione subsistentis C. cum neutrum præstet .V. Illud enim hic dicitur uniri immediate, quod naturam humanam complet in, ea ratione, in qua incompleta est: atqui in sola ratione subsistentis in­ completa est, in caque a sola personalitate completur ; ergo. îM.Obj. 111. Etsi unio immediate terminaretur a natura divina ; non ideo sequeretur, omnes personas esse incarnatas. Prob. Licet· naturæ divinæ, communi toti Trinitati, conveniat identificari cum Filio; non tamen ideo convenit toti Trinitati identificari cum Filio; ergo etiam, licet natura sit communis toti Trinitati, si tamen complexim sumpta cum personalitate Verbi terminet immediate unionem hypostaticam ; non propterea toti Trini­ tati convpniret , terminare unionem. Et ratio ulterior est, quod non omnia prædicata, quæ conveniunt naturæ, conveniant personis omnibus. Sic natura estcommunicabilis tribus; nulla tamen persona divina est communicabilis alteri. . '■ ‘ . R. V. Cons. Natura communis, Filio identificata, duo dicit : primo preeilicala absoluta præcise naturæ; sic est communis toti Trinitati; deinde identitatem cum relationibus divinis ; secundum hanc identitatem objectivam non est communis toti Trinitati. Proin præcise ut dicit prædicata absoluta, idenliücatur simul cum Patre et Spiritu sancto; at præcise secundum iden­ titatem objectivam cum filiatione, cum illis non identiticatur. Imo cum ista terminatio sit ad intra; non potest se eodem modo habere ad relationes di­ vinas realiler inter se distinctas, quibuscum identificatur. At vero uniri non est denominatio ad intra, sed ad extra ; quœcumque autem denominatio ad extra, quæ habetur ratione praedicati communis , eo ipso convenit toti Tri­ nitati; ergo si hic terminatio unionis æque primo conveniret naturæ divinæ, qiiam personalitati Filii ; non posset non simul convenire toti Trinitati, sicque tota Trinitas incarnata esset. Ad rationem additam R. D. Non omnia prædicata, quæ conveniunt na­ ture, ut virtualiter distinctæa personis, conveniunt omnibus tribus perso­ nis C, Quæ conveniunt ipsi non ut virtualiter distinet® iV. Vel : Non omnia prædicata, quæ conveniunt naturæ ad extra ratione sui, et secundum præ­ dicata absoluta speclalæ ΛΓ. quæ illi conveniunt ratione terminationis ad intra C. Constat ex antcdiclis. 290. Obj. IV. 1°. Ubi non est nnum et aliud in re ; non potest unum uniri mediate, et alterum immediate. 2°. Juxta Cone. Rhemensesub Euge­ nio ΠΙ. (Labb. t. 10. p. 1108.), in Theologia inter essentiam et personam ra­ lio non distinguat ; ergo immediate etiam a natura terminatur unio. 3°. Unio hypostatica est physica; ergo nequit immediate contingere Verbum, quin simul immediate contingat id, quod Verbo est identificatum realiler, scili­ cet naturam. Ad lum. R. Ubi non est unum et aliud in re, nec actuali 1er, nec virtualiler. et æquivalenter, etc. C. ubi est unum ct aliud saltem virtualiter Hoc H dis DE INCARNATIONE. vero jam sufficit, ad verifleandas has propositiones : persona Verbi imme· diate unita est ; natura Verbi non est immediate unita , juxta η. 277. AJ 2um. R. D. Ratio non distinguat in sensu Gilborli Porrelani, quem ibi damnat C. in sensu alio et catholico .V. Gilbertus asserebat, ut refert illius Concilii historia, essentiam cl personam in divinis distingui non tantum secundum rationem mathematicam, quæ por mentem distinguit ea, quæ non sunt distincta in re, ut lineas , superficies ; sed etiam secundum ratio­ nem theologicam, qua distinguuntur ea, quæ a parte rei distincta sunt; unde Concilium tantum damnat distinctionem theologicam in sensu Gilbert!, id est , realem inter essentiam divinam et personalitates. JUS"·. D. Cons. Si το immediate significet idem, ac identiee C. si ratio­ nem formalem uniendi .V. Sed de hac quaerimus, cum dicatur natura unita: an immediate? id est, ratione sui, et æque primario; an propter persona­ litatem Verbi? quæ juxta Conclus, est sola ratio formalis. Ex dictis fluit sequens Corollarium : Naturam divinam incarnatam esse, non precise sub hac ratione, quatenus natura est; sed quatenus immediate idenli ficatur cum persona Verbi, et quidem in unitate suppositi. Hinc sequitur porro; licet una sit trium personarum natura, non esse temere proferendam propositio­ nem hanc : natura Patris et Spiritus sancti est incarnata ; sed cum limita­ tione : ratione solius personalitatis Filii, ut realiter distincti a Patre et Spiritu sancto, formaliter et immediate terminantis unionem hypostati­ cam. Et ratio est, quia secus simpliciter prolata favere videtur Sabe 11 io, qui in eadem natura divina non tres personas; sed tria nomina secundum crea­ tionis, Incarnationis, sanctificationis distinctas actiones hæretice fin­ gebat. ARTICULUS II. AN VERBUM NATURAM NOBIS CONSUBSTANTIALEM VERE ASSUMPSERIT? Negarunt hoc 1°. Phanlasiastæ, sic dicti, quod Christo corpus, non verum, sed umbratile ac phantasticum tribuerent . quorum secias vide in Proœmio. 2°. Alii, qui humanitati Christi animam abnegabant, vel saltem mentem : volentes, Verbum illius loco esse, ut Apollinaristæet Ariani, de quibus item in Proœm., tum suo loco. 3°. Qui corpus quidem verum Christo tribuebant; sed rati, illud de coelo allatum esse, non assumptum ex Maria Virgine : contra quos agemus Art. seq. 291. Dico. Verbum divinum veram, nobisque consubstantialem naturam assumpsit. Prob. Duo importat natura nostra, ex quibus constat, corpus et animam; hinc probatur quoad utrumque. /. Quoad corpus, auctoritate Scriptur.e , juxta quam 1°. Joan. 1. Verbum caro factum est; alsi carnem tantum umbratilem et phantasticam habuisset, Verbum non potuisset dici facium caro. Luc. 24. 37. et seqq. ubi Chri­ stus, cum discipulis post resurrectionem appareret, illis phantasma se videre opinantibus, ac idcirco perterritis dicebat · Videte manus meas, et pedes meos ; quia ego ipse sum. Palpate et videte; quia spiritus carnem et ossa non DE NATURA ASSUMPTA. 219 habet, sicut me videtis habere. Vol igitur Christus verum corpus habuit; vel decipere voluit discipulos, quod vol cogitare, vel dicere blasphemum est. 3·. Dicitur circumcisus, manducasse,dormivisse, flevisse, fatigatus, passus, crucifixus, resurrexisse.: hæc vero omnia fuisse perpetuas ludificationes nostrorum sensuum , cl totidem præstigias commissas ab homine umbratili elphantastico, sine blaspheraia rursus dici non potest; sic enim Christus Blerna veritas falli el fallere nescia, humanum genus induxisset in erro­ rem, persuadendo toli mundo, quod non erat. Unde corpus Christus habuit, et verum, el passibile. //. Quoad animam. 1°. ex S..Scriptura. Maith. 26. 38. Christus futuræ passionis praescius, ait : Tristis est anima mea usque ad mortem; sed nec corpus,nec anima sensitiva hujus trislitiæ esse capax poterat, sed sola rationalis anima, utpole quæ sola res futuras praevidet, 2°. Ex Conciliis contra Apollinaristarum impietatem habitis : Alexandrino an. 3G2., Romano an. 3G2., Antiocheno an. 368.· et Romano VII., quibus dogma hoc decretoriis sententiis definitum. 3°.Rationibus theologicis, quibus usi SS. Patres. 1. Christus fuit homo, perfectus, nobis per omnia similis absque peccato; constanter enim Scri­ ptura eum simpliciter hominem, filium hominis appellat : at sine anima,vel sine mente non fuisset perfectus homo; anima enim rationalis specificatio vnmest hominis, eaque distinguitur a brutis; a mente vero, qua inlelligit, anima rationalis est. Ita fere S. Aug. epist. 187. n. 4. (alias 57.) ad Dardan. 2. Christus moriturus Luc. 23. Pater, inquit, in manus tuas commenda spiritum meum. At hic per spiritum nihil aliud intelligi potest, quam vera anima : non enim Verbum ; nam Verbum ipsum erat Deus, quod proinde Deo commendari non egebat ·: nec corpus; hoc enim opponitur spiritui : nec anima sensitiva ; hæc enim cum homine exspirat, et desinit, nec spiritus est. 292. Obj. I. Caro damnatur in Scripturis, excluditur regno coelorum 1. Cor. 15. Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt. Hem, teste Apostolo, concupiscit adversus spiritum ; ergo est Deo indigna. R. D. lum. Damnatur caro secundum sc xY. caro, id est, opera carnis legi Dei contraria, facta ex inordinata inclinatione carnis, quæ non erat in Chri­ sto C. Ita Tertull. de carne Christi c. 16. et Athanasius contr. Apollinar. L. l.n. 15. 2um. etiam D. Caro vitiata peccato originali, de qua loquitur Apostolus C. expers peccati, et sancta, qualis erat caro Christi xY. 293. Inst. 1. Ad Rom. 8. Deus Filium suum misit in similitudinem carnis peccati ; sicut igitur tantum apparenter peccati carnem assumpsit ; ita et car­ nem humanam tantum apparenter, et similem nostræ quoad apparentiam. R. N. Cons. Carnem Christi, etsi vera caro fuerit, solum apparenter fuisse carnem peccati, ac proinde quoad hoc proponi similitudinem quoad appa­ rentiam , ipsa Scriptura docet, dum ad Hebr. 4. 15. ait Apostolus: Non enim habemus Pontificem , qui non possit compati infirmitatibus nostris, tenlatum autem per omnia pro similitudine absque peccato. E contra, Christum habuisse carnem similem nostræ , non quoad apparentiam , sed specie simi­ lem, vel in similitudinem specificam naturae·, quo modo homines similes dicuntur, eadem Scriptura declarat vel hoc ipso loco ; subjicit enim : Humi- 220 DE INCARNATIONE. liamt semetipsum, facias obediens usque ad mortem. Humiliatio ftulem, passio, mors Christi, non fuero deceptiones sensuum , ex dictis supra; alio quin, ut inquit S. Iren. L. 5. c. 1. n. 2. et Divus Thomas hic, tantum apparenter fuissemus redempti. 294. Insl. 2. Ad Philipp. 2. dicitur : In similitudinem hominum factus, el habitu inventus ut homo; ergo non erat verus homo, alioquin Apostolus non dixisset : ut homo. R. D. Ant. In similitudinem hominum specificam naturæ C. apparentiae tantum .V. Ant. et Cons. cum ejus ratione. Nam I. in similitudinem hominum ex se non denotat apparentiam, sed etiam veritatem ; et 2. pariter luee : ul homo. Sic Gen. 5. Adam dicitur genuisse Seth in similitudinem suam; item sic dicimus devero homine : vivit ut homo. Et quidem veritatem carnis hic declarari ab Apostolo, constat ex adjunctis; immediate enim ante dixerat de Christo : qui, cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est, esse se aqualem Deo ; sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens. Ubi no­ mine formæ servi natura humana vera exprimitur ; sicut per formam Dei vera natura divina. Ut merito Tertullianus Lib. 5. contra Marcion. c. 20. in hunc textum diceret: Æque non erit Deus Christus vere, si nec homo vere fuit in effigie hominis constitutus. Utrobique enim veritas necesse habebit eludi, si effigies et similitudo et figura phantasmati vindicabitur. Quod si in effigie el imagine, qua Filius Patris, vere Dei prœdicatus est, etiam in imagine hominis, qua Filius hominis, vere hominem inventum, nam et inventum ratione posuit, id est certissime hominem. 295. Obj. II. Etiamsi Christus verum corpus non habuisset ; non propterea impostor dici posset, aut decepisse homines. Prob. Etiam angeli sæpe appa­ ruerunt in corporibus non veris ; nec tamen ideo impostores dicendi; ergo nec Christus. R. .V. Ass. et parit. Angeli apparentes i °, nunquam professi sunt se esse homines, filios hominis: licet in assumpto aereo corpore ad breve tempus homines imitari sunt visi. 2°. Licet more horninum viderentur ambulare, manducare, loqui; eas tamen actiones, se non vitaliter elicere, sed appa­ renter exercere subin contestati sunt, utTobiæ Ί2. 19. Videbar quidem vobiscurn manducare et bibere, sed ego cibo invisibili et potu, qui ab hominibus videri non potest, utor. 3°. Saltem sua paulo post disparentia , aliove facto, quales essent, palam fecerunt. Et demum cujus angeli genealogiam, ortum, nativitatem, etc. Scriptura refert ? 290. Obj. III. Verbum 1°. a Joanne dicitur : caro factum, non anima; ergo carnem solam assumpsit. 2°. Potest dici, quod Verbum in Christo suppleverit vices animæ; cur enim hoc non posset? 3°. Si præter corpus, Christus perfectam animam haberet, constaret tribus substantiis; sed, teste Vasquez in 3·. part. Disp. 37. cap. 3., propositio illa a Concilio Toletano XIV. prolata, offendit Benedictum II., qui eamdem notavit. Ad. lum. R. D. Dicitur caro facium per synecdochen, sumendo partem pro tota natura C. secus .V. Sic, phrasi Scripturœ, sæpe caro pro toto ho­ mine sumitur, ut jam iu Proœmio observatum. DE NATURA ASSUMPTA. 221 .Ι(/2“β’. B. .V. Assert. Verbo divino enim convenire lion possunt ; imo re­ pugnant, quæ Scriptura Christo quoad animam tribuit; tristari, pavere, et similes passiones, atque actiones. Id3“ra. R. I). Si substantiam proprie sumas, prout communiter accipi­ tur, pro natura completa N. si pro partibus substantialibus, quatenus natura humana Christi constat cx corpore et anima C. Sic natura divina Clirisli esset una substantia completa, corpus el anima seorsim duæ incom­ plete; atque ita substantial tres. Atque ita Patres Toletani propositionem suam exponebant Pontifici. Neque in hoc sensu censuram meretur; neque aliquam propterea summus Pontifex inflixit : qui solum monuerat, minus proprie dici tres in Deo susblantias , si ita simpliciter, ac sine limita­ tione diceretur ; eo quod nomen substantiae simpliciter prolatum, pro substantia, vel natura perfecta et completa, communiter sumi soleat. ARTICULUS III. AN CltRlSTUS CARNEM ASSUMPSERIT , EX MATRE MARIA VIRCiNE , ILLÆSA INTEGRITATE MATRIS? . •297. Dico I. Verbum divinum ex beatissima Virgine Maria corpus assum­ psit. Ita dogma.catholicum contra Valentinianos, volentes, Christum corpus docœlo traxisse, perquç Mariæ Virginis uterum, tanquam canalem, trans­ misisse. ’ .· ’ ... ; • Prob. J. Auctoritate S. Scriptur.e. 1°. Christus dicitur factus ex semine David, factus ex muliere : sic ad Rora. 1. Factus ei ex semine David secun­ dum carnem. Ad Gal. 4. Misit Deus Filium suum, factum ex muliere. Atqui Ticc ex semine David secundum carnem esset, neque factus dici posset ex muliere, si carnem de coelo traxisset, per Mariam duntaxat transiens; transitus enim jam factum supponit : sicut canalis (quod est simile haereticorum ) transeuntem aquam non facit, sed supponit. 2°. Matlh. 1. dicitur filius David, filius Abraham, natus dc Maria. Luc. 1. dicitur Maria Christum conceptura, paritura : atqui nullum ex his vere diceretur, si non assumpsisset vere corpus ex Maria Virgine, sed illud traxisset de coelo. Prob. II. Ex Symbolis Fidei. Symbolo Apostolorum, quo confitemur : Natus ex Maria Virgine. Constautinopolitano : Incarnatus de Spiritu sancto ex Maria Virgine. Athanasiano : Deus est, Christus, ex substantia Patris ante secula genitus, et homo est ex substantia matris in seculo natus. Eamdem veritatem profitentur œcumenicæ Synodi. Ephesina I. episto­ lam Cyrilli recipiens tanquam orthodoxam (Labb. t. 3. p. 461. ct seqq.) qua declaratur (Labb. ibid. p. 321. A.) : Non dubitarunt (scilicet SS; Patres) sacram Virginem Deiparam appellare : non quod Verbi natura, ipsiusve divi­ nitas ortus sui principium ex S. Virgine sumpserit ; sed, quod sacrum illud corpus, anima intelligente perfectum, ex ca traxerit. Idem facit Constantinopolilanum II. can. 2. (Labb. t. 5. p. 570.), Nictenum II. in definitione fidei. (Labb. t.-7. 554. E.). 298. Obj. Sacræ Scriptura. testimonio, Christus carnem non ex Maria Vjrgiue traxit, sed de coelo attulit ; ergo. 222 bE INCARNATIONE. Prolh .In/. 1°. Joan. 3. ait Christus de soipso : Nemo ascendit in calum, nisi qui descendit de cado, Filius hominis, qui est in ccr/o; ergo corpus Christi non est ex substantia Mari® Virginis, sed allatum de cœlo. /’rut, Cons. Ratione enim divinitatis, sive qua Deus, non potuit descendere, propter immensitatem ubique existons. 2°. 1. Ad Cor. 15. Apostolus Adamo G h ris tu m opponit : Adamtiin vocans hominem terrenum; Christum vero hominem coelestem: primus homo de terra terrenus; secundus homo de cado cadestis : atqui si corpus Christi esset cx substantia Mari® Virginis , etiam esset terrenum; ergo. 3°. Christus nunquam legitur beatissimam Virginem compellasse mu· trem, sed semper mulierem, ut in nuptiis Can®: Quid mihi ct tibial mulier ? Joan. 2. ; in cruce : Mulier, oece filius tuus. Joan. 19. 4°. Quin palam negavit, se habere matrem, vel fratres. Quce esi mater mea, et qui sunt fratres mei? Matth. 12. Quæ propositio in se negativa est; ergo. R. .V. Ant. Ad prob. Iim. R. N. Cons. ct hujus prob. D. Non potuit de­ scendere qua Dens, motu locali : quasi coelum deserens descendisset in terram, ceu terminum ad quem, in quo ante non fuisset C. descensu in alia acceptione .V. Dicitur descendisse, quatenus humanam assumpsit natu­ ram, eaque ratione se demittendo, et exinaniendo. Ad prob. 2im. R. D. Adamo Christum opponit secundum carnem ipsam A. secundum vitam, quæ in Christo, ob ejus sanctitatem substantialem, tota coelestis fuit : e contra in Adamo magnam pariem terrena C. Colligitur ex sequentibus; nam inde colligit Apostolus, Christum, ejusque discipulus spiritualia sectari ; homines vero ex Adamo natos, et nondum Christum sectantes, terrestria, sive mundana: Qualis terrenus, tales et terreni; qualis coelestis, tales et coelestes. Ac concludit : Sicut portavimus imaginem terreni; portemus et imaginem coelestis. Ad prob. 3““. N. Cons. Non enim sequitur : non est scriptum, quod Mariam appellaverit matrem ; ergo sic nunquam appellavit. Deinde illam esse matrem suam sæpius et satis declaravit quoad rem, se vocando filium hominis ; ut enim observat Beda in Luc. cap. 11., alias nec cere filius hominis diceretur. Demum, etsi in citt. locis, aliis de causis, usus sit nomine mulieris : ut, ne in cruce prolato matris nomine ejus augeret dolorem ; in nuptiis vero, ut ostenderet, majorem esse a se habendam rationem voluntatis Patris coelestis, etc. De quibus plura Interpretes; S. Joannes tamen Mariam Christi matrem clare expressit : Stabant juxta crucem Jesu mater ejus et soror, etc. Joan. 19. v. 25.; et v. 26. Cum vidis­ set ergo Jesus matrem. Ad prob. 4“*. R. N. Quod ibidem id negare intenderit; sed ea occasione declarare voluit, potiori apud se loco esse matrem et fratres spirituales, i qui legem Dei observant, quam consanguineos carnales; si præcisc specte­ tur carnalis propinquitas. Unde continuo in discipulos manum intendens : Ecce, ait, mater mea et fratres mei; quicumque enim fecerit voluntatem Patris mei, qui in cadis t est, ipse meus frater, et soror, et mater est. | 299. Dico II. Verbum divinum carnem traxit ex Maria Virgine, sive inle- • r DE NATURA ASSUMPTA. 223 gra, ct ante Christi parium viri experte. Ita Christiani omnes contra Judæos, ct qui nomine solo Christum professi, revera Judæi erant : Carpocratem , Cerinthum, Ebionilas, aliosque similes. Prob. Ex gemino Sciupturæ testimonio, quorum prius exlat Isaiæ 7., alterum Matth. 1. Quoad primum. Curn Achaz liberand® urbis Jerusalem, aregcSyriæ obsessæ, signum petere vel nollet, vel non auderet; Propheta boc illi dedit : Propter hoc dabit Dominus ipse vobis signum. Ecce Virgo concipiet, et pariet filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel. Ad hanc prophetiam appellat Matth. c. 1. ct impletam in Christo, a Maria concepto clgenito, testatur : Cum esset desponsata mater ejus Maria Joseph; ante­ quam convenirent, inventa est in utero habens de Spiritu sancto. Cumque cl Joseph mysterii ignarus dimittere sponsam vellet; eum ab Angelo instru­ ctum refert : Joseph fili David, noli timere accipere Mariam conjugem luam; quod enim in ea natum est, de Spiritu sancto est. Pariet autem filium; et vocabis nomen ejus Jesum; ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Tum subdit : Hoc autem totum factum est, ut adimpleretur, quod dictum est a Domino per Prophetam : Ecce Virgo in utero habebit, et pariet Filium, ct vocabunt nomen ejus Emmanuel; quod est interpretatum nobiscum Deus. ·' Unde ct aliud consequitur, beatissimam Dei Genitricem non tantum nihil deperdidisse integritatis virginem ante Christi partum, sed nec in partu ipso; quia et Isaias Propheta, et Matlhæus Evangelista ulrumque enun­ tiant: Ecce Virgo concipiet, ct pariet filium. 300. Reclamant Judæi : 1°. Loco vocis Virgo in hebraico legi Alma : quæ vox hebraica non præcisc virginem , sed adolescentulam significat, qualemtumqüe; itaque verterunt Symmachus, Aquila et Theodolion. 2°. Verba Isaiæ dicta esse de uxore Achaz regis Juda, quæEzechiam conceptura et paritura erat ; quia Propheta regi dare signum volebat liberand® urbis ; sed quale signum fuisset, quod virgo multis post seculis conceptura et paritura esset? Vel certe dc uxore Isaiæ ipsius intelligi debet. Sed immerito; nam quoad lum. istud jam confutavimus n. 75. Quod vciO Symmachum, Aquilam , Theodotioncm attinet; his 1°. versiones ibid. citt. opponimus. 2°. Nullius liic quidquam auctoritas valet, nam Aquila et Theo­ dolion, primum gentiles erant; postea Christiani ; demum apostatæ facti j etJudæorum proselyti. Symmachus autem de Ebionitarum fæce, per se ante jam integritatem beatissimæ Dei Genitricis negantium. Quid mirum igitur, quod locum Prophetæ, contra versiones reliquas, ipsis nequidem Judæissuspectas, perverse interpretati sint? 2’’“. YCro nun0 modo subsistit ; quia, cum Isaias hoc vaticinium ederct, Ezechias jam decem, si non plures, annos natus erat; certum enim est Ie. prophetiam contigisse jam regnante Achaz , ut constat ex 4. Rcg. c. 16. v. 1.2°. Achaz regnavit annis sexdccim , ut iterum palam est ex 4. Reg. c. 10. v. 2. Ezechias vero continuo successit patri ibid. v. 20. Demum 3°. cum Ezcchias in regno succederet, annorum erat 25. Posito igilur, quod jam tum in primo anno regni Achaz prophetia evenerit, Ezechias jam decimum ælalis annum saltem jam inchoaverat; quomodo igilur Propheta eum nasciturum prædicere poleiat? Neque obstat, quod signum parituræ Virginis 221 DE INCARNATIONE. multis post seculis evenerit ; quia hoc signum præuiinciarc jussilseral Pro­ pheta, non quasi statim eventurum; alioquin saltem adhuc ante liberationem urbis impleri debuisset : quod vero falsum ; cum ante liberatam urbem nec regi Achaz, nec Isaiæ a lacto vaticinio proles nata sit; sed ut regem in spem erigeret, argumento sumpto ab omnipotentia Dei liberationem promittentis; ac si diceret : si Deus efficere possit, quod promittit se effectuum], ut Messias concipiatur et pariatur a Virgine ; quanto magis liberare te el urbem poterit ab hostibus? Uxor denique Isaiæ tempore vaticinii nec virgo erat, nec adulescentula ; utpote quæ Isaiæ jam pepererat filium nomine Jasub, qui, quot tunc anno­ rum fuerit, equidem non constat ; sed tamen ipseadoleseenliam decurrebat, . patrem comitari solitus, Is. 7. v. 3. 301. Obj. I. 1°. Matlhæus in genealogia Christi, hunc fuisse Abrabæet Davidis filium , probat inde, quod Joseph ex Davide descenderit : sed hæc probatio non subsisteret, si Christus via ordinaria generationis non descen­ deret ex Davide ; ergo. 2°. S. Scriptura diserte Josephum Christi patrem asserit : Erat pater (jus et mater mirantes super his, quæ dicebantur de illo. Luc. 2. 33. El ibid, v. 48. Ecce pater tuus et ego dolentes quœrebamus te. 3°. Apostolus ad Gal. 4. Mariam simpliciter mulierem appellat : J/ùd Deus Filium suum factum ex muliere. Item : sic alibi in Scriptura ab ipso Christo compellata est ; ergo. Jdlum. R. Quomodo Matlhæus, Christum Davidis esse lilium, et conse­ quenter Abrahæ, probet per Josephum, quin inde sequatur, Josephum lialuralem fuisse Christi patrem ; jam diximus in genealogia Christi n. 149. et sequentibus. Jrf 2um. R. D. Josephus vocatur pater Christi, juxta persuasionem commu­ nem ct vulgarem C. quod revera naturalis Christi pater fuerit Ύ. Constate! ipso S. Luca c. 3. 23. Et ipse Jesus erat incipiens quasi annorum triginta, ut pülabatur, filius Joseph. .Id 3am. R. .V. Cons. Nomen enim mulieris non importat præcise corrup­ tam; sed est nomen natura^et sexus, feminam indicans, ut ait S. Aig. L. 23. contra Faustum c. 7., sive illa virgo sit, sive non. 302. \Obj. II. Maria saltem in partu integritatem amisit virginitatis. Z’ro6. ex Patribus: sic 1°. Tehtüll. L. de carne Christi, c. 23. Peperit, inquit, quee ex sua carne; et non peperit, quæ non ex viri semine. Et virgo, quantum α viro : non virgo, quantum a partu. Et postea : Etsi virgo concepit; in parla suo nupsit, ipsa patefacti corporis lege. Idem prodit Origenes horail. 14. in Lucam. (opp. t. 3. p. 947. E. et 948. D. ) 2°. Patres alii tam Graeci, quam Latini, Virginis uterum inpartu fuisse patefactum asserunt, ut Irexeus L. 4. c. 33. n. 11. S. Athanasius epist. ad Epictetum n. 3. verum fuisse B. Mariæ partum probat, et noslræ similem Christi carnem cx eo, quod, oblatum sil sacrificium propter apertum ab eo, qui est natus, matris uterum. Simili modo loquuntur plures alii, nixi S. Luca c. 2. : atqui apertio uteri, reseratio, etc. indicant læsum vel fractum virginitatis sigillum ; ergo. R. A. Assert. In quocumque enim reponatur virginitas, quod medicis DE NATURA ASSUMPTA. 223 nondum omnino est extra controversiam ; absolute tenendum est cum Jsaia çlS. Matthaeo, dum decretorie pronnneiant : I'irgo concipiet ct pariet. Eamdem illitsam in partu Mariæ integritatem Sophronius Patriarcha Hierosoly­ mitanus dare expressit, in epistola Synodica, quæ a generali Concilio VI. Sess. II. approbata fuit, hæc scribens (Labb. t. G. p. 87G. E. ) : Partus ipse incorruptibilis, illibata Virginitas, quæante partum, et in partu et postpar­ tum est internerabilis. Item Syn. gen. IV. sive Chalcedoncnsis in Prosphonetico, in quo de integritate B. Virginis in partu loquuntur Patres (Ixibb. t. 4. p. 824. C.), adversus hostis in Ecclesiam conatus et impetus, Deum excitasse patres celui luminar ia in errore degentibus, qui fidei intclligentiam omnibus exposuerunt, et Incarnationis beneficium accurate prædicarunt : quemqdmodumab initio illius ex utero perfectum sil mysterium : quomodo sit Dei ge­ nitrix propter eum , qui Virginitatem ipsi etiam post conceptum largitus est, atque, ut Deo dignum erat, uterum obsignavit. Ubi, cum obsignatum et sigiilo inunitum dicunt Patres uterum Virginis post conceptum, manifeste indicant, in ipso partu obsignationem illam perstitisse. Demum concora Patrum est sententia; quorum testimoniis ex omni Ecclesiæ ævo petitis to­ las philyras implevit noster Pètavius, Theol. Dogm. de Incarnat. L. 14. c. G. /ldl,lm. R. Nec Tertulliani, nec Origenis, in rebus dogmaticis persæpe dïorbitantium, hic nomine movemur; iliisque hic plane heteroclito opi­ nantibus, Isaiam, S. Matthaeum, generales Synodos IV. et VI., ct reliquorum Patrum exercitum opponimus, cum iisque totius sensum Ecclesiæ. De Ter­ tulliano plura num. sequenti, quæ elOrigeni accommoda. Ad2um. R. 1°. D. mjn: Indicant læsum virginitatis sigillum, hic ubi par­ tus extra ordinem, nec sine miraculo evenit .V. in partu communi alias , ct ordinario; quia ante partum per virum admissum jam læditur C. Sed, inquit S. Aug. sermone 14. de Temp, qui est de Natali Christi decimus (al. in append. 193. n. 2.), tanta est divina illa potentia, ut et matrem red­ dat fecundam, et virginitatem (in partu, de quo hic loquitur) servet illœsam. Etserm. 21. (al. in append. 120. n.2.) : Virgo genuit... inviolata peperit.. > utrobique miraculum : et sine corruptione gravida, et inpartu Virgo puerpera. serm. 19. (al. I8G. n. 1.) : Concipiens virgo, pariens virgo, virgo gravida, virgo fœta, virgo perpetua. Serm. dc diversis GO. (al. 191. n. 2.) : Maria virgo ante conceptum, virgo post partum. R. 2°. Patefieri uterum, aperiri, etc. plus illis Patribus non significat, quam nasci, cx materno prodire utero; quod ita ferret communis alias ct naturalis foetum proferendi modus, ut aperto utero in lucem exeat : cujusmodi catachresis in vulgari sermone frequenter adhibetur; Nec obstat : Quod eodem genere sermonis S. Lucas Evangelista c. 2. cx Moyse Exod. c. 13. 2. et Num. 8. 16. accepto , quo primogenitus significatur, usus sit. Nam in ferendis legibus id spectat legislator, quod naturaliter et communiter accidit, non quod extra ordinem, nec Sine miraculo. Proin communi ct usitato modo loquitur. 303. Dico III. Etiam post Salvatoris parium beatissima Dei Genitrix Maria; virgo constanter integra permansit. Ita rursum Christiani omnes, contra Apollinarem aliosque, quos Antidicomarianitas nominat S. EpiphaniuS hær. 78., tum Eunomium, Helvidium, Joviniauuni virginitatis hostem, au ϊι. p. 13 1>E Ι>ΈΑΠΝΑΠυλΈ> /■ propterea dictum a S. Hieron. L. 1. cont. Jovin. ab initio Christianorum Epicurum, Bonosum, etc. Etsi vero de illæsa Mariæ post parla in Christi vir­ ginitate S. Scriptura sileat, efficaciter tamen Prob. I. Ex perpetua traditione Patrum. Sic Oricenes hom. 7. in Lucam (opp. I. 3. p. Oil). B.) in tantam quippe nescio quis, ait, prorupit insaniam, ut assereret negatam fuisse Mariam a Salvatore, eo quod post nativitatem illius juncta fuerit Joseph. Tum hoc dicere, ait, essehæresin, illamque ut impiam ,ac nefariam damnat. S. Epiphanius Inores. 78. n. 5. 6. (opp. t. L p. 1037.), interhæreses refert illam Anlidicomarianitarum sententiam; quin blasphemiam appellat. S. Basilics homil. in sanctam Christi generationem n. 5. (opp. t. 2. p. 600. A.) : Christum, inquit, amantium aures non susti­ nent hoc audire, quod Dei genitrix aliquando virgo esse desierit. S. Amuros. in epist. 12. ad Siricium (al. 7.) et L. de Institut. Virg. c. 5. n. 35. Fuerunt, qui eam (B. Mariam) negarent virginem perseverasse. Hoc tantum sacrilegium silere jam dudum maluimus; sed quia causa vocavit in medium, ita ut ejus prolapsionis etiam Episcopus argueretur, indemnatum non putamus relin­ quendum. Omitto plures. Conf. hæc traditio a sensu utriusque Ecclesiæ Græcæct Latinæ, quæ ad exemplum S. Epiphanii, etiam in generalibus Synodis, sanctissimam Dei Genitricem nomine semper Virginis, vel antonomastice Virginem compel­ lare consuevit. Porro sensus ille et mens totius Ecclesiæ inde amplius elucet, quod , quos supra memoravi perpetuæ virginitatis Mariæ obtrectatores, eo solo nomine ab antiquis, et usque huc a Catholicis, ut hærelici habiti sint et damnati. Prob. II. Rationibus D. Th. 3. p. q. 22. a. 3. in 0. 1°. Antidicomarianilarum dogma injuriosum est Christo : sicut enim hic erat Unigenitus Patris, velut Filius Patris perfectus ; ita decebat, ut esset Unigenitus Matris. 2°. Est injuriosum Spiritui sancto, ut, quam ipse obumbraverat, et sibi in sacra­ rium elegerat, in quo Christi corpus formaret, postea cognita fuerit ab ho­ mine. Lude et 3°. summæ ingratitudinis se ream fecisset Virgo sanctissima, si Dei Filii partu non contenta carnales expetiisset nuptias, et post conser­ vatam tanto prodigio virginitatem, hanc tamen carnali concubitu deponere voluisset; quod proinde tanta Virgine, quam unam, ceu matrem Filii sui luter omnes dignissimam, elegerat Deus, non potest a quoquam homine suæ rationis compote præsumi. 304. Obj. Ex Scriptura et Patribus. 1°. Matth. 1.18. dicitur Maria despon­ sata fuisse Josepho: Cum esset desponsata Mater ejus Many Joseph; ergo, inferunt Centuriatores Magdeburgenses Cent. 1. Lib. 1. c. 10. ad mentem Calvini et Bezæ, liquido constat, ita utrumque fuisse affectum, ut statuto tempore, more aliorum conjugum, voluerint liberos, dante Deo, procreare. Et cur alias nupserit ? 2°. Ibidem dicitur: Antequam convenirent, inventa est in utero habens de Spiritu sancto; ergo postea convenerunt; hoc enim denotat particula an­ tequam. 3°. Rursum ibid. v. 26. de Josepho asseritur: El non cognoscebat eam, donec peperit filium suum primogenitum ; ergo post partum Christi Josephus Mariam cognovit ; hoc enim indicat particula donec. ÔE NATURA ASSUMptX.· 227 p. Christus ibid., turn alibi, vocatur Mariæ primogenitus ; sed hæc vox est correlative, et supponit alios adhuc postea fuisse genitos. 'i". Christus adhuc fratres habuit, Matth. 12. 46. Ecce mater ejus ct fra­ tres stabunt foris ; ergo post Christi partum adhuc peperit. 6°. Tertullianus, L. de Monogamiae. 8. Christum quidem Virgo enixa est, inquit, semel nuptura post parium , ut uterque titulus sanctitatis in Christi censu dispungeretur, per matrem , el virginem, el univiram. R. Ad lum. .V. Cons. Matrimonium enim sine ejus usu consistit, unde de Josephi et Mariæ conjugio ait Aug. L. 1. de Nupl. ct Concup. c. 11. Nec men­ dax manserat conjugis appellatio ; ubi nec fuerat, nec futura erat carnis ulla commixtio. Et L. 23. contra Faustum c. 8. Neque enim, quia (Josephus) concubitu non commixtus, ideo non maritus. Ac S. Axbros. de Instit. Virg. c. 6. n. 41. impugnans eos, qui putabant, nullum fuisse Mariæ ct Josephi matrimonium : non defloratio, inquit, virginitatis facit conjugium, sed pactio conjugalis. Rationem vero, cur beatissima Virgo post conceptum nupserit Josepho, idem reddit in Luc. L. 2. n. 1. Fortasse ne diceretur quod conceperat ex adulterio. Et paulo post : Ne lemeratœ virginitatis adureretur infamia, cui gravis alvus corruptrice videretur insigne prœferre. Ad 2un>. et 3"m. R. N. Cons. Nop enim sequitur, ut postea convenerint ; sed Scriptura, quod facium non sit, ostendit, inquit Hier. in cap.1. Malthæi. Sic Gen. 8. de corvo a Noc emisso dicitur : Non revertebatur, donec sicca­ rentur aquœ; quo non istud innuitur, quod redierit siccatis aquis; sed quod prorsus non redierit. Ps. 109. Dixit Dominus Domino meo : sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum; non sequitur, quod non amplius sit sessurus ad dextram. Hem 1. Cor. 15. Oportet illum regnare, donec ponat omnes inimicos sub pedibus ejus ; non sequitur, quod· post humiliatos ejus inimicos non sit regnaturus. Hinc particula donec, antequam, ex se, ct phrasi Scripturae non semper tempus definitum, sed ct indefinitum, imo infinitum significat. Ad 4um. R. N. vocem primogenitus supponere alios post illuni progenitos ; sed vi sua precise significat eum, ante quem alius genitus non est : sive dein post eum geniti sint alii, sive non, inquit S. Basiuus orat, de Christi generat.n. 5. (opp. t. 2. p. G00. B.) Elvcro, Num. 18.16. offerri Deo debuit, ct primo post partum mense redimi primogenitus : sed si primogenitus non est, nisi post quem alius est genitus ; oblatio ac redemptio differri potuisset usque ad secundogenilum, quia ante hujus ortum prior nondum esset pri­ mogenitus. Ad 5n,n. R. Equidem ex Patribus aliqui Josephum viduum fuisse autu­ mant; cum B. Mariani sibi desponsaret, filiosque procreasse ex priori matrimonio, qui dicti postea fratres Domini. Al non probatur hæc opinio, nullo nixa fundamento; sed libris apocryphis, teste S. Hieronymo incap. 12. Matth. v. 49. ubi, quidam, inquit, fratres Domini de alia uxore Josephi filios suspicantur, sequentes deliramenta apocryphorum. Unde rectius dici­ tur, fratres Domini appellatos fuisse , quod essent ejus secundum carnem consanguinei, usitata alias Scripture phrasi, Gen. 13. Abraham et Loth dicuntur fratres ; atqui Loth Abrahæ nepos erat. Gen. 29. Laban Jacobum fra­ trem vocat; at Laban erat Jacobi avunculus, Gen. 28, 2. Jacobus minor ab ** DE NATURA ASSUMPTA. 2Û8 DE INCAILNATIOSE. Apostolo ad Gai: 1. frater Domini compellatur ; sed erat Cloopllæ, she Alphæi filius. Quo gradu autem essent Christi consanguinei, vide in tabula genealogiea Christi n. 151. .Ilnt. ostenditur. Sic Joan. 3. 13. Nemo ascendit in cadum , nisi qui descendit de cado Filius hominis, ubi descendisse proprium est Verbi. Tum ibid. In hoc cognovimus char itatem Dei; quoniam ille animam suam pro nobis posuit; sed mori proprium est homi­ nis. Sic modo Christus se ecqualem Patri pronuncial, quod habet ratione divinitatis; modo se minorem Patre asserit, ratione humanitatis. Vid. n. 1G8. 320. Prob. II. Auctoritate Conciliorum. Cone. Ephesinum 1°. definiit ?34 DE COMMUNICATIONE IDIOMATUM. ΠΚ INCARNATIONE. H. Virginem esse Deiparam, contra Nestorium ; proin Deum genuit; ot vera est propositio : Deus est natus ex .Maria. 2°. Approbando Cyrilli ad .Nesto­ rium epistolam, anathema dicit (Labb. 1.3. p. 409. D.) ei, qui non confite­ tur Dei Verbum passum in carne , crucifixum, mortem gustasse. In symbolo Nicæno profitemur , nos credere jn unum Jesum Christum Patre natum ante secula, Deum de Deo : et simul incarnatum ex .Maria Virgine; pri­ mum ob divinitatem; alterum ob humanitatem ; ergo non Christo tantum, sed et Deo Verbo tribuuntur praedicata, licet humanitati sint propria; proin datur communicatio idiomatum. Eadem est communis Patrum doctrinal. Damascenus de fide orthod. L. 3. c. 4. relatus a D. Ta. 3. p. q. 16. a. 4. Deus, inquit, suscepit ea, quæ sunt carnis idiomata, h. e. proprietates; dum Deus passibilis nominatur, ei Deus y loriœ crucifixus est. S. Gregor. Nyssenus epist. ad Theophilum (opp. t. 3. p. 26a. D.) Propter exactam unitionem... mutuo transferuntur voca­ bula, ut humanum ex divino : et divinum ex humano denominetur. Omissis aliis, qui legi apud Bellarminum possunt et Petavium, Theol. Dogm. de Incarn. L. 4. c. 15. nitidissime Vigilius L. 2. cont. Eutychen (Bibi. magn. PP. t. 4. p. 501. E.) : Unus est Christus, idem Deus idemque homo, habens in verbis el yestis, unum quod humanitatis, aliud quod propria divinitatis ejus naturæ conveniat ; licet ulrumque simul ad unam ejus personam vel sub­ stantiam pertineat. Quod dictum est : in principio erat Verbum... non potest ad humanitatis ejus referri naturam, quæ initium sumpsit ex Virgine. Rur­ sus quod de eo dicitur : puer autem crescebat, et confortabatur... el, cum esset annorum duodecim... non potest deitatis ejus naturæ congruere, etc. Quibus primo statuit communicationem idiomatum in concreto, sive re­ ■ spectu personæ ; e contra rejicit illam in abstracto , cum dicat alia esse pro­ pria humanitati, alia divinitati ; quod idem nos asseremus Art. seq. Hanc vero communicationem semper refundit in unitatem personæ. 321. Prob. III. Ratione fundamentali. Quia ex unione hypostatica fit, ut naluradivina et humana subsistant in eadem persona Verbi, et in Christo sit proinde unum suppositum naturæ divinæ et humanœ; ergo et consequenter ut proprietates tum Dei, tum hominis, et de illo ipso supposito, ct de se invicem, prout suppositum idem includunt, sive in concreto, ut dicemus, recte affirmari, ac prædicari queant; quia quando unum suppositum, ut subjectum, habet in se plures naturas aut formas totales; potest una natura, aut forma totalis concrete de altera natura, aut forma totali vera et proprie prædicari ; vere enim de lacte dices : hoc album est dulce; hoc dulce est album; sic etiam, quia in persona Petri est corpus , anima, intellectus, scientia; vere dicis : Petrus esi corporeus : corporeus est animatus : intel­ lectualis est sciens; igitur et de Christo dicere licet : est homo : est Deus : immortalis est mortalis, etc. cujus ultimata est ratio, quod nomina concreta personæ, et naturarum, item proprietatum personæ ac naturarum, ha­ beant in Christo eumdem rectum, et pro eo supponant : illa enim nomina, cum sint nomina suppositi, habent pro recto suppositum ; ergo cum in Christo sit unum idemque suppositum duarum naturarum, illa nomina in Christo eumdem habent rectum pro quo supponunt, ei sic dc sc mutuo recte praedicantur. t 1 * ::XL- j 235 Hoc ipsum est, quod Doctor Angelicus pro ratione reddit 3. p. q. 16. a. 4. inô. Cum sit eadem hypostasis ulriusque natura-, eadem hypostasis suppenilurnomine ulriusque naturæ : sive ergo dicatur homo, sive Deus, suppcmilur hypostasis divinæ et huinanæ naturæ : et idea de homine possunt dici en quæ mill divinæ naturæ, tanquam de hypostasidivinæ naturæ ; et de Deo possunt dici ea quæ sunl humanœ naturæ, tanquam de hypostasi humanœ naturæ. Er quibus duplex colligitur hujus communicationis fundamentum. Pri­ mum , roalo ct physicum, quod est ipsa unio duarum naturarum in una Nukmque persona, Alterum est, vel saltem dici potest logicum : estque reso­ lutio et significatio concretorum ex unitate personæ, exprimens identitatem inter rectum subjecti et praedicati ; exemplum est in resolutione hujus : Deus at homo ; nam sic resolvitur : Persona, vel subsistentia terminans natu­ ram divinam, est persona vel subsistentia terminans naturam humanam. Vel : Deua ratione humanitatis, quam per unionem hypostaticam sibi propriam fecit, est homo : quem modum subinde Patres usurparunt. Eodem modo resolvuntur propositiones aliæ ; et ita resolvi eas poscit ipsa propositionum veritas, ne secus, si naturam hic posueris in recto, totam incarnatam facias Trinitatem, incidasque in errores Theopaschitarum aliorumque Hæreticomm. 322. Obj. I. Ex communicatione idiomatum staret hic discursus: Hic homo esi Deus : sed Verbum factum est hic homo ; ergo Verbum factum est Deus : porro hic discursus admitti non potest ; ergo. R. Si in eo discursu τδ factum velis pertinere ab subjectum , scilicet Kerbum, falsa est minor ; quia Verbum non est factum : si vero velis pertinere ad prædicatum ulriusque propositionis, non tenet hic discursus ; sed laborat fallacia accidentis, vel vitio captionis a secundum quid ad simpliciter ; nam in praemissis feri enuntiatur de Deo secundum quid, nempe in quantum homine; in conclusione vero praedicatur de Deo simpliciter, ratione naturæ divinæ ; unde vel, stantibus illis praemissis, sic inferri debet : ergo Verbum [actus est ille, qui est Deus ; vel potius sic formandus discursus : Factum hic homo est Deus : sed Verbum est factum hic homo; ergo Verbum est Deus. 323. Obj. II. Ut detur communicatio idiomatum, necessaria est absolute identitas inter subjectum et prædicatum : atqui in hac propositione, Deus tslhomo, non datur identitas inter subjectum et prædicatum; Deitas enim humanitati non est identificata, sed unita solum. R. .V. .1/. Sed requiritur et sufficit identitas inter rectum subjecti et prae­ dicati ; illa autem hic habetur, quia concreta illa Deus, humo in recto im­ portant suppositum : quod hic unum idemque est, ut paulo ante dictum. 324. Obj. III. Praedicatio illa : Densest homo, non est propria, vel certe non est æque propria, quam hæc altera : Petrus est homo; nam 1°. hæc est necessaria ; cum Petrus necessario sit homo , non Deus. 2°. Homo non prae­ dicatur de Deo essentialiter, sicut de Petro; interroganti enim, quid sit Ileus? responderi non potest esse hominem ; ergo. R. N. Ant. quoad utramque partem. Ratio prioris est; quia natura hu­ mana est vere et proprie natura divini suppositi : sed natura vere cl proprie 23(1 DK INCARNATIONI!. in concreto prrodicatur de illo supposito, cujus est natura ; hinc et Synodus gener. V. sive Constanlinop. It. Can. (>. (Labb. t. 5. p. .571.) anathemate ferit eum, qui sanctam gloriosam semper Virginem Mariam non proprie et vere Dei Genitricem ipsam confitetur. Ratio alterius est ; quia veritas et proprietas propositionis non ex necessitate rostimatur, sed sufficit excludi omnem improprietatem seu metaphoram ; unde spectando prœcise proprie­ tatem , æque proprie Petrus dicitur albus , quam homo. Hinc patet responsio ad prob. Γ“. .id 24ni. R. ,V. Cons. Prædicatio quidem illa non est essentialis, nisi de toto fiat; quia prrodicalum nec est de essentia subjecti, nec cum eo habet connexionem necessariam ; sicut nec est mere accidentalis, ut volebat Nestori us ; sed est substantialis, quia in unione sub­ stantiali fundatur. Unde de Deo, supponente pro Verbo, homo prodicatur in quid, non quidem essentialiter, sed substantive ; et interroganti post In­ carnationem, quid sil Verbum? æque vere ac proprie respondetur, esse hominem, quam esse Deum ; licet, respondendo esse Deum, Deus prodi­ cetur de eo in quid essentialiter; e contra respondendo esse hominem, homo de Verbo praedicetur in quid substantive. 325. Obj. IV. Tres personæ divinæ magis conveniunt in natura divina, quam natura divina el humana in persona Christi : el tamen inde non na­ scitur communicatio idiomatum inter personas; ergo neque inter naturas in Christo. R. D. Ant. Magis conveniunt in natura, caque etiam importatur in recto, sicut suppositum, dum praedicantur termini concreti vel naturæ, vel perso­ narum -V. non importatur in recto concretorum praedicabilium C. At hoc communicationis idiomatum fundamentum est. DE COMMUNICATIONE IDIOMATUM. 237 Ratio l“. partis est, quod prrodicalum et subjectum non supponant pro eodem in recto ; sicut enim concretum importat in recto suppositum, et significat per modum habentis et constituti ; ita abstractum significat per modum fonnœhabitæ cl constituentis, quæ distinguitur ab altera forma; ergo nulla ratione sunt idem ; ergo nec de Se prædicari possunt. Hinc fota ratio a priori Conclusionis est ; quia, quro sunt unius naturæ propria; nequeunt prædicari de alio, quando in nullo communi, vel subjecto, vel supposito conveniunt ; ergo. Ratio 2·°. partis eadem est : quia, ex eadem ratione, extrema non suppo­ nunt pro eodem. Quare falsæ sunt propositiones istro : Deitas est humanitas : deitas pati­ tur, est mortua ; humanitas est Christus, Verbum : deitas est homo, est mortalis. Aedum SS. Patres subinde dicunt, divinitatem posse dici natam , passam, mortuam : deitatem esse incarnatam ; non loquuntur in sensu proprio cl formali, sed solum in identico vel reali : intelligentes solummodo, suppositum,quod realiter identiiicalur divinitati, esse natum, passum, etc. secundum humanitatem. 328. Dico IL Communicatio idiomatum solum datur in concreto; ut proin concreta unius naturæ de concretis naturæ alterius vere prædicari possint ; sive sint substantiva^ ut : homo est deus; sive adjectiva, ut : morta­ lis est immortalis; et similiter de toto, ut : Christus est immortalis : est mortalis. Ratio est, quia extrema hic supponunt pro eodem in recto, scilicet sup­ posito; secus, ac.abstracta^ Vid n. 321. eadem enim ratio ibi dola, pro hac Conci, pugnat. *·. ARTICULUS Π. QUO SENSU DETUR IN CHRISTO IDIOMATUM COMMUNICATIO? V I 320. Nota. Nomen aliud abstractum, aliud concretum est. Abstractum illud est, quod tantum formam, vel quasi formam significat : ut divinitas, humanitas, doctrina, albedo. Concretum , quod tum formam, aut quasi for­ mam, tum etiam id, quod formam, aut quasi formam habet, sive subje­ ctum, exprimit : ut Dens, homo, albus, doctus. Si forma est substantia, con­ creta substantialia dicuntur : ut Deus, homo; si est accidens, accidentalia·. ul sunt duo posteriora, albus, doctus, ac similia. Porro concreta substantialia alia sunt naturæ, alia personæ; e quibus priora expressins naturam, posteriora personalitatem significant; ambo vero plerumque substantive enuntiantur : vehit Deus, homo ; subin etiam adjective : ut divi­ nus, humanus. His, dc quibus uberius alias Dialectici, obiter prænotatis, 327. Dico I. Abstracta unius naturæ non praedicantur de abstractis natura alterius ; sed neque abstracta de concretis, aut concreta de abstractis prædi­ cari possunt. 329. Dico III. Communicatio tamen idiomatum non datur in quibuslibet concretis; hinc Conclusionem præcedentem sub sequentibus cautelis intel­ lectam volumus. Cautela 1. Concreta negativa negative sumpta, sive quoe removent aliquam proprietatem naturæ unius, non possunt absolute de Christo enuntiari ; nec de concretis naturæ alterius. Halio est, quia particula negativa simpliciter sumpta, cum sil malignantis naturæ, habet vim negandi absolute : negatque totum, ac removet a sub­ jecto vel supposito simpliciter proprietatem, quæ tamen illi convenit ratione alterius naturæ; secus, quam in affirmativis propositionibus se res habeat; ut enim affirmativa sil vera, necesse non est, ut toti subjecto ex omni parte conveniat; sed salis est, si ex una duntaxat parte. Hinc falsæ sunt istæ propbsitiones : Christus non est mortalis : non est «ternus, nisi cum addito : non est mortalis ut Deus : non est rotemus ut liomo.llcm c contra veræ sunt aftirmalivæ illis oppositro. Sicci falsæ sunt illro : Christus est inœqualis Patri : est incorporeus, nisi addatur ut homo, vel ut Deus; quia secus, sumendo concreta illa, inœqualis, incorporeus, ut com­ muni usu sumi solent, negative, simpliciter; omni ex parte negabitur de Christo, quod sil æqualis Patri, corporeus : quod falsum est. Stabunt tamen vera propositiones, si hujusmodi concreta sint solum negativa grammatica­ liter, vel reipsa sumantur positive ; ul si incorporeus sumatur pro forma in· * ·-·· -·<"*** i « .· IÆ COMMUNICATIONE IDIOMATUlt· 238 DE INCARNATIONS. u>lpure, in priore excludit naturam humanam in Christo; ita in altera naturam divinam. Prater hæc generaliter cavendum in præsenti materia 1 °, nc sine li­ mitatione proferantur propositiones, quæ favent nœret i ci 9 ; licet alias secundum rigorem dialectice; dici possent in sensu catholico ; sic Arianis favet ista : Christus est creatura ; unde nunc limitari earn oportet addendo : ralione humanitatis. Hinc etiam jam sine determinatione non admittitur ista : Christus est incorporeus, impassibilis ; ad destruendum errorern Manichaeo­ rum, etc. in Christo verum corpus negantium ; etsi aliunde similes pro­ positiones usurpari possent, cl usurpalæ sini a S. Greg. Naz. et S. Leone. Aut si sine adhibita limitatione, nalæ sint ad sensum falsum pariendum; hinc rejici debet ista simpliciter prolata : Christus, Filius Dei, incepit esse; pnelerquam enim quod pariter Arianismum sapiat; incipere ita nude posi­ tum ex communi usu significat, simpliciter accipere esse proprium; Christus vero non sic accepit esse ; licet et sensum habere possit sanum, ut si ita sumas : Hoc suppositum coepit esse suppositum humanitatis. 2°. Ne proferantur cum adverbiis, quæ propositionem ambiguam, aut falsam reddere possunt; ut Verbum ab œternoest homo; adverbia enim talia ex suo significandi modo videntur formam afficere. Item ne cum verbo feri, aut factum esse, si quid inde inconveniens sequatur : hinc rejici debet ista : homo factus est Deus ; quia τδ feri, vel factum esse significat subjectum propositionis prius natura saltem fuisse subsistens, quam adveuerit illud, quod per prædicatum tribuitur subjecto ; sed homo pro priori non habuit subsistentiam propriam; inde ex opposita ratione vera est : Deus factus est homo. corporeitalis. Undo cl vcræ sunt : Christus est immortalis : mortali* at immortalis : passibilis est impassibilis ; licet enim eiTerantur termino nega­ tivo; non tamen hic negative sumitur, sed positive; saltem communi usu. 330. Cautela 11. Concreta, vel attributa soli natura', rei soli supposito ueundum se convenientia, nequeunt de se mutuo, vel de toto pnedicari. Talia prædicata sunt assumi, assumere; prius soli nature secundum se convenit; alterum soli supposito, cujus secundum se est proprium, assumere; sicut nature, assumi. Unde falsæsunt : Verbum est assumptum : horno assumpsit. Ratio est, quia etiam in his extrema non supponunt in recto pro eodem; hujusmodi enim prædicata nature conveniunt, ut ea excludit suppositum; et supposito, ut hoc excludit naturam et totum; ergo illi sub alia supposi­ tione, vel appellatione conveniunt; proinde inter prædicatum et subjectum, nequidem secundum rectum , datur identitas. 331. Cautela III. Concreta substantiva, velut Deus, homo, nequeunt per prœdicationem aliam dici denominative de altera natura, nec de toto;ac proinde absolute rejiciendæ sunt propositiones : Deus est humanus : Chri­ stus est homo Dominicus, Deifer : Deus est humanatus, sumendo nominaliler; nam vera erit, si τδ humanatus sumatur per modum participii ab humanare, quod idem sonat ac incarnari, eritque idem , ac dicere : est incarnatus. Ratio est, quia denominationes ejusmodi accidentalem nature unius ad alteram habitudinem important; denominativum enim significat formam subjecto accidentem; ergo Nestorianam suppositorum diversitatem sonaut. lude et S. Aug. L. 1. Retract, c. 19. n. 8. Non video, ait, utrum recte dica­ tur homo Dominicus.... Christus Jesus, cum sit utique Dominus... Ubicum­ que hoc dixi, dixisse me nollem; puslea quippe vidi non esse- dicendum. Admittit tamen S. Tu. 3. p.q. 16. a. 3. ad 3. τδ divinus, Jesus divinus, quia τδ divinus non excludit esse substantiale Dei; passim enim communi Eccle­ siæ phrasi dicitur : natura divina, persona divina, etc. 332. Cautela IV. Concreta non debent sumi reduplicative, si affirmentur de altera natura, non de propria. Ratio est, quia particula rcduplicaliva ipsam naturam afficit, et facit esse rationem adæquatam et furmalem, cur prædicatum conveniat subjecto; quod falsum est in hac materia. Sic falsum diceres : Deus, qua Deus, est homo; reduplicatio enim afficiens Deum , significat deitatem esse rationem formalem cur Deus sit homo; quod falsum est. 333. Cautela V. Neque prcedicari possunt de toto, vel Deo, concreta qua important suppositum humanum, excluduntque divinum; ut sunt: Filius adoptivus, creatura pura, etc. Ratio est, quia hi termini pro supposito divino supponere debent; at hi termini, filius adoptivus, creatura pura, etc. et deitatem et suppositum divinum excludunt; quia deitas et Verbum excludunt rationem creatura puræ, etc. Eodem modo se res habet cum predicates divinis , quæ excludunt naturam humanam; sic falsa est œque propositio : Christus est purus Deus; quam ista : Christus est purus homo ; quia sicut particula exclusi va purus' 239 Ac demum observandum monent Auctores, has variasque alias exceptiones, non oportere expendi unice ad rigorem legum dialectics ; sed magnam partem pendere a doctrina Patrum, tum ab usu Ecclesiæ, ut monuimus jam in simili n. 273. ; • j i 334. Obj. 1°. Licet corpus et anima conjungantur inter se, constituantquc unum; non tamen inde nascitur communicatio idiomatum in concreto, nec proprietates corporis de anima, nec hujus de corpore, nec de toto praedicari possunt ; ergo neque hic. 2°. De eodem Christo nequeunt recte praedicari contradictoria, etiam secundum diversam naturam ; ergo nec contraria. 3°. Concreta substantiva non semper suppositum in recto impor­ tant, ut patet in concreto substantivo Deus; ergo ruit fundamentum hujus communicationis. Ad lum. R. Ar. Cons. Disparitas est; quia corpus et anima sunt suæ substantiæ partiales et incompletæ, quæ simul conjunct® unam hominis naturam totalem efficiunt, et personam ipsam tanquam partes primo con­ stituunt simpliciter; neutra ergo illarum partium seorsim est ipsum sup­ positum; ergo, cum proprietates illarum partium de se mutuo, vel de toto praedicantur, non est idem rectus prædicati et subjecti ; inde est, quod non dicamus : Petrus eSt anima : Petrus est corpus; nec : anima est mortalis: corpus est immortale. Secus est in Christo; licet enim dicatur ejus persona a duabus naturis composita, quia in his subsistit; non tamen est aliquid DE COMMUNICATIONE IDIOMATUM. 210 211 DE INCARNATIONE* constitutum ex Verbo, corpore, et anima , sicut in homioc constituitur persona ex corpore cl anima; sed tantiim natura humana per unionem hypostaticam trahitur ad personalitatem Verbi, ut sil personalitas nature humanæ, sicut jam erat et manet naturæ suæ divinæ; ergo hic habetur idem rectus pnudicali et subjecti, qui requiritur ad communicationem idiomatum; imo hujus est fundamentum proximum. J(/2um. R. 1°. Si sint secundum diversas naturas, hoc ipso non sunt contradictoria. R. 2°. T. J. .V. Cons. Disparitas est; quod , ut diximus Caut. I1; negatio simpliciter posita, quia est malignantis naturæ, removet omni expiitea subjecto formam, vel praedicatum, quod tamen ex aliqua parte ei debetur. Ad 3am.R. D. Ant. Concreta substantiva substantive sumpta, prout ali­ quando sumi possunt C. concreta substantiva adjective sumpta, et quando.ita sumi debent .V. Juxta Summulistas omne concretum dupliciter sumi potest: substantive, et adjective. Substantive sumitur, quando forma per concre­ tum significata importatur in recto; adjective sumitur, quando forma per concretum significata importatur in obliquo : sic homo acceptus substantive, ita resolvitur : natura humana habens subsistentiam; adjective acceptus: suppositum habens naturam humanam. Ex quo tamen non sequitur, omnia concreta sic instituta esse, ut arbitrarie modo unum significatum importent in recto, modo utrumque. Ut vero sciatur, an in propositione concretum sumatur adjective, an substantive, attendi debet, in qua acceptione cerifi­ cetur propositio : maxime in divinis et in composito Theandrico. Sic Deus et homo in his propositionibus : Deus est homo; homo est Deus, debeut sumi adjective, ut sensus sit : Suppositum, vel persona habens naturam divinam est suppositum habens naturam humanam : et ratio est, quia ita sumi exi­ git propositionis veritas; si enim substantive sumas, facerent hunc sensum; Natura divina subsistens est natura humana subsistens, vel vicissim ; quæ propositio est hæretica. E contra dum dico, Deus est unus, in hac proposi­ tione, Deus, sumi debet substantive, ut sensus sit : natura divina subsi­ stens in personis tribus est una; quia hic ita sumi exigit propositionis veritas. ARTICULUS IIL AN DETUR COMMUNICATIO IDIOMATUM IN ABSTRACTO AD MENTEM UBIQUISTARUM? 335. Nota. Ubiquistarum nomine ii de schola Lulhcri veniunt, qui in erro­ rem Nestoriano extreme oppositum prolapsi, communicationem idiomatum etiam in abstracto et respectu naturæ docuerunt ; velut Faber Stapulensis, qui erroris paler creditur: tum Lulherus, Brentius, Kemnitius, Schmide­ linus, Mathias Illyricus, aliique; volentes, unionem hypostaticam vel consistere forma) i ter in attributorum divinorum in humanitatem transfu­ sione; vel hanc (ut inter se dissentiebant, nec salis sibi constabant) esse de essentia unionis; vel certe ex hac necessario profluere, ut vere dici pos­ sit : Humanitas Christi est omnipotens, omniscia, ubique præsens, etc. a quo postremo Ubiquistarum nomen iis adhæsit ; quod tamen, sed frustra imrnc- rito, Ubiquistæ Witlenbergcnses in colloquio cum Palatinis Sacramen tarife, tanquam contumeliosum, a se amoliri conati sunt. Ex Libro Concordiic , quern I biquista* anno W80. protulerunt, hoc dog­ matis illorum systema fuit. Dicebant, hoc ipso naturam humanam fuisse hypostatice unitam Verbo , quod omnis plenitudo divinitatis Verbi ita sit illi communicata, ut Christus etiam secundum humanitatem vere ct proprie sitae dicatur: 1°. Persona divina Verbi; 2°. Deus; 3°. Omnipotens, afternus, infinitus, immensus, ubique præsens, immortalis, clc. Hinc cum de Christo dicimus : Hic homo est persona divina, Deus, omnipotens, immensus, etc., negant sensum esse hunc, in quo Catholici illas propositiones usurpant : hæc persona, quæ subsistit in natura humana, est persona divina, Deus, omnipotens, immensa, etc. Sed contra contendunt, quod Christus etiam secundum humanitatem sit illa omnia ; ut dici possit ac debeat : hæc hu­ manitas est persona divina, Deus , omnipotens, immensa, etc. Porro communicationem illam realitcr fieri quidem asserebant, sed modo singulari et arcano ; qui, qualis sit, nec determinare sciunt, neque audent; dubio procul, ut eo loquendi modo contra prævisos Catholicorum impetus se utcumque munirent.Inde suis inculcabant, ut Schmidelin. in Repetitionib. Wittenbergicis, modum illum, cum arcanus sit, non esse indagandum, nec rejici debere propter ulla argumenta. Hinc etiam, teste Gregorio de Valentia e Societate nostra, qui eosdem impugnavit, videbantur sibi satis explicare, quomodo hujuscemodi realis communicatio non tollat distinctionem duarum naturarum, et proprietatum utriusque. Physice enim et per se concedunt, humanitatem assumptam ma­ nere infirmam , certo loco circumscriptam, et denique retinere omnia sua, quibus a natura divina tum essenliæ ratione, tum proprietatibus suis mul­ lum differat; tametsi divina quoque ipsi competant arcano modo, et in illam transfusa sint. Discrimen enim esse observandum, cum divina tribuun­ tur divinitati et humanitati ; nam divinitas est attributa illa eæislendo utique ipsa ; humanitas autem non existendo, sed habendo illa eadem ; sic tamen ut arcano modo, vere nihilominus, Christus, etiam secundum humanita­ tem, vere sit, et affirmari debeat esse illa divina omnia : Persona, Deus, omnipotens, immensus, ubiquepræsens. 336. Dico. Non datur communicatio idiomatum in abstracto ad mentem Ubiquistarum ; sive ita, ut attributa divina intelligantur real i ter esse in humanitale^ecundum se et formaliter. Prob. 1. generaliter. 1°. Tolerari non potest dogma illud, quod adstruit modum unionis duarum naturarum in Christo, qui conciliari nequit cum confessione fidei edita in Concilio Chalcedonensi contra Eulychianos , qua jubemur credere Christum Dominum in duabus naturis inconfusibililer, inconvertibiliter, indivisibilité!’, nulla naturarum differentia sublata propter unionem, sed salta inayis utriusque naturæ proprietate : atqui cum hac conciliari nequit propositum dogma. Major extra controversiam est ; cum illa confessio in celeberrimo Concilio, ac uno ex quatuor Ecclesiæ præcipuis edita, etiam ab adversariis tanquam verbo Dei summe consentanea recipia­ tur ; adeo ut Schmidelinus ipse in Repetit. Wittenberg. recitata illa Concilii sententia, anathema palam dicat iis, qui contra sentiunt. Igitur 11. p. 2. 16 212 DE INCARNATIONE. Min. prob. Nam Concilium definiendo per unionem non fuisse sublatam differentiam naturarum, sed utriusque proprietatem magis salvam perman­ sisse; hoc utique definit : Incarnationis mysterio minime facium esse, ut arcano aliquo modo, quædivina sunt, affirmari possint dc Christo homine secundum humanitatem ( hoc enim est, utramque naturam mansisse inconfusam); de humana natura solum affirmari posse, quæ sunt humana; de divina, quæ divina sunt : neque per unionem arcano modo Christi humanitatem esse illa omnia, quæ divina sunt. r 337. 2°. Εκ Ibiquistarum dogmate necessaria, et firma consequentia, consequuntur absurda promis, et hæretica; ergo sustineri non potest. Prob. Ant. Sequeretur enim aperte, Christum secundum humanitatem nec pas­ sum, aut mortuum esse, nec pati, aut mori potuisse. Prob. Quia, licet con­ cedant Ubiquislœ, assumptam humanitatem mansisse infirmam physice et naturaliter, adeoque mortalem et passibilem, absolute tamen omni modo contendunt, humanitatem eamdem , unionis beneficio et gratia, arcano ct singulari modo, fuisse immortalem et impassibilem ; ac quidem, quod eos confiteri oportet, multo excellentius, quam post resurrectionem, Dei benefi­ cio, futuri sint Beati immortales et impassibiles; licet cætera physice et ex natura sua impassibiles et immortales non sint : ponunt enim Christum secundum humanitatem impassibilem et immortalem esse eadem ipsa impassibilitale et immortalitate divina; quod longe majus est, quam esse immortalem ct impassibilem, gratuito dono, ab immortalitate divina dis­ tincto; quomodo immortales et impassibiles erunt Beati, qualecumque tan­ dem futurum sit donum illud. 1 ndc tale conficitur argumentum. Licet Beati post resurrectionem, phy­ sice ct ex natura sua considerati, passibiles-et mortales sint ; gratuito tamen dono illo fit, ul reipsa immortales et impassibiles sint, etncc pati quidquam in natura sua, neque secundum illam mori possint ; ergo minus Christus, etsi juxta naturam humanam physice ct naturaliter consideratam, pati morique potuerit; vel pati quidquam in natura sua humana, vel secundum illam mori potuit ; cum dono esset longe majori, nempe ipsa immortalitate et impassibilitale divina, immortalis et impassibilis. 338. 3°. Si vere sint hæ propositiones : humanitas Christi est omniscia, omnipotens, immensa, ubique prcesens in se ipsa, etc.; ergo vel ratione unitatis natura humante cum attributis divinis per unionem effectæ ; vel ipsa omni­ potentia divina. omniscientia, omniprasenlia, etc., intrinsece deberet infor­ mare naturam humanam ; secus enim nullum habebitur fundamentum, attributa divina affirmandi de humanitate, ac omnes propositiones aflirmativæfalsæ erunt : et nisi hæc ab illis saltem informetur intrinsece, adver­ sarii incident in denominationem tantum extrinsccam Ncstorianam. Atqui neutrum, sine labe Eutychianismi, dici potest : non prius ; quia quocumque arcano modo facta fuerit illa unitas, erit tamen vera unitas; quod aperte Eutychianum est, sive deinde facta fuerit per conversionem, sive commix­ tionem, aut simili modo occulto, eumdern tamen effectum habente: scd ct alterum compositionem natura cum natura Eutychianam infert. |»E COMMUNICATIONE 1IHOMATUM. 243 339. Prob. 11. in specie quoad ubiqiiitiilom, quæ totius erronei systematis radix el scopus fuit : quippe cui confingendo ausam dederat controversia Liitlieranos inter el Calvinistas orta, ct magna contentione agitata, circa realcm corporis ct sanguinis Christi in Eucharistia præsenliam. Cætera enim inter argumenta ad probandam realcm islam præsenliam Lutheran! loco non postremo reponebant ubiquitatem corporis Christi. Igilur 1°. Systema ubiquilalis repugnat manifeste S. Scriplurœ. Prob. S. Scri­ ptura plurimis in locis clare perhibet, Christum sive in statu vit® sure mor­ talis, sive exaltationis et gloriæ, secundum humanitatem, alicubi non fuisse. Sic Joan. 11. 15. Christus ipse ail : Lazarus mortuus est, et gaudeo propter vos ut credatis> quoniam non eram ibi. Matlh. 28. 6. inquit Angelus : Nonesthic; surrexit enim. Joan. 16.28. Relinquo mundum, dicebat Christus. Luc. 24. 51. Recessit ab eis, et ferebatur in cadum. Taceo id genus plura, quæ sparsim in N. T. de hoc occurrunt. Atqui hæc de divinitate Christi intelligi nequeunt, utpote necessario ubique præscnlc; ergo dc Christo secundum humauilatem ejus debent accipi. 2°. Repugnat mullis fidei articulis, clare expressis in Scripturis et sym­ bolo Apostolorum. Juxta illud enim credimus, Christum secundum huma­ uilatem vere cx Matris utero prodiissc natum ; vere fuisse mortuum, et sepullum ; descendisse ad inferos; resurrexisse a mortuis; ascendisse in cœlum; inde rursus venturum ad judicium. Scd cum his systema ubiquitatis conciliari nequit. 1. Enim si Christus secundum humanitatem est ubi­ que; ergo, ul primum conceptus, jam extra uterum virginei® Matris erat; et post nativitatem æque adhuc intra, quam extra fuit. 2. Juxta Ubiqu ista­ rum placitum, corpus ct anima Christi nunquam separata fuerunt : sed neque separari possunt, cum ambo existant ubique; ergo Christus nun­ quam vere mortuus fuit, sepullus; non descendit ad inferos, sic, ut cor­ pus remaneret in sepulcro. Porro sic nec vere c sepulcro resurrexit, non λ ere ascendit in cœlum, etc. Sed hæc ineptissima sunt, et omnia illa Christi mysteria nonnisi apparenti® fuissent, et ludificationes hominum ; quod dicere extrein® impietatis est. Contra probationes hactenus allatas Lbiquistæ apud Gregor, de Valentia 340. Respondent I. Christum equidem secundum humanitatem a primo in­ carnationis instanti omnipotentia, omnisciculia, omnipræsentia vel immen­ sitate, impassibilitale, immortalitate, etc., fuisse præditum; sed ante resur­ rectionem noluisse illis uti; quin ca repressisse, ct vclut texisse forma seni; adeoque mori et pati potuisse. At infirmum et miserum est hoc per­ fugium. Nam Contra est 1°. Quod ex attributis quædam ejusmodi sint, ut proprid eorum ratio quasi in usu ct actu secundo posita sit : ut omnipræsentia, omniscientia, etc.; omnipræsentem enim esse, est ubique locordm actu adesse; similiter Deum osse omniscium, est ipsum actu cognoscere ct scire Singula. Quia igilur ejusmodi attributa in Usu consistunt ; inde necessario fil. ut, a quo momento illa Christus habuit, ab eodem momento ista usur­ paverit; aut si non usurpaverit aliquando, certe tunc non habuerit. 2*. Præterea quædam alia sunt Dei attributa, in quibus etsi, nostro con­ cipiendi modo, liceat utcumque distinguere usum ab conimdem ratione; 244 üe incarnatione. tamen cum hac eorum usus adeo est necessario conjunctus, ul, si quis usum separet, tollat utrumque. Et ex his præcipuo sunt duo hæc, impossibilitas ci immortalitas. Recte enim dicimus de ratione immortalitatis esse, non posse mori; el impassibililatis , non posse pali. Sed si hujusmodi usum ah his attributis separes, ponasque rem aliquam passam cl mortuam esse; sequetur necessario , eamdem non fuisse immortalem cl impassibilem; quia si passa et mortua est, pati ct mori potuit; ergo impassibilis cl immortalis non fuit. Alioquin si simul illam impassibilem ct immortalem fuisse concedas, simul has contradictorias concedes : Res in natura sua pati el mori tandem potuit ; el : Res in natura sua neque pati omnino neque mori potuit; hoc enim est, gratuito Dei beneficio, impassibilem et immortalem esse. 341. Respondent II. Licet Christus secundum humanitatem non fuerit ubique localiter, fuisse tamen ubique modo divino et arcano. Item ante nativitatem localiter fuit in matris utero, non extra hunc; post nativitatem vero localiter extra uterum fuit, non intra; igitur vere natus est. Eadem est ratio de cæleris. Hinc etsi Christus non possit mutare locum, quatenus est ubique modo divino ct arcano, i. e. invisibili; posse tamen , quatenus nunc localiter, h. e. juxta adversarios visibiliter, est in hoc loco, nunc in isto. Verum nihil prorsus ea juvant Ubiquistas. Nam 1°. non est hic quaestio de accidentibus humanitatis, qualia sunt : esse visibile, invisibile ; locale, illocale ; sed de ipsa humanitatis Christi substantia ; an hæc reipsa sit ubi­ que? Si enim reipsa ubique est, non potest moveri dc loco in locum ; adeo­ que non vere, quoad rem prodire ex utero, etc. Sicque omnia illa, quæ dc motu locali Christi secundum humanitatem ex Scriptura retulimus, manebunt meræ apparentiæ ct ludificationes. 2°. Ipse Deus non est localiter et circumscriptive in mundo; at proptcrca nemo audebit dicere : Deus non est in mundo; quia in hoc localiter non est; igitur, si corpus Christi post resurrectionem vere adhuc fuisset in sepul­ cro, etsi illocaliler; nec angelus potuisset simpliciter dicere : non est hic; ncc Christus,si, moriente Lazaro, vere fuisset iu Bethania, licet illocaliler, potuisset dicere, non eram ibi. 342. Obj. 1. Ex sacris Scripturis. JuxlaS. Script, attributa divina commu­ nicata sunt humanitati Christi; ergo de humanitate Christi etiam affirmari possunt. Prob. Ant. Nam 1°. ad Coloss. 2. 9. ait Apostolus dc Christo : In quo inhabitat plenitudo divinitatis corporaliter. 2°. Matth. 11.27. testatur Christus ipse : Omnia mihi tradita sunt a Patre meo. 3°. Joan. 3» Pater diligit Filium, et omnia dedit in manu ejus. 4°. Matth. 28. 18. Data est mihi omnis potestas : ergo omnipotentia. 5°. Potestas ejus potestas ælerna. Dan. 7 ; ergo. R. D. Ant. Sunt communicata in sensu Ubiquistanim, sive in abstracto, Haul intclligatur esserealiler in humanitate secundum se et formaliler A’, in sensu Catholicorum, hoc est, ita ut de humanitate dici possint in con­ creto C. Et D. Cons. Ergo et de hac affirmari possunt in abstracto N. in concreto C. Sensum utrumque exposuimus n. 335. Unde Ad lum. R. Litteralis ct genuinus sensus est : plenitudo divinitatis corpo* raliter, i- c. vere real iter (non licte, aut per meram assistenliam : non apparenter) inhabitat, sed per unionum substantialem cum natura humana, df. communicatione idiomatim. in persona Verbi. Al non inde sequitur : ergo natura humana in abstracto et foHimliloresl illa omnia prædicata divina. .l(/2dm. R. 1°. Sensus est, omnia sibi tradita esse per generationem ælernam cl divinam : sic omnipotentiam, immensitatem, etc., proinde se, qua Deum, in nulla re esse Patre inferiorem. h. 2°. Applicando etiam textum Christo secundum humanitatem. Omnia illi tradita sunt, quatenus Christus, etiam ut homo, accepit potestatem maxi­ mam in omnia, sive creaturas omnes; sed creatam, sive naturæ creatæ convenientem et subordinalam Deo. Et ita Apostolus 1. Cor. 15. 28. dicit : Cum autem subjecta illi fuerint omnia; tunc et ipse Filius subjectus erit ei, qui subjecit sibi omnia : ut sit Deus omnia in omnibus. Ubi dicit Apostolus, Filium Deo subjectum , nempe secundum humanitatem ; quare et potestas in omnia ., quam habet Christus secundum humanitatem , subjecta est Deo. Ad 3um. et ·4ιιιη. R. Vei ibi Christus iterum loquitur de se, qua Deus est ; et est eadem responsio, quæ ante primo loco data : vel loquitur de se, qua homo est; ct rursum est sensus , datam esse humanitati potestatem quidem excellentissimam, creatam tamen, subordinalam Deo, et finitam pro sub­ jecti conditione. Ad 5U!“. R. Si contendas, Danielem loqui de potestate Christi secundum humanitatem; plus ille non intendit, quam excellentissimam illam potesta­ tem, creatam tamen et finitam, quæ data est Christo qua homini, nunquam esse ab eo tollendam. Neque enim ex eo textu, quia inquit, potestas ælerna, exsculpere valent, ipsam potestatem divinam esse in ipsa Christi humani­ tate realiler intrinsece , ita ut de hac in abstracto et formaliler prædicari debeat; alioquin enim et ipsam simul æternitatem sic communicatam dici oportebit, ut pariter dici debeat : Humanitas Christi est ælerna; quod im­ plicat; ita enim Christi humanitas ante se ipsam extilisset: aeternum enim est, qnod nunquam non est, quodque ideo antecedit omne temporale; est autem humanitas Christi res quædam initium habens in tempore in Mariae Virginis utero. 343.06/ II. Ex auctoritate SS. Patrum. Hi constanter tribuunt ipsi huma' nitali Christi secundum se ea, quæ divina sunt; ergo. Prob. Ani. Sic 1°. S. Gregorius Nyss. Tract, de Anima (opp. t. 2. p. 111. D.) dicit : Verbum tradens corpori et animœ suæ divinitatis virtutem. S. Aug. contra Felicianum c. 11. Majestate Deitatis glori/icalam carnem. Alii humanitatem Christi, ut S. Cyrh.l. AlexAndr., Dei/icalam enuntiant. 2°. S. Athanas. Serm. iu Annunt. Deiparæ n. 11. assumpto homini, ait, fuisse tributam omnem effi­ caciam, virtutemque, ut posset sustinere omnem adversaries potestatis impe­ tum, et operari curationem in populo. S. Cyrill. Dial. 8. de Incarnat. Unigenit. (opp. t. 5. part. P. p. 707. A.) inquit : Videre est ipsum (Verbum) carni suæ divinæ operationis gloriam tribuisse. Sic ct Damascen. inquit, voluntatem humanam Christi per unionem cum divina Verbi factam esse omnipotentem. 3°. S. Basiijus : Natura, ait, assumpta divinitati assumenti eam unita est, ejusdemque gloriæ et honoris particeps et consors fact a. Ac Theodor etus : Ut homo accepit gloriam , quam habuit ut Deus. R. N. Ani. Ad prob. R. generaliter ad hæc aliaque Patrum testimonia, » 246 DE INCARNATIONE, triplici de causa solere subinde Patres Christi humanitati tribuere, quæ divina sunt. 1°. Quatenus humanitas in divina Verbi persona subsistit, atque adeo unitam sibi habet hyiwstatice omnem Verbi perfectionem. 2°. Quatenus ipse Filius Dei per humanitatem, tanquam per singulare instru­ mentum, utpote sibi substantialiter unitum, exercet suum omnipotentiam. 3°. Quatenus est particeps divini honoris, ratione hypostasis, in qua subsistit. Nec ulla est ex his aliisque Patrum sententiis, quas frustra congerunt l’biquistæ, quæ non aliquo ex tribus hisce modis debeat intelligi. Primo modo accipi possunt S. Gregor. Nyssen. , S. Aug., similesquo locu­ tiones. Secundo autem S. Athanasius, et S. Cyrillus. Tertio demumcæleri. Et vero ita se Patres ipsi explicant; et clare dogma catholicum tradunt alias. Sufficiat referre sequentes : Propter istam unitatem personæ, ait S. Aug. L. cont. Sermonem Arianor. c. 8., in utraque natura intelligendam, el Filius hominis dicitur descendisse de cadis; quamvis sit ex ea quæ in terra fuerat Virgine assumptus. S. Athanas. de Trinit. Dial. 5. n. 27. Deus unitus homini edit miracula et operatur, non seorsim aut separatim a natura assum­ pta ; sed per eam placuit illi suam potentiam exercere. S. Damascen. de Fide L. 3. e. 15. (opp. t. 1. p. 235. A. edit. Vcnet. 1748.) : Una est ipsius (Christi) persona, vel hypostasis; duas tamen naturas obtinet, Divinitatis et huma­ nitatis. Cum ex Divinitate gloria procedat , utrique communis est , propter hypostasis identitatem. S. Cyrilli mentem supra require, ubi de ejusdem orlhodoxia egimus. 34-4. Obj. III. in specie de Ubiquitate. S. Scriptura Christum secundum humanitatem ubique præsen tern docet; ergo. Prob. Ant. Nam 1°. Christum ait sedere ad dextram Dei, Ps. 109., ad Ephes. J. 20., Marc. 10. 19. Atqui dextra Dei est ubique; ergo. 2°. Ad Ephes. 4. 10. Qui descendit, ipse est el qui ascendit super omnes cados, ut impleret omnia : atqui omnia implere, est ubique esse. 3°. Christi in coelum ascensus fuit tantum metaphoricus; nam Joan. 3. 13. Nemo ascendit in cadum, nisi qui descendit de coelo, Filius hominis, qui est in ccelo; ergo sicut metaphorice tantum descendit, sic quo­ que ascendit. R. N.Ant. Ad prob. lim. R. 1°. Etiam Sap. 3. animæ justorum dicuntur esse in manu Dei; ergo, si argumentum quid valeret, etiam animæ justo­ rum ubique essent. R.2°. Recte exponi id potest de Christo secundum divinitatem, quatenus secundum hanc habet eamdem gloriam essentialem, beatitudinem, pote­ statem, quam Pater : et dicitur sedere ad dextram, ut significetur distinctio personalis, el Pater ut principium originis, cui accedit aequalis per omnia Filius. Ila non pauci Patres, et Christus ipse, Matth. 22. 44., illud Ps. 109. ad probandam suam divinitatem adduxit. Si vero contendas, saltem in qui­ busdam textibus ita dici de Christo secundum humanitatem R. 3°. cum S. Aug. de Fide Symb. c. 7. Christum , qua hominem, sedere ad dextram Patris, quatenus Christi humanitas excellentissimo modo par­ ticipatam accepit gloriam, et potestatem maximam supra creaturas. Ad prob. 23D1. R. D. Ut impleret omnia, id est, Prophetarum de se vati­ cinia ; vel etiam impleret mundum effectibus potcntiæ suæ, gloriæ, et maie- DE CONMUKICATIONE IDIOM XTÜM. 247 statis C. immonsilute humanitati» suæ N. Priorem tantum implelionis modum confitentur Patres. Adprob. 3”“. .V. /Isv. Ad prob. N. Cons. Descensus Christi secundum di­ vinitatem, sive potius Verbi fuit, sua natura immensi; quod proinde pro­ prie de luco in locum moveri non potuit: sed ascensus carnis corporeæ fuit, exsc certis limitibus circumscriptæ; proinde vero motu locali in coelum transferri debuit. Et vero ascendit, sicut descendet ad judicium, Act. 1. 2. sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in cadurn ; sed non descendet metaphorice; ergo nec ita ascendit. 345. Obj. IV. Concilium Chalcedonense Act. V. definit, Christum Domi­ num confitendum esse in duabus naturis inconfuse, inseparabiliter, indivisibditer; et juxta S. Damascen. L. 3. dc Fide c. 3. indistanter (ά&αστατως); ergo humanitas est, ubicumque est Verbum. R. 1°. Explico Ant. Christum esse in duabus naturis inseparabiliter, iudivisibiliter, ratione unionis duarum naturarum substantialis in eadem persona Verbi C. In sensu Ubiquistarum N. Ha definivit Concilium contra Entychianos, ex duabus naturis faciam unam asserentes, quia secus, si naturae post unionem mansissent integra, inter se dislinclæ, dividi possent cl separari : ut sequebatur ex dogmate Nestori i, moralem unionem admit­ tentis, ex qua sequebatur separatio non tantum naturarum, sed et perso­ narum, cui idcirco Eutyches suam opposuerat hæresin. At contra definit Synodus, non hoc sequi ; sed, licet naturæ inconfusæ sint, unum confi­ tendum esse Christum in duabus naturis inseparabiliter, iudivisibiliter ; nulla naturarum differentia sublata per unionem, salva magis utriusque ηαturœ proprietate. Subsumo ; Atqui natura humanæproprietas est, esse cir­ cumscriptam ; ergo. R. 2°. .V. Cons. Sicut enim caput hominis est animæ unitum indivise, inseparabiliter; quia est animæ unitum in eodem supposito, quin tamen sit, ubicumque est anima : sic et natura humana licet sit inseparabiliter unita Verbo; non ideo ubicumque est Verbum, etiam est humanitas. Nec plus vult S. Damascenus; ita enim semetipsum explicat loc. cit., dum sic declarat : impossibile esse...... eamdem naturam esse........ circumscriptam, (t incircumscriptam. Tunc paulo post : quod circumscriptum est, circum­ scriptum mansit. Ac signanter L. 3. cit. c. 7. diserte Christum asserit secun­ dum divinitatem incircumscriptum ; adeo ut caro ipsius non coextensa sit incircumscripta) divinitati ejusdem, 346. Inst. 1. Vi unionis hypostalicæ per communicationem idiomalum de natura humana prædicantur, quæ sunt propria natura divinæ, etvicissim: atqui proprium est natura divinæ esse ubique; ergo. R. D. Maj. Prædicantur in concreto, specificative, sensu orthodoxo C. in abstracto, reduplicative, et formaliter immediate, ut volunt L’biquistæ .V. Eliam in sensu catholico vera est hæc propositio, si dicas demonstrando Christum : Hic homo est ubique, immensus ; sed cum addito : non secun­ dum naturam humanam, sed divinam ; vel secundum suppositum Deo homini commune ; ut supra diximus. 248 DE INCARNATIONE. 317. hist. 2. Humanitati Christi communicata est subsistentia Verbi; ergo oitlem communicata sunt et alia dona divina. R. /). .Int Communicata est subsistentia ita, ut subsistat in VerboC. ita, ut subsistat eo modo, quo Verbum , sive communicetur divina subsistentia formaliler .V. .bit. Eliam alia dona communicata sunt realiter, quatenus natura divina in Filio unitur humanitati : non hoc sensu, quod humanitas in se ipsa sit formaliler immensa, etc. Cæterum communicari subsistentiam divinam humanitati, nihil est aliud , quam Verbum uniri humanitati, ratione personalitatis, sive per modum termini intrinseci complentis Immanitatem in ratione personae; non autem per modum formœ. Unde non dat denominationem aliam, quam quæ propria est termini, seu com­ plementi ultimi : id est, eam facere subsistentem ; cujus denominationis et per se capax est natura, et illam, obsuam vim terminandi infinitam, capai est Verbum tribuere. 3-48. Inst. 3. Verbum unitum humanitati est indivisibile ; ergo unitur totum ; ergo et secundum omnes proprietates suas : sed inter has est immensitas: ergo. R. D. seq. Ergo unitur totum, et etiam sub omni ratione, quam conti­ net .V. secundum solam rationem subsistentiae C. Et D. seq. 2lm. Ergo et secundum omnes proprietates immediate Ύ. mediate C. Verbum unitur immediate humanitati, ratione solius hypostasis et proprietatis relalivæ : ut ante, et sæpius dictum alibi; non secundum proprietates alias. Sic et humanitas unitur quidem subsistentiæ immensae; sed non secundum immensitatem, vel aliud attributum absolutum ; sed secundum subsisten­ tiam. Recole dicta de unione. 349. Inst. 4. Quando duo inter se nexu intimo uniuntur, nequit esse unum sine altero; sed ubi est unum, necessario est et alterum : sed Ver­ bum et natura humana uniuntur tali nexu intimo; ergo. R. D. Maj. Quando inter se uniuntur adæquale, ita ut unum non exce­ dat alteram, nec diffundatur latius altero C. secus A'. Probant Ubiquistæ hoc argumento caput, oculos, etc. esse in pedibus ; uniuntur enim intime cum anima; hæc vero est diffusa per totum corpus, ejusque membra omnia occupat. Hinc unio physica requirit quidem præsentiam intimam; non tamen adaequationem præsentiæ. Ac proinde ad veritatem unionis Verbi cum natura humana sufficit, humanitatem esse alicubi, ubi est Verbum; non ubicumque est Verbum. 350. Inst. 5. Si humanitas Christi non est ubique ; ergo Verbum alicubi n»n esset homo ; erso. R. .V. seq. Si enim humanitas alicubi Verbo unita est, jam sufficit, ut Verbum ubique dicatur homo; cum enim Verbum sit indivisibile, ct totum sit ubique in quolibet loco; hinc ubicumque est, semper sustentat humani­ tatem suam , licet alibi existentem. Sic et anima existit in capite sine pedi­ bus; el tamen anima in capite existons est anima pedum. Unde multum differunt hæ propositiones: Verbum alicubi existens non est homo; et Uerbum alicubi existit sine humanitate. Prior est falsa : posterior vera est. Hæc DE COMMUNICATIONE ID1OMATÜM. 249 vero: Verbum ubique est homo, vera est, si το ubique se teneat ex parte subjecti, ita ut sensus sil : Verbum ubique preesens est. homo: falsa autem esi, si teneat se ex parte prædicati, ut sensus sit : Verbum habet humani­ tatem ubique prœsenlem. 351. Inst. C. Humanitas Christi per subsistentiam Verbi est, et denomi­ natur subsistens ; et per sanctitatem Verbi sancta; ergo æque per immensi­ tatem Verbi est, el denominari debet immensa, ubique præsens. R. .V. Cons. Disparitas est rerum el denominationum divei'sitas ; nam subinderes una unita alteri unius capax denominationis est, quin sit alte­ rius. Exemplum habes in corpore animæ unito, quod per hanc unionem fit, et quidem recte denominatur animatum; non tamen spirituale, immortale. Ita hic accidit : humanitas fit et denominatur subsistens et sancta, quia harum denominationum est capax ; nam 1. est capax denominationis subsi­ stentis, ut dictum n. 347. ; 2. etiam sanctce, quia esse sanctam, nihil aliud est,quam esse Deo amabilem, gratam : si vero possit Deus hanc denomina­ tionem tribuere justis per gratiam, cur non ipsa sanctitas Verbi humani­ tati suæ? At non est capax denominationis immensœ; quia effectus immensitatis creato enti repugnat; nam exigeret infinitatem in creatura, cum ipsa quan­ titas infinite deberet extendi. Sicut ergo humanitas Christi non est capax denominationum œternœ, incrcatœ, etc., ita nec immensœ. 352. Obj. Γ. Sicut anima et corpus uniuntur in homine ; sic natura di­ vina et humana in Christo, juxta symbolum Athanasianum : Sicut anima rationalis et caro unus est homo; ita Deus et homo unus est Christus : sed anima ita energias suas omnes communicat corpori, ut nihil faciat, nisi in corpore, ct per corpus; ergo et natura divina sic energias suas communicat naturæ assumptæ. R. 1°. D. M. Sicut anima et corpus uniuntur in homine; sic natura di­ vina et humana in Christo, quoad aliqua C. quoad omnia A7. Similitudo illa nec est adæquata : nec ulla ex parte favens Adversariis, sed contra eos di­ recte pugnans. Similitudo est in his : 1°. quod , sicut anima et corpus uniun­ tur vere realiter ; sic et natura divina et humana in persona Verbi : 2°. sicut ex anima et corpore fit una substantia, vel natura ; ita ex duabus naturis in Christo existit una persona : 3°. sicut, non obstante ea unione corporis et animæ, manet salva utriusque differentia et distinctio; ita et in Christo non obstat naturarum unio, quin differentes maneant et distinctae. Sed hæc adversariis nihil suffragantur. Similitudo vero quoad alia directe adversatur Ibiquistis; nam 4°. sicut illa corporis et animæ unio non facit, ut arcano', ineffabili modo corpus sit anima, et vicissim ; sic nec unio hypostatica, ut humanitas Christi sit ineffabili modo Deus immensus, ubique præsens, etc. 5°. Uli per illam unionem corpus non redditur æqualis perfectionis cum anima; nec etiam secundum se suscipit praedicationes animæ proprias (nec enim secundum se intelligit, vult, est substantia spiritualis, etc.); ita nec humanitas, vel Christus secundum humanitatem fit per unionem æqualis perfectionis, majestatis, immensitatis, etc., cum divina natura; neque i50 DE INCARNATIONE. etiam recipit secundum se praedicationes proprias divinæ naturæ, ut secun­ dum humanitatem sit immensus, omnipotens, ceternus, increatus, etc. Cælerum non diffitemur, similitudinem sumptam ab unione corpori·? et animæ haud esse adaequatam ; nam 1. in ipso unionis modo adhuc pluri­ mum differunt : 2. ex corpore el anima unitis fit una natura completa hominis; non sic in Christo ex natura divina et humana; sed hæ due na­ tur® integrae uniuntur in unitatem suppositi : sed etiam hæc dissimilitudo nihil 1'biquistis prodest. R. 2°. .V, min. quam imperite probare nititur Schmidelinus cx illol. Heg.3. Dedi tibi cor sapiens et intelligens ; tum ex illo Philosophi ; necesse esse, intelligentem phantasmata speculari. Nam in aprico est, omnium sanæ men­ tis hominum consensu, corpus non intelligere, adeoque textum non posse sumi, nisi improprie. Neque etiam animo, cum intelligit, aut vult, sic de­ pendet a ministerio phantasiæ, ut intellectio, et volitio sint actus phantasiæ et corporis. Sed alius est ille modus dependentiae, quam philosophi omnes objeci ivum vocant ; eo quod intellectio fiat dependentor a phantasmate, ob subordinationem potentiarum hominis, juxta vulgatum theorema : Nihil in intellectu, quod non prius fuerit in sensu. Quod, etsi ideas rerum homini congenitas dixeris, suo tamen modo verum est. Unde hominis fanatici simul elucet stultitia, quod duobus illis textibus subjicere ausus : Quod nobis in­ terpretentur Jesuitœ ; adeoque omnes Philosophi. ARTICULUS IV. BESOLVUNTUR QUÆDA.M EROTEMATA AD EXTRINSECAS COMPOSITI THEANDRICI CAUSAS PERTINENTIA. Ad causas extrinsecas compositi Theandrici spectant 1°. causa efficiens 2°. meritoria, 3“. finalis, vel motiva. Unde 353. Qu.eres I. Quæ sit causa efficiens physica incarnationis, sive compo­ siti Theandrici? R. Est Deus et tota SS. Trinitas. Constat fide, et declaratur in Concilio Lateranensi sub Innocentio III., quod refertur c. Firmiter de SS. Trinitate: Unigenitus Dei Filius a tota Trinitate communiter est incarnatus ex Maria Virgine, operatione Spiritus sancti conceptus, Deus homo factus, exanima rationali et humana carne compositus. Patio est, quam reddit S. Aug. in Enchir. c. 38. el cum eo Patres ac Theo­ logi ; quia opera Dei ad extra sunt indivisa et communia toti Trinitati, cum procedant a principio operative, sive omnipotentia communi personis tri­ bus; ergo et hæc particularis operatio, sive actio incarnativa, ad 1res per­ sonas divinas indivisim pertinet. Neque dicas : Solus Filius assumpsit naturam humanam; ergo incarnatio non est effective a tota Trinitate indivisim, sed a solo Filio ; quia assumptio naturæ humanæ non est facta, quin persona Verbi specialiter in eam illa­ boretur. et influeret: sed hic illapsus et influxus est actio; ergo. Nam R. Assumptionem humanitatis esse quidem specialem aliquem in DE COMMUNICATIONE IDIOMATUM- eam illapsum; quia a Verbo per assumptionem perficitur, et completur substantialiter, Item, potest dici influxus aliquo modo, sed non proprie actio,quatenus hæc vox influxum causæ efficientis significat; nam Ver­ bum intrinsece terminat solummodo humanitatem, completque in ratione subsistentis, idqiic quasi in genere causæ formalis. Hinc in forma : D. Ant. Solus Filius assumpsit effective N. Icnninalive C. Ant. et N. Cons.; et prob. J/aj. etiam D. Quin specialiter influeret influxu terminativo, et quasi for­ mali C, effectivo N. Influxus effectivus, per quem humanitas unitur Verbo, est communis personis tribus; quasi formalis, per quem humanitas præcise terminatur, proprius soli Verbo est. Unde et humanitas speciali modo pen­ det a Verbo , non ut a principio efficiente : hoc enim ex dictis est tota Tri­ nitas; sed tanquam a puro termino intrinseco, per quem ipsa perficitur, et completur. Nec ex eo, quod tota SS, Trinitas sit causa efficiens physica incarnationis, sequitur Christum esse Filium totius Trinitatis; quia Christus non efficitur a Trinitate naturaliter et necessario ; sed libere : nec de substantia illius procedit in similitudinem. Patris vero æterni Filius est; quia ab illo secun­ dum divinitatem est genitus, ejusque humanitas subsistit in personalitate a Patre procedente. 351. Qu.eres II. An humanitas Christi merita sit, vel mereri potuerit unionem cum Verbo ? R. Humanitas Christi de facto assumptionem suam nec meruit per merita tempore antecedentia ; nec per actiones natura priores ; nec, etsi a Deo in­ stanti aliquo reali, ante unionem sui cum Verbo, producta fuisset, mereri illam de condigno, vel congruo potuisset. Ratio -1«. partis est, quia ut sic mereretur, debuisset ipsa tempore præextitisso incarnationi ; sed hoc falsum , et damnatum est ab Ecclesia primo contra Origenem , qui asseruerat, animam Christi ante Christum extitisse , ul suo loco diximus ; secundo contra Nestorium , qui voluerat, hunc homi­ nem, Jesuni Christum, perfecte praeformatum fuisse antequam assume­ retur. Ratio 2*c. partis est : 1°. Quia hoc mysterium Scriptura ubique tribuit pure ac prorsus gratuitae liberalilati Dei. Unde et S. Aug. de prædest. SS. c. 15. ac de Dono persev. c. ult. n. 67. gratiam unionis comparat cum prima gratia actuali ; sed hanc pure gratis, et sine ullo nostro praecedente merito nobis donari, fide divina certum est. Et Tr. 82. in Joan. n. 4. Neque tnim, inquit, illam susceptionem hominis ulla merita processerunt; sed ab illa susceptione merita ejus cuncta caperunt. 2°. Humanitas Christi prius natura subsistit, et completur in ordine ad se, et ad suum esse substan­ tiale, quam quidquam operetur ; ergo actiones humanitatis supposuissent pro illo priori subsistentiam ; non humanam, hæc enim nunquam adfuit ; ergo divinam. Ratio 3“. partis est, quia 1°. non potuit mereri de condigno; meritum enim solius humanitatis, quantumvis habentis plenitudinem gratiæ, est meritum puræ creaturæ : sed hæc unionem illam condigne mereri nequit ; opera enim creaturæ puræ nec habent, nec habere possunt proportionem condignitatis ad substantiam incarnationis , quæ est in ordine divino , adeo- ■ : 152 DK INCARNATIONE, que infinité superiore, quam sint opera ilia; ergo. 2°. Nec potuit mereri de congruo; quia meritum congruum nliquam saltem cum præmio ha­ bere proportionem debet: sed meritum crealuræ puræ nullum habet pro­ portionem cum unione hypostatica. Prob. min. Actus boni naturales non habent ex sc congruitatem meriti ad gratiam; ergo nec actus grati® supernaturales habent ex se congruitatem ad unionem hypostaticam, sive incar­ nationem. Prob. Cons. Quia ordo unionis hypostatica) non minus est supe­ rior et improportionatus ordini gratiae ; imo infinite magis excedit actus gratiæ creatæ,quam hi, actus bonos naturæ; ut in terminis docet Doctor Angelicus 3. p. q. 7. a. 13. ad 3. Gratia unionis, inquit, non est in genere(jnr tiœ habitualis, sed est supra omne genus ; sicut et ipsa divina persona. Ergo. Ί cx quacumque gratia supernatural! elicitum, nullo modo est proporlionalum eum unione hypostatica, quæ est valoris ac pretii infiniti ; orane autem meritum humanum linitum est. Dixi: quoad substantiam. Nam incarnationis circumstantias; præcipue has 1res, stirpis, loci, et temporis, eos meruisse, nihil impedit dicere; et colligitur cx Scriptura : Abraham enim promptitudine obedientiæ suæ Gen. 22. hanc gratiam meruit, ut cx semine suo Messias nasceretur : Benedicentur in semine tuo omnes gentes terrœ ; quia obedisti voci meœ. Sic et Davidi pro bona voluntate ædificandi templum hæc promissio facta, 2. Reg. 7. Daniel quoque desideriis suis contrahi tempus Messiæ meruit. Meri­ tum tamen illud duntaxal de congruo fuit, quia nullum , Deum inter et homines, intercesserat pactum. . ' R. 2°. Beatissima Virgo maternitalem ipSam nCc meruit de condigno, nec de congruo rigoroso. Ratio Γ®. partis est, quia ad meritum de condigno re­ quiritur : 1°. in opere, condignitas cum præmio ; 2°. ex parte remunerantis, promissio : sed opera bealissimæ Virginis , ex se et natura sua, divinæ maternitatls condigna non erant ; quoad substantiam enim non differebant conditione, ab aliorum justorum operibus, etsi quoad gradum perfectiora essent; neque etiam promissa fuit, ante illa opera, B. Virgini inaternitas, cum. illam annuntiante angelo, turbaretur, quod , ut sentiunt Paires plu­ rimi apud Petavium , timeret, ne divina inaternitas concepto castitatis voto obessel. Et vero maxima est dignitas maternitatis divinæ, ut prope accedat ad ordinem unionis hypostalicæ, ct ex progenito bono infinito aliquam con­ trahat infinitatem , ut docet Doctor Angelicus 1. p. q. 25. a. 6. ad 4. Atque hinc Deiparæ excellentior cultus , quam alteri Sancto, debetur , ut observat S. Doctor idem 2. 2. q. 103. a. 4. ad 2. Unde etiam colligitur Ratio partis 2le. Conf. utraque pars, ex eo quod alias ita mereri potuisset incarnationis sub­ stantiam , cum inaternitas ejus essentialiter connexa sit cum ipsa incarna­ tione , quam ncc de condigno , nec de congruo mereri potuit. Dixi : de congruo rigoroso : nam aliquo saltem modo de congruo merita fuit, ut ipsa præ aliis eligeretur in Matrem Dei ; ut colligitur ex Scriptura : Beata es, quœ credidisti ; quoniam perficientur in te, quœ dicta sunt tibi a Domino. Ac ibidem dc se ait ipsa B. Virgo : Quia respexit humilitatem an­ cilla suæ. Idem Patres communiter edocent. S. Hieron. epist. 22. ad Eustochium n. 38. Propone tibi beatam Mariam , quœ tantœ extilit puritatis, ut mater Domini esse mereretur. EtS. Ambros. epist. 62. ad Theodosium n. 33. Quid loquar quanta sit Virginitatis gratia , quœ meruit a Christo eligi, ut esset etiam corporale Dei templum ? Et ratio est ; quia per actus excellentis­ simarum virtutum ita se disposuit, ut præ omnibus aliis feminis mereretur assumi in dignitatem Matris. Ergo dc merito congruo saltem dispositivo eam dignitatem est merita. 234 DE INCARNATIONE. I 338. Quæres V. Qumnam fuerit incarnationis causa finalis, seu mofira l principalis ? ’ R. Fuit remedium peccati originalis el actualis; licet principalius origi­ nalis. Ratio 1«. partis est, quia S. Scriptura, de faclæ incarnationisvenj fine et motive loquens, simpliciter, cl sine addito affirmat, Christum venisse propter peccatum. l.adTim. 1. v. 15. ait Apostolus : Fidelis sermo, tl omni acceptione dignus : quod Christus Jesus venit in hunc mundum peccatores salvos facere. Et Rom. 3. v.23. Quem proposuit Deus propitiationem|mt fidem... propter remissionem procedentium delictorum. Adde textus num. seq, Ratio 21β. partis est; quod pro moti vo Scriptura S. assignet utrumque. Ad Tit. 2. v. 14. Dedit semelipsum pro nobis ut nos redimeret ab omni iniquitate. 1. Joan. 1. v. 7. Sanguis Jesu Christi Filii ejus emundat nos ab omni pic­ colo. Item 1. Joan. 3. v. 8. In hoc apparuit Filius Dei, ut dissolvat opera diaboli : sed ad opera diaboli etiam peccatum actuale pertinet. Ratio 3“. partis est, quod originale peccatum totius naturæ malum sit, illam inficiens et corrumpens; cstque vehit radix et fons actualium. Unde et Apostolus ait ad Rom. 8. .Yon sicut delicium, ita et donum. El 1. Cor. 11.22. Sicut in Adam omnes moriuntur : ita et in Christo omnes vivificabuntur. Ubi Christum , ut Redemptorem totius naturæ humanæ , opponit Adamo, ut totius naturæ corruptori; conferens obedihntiam et mentum Christi peccato Adami, simulque significans , hæc potissimum inter se opponi,cl alterum per alterum principaliter tolli. Unde venisset Christus, si solum originale fuisset; quia principaliter incarnatum est Verbum, nc lotum periret genus humanum ; sed , posito solo originali peccato, adhuc periret humanum genus. I 359. Quærcs VI. An remedium peccati fuerit incarnandi Verbi molivum adæquatum , et unicum , sive, sine quo non ; ita ut Christus in præsenti ordine, et vi praesentis decreti non venisset, si Adam non pcccasset? Negant Scotvs cum schola sua, aliique, quos inter eximius Suarez: volentes, Deum ante res omnes decrevisse incarnationem Filii sui, propter excellentiam mysterii, et gloriam Christi ; ita ut hic esset finis omnium, quæ erat conditurus in mundo ; ac consequenter, etiam non peccante Adamo, venturum fuisse Christum, non quidem in carne passibili, sed impassibili ; modo quidem venisse in carne passibili, quod Deus, praeviso Adami lapsu , Christum , quem simpliciter jam decreverat, mittere in carae passibili decreverit. Sed contra , ac quidem breviter ad præsentem quæstionem, quam Scholæ potius curiositas peperit, R. Affirmative curn S. Thoma, cæterisque communius. Prob. Ex sacris Scripturis, quæ 1°. solius hujus motivi mentionem faciunt, ut videre est in locis ante relatis. 2°. Aliis in locis positive excludunt omnem aliam Christi adventus causam : Lue. 19. Non veni vocare justos ; sed peccatores. Joan. 3. Non enim misit Deus Filium suum in mundum, ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. 1. Joan. 3. In hoc apparuit Filius Dei, ut dissol­ vat opera diaboli. Si in hoc apparuit ; ergo hoc fine sublato non apparuisset. Consonant SS. Patres Græci et Latini, quos magno numero refert Petavhs c. 17. n. 8. etseqq. qui diserte quodvis aliud molivum excludunt. S. Irénæus L. 5. adversus hærcses c. 14. n. 1. Si non, inquit, haberet caro salvari; ue communicatione wwmate^; *· 2SÔ «quoquam Verbum Dei curo factum esset. S» Gregor. NamanzV.nus orat. 30. n.î. Qme humanitatis a Deo propter nos suscepta? causa eoctitit? profecto ut ik-bis salus pararetur : quid enim aliud causa* afferri possit? S, Athanas. urat. 2. coni. Arian, n. bfi. Verbum nequaquam homo factus esset ; nisi causa fuisset hominum necessitas. S. Aug. serm. 8. de verb. Apost. (al. 174. n. 2) Sihomo non periissel, Filius hominis non venisset. S. Leo M. serm. 77. dc Pcnlcc. 3. c. 2. Si homo... in suæ honore naturæ mansisset...... Creator mundi creatura non fieret. Inde istud exsurgit argumentum Doctoris Angelici 3. p. q. 1. a. 3. in 0. : de iis, quæ pendent unice ex libero Dei arbitrio, nihil est asserendum, nisi quod Deus revelavit : atqui tale quid est incarnatio ; et nullibi revelatum est molivum aliud , propter quod illam Deus decrevisset simpliciter, et quoad substantiam ; ergo. Major est Doctoris Angelici. Ai in.'constat ex ante relatis S. Scripturœ, et SS. Patrum sententiis. Nec sufficit dicere, illa Scripturae et Patrum testimonia intelligenda esse i de carne tantum passibili ; sic, ut Adamo non peccante Christus non quidem venturus fuisset in carne passibili, ut Redemptor ; venturus tamen adhuc fuisset in carne impassibili, ut Auctor graliæ et gloriae. I Kam 1°. loquuntur absolute, et exclusive propter particulam non, quæ I malignantis est naturæ : si enim res , quæ pluribus fieri modis potest, non fiat lanium uno ex illis modo ; non potest absolute dici non fieri, quia negatio absoluta omnem modum excludit ; ita non subsistunt hæ proposiI liones : Corpus Christi non est in coelo ; non est in Sacramento, etc., subintclligcndo in carne passibili. 2°. Nullo modo æquipollenlcs sunt propositiones istae : Christus Adamo non peccante non est venturus; et : Christus Adamo non peccante, non est venturus in carne passibili, vel, ut Redemptor: si enim venturus sit, etsi impassibilis; absolute, vere, et proprie est venturus : sicut eo non obstante, vere ct proprie veniet ad judicium ; ergo absolute falsa est propositio, quæ negat venturum : atqui allata testimonia negant ven­ turam; ergo. 360. Dices 1°. S. Scriptura favet sententiae negativæ; ergo. Prob. Ant. 1°. Ργου. 8. 22. dicitur : Dominus possedit· me ab initio viarum suarum ; hunc textum vero Patres plures de Sapientia incarnata intelligunt ; ergo jam ante creaturas, ante peccatum, decretus fuit Christus. 2°. Ad Coloss. 1. Io. Christus dicitur primogenitus omnis creaturœ. 3°. 1. ad Cor. 2. v. 7. ait Apost. Loquimur Dei sapientiam in mysterio, quæ abscondita est : quam prœdestinacil Deus ante secula in gloriam nostram ; ergo ante homines. 4. Ad Ephes. 1. v. 4. Elegit nos in ipso ante constitutionem mundi; ergo prior est Christi electio. R. AT. Ant. Ad prob. Pm. R. 1°. Spectando litteram textus, loquitur dc sapientia in genere : sive de Sapientia Dei activa, qua Deus omnia sapientis­ sime ordinavit, ct condidit. R. 2. Christus est initium viarum, ratione generationis æternæ, quia sic per ipsum facta sunt omnia C. ratione generationis in tempore faclæ. Subd. ilaut ipsa sit initium viarum redemptionis, sive creaturæ reparandas <7. initium crealuræponcndæ, vel creandæ N. Alioquin etiam dici deberet, Christum, etiam ratione humanitatis suæ, jam acid extilisse ante mundum m· 2a6 DE INCARNATIONE. creatum; ait enim Sapientia illa de se ipsa v. 25. Quando prœparabat cados, aderam : cum eo eram cuncta componens. Ad prob. 2‘m. R. D. Dicitur primogenitus ratione divinitatis C. humani­ tatis Subd. primogenitus honoreel dignitate; quia Christo omnia subjecit Deus C. tempore vel ordine; quia cum ante omnem creaturam intendit, cl decrevit .V. Phrasis Scripture est, qua primogenitus excellentiorem signifi­ cat. Sic Ps. 88. dicitur de Davide : Ego primogenitum ponam illum, scilicet honoris. Exod. 4. Filius meus primogenitus Israel. Adprob. 3*®. et P®. R. D. Quam praedestinavit ante scculum, i. c. ante creaturas provisas et decretas A’, factas vel conditas C. Item, elegit nos in ipso ante constitutionem mundi decretam A*, actu positam C. 361. Dices 2°. Christus est primus praedestinatorum ; nam prædestinatio ejus est causa exemplaris nostrae, juxta illud ad Rom. 8. v. 22. Quos prtescivit, et prædeslinavit conformes fieri imaginis Filii sui ; ergo Christus ratione prius praedestinatus fuit, quam omnes homines, et ipse Adamus. R. C. totum. Subsumes : Atqui homines saltem duo primi praedestinati fue­ runt ante peccati prævisionem ; ergo et Christus. R. .V. Subs. Licet enim primi nostri parentes, imo, antecedcnter ad prævisionem peccati originalis, omnes a Deo fuerint destinati ad salutem, per dona gratiæ sufficientia; hæc tamen destinatio, per peccatum fuit intercisa et abrupta sic, ut effectum non habuerit. Prædestinatio autem, est ordinatio ad salutem per media infallibiliter inferentia effectum : quæ in hominibus habetur cx gratia redemptio­ nis ct meritis Christi, consummatis per passionem ejus ct mortem; unde supponit peccatum, quia supponit Redemptorem, ejusque merita. 362. Dices 3°. Christus est finis omnis creatura : atqui finis prior in inten­ tione; ergo. Prob. M. 1. Ex S. Script, ad Hebr. 2. v. 10. Decebat eum, pro­ pter quem omnia.... per passionem consummare. Et 1. ad Cor. 3. v. 22. Omnia vestra sunt....vos autem Christi ; Christus autem Dei. 2. Ex Cone. Trid., quod Sess. 6. cap. 7. ait, causam finalem justificationis nostræ esse gloriam Dei et Christi. R. D. M. Est finis omnis crcaturæ jam producite vel intentæ C. pro­ ductionis, vel intentionis créature .V. Christus est finis omnium ex supposi­ tione existentiœ suce; postquam enim Deus, præviso peccato, in hujus reme­ dium decrevit mittere Christum, decrevit simul ad ejus gloriam ordinare creaturas ; non vero sic est finis omnis creature, quasi, ex prævia inten­ tione ipsius Christi, deinde voluerit producere creaturas. Eadem est respon­ sio ad Maj. probationes. 363. Dices 4°. At SS. Patrum quidam praeoccupaverunt Scoti sententiam. Prob. S. Cyrill. assert. 15. Thesaur. (opp. t. 5. part. 1·. p. 174. D. ) : Ante nos itafpue, inquit, fundatur Christus, atque in ipso nos omnes superœdi/icamur, el quidem ante creationem mundi, juxta prænotionem Dei omnia præscientis. Et postea : Si propter nos factus est Filius, non nos propter Filium; erimus nos multo ipso prœstantiores. S. Fulgentius L. 2. ad Trasim. c. 3. Aon alia, ait, gratia stantem angelum a ruina potuit custodire, nisi illa quæ lapsum l>E COMMUNICATIONE IDIOMATUM. i 257 htuiiinem post ruinam potuit reparare. Cnacst in utroque gratia operata; ergo ordine intentionis prior fuit Christus, quam angelus. R. N. Ant. AdS. Cvnn.L. R. rm. D. In præscienlia Dei ante peccatum adn positum C. ante praevisum .V. 2"m. etiam D. Si propler nos ut motivum pure proximum A’, ut ultimatum C. In nostra sententia Christus non haliet rationem puri medii, sed etiam linis, ut ante diximus; licet non nisi ex suppositione existentiœ suro. S. Fulgent. iterum D. non alia gratia quoad substantiam C. quoad modum et auctorem N. Ant. ct Cons. S. Fulgentius id praecise vult, gra­ tiam tam angelis, quam hominibus pro oblinenda salute necessariam fuisse. Gratiam vero datam angelis, fuisse datam cx meritis Christi jam prae­ visis, sicut erat illa, quæ data fuit Adamo lapso , ut surgeret, nec asserit S. Fulgentius, nec cx eo evincitur. Dixi : Adamo lapso; nam gratia prima eidem data non fuit cx Christi meritis. 361. Dices 5°. Christus est æque caput angelorum, quam hominum; ergo elangeliscollala est gratia ac gloria intuitu meritorum Christi. Subs. Atqui gratia el gloria angelis juxta nos decreta et data, fuit independens a redem­ ptione; ergo ct gratia data hominibus. H. .V. .InL de Christo, qua homine. Qua homo enim aliter est caput an­ gelorum, aliter hominum. Hominum caput est, influendo gratiam et glo­ riam in cos anteccdenler lapsos : angelorum vero caput est solummodo ratione excellentiæ et potestatis, vel etiam gratiæ accidentalis, consistentis lum in variorum mysteriorum , precipue incarnationis, revelatione ; lum in gaudio accidentali, quod ex gloriosa Christi humanitate, noslra salute , e.v suorum chororum reparatione percipiunt ; Deus enim dicitur ab Apost. adColoss. 1. v. 20. pacificans per sanguinem crucis ejus (Christi ), sive qüæ in terris, sive quæ in coelis sunt : redimendo nempe hominem a peccato, perque redemptionem humani generis reparando ruinas angelorum. 365. Pro pleniore dictorum intclligcnlia scire necesse est divinorthd decretorum circa mysterium incarnationis ordinem. Nimirum qua* Deus uno eudemque actu realiter indivisibili (summa enim ejus simplicitas excludit omnem multiplicitatem realem , quoad praedicata absoluta, adeoque actus suos) ab æterno decrevit, ut nulla etiam in iis detur rcalis prioritas, vel posteriori las ; nos, ad succurrendum solumfnodo imbecillitati nostri inlellëcius,unum euindcmquc indivisibilité!* actum divinum, modo nostro conci­ piendi in plures distinguimus; et ratione noslra unum alteri subordinamuS. Igitur supposita scientia simplicis intclligentiro, et media, qua praesciebat Deus ab æterno, tum quid ipse in quavis rerum serie, ct combinatione facere posset, quique in omnibus circumstantiis futuri essent eventus: unico, et cx parte subjecti, sive divinæ suro voluntatis decreto indivisibili ordinavit 1°. creare universum , angelos , homines ; elevate eos adstatlim ët finem supcmaturalem; dare illis sufficientia auxilia gratiæ, quibusenm operari sodulcm possint, relicto iis libero voluntatis arbitrio; Vid. n. 361. 2°. Angelis ct primis parentibus conferre habitualem gratiam. Vid. n. 363. 3’. Constituere Adamum caput morale humani generis totius , ita ut, si in justitia originali perstiterit, in eadem nascantur omnes ejus posteri; sivero ti. n. 2 17 238 •f DE INCARNA I IONE. peccant, hujus peccati maculam contrahant omnes ct singuli, naturali generationis via ab eo descensuri, excepta illa, quæ futura esset mater Christi; si hic in mundum veniret. 4°. Per scientiam visionis, malorum angelorum viso lapsu, bonorum perseverantia; his gloriam, illis supplicia destinavit. 3°. Viso similiter Adami lapsu, misertus hominis, decernit mit­ tere Christum Redemptorem, iliique subjicere omnia. 6°. In ejusdem ma­ trem elegit Mariam semper virginem, et decentes ei, ob merita Filii, conferre gratias decernit. 7”. Ob ejusdem Christi merita conferre hominibus caderis ad consequendam salutem auxilia gralfte. 8°. Demum visa aliorum cooperatione libera, et perseverantia finali, aliorum finali impœnilcntia, priores destinavit ad gloriam , posteriores reprobavit. liiSSERTATIO JV. |>E HUMANITATIS CHItlSI ! PERFECTIONI HUN ET AFFECTIONIBUS. Exposito hactenus mysterio Incarnationis, sive composito Theandrico quoad substantiam ; ejusdem nunc velut accidentia consideranda veniunt; quo nomine 1°. specialia humanitatis Christi ornamenta inlelligimus, quoi urnalia ad intellectum , alia ad voluntatem, alia ad ipsam humanitatis substantiam perlinent: ut in specie sanctitas, impeccabilitas, potentia; 2°. vero tum perfectiones quasdam naturales, tum defectus, quæ partim ad animam, parlim ad corpus referuntur. SECTIO 1. DE PERFECTIONIBUS HUMANI IN CHRISTO INTELLECTUS. Humanum Christi intellectum maxime Christi scientia ornat et perficit, de qua proinde hic disputabimus. Scientiam Christi hominis oppugnavere 1°. Gnostici et Valentiniani, qui,S. Iren.eo teste, L. L· c. 17. (al. 20. η. I.) Christum sub preeeeptoris ferula addiscendo alphabeto dedisse operam fabu­ lati sunt. 2°. Aviani et Nestoriani, conform iter suo dogmati de Christo homine, ei infusam in primo conceptionis instanti scientiam abnegantes. 3°. Agnoelœ, Eutychianorum secta, sic dicti ab ignorantia, qua Christum laboravisse dicebant, duce Themistio et Severo. 4°. Novatores seculi XVI. Lutherus in Cone, dc Natali Domini, tanquam commentum rejiciens do­ ctrinam Catholicorum, quod Christus, qua homo, sciverit semper omnia. Zicinglius in Confess, oblata Carolo V. artic. 1., Calvinus in c. 2. Lucæ, eodem quo Agnoetæ, argumento utitur. Nec satis, ut deberet, a relatis difîert Grotius, dum in cap. 13. Marci inquit: Sicut igitur post resurre­ ctionem accepit omnem potestatem : ita et omnem scientiam. Contra quos agemus sequentibus Articulis; ; DE INTELLECTU HUMANO IN CHRISTO. 2ι;0 DE INCARNATIONE ÀHTiCl'LüS L 4 AN CHRISTUS QUA HOMO HABUERIT SCIENTIAM BEATAM, SIVE BEATIFICAM? A QUO TEMPORE, ET QUALEM? 366; Nola. Varia hic distingui potest scientia : 1°. beata, sive beatifica, estque clara Dei visio, seu visio beatifica ; 2°. comprehensiva, sive adæquans cognosci bili talem objecti, omni eo modo, quo cognosci potest; 3°. infusa, qua per species a Deo infusas res in se ipsis cognoscuntur ; 4°. acquisita; quæ experientia et labore, speciebus a sensibus haustis, acquiritur. Hæc vel consideratur ut habitualis, cl est veri nominis acquisita scientia; vel ut actualis, cl est cognitio actu orta ex Sensibus; alias dici solita scientia experimenta lis. Quærilur hic primo dc scientia beata. 3 V * 367. Dico I. Anima Christi scientia beatifica donata fuit; et quidem a primo conceptionis momento. Prob. la. p. Ex S. Scriptura. Joan. 3. 11. postquam de dilectione Patris erga mundum, de sua divinitate, de baptismo, qui in nomine SS. Trinitatis confertur, disseruisset; confirmaturus ista, inquit ad Nicodemum : /Imen, amen, dieu tibi; quia quod scimus loquimur, et quod vidimus testamur; quo loquendi modo, se loquentem ut hominem, et horum omnium, quit dixisset, testem de visu declarat; quod facere non potuisset, si beatifica scientia caruisset. Joan. 1.18. Deum nemo vidit unquam; unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit ; quo loquendi modo tum a communi conditione hominum eximitur Christus, utpotc cui soli datum fuerit, videre Deum ; tum ratio redditur, cur nullus antiquorum Patrum enarrare potuerit mysteria coelestia ; quia nullus eorum unquam vidit Deum , quem hic 1'nigenitus vidit etiam ut homo, quia de eu ut homine istud dicitur. Ita locum istum exponunt S. Ctrill. in Joan. (opp. t. 4. p. 104. D.) : Soli, inquiens, Filio naturali aspectabilis est Pater, eo modo quo natura divina cerni potest, et nulli præter eum alteri : non tamen proptereasancti Propheta mentientur dum se vidisse clamant Dominum sabaoth : non enim asserunt ipsam se vidisse Dei essentiam ac naturam; sed......a rebus humanis divinæ gloriæ figura obscure formabatur. S. Chrysostom, in Joan, homil. 15. n. 1.: Dominus, rex, regis Filius, longe majora nobis attulit, qui cum Patre semper est, et videt eum perpetuo. Propterea hæc intulit : Deum nemo vidit unquam. Quid ergo dicemus vocalissimo Isaice dicenti : Vidi Dominum?.... Illa omnia attemperationem quamdam esse, non nudœ substanliœ visionem. S. Augustinus in Joan. Tr. 3. n. 17. Ad Coloss. 2. ait Apostolus de Christo: In quo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ absconditi; sed inter bos thesaurus nobilissimus est beata scientia. Prob. 2’. p. 1°. Quia textus S. Scriptur.e, quoad tempus existentiæ hujus bcatæ scientiæ in Christo, qua homine, loquuntur absolute, et quoad tempus nullam faciunt differentiam. 2°. Juan. 1. v. 14. dicitur de Christo: Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratias et veritatis ; hæc 1 . dicuntur de Christo, qua homine ; quia dicuntur de Verbo, ttt incarnato; præmillitur enim ante : Ft Verbum caro factum est. 2. Si 261 plenus gratta) et veritatis; quo juro quis excludet gratiam maximam scicnliu>, vel visionis bealiflcæ? 3. Quod caput esi, dicuntur de Verbo, hoc ipso, quod caro factum sit ; ergo donum illud Christo jam competebat in primo conceptionis ejus momento; tunc enim jam verum erat dicere ; Et Verbum caro facium est. Prob. Natione quoad utramque pariem. Gloria cl plenitudo graliæ ac veritatis, utpote proprietates fluentes necessario ex unione hypostatica, dalæ sunt Christo, qua homini ; quia est unigenitus Patris, ut ante vidimus : atqui a primo conceptionis instanti, vel unionis, fuit unigenitus Patris; ergo. Ita argumentatur S. Atiianas. orat. 3. cont. Arianos n. 51. S. Joannes Damascen. L. 3. de Fide cap. 22. aliique. Et vero filiationis naturalis, et unionis hypostaticae non minus proprietas est scientia beata, quam gratia ; ergo etiam æque fuit in Christi anima a primo conceptionis momento, quam gratia ; nulla enim est ratio, cur, concessa gratia, negaretur illi, vel differretur scientia beatifica. 368. Dico II. Licet Christi, qua hominis, scientia beata longe fuerit cla­ rior et perfectior, quam cæterorum Beatorum omnium; non tamen fuit comprehensiva Dei. Ratio prioris desumitur ex Scriptura sacra, juxta quam in Christo, ad Coloss. 2., sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ; et de ejus plenitu­ dine nos omnes accipimus. Conf. Christus est Filius Dei naturalis : sed filio naturali perfectior debe­ tur hæredi tatis possessio, quam reliquis adoptivis omnibus. Ratio secundi est 1°. Quia tum divinarum Scripturarum, tum Concilio­ rum et Patrum consonantibus testimoniis, Deus est absolute ab intellectu creato incomprehensibilis; sed intellectus naluræ humanæ in Christo est, et manet creatus. 2°. Cognitio comprehensiva Dei est, quæ adæquat, et exhaurit totam cognoscibililatcm Dei, tam intensivam quam extensivam: implicat talis cognitio creata; quia, sicut illa cognosc ibi litas Dei absolute infinita est, talis quoque deberet esse cognitio creata; ac proinde deberet esse clara et intensa infinite, qualis claritas et intensio soli cognitioni divinæ competit. 369. Dico III. Nec per scientiam beatam humanitas Christi videt in Deo omnes creaturas possibiles in particulari, sive distincte omnia, quæ co­ gnoscit Deus scientia simplicis intelligentiæ. Ratio est 1°. quia illa cognitio esset simpliciter infinita ; sed hæc in crea­ tura implicat. Maj. prob. Quia cognitio illa repræsenlarcl, el in se ipsa exprimeret naturas infinitas , et perfectiores absque ullo termino; sunt enim infinitæ etiam quoad speciem : nec refert quod tantum syncatogorcmatice; nam sicut recte arguitur ex effectibus syncategoremalice infini­ tis, perfectioribus, potentia infinita; ita hic ex objectis infinitis, perfectio­ ribus syncategoremalice, cognitio infinita. 2°. Cognitio distincta omnium possibilium, esset cognitio lotius virtutis productivae, el consequenter comprehensio caiisæ, adeoque Dei; sed in humanitate Christi dari nequit latis comprehensio , juxta num. præc, 262 DE INCARNATIONE. 370. Dico 1Γ. Christus tamen, qua homo, videt in Verbo omnia præ· ferita, praesentia, ct futura. Ratio e&i ; quod horum cognitio pertineat ad statum et dignitatem Christi, tum ut domini et capitis, tum ut illuminatoris cordium, et judicis uni­ versorum; ergo nccesse est, Christum eorum habere notitiam perfectam; sicut et in specie arcanorum cordis, actuum bonorum et malorum, quæ futuri judicii dabunt materiam. Hinc simul evincitur, Christum qua hominem ob sua, quæ gerit officia, cognoscere in Verbo futura conditionala libera, quantum ad statum et conditionem Christi pertinent. Quin eorum se habere cognitionem, palam fecit Matth. il. Ire libi Corozain, vœ libi Dethsaidu : quia si in Tyro et Sidone facta· fuissent virtutes, qua· factœ sunt in vobis, olim in cilicio et cinere />α·ιι itent ia m eg issent. 371. Dico Γ. Christi humanitas non videt omnia futura absolute actua­ li ter, sive actu unico et distincte; sed quasi habitualiter tantum. /fchbest; tum quia nulla est necessitas tribuendi humanitati Christi slmultaneam omnium futurorum notitiam, cum ad dignitatem ejus et oftlcium sufficiat cognoscere illa habitualiter, sive ita, quod quœlibel in parti­ culari , et quamlibet eorum multitudinem linitam possit, quandocuinque voluerit, actu cognoscere ; tum, ct etiam maxime, quia simultanée el distincta omnium tota æternitate futurorum cognitio superare videtur limitatas creatas potentiae vires; cum omnia futura absolute infinita sint, sine termino, lotaæternitate. Nec refert, quod nunquam futura sint infinita categorcmalice; nam cognitio, omnia illa simul actu in se exprimens, deberet esse infinita categorcmalice; species enim expressa debet actu continere in suo esse intenlionali, quidquid objectum continet in suo esse naturali, ut substituta loco objecti ; unde debet illud continere quoad totum esse; alioquin in eo, in quo illud non continet, objectum non exprimeret cognoscenti; igitur si objectum sit infinitum, etiam tantum syncategorematice; cognitio tamen hoc ipso, quod totum simul exprimat, debet esse infinita categorcmalice. 372. Obj. I. cont. Conci. Pm. et 3*m. Christus Luc. 2. dicitur profecisse sapientia, ct a-late, et gratia apud Deum el homines: atqui is, qui proficit, non habet simul in primo ortu omnem scientiam. Conf. ex S. Ajmbros. Lib. de Incarnat, c. 7. n. 74. ubi de Christo infante ad sensum S. Luc® ait ; Expers agnitionis infantia perhumanam utique imprudentiam, quod adhuc non didicit, ignorabat ; ergo. H. D. M. Profecisse sapientia, seu scientia experimental^, qua in anima eas expertus est affectiones, quas licet antea novisset scientia beata et infusa, non tamen adhuc senserat C. scientia quacumque alia, beata, vel infusa Subd. Profecisse apparenter, quoad nos, quibus magis proficere videbatur^, quoad se .V. Sic quoqueS. Ambrosium explica, Christum infantem , quæper ælalem infantilem, et sic quasi per humanam imprudentiam non prodebat (fieri enim nobis per omnia similis voluit) ignorasse apparenter; dumqiie loc. cil. idem dicit, Christum profecisse secundum sapientiam humanam, de experimental! lorpiitur. Ita enim, inquit Athanas, orat. 3. cont. Arian. DR INTKM.ECTU HUMANO IN CHRISTO. 263 11.1*3. corp/re alate crescente, in illo ( Christo ) quoque crescebat major diriuitalis explicui m (ψανίρωσις ), omnibusque ostendebatur templum Dei ipsum t.or.et Deum esse in corpore. Et S. Gregor. Naziaxz. orat. 43. n. 20. ΓΙ itlule, ita et sapientia proficiebat; non quod hæc in e.o incrementum cape­ rent; ... sed quod haec paulalim in eo detegerentur, et elucerent. 373. Inst. I. Mare. 13. ait de se Christus ipse : De die autem illa nema scit, neque angeli in cado, neque Filius, nisi Pater. Responsionem jam datam lege, ubi dc divinitate Christi contra Arianos egimus, num. 102.; quja tamen hic contra scientiam beatam humanitatis eadem formatur objectio, adde. : Christum dici nescire diem judicii; quia nec accepit a Patre potestatem illum revelandi ; nec facit homines illum scire; quo sensu , quibus servare secretum incumbit, quod sciunt, ut Con­ finii, Consiliarii, se nescire dicunt, scilicet ita, ut revelent; sicut et e contrario Gen. 22. legitur : Nunc cognovi, quod Umeas Deum; sensus est : nunc feci iit cognosceres; quia et ipse sibi in illa tentdtione probatus in­ notuit. Ila S. Augustinus de Trinit. L. 1. c. 12. n. 23. Vel : notum fecisti omnibus te limeic Deum; ut exponitS. Joann. Chrysostom us in Gen. hom.47. n, 3. Paler tamen sciro dicitur ; quia Filio ut homini revelaverat, cumque solum fecerat scire diem judicii. Spiritus, ait idem S. Chrysost. hom. in Matth. 77. n. 1. investigat etiam profunda Dei ; ille vero ne tempus quidem judicii noverit? Sed scii cl quomodo judicare oporteat, et arcana singulo­ rum; quod autem longe inferius est, id ignoraturus erat? Quomodo si omnia [er ipsum facta sunt, el sine ipso factum est nihil, diem illam ignoravit? hamqui secula fecit, sane fecit et tempora; si tempora, etiam diem : quo­ modo ergo quam fecit ignorat ? Ex eo vero , quod addatur : nec angeli: non sequilur, quod angeli etiam sciverint, sicut Christus, sine potestate revo­ landi; non enim est hic perfecta paritas Christum inter et angelos; sed comparatio est : nec angeli sciunt simpliciter, nec Christus, ita ut revelare possit; quod, quantum ad usum scienliæ, idem est ac nescire, juxta illud: Scire tuum nihil est, nisi Ic scire hoc sciat alter. 374. Inst. 2. Ex antiquioribus Patribus nonnulli, ut S. Basilics epist. 23G. n.l.ad Amphilochium, S. Athanasius, orat, contr. Arian. 3. n. 43., S. Hi­ lariis de Trin. L. 9. n. 75., S. Greg. Naz. orat. 30. n. -15., ut Arianos, Christi divinitatem ex ejus ignorantia impugnantes, ad silentium redigerent, igno­ rantiam objectam subin detorquebant ad Christi humanitatem. Sic S. Cyril­ lic quoque L. 22. Thcsaur. (opp. t. 5. pari. P. p.218. C.) : Finis autem, ait, (piidnam aliud est quam ipse ultimus dies, quem ignorare se respectu incarnulionis dixit, ordinem el decorum humanitati conveniens servans? Humani­ tatis enim proprium est futura ignorare. R. 1°. .V. Ant. Sed sensus illorum est, Verbum assumpsisse naturam hu­ manam ignorantem , quæ juxta conditionem sute speciei alias ignorans est; sicque Christum scientiam non habuisse ex sure humanitatis conditione; scivisse tamen. 1'nigenilus, inquit S. Gregor. M. L. 10. epist. 39. factus pro nobis hinno perfectus, in natura quidem humanitatis novit diem el horam ju­ dicii; sed tamen hunc non ex natura humanitatis novit. Quod ergo in ipsa nmit, non cx ipsa novit. Nec alia fuit sententiaS. Atiian. elS. Gregor. Naz. ulex ipsjsmel locis in objectione citatis abunde constat. ■ ili 261 DE INCARNATIONE. R. 2°. Demus veterum nonnullos ignorantiam detorsisse ad Christi huma­ nitatem; id 1°. quoad apparentiam fecerunt, quatenus Christus dispensa­ tione quadam ita se gessit, quasi varia ignoraret ; ul quidem S. Cvuill. loc. cit. (p. 219. B.) ipse subdit el explicat. 2°. Id fecerunt figura, ut dicitur concessionis; vehit dicerent : dato, non concesso, Christum ignorasse diem illum; eum non ignoravit ul Deus, sed ut homo; ergo immerite inferiis Ariani, cum non esse vere Deum. Unde non sequitur, eos vere hanc igno­ rantiam affirmasse in Christo homine. Sic Leporius presbyter, apud Petavum L. 11. c. L §. 1L in libello emendationis, qui Africanorum quorum­ dam antistitum, el inter cos S. Augustini subscriptione probatus est, quod alias, ad objecta Arianorum respondens , ignorantiam vehit concessione, ul dictum , detorsisset ad Christi humanitatem, contraria professione id ipsum revocavit his verbis : Ut autem et hinc nihil cuiquam in suspicione derelin­ quam , tunc dixi. imo ad objectu respondi, Dominum nostrum Jesum Chri­ stum secundum hominem ignorare ; sed nunc non solum dicere non prasumo; verum etiam priorem anathematizo prolatam in hac parte sententiam. 375. Obj. 11. Alios Scripturo textus. P. De Christo prodicitur Ps. 34. Quai ignorabam, interrogabant me. ElJerem. 11. in Christi persona ait Propheta: Aon cognovi, quia cogitaverunt super me consilia. Sed hæc in Christo homine ignorantiam produnt. 2°. Luc. 22. Christo apparuit de cado angelus confurtans eum. Sed si Christus novisset omnia, neque instantes ignorasse!crucia­ tus, neque opus ipsi fuisset confortante angelo; ergo. Λ/ Γ“. R. xY. min. Psalmislæ sensus est : quœ ignorabam, hoc est, quæ non feci, sive quorum mihi non eram conscius. Jeremiæ verba : non co­ gnovi, idem sonant, quod dissimulavi; sive externe non manifestavi me cognoscere. B Ad 2““. R. 1°. Dicta illa fuisse ad vero Christi humanitatis probationem; instinctu quippe naturali, natura nostra imminentia sibi alrocia mala, praesertim mortem, aversatur. R. 2°. CumS. Εριρπλνιο hær. 69. η. 60. verba illa : confortans eum, idem importare, ac laudans ejus fortitudinem, qua se morti promptus obtulerat dicens : Non mea, sed tua voluntas fiat. Quin ex ipsis illis Christi verbis conficitur, futurorum cruciatuum eum perfecte praescium fuisse. r *Μ'_ •· 5* C' ■ 376. Obj. III. Ex ratione : 1°. Scientia beate, seu visio beatifica secum fert summurn gaudium, el omnem fugat tristitiam : sed Christus gravem tristitiam passus est in horto, coepit pavere, tædere ; ergo. 2°. Gloria corpo­ ris ob unionem hypostaticam æque fluit, eratque debita Christo homini, quam visio beatifica; ergo si illa impediri potuit in Christo, cur non et altera? Ad lu,n. R. D. Secum fert summum gaudium, et fugat tristitiam connaturaliter; sicut calor ut octo pellit frigus C. essentialiter, ita ut ad finem redemptionis obtinendum , gaudium impediri non possit, ct tristitia de alio objecto, quod est distinctum ab objecto gaudii, non possit in eum finem permitti Λ. Paulo aliter respondent alii : Christum nempe retinuisse in su­ periori parteanimæ gaudium, ac voluptatem, quæ ex visione Dei beatifica finit, ne in partem inferiorem influeret, cohibuisse, ut sic redemptionis DE INTELLECTU HUMANO IN CHRISTO, 265 noslræopus perficeret; sicut impedivit, ne propria alias visioni beatificæ gloria ex anima in corpus redundaret. Ad 2uin. R. Disparitas est; quia impediri gloriam corporis, ul Christus pati posset, necessarium erat ad oblinendum redemptionis finem eo modo, quo decretus erat ; decretum vero Dei erat, ut omnia passione ct morte consummaret, ad Hebr. 2. Ad hunc vero finem non ita faciebat visionis beatificæ impeditio. · , ARTICULUS IL AX ΡΠΈΤΕΠ SCIENTIAM BEATAM, ANIMA CHRISTI HABUERIT SCIENTIAM PER SE INFUSAM ? ET QUOD HUJUS FUERIT OBJECTUM ? 377. Duplex hic distinguitur scientia infusa. Altera est per se. talis; estque illa, quæ a solo Deo postulat infundi, supra omnem subjecti, cui infunditur, exigentiam ; estque intrinsece et quoad substantiam supernaturalis ; et licet scientia beata, de qua Artic, pinee., vel maxime talis sit; nomen tamen generis bæc, quanquam minus perfecta, sortitur. Altera est per accidens infusa, quæ per se quidem acquiri potest labore humano et industria, per species e phantasmatibus, ope intellectus agentis, erutas; a Deo tamen infundi potest, absque labore ct industria acquirentis; qualis fuit scientia, quam Deus infudit proloparentibus, qui a primo creationis momento excel­ lentiori longe gradu infusas habuerunt scientias, et artes, quam homines reliqui diuturno labore sibi comparent. 378. Dico I. Fuit in Christo scientia per se infusa a primo conceptionis suæ momento. Est S. Thomæ 3. p. q. 9. a. 3. acq. 11. tum communis TT. Prob. I. Ex S. Script, ad Hebr. 10. ubi Apostolus introducit Christum slatim mundum ingredientem, se in sacrificium offerentem æterno Patri : sed non potuit Christus ingrediens mundum, se offerre æterno Patri, nisi in ejus intellectu processerit actus scienliæ, a quo talis oblatio regularetur; ergo. Subs. Sed hæc scientia non potuit esse illa beata; hæc enim non est proportionate regula actus liberi : qualis fuit prima illa oblatio, qua se Patri obtulit, quœ fuit meritoria, ut ex S. Augustino probat S. Thom. 3. p. q. 34. a. 3. et docent in hunc locum SS. Chrysostom. Am uros., etc.; voluntas autem sanctificaliva hominum debuit esse meritoria. Nec fuit scientia acquisita; quia hæc pendet a sensibus, organisque corporeis , quibus, defectu ætatis , non potuit eo tempore Christus uti ; ergo debuit esse infusa. Prob. II. Ratione. 1°. Christus non solum fuit comprehensor, sed simul viator; ergo et decuit pariter, habere cumdem ut viatorem scientiam pro­ priam viatoris, seu infusam; est enim perfectio peculiaris, et a scientia beata independens : quoniam vero a primo instanti non minus viator fuit, quam comprehensor; ergo el jam tunc illa scientia ei conveniebat; tum etiam, si illam in primo ortu habuerint angeli et Adamus; cur non Christus, illis infinite excellentior? 2°. Nulla perfectio deneganda est Christo homini , nisi vel opponatur visioni beatificæ, ul tides ; vel officio Redemptoris, ul gloria corporis ; ergo cum scientia hæc entilativc supernaturalis, sit naturæ humanæ peculiaris 266 DE INTELLECTI! DE INCARNATIONE, perfectio, et neutri opponatur ; non eat abneganda Christo ; sed potius, ut debita unioni hypostalicæ, ei ab initio concedenda. Scientiam voro per sc infusam non adversari visionibeatillcæ inde liquet; quod una oadomqucres cognosci possit diversa luce, et diverso genere cognitionis; sicut el πω objectum idem , quod videmus sensu externo , cognoscimus simul interno, el percipimus intellectu. 381. Obj. I. Carentia scientiae per se infusae non infert imperfectionem aliquam in Christo : quia non est carentia privativa, sive forrnæ subjecto debitae; sed solum negativa; ergo in Christo homine abesse potest. R. .V. Jzil. Sicut enim in Beatis, quamvis per visionem beatificam eadem videant objecta, quæ percipiunt sensibus, admittuntur tamen in illis cognitiones etiarn sensitivae ad cognoscendum connatura!i 1er per potentias naturales, quas, licet beati sint, non otiosas ac frustra possident, cum CHRISTO. 267 non opponantur statui bealiludinis : ita Christus, etsi objecta eadem cogno­ scat per scientiam ; merito tamen requir'd, etiam cognoscere illa connaturaliler, supcrnaturalibus el naturalibus potentiis, et multo magis, quam Beati, ob rationes Conci. 382. Insl. 1. Christus homo longe perfectius cognoscit objecta, per scien­ tiam beatam , quam ea cognoscere possit per scientiam Infusam ; ergo hæc est superflua. R. 1°. Idem tenet in Reatis. R. 2U. D. dnt. Cognoscit per scientiam beatam perfectius ; sed uno modo tantum C. omni modo , eliam eo, quo cognoscit per scientiam infusam N. Cognoscit igilur objecta per scientiam beatam perfectius quidem ; sed solum secundum quid, non simpliciter. Deinde modus cognoscendi respectu utriusque scienliæ non est idem; nam per scientiam beatam cognoscit objecta in Deo lanium causaliter; per intlisarn vero formaliter in se ipsis; igilur hic cognoscendi modus, utpote cdnnaturalis, ct peculiaris huma­ nitatis perfectio , Christo negari non debet. 379. Dico II. Christus homo per scientiam per se infusam, quoad res ordinis supemaluralis , cognoscit tum omnia entia creata supernaluralia in se ipsis ; tum Deum unum et trimîm evidenter, non quidem intuitive, sed abstractive per species alienas. Prob. 1*. p. Entia illa supernaluralia creata , sive quidquid perlinet ad ordinem gratiæ, spectant ad scientiam per se infusam; in se enim possunt clare et directe attingi ab aliqua scientia : non naturali ; hæc enim ad illa repraesentanda proportionate non est : neque etiam a beata scientia; quia hæc in se et directe repræsentat solum Deum ; cætera vero tantum indirecte, el in ipso, ergo a scientia per se infusa ; alia enim non superest. Prob. 2\ p. Quia, ex dictis modo, cognovit res supernatural·» creatas distincte in se ipsis: atqui nequit eas ita distincte, et intuitive cognoscere, nisi in ipsis etiam indirecte et abstractive cognoscat tum divinitatem, tum Trinitatem, quibuscum eæ res connexæ sunt. Sic cognoscit inter alia visio­ nem beatificam; sed hæc essentialem respectum dicit ad SS. Trinitatem, utpote clara Dei unius et trini repræsentatio. Dixi tamen : abstractive per species alienas. Non enim cognoscit anima Christi mysterium Trinitatis abstractive per speciem propriam, repraesen­ tantem quidditatem ipsius : talis enim species foret necessario infinita; quia deberet in se ipsa exprimere quidditatem Dei, quæ est infinita. Nec est ea­ dem ratio de cognitione beatifica clave exprimente essentiam diviuam infi­ nitam; nam illam non exprimit in se ipsa, uti exprimeret talis species ab­ stractive; sed est pura tendentia vitalis ad objectum in se ipso existons. 380. Dico III. In ordine naturali, scientia per se infusa, cognoscit huma­ nitas Christi secreta cordium, res futuras, absentes, praeteritas, futura conditiouata libera, ac possibilia eo modo, quo attingi a creato intellectu possunt. Ratio est, quia imprimis non repugnat per scientiam supernaluralem cognosci etiam res ordinis naturalis; quamvis enim lumen ordinis inferio­ ris terminari non possit ad res ordinis superioris, eo quod hae perfectionem illius transcendunt; potest tamen lumen ordinis superioris attingere infe­ riora, cum virtus, quo superior, eo ctiarn universalior sit; ergo. HUMANO IN 383. Inst. 2. Ob scientiam beatam non admittitur in Christo fides , sicut nec in Beatis; quia jam possidetur objectum perfectius ; ergo ex eadem ratione admitti non debet scientia infusa. R. .V. Causal. Anlec. Sed ideo non admittitur fides , quia essentialis illi obscuritas obstat statui beatifico; sed huic, ex dictis , scientia per se infusa nun obstat. Deinde visio et scientia non habent idem objectum immedia­ tum; unde etiam ex bac parte est diversitas. j j I I I I ! I I • ! 384. Inst. 3. Nequeunt stare simul scientia attingens Deum abseotem „ el scientia repræsentans Deum ut præsentem : atqui tales sunt scientia in­ fusa, et beata; quarum prior Deum absentem, posterior ut præsentem repræsentat ; ergo. R. D. J/. Nequeunt simul stare scientia attingens Deum absentem posi­ tive, et scientia, etc. C. attingens Deum absentem negative, vel praeci­ sure iY. Per scientiam infusam cognoscitur Deus absens tantum negative et pracisive; quia scientia hæc non quidem attingit Deum ul præsentem; at non idcirco negat esse præsentem , vel affirmat absentem. 385. Obj. II. Si detur in Christo scientia per se infusa ; ergo ea uti po­ tuisset sine conversione ad phantasmata , vel non : neutrum videtur commode dici posse ; ergo. R. .Y. inin. et dico cum Angelico Doctore 3. p. q. 11. a. 2. Ut Christus ea scientia uteretur, non necesse habuisse se convertere ad phantasmata. Ratio est; quod necessitas convertendi se ad phantasmata, oritur ex naturali dependentia et connexione, quam habent species intelligibilcs ad phantasmata, exeo, quod sunt erutæ e phantasmatibus opera intellectus agentis : ob quam dependentiam nequii intellectus humanus suum speculari objectum, quin illud idem, medio phantasmate corporeo, speculetur phantasia ; sed species infusæ nullam habent dependentiam ct connexionem ad phantasmata ; cum sint propriæ rerum repraesentationes a solo Deo produclæ, independenter a sensibus, el organis corporeis ; ergo. r 268 • DE INCARNATIONE, 386. Oty. III. Non potest in visione beatifica cognosci Deus, nisi eomodo, quo per eam rcprœsenlatur : atqui visio beatifica repnrsenlat Deum intuitive; ergo. Conf. Cognitio procedens a scientia per se infusa ost comprehensiva visio­ nis beati fi cæ ; ergo clarissime repiwsentat totum,quod visio dc Deo enuntiat. R. D. min. Visio, prout illa est repraesentatio formalis, repnrsenlat intui­ tive Deum subjecto visionem elicienti, sive Beato soli, quem informat C, Prout estrepræsentatioobjectiva, ut respectu intellectus alterius, qui Deum cognoscit in visione, tanquam in objecto *V. Sic scientia beata, vel visio,est objectum respectu scientiæ per se infusæ. Jd Conf. R. Quamvis cognoscatur totum , quod repraesentatur per visio­ nem ; tamen non nisi abstractive attingitur, cum cognoscatur iu specie alterius, in quo non continetur eminenter. ARTICULUS III. AN, ET QUALEM SCIENTIAM NATURALEM HADLERIT CHRISTUS? Scientia naturalis in genere illa dicitur, cujus et objectum nonnisi res na­ turaliter cognoscibiles complectitur, et modus, quo tendit in objectum, naturalises!; hæc, si est acquisita labore proprio, et propriorum experimento sensuum, dicitur experimentalis, juxta num. 366. Si est per accidens infusa, naturalis specifice dici solet; rectius, naturalis infusa dicitur, ut magis ejus discrimen pateat a naturali acquisita, labore proprio, sive experimen­ tal!. De utraque scientia naturali, infusa, et expérimental!, sive acquisita hic quærilur. 387. Dico I. Habuit Christi humanitas , præter scientiam beatam, ac infu­ sam perse, scientiam quoque naturalem eamque perfectissimam, per acci­ dens infusam, ab instanti conceptionis suæ. 'Prob. Ratione. 1°. Christus ab instanti suæ conceptionis fuit quoad omnes proprietates naturæsuæ humanæ perfectissimus ; ergo et habuit hanc scien­ tiam. 2°. Hanc scientiam habuit Adam in ipso creationis suæ momento ; ergo a fortiori Christus. Nec dicas, Adamo scientiam eam fuisse connaturaliter debitam, quia conditus in ætate perfecta, in qua sine hac non potuisset connaturaliter suum explere officium ; nam quod Adamus erat conditus in virili ætate, jam erat Christus quoad rationem in conceptu suo, juxta Jerem. 31. Femina circumdabit virum. 3°. Christus ab initio infusas habuit virtutes morales omnes, etiam ordinis naturalis; ergo etiam scientias : tum a paritate rationis ; tum quia inter virtutes morales est prudentia, a qua reliqua1 virtutes in operando proximo regulantur ; prudentia autem suppo­ nit notitiam speculativam principiorum et conclusionum. 4°. Christus ab initio uti potuit ratione non modo in actibus supernaturalibus, verum etiam in naturalibus; ergo ab initio scientiis omnibus, etiam naturalibus, in­ structus esse debuit. Vel hanc scientiam ergo acquisivit postea per disci­ plinam ab homine, ut Gnoslici et Valentiniani olim fabulati sunt, vel per inventionem a rebus; primum dicit dependentiam ab homine; secundum a rebus; utrumque repugnat perfectioni Christi. 6°. Sequeretur secus, natura­ lem scientiam in genere in Christo fuisse imperfectam ; cum non potuerit in tota vita sua Christus acquirere sibi species rerum omnium. DE INTELLECTU HUMANO IN CHRISTO. 269 Ad hanc igitur scientiam naturalem infusam perlinent habitus primorum principiorum naturaliter cognoscibilium ; sapientia, scientia, artes, et alia. Cumque infusa esset hæc scientia, licet per accidens, non dependebat a phantasmatis ; Christus haud neccsse habuit, recurrere ad phantasmata; cum illa scientia uti vellet. Λ 388. Dico II. Habuit tamen etiam Christi humanitas scientiam experimcntalem, nullo modo infusam, sed propriis actibus successive acquisi­ tam: per quotidianam experientiam, acquirendo novas objectorum species. Est communis Theologorum. Prob. Cum enim natura humana in Christo suis esset instructa sensibus ; hi excitabantur a subjectis; a sensibus per species impressas phantasia; et ab his potentia intellectiva et cognitio. Unde non tantum habuit eorum memoriam, quæsic noverat ; sed et inulta vidit, audivit, sensit; quæ nullo antea sensu erat expertus. Unde ad Hebr. 5. v. 8. ait de Christo Apostolus : Didicit ex his, quæ passus est, obcdienliam; nimirum didicit experimentaliter. Differt vero hæc scientia experimentalis ab infusa per accidens , quod biec abstrahat a tempore ct experientia sensuum ; experimentalis vero ter­ minetur ad objectum ut sensatum, sensatione praeterita vel præsenti : cujus sensationis speciem Christus ante non habebat, sed acquirebat de novo. 389. Obj. I. cont. Conci. I. 1?. Jesus proficiebat scientia, ætate, Luc. 2.; ergp carebat scientia naturali infusa. 2°. Subsistentia creata est æque natu­ raliter conjuncta naturæhumanæ,quam scientia naturalis; sed illa exclu­ ditur per subsistentiam divinam; ergo et hæc tum per scientiam beatam, lum infusam per se. 3°. Christus scientia per se infusa jam cognoscebat omnia, quæ cognosci possunt scientia de se acquiribili et per accidens in­ fusa; ergo hæc Superfluit. 4°. Doctor Angelicus 3. p. q. 12. a. 2. docet, habilumscientiæ naturalis auctum fuisse per abstractioncm specierum, illudque probat allatis aliorum Patrum sententiis. Ad Γ”. R. ut num. 372. Proficiebat sapientia expérimental!, acquirendo per experientiam novas objectorum species C. infusa subd. Quoad majorem ostensionem externam C. secus N. Sic ct proficiebat gratia, non quoad ha­ bitum, sed actum. Ad 2Dm. D. M. Est æque connaturalis naturæ humanæ , et simul æque compossibilis cum subsistentia alienaN. cum hac incompossibilis C. Al scien­ tia per accidens infusa nec repugnat scientiæ beatæ, nec infusæ perse: cum unacadcmquc res cognosci possit multiplici luce ct genere cognitio­ nis; ct quidem magis connaturaliter per scientiam naturalem cognoscuntur res ordinis naturalis; ergo ct disparitas est. .-l(/3um. R. D. Scientia per se infusa cognoscebat omnia cognoscibilia, et omni etiam modo, quo cognosci possunt Λ. non omni tamen modo C. Ad perfectionem autem intellectus Christi spectat, non solum cognoscere omiiia; sed etiam omni eo modo, quo sunt cognoscibilia; ergo ct hoc natu­ rali, ne alias scientia naturalis in Christo , secus ac in Adamo, defecisset, juxta prob. 6. Conclus. explico et D. Auctum fuisse habitum scientiæ naturalis infusæ .V. experimentalis C. Nam de priori contrarium tenet q. 20. de Veritate a. 2. DE VOLUNTATE HUMANA IN CHRISTO. 270 DE incarnatione. et in 3nm. d. 15. a. 3. q. 3. cum S. Bonaventura , Scoto, Durando, el aliis. Experimentalis vero, cum sit habitus pluribus experimentis, seu actibus circa singularia, sensibus percepta; augeri potuit : sicut ct Christus secun­ dum hanc proficere sapientia. 390. Obj. II. cont. Conci. II. 1°. Christus ab initio habuit infusas virtutes morales omnes, ut ipsi diximus Conci. la.; ergo ct omnes scientias ita infu­ sas habuit, ut nullam postea acquisierit experientia. 2°. A primo instanti erat plenus gratiæ el veritatis; ergo nullam habuit scientiam acquisitam.3n.Si potuisset acquirere scientiam experiincnlalem, intellectus Christi errare potuisset ; error enim intellectus oritur ex errore sensus externi et interni; at in Christo poterat esse error sensuum ; sic enim a longe poterat res apparere minor, quam revera esset. Ad 1°®. R. Ar. Cons. Licet enim exinde inferatur, Christum pariter ha­ buisse scientiam naturalem infusam ; non tamen idcirco scientia experimentalis excluditur : scire enim rem expcrimenlaliler, est specialis cognoscendi modus, homini proportionatus ac connaturalis, ac essentialiter connexus experientiae successu temporis habendæ ; unde Christus caruisset modo co­ gnoscendi hominis proprio , si nullam scientiam acquirere potuisset ; quale nihil ex antecedente sequitur. Ad 2°®. R. D. Ant. Veritatis illius, quam infundi exigebat unio hypostatica C. talis est utraque infusa , per se, et per accidens. Quæ connaturalis exi­ gebat acquiri A*. Talis est expcrimcntalis; propter utramque enim scientiam infusam non debet Christus carere modo cognoscendi alio, hominis sensibus instructi proprio. Ad 3,un. R. .V. seq. et prob. min. Tum quia virtute divina Christus poterat ita suos confortare sensus, ut non æque fallerentur, ac nostri : tmn quia per excellentissimam intellectus sapientiam, ac scientiam tam beatam, quam infusam facile corrigere poterat sensum, si quando errare contingeret, ct si quam enandi occasionem dare vellent phantasmata. a <>· SECTIO II. ».· DE HUMANÆ IN CHRISTO VOLUNTATIS PERFECTIONE. Ut certum fidci dogma, ex diclis Dissert. II. definitum contra Monothclelas et Eutychianos, supponimus hic duas in Christo voluntates, divinam ct humanam. Solum hic de voluntatis humanæ perfeclione sermo erit.Quam maxime extollunt, ceu duo ornamenta nobilissima, impeccabilitas, ct libertas, de quibus proinde secuturis Articulis agendum est. ·. V. 271 ARTICULUS 1. A3 CHRISTI HUMANITAS OBSTRICTA UNQUAM PECCATO FUERIT, AUT ESSE POTUERIT? ET CUR NON? TUM, AN IN EO LOCUM HABUERIT FOMES PECCATI? 391. Ex antiquioribus hæreticis fuisse, qui ita sentirent, Bellarminus nutat, el colligi videtur ex Concilio Ephesino Act. 10. Ex reccnlioribus no­ vatoribus Christianas aures, blasphema voce Calvinus offendit in cap. 27* Mallii, scribens : desperationis verba Christum edidisse in cruce. Tum L. 2» Itislil. c. 16. §. 12. Christum , quando descendit ad inferos, de sua dubitasse salnlc; quod impium est dicere, licet, ut postea conatur emollire, motus illi anteverterint rationem. Dura etiam Durandi vox est in piis Catholicorum auribus, dum in 3°®. d. 12. q. 2, non repugnare dicit, Deum peccare per assumptam naturam. 392. Dico I. Christus, Sanctus Sanctorum, nulli unquam peccato obstrictus fuit. Est de fide. Prob. I. Ex divinis Scripturis , omnem peccati umbram in Christo exclu­ dentibus. Isaias 53. 9. prædixerat de Christo : Qui iniquitatem non fecit. Daniel c. 9. Sanctum Sanctorum praenuntiavit. Apostolus testatur, 2. Cor. 15. 21. Qui non noverat peccatum. Ad Hcbr. 7. 26. Pontifex sanctus, innocens, impollutus, segregatus a peccatoribus. Ibid. 4. 15. Tentatus per omnia pro similitudine absque peccato. Porro peccatum originale removet a Christo angelus, Luc 1. v. 35. Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus AltisSimi obumbrabit tibi; ideoque, quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. Dc actuali vero , imo peccato quolibet, expostulabat Christus ipse cum Judceis, Joan. 8. 46. Quis ex vobis arguet me de peccato ? 393. Prob. II. Auctoritate Ecclesi.e et Patrum. Concilium Ephesinum Analhem. 10. S. Cyrilli Alex, approbans ita deGnil (Labb. t. 3. p. 409. C. ) : Si quis Christum pro seipso quoque, et non potius pro nobis solis sacrificium obtulisse affirmaverit (neque enim is oblatione opus habebat, qui nullum peccatum commiserat'), anathema sit. Concors etiam est Patrum traditio ct sensus Inter hos S. Dionysius Alexandrin, epist. contra Paulum Samosalenum (Labb. I. 1. p. 855. C.): Nisi; inquitj Christus idem esset Deus Verbum, non poterat a peccato immunis esse. Nullus enim peccato est expers, nisi solus Christus ; sicut ct Pater Christi et Spiritus sanctus. S. Athanas. orat. 1*, cont. Arian, n. 51. agens dc mutabilitate hominum secundum,ju­ stitiam ct peccatum : Primo, inquit, homine mutato, et morte per peccatum in mundum introgressa ; necasse omnino fuit, secundum Adam immutabilem esse, quo, si denuo serpens cum invaderet, impostura illius vim nullam et efficaciam haberet. S. Ambros. Lib. de Incarnat. Dornin. Sacram, c. 7. n. 65. Quomodo lubricum poterat timere peccati, qui peccatum remissurus adve­ nerat? Similibus sententiis pleni sunt Patrum codices. S. Aug. L. de Pnedest. Sanctorum, c. 15. n. 30. L. de Nat. el Grat. c. 36., S. Cyrill. Alexandrin. Lib. 11. in Joan. (opp. t. 1. p. 985. D. ), S. Leo epist. 28. ad Flavianum, cap. 2., etc. i 273 DE VOLUNTATE fl UMANA IN CHRISTO*. 373 DE INCARNATIONE. Id ipsum cuilibet dictat recta ratio. Nam praderquam, quod deforme omnino , et indignum persona divina fuisset, adcoque repugnans, in ulla sua natura peccato contaminari ; nihil etiam id conduxisset ad assequendum incarnationis finem; sed obstitisset potius, ut 3. p. q. 13. a. 1. in 0. demonstrat Doctor Angelicus. ■N? Z •* HI j ' 391. Obj. Γ. Ps. 22. David in pei'sona Christi moricnlis ait : Deus, Deus meus, respice in me : quare me dereliquisti? longe a salute mea verba deli­ ctorum meorum; ergo Christus delicta habuit; illa enim in pei'sona Christi dicta fuisse constat ex Malth. 27. 13., Mare. 13. 34. et expositione Patrum 2°. Verba illa Christi : Ut quid dereliquisti me? dubitationem, vel despera­ tionem, vel impatientiam certe praeferunt. 3°. Christus in horto orans, Malth. 27. 39. Pater mi, si possibile est, transeat a me calix iste, divinam ordinationem immutari voluit, juxta quam sibi subeundam noverat mor­ tem crucis; sed hoc correctione in Christo eguit. Ita Calvinus. Ad lun. .V. Cons, vel D. Habuit delicta propria V. aliena, hominum, quæ in se susceperat passione et morte expianda C. Juxta Augustin, cp. 140. ad Honoratum c. 6. n. 17. 18. et Damascen. Lib. 3. cap. 24. loquitur de pec­ catis membrorum suorum, quorum ipse caput est; vel quia illa juxta bene­ placitum Patris libere recepit, pro illis satisfacturus, juxta illud Is. 53, Posuit in eo iniquitatem omnium nostrum. Nam ct communi loquendi modo appellare solemus debitum nostrum, etiam illud, quod recepi mus nos esse dis­ soluturos , tametsi sit alienum. Atque hoc etiam modo eam Christi locutio­ nem exposuit S. Aug. Expositione 2. in Ps. 21. n. 3. Quomodo dicit : deli­ ctorum meorum? nisi quia pro delictis nostris ipse precatur, et delicta nostra sua delicta fecit, ut justitiam suam nostram justitiam faceret. Etsi vero hoc ita sit, recte tamen in Concilio Basileensi Scss. 22. damnata est illa cujusdam Augustini de Roma propositio, tanquam sapiens blaspheiniam : Christus quotidie peccat in membris suis; non enim hic loquendi modus perinde admittit illum sensum : scilicet peccata membrorum Christi, illius esse, quoniam sunt membrorum ipsius, et recepit pro illis sc satis­ facturum ; sed quid aliud isto loquendi modo innuitur : nempe Christo im­ putari peccata membrorum, seu Christum ipsum cum illis peccare, dc,, quod blasphemum est. Ad 20m. R. X Blasphemum assertum. Sed verba erant dolorem naturalem exprimentia, quibus significabat admirationem quamdam humanam divini consilii, adeo severi in Filium. Hos vero dolores expressit ideo, inquit S. Epiphaniis haer. 69. n. 64., ut Incarnationem non specie duntaxat adum­ bratam ; sed reipsa, vereque administratam fuisse discamus. Quam S. EpipRANii rationem tenent Patres alii, Origenes homil. 33. in Matth. n. 13o., S. Cyrill. Alexandrin. L. 2. dc fide ad Reginas (opp. t. 3. part. 2‘. p. 140.). Ad 3am. R. .V. .!n/. Constat exS. Luca, qui idem distinctius refert c.22. 42. Pater , si vis , transfer calicem istum a me : verumtamen non mea volun­ tas , sed tua fiat. Igitur reipsa immutationem ordinationis divinæ non petiit; sed ut ea voluntate conditionata, et horrore naturali mortis ostenderet sc verum hominem, ut supra diximus num. 373. nec proinde*voluntas illa mala fuit, correctione egens, ut blaspheme Calvinus ccnsuil; sed omnino consentanea humanæ nahine , atque adeo prorsus recta. Impletum ea peti­ tione fuit, interprcteS. Justino M. Dialogo contra Tryphonem n. 99., quod regius Vales praecinuerat Ps. 21. 3. Clamabo par diem, et non exaudies ; et nocte, et non nd insipientiam mihi ; ergo sapienter ita oraverat. 395. Dico II. Nec potuit Christi humanitas ullo peccato obstringi. Est certa ct communis Docloriim sententia contra Duraiidum ct nonnullos. Prob. /. Concilia et Patres non tanlurn peccatum qualeciimque, sed ipsam peccandi potentiam e Christo penitus excludunt. Nam 1°. Synodus gen. VI. Aci. 8. definitive ail ( Labb. t. 6. p. 7iiJ. D.) : Humanam impecca­ bilem voluntatem assumpsit Dominus noster Jesus Christus humanæ sùœ naturæ. Et Act. 10. ( ibid. p. 809. B.) approbat sententiam S. Gregohii Nazianzeni, 2. serm. de Filio (al. orat. 30. n. 12.), dicentis : Dicitur descen­ disse de culo Filius, non ul faciat voluntatem suam, sed ejus qui misit cum. Sane nisi ab illo ipso qui descendit, hic sermo haberetur, dicere possemus hæc verba vclul ab homine exprimi, non qui de Salvatore intelligatur[illius enim voluntas, cum lota deificata sit, Deo procul dubio non adversatur), id est, non repugnat divinæ voluntati. 2°. Consonant SS. Pa­ tres plcriquc. S. Augustin. L. dc corrcpt. etglalia c. 11. n. 30. : Neque me­ tuendum erat, ne isto ineffabili modo in unitalem perSonœ ,a Verbo Deo na­ tura humana suscepta , per liberum voluntatis peccaret arbitrium ; cum ipsa susceptio talis esset, ut natura hominis.. . nullum in se motum make volun­ tatis admitteret. S. Cyrill. Alexandrin. L. 10. in Joan. c. 14. (opp. t. 4. p. 854. C.) : Venit princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam... propria quippe ejus (diaboli) sunt mala, et peccati origo principem el auctorem eum agnoscit. Quod autem verum sit ille sermo Salvatoris, ex ipso potissimum ordine et serie verborum licet agnoscere. Quomodo enim peccavit qui peccatum non novit, ille natura et veritate Deus ? S. Anselmus L. 2. cur Deus homo cap. 10. : Si Adam moriturus non erat, sinon peccassel, mullo magis iste (Christus) mortem pati non debebit, in quo peccatum esse non po­ terit, quia DeUs erit. S. Athanasius L. 1. contr. Apollinar. n. 7. : Adce lapsum in incomparabilem reparationem Christus, in similitudine carnis peccati apparens, peccalumque in carne condemnans, restituit; ila ut carne indutus in terra versaretur, et carnem peccati incapacem exhiberet : quam cum pec­ cati expertem Adam ex prima formatione habuisset, ex prœvaricatione illam peccati capacem fecit, ac in corruptionem et mortem delapsus est. Hanc Chri­ stus suscitat natura impeccabilem........ ut ipse esset impeccabililatis speci­ men. S. Hilarius L. 10. de Trinit. n. 23. : Homo Christus Jesus et in veritate nativitatis est dum homo est, et non est in peccati proprietate dum Christus est : quia el qui homo est, non potuit non homo esse quod naius est, et qui Christus est, non potu it amisisse quod Christus est. Plures vide apud Suarez delncarnat. q. 13. disp. 33. sect. 2. et Petavium ibid. L. il. c. 10. 396. Prob. II. Ratione. Si humanitas Christi peccaret, peccatum redun­ daret in suppositum divinum secundum se, non tantum denominative (actiones enim sunt suppositorum ; ergo operationes, quæ ab humanitate effective procedunt, sunt actiones illius suppositi, vel Verbi ): sed etiam formaliter. Peccatum enim, utpotc cum praecepto divino pugnans, adeo n. p. 2. 18 ‘il 2/1 DE INCARNATIONE. malum el deforme est, ut quilibet teneatur illud a natura sua, et quacumque sui parte sibi substantialiter imita arcere , ita nl, si hoc non faciat, peccet, cl delinquat eo ipso percam sui partem, qua potuisset peccatum prohibeie; nam et ideo nos etiam per rationem et vim animi superiorem tenemur omnino peccatum, et motum pravum cum lege divina pugnantem prohi­ bere, si possumus, non solum in ipsa ratione; sed etiam in appetitu sensi­ tivo, qui subsistit in nobis; idque’ nisi laciamus, ipsi quoque secundum rationem delinquimus. Igitur, cum humana natura substantialiter unita sil supposito Verbi di­ vini, nisi suppositum per divinam naturam suam omnino peccatum renioveret, cum possit, in natura humana; eo ipso secundum divinam etiam naturam admitteret aliquid prorsus deforme, el abhorrens a sua bonitate summa, adeoque delinqueret; non quidem contra aliquod praeceptum supe­ rioris, cum persona divina superiorem non habeat; sed contra naturam cl conditionem bonitatis suæ, quæ ejusmodi est, ut data hypothesi, quod naturam humanam sibi substantialiter unitam teneat, debeat prorsus omne ab illa peccatum removere. 397. Dico III. Impeccabilitas Christi hominis oritur non cx vi solius visionis bea t i ficte ; sed etiam unionis hypostatica?, ita ut, seclusa etiam visione beata, Christus adhuc foret essentialiter impeccabilis. Communis Theologorum contra Scot, ct Durand, impeccabilitatem Christi ex sola visione beatifica derivantes. Equidem impeccabilem esse Christi humanitatem vi visionis beatifica?, constat : tum quia hæc nécessitai ad amorem Dei, expulsi vu m omnis pcccaminosi effectus; tum quia reprae­ sentat Deum sub ratione boni infiniti, ita ut nulla prorsus in ea reluceat ratio mali ; unde repraesentare nequit amorem Deo oppositum ut eligibilem. Solum hic igitur probandum superest, alterum : eamdem vim exclusivam peccati omnis ioesse etiam unioni hypostatica?, seclusa licet visione beata. Quare Prob. Conci. 1°. Quia relata num. pfæc. Concilia, sanclique Patres con­ stanter impcccabililalem Christi in unionem hypostaticam refundunt; ut legenti patebit. 2°. Idem ostendit prob. 2. Conci, prioris. 3°. Sanctitas ex suo conceptu, ut alibi defendimus, est incompossibilis cum peccato lethali; igitur multo magis unio hypostatica ob sanctitatem mullo majorem omne excludit peccatum ; scilicet pnelerquam quod ex peccato illo humanitatis persona divina, cx natura sua infinite sancta, amabilis, etc., dici deberet peccatrix, odibilis Deo, etc., quæ prædicala repugnant; hæc insuper unio est summa communicatio omnis possibilis sanctitatis, quæ excludit omnem culpæ, vel immunditia? umbram in eo, in quo est. 398. Obj. I. contra Conci. 2*m. cl 3,[U. Humanitas per unionem hypostati­ cam non immutata fuit, sed permansit ejusdem rationis cum naturis cæteris, qua? assumpta? non sunt ; ergo mansit peccabilis , uti alia? naturæ. B. D. Ant. Non fuit immutata intrinsece quoad constitutivanaluræC.quoad potentiam ut proxime expeditam ex positione impedimentorum N. El D. alterum ; permansit ejusdem rationis quoad constitutiva intrinseca C. quoad subsistentiam et dona natura? superaddita .V. Argumentum solum probat, DE VOLUNTATE HUMANA IN CHRISTO. 275 quod Christi humanitas habuerit potentiam peccandi remotam, non autem proximam cl expeditam , quæ inlelligilur nomine pcccabilitatis simpliciter, et pnrler voluntatem importat concursum indifferentem Dei ad bonum ct malum, tum negationem omnis impedimenti incompossibilis cum peccato ; sed hujusmodi impedimentum est unio, ac dona alia inde fluentia, quæ faciunt, ut potentia non sit proxime expedita ad peccandum , sed impedita» 3'J'J. Obj. 11. Sicut non repugnat sanctitati snnnnre passio et mors, nl suppositum divinum denominari potuerit, patiens ct morions; sic nec pec­ catum. Conf. Imo sanctitas accidental is potest divinitus stare cum mortali, cl naturaliter cum veniali ; ergo etiam sanctitas in Christo. II. N. paril. Passio, mors, in se indecentiam moralem non continent, sicut peccatum ; unde mortem, aliaque mala pure physica potest Deus posi­ tive velle ob honestos fines, cl inferre naturæ assumptæ ; e contra peccatum, ulpoto malum morale, positive velle nequit. Ad Conf. B. Jh/. communissime Theologis falsum est. Sed cl dispaf est ratio ; sanctitas quippe accidentalis non est summa, qua major non possit esse, vel concipi ; nec constituit suppositum divinum : al talis est sanctitas substantialis, incrcata, quæ specialissimam Dei assislcnliam exigit ad non peccandum ; ne secus peccatum in ipsum redundet divinum suppositum. • 100. Obj. 111. Actio peccaminosa non magis posset imputari Verbo, qüam Üco peccata reliquorum hominum; ad illam enim tantum ut causa univer­ salis concurreret. Conf. Sic etiam, quando humanitas exercebat actus me­ ritorios, Verbum non dicebatur mereri ; ergo et, peccante humanitate, non ideo denominatio peccantis in Verbum caderet. R. N. Ant. ejusque prob. Hoc ipso enim, quod Verbum assumpserit natu­ ram, facium est illius Suppositum, sicut natura facta est aliquid Verbi; adeoque cl facium est principium, quod est causa particularis actionum omnium. ‘ 51 Ad Conf. B. Disparitas est, quia Verbum permittendo actionem inho­ nestam in sua natura humana, voluntate divina in illam consentiret, sicut dixi in prob. 2.; eamque produceret ut suam ; ergo illi secundum sc non im­ merito imputaretur peccatum. Sed consentire in actum meritorium, non est meruisse; quia mereri respicit superiorem et præmium, quod nondum est merentis : quæ in Verbum secundum sc non cadunt; non enim potuit actiones meritorias offerre alteri tanquam superiori, a se natura ct volun­ tate distincto, a quo præmium reciperet. •101. Obj. IV. 1°. Impeccabilitas humanitatis Christi nequit æquarc impcccabilitatcm Dei; sed solus Deus dicitur absolute el simpliciter impeccabilis. 2°. Gratia et peccatum non opponuntur quoad potentiam, sed actum ; ergo uccsanctitas Christi pugnat cum potentia proxima ad peccandum. 3°. Justus potest peccando perdere gratiam; eigO et humanitas unionem. Ad. 1“®. B. 1). min. Solus Deus dicitur simpliciter impeccabilis per essen­ tiam, adeoque cl radicaliter el remote C. solus impeccabilis omni sensu ,V. Nam el Beati impeccabiles sunt. Creatura igitur potest esse etiam impecca­ bilis. licet non eo modo, quo Deus; remote tamen : quia positio impedi- 276 DE INCARNATIONE. mentorum facit, ul potentia non possit unquam prodire inactum, sicque non sil potentia ut proxime expedita ad peccalum. .b/2,,m. R. .V. Cons. Disparitas est. Gratia et peccatum humanæ volimlali sunt accidentalia, et ejus subsunt libertati, quæ ideo potentiam requirit ad illa; sed sanctitas Christi qua talis non est accidentalis, sed substantialis, intrinsece constitutiva, d ignifleat i va, quæ excludit et potentiam et actum. Ad 3um. R. Disparitas est, quia gratia non constituit suppositum ; hinc non omnes actiones justi sunt actiones gratiæ; ergo et a justo procedere potest actio gratiæ opposita, ejusque expulsiva. At Verbum essentialiter sanctum humanitatis in Christo suppositum constituit. 402. Dico IV. Nequidem in Christo peccati fomes fuit, sive actu primo, sive secundo; sed uterque in eo cxtinctus fuit. Pro quo Observa. Nomine fomitis non intelligitur præcise appetitus sensitivi sub­ stantia, quia hæc etiam fuisset in statu innocentiae; sed fomes hic in actu primo, est appetitus ille ut dispositus proxime ad motus inordinatos, adver­ santes rationi : quibus videlicet illam praevenit, illi resistit, atque ad objecta illicita inclinat. Unde potenliæ appetitivæ superaddit carcnliam subjectionis illius ad rationem , qua insignitus erat homo in statu innocenti». Inactu secundo autem, sunt actus ipsi sensualitatis, sive appetitus sensitivi actuales motus ad bona illicita, rationem antevertentes, vel praevenientes. Præterea fomes ille in homine ligari potest; item extingui. Ligari tunc dicitur, quando Deus speciali ex providentia occasiones, objectaque removet omnia, e quibus secus orirentur hujusmodi inordinati motus. Extingui vero, quando, praesentibus etiam objectis, appetitus sic subordinalurrationi,ul non possit, nisi ex rationis imperio, prodire in actum, nec prodire ultra, quam ratio postulet. His positis Prob. P. p. Ex Synodo gen. V. Collât. 8. Can. 12. (Labb. t. o. p. 575. B.) damnante eos, qui, cum Theodoro Mopsuesteno, Christum dicebant obnoxium fuisse passionibus concupiscenti», in iisque domandis profecisse. Idem SS. Patres tradunt. S. Leo M. epist. 35. ad Julianum c. 3. sub finem, ubi inquit, Christum nihil carnis su» habuisse adversum; S. Agatho epist. ad Constantinum imperatorem, lecta in Synodo gener. VI. Act. 4. (Labb. t. 6. p. 684.); S. Augustinus L. 2. de peccator, merit, cap. 29. η. 48. ; S. Joannes Damascenus L. 3. de Eide c. 20. aliique. Prob. 21. p. Quia appetitus sensitivus, ut proxime dispositus, in homi­ nibus effectus est peccati originalis ; at hoc caruisse Christum , est fide cer­ tum. Deinde etiam fomes in actu primo aliquid inordinati ct imperfecti continet. Ac demum appetitus in Christo impediebatur a voluntate ct per­ petua rationis advertentia, ne inordinate moveri posset. Minus igitur adhuc fomes in actu secundo in Christo fuit; hic enim est molio actuali» appetitus sensitivi ad objectum sensibile contrarium rationi, prævcrtens rationem, ct inclinans ad peccatum: at talis in Christo esse prorsus non potuit; tum ob peculiarem Verbi assistciiliam, cujus erat tales motus impedire; tum ob sanctitatem suam summarii ; tum ob despoticum volun­ tatis imperium in appetitum : quod Christum decebat multo magis, quam in statu innocenti» Adarnurn , vel Beatum in gloria. Prob. 3*. p. Nam sequitur hæc ex dictis; extingui enim fomitem, est, ΜΗν DE VOLUNTATE HUMANA IN CHRISTO. 277 non posse illum prodire in actum, vel propter negationem concursus divini, vel propter perfectionem donorum gratiæ el habitus virtutum, aliasve qualitates infusas appetitum cohibentes; cum enim inclinatio illa appetitui essentialis non sit, sed accidentalis, tolli potest, vel præpediri ; sed pas­ siones Christi naturales per assistentium Dei specialissimam, ct auxilia cftlcacissiina et plurima, quæ unio hypostatica exigebat, ita subject» erant rationi, ul nunquam, nisi cx ejus præscripto, se moverent. ARTICULUS IL AN, ET QUAM LIBERTATEM HABUERIT VOLUNTAS CHRISTI HUMANA IN.EQUAL1S PERFECTIONIS ? t ETIAM AD ACTI S 403. Liberum in genere aliud dicitur a servitute, aliud a coactione , aliud anccessitate. Primum est, quod alieno dominio subjectum non est, dicique solet libertas liberationis, eaque triplex est; prima est liberatio a servitute qualicumque , cl simpliciter appellatur libertas a servitute ; altera est libe­ ratio a peccato, el vocari subinde a Patribus solet libertas gratiæ; tertia est liberatio ab hujus vitæ miseriis, vocalurque libertas glorifie, aut vitæ ælcrnæ. Secundum, liberum a coactione dicitur vulgo libertas a coactione, et con­ sistit in immunitate a violentia, dum quis non coactus vi, spontanee ac voluntario operatur. Atque hoc sensu Deus se ipsum , et Beati Deum amant libere ; deque hac libertate ail Aug. in Enchirid. Voluntas aut voluntas non est, aut libera est. Tertium est libertas a necessitate, sive indifferentia* ; eslque sola proprie dicta libertas; ac definitur potestas proxime expedita operandi, vel non operandi ; vel operandi aliter, aut etiam actum opposi­ tum. Libertatem solummodo a coactione admisit Jansenius, ct ante eum non­ nulli Doctores catholici, ut se difficultatibus expedirent in hac quæstiono occurrentibus : si enim humana Christi voluntas impeccabilis ; quomodo libera ad servanda præcepla ? Aut si perfecte libera ; quomodo impeccabilis? Ex aliis vero Doctoribus catholicis libertatem Christi ita nonnulli limitant.. ul velint, Christum habuisse necessitatem saltem moralem ad optimum : ut ex actionibus bonis debuerit exercere optimam, non quidem semper opti­ mam actionum possibilium ; sed illarum, ad quas hic et nunc dispositio­ nem habebat, ob actualem applicationem objecti, ct concursum paratum. 404. Dico J. Humana Christi voluntas libertate privata non fuit. Est certum fidei dogma. Prob. Is. 33. Oblatus est, quia ipse voluit. Joan, 10. 18. Christus ipse, ftemo, inquit, tollit eam (animam) a me; sed ego pono eam a meipso: et potestatem habeo iterum sumendi eam. Sed hæc, similiaque Christi liberta­ tem sat clare demonstrant. Hanc veritatem docent quoque Patres et Concilia, dum definiunt : fuisse in Christoproprietates naturæ humanæ omnes, inter quas libertas est potissima. El ratio evidenter ostendit. Nam Christus, ut definit Trident. Sess 6. cap. 7., fuit meritoria causa nostræ justificationis et salutis; ad meritum vero necessaria est libertas. Neque obstat, quod 1>E INCARNATIONE. Christus peccare non potuerit ; ut enim recte Augustin. L. de Prœdêsfin. SS. cap. 13. n. 30. inquit : Numquid... ideo in illo non libera voluntas erat, ac non tanto magis erat, quanto magis peccato servire non poterat? Illa igitur Christi libertas, etsi ad peccandum actu se non extenderet obunionem hypostaticam ac divinum suppositum , non ideo in ordino ad varios actus alios in ipso exulabat, aut minus expedita fuit. 465. Dico II. Voluntas Christi humana non tantum a coactione, sed et a necessitate perfecte libera fuit. Prob. L Auctoritate Scripture. Ad Hebr. 12. 2. ait do Christo Apostolus: Qui proposito sibi gaudio sustinuit crucem , confusione contempla ; ubi supponit Apostolus, potuisse Christum, si voluisset, crucem non sustinere. I nde in verba illa S. Chrys. homil. 28. n. 2. Erat ergo ei promptum, si voluisset, non venire ad crucem ; sed hoc libertatis indifferenti® est. Hanc porro declaravit in se Christus, Joan. It), ante cit. : potestatem habeo, etc. Nam, ut S. Aug. Tr. 119. in Joan. n. 6. explicat libertatem, qua Christus est mortuus: Quis ila vestem ponit quando voluerit, sicut se carne exuit quando voluit ? Quis ita cum voluerit abit, quomodo cum voluerit obiit ? Sed hæc perfectissima libertas fuit. Similiter Tr. 37. n. 9. in illud Joan. 8. v. 20. nemo apprehendit eum : Quamdiu, ait, voluit, inter homines vixit ; quando voluit, a carne discessit : hoc est potestatis, non necessitatis. PE VOLUNTATE HUMANA IN CHRISTO. 279 merum ; sed ad unum secundum genus, scilicet ad bonum ; quia ad malum mm potest; el hoc non excludit libertatem (tfbilrii : quia posse peccare, nec ut libertas arbitrii; nec pars Ubertatis; eamque responsionem approbat q. 29. dc Veritate a. (J. ad I. et in 3. p. q. 18. a. 4. ad 3. quibus in locis eamdem difficultatem solvit; cum igitur responsionis alterius , qu® objicitur, neutro loco, nec alibi meminerit; tacite earn revocasse , censendus est. Ad 2°“. H. D. M. Si sciat, illud ita futurum osse, independenler a sua libertate, atque ex mera determinatione aliena C. si sciat, sic futurum cx propii® voluntatis determinatione libera Ar. At Christus sciebat actus suos ita futuros ex propria ac libera determinatione; igitur sciebat, possibile sibi esse oppositum suorum actuum , illudque proinde poterat velle efficaciter. 406. Prob. II. In Christo statuenda est libertas ea, quæ necessaria est ad meritum ; Christus enim juxta Trid. Sess. 6. cap. 7. justificationis nostra est causa meritoria ; at libertas necessaria ad meritum , non est tantum libertas a coactione, sed etiam a necessitate : sive libertas indifferentiae, operandi, vel non. Prob min. ex Trid. Sess. 6. cap. ΰ. et Can. 4. ubi libertatem ad me­ ritum requisitam definit per potentiam indifferentem ad utrumlibet, sive per potentiam consentiendi, vel non consentiendi gratiae excitanti. Et ex prop. 3*. Jansenii damnata ab Innocenti ο XI. Ad merendum et demerendum in statu naturæ lapsæ, non requiritur in homine libertas a necessitate; sed sufficit libertas a coactione. Ex qua damnatione manifeste infertur, multo magis requiri libertatem indifferenti® ad meritum in statu innocenti®, qui erat proprius humanitati Christi. Adde rationem Conci, præc. datam : fuisse in Christo juxta Concilia et Patres naturam nostram cum omni perfectione naturali, ncc incompossibili cum fine incarnationis : atqui libertas a necessitate est perfectio, eaque natur® nostr® connaturalis ; cum semper detur in puro homine, ut osten­ ditur in Tract, de Actib. human, et insuper conducebat ad incarnationis finem ; imo necessaria erat, ut Christus mereri posset ; ergo. 408. Dico III. Christus ncc physice, ncc moraliter necessitatus fuit ad optimum ; sed libertatem habuit ad actus inæqualis perfectionis, ut po­ tuerit, omissis perfectioribus, actus minus perfectos ponere. Prob, Datione. 1°. Negative. Nullum afferri potest necessitatis hujus funda­ mentum ; non enim eo nccessitabat unio hypostatica, aut sanctitas infinita; cum nequidem hæc Deum necessilct ad optimum, ut fert communis Theo­ logorum ; ergo mullo minus Christum : sicut enim actus Dei, sicel Christi non fiunt perfectiores cx majore perfectione objecti ; quia jam aliunde infinite perfecti sunt. Nec visio beatifica ; quia hæc non necessilabat ad actus viæ, nec statui merendi ct libertati obfuit ; at Christus viator erat, et comprehensor. Nec denique imperfectio aliqua ex electione actus minus boni in Christum redundans; imprimis enim electio majoris boni nusquam prœceptq est; ex altera vero parte Christus actum minus perfectum eligens, non vo­ luit minoritatem formaliter, vel carenliam majoris boni ; sed directe dqntaxat ferebatur in bonitatem objecti minus boni propriam. 2°. Positive. Nam 1. necessitas physica multum detrahit libertati Christi, quoad laudem et meritum; cum non sit magnopere laude dignum, ex duobus bonis æqualibus posse tantum eligere unum pr® alio : at, ipsius rationis instinctu, laudem meretur ; si, cum possis eligere minus perfe­ ctum, seligas, quod perfectius. 2. In electione minoris boni nulla est imper­ fectio moralis, sed minor duntaxat perfectio ; ergo nec ulla cogebat neces­ sitas moralis; imo si fuisset imperfectio, Christus non fuisset solum necessitatus moraliter, sed usque adeo physice : quia Christo impossibile fuit physice, admittere imperfectionem positivam, ac indecentiam moralem. 3. Christus erat vere liber ad moriendum pro homine, vel non ; ut dictum Conci. P. : atqui hæc erat libertas ad actus inæqualis perfectionis; perfectior enim erat actus obedienliæ et acceptationis mortis pro salute hominis, quam actus oppositus illam renuens. 44)7. Obj. 1°. S. Th. in 3°®. Dist. 18. q. unica a. 2. ad 5. respondet, Chri­ stum non amisisse libertatem, aut rationem laudis, sive meriti in operatio­ nibus : quia non coacte, sed sponte tendebat in bonum. 2°. Qui scit, aliquid absolute futurum, tali modo, loco, tempore, etc. non potest efficaciter velle oppositum: atqui sciebat Christus actus suos ita futuros. Ad lum. R. Doctor Angelicus præmitlit ibid, responsionem aliam, scilicet : Liberum arbitrium Christi non erat determinatum ad unum secundum nti- 409. Obj. I. Christus est perfectissime amicus Dei : sed ad amicitiam talem spectat, eadem eodem modo velle et nolle; ergo Christus neccssitabatur ad actus illos, qui Deo magis placebant : sed Deo magis placent actus perfectiores ; ergo. Π. 1°. Quilibet Christi actus Deo infinite placebat ob dignitatem personæ operantis, conferentem operationi dignitatem et valorem infinitum ; tametsi ‘ί is 280 BE INCARNATIONE ne VOLUNTATE HUMANA IN CHRISTO. inter actus Christi detur major, vel minor bonitas, sive ratione objecti, sive intensionis : et actus perfectior tantum ratione modi magis placeat. R. 2°. D. min. Ad perfectam amicitiam spectat, eadem eodem modo velle, ac nolle, si conferant ad felicitatem , aut amici, aut propriam C. si non ,V. Aliud est de homine tantum viatore; hic enim eliciendo actum ma­ gis perfectum, se magis disponit ad felicitatem suam, Deumque magis lau­ dandum in gloria. 281 berins ad bonum ct malum; sed sufficit indifferentia ad hoc, vel illud bonum; vel ad bonum, el omissionem boni, ut observavimus supra n. 404. exS. Aug. el docet Doctor Angelicus 3. p. q. 18. a. 4. ad 3. ARTICULUS III. AN CHRISTUS , ET QUALE HABUERIT PR.ECEBTUM OREUNPI MORTEM ? •HO. Obj. IL Si Christus potuisset exercere actus minus perfectos; capax fuisset imperfectionis moralis: sed hoc adversatur infinite) Christi sanctitati; ergo. Proô. seq. M. Imperfectio enim moralis est electio objecti mimis per­ fecti propter se, præ magis perfecto. R. .V. seq. M. et /»o6. D. Imperfectio moralis est electio objecti minus perfecti, quando electio illa reddit subjectum minus dispositum ad finem suum ultimum C. si hoc non faciat .V. At talis electio Christum non poterat j|a reddere minus dispositum. I* ’f 411. Inst. 1. Qui minus perfecte operatur, est reprehensibilis; ergo im­ perfectionis moralis reus. R. D. Ant. Si ob minus perfectum operandi modum , redditur minus idoneus ad beatitudinem, vel hujus amiltendæ se exponat periculo C. secus N. Ant. et Cons. Laudabilitas, vel reprehensibilitas; moralis perfectio, vel imperfectio considerantur juxta D. Th. in ordine ad finem ultimum. Unde sicut Deus non esset reprehensione dignus , si vel mundum plane non con­ didisset, vel non optimum; sic nec Christus, si poneret actum non opti­ mum , quem posset. Inst. 2. Si Christus non esset dignus reprehensione, eligendo actum mi­ nus perfectum; neque foret dignus laude et præmio, eligendo actum per­ fectiorem; proinde peractum obedientiæ non meruisset redemptionem: sicut Deus non est dignus præmio ponendo optimum : sed sequela hæc admitti non potest ; ergo. R. .V. seq. Non est eadem ratio de reprehensione et demerito, quæ de laude et merito. Qui ponit opus honestum , est dignus laude; quamvis per illud non promoveatur ad felicitatem, ut in Deo patet; dignus eliam præmio est, si positum opus honestum obsequiosum sit præmianti, aut superiori; unde Deus ex operibus suis solum exigere potest laudem , non præmium; contra vero ex eorum omissione non foret reprehensione dignus ; quia id­ circo non redderetur ad felicitatem minus dispositus. Unde patet, quomodo Christus potuerit libere non obire mortem pro homine, citra ullam imper­ fectionem moralem stricte talem ; licet enim tunc caruissel aliquo bono indebito, scilicet titulo Redemptoris; non tamen minus fuisset dispositus ad felicitatem suæ naturæ ac meritis consonam. Ex dictis fluit sequens Corollarii m : Humana Christi voluntas non modo fuit libera libertate conlrarielalis, sed etiam contradictionis; quia non solum fuit libera in eligendo hoc, vel illo bono: quod est, esse liberum libertate conlrarictalis; sed eliam in eligendo, vel non eligendo uno, eodemque bono: quod est, esse liliorum libertate contradictionis. Ncc refert, quod humana Christi voluntas fuerit impeccabilis; nam ad meritum non requiritur li­ i 112. Nota. Præceptum et mandatum non raro inter se differunt ; ίη Scripturis tamen et apud Theologos passim sumuntur pro eodem ; eadem enim voce græca in Scripturis præceptum innuitur, et mandatum. Differt præceptum a consilio, suasione, adhortatione; hæc enim absque auctoritate fieri possunt, et ab inferiore, imo subdito; præceptum vero a superiore, habente auctoritatem ct potestatem in eum, cui præcipit, oritur; estque voluntas superioris, qua auctoritative vult vel fieri, vel omitti aliquid a subdito. Præceptum rigorosum, juxta Suarez Disp. 43. aliosque, dicitur, quod voluntati subditi necessitatem moralem imponit, rem præceptam faciendi. Sic enim hic dicitur necessitas moralis, sicut alias impossibile dici solet, quod inhonestum est, ac quod honeste facere non possumus. Non rigorusum est, quod talem necessitatem non imponit, ut stanto præcepto, possit imperatum opus omitti : ita præcepti non rigorosi nomine venit simplex significatio voluntatis suæ , facta a superiore, et a subdito cognita. Præceptum rigorosum aliud est absolutum, cujus vis et obligatio a volun­ tate subditi amoveri non potest ; quod oriri potest vel ex natura præcepti, ut si est naturale; vel ex voluntate superioris, vi cujus nec relinquit subdito libertatem illud acceptandi, vel non; ncc petendi dispensationem. Conditionatum aliud, vel, ut rectius loquar, non absolutum omni modo est, quando superior relinquit libertatem subdito acceptandi præceptum , vel non, dum datur; vel postea petendi, et impetrandi revocationem illius, aut dispensationem. Quærilur nunc: /in, ct quale præceptum fuerit, quod dicitur habuisse Christus, obeundi mortem ? Ratio dubitandi est, quia Christus perfecta libertate mortuus est, ut omnes consentiunt; mors enim ejus meritoria fuit : sed cum etiam dicatur habuisse præceptum moriendi, videtur, cum præcepto libertas conciliari non posse; quia præceptum inducens necessitatem moralem Christus trans­ gredi non poterat. Pro quo nodo dissolvendo scire interest, varias Doctorum sententias. P. Est Thomistarum , qui, uti prædelerminalionem physicam, ita hoc præceptum, quod strictum el rigorosum dicunt, connectunt metaphysice cum actu obediendi libero; licet a Christi anima sit inimpedibile. Verum hæc sententia ex iisdem impugnatur principiis, quibus prædelerminatio physica. 2*. Moi.inæ , Tanneri , el aliorum est , qui libertatem cum rigore præcepti exponunt per principia proxima, vel auxilia indifferentia ad observationem præcepti concessa . de se repudiabilia ; tarnen prævisa ut efficacia. At in hoc 282 de incarnatione. systemate aut impeccabilitas Christi patitur, aut libertas, Si enim per hw auxilia præeise habetur in Christo potestas ad moriendum, et non morien­ dum ; ad obediendum, et non obediendum; mentiendum, non mentien­ dum , etc. (eodem enim modo ex auxiliis hisce loqui possumus de praeceptis naturalibus et positivis), tunc non habetur impeccabilitas, sive non peccandi necessitas; quia impeccabilitas est incompatibilis cum potestate peccandi:si vero per hæc auxilia non habetur in Christo potestas ad moriendum, ct non moriendum; neque vera habebitur libertas indîfferentiœ. Hæc sententia a quibusdam etiam eximio Suarez tribuitur, sed , ut ostendit noster Tbymcs Gonzalez, immerito. 3J. P. VaSquez tribuitur, habuisse Christum præceptum vere rigorosum obeundae mortis; at liberum duntaxat fuisse ad illius circumstantias. 4*. Eaque multorum , contendit, datum Christo fuisse præceptum rignrosum, sed suo sensu conditionatum, ut supra descripsi; sicque, stante præcepto, libere mortuum ; tnm quod potuisset non acceptare præceptum; tum quod acceptato præcepto, impetrare potuerit illius revocationem. AI, praeterquam quod rationes Conclusionis nostræ pugnent contra ulramque, prior adhuc minus cum S. Scriptura convenit, quæ Christo libertatem quoad mortem simpliciter, adeoque quoad substantiam tribuit, dnm de morte Christi agit; liber vero quoad circumstantias rei, non dicitur simpli­ citer et absolute liber : alioquin Christus simpliciter et absolute liber dici posset quoad præcepta naturalia. 5*. Et ultima rursus multorum est, et primi ordinis Theologorum, prae­ ceptum hoc non fuisse rigorosum ; sed præceptum sensu latiori : quatenus Pater, ut concipi potest, Christo homini varios ostendit modos, quibus redimi humanum genus possit, quin tamen ullum stricte praeciperet; solum significans, inter eos sibi quidem magis placere , si via satisfactionis condignæ redimat, et mortem subeat; quin tamen, si nollet, propterea se displicentiam aliquam incursui um sciret ; sed solum consequenter cariturum speciali, accidentali gloria Redemptoris. Christum igitur, quia maxime diligit Patrem, et desiderat facere, quodeumque illi placitum intelligit, juxta illud : Ego, quœ placita sunt ei, facio semper, se libentis» sime submittit ; more filiorum diligentium, palernœ voluntatis placitum suum vocat mandatum; sicque propriissime et ad litteram : Oblatus est, quia ipse voluit. Is. 53. Ha D. Anselm, postea cit., Petavius, Albert., Pa­ led., Lorca aliique apud Platelium. Cum quibus 413. Dico. Christus non accepit præceptum rigorosum, obligans in con­ scientia et moraliter, obeundi mortem. Prob. I. Ex Scriptura. Joan. 10. 17. inquit Christus : Propterea me diligit Pater; quia ego pono animam meam, ut iterum sumam eam. Nemo tollit eam a me; sed ego pono eam a me ipso, et potestatem habeo ponendi eam : d potestatem habeo iterum sumendi eam. Hoc mandatum accepi a Patre meo. In his verbis, 1°. cum se habere dicit potestatem ponendi animam suam; ex proprietate nominis intelligi debet, utriusque amplectendi (subeunda? mortis, et omissionis ejus) fuisse ei optionem liberam, non unius dim­ inuât. Et vero ridiculum foret, si, qui ligatus detinetur in carcere, dicat, se potestatem habere manendi in carcere. 2°. Debet intelligi respectu ulrins- DE VOLUNTATE HUMANA IN CHRISTO. 283 que optio libera proxime, immediate el formaliler; hoc enim rursus vox potMlas, sensu proprio el obvio sumpta, exigit; certe ligatus impedimento matrimonii, licet alias dispensabili, nulla proprietate diceret : potestatem habeo ineundi matrimonii, vel non; quia, stante adhuc et nondum sublato per dispensationem impedimento, non habet potestatem, seu libertatem moralem ineundi matrimonii, sed solum petendæ dispensationis; idem est de eo, qui voto constrictus est ; ergo Christus hic loquitur de libertate indifferenti® proxime expedita, ita ut fuerit liber circa mortem ipsam immediate, proxime, et formaliler; non mediate tantum, media scilicet impetratione revocationis, aut dispensationis præcepli. Ac proinde illa addita : Z/bc mandatum accepi, non possunt indicare præceptum rigorosum, sed in sensu latiori, quo etiam sæpe in Scriptura sumitur. Plura ex solutione objectionum , quantum ad Scripturam, colliges. 414. Prob. II. Ex Patriuus strict...n in Christo præceptum expresse negan­ tibus. Inter quos S. Cyrillus Alexandrin. L. 40. in Joan. (opp. t. 4. p. 882. C.) tam hoc de morte perferenda, quam alia, quæ præcepta nominantur, proprie fuisse præcepta negat ; sed quæ in monte, arcanoque consilio Patris esse sciret, tanquam mandata sibi forent, sponte sua executum fuisse Quandoquidem , ait, ista sustinuit; Deus ipsum superexaltavit. Igitur ha­ te in voluntaria subjectione paternorum consiliorum executionem , quœ el mandatorum loco apud se esse, in ea, quam ad illum habuit, oratione Filius asserit. Nam eum, utpole Verbum, consilia Patris intelligent, et genitoris sui profunda scrutaretur, quod huic visum est, reipsa prcestat, et loco prœcepti habet. S. Chrysost. constanter præceptum negat. Homil. GO. in Joan. n. 2. (opp. t. 8. p. 354. D. ), quod mandatum moriendi a Patre Christus acce­ pisse dicitur, interpretatur sic, ut sit, placere illi, quod ego facio, etc. subinde n. 3. ( ibid. p. 355. A.) negat absolute præceptum fuisse : Nam si, inquit, prœcepto fuisset opus; quid attinebat illum dicere, a me ipso pono? Quippe, qui a se ipso ponit, nihil habet opus prœcepto. Hom. 59. η. 3. porro et 75. η. 4. rursum negat præceptum obligans, et dicit vocari præceptum humano more. S. Ambrosius de Fide L. 4. e. 10. n. 121. Sicut potestatis suce esse signifi­ cat ponere animam et liberœ voluntatis : ita etiam quod secundum manda­ tum deposuit Patris, suce ac palernœ voluntatis significat unitatem. Euthymius in Joan. 10. 18. Nihil aliud ostendit Patris præceptum, quam tolam conformitatem (δαονόιαν) ad Patrem : hujusmodi siquidem dispensa­ toria sunt propter auditorum imbecillitatem. Didymus Alexandrinus de Trinit. L. 3. c. 21. p. 397. Mortem eo modo quo ipse novit et voluit, gustavit in carne... alioquin aliqua etiam Patri impo­ tentia tribuetur ob ea verba, si possibile est; et timor, quireipsa nullus est, Filii arguetur propter illud, transeat; et involuntaria videbitur ejus in cru­ cem ascensio, quœ ex illius benignitate in homines , liberaque ipsiusmet vo­ luntate profecta est... et mendax invenietur... Dominus qui ait : Ego pono animam meam, etc. S. Augustinus serin. 5. n. 3. Quid enim illi (Christo) opus erat tanta pati, cui licebat el non pali? Et de Trinit. L. 4. c. 13. n. 16. Demonstravit spi- DE INCARNATIONE. ritus Mediatoris, quam nulla pa^na peccati usque ad mortem carnis accesserit, quia non eam deseruit invitus ; sed quia voluit, quando voluit, quomodo voluit, S. Anselmus medii. 4‘. de Redempt. gener, humani. Yon illi homini Pater ut moreretur cogendo prœcepit, sed ille, quod Patri placiturum et homi­ nibus profuturum intellexit, hoc sponte fecit. Et infra. Sic itaque Patri liberam obedientiam exhibuit, cum hoc, quod Patri placiturum scivit, sponte facere voluit. Denique quoniam Pater illi hanc voluntatem bonam dedit, quamvis liberam; non immerito dicitur, quia eam relut præceptum Patris accepit. At L. 1. Cur Deus homo. c. 9. rem a capito exponit, illud : Non sicut ego volo, sed sicut tu, ita interpretans: Quia humanum genus restaurari nolebat Pater, nisi faceret homo tam magnum aliquid, sicut erat mois illa... idcirco dicit Filius, illum velle suam mortem ; quam ipse maluit pati, quam ut genus humanum non salvaretur... Sic ergo voluit Deus Paler mortem Filii, quia non aliter voluit mundum salvare, nisi homo tam magnum aliquid fa­ ceret, ut jam dixi. Quod Filio volenti salutem hominum tantumdem valuit, quantum, si illi mori prœciperet. Unde ille, sicut mandatum dedit illi Paler, in sensu declarato, sic fecit : el calicem, quem dedit ei Pater, bibit obediens usque ad mortem. En quomodo S. Anselm, explicet mandatum, scilicet, diligenti Patrem et nos Filio, solius paternæ voluntatis placitum fuisse, quasi praecepisset. Siccum Anselmo fere Christi charitati redemptio­ nem nostram tribuit Doctor Angelicus L. 4. contra Gent. cap. 55. ad 15. et 16. et in Joan. c. 14. lect. 8. aliique apud Petavilm L. 9. c. 8. et R. P. Ni­ colaum RayeS. J. in Thesibus Theolog. contra rigorosum Christi præceptum de morte subeunda, Th. 3*. et seqq. (Zaccar. Thesaur. Theolog. t. 9. p. 704.). • !.. 415. Prob. III. Ratione. 1°. Non est asserendum in Christo præceptum positivum rigorosum sine iirmo et claro fundamento ; tale autem non affer­ tur, ut patebit solutione objectionum. 2°. Magis consonum erat amori Patris erga Christum filium naturalem , et scientia? de ejus promplitudine ad exequendum omne Patris placitum : item dignitati Filii, Patris sui diligentissimi, quod divinum beneplacitum ei insinuaretur solummodo, citra præ­ ceptum rigorosum obligans in conscientia. Cui enim bono aut fini Paler imponeret Filio præceptum strictum, illum in conscientia obligans, qui omnis culpæ erat incapax, et ad exequendam Patris voluntatem, alio incita­ mento non egebat, quam illam nossë? An ut Filium in obedientia exerce­ ret, ut propterea sibi meritum compararet? sed qui exerceret, cum Filius, etiam antepræceptum, implendæ voluntatis paternæ esset studiosissimus? aut num minus obediens dicitur filius moriger, qui sponte sua voluntatem implet patris : ac propterea minus laude et præmio dignus, quam qui præcepto ad hoc compellitur? 416. Obj. I. Christum de subeunda morte præceptum habuisse, passim Scriptura refert. Joan. 15. 10. Si præcepta mea servaveritis, manebitis in dilectione mea : sicut et ego Patris mei præcepta servavi. Et 10. 17. Hoc mandatum accepi a Patre, ibid. 1 i. 31. Sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio; ergo. Conf. 1. Si Christus non habuisset de moite subeunda præ­ ceptum rigorosum, non fuisset vere obediens : sed hoc videtur adversari tum S. Scriptura'., ad Philipp. 2. 8. Humiliavit semel ipsum, factus obediens DE VOLUNTATE HUMANA IN CHRISTO. 283 \nque ad mortem ; mortem autem crucis. Ad liefer. 5. Didicitex his quæ |xuîuscsI obedientiam. Tum Patribus qui passim Christi obcdienliarn comincmlant. Conf. 2. Ad Rom. 5. obedientia Christi opponitur inobedientiæ Adami : Sicut per obcdienliarn unius hominis peccatores constituti sunt mulli; ita per unius obedilionem justi constituuntur multi; ergo sicut Adam habuitpræceptum rigorosum, ita et Christus. R. I). .In/. Scriptura refert Christum habuisse præceptum strictum, obli­ gans in conscientia N. præceptum in sensu latiori, ut supra explicatum C. Sic enim hic sumere præceptum, nos monet Scriptura ipsa et Patres citt. in prob. Conci. Quæ inde confirmantur, quod, phrasi Scriptura > nomine præct'pli el mandati, non semper veniat præceptum rigorosum. Exempla sunt plurima. Sic Matlh. 19. Moyses dicitur prœcepisse libellum repudii ; at certum .est, hic non inlelligi præceptum obligans. Malth. 15. Christus prœcepit lurbœ, ul discumberent. Mare. 7. 36. Prœcepit illis, ne cui dicerent. Quanto autem cis prœcipiebat, tanto magis plus prœdicabant. Sed in neutro præ­ ceptum strictum fuit. Sic 3. Reg. 17. 9. ait Deus ad Eliam : Surge, et vade in Sareplha Sidoniorum, ct manebis ibi: prœcepi enim ibi mulieri viduæ, ut pascat te. Ubi non i n tell i gen dû m est præceptum obligans; sed inspiratio divina, quam libere sequeretur mulier. Prætcrea Christus mandatum sibi a Patre datum extendit ad plurima, aut etiam omnia sua dicta et facta, Joan. 12. 40. et Joan. 14. cit. locutio illa Christi generalis est ; nec tamen omnia ista Christo mandata fuerunt præceplo rigoroso, ut fatentur ipsi adversarii; sed vocat illa mandatum, quia videbat placere Patri : Ego, quæ placita sunt ei, facio semper. Denique Joan. 14. cit. dicens: Ut cognoscat mundus, quia diligo Patrem, ct sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio; salis indicat, quod ita faciat, quia diligit Patrem; nec proin præceptum rigorosum se habere. Non est igitur, quod vocem præceptum, mandatum adeo urgeant adversarii. Ad Conf. lam. R. .V. seq. Nam Doctor Angelicus 2. 2. q. 104. a. 2. de obedientia, ut est virtus specialis, docet : Tanto videtur obedientia promptior, quanto expressum præceptum obediendo prœvenit, voluntate superioris intel­ lecta. Deinde hanc obedientiam, dum homo obedit non obligatus, perfectam pronuntiat : Sic ergo, inquit, potest triplex obedientia distingui : una suffi­ ciens ad salutem, quæ scilicet obedit in his ad quæ obligatur : alia perfecta, quæ obedit in omnibus licitis; et alia indiscreta, quæ etiam in illicitis. Et paulo ante illam obedientiam, dum quis non obligatur, vocat cumulum per­ fectionis. Unde el hanc perfectionem obedientiæ voluit S. Ignatius, fundator Societatis,esse æditicii spiritualis fundamentum ; c contra obedientiam, quæ nonnisi præceplo movetur, vix dignam obedientiæ nomine censet. Et ratio a priori est ; quia ad obedientiam plus non requiritur, quam quod, cognita superioris voluntate, ponatur opus, quia illi gratum est ; nam specialis honestas obedientiæ consistit in reverentia exhibita voluntati superioris : quæ eo major est, quo minus est coacta præceplo. Igitur Christus non tantum vere, sed et perfecte obediens fuit subeundo mortem, citra expressum hujus pTæceptum. Hinc Ad Conf. 2am. R. J°. AT. Cons. Prælcrquam enim quod comparationem illam ab Apostolo institutam, aliunde constet, non quoad omnia perfectam esse, et adæqualam; potest, ex dictis, opponi obedientiaChristi iuobedien- ___________ 28<» DE VOLUNTATE HUMANA JN CHRISTO. DE INCARNATIONE. juris, sed alterius ; 2. dicit inferiori talem pcrsonæ rcspectupcrsonæalteliiis, cujus est servus ; 3. quod non communicet in bonis el honore'cum (lumino, nec habeat ad hærcdilatem jus: at Christus semper est persona æqualis Deo, el Christus qua homo communicat in bonis cmn Deo; habet jus ad hærcdilatem ; ergo non est servus stricte dictus, ac merito titulum i.nci, scilicet stricte dicti, damnarunt in Felice ct Elipando Patres Francofurdienses cum Adriano Papa. Potest tamen dici servus latiori sensu a servilulenaturali, qua omnis creatura subjecta est Deo ; Christus enirn secun­ dum humanitatem creatura est, sicquc solum servus Dei, sive subjectus, ct obediens Deo. At hoc permisso, R.2°. T. .1. zV. Cons. Ad rationem enim servi sufficit; quod Dominus possit ab eo , quod libuerit, consequi : vel obligando illum in conscientia, si sil pcccabilis, vel necessitando inelaphysicc, si, ut in casu nostro , sit im­ peccabilis. Ad prob. 3*m. R. A. D. Cons. Ergo potest ita dirigi, ul prœcisa ab unione cum Verbo C. ul jam Verbo unita Λ’. Cum enim , supposita unione tum Verbo, ab hoc dirigatur, ut dictum toto Articulo 2., silque absolute im­ peccabilis ; ad quid imponetur præeeptum, obligans in conscientia, ut ab eo dirigatur ceu regula ‘l liæ Adami, etsi præeeptum obligans Christus non hahucrit. Imo sic magis opponitur; nam quanto majorerai inobedienlia Adami, quod, habito pra­ eopto rigoroso, sub tam gravi comminatione mortis non obedierit ; lanio perfectior contra erat Christi obedicnlia, qui usque adeo, quin positivum præeeptum exspectaret, cognito solo paterna* voluntatis placito.se illici morti subjecit. Et vero si adversarii contendere velint comparationem Ap> stoli esse, quoad præeeptum utrique datum , perfectam, R. 2°. et retorq. Ergo et sicut Adamus habuit præeeptum obligans sub gravi culpa, et comminatione odii divini, etc., etiam tale habuit Christus.· sed hoc nolunt patienter ferre adversarii; neque etiam possunt. Hem: ergo sicut præeeptum Adamo datum non dependebat ab hujus acceptatione libera, ct petenda dispensatione, si vellet; ita nec præeeptum Christi dependisset; ac proinde necessario, non libere, ullo modo mortuus est. H * 4t< il”. Obj. II. Christus homo est capax præcepti rigorosi ; ergo nihil velat asserere , ipsum tale habuisse. Prob. Ant. 1°. Angeli el Beati, licet ob visio­ nem beatificam impeccabiles sint, talis præcepti capaces sunt; eigo etiam Christus. 2°. Christus, qua homo, erat Dei servus : sed servus potest obligari a Domino præcepto rigoroso. 3°. Voluntas humana Christi non erat essentia­ liter beata; nec proin recta, sive ipsa rectitudo; ergo dirigi poterat tali præcepto , tanquam regula. R. 1’. T. Ant. N. Cons. Licet enim permittatur, absolute fuisse capacem talis præcepti ; de facto tamen tale non habuit juxta rationes Conci. Sed R. 2°. D. Ant. Erat capax præcepti obligantis in conscientia, sub culpa, comminatione odii divini, etc. .V. obligantis instar prœceptorum naturalium C. Obligari Christum præceptis naturalibus, nihil aliud est, quam cum ex necessitate metaphysica teneri ad servanda ea, non secus ac Deus tenetur ad amandum se ipsum, et sicut Beati amant necessario Deum , et divina servant mandata. Sed hinc fit, quod Christus observando præcepta naturalia nihil potuerat mereri quoad substantiam operis præcepti; sed solum quoad cir­ cumstantias non præceptas ; quia, etsi circa præcepta naturalia, quoad substantiam eorum servanda, necessitatem haberet ; libertatem tamen rt ti­ nnit circa implenda illa quoad certas circumstantias. At respectu mortis per­ fectam libertatem habuit quoad substantiam, et meritus est morte ipsa, quoad hujus substantiam ; ergo circa illam non habuit præeeptum obligans ad instar praeceptorum naturalium. Alterius vero præcepti, quo obligaretur in conscientia, sub culpa, clcom­ minatione, incapax fuit; quia ob impeccabililalcm nullius erat culpæ capax ; ergo frustra illi talc præeeptum daretur. Hoc præeeptum haberet hunc tendendi modum : si per impossibile præeeptum violaverit, culpæ reus erit per impossibile; sed præeeptum hujusmodi , utpote prorsus otiosum, Deo inconveniens est. Ad prob. 1·°*. R. .V. Ant. Si intelligas præeeptum importans obligationem in conscientia, el sub comminatione. Sed angeli, utpote impeccabiles, dirigi tantum a divina voluntate possunt ad aliquid necessario præstandum ; sicut diriguntur a præceptis naturalibus ad præslanda alia. Ad prob. 2ïm. R. 1°. D. Ant. Est servus servitute stricte dicta ;V. latius sumpta C. Servus in luto suo rigore acceptus importat 1. quod non sit sui 287 ARTICULUS IV. i)E SANCTITATE HUMANITATIS CHRISTI; GRATIA, ALIISQUE SUPERNATURALtBUS DONIS. { 418. Nola I. Primarium Christi hominis decus et ornamentum in sancti­ tate et gratia consistit. Sanctitas una est imperfecta, quæ convenit rebus diam inanimis ; ut templis, vasis, vestibus, cæterisque rebus divino cultui dicatis, juxta illud Levit. 12. Omne sanctum (h. c. Deo dicatum)non tanget*, Ell’s. 94. Domum tuam decet sanctitudo : consislitque in extrinseca tantum denominatione a voluntate dicantis cl ordinantis rem ad cultum divinum : ct derivat in rem consecratam , passivam quamdam exigentiam honoris et venerationis. Altera est perfecta ct vera, soli usque naturæ intellectualis propria, interna cl supernaturalis. Hæc, a priori spectata, est perfectio morum in actu et habitu : excludens peccatum , reddensque subjectum recte dispositum ad omne, quod rectum et honestum est, operandum. Duo enim hæc sunt dc primo el explicilo sanctitatis conceptu : primum, ut sit forma ipsa spiritualis munditiei, a sorde peccati; ut inquit Dioxys. de Divin. Nominib. c. 12. Sanctitas est omni scelere libera, perfectaque', et penitus incoinquinata mun­ ditia. Secundum , ut sil honeste operati va ; est enim sanctitas quædam animi sanitas; proinde sicut perfecta corporis sanitas corpus non tantum formaliler consliluit in certa humorum temperie, sed et expeditum reddit ad exercenda munia animanti salubria ; ita proporlionalitcr primo el per se sanctitas animi hunc mundum constituit a peccati labe, simulque expeditum reddit ad honeste, ct conformi 1er legi æternæ, operandum. Geminum hoc sanctitatis munus expressit S. Joan. ep. 1. c. 3. Omnis, qui natus est ex Deo (vel sanctitate incrcala, vel creata per gratiam habitualem, quæ est forma rege' 388 de incarnatIoNE. ncraliva novæ crealuræ in Christo), peccatum non facit '; en lacullas rede operandi : quoniam semen ipsius in eo manet ; en formalis animi mundities, quam simul præslal sanctitas, vel gratia, cum potentia honeste operandi; cx eo, quod sil semen, et participatio increatro sanctitatis. Ex primario hoc sanctitatis conceptu, alii per se connexi consequuntur. Primus, quod reddat subjectum dignum , imo actu dilectum speciali amore amicitiæ Deo ; cum nequeat Deus speciali amore amicitiæ non diligere, quem videt similem sibi, el,ob participationem sanctitatis, sute consortem naturæ. Secundus, quod faciat dignum beatitudine, et ad hanc conferat jus; hoc ipso enim, quod faciat dignum el dilectum amore amicitiæ Deo,etiam dignum facit beatitudine; cum amor amicitiæ importet communicationem bonorum , maxime supernatural i um, ac beatiludinis. Propter hos cflectus sanctitas a posteriori dici solet paucis: perfectio, vel forma, aut quasi forma, reddens subjectum amabile Deo, ct dignum hœreditate œterna. Si vero forma tam hos, quam priores effectus tribuens, sit accidens; subjectum accidenlaliter tantum sanctificari dicitur: qua ratione de facto sanctificantur justi per celebre illud accidens supernaturalc, quod gratiam habitualem d sanctificantem vocamus. Si forma ilia, vel quasi forma sit substantia; per eam substantialiter sanctificatur id, quod illi unitur physice. Hæc sanctitas substantialis alias gratia incarnata , item gratia unionis compellatur. Nola II. Certum est 1°. Christum, ut hominem, a primo conceptus sui momento sanctum esse; ita enim fides docet, Joan. 10. 36. Quem Pater sanctificavit, et misit in mundum. Luc. I. 35. Quod nascetur cx te sanctum, vocabitur Filius Dei. Cerium est 2°. Christum , prout significat totum com­ positum Theandricum, ex Verbo el humanitate, esse sanctum substantia­ liter; sic enim ob inclusam deitatem ipsa est substantialis sanctitas. Quærilur igilur, an Christus, qua homo, sive Christi humanitas, sit sancta sanctitate substantiali? deinde: An, si ita sancta fuerit, prælerea etiam gratiam habitualem simul acceperit? I DE VOLUNTATE HUMANA IN CHRISTO; L H9. Dico L Humanitas Christi sancta est substantialiter sanctitate increata Verbi. Est communissima Theologorum cum Doctorc Angelico contra Marsil. et Durand. Prob. Humanitatem Christi esse sanciam substantialiter, nihil.est aliud, quam eam habere in se quid substantiale, vi cujus reddatur immunisa peccato, recte disposita ad honeste operandum, conformiler regulæ morum, filius Dei, amabilis amore amicitiæ, digna hærcditate coelesti, atque jus acquirat ad visionem beatificam : sed hæc omnia habet humanitas ex unione cum Verbo ; Verbum enim ab ca omne peccatum excludit : quin illam reddit impeccabilem, facit dispositam et expeditam ad operandum supernalnraliter circa omne, quod rcctæ rationi conforme est. Proinde si gratia habi­ tualis et creata creaturam rationalem sanctificat ; multo magis sanctificat humanitatem ipsa sanctitas increata Verbi : hæc enim non tantum est imperfecta similitudo naturæ divinæ, ut gratia creata habitualis, sed est ipse Deus; nec tantum facit lilium Dei adoptivum, sed naturalem; nec confert jus ad beatitudinem qualecumque, destructibile, cl amissibile, sed indeslnictibile, æternum. 12'0. Neque dicas. 1°. Sanctitas Verbi est a se, irnparlicipala ; hæc Vero nequit denominare sanctum ab alio. 2°. Humanitas non est beata beatitu­ dine substantiali Verbi ; ergo nec ita sancta. 3°. Non est formaliter fefema, immensa, omnipotens : æternitate, immensitate, omnipotentia Verbi ; ergo neque, etc. Nain ,1d l"01. Π. I), min. Hæc sanclitâs a se neqùit denominare sanctum ab alio quiddilalivc, el identice C. participative Ar. Ad2"*"’. H. Disparitas est, quod hæc bealiludo aliunde repugnet ; consistit · · enim in operatione vitali increata; oirinis veto operatio vilaliè creature de­ bet immanentor produci, adeoque quid creatum esi. Ad 3u,n. K. 1°. Idem argiimcntuih valet contra subsistentiam, adeoqub retorqueri potest. R. 2°. /V. Cons. In assignanda disparitate Auctores variant. Nobis hæc prœpla'cet; quia scilicet illorum effectuum, ac denominationum æternæ, etc., Immanitas capax non lest ; redditur autem sancta per deitatem Verbi, qurti 'elfectus hujus formalis : sancti, sicut alterius : subsistentis subsistentia Verbi, capax est. Si quieras ulterius : Cur dicatur capax effectuum pobteriorum, non prio­ rum ? < R. 1°. Retorq. Anima Christi et eujuslibel hominis justi per gratiam habi­ tualem , accidentalem, supematuralem in ea existentem redditur, ac deno• minatur sancta et grata; non vero redditur, ac denominatur ab ea supernattiralis, accidens, existons, etc.; cur? nisi quia horum effectu uni ac denominationum capax non est; est autem capax priorum , sancti, et grati. Cur autem istud? quia, ut quid dicatur accidens, debet existere in alio tanquam subjecto inhæsionis; ut dicatur supernaturalc, debet excedere vires et exigentiam naturæ, etc. ; quæ, ut palet, animæ convenire non pos­ sunt; ad hoc autem, ut anima dicatur sancta, grata Deo, sufficit, qbod habeat sibi unitam gratiam sanctificantem, quæ præstat effectus sanctitatis supra relatos. R. 2°. Conformiler dictis contra Ubiquistas : ideo illorum effectuum non est capax humanitas, quia, ut quis dicatur omnipotens, debet vi propria pusse omnia ; ut dicatur immensus , debet esse per se ubique; ut æteimus, debet esse sine initio et fine essendi; hæc enim esse propria et formalia harum vocum significata, communis usus docet. At vero, ut natura hu­ mana dicatur sancta, plus non requiritur, quam ut habeat unitum sibi ens divinum, a quo reddatur immunis a peccato, expedita ad supernaluralilor et honeste operandum, amabilis Deo, etc. ; quod si præstare subjecto potest gratia accidentalis; multo magis ipsa Verbi uniti increata sanctitas. Cœlcrum cum omnis denominatio intrinseca oriatur a forma aliqua sub­ jecto unita, et in present i composito Theandrico, in quo est humanitas substantialiter sancta, duplex forma, vel quasi forma reponatur, unde trahi possit illa sanctitas, scilicet deitas, et personalitas Verbi; quærl alias solet : quænain ex his sit ratio formalis humanitatem substantialiter san­ ctam denominans? Certum est ex Conci, data, eam sanctificari ab utraque realitcr spectata ; quia sic sunt ipsum Verbum divinum , humanitatem eve­ hens ad esse divinum : reddens eam non lautum peccato immuuem, sed etiam impeccabilem : objectum divinæ complacentiae. Num vero, ut opeit. p. î. ■: ■ aîk?» 290 Λ c I . * Ii ’; OE INCAILNATIONE. DE VOLUNTATE HUMANA IN CHRISTO. 291 rose contendunt alii, deitas, ut contradistincta a personalitate Verbi, sii forma humanitatem sanctificans ; et similiter personalitas, ut conliadiilincta a deitate? lis bstmere scholastica, a qua consulto præscindimus. nobis ab origine inest culpa originalis, ct juxta A post. ad Ephes. 7. natura sumus filii iras ; sic a conceptione Christo gratia hæc connatural i 1er debita incxlilil· •121. Dico II. Prætcr gratiam unionis, sive sanctitatem substantialem; habuit quoque humanitas Christi grati® habitualis plenitudinem; unde ili illam promanabat sanctitas accidentalis excellentissima. Est constans oninium Theologorum sententia ; non tamen de fide, ut merito observat Vasguez, Disp. 41. c. 1. quod Scriptura et Patres quando loquuntur de Christi gratia , non ita clare exprimant gratiam habitualem; ut explicari nequeant de substantiali; nec exlet alia hujus veritatis cano­ nica definitio. Ratio vero asserendi Christo hanc gratiam, non est sanctifi­ catio humanitatis; nec jus ad gloriam, nec operum valor et dignitas, aut similia : hæc enim omnia ratione sanctitatis substantialis sic conveniunt Christo, ut aliunde augeri non possint. Sed ratio est 1°. quia maxime de­ cebat, Christi humanitatem ea quoque gratia ornari : etsi enim absolute necessaria non fuerit ; cum sine ea Christi humanitas esset substantialiter sancta# amabilis, grata, exigens divinum concursum ad naturalia et supernaturalia ; addebat tamen ornamentum novum et alterius speciei, et sanctitatem naturæ humanæ quasi propriam. 2°. Quia oportebat Christum habere dona illa, quæ ceu caput, in nos, tanquam membra, volebat derivare; ut Trid. Sess. 6. cap. 16. ait : Tanquam caput in membra, et tanquam vitis in palmites, in ipsos justificatos jugiter virtutem influit; caput enim mem­ bris esse conforme decet secundum omnia, quæ non repugnant perfectioni capitis; hinc generaliter perfectio quælibet, quæ respectu Christi imper­ fectionem non involvit, illi tribuenda est. 3°. Ut humanitas Christi connuturalius eliceret supernalurales actus. Finis igitur hujus graliæ in Christo est : ut humanitas hoc speciali orna­ mento non careret : ut esset radix connaturalis habituum supcrnaluraliiim, quorum actus exercebat Christus, et a quibus, tanquam proprietatibus, ipsa quasi natura pro priori supponebatur : ut esset fons gratiarum in nos derivandarum : ut caput esset simillimum membris. Hinc fit, gratiam hanc in Christo non fuisse frustraneam. Ac licet sanctitas substantialis per­ fectissime sanctificaret humanitatem Christi; id faciebat solum in linea sanctitatis substantialis formaliter ; in alia vero linea sanctitatis acciden­ talis tantum eminenter. Unde et sanctitas accidentalis, etsi non augeret intensive sanctitatem præsuppositam ; augebat tamen sanctitatem Christi extensive, quatenus perficiebat humanitatem in alio genere sanctitatis: sic etiam meritum Christi non potest augeri intensive, quoad valorem perso­ nalem, utpote infinitum; potest tamen augeri extensive, quoad valorem moralem objectivum. 423. Dico III. Gratia tanïen illa accidentalis in Christo non est infinita . · 0 ‘' * physice; sed solum moral i 1er : sive tanta, quanta esse potuit spectato fine redemptionis. Communis rursum assertio est. Ratio prioris est, quia cum capacitas subjecti sit physice limitata et linita, physicæ infinitudinis incapax est. Ratio posterioris est, quia hæc infinitude moralis consistit in co , quod gratia habitualis in Christo, rapone unionis, fiai . ’principium proximum actuum infinite meritoriorum ; ulquc effective sanctificare posset infinitas, si darentur, creaturas, in has influendo gratias habituales ; talem vero gra­ tiam exigebat in Christo unio hypostatica, dignitas capitis angelorum et homindm, officium Redemptoris , et finis a Deo intentus : scilicet ut e.t plenitudine ejus nos omnes accipere possemus tanquam ex fonte, juxta illud Joan. 1. 16. De plenitudine ejus nos omîtes accepimus; ita tamen, iit nunquam ab omnibus justis esset exhaurienda, vel ab illis, etiam colle­ ctive sumptis; adæquanda ; quod rursum ratio personæ, et capitis moralis exigebat. Quod vero dc gratia habituali hoc loco dictum, idem pariformilcr dicendum de habitibussupernaturalibus aliis, qui Christo, eodem instanti, eadem perfectione infusi sunt. .Vi 422. Porro æque certum est Theologis, gratiam hanc habitualem habuisse Christum a primo conceptionis momento; tunc enim illa poterat infundi, ct dcbcbatiu’ ratione unionis hypostatic®, qua posterior est ordine naturæ tantum; nec erat, cur differretur; cum non opponeretur muneri Redem­ ptoris, ut gloria corporis; sed magis illi congrueret. Estqnc hæc ratio, quod a Patribus subinde gratia Ineo dicatur Christo naturalis; uti enim # · t 424. Qu.eres : quceUam in Christo sit, et dicatur gratia Capitis? R. Illa nec est sola gratia unionis, nec sola gratia habitualis; sed in vol­ vit utramque; gratia enim capitis in Christo illa est, per quam constitui­ tur aliorum Redemptor ct sanctificator; quia gratia capitis idem significat, quod gratia , qua Christus Ut principium meritorium ; vel potens, ut possit in alios transfundere gratiam, sive justificationem ct sanctitatem : sed per ulramque gratiam Christus principium hujusmodi meritorium consti­ tuitur; nam actiones ejus meritoriæ accipiunt efficaciam merendi aliis per unionem ad Vgrbum ; proxime vero eliciuntur illæ per habitus supernaluralcs, quorum connaturalis et immediata radix est gratia; igitur gratia capitis ex duplici illa gratia constat : quarum una, scilicet unionis, est principium magis remotum, quia dat valorem operibus, quæ moraliler dignifical; altera est principium proximum, quia operationes illas elicit per habitus supernaturalcs. 425. Dico IV. Humanitas Christi cum gratia infusas pariter accepit vir­ tutes omnes, quæ, respectu Christi, indecentiam, vel imperfectionem non mporlant. Rursus communis. Prob. per partes. 1°. Virtutes naturales per accidens infusæsunt Christo in primo instanti ejus conceptionis : quia licet hæ virtutes ignobiliores sint, minusque pcrfectæ, quam supernalurales ; cum tamen inter maxima naturæ humanæ ornamenta numerentur, non videntur abnegandæ Christo, qui est totius naturæ gloria; cum in co posuerit Deus , quidquid ante plan­ taverat in Adamo, ut ait S. Joannes Damascen. ; huic vero cum omnes a primo ortu infus® sint, dicendum est, easdem statim Christo inexlitisse, HE VOLUNTATE HUMANA IN CHRISTO, 293 l»E INCAhNATlONE. ct quidem in stalu ita excellenti, nt moraliter augevi non potuerint; hoc enim exigebat, et person® dignitas . el officium capitis. 2*. In Christo fuerunt omnes virtutes morales per se infusæ : nimirum habitus supernalurales prudentia?, justitia), fortitudinis, temperantia*, earuniquc partes potentiates, vel subjectivae : religio, pietas, obedientia,etc. Quia gratia habitualis est in Christo cum suis ornamentis omnibus; ergo etiam eum his virtutibus infusis. Neque dicas : Fortitudinis et temperantia) officium est, coercere passiones, ne repugnent rationi ; in Christo veto non repugnabant ; ergo. Deinde actus primarius continentia) est reprimere actus concupiscentiae, qui in Christo non habebant locum. Nam .td t0®. R. Est hoc earum officium necessario .V. quando in subjecto illa rebellio reperitbr C. Tunc solum id præstant, tollimtque difficultates recta? operationis, si quam difficultatem patitur subjectum. De reliquo propriis caruni actus est, inclinare facile ad operandum honeste circa passiones, sivehæ a ratione exerrare possint, sive non. Unde ct earum habitus fuisset in statu innocentiae, ubi nunquam appetitus rationem praevertere potuisset. Quod vero actus virtutum non produxerint habitum ; id non tam ab iis in sua activitate impeditis, quam a subjecti incapacitate provenit, cui totum datum erat, quod naturaliter dari poterat. Jf/’ÿ*®. R. T. totum; tantum enim virtutes illas admisimus, quæ in sub­ jecto suo, Christo, non indecentiam, vel imperfectionem moralem impor­ tant; untie nec omnes virtutes theologicæ in Christo fuerunt, ut patebit modo. 3°. In Christo fuit charitas theologica: tam quæ circa Delini est, quam quæ circa homines propter Deum, ut admittunt omnes; et plena hujus testimoniis sunt Evaiigelia, ut probatione alia non egeat. Fides tamen in co non fuit; hujus enim obscuritatem non compatiebatur visionis cituitas, sicut neque in Beatis. De spe controversia est. Sed nihil vetat dicere, hanc virtutem in Christo fuisse quoad gloriam ct immortalitatem sui corporis, quæ in vita mortali nondum habebat; sed passione et morte debebat adhuc consequi. Deinde, etsi quoad beatitudinem essentialem , qua Christus adhuc mortalis præsente fruebatur, non posset in eo esse actus desiderii; cum ta­ men ad virtutem spei in tota latitudine sumptam non tantum pertineant actus desiderii circa beatitudinem absentem ; sed etiam actus complacenliæ circa praesentem, saltem tanquam actus secundarii (propter quos etiam in Beatis manere hanc virtutem ad illos connatural! us exercendos habitu in­ trinseco ct inhærente, plurimi docent); potest idem quoque de Christo asseri. 426. Dico U. Exii terunt in Christi ànima omnia dona Spiritus sancti, ac demum gratias omnes gratis datas in excellentissimo gradu ejus humanitas habuit. Quoad 1°“. testatur Isaiasc. 11.2. Requiescet super eum spiritus Domini; spiritus sapientia? et intellectus; spiritus consilii ct fortitudinis ; spiritus scientiæ et pietatis; ct replebit eum spiritus timoris Domini; lotam vero hu­ jus capitis prophetiam de Christo esse, testis esi Hieron. in hunc locum cum communi Patrum : Omnis, inquit, hæc prophetia de Christo est. Et ratio est, quia dona illa sunt perfectiones, quæ dant facile moveri a Spiritu sancta adactus heroicos; sed Christus facillime ad actus ejusmodi movebatur. Quoad 2'"". ratio est, quia gratiæ illæomnes eo tendunt,ut doclorem fidei habilem reddant ad explicandae el persuadendas veritates fidei et res inter­ nas; ergo vel maxime Christo conveniebant; ac fuerunt in coetiarn perma­ nentor ut habitus, ut, quoties vellet, iis uti posset ad audientium utilitatem, quibus loquebatur tanquam potestatem habens. 1’ndc nec prophetia excluditur; imo de Christo intelligi debet illnd Moysis vaticinium , Dent. 18. 1«>. Prophetam de gente tua, et de fratribus tuis, sicut me, suscitabit tibi Dominus Deus tuus. El vero licet prophetia communiter conjungatur cum obscuritate aliqua; hæc tamen non necessario in ejus con­ ceptu involvitur; sed ad eam sufficit, esse viatorem, et perfectissime futura cognoscere? Quod vero Christus dictus sit : plus quam Propheta ; solum ar­ guit, ab eo res arcanas el futuras fuisse perfectiori modo cognitas, quam a prophetis cæleris; vel fuisse illum simul prophetarum Dominum. DISSERTATIO V 7λ DE PIIOPIIIETATIBUK KT PEllFECTIOVIBUS IPSIUS COMPOSITI T Η ΕΑΝ I> BI CI. * Hisdemum cæteracomplodimur, quæ ad Christum, sive totum Theandricum compositum, perlinent; simtque 1°. Tituli Christi. 2°. Operationes·, satisfactio et meritum. 3°. Adoratio; quo demum 4°. Cultum Sanctorum, ac S£ Imaginum, in gratiam Protestantium, reducimus; quæ sequentium Sectionum materiam dabunt et ordinem. SECTIO I. DE TITULIS CHRISTI. J Multiplices tituli Christi in divinis Scripturis deteguntur ; inter quos cum dignitate primus sit, quod sil Filius Dei naturalis ; ab eo ducemus ordinem, reliquos deinde brevius, cum longius in iis hærerc non exigat materia et scribendi ratio, exposituri. ARTICULUS I. UTRUM CHRISTUS HOMO, SIT VERUS AC NATURALIS DEI FILIUS? 427. iVokz I. Filius vel est naturalis, vel adoptivus. Naturalis, ut adoptivo oppositus, est, cui jure nativitatis et sanguinis paterna debetur hæredilas. Adoptivus, qui ab alio genitus, sed ab alio electus et assumptus, gratis ad hæreditatem vocatur; unde adoptio definitura Jurisconsultis: Gratuita et liberalis personae eœtraneœ ad hæreditatem assumptio. Nota II. Fide catholica certum est, Christum, in quantum Deus est, jure generationis ælernæ, esse Filium naturalem Dei : cui repugnat adoptio, quæ ex essentia sua requirit personam extraneam ab adoptante, inque sola fun­ datur adoptantis gratia, nullumque supponit ante adoptionem in adoptando jus ad bona adoptantis ; ideo nec Christus simpliciter pronunciatus est Filius Dei adoptivus ; quia importat suppositum divinum, ratione cujus est Filius Dei naturalis, habens ad bona æterna Patris naturale jus. Hinc tantum com Î96 DE TITULIS CHRISTI. DE INCARNATIONE. (roversia est ; an Christus, in quantum homo, sit verus ac naturalis Dei Fi­ lius ** I Nota III. Circa finem seculi VIII. Felix ct Elipandus Hispani, hic Tolfilanus, ille Urgelitanus episcopus, Christum esse Filium Dei adoptivum docuerunt; uti enim Eginhardus ad annum 791. refert, cum Elipandus Felicem consuleret, quid de Christi humanitate sentiret? an Christus, se­ cundum quod homo est, naturalis et proprius Dei Filius, an adoptivus dici debeat? Adoptivum dici debere, respondit Felix, idquo scriptis ad eumdem libris defendere conatus fuit ; et cum Felice postea idem prædicavit Elipan­ dus. In variis continuo Synodis hoc dogma proscriptum fuit. 1°. In Forojuliensi sub Paulino Aquilejensi anno 791. In Ratisbonensi et ab Adriano L anno792. In Francoford iens i an. 794. sub Adriano I. et Carolo M. > praesentibus Tiieophylacto et Stephano episcopis. Continet vero Cone, hoc Canones 56. et Tractatus quatuor. Primus est epistola Adriani, alter est liber dictus Sacrosyllabus, auctoribus, ut putatur, Paulino Aquileiensi, et aliis Ilaliæ episco­ pis. Tertius constat epistola synodica, data a Concilio ad Hispanos praesules, Quartus epistola est Caroli M. ad Elipandum, qua ipsi damnationem ejus jn Synodo significat. Nota IV. Error vero ille: Christus in quantum, vol quatenus homo, est filius Dei adoptivus, tripliciter potest defendi ; 1°. Ut particula in quantum, vel quatenus reduplicet ipsum suppositum ; hicque error tum Arii fuit, ut aliunde constat ; tum Nestorii, præter suppositum divinum in Christo, asse­ rentis alterum creatum humanum, ratione cujus sit filius adoptivus. 2°. Ut reduplicet solam humanitatem, vel naturam humanam, quæ fuerat sententia Gabrielis, Almaini, Majoris, docentium, Christi humanitatem, posse dici adoptatam , non tamen esse, filiam. 3°. Ut reduplicet utrumque ; et suppositum Christi, et humanitatem ; quæ Durandi et Scoti opinio fuit. Felicem et Elipandum non docuisse errorem illum in sensu Arii, satis convenit : nunquam enim hoc ipsis exprobratum est. In sensu Nestorii eos illum intellexisse, negat Vasquez; sed momenta sunt gravissima, quæ Nestoriani erroris illos reos agunt. Nam 1°. in epistola synodica aiunt Patres Francofordienses, eorum hæresin jam in Nestorio damnatam esse, illosque idem nomine adoptionis intelligere, quod Nestorius nomine copulationis; ambosque reprehendunt, quod Nestorio dicere anathema noluerint. Tum ibid, notant, juxta Felicem et Elipandum, Christum hominem ex servo adoptatum fuisse in filium ; sed quid hoc aliud erat, quam cum Nestorio dicere : prius hominem purum creatum fuisse, ac deinde evectum ad dignitatem Filii ? 2°. Sacrosyllabus eos novos hostes; at veternosa face (Nesto­ rii) pollutos dicit. 3°. Eos cum erroris sui parente Nestorio sensisse, diserte refert Jonas Aurelianens. Lib. 1. de Cuit. Irnag., Ætherhjs Auxumensis episcopus , et Beatus in Asturia presbyter L. 1. cont. Elipandum. 4°. Agobardo teste, Lib. cont. Felicem; hic scripto, quod mortuus reliquerat, legitque Agobardus, clare expresserat, Dei Patris Filium nullatenus dici de­ bere passum, sed hominem ab eo assumptum; quæ ipsa fuerat Nestorii hærcsis. His, quæ necessaria erant ad quaestionis intelligentiam, præmissis, I 29/ 428. Dico. Christus, in quantum homo, est verus ac naturalis Dei Filius; el sub nulla ratione adoptivus. Prob. 1. Auctoritate S. Scripturæ. Et quidem, omissis textibus aliis, ad Itoni, v. 32. inquit Apostolus : Qui etiam proprio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum. Quo in loco, observante Adriano L S. P. epist. ad episcopos Hispani®, Christus vocatur Filius proprius secundum naturam illam ipsam , in qua traditus fuit, sive secundum humanitatem ; ergo nequidem sub restrictione humanitatis (sive Christus, quatenus homo), dici potest filius adoptivus; vel secus adrnitli debent filii duo : alter natu­ ralis, adoptivus alter; quod esset sentire cum Nestorio. < 429. Prob. II. Auctoritate Patrum qui ante Concilium Francofordiense floruerunt, e quibus S. Hilar. L. 3. de Trinit. n. 11. Dominus, inquit, (firerat : Clarifica Filium tuum (Joan. 47. 1.). Non solum nomine contestatus est esse se Filium, sed et proprietate, qua dicitur tuum; multi enim nos filii Dei, sed non talis hic Filius. Hic enim et verus et proprius est Filius, origine, non adoptione·; veritate, non nuncupatione.S. Athanasius L. 1. contr. Apollin. n, 12. Errant qui dicunt, alium esse qui passus est Filius, et alium qui pas· sus non est. Non enim alius est quam ipsum Verbum, quod passionem et mortem susceperit'. Et n. 13. In illo ipso nomine, quod unicum est, res utraque significatur, divinitas nempe et humanitas. Ideoque homo dicitur Chri­ stus, Deus quoque dicitur Christus, ac Deus et homo est Christus, et unus est Christus. S. Augustin. Tr. 82. in Joan. n. 4. Nos, inquit, filii gratia, non natura; Unigenitus autem natura, non gratia; tum subdit : An hoc etiam in ipso Filio ad hominem referendum est? respondet : ita sane. Et in Enchirid. n. 35. Unus Dei Filius, idemque hominis filius, unus hominis filius, idemque Dei Filius : non duo Filii Deus et horno, sed unus Dei Filius: Deus sine initio, homo a certo initio, Dominus noster Jesus Christus. Prae­ sules Africani in libello emendationis Leporii presbyteri, in hoc, aiunt concordes, maxime fides nostra consistit, ut credamus unicum Filium Dei, non adoptivum, sed proprium. Plura apud Petavium L. 7. c. 2. 430. Prob. III. Auctoritate Francofordiensis Concilii propositionem illam : in quantum homo, est Filius Dei adoptivus, damnantis, non tantum in sensu Nestorii, sed absolute, in quocumque sensu; etiam sub expressa restrictione humanæ nostræ naturæ, servata licet unitate personæ. Nam 4·. in epist. synodica ad Hispanos ait de Christo (Labb. t. 7. p. 1044. C.) : Quid est aliud dicere eamdem Virginem adoptivum vel servum genuisse, nisi neqare Deum illam genuisse? Si Deus generatus est, nequaquam adoptivus (h. e. nulla ratione), sed Filius. 2°. In ead. (Labb. ibid.) : Alia persona est proprii Filii, alia adoptivi filii servi: et scimus unam esse personam in Christo Deo, Dei et hominis ; ergo nec ut homo patitur dici adoptivum. 3°. In cit. ep. ( Labb. ibid. p. -1043. D.) rationem dat: Adoptivus siquidem non habet aliam significationem, nisi ut Jesus Christus non sit proprius Filius Dei : atqui hoc falsum esset; nam haberet significationem aliam, si Christus ut homo esset filius adoptivus, et componi posset cum filiatione naturali filiatio adoptativa, servata unitate personæ. Unde 4°. Adrianus S. P. in ep. ad episc. Hisp. (Labb. ibid. p. 1014. D.) rejicit adoptionem Jesu Christi Filii -— 298 dk incarnatione. de titulis CHRISTI. Dei secundum carnem (humanitatem) tanquam perfidiam i quia hoc sanctu Dei Ecclesia nunquam credidit : et in Saerosyllabo dicitur (Labb. ibid, p. 4623, E.): De beata Virgine inenarrabiliter sumpsit, non adoptavit car­ nem. Ac rursus in epist. synod. ( Labb. ibid. p. 1033. D.) : Hoc, quml Joan­ nes dixit : vidimus gloriam ejus quasi Unigeniti a Patre... contra adoptio­ nem camis facit. En, nequidem patitur Concilium dici humanitatem adoptatam; hæc enim per carnem intelligitur, sicut Joan. 1. Verbum caro factum est. fuisse S. Hilarium ; fides sil penes asserenles. Negat Petavius hic, contendens verbum adoratur minus cohærero curn antecedentibus, quam adoptatur; quia eo loco autithesin facit Hilarius, qua cum deitatis insignibus, ea, quæ suntnaturæ humanæ vilia, comparantur. Similiter deS. Aug. mente constat er ejus verbis supra, de S. Cyrillo vero ex ejus contra Nestoriuin gestis, contra quem unam solam in Christo personam propugnavit, scilicet divi­ nam Verbi. dd5um. et ult. N. hoc de Ildephonso el aliis Toletanis episcopis. Ita quidem objecerat Elipandus ; sed quod ipsa Ildephonsi scripta non adessent, ex qui­ bus didi veritas delegi potuisset ; respondebant PP. non asserendo, sic cre­ didisse Ildephonsum ; sed quasi permittendo : etsi Ildephonsus vester, etc. noster Gregorius Pontifex Romance fidei semper eum unigenitum nominaro non dubitavit. Cæterum falso hoc Elipandum jactasse, ex ipso Ildephonso constat L. de partu virginis (Biblioth. magn. PP. t. 9. p. 425. B.) : Ergo non illum, ut cœteros adoptio Filios, Dei fecit Filium ; sed divinitatis natura illum in proprium Dei Filium exaltavit. Et L. de Virginii. perpelua S. Ma­ ri® c. 11. (ibid. p. 420. A.): Propter duarum naturarum proprietatem in unitate personæ Dei connexam , Dei et hominis unius Christi hæc sola homo mater est virgo. Ita in utraque natura unum generans filium, ut idem sit Filius Dei, qui Filius hominis; nec alter sit Filius hominis, quam qui Filius Dei. 431. Prob. IV. Ratione. 1°. Christus et homo sunt nomina concreta, quæ personam connotant : sed pei’sona Christi est Filius naturalis, non adopti­ vus ; ergo Christus ut homo, nihil aliud sonat, quam Verbum subsistens in natura humana : sed hoc est vere et substantialiter Filius Dei naturalis ; ergo. 2°. Adoptio cadit in personam extraneam, quæ ex mero adoptantis favore et gratia, non ex origine et natura, vocatur ad hæreditatem ; definilnr enim : gratuita et liberalis personæexlraneæ ad hæreditatem assumptio; quæ definitio colligitur ex Inst, et ff. de Adoptionib. ; atque ita adoptionem intelligunt non tam Jurisconsulti, quam Theologi ac homines passim ; el ita sumpserunt Patres Francofordienses. Unde essentialiter duo requirit : pri­ mum, ut, qui adoptatur, sit pei’sona respectu adoptantis extranea. Alterum, ut nullum habeat jus ad hæreditatem : atqui nulla est in Christo persona extranea, etiam quatenus homo est ; sed unica eaque divina, et Christus qua homo habet jus ad hæreditatem Dei, quæ est visio beatifica; ergo. Hinc patet etiam, cur nec humanitas dici possit adoptata ; quia non est pei'sona, in quam solam cadit denominatio adoptationis ; ac ratione unionis hypostaticæ habet jus ad hæreditatem intrinsecum. > 432. Obj. I. E veteribus varii Patres, cum de Christo agunt, adoptionis nomen adhibent ; ergo. Prob. Ant. Nam 1°. S. IrenæusL. 3. cont. Hær. c. 19. n. 4. Qui Filius Dei est·, inquit, Filius hominis factus est, commixtus Verbo Dei, ut adoptionem percipiens fiat Filius Dei. 2°. S. Hilarius L. 2. de Trinitat. n. 27. Ita potestatis dignitas non amittitur, dum carnis humilitas adoptatur. 3°. S. Cyrillus Alexandrin. de Trinit. Dial. 3. (opp. t. 5. part. 1*. p. 486. A.), Adoptatus nobiscum. 4°. S. August. L. de Prædest. Sanet, c. 15. n. 30. dicit Christum gratia talem ac tantum esse. 5°. S. Ildephonsus et alii Toletani præsules Christum esse Filium Dei adoptivum credebant; ut con­ stat ex ipsa epist. Cone. Francofordiensis (Labb. t. 7. p. 1035. B.) : Etsi Ildephonsus vester in orationibus suis Christum adoptivum nominavit, etc.; ergo. R. Generaliter D. Ant. Adhibuerunt adoptionis nomen, quod crederent Christum esse filium adoptivum : vocem adoptionis in rigore sumendo N. per adoptionem intelligendo assumptionem naturæ humanæ gratis, sine ullis antecedentibus meritis, ad unionem cum Verbo C. Hæc vero assumptio latiori sensu dicitur adoptio, et longe diverso ab eo, de quo hic quaestio est. Sicque explicari debent S. Iren.eus, Hilar., Cyrill., August. Et quidem, quod S. Hilarium atttnet, habes ejus verba supra recitata. Quod vero Hincmarus in Præf. L. cont. Gotteschalcnm, item Alcuinus velint in Hilario pro adoptatur legendum esse adoratur, et a Felice corruptum 299 I 433. Obj. II. Christus ut homo non est Deus; ergo neque Filius natu­ ralis Dei. R. D. Ant. Non est Deus formaliter C. non est Deus hypostatice N. Sed hoc jam sufficit, ut sil et dicatur Filius naturalis Dei; cum enim homo nomen concretum sit, simul cum natura personam importat: sed persona Christi ut hominis est Filius naturalis Dei ; est enim persona Verbi. 434. Inst. 1. Potest Christus , qua homo, dici servus late dictus , ratione naturæ humanæ ; non obstante, quod Christus et servus nomina concreta sint; ergo etiam sic Filius adoptivus dici potest. R. N. Cons. Nam disparitas est , quia servitus late dicta, quæ in hac quæstione nihil aliud est, quam subjectio ad Deum et essentialis depen­ dentia a Deo, non tam suppositum afficit, quam naturam , ac proin ratione hujus supposito convenire potest, et solam potest afficere naturam ; utpole I quæ, abstrahendo etiam a persona, est quid subjectum Deo, essentialiter dependens a Deo; ergo serva late dici potest. Sed filiatio est proprietas prae­ cise personalis, et supposito ratione sui convenit. Hinc reduplicatio : Chri­ stus, quatenus homo, nequaquam cadere debet supra formam , seu natu­ ram; sed homo specificative. sumi debet, ut dicens naturam supposi tatam. Disparitas hæc est D. Thom.-e hic ad 3. Dicendum, quod esse creaturam, et I etiam servitus, vel subjectio ad Deum non solum respicit personam, sed etiam naturam ; quod non potest dici de filiatione. ί Cujus ratio ulterior est, quod ad relationem filii requiratur generatio passiva, perfecta, ac completa; filiatio enim ens completum in specie gene­ rantis respicit, proinde el suppositum : sicut enim paternitas, quia gene­ rationem sequitur, non convenit naturae ; sic nec filiatio, cum generationem .W DE INCARNATIONE. DE TITULIS CHRISTI. passivam sequatur. Indo in divinis non permittuntur hro propositiones : Natura divina (fenerat : Natura tlirina est genita, E contra orthodoxie simi: Pater generat : Filius generatur; ergo relatio filiationis ultimum genera­ tionis terminum, sive suppositum, non naturam respicit et denominat. Unde rursum Doctor Angelicus hic in 3. D. 8. q. I. a. 5. ad I. ait : Subjectum filiationis non potest esse natura; cum sil ejus, quod habet complementum speciei. Ideoque ibid. a. 1. ad 5. dixerat : .-Id filiationem requiritur plut, quam ad nativitatem, vel ortum ; scilicet, ut quod e.vit per generationem a generante, sit completum in specie generantis ; et ideo fructus arborum, ora avium, et capilli, et alia hujusmodi non habent rationem filiationis, licet dicantur nasci. 43o. Inst. 2. Christus quod sit Filius naturalis Dei, non habet ab huma­ nitate; ergo Christus quatenus homo non est filius naturalis Dei ; ergo ado­ ptivus est. R. C. A. D. Cons. Si τδ quatenus homo sumatur reduplicative, quasi humanitas esset ratio formalis, ob quam Christus sit Filius naturalis Dei, sic quatenus homo non est Filius naturalis Dei C. Falsum enim est, huma­ nitatem esse rationem formalem filiationis Christi, juxta dicta. Si sumatur specificative, ut sumi debore diximus V. 43G. Inst. 3. Ratio filiationis naturalis est vera et naturalis generatio: sed Christus quatenus homo a Deo per veram et naturalem generationem non procedit ; ergo. R. D. Ant. Ratio sola et unica filiationis naturalis est naturalis generatio .V. etiam unio hypostatica, qua naturæ communicatur persona illa, quæ est genita, est ratio filiationis naturalis C. Lude causa remota filiationis naturalis Christi est generatio divina passiva personæ Verbi; causa proxima et formalis est ipsa persona Verbi substantialiter conjuncta humanitati per unionem hypostaticam. Ex quo fit, quod, licet tota Trinitas sit causa effectiva unionis, Christus tamen dici non possit filius totius Trinitatis; quia filiatio Christi remote et ultimato fundatur in generatione divina passiva. 437. Inst. 4. Christus ut homo non potest dici Verbum, aut imago Patris. Hem, si Pater assumeret naturam humanam , non foret Pater ul homo; quia ut homo non generaret ; ergo ncc Christus ut homo dici debet naturalis Dei Filius. R. .V. Ant. quoad utrumque ; sed eodem sensu Christus ut homo potest dici Verbum, imago Patris, quo Filius Dei naturalis dicitur ; quanquam modo specialiori Filius dicatur; quia filiatio est proprietas personalis, soli personæ conveniens. Similiter eodem sensu, in altera hypothesi, prima persona ul homo esset Pater æterni Verbi : uti modo Christus illius Filius naturalis est. b 438. Obj. III. 1°. Gratiæ habitualis offectus est filiatio adoptiva : sed hæc fuit in Christo, et quidem ejusdem speciei cum nostra, et in excellen­ tissimo gradu ; ergo. 2*. Licet Verbum sit de se suppositum extraneum i ’ j ! 301 natura) humana) ; potest tamen facere natura humana, cui unitur, ut sit lilitis naturalis B. M. Virginis, sicque fiat huic intraneum ratione naturæ ipsiinlraneæ; ergo etiam potest natura extranea facere, ul suppositum de sc intraneum fiat extraneum, ct subjectum capax filiationis adoptivæ per gratiam. 3°. Si Christus nequeat dici adoptivus ; ergo Theologi illi, qui ita senserunt, adhuc post Cone. Francofordicnse essent hæretici ; ul Scores, Dubandls : sed nemo illos ut hæreticos habet. 4°. Qui est Filius Dei per naturam, potest esse Filius Dei per prædeslinationem ; nam dc Christo l ilio Dei dicitur ab Apost. ad Rom. 1. Qui prcedeslinatus est Filius Dei in virtute; ergo eliam poterit dici, Filius Dei per adoptionem. .Id lnm. R. D. M. Est hic effectus gratiæ habitualis in subjecto capaci filiationis adoptivæ, quale sunt cæleri puri homines C. si subjectum inca­ pax sit illius filiationis .¥. Sed Christus, cum non sit persona extranea Deo, filiationis adoptivæ capax non est. 4d2u®. .V. Cons. Dis par itas est, quia, ut suppositum , quod est intralicum, fiât extraneum, debet amittere prædicata positiva sibi propria et naturalia, per quæ erat secundum sc intraneum : scilicet naturam habi­ tam primo per sc per generationem : sed Verbum hæc amittere non potest, estque talis mutationis essentialiter incapax. At nihil amittit Verbum, dum, ratione naturæ assumptæ, fit suppositum malri intraneum, quasi domesti­ cum ad terminandam generationem, adeoque filiationem, generationis terminum ; non enim ideo desiit esse intraneum Patri. Unde de eo Ecclesia: Mirabili mysterio, id quod fuit permansit : et quod non erat assumpsit. Ad 3um. R. N. sèq. Quia acta Concilii Franco ford iensis diu, ul putatur, liæreticorum astutia, latuerunt incognita, dum demum a Surio, qui anno 1578. obiit, detegerentur. Unde Theologi illi, qui tum Christum adoptivum, sensu supra exposito, asserebant; quia acta Concilii illos late­ bant , accusari hærcsis nullatenus possunt. Ad 4,,ni. A'. Cons. Alia est ratio adoptionis, alia prædestinationis; nam adoptio essentialiter requirit personam , quæ sit respectu adoptantis exlranea ; at prædestinatiorespicit personam non solum secundum id, quod est ei naturale; sed etiam secundum id, quod potest personæ convenire aliunde, ideoque Christus dicitur prædestinalus Filius Dei, non secundum quod sub­ sistit in natura divina ; sic enim est Filius Dei naturaliter; sed secundum quod subsistit in natura humana. Et vera est enunciatio hæc : Christus ut homo prædestinalus est filius Dei naturalis; vel ad filiationem Dei natu­ ralem. Halio ulterior est, quia prædestinatio proprie accepta est Dei præordiualio ab æterno de his, quæ per gratiam facturus est in tempore ; cl ad pnedcslinalionem sufficit, quod subjectum potuerit non habere hunc termi­ num: atqui hoc suppositum Christus, ratione naturæ huinanæ , putuit non habere filiationem Dei : ct Christo ut homini convenit in tempore, per gra­ tiam unionis, esse Filium naturalem Dei; licet enim personæ Christi ulsub­ sistenti in .natura divina naturale sil esse Filium Dei naturalem ; non tamen ei naturale id est secundum naturam humanam. Quam rationem in termi­ nis S.Thom. hic a. 1. ad 2. ubi. Quamvis enim, inquit, sit naturale illi personæ secundum se considerata:, quod sit Filius Dei in virtute; non tamen 302 DE TITULIS CHRISTI. bE INCARNATIONE. ’est ei naturale sectlndum humanam naturam, sectmdum quam hoc sibi con­ venit per gratiam unionis. In qüo secutus est S. Aug. quem refert L. de Prædesl. Sanctor, c. 15. ARTICULUS IL • i ■ · *· t EXPENDUNTUR RELIQUI TITULI CHRISTI. fex cæteris Christi titulis alii sunt honoris ct potestatis; alii amoris; alii 'officii : ex quibus hic præcipuos delibamus. 439. Dico I. Tituli honoris ct potestatis sunt sequentes : et quidem est I. Rex et Dominus omnium; non tantum qua Deus est, ut per se patet; sedel qua homo, juxta illud ad Hebr. 1. Novissime nobis locutus est in Filio, quem constituit hœredem universorum. Ac Dan. 7. Dedit ei potestatem, et honorem et regnum. Uti enim Christus, qua Deus, hæc omnia habet ex natura; itaet qua homo, ex dono Patris ac libera constitutione eadem communicata accepit. Hoc tamen regnum Christi, qua hominis, in mundo potissimum spirituale fuit; cum politicum aliud agnoscere nollet, ac Pilato diserte responderet, Joan. 18. 36. Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset re­ gnum meum ; ministri mei utique decertarent, ut non traderer Judæis; nunc autem regnum meum non est hinc. Ad quæ verba S. Aug. Tr. 115. in Joan, n. 2. Audite ergo, inquit, Judæi et Gentes, audi, 'circumcisio; audii preeputium; audite, omnia regna terrena : non impedio dominationem vestram in hoc mundo... Regnum meum non est de hoc mundo. Quid vultis amplius? Venite ad regnum quod non est de hoc mundo ; venite credendo, ct nolite sa­ tire metuendo. Hac etiam potestate regia spirituali sola usus est, condendo Ecclesiam, eiqueleges dando; instituendo sacramenta ; ordinando Aposto­ los, et mittendo ad prædicandum, etc. Ut proinde . qua homo, vel exccutionem regiæ potestatis politicæ non acceperit ; vel huic renuntiaverit. Unde ct allatos supra textus ad Hebr. 1., Dan. 7., de regno potius spirituali intellige. z · -440. II. Sacerdos verus et novœ Lxgis Pontifex, juxta illud ad Hcbr. 4.14. Habentes ergo pontificem magnum, qui penetravit Coelos, Jesum Filium Dei Et prob. ratione : Sacerdotis enim officium est, agere mediatorem Deum in­ ter ethomines, offerre pro populo preces et sacrificia Juxta illud ad Hebr. 5.1. Omnis pontifex, ex hominibus assumptus, pro hominibus constituitur iniis quæ sunt ad Deum, ut offerat dona, et sacrificia pro peccatis. Sed hoc pro­ stitit Christus; nam est semper vivens ad interpellandum pro nobis, ad Hebr. 7.25. Item ad Hebr. 9. 1 4. Quanto magis sanguis Christi, qui per Spiri­ tum sanctum semetipsum obtulit immaculatum Deo, emundabit conscientiam nostram. En , se ipsum obtulit; scilicet simul sacerdos ct victima. Sacerdos tamen fuit qua homo, sive secundum naturam humanam; sa­ cerdotium enim cl sacrificium dicunt submissionem in offerente et re oblata; sed submissio Christo tantum qua homini convenit, non qua Deo. Porro sacerdos est in æternum , et secundum ordinem Melchisedech, juxta illud Ps. 109. Tu es sacerdos in æternum secundum ordinem Melchisedech. I j ! 3CZ Quæ repolit Apostolus ad Hcbr. 5. ct Christo applicat. Ac 1°. quidem est sacvrdos ætcrnùs ; quia caret successore, ct semper ipse est ollcrens, cl sacer­ dotes reliqui ejus ministri sunt’. Ratione vero sacrificii cruenti in crUce oblati, habet etiam sacerdotium æternum, sed quoad effectum, et repræsentalioncm pretii semel oblati; de hoc enim ait Apost. ad Hebr. 10. 14. Una oblatione consummavit in sempiternum sanctificatos. 2°. Est sacerdos secundum ordinem Mclchisedcch. Hoc quidem late ostendit Apostolus ad Hcbr. c. G. cl 7. Quinque nimirum figuris illa Christi in Melchisedccho praefiguratio constat. 1. Quia nomen ipsum Melchisedech idem sonat, ac rex juslitfæ ; at Chrisliis verus rex juàtitiæ est. 2. Mclchisedcch filii rex Salem, id est, pacis ; sed Christus idem est pacem Deum inter et hominem restituens. 3. Mclchisedcch dicitur sine patre, sine maire ; Chri­ stus secundum humanitatem sine patre; secundum divinitatem sine matre est. 4. Melchisedech dicitur, neque initium dierum, neque finem vitœ habens '; Christus qua Deus initium non habet; qua sacerdos non finem. 5. Sacrifi­ cium Melchisedechi in pane et vino constitit, Gen. 14. 18.; sed et Christus sub speciebus panis et vini corpus et sanguinem suum obtulit; oflertque adhuc per ministros sacerdotes. UndeS. Cyprian, ep. 63. ad Cæcilian. n. 4. Quis magis sacerdos Dei summi, quam Dominus noster Jesus Christus; qui sacrificium Deo Patri obtulit, et hoc idem, quod Melchisedech : id est, panem d vinum, suum scilicet corpus et sanguinem. Quin ideo proprie dicitur sacerdos œternus, quod adhuc sacrificet per mi­ nistros; nam sacerdos non potest dici, qui non habeat sacrificium aliquod, quod offerat; hoc vero sacrificium non potest esse sacrificium cruentum crucis, utpole quod transiit et repeti non potest, quia Christus jam non moritur, ut ait Apostolus ; ergo debet esse aliud : sed aliud assignari nequit, quam quod offertur in Ecclesia sub speciebus panis et vini, ipsum Christi coipus et sanguis; a quo et alterum seqüitur, quod sit secundum ordinem Melchisedech æfernus; hæc enim châracterislica nota est sacerdotii Melchi­ sedechi et specifica, quod in pane et vino obtulerit. Unde ct Gen. 14. cil. cum dicitur obtulisse panem et vinum, ratio datur : Erat enim sacerdos Dei ollissimi. Inde sacrificium Missæ probant Theologi, et late Tract, de Sacram. Euchar., quo pertinet, probatum jam habes. 441. III. Caput hominum et angelorum, juxta illud ad Ephes. 1. 20. Sulci­ tani illum a mortuis, et constituens ad dexteram suam in coelestibus, supra omnem principatum... Et omnia subjecit sub pedibus ejus, et ipsum dedit caput supra omnem Ecclesiam, quœ est corpus ipsius : ubi in priore parte textus etiam angeli comprehenduntur. Inde etiam conficitur, ipsum esse caput Ecclcsiæ secundum naturam humanam. Nam secundum eam natu­ ram Apostolus testatur Christum constitutum esse caput totius Ecclcsiæ, secundum quam fuit suscitatus a mortuis: sed fuit suscitatus a mortuis se­ cundum naturam humanam, non divinam ; ergo. Dicitur porro caput Ecclcsiæ tripliciter : 1°. Ratione ordinis; sicut enim caput est principalis pars hominis : ita Christus Ecclcsiæ ob summam pro­ pinquitatem ad Deum. 2°. Ratione perfectionis ; sicut enim in capite vigent omnes sensus, cum in reliquis membris solus vigeat tactus: ita in Christo plenitudo est omnium gratiarum, ul ail Augustin, ep. 187. ad Dardau. n. 40. 304 bE Incarnatione. 3°. Ratione virtutis; sicut enim omnia membra a capite hauriunt vim el niotum : sic omnia membra mystica Ecclesiæ motum graliæa Christo,qua se moveant ad opera vitœ æternæ. Angelorum vero caput est 1°. Ratione ordinis cl prééminent ia», ad Ôoloss.Î. et Ephes. 1.2°. Ratione auctoritatis et potestatis, ad Philipp. 2. 10. Ut in nomine Jesu omne genu flectatur, cœlestium, terrestrium. El 1. Pel. 3. 22. Profectus in coelum, subjectis sibi angelis, et potestatibus^ 'et virtutibus. 3°. Ratione gratiœ, non quidem essentialis primttj, quam in creatione sua acceperunt ; hæc enim ex mera Dei liberalilate, independenter a Christi meritis , ipsa concessa fuit, ut suo loco ostendimus de causa finali incahialionis; sed accidentalis, quam etiam in angelos influit : quæque consistit in variorum mysteriorum revelatione, praesertim incarnationis; tum in gau­ dio quodam accidentali, quo fruunlur ex salute nostra per Christum facta, cl similibus. 112. IV. Judex vivorum et mortuorum. Act. 10. 42. Ipse constitutus est a Deo judex vicorum et mortuorum. Joan. 5.22. Neque Pater judicat quemquam; sed omne judicium dedit Filio. Hæc porro judicis dignitas Christo etiam ho­ mini competit. 443. Dico II. Tituli omen sunt, quod sit Propheta, Doctor, Mediator. Redemptor. Est igitur 1. Propheta. Juxta illud Deut. 18. 15. Prophetam de gente tua, et de fratri­ bus tuis, sicut me, suscitabit tibi Dominus Deus tuus : ipsum audies; quæ de Christo dicta suut. Porro character Prophetæ in Christo elucet ex ejus futu­ rorum scientia, tura secretorum et occultorum ; ex reprehensione vitiorum; reductione populi ad cultum Dei verum; mysteriorum et Scripturarum in­ terpretatione : unde passim a populo Propheta magnus dicebatur. 444. 11. Doctor. Is. 55. 4. Testem populis dedi eum, ducem ac prceceploim gentibus. Joan. 13. 13. Vocatis me Magister, el Domine : et bene dicitis; sum etenim. Officium hoc implevit manifestando veritates nobis ignotas ; do­ cendo ; efficacia sermonis convincendo ; doctrinam suam confirmando ope­ ribus el miraculis. 445.111. Mediator. Specialis hic titulus Christi est; isque illi tribuitur ob officium singulariter proprium, 1. Tim. 2. 5. Unus Deus, unus et Mediatur Dei et hominum homo Christus Jesus, qui dedit redemptionem semet ipsum pro omnibus. Ad Hebr. 9. 15. Novi Testamenti mediator est; ut morte interce­ dente, in redemptionem earum prœvaricationum, quœ erant sub priori testa­ mento, repromissionem accipiant......hœreditalis. Mediatoris enim est recon­ ciliare ; hoc praestitit Christus mundum reconcilians Deo. Quin etiamnum exercet, exercebilque usque ad finem hoc mediatoris officium ; ad Hebr. 7.25. Salvare in perpetuum potest accedentes per semel ipsum ad Deum; semper livens ad interpellandum pro nobis. Et 1. Joan. 2. 1. Advocatum habemus apud Patrem, Jesum Christum justum. Quœres : Juxta quaui naturam Christo competat mediatio? Quidam ex I DE TITULIS CliniSTI. I I I I Lulheranis ratione solius humanitatis Christum mediatorem asserunt; Cal­ vinus cum Lulheranis reliquis ratione solius divinitatis. Sed utrumque male. Nam R. Γ. Christus non fuit mediator secundum solam naturam humanam; hujus enim mediatio non fuisset sufficiens ad reconciliationem perfectam; quia, cum non fuisset persona infinilæ dignitatis, neque pretium fuisset condignum, et valons infiniti. R. 2°. .Nec mediator dici potest ratione solius divinitatis, 1ά. quia natura divina non potuit esse principium clicilivum operationum, per quas facia est mediatio ; nec secundum hanc Christus pati, mori, etc. potuit, cum impassibilis, immortalis sit. 2°. Ipsi naturæ divinæ pretium persolvi de­ buit; ergo ipsa mediare non poterat et reconciliare; mediator enim, ut vox ipsa denotat, diversus esse debet in lite et causa a partibus. 3°. Quia alias lota Trinitas exercuisset officium mediationis el redemptionis ; quia opera­ tiones ad extra SS. Trinitatis communes et irtdivisæ sunt. Unde R. 3°. Christus, ut homo Deus, sive ut homo subsistens persona Verbi, mediator est; 1°. enim ulrumquc Scriptura innuit 1. Cor. 2. 8. Dominus glorice crucifixus est, ubi per Dominum gloriœ persona Christi, per το cru­ cifixus natura humana exprimitur; natura enim divina crucifigi non po­ tuit. 2°. Ratio est, quia sic principium clicilivum operationum, quibus facta mediatio est, Christus qua homo, sive secundum naturam humanam, fuit; dignificativum vero fuit Verbum, a quo valorem infinitum, ac prblium illa mediatio traxit. Unde S. Aug. L. 10. Conf. c. 42. Mediator, ait, inter Deum et homines oportebat ut haberet aliquid simile Deo, aliquid simile hominibus ; ne in utroque hominibus similis, longe esset a Deo; aut in utroipie Deo similis, longe esset ab hominibus, atque ita mediator non esset. 305 446. Olij. 1°. SS. Patres mediationem sæpe divinitati tribuunt; ergo. 2°. Mediatoris est, ut inquit S. Aug. Enchirid. c. 33., renovare corda, dare Spiritum sanctum ; atqui hæc Christo tantum qua Deo convenire possunt. iP. Mediator nihil debet habere commune partibus reconciliandis,sed distare hahet ab extremis ; at Christus Deus homo de utraque parte participat. Ad lum. R. D. Mediationem substantialem sive incarnationem, qua con­ juncta est natura divina et humana, et quæ sufficiens est ad perfectam reconciliationem hominis cum Deo C. mediationem , quæ per operationes habetur Subd. Tribuunt divinitati ut principio dignificativo C. eliciti vo xV. Unum autem sine altero non sufficit. Ad 2"®. R. D. Officium mediatoris est renovare corda, dare Spiritum sanctum, ut causa meritoria et ministerialis C. ut causa effectiva ac prin­ cipalis N. Secundum divinitatem tantum dat gratiam et similia effective solum, non morali ter et meritorie: in mediatione vero vel maxime respi­ citur meritum, quo Deo offenso reconciliamur; sed ad hoc sola natura divina ex dictis non sufficit. Ad 3nm. R. D. Nihil debet habere commune quoad litem , vel delictum C. quoad entitatem physicam N. Constat ex S. Aug. supra. Sic et homo intei1 duos litigantes, aut offensos ab invicem homines, verus esse mediator potest, licet naturam cum utraque parte communem habeat; modo iri causa, vel delicto non participet. 306 te INCARNATIONE. 447. IV. Redemptor. Debetur hic titulus Christo, quod , ex solo erga nos amore, vindicaverit nos a servitute peccati ; captivitate dæmonis per satisfa­ ctionem infinitam, ac superabundantem : redimere enim idem sonat, quod liberare a servitute, captivitate, similive modo. Unde de Christo ait Aposto­ lus i. ad Tini. 2. 0. Dedit redemptionem semelipsum pro omnibus. El ad Gal. 3. 13. Christus nos redemit de maledicto legis, factus pro nobis maledi­ ctum. Sed cum satisfactio illa Christi, quam pro nobis obtulit, jtalcal paulo latius, eam speciali Sectione, quæ sequitur, pertractare, ncccsse duximus. SECTIO II. DE CHRISTI REDEMPTORIS SATISFACTIONE ET MERITO. r I » » ·>.’ Titulum redemptoris primus Christo adimere conatus est Pelagius, qui, quod negaret peccatum originale, ac gratiæ necessitatem, negabat conse­ quenter Christi redemptionem; eumque ideo solum advenisse dicebat, ul doctrina praeluceret et exemplo. Eidem non parum detrahunt, inde Sociniani, negantes, Christum vere satisfecisse pro nobis; hinc Calvinus ct Jansenius, Christum pro prædestinalis duntaxat mortuum affirmantes, eo solo discrimine, quod Jansenius admittat, Christum reprobis promeruisse quidem gratias quasdam, sed temporarias. Alium insuper errorem Calvinus addit, ex una parte satisfactionem Christi ita perfectam asserens , ut pri­ vate satisfactioni nostræ nullus amplius supersit locus ; superabundantem tamen negans exparte altera; ut sic catholici dogmatis de indulgentiis prae­ cipuum fundamentum convelleret. Unde totam de operationibus Christi, tum salisfactoriis, tum meritoriis controversiam ad has quaestiones redu­ cimus: 1°. An satisfactio Christi necessaria fuerit? 2°. An vere pro nobis satisfecerit? 3°. An condigna et superabundans, ac quanti valoris fuerit Christi satisfactio? 4°. An, ct quo sensu mortuus pro omnibus ? ARTICULUS I. AN SATISFACTIO CHRISTI FUERIT NECESSARIA. 418. Notai. Differunt inter se restitutio et satisfactio. Restitutio ostrei alienæ redditio, vel damni illati compensatio. Nimirum est actus justitiæ stricta, quo redditur id, quod alteri ablatum, aut illatum damnum com­ pensatur; unde respicit injuriam, quam tollit ponendo aequalitatem re­ rum , et faciendo, ut læsus tantum habeat in bonis suis, quantum habuerat ante laesionem. Satisfactio vero respicit offensam, sive inhonorationem personæ factam per hoc, quod aliquid sive cum injuria stricta, sive sine hac scienter et libere facium sit cum ejusdem person® contemptu. Unde deii- DE SATISFACTIONE CHRISTI.· 307 nitur : Exhibitio actionis, vel obsequii honorifici, quo vel ad aequalitatem, vel saltem aliquo modo, compensatur illa inhonoratio, et tollitur causa justre ac rationabilis aversionis. Hinc alia est condigna, cujus valor adæquat gravitatem offensae : alia congrua tantum, cujus valor gravitatem offensas non adæquat. Nota II. Certum est 1°. neque satisfactionem Christi, neque incarna­ tionem, fuisse absolute necessariam , etiam supposito lapsu humani gene­ ris; tum quia poterat punire peccatorem hominem, sicut perduelles angelos; tum quia Deus, cx se infinitus undequaque, nullius rei extra se egens est ; ct aliunde universim opera Dei ad extra ipsi liberrima sunt. 2°. Nec satisfactionem, nec incarnationem ipsam necessariam fuisse ex hy­ pothesi, quod hominem lapsum salvare vellet; poterat enim Deus viis aliis lapsum erigere, exigendo qualemcumque satisfactionem imperfectam, vel gratis condonando offensam ; cum enim summus sit Dominus, cur nequeat cedere juri suo, quod habet ad odio habendum, ac pliniendum pecca­ torem ? Solum quœritur : an fuerit necessaria ex hypothesi, quod Deus voluerit sibi condigne satisfieri pro peccatis? Ubi tamen iterum advertendum est, quod, licet Deus, ob alios fines, noluerit alio modo redimi humanum genus, quam quo de facto redemptio contigit; eum tamen non fuisse necessarium, ul Deo condigne satisfieret; sed potuisse praestari condignam satisfactionem, si persona aliqua divina naturam intellectualem aliam, puta angelicam, sibi uuivissct, in ea exercuisset satisfactoria opera; aiit si in assumpta natura humana, omissa passione et morte, quemvis alium actum submis­ sionis obtulisset ; quia utrobique actus, ob personæ divinæ dignitatem infi­ nitam , fuisset condigna satisfactio. 4-19. Dico. Necessaria fuit Christi satisfactio ex hypothesi, quod perfecte el condigne sibi satisfieri vellet. Prob. Nulla pura creatura potest condigne satisfacere pro peccato mor­ tali, sive suo, sive alieno; neque id poterat purus Deus ; ergo necessarium erat, ut persona divina naturam intellectualem assumeret, ex qua assum­ ptione existcrct is, qui secundum naturam assumptam esset creatura, adeo­ que, cum illa submissionis capax sit, exercere posset satisfactoria opera ( idem est dc meritoriis) ct secundum alteram esset Deus , adeoque operibus dare posset valorem aequalem oflensæ. Consequens patet, nec probatione eget: etiam Antec. pars 21. clara est; tum quia nemo satisfacit sibi ipsi; lum quia Deus purus submissionis, quam importat satisfactio, incapax est. Igitur Antec. quoad •la,n. p, Prob. I. Ex SS. Patribus, qui ex hoc inferunt, Christum fuisse verum Deum, quod humanum genus redimere, et Deo pro peccatis nostris con­ digne satisfacere potuerit. Sic Leo M. serm. 1. de Nativ. c. 2. Nisi esset Deus, non afferret remedium. S. Basil. inPs. 48. n. 4. ita scribit : Non igilur fra­ trem quœras, qui redimat; sed eum, qui naturam tuam superet : neque merum hominem; scd hominem Deum Jesum Christum, qui et solus potest dare propitiationem Deo pro omnibus nobis. S. Aug. Enchir. c. 108. Neque, ait, per ipsum liberaremur unum mediatorem Dei et hominum hominem Jesum Christum, nisi esset el Deus.S. Cyril. Alexandr. epist. ad Valerian, (opp. t.o. .·■ 31)8 DÉ INCARNATIONE. part. 2\ sect. 24. p. 163. D.): Quo pacto etiam unus pro omnibus pretium exsolveret, si illa passio puri cujuspiam hominis fuisse putatur? S. Pnoci.ts Conslanlinopolitanus, homil. Quod Deipara sit B. Virgo Maria (Labb. t. 3. p. 14. D.): Duorum, inquit, alterum oportebat fieri : vel omnes sententia mortis subjici, eo quod omnes peccaverunt ; vel ejusmodi pretium rependi, quod ad illum rescindendam damnationem pleno jure valeret. Jam vero salu­ tem homo conferre non poterat : quippe qui peccati et ipse debitum con­ traxerat. Sed nec angelus humanum genus poterat redimere. Nam talis pretii inops erat, fiestabat igitur ut pro iis qui peccaverant, impeccabilem mori opor­ teret Deum. Id enim supererat unicum malo remedium. Gf. Petavwm. L. 2. •54. r· j 450. Proô. II. Rktione. Quia ut satisfactio aliqua sit condigna, h. e. æqua­ lis offensæ; necesse est, ut persona satisfaciens sit dignitatis æqualis cum persona offensa; vel certe, ut non sit inter illas distantia infinitaj quæ nulla operum excellentia exæquari possit : atqui inter Deum ct creaturam est distantia infinita; ergo. Maj. prob. Sicut enim offensa crescit in ratione offensæ ex dignitate personæ, quæ offenditur, comparatae ad personam offendentem; ita satisfactio crescit e contra cx dignitate personæ satisfacien­ tis, comparât® ad personam offensam ; adeoque sicut offensa desumit ordi­ nem a persona, quæ offenditur; sic satisfactio suum sumit ordinem a per­ sona satisfaciente ; ergo ut satisfactio condigna sit, persona satisfaciens debet æqualis esse dignitate personæ offensæ. Hinc jam fit, quod pura creatura, cum nunquam adaequare possit dignitatem personæ offensæ, nunquam pos­ sit pro mortali condigne satisfacere; sed inde ejus decrescat satisfactio, scilicet a satisfacientis vilitate respectu Dei : unde crescit offensa, scilicet a dignitate personæ offensæ. Hæc ex communi hominum sensu elucent; omnes enim longe majorem offensam ducunt, si subditus regem, quam si rex subditum percutiat,ct majori proin satisfactione expiandum esse hoc peccatum a subdito; unde lumine naturali ita doctus ait Philosophus L. 5. Ethic, c. b. Si is, qui magi­ stratum gerit, alium inferiorem percutiat, non est repercutiendus ; si vero quis inferior magistratum percusserit, non tantum repercutiendus, sed etiam supplicio afficiendus est. Tota igitur ratio impotenliæ, ex parte creaturæ satisfaciendi condigne pro mortali nascitur tum cx supremitate ordinis, in quo est offensa ( licet enim mortale peccatum non dicatur esse simpliciter infinitum in ratione malitiæ et offensæ; est tamen infiniti ordinis excedens omnes offensas alias); tum cx inferioritate ordinis, in quo est satisfactio creata ; quia ob hanc diver­ sitatem ordinis offensa crescit per dignitatem Dei, el satisfactio decrescit per vilitatem creaturæ; ergo nunquam accedunt ad æqualitalcm. : ✓. 451. Obj. 1. Malitia peccati in se quid finitum est ; ergo finitis obsequiis præstantioribus et præstantioribus a pura creatura æquari potest ; fiuilum enim a finito æquari potest. R. Λ. Cons. Ad prob. R. 1°. ;V. universaliter sumptam. Sic homo est fini­ tus in perfectione sua, ncc tamen adæquari potest a muscis in infinitum multiplicatis. Unde 309 DE SATISFACTIONE CHRISTI. R. 2°. D. Si unum non decrescat ex iisdem principiis, ex quibus crescit alterum : vel si sit ejusdem ordinis et rationis , aut eadem rnensura unifor­ miter mensurabile C. si diversi ordinis et rationis, nec habeat cum allero proportionem .V. Satisfactio autem puræ creaturæ inde decrescit, unde crescit offensa Dei. Dein offensa Dei est in supremo ordine offensæ·; satisfactio autem creaturæ puræ in infimo ordine obsequii. Dernurn mensura offensæ, non qui­ dem arithmetica ad æqualilalern, sed geometrica vel proportionalis, est Deus comparative ad creaturam ; satisfactionis,creatura comparative ad Deum. 452. Inst 1. Licet actus charitatis sit in superiore ordine, quam sint actus virtutum moralium, ul miscricordiæ; si tamen hujus actus multiplicentur, non tantum æquare, sed et superare possunt vim meritoriam actus charitalis : item sic argentum multiplicatumexæqual pretium auri; ergo potest aliquid, licet inferioris ordinis, multiplicatum, æquare alterum, quod est ordinis superioris. R. I). Λ. Actus charilalis est ordinis tantum secundum quid superioris, quam actus virtutum moralium C. superioris simpliciter, et absolute, in omni linea xV. Et D. etiam Cons. Ergo potest aliquid inferioris ordinis tan­ tum secundum quid, et in ea ratione, in qua non est inferioris ordinis, æquare ct superare valorem alterius, quod ordinis superioris est C. potest aliquid ordinis inferioris simpliciter el absolute, et in ea ratione, in qua est ordinis inferioris, æquare alterum iV. Sic actus charilalis in ratione ultimo disponentis ad justificationem, vel hominem perfecte convertentis ad Deum, ab actibus virtutum moralium, utut multiplicatis, æquari non potest; sed tantum in ratione meriti, in qua cum illis non est diversi ordinis. Sic aurum in perfectione et specie physica, juxla quam altioris est ordinis, quam argentum, ab hoc æquari nequit; potest tamen in ratione pretii rerum emendarum , quia in hac sunt paris ordinis. 453. Inst. 2. Si offensa Dei est ordinis simpliciter infiniti, quia est offensa personæ infinitæ; ergo etiam amor Dei est ordinis simpliciter infiniti, quia pro objecto formali respicit bonitatem Dei non minus infinitam; ergo pote­ rit per hujusmodi actum condigne satisfieri pro mortali. R. xV. Cons. Ideo offensa Dei est ordinis simpliciter infiniti, quia est offensa personæ infinitæ, et insuper gravitas offensæ desumit ordinem a dignitatepersonæ offensæ; al vero amor, et quisquis alius actus salisfactorius creaturæ. non desumit ordinem a persona amata, juxta dicla in Conclus.;sed ab amante et satisfaciente, ex communi et innato hominum sensu; numquid omnes majoris facimus : amari a rege subditum, quam regem a subdito? D 454. Obj. II. Charilas, contritio perfecta, est deleti va peccati : aetnsimcompossibiiis cum offensa Dei. Item : tantum per eam ponitur, quantum sufficit ad placandum Deum; ergo nihil ei deest ad rationem condign® satisfactionis. B. D. A. Est delotiva peccati, incompossibilis, etc.; ex magnitudine suæ bonitatis et æstimabililatis intrinseca? /V. ex gratuita, liberali promissione et ·· · a’77 310 DE INCARNATIONS. acceptatione Dei C. Longo pius est summum Deum a vilissima creatura postponi creaturis vilissimis, quam iterum ab eadem illis præferri. 455. Inst. 1. Ut peccatum meretur poenam æternam ; sic contritio ælerninn pramium; ergo in aestimabilitate morali pares sunt. R. 1°. Contritio elicita ab homine peccatore non est de condigno meritoria vitæ æternæ; si vero sit de homine justo, argumentum probat nimium : quia sequitur, quemvis actum supernaturalcm hominis justi esse tantæ bonitatis, quantæ maliliæ est peccatum. R. 2°. D. Cons. Ergo pares sunt quoad rationem meriti et demeriti, quando nullum peccatum expellendum est T. in ratione satisfactionis, et quando remittendum est peccatum .V. Quod de facto, posita contritione, Deus remit­ tat peccatum, ex gratiosa ejus promissione et misericordia fit; non ex natura contritionis ejusve bonitate intrinseca. 45fi. Inst. i. Qui potest mereri, quod est plus, potest quoque mereri, quod minus est : atqui potest homo mereri gloriam æternam, quæ plus est, quam remissio peccati ; ergo et hanc mereri potest; ergo saltem per viam meriti de condigno potest creatura pura se vel aliam liberare a peccato. R. Λ’. min. Majus enim quid est peccati mortalis remissio, quam gratiœ, vel gloriae augmentum ; cum, communi sensu, majus quid sit, inimicum recipere in gratiam; quam amico bene merenti augere gratiam et jus ad gloriam. .V. etiam simpliciter Cons, alleram. Quia licet ad meritum non requiratur, ut persona merens ejusdem sit dignitatis, cujus praemians; requiritur tamen, ut meritum habeat proportionem cum prœmio; unde per actum naturalem nemo mereri potest gratiam supernaturalem, aut per actus a gratia accidentali dignificatos gratiam substantialem, vel unionem hypostaticam: atqui nullum opus meritorium purœ creatura habet propor­ tionem cum remissione peccati mortalis; sicut enim hoc in ratione offensae est supremi ordinis; ita ejusdem remissio. Verbo : nullum opus purae crea­ tura tantum placere potest Deo offenso ratione præstanliæ suæ, quantum offensa displicuit. . . 457. Obj. III. Satisfactio Christi fuit major ipsa offensa : fuit enim infinita valore; ergo hæc non erat necessaria ad condigne satisfaciendum Deo; ergo sufficiebat satisfactio creatura puræ. R. D. Iu“. Cons. Ergo hæc non erat necessaria formaliler et directe C. in­ directe et consequenter .¥. Directe requirebatur satisfactio ejusdem ordinis; ct ex hoc ordine requirebatur infinita indirecte, cum in ordine alio non inveniatur condignitas satisfactionis ; omnis enim satisfactio vel est a persona creata, vel divina naturæ creatæ hypostatice unita : si primum, est insufficiens : si alterum, ob dignitatem personæ erit satisfactio excedens, ut Art. III. patebit. Si ais : potuisse Deum creare hominem gratia infinita præditum , cum­ que constituere caput morale reliquorum ad satisfaciendum pro omnibus; vehit Adamum constituit caput morale posterorum in ordine ad merendum vel demerendum illis justitiam originalem : insuper potuisse Deum pro­ mittere, se ob illius merita et satisfactiones collaturum aliis gratiam ct remissionem peccatorum; ergo sic fuisset condignitas satisfactionis. DR SATISFACTIONE CHRISTI. 311 R. 1°. Implicat gratia influite intensa, sicut infinitum. II. 2°. .V. Cons. Satisfactio enim talis hominis, infinite adhuc distantis a dignitate offensi Dei, nec ex se haberet œqualitatem cum aliorum peccatis in ratione offensio consideratis ; ncc condigni tatem illarn, vel æqualitatem conse­ qui posset ex promissione divina ; cum hæc operi condignitatem non tribuat, si ex se illam non habeat. Ex quibus colligi licet, esse omnino probabile, quod creatura pura nec pro veniali possit satisfacere condigne, saltem directe; quia est vera divinae legis transgressio, adeoque et vera offensa Dei; ergo satisfactio pura creatura semper erit inferioris ordinis. Interim etsi veniale non sil per satisfactionem directam reparabile, h. e. per obsequium æquale offensæ; est reparabile tamen per satisfactionem aliquam indirectam, id est, per actum aliqueni condigne meritorium alicujus, cui de congruo annexa est venialis peccati condonatio, quod est gratia et gloria : dum enim justus peractum amoris c. g. moretur gratiam et gloriam; congruum est, ut Deus remittat simul veniale, eo quod cum statu amici el possessione gloriæ non stet, saltem cqnvenienter, offensa venialis. ARTICULUS II. AN CHRISTUS VERE PRO NOBIS SATISFECERIT? Negant, ut monuimus, Sociniani volentes, Christum improprie solummodo ac metaphorice pro nobis satisfecisse : ealenus scilicet, quod impletis iis, quæ in mandatis habebat, ut faceret, Deus gratis peccata condonet. Non negant equidem, Christum esse mortuum pro nobis, hoc est, commodo nostro, sed liæc : pro nobis, eo duntaxat sensu sumentes, quatenus ejus mora nos ad poenitentiam permoveat, nosque certos faciat, Deum gratuito nobis peccata remissurum; et ut ejus exemplomortem, spe vitæmelioris, alacrius oppe­ tamus ; non vero hoc sensu , ut, pro nobis, idem sit, ac loco nostro ; poenas peccatis nostris debitas in se suscipiendo et luendo; sicque exhibitione pretii æquivalentis extinguendo omne debitum, quod erat per peccatum et illatam injuriam apud Deum contractum ; hoc enim proprie satisfacere est. Unde Sociniani omnes Scriptura textus, quibus illa Christi satisfactio extollitur, detorquent ad metaphoricum sensum. 458. Dico. Christus vere ac proprie pro nobis satisfecit. Est de fide, et con­ stans inter Christianos doctrina , ut Tridentini Patres nova definitione non duxerint stabiliendam ; sed tanquam indubitatam supposuerint Sess. 22. cap. 1.2. Can. 3. 4. Prob. I. Ex SS. Scripturis. Juxta constantem ct uniformem S. Scriptura assertionem Christus nos redemit pretio soluto, nimirum fuso sanguine et perpessione mortis : sed hoc fuit vere satisfacere ; ergo. Afin. patet ex paulo ante dictis, neque hanc Sociniani negant; unde Socinus ipse Lib. 2. de Ser­ vatore c. 1. veram et propriam redemptionem fatetur, quæ fit persoluto pretio : Redimere aliquem, ait ibid., nihil aliud proprie significat, quam cap­ tivum manibus illius, qui illum detinet, dato pretio liberare. Igitur 31 $ DR INCARNATIONE. Prob. Maj. Ex 1. Cor. 6. 20. Empti estis pretio magno. |. Pet. 1. 18. Scientes, quod non corruptibilibus, auro, vel argento, redempti estis... sed pretioso sanguine quasi agni immaculati. Ad Gal. 3. 13. Christus nos redemit de maledicto legis, factus pro nobis maledictum. 1. Tini. 2. (». Qui dedit redemptionem semetipsum pro omnibus, græce pro redemptione ponitur/iretiuin. Ad Hebr. 7. 22. Christus dicitur melioris testamenti sponsor factus. Sicque constanter Scriptura loquitur, uti et ad Tit. 2., Malth. 20. ad Hebr. 9. ergo. 459. Respondent Sociniani 1°. redemptionem non sumi in rigore suo; sed improprie ac metaphorice, vel latius, pro simplici liberatione, quæquan­ doque lit gratis, nullo interveniente pretio, sicut etiam Act. 7. 35. Moyses dicitur missus a Deo redemptor ; Exod. 15. 13. dicitur Deus ex misericordia redemisse ex captivitate Ægyptiorum. 2°. Etiam pretium iu allatis textibus sumi improprie, in quantum, positis a Christo illis actionibus, ad earum praesentiam liberamur a Deo gratis. Sed Contra lu“. est, quod, licet vox redemptio sumatur aliquando improprie, non ideo sequatur, eam semper in Scriptura debere intelligi improprie; sicut, etsi vox Leo sumatur metaphorice, dum Christus dicitur Leo de. tribu Juda; non ideo sequitur ita semper debere accipi in omnibus locis. Sed quando vox aliqua debeat sumi proprie, vel non; ex subjecta materia, et circumstantiis colligi debet : atqui materia, circumstantiae, et omnia cogunt redemptionem hic sumi proprie; agitur enim hic de redemptione non qualicumque, sed facta pretio, quæ proin propria redemptio est, fatente ipso Socino cit. Et vero quæerit alias vera redemptio, si illa non sit? Hinc etiam habetur disparitas aperta quoad Moysen Act. 7., et Deum Exod. 15., in quibus locis non dicitur facia pretio. Contrat*. est 1°. quod hoc nihil aliud sit, quam fingere sine funda­ mento, et miserrime contorquere Scripturas ; eoque semel permisso, nihil remaneat amplius in Scripturis, quod non a vero sensu ad improprium detorqueri possit, 2°. Quod 1. Pet. 1. 18. pretium hoc comparetur, imo præferatur argento et auro : quod vero est verum et proprium pretium, quo redi­ muntur captivi ; ergo multo magis sanguis Christi habebit rationem veri pre­ tii ; eo quod illum S. Petrus in ratione pretii præferat tum argento, tum auro. 400. Prob II. Ex iis Scripturæ locis, in quibus Christus pro nobis, h. e. Joco nostro, per veram substitutionem passus dicitur, portasse poenas peccatis nostris debitas, et placasse Deum. Is. 53. v. 4. Vere languores nostros ipse tulit, et dolores nostros ipse portavit... Ipse vulneratus est propter iniquitates nostras : attritus est propter scelera nostra : disciplina pacis nostrœ super eum : et livore ejus sanati sumus... Posuit Dominus in eo iniquitatem om­ nium nostrum... Propter scelus populi mei percussi eum... Et Dominus voluit conterere eum in infirmitate. Ex quibus tale conficitur argumentum : Chri­ stus innocens, loco nostro substitutus, peccata nostra tulit, hoc est, susci­ piendo in se pœnam peccatis nostris debitam, quam ipse luit; sicque exlinxil contractum nostrum debitum ; nam disciplina pacis noslræ super eum, et livore ejus sanati sumus; ergo vere satisfecit. Respondent Sociniani, verba hæc : ferre, portare peccata, significare DR SATISFACTIONE CHRISTI, 313 idem, quod auferre peccata ; Ha enim Exod. 34. 7. de Deo dicitur: Qui aufers iniquitatem, et scelera, atque peccata. Confirmant inde, quod S. Mat­ lhæus c. 8. v. 1G. illum Isaiæ textum impletum tesletur in Christo fuisse, cum ægros, el varios morbos sanaret : Ejiciebat spiritus verbo, et omnes male habentes curavit; ut adimpleretur, quod dictum est per Isaiam Prophe­ tam dicentem : Ipse infirmitates nostras accepit, et aegrotationes nostras por­ tavit. Al Contra est, quod Christus dicatur, portasse peccata nostra non quomodo­ cumque; sed attritione sui , vulneratione; conjiciendo in illum iniquitates nostras: nam, teste Propheta, sic portavit, ul fuerit vulneratus, attritus, animam suam posuerit. Et quidem , ut ait S. Petrus alludens ad Isaiæ tex­ tum : peccata nostra ipse pertulit in corpore suo super lignum, 1. Pet. 2. 24 ; quæ dici non possent, nisi peccatorum poenas in se luendas suscepisset ; unde est disparitasquoad Deum Exod. 34. cit. Neque his obstat, quod ex S. Mat­ thaeo affertur ; quia Jsaias utrumque conjunxit, et quod peccatorum pcenas tulerit, et quod abstulerit ; ac quia peccati pœnæ aliæ corporis sunt, aliæ animi ; utrasque Christus abstulit, sive meritus est auferri, cum expedie­ rit. Unde juxta S. Matthæum, cum Christus sanaret morbos, in eo Isaiæ vaticinium partialiter impletum fuit, cx parte ablationis pœnarum corpo­ ris ; non vero adæquatc. 461. Prob. III. Ex Sacerdotio Christi, quod adeo epist. ad Hebr. urget Apostolus, ut nemo non putet, eum ex professo impietatem Socinianam revellendam suscepisse. En argumentum : Christus non tantum bono nostro, in sensu scilicet Socinianorum , sed vere ac proprie in locum nostrum sub­ stitutus, perfecte expiando peccata nostra, vere pro nobis satisfecit ; si fuerit verus novæ legis sacerdos, ct vera victima, quæ semelipsum Deo Patri pro nostrorum expiatione peccatorum obtulerit in sacrificium : atqui Christus novæ legis verus sacerdos fuit, vera victima ; qui se ipsum pro expiatione peccatorum nostrorum Deo Patri obtulit in sacrificium ; ergo. Maj. est certa, nec a Socinianis negatur, nec negari potest. Igitur Prob. min. per paries. 1°. F uit verus novæ legis sacerdos; talem enim ex professo probat Apostolus in ep. ad Hebr in coque versatur maxime, ut commonstret, sacerdotium Christi Aaronico præcellere, vocatque pontificem el sacerdotem ad Hebr. 7. ct 9. Unde sequitur, Christum debuisse verum offerre sacrificium; ejusque sacerdotii munus non tantum constitisse inter­ cessione, exemplo vitæ, confirmatione doetrinæ, prædicatione, ut somniat Socinus; sed in mactatione et immolatione victimae; hanc enim esse essen­ tiam sacerdotii, ut offerat.dona cl sacrificia pro peccatis, Deumque propter illa iratum reconciliet, diserte docet Apostolus: Omnis pontifex ex homi­ nibus assumptus, pro hominibus constituitur in iis, quæ sunt ad Deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis. Ad Hebr. 5.1. iterum c. 8. 3. Omnis pontifex ad offerendum munera et hostias constituitur ; unde necesse est, et hunc habere aliquid, quod offerat. 2°. Fuit vera piacularis victima, in quam semetipsum obtulit pro pecca­ tis; docente iterum Apostolo ad Hebr. 7. 2G. Talis enim decebat ut nobis esset pontifex, sanctus, innocens, immaculatus, segregatus a peccatoribus, pl excelsior cadis factus; qui non habet necessitatem, quemadmodum sacer s 11 314 DE SATISFACTIONE CHRISTI. PE INCARNATIONE. dotes, prius pro suis delictis hostias offerre, deinde pro propuli; hoc enim fecit semel se ipsum offerendo; scilicet pro dolidis, non suis, cum ipse nulla haberet, sed populi. Idem repetii tum alibi; tum ad Ephes. S. i Christus dilexit nos, et tradidit semet ipsum pro nobis oblationem el hostiam Deo. Eumdem in finem Christus Agnus occisus vocatur Apoc. S. Respondent Sociniani, Christum, adhuc in terra constitutum, non fuisse sacerdotem, sed talem esse in cœlo lautum; proin mortem ejus non fuisse sacrificium vere, sed tantum prœparatorie, quatenus postea in cœlo mor­ tem offerret in sacrificium , interpellans pro nobis; 1°. quia ad Hebr.,8.4. ait Apostolus : S/ (Christus) esset super terram, nec esset sacerdos; cum es­ sent , qui offerrent secundum legem munera, qui exemplari et umbrat deser­ viunt caelestium; ergo. 2°. Juxta Apost. Christus nunc in cœlo se offert pro nobis, ad Hebr. 7.; sed hoc foret superfluum et inutile, si se jam obtulisset in terra, Sed Contra est, quod Socinianum assertum directe repugnet Scripturis, Chri­ stum in terra sacerdotem fuisse tam clare asserentibus; cum sacerdotium Christi probet Apostolus ex hostia, non offerenda in coelis primum : sedaclu in terris oblata ; ut constat ex ejus verbis supra : Hoc enim fecit semel. Item : Tradidit se hostiam. Sic ad Hebr. 9. 12. Per proprium sanguinem in­ troivit semel in sancta (h. e. coelum). Ibid. v. 2fi. Nunc autem semel in con­ summatione secularum, ad destitutionem peccati, per hostiam suam appa­ ruit. Hæc desola Christi oblatione in cruce intelligi possunt: si autem veram tunc hostiam obtulerit; etiam necesse est, jam tum verus sacerdos fuerit. Ad lum. R. X. Cons. Solum enim vult Apostolus, si Christus mansisset post mortem in terris, non esse sacerdotem : eo quod non haberet amplius victimam, quam offerret; non victimam sui corporis, quia hanc jam obtu­ lerat; non aliarum rerum terrestrium, pecudum, etc.; imo 1°. quia hæc offerre, sacerdotum de tribu Levi erat, de qua Christus non fuit. 2°. Quia hoc sacerdotii Aaronici erat; at Christus sacerdos erat, non secundum ordinem Aaronis, sed Melchisedech. Hic, non alius sensus erui potest ex verbis Apostoli, Ad 2um. R. A', min. Christus in cœlo se offert, ut jam ante mactatum : ut exhibitione peracti sacrificii, ejus nobis fructus applicentur ; sicquepro nobis semper interpellat. Nimirum uti pontifex in lege veteri primo macta­ bat hostiam ; deinde ingrediebatur sanctuarium, ut offerret ejus sanguinem; sic Christus post hostiam sui corporis immolatam ingressus est coelum, ibique pro nobis interpellat , offerens effusum sanguinem suum. Eadem unanimis et concors est SS. Patrum omni ævo sententia et fides, quos tamen hic referre omittimus; quod, etsi fateantur Sociniani, plerosque Patres dogma catholicum esse tuitos, eorum tamen moveri auctoritate abso­ lute nolint, ceu hominum, ut ipsi aiunt, errantium hic a vero Scriptura sensu; proinde hujus solius judicio velint dirimi controversiam. 462. Obj. I. Ex S. Scriptura. Hæc variis in locis negat veram illam ac propriam satisfactionem; ergo. Prob. Ant. Nam 1°. Scriptura reconciliatio­ nem nostram tribuit magis vitæ, sive resurrectioni Christi, quam ejus morti, ad Rom. 5. 10. Si enim, cum inimici essemus, reconciliati sumus - % X r - I 31* pr mortem Filii ejus ; multo magis reconciliati, salvi erimus in vita ipsius: sed vita, sive resurrectio Christi, non fuit redemptionis nostrae pretium; eigo neque mors. 2°, Reconciliationem tribuit praedicationi ct ministerio verbi, 2. ad Cor. 5.19. Posuit in nobis verbum reconciliationis ; pro Christo ergo legatione fun­ gimur, tanquam Deo exhortante per nos : atqui reconciliatio, quæ fit præcisc prædicalione, non til stricta satisfactione; quia pretium non requirit. 3°. Deus, Scriptura teste, Matth. 18. 23., ad Ephes. 4. 31., gratis peccata condonat; unde et ad Rom. 3. dicimur justificati gratis: sed quæ gratis fit condonatio, non oblinetur satisfactione, vel pretio soluto ; ergo. R. Ύ. Ant. Adprob. l4fn. R. N. Ass. Neque hoc probatur ex cit. textu; nam salutem quidem Apostolus ibi vitæ vel resurrectioni Christi attribuit; recon­ ciliationem tamen morti, ut verba ipsa declarant; igitur mora Christi pre­ tium reconciliationis fuit. Nimirum Apostolus opponit invicem inimicos et reconciliatos, mortem ac vitam Christi; argumentum ducens a majori ad minus : si, cum essemus adhuc inimici, h. e. peccatores, reconciliati simus per Christi mortem; quanto magis jam reconciliatis et amicis ipse vivens dabit vitam et salutem? In vita salvi, ait Aug. L. 13. de Trin. c. 10., qui per mortem reconciliati. Quid enim dubitet daturum amicis vitam suam, pro quibus inimicis dedit mortem suam? Ad prob. 2ara. R. .V. Ass. Apostolus solum dicit, datum Apostolis esse offi­ cium prædicandi ministerium reconciliationis ; reconciliationem vero ipsam, non in praedicationem , sed in Christum clare refert ; nam dixerat ante : Deus, qui nos reconciliavit sibi per Christum, et dedit nobis ministerium reconciliationis. Ab prob. 34ω. R. D. Deus gratis condonat peccata homini, sive peccatori se convertenti C. respective ad Christum, sponsorem hominis N. Gratis justifi­ cati dicimur : quia Deus, nullis nostris praecedentibus meritis, confert gratis justificationis gratiam : item manendo in subjecta controversia, quia gratis redemptorem Christum nobis dedit, quia hujus satisfactionem acceptavit gratis; at non gratis respective ad Christum. En verba apostoli ad Rom. 3. 24. Justificati gratis per gratiam ipsius, per redemptionem, quæ est in Christo Jesu, quem proposuit Deus propitiationem per fidem in sanguine ipsius ad ostensionem justitiœ suœ, propter remissionem prœcedentium delictorum. Aides, quomodo justificatio respective ad nos sit gratuita, justificati gratis; sed non respective ad sponsorem nostrum Christum, quem scilicet Deus pro­ posuit propitiationem ad ostensionem justitiœ. At contra hoc ultimum 463. Inst. 1. Si "Christus, sponsor pro nobis factus, plane satisfecerit pro nobis, nulla proprietate, ac nullo sensu verum erit dicere, quod gratis facta sit a Deo condonatio; ergo. Prob. Ant. Quomodo enim creditor dici potest debitori remittere gratis debitum ; si ab ejus sponsore usque ad quadrantem novissimum exigat debitum? R. xY. Ant. Adprob. R. Equidem in debilis real i bus non censetur creditor remittere gratis debitum , si a debitoris sponsore exigat omne debitum; at aliud est in debitis personalibus, ortis ex læsione honoris, et injuria personæ illata, velut in nostro casu accidit; nam disparitas est, quod in restitutione debiti realis spectetur æqualitas rei ad rem, ut dictum n. 449. Hinc, quis- 316 DE INCARNATIONE. DE SATISFACTIONE CHRISTI. cumque aequalitatem illam ponat, debitum extinguetur; quia sic læsus lia- I bebit tantum in bonis suis , quantum habuerat ante laesionem ; quod pmcise spectat justitia stricta, cujus actus est restitutio proprie talis, unde ereditor, si debitoris amicus oblata pecunia compensare damnum velit, ’ acquiescere debet; ut illi diei possit : tolle, quod tuum est, cl vade in pace. At in debitis personalibus, quae satisfactionem exigunt ( satisfactio enim personam læsam et inhonoratam respicit ex n. 449. ), persona læsa non tenetur satisfactionem acceptare, oblatam ab alio ; sed jus habet exigendi, ut ille ipse satisfaciat, sive hiat, qui læsit. Si ergo mediatorem admittat qui pro laedente pcenas solvat, et satisfaciat; laedenti gratificari dicitur. Sic se res habet in Deo peccatis nostris inhonorato et offenso, et gratis acceptante mediationem Christi quam acceptare non tenebatur. iK · I 464. Obj. II. Injustum est, ut innocens puniatur pro reo; unde et Deut.24. 16. legem tulit Deus: Aon occidentur patres pro filiis; nec filii pro }>alribus; sed unusquisque pro peccato suo morietur. Et Ezech. 18. 4. Anima, qua peccaverit, ipsa morietur; ergo. R. D. Ant. Injustum id est, si innocens se non offerat voluntarie in spon­ sorem pro reo T. si se offerat subd. injustum, id est, respectu judicis non habentis dominium directum in vitam innocentis , qualis judex humanus est C. si hoc dominium habeat, ut Deus Ar. Purus homo nec esse sponsor potest alterius in causa capitali ; nec, si se sponsorem offerat, judex huma­ nus illum acceptare pro reo ac plectere potest, quia nec judex humanus in vitam innocentis, nec innocens ipse in vitam suam dominium directum habet. At cum Christus se sponsorem exhibuit, id auctoritate divina fecit, cui in vitam humanam dominium competit. Porro dixi : Transeat, quia Deus huic legi se adstrinxisse non videtur; ut ex plurimis aliis Scriptura) locis deducitur. .Nam Exod. 20. et 34. dicitur Deus visitans iniquitatem patrum in tertiam et quartam generationem. Et Thren. 3. 7. lamentatur Jeremias : Patres nostri peccaverunt... et nos iniquitates eorum portavimus. Ac 2. Reg. 21. ob peccata Saulis filii ejus et nepotes suspensi sunt : ob facium Davidis perierunt septuaginta hominum millia. Ibid. 24. 465. Obj. III. 1°. Christus non potuit plene satisfacere pro poenis, quas peccando incurrimus ; ergo. Prob. Ant. Mortis enim ætcrnœ reatum con­ traxeramus, quam tamen Christus nec solvit, nec solvere potuit. 2°. Si Christus adeo plene pro nobis satisfecit; ergo plus ipsi debebimus, quam Patri, qui pro nobis non satisfecit : sed hoc dicere absurdum est. Ad lnm. R. -V. Ani. Ad prob. D. Quam Christus non solvit quoad duralionem ejus, scilicet pœnæ C. quoad aequi valens pretium et valorem N. Pœnæ damnatorum equidem æternae sunt; et poenae Christi fuerunt temporaneae: verum hœ, quia a persona divina valorem habebant, ut dicetur Artic, seq., infinitum; abundanter compensabant poenas duratione aeternas. Ad 2',m. R. -V. Seq. Quantum enim debemus Christo, qui se pro nobis obtulit, tantum debemus Patri, qui nobis Filium suum dedit; utrumque enim infinite charitatis luit. Imo aequaliter toti SS. Trinitati debemus; licet enim incarnatio sit tenninative solius Filii ; efficienter tamen totius Trini­ tatis est. ; I I ' 317 ARTICULUS 111. ITWM CHRISTI SATISFACTIO CONDIGNA FUERIT AC SUPERABUNDANS', IMO VALOlUS INFINITI , ET UNDE ISTUD? IGG. Nola i. Valor alicujus operis sive actus, est æstimabilitas ejusdem. Potest vero actus habere æstimabilitatem 1°. ratione suæ entitatis praecise , et eorum, quæ ipsi sunt intrinseca ; ut, quod sit tendentia in tale objectum, procedens a tali principio proximo , sit hujus vel illius virtutis, etc. 2°. Ra­ tione personæ, cujus actus est. Inde duplex valor in eodem actu distingui potest; physicus, fundatus in physica enlitate actus per ordinem ad obje­ ctum , quod respicit, et ad principium, a quo physice et immediate pro­ cedit : moralis, qui in actum a persona, cujus ille actus est, refunditiir. 467. Nota II. Satisfactionem et meritum differre quidem formalitcr et secundum obliquum , non tamen necessario realitcr; cum actus idem opus­ que moraliter bonum possit habere simul valorem et satisfactorium et me­ ritorium; meritorium, in quantum ordinatur ad præmium oblinendum; satisfactorium, in quantum ad placandum otfcnsura, ac delendam offensam refertur; quod Christi operibus maxime convenit, quibus et gratiam ac glo­ riam simul est meritus, et simul pro peccatis nostris satisfecit. Differentia vero satisfactionis a merito inde facile perspicitur, quod hoc respiciat prae­ mium consequendum a praemiante; proinde bonum merentis, vel alterius, cui meremur : illa vero alterius honorem læsum resarciendum , ac delen­ dam offensam respiciat; proin offensi bonum , non satisfacientis. Cæleriim condignitatem, superabundantiam, infinitatem satisfactioni Christi tribuunt Catholici omnes; in eo solum differentes, quod quidam dignitatem haberi in satisfactione Christi pure ab cxlrinscco velint, nimi­ rum acceptatione Dei ; alii vero ab intrinseco : primum Scotislæ, alterum Theologi cæleri omnes tuentur. Quod vero posthac de valore satisfactionis Christi dicemus, idem de valore ejus meriti, cum sit par ratio, intelligi volumus. 468. Dico I. Satisfactio Christi fuit condigna et superabundans ; et qui­ dem ex se et in actu primo, independenter ab acceptatione divina. Dc fide quoad lim. partem. Prob. 1’. pars. Ex Scriptura. Ad llebr. 10. 14. Una oblatione consummavit in sempiternum sanctificatos. Ad Rom. 3. 20. Ubi abundavit delicium; superabundavit et gratia.Unde CxniLL. Ilieros. catech. 13. n. 33 Non tantum peccavimus, quantum ille justitia coccelluil. Idemque sentiunt Patres alii. Et patebit ratione Conci, seq. Prob. 2a. pars. 1°. Ex S. Scriptura. Ad Hebr. 10. docet Apostolus, fuisse impossibile sanguine laurorum, hircorum , id est, sacrificiis legis veteris auferri peccata : exinde inferens necessitatem satisfactionis Christi ; sed nulla esset hæc argumentatio, si satisfactio Christi haberet condignitatem et superabundantiam suam præcise a liberali acceptatione divina; cum sic ■ ! 318 etiam condigna c&e potuissent sacrificia legis veleris : quia horum insuffi­ cientiam et indignitatem supplere ieque potuisset liberalis Dei acceptatio. 2°. Ex SS. Patribus, e quibus Cnnvs. hom. 10. in c. 5. ad Rom. n. 2. Multo plura, inquit, quam debemus, Christus pro nobis solvit ; lantoquc plura, quanto guttulam exiguam pelagus excedit immensus. Proclis Conslantinopolilanus homil. Quod Deipara sit D. Virgo Maria (Labb. I. 3. p. Id. A.) : 0 rem stupendam ! immortalitatem..... per suam mortem aliis con­ ciliat. Ejusmodi nullus unquam fuit, nec est, nec erit, quam unus el solus ille, ex Virgine natus Deus simul et homo; qui non solum adeequatam cum reorum multitudine dignitatem el cestimationem habet : sed ex omnium cal­ culis sententiisque majorem. S. Anselmls, Cur Deus homo L. 2. c. 20. Unde se redimat non habenti, Deus Pater dicit : Accipe Unigenitum meum, et da pro te. Ipse Filius : Tolle me, el redime te...... quid justius quam ut ille, cui datur pretium majus omni debito, si debito datur affectu, dimittat omne debitum. S. Petrus Cluniacensis in Nucleo c. 9. (Biblioth. magna PP. 1.10. p. 1068. A.): Plus plane redditum est justitice, quando Christus mortuus est, quam sil récompensai uni, quando homo damnatus est. Habet ergo justitia quidquid suum est, quia Dei Filius pro peccatis hominum mortuus est. Huc etiam facit Clemens VI. Extrav. Unigenitus de Pœnit. et Remiss, ubi aiÇ qiiod gutta sanguinis modica propter unionem ad Verbum pro redemptione lotius generis humani suffecisset. 3°. Ratione. Incarnatio necessaria fuit ex hypothesi condignæ salisfa* clionis pro peccatis præslandæ: at si Christi opera nonnisi cx liberali acceptatione Dei haberent condignitalem satisfaciendi, non fuisset incar­ natio ita necessaria; cum Deus satisfactionem purae creaturae eodem modo acceptare potuisset; adedque ct verum non esset, quod inculcant Patres, puram creaturam redimere non potuisse humanum genus. Conf. Opus, quod ex se condignitatem non habet, non potest eam ab acceptatione aliena consequi ; nam quis dicet, rusticum osculando manum regis satisfacere condigne pro gravi offensa in regem commissa ? etsi rex sub conditione osculi velit remittere offensam, meritamque capitalem poenam. Dixi : in actu primo; nam absolute Christi satisfactio, quantumvis con­ digna , poterat non acceptari a Deo in actu secundo ad peccata nobis remit­ tenda, et reddendum pro ea præmium ; nihil enim est, quod eum ad acce­ ptandum necessilasset. •j I DE INCARNATIONE. > tz i I t s · · L .· 1 i 469. Dico II. Satisfactio Christi, in genere moris, ex se valoris infiniti fuit; quin illiim primo acciperet ex gratuita acceptatione Dei. Prob. I. Auctoritate Clem. VI. in Extrav. cit. ubi hæc tria habentur : 1°. expresse dicitur mérita Christi esse infinita. 2°. Infinitatem istam fundari in unione humanitatis ad Verbum : proinde non praecise in acceptatione Dei. 3°. Non esse metuendum fidelibus, ne thesaurus meritorum Christi unquam aut exhauriatur, aut minuatur; quæ est ipsa infiniti natura et proprietas. Hæc illustrantur cx prob. scq. Prob. II. Ratione. 1°. Valor enim moralis operis satisfactorii, vel meri­ torii, a dignitate personæ satisfacientis cl merentis desumitur, tanquam forma morali moraliter intrinseca operi ; ergo cuin persona Christi sit digni- ÜE SATISFACTIONE CHRISTI. 319 ialis inlinilæ simpliciter; in ejus quoque actiones valorem simpliciter infi­ nitum refundet. Ant. patet, tum in humanis, in quibus communi prudenlum æslimalione tanto majoris fit operatio, quanto major est dignitas operantis; etsi enim æqualis sit bonitas physica ac moralis objectiva, actio tamen regis in ordine ad satisfactionem el meritum æstimabilior est, quam actio plebeii : tum in supcrnaluralibus ; cum aliam habeant vim actus supernalu rales (ut amor), in homine justo ; cl digniores sint, quam eliciti a peccatore; licet, honestate desumpta ab objecto , intensione, duratione, pares sint. Conseq. hinc elucet, quia personæ dignitas, cum tanquam forma moralis sil operi moraliter intrinseca, huic se communicat totam, si nihil sil, quod communicationem illam impediat, vel limitet ; sed nihil impedit, vel limitat: sicut enim nihil impedire potest, quo minus sit actio Dei hominis ; ita el nihil alterum ; ergo cum persona Christi infinite digna sit infinitam quoque in genere moris dignitatem communicat. 470. 2°. Actiones suppositorum sunt, ut habet receptum axioma, sic quidem, ut potius tribuantur supposito ut quod, tanquam denominationis, quam naturæ operanti ut quo : cum enim natura non operetur, nisi com­ plete existât, ac prius sit complete cxislere, quam operari ; hinc fit, quod actiones principaliter supposito, ulpote principio naturam complenti, tri­ buantur: igitur et hujus dignitatem participant; sed hæc in persona Verbi infinita est. Igitur Christi satisfactio, sicut et meritum, est concretum morale, ex sub­ jecto el forma morali resultans, quæ est personæ Christi dignitas ; uti enim meritum, satisfactio hominis justi, est concretum ejusmodi, ex actu super­ natural!, ceu subjecto, ct ex statu filiationis ejus adoptivæ, ut forma dignificanlc, resultans ; ita cntilas operis in Christo subjecti loctim habet; ejus vero naturalis filiatio locum formæ diguificantis, quam habet Christus ratione Verbi infinite digni ; ergo et ipsum Christi dpus infinite dignum est, quia forma dat denominationem suam subjecto, cui unita et intrin­ seca est. •471. Undccondignitalis, infinitatis, quæ sunt in valore Christi operum , radix non est influxus physicus Verbi in illa; Verbum enim in illa physice influere non potuit, quia personalitas Verbi est unita tantum humanitati in ratione subsistentiae ; hæc autem non est principium physice influens in opera naturæ, quæ ab hac sola elicitive procedunt, et sic a sola natura humana processerunt in Christo ; sed sola unica radix, personæ satisfacien­ tis et merentis dignitas est. 472. Obj. 1. cum Hœreticis. Si satisfactio Christi fuerit condigna et superabundans; ergo superflua sunt opera el satisfactiones nostrae. R. N. Cons. Non est superfluus propterea baptismus ; ergo neque opera nostra satisfactoria. El ratio est ; quia, etsi satisfactio Christi fuerit non tantum condigna , sed etiam superabundans, ut propter eam remitteretur omnis culpa et. pœna sine omni opere nostro, etiam sine baptismo et fide, de facto tamen sine cooperatione nostra nobis in actu secundo non prodest; eo quod Christus non voluerit eam prodesse nobis nisi cooperantibus, et per 320 DE SATISFACTIONE CiDUSlL 32Ï DE INCARNATIONE; opera ab eo præscripla satisfactionem ejus nobis applicantibus; quod ipsum iu Scripturis sæpe perse et Apostolos inculcavit, Marc 16., Luc. 29., Malth. 19. Unde satisfactiones noslne nihil derogant satisfactioni Christi ; non coim sunt in illius complementum . quasi sine nostris esset insufficiens ; sed sunt tantum applicatio satisfactionis Christi ; quo sensu Apostolus ad Coioss. f .24. Adimpleo ea, quæ desunt passionum Christi, in carne mea, pro corpore ejus, quod est Ecclesia. 473. Obj. II. Valor satisfactionis Christi, independenter ab acceptatione Dei, non adæquat gravitatem offensæ; ergo sine illa ex se condigna non est. Prob. Ant. 1°. quia gravitas offensæ crescit ex principiis duobus: digni­ tate offensi et vilitate offendentis ; e contra satisfactio ex sola dignitate satis­ facientis. 2°. Ut sit condigna et æquivalens satisfactio ; debet tantus esse excessus dignitatis in persona satisfaciente comparative ad personam, cui satisfit, quantus erat in persona offensa comparative ad offendentem : atqui talis excessus non datur in persona Christi, ut patet. Conf. Si persona offendens esset æqualis personæ offensæ, requireretur pei’sona satisfaciens itidem æqualis; ergo si offendens sit infinite vilior, requiritur itidem persona sa­ tisfaciens dignior, quam sit persona offensa. 3°. Plus Deo displicet peccatum, quam placeat satisfactio Christi; ergo. Prob. Ant. Quia tantum displicet Deo peccatum , quantum ipsi placet sua divina bonitas : sed hæc plus ei placet, quam satisfactio Christi. Prob. JL Peccatum enim de se est destructivum bonitatis divinæ : atqui quantum pla­ cet res, tantum displicet, quod illius destructivum est. R. P. Ergo nec condigna erit post acceptationem ; quia per hanc obtinere non potest condignitatem, si ante non habeat : condignitas enim rei intrin­ seca est vel physice, vel moraliter; sed acceptatio est quid mere exlrinsecum. R. 2°. A’. Ie®. Ant. Ad prob. Ie®. D. Ant. Offensa crescit ex principiis duo­ bus, constituentibus tamen reipsa principium unum, ita ut non possit cre­ scere ex uno illorum sine respectu ad alterum C. secus Λ7. Ratio est, quia dignitas aut vilitas secundum se non faciunt crescere offensam ; si enim vilis vilem offendat, non fit offensa gravior ex vilitate; sed crescit ex dignitateet vilitate comparative sumptis, h. e. una comparata cum altera, sicquc unum principium constituunt. Ad prob. 2'®. R. D. M. Si persona satisfaciens finita sit, fmitæque digni­ tatis T. si infinitæ .V. Nam infini ludo personæ satisfacientis ad tollendam omnem inæqualilatcm, quæ intercedebat inter offendentem ct offensum, sufficiens est. Ad Conf. Eodem modo D. Cons. Si persona satisfaciens sit finita C. si in­ finita A’. Satisfactio enim personæ inflmlæ omnem offensam adæquat, imo superat. Ad prob. 3’m. R. N. Ant. Ad hujus prob. P®. Ar. M. hujusprob. D. Si est λ ere et efficaciter destructivum C. si tantum morali quadam imputatione Ύ. Peccatum non est \eic efficaciter destructivum Dei, nec peccator affective efficaciter illam destructionem intendit; quia, si peccans optat esse, conservari, et acquirere bonum, quod per peccatum futurum apprehendit; -um hæc omnia cessent destructo Deo, quomodo optabit efficaciter destru­ ctionem Dei? sed solum imputatione morali ita sc gerere dicitur, ac si vellet destructionem bonitatis divinæ. Igitur cum bonitas divina sit physice, non imputatione morali, infinita; plus in ea Deo complacet, quam displiceat peccatum. 474. Obj. III. Quælibct Christi actio finilæ enlitatis est ; ergo et bo­ nitatis. R. D. Cons. Ergo et finitæ bonitatis physicæ C. moralis Subd. moralis objectivæ, quæ est respectus ad objectum formale molivum, vel alias cir­ cumstantias, quæ actionem in certa specie virtutis constituunt C. moralis personalis, quæ fundatur in dignitate personæoperantis N. 47,'j. Inst. 1. Non tenet hæc argumentatio : quo dignior est persona, quæ offenditur, eo gravior est offensa; ergo, cum persona, quæ offenditur, sit infinita simpliciter, offensa est simpliciter infinite gravis; ergo neque hæc valet : quanto dignior est persona satisfaciens, tanto majoris valoris est sa­ tisfactio ; ergo, cum persona satisfaciens sit simpliciter infinite digna, etiam satisfactio est valoris simpliciter infiniti ; unde ruit nostrum fundamentum; R. C. A. Quoad crescentiam arithmeticam. ;Y. Cons. Disparitas est, quia persona offensa habet sc tantum ut subjectiim logictim, sive denominatum, adeoque per modum formæ extrinsecæ respectu offensæ ipsius; unde per­ sona offensa secundum se totam non gravificat actum offensæ ; qui præterea aliunde limitatur a cognitione objecti. tendentia in illud , quæ semper quid finitum sunt. At pei'sonasatisfaciens habet se ut principium, sicquc per modum formæ inlrinsecæ; quia actiones suppositorum sunt; princi­ pium autem se toto influit, et forma intrinseca se totam communicat, juxta superius dicta, si nihil sit, quod impediat, vel limitet. I 476. Inst. 2. Si valor satisfaclorius Christi sit infinitus ; ergo tantum placebit Deo , quantum suus actus incrcatus; et plures actus satisfactorii non essent quid majus in ratione satisfactionis, quam unus ; sicque Christus non plus meruisset, et satisfecisset lota collectione suorum actuum, quam sin­ gulis; sed hæc videntur absurda. Λ(/Γ'“. illat. R. D. Tantum placebit secundum entitalem physicam, el bo­ nitatem moralem objectivant, quæ, ex dictis, in actum refunditur ex molivo, tendentia, etc. Ύ. secundum principium digni (icat i vum sui C. Simpliciter tamen dici non debent opera Christi tam digna, quam sunt actus increali; quia opera illa quidem sunt infinite digna ; sed dignitate sibi communicata, cl morali : at vero actus increali sunt infinite digni, dignitate sibi identifi­ cata, essentiali ; quæ est dignitas physica. Ad 2am. illat. R. 1). Non essent quid majus intensive C. sed in hoc nihil est absurdi : non essent quid majus extensive Ar. Plus satisfactionis, vel meriti extensive non facit majorem satisfactionem simpliciter : sed nihil absurdi est, quod actus unus ob dignitatem operantis sit tanti valoris el virtutis in se, quanti valoris sunt plures simul ct collective sumpti. Quin hoc potius commendat operantem. 21 322 .uk' S. * l»K INCARNA>IONE. 177.Inst. A. Opus humanum a Christo procedens, est ct manet citatum ergo simpliciter linitum. R. D. Cons. Ergo finitum physice est ct manet C. moral i ter ;V. Sed in hoc genere infinitum est, in quo nihil inconveniens ; valor enim; el meritum sunt modi morales, qui excedere possunt perfectionem actus physicam, ut palet in humiliatione regis et subditi; licet enim sint ejusdem speciei physice; morali tamen aestimatione plurimum dillorunt. Ex hactenus disputatis colligitur, Christum satisfecisse, meruisse, til Deum hominem ; quia ut Deus fuit principium ut quod satisfaciens; ill homo vero principium , scilicet elieilivum , ut quo. ARTICULUS IV. IIHV.M CHRISTIS SIT MORTUUS PRO OMNIBUS ΟΜΝΊΝΟ HOMINIBUS? »78. Nota. Ut praemisimus initio ingressus Sect, secundæ, Christum pro prædestmalis solum esse mortuum , non pro reprobis, doctrina fuit Calvini et Jansenii. Ne vero in praesenti controversia aberretur a scopo , sciendum, quæstioncm non esse : utrum mors Christi sit sufficiens pretium pro omni­ bus omnino hominibus redimendis ac salvandis? hoc enim nemo negat. Quin hoc sensu verum esset dicere, Christum mortuum esse non pro omni­ bus solum hominibus, qui aliquando erunt; sed etiam omnibus possibi­ libus; imo angelis, dæmonibus, et damnatis; quia, cum mors ejus esset valoris infiniti, sufficiens fuisset ad redimendos illos omnes ac salvandos; sed quaeritur : an de facto fuerit a Christo oblata et a Patre acceptata pro omnibus, nullo excepto , saltem quoad sufficientiam mediorum pro salute æterna ? nec solum pro salute spirituali temporaria, ut eorum, qui ad tem­ pus aliquod, intuitu mortis Christi, justificantur : quod posterius Jansenius non negavit. F 479. Dico. Christus vera ac sincera vohmtale pro redemptione, ac salute æterna omnium et singulorum, ne uno excepto, mortuus est, mortemque obtulit ; ul gratias mereretur omnibus ad salutem æternam vere sufficientes. Ila sententia Catholica. Prob. Ex S. Scriptura. Ad Rom. 8. 3. Pater pro nobis omnibus tradidit illum. 1. ad Tim»2. Qui dedit redemptionem semet ipsum pro omnibus. I. ad Tim. i. 10. Qui est Salvator omnium hominum, maxime fidelium; ergo et infidelium, alioquin non maxime fidelium ; neque etiam omnes fideles sunt prædcstinati. 1. ad Cor. 8. 11. Peribit infirmus in tua scientia, frater, propter quem Christus mortuus est; ergo et pro illo mortuus Christus, quem Apostolus periturum dicit. Deinde frater ille est quicumque fidelis in fide infirmus; an dicent adversarii, quemcumque fidelem in fide infirmum esse de prædestinatorum numero? 2. ad Cor. 5. 14. Si unus pro omnibus mor­ tuus est: ergo omries mortui sunt; hic Apostolus cx eo quod Christus sit mortuus pro omnibus, probat omnes esse mortuos in Adamo; sed hæc S. Pauli argumentatio falsa esset, si Christus non esset mortuus pro omni­ bus, ut ait S. Alg. L. G. cont. Julian, c. 4. n. 8. Ex hoc enim probavit omnes mortuos esse, quia pro omnibus mortuus est unus. Impingo, inculco, I»E SATISUACTIONE CHRISTI. 323 infercio recusanti... unus pro omnibus mortuus est ; ergo omnes mortui sunt. Vide quia consequens esse vOluil, ul inlelligaiilur omnes mortui, si pro omni­ bus mortuus est. Dicunt Jansenislæ : 1°. Aiictorildti S. Scripturæ satis consuli dicendo ί Christum esse mortuiirn pro omnibus in sensu accommodo, h. e. pro gene­ ribus singulorum, licet non pro singulis generum. Vel 2°. Christum quidem mortuum esse pro singulis generum sufficienter : quatenus ejus mors sit sufficiens prolium in se, redimendis omnibus ; non quod etiam illam pro singulis obtulerit. At Contra 1ωη. est lum, quod hanc expositionem rion admittant tres lexluâ ultimi; postremus vero minime (vel enim pariformiter dicendum esset, omnes in Adamo mortuos esse, το omnes Sumendo accommode, quod non concedunt adversarii ; vel dicendum, nullam esse Apostoli argumentatio­ nem); turn quod ratio sit penitus nulla ab obvio verborum sensu recedendi, torquendique ad illum Jansenistarum. Contra 2"m. est 1°. quod hac ratione dici possit, Christum pro dæmonibus æque mortuum esse ; cum et his salvandis pretium mortis ejus fuerit suffi­ ciens : at hoc aperte repugnat Scripturis. 2°. Quod particula pro ex com­ muni usu causam finalem importet, propter quam aliquid fit, ct mori pro alio idem sonat, ac in commodum ejus; atque ita sumat Jansenius ipse, L. 3. de Grat. Salvator, c. 22. •480. Prob. II. Ex Conciliis. Tridentintm Sess. 6. cap. 2. dc Christo docet : Hunc proposuit Deus propitiatorem per fidem in sanguine ipsius pro peccatis nostris; non solum autem pro nostris, sed etiam pro totius mundi. Et cap. 3. Etsi pro omnibus mortuus est; non omnes tamen mortis ejus beneficium reci­ piunt ; quia scilicet non omnibus applicatur. Unde sic : Tridentinum docet, Christum mortuum esse pro omnibus eo sensu, quo id negabat Calvinus, contra quem agit : sed non negabat Calvinus, Christum mortuum esse pro omnibus in sensu accommodo ; neque eo sensu, quod mors ejus fuerit pre­ tium sufficiens redimendis singulis; hoc enim adhuc fatetur cx duce suo lota Calvini schola ; sed quod pro singulis sincere obtulerit ; ergo illud dicere intendebat Concilium. Adde Concil. Carisiacum 1. quod cap. 4. contra Gotteschalcum ait ( Labb. t. 8. p. 57. E. ) : Christus Jesus Dominus noster, sicut nullus homo est, fuit, vel erit, cujus natura in illo assumpta non fuerit; ita nullus est, fuit, vel erit homo pro quo passus non fuerit; licet non omnes passionis ejus mysterio redimantur, scilicet, ut etiam actu salvi fiant. 481. Prob. 111. Ex SS. Patribus. S. Gregorius Nazianzenus oral. 33. n. 9» Al ego Ha priscorum hominum more, et philosophice affectus sum, ut unum idemque coelum omnibus commune esse existimem, communem item solis et lunœ conversionem.... et, ut adhuc majora proferam, communem rationem, Legem, Prophetqs, ipsos Christi cruciatus, per quos omnes, citra ullam exce­ ptionem instaurati sumus, qui eidem Adamo participavimus, atque a serpente in fraudem inducti, et per peccatum morte affecti, ac per cudeslem Adamum saluti restituit, atque ad vitee lignum , unde excideramus, per ignominies lignum revocati sumus. Euthymius hæc verba Mattii. 20. 28. Dare animam DE SATISFACTIONE CHRISTI. 321 DE INCARNATIONE. suam redemptionem pro multis, ita exponit : Multis dicit nunc pro omnibus. Frequenter enim Scriptura dicit multos pro omnibus. Itaque pro omnibus tradidit animam suam , mnnesque redemit : quanquam multi sua sponte ih servitute remanserunt. S. Amur. serm. 8. in Ps. 118. n. 57. Quomodo mise· ricmdiœ Domini plena est terra, nisi per passionem Domini nostri Jesu Christi.... Plena est ergo terra misericordia' Domini, quia omnibus est data remissio peccatorum. Super omnes sol oriri jubetur; et hic quidem sol quo­ tidie super omnes oritur. Mysticus autem sol ille justifice omnibus ortus est, omnibus venit, omnibus passus est, et omnibus resurrexit : ideo autem passus est, ut tolleret jieccatum mundi. Si quis autem non crédit in Chri­ stum , generali beneficio ipse se fraudat : ut si quis clausis fenestris ra­ dios solis excludat, non ideo sol non ortus est omnibus, quia calore ejus sc ipse fraudavit : sed quod solis est, prærogativam suam servat : quod impru­ dentis est, communis a se gratiam lucis excludit. S. Leo M. de Xalivit. serm. I. c. I. Dominus noster peccati mortisque destructor, sicut nullum a reatu liberum reperit, ita liberandis omnibus venit. Et de Pass, serin. G. c. 4. Merito, priusquam (raderetur, dixerat Dominus : Cum exaltatus fuero, omnia ad me traham: id est, totam causam humani generis agam, et olim perditam in integrum revocabo nat uram. In me omnis infirmitas abolebitur, in me omnis plaga sanabitur, etc.; in specie veroS. Aug. qui in Ps. 68. Enarr. 2. n. 11. dc Juda proditore ait : Projecit pretium argenti, quo ab illo Dominus venditus erat, nec agnovit pretium, quo ipse a Domino redemptus erat. Lib. 2. de Symb. ad Catech. c. 8. Christum ctuciffxorcs alloquenlem inducit : Videtis vulnera quæ inflixistis, agnoscitis latus quod pupugistis : quoniam et per vos, ct propter vos apertum est, nec tamen intrare voluistis; similia habet de Herode ibid. c. 5. n. 12. Sed hi omnes praedestinati non erant. Insuper causam dat interitus, non quod Christus pro illis sufficienter non obtulerit ; sed quod beneficio oblato uti noluerint. Idem in Ps. 95. n. 5. Venit Redemptor, et dedit pretium ; fudit sanguinem suum, emit orbem terrarum. Quæritis quid emerit? Videte quid dederit, et invenite quid emerit. Sanguis Christi pre­ tium. Tanti quid valet? Quid, nisi totus orbis? Quid, nisi omnes gentes?.... pro toto dedit, quantum dedit. Et infra n. 15. Judicabit orbem terrarum in œquitate: non partem, quia non partem emit. Totum judicare habet, quia pro toto pretium dedit. Recole quæ ex eodem contr. Julian. L. 6. c. 4. supra ( n. 479. ) retulimus. Cf. Petavium de Incarn. L. 13. c. 2. et P. Faure S. J. Enchiridion S. August, notis et assertionibus theologicis illustrat, annot. in c. 41-47. 482. Prob. IV. Ex SS. Pontificibus. Innocentius X. ct Alexander VII. damnarunt hanc propositionem, inter Jansenianas ordine 5*“. Semipelagianum est dicere, Christum pro omnibus omnino hominibus mortuum esse, aut sanguinem fudisse. Censuram vero istam propositioni huic addidit Innocen­ tius X. 1653. 31. Maii : Falsam, temerariam, scandalosam : et intellectam eo sensu, ut Christus pro salute duntaxat prædestinatorum mortuus sit ; im­ piam , blasphemam, contumeliosam, divinæ pietati derogantem, et hœreticam declaramus, et ut talem damnamus. Respondent Jansemslæ. Elsi hæreticum sil assderc, Christum mortuum esse duntaxat pio saluto praedestinatorum , hinc tamen non sequitur, mor- : P’S 325 ttmm pro salute æterna reproborum ; sed pro salute illornm vol æterna, vel temporaria ; si enim dicatur, quod pro temporaria eorum salute sil mortuus ; sequitur, quod non solum pro praedestinatis mortuus sil. Similiter verum manebit, Christum pro solis praedestinatis mortuum non esse; si modo dicatur, mortuum cum esse pro salute æterna aliquorum reproborum tan­ tum , licet non singulorum. Verum contra est 1°. quod nunquam fuerit controversum inter Doctorcs Catholicos el Jansenislas : morluusnc Christus esset pro reproborum salute temporaria, aut pro æterna aliquorum duntaxat; sed an pro salute æterna omnium; ergo ct hoc definivit Pontifex, ne, secus, impertinens fuisset definitio. 2°. Damnata fuit propositio in sensu intento a Jansenio, quernque in scriptis expresserat Jansenius, quod Christus tantum pro salule æterna praedestinatorum sit mortuus; pro reproborum vero non magis, quam pro salute dæmonum, L. 3. de Grat. Salvatoris c. 21. ; ergo Ecclesia damnando illam propositionem definivit, Christum esse mortuum pro salute reprobo­ rum; non temporaria, quod Jansenius concedit, ibid. c. 22. pro his (repro­ bis) in tantum mortuus est, in quantum temporalibus quibusdam divinæ gratiæ effectibus exornandi sunt ; sed æterna, et quidem omnium ; quia ita definit simpliciter, nullo excepto; et quænam erit potior ratio pro uno reprobo, quam allero? . : Ratio demum est, quod systema Jansenii enervet spem Christianam, quæ omnis est in pretioso sanguine ejus; si enim pro me illum non fuderit, quod me latet ; nihil est, quod sperem. 483. Obj. 1. Matth. 20.28.Filius hominis venit... dare animam suam, re­ demptionem pro multis. Mattii. 2G. 28. Hic est sanguis meus novi Testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum ; ergo non pro omnibus. R.'l°. V. Cons. quia per multos intelliguntur omnes, passim in Scriptura; quando omnes sunt mulli, ut fatetur Jansenius ipse in Matth. ; multi potest significare omnes, quando omnes sunt multi. Et recte ; ita enim multos sumere solet Scriptura ut ad Rom. 5. 15. Unius delicto multi mortui sunt ; ct tamen alibi ait : In quo omnes peccaverunt, ib. v. 12. Ac ibid. v. 18. eos­ dem nunc multos pro omnibus sumi ait Chrys. homil. 83. in Matth., Theophyl. in illum Matth. locum : Pro multis dicit effundi : hoc est pro omnibus ; sunt enim et omnes multi. Eutiiym. supr. cit., ac præsertim S. Alg., cujus auctoritatem repudiare nequit Jansenius, L. 2. contra Julian, c. 175. op. imperf. Non repugnant omnibus multi ; quia ipsi omnes non pauci ; sed multi sunt. Et L. 20. de Civ. c. 23. n.2. R. 2°. Cum Doctore Angelico in Matth. cit. D. Ergo non pro omnibus quoad sufficientiam oblati pretii N. quoad efficaciam et applicationem C.Si consideretur, inquit in c. 2G. Matth., sufficientia, ipse est propitiatio pro peccatis totius mundi ; sed si consideremus effectum, minorem habet effectum, in iis nempe, qui non salvantur : et hoc ex culpa hominum. Inst. 1. Scriptura τδ omnes non raro sumit pro multis stricte, sive pro magno numero ex collectione, aut aliquibus, ul 1. ad Cor. 15. 22. Sicut in Adam omnes moriuntur ; ita el in Christo omnes vivificabuntur ; ubi omnes non sumit pro singulis distributive ; quia rçvera sic non vivificantur omnes; ergo. I>E I.XCAIINATIONE. R. .V. Cons. Quia licol aliquando ita sumatur το omnes; non indo sequi­ tur, ita ubique debere smni ; alioquin et sic sumi deberet pro aliquibus tantum, ad Rom. 5. In quo omnes peccarerunt, el alibi, quod falsum est. Igitur utrum το omnes sumere oporteat pro singulis distributive; vel pro aliquibus, in sensu accommodo; id ex subjecta materia, el circumstantiis pensandum est ; al vero in priore sensu , pro singulis distributive hic sumi debere, ex rationibus Conclusionis evincitur. Inst. 2. Christus pro iis tantum est mortuus, ad quos fuit missus; sed non fuit ad omnes missus, Matlh. 15. 24. .Von sum missus, nisi ad oves, qua perierunt domus Israel ; ergo. Item, Christus restringit ipse mortem suam modo ad oves suas, modo ad fideles, et eos, qui sunt de Ecclesia sua. ut : Animam meam pono pro ovibus meis. Joan. 10. 15. Exaltari opgrlel Filium hominis : ut omnis, qui credit in ipsum, non pereat. Joan. 3. 14, Seipsum tradidit pro ca (Ecclesia), ad Ephes. 5.; ergo. R. D. M. Pro iis tantum, ad quos fuit missus tantum personaliter A’, vel personaliter, vel per ministros C. At hoc sensu ad omnes missus est, cum suo nomine Apostolos miserit ad omnes mundi populos : Euntes docole omnes gentes. Matth. ult. Hinc cum se ad solos Israelites missum dicat; limites missionis suæ personalis indicat ad prædicandum, miracula pa­ tranda. * Ad 2““. R. .V. vel 1). Ant. Mortem vel redemptionem restringit ad oves, fideles, vel electos, privative, cum exclusione cœterorum A'. sine aliorum exclusione C. Licet in his locis de aliis silere videatur Scriptura; alibi tamen eos exprimit. Deinde, esto, quod aliquando Scriptura mortem Christi, vel redemptionem restringat ad solos electos, vel prædestinatos, loquitur tunc de redemptione quoad efficaciam et applicationem, vel effi­ caci, passiva, pro liberatione actuali alicujus ; non vero de redemptione sufficienti, vel sumpta pro oblatione sufficientis pretii ad liberationem. ■ ♦ 1·' 484. Insl. 3. Pro illis solis mortuus est Christus, pro quibus oravit: atqui pro solis praedestinatis oravit, Joan. 17.9. Non pro inundo rogo: sed pro his quos dedisti mihi ; ergo. B. I). M. Pro illis mortuus est, pro quibus oravit semper .V. pro quibus aliquando oravit C. Corn enim non una vice oraverit Christus, sed saepius; potuit aliquando orare pro solis praedestinatis, aliquando pro hominibus omnibus, aliquando pro solis discipulis, oratione specialissima ; et talis fuit illa Joan. 19. ut ex textu evidens est ; ac proin cnm Aug. Tr. 107. in Joannem dicat, orasse ibi Christum pro electis, intelligit electos Apostolos, non electos omnes. Unde cum dicitur : non pro mundo rogo, sensus est : nunc non ea ratione efficaci et speciali , qua modo pro discipulis meis rogo : vel, si quis nihilominus pro omnibus electis ibi Christum orasse velit, non pro mundo, h. e. hac oratione efficaci et speciali. Cætemm pro aliis alio tempore oravit Christus, pro crucifixoribus suis, Luc. 23. 3i. Pater, dimitte illis; non enim sciunt, quid faciunt; sed unde fidem facient adversarii, carnifices Christi omnes praedestinatos fuisse? Si dicis : Si Christus orassel pro reprobis, exauditus fuisset; juxta illud Joan. il. 42. Pater......sciebam, quia semper me audis. R. I). Si orassel ita efficaciter et absolute C. si non ita .V. Nimirum PE SATISFACTIONS CHRISTI. 327 Blent in Deo duplex distinguitur voluntas: una absoluta, quæ semper im­ pletur; altera condilionala , ex parte objecti , ul horninis, quæ non semper iinplelur; qualis est in Deo voluntas generalis antecedens salvandi omnes; quæ in Deo est voluntas, non signi lantnm, scd beneplaciti, vera el seria, cfllcax etiam ex parte Dei in ordine ad media sufficientia; sed condilionala ex parte hominis ; sic juxla S. Til duplex oratio in Christo distingui debet : efficax el absoluta, quæ ex voluntate consequente; altera non efficax abso­ lute, el conditionata, quæ ex voluntate antecedente profluit. Prior oratio semper impletur ; non altera, ex defoclu el culpa hominis; sicut in Deo voluntas antecedens salvandi omnes, non impletur semper ob culparn homi­ num; licet impicatur semper voluntas absoluta consequens, quæ praedesti­ natos salvos vult. Al priori oratione pro electis ; altera pro reprobis oravit. Insl. 4. Juxla S. Aug Lib. 21. de Civ. c. 4. η. 31. St de aliquibus ity (Ecclesia) certa esset, ut qui sint illi, eliam nosset, qui licet adhuc in hac vita sint constituti, tamen prædestinati sunt inœlernum ignem ire cum dia­ bolo; tam pro iis nec oraret, quam nec pro ipso (diabolo). Atqui Christus perfecte el certo sciebat, quinam essent prædestinati ad ignem ; ergo neque ipse pro iis oravit. R. 1°. Patentibus adversariis, Deus voluntatem habuit salvandi angelos omnes; quorum tamen magnam pariem certo sciebat mittendam esse in ignem ; at si hoc certo sciebat, quomodo vere ac sincere eos salvos voluit? R. 2°. D. M. Non oraret pro iis oratione absoluta , ac reprobationem jam supponente C. oratione condilionala el antecedente reprobationem .V. Sic concessa min. D. Cons. Neque Christus pro iis oravit oratione absoluta, eorum damnationem consequente et supponente C. condilionala, el eorum damnationem antecedente N. S. Doctor eo loco contra illos disputat, qui putabant in judicio extremo sanctos angelos simul cum sanctis reliquis oraturos pro damnandis et angelis et hominibus, ac tandem propter sanctorum preces reis parcendum esse. Quem errorem rejicit S. Aug. exeo quod nequidem jam Ecclesia, si certo sciret quinam reprobati sunt, non magis pro his salvandis oraret, quam pro diabolo : oratione scilicet, quæ ex voluntate absoluta et consequente, ac supponente eorum reprobationem proflueret, quaque velint iis dari veniam, qua reprobis, et supposita eorum impoenitentia finali. Eodem modo neque Christus oravit pro reprobis, scilicet consequenter ad eorum impoenitentiam finalem ac reprobationem, ut iis, qua talibus, daretur gratia se a damna­ tione, quam incurrissent, liberandi. Verum non ideo simul negat S. Aug., quod oraret pro iis oratione, quæ sequitur ex voluntate generali et antecedente eorum salutis. Quin hoc potius ibid, affirmat ; docet enim nunc Ecclesiam orare pro singulis, repro­ bis non exceptis, ex duplici causa; 1°. quia hæc vita est tempus pmnitenlioD salutaris ; 2°. quia nescii, quinam reprobi sint. Licet vero jam deficeret hæc ratio secunda; manet tamen adhuc prima. Neque dicas : Ecclesia sciret in illa hypothesi, orationem suam exau­ diendam non esse ; ergo imprudenter oraret. Nam It. A’. Cons. Licet enim non semper concedendum sil, quod rogamus; non ideo oratio imprudens est; sic numquid Christus pro omnibus inimicis oravit ? licet sciret, non omnes salvandos, ut ail Aug, serin. 4, dc Sanctis J! J I 3 328 de INCARNATIONE. DE (al. 382. n. 2.) Item , ut transiret ab eo calix passionis ; licet non transi­ turum sciret, ut idem Arc. ait, nosqueea in re Christum sequi vult epist. 121. ad Probam (al. 130. n. 26.) Sic Spiritus sanctus 1. ad Tim, 2. 1 . per Apostolum jubet, fieri obsecrationes, orationes, postulat tones, gratiarum actiones, pro omnibus hominibus, pro regibus, etc. Hoc enim bonum est, et de­ ceptum atram Salvatore nostro Deo; licet Spiritus sanctus noverit, itemque Christus, quinam ex his reprobi sint. Et ratio est : quia oratio pro aliis pro­ fluit ex charitale, quæ se extendit ad omnes, adhuc capaces beatitudinis, eamque illis precatur generaliter ; de cætero abstrahit, illamne consequan­ tur, vel non. Potuit igitur orare Christus pro reprobis, non ut mutaret Deus latam in eos damnationis sententiam, ob eorum impoenitentiam finalem prævisam ; sed ut conferret ipsis sufficientes gratias ad salutem , si iis uti vellent ; hoc-· que sensu pro reprobis oravit, et mortuus est. ut sic inexcusabiles essent. > ·; .i EMj 485. Obj. II. Juxta S. Aug. 1°. .Von peri! unus e.v Ulis, pro quibus mortuus est Christus, epist. 102. ad Evod. (al. 169. n. 4.) ac proinde Judam eorum ninneroexi ludit, Tr 55. in Joan. n. 7. Prcemisit (Christus) obsequia non solum eis pro quibus erat subiturus mortem ; sed etiam illi qui fuerat eum traditurus ad mortem. 2°. Juxta S. Arc. in variis Jocis, soli illi sunt redempti, qui reipsa salvantur ; unde et L. 2. de Symb. ad Catechum. c. 8. n. 17. Chri-> slum inducit loquentem : Qui non estis redempti pretio mei sanguinis, non estis mei. Ad lüin. R. D. Non perit ex illis unus, pro quibus mortuus est efficaciter el voluntate speciali C. pro quibus voluntate generali antecedente, quoad suf­ ficientiam .V. Sed ab his Judas non excluditur. Ad 2“ro. R. D. Soli illi sunt redempti redemptione completa, in actu secundo, efficaci, quoad actualem perceptionem fructus ex redemptione C. soli etiam quoad sufficientiam, quatenus ex redemptione nulla reprobis provenissent media, quibus et ipsi salvari potuissent, si voluissent _V. 486. Obj. III. Synodus Valentina III. anno 855. Can. 4. (Labb. t. 8. p. 137. ) damnat capitula Carisiaca, quorum quarto definiebatur. Christum passum esse pro omnibus, definitque erroneum esse asserere, Christum mortuum esse pro impiis, qui a mundi exordio usque ad passionem Domini in sua impietate mortui sunt. Deinde eadem de causa damnat syllogismos Scoti Erigenæ; ergo. Conf. 1. Concilium Lingo.nense anno 859. confirmavit Canones Valentinos contra capitula Carisiaca. excepta tantum censura, quam Valentini Praesules Can. 4. tulerant contra citata capitula; retenta tamen censura contra syllogismos Scoti Erigenæ (Labb. ibid. p. 690.); ergo. Conf. 2. Eadem etiam ecclesiæ Lugdunensis mens fuit , quæ Synodi Valen­ tin®; Libro enim de tenenda veritate Scriptui® multis exagitat capitula Carisiaca; ac præsertim in capituln 4. Carisiaco reprehendit hanc ejus pro­ positionem : Quod nullus hominum fuit, est, vel erit, pro quo Christus passus non fuerit. Deinde Christum pro omnibus fidelibus docet esse mor­ tuum ; non tamen pro infidelibus, qui in sua infidelitate morituri sunt. R. I). Ant. Valentina Synodus damnavit capitula Carisiaca errore facti, quo putaret, Paires ( arisiacos adhæsisse vel favisse errori eorum, qui satisfactione CHRISTI. 329 contendebant, infideles in sua impietate mortuos er pienis inferni, Christi passione, fuisse liberatos C. secus .V. Constat inde, quod Valentini Patres, errore cognito (quod factum quidem in ipso Lingonensi Concilio), expunxe­ rint censuram a se in Syn. Valent, latam. Quin tam Synodi Carisiacæ, quam Valentin® Patres postea in Tdllensi Synodo, eodern adhuc anno 859. ex 12. fiiilliæ provinciis habita, Valentinos Canones, expuncta censura, tandem admiserunt ; sicque tam Carisiaci, quam Valentini Canones approbati sunt, ut conformes doctrina* Augustini. Quo facto constat capitulis Carisiacis Ca­ nones Valentinos non esse contrarios, bosque de damnatis, qua talibus, ex damnatione liberandis agere. Ex his palet Resp. ad Conf. lsm. Ad Conf. 2am. R. Permisso interim , quod opera de tenenda veritate, eide tribus epistulis sint veri ecclesiæ Lugdunensis fœtus ; hæc illud intendebat : Christum pro impiis, ante Christi passionem in sua impietate mortuis, ac jam damnatis , liberandis nequaquam fuisse mortuum ; nam in alio sensu pro reliquis hominibus omnibus mortuum fuisse Christum, longa oratione docet Ecclesia celebris in L de Iribus epistolis cap. 14. et seqq. Porro,-quia Scriptui*® textus, quibus Christus pro omnibus asseritur mortuus, possunt dupliciter exponi : 1°. Pro solis fidelibus quoad efficaciam, ut sa*pe Aug. facit : 2°. Pro singulis quoad sufficientiam , ut Patres alii ; reprehendit quidem Patres Carisiacos, quasi minus caute, cum prioris expositionis injuria, posteriorem visi essent definivisse. Dixi : permisso, quod sint ecclesiæ Lugdunensis, etc.; id enim a multis negatur, nec sine solido fundamento; nam 1°. septem circiter seculis post ea tempora, scilicet anno 1566., primum acceperunt nomen , quin sciatur a quo, quove ex fundamento, Ecclesiæ Lugdunensis; cum vero primo pro­ direm , nullius auctoris nomen gerebant, teste Hincmaro in epist. nuncup. ad Carolum regem. Lude et ab Hincmaro ceu supposilitia opera rejecta. 2°. Quia multum differunt a sensu Ecclesiæ Lugdunensis circa Golteschalci errores, quem referunt concordes ejusdem Ecclesiæ scriptores primarii: Amolo Archiepiscopus Lugdunensis in epist. ad Gotteschalcum : item Florus diaconus in refutatione Scoti Erigendi, aliique. Nicolaum I. vero Pontificem damnasse capitula Carisiaca prorsus falsum est. Subiratus quidem Hincmaro, qui Cone. Carisiacum convocaverat, Nico­ laus fuit; sed propterea tantum, quod eum involasse injura Apostolic® Sedis putaret; non ob capitula ibidem edita, velul hæc erronea essent. Quin capitulum quartum de sanguine Christi pro omnibus fuso confirmavit teste Prudentio Tricassino, quæ Prudentii verba Hlncmarus refert epist. 27. ad Egi Ionem Senonensem. ; 3 330 DE INCARNATIONR. DE ADORATIONE CHRISTI. SECTIO 111. DE ADORATIONE CHRISTI, CULTU SANCTORUM, ET SS. IMAGINUM. •Λ Disputatis hactenus iis, quæ Christi excellentiam attinebant, demum de adoratione, utpote quæ in illa fundatur, Christo debita, restat, ut trade­ mus. Conjungimus una de cultu Sanctorum ac SS. imaginum controver­ sias : tum ob aliquam affinitatem eum prima ; tum quod non occurrat opportunior alibi in Theologia locus. Croteruni contra varium errorum genus hoc loco suscipitur disputatio. Unam equidem Christo Deo el homini adorationem Nestorius tribuit; sed maligno sensu , ob qualecumque hono­ ris consortium, ex morali hominis cum Verbo conjunctione, ac quo modo purpura cum rege adoratur. Verbum a carne separandum putabant Ariani, ut adorari posset. Mediam carni Christi adorationem tribuisse dicitur Gilbert us Parrel anus. Sacrarum vero imaginum venerationem praeter Iconoclastas veteres damnarunt sec. XII. IValdenses, Petrobrussiani , Henriciani, Albigenses; sec. XIV. Hieronymus de Praga ; sec. XVI. Lutherani, ac Calciniani, amplexi insuper circa cultum Sanctorum, Reliquiarum, S. Crucis Domini, damnatam olim a toto Christiano orbe impietatem Manichœorum, Vigilandi, ac similium, ut, de eorum doctrina quid sit tenendum , vel ex majoribus, a quibus hauserunt, facile quivis judicium ferat. ARTICULUS I. AN ET QUOMODO CHRISTUS ADORANDUS? Nota. Adoratio, ex se vox generiea est, quemvis cultum significare apta, quem alicui deferimus ob excellentiam illius, aut dignitatem ; unde et in Scriptura rebus plane diversis tribuitur; ac proinde varia adorationis signi­ ficatio ex subjecto, cui tribuitur, determinari debet. Inde quoque in politi­ cam, seu civilem, tum religiosam, sive sacram, dividitur. Prior est, quam ob dignitatem aut excellentiam civilem, quæ in aliis est, tribuimus, vehit regibus, etc. Posterior, quam ex motivo religionis, ob supernaturalem excel­ lentiam aliquam in altero, huic praestamus : hæcque vel est absoluta; si quid ob excellentiam propriam, quam habet, adoramus : ita ul adoratio in propria rei excellentia sistat, quin tendat ulterius : vel respectiva; si quid colimus obexcellentiam, non propriam, sed alterius, quocum connectitur, quem repraesentat, el ad quem refertur. Porro adoratio religiosa 1res sub sc species complectitur; latriam, estque adoratio religiosa, suprema et singularis, quam soli Deo debemus ob excel­ lentiam divinam ipsi propriam, quaeque proinde nulli alteri perse commu­ nicabilis est juxta Deui. 9. et 10. Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies. Deinde duliam, quæ creaturis ob excellentiam creatam defertur. I 331 Hyperduliam denique, quæ quidem etiam in eo, cui exhibetur, pro motivo excellentiam creatam dicit ; sed aliis excellentiis creatis majorem aut super­ eminentem ob praerogativas, perfectiones, dona specialia, qualem Dei Genitrici impendimus. Unde hic cultus a dulia, non specie, sed solo gradu diflert. Ciclerum in omni adoratione duplex actus exigitur internus; primus dicit actum intellectus; secundus voluntatis : ex parte prioris importatur judi­ cium speculativum de excellentia alterius; et judicium practicum, hone­ stum esse, nos illi submitti propter excellentiam suam, et nostram respectu ejus inferiorilatcm : ex parte alterius importatur imperium se demittendi ob superiorem illam in altero excellentiam. Unde demum existit exeeutio ipsa; quæ non debet esse necessario semper actus externus corporis, v. g. se inclinantis; sed esse potest actus solus interior : ut actus fidei, spei, cha­ rilalis. Quœrilur nunc : utrum Christus, non qua Deus tantum, ut per se patet; sed et qua homo religionis cultu adorari debeat? •187. Dico. Christus homo in utraque natura, divina et humana, subsi­ stens, h. e. homo Deus; sive humana Christi natura Verbo hypostatice con­ juncta, uno eodemque latriæ actu absolute adorari debet, quo Verbi divinitas. Prob. L Ex S. Scriptura, quæ, dum Christum adorandum docet, nunquam inter naturam divinam et humanam distinguit; sed semper adorationem terminat ad Christum utraque natura constantem. Joan. u. 22. Neque Pater judicat quemquam; sed omne judicium dedit Filio, ut omnes honorificent Filium, sicut honorificant Patrem : sed Pater cultu latriæ adorandus est; ergo. Ad Hebr. 1. 6. Ht adorent eum omnes angeli Dei. Prob. II. Ex Conciliis et SS. Patribus. 1°. Concil. Lateranense sub Martino I. Secret, vel Consuli. 4. Can. 9. ( Labb. I. G. p. 2ul. D.) ita definit : Si quis una adoratione Deum Verbum incarnatum cum ejus carne non adorat, juxta quod sanctce Dei Ecclesiæ ab initio traditum est; talis anathema sit. Idem definivit Syn. gen. VI. Can. 9. Ac Synodus gen. VII. Act. G. docet, non esse humanitatem a divinitate separandam, cum adoratur Christus; sed utrumque ut unum latria adorari. 2°. Ex SS. Patribus. Rem creatam, ait Athanas. epist. ad Adelphium n. 3., non adoramus... Sed rerum creatarum Dominum, carnem facium, Dei Verbum adoramus. Etsi enim ipsa caro seorsim spectata, pars sit rerum crea­ tarum; attamen Dei facta est corpus. Neque vero hujusmodi corpus a Verbo dividentes aduramus; neque, cum Verbum volumus adorare, ipsum a carne removemus. S. Ambr. L. 3. de Spiritu sancto cap. II. n. 79. Quam (Christi carnem jhodieque in mysteriis adoramus, et quam Apostoli in Domino Jesu... adorarunt... neque, cum adoratur tanquam Dei Filius, natus ex Virgine denegatur. S. Augustinus Enari·, in. Ps. 98. n. 9. : Adorate scabellum pedum ejus. Quœro quid sit scabellum pedum ejus ; el dicit mihi Scriptura : Tetra scabellum pedum meorum. Fluctuans converto mc ad Christum, quia ipsum quœro hic ; el invenio quomodo sine impietate adoretur terra, sine impietate adoretur scabellum pedum ejus ; suscepit enim de terra terram; quia caro de terra est, et de carne Mariœ carnem accepit. Et quia in ipsa carne hic ambu- 332 i»e cultu DE INCARNATIONE. favit, et ipsam carnem nobis manducandum ad salutem dedit ; nemo autem illam carnem manducat nisi prius adoraverit : inventum est quemadmodum adoretur tale scabellum pedum Domini, et non suium non peccemus adoranda, sed peccemus non adorando. Prob. III. Ratione. 1°. Deus absolute adorandus est : sed juxta orthodoxam doctrinam de communicatione idiomatum in Christo, hic homo est Deus; ergo. 2°. Quia eodem cultu et actu coluntur , quæ sunt suppositi, quo coli­ tur ipsum suppositum; ita enim dum sanctum colimus duli® cultu, ob excellentiam sanctitatis in ejus anima residentem, colitur totus secundum animam et corpus: sed humanitas in Christo est suppositi, sive Verbi in­ carnati , tanquam rei adorat® ; ergo. Igitur in actu adorationis personalitas se habet ut objectum primarium, et ut objectum materiale simul et formale; humanitas vero ut objectum secun­ darium et materiale tantum; motivum enim adorationis non est humanitas secundum se ipsam , sed divinitas, ut inquit S. Damascen. L. 4. deFid. orthod. c. 3. Adoratur caro Christi in incarnato Cerbo Deo, non propter se ipsam; sed propter unitum, secundum hypostasin, Verbum Dei. Dixi tamen in Conci, natura humana Verbo hypostatice conjuncta ; huma­ nitas enim Christi separata a Verbo, non est ita cultu latriæ adorabilis; quia spectata secundum se, ut præcisa a Verbo , cum sic non dicat ordi­ nem ad Verbum, ac pura creatura sit ; adorari eo cultu non debet, qui Deo convenit. Unde recte S. Aug. serm. 59. de Verb. Dorn. (al. serm. 87.) : Si hominem (humanitatem) separaveris a Deo; neque illi credo, neque illi servio. Nec refert, si sola mente separetur, obeasdem rationes. Hinc dum dicitur : Christus çua homo est absolute adorandus; speci'ficative sumi debet humanitas; non reduplicative, ut το qua, vel in quantum, significet, hu­ manitatem abstractam, et consideratam sine unione ad Verbum, esse ra­ tionem formalem adorandi. 488. Obj. I. Adoratio latriæ debetur Deo soli : sed humanitas Christi non est Deus ; ergo. R. D. min. Humanitas Christi, sive homo, non est Deus, hypostatice unitus Verbo .V. non est Deus a Verbo separatus el sejunctus C. Latriæ cul­ tus soli Deo debetur, propter se et primario, ac tanquam motivo adorationis; hoc tamen non obstante, potest convenire alicui secundario, tanquam objecto terminativo, quod cum Verbo Deo unum est suppositum, ut in præ· senti, ubi vera est hæc propositio : Hic horno est Deus. Inst. i. Cum Nestorius diceret, hominem coadorari cum Deo; se omni modo opponebat S. Cyrill. Alexandr., inque eos anathema jaciebat, qui ita loquerentur; ut constat ex ejus anathematismo octavo; ergo. R. D. Ant. Anathema jaciebat in eos, qui ita loquerentur ad sensum et mentem Nestorii C. secus .V. Quo sensu Neslorius dixerit, hominem assum­ ptum cum Deo Verbo adorandum , illudquc negari t S. Cyrillls, jam expo­ situm vide in Proœm. n. 2. Inst. 2. Nequit humanitas eodem amore amari super omnia, quo Chri­ stus ; ergo nec eodem actu adorari. R. D. Ani. Nequit eodem amore amari super omnia primario, ac tanqtiain objectum materiale et formale simul C. secundario, ac tanquam objo· i Sanctorum, Ef imaginum. • · 333 ttiun materiale tantum N. Sicut adorari earn diximus; sic amari potest. Nec inde sequitur adorari eam per accidens , et non per se; nam totum , Chri­ stus, adoratur per de ; ergo et humanitas, pars hujus lotius. Inst. 3. Hæc adoratio Immanitatis Christi, non est absoluta; ergo respectiva,ct per accidoQS. Prob. Ant. Hæc adoratio dicit respectum ad aliud j scilicet Verbum unitum ; ergo. II. .V. Ant. Nam proprie respect i va est, quando unum suppositum ado­ ratur ob excellentiam alterius suppositi; sic respective adoratur crux Christi, imagines ChristiJ quia motivum hæc adorandi non est in cruce , et imagine ; sed extra illa in prototype. Sed motivum adorandi humanitatem Christi est ipsius Verbi excellentia humanitati unita. Adprob. R. 1). Hæc adoratio dicit purum respectum ad aliud N. dicit re­ spectum, ct simul unionem intrinsecam cum excellentia person®, quæ vide­ licet est latio adorandi C. 489. Obj. II. Humanitas Christi non est æqualis excellenti® cum Verbo; ergo ncc adoratione eadem cum illo adoranda. R· D. Cons. Nec adoratione eadem, quæ respiciat eodem modo huma­ nitatem et Verbum C. modo diverso, nimirum Verbum, ut objectum ma­ teriale el etiam formale , sive motivum adorandi ; humanitatem vero, ut materiale lanium, ac adorationispræcise terminumN. * ARTICULUS II. ΑΝ, ΕΓ QUO CULTU LICITUM SIT SANCTOS COLERE? RECTENE ITEM AC UTILITER INVOCENTUR ? Non quærimus hic de cultu civili, cum prudentiores e protestantibiis hunc non negent; sed de religioso, seu sacro; coque non latriæ, quæ est suprema religiosa adoratio, soli Deo debita, dicens servitutem perfectam, proindeque nulli creatur® puræ communicabilis ; sed de longe inferiori, quem duliam diximus. | 490. Dico I. Pie ac licite coluntur sancti, cultu religioso duliæ. Est dogma catholicum et fidei, contra nostri ævi sectarios, eorumque majores; Manichœos, Vigilantium, etc. jam olim a tota damnatos Ecclesia. Prob. I. Ex Scriptura; exemplo Patriarcharum, aliorumque Testamenti veteris. Nam 1°. Gen. 19. I. Venerunt duo angeli Sodomam...... et Loth....; ivit obviam eis; adoravitque pronus in terram; et dixit: obsecro, do­ mini, etc. 2°. Josuc 5. v. 15. cum sub habitu viri latentem angelum cogno­ visset Josuc, cecidit pronus in terram, ct adorans ait, etc. Num. 21. Balaam, viso (Angelo stante in via) adoravit eum pronus in terram : sed adoratio hæc non fuit latriæ; hanc enim angeli non permisissent; ergo inferioris fuit ordinis, non mere civilis, quæ etiam malis impenditur (et sane ridi­ culum foret dicere, angelis deberi honorem civilem) ; ergo sacra. Par vero est ratio de sanctis in coelo regnantibus, quæ de angelis. Nec refert, quod Apoc. 19. et 22. angelus delatum sibi a S. Joanne à -7 ?. 334 n 5 de incarnatione honorem acceptare noluerit ; non enim hunc respuit ut sacrilbguin, vel illicitum; quis enim ausit dicere, S. Joannem contaminare sc voluisse peccato sacrilegii? sed ex modestia el observantia in tantum virum, etsi conditione naturæ minorem: sanctitate tamen, dignitate Apostolatus, niartyrii gloria sibi parem, si non majorem. Prob. 11. Ex perpetua Traditione Ecclesi.e. Nam festos dies in honorem martyrum jam seculo H. institutos fuisse, Ecclesia Sinyrnensis testis est : Aos, inquit, epist. de martyr. S. Poly carpi c. 18. (Apostolic. PB. open), postea ossa illius, gemmis pretiosissimis exquisitiora cl super aurum proba­ tiora, tollentes, ubi decebat deposuimus. Quo etiam loci nobis, ut /icti poterit, in exultations et gaudio congregatis, Dominus preebebit natalem martyrii ejus diem celebrare. Seculo 111. Tertullianus de coronae. 3. Oblationes..... pro natalitiis annua die facimus. Cyprianus epist. 34. n. 3. Martyrum passiones el dies anniver­ saria commemoratione celebramus. Quin Manichaei ipsi usitati tum in Ecclesia sauctonim cultus testes sunt; cum male Catholicis objicerent, testo Alt. contr. Faust. L. 20. c. 21., quod pro diis gentium martyres invexissent. Seculo IV. Concil. Laodicentm circa ann. 370. can. 51. (Labb. t. I. p. 1506.) : Non oportet in quadragesima martyrum natales peragere , sed sanctorum martyrum facere commemorationes in sabbatis et Dominicis. S. Gregorius Nazianzenus orat. 15. in Machab. n. 1. : Quid autem Machabœi? Horum enim nomine diem hunc festum agitamus. Et orat. 24. in S. Cyprian. n. 1. : Cyprianus fere nos effugit: o ingens damnum! 1dque vos passi estis qui eum omnium maxime suspicitis, annuisque honoribus ac publicis con­ ventibus celebratis. S. Ambrosius de Virginit. c. 19. n. 12-4. Dies factus est Petrus, dies Paulus , ideoque hodie natali eorum Spiritus sanctus incre­ puit dicens : Dies diei eructat verbum , hoc est, ex intimo thesauro cordis fidem prodicant Christi...... et fortasse in cado hodie de nobis Christi et Petri iste sil sermo. Quotidie piscatur Petrus, quotidie ei dicit Dominus : Duc in altum. Videor mihi audire dicentem Petrum: Prœceptor, per totam noctem laborantes nihil cepimus ; nox fuit, pauciores ad vigilias convenerunt. Laborat in nobis Petrus, quando nostra laborat devotio. Et paulo infra jeju­ nium diei SS. Apostolorum Petri et Pauli festo præmissum commemorat. Secvlo V. S. Hieronymus epist. ad Riparium 109. n. 1. Ais Vigilantium, qui αντίορασ:ν hoc vocatur nomine {nam Dormitandus rectius diceretur), os fcetidum rursus aperire et putorem spurcissimum contra SS. Martyrum proferre reliquias , et nos qui eas suscipimus appellare cinerarios et idolola­ trae, gui mortuorum ossa veneremur..... Honoramus autem reliquias marty­ rum, ut cum, cujus sunt martyres, adoremus. Honoramus sercos, ut honor servorum redundet ad Dominum. S. Aug. L. 20. cont. Faustum Manich. c. 21. Populus Christianus, ait, memorias martyrum religiosa solemnitale conce­ lebrat. Porro abundant eam in rem testimoniis Prudentius, Chrysost. alii­ que. De posterioribus vero seculis non est, quod laboremus, quod illis viguisse sanctorum cultum , nec adversarii inficientur. Prob. III. Ratione. Sicut rejici non potest cultus politicus, quo prosequi­ mur viros principes, reges, etc. ; sic multo mimis rejici potest cultus sacer, qui sanctis defertur; si enim ratio sit colendi politice principes, etc. ; con­ spicua eorum potestas, præeniiuenlia, etc.; multo magis urgere debent, IiE CULTU SANCTORUM, ET IMAGINUM. 3$5 ad colendos sanctos cultu sacro , eorum excellentia sacra, amicitia cum Ileo inamissibilis, eximia merita, constantia in fide, ardor charitatis, donaque cœleàtia alia ipsis a Deo collata. 491. Dico H- Cultus ille religiosus, quem Catholici sanctis , cum Ded ih cœlo regnantibus, deferunt, omni idololalriæ specie , ac umbra caret. Prob. Quia cultus duliæ, quem solum sancliè deferunt Catholici, licet sit major cultu civili; est tamen longe inferior illo latriæ ac supremo, quem soli Deci debemus, dilVerlque ab hoc plurimum ; latria enim est summa voluntatis subjectio ac inclinatio cum apprehensione Dei, tanquam prin­ cipii primi onlnium , el finis ultimi, adeoque siimmi boni; qualis adoratio fico soli convenit. At cultus sanctorum , dulia, est qUædam inclinatio volun­ tatis ex apprehensione exccllenliæ in ipsis, majoris quidem civili; sed infinite minoris divina, scilicet dignitatis, ct sanctitatis supernaturalis crcalæ; neè actus internus in illos tendit, ut Deos, sed ut amicos Dei, etc.; ergo idololalriæ incusari nequit ; hæc enim, ut omnes norunt, tunc solum committitur; cum cullus soli Deo debitus, aliis extra Deum tribuitur, in quibus nobis Deum proponimus, vel fingimus. At quis Catholicorum in sanctis sibi Deum proponit, vel fingit, indeque movetur ad præstandam illis supremam illam subjectionem Deo debitam? Summam igitur imperi­ tiam suam probant, qui idololalriæ crimen hic Catholicis objiciunt : vel ma­ litiam extremam. Rationem hanc illustratam vid. in Obj. 492. Dico III. Pie etiam et utiliter sancti, sive angeli, sive homines, a viventibus nobis invocantur. Ita definivit Tridentin. Sess. 23. Prob. I. Ex Scriptura. Gen. 48.16.Jacob benedicens filiis Joseph, Angelus, inquit, qui eruit me de cunctis malis, benedicat pueris istis. Hic vero aperte Jacob angelum invocavit. Job. 5. 1. Voca, si est qui tibi respondeat, et ad aliquem sanctorum convertere; ubi sanctorum nomine angelos intelligit, inquit S. Aug. in Annotat, in Job. Etsi vero verba hæc non sint ipsius Scriptoris sacri, sed Eliphaz amici Job; convincunt tamen ideo, quia tunc consuetudinem fuisse invocandi patrocinium angelorum demonstrant. Respondent Adversarii : hæc dici de angelis, qui ad nos missi a Deo gerunt curam nostri, proinde percipere preces nostras possunt; at aliud est de hominibus mortuis, qui nihil noverunt amplius. Eccl. 9. Verum contra est 1°. quod igitur saltem sine superstitione possint invocari angeli. 2°. Angeli nec semper cuilibet præsentes adsunt ; nec, si adsint, naturaliter videre possunt interiora animi ac secreta cordis, vota , preces mentis, quas tamen Deo sistunt, Tob. 12., Apoc. 8. Si igitur Deus angelis patefacit, quæ remota sunt, reseratque, quæ secreta sunt animi ; cur non et Beatis? inquit Hieron. cont. Vigilant., Aug. L. 22. de Civ. Sic 2. Par. 21. Elias post discessum corripuit Joram. 2. Mach, 15. Jeremias et Onias orant pro Judæis persecutione oppressis: quomodo prior absens, alter mortuus ea novit t Prob. II. In Scriptura sæpc legimus viventes invocatos fuisse a viventibus. l.Reg. 7. 8. Ne cesses pro nobis clamare ad Dominum. Job. ult. v. 8. Ile ad servum meum Job ,el... servus meus orabit pro vobis. Ad Rom. 15. ail S. Pau­ lus : Obsecro vos, fratres... ut adjuvetis me in orationibus vestris pro mead 336 Deum. Idem repolit frequenter alibi, ad Eph. G. etc; ergo etiam licebit, nunc invocare sanctos eosdem cum Christo regnantes. Prob. Cous. Nam si nunc non licet; ergo vel quia nolunt : sed hoc non , ulpote majore nunc charitate præditi, ideoque de sua incolumitate securi, ut ait S. Cyprian. dc Mortalit. c.26. et adhuc de nostra salute solliciti: vel quia non possunt; sed et hoc falsum; si enim poterant hic, cum essent peregrini, quanto magis poterunt nuncincœlo? Vel, quod nesciant quid oremus; neque hoc dici D potest; unde enim sciunt angeli conversionem peccatorum, Luc. 15. et arcana alia, de quibus ante; inde etiam preces nostras scire possunt. Vel denique, quod fiat Deo, aut Christo injuria , si alius, quam ipse, invocetur; sed etiam hoc non; alioquin nec viventes, imo minus, invocare liceret. Prob. III. Ex Conciliis et SS. Patribus, unde perpetua constat Ecclesiæ traditio. Sic Act. II. Cone. Chalceo. ( Labb. t. i. p. 697.) dicunt Patres: Flavianus post mortem vivit ; Martyr pro nobis oret. In Syn. gen. VI. c. 7.ex canonibus recens editis dicitur (Labb. t. 6. p. 1206. D.) : Solo Deo creatore adorato, invocet Christianus Sanctos, ut pro se intercedere apud Majestatem divinam diynentur. Syn. gen. VII. Act. 6. (Labb. t. 7. p. 542. D. E.) :Cum timore Dei omnia agamus, postulantes intercessiones incontaminata De iparce, item sanctorum angelorum, omniunique sanctorum. ExSS. Patribus. Iren.eusL. 5. cont. hær. c. 19. n. 1. Quemadmodum enim illa ( Eva)per angeli sermonem seducta est, ut effugeret Deum... ita et hœc (Maria) per angelicum sermonem evangelizala est, ut portaret Deum... Et si ea inobedierat Deu; sed hœc suasa est obedire Deo, ut virginis Evœ Virgo Maria fieret advocata. Okigenes hom. 26. in num. 6. (opp. t. 2. p. 373. B.). Quis enim dubitat quod sancti quique Patrum, et orationibus nos juvent, et gestorum suorum confirment atque hortentur exemplis ? Euseb. L. 13. Præpar. E vang. c. 11. (opp. p. 663. B.) : Hœc in hominum Deo carissimorum obitus egregie conveniunt, quos vere pietatis milites ap­ pellaris; nam et eorum sepulcra celebrare, et preces ibi votaque nuncupare, et beatas illorum animas venerari consuevimus, idque a nobis merito fieri statuimus. S. Athan. serm. in Annunt. n. 14. (opp. t. 2.) : Inclina aurem luam ( Maria) in preces nostras; et ne obliviscaris populi tui. Ac infra n. 15. inter­ cede hera, et domina, et regina, et Mater Dei pro nobis. S. Cyril. Hieros. catech. 23. n. 9. Postea recordamur eorum quoque qui obdormierunt : primum Patriarcharum, Prophetarum, Apostolorum, Marty­ rum; ut Deus eorum precibus et legationibus orationem nostram suscipiat. S. Ambrosius L. de Viduis c. 9. n. 54. Magnis tenebatur febribus, et rogave­ runt illum pro ea. Et tu habes proximos qui pro te supplicent ; habes Apostolos proximos, habes Martyres proximos. Plura cupienti ex omni seculo Bellarmlnus dabit, Controv. 4*. L. 1. c. 19. ι® i bE incarnatione. 1< . I I H 493. Obj. I. Ex S. Script. Deui. 6. 13. Dominum Deum tuum timebis, et illi soli servies. Matlh. 4. 10. Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies. 1. ad Tim. 1. 17. Soli Deo honor et gloria. Ad lnm. R. D. Illi soli servies servitute, quæ convenit Deo soli C. secus A'. Nam in græco est λατρεόσεις. Inde Aug. Quæsl. 61. in Gen. notat, ideo non ■ bE CULTU SANCTORUM, ET ImAGIMÜM. 337 esse dictum : solum Deum adorabis, et illi soli servies; sed Deum adorabis, et illi soli servies ; adoratio enim ex genere suo etiam creaturis tribuitur in ipsa Scriptura sacra , non autem servitus lalriæ. Quin etiamsi legeretur : illi soli δουλεύσεις; eodem modo exponi deberet : scilicet illi soli servies certo quodam genere servitutis, lalriæ; non autem absolute illi soli ; alio­ quin præceplo eo prohibitam dicere oporteret qiiamcumquc servitutem aliam inferioris ordinis : quod ipsi adversatur Scripturæ; nam, non obstante præccpto illo, Gcn. 27. 29. Jacobo ab Isaaco dicitur : Serviant tibi populi ; et ado­ rent te Iribus... et incurventur ante te filii malris tuœ. Sicut ergo, dum 1. ad Tini. 6. dicitur dc Deo : Qui solus habet immortalitatem, sensusest, solum Deum esse immortalem certo genere, quin propterca negetur, etiam ange­ los et animas esse immortales suo quodam modo; sic dum dicitur : illi soli servies, similem habet sensum. Ad 2",n. Eadem est responsio. Ad 3uni. R. Hoc similiter intelligendum dc certo honore et gloria, qualis soli Deo competit ; non autem absolute soli; nam nihilominus ad Rom. 2. dicitur : Gloria et honor omni operanti bonum. Inst. 1. Media illa species cultus, qnem duliam dicimus Catholici, lingi­ tur gratis; ergo. Prob. Non datur species alia cultus, quam civilis et reli­ giosi; ad neutrum vero reduci potest: non ad civilem, ut per se constat; cum angeli et sancti civiliter nobiscum non versentur : non ad religiosum ; religio enim Dei cultum unice respicit ; ergo sanctis sine idololatria tribui non potest. R. .V. Ant. Nam motiviim cultus generalim est alterius excellentia; ergo, sicut excellentia mercata ac infinita Dei fundat cultum supremum soli Deo debitum, et excellentia præcisc humana cultum civilem; sic specialis et media quædam excellentia in sanctis cultum medium, inter supremum illum soli Deo debitum, et inter civilem humanum : excellentia enim in sanctis, utpole creata, longe minor est divina; superior tamen humana sive naturali : excellentia enim sanctorum sunt dona eorum supcrnaluralia, gratia, gloria; cui proin excellent iæ mediæ medius pariter cultus re­ spondet , ac tertia species , quam duliam dicimus. Ad prob. lam. R. reduci ad religiosum) csScquc virtutis religionis, non pri­ mario; sed secundario. Ad prob. ult. R. D. Ant. Religio Dei cultum unice respicit saltem ulti­ mato C. ita unice, ut nec secundario alium respiciat, qui cl ultimato iu Deum tendit .V. Alii cultum duliæ aiunt esse religionis improprie talis ; quia non immediate et primario, sed mediate solum et ultimato in Deum tendit. Sed hæc lis vocabulària potius est. Cumque Ecclesia non definierit, sanctos esse religione colendos ; sed mera sil quæslio scholæ : an cultus, qui san­ ctis impenditur, religionis sit, an virtutis alterius? adversarii ex eo capite schisma facere non debiierant. Inst. 2. Ineptum est, sanctos coli cultu religionis et non lalriæ'; nam cum latria significet cUlthm, colere sine lalria, est colere sine cultu, lia Calvin. Deinde plus est dtilia, quam lalria; nam δουλευειν est servire; λατρεύει?, colere ; pilis alitem est servire, quam colere; nam amicos colimus, sed do­ minis servimus. R. *Y. Ant. Ad prob. Γ®. R. Colere sine latria non ess: colere sine cultu n. p. 9. 22 338 DE CULTU SANCTORUM, ET IMAGINUM; DE INCARNA ΠΟΝΕ. simpliciter, sed sine tali cultu; nam et S. Aug. qui tamen non erat ineptus, L. 20. coni. Faust, e. 21. sanctos coli dicit, et sine lalria : Colimus Marty­ res... Jl illo cultu, qui grace λατρεία dicitur, latine uno verbo dici non potest, cum sil quadam proprie divinitati debita servitus, nec colimus, nec co­ lendum docemus , nisi unum Deum. Ad prob. 2·“. R. .V. Didiam esse plus quam latriam. Nam a scriptoribus profanis quidem non raro pro eodem sumitur : ex Scriptui® vero et Eccle­ siæ usu lalria longe quid majus est, quam dulia : ac lalria non quilibet cultus est; sed cultus servitutis summae : dulia vero servitutis cujuslibet, etiam imperfect®, et pro hac sumit Ecclesia; at Ecclesia latriam pro cultu creaturis communi usurpat omnino nunquam. Nec propterea reprehendi potest : si enim licuit Ecclesiæ antiquæ contra hærelicos veteres nova inve­ nire ac adhibere vocabula, ut δαοούσιος, etc., quidni licebit Ecclesiæ poslerio ribus temporibus, contra Novatores alios ac novos, nova vocabula vel inve­ nire, vel certe vocabulis in alia significatione uti? ’· 491. Obj. II. Ad Coi. 2. 18. Nemo, ait Apostolus, vos seducat, volens in humilitate, cl religione angelorum, quæ non vidit ambulans; ergo. Conf. 1. Ex Cone. Laodiceno, quod angelorum cultum damnat Can. 33. (Labb. t. p. 1303. A.) : Quod non oportet Christianos, relicta Dei Ecclesia, abire, el angelos nominare, vel congregationes facere, quod est prohibitum. Si quis ergo inventus fuerit huic occullœ idololatria vacare, sit anathema. Conf. 2. Ex Theodoreto, qui ad cit. loc. Apostoli inquit (opp. t. 3. p. 333. B.): Qui Legem defendebant, eos etiam ad angelos colendos induce­ bant, dicentes Legem per eos datam. Mansit autem diu hoc vitium in Phrygia et Pisidia; proinde Synodus, quæ convenit apud Laodiceam, lege prohibuit, ne precarentur angelos. El in hodiernum usque diem oratoria S. Michaelis apud illos, illorumque finitimos videre est. Conf. 3. Ex Patribus aliis. S. Epipiian. hær. 78. rejicit cultum B. Virgini deferri tunc solitum. S. Athanas. orat. 2. cont. Arian, n. 21. 23. 24. neque angelos, neque creaturam ullam adorari vult. S. Ambr. in cap. 1. ad Rom. v. 22. (opp. t. 2. pari. 2*. p. 33.) reprehendit eos, qui conservos adorant. S. Aug. L. de vera Relig. c. 53. n. 108. Non sit nobis, inquit, religio cultus hominum mortuorum : quia si pie vixerunt, non sic habentur, ut tales queerant honores. R. Explico cum Dist. Ant. In religione angelorum, illa superstitiosa, qua­ lem asserebathærelicorum patriarcha Simon magus C. secus N. Tam Aposto­ lus, quam Laodiccna Synodus damnant hæresin Simonis magi; qui Plato­ nicos secutus, angelos docebat adorandos velut minores Deos : ut qui fabri­ cassent mundum, ac locuti esscut per Prophetas ; ac sine quibus homo ncc placare posset Deum, ncc ab eo petere quidquam, ac impetrare, intelligens quidem angelos malos. Unde et eos hic reprehendi, ait Hieron. epist. 121. quæsl. 10. ad Algasiam (opp. t. 1. p. 881 :), qui sacrificabant angelis. Exlitissc hujus sectæ homines etiam diu post Simonis magi tempora, qui proinde Angelici dicti, testis est Epipiian. hær. 39. Hancque fuisse Platonicorum doctri­ nam, iterum Aug. refert L. 8. de Civ. c. 22. Item L. 9. c. 1. Ubi de illis tra­ dit, quod dæmones eosdem angelos inter homines el deos ita medios constitutos putant, tanquam nullus Deus homini misceatur, ut hinc perferant deside- j 330 ruta, inde referant impetrata. Atque hoc Platonici prœcipui philosophorum ac nobilissimi sentiunt. Porro hunc ct Apostoli et Landicenæ Synodi scopüm esse, cx ipso Theodoheto cit. liquet, dum immediate subdit : Illi ergo, humilitate nimirum ducti, hoc fieri suadebant, dicentes, universorum Deum nec cerni, nec attingi, nec comprehendi posse; et oportere per angelos divinam sibi benevo­ lentiam conciliare; ergo de angelis illis mediis cit. loc. sermo fuit. Hinc illud Tjieodoreti de oratoriis S. Michaelis eodem modo inlelligi debet, quod in illisS. Michacli sacri ticarint. Vel quod significare voluerit, templa ab hae­ reticis exstructa ad sacrificandum angelis esse a Catholicis mutata in oraloriaS. Michaelis, exque numero eorum colligi, quantum grassata ibi sit < olini hæresis Simonis magi. Hinc patet Besponsio ad Conf. la,n. ct 2aro. Ad Conf. 3ara. R. Singulos hosce Patres contra cultum superstitiosum ita loqui. Nam S. Epiphanius quidem cultum dunlaxat Collyridianorum, quo­ rum ibi hæresin describit, rejicit; hi vero B. Virginem colebant ut Deam, inque ejus honorem collyridem , sive tortam panis, offerebant pcrjnulieres, his sacrificandi munus, sacerdotio proprium, deferentes. Metuens vero Epipiian., ne hac occasione nullus deferretur cultus B. Virgini, saepissime repetit ista : Honoretur Maria; Dominus adoretur. Sic et S. Athanasii mens ex ejus verbis supra (n. 492.) citatis clare perspicitur. In textu vero, quem opponunt adversarii, unum dunlaxat prohibet S. Pater, ne videlicet cultus soli Deoqua Deus est, seu latriæ, angelis aut rei creat® exhibeatur. S. Ambrosius, vel auctor, quicumque sit, hujuscc expositionis epist. ad Rom., cultum superstitiosum solummodo rejicit. Quænam autem veri Am­ brosii fuerit in praesenti quaestione sententia, nemo est qui ambigere possit. Nam praeter ea quæ ex L. de Viduis supra (n; 492.) adduximus , ibid. c. 9. u. 33. ait S. Doctor : Obsecrandi sunt angeli... martyres obsecrandi... non erubescamus eos intercessores noslrce infirmitatis adhibere. S. Augustinus negat mortuis impendendam religionem superstitiosam, ad sensum gentilium el Platonicorum, mortuos etiam summis el divinis hono­ ribus colentium, quod putarent, ut tradidit Plato L. 11. dc Legib., mortuo­ rum animas post hanc vitam obtinere vim quamdam , qua rerum humanarum curam gererent. De Augustini enim mente orthodoxa dubium esse non potest, ut qui pro cultu sanctorum contra Manichæos, præscrlimFaustum·, prolixas disputationes suscepit, L. 20. cont; Faust, c. 21. ; accoutra paganos defendit, L. 8. de Civit, c. 26. 493. Obj. 111. Quatuor saltem prioribus seculis Ecclesia non extHixil sanctis, vel martyribus templa claltaria; neque cos invocabat in sacrificio, teste Aug. L. 22. de Giv. c. 10. Nos martyribus nostris non templa fabrica­ mus ncc erigimus altaria, in quibus sacrificemus martyribus; nec a sacer­ dote, qui sacrificat, invocantur ; ergo, cum hæc jam faciat Romana Ecclesia, prolapsa est in idololatriam. R. D. Ant. Non exstruxit templa et altaria martyribus, ut illis sacrifica­ ret. cosque invocaret, tanquam auctores omnis boni, vel ut summum bonum C. non exstruxit templa ct altaria in eorum memoriam N. Hinc addit Aug. in quibus ipsis sacrificemus. Al alio sensu revera Ecclesiam exstruxisse DE CULTU SANCTORUM, ET IMAGINUM. 3K) 341 DE INCARNATIONE. templa cl arasS. Aug. clare hoc ipso loco tradit. Vos martyribus nostrisnoti templa sicut diis, sed memorias sicut hominibus mortuis... fabricamus... Deo quippe, non ipsis, sacrificat (sacerdos), quamvis in memoria sacrificet eorum; quia Dei sacerdos est, non illorum. Et !.. 2(1. cont. Faust, c. 21., qui idem objecerat Augustino , quod modo nobis adversarii. Populus Christia­ nus memorias martyrum religiosa solemn itate concelebrat, et ad excitandam imitationem, et ut meritis eorum consocietur, atque orationibus adjuvetur : ita tamen ut nulli martyrum, sed ipsi Deo martyrum, quamvis in memoriis martyrum, constituamus altaria. Quis enim antistitum in locis sanctorum corporum assistens altari, aliquando dixit : Offerimus tibi Petre , aut Paule, aut Cypriane? Quod Aug. hoc loco Mauichæis respondit contra eorum calumnias, nihil in cultu sanctorum idololatriæ inesse; idem sibi responsum ferant adversarii, desinantque imperitæ suæ plebi imponere; quod enim Augustini tempore, idem hodie, observat Ecclesia. Cælernm dum S. Aug. negat in sacrificio invocari sanctos, sciendum, quod S. Augustino invocare sit idem, ac Deum vocare in se; sic enim verbum invocare com­ muniter sumit, in Ps. 30. 74. 85. et plerumque alias. 496. Sed, inquies, Ecclesia Romana moderna a prisca Ecclesia degene­ ravit, ac sanctorum cultum cum divino permiscet; ergo. Prob. Ant. Nam 1°. nunc sokmnein adhibet canonizationem : sed hæc est species apotheosis priscæ gentilium. 2°. Erigit sanctorum statuas, accensis circumquaque luminibus; coram illis vult caput detegi, inclinari corpus, ct similia præstari obsequia : qui honores divini sunt ; ergo merito omnis sanctorum cultus damnatus est a Reformatoribus ultimis. R. .V. Ant. Hic de adversariis nostris dixeris notum illud : quod ignorant, blasphemant. Nam Ad prob. Pm. R. Nihil prorsus commune habet, cum prisca apotheosi gentilium, usitata nunc in Ecclesia canonizatio. Apotheosis gentilium erat, moi tuorum hominum, a factis, vel meritis re, vel figmento illustrium, inter deos translatio, ita ut haberentur pro diis, iisque qua diis cultus de­ ferretur. Al canonizatio in Ecclesia Romana nihil est aliud, quam publicum Ecclcsiæ testimonium, post diuturnam ac rigidissimam inquisitionem , de vera sanctitate, ac gloria alicujus hominis jam defuncti; ac simul est judi­ cium et sententia, qua ei decernuntur honores illi, qui debentur illis, qui cum Deo feliciter regnant : qui non sunt divini honores ; sed sunt sequentes : Scilicet 1°. inscribuntur sanctorum catalogo, h. e. præcipitur ut ab omni­ bus habeantur sancti.2°. Invocari possunt, et invocantur in publicis Ecclcsiæ precibus. 3*. Templa et aræ in eorum memoriam dicantur Deo. 4°. Sacrificia tara Eucharistia;, quam laudum, sive sic dictæ horæ canonicæ, in honorem eorum offeruntur Deo. 5". Dies festi in eorum memoriam celebrantur. 6°. Pinguntnr eorum imagines, addito quodam lumine in signum gloriæ, quam consecuti sunt in cudo. 7°. Eorum reliquia; publice honorantur. Hæc vero canonizatio non modo nihil idololatriæ redolet; sed S. Scripturæ conformis, ac utilis est. Nam 1°. Deus ipse voluit a Scriptoribus sacris notari gloriosam vitam ct mortem eorum , qui tempore ipsorum floruerunt, ut patet dc Ecclesiastico c. 41. quasi canonizante pluies : item S. Luca decla­ rante sanctitatem S.Stepham, Jacobi Majoris, etc., in Act. Apost. 2°. Deus vult Sanctorum virorum asservari memoriam Eccl. 44.15. Sapientiam ipso­ rum narrent populi, et laudem eorum nuntiet Ecclesia. Ipscmcl item servos suos honorare decrevit 1. Reg. 2. 30. Quicumque glorifica verit me, glorifi­ cabo eum. 3°. Sancti sunt exempla virtutum, norma rectae vilæ, provocant ad imitationem; igitur scire convenit in particulari, qui sancti sint, quid egerint, passique fuerint; hoc habetur per canonizationem. Plura de his legant adversarii tum in Bellarm. dc Sanctor, beatit., tum in reccntiori opere Prosperi de Lambertinis Cardin, ac postea surnmi Pontificis sub no­ mine Benedicti XIV. de JJealificat. Servorum Dei. Opinor, erroneas ideas de canonizatione Sauciorum deponent, /Id prob. 2J,n. R. Λ. Cumprimis hos honores divinos esse; nam honoralio omnis ac in genere , Iribus perficitur actibus; ut obiter supra notavimus. Primus est intellectus apprehendentis excellentiam personæ. Alter volun­ tatis, quæ se inclinat, ac subjicit. Tertius est externus corporis, ut laudatio, detectio, inclinatio capitis, etc., quibus exprimitur actus interior. Primus requiritur tantum tanquam prævium quid ; ut enim quis prudenter colat alterum, eum esse honore dignum, scire debet. Tertius non est absolute necessarius, ut dictum. Igitur honoralio consistit maxime in actu illo volun­ tatis. Hinc jam se. pandit discrimen inter honores divinos, et non divinos; sive lafriam et duliam. In cultu enim lalriæ 1°. intellectus attingit Deum , ut prin­ cipium, auctorem omnium, ipsorumque sanctorum ; ut Dominum supre­ mum, finem ultimum ; verbo, excellentiam divinam; idcoque2°. voluntas se ei plene subjicit ; unde 3°. et corpus hujus summæ prostrationis intern© ponit signa exterius : laudat, se inclinat, flectit genu, etc. Hæc signa licet ex se indifferentia sint ad cultum lalriæ, et duliæ; namque usque adeo in cultu politico serviunt erga principes; hic tamen per illos actus internos intellectus ac voluntatis determinantur ad lalriam, cvadunlquc honores divini. Al quoad sanctorum cultum, intellectus Γ. cos reprsescnlat, non ut au­ ctores rerum, etc. sed ut Dei servos, cl amicos, supcrnalnralibus donis a Deo ornatos; hinc 2". voluntas ab illa eorum excellentia movetur, propterque Deum sc demittit, iis reverentiam exhibendo; ac 3°. corpus signa externa reverenti© ponit, non jam cx se determinata ad lalriam , ut sacrificium; sed omni alias honoralioni, etiam politic©, communia, ut sunt detectio capitis, genuflexio, slatuæ, etc. : quæ proin ab actibus internis ad duliam determinantur. Sed quæ jam in iis idololatria? numquid non iisdem reve­ renti© signis colimus principes , quin idololatriam sapiant , quod hic per actus internos determinentur, ut sint signa cultus politici? Quare postre­ mum respondeo adversariis, quod Augustinus ethnicis objicientibus, quod Christiani colerent angelos, in Ps. 96. Utinam et vos illos colere velletis ! facile, enim ab ipsis disceretis, non illos colere, id est, non colere ut Deos, sed ut Sanctos. 497. Obj. IV. Invocatio sanctorum est injuriosa Christo; ergo. Prob. Ant. I. ad Tim. 2. 5. Unus et mediator Dei cl hominum , homo Christus Jesus; çrgo injuriam ei facil, quicuraque per alium ad Deum accedit. Conf. I. S. Ambros. in c. 1. ad Korn. v. 22. ail : /14 Deum autem promerendum. v 342 * DE INCARNATIONE. suffragatore non opus est; sed mente devota. Conf. 2. S. Aug. L. 2. cont. Parmenian. c. 8 n. 15. Si (Joannes), inquit, ita diceret : Ikec scripsi vobis, ut non peccetis, et si quis Recaverit, mediatorem me habetis ad Patrem, et exoro pro peccatis vestris (sicut Parmenianus quodam loco mediatorem posuit episcopum inter populum et Deum), quis eum ferret? quis sicut A posto* lum Christi, et non sicut antichrislum intueretur? Ac infra n. 16. Si esset mediator Paulus, essent utique et cœteri coapostoli ejus, ac sic mulli media­ tores essent; nec ipsi Paulo constaret oratio qua dixerat : Unus enim Dens, unus et mediator Dei el hominum homo Christus Jesus; ergo vult tantum unum esse mediatorem. R. .V. .1. Neque enim invocamus sanctos, ut fungantur vice Christi, vel adjuvent Christum; sed nos, quo facilius per Christum impetremus postu­ lata ; si enim propterea liceat, ex dictis in Conclusione invocare viventium orationes sine Christi injuria, cur non sanctos ? Unde .·!. S. Aug. ibi Donat istas aggredi, volentes, gratiam sacra­ menti «pendere a sacerdote, ita ut sacerdos bonus baptizans sanctificaret ipse; malus contra pollueret; talem mediatorem episcopum posuerat Parmenianus, talemque ceu Antichrislum rejicit Augustinus ; quia talis media­ tor est quodammodo redemptionis ; unde docet, plebem esse securam, sive a bono, sive a malo baptizetur; quia unus est mediator hominum el Dei Christus : non sacerdos juxta mentem Donat istarum ; nequidem Apostoli. Cœterum de Aug. mente ex hactenus dictis satis constat. S/ dicitf demum : Varia» historia» sanctorum sunt apocryphae ut Georgii, Catharina, etc.; ergo fit superstitio. Item Scriptura nusquam invocationem illam praei pit; ergo. j-lr/ Γ“. R. Esto, quorumdam sanctorum historias nonnullas esse incertas; non ideo incertum sanctos ipsos extitissc. Vel, si quorumdam existentia dubia maneat adversariis, igitur, qui extitere, Petrum, Jacobum, Slephanum, etc. DE CULTU SANCTORUM, ET IMAGINUM. 343 .4d 2"m. R. .V. Cons. Neque hoc quærilur, an præcepta sit sanctorum invo­ catio? non enim, fatemur, id in Scriptura præcipilnr; sed nec Ecclesia tan­ quam necessariam prœcepil ad salutem. Sed id solum qnærcbalur : piumno , licitum, ac utile sit sanctos colere el invocare? hoc solum declaravit, ac definivit Ecclesia, vullque Tridentin. Scss. 23. ARTICULUS 111. AN, ET QUO CULTU S. CRUX ; ITEM SANCTORUM RELIQUIAE TENERAND.E ? Ex inimicis S. Christi crucis primus Julianus apostata Christianos snggillabat, quod , contemptis gentilium diis, vile crucis lignum , ejusque signum colerent. Iconomachi veteres, utut furore contraSS. imagines rapti, Domini crucem tamen in honore habuerunt; uti el SS. reliquias sanctorum. Primus e Christianis vio’andæ crucis, ac e Basilicis exturbandee auctor fuit Claudius Taurinensis, qui reliquias sanctorum honorari non sustinebat; quem po­ sterioribus seculis secuti Wiclefislœ, Luther i ac Calvini sectarii. Contra quos 498. Dico I. Crux Christi, lam vera, h. e. ipsa illa in qua crucifixus est, quam alia sculpta aut picta, ad priorem repræsentandam formata, veneranda est. Pars P. prob. usu et auctoritate totius Ecclesiœ; quæ S. crucem, ul pri­ mum S. Helen.® opera circa annum 32G. inventa fuit, non absque miracu­ lis, singulari honore venerata fuit. Nam teste S. Cyrillo Hierosolymitano circa id tempus vivente, epist. ad Constantinum imperator., item Catech. 4. et 13. cx toto orbe, ad adorandam crucem, Christianus populus confluxit, S. Ambros. orat, de obitu Theodosii M. n. 48. Sapienter, ait, Helena egit, qua? crucem in capite regum locavit, ut crux Christi in regibus adoretur. Particu­ las sanclæ crucis auro inclusas, religionis causa, e collo suspendi S. Ciirysost. asserit hom. quod Christus sit Deus n. 10. ( opp. t. 1. p. 571. E. ) crucem in Basilica Hierosolymitana quotannis cum Pascha Domini agitur, ad publi­ cam venerationem expositam fuisse, S. Paulin, testaturepist. 11. (al. 31. n. G. ) ad Severum Sulpitium. Plura de ejus cultu referunt scriptores plcrique, Sui.pit. Sever. L. 2. Hist, sacr., Ruffin., Socrates, Sozomenus. Idem evincit ratio. Nam 1°. si locus, in quo angelus stetit Jos. 5 Exod. 3 terra sancta esset, quanto magis crux, in qua Christus pependit? Item; si in honore essent S. Pauli sudaria, semicinctia ob contactum, cur non potius crux Christi respersa sanguine? 2°. Christus crucem sponte elegit ut aram summi illius sacrificii sui, ut instrumentum redemptionis nostra», Patrem pacificans per sanguinem crucis, ad Coloss. 1. 20. 3°. Cruce vicit diabolum, deque eo triumphavit : Chirographum decreti, quod erat contrarium nobis,... tulit de medio, affigens illud cruci, et expolians principatus et potestates, traduxit confidenter, palam triumphans illos in semetipso, ad Coloss. 2. 14. Origenes hom. 8. in Josue n. 3. (opp. t. 2. p. 41 G. B.) in græcis, ait, haberi : triumphans illos in ligno crucis; at, licet nunc non extet, in ligno, sed to 344 • 'f · DE CULTU SANCTORUM, ET IMAGINUM. DE INCARNATIONE. εναυτω, in ipso, referri tamen ad crucem potest, de qua dixerat ante b τω σταυρό; ut ait Theophylactus. Pars 2*. prob. eodem universali Ecclesia· usu. Nam 1°. Theodoreto teste serm. 6. cont. Gent. (opp. t. 4. p. 580. A.), Græci, Romani, ac barbari, crucifixum profitentur Deum, crucisque signum venerantur. 2°. Crucis etiam piclæ adorationem ex antiqua Ecclesiæ traditione esse, usque adeo veteres agnoverunt leonomachi, teste S. Joanne Damasc. orat. 2. de imaginibus n. 19. 3°. Ex reverentia in S. crucem, imperatoria lege sancitum fuit, signum illud Salvatoris Christi nemini licere vel in solo, vel silice, vel in marmoribus humi positis insculpere, vel pingere; L. Nemini c. de SS. Eccles. Quod ipsum Trullana Synodus Can. 73. (Labb. t. 0. p. 1176.) decrevit sub pcena anathematis : Cum xrux nobis vivifica salutare ostenderit; nos omne studium adhibere oportet, ut ei, per quam ab antiquo lapsu salvati sumus, eum quem par est honorem habeamus ; unde et mente, et sermone, et sensu adorationem ei tribuentes, crucis figuras, quæ a nonnullis in solo ac pavimento fiunt omnino deleri jubemus, ne incedentium conculcatione, victoriæ nobis trophœum injuria afficiatur. Ubi simul rationem dat adorandi crucem. Plura ejusmodi testimonia de religioso crucis cultu offert historia Ecclesiastica, Bellarm. de Eccles. Triumph. L. 2. c. 28., Petav. L. 15. c. 9. aliique. Inde etiam comprobatur usus crucis manu formalæ a primis Ecclesiæ seculis. Ad omnem progressum, atque promotum, ait Tertull. L. de Cor. milit. c.3. ad omnem aditum et exitum... quæcumque nos conversatio exercet, frontem crucis signaculo terimus. S. Cyrill. Hierosolym. catecb. 4. n. 14. Non erubescam us, ait, crucem Christi ; sed, licet alius hanc celet, tu tamen palam in fronte signa te, ut dæmones , signo illo regio conspecto, trepidantes fugiant. Fac vero hoc signum, dum manducas et bibis, sedes, recubas, exsurgis, loqueris, ambulas ; verbo dicam, in omni negotio. S. ATiiANAS.de Incarn.Verbi Dei n. 48. Veniat et quisquis ea quæ diximus experiri cupit, atque in mediis ipsis dæmonum præstigiis et oraculorum fallaciis, ac magice prodigiis, signo crucis... utatur, solumque Christum nominet : mox videbit quam cito per ipsum fugentur dæmones, cessent oracula, ars omnis magica veneficiaque evanescant. Similia habet ibid. n. 31. et 55. S. Augustinus in Joan. Tract. 11. η. 3. Intendat et intelligat charitas vestra. Si dixerimus catechumeno, Credis in Christum ? respondet, Credo, et signat se : jam crucem Christi portat in fronte, el non erubescit de cruce Domini sui. Ecce credidit in nomine ejus. Et serm. 88. n. 8. ( al. de Verbis Domini 18.) : Qui ipse honoraturus erat fide­ les suos in fine hujus seculi, prius honoravit crucem in hoc seculo; ut terra·' rum principes credentes in eum prohiberent aliquem nocentium crucifigi: et quod cum magna insultatione persecutores Judæi Domino procurarunt, magna fiducia servi ejus, etiam reges in fronte nunc portant. V. Petavium L. 15. c. 10. 499. Obj. I. Crux Christo dolorem et ignominiam attulit ; ergo coli non debet ; stolidus enim el impius foret filius, qui honoraret ac amaret patibu­ lum , in quo pater pependisset. R. 1°. Crux etiam Christo laetitiam et gloriam attulit, ob diabolum devi­ ctum, el redemptum humanum genus ; quæ Jælitia et gloria tanta fuit, ut priorem ignominiam et dolorem absorbuerit teste Apostolo. ; Humiliavit ■. 345 semel ipsum factus obediens usque ad mortem... crucis; propter quod et Deus exaltavit illum. Hinc R. 2°. D. Cons. Ergo coli non debet ex eo præcise titulo, sive ut instru­ mentum doloris et ignominiae C. ex aliis titulis, ut instrumentum exalta­ tionis Christi, victoriæ, triumphi, gloriæ ejusAr. Ad prob. R. 1). Si patibulum solam haberet ignominiae rationem ob patris delictum C. si gloriam , ut si pater in eo mortuus esset fortiter pro tide, aut patria ïV. Ejusmodi enim occisorum instrumenta passionis, ceu monimenla virtutis, filii et amici conservant. Inst. 1. Sed honorare crucem el amare, est imitari hostes Christi, qui in ea sibi complacebant, amicis Christi de ea dolentibus. R. N. assert. Hostes Christi sibi complacebant in cruce, ul fuit instru­ mentum infamiae el doloris Christo ; nos vero, ut fuit instrumentum gloriæ, ad exemplum S. Pauli dicentis : Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi, ad Gal. ull. Inst. 2. Cum Cæcilius gentilis objecisset Minutio Felici in Octavio, quod Christiani colerent cruces, hic respondit universaliter : Cruces nec colimus, nec adoramus ; ergo primi Christiani non colebant crucem. R. D. Cruces nec colimus, nec adoramus, modo quo putabant gentiles C. non colimus modo alio N. Minutius Felix refutat gentiles existimantes , Christianos crucem colere ut Deum , ac venerari omnes cruces, etiam desti­ natas reorum suppliciis; proinde recte negat, nos colere ejusmodi cruces. Idem etiam Julianus apostata objecerat ; ex quo proinde cultussanctæ crucis in primitiva Ecclesia viguisse colligitur. Inst. 3. Saltem ob sanctam crucem, ineptum erit colere cruces alias. Prob. Si ob sanctam crucem colendæ sunt cruces aliæ; ergo pariter colenda essent omnia sepulcra, clavi, virgœ, columnæ, præsepia, ob sepulcrum Christi, clavos, virgas, columnam, cui alligatus fuit, et præsepe: item, omnes cruces fortuito e nubibus, paleis, etc., formalæ coli deberent; sed hoc ridiculum est. R. N. ass. Ad prob. N. seq. lam. Illa enim, quæ alios insuper usus ha­ bent, quam repræsentalionem Christi , inconveniens est hoc ipso passim, colere, ob indignitatem, quam ex alio usu contrahunt ; ac formata ad usus alios non habent rationem imaginis, vel repræsentalionis Christi. Quando vero formatur præsepe ad repraesentandam Christi nativitatem; vel co­ lumna (idem est de aliis) , ad repræsentandam Christi flagellationem; quia tunc habent rationem imaginis, non carent veneratione sua. Ύ. item seq, 23m. quia non sufficit similitudo quæcumque pure materialis cum Christi cruce; sed formalis esse debet, sive intenta ad repræsentandam crucem Christi ; quæ similitudo non habetur in istis, v. g. nubibus casu in formam crucis coeuntibus, etc. 500. Obj. 1J. Al certe 1°. idololatriam sapii illa crucis invocatio, qua uti­ tur Ecclesia : 0 crux ave, spes unica, auge piis, etc. 2°. Crucis adoratio ex se cultum superstitiosum involvit; ergo. Prob. Ant. Omnis enim cultus reli­ giosus procedit ex interno affectu animi, submittentis scsc rei, quam coli­ mus; at non potest se voluntas submittere cruci, quia est res inanimata, irrationalis, proindeque cultus interioris incapax. 346 r/ !; DE incarnatione. Ad lum. R. .V. Quia per crucem tropice intelligimus Christum. .·!<■? 2um. R. N. Ant. Prob. D. Omnis cultus religiosus absolutus sic pro­ cedit C. relativus, quirem ita attingit cultu et submissione extorna, ul tamen submissio interior ad Christum feratur A’. Crucem colimus vere ac proprie cultu relativo; quia non solum signum externum, genuflexio, etc,, sed etiam affectus internus submissionis externa· ad eam refertur; cum enim imago colitur, honorans vult exhibere submissionem externam ima­ gini , ad testificandum exemplari, vel ei, quem repræsentat, affectum sub­ missionis intern®, ob ejus propriam excellentiam ct superioritatem, ct ad testificandum externe ejus superioritatem, per submissionem externam ejus imagini, ad quam dicit specialem habitudinem. Hinc in adoratione crucis, sicut cujusvis sacræ imaginis in genere, duplex intervenit afiectus internus submissionis : 1°. internæ, cslque actus voluntatis, quo voluntas se affective submittit alteri. 2°. Afiectus submis­ sionis externa; estque etiam actus voluntatis imperantis signum externum ( genutlexionem ) submissionis internæ. Prior affectus transit in adoratione crucis ad Christum solum, estque vera latria absoluta : alter vero imme­ diate ad crucem, perque hanc ad Christum, transit ct terminatur; estque cultus, ut diximus, latriæ relativæ. 501. Dico II. Adoratio crucis est cultus latriæ relativæ, sive imperfect®, quæ simul est latria vera absoluta ipsius Christi : consistens in hoc, ut cruci exhibeamus exteriora signa adorationis ; ac adoratio interior, quæ est latria vera, terminetur solum ad Christum crucifixum. Prob. Nam 1°. adorationem ipsius crucis non esse latriæ veræ, sive abso­ lut® et perfectae, constat ex Syn. Nic.ena II. sive Gener. VII. Act. 7. (Labb. t. 7. p. 555. A.), ubi docent Patres his imaginibus universim, honorariam adorationem tribuendam; non tamen ad veram lalriam, quæ secundum fidem est, quaque solam divinam naturam decet, impartiendam; Haut istis, sicuti figurœ pretiosœ ac vivificœ crucis, ct sanctis euangeliis, et reliquis sacris monumentis, incensorum et luminum oblatio ad harum honorem efficiendum exhibeatur. Et ratio est; quia de latriæ veræ essentia est, exhiberi propter sc, uIBellarm. ait, Deo tanquam principio primo cl fini ultimo; est enim cultus absolute supremus. 2°. Esse tamen latriæ relativæ respectu crucis, ct simul absolutæ respectu Christi, inde evincitur; quia colere crucem , est ei hono­ rem externum ac submissionem externam exhibere, propter excellentiam ac superioritatem ejus, quem repræsentat, ut huic testificemur subjectio­ nem nostram internam, ac simul exterius ejus excellentiam profiteamur; sed hic cultus imprimis respectu crucis lanium relativus est, ut patet; cum hæc signa externa illi non propter se precise tribuantur, sed propter eum, quem repræsentat, el in quem actus noster interior tendit spiritu et fide; est tamen simul latria absoluta Christi ; cum enim coram cruce procumbimus, Christum adoramus, ad testificandam ei submissionem nostram summam propter infinitam ejus excellentiam; sed talis cultus est latriæ veræ, abso­ lut®; ergo. 502. Dico III. Licitus item, pius, ac utilis est reliquiarum Christi ac sanctorum cultus. Est de fide. DE CULTU SANCTORUM, ET IMAGINUM. 347 Prob. 7. S. Scriptui® exemplis : Matth. 9. Hæmorrhoissa fimbriam vesti­ menti Christi devote tangit. Actor. 5. ad attingendam S. Petri umbram, quo possent modo, concurrebant ægri. Actor. 19. ad ægros ferebant sudaria S. Pauli. At nec mulier illa reprehensa idcirco a Christo, nec reliqui ab Apo­ stolis damnati idololatri® fuerunt; quod alioquin, si idololatria fuisset, certo nec omisisset Christus, ncc Apostoli. Quin in præmium , non sine miraculo, retulerunt sanitatem. Quod isti fecerunt, idem faciunt, qui reli­ quias colunt. Prob. II. Ex perpetuo usu lotius post Apostolos Ecclesiæ; qui constat 1°. cx Conciliis omnium orbis terne partium. Ex Oriente Concil. Nicæn. II. Act. 3. (Labb. t. 7. p. 183. D.) reliquias vocat fontes salutares, quibus Deus multa hominibus confert beneficia. Act. 7. (id. ibid. p. 558. A.) jubet deponi cle­ ricum , cl laicum excommunicari, qui reliquias contemnit martyrum, et non ut rem sacram cum honore tractat. Ex Africa Carthagîn. V. Can. 14. (id. I. 2. p. 1218.) jubet ut nulla erigantur altaria, nisi ibidem sint aliquæ martyrum reliquiae. Porro ex Hispania Braccarense IV. Can. G. (id. t. G. p. 565.) in supplicationibus thecam reliquiarum levitarum humeris gestari statuit ; vel si etiam episcopus reliquias per se deportare elegerit, ipsum a diaconibus in sellulis vectari prohibet. His adde Epaonense in Gallia, Can. 25. (id. t. 4. p. 1579.),Moguktinum (id. t.7. p. 1252.) in Germania tempore Caroli M. Can. 51., Lateranense in Italia sub Innoc. 111. Quibus accessit Tri­ dent. Sess. 25. 2°. Hunc testatur honorifica reliquiarum translatio, variis temporibus facta : earum sub altaribus asservalio, et similia. Prob. III. Cultus hujus sanctitatem evincunt 1°. Miracula. Sic S. Ambros. epist. 54. (al. 22. n. 9.) el Augustinos Confess. L. 9. c. 7. referunt miracula patrata in translatione SS. MM. Gervasii et Protasii ; idemS. Aug. L. 22. de Civit, c. 8. ea prodigia narrat, quæ facta sunt in translatione S. Stephani, etc. 2°. Ipsa ratio ; quia, cum pium sit ac utile colere sanctos, eliam pium ac utile erit honorare eorum corpora , quæ fuerunt templa Spiritus sancti, et organa sanctarum animarum, ac instrumenta virtutum ; et honos ipsis delatus in ipsos redundabit sanctos, quorum sunt preliosæ exuviae. Ne vero adversarii nostri criminari possent, reliquiarum cultum fraudi­ bus ct periculis esse expositum , providit Ecclesia , velans, ne reliquiae sine sufficienti examine exponantur cultui fidelium; ac Conc. Trident. Sess. 25. dum inquit: Statuit sancta Synodus, nemini licere ullo in loco, vel Eccle­ sia, etiam quomodolibet exempta, ullam insolitam ponere vel ponendam curare imaginem, nisi ab episcopo approbata fuerit ; nulla etiam admittenda esse nova miracula; nec novas reliquias recipiendas, nisi eodem recogno­ scente el approbante episcopo, qui simul atque de iis aliquid compertum ha­ buerit, adhibitis in consilium Theologis, el aliis piis viris, ea faciat, quee veritati et pietati consentanea judicaverit, etc. Porro sacræ reliqui® tamen non debent honorari cultu absoluto, quia in reliquiis non est excellentia absoluta ; nec creatura rationalis debet subje­ ctionem absolutam ex charitalerei inanimæ ; sed relativo tantum, quatenus habitudinem vel connexionis, vel contactus dicunt ad cos, ad quos pertinet; ergo solum cultus relativus iis compotit, id est,qui illis exhibetur, non tamen in iis sistit ; sed ad ipsos transeat, quorum reliquiæ sunt. Sicque proin rei i- ii i Ί i 348 ΠΕ INCARNATIONE. qinæ Christi, tunica, spin®, clavi, etc., cultu latri® relativo, ut supra de cruce dictum ; ali® sanctorum relativo didi® colend® sunt. 303. Obj. I. ExS. Scriptura. Hæc reprobare videtur cultum reliquiarum ; ergo. Prob. Ant. 1°. Mallh. 23. reprehendit Christus Judæos, qyod ornarent sepulcra Prophetarum. 2°. Deut. ult. abscondit Deus corpus Moysis, scili­ cet ne illud Judæi adorarent. 3°. 2. ad Cor. ait Apostolus, post resurre­ ctionem Christi se non nasse Christum secundum carnem; ita innuens,obli­ vioni dandum, quidquid in Christo carnale fuit. 4°. Ad Coloss. 2. damnat omnem cultum arbitrarium, h. e. a Deo non institutum; at reliquiarum cultus non est institutus a Deo. R. .V. J. Ad prob. !“». R. D. Reprehendit Judæos ideo præcise, quod se­ pulcra ornarent .V. quod,licet ornarent Prophetarum sepulcra, non tamen hos imitarentur, sed potius eos, qui Prophetas occiderunt, struendo etiam ipsi Christo insidias C. Sic etiam Judæos arguit Luc. 11. 48. Profecto testi­ ficamini, quia consentitis operibus Patrum vestrorum; quoniam ipsi quidem eos (Prophetas) occiderunt, vos autem œdificatis eorum sepulcra ; sed con­ sentiendo operibus patrum. Ad prob. 2*“. R. D. Ne illud adorarent adoratione latriæ, in quam pro­ pensi erant Judæi C. ex alia ratione .V. Ita S. Chrysost. homil. 5. in Mallh. n. 4. (opp. t. 7. p. 89. A.). Judæorum in idololatriam pronitas nimium ex Scripturis patet : at in Christianis tale idololatriæ public® periculum non est. Ad prob. 3“". R. .V. quod hoc velit Apostolus innuere; sed per carnem mortalitas el passibilitas intelligitur; ac sensus est : Si novimus aliquando Christum mortalem et passibilem ; nunc non novimus, nisi immortalem et impassibilem : sicut ad Hebr. 5. 7. ait Apostolus idem : Qui in diebus carnis suce preces supplicationesque... offerens, etc., sensus est : qui in vita sua mor­ tali. Ita Patres plerique in hunc locum, Ciirysostomus, Theophylact., Theodoret., ac Synod, gener. VH. act. G. Ad prob. 4,m. R. 1°. Cultus reliquiarum non est cultus voluntarius, h. e. tantum inventus ab hominibus ; sed est inspiratus a Deo, ut ex S. Scriptui® locis citt. in Conci, colligere est. R. 2°. τδ εΟίλοΟρησκειαν ad Coloss. 2. v. 22. non significare cultum quo­ modocumque voluntarium, h. e. non præceptum a Deo ; sed cultum super­ stitiosum, ut reddit interpres noster : in superstitione et humilitate : vel, ut S. Hieron. epist. ad Algasiam, Q. 10., falsam religionem : at probare debent adversarii, cultum reliquiarum esse simpliciter inventum humanum, su­ perstitiosum , vel falsum; si cultum illum hic ab Apostolo reprehensum velint. 504. Obj. II. Al SS. Patribus prioribus incognitus fuit reliquiarum cultus; ergo. Prob. Ani. Nam 1°. Hieron. L. contr. Vigilantium n. 7. objicienti Vigilantio. esse idololatriam, accendere cereos coram reliquiis , nihil respon­ dere aliud potuit, quam id facere sohirn mulierculas, quæ, verba sunt Hier., confiteor, zelum Dei habent; sed non secundum scientiam. 2°, Concil. Eliberitanum Can. 34. Labb. t. 1. p. 9i4.) ait, ejusmodi cereis inquietari sancto­ rum spiritus. 3°. S. Aug. L. de Morib. Ecclesiæ c. 34. n. 75. in sepulcrorum DE CULTU SANCTORUM , ET IMAGINUM. adoratores invehitur. Sic et Clemens Alexandrin., Tertüll., aliique Patres carpunt quosdam ob cultum religiosum mortuorum; cxtruclionem sepul­ crorum , ac altarium ; sed eos carpere non potuissent, si eosdem honores ipsi sanctorum exuviis impendissent ; ergo. II. .V. A. Ad prob. l*m. R. D. Nihil aliud respondere potuit, quia respon­ debat juxta sensum , quo objiciebat Vigilantius C. nihil aliud respondere po­ tuit in sensu alio AT. Respondebat Hieron. de iis, qui cereos accendunt pu­ tantes, inde martyres illustrari; nam Vigilantius per ironiam dixerat ibid, n. 4. Magnum honorem prœbenl hujusmodi homines beatissimis martyribus, quos putant de vilissimis cereolis illustrandos. Hoc igitur sensu eos accendi a mulieribus ait Hieron. , quæ zelum habent, sed non secundum scientiam. Quod vero in sensu alio pie accendantur cerei coram reliquiis, Hieron. ipse epist. 109. ad Ripar. n. 1. in argumentum cultus sanctorum affert usum accendendi cereos ; cl in ipso L. cont. Vigilantium n. 7. Causabantur, inquit, quondam et Apostoli, quod periret unguentum; sed Domini voce correpti sunt; neque enim Christus indigebat unguento, nec martyres lumine cereo­ rum; el tamen illa mulier in honore Christi hoc fecit, devotioque mentis ejus recipitur : et quicumque accendunt cereos, secundum fidem suam habent mercedem. Adprob. 2. R. Concilium Eliberitanum id dixit, ac prohibuit; quia fiebat more gentilium, quibus tunc mixti Christiani erant. Gentiles vero putabant, cereis evocari defunctorum animas, easque cibis egere et luminibus ad pel­ lendam famem et tenebras. Quod vero Concilium dicat : non esse inquie­ tandos spiritus defunctorum ; non hoc vult, spiritus illos revera inquietari ; absit : sed displicere illis errorem ejusmodi. Ne igitur Christiani commune quid habere viderentur cum gentilibus, eo tempore Eliberilani Patres non ita pati volebant cereorum usum : nec male ; cereorum enim accensio res adiaphora ex se est, ac meræ disciplinae. Ad prob. 3ara. quoad lum. R. S. Aug. tantum invehitur in illud adoratorum genus, qui sacrificium panis et vini, aliorumquc ciborum, offerebant quo­ rumlibet defunctorum manibus, et dein cibis iisdem ac vino ad temulen­ tiam usque se ingurgitabant : Novi, ait ib., multos esse sepulcrorum.... ado­ ratores, novi multos esse qui luxuriosissime super mortuos bibant, et epulas cadaveribus exhibentes, super sepultos se ipsos sepeliant, et voracitates, ebrie­ tatesque suas deputent religioni. Quoad 2um. R. .V. min. Mortuos enim colebant ut numina, eosque puta­ bant in genios Iran formari ; ex coque fine , secus , ac Christiani, teste Aug. supra, eos hoc ritu colebant. 505. Obj. ///.Si reliquiis debeatur veneratio ob habitudinem connexionis, vel contactus ad Christum ac sanctos ; ergo et similiter coli possent labia Judæ Christum osculantis, manus servi perculicnlis Christum; item asina, cui insedit Christus: at hæc sunt ineptissima; ergo. R. .V. Scq. Ut enim res ejusmodi coli possint, duo requiruntur : primum est dicta habitudo connexionis, vel contactus : alterum, ut sint de se innoxiae, non conjunctae cura scelere, ac rcmolæ ab omni indecentia morali ; sed hoc in allatis deficit : sic labia Judæ, manus perculicnlium, partes fuerunt sacrilegorum hominum ; asina el hujusmodi, non fuere instrumenta d *πκ 349 ii e Λ k< ii) 1' if. til n /R· 1 4 .356 DE DE CULTU INCARNATIONE. ARTICULUS IV. SACRARUM imaginum cultus contra iconomachos tum veteres, tum RECENTIORES ASSERITUR. i}t< • > ;i 7< 507. Nota III. Nec eadem fuit observantia in Ecclesia, quoad imagines quaslibet, nam 1°. etsi postea piclæ adhiberentur imagines, statuas tamen vix permittebant, vehit gentililiæ superstitionis proprias ; sed et Synodus gen. VII. dum probat imagines, expressam quidem mentionem facit depi­ cturis, quæ vel colorum varietate, vel tessellis , et segmentis musivi operis constant; de statuis silet : quanquam quoad se causa videatur esse eadem, picturæ etstatuæ; et ab Ecclesia veteri usus statuarum lege universali et expressa proscriptus non fuerit ab initio, ut ex Christi statua apud Cæsa* ream miraculis illustri constat, de qua EusEb. L. 7. Histor. c. 18., Pjhlôstorgius Arianus L. 7. c. 3. 2°. Licet etiam postea invalesceret usus pictarum imaginum Christi et sanctorum, tempore tamen Synodi VII. imago Dei, el SS. Trinitatis nondum in usu fuit; ut constat ex Act. 3. ejusdem Syn. el S. Joan. Damasceno. L. 1. de imaginib.; quin has fieri etiam Patresolim plu* res vetuerunt, ac Theologi quidam nefas putarunt, ut Tostatus; Durandus; quod Deus, utpote incorporeus, pingi non posset. Interim pingi nihilominus posse Deum ea specie, qua hominibus appa­ ruit, catholicus mine consensus obtinuit. Sic pingi potest Deus Paler, ul antiquus dierum; quia sic se spectabilem præbuissc legitur Daniel. 7. Spiri­ tus sanctus in specie colurabæ, vel linguarum ignearum dispertitarum ; ET IMAGINUM. 3al quia priore modo in baptismo Christi, allero, die Pentecostes Apostolis apparuit. Proinde cum cl Dei Filius in carne nostra mortali apparuerit ; totam SS. Trinitatem pictura repraesentandi consuetudo, quam reprehen­ dere temerarium videtur, in Ecclesia invaluit; ex paritate rationis sumpte ex Syn. VII. Aci. L, quæ vult angelos, licet corporis expertes, pingi posse humana specie, addita ratione, quia justis hominibus humana specie appa­ ruerunt. El vero imaginem SS. Trinitatis in Basilica S. Felicis depictam versibus jam celebravit S. Paulinus. redemptionis nostræ; ct aliunde moralem secum habent indecentiam. Illæ igitur res adversariorum esse reliquia) possunt, eo usque, dum objicere Catholicis, sine fundamento, el contra L. Di/fumari, idololatriæ crimen desinant. 506. Nota I. Duo in hac controversia distingui debent, dogma, cl usus dogmatis. Dogma, quod præcise dicit ; pium ac licitum esse, colere sacras imagines, non potest mulari ab Ecclesia. Usus, sive actualis imaginum cul­ tus, ad disciplinam præcise ecclesiasticam perlinet, el subesi dispositioni Ecclesiæ, ut, exigentibus circumstantiis, possit prohibere cultum imagi­ num; vehit piissimus rex Ezechias confringi jussit serpentem æncuin, quem, jubente Deo, in deserto erexerat Moyses;quod idololatriæoccasionem daret Judæis. Nola II. Prioribus Ecclesiæ seculis , praesertim tribus primis, rarior fuit imaginum usus, ita exigente quæ tunc nascebatur, et adolescebat Ecclesia; cum enim hæc lum cx gentilibus, tum ex Judæis conversis congregari deberet; usus ct cultus imaginum noxius magis Ecclesiæ, quam utilis fuisset; in gentilibus enim, idololatriæ assuetis, periculum esse poterat, ne cultu inde­ bito imagines colerent; in nondum conversis vero , ne criminarentur, quod Christiani ipsi imagines adorarent, cum idolorum cultum contemnerent; tum ne illas profanarent. Judæos vero a sacris Christianis deterrere pote­ rant imagines, earumque cultus; quippe qui ex præscripto legis suæ refu­ giebant imagines, et magis earum cultum. SANCTORUM, I 508. Dico. Cultus SS. imaginum Christi ac sanctorum, pius el licitus est Est de tide. Ha enim definivit 1°. Synod, gen. VII. scilicet Nicæna H. anno 787. aci. 7. Definimus, inquiunt Patres de Imaginibus Christi ct sanctorum (Labb. t. 8. p. 555. C. ) in omni certitudine ac diligentia, sicut figuram pretiosœ ac vivificœ crucis, ita venerabiles ac sancias imagines proponendas, tam quœ de coloribus et tessellis, quam quœ ex alia materia congruenter in sanctis Dei ecclesiis, et sacris vasis, et vestibus, et in parietibus ac tabulis, domibus et viis : tam videlicet imaginem Domini Dei et salvatoris nostri Dei Jesu Christi, quam intemerata Domines nostrœ sanctce Dei genitricis, honorabiliumque angelorum el omnium sanctorum simul et almorum virorum. Quanto enim frequentius per imaginalem formationem videntur, tanto qui has contemplantur, alacrius eriguntur ad primitivorum earum memoriam et desiderium, et ad osculum, et ad honorariam his adorationem tribuendam, non tamen ad veram latriam...... quœ solam divinam naturam decet, imper­ tiendam... Imaginum enim honor ad prototypum transit : et qui adorat ima­ ginem, adorat in ea depicti personam. Et Tridentinum anno 1563. contra rccentiores Iconomachos Sess. 25. : Imagines porro Christi, Deiparœ Virgi­ nis, et aliorum sanctorum, in templis praesertim habendas et retinendas, eisque debitum honorem, et venerationem impertiendam ; non quod credatur inesse aliqua in iis divinitas, vel virtus propter quam sint colendœ ; vel quod ab eis sit aliquid petendum; vel quod fiducia in imaginibus sit figenda, vehit olim fiebat a gentibus, quœ in idolis spem suam collocabant ; sed quoniam honos, qui eis exhibetur, refertur ad prototypa, quœ illæ représentant; ità ut per imagines, quas osculamur, et coram quibus caput aperimus et procum­ bimus, Christum adoremus, et sanctos, quorum illæ similitudinem gerunt ; veneremur. Ubi Trident, jam non distinguit inter picturas et statuas. Prob. Conci, et definitio Ecclesiæ. I. Ex S. Scriptura. Exod. 25. jussit Deus, licet alias Judæis ad idololatriam propensis prohibuisset omne simulacrum, ut duo Cherubim aurei ponerentur ex utraque arcæ parte; sed coli arca non poterat, quin duo illi Cherubim , utpote arcæ paries, simul colerentur. Judæos vero arcam maximo esse cultu prosecutos, evidens est ex Scriptura T. V. Nam, missis aliis, Josue 7. 6. Josue pronus cecidit in terram coram Arca Domini usque ad vesperam, tam ipse, quam omnes senes Israel. Idem elucet cx 2. Rcg. c. 6. 509. Prob. II. Ex Traditione, et usu Ecclesiæ veteris, etiam primis quatuor seculis, contra ac velit Calvinus. Nam 1°. statuam aeneam Christi (quæ, prope Paneadein, sive Cæsaream Philippi fuit, quam sanata a Christo Hæmor- 7* f. 352 de clliu flE INCARNATION#. rhoissa oi ercxdial) fuisse tempore Juliani apostat© in templum a Chri­ stianis introductam, refert Sozomen. L. 5. cap. 20. Hem Nicepiîor. L. 111. c. 30. Scd hoc eerie factum ante annum Domini 500., cum ad cum annum Sozomenls non pervenerit. Sic et Euseb. L. 3. cl 4. de vita Constantini re­ fert, in templis a Constantino erectis in Palœslina maximam fuisse imagi­ num ex auro argentoque copiam. Ac Lactantii s , qui sub flnem sec. III. floruit, inCarmin.de Pass. Domini, jam turn imaginem Crucifixi fuisse positam in templis , testis est. Porroel in locis subterraneis (catacombes), quai, prioribus Ecclesiæ seculis, chrisijanormn coemeteria el oratoria fuisse constat, potiora veleris et novi Testamenti symbola depicta occurrunt, nec non Christi, B. Virginis, SS. Apostolorum Petri ct Pauli, aliorumque mar­ tyrum sacræ effigies expressæ reperiuntur, ut videre est apud Aringiu, Horna subterranea, aliosque. Igitur imprimis mos ponendi imagines in Ecclesiis ex prima profluit Ecclesia. Scd eliam cultus, nam 2°. Ex Patribcs seculi III. et IV. S. Basilius ep. ad Julianum apostatam relatus ab Hadriano Papa in epist. ad Imperatores, in Syn. VII. aci. 2. (Labb. t. 7. p. 110. E.) : Figuras, inquit, imaginum illorum honoro, el palam adoro; hoc enim nobis traditum est a sanctis apostolis, nec est prohi­ bendum, etc. scilicet quoad dogma ; vel eliam usum, ita ut, licet ex datis supra causis non public© venerationi exponerentur, privatim tamen ima­ gines jam ante colerent. S. Ambros. orat, de obitu Theodosii n. 18. Sapienter, inquit, Helena egit , quæ crucem Christi in capite regum levavit ct locavit, ut crux Christi in regibus adoretur. Et Lib. de Incani. Domin. Sacram, c. 7. n. 71. Numquid cum in eo (Christo) imaginem Dei, crucemque veneramur, dividimus eum 1 Lactant, sec. 111. de quo ante , Carm. de Pass. Dorn., dc cruce : Flecte genu, lignumque crucis venerabile adora. Imaginem S. Martyris Cassiani in ipso altari positam fuisse, ct ad eam Christianos preces fudisse narrat Prudentius, Peristeph. hymn. !). vers. 5. etseq. Stratus humi, tumulo advolvebar, quem sacer ornat Martyr dicato Cassianus corpore. Dum lacrymans mccum reputo mea vulnera el omnes Vitee labores ac dolorum acumina, Erexi ad coelum faciem ; stetit obvia contra Fucis colorum picta imago martyris. ................................................. ..... ....................................................... /Edituus consultus ait : quod prospicis, hospes, Non est inanis aut anilis fabulæ. Historiam pictura refert...... Hæc sunt quæ liquidis expressa coloribus, hospes , Miraris: ista est Cassiani gloria. Suggere, si quod habes justum vel amabile votum, Tibi si qua spes est, si quid intus wstuas. Audit, crede, preces martyr prosperrimus omnes. lareo, complector tumulum, lacrymas quoque fundo, Altar tepescit ore, saxum pectote. ; I ί < \ . «anciorum, et imaginum. 383 S. Gregor. Naziunz. orat. 2*1. n. 2. testatur, angelos corporea forma cum candore el splendore vestium pingi ad designandam naturalem ipsorum puritatem. Asteriiis Amazeuus oral, de S. Euphemia (Labb. t. 7. p. 487. E.) : Mulier, ail, quædam fuit sacra virgo, incorruptam Deo pudicitiam vovens, quam Eupliemiam vocant. Cum autem tyrannus aliquando pios persequeretur, satis prompte mortis elegit periculum. Porro cives ct communicatores religionis, pro qua et mortua est, utilitatis lege sacram virginem admi­ rantes , juxla sacrarium sepulcro dedicato, et arca posita, honores ei concele­ brant, ct annuatim diem festum faciunt el solemnem. Denique... pictor pic agens el ipse, per artem secundum vires, totam ejus historiam in sindone figurans, circa sepulcrum ejus posuit sacrum spectaculum. El infra (ibid, p. 490. E.) : Ixicrymor hinc, etmihi passio sermones recidit. Sanguinis enim guttus ita pictor liquido coloravit, ul diceres eas veraciter a labiis fuere, et lamentis affectus abires..... Orante autem ea, videtur super caput signum, quod lex est christianis adorandi. 3°. Ex Patribus V. seculi. S. Gregor. Nyss. oral, de S. Theodoro (opp. t. 3. p. 579. C.) scribit parietes Basilic© hujus martyris picturis decoratos fuisse, quibus ejusdem certamina coloribus expressa visebantur. S. Hiero­ nymus epist. 108. de laudibus S. Paul© n. 9. Prostrata, ait, ante crucem, quasi pendentem Dominum cerneret, adorabat. S. Augustinus serm. 94. de Diversis (al. 316. n. 5.) : dulcissima pictura est hæc (al. hic), ubi vide­ tis S. Stephanum lapidari, videtis Saulum lapidantium vestimenta serran­ tem. S. Paulinus Nolanus in Italia, ac Severus Sulpicius in Gallia conditas a se Basilicas picturis ct imaginibus exornarunt, ut colligitur ex Paulin. epist. 32. IdemS. Paulinus in carmine Natal. IX. de S. Felice v. 511. etseqq. narrat se in Basilic© porticibus Testamenti veteris historias pingendas curasse. Cur autem ita fecerit, rationem hanc affert ( ibid. v. 542. — 595;) ; quodi ad celebrandum S. Felicis diem festum ingens rusticorum ct imperito­ rum turba confluat, quæ cum legere nesciat, librorum instar pictas istas figuras habeat; sicque sanctas historias legenti castorum operum, piis inducta exemplis, honestas subrepat. Tiieodoretus in vita S. Simeonis Stylitæ testatur, Rom© passim in officinarum propylæis erectas fuisse sancti illius imagines, ul hanc sibi tutelam et præsidium adjungerent. Omilto plu­ res. Dc posterioribus seculis non est, quod laboremus; cum in illis fuisse imaginum cultum, non negent adversarii. 510. Prob. III. Batiane. 1°. Si enim imperatorum ac regum imaginibus cultus exhibendus est civilis; cur non imaginibus Chrisli, B. Virginis, ac sauciorum aliorum cullus religiosus, ob excellentiam sacram eortnn, quos reprœsontanl? 2°. Cullus ille iu se nihil habet illiciti, ul constat ex ejus expositione facta a Syn. VII., clTridcntino supra. Quin 3°. honor imaginis in prololypum restillat, sicut contemptus, communi ©slimatione hominum, el dicente S. AmbrOS. in Psalm. 118. serm. 10. n. 25. Qui imaginem etmnnat Imperatoris, utique illum honorat, cujus imaginem coronavit ; ct qui statuam contempserit... Imperatoris, Imperatori utique... fecisse videtur injuriam. 4”. Calvini sectarii cx disciplina sua curare debent, ul comam Domini, sive Eucharistiam suam sumant summa humilitate, ac reverentia; adeoque religioso cultu; sed hæc, juxta eorum placita, merissimus panis est, n. p. 2. ^3 DE INCARNATIONE. et figura mera Christi corporis, quod tantum figurate repræsenlal. Quid cigocultum religiosum, de quo hactenus, carpunt in Catholicis? Nec di­ cant, figuram illam esse institutam a Christo; nam cx hoc tantum sequi­ tur : cultum, qui figuræ, qualis etiam imago est, impenditur, nihil in se illiciti el erroris continere; alias Christus non dixisset : hoc facite. l· 511. Obj. I. Ex S. Scriptura. E\od.· 20. 4. district® prohibet Deus fieri sculptile, vel imagines : Aon facies tibi sculptile, neque omnem similitudi­ nem epue esi in cado desuper, quæ in tei ra deorsum, etc. ; ergo a fortiori prohi­ bet cultum sculptilis, vel imaginis. R. D. Ant. Prohibet fieri sculptile, vel imaginemsimpliciler el absolute A’, nam Deus ipse fieri praecepit imagines duorum Cherubinorum, Ex. 25.18.; serpentem æneum, Num. 21. 8., qui figura fuit Christi crucifixi, Jo. 3. IL; Salomon novas Cherubinorum imagines sculpi fecit in templo, 3. Reg. 6. ac in parietibus pingi : nec propterea reprehensus a Deo ; sod is templum implevit majestate. Prohibet sculptile, imagines fieri, aut similitudinem, quæ vel pro diis habeantur ; vel in quibus tanquam dii colantur, qui non sunt Deus; vel denique in quibus numinis aliquid, vel divinæ virtutis inesse credatur C. Ideo enim praecipit v. 2. Ego sum Dominus Deus tuus; et v. 3. Non habebis deos alienos coram me; sive sit imago rei coelestis, ut Solis, Lunæ; sive terrestris, ut hominis, bestiæ, cujusmodi adorabant gentiles ; non habebis pro Deo coram et contra me. Ideo etiam causa datur in seq. v. 5. Ego enim sum Dominus Deus tuus fortis, zelotes. Ergo tantum intendit Deus prohibere idololatriam ; et hæc omnia : Ego sum Dominus Deus tuus... non habebis deos alienos coram me. Non facies tibi sculptile, etc., sunt tantum unum præceptum, quibus idem prohibetur, scilicet idololatria ; et per hæc quidem : non habebis deos alienos, prohibetur actus idololalriæ interior; per illa : non facies libi sculptile, etc., actus exterior. Neque dicas cum Calvino : falsum esse, quod gentiles ipsa sua simulacra coluerint ceu Deos, ut supponit responsio; nam quis adeo stupidus et bar­ barus sit, ut putet lignum , lapidem, et similia esse adoranda? Nam R. 1°. Si etiam primo non adorassent ipsa simulacra in se, sed in iis deos suos; jam rei fuissent. R. 2°. A'. Id falsum esse de gentilibus universim ; etsi enim ex his quidam sagaciores reliquis idolorum inanitatem cognoscerent, ac eorum ceu Deo­ ium cultum riderent, ut fecisse fertur Socrates ; plcrique tamen emteri sto­ lida illa opinione laborabant; quin ipsi idololatrae Judæi, ut de his discimus ex Scriptura, Exod. 32. 4. ubi conspecto vitulo aureo, quem fecerant, concla­ mabant : Sunt dii lui, Israel. Et Dent. 32. 17. Immolaverunt daemoniis, et non Deo. Ergo in idolis sibi verum Deum repraesentabant. Idem patet ex Levit. 19. 4. Nec deos conflatiles faciatis vobis. Item 4. Reg. 2., Jerem. 2. De gentilibus constat 1°. cx ipsa S. Script. Baruch. 6.3. Videbitis in Baby­ lonia deos aureos, et argenteos, el lapideos, et· ligneos in humeris portari.. Hi autem non liberantur ab œrugine ct tinea... Unde vobis notum sil quia non sunt dii. Et Dan. 14. 5. Dixit rex ad eum : Nonne videtur tibi esse Bel vivens Deus? Annon vides, quanta comedat el bibat quotidie?Et ait Daniel arridens: neeires Ilex; tste enim intrinsecus luteus est, et forinsecus æneus; neque comedit aliquando. 2'·. Ex ipsa confessione gentilium conversorum; ita DR CULTU SANCTORUM , ET IMAGINUM. 35;» Arnobius L. 1. cont. gent. c. 39. Venerabar, inquit, o cæcitas, nuper simu­ lacra modo ex fornacibus prompta, in incudibus deos el ex malleis fabrica­ tos.. et infra : tanquam inesscl vis præsens, adulabar, affabar, et beneficia poscebam nihil sentiente de trunco : et eos ipsos divos, quos esse mihi per­ suaseram, afficiebam contumeliis gravibus : cum eos esse credebam ligna , lapides, atque ossa, aut in hujusmodi rerum habitare materia. 3Q. Idem te­ statur Aug. de gentibus, L. 3. de Doclr. Christ, c. 7., Lactant. L. 2. c. 2. 512. Obj. II. Ex SS. Patribus. Ex his 1°. S. Irenæus L. 1. c. 25. n. G. inter errores Carpocratis numerat, quod coleret imaginem Christi. 2°. Tertullianus L. de idololatria c. 3. ait, diabolum seculo intulisse artifices statuarum, et imaginum, et omnis generis simulacrorum. Et ibid. cap. 5. praioccupans objectionem, quæ sibi fieri poterat, nimirum : Deumjussisse fieri simula­ crum serpentis ænei ; respondet, Deum hic in sua lege dispensasse; et sub­ dit : ne facias adversus legem simulacrum aliquod, nisi et tibi Deus jusserit. Præterea L. cont. Ilermog. c. 1. huic tanquam grave crimen objicit artem pingendi; ac L. de Spectae, c. 23. illicitum censet, facere imaginem Dei, qui omnem similitudinem fieri vetat. 3°. Clemens Alexandr. L. 3. Stromal, (opp. p. 559. C.) et in Prolrept. (ibid. p. 41. B. ) ait jam a Moyse vetitam omnem imaginem; ac L. 6. Strom, (ibid. p. G87. D.) carpit pictores, ceu fures. 4°. S. Epipiianius epist. ad Joann. Jerosolymit. (opp. t. 2. p. 317.) narrat se in vico quodam invenisse velum pendens in foribus ecclesiæ, depictam habens imaginem quasi Christi, vel sancti cujusdam, quod scidis­ set; quod ibi viderit contra auctoritatem Scripturarum imaginem hominis. 5°. S. Gregorius M. in duabus ad Serenum epistolis, eum reprehendit, quod imagines fregisset ; sed laudat, quod adorari non permisisset : utpole quæ solum ad historiam, memoriam, doctrinam populi posilæ. R. Ad singulos : S. Iren.eus arguit Carpocralem, quod imaginem Christi eo modo, quo gentes idola, coleret ; scilicet sacrificiis ; ut declarat Irenæus ipse addens : et relinquam observationem circaeas, similiter, ut gentes faciunt. Et clarius Εριρπαν. hær. 27. η. 6., Aug. hær. 7. Deinde, non sine contumelia Christi, ejus imaginem apponebat illis gentilium poetarum et philosopho­ rum, Homeri, Platonis, Aristotelis. Tertullianus in primo loco contra idololatras agit, qui imagines tanquam deos, aut Deo plenas, sacrilego cultu adorabant. Cumque fervenlioris esset indolis, in artifices ipsos invehitur; quod nos non moramur. In allero loco : non hoc asserit, omnis confectionem imaginis esse prohi­ bitam ; sed solum, quæesse posset populo, in idololatriam proclivi, occasio peccandi, el scandalum. Unde et per simulacrum prohibitum, illud intelligit, quod est ad idololatriam confectum, ut ipse declarat ibid. c. G. Poles...... verum Deum prœdicare, qui falsos facis? Facio, ait quidam, sed non colo... imo tu colis, qui facis ut coli possint. Sic et contra Hermogenem non hoc \Tilt, artem pingendi, el sculpendi esse absolute prohibitam; sed in quantum idololalriæ subservit, aut labendi in illam præbet periculum; alias fatetur licitam, L. de Idololat. c. 8. Habent (artes pingendi, sculpendi) et alias species, quæ sine exorbitatione disciplinœ, id est, sine idoli confectura, opem victus præstent. Quoad postremum vero, putavit Tertullianus, sicut ct alii volunt, quas DE INCARNATIONE· cuniquo imagines, saltem lege Synagogæ, fuisse Judæis, ob eorum in idolo­ latriam proni talem, prohibitas : ac quoniam Tertulliani tempore idem periculum esse poterat , ne erroneam de Deo opinionem conciperent, si, qui incorporeus est. depingeretur coloribus, vel ut corpus habens; nolebat lien imaginem Dei ; quod et alii Patres nolebant. Clemens Alexandrin, primo et secundo loco adversus Deorum imagines lo­ quitur; Lib. 5. enim Strom, (opp. p. 559.) genuina ejus verba sunt : non esse gestandus annutus; neque deuram imagines esse iis insculpendas, prœcipil Pythagoras : sicut Moyses inultis ante seculis aperte legem sanxit. Cætcrum etiam Clem. Alexandr. cum aliis non ferebat pacate, fieri imagines Dei, ut præmonuimus. In Protreptico autem (opp. p. 11.) expresse recenset, Cererem Praxitelis, et Proserpinam, et Iacchum, quos ait, deos putare­ mus. etc. Demum Strom. L. G. (opp. p. 687.) pictores appellat fures; sed eos, qui se primos auctores, inventoresque picturarum jactabant; velati non a Deo, ut ipse Clem. explicat, suggerente et operante in omnibus ortum haberent; fures ergo vocat respectu gloriæ divinæ, quod gloriam Deo debi­ tam, sibi tribuerent. S. Epiphani us imaginem (si tamen hic locus non fuerit assutus ab Iconomachis, ut plures autumant, quod in Syn. VII. Iconoinachorum nemo ad eum provocavit) quasi Christi vel Sancti alicujus, recte concidit; quia, ut indicat particula quasi, non erat apte expressa, adeoque rudioribus offen­ sioni esse poterat, et erroris occasio. Imo postea vocat imaginem hominis; ergo dubium erat et ipsi, cujus imago esset. Ejusmodi vero imagines, do quorum prolotypo non constat, ponere in Ecclesiis, ait esse contra religio­ nem, ac Scripturæ auctoritatem. Sed et nunc Ecclesia prohibet exponi imagines ejusmodi, ut videre est in Trident. Sess. 25. ubi jubet : Nulla: falsi dogmatis imagines, et rudibus periculosi erroris occasionem prœbentes statuantur, etc. . S. Gregorius M. ep. L. 9. epistola 106. ad Serenum, solum imaginum ado­ rationem excessivam, et Jatriam arguit, quam illis quidam ex zelo intem­ pérante impendebant; hoc ejus verba indicant, L. 11. ep. 13. ad Serenum (opp. t. 3. p. 1 190. et 1101.) : Omne, manufacium adorari non licet, quoniam scriptum est : Dominum Deum tuum adorabis et illi soli servies. Et : Hoc sollicite fraternitas tua admoneat, ut ex visione rei gestœ ardorem com­ punctionis percipiant (scilicet indiscreti illi fideles) et in adoratione solius omnipotentis sancire Trinitatis humiliter prosternantur; ergo solum adora­ tionem lalriæ, non honorariam imaginum excludit. Quin hanc agnoscit 1°. L. 9. ep. 6. ad Januarium Caralitan. qua jubet, ut cruce et imagine B. V. (quæ Judæus recens conversus, Judæos vexandi gratia, indiscreto zelo, vi in synagogam intulerat) inde, cum ea, qua dignum csl, venera­ tione sublatis, synagoga Judæis reddatur : 2°. L. 9. ep. 52. ad Secundinum (opp. 1.3. p. 971.) in qua de imagine Christi huic missa inquit : Et nos quidem non quasi ante divinitatem ante illum prosternimur ; sed illum ado­ ramus, quem per imaginem aut natum, aut passum, sed et in throno sedentem recordamur. 1 bi supponit, prosterni Christianos ante imagines, praesertim Christi, licet non quasi ante divinitatem. 513. Obj. Hi. Ex Conciliis. 1°. Duo Concilia Consta ntinop., primum sub DE CULTU SANCTORUM, ET IMAGINUM. 357 Leone Isauro, altorum sub Constantino Copronymo, damnant imagines, earumque cultum. 2°. Concilium Francofordiense anno 794. Can. 2. (Labb. t. 7. 1957) damnat Synodum gen. VII., sive Nic.enam 11., cullumque imagi­ num in illa contra Iconoinachos decretum; quem cultum Patres, verba sunt, omnimodis renuentes contempserunt, atque consentientes condemnaverunt. Idem faciunt Libri Carol ini auctore Carolo M.; fecilque Conventus Parisiensis, jussu Ludovici Pii congregatus anno 824. carpens epistolam Hadriani Papæ ad Constantinum et 1renem dc cultu imaginum. 3". Jam multo ante Conc. Elideritanum sub initium IV. sec. Can. 36. statuit (Labb. t. 1. p. 974.). picturas in Ecclesia esse non debere, ne, quod colitur, et adoratur, in parie­ tibus depingatur ; ergo. R. Ad singula. Concilia illa Constantinopolilana, fuerunt Iconomachoruni veterum conciliabula, quæ semper universa fuit detestata Ecclesia; nec ipsi receperunt unquam Patriarchae Orientis, teste Joanne diacono Act. 6. Syn. VH. (Labb. t. 7. p. 395. C. D.). Unde nihil ex his evincitur. Deinde tolli illa e medio volunt, excepta cruce, ac frangi imagines omnes; contra ac velint hodie ex adversariis multi, politiore ethica instructi : qui imagines saltem inemoriæ causa retineri, et politico etiam cultu posse ho­ norari judicant. Concilium Francofordiense, item Libri Carolini, tum Conventus Parisinus damnant Synodum VH. ob decretum ab ea cultum imaginum, errore facti, quod putarent, a Patribus Nîcænis eumdem omnino cultum esse de­ cretum imaginibus, qui Deo ac vivificæTrinitati debetur C. secus N. Occa­ sio hujus erat tum vox adorationis ex se æquivoca, qua sæpe Nicæni Patres usi; tum perversa Actorum Synodi VII. in latinum translatio. Res ita se habuit. Constantinus Cypriorum Metropoli la Act. 3. ita catholice subscri­ pserat (Labb. t. 7. p. 187. C.) : Ego consentio (his decretis) suscipiens et (implectens sanctas, et venerabiles imagines : atque adorationem quæ sit secundum lalriam, soli supersubstantiali et vivificœ Trinitati iinpendo. At Interpres male reddiderat latino hanc subscriptionem hoc modo, quo refertur Lib. 3. Carol ino. c. 17. n. 33. Suscipio et amplector honorabiliter sanctas et venerandas imagines, secundum servitium adorationis ; quod consubstantiali Trinitati emitto. Unde el cap. 17. L. 3. Carol, hic præticitur titulus : Quod infauste ac prœcipitanter, sive insipienter, Constantinus Constantiœ Cypri episcopus dixit, etc., ut ante. Aliam proinde versionem ac genuinæsubscri­ ptioni Constantini conformem adornavit Anastasius Bibliothecarius tempore Joanms VIII. S. P. Eadem est responsio ad IIincmarum Riiemenseji , Agoimrdum Lugdunensem, Jonam Aurelian, et nonnullos alios Præsules Gallos. Porro quod Conventum illum Parisinum in particulari attinet, damnant illi solummodo cultum superstitiosum, et indiscretum, quem putabant ab Hadriano indultum; unde inquiunt : indiscrete noscitur fecisse in eo, quod superstitiose eas adorare jussit ; verbum adorare requ i vocum pro cultu su­ premo sumentes. Deinde quibusdam illorum solum displicebat modus colendi imagines, ut thymiamate, incurvationibus, luminaribus; non cultus ipse quoad substantiam. Et vero ex illo conventu duodecim episcopi ante missi ad Stephanum IV., cum hoc in Synodo Romana anno 769. cultum imaginum decreverant; et liquet amplius ex eorum ad Ludovicum Pium epistola, in qua sequentia statuunt : Imagines sanctorum stulta prœsurn- hic ciu.it, sanctori,>1, Ut 3Λ8 Ι>Ε INCARNATIONS. 514. Obj. IV. Ex Ratione Theologica : 1°. Catholici imaginibus Cbrisli ct sanctorum thus adolent, cl luminaria coram illis accendunt; ergo imagi­ nes ul Deos colunl. 2". Catholici credunt imaginibus adesse divinitatem; nulla enim alia ratio dari potest, cur ad unam potius imaginem confugiant, camquc peculiari affectu colant, v. g. imaginem B. Mariæ Virginis Lanrelanam, ItaJJenwm in Belgio, vel Eremi lanam in Helvetia, quam aliam quamcumque; ergo illorum cultus est supers!iliosus. 3°. Imagines non sunt capaces honoris, cum sensu et ratione carent ; ergo non possunt a nobis coli. Imo juxta principia Catholicorum, quilibet homo esset colendus majori jure, quam imagines, eo quod quilibet homo sil viva imago Dei, ad cujus similitudinem creatus est. Ad3um. B. D.Ant. Non sunt capaces honoris propter se C. propter protolypurn.sive illum quem repraesentant .V. Ad sequelam R. Disparitas est. quia etsi homo absolute dignus sit veneratione, quatenus imago Dei est; non proponitur tamen ab Ecclesia colendus ut imago Dei; eo quod pcricu- 35Ü lum foret, ne homo propter se coli putaretur, cum etiam propter se homo sit capax honoris. pliant non sunt confringenda·, et ad injuriam sanctorum abolendæ : en pri­ mum; nec assertione superstitiosa colenda·, cl adoranda··, en aliorum; ne­ gant cultum superstitiosum. Sed potius hujusmodi su/iersHliime remota, juxta veram religionem, memoria' ct amoris causa, oh recordationem eorum, quorum imagines habenda·. \ bi dum simul amoris causa haberi volunt ima­ gines, hasqne collocari decenter in ecclesiis, cultum earum quoad substan­ tiam non negant Galli ; sed solum indiscretum et immodicum, ut ipsis videbatur, ac quoad modum. Ac tandem, quidquid sit de hoc conventu, qui nunquam inter Synodos numeratus fuit; illo non delinemur, eo etiam ex capite, quod EccenioS. P. suam dc colendis imaginibus opinionem plene subjecerit, ut constat M epist. Ledovk.i et I.otiiahh ad eumdem S. P. Eigenh.vi. Quoad Concilium Eliberilanum 11. Plus inde non sequi, quam eo tompOFO, in illa llispani.e parte nondum viguisse usum actualem imaginum; non quod haberetur illicitus secundum se; sed minus conveniens cl utilis, Christianis ibi inter gentiles degentibus. Vide, quæ de hac disciplina prae­ notavimus initio hujus Art., ac parlim de ipso hoc Concilio diximus Ati. praecedenti. Λ/Γ*". R. C. Ant. N. Cons. Catholici nempe imaginibus licite thus ado­ lent, cum ritus ille sit ex natura sua indifferens, atque ex institutione hominum ad varios usus, tam sacros quam profanos usurpetur : solent cnini thure res sacrae honorari, itorn principes, atque etiam defunctorum cor­ pora. Ad 2nm. Η. .V. Ant. Ad ejus prob. iterurn Λ’. Ant. Ratio ob quam una imago præ alia majori frequentia colitur, non alia a nobis assignari potest ac debet, quam quod Deus sanctos suos, in hoc potius quam alio Joco, prae­ cipuo ac speciali cultu honorari velit , atque idcirco liberalius beneficia sua illic, et non alibi largiatur. Sicut enim toste Apostolo, non omnes sancti habent dona curationum, neque omnes habent dijudicationem spirituum; ita nec in omnibus memoriis sanctorum ista fieri voluit illo, qui dividit pro­ pria unicuique prout vult. imaginem» I BIH. Qc.eiiis : Quonam cultu, absoluto an relatiro colendæ sint sücræ ima­ gines ‘l It. Eas non usio colendas cultu absoluto, eo quod , cum sint res inani­ mata!, excellentiam non habeant suo supposito intrinsecam; sed colendas (iillu relativo ob excellentiam protolyporiim, habentium propriam ct inlrinsccam excellentiam. Ila-c tamen veneratio imaginis relativa. est simul indi­ visi bili 1er veneratio absoluta exemplaris, ita nl submissio exterior termine tur quidem immediate ad imaginem , cl mediate ad exemplar ; affectus vero submissionis interioris ad solum exemplar terminetur. Prob. Auctoritate Concilii Nicæni IJ. supr. (n. 30«. ) cit. et S. Hadriani sumini Pontificis in cpisl. ad Constantinum cl Ircuem ita loquentia (Labb. t. 7. p. 1(17. C.) ; Sic ct nos, pro amore ct dilectione qüam apud Dominum cl sanctos ejus habemus, honorabiles eorum effigies imaginibus depingentes, lum tubulis et color iblis hohorem exhibemus, sed illis pro quorum honore consistunt. El infra (p. 110. D.) textum S. Gregorii Nysseni adducit, iri quo dici IU r : Qui ad imaginem conspicit... non tincturis priefert contempla­ tionem, sed ad visionem prolotypi conspicit tantummodo, quam per colores magister demonstravit. Tandem Cone. Trident. Sess. 25. in Dçercto dc SS. Jmagin. Honos qui cis exhibetur, refertur ad prototypa, quæ illæ repræsentant ; ita ul per imagines quas osculamur, et coram quibus caput aperi­ mus, el procumbimus, Christum adoramus, et sanctos, quorum Hire simili­ tudinem gerunt, veneremur. Neque dicas : Tali pacto imagines non vere ac proprie coli, eo quod nullrt sit veneratio sine actu interiori, qui, juxta nostram assertionem, ad solum exemplar terminatur. Nam Ii. Imagines vere ac proprie coli veneratione relativa : quamvis cnini affectus submissionis interioris, quo voluntas nostra, affective sc submittit alteri, cl ejus superiori talem agnoScil, ad solum exemplar lehninelur ; signum tamen exterius, v. g. gcnuflcxio, vel inclinatio capitis ad imaginem dirigitur, ac terminatur cum a< tu voluntatis exhibendi imagini signum exter­ num submissionis, ad contestandam submissionem nostrum interiorem, ob excellentiam prolotypi. 0. Λ. M. Di G* 11 CONSPECTUS TOMI SECUNDI PAIIS POSTERIOR. TRACTATUS DE INCARNATIONE: ProôemiL’m. — Notio Incarnationis et natae circa illam hærcscs.. . DISSERTATIO I. EX1STENTIA DE ET VERITATE INCARNATIONIS. % SECTIO I. — MESSIAM PRIDEM ADVENISSE JUDÆIS OSTENDITUR. * Artic. I. — Adventus Messiæ probatur ex vaticinio Jacobi............................ io Ex allato Jacobi vaticinio Messiam pridem advenisse manifeste ostenditur. id AhTic. 11. — Idem probatur ex celebri septuaginta hebdomadum vaticinio. . g Ex allato Danielis Vaticinio de septuaginta hebdomadibus, Messiam advenisse manifeste ostenditur..................................................... . 30 Qu.eRes : Unde LXX. hebdomadarum sit desumendum initium ? '. . Initium LXX. hebdomadarum Danielis. ab edicto Cyri, quod Judæis anno regni Persici primo dedit, recte desumitur............................. « i ’ I · ÀnTiC; III. — Messiæ adventus ostenditur ex Àggœo, et Malachia de lempli secundi eversione............... ... % I ® F ·^ · *9 Ex utroque vaticinio Messiam pridem advenisse evidenter evincitur. . ÀRTIC. 48 4d IV. — Messiam illum, qui pridem advenit, esse Jesum Nazarenum Virginis Mariae filium, a Judæis occisum ostenditur........ Messias, qui jam pridem advenit, est Jesus Nazarenus Mariæ Virginis filius, a Judæis crucifixus................................................................... Àrtic. V. — Ex signis et vaticiniis aliis Jesum Nazarenum esse verum Mes­ siam ostenditur .... ....»..................................... .... . — Mosaicæ legis ct foederis rescissio, et legis novæ, novique pacti institutio ( Jcrem. 31. 31.)«......i.«··..··.* II — Sacerdotii Lcvitici abrogatio el noVi substitutio (David. Ps. 9. Is. 66.) ili. — Sacrificiorum abolitio (Dan. 9. Mala’ch. 1.)............................................. iv. — Idololatriæ exterminium, gentiumque ad veri Dei cultum conversio (Ps. 2. is. Soph.) n. p. 2. 54 56 56 PAHS POSTERI OH. CONSPECTUS TOMI SECl.MM. II SECTIO u. — DE JESU NAZARENI ΟΠΊΗ1ΤΑΤΒ CONTRA JUD EOS ET H.EIIETICOS. Artic. I. — Synopsis historica hæresis Ariana et Socinianæ Pas. 63 — Arii ortus et initia.......................................................... Arii hæresis.................................................................. Arii condemnatio............................................................ Sectæ Arianorum........................................................ Hæresis Sociniana......................................................... .... 63 63 64 65 66 I. II. in IV 67 Artic. II. — Messiæ divinitas contra Judæos et hæreticos ostenditur ex I L II. III. IV. ΠΙ — — — — 67 69 70 71 Argumentum ex Ps. 2. v. 7.................................................... . . Argumentum ex Is. 9. v. 6. et 7....................................................... Argumentum ex Is. 35. v. 4. el seqq................................................. Argumentum ex Is. 45. v. 14. 15........................................................ Artic. III. — Fera J. C. divinitas demonstratur amplius contra hæreticos 73 ex Λ’. T. et Patribus Antenicænis . .... .................. . . L — Argumentum ex Joau. 1. v. 1...................................................................... 73 74 II. — Argumentum ex Joan. 10. v. 30................................................................. 75 Ill Argumentum ex Joan. 5. v. 20 .... .............................................. IV Argumentum cx ep. ad Rom. 9. v. 5......................................................... 75 Argumentum ex Antenicænis Patribus..................................................... 76 Artic. IV. — Utrum Liberius P. alicujus reus prœvaricationis fuerit, sive subscribendo condemnationi Athanasii, sive ulli Arianorum for­ mula? .......................................................................... di Liberius S. P. neque condemnationi S. Athanasii, neque ulli unquam Arianorum formulæ subscripsit, neque eorum complexus est commu­ nionem; proinde in causa illa contra Arianos nunquam lapsus est Liberius......................................................... ......... 92 • SECTIO III. — DE veritate incarnationis contra gentiles. % Artic. I. — Utrum et quomodo contra gentiles probetur Incarnationis veritas ? 107 Incarnationis mysterium gentilibus efficaciter probari potest. . . . 107 Pag. HI. — fiesta inter S. Cyrillum Alexandrinum el Nestorium.............................. 133 IV. __ Synodus Ephesina generalis III. et Ncstorii condemnatio......................... 134 V. — S. Cyrilli el Joannis Antiocheni reconciliatio............................................. 135 Artic. II. — Utrum unio ulriusque in Christo natura vere sit hypostatica sive personalis?. . . ............... 135 Unio Verbi divini cum natura humana in Christo est vere hypostatica. 133 Artic. III. — An in Concilio Ephesino canonice damnatus sit Nestorius, et num hujus errori adhaeserit Joannes Antiochenus cum suis Orienta­ libus episcopis ?.............................................................. 143 I. — Nestorius legitime ac canonice ah Eplmsina synodo damnatus est. . . 143 II. — Nunquam Joannes Antiochenus Ncstorii erroribus adhæsit.................... 147 Artic. IV. — Utrum S. Cyrillus, impugnando Nestorium, lapsus sit in Apollinaris hœresim] ejusque cpistolœ et anathematismi omnis vacent erroris culpa?..................................... '..... J 49 S. Cyrillus impugnando Nestorium, in Apollinaris hæresin lapsus non ost, ejusque scripta , epistolæ el anathematismi omni errore vacant. 149 SECTIO II, — DE DUARUM IN CHRISTO NATURARUM DIFFERENTIA 151 Artic. 1. — Historia Eutychianæ hæresis summaria relatio................... — Hæresis Eutychianæ origo et incunabula............................. 154 IL — Eutyches in synodo Constantinopolitana damnatur............................. .... 155 III — Latrocinium Ephesinum........................................................................... 155 IV — Concilium Chalcedonense in causa Eutychis............................................. 157 V. — Turbæ post concilium Chalcedonense, Ilenoticon Zenonis.................... 158 — Eutychianæ sectæ propagatio..................................................................... 159 Artic. II. — Dogpia catholicum de duplici vera integraque natura post uni­ tionem contra Eutychianos et Semi-Eutychianos ostenditur. . . 159 Natura divina et humana per Incarnationem Verbi sive unitionem non coaluerunt in unam; sed ulraque post unitionem inconfusa, imper­ 159 mixta el integra permansit..................................................... Artic. II. — Genealogia Christi a cavillis et antilogiis tum gentilium, tum Artic. III. — S. Cyrillum Alexandrinum circa naturarum in Christo dif­ 119 deistarum vindicatur............................................................ ferentiam orthodoxe sensisse, nec favisse Eulychianis ostenditur . 166 I. Jesus Christus cx stirpe David secundum naturam humanam progenitus S. Cyrillus Alexandrinus quoad dogma de duarum in Christo naturarum est.............................................................................................................. 130 differentia prorsus orthodoxe sensit, omnique Eutychianismi labe ac II. — Evangelist® S. Mattliæus et S. Lucas in Christi genealogia nec sibi in­ 166 suspicione purus est. ................... .............................. 122 vicem , nec V. T. historiæ repugnant................................................... SECTIO III. — DISSERTATIO II. DE QUIDDITATE SIVE NATURA INCARNATIONIS. SECTIO I. — DE UNITATE PERSONÆ IN CHRISTO. Artic. I. — Epitome historica Nestorianismi. ....... L — Ncstorii ejusque hæresis initia. . ......................................... II. — Ncstorii impura dogmata.................................. 133 132 133 DE GEMINA CHRISTI VOLUNTATE ET DUPLICI OPERATIONE. Artic. I. — Monothelismi synopsis historica........ 171 — Monothelismi origo................................................................ 172 II. — Eclhesis Heraclii, sive rectius Sergii................................... 173 III. — Typus Constantis imperatoris................................................ 173 IV. — Synodus generalis VI. sive Constantinopolitana IIT. . . Artiq. II. — Contra Monotheletarum impietatem defenditur dogma catho­ 175.. licum. ΙΆΗΒ POSTERIOR. IV V CONSPECTUS TOMI SECUNDI. Pag. |. — Verbum divinum ex beatissima Virgine .Maria corpus assumpsit. . . 221 Duæ sunt iu Christo voluntates ct duæ pariter operationes, divina scilicet 176 II. — Verbum diyinpm parpem trqxitex Maria Virgine, sive integra,et ante et humana............................................................................................. Christi partum viri experte*..................................................................... 222 III. — Virum Honorius I. summus Pontifex in errorem MonolhcleIII. — Etiam po»t Salvatoris partum beatissima Dei Genitrix Maria Virgo tarum prolapsus flierit ? ............... 179 constanter integra permansit......................................................................225 Honorius in ipsam Monolhcletarum hæresin lapsus non est.................... 180 Artic. IV. — 4« Verbum omnes corporis humani partes, el quo ordine sibi Nec Honorius unam simpliciter Christi operationem asseruit, nec dici hypostatice conjunxerit? ............................. 228 duas prohibuit ; sed prima Honorii ad Sergium epistola, ubi in eo unam asserere operationem, aut prohibere duas dicitur, est a MonoI. — Sanguis a Verbo divino secundum liypostasim, sive immediate ct theletis interpolata ; altera vero vel ab his penitus conticia , vel pariter proxime assumptus est,.......................................................................... 228 181 corrupta..................................................................................... II. — Verbum immediate assumpsit partes intégrales reliquas, solidas et Honorius neque negligeuliæ alienjus, aut socordiie culpam in causa fluidas ; sive dicantur anima informari, sive non...................................229 |88 Monolhcletarum contraxit....................................... . . . III. — Verbum naturam humanam cum ejus constitutivis assumpsit simul tem­ pore , sive instanti eodem; . . , ...................................................... 230 pâi· Artic. — II. — Hi — DISSERTATIO ΙΠ. DE CAUSIS INCARNATIONIS TUM INTRINSECIS TUM EXTRINSEC1S IN SPECIE. SECTIO I.— SECTIO III. — Artic. I. — ân detur vera et realis in Christoidiomatum communicatio? . 233 DE UNIONE HYPOSTATICA. Artic. I. — Quid sil unio hypostatica ?.......................................................... 199 Unio hypostatica non est entitas modalis physica realilor a Verbo et humanitate nuitis distincta; adeoque Verbum ct humanitas seipsis 200 immediate ac formalitcr, sine tali medio uniuntur........................... Unio igitur hypostatica, physice sumpta, consistit in personalitate Verbi II. et humanitate, non quidem absolute, et secundum se sumptis, sed sumptis respective, hoc est in humanitate ut terminata ac dependente a Verbi hypostasi; et in hypostasi Verbi ut terminante humani­ 201 tatem ita dependentem.......................................................................... DE COMMUNICATIONE IDIOMATUM. Datur vera et realis in Christo communicatio idiomatum. .... 233 Abtic. II. — Quo sensu detur in Christo idiomatum communicatio? . . . 236 — Abstracta unius naturæ non prædicantur de abstractis naturæ alterius; sed neque abstracta de concretis, aut concreta de abstractis prædicari possunt.......................................................................................................... 236 II. — Communicatio idiomatum solum datur in concreto; ut proin concreta unius naturæ de concretis naturæ alterius vere prædicari possiut; sive sint substantiva, sive adjectiva....................................................................237 III. — Communicatio tamen idiomatum non datur in quibuslibet concretis. . 237 I. Artic. III. — An detur communicatio idiomatum in abstracto ad mentem Ubiquislarum? ........ ....................... 24 Q Artic. II. — An et quomodo unio hypostatica sit supeiiuituralis,substantialis, 205 omnium maxima, indissolubilis?................................. Non datur communicatio idiomatum in abstracto ad mentem UbiI- — Unio hypostatica est intrinsece et quoad substantiam supernaturalis. . 205 quistarum, sive ita ut attributa divina intclligantur realiter esse in II. Unio hypostatica est substantialis. 205 .... ....................................... humanitate secundum se et formaliter.................................................. 241 III Unio hypostatica in ratione unionis et doni est maxima.......................... 206 IV Unio hypostatica perpetua et indissolubilis est, ac nequidem in morte Artic. IV. — Resolvuntur queedam Erotemata ad exlrinsecas compositi Christi, dissoluta licet unione inter corpus et animam, destructu fuit. 207 Theandrici causas pertinentia..............................................250 Verbum Christi sanguini in passione effuso hypostatice unitum mansit. 208 Qua.res I. — Quæ sit causa efficiens physica Incarnationis?........................ 230 Qua.res II. — An humanitas Christi merita sit, vel mereri potuerit unionem SECTIO II. — DE PERSONA ASSUMENTE ET DE NATURA ASSUMPTA. cum Verbo ?......................................................................... 251 Artic. I. — Utrum naturæ humanæ assumptio solius personæ Verbi sit Quæres III. — An Christus ipse meritus fuerit unionem hypostaticam? . . 252 propria? .................... 211 Qu.eres IV. — An Patriarcha, aliique veteris Testamenti Patres , ac ipsa I. — Sola persona Filii naturam humanam assumpsit, sive incarnata fuit. . 211 beatissima Virgo meruerint Incarnationem?.......................252 II. — Ratio fonnalis, per quam Verbum divinum formaliter terminat na­ Qvxres V. — Quœnam fuerit Incarnationis causa finalis, seu motiva prin­ turam humanam , non est natura aut aliud prædicatum ejus absolu­ cipalis ?............................................................................... 254 tum; sed proprietas relativa Verbi, hujus scilicet personalitas. . . 212 Qu AIRES VI. — /In remedium peccati fuerit incarnandi Verbi motivum adArtic. II. — An Verbum naturam nobis consubstantialem vere sumpserit ? . 218 œquatum et unicum , sive, sine quo non ; ita ut Christus in prœsenti Verbum divinum veram nobisque consubstantialem naturam assumpsit. 218 ordine et vi pressentis decreti non venisset, si Adam non peccasset ? 254 Artic. III. — An Christus carnem assumpserit ex matre Muria Virgine, illæsa integritate matris? . . . , , ?2I PAHS POSTERIOR. CONSPECTUS TO.M1 SECUNDI. Vi DISSERTATIO IV. 1>E HUMANITATIS CHRISTI I>E11FECTIONI1>ITI ET AFITCTÎÛMÜVS. SECTIO I. — DE PERFECTIONIBUS hi MANI IN CHRISTO INTELLECTUS. Λ Pag. Artic. I. — Jn Christus qua homo habuerit scientiam beatam, sive bea­ tificam, a quo tempore, et qualem?..................................260 I. II, 1Π. IV. V. — Anima Christi scientia beatifica donata fuit, et quidem a primo conce­ ptionis momento........................................................................................... 260 — Licet Christi, qua hominis, scientia beata longe fuerit clarior ct per­ fectior quam cæterorum Beatorum omnium, non tamen fuit compre­ hensiva Dei...................................................................................... , . 261 — Nec per scientiam beatam humanitas Christi videt in Deo omnes crea­ turas possibiles in particulari, sive distincte omnia quæ cognoscit Deus scientia simplicis intelligente................................................... 261 — Christus tamen, qua homo, xidet in Verbo omnia praeterita, præsentia et futura........................................................................................................ 202 — Christi humanitas non videt omnia futura absolute aclualiter, sive actu unico et distincte ; sed quasi habilualiter tantum....................... 262 Artic. II. — An prater scientiam beatam, anima Christi habuerit scientiam per se infusam, et quod hujus fuerit objectum ?................... 2G5 I. — Fuit in Christo scientia per se infusa a primo conceptionis suæ momento. 265 H. — Christus homo per scientiam per se infusam , quoad res ordinis supernaturalis, cognoscit tum omnia entia creata supernaturalia in seipsis; tum Deum unum et trinum evidenter, non quidem intuitive, sed ab­ stractive per species alienas........................................................... 266 III. — In ordine naturali, scientia per se infusa, cognoscit humanitas Christi secreta cordium, res futuras, absentes, præteritas, futura conditionata libera, ac possibilia eo modo, quo atliugi a creato intellectu possunt. 266 Artic. II. — An el qualem libertatem habuerit Christi voluntas humana, etiam ad actus inaquatis perfectionis ? . . .......... 277 277 I — Humana Christi voluntas libertate privata non fuit.................................. — Voluntas Christi humana non tantum a coactione, sed et a necessitate perfecte libera fuit............................................................................ 278 111. — Christus ncc physice ncc inoraliter necessitatus fuit ad optimum; sed libertatem habuit ad actus inæqualis perfectionis, ita ut potuerit, 279 omissis perfectioribus, actus minus perfectos ponere................. Artc. Ili. — An Christus, et quale habuerit præceptum obeundi mortem ? . 281 Christus non accepit præceptum rigorosum, obligans in conscientia ct inoraliter, obeundi mortem................................................................. Artic. IV. — De sanctitate humanitatis Christi, gratia, aliisque supernaturalibus donis............................................................... 287 1. — Humaiiitas Christi sancta est substantialiter sanctitate increata Verbi.. 286 II — Præter gratiam unionis, sive sanctitatem substantialem, habuit quoque humanitas Christi gratiæ habitualis plenitudinem ; unde in illam proraanabat sanctitas accidentalis excellentissima.............................. ill. — Gratia tamen illa accidentalis in Christo non est infinita physice, sed solum inoraliter : sive tanta, quanta esse potuit spectato fine redemp­ tionis.................................................................................................. IV. — Humanitas Christi cum gratia, infusas pariter accepit virtutes omnes, quæ , respectu Christi, indecentiam vel imperfectionem non impor­ tant . . . ·............................................................................. 291 V. — Extiterunt in Christo omnia dona Spiritus sancti ; ac demum gratias omnes gratis datas in excellentissimo gradu ejus humanitas habuit. . 292 DISSERTATIO V. DE PROPRIETATIBUS ET PERFECTIONIBUS IPSIUS COMPOSITI TI1EANDR1CI. Artic. III. — An et qualem scientiam naturalem habuerit Christus? ... 268 SECTIO I. — de titulis chrisTi. — Habuit Christi humanitas, præter scientiam beatam, ac infusam perse, scientiam quoque naturalem eamque perfectissimam, per accidens infusam, ab instanti conceptionis suæ...................................................... 268 II. — Habuit tamen etiam Christi humanitas scientiam expcrimentalem, nullo modo infusam, sed propriis actibus successive acquisitam : per quoti­ dianam experientiam acquirendo novas objectorum species .... 9.G9 Artic. I. — Utrum Christus Homo sit verus ac naturalis Filius Dei? . . . 295 Christus, in quantum homo, est verus ac naturalis Dei Filius; ct sub nulla ratione adoptivus................................................................... * . I. SECTIO H. — DE HUMANA IN CHRISTO VOLUNTATIS PERFECTIONE, to Artic. 1. — An Christi humanitas obstricta unquam peccato fuerit, aut esse potuerit, et cur non 9 Tum an in eo locum habuerit fomes peccati? . 271 I· — Christus Sanctus sanctorum, nulli unquam peccato obstrictus fuit. . . 271· Π. — Ncc potuit Christi humanitas ullo peccato obstringi................................. 273 111. Impeccabilitas Christi hominis oritur non ex vi solius visionis beatificæ, sed etiam unionis hypostaticae, ita ut, seclusa eliam visione beata, Christus adhuc foret essentialiter impeccabilis...................... 1Λ . Nequidem in Christo peccati fomes fuit, sive actu primo, sive secundo ; sed uterque in eo extinclus fuit. Artic. II. — Expenduntur reliqui Tituli Christi.......... 302 I. — Tituli honoris ct potestatis sunt : 1°. Rex et Dominus omnium. 2°. Sacer­ dos verus et novæ legis Pontifex. 3°. Caput hominum et angelorum. . 302 II. — Tituli officii sunt : 1°. Propheta. 2°. Doctor. 3°. Mediator. 4°. Redem­ ptor .............................................................. SECTIO II. — DE CHRISTI REDEMPTORIS SATISFACTIONE ET MERITO. Artic. 1. — ân satisfactio Christi fuerit necessaria? ....... 306 Necessaria fail Christi satisfactio ex hypothesi, quod perfecte ct con 807 digne sibi satisfieri vellet............................................. .... Artic. 11· — An Christus vere pro nobis satisfecerit? ....... 311 Christus vere ac proprio pro nobis satisfecit ................................... 311 • -Ί V||1 CONSPECTUS TOMI SECUNDI PARS POSTERIOR. Artic. UL - Ctrum Christi satisfactio condigna fuerit ac superabundant imo valons infiniti, et unde istud ?................................. * 317 — Satisfactio Christi fuit condigna ct superabundans; ct quidem ex se et in actu primo, independenter ab acceptatione divina.......... 317 II. - Satisfactio Christi, in genere moris, ex sc vilioris infiniti fuit; quin primo acciperet ex gratuita Dei acceptatione.................... 313 ]. Artic. IV. — Virum Christus sit mortuus pro omnibus omnino hominibus ? 322 Christus vera ac sincera voluntate pro rcdenlplionc ac salute æterna omnium et singulorum, ne uno excepto, mortuus est mortemque ob­ tulit, ut gratias nicreretur omnibus ad salutem æternam vere suffi­ cientes.................................. ;... * · — 322 SECTIO III· — BE ABORATtON’E CHRISTI, CULTU SANCTORUM ET SS. IMAGINUM. Artic. I. — An et quomodo Christus adorandus ? ......... 330 Christus homo in utraque natura, divina et humana, hoç est, homo Deus, sive humana Christi natura Verbo hypostatice conjuncta, uno eodem latriæ actu absolute adorari debet, quo Verbi divinitas. . . 331 Artic. II.— An et quo cultu lititum sit Sanctos colere; rcctene ac utiliter invocentur? ......... .... 333 ........................ I. — Pie ac licite coluntur sancti, cultu religioso duliæ..................................... 333 II. — Cultus ille religiosus, quem Catholici sanctis cum Deo in coelo regnan­ tibus deferunt, omni idololatriæ specie ac umbra caret........ 333 HI. - Pie etiam ac utiliter sancti, sive angeli sive homines, a viventibus nobis invocantur. . : ........ . ................................. 335 Artic. 111. — An et quo cultu S. Crux, item sanctorum Reliquiœ 'venerandos ? 343 Crux Christi tam vera, hoc est, ipsa illa in qua crucifixus est, quam alia sculpta aut picta, ad priorem repraesentandam formata, vene­ randa est................................................................................................. 343 11. Adoratio Crucis est cultus latriæ relativæ, sive impcrfcctæ, quæ simul est latria vera absoluta ipsius Christi : consistens in hoc, ut Cruci exhibeamus exteriora signa adorationis, ac adoratio interior, quæ est latria vera, terminetur solum ad Christum crucifixum................. 346 III — Licitus, pius, ac utilis est Reliquiarum Christi ac sanctorum cultus. . 346 Artic. IV. — Sacrarum Imaginum cultus contra Iconomachos asseritur . . 350 ft Cultus SS. Imaginum Christi ac sanctorum pius et licitus est . . . . 351 Qu eres : Quonam cultu, absoluto an relativo colendoe sint sacræ imagines? . , , . · 339 » I t>