UK. PATRUM SOCIETATIS .lESIj THEOLOGIA DOGMATICA POLEMICA, SCHOLASTICS ET MORALIS PRÆLECTIONIBUS publicis IN ALMA UNIVERSITATE WIRCEBURGENSI accommodata. EDITIO ALTERA OPERA ET STUDIO PATRUM EJUSDEM SOCIETATIS. TOMUS QUARTUS. DE PECCATIS. DE GRATIA. DE JUSTIFICATIONE EI MERITO. DE VIRTUTIRl'5 ,THEOLOGICIS. DE VIRTUTIBUS CARDINALI III i. LUTET1Æ PARISIORUM, SUMPTIBUS .11 LIEN, LANIER A. VIA DICTA DE BUSSY. EXCUDKBaXT JULIEX ’ LANlFh γτ r ‘ IKn ET SOCII CKKOMAX! 1853. SOCIORUM. ■ y TRACTATUS DE PECCATIS GRATIA JUSTIFICATIONE ET MERITO AUCTORE R. P. HENRICO KILBER S. J. SS. THEOLOGIÆ DOCTORE EJUSDEMQUE I ET SACRARUM SCRIPTURARUM IN ALMA UNIVERSITATE .· wibcebubuemm PROFESSORE PUBLICO ET ORDINARIO. INSTITUTIONES THEOLOGICA DE PECCATIS, GRATIA, MERITO ET JUSTIFICATIONE. •· · Quaestionibus de Conscientia ct Legibus rite subnectuntur Disputationes de Peccato ct Merito ; ct quidem la. de Peccatis generatim, 2a. de Peccato personali, 3a. de Peccato originali, 4a. de Gratia universim, 5a. de Gratia actuali, 6a. de Gratia habituali seu justificante. In his D. Thomæ in 1. 2. a Q. 71. vestigiis inhaeremus, præprimis autem Dogmatum curam habituri, in argumento, quod non a Scholasticis duntaxat, sed et a Patribus, Summis Pontificibus, atque Conciliis-ft J TECHNY, ILLINOIS DISPUTATIO I. Oi; PECCATIS GEAEKATIM CAPUT I. DE NATURA ET AFFECTIONIBUS PECCATI. ARTICULUS I. QUID ET QUOTUPLEX SIT PECCATUM? 1. Nota. Varia est peccati, etiam theologice spectati, acceptio in Sacris litteris, caque sæpius tropica et impropria: 1°. Pro pœnà peccati; Lev. 20. dicitur : Portabunt ambo peccatum suum, sine liberis morientur. 2. Macti. 12. Sancta ergo et salubris est cogitatio, pro defunctis exarare, ut a peccatis solvan­ tur. 2°.' Pro effectu peccati præteriti, et causa novi ; adRom. 7. Jam non ego operor illud, sed quod habitat in me, peccatum; de quoTridext. Sess. 5. in decreto de pecc. orig. ait : Hanc concupiscentiam, quam aliquando Apostolus peccatum appellat, S. Synodus declarat, Ecclesiam Catholicam nunquam intellexisse peccatum appellari, quod vere et proprie in renatis peccatum sit; sed quia ex peccato est, et ad peccatum inclinat. 3°. Pro materia, in qua vel circa quam peccatur; sic vitulus aureus peccatum a Moyse dicitur Deut. 9. Peccatum autem vestrum, quod feceratis, id est vitulum, arripiens igne com­ bussi. 4°. Pro hostia et sacrificio pro peccatis oblato; sic Oseæ 4. v. 8. dici­ tur : Peccata populi mei comedent Sacerdotes. Et 2. ad Cor. o. de Christo.* Eum, qui non noverat peccatum, pro nobis peccatum fecit, ut nos efficeremur justitia Dei in ipso. 5°. Et proprie pro defectu morali, seu inordinatione vo­ luntatis, quæ homini sit impedimento , quominus ad finem ultimum seu beatitudinem pervenire possit. De hoc 2. Dico I. Peccatum est actus moralis rcgulæ morum di Hormis. Expl. Dicitur 1°. actus non tantum physicus, sed etiam interpretative talis, qualis dicitur omissio ; quia, ut ait D. Tu. hic q. 71. a. 6. ad 1. Affir­ matio et negatio, id est, actus et omissio, reducuntur ad idem genus. 2°. Mora, lis; per quod intelliguiilur omnia requisita, \idelicet libertas et ad\erlentia ad regulam morum, actus humani. 3°. Difformis regulœ morum; hoc est, repugnans mensuiæ ac normæ, ex qua rectitudo et bonitas actuum huma­ norum habetur. bE PECCATIS GEXERATIM. Prob. Hæc definitio convenit omni et soli peccato; ut singula percurrenti apertum fiet : tum quia satis clara est, si, quid et quænam regula morum sit, inlelligalur : denique quia ex ea facile reliqua peccati praedicata dedu­ cuntur. Conf. Peccatum naturæ, præeunte Philosopho L. 2. Phys. c. 8. recte defi­ nitur defectus substantiæ creatæ a communi naturæ ordine ac voluti lege : similiter peccatum artis dicitur defectus a regulis artis; ergo et peccatum moris vel morale recte definitur defectus liber a regula morum, hoc est, actus moralis regulæ morum difformis. 3. Dico II. Peccatum sub diverso respectu varie dividitur; et quidem 1°. Ratione suæentilalis in peccatum commissionis et amissionis. Primum, habetur, si fiat positive, quod prohibetur : secundum, si non fiat quod ju­ betur. 2°. Ratione status in actuale et habituale. Illud est, quod actu exercetur : hoc est, quod, licet actu non exerceatur, sed praeteritum sit, perseverat tamen moraliler seu in æstimalionc prudenti, quamdiu non remittitur. 3°. Ratione subjecti in personale et originale. Prius est, quod propria cujusque voluntate contrahitur : posterius, quod ab ortu nobis congenitum in voluntate Adami contractum est. 4°. Ratione effectus et pœnæ in morlale et veniale, quorum illud mortem animæ seu damnationem aeternam affert : non item secundum, cujus venia facilior est. 3°. Ratione rcgulæ morum, aut considerationis ad camdem in philoso­ phicum et theologicum. .1 Theologis enim, ait D. Tu. hic q. 71. a. 6. ad 5um. consideratur peccatum prœcipue secundum quod est offensa contra Deum : a Philosopho autem morali, secundum quod contrariatur rationi. Unde pecca­ tum pure philosophicum dicitur actus humanus disconveniens soli natura rationali et redæ rationi : theologicum est transgressio libera legis divinae, hoc csl, ælcruæ. Reliquæ peccati divisiones habentur in Theol. Mor. 4. Observa. Convenit inter Theologos 1°. Omne peccatum disconvenire natura rationali ; cum Psal. 48. jumentis insipientibus, 2. Pelr. 2. foedissimis pecoribus peccatores fieri similes dican­ tur : unde S. Aug. L. 1. adSimplic. q. 2. n. 18. peccatum vocat hominis deordinationem ac perversitatem; et L. 3. de lib. arb. c. 14. n. 41. contra naturam esse enuntiat, quem D. Tn. hic q. 71. a. 2. sequitur. Accedit ratio; cum enim reda ratio dictet honestum amandum, inhonestum fugiendum esse; sequitur, peccatum naturæ rationali repugnare. 2°. Peccatum grave (de veniali infra) esse transgressionem seu violationem legis ælemæ : nam 1. Joann. 3. alibique peccatum dicitur iniquitas , grace άνοαία, seu deviatio a lege, et Psal. 118. peccatores vocantur prœvaricanles. Quod clarius explicant S. Ambros. L. de Parad. c. 8. n. 39. dicens : Quid est peccatum, nisi praevaricatio legis divinœ et cœlestium inobedientia prœceptorum? et S. August. L. 22. contra Faustum c. 27. sic describens peccatum : Factum vel dictum, vel concupitum aliquid contra cete main legem; (piam defi­ nitionem S. Tu. hic q. 71. a. 0. probat, et ratio confirmat. Aullum siquidem est malum, quod non prohilieatin a lege aeterna : lex etiam nulla violatur. ΝΟΤΙΟ ET bl VISIO PECCATI. ?» quin hoc ipso violetur lex ©terna, ut argumentum Apostoli convincit, durn sub initium ad Ilum. 13. ait : Λ'ωι est potestas, nisi a Deo... Itaque quiresislit pulcslali, Dei ordinationi resistit. ARTICULUS II. AN OMNE PECCATUM SIT FORMALIS OFFENSA DEI? 3. Nuta I. Ad rationem oflcnsæ bina requiruntur: lum. Ut actio, qua alter offenditur, illi displiceat; nemo enim proprie offenditur per id, quod sibi placet, vel certe non displicet, aut quod non curat. 2um. Ut actio ejusmodi aliquo etiam modo sit contra alterum, sic, ut is juste de ea conqueri, aut ægre eam ferre possit; hinc licet furtum v. g. Titii e rebus Sempronii fa­ ctum mihi displiceat, eo tamen proprie offendi non dicor, si nulla id ratione mihi damnosum accidat. Offensa autem alia dicitur materialis, alia formalis. Materialis est, si quis actione sua præbcat altori causam displicenti© rationabilis, quin tamen sci­ verit aut cogitaverit fore, ut illi id displiceat. Formalis, prout opposita mate­ riali, est, si quis id agat sciens ac prudens, aut advertens ad jus, quod alter habet, ne quid fiat vel omittatur. Dixi : formalis, prout opposita materiali ; nani de offensa Dei formali, ut opposita virtuali, implicit© ac interpretativ©, non agitur in praesenti materia. Hoc sensu enim accepta tantum tribuitur peccato, quod directe et immediate Deum respicit, ut blasphemia, infide­ litas etc. G. Nola II. Omni actu malo in re gravi Deus offenditur materialiter : ex eo enim, quod peccatum sit legis divin© violatio, sequitur, justam de eo oriri displicentiam in Deo tanquam auctore legum. An vero peccatum etiam grave sit formalis quoque offensa Dei, disputatur praesertim ab iis, qui pro regula morum assignant naturam rationalem, et permittunt ad breve saltem tempus ignorantiam Dei inculpabilem. His enim suppositis dicunt dari peccatum mere philosophicum, seu solum repugnans reel© rationi, ac demum duntaxat materialiter, non autem formaliter offendens; si nempe quis invincibiliter Deum ignorans, aut inculpabiliter ad legem ©ternam non advertens committat actionem reel© rationi graviter repu­ gnantem. Contra hos 7. Dico. Omne peccatum reel© rationi graviter difforme, est etiam /brmalis offensa Dei. Prob. Ita est de essentia peccati gravis, esse contra legem, ut malitia pec­ cati non habeatur nisi ex oppositione ad legem; sic enim Paul, ad Rom. 4. v. 13. Ubi non est lex, necprœvaricatio. Et Aug. conc. 23. in Psal. 118. n. 1. Nullum est utique sine praevaricatione peccatum : nulla est autem prcevaricatio sine Uge; nullum est igitur nisi in lege, peccatum. Quibus similia habet L. I. de lib. arb. cl L. 2. de pecc. merit, c. 16. n. 23. Ergo cl omne peccatum grave essentialiter est-sallem implicite formalis contemptus, et consequenter formalis offensa Legislatoris, juxta illud : Qui offendit legem, off endit Begem. Atqui ex unapârte Deus est Legislator, qui vel ipse tulit legem, vel alteri 6 DE PECCATIS GF.NERAT1M. cuicumque logi vim obligandi dedit : ex altera parte supponitur peccanti per dictamen rationis esse intimatum, quod actio sit lege prohibita, quia agnoscitur peccatum ; ergo qui advertens, actionem esse peceaminosam et prohibitam, operatur, hoc ipso formaliter agit contra Deum tanquam Legis­ latorem, cumque offendit. Conf. Eo ipso, quod peccatum attingatur explicite ut disconveniens na­ tur® rationali et contrarium recta rationi, attingitur implicite ut illicitum, atque adeo ut prohibitum et nullatenus committendum ; ergo attingitur implicite ut oppositum divin® voluntati illud prohibenti, et ut contemplivum prohibitionis ac offensa Dei. Prub. conseq. Quoties peccatum apparet ut prohibitum ita, ut nullatenus liceat, apparet ut prohibitum ab ea voluntate, quæ illud unice sic prohibere potest, ut nullatenus liceat, creaturis quibus­ cumque aliud suadentibus vel præcipienlibus. Ergo quotiescumque pecca­ tum apparet ut omnino prohibitum, etiam apparet oppositum voluntati divin®,quæ una illud hac ratione prohibere potuit; ergo apparet ut con­ temptus divinæ legis et offensa Dei. 8. Obj. I. Actus ille Dei, quo Deus judicat et præcipit aliquid agendum vel omittendum, non est liber; alioqui potuisset blasphcmiam v. g. nec judicare illicitam nec prohibere : neque potest dici necessarius; quia pecca­ tum alias jam antecedentcr ad legem esset intrinsece malum. Quod enim Deus necessario judicat esse malum, et ut tale prohibet, non est malum, quia judicatur et prohibetur ut malum ; sed judicatur et prohibetur ut malum, quia tale in se et intrinsece est. R. A”. 2*“. /xzr/. Rationem D. Antecedentcr ad legem peccatum esset intrinsece malum fundamentaliter C. formaliter N. Peccatum formaliter tale, est contra legem; fundamentaliter tale, est contra fundamentum aut rationem legis. Sicut autem non habetur lex, licet intelligatur ratio legis, ulpote quia vis obligandi non stat in legis ratione, sed in superioris voluntate; ita nec est malum vel peccatum formaliter, quod non est contra formalem legem obligantem. Jam vero sive fundamentum, quod exigat intrinsece malum prohiberi a Deo, statuatur in oppositione cum essentia vel perfectione quadam divina, sive in oppositione cum divinis ideis ; in neutro vis obli­ gandi fonnaliter habetur, et in primo nequidem ratio dirigendi apparet. fnst. 1. Antequam Deus ab æterno spectetur judicare, actum charilalis esse moralitcr bonum, hic jam intelligilur esse moraliter bonus; ergo a con­ trario, in priori quam Deus judicet actum blasphcmiæ esse malum, ille jam est in se malus. Confirm. Bonitas moralis, quæ virginitati aliisque consiliis Evangelicis inest, habetur, quin ulla de iis lex existât ; ergo et malitia peccati potest saltem haberi sine formali oppositione ad legem. B. I). Jam est moraliter bonus fundamentaliter C. fonnaliter A'. Licet ad omnem bonitatem moralem non requiratur semper lex absolute obligans, quia human® fragilitati intolerabile eveniret, obligari ad bonum quodeumque; ut tamen ea fonnaliter habeatur, adesse oportet vel legem imperan­ tem, vel voluntatem divinam suadentem, aut alio modo impellentem, cum hire una sil principium formaliter directivum et universalis regula actuum humanorum. Ad Conf. D. A. Bonitas moralis, quæ in consiliis invenitur, habetur, quin PECCATUM E8T FORMALIS OFFENSA DEI. 7 existât de its ulla lex absolute obligans C. condilionatc obligans N. Suadetur quidem virginitas, non præcipilur ; non acquiritur tamen major perfectio aut præmium propositum, nisi suscipiatur hoc consilium : qui vero consi­ lium amplectuntur, iis certus id oxequendi modus servandus est; ex quo duplici capite in actibus etiam ex consilio d un laxat bonis elucet obligatio conditionala, quæ voluntatem superioris respicit. Inst. 2. Deus non necessario prohibet omne intrinsece rnalum : sicut non necessario amat omne bonum creatum ; ergo malum et peccatum non est necessario contra legem prohibentem. Conf. 1. Deus potest dispensare in præceplis naturalibus sccundæ Tabulæ; ergo potest etiam ea præcepta non imponere; ergo nec intrinsece mala his præceplis contraria prohibere. 2° Possibile est peccatum impunibile; sec hoc non est contra legem. Nam sicut quod est contra legem, pœnæ subjacet : sic quod non est punibile, contra legem non est ; ergo. R. 1°. D. Γ'". p. Ant. Deus non prohibet necessario necessitate absoluta C. ex hypothesi, quod creaturas rationales produxerit .V. Quoad 2*“. partem, si de amore æslimationis loquatur, omitto : si de amore desiderii sermo sil, concedo equidem, sed R. 2°. iV. paritatem. Quamvis Deus, ex supposito existenliæ creaturarum, eas necessario ordinet ad suam gloriam ; non tamen ad eum spectat, ut omne prorsus cxlrinsecum bonum sibi procuret, maxime, quod eminenter ac virlualiter bona omnia contineat in sua essentia. Sed cum Deus sit essentia­ liter sanctus, et gubernator optimus; essentialiter spectat ad ipsum, ut pro­ hibeat, et subditos rationales avertat ab eo, quod intrinsece et fundamenta­ liter malum est. Ad Conf. lam. N. /1. Deus proprie dispensare nequit in lege naturali, sed in actionibus circa objecta, suo dominio subdita, addere duntaxat vel demere circumstantiam, ex qua id, quod alias malum foret, jam non amplius tale sil; vid. Tr. de Legibus. Ad 2ira. Omitto M. quam P. Anton. Mayr probabilius falsam esse con­ tendit, iV. min. ; et ejus prob. D. Peccatum contra legem subjacet pœnæ, nisi supponat liberam Dei determinationem ad non puniendum C. si supponat, uti foret in hypothesi a quibusdam hic gratis formata N. Inst. 3. Ad Rom. 2. 12. dicitur: Quicumquesine lege peccaverunt, sine lege peribunt; ergo sine lege peccatum habetur. Conf. S. Tiiom. Lcct. 2. in c. 7. ad Rom. ait : Sine lege poterat quidem peccatum cognosci secundum quod habet rationem inhonesti, id est, contra rationem existons; non autem secun­ dum quod importat offensam Dei; ergo. R. D. Cons. Habetur peccatum sine lege Judæis tradita, de qua hic loquitur Apostolus C. sine omni lege, naturali vel divina N. S. Paul. v. 14. sic per­ git : Cum enim Gentes, quæ legem non habent, naturaliter ea, quæ legis sunt, faciunt; ejusmodi legem non habentes ipsi sibi sunt lex. Inde, licet lex sub finem sumatur analogice pro conscientiae dictamine, sequitur tamen Gentiles non fuisse sine omni lege, atque hinc ad Rom. 2. v. J. inexcusabiles dicun­ tur : nec etiam earn isse lege æterna; eo quod per dictamen conscicntiæ inti­ mabatur illis lex naturalis, quæ legem aeternam participat. Ad Conf. D. et Expl. S. Tu. Docet hic, quod sine explicita cognitione legis ut divinæ, actionem rationi contrariam non semper cognoscamus sub <· — 8 DE PECCATIS GENERATIM. conceptu explicito oflensæ divina? C. docet, quod actionem rationi repu­ gnantem nec implicite cognoscamus simul esse olïensam Dei ac legislatoris cujusdam summi .V. Aliud certe non voluit, si quidem hic q. 71. a. 2. ad 4. dixit : Ejusdem rationis est, quod peccatum sil contra ordinem rationis hu­ manae, et quod sit contra legem æternam. Omitto, quæ ibidem ari. 6. do pec­ cati definitione, et q. 91. art. 2. in 0. de legis æternæ participatione statuit. Inst. 4. Qui agit contra conscientiam invincibiliter erroneam, qua putat se obligari ad mentiendum, peccat : sed enim non agit contra legem divi­ nam ; quia Deus per legem suam mendacium non præcipit ; ergo. R. .V. min. Ad prob. D. Deus non præcipit mendacium directe et per se C. indirecte et per accidens .V. Præcipit Deus, ne agamus contra id ad quod nos existimamus esse ab ipso obligatos ; quia ita agere esset virtualiter negligere et postponere voluntatem Dei. Hinc ad Rom. 14. 23. Omne, quod non est ex fuie, peccatum est. Ubi ergo per errorem invincibilem quis putat se obligari ad mentiendum, Deus indirecte et per accidens præciperc men­ dacium dici potest. ν.·( 9. Obj. II. Bonum et malum dicitur per comparationem ad rationem, inquit S. Tu. 1. 2. q. 18. art. ; ergo essentialis ratio peccati non est oppo­ sitio contra legem, sed rationem. Conf. Vitium enim, ait S. Aug. L. 3. de lib. arb. c. 14. n. 4. non aliunde malum est, nisi quia natures adversatur ipsius rei, cujus vitium est; ergo. R. I). Ant. Bonum et malum dicitur per comparationem ad rationem secundum se sumptam .V. sumptam cum lege Dei, et prout hanc applicat C. Quod Angelicus Docior formalem peccati rationem ab oppositione legis ducat, constat ex hactenus dictis : quod dictamen autem rationis munus regulæ morum non obtineat, nisi secundariæ duntaxatet primariam appli­ cantis, dictum est in Tr. de Act. Hum. Ad Conf. D. et Expl. Ila ut sensus sit : omne vitium eo ipso, quod vitium sil, contra naturum esse, uleod. Libro c. 13. n. 38. loquitur C. alio sensu, et legem æternam excludente .V. Sane eadem loquendi formula in nostram sententiam habetur L. 1. de lib. arb. Nihil malum, nisi quia lege (sterna prohibitum. Et. L. 3. cap. 15. n. 1. Deus conditor omnium naturarum etiam in earum vitiis laudandus est; cum et hoc ab illo habeant quod natures sunt, et in tantum vitiosa sint, in quantum ab ejus qua faclœ sunt arte discedunt. In quem locum S. Thom. q. 71. a. 2. ad 4. ait : Lex autem œlema compa­ ratur ad ordinem rationis humanes, sicut ars ad artificiatuin. Inst. 1. Actus bonus haberi potest a sola conformilate cum natura ratio­ nali, ut sequitur ex propositione inter damnatas ab Alex. VIII. nona : llevera peccat qui odio habet peccatum mere ob ejus turpitudinem et disconvenien­ tiam cum natura rationali sine ullo ad Deum offensum respectu; ergo et actus malus a sola dillbrmilate. R. AT. Aid. Damnata propositio, ut ait Dominic. Viva, utioque pede clau­ dicat, tum ineo, quod explicite assent, tum in eo, quod videtur implicite supponere. Apertus sensus propositionis a Baianis et Jansenist is quibusdam asserite innuit lanquam principium, omnem actionem humanam delibe­ ratam, quæ dilectio Dei non sit, esse peccaminosam, quod non tantum in PECCATUM EST POftMAf.R OFFENSA DEI. 9 Baio n pluribus Pontificibus, sed jam ante in Calvinâ et Luthfiro a Trident. Sees. 14. c. 4. reprobatum fuit. Quomodo autem ex damnatione hujus principii et deduct® ex eo sequel® inferri potest, actum bonum vel malum haberi unice a conformifatc veldifforniitate cum natura rationali? Deinde videtur implicite supponere, quod possit objectum aliquod attingi ut disconveniens natur® rationali, absque ullo ad Deum respectu. Hoc suppositum ex suprad ictis falsissimum est, nec a damnatione propositionis stabilitur. Inst.%. Peccatum, ut est offensa Dei, in suo conceptu formali involvit talem malitiam, quam non includit, quatenus est contra rectam rationem; nam illud primo dicit generalem inobedientiam et virlualem Dei contemptum : secundo præferl Deo creaturam. Sed horum neutrum inlelligitur in peccato, ut reel® rationi opposito; ergo. Conf. Potest, secundum probabilem,supponi, rectam rationem esse primam regulam morum. Item dissonantia actionis cum natura rationali potest saltem per intellectum præscindi a dissonantia cum lege æterna. R. D. M. Peccatum ut offensa Dei involvit malitiam, quam, ut est contra rectam rationem, non includit explicite C. quam non includit implicite N. M. et D. min. similiter. Quando peccatum cognoscitur ut natur® ratio­ nali disconveniens et illicitum, implicite etiam cognoscitur a Deo prohi­ bitum ; consequenter imbibit rationem generalis inobedienli® et virtualis contemptus, atque implicite etiam ac virlualitcr præfert cieaturam Deo, exercite scilicet amando id, quod Deus prohibet, et contemnendo legem æternam ac legislatorem. Ad Conf. D. Ant. Potest supponi secundum probabilem, et per intellectum præscindi etc. speculative T. practice N. Qui pro regula morum designant naturam rationalem, quamvis concedant omnia reel® rationi contraria etiam prohiberi a lego æterna, volunt tamen illam priorilatc rationis ante hanc inlelligi, atque sic naturam a lege speculative, præscindi posse. Verum cum intelligi non possit regula actualis, et maxime actualiter in praxi dirigens, nisi ut obligans, quod sine cognitione voluntatis superioris non percipitur; inde fit, ut, quando attingitur aliquid disconveniens natur® rationali, etiam attingatur contrarium legi et superiori ; atque sic illa opinio de regula mo­ rum et praecisio intellectus ne speculative quidem procedit, multo minus si res ad praxin et actionem consideretur. / i I I 10. Obj. III. 1°. Omni ælale extilerunt Athei. 2°. Secundum probabilem potest in homine ad breve tempus dari ignorantia Dei. 3°. Status controver­ si® præsentis ponitur cum hypolhesi; si homo actionem reel® rationi disso­ nantem advertens agit, et invincibiliter ignorat Deum, aut de eo non cogi­ tat ; ergo. R. Ad lum. D. Omni ætate extilerunt Athei practice tales C. speculative tales A. Atheus practice talis est, qui Deum exterius negat, et ita perdite vivit, ac si Deus non existeret, quemque vellet non esse, quia eum justum suorum scelerum vindicem intimo conscienti® su® sensu formidat. Specu­ lative talis dicitur, qui Deum mente etiam et ex animo negat. Talem dari negamus : aut contra lumen rationis agentem sibi ipsi exercite contradicere 10 , v’ T DE PECCATIS GENERATÏM. asserimus; cum. quem Deum sub primo ac praeipuo ejus praedicato intlciatur, sub alio, legislatoris scilicet aut legis supremæ, implicite agnoscat. Ad 2um. D. Potest ad breve tempus dari ignorantia Dei in homine, qui et quandomoraliler non agit, nec formaliter peccat C. quando moraliter agit et peccat .¥. Tunc enim se omnemque creaturam rationalem obligari, sicquc supremum legislatorem seu Deum agnoscit. Ji/3UU. D. Status controversial ponitur cum hypothesi: si homo invinci­ biliter Deum ignoret omnimode et simpliciter .V. secundum quid, nempe quoad aliqua pradicata alias prima C. Omnimoda ignorantia supponi non debet; quia hæc hypothesis in praesenti quaestione destrueret se ipsam, ut aitGoRMAZ, et ex dictis constat. //ut. i. Reperire est homines in Indiis, aut alibi enutritos in sylvis, qui legem natura penitus ignorant. 2. Dantur rudes, qui non agnoscunt sibi ali­ quid prohibitum, nisi ab hominibus. 3. Gentiles own, prater Jovem aliosvc falsos Deos, verum Numen non cognoverunt : horum autem peccata non possunt dici formales offense Dei ; ergo. R. Ad lum. D. Reperire est homines rationis minus compotes tum ob nul­ lam morum culturam, tum ob ingenii mentisque hebetudinem, et organo­ rum ad aniraæ functiones inepliludinem, qui etc. C. homines rationis computes subd. qui ignorent legem natura quoad aliqua, et conclusiones particulares ac secundarias C. qui invincibiliter ignorent legem natura quoad omnia, cl prima ac universalia principia .V. Si primi generis homines huc proferas, illos potius ad infantes, vel perpetuo amentes, vel demum ad ipsa bruta pertinere dicimus: si vero rationis compotes statuas; concedes etiam, signatum esse super illos lumen vultus divini, et eorum cordibus inscriptam legem ab Auctore natura, cum ratio humana et lex Dei inter se inviolabili nexu colligentur. Ad 2““. D. Dantur rudes, qui non agnoscunt immediate sibi esse prohi­ bitum quidpiam, nisi ab hominibus C. mediale .V. Sicut is, qui aliquid com­ mittit immediate a lege ecclesiastica prohibitum, agnoscit idem saltem mediate prohiberi a Deo: sic etiam rudis agnoscens rem ut immediate pro­ hibitam ab homine nullatenus esse licitam, facile et salis agnoscit camdeni, ut mediate prohibitam ab altiori lege. Ad 3u,n. Ex eo, quod Gentiles malum putabant, si quid voluntati Jovis alteriusve fictitii Numinis contrarium agebant, agnoscebant profecto agere se contra supremum legislatorem, licet hunc erronee cum Jove confunderent. Idem dicendum est in casu, quo rudis ponitur existimare, quod hominis cujusdam legem nulla omnino ratione violare liceat; quia tunc hominem hunc ipsum sua opinione implicite Deum facit. Inst.%. Ad offensam formalem Dei requiritur vel actualis vel vidualis ac remissa advertentia ad Deum. Sed dantur actiones humante etiam deliberate contra dictamen rationis absque ulla ejusmodi advertentia, ut ex facta postmodum reflexione constat ; ergo. Conf. Ut quis bene agat, non est opus, ut ad praedicatum cum Deo convertibile discurrendo pertingat; sed sufficit, quod cogitet œquuin v. g. esse, ut alteri præstet, quod sibi fieri vult. Ergo et ad peccandum non opus est illo discursu, quo quis cogitet, hoc esse illici­ tum et nullatenus perpetrandum, consequenter prohibitum a voluntate supe­ riore. PECCATUM EST FORMALIS OFFENSA DEL I I I I I I I i 11 R. D. M. Requiritur actualis vel virtualis, caque expressa et sub conce­ ptu primario aut formali ad Deum advertentia .V. actualis vel virtualis, sed confusa duntaxat, implicita ac sub conceptu convertibili C. M. sed N. min. Postremam enim notitiam a peccante abesse non posse, jam dicturn est βφpius : eamdem vero sufficere, patet ex paritate Sacerdotis peccantis contra castitatem, cujus peccatum est sacrilegium ; quia confuse saltem et exercite cognoscit, se esse volo obstrictum. Nec dicas, id quidem tenere in eo, qui Reum Deique legem antea cognoverat : non autem, ubi quis horum ignorans fuerit. Nam paritas allata fundatur in implicita et exercita advertentia, quarn peccanti adesse, in assertione theseos probatum fuit. Ad Conf. N. A. Ut quis moraliter bene agat, non sufficit quæcumquc co­ gnitio et libertas, sed requiritur advertentia ad regulam morum. Hæc vero est lex æterna Dei ; ergo ut cognoscatur aliquid æquurn esse, ad prædicatum cum Reo convertibile pertingi debet. Inst. 3. Ut rex dicatur formaliter offendi a subdito, requiritur illum cognosci ut regem, alioqui non diceretur offensa regia ; ergo et ut Deus dica­ tur offendi formaliter, debet cognosci ut Deus ; quod non fit ab advertente tantum, se agere contra rectam rationem. R. I). A. Ut rex directe, personaliter et in individuo dicatur formaliter offendi, requiritur etc. C. ut rex simpliciter dicatur offendi formaliter subd. requiritur, illum directe, immediate et in se cognosci ut regem, seu quod hic numero homo sit rex iV. saltem mediate, indirecte et in dignitate con­ vertibili cum rege C. Esto, quod non omne peccatum dicat formalem offen­ sam Dei directam, seu contra Deum directe, personaliter et in se cognitum commissam ; semper tamen est saltem indirecta, et cognoscitur contra supre­ mum caput et legislatorem totius reipublicæ rationalis committi, quo nomine et Deus et Dei offensa satis intelligitur. Inst. 4. Qui occidit hominem, quem putabat esse feram, non committit homicidium formale : Item non perpetrat sacrilegium formale, qui furatur rem, quam nescivit esse sacram ; ergo a pari. Conf. Qui exercet actionem malam, nesciens illi connexam censuram, hanc nec incurrit, nec formaliter violat legem ecclesiasticam ; ergo similiter. R. Si, quod fieri omnino potest, in utroque casu antecedentis supponatur hominem aut rem sacram nullo prorsus modo cognosci, verum quidem est antecedens, sed nulla paritas; suppositum enim consequentis falsum est, nempe quod ne implicite quidem cognoscatur Deus. Ad Conf. R. 1°. Probas nimium. Sequeretur enim, quod nesciens actioni a lege divina prohibitas annexum esse reatum culpæ et pœnæ, hunc non in­ curreret; cum tamen ulerque per se sequatur peccatum, et velit etiam effe­ ctum is, qui causam per se sciens prudensque ponit. R. 2°. N. Cunf. Peccatum ex se et natura sua non connectilur cum censura, quæ est poena extraordinaria, sed ex libera duntaxat voluntate superioris Ecclesiastici, qui præterea solum contumacem, et sic directe scientem ac advertentem, ligare intendit. Dispar ratio est in nostro casu, ubi rationis dictamen arctissime nectitur cum lege divina, adeoque actio recta; rationi contraria a violatione hujus legis et legislatoris offensa separari nequit. | 12 DE PECCATIS GENERATU!. Ql'.eres I. Quidnam circa peccatum pure philosophicum sit constitutum? ! i. Nota. Alexander VIII. S. P. An. 1690,21. Augusti, damnavit hanc inter binas propositiones secundam : Peccatum philosophicum, seu morale, est actus humanus disconveniens naturos rationali et rectas rationi j theologicum vero et mortale est transgressio libera divinas legis. Philosophicum quantumvis grave in illo, qui Deum vel ignorat, vel de Deo actu non cogitat, est grave ;>eccatum, sed non est offensa Dei, neque peccatum mortale dissolvens amicitiam Dei, neque pasna œterna dignum. Occasionem huic damnationi dederunt, ut refert Dominie. Viva in Trutina Theologica, quadam theses publice propisitre An. 1686. a quodam Professore Societatis Divione in Gallia ; in qui­ bus licet hæc thesis, prout jacet, non reperiatur, nihilominus paucis per invidiam· mutatis in hanc propositionem una ex eis concinnata fuit; eum reipsa mens Professoris in manuscript is expressa et verba theseos propo­ sita» sensum longe alium haberent, quam quem prescript® propositionis verba laciunt. Censura autem relata» propositionis fuit, quod sit scandalosa, temeraria, piarum aurium offensiva et erronea. Quia tamen tres paries, una scilicet de peccato theologico et mortali, duæ de peccato philosophico in expo­ sita propositione continentur, exponendum restat, quamnam censura reci­ tata afficiat. Itaque 12. R. I. Pars una de peccato theologico et morali, quod nempe hoc sit libera divina legis transgressio, non subjacet censura», nec digna est censura nisi forte philosophica diminutionis et insufficientia». Ratio primi; quia hæc notio revera convenit peccato theologico et mortali, ut ex huc usque dictis constat, et ex ipsa propositionis damnatione manifestum est. Ratio secundi; quia juxta communiorem, ex eo quod peccatum sit libera legis divinae tran­ sgressio, non habet praecise, quod mortale, sed quod theologicum sit, etiam proscindendo a mortali et veniali. R. II. Pars i1, de peccato philosophico, quod nempe hoc sit actus humanus disconveniens naturas rationali et rectas rationi, scilicet soli, etiam non sub­ jacet censura, quatenus nomenclaturam illius peccati explicat. Ratio est ; quia acceptionem vocis et considerationem recte exponit, et indicatur a D. Thoma, num. 3. relato. R. III. Pars 21. de peccato philosophico, quæ in postremo commate habetur, ut jacet, censuram sustinet et meretur. Ratio est; quia, ut ait La Croix L. S. num. 58. sic non facit distinctionem inter ignorantiam et inadvertcntiam ad Deum vincibilem et invincibilem, et de u traque æqualiler intelligi potest : multo minus indicat aut supponit impossibilem esse ignorantiam Dei invincibilem; sed potius videtur ansam dare judicandi, eam esse vincibilem, qua posita non est excusatio ab offensa Dei et reatu pœnæ œternæ. Præterea, ut addit Mavr hic num. 21. abstrahit a sensu conditionato et absoluto, a possibilitate et existentia peccati philosophici, adeoque legenti ingerere potest opinionem, talia peccata frequenter dari posse. Hinc vero recte deducit Viva justitiam condemnationis quoad censuras singulas, et thesis nostra prioris articuli validissime roboratur. DE PECCATO PURE PHILOSOPHICO. 13 K. IV. Si pars postrema sic limitetur ad sensum mere condi t ionatum : peccatum philosophicum quantumvis grave in illo, qui Deum vel ignorat invincibiliter, vel de eo nullo modo, nec quidem implicite,, inculpabiliter cogitat, non est formalis offensa Dei, etc.; propositio sic limitata illa dam­ natione non comprehenditur. Halio est; tum quia certum est ex propositione inter 31. ab Alex. VIII. damnatas 2"., invincibilem juris naturte, adeoque et Dei ignorantiam a peccato formali excusare : tum quia idem Pontifex propositionem de peccato philoso­ phico damnat tanquam dc novo et ex Orco emersam ; propositio autem his limitibus circumscripta pridem ante a multis viris gravissimis fuit tradita, el ipse S. Thomas eam docuisse videtur 2. 2. q. 20. a. 3. in 0. ubi ait : Si posset esse Conversio ad bonum commutabile sine aversione a Deo, quamvis esset inordinata, non esset peccatum mortale : tum quia ex hypothesi hac mere speculativa, quæ revera non tantum moraliter sed et mclaphysicc impos­ sibilis a communiori asseritur, nihil eorum sequitur, propter quæ damna­ tio inflicta fuit. Atque in hoc sensu cum aliis etiam e Societate nostra locutus est ille Professor, ut Viva 1. e. ostendit. Quæres 11. In quo sit formalis malitia peccati. 13. R. 1. Formalis malitia peccati commissionis adæquale consistit in positivo, scilicet in libera tendentia aclusin objectum prohibitum. Prob. Talis tendentia positiva formaliter constituit actum in genere moris, non vero in genere boni, ergo mali. Videlicet sicut actus fit moraliter bonus per hoc, quod fiat scienter cl libere a voluntate secundum legem operante; ita fit moraliter malus hoc ipso, quod liat a voluntate libere et scienter ope­ rante contra legem. Si ais : Sancti Patres, cum dc peccato loquuntur, aiunt, illud esse nihil, non ens; ergo statuunt formale peccati in privativo. R. 1°. 1). .1. Aiunt esse nihil et non ens, h. e. negant esse substantiam in sensu Manichaeorum C. negant esse actum oppositum nihilo N. Manichaeis quædam substantiæ ex natura sua malae dicebantur productæ a principio malorum, quod negabant Patres, et hinc etiam negabant, peccata esse sub­ stantias. R. 2°. D. C. Ergo statuunt seu explicant peccatum formaliler ac in se ipso per privativum AT. consecutive et in effectu, scilicet per consequentem peccatum privationem C. palet ex eo, quod sancti Patres hic sa>pius iutclligant privationem gratiæ, ac defectionem a Deo. Sane Patres nunquam atti­ gissent hanc subtilitatem scholasticam, nisi eorum scopus adversus Manicbaeos juxta datam hactenus explicationem id postulassel. 14. R. II. Omissio etiam sola actionis præccplœ est peccatum, et formaliter stat in quasi positivo. Prob. P. p. Omissio etiam sola est legis transgressio : si enim non sit, fieri poterit, ut actio præçepta, urgente praecepto, omittatur sine peccato, id quod latam aperiret portam ad quasvis leges praecipientes negligendas. Prob. 2a. p. Sola omissio actus, quin et ipsa negatio lendentiae in objectum imperatum, est lanium materiale seu subjectum peccati, quod ad rationem Ii bE PECCATIS GENERATIM. peccati formaliter talis determinatur per hoc, quod illa omissio sit, dunt voluntas actum posset ponere, et advertit ac scit obligationem hanc ex lego ad ponendum actum; hic autem modus moraliler, interpretative et atquiναtenter positivus est. ARTICULUS III. AN OMNIA PECCATA SINT ÆQUALlAi 15. Nota. Stoicorum paradoxum, qui leste Tullio in Or. pro Muram. et Paiad. 3. inæqualitalein peccatorum sustulerant, adoptavit præserlim Jovinianus, contra quem L. 2. n. 21. S. Ihr.noN. agens inquit : Dc eo autem quod niteris approbare, concitium et homicidium, raca et adulterium, et otiosum sermonem, et impietatem uno supplicio repensari, jam et supra tibi responsunl est. Quamvis vero, sicut hærelicus ille bcatlludinis aequalitatem affirmabat, ita etiam hic de asserta duntaxat supplicii æqualitatç intelligendus, atque hinc ad quaestionem de peccato mortali infra instituendam rejiciendus videatur; praemittendum tamen hic examen de ipsorum peccatorum nativa inæqualitate judicamus, cum S. Aug. L. de Haeres, c. 82. dc Joviniano dicat: Hic omnia peccata, sicut Stoici Philosophi, paria esse dicebat. 1G. Dico. Non omnia peccata sunt aequalia. Est dc fide. Prob. Joan. 19. fit mentio majorum minorumque peccatorum, v. 11. Qui me tradidit tibi, majus peccatum habet. Et Jerem. 7. v. 2G. dicitur : Pejus operati sunt, quam patres eorum. 1. Joan. 5. fit mentio peccati, quod est et non est ad mortem, v. 16. Qui scit fratrem suum peccare peccatum non ad mor­ tem, petat, et dabitur ei vita peccanti non ad mortem. Est peccatum ad mortem : non pro illo dico, ut roget quis. Fit mentio peccati, quod meretur majorem vel minorem poenam, quod remittitur, vel non, hoc est, difficillime remit­ titur, Matlh. a. v. 22. Qui irascitur fratri suo, reus est judicio : qui autem dixerit fratri suo, raca, reus erit consilio : qui atitem dixerit, fatue, reus erit gehenna· ignis. Et ib. c. 12. v. 32. Quicumque dixerit verbum contra filium hominis, remittetur ei : qui autem dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei neque in hoc secula, neque in futuro. Conf. Tum quia ex peccatis alia mortalia sunt, alia venialia ; tum quia lumini rationis contradicit, ejusdem esse criminis, nec plus mereri pœnæ homicidium, quam colaphum aut convitium; tum quia quædam multiplici honestati, ut adulterium, aut nobiliori honestati ac virtuti, ut odium Dei, opponuntur. 17. Obj. Fundamentum Stoicorum est, quod recta ratio sit instar lincæ, quam æque transiliunt, quicumquc peccando illam transiliunt. Conf. Pec­ catum est privatio: sed privatio una non est major altera, v. g. mors morte ; ergo. Fundamentum Joriniani est, quod in Scriptura lanium duo ordines homi­ num constituantur, bonorum scilicet et malorum, Malth. 25. v. 33. Statuet oves a dextris suis, hatdos autem a sinistris. Conf. S. Basil, in rcg. brev. resp. ad inlerr. 293. dicit, differentiam majorum et minorum peccatorum nusquam in novo Testamento inveniri. PECCATA NON SUNT /WALIA. 13 H. Ad Fund. Stoic. J). Τω mquc appellante peccantes C. appellante rnodum .V. omnes quidem cl singuli, qui transgrediuntur, lineam hanc trans­ eunt, sctl non omnes et singuli æqualiter, aliis longius, aliis propius abeun­ tibus; in quo sicut a centro magis aberrari, sic in moralibus aratione discedi et peccari potest. Ad Conf. Omissa M. dc qua snpr. dictum, cum S. Tu. hic q. 73. a. 2. in 0. I). min. Privatio simplex et pura non est major vel minor C. privatio non simplex nec pura A\ Per [trimam privationem intclligit S. Doctor illam, cujus oppositum est indivisibile, aut certe per privationem ita tollitur, ht nihil ejus remaneat ; talis est mors respectu vitre vel animai : per secundam intclligit, cujus oppositum est divisibile, aut saltern non totaliter tollitur; qualis est ægriludo respectu sanitatis. Ejusmodi etiam est peccatum, quia forma, qua privat, nempe honestas, non stat in indivisibili, sed est multiplex tum in qualitate tum in quantitate; potestque jam unius jam plurium cir­ cumstantiarum defectu peccari. R. Ad Fund. Joo. Hoc nihil impedire, quominus sub utroque illo ordine reperiantur variae dillërcntiæ. A Christo etiam statuuntur duo ordines ser­ vorum , bonorum scilicet et nequam, et tamen Luc. 12. v. 47. ait : Ille servus, qui cognovit voluntatem Domini sui, et non prœparavit, et non fecit secundum voluntatem ejus, vapulabit multis: qui autem non cognovit, et fecit digna plagis, vapulabit paucis. Ad Conf. Expl. Dicit hoc monendo, ut homines etiam abstineant à peccatis minoribus, contra ac sentiebant, qui cavebant a peccatis quidem majo­ ribus, minora vero, quasi peccata non forent, amplectebantur C. alio sensu, ct asserendo peccatorum aequalitatem A;. Sane alias ad silentium novi Test, provocare non potuisset. 18. Observa. S. Thomas plura capita assignat, unde inæqualitas peccatorum repetatur. 1°. Est objectum, quod, quo nobilius est, si oppugnatur aut læditur, eo gravius etiam est peccatum. Huc reducitur nocumentum ex peccato sequens saltem confuse prævisum : circumstantia} morales : ac etiam oppo­ sitio virtutum, de quibus S. Doctor in diversis articulis agit. 2°. Conditio actus, qui, quo liberior, majore cum advertentia, intensior aut diuturnior est, eo magis Deo displicet. 3°. Conditio personœ, tum quœ peccat, tum in quam peccatur. In priori autem attenditur facilitas resistendi, ingrati­ tudo, specialis repugnantia stains cum peccato, scandalum. In posteriori distinguitur Deus, aut persona Deo propinquior : peccans ipse, aut conjun­ ctus cum peccante, persona publica etc. dc quibus in Th. Mor. Eadem suppeditabit scitu necessaria dc distinctione tum specifica, tum numerica peccatorum. Qu.eres : Sitne peccatum in aliqua ratione infinitum ? 19. R. Peccatum nec quoad malitiam, seu intuitu legis, nec quoad oflëtisam, seu intuitu personæ otlënsæ, est simpliciter infinitum. Prob. Forma constituens peccatum in ratione malitiæ vel otlënsæ est finita, ulpole modus, quo actus scienter cl libere iit contra legem Dei; ergo ipsa etiam malitia et offensa. Objecldm quidem infinitum est; at non men- aΜ «Λ 16 DE PECCATIS GENERATI Μ. surat actum, nisi secundum modum cognitionis, qua si nulla est, nullum quoque peccatum est : si minor vel major, minus vel majus peccatum est : ergo si finita est cognitio, etiam fînitæ tantum militi® peccatum est ; alioquin virtutes theologica, visio beatifica, et peccata venialia sDn/»6'ei/70.) Can. 23. hæc habet : Suam voluntatem homines faciunt, non Dei, quando id agunt quod Deo displicet. Et Can. 2a. Aliquos ad malum divina potestate prœdcstinatos non solum non credimus, sed etiam, si sunt, qui tantum malum credere velint, illis cum omni detestatione anathema dicimus. Trident. Scss. 6. Can. G. Si quis dixerit, non esse in potestate hominis vias suas malas facere, sed mala opera, ita ut bona, Deum operari, non permissive. solum, sed etiam proprie et per se, adeoque ut sit proprium ejus opus non minus proditio Judœ, quam vocatio Pauli, anathema sit. II. Patrum testimonia obvia sunt, et in decursu quædam afferentur. Inter eos S. Irenæus integrum opus contra hæresin hanc, teste Eusebio. L. 5. Hist, c. 20. edidit : S. Basilics homiliam, quam inscripsit : Deus non est Auctor malorum: S. Aug. Libros de libero arbitrions. eadem potissimum causa etiam scripsit. Prob. Ex Ratione. Deus causa cl auctor peccati dicitur, vel quia ad id hominem moral iter movet : vel quia physice nécessitai : vel quia concurrit, cum posset non concurrere : vel quia illud permittit, cum possit impedire. Sed primum est falsum, cum Deus peccatum prohibeat, ab coque poenis propositis deterreat ; aut si verum foret, ncc sanctus esset, nec justus sce­ lerum ultor. Falsum etiam est secundum, cum homo libere peccet ; sin minus, homo non peccaret. Tertium non facit Deum peccati auctorem ; tum quia ejus concursus creaturis est debitus : tum quia ex se est indifferens : tum quia ab actione creata logice determinatur, ct contra intentionem datur. >'cquc quartum id evincit; quia Deus peccatum impedire non tene­ tur, et jure non impedit; tum ut debitum causæ universalis impleat : tum ut, quod Aug. Enchir. c. 2. et 11. ait, etiam de malo benefaciat. •ν 22. 06j. I. Sacra Scriptura pluribus modis Deum declarat auctorem pec­ cati. 1°. Tribuit Deo universim omnia mala. Sic Amos 3. Si erit malum in civitate, quod Ιλ/minus non fecerit. Isa. 15. 7. Ego Dominus... faciens pacem et creans malum, K. D. Tribuit Deo omnia mala pounce C. mala etilpæ .V. De primo textu autem S. Aug. vont. Adimant, e. 2G. ait : Malum hoc loco, non peccatum, sed luma inlelligenda est. Idem sensus est textus secu ml i, ut S. Hier, in lumc locum aperte dicit. 2’. Siguilicat Deum velle et decrevisse, ut mala liant. Sic Genes. 15. Non vest io consilio, ait Joseph, sed Dei voluntate huc missus sum. Actor 2. Hunc, bEliS NON EST AUCTOR PECCATI. 19 Christum, definito consilio et prœscienlia Dei traditum, per manus iniquorum a/fi igentes interemistis* II. A\ In his ct similibus duo spectanda sunt : lum. voluntas ct actio mala fratrum et Judæorum ; hanc Deus præscivit, non tamen voluit aut decrevit: 2"in. perpessio hujus mali bona, et secutura inde exaltatio Joscphi ac redemp­ tio nostra; hæc ex præviso malo bona voluit et decresit Deus elicere. Hinc Gen. 50. v. 20. Joseph ad fratres : Vos cogitat is, ait, de me malum, sed Deus vertit illud in bonum, ut exaltaret me,... et salvos faceret multos populos. Et S. Leo serin. 67. (al. 65.) de pass. Dom. 16. c. 2. Diversum multumquc contrarium est id quod in malignitate. Judæorum est prœcognilum, ct quod in Christi est passione dispositum. Non inde processit voluntas interficiendi, unde moriendi ; nec de uno extilit spiritu atrocitas sceleris et tolerantia Redemptoris. 3°. Docet Deum creare impios, ut postea in eorum poenis manifestet suam justitiam. Sic Prov. 16. Universa propter semel ipsum operatus est Dominus, im­ pium quoque ad diem malum. Exod. 9. Idcirco autem posui te, Pharaoncm, ut ostendam in te fortitudinem meam. Ubi ad Rom. 9. dicitur : Excitavi te. Et ibid. An non habet potestatem figulus luti, ex eadem missa facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contumeliam ? R. D. Docet Deum creare impios formaliter tales, hoc est, quos ipse impios faciat iV. materialiter tales, hoc est, quos videt ex propria electione impios futuros, subd. ita ut decretum, ad justitiam in impiorum suppliciis demon­ strandam, præccsserit culpae prævisioncm N. ita ut prævisio culpæ antecesse­ rit decretum C. Itaque Deus etiam impium, qui sua sponte ad diem malum iluruscrat, creavit ad gloriam suam. Sic enim Aug. epist. 106. (al. 186. n.23.) ad Paulin. : Quamvis peccata non fecerit, naturas tamen ipsas, quœ perse ipsas sine dubio bonœ sunt, quibus tamen ex arbitrio voluntatis futura essent vitia peccatorum, et in mullis talia quibus esset œlerna poena reddenda, quis nisi Deus creavit ? Pharaonem, cujus liberam pervicaciam praeviderat, posuit ac conservavit in regno, ut interpretatur Rupertus Tuitiens. in hunc locum, ad exercitium palientiæ Israeli tarum, et potentiae suæ manifestationem. Novit ergo Deus, inquit Aug. q. 32. in Exod. 1., bene uti malis, in quibus tamen humanam na­ turam non ad malitiam creat, sed perfert eos patienter quousque scit oportere ; non inaniter, sed utens eis ad admonitionem vel exercitationem bonorum. Denique sensus allegoria} de vasis figuli est, homines, qui peccato originali vel etiam actuali damnationem meruerant, alios per misericordiam Déi sal­ vari, alios pro meritis suis per suam justitiam poena affici. Ita explicat S. Aug. cp. 105. (al. 194. n. 30.) ad Sixt. Quamvis Deus faciat vasa irœ in perditionem, ut ostendat iram ct demonstret potentiam suam, qua bene etiam utitur malis, ct ut nolas faciat divitias gloriæ suæ in casa mise­ ricordia·, quœ fecit in honorem, non damnabili massœ debitum, sed suæ graliœ largitate donatum ; lumen in eisdem irœ vasis, propter meritum massœ in contumeliam debitam factis, id est in hominibus propter natural quidem bona creatis, sed propter vitia supplicio destinatis, iniquitatem, (piam rectissima veritas improbat, damnare novit ipse, non facere. V. Dicit Deum homines ad peccandum incilare et impellere, jam per se, jam per angelos malos. Sic L. 2. Reg. c. 16. Dominus prœcepit ei (Semci), ut 20 DE PECCATIS GENER.VllM. 3 ’ malediceret Ιλτί'ήΓ. Ibid. c. 21. Commovit (Domini furor) Daotd... dicentem: vade, numera Israel et Judam. Eli.. 3. c. 22. Deus spiritui malo, qui promi· serai sc decepturum Aehah, ail: Decipies, et pra· valebis. Vade, et fac ita. K. D. Dicit Deum incilareel impellere proprie, hoc est, physice movendo voluntatem, vel mora liter per verum el proprium mandatum, suasionem aut alium modum impellendo .¥. improprie lautum et tropice C. Dicitur autem per tropum tripliciter Deus imperare malum, vel ad illud incitare. Primo quatenus permittit diabolum vel hominem male agere, sicut qui fræna equo generoso lavat, aut cani venatico funem solvit, incilare ad cur­ sum aut ad pnedam immittere dicitur. Hunc modum Ium alibi, tum L. de gral. ct lib. arb. c. 2.3. S. Aug. usurpat: Quando auditis, inquit, dicentem Dominum, Ego Dominus seduxi Prophetam illum, etc... Quem vult, obdurat: in eo quem seduci permittit vel obdurari, mula ejus merita credite. Secundo, quatenus non tantum permittit malos male agere, sed deserit etiam cos, contra quos mali agunt. Hujusmodi indicium præbel Aug. epist. 89. (al. 157. η. 5.) dum exponens illud: Et ne nos inferas in tentai ionem, ait : Jntclliijitur, ne nos inferri deserendo permittas. Tertio, quatenus voluntates jam ex se malas ordinat ad unum potius malum, quam aliud; vel permissive, im­ pediendo scilicet, ne hoc faciant malum, sinendo autem, ut faciant illud: vel positive tantum occasionaliter, immittendo scilicet affectum vel cognitio­ nem bonam, unde malus sumat occasionem judicandi melius esse facere hoc, quam illud malum. Hunc modum adhibuit Hugo a S. Victore L. I. de Sacram. Parte 5. c. 29. (opp. t. 3.) De illo autem modo divinœ moderationis, quo malas etiam volun­ tates... ad suum arbitrium temperat et inclinat, hoc sentiendum est: ut cre­ datur Deus malis voluntatibus non dare corruptionem, sed ordinem. Et infra: Voluntati malœ vitium est ex ipsa, quo mala est : ordo autem ex Deo est, quo per velle sive ad hoc sive ad illud est... Potest ergo voluntas mala in se corrumpi et resolvi per proprium vitium quod ei aliunde non datur : sed non potest per velle extra se praecipitari, nisi qua ei via aperitur. S. Augustinus vero cl Theodoretus in illud Psal. 104. v. 25. Convertit cor eorum, ut odirent populum ejus; dicunt Deum id fecisse non pervertendo Ægyptios, sed benefaciendo Israeli t is, unde illi majoris odii occasionem acceperunt. Atque ex horum uno vel pluribus explicari possunt omnia objecta; de quibus pnelcrea adverte : in secundo textu, Deo permittenti adseribi, quod Satan fecisse L. 1. Paralip. c. 21. legitur : in tertio autem imperativum modum adhiberi pro significando futuro, secundum usurpa­ tam alibi diam in Scriptura phrasin. Simili ratione respondetur ad ea, qud) ex L. 2. Reg. cap. 12. de Absalonis incestu et aliunde de aliis objiciuntur. 5°. Asserit Deum excæcarc et obdurare homines malos; cæcilas autem et durities, juxta S. Aug. L. 5. contra Julian, c. 3. n. 8.,peccatum, causant pœua peccati est. Sic Joan. 12. Propterea non poterant credere, quia iterum dixit Isaias : excxcamt oculos eorum et induravit cor eorum. El ad Horn. 9. Cujus vult miseretur, el quem vult indurat. II. D. Asserit Deum excæcarcel obdurare homines positive, hoc est, falsa prajudicia et erroneam conscientiam illis immittendo, quæ est cæcilas mentis, et allectum pravum ac admonitionum divinaiurii contemptorem voluntati tribuendo, quæ est duritia cordis .V. negative duntaxat vel per- ■ «tes* & DEUS NON EST MfflCTOR PECCATI. 21 missive, scilicet cæcitalcm et duritiem non impediendo, hominibus non miserendo, eos deserendo, et uberiora ac congrua auxilia , quæ dare non tenetur, subtrahendo 6',Constans hæc est interpretatio S. Augustini, Sic enim ep. 105. (al. 194. n. 14.) ad Sixtmn loquitur: Non obdurat Dais imptrrliemlo malitiam, sed non impertiendo misericordiam. L. 1. ad Sirnpl. q. 2. n, 15. Obduratio Dei est nolle misereri; ut non ab illo irrogetur aliquid quo sit homo deterior, sed tantum (pio sil melior non irrogetur. Et Tract. 53. in Joan* n. 6. Sic e.rcfi'cat, sic obdurat Deus, deserendo et non adjuvando : quod occulto judicio facere potest, iniquo non potest. Positiva autem excæcatio et obduratio est ab ipso homine; quod David significavit monendo, dum Ps. 94. v. 8. dixit : Nolite obdurare corda vestra ; Ciiiustos autem reprehendendo, dum inquit Mattii. 13. v. 15. incrassatum est cor populi hujus, el auribus graviter audierunt, et oculos suos clauserunt, ne (piando videant oculis, et auribus audiant, el corde intclligant, ct convertan­ tur, el sanem cos. 23. Obj. II. S. Augustinus etiam peccata dicit fieri Deo volente, decer­ nente, faciente ct incilante. 11. Etsi hoc doceret, contra dogma fidei nihil probaret, sed deserendus foret. Damnata enim ab Alex. VIII. est hæc propositio 30. (ibiquis invenerit doctrinam in Augustino clare fundatam, illam absolute tenere potest, non respiciendo ad ullam Pontificis Bullam. Sed quam falso hoc a Cahino obji­ ciatur, videamus. •1 °. Deus juxta S. Augustinum vult peccatum ; nam primo, peccata non fiunt præter Dei voluntatem, nec eo invito, aut otiose spectante, aut impru­ dente, ut constat ex Enchir. c. 100. Non fd præter ejus (Dei) voluntatem, quod etiam contra ejus voluntatem fd; quia non fieret, si non sineret : nec utique nolens sinit, sed volens; ergo a Deo volente Iit peccatum. Secundo, velle permittere includit velle fieri : atqui Deus vult permittere peccatum, ut patet ex textu jam citato; ergo. Tertio, Deus vult bonum : sed peccata fieri est quid bonum, ut ail ibid. Aug. c. 96. Quamvis quæ mala sunt in quantum mala sunt, non sint bona ; tamen, ut non solum bona, sed etiam sint et mala, bonum est. Quarto, etiam Deus vult peccatum ip?um, licet bona voluntate, nam ibid. c. 101. dicitur : Aliquando bona voluntate homo vult aliquid, quod Deus non vult....... el rursus fieri potest ut hoc velit homo volun­ tate mala, quod Deus vult bona, H. N. Ass. ad Γ"1. D. C. Ergo Deo volente permittere, iit peccatum C. Deo volente fieri .V. Deus erga peccata non habet positive velle, quia bonus et justus est : talis autem non esset, si peccata vellet. Nec etiam habet positive nolle, quia omnipotens est : talis autem non foret, si aliquid fieret ipso absolute nolente. Habet tamen negative nolle seu conditionale non velle, quatenus peccatum prohibendo vult aut non fieri peccatum, aut puniri eum, qui peccat. Ex hae itaque ratione, ct quia Deus vult permittere ut fiant peccata, apparet, quod peccata non fiant Deo imprudente, aut simpliciter invito, aut præter ejus voluntatem. Ad 2um. .Y. vel J). M. Velle permittere includit vello fieri, ex parte permit­ tentis Λ'. ex parte facientis C. Velle permittere mala est velle non impedire, ne fiant mala; quod potest esse bonæ voluntatis, pixescrlim in Deo, ad quem DK PECCATIS fiENEWATIM. tS 4 tl spectat non impedire cursum rerum : velle fieri mala autem esi malæ volun­ tatis. qnæ vel malo delectatur, vel eo uti vult ad bonum, contra illam regu­ lam : .Vom Λ'ΐηιί facienda mala, ut eveniant bona. Ad 3“m. D. min. Peccata fieri active est Ixinum .V. fieri permissive subd. est bonum, quatenus prædsc peccata sunt el fiunt .V. quatenus a Deo ad finem bonum ordinantur, postquam permittente Deo existant C. Ad 4““. D. Vult ipsum peccatum, hoc est, ipsam malitiam actus vel objecti .V. hoc est, objectum, quoti volendo homo peccat C. Distinctio palet ex exemplo, quod ibidem subjungitur. Malus filius si vult mori patrem, hoc mala voluntate vult et peccat: si vero etiam Deus hoc velit, vult id bona voluntate, quia præler dominium in vitam habet finem semper bonum in decernenda hominum morte. Hinc autem constat non esse hic inlelligendum objectum intrinsece malum. 2°. Deus juxta S. Avg. ordinat ct decernit mala; sic enim S. Aug. L. de corrept. el grat. cap. 10. n. 27. Saluberrime confitemur, quod rectissime credimus, Deum Dum in umque rerum omnium qui... mala ex bonis exoritura esse prœscivit, et scivit magis ad suam omnipotent issimam bonitatem perli­ nere, etiam de malis bene facere, quam mala esse non sinere, sic ordinasse angelorum ct hominum vitam, ut in ea prius ostenderet quid posset eorum liberum arbitrium, deinde quid posset gratiœ suce beneficium, justitiœque judicium. El ib. c. 7. n. 14. Cum audimus : Nonne ego vos duodecim elegi, et unus ex vobis diabolus est? illos debemus intclligerc electus per misericor­ diam, illum per judicium; illos ad obtinendum regnum suum, illum ad fun­ dendum sanguinem suum. R. N. Ass. Textus 1M. plane non probat, cum non dicat Deum decre­ visse ut mala ex bonis orirentur, aut ut angeli ct homines prius necessario peccarent, ct propter peccata punirentur, ut patet. Dum vero Calvinus et Reza addunt prascientiam a proposito Dei per S. Avglstixvm nunquam sejungi, falsum dicunt, cum L. de. prædesl. SS. c. 10. n. 19. scribat : Prcedeslinatio sine praescientia non potest esse; potest autem esse sine praedestina­ tione prœscientia. Prædeslinalione quippe· Deus ea prœscivit, quœ fuerat ipse facturus... prcescirc autem potens est etiam, quœ ipse non facit, sicut quœcumque peccata. Ad text. 2um. D. Itant eligere ad effundendum sanguinem suum, idem sil ac decernere uli mala voluntate Judæ, quam se permittente futuram in eo prænoverat, ad redemptionem peragendam C. ita ut idem sit ac decer­ nere ipsam malam voluntatem N. Huic expositioni locum faciunt verba immediate præcedcnlia: Jb illo quippe electus est, qui novit bene uli etiam malis, ut et per ejus opus damnabile, illud propter quod ipse venerat, opus venerabile compleretur. 3°. Deus juxta S. Avg. hominem inclinat ad malum; sic enim L. de grat. et lib. arb. c. 21. Manifestatur, inquit, operari Deum in cf/rdibus hominum ad inclinandas earum voluntates quocumque voluerit, sive ad bona pro sua misericordia, sive ad mala pro meritis eorum. R. D. Inclinat proprie .V. improprie et tropice, uno scilicet ex illis num. præced. §. 4. expositis modo C. Sub hac autem inclinatione jam adesse in homine propriam malitiam, patet ex verbis cod. L. c. 20. præmissis: Voluntatem proprio vitio malam in hoc peccatum judicio suo justo ct occulto inclinavit. 4°. S. Λ eo. verba Scripture explicans, qiiffl dicunt Deum homines tradere in reprobum sensum, negat id fieri deserendo ct per patientiam seu permissinuem. Sic enim L. o. coni. Julian, c. 3. n. If). scribit : Sequitur: Propter hoc trad id it illos Deus in passiones ignominia·,. Audis, pr opter hoc; et quœris inaniter, quomodo intelligendus sit tradere Deus, inultum laborans, ut ostendas eum tradere deserendo. Item ibid. n. 13. Quid est autem quod dicis : Cum desideriis suis traditi dicuntur, relidi per divinam patientiam intelligendi sunt, non per potentiam in peccata compulsi? Quasi non simul posuit here duo idem Apostolus el patientiam et potentiam. R. D. Negat fieri in sensu Juliani C. in sensu suo et nostro N. Existimavit Julianus nec concupiscentiam nec ullum peccatum esse pœnam alterius peccati, et hinc dicebat Deum non tradere quemquam desideriis suis aut in reprobum sensum, quasi peccatum prius puniat; sed quia permittit, ut quis in desideriis malis, quibus jam tenebatur, hæreat : unde Deus juxta Julianum mere negative se habebat. S. Augustinus e contra non negavit simpliciter Deum tradere deserendo; cum prater dicta n. præced.§. 5. hoc ipso in loco n. 12. dicat : Cum ergo dicilur homo tradi desideriis suis, inde fit reus, quia desertus a Deo cedit eis atque consentit. Negavit vero Deum id simpliciter permittere, cum permittat hoc Deus, ut puniat : negavit etiam Deum hic sc mere permissive habere, cum Deus deserat subtrahendo suas gratias in pœnam prioris peccati, et sic non tantum permittat, ut quis in desideriis, in quibus jam est, hæreat, sed deserendo sinat, ut quis desideriis malis consentiat. Prius ostendit, dum primo textui subjungit : Set/ quomodolibet tradat ; propter hoc tradidit, propier hoc deseruit, scilicet ut priora peccata puniat. Posterius, dum ibid. n. 11. addit : Aliud est habere mala desideria cordis, aliud tradi eis; utique ut consentiendo eis possideatur ab eis, quod fit cum judicio divino traditur eis. Quod in textu 2°. dicitur: in peccata compulsi ; verba sunt Juliani, quæ dissimulavit Arc., tum quod nollet de traditionis modo hic disputare, sed uni quæslioni insistere, an peccatum sil poena alterius peccati? ut palet ex verbis mox relatis; tum quod alibi satis clare contrarium doceret, nempe Tract. 53. in Joan. n. 4. Fecerunt peccatum Judad; quod eos non compulit facere, cui peccatum non placet. Et L. 13. de Trin. c. 13. Modus........ quo 24. Obj. III. Qui est causa causæ, est causa causati, ex posita causa secuti et in ea pndvisi : atqui Deus est causa multiplicis causæ, ex qua posita sequi­ tur peccatum, ct in qua illud etiam ab eo prævidelur; ergo est causa peccati. — — ■■ ■ ■ ■ ------- — -- - - ------- π — — ·Μ Μ Μ — ^ ·-ΐ- __ t - . ■, -7 ■ _L ---------- . - __________________________________________________________________________________________________________________________________________________ DEUS NON EST AUCTOR PECCATI. R. D. M. Causa causæ est causa physica causati C. causa moralis et inlentionalis subd. si causa immediata effectus, sil causa per se efficax, aut habeat unum lanium effectum, aut si quidem habeat plures effectus, causa tamen I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I 24 « DE PECCATIS C.ENEIIATIM. causæ ex intentione vel coin placentia feratur in hos plurcfl offectus ('■ secus .V. In omnibus autem assignatis aliquid c\ his requisitis deficit. I1. Voluntas enim humana indifferens est tam ad bonum quam ad inaliitn, nec lain proclivis est ad malum, quam debilis ad bonum, quatenus a rebus inferioribus facile impellitur ad peccatum. Miseria autem hujus status pro­ venit partim a privatione doni, quo allicientia ad peccatum impediuntur; in quo non est causa per se peccati : partim a causis e.xlrinsecis vel intrin­ secis, <|uæ tamen causæ efficaces peccati non sunt. 2“. Concupiscentia motus non sunt ex se mali, sed naturales et incli­ nantes ad proprium finem, qui de se est licitus, quamvis is in certis circum­ stantiis, et ejus abusus sil illicitus. Unde quantum ad conditionem hominis spectant, etiam non sunt causa eflicax unius lautum effectus, nec per se cl cllicax causa peccati. Quod autem tales motus non possint ab homine ad libitum rationis fnenari, oritur a peccato originali : interdum a vitio pro­ genitorum, aut a culpa personali hominis, qui intemperantia sua eos pro­ movit, aut consuetudinem induxit. 3°, Cognitio, cujus causa Deus dici potest, vel est indifferens et composita ex duabus, quarum ima retrahit a malo, altera inclinat ad malum, vel tan­ tum proponit objecti delcctabililatem, et præscindit, num sit contra legem: neutra autem est causa per se, inulto minus efficax; eum etiam postrema cognitio sil talis scientia, quam angelus et humo primus acceperunt a Deo, ol per tpiam intellectus cognoscit bonitatem rei physicam. Quin, licet etiam Deus proponeret cognitionem, qute bonitatem tantum apparentem objecti formal i 1er legi divins repugnantis repraesentaret, luce non esset positio causæ per se efficacis peccati, quia propositio ejusmodi relinquit adime indifferentem voluntatem, et quantum movet ad peccatum, tantum ab eo retrahit ob cognitionem legis adjunctam. Cælcrum in his omnibus pecca­ tum, quod Deus dissuadet, prohibet cl punit, ab eo non intendi certum est. Inst. 1. Deus concurrit una actione indivisibili cum creatura ad peccatum ; ergo est causa. Cunf. Creatura ex suo concursu dicitur causa peccati; ergo et Deus. II. I). A. Concurrit Ileus concursu ex se indifférente, nec immediate li­ bero, sed logice determinato a creatura C. concursu immediate libero, et elective ab ipso Deo determinato xY. Concursus Dei ex se indifferens est; quia omnipotentia Dei parata est concurrere cum homine tam ad bonum, (piam ad malum : non est immediate liber; quia Deus non ipse actionem eligit aut determinat, sed homini electionem cl determinationem relinquit : logice determinatur ab homine; Deus enim concurrit, quia creatura eligit et agit ; non vero creatura eligit cl agit, quia Deus concurrit. jld Conf. Disparitas est. Creatura ex propria inclinatione, intentione, ele­ ctione ac determinatione concurrit vel agit id quod omittere obligatur ; ergo cv omni capite est causa peccati. Concursus Dei est omnino diversus, ut modo dictum: ac prsterea lanquam causa universalis Deus eum præherc delici ad potentiam agendi in creaturis complendam, et in liberis potesta­ tem ad utrumque sartam tuendam. Inst. 2. Licet Deus præbeal concursum indifferentem, tamen est auctor bonorum operum ; ergo a pari. Conf. Peccatum subsequent srnpc est pœna peccati prioris : sed liens est causa hujus pœnæ ; ergo et peccati, 4 PEL'S NON EST AL’CTOR PECCATI. 23 II. Disparitas est. Deus cnirn iutendit bona opera et præcipit : ad ea nos hortatur propositis pra-miis, et propter hinc consequenda libertate nos dona­ vit: atque ad hæc printer concursum indifferentem gratias confert; ergo recte auctor boni dicitur. Nihil autem ejusmodi Deus facit in online ad opus malum, qui illud aversatur, prohibet, et supplicia minatur, si concursum ejus indifferentem ad illud determinaverimus. /Id Conf. I). Λί. Peccatum subscquciis ratione sui est pœna prioris N. ra­ tione adjunctorum C. Ratione sui peccatum subsequeris est actus volunta­ rius, ergo pœna esse nequit, quai patienti debet esse involuntaria et a pu­ niente vere infligi : ratione adjunctorum antecedcnler dicit subtractionem graliæet permissionem Dei, consequenter terrores conscientiœ et supplicia, secundum qute peccatum Deo convenire potest. Inst. 3. Omnipotentia Dei æque est sancta, ac voluntas; ergo vel omni­ potentia Dei non potest producere actum peccarninosurn, sicut voluntas non potest velle, vel potest Deus velle, sicut producere peccatum. Çonf. 1. Vel concurrere ad peccatum est bonum vel malum : si primum; ergo Deus potest id positive velle: si secundum ; nullo modo concurrere potest. Conf. 2. Licet etiam Deus vellet peccatum, tamen vel non esset causa peccati; cum hæc sit tanlurn deficiens, quod prædicatnm Deo convenire nequit : vel non peccaret; quia non ageret contra legem, ulpote qure respectu ejus non datur. R. ,V. Cons. Disparitas est. Versari simpliciter circa peccatum non est malum ; cum intellectus etiam divinus possit sine aliqua culpa versari cogni­ tione circa illud: similiter etiam simpliciter physice producere peccatum, rnalum non est. Sed sicut versari circa peccatum cognoscendo cum aliqua complacentia est malum, sic etiam producere peccatum illud libere eligendo est malum; quod postremum longissime a Deo abest. Ad Conf. l°m. iV. 2am. p. Non enim omnis actus malus denominat causam omnem malam, sed eam tantum, quæ per se ac libere influit, qualis Deus non est. Ad Conf. 2am. N, idr. p. Deus enim in hoc casu 1. deficeret a dictarnine suæ sapicntifc, lege æterna et ultimo fine: 2. licet non ageret contra legem superiorem, ageret tamen contra legem quasi sibi necessariam, nihil inde­ cens ac summæ sanctitati repugnans agendi. Denique, qui hæc objiciunt, nomen quidem peccati, non turpitudinem amoliuntur, faciunlque Deum contra suam voluntatem agere et non agere. 2.’>. Observa. Eliam pluies Thomislœ, apud Annatum negant, Deum ad ma­ teriale peccati physice pranlclerminare, cl quidem recte : quia Deus alias pec­ cati auctor evaderet. Nam si homo est auctor malîliæ formalis ex eo, quod sil causa perse ac inlcnliva actionis physicæ, ex cujus positione novit orituram malitiam moralem, quatenus tendit in bonum vel objectum, quod novit esso prohibitum, licet ipsam malitiam directe non velit aut amet: Deus ad materiale peccati physice prwdelerminans mullo magis auctor malitia: dicen­ dus foret; eum Deus id faceret primo et plane libero, homo autem prædeterminaliis nec primo nec libere. Neque hic dicere juvat, Deum esse indofcclibilem, hahereque sibi finem optimum propositum : creaturam vero defectibilem, atque ex fine malo ac contra suam obligationem agere, unde malitiam non Deo, sed creaturae I 1 rï· 4 »<· i 2G DE PECCATIS CENERATIM. adseribendam sequatur. Quantumvis enim et hæe sibi certa ac explorata protestatur Calvinus, ab Ecclesia tamen. lanquam hlasphemia· in Deum reus, est condemnatus. £»> ARTICULUS II. AN REATUS CULP.E ET REATUS POEN.E DISTINGUANTUR? ;· C' A μ; . /i r r ' *. ! * r’ T. ■ ? ·« 26. Nota. Effectus peccati, prout in ordine ad Deum et peccatorem spe­ ctantur, duplicem classem conflant. Primi generis est jus duplex, quod ex peccato posito in Deo nascitur : alterum est jus ad inimicitiam et odium contra peccatorem «que ac peccatum, si sil mortale, aut saltem ad displi­ centiam, si sit veniale : alterum est jus ad indigentiam peccatori pœnam, ac vindictam de eo sumendam. Secundi generis varii assignantur, nempe aversio ct obliquitas voluntatis remanens per modum habitus post actualem aversionem et deordinationem : macula, quæ communiter sumitur pro peccato habituali, a quibus­ dam autem per privationem nitoris, quo anima antea dicebatur immaculata, explicatur : privatio gratiœ seu justitiœ infusœ, si præccssil peccatum mortale ab homine in statu elevationis perpetratum : dispositio vel habitus a peccato commissionis relictus : corruptio natura·, quæ ex peccato personali orta potissimum sita est in eo, quod per subtractionem auxilii et protectionis divinæac habitus vitiosns inclinatio ad bonum minuatur, ad malum augea­ tur. His vero omissis, de quibus plura dicendi alibi forsan locus erit, super­ est duplex obligatio sive debitum, juri illi duplici divino correspondons, ex peccato natum, nempe reatus culpæ, quæ est condignitas ac meritum ad sustinendam inimicitiam ac odium vel displicentiam : cl reatus pœnæ, quæ est condignitas ac meritum ad sustinendam pœnam seu vindictam et sup­ plicium. De utroque hoc reatu autem controversia est inter Theologos : nonnulli cum volunt tantum formaliter esse inter se distinctum et per comparationem ad diversos terminos, realiter vero identificatum, ade >que aboleri secundum ex integro, si primus penitus extinguatur : aut si reatus aliquis pœnæ adhuc remaneat, etiam superesse adhuc reatum aliquem culpæ. Contraria sen­ tentia est communior Theologorum, qui volunt reatum culpæ et reatum pœnæ distingui realiter, adeo ut separari a se invicem queant, pereunto uno, allero manente. 27. Dico. Reatus pœnæ et reatus culpæ inter se realiter distinguuntur. Prob. Juxta Trid. Sess. 5. Can. 5. per baptismum remittitur reatus peccati originalis, et tollitur totum id, quod veram et propriam peccati rationem habet. Ergo tollitur totus reatus culpæ; cum includat etiam actum peccati raoraliler perseverantis, utpote qui æque est objectum odii divini, ac ipse peccator. Atqui tamen per baptismum non remittitur omnis reatus pœnæ; quia more corporis, rebellio concupiscentia* etc., quibus homo etiam baptizatus subjacet, ex S. Scriptura et Patrum doctrina sunt pœna peccati ori­ ginalis; ergo. Item ibid. Sess. 6. c. 14. et Can. 30. dicit, per justificationis gratiam remitti culpam et reatum alerna pœnæ, remanere tamen reatum, pœnæ lem- DE ΓΙΕΑΤΟ Cri.P.F. ET POENÆ. 27 — poralis exsolvenda in hocseculo; ergo distinguit iTaliter inter reatum utnimqiie. Denique Sess. 14. c. 8. el Can. 12. falsum omnino esse et a Verbo Dei alienum declarat, culpam a Domino nunquam remitti, quin universa etiam pœna condonetur : et damnat cos, qui dixerint, totam pœnam. simul cum culpa remitti semper a Deo. Ergo reatus culpæ separari potest a reatu pœnæ. Conf. Jus ad odium oritur ex jure personali offensi, et odium per se sumi­ tur ex displicentia personæ : jus vero ad pœnam oritur ex potestate judiciali et vindicativa, et pœna sumitur ex amore justitiae, cautelæ et exempli aliis dandi. Item unum jus potest tantum esse in uno subjecto sine altero, uti patet inter homines, ubi offensus sæpe non habet jus ad infligendam pœnam; cl licet hanc petere a judice possit, Princeps tamen ex suprema potestate eam potest remittere. Ergo quamvis hæc jura ambo in Deo sint, sunt tamen distincta, et Deus æque ac homo utraque possidens, potest cedere unum, allero manente. Ergo etiam debita his juribus corrcspondentia, reatus sci­ licet culpæ et reatus pœnæ sunt realiter distincti et separabiles. 28. Obj. I. Cone. Tridentinnm explicari potest, si dicatur non remitti ubique totam culpam, ubi aliqua adhuc pœna solvenda restat, licet ubi lota culpa remittitur, etiam extingui totum reatum pœnæ concedatur. R. Ύ. Jss. Cum hac explicatione conciliari non potest præcipue primus Trid. locus, potestas clavium in sacramento Pœnitcntiæ, et communis per­ suasio fidelium : nec fundamentum grave habetur ejusmodi interpretationis. Inst. 1. S. Tu. p. 3. q. 86. a. 4. postquam in 0. dixisset peccatum continere in se duo, aversionem tanquam formale, cui respondet pœna æterna : con­ versionem tanquam materiale peccati, cui respondet pœna temporalis; in resp. ad primum subjungit : Et ideo ex hoc ipso dicitur culpa mortalis re­ mitti, quod per gratiam tollitur aversio mentis a Deo simul cum reatu pœnæ œternee. Remanet tamen illud, quod est materiale, scilicet inordinata conver­ sio ad bonum creatum : pro qua debetur reatus pœnæ temporalis. R. Tam hic, quam alio in loco cit. a S. Tuom. distingui inter reatum culpæ ac pœnæ, adducto exemplo Davidis, cui post significatam remissionem pec­ cati, denuntiatum est moriturum in pœnam peccati filium; et ulrobique hinc concludi : Punitur ergo aliquis a Deo, etiam postquam ei peccatum di­ mittitur : et sic reatus pœnæ remanet peccato remoto. Vel : Ergo remissa culpa remanet reatus alicujus pœnæ. Hinc textum explicare licebit distinguendo. Remanet illa conversio formal iter in se aut in ratione etilpæ ΛΓ. effective seu quoad aliquem Offectum, scilicet reatum pœnæ, quatenus restat adhuc quidpiam pro ea solvendum C. Inst. 2. Si dicatur, remisso etiam realu culpæ et pœnæ, imponi posse a Deo vel Confessario obligationem ad satisfactionem vel satispassionem, quia justitia Dei exigit, ut culpa reordinetur per pœnam, et peccator cum tali onere recipiatur ad gratiam, ut a relapsu absterreatur; hæc obligatio potest adhuc dici reatus pœnæ, quatenus remote oritur e culpa. Conf. S. Tu. 1.2. q. 87. a. G. ad 1. dicit : Cessante macula non remanet reatus secundum eamdem rationem. R. .V. Jss. Tertius Trid. locus salis clare videtur dicere, totum præecdens debitum ad culpam non semper remitti, quod tamen hic volunt Scotistœ. Præterca vel peccatum meretur pœnam æternam et temporalem 28 ηε peccatis generati μ. simul, aut hanc saltem conditionate, si nempe pœna æterna reinitiatin' : vel non. Si affirmas; quæcumque a Deo vel Confessario imponatur pœna, ca jam ante erat debita, atque hinc antiquum debitum ac reatus piiecedens non remittitur totus. Si negas; nulla hujus vita afflictio pœna peccati origi­ nalis aut personalis dici amplius potest : poenitentia quælibcl erit spontanea d un taxat humiliatio erga offensum Numen : nec ad eam subeundam pœnitens forte tenebitur; de quibus sequelis consulendus Tract, de Pœnitcnlia. Ad Conf. D. Cessante macula non remanet reatus secundum eamdem rationem, quatenus non jam est pœna simpliciter, sed satisfacloria C. qua­ tenus nequidem salisfactoria pœna est .V. Verba S. Tiiom.e ibid, ad 2. hæc sunt : Dicendum, quod virtuoso non debetur pama simpliciter : potest tamen deberi pama ut satisfaeloria. Idem autem hic in 0. pœnam simpliciter vocat eam, quæ alteri tanquam inimico infligitur ex odio, vel acceptatur ab invito; quorum neutrum pœnæ satisfactoriæ congruit. 29. Obj. II. Odium idem est ac vindicta seu voluntas infligendi pœnam. Item homo ealenus a Deo habetur odio, quatenus illi ab isto infliguntur mala. Ergo debitum sustinendi odium et debitum luendi pœnam, id est, rea­ tus culpæ et pœnæ, sunt etiam idem. R. zY. utr. part. Quamvis odium et ira frequenter usurpentur pro eodem, judice tamen D. Τπομλ 1. 2. q. 46. a. 6. reipsa inter se mullum discrepant. 1°. Enim odium precise aversionem aut displicentiam indigilat : ira aut vindicta affectum inferendi malurn. 2°. Si etiam displicenti gaudeat vel velit inesse malum, abstrahit tamen, unde illud adveniat, et num juste inferatur : ira vult causare malum, et appetit pœnam, hoc est, malum jure debitum. Præterea constat, Deum suos etiam amicos ad probandam eorum fidelitatem malis affligere : unde consequitur, afflictionem omnem odii effectum male existimari. Inst. S. Aug. alium in peccato non agnoscit, quam pœnæ reatum. Nam L. de Nupt. et Concup. c. 2G. ait : Manent ergo peccata, nisi remittantur : sed quomodo manent, si prœtcrita sunt ? nisi quia prœterierunt actu, manent realu. El L. 6. cont. Julian, c. 16. n. 49. de baptizato : Omni peccato, inquit, caret, non omni malo; quod planius ita dicitur: Omni reatu omnium malo­ rum caret, non omnibus malis. Numquid enim caret corruptione corporis ? Λη non est malum quod aggravat animam ? R. Equidem reatus autonomastice debitum pœnæ significat, et quatenus quid penitus distinctum a culpa sonat, illi uni convenit. Adeo tamen id S. Aug. hic non asseruit, ut potius contrarium insinuet: unde A'. Jss. et prob. Hæc siquidem L. 1. de Nupt. c. eod. præmiseral : Si quisquam, v. g. fecerit adulterium, etiamsi nunquam deinceps faciat, reus est adulterii, donec reatus ipsius indulgentia remittatur. Palet aulein adulterii reatum esse reatum culpæ. Similiter loco cont. Julian, cil. dicit baplizatum carere reatu omnium malorum, negat carere omnibus malis, nempe ex culpa origi­ naria debilis, et sic realu pœnæ; d'go cl hic pro more suo contra Pclagianos frequenter usurpato reatus nomine culpam, el nomine mali pœnam intelligit, el utrumque reatum realiter dividit. 30. Observa. Dicta maxime realum pœnæ temporalis afficiunt. De reatu pœnccœternœinter Theologos convenit, cumin præsenti providentia remitti UtID ET QlOTL'PI.EX SIT POENA. 29 semper, ubi a Deo culpæ reatus tollitur. Deus enim culpam non dimittit, nisi per justificantem gratiam constituat hominem sibi amictirn, cique jus ad bealitudinem tribuat, cum quo repugnat culpæ ætemæ reatus. Disputatur vero, num remissa homini a Deo culpa, pœna æterna infligi de absoluta, ut aiunt, potentia queat ? a qua disputatione tamen hic abstinere juvat. Quæres : Quid et quotuplex sit pava? 31. R. I.Pœna est malum voluntati vel saltem naturæ contrarium, ad puniendam culpam illatum. Depromitur ex D. Thom.eI. 2. q. 4G. a. G. responsione ad 2. Est autem de ratione pœnæ, quod sit contraria voluntati, et quod afllicliva, et quod pro aliqua culpa inferatur. Dicitur 1°. Malum, nempe respectu ejus qui patitur; cum respectu ejus qui punit, sit bonum, puniente actum justiliæ vindicativæ exercente. Mali autem nomine venit hic quodeumque incommodum, sive per inflictionem mali, ut cruciatus, ignominia etc., sive per ablationem boni alicujus statui con­ venienti accidat, ut spoliatio honoris, opum, etc. 2°. Contrarium voluntati, hoc est inclinationi voluntatis elicilæ, vel natu­ ralis, unde additum est : vel naturæ. Hinc pœna etiam dicitur afflictio, quam quis ad satisfaciendum acceptat; quia inclinationi naturali repugnat: Item peccatum quantumvis homini voluntarium, quod Deus in vindictam procedentis permittit; quia vitiat naturam: Denique amissio gratiæ, licet eam ex ignorantia vel malitia peccator non curet; quia peccatorem reddit infelicem. 3°. Ad puniendam culpam illatum; sicut enim culpa infert et meretur pœnam, sic pœna supponit culpam, ct propter hanc seu in vindictam pro aliqua culpa infertur. 52. R. 11. Pœna 1°. alia est simpliciter pœna, alia satisfactoria, alia me­ dicinalis. Pœna simpliciter dicitur, quæ modo allatas conditiones omnes habet, ct praeterea est effectus culpæ in eo, qui hunc patitur, ac intelligitur inferri ab cxlrinseeo per modum sentcnliæ vindicativæ. Hinc dolor animi de culpa commissa : merus cruciatus aut pœnalilas, qualis est sectio ægri facta a medico : tormenta a Christo pro nobis tolerata, pœna simpliciter non sunt : neque homo etiam hanc sibi infert, nisi quantum est spontaneus executor vindicis jubentis. Satisfactoria, quæ voluntarie suscipitur, et suscipi etiam potest ab eo, qui culpam, ob quam pœna debetur, non com­ misit. Exemplum extat in Christo, et etiam justis, qui pro aliis satisfacere possunt. Medicinalis, quæ non tantum ad vindicandam culpam, sed ad aliud etiam bonum patienti vel aliis procurandum ordinatur. Quin sine culpa etiam infligi eam posse probare videtur testimonium Christi de cæcitatis pœna Joan. 9. 2°. Alia est vitæ praesentis, cujus varietatem tristi experientia quotidie discimus: alia fulurœ vitæ, quæ in purgatorio vel inferno luitur. Postrema subdividitur in pœnam damni ac sensus. Pœna damni est privatio visionis Dei bealiticæ : Pœna sensus vocatur cruciatus ignis el tormentorum sive corpus sive animam affligentium, denominatione a putiori desumpta; quia, quæ hominem cruciant, potissimum sensibus percipiuntur. DISPUTATIO II. |>ΐ; PEliATO rEHSOMLI. CAPUT 1. DE PECCATO MORTALI ET VENIALI. ARTICULUS I. , r AN INTER MORTALE ET VENIALE PECCATUM SIT DISCRIMEN? 33. Nola I. Ex cilcctu traxit nomen utrumque peccatum. Mortale dicitur; quod mortem animæ. gratia eam seu vita supernatural'! privando, affert, et peccantem justo Dei odio pœnaque æterna per se dignum facit. Veniale, quod facile veniam meretur ex eo, quod non afferat mortem animæ, nec pœna æterna sit dignum. Propriam hanc ac realcm venialis usurpationem esse, Catholici jam universi sentiunt, vocantque hoc veniale ex natura sua, ad distinguendum a veniali ab eventu, quod dicitur illud, quod condonatur : et a veniali ex causa, seu illo, quod aliquo modo venia dignum est, quia ex ignorantia vel passione commissum; ut nonnunquam a sanctis Patribus, praesertim SS. Ambr. el Aug. usurpatum est, qui postremus etiam mortale nomine criminis, veniale nomine peccati in Enchir. c. 64. expressit. 34. Nola II. Jovinianus et Pelagius omne discrimen negabant; et ille quidem dicebat quæcumquc peccata pœna æterna puniri; hic vero quolibet peccato justitiam amitti. Hinc cum negare non posset plurcs esse justos, homines sine omni prorsus peccato in hac vita vivere posse contendit, ut S. Hier, in Dial. cont. Pelag. et S. Aug. L. de hærcs. c. 88. referunt. Simi­ liter docebant quidem IVicleffus, Lulherus et Calvinus, peccata omnia ex natura rei esse mortalia et poenam mereri æternam : de facto tamen et ir actu secundo penes quosdam, ob conditionem exlrinsecam peccantis aut Dei imputantis, osse venialia. Et IViclefftis quidem, teste Waldensi Tum. 11. de Sacram, c. 54., peccata reproborum omnia mortalia, electorum non nisi venialia dixit. Lulherus voluit peccata infidelium osse mortalia, et imputari a Deo ad pœnam æternam, fidelium autem venialia et non imputari, sed condonari, prælcr incredulitatem seu peccatum infideli latis; ut ex assertion, omnium Artic., elL. de Captiv. Babyl. ac alibi colligitur. Μ' 32 i DE l'ECCATU PERSONAL L. CalrüuM partira convenit cum Luthero, dum L. 2. Inst. c. 8. §. 89. el L. 3. c. 4. §. 28. scribit peccata fidelium esse venialia ex Dei misericordia, cl non imputari : partira cum IVicleffo et Joviniano, dum L. 3. Inst. c. 2. §. II. cum postremo docet fidem esse donum electorum non amissibile, cl indo cum priore deducit, peccata electorum esse venialia. His prope accesserunt Catholici olim nonnulli, nempe Gerson, Almain. et Joannes Ep. Rolïensis, qui affirmabant peccata omnia de se, si districte judicemus, esse mortalia et mereri pœiiatn ælernain; ex benignitate tamen Dei facium, quod quædam peccata censeantur venialia, neque expellant gra­ tiam aut pœua æterna puniantur. Michaelis Bai i, peccatum veniale ex natura sua negantis, propositionem damnatam infra recitabimus. Ex tri­ plicis hujus erroris refutatione verum et reale discrimen inter peccatum mortale et veniale elucescet. 38. Dico /. Dantur quædam peccata proprie venialia, ncc omnia sunt mor­ talia. Est de fide. Prob. Ex Scriptura. I. Quia dantur peccata, quæ justis ita inhærenl, ut propterea non desinant esse justi. Talia sunt, de quibus sermo est Prov. 24. v. 16. Septies cadet justus, el resurget. Eccl. 7. v. 21. .Von est homo justus in terra, qui faciat bonum, et non peccet. I. Joan. 1. v. 8. S» dixerimus, quia peccatum non habemus, ipsi nos seducimus. Jac. 3. v. 2. In multis offendimus omnes. Quæ certe de omnibus et de seipsis ab Apostolis dicta referri ad mortalia nequeunt. II. Quia peccata quædam sunt, quæ non puniuntur æterna poena. Ejus­ modi sunt, propter quæ quis Matth. 3. v. 22. dicitur reus judicio aut con­ cilio, eum alter dicatur reus gehennœ. Item quæ quis 1. ad Cor. 3. v. 12. supercedificat tanquam lignum, fœnum et stipulam, et tamen dicitur salvus fore, sed quasi per ignem. III. Quia peccata quædam comparantur rebus levissimis, festucis Lue. 6. v. 41. culicibus Matth. 23. v. 24. stipulis et farno 1. c. ad Cor., cum alia ibidem trabibus, camelis, curi conferantur. Prob. Ex Traditione. 1. Conciliorum. Milcvit. Can. 7. (Labb. t. 2. p. 1539.) sic loquitur : Item placuit, ut quicumque dixerit in oratione Dominica ideo dicere sanctos ; Dimitte nobis debita nostra ; ut non pro se ipsis hoc dicant, quia non est eis jam necessaria ista petitio, sed pro aliis qui sunt in suo populo peccatores, et ideo non dicere unumquemque sanctorum : Dimitte mihi debita mea, sed : Dimitte nobis debita nostra, ut hoc pro aliis potius, quam pro se justus petere intelligalur, anathema sit. Similia extant Can. 6. et 8. Concordat Cone. frid. Sess. 6. c. 11. Licet in hac mortali vita quantumvis sancti et justi in levia saltem et quotidiana, qua· etiam venialia dicuntur, pec­ cata quandoque cadant ; non propterva desinunt esse justi. Nam justorum illa vox est humilis et verax : Dimitte nobis debita nostra. II. Patrum. S. Aug. eadem in hæc verba Dimitte nobis debita nostra, com­ mentatur, cont. 2. epist. Pelag. ad Bonifacium, L. 1. n. 27. 28., L. 3. n. 1ÎJ. 16. 17., L. 1. n. 17.27., Id.Tr. 12. in Joann, n. 14., S. Hiero.x. in Dial. 2. coni. Pelag. n. 4. ubi utitur sententia Ps. 31. Pro hac orabit ad te omnis sanctus in tempore opportuno: Si sanctus est, inquit, quomodo orat pro iniquitate? Si iniquitatem habet, qua ratione sanctus appellatur? Juxta illum videlicet hISCIUMEN INTER PECCATUM MOhTALE ET VENIALE. 33 modum, qui cl in alio loco scribitur : septies cadet justus, et resurget.. S. Cyprian. !.. de orat. Doni. n. 22. et L. dc opere et elccmos. n. 3., Hilar, in Ps. 118. Tract. 6. n. (>., Gregor. Nazianz. Orat. 5. (in Julian. 2.) n. 33. ct Orat. 43. n. 28., Gregor. Nvss. de orat. Dom. horn. S. ( opp. t 1. p. 736. C. D.), Paulin. Nol. cp. 80. (al. 2. in append, n.6.), Fulgent. L. dc Ineam. Filii Dei, n. 39. 40. cl Beqq., Prosper Aquit. in Ps. 103. v. 18. et in Ps. 10.3. v. 18., Gregor. M. Dial. L. 4. c. 39. Aliorum Patrum testimonia plurima vide apud Suarez hic et Bellarm. de amiss. Gratiœ L. 1. c. 3. et seqq. Prob. Ex Ratione. 1. Mortale tollit vitam anirnæ per hoc, quod quis malit offendere Deum, quam carere bono concupiscentiæ suæ; sicut vita anirnæ intclligilur in hoc, quod quis malit carere omni bono creato, quam Deum offendere : cl pœna æterna dignum est, quia est aversio a Deo. Atqui multa sunt peccata, v. g. otiosum verbum, animi inter orandum distractio, ira, aut damnificalio proximi levissima, cum quibus non est is animus, ct quæ etiam non sunt aversio a Deo, cum non repugnent charitati, utD. Tu. 1. 2. q. 87. a. 5. el p. 3. q. 8G. a. 4. ostendit; ergo. II. Dantur inter homines offensa leves, quæ amicitiam non dissolvunt ; imo hoc aniieitiæ ratio exigit, ut leves ac inter amicos vix evitabiles offensiunculæ amicitiam non dirimant ; ergo ct inter Deum ac homines admitti æquum videtur ; tum quia minus evitari forsan posse videntur ab homine olfcnsæ contra Deum omnes, siquidem ct justum septies in die cadere Scriptura testelur : tum quia amicitia Dei est morali ter conservabilis; non esset autem, si per quamcumque offensiunculam etiam semivoluntariam solveretur. III. Alienum omnino videtur ab infinita Dei sapientia æque ac miseri­ cordia, Deum graviter adeo per verbum otiosum, risum immoderatum etc. offendi, ut hominem, licet justum et amicum, æterno mox odio ac pœna dignum judicet. Certe justitia humana morti eum non addicit, qui perlevem v. g. negligentiam domum incendit, licet illud supplicium in eum decernat, qui ex industria id fecerit; cum tamen secundum adversarios ulrobiquc commissum sit peccatum mortale ct idem damnum illatum. Eccur ergo justitia divina, quæ huinanæ regula est, reum mortis judicare censenda sil tam cum, qui jocose mentitus fuerit; quam cum, qui pejeravit? qui blasphemavit? 30. Dico II. Peccata venialia non sunt talia propter cxtrinsecam condi­ tionem aut peccantis hominis, aut Dei non imputantis. Est defide. Prob. Ie. pars. I. coni. Wicleffum cl Calvinum. Prædcstinati possunt pec­ care mortaliter, ct reprobi venialiter. Nam Adam, David ct Petrus Apostolus fucfunl prædcstinati ; sed hi peccarunt mortaliter. Dc Adamo quidem testatur Genes. 2. v. 17. In quocumque die comederis ex eo, morte morieris. Ad Iloin. ΰ. v. 12. Per unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors. De Davide Psalmus 50. ubi inter cætera dicit Propheta : Tibi soli peccavi et malum coram te feci. Et : Cor mundum crea in me Deus, et spiritum rectum innova in visceribus meis. Item : lledde mihi laditiam salutaris tui. Nec obstat, quod addat : Et Spiritum sanctum tuum ne auferas a me. iv. p. 1. 3 34 DE PECCATO PERSoSALI. Id enim non indicat Spiritum gratiæ sanctificantis mansisse in Davide peccatore; sed significat, quodgratiæ Spiritus dentio emperit esse in pœnitcnle, cum ei pœnitentiam inspiraverit. De quo vid. S. Aaibros. Apologia David 1*. c. 15. et S. An.. in Ps. 50. n. 16. etc. De Petro testantur lacrynun Mallh. 26. et S. Aig. Tr. 66. in Joan. n. 2. ac ipsum etiam tactum, nempe negatio Christi, quam nemo prudens a mortali culpa excusare potest. E con­ trario potest reprobus jocose mentiri, aut otiosa proferre verba; quæ mor­ talia peccata dicere, nulla ratio aut fundamentum adest. Conf. Sententia ha?c erronea supponit errorem alium, scilicet reprobis nullum peccatum vere remitti, contra veritatem et necessitatem sacramen­ torum Baptismi acPœnitentiæ: facit, ne cognosci possit, quodnam sit pecca­ tum mortale ; cum constare nequeat, quinam reprobus aut prædestinatus sit: dat licentiam praedestinatis impune adulterandi, fornicandi, pejerandi etc. cum tamen Apost. 1. ad Cor. 6. dicat : Nulite errare : neque fornicarii, neque idolis servientes, neque adulteri etc., regnum Dei possidebunt. II. Cont. Luth, et Calv. iisdem argumentis. Nam Adam et David etiam fuit fidelis, et Petrus præterea renatus : Error hic supponit alios, scilicet peccatum mortale posse esse injusto, conservata ejus justitia, contra Paulum ad Horn. 8. et totam Canonicam primam Joannis : Item peccato nullo, nisi infidelitate, justitiam amitti, contra sententiam (Matlh. 25.) judicis cos etiam condemnantis, qui opera misericordiae non fecerint, et Paulum inter opera carnis a regno Dei exclusura etiam lux miam, ebrietatem, homicidia etc. 1. c. numerantem. Conf. Scriptura et Patres distinguunt peccata inter se non ex persona­ rum conditionibus, sed vehit ex ipsarum actionum merito : præterea pec­ cata Christianorum, cæteris paribus, censent graviora propter majorem scientiam el beneficia accepta, ut ex c. 6. et 10. ad Ilebr. clare colligitur et asseritur a Sanctis. Prob. 2'. pars, quam Cone. Trid. Sess. G. Can. 25. his verbis definit : Si quis in quolibet bono opere justum saltem venialiter peccare dixerit, aut, quod intolerabilius est, mortaliter, atque ideo poenas aternas mereri; tantumque ob id non damnari, quia Deus ea opera non imputet ad damnationem; ana­ thema sit. Quia dicere peccatum veniale esse tale, quia Deus non imputat, licet in se mortale sit, est imprimis contra justitiam Dei et ea Scriptural loca, quæ peccantibus dignas minantur poenas : deinde est contra bonitatem Dei. et Scripturæ textus, quibus dicitur Deus odisse impium et impietatem ejus : demum est contra justorum innocentiam, quam Scriptura sæpius prædicat. Conf. Si ex imputatione Dei aliquid est peccatum ; ergo ideo Deus offen­ ditur, quia ipse imputat peccatum et offensam, el consequenter, quia vult offendi; ab altero autem non offenderetur, quia non vellet ab eo offendi, si illi non imputaret. Atqui hin: non videtur in Deum cadere posse; ergo. Ac­ cedit, quod Deus prudenter cl juste non aliter imputare possit peccatum, quam reipsa imputabile est. 37. Dico III. Peccata venialia sunt talia ex natura sua. Sequitur ex præcedeutibus, el est contradictoria propositioni inter damnatas a Pio V. et Κ·ν·..·7 JUSCRIMEN INTER PECCATUM MORTALE ET VENIALE. 3:1 Greg. XIII. Baianas 20. : Nullum est peccatum ex natura sua veniale, sed omne peccatum meretur pœnam œternam. Conf. 1. Juxta Cone. Trid. Sess. 14. c. 5. et sensum universæ Ecclesiæ peccata quædam, nempe mortalia, necessario sunt exponenda in confessione i quædam vero, scilicet venialia, utiliter quidem, sed non necessario aperiun­ tur. Atqui si omnia ex natura sua essent peccata mortalia, quædam autem ex benignitate tantum venialia, vel omnia forent necessaria confessionis materia, vel pmnilenles nescirent, quænam reticeri possent ; quod utrum­ que est absurdum et menti ac fini Concilii ac Ecclesiæ repugnat; ergo. Conf. 2. Quod peccata, quæ ex natura sua non suut venialia, censeantur ex benignitate Dei talia, potest dupliciter intelligi ; primo, quia revera habent turpitudinem mortalibus propriam, quam Deus tamen in illis dissimulat; et in hoc sensucoincidit cum sententia hæretica num. præced. rejecta : secundo, quod hiec peccata ex sc sint apta ad talem turpitudinem ; quia posset Deus, si vellet, obligare hominem, ut sub reatu culpæ mortalis vitaret ea peccata, quæ nunc sunt venialia : illam tamen turpitudinem in his jam non inveniri, quia Deus noluit ita hominem obligare. Sed hic sensus falsus est. Nam ex natura rei præcepta Dei non magis minusve obligant, qnam ipsis rebus et actionibus sit consentaneum; cum hoc tribuendum sit divinæ sapientiæ, sanctitati et justi tiæ. Præterea non ideo negandum esset, peccata quædam ex natura sua esse venialia. Præceptis enim positivis non fiunt ea, quæ mortalia sunt, venialia; sed potius c contra, quæ ex se non nisi venialia sunt, ob legis obligationem mortalia evadunt; sicut de se indifferentia sub mortali aut veniali peccato prohiberi possunt. 38. Obj. I. Scriptura de peccatis indefinite pronuntiat, quod peccantem faciant morte dignum ; ergo. R. D. Pronuntiat hoc dc omnibus mortalibus C. dc peccatis quibuscnmque et generatim AT. Distinctio clarior fiet ex celebrioribus textibus, qui maxime afferuntur. 1°. Douter. 27. dicitur : Maledictus, qui non permanet in sermonibus legis hujus. R. Agitur hic dc eo, qui non observat præcepta, quorum eodem cap. mentio est facta. Prohibentur autem ibi idololatria, homicidia et similia, quæ ex natura sua sunt mortalia, et maledictionem utique inducunt. Eadem responsio repetitur ad v. 10. c. 3. ep. ad Galat, qui eamdem sententiam repetit. 2°. Ezech. 18. v. 4. dicitur : Anima, quæ peccaverit, ipsa morietur. R. Et hic sermo est de mortalibus ibidem enumeratis. Præterea refellit Propheta hac enuntiatione querelas Judæorum, qui se puniri dicebant ob peccata non sua, sed parentum. Unde verba illa hunc sensum habent : quis­ que ob proprium suum, non alienum delictum poenas feret; idcoque v. 20. sic legitur: Anima, quæ peccaverit, ipsa morietur: filius non portabit ini­ quitatem patris, et pater non portabit iniquitatem filii etc. 3°. Ad Rom. 0. v. 23. dicitur : Stipendia peccati, mors. R. Manifestum est, hæc referri ad v. 10. ubi dc peccatis ex genere suo mortalibus sermo fuit : Sicut exhibuistis membra vestra servire immunditia? et iniquitati etc. Adde toto hoc cap. agi de peccatis, quæ pugnant cum gratia, rt* * — 36 i>K PECCATO PERSONALI. tanquam anima' vita, adeoque mortalibus; cum per venialia, ipsis Lut Itero cl Calvino testibus, \ ita animæ non excludatur. i '. Jacob. 2. v. 10. dicitur : Quicumque totam legem servaverit, offendat autem in uno. factus est omnium reus. R. Sequitur v. 11. Qui enim dixit : .Von machaberis, dixit et : Xun occides. Quod si non moechaberis, occides autem, factus es transgressor legis. Ex quo constat Apostolum loqui de peccatis gravibus. Ubi vero c. 3. v. 2. ait: In multis offendimus omnes; salis declarat se agere de venialibus, cum mox subjungat : S» quis in verbo non offendit, hic perfectus est vir. Ostendit enim sc verba facere de ea offensione, quæ perfectioni opponitur : non autem, quæ charitati, quæ linis legis est, hujusque integritati répugnai; ut in primo dicitur. 5°. Malth. 5. v. 19. dicitur : Qui solverit unum de mandatis istis mini­ mis,... minimus, hoc est, nullus vocabitur in regno calorum. R. Contextus hunc sensum reddit : qui solverit mandata, quæ sunt de internis odiis, concupiscentiae motibus etc., quæ mandata videri possent, et Pharisæis videbantur minima, ille nullus erit in regno cadorum; eo quod et hæc mandata servare oporteat, contra ac Pharisæi hactenus fecerant ct docuerant. Alii, cum addantur priori commati hæc verba : et docuerit sic homines, interpretantur in huuc sensum : qui prava interpretatione corru­ perit verbum Dei, et docuerit, ibi non esse peccatum, ubi tamen subest; ille nullus erit in regno coelorum, quia scilicet, id faciendo, mortaliter peccat. Inst. 1. Cum dilectione Dei ex toto corde, quæMatth. 22. praecipitur, pugnat omne peccatum; peccans enim diligit aliquid praeter Deum, imo oppositum Deo. Ergo omne peccatum est mortale, quia 1. Joan. 11. v. 14. qui non dili­ git, manet in morte. R. D. /1. Pugnat cum dilectione actuali C. habituali .V. Habitualis dilectio hic intelligitur, qua quis erga Deum ita animo est comparatus, ut malit omnia alia, quam Deum, amittere : actualis sumitur pro actu amoris Dei a pia voluntate elicito. Praecipitur quidem in textu laudato amor habitualis, non autem actualis, saltem pro omni tempore ; ulpole qui in mortali hac vita impossibilis est. Cum habituali autem amore stare posse peccatum leve salis manifeste colligitur ex Scripturis, quæ testantur L. 3. Reg. 14. Davidem, et 4. Reg. 23. Josiam toto corde secutos esse Deum : Zachariam item ct Elisabeth, Luc. 1. ambulasse in omnibus mandatis et justificationibus Domini; quibus tamen absque dubio convenit illud Joanuis : Si dixerimus, quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus. Et illud Jacobi : In multis offendimus omnes. Inst. 2. Minimum opus bonum meretur vitam æternam, ut patet ex illo Matth. 10. Quicumque potum dederit uni ex minimis istis calicem aqua fri­ gida,... non perdet mercedemsuam; ergo et minima peccata merentur poenam æternam. Conf. Joan. 13. Christus Petro ait : Si non lavero te., non habebis partem mccum. S. Aug. autem in hunc locum (Tract. 56. in Joan. n. 4.). ct S. Bernard. serm. in cama Dom. n. 4. (opp. t. 1. p. 891.) per lotionem pedum inlelligunt purgationem a venialibus, propter verba praesertim sequentia : Qui lotus est, non indiget, nisi ut pedes lavet. Ergo etiam venialia a regno Dei excludunt, et sic mortalia esse cognoscuntur. DISCRIMEN INTER PECCATLM MORTALS ET VENIALE. 37 il. T. .1. A'. t'o/is. Nam I. non dicitur : vilarn æternam possidebit ; sed : nonperdcl nurccdem suam. Ergo et male infertur : veniale merclnr pœnam ©ternam; sed sequitur tantum, non futurum sine pœna, quod omnino concedimus, quin tamen æternam admittere neeessc sit. 2. Dare minimo operi supernatural! maximum præmium ingens liberal i (as et misericordia est, quæ Deo convenire potest : dare autem peccato minimo maximam pœnam injustitia et credulitas est, quæ cadere in Deum nequii. 3. Dare cali­ cem aqua· frigidæ ex charilale ob dignitatem gratiæ opus magnum est el meritorium vitææternaj : huic autem operi opponi non debet veniale, quod stat cum charilale, sed mortale illi repugnans. Ad Conf. R. 1°. D. Cons. Excludunt a regno Dei perpetuo et ex natura sua N. solum ad tempus, donec scilicet sint abstersa, et quia nihil coinqui­ natum intrabit in regnum cœlorum, ut Apoc. 21. dicitur C. R. 2°. N. Cons. Si enim antecedens sumatur cum S. Basilio (Proœm. de judic. Dei, η. 7. ορρ. t. 2. ρ. 221.) in sensu litterali de materiali pedum lotione, ita ut notetur inobedienlia Petri nolentis permittere, ut lavarentur sibi pedes; sermo est de peccato mortali, ct male descenditur in consequente ad peccatum veniale. Inst. 3. Christus Matth. S. 22. non loquitur de venialibus, sed de diversis generibus mortalium; nam reus judicio et reus concilio apud Judæos reus erat criminis capitalis. R. Textum hunc Ghrysost. in Matth. hom. 16. n. 8. (opp. t. 7. p. 215. B.), Greg. M. L. 21. Mor. c. 5. apud Suar, hic, disp. 2. sect. 4. n. 4. adhibent ad ostendenda peccata venialia, ct inde recte probant; quia Christus antea dixit : Audistis,quia dictum est antiquis, non occides: qui autem occiderit, reus erit judicio; Ego autem dico vobis etc. Distinguit ergo poenam a judicio vel concilio inflictam a gehenna ; quia pœna licet capitalis inflicta ali hominibus est temporanea, gehenna aeterna. Male itaque Haeretici dicunt gehennam fuisse pœnam apud Judaeos usitatam; quia Christus eam alias non distinguere potuisset ab ea, quæ a concilio decernebatur, cum hoc judicaret de causis gravissimis, neque eo superius tribunal apud Judaeos esset : quare dicendum per gehennam fuisse significatam poenam, cui nulla ab hominibus illata comparari potest. Inst. 4. Verba otiosa sunt peccata mortalia, quia Malth. 12. dicit Chri­ stus : Oinne verbum otiosum, quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo in die judicii. Si autem reddent rationem, etiam ob illud damnari possunt, nam Christus addit : Ex verbis enim tuis justificaberis, et ex verbis condemnaberis. R. S. Hier, aliquando quidem doctrinas vanas et contra fidem erroneas vocat verba otiosa: Christus tamen hic juxta communem Interpretum loqui­ tur de verbo puro otioso et jocoso, el ita leviter malo; quod etiam non impunitum manebit, nisi pro eo sit satisfactum. Unde 1° non meretur mor­ tem ex eo quod de eo sit reddenda ratio in die judicii. Nam hæc poterit dari, quin illud peccatum puniatur post extremum judicii diem, conscientia sci­ licet ibidem testatura, quod pro verbo etiam otioso pœnam vel satisfactionem homo subierit, vel adhuc praestanda restet in damnandis. Nec 2°. ex eo quod Christus addiderit: Ex verbis tuis justificaberis etc. Nam per hæc non intcUigunlur verba otiosa, sed ea quibus homo rationem reddet in judicii 38 DE PECCATO PERSONALI, DISCRIMEN INTER PECCATUM MORTALE ET VENIALE. 39 die. Prælerea non dicitur, propter quamvis culpam hominem esse conde­ mnandum ad mortem, sed subiturum poenam. Simili etiam ratione Mallh. 5. dicitur: Aon exies inde, donec reddas novissimum quadrantem ; Licet enim propter unicum quadrantem debitor non statim mittatur in carcerem, debet tamen et hunc solvere. Inst. S. Ps. 31. v. 2. dicitur: Beatus vir, cui non imputavit Dominus pec­ catum; ergo ex sola Dei imputatione sumitur, quod peccatum inducat vel non inducat mortem. R. V. Cons. Eodem Ps. v. 1. David beatos vocat, quorum remissœ sunt ini­ quitates, et v. 6. Deum allocutus, Tu remisisti, inquit, impietatem peccati mei. Si vero peccata justorum non imputarentur, quid remissione opus foret? Supponitur itaque potius in peccatis condignitas, propter quam alia ad poe­ nam ælernam, alia ad temporalem pœnam Deus deputet, quam ut sequatur, peccatum per imputationem fieri mortale. Quare sensus est: Beatus vir, cui peccatum plane remissum est tum quoad culpam et reatum pœnæ ælernæ, tum quoad pœnam temporalem. slohirn peccatum omne sil stimulus mortis. 3·. S. Hier. L. 2. Dial. adv. Pelag. n. 11. ait : Si ira cl sermonis injuria atque interdum jocus judicio, comcilioque et gehenna? ignibus delegatur; quid merebitur turpium rerum appetitio etc? 4U. S. CiiiiYS. hom. 60. (al. S9.) in Joann, n. 6. ad pop. docet non esse peccatum levius aliquid defraudare dc pretio, quam magnam subripere pccunke quan­ titatem. R. Ad l"m. S. Thom. 1. 2. q. 88. a. 4. docet, rnentem S. Aug. eam fuisse, quod mulla venialia, si negligantur, paulatim disponant hominem ad mor­ tale; non vero, quod formaliter faciant mortale. Primum enim sensum Scri­ ptura Eccli. 19. etiam indicat : altcrum rationes apertæ condemnant. 39. Obj. II. SS. Patres peccata, quæ nos venialia dicimus, docent quoad se cl sine respectu ad misericordiam divinam esse gravia et excludere a beatitudine. Sic enim Aug. L. 9. Conf. c. 3.n.34. Vœ etiam laudabili vitee homi­ num, si remuta misericordia excutias cam. Et ep. 29. (al. 167. n. 20.) : Cum Rer justus sederit in throno, quis gloriabitur castum se habere cor? aut (piis gloriabitur mundum se esse a peccato? Quœ igitur spes est, nisi superexaltet misericordia judicio ? FA L. 2. de peccat, inerit, et remiss, c. 3. Quis cum aliqua spe adipiscenda; salutis œternœ de hac vita emigraret, manente illa sententia, quod quicumque totam legem servaverit, offendat autem in uno, fac­ tus est omnium reus, nisi post paululum sequeretur... Superexaltat autem mi­ sericordia judicio ; ergo. ' i. It. Ad textum 1U”.R. Significat hic homines etiam sanctos non carere peccatis venialibus, oh quæ, nisi misericorditer condonentur, gravissimas in purgatorio pœnas soluturi sint. Hanc enim per verba recitata rationem red­ dit, cur oraturus sit pro matre sua, quam ibidem multum laudat. Λ(7 2““. R. Similiter. Loquitur enim hic de judicio singulari, dicilque no­ minem esse purum a veniali macula, et sine Dei misericordia spem non esse beatitudinisstatim ab obitu obtinendæ. Ad 30m. R. Sensus est, neminem cum spe adipiscendæ beatitudinis mori posse, nisi Deum sciret misericordem, et veniam ab eo sperare posset ; tum quia venialia, in quibus offendimus omnes, disponunt ad mortale: tum quia vel unicum mortale, sufficit ad perdiliofiem hominis æternarn ; nemo autem certo novit, num nullum unquam mortale commiserit, aut si admisit, num in gratiam Dei per veram pœnitentiam redierit. Inst. Idem Tr. 1. in ep. Joan. n. 6. Ista levia, inquit, quœ dicimus, noli contemnere. Si contemnis, quando appendis; expavesce, quando numeras. Levia multa faciunt unum grande. Multœ guttœ implent flumen : multa grana faciunt massam. Similia in ep. 29. (al. 167. n. 20.) et 108. (al. 263. n. 8.) Tr. 12. in Joan. n. 14. etserm. 3. in Ps. 118. n. 2. leguntur. 2°. S. Basii., in Regulis compendio explicatis interr. 4. scribit, nullum peccatum esse con­ temnendum ut parvum, cum revera nullum parvum sit, et secundum Λρο- Ad 3um. R. S. Hieronymum hic non habuisse rationem ordinis in enumera­ tione illa peccatorum et poenarum correspondentium, sed numerum tantum attendisse; cum Domini sententiæ repugnare non voluerit, quam ipse paulo ante adduxerat. Jd 2um. R. Nec auctoritas loquenlis urget ; quia non constat certo, nurn em quæsliones sint Basilii M., an Eustathii Sebasteni, cujus errores damnati sunt in Cone. Gangrensi ; certe postremo tribuuntur a Sozomeno elNicephoro: nec urget sensus verborum ; qui est, nullum peccatum, quod spernitur, esse parvum ralionepericuli et peccati mortalis, ad(quod disponit; atque sic etiam veniale peccatum esse stimulum mortis. Ad 4um. R. Sermonem hic esse de eo, qui plus accipere voluit, sed nonnisi pauca fraudare potuit; unde tantum sequitur, quod defectus externi actus voluntatem malam non excuset a peccato. 40. Obj. III. Omne peccatum est transgressio legis divinæ : est offensa personae infinitae; ergo omne peccatum est grave. Conf. Quilibet etiam venialiter peccans plus amat creaturam, quam Deum, et huic illam praefert ; ergo graviter peccat. R. 1). Λ. Omne peccatum est transgressio legis divinae graviter vel leviter obligantis C. semper graviter obligantis N. Item est gravis vel levis offensa personae infinitae T. semper gravis 1V. vide inf. dicenda. Ad Conf. R. .V. vel D. A. Amat creaturam plus intensive C. appretiati ve A”. Qui venialiter peccat, est actual iter vel habitualiter paratus bonum illud, quod in peccando habet, contemnere, si id praecepto graviter obligante Deus prohibeat; ergo amat Deum simpliciter et appreliative plus quam creatu­ ram, nec hanc illi praefert : afficitur tamen hic et nunc magis a creatura, quam a Deo, ab eaque movetur ad aliquid Deo displicens faciendum; unde, quia Deum non omni modo et perfecte appretiat, venialiter peccat. Adde, quod non requiratur, ut quis positive sit ita’habitualiter paratus, quatenus ejusmodi actum antea habuerit, nec retractaverit; quia etiam peccatores, seu qui non sunt in statu gratiæ, venialiter peccare possunt: sed ad hoc, ne quis dicatur per veniale creaturam praeferre Deo, satis est, quod sit ita habitualiter paratus quasi negative, nempe hoc sensu, quod peccatum veniale vel electio boni temporalis consistat cum voluntate conte­ mnendi illud, si esset graviter prohibitum, et hanc voluntatem non excludat : Item quod eligens objectum leviter prohibitum per hoc non eligat graviter prohibitum, cl hinc non eligat aversionem a Deo, ut facit mortaliter peccans; 40 DE PECCATO PERSONALI. non enim vult, ct consequenter non mavult per suum actum separationem a Deo potius, quam ab illo actu abstinere. Inst. 1. Veniale peccatum minuit charitatem, et consequenter amicitiam Dei, quia hæc consistit in charitate ; ergo. R. D. .1. Minuit charitatem habitualem .V. actualem C. Amicitia Dei stat in gratia, quæ Deo nos gratos et dilectos facit ; ct in charitate, qua Deum habitualiler super omnia diligimus. Veniale non aufert hujus gratiæ ct ha­ bitualis charitatis gradum ullum, sed solum minuit, vel potius impedit fervorem charitatis actualis, quatenus qui peccat, hoc actu non se vult omnimode conformare beneplacito divino. Inst. 2. Ex gravitate pœnæ, qua delicium punitur, colligitur hujus gravi­ tas. Sed pœna, qua veniale peccatum punitur, est gravissima, ct major, quam omnes hujus vitepœnæ; ergo. R. D. min. Est pœna gravissima respective ad culpas civiles ct pœnas in hac vita C. respective ad culpas morales et mortales ac pœnas alterius vite A’. Culpa mortalis enim inducit odium ac inimicitiam Dei, meretur pœnas ælernas cum desperatione et extrema miseria conjunctas, quorum neutrum veniali convenit. Nec obstat, quod quis sub mortali teneatur etiam vitare culpam civilem levem, cui ab hominibus constituta est pœna mortis; unde sequatur sub eadem obligatione vitandum esse peccatum veniale, cui major pœna, quam mortis, a Deo sit decreta. Disparitas est, quia pœna illa ab hominibus statuta est maxima in humano judicio et irreparabilis, ac Deus praeterea imperat sub obligatione grasi, leges humanas sub pœna mortis latas observare propter charitatem, quam quilibet sibi ipse debet. Pœna autem venialis peccati nec maxima nec irreparabilis est, nec ejus culpa prohibita est a Deo sub obligatione gravi. Inst. 3. Peccatum veniale meretur pœnam æternam : nam primo est majus malum, quam æterna pœna, cum hanc potius, quam illud eligere oporteat; ergo et hanc per se meretur. Secundo, Deus illud posset nunquam remittere, quia remissio peccati est gratuita ; ergo posset et illud in æternum punire. Tertio, peccatum veniale in damnatis juxta probabilem in æternum punietur; ergo meretur pœnam aeternam. R. .V. Λ. Ad Prob. I4®. D. A. Est majus malum ratione ineligibilitatis C. ratione pravitatis .V. Carentia visionis boni infiniti et pœna sensus (intellige praecisam a blaspherniis et odio Dei) est malum in genere physico; proinde secundum se ct naturam suam non est simpliciter mala, sed tantum secun­ dum quid et respective ad eum, qui illam patitur. Peccatum vero est in genere mali moralis; consequenter in se quid illicitum ac nunquam eligen­ dum, atque hinc minus eligibile, quam pœna æterna aut ullum malum physicum. Sicut tamen veniale in suo genere non est culpa maxima, penna autem æterna est maxima in genere pœnæ et mali physici; sic peccato veniali non debetur pœna æterna, quia culpæ levi pœna maxima non convenit. Ad Prub. 2im. I). d. Posset nunquam remittere homini injusto C. justo subd. si ageret ut absolutus dominus C. si ut justus judex, ct simul pater et amicus cum lilio adoptivo et amico .V. Justus ratione gratiæ sanctificantis, vi cujus filius est et amicus Dei, habet jus ad visionem Dei ; ad hanc autem cum pervenire nequeat, quamdiu veniali maculatus est, Deus hoc illi quo­ cumque demum modo remittere tenetur. Promissionem hujus habemus J* 4L DISCRIMEN INTER PECCATUM MORTALE ET VENIALE. 41 Malth. G. S» enim dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester cn lcstis delicta vestra. Unde S. Aug. L. de corr. et grat. c. 43. n. 41.ait, in judicio misericordiani bonis ineritis justorum esse reddendam. Distinguo etiam Cons. Ergo posset Deus illum in æternum punire spectando absolutum Dei dominium, secundum quod etiam innocentem punire æter­ num potest C. spectando rationem culpæ, cui Deus ceu justissimus judex pœnam proportionalem statuit N. dd Prob. 3““. D. Λ. Punietur per se et ratione culpæ in æternum N. per accidens ratione subjecti nolentis redire cum Deo in amicitiam, vi cujus acquireret jus aliquod ad gratiam culpæ remissivam T. Inst. 4. Homo propriis viribus et sine gratia Dei non potest resurgere a veniali, et juxta probabilem non potest condigne satisfacere pro veniali ; ergo veniale ex se manet æternum, et puniri in æternum juste potest. R. D. Cons. Si homini aliunde non debeatur aut obveniat aliquid, vi cujus resurgere possit, aut quocumque modo emundari a suo peccato T- Si debeatur aut obveniat, ut modo dictum N. Inst. 5. Peccatum veniale sæpe parum distat a mortali, v. g. in materia furti modica differentia unius v. g. solidi potest ex veniali facere mortale, et vicissim. Ergo tale peccatum specie erit idem cum mortali, et pœnam æternam merebitur. R. D. d. Veniale sæpe parum distat a mortali materialiter sumpto et per respectum praecise ad objectum C. a mortali formaliter sumpto et per respectum ad legem prohibentem Ar. Quantitas lo. solidorum, quæ interim supponitur esse gravis materia furti, non differt multum et specie physica a quantitate 14. solidorum ; quia tamen solidus unus aliis 13. solidis additus complet materiam, cujus ablatio est graviter prohibita, hinc quantitas 15. solidorum ab alia differt morali specie, et per respectum ad legem. Inst. G. Quod unum peccatum sit mortale, aliud veniale, habetur ex solis Dei præceptis diversis quibus opponuntur ; ergo saltem ex sola voluntate Dei et non ex sua natura differunt. R. T. A. D. Cons. Ergo differunt ex sola Dei voluntate quatenus ex ea dependet, quod actus cum advertentia ad obligationem inde resultantem elicitus sit peccatum vel leve vel grave N. quatenus ex ea pendet, quod detur obligatio talis, qua posita actus cum advertentia ei contrarius sit peccatum grave vel leve C. Quæstio autem non est de voluntate Dei antece­ dente actum ct ordinante, sed de consequente actum ac disponente de eo, jam in ratione suæ moralilatis constituto. Nam ct Deus antecedcntcr facere potest ut immolatio filii sit opus bonum, ct comestio pomi sit mala, si illam præcipit, hanc prohibeat ; ubi tamen Abraham immolare lilium jam voluit, et Adam pomum comedit, hoc bonum, illud malum facere non potuit. Dixi : Trans. Ant. quia, licet praeceptum graviter obliget, si tamen in homine sit imperfecta deliberatio, erit peccatum veniale. Inst. 7. Quod Deus praecepit, vel prohibuit sub veniali, hoc potuisset sub mortali prohibere aut praecipere. Atqui hoc casu omnia peccata forent mor­ talia; ergo, quod jam sint venialia, est a sola misericordia Dei. R. 1°. D. A. Potuisset sub mortali praecipere aut prohibere in casu parti­ culari, ct quando adest finis extrinsecus sufficiens, ad levem materiam gra­ viter prohibendam C. universaliter, aut etiam quando non adest ejusmodi ·?Ί 1 l 42 he PECCATO PERSONALL finis .V. Quamvis enim hoc precise ratione dominii divini possibile sil ; quia tamen homo necessitatem moralem habet in aliqua saltem peccata venialia indeterminata aut minus deliberata labendi, minus consentaneum foret Le­ gislatoris divini sapientiæ, bonitati et suavi providentia», si omnia sub mor­ tali prohiberet. R. 2°. D. Cons. Ergo, quod ex genere suo leviter culpabilia jam sint venialia, hoc est, non prohibita sub mortali, est ex sola Dei misericordia, de quo tamen non quæritur C. quod jam facta contra legem leviter obli­ gantem sint venialia, hoc est, non deputentur ad pœnam æternam, est ex sola misericordia .V. De hoc autem controversia agitur. 41. Observa. Pro discernendo peccato mortali a veniali universim hæc regula dari solet : solum illud est mortale, in quo est materia gravis, quan­ titas notabilis, plena advertentia et consensus voluntatis plenus; illud autem est veniale, in quo unum ex praedictis deficit. Atque hinc etiam tertia classis venialium, scilicet ex natura sua talium, de quibus hactenus dicebamus, tres venialium species sub se complectitur. Alia enim sunt venialia ex suo genere, et objecto proprio, quæ nimirum circa objectum ejusmodi versantur, ut, quantumcumque hoc crescat, illa tamen non evadant ad malitiam mortalem ; sed fieri tantum mortalia queant vel ex conscientia erronea, vel ex dispositione quadam animi mortali, vel alia ex circumstantia, per quam ad speciem alienam graviter malam trans­ ferantur. Talia sunt verbum otiosum, risus nimius et alia ejusmodi. Alia sunt venialia ex parvitate materiæ, quæ scilicet in re parva ac levi committuntur; quale est furtum unius oboli, utpote quod neque proximum notabiliter lædit, neque est ejusmodi, quod apud æquos homines amicitiam tollere queat. Dantur tamen peccata, in quibus nulla materia est levis, sed omnis sufficiens ad peccatum mortale, uti sunt odium Dei, blaspheinia, hæresis, perjurium, desperatio, etc., utpote in quibus, quacumque domum in materia deliberate commissis, integra ratio malitiae et tota deformitatis quantitas invenitur. Huc etiam spectat delectatio venerea, in qua parvitas materiæ non datur ; cum non possit esse efficaciter volita, quin ipsa pollutio implicite et virtualitcrvel placeat, vel intendatur, vel grave ejus periculum incurratur. Quin ab Alex. VII. damnata est hæc inter alias propositiones ordine 40\ Est probabilis opinio, quæ dicit esse tantum veniale osculum habi­ tum ob delectationem carnalem et sensibilem, quæ ex osculo oritur, secluso periculo consensus ulterioris et pollutionis. Alia sunt venialia ex imperfectione actus, quæ nempe ob subreptionem, vel defectum sive cognitionis, sive deliberationis, sive libertatis, sive con­ sensus perfecte voluntaria non sunt, et hinc rationem mortalis culpæ non participant; quales sunt subiti motus cupiditatis, ire, invidentiae et alii similes, qui prius animum occupant, quam ratio deliberare potuerit, an admittendi essent, aut semEopitis obveniunt, aut minus advertentes in­ festant. IN QUO sit discrimen peccati mortalis et venialis, 43 ARTICULUS II. per qu.e pr.edicata intrinseca differant inter se peccatum mortale ET VENIALE? 42. Nota. Tres sunt de ipsa essentiali differentia opiniones. Is. Est Scoti, quæ dicit mortale, quod est contra legem; veniale, quod est contra consi­ lium; ubi nomine consilii videtur omnia comprehendere, quæ ad salutem non sunt simpliciter necessaria. 2a. Est S. Tiiom.e I. 2. q. 88. a. 1. ad 1. quæ mortale dicit esse contra legem; veniale autem tantum præter legem; ubi legem non sumit pro ordinatione Dei obligantis quacumque, sed pro lege directe intendente conjunctionem cum Deo seu dilectionem, quæ etiam dicitur finis legis, vel cujus observatio est necessaria ad salutem. 3a. Est Durandi, Vecæ, Adriani, multorumque Recentiorum quæ dicit mortale pec­ catum esse transgressionem legis graviter obligantis ; veniale transgressio­ nem legis leviter obligantis. Lex autem graviter obligare in hac sententia dicitur, cujus observatio praecipitur, aut violatio prohibetur sub interminatione divini odii et inimicitiæ : leviter, cujus adimpletio, urgetur aut transgressio velatur tantum sub ratione aut debito incurrendæ displicentiae divinæ, non autem sub intermi­ natione illa priore. Signa porro legis graviter obligantis universim haben­ tur ex Scripture effatis, Conciliorum et Pontificum definitionibus, Ecclesiæ ac Patrum sententiis, communi Doctorum aut aliorum etiam prudentum et timoratorum sensu, consuetudine ac usu. Speciatim vero, si lex continetur in sacris litteris, et actio prohibita nomi­ netur abominatio, nefas, detestandum etc., vel dicatur morte aut exclu­ sione a cœlo digna, vel ob illam Deus minetur per verbum vœ malum grave, aut queiscumque verbis privationem beatitudinis vel poenas inferni, graviter obligare censetur. Si lex humana sit, attendendum est ad verba, quibus obli­ gatio exprimitur : Item ad finem legis, qui si momenti magni sit, et sine obligatione gravi non obtineretur, graviter obligare censetur. Si lex positiva autem non exlet, sed ea potius naturalis sil, tunc naturali etiam ratione utendum, spectanda materiæ gravitas vel in se, vel in ordine ad Deum, charilatem proximi et sui etiam ipsius. Praeterea vero in his omnibus ad signa illa, universim legum obligationem spectantia, recurrendum est. 43. Dico I. Peccata non differunt per hoc, quod mortale sit contra legem, veniale contra consilium, vol præter legem. Prob. Eliam veniale peccatum est contra legem divinam ; ergo venialis differentia a mortali non est statuenda in eo, quod veniale sit contra consi­ lium, vel præter legem. Ant. Prob. 1°. Veniale peccatum, utpote moraliter malum, est contra regulam morum : sed regula morum est lex divina seu æterna; d'go. 2°. Ubi non est lex, ibi non est praevaricatio nec malitia : sed in veniali est malitia; ergo. 3°. Aliqua lex divina prohibet mendacium; nam Levit. 19. v. 11. dicitur : Non mentiemini. Et Eccli. 7. v. 14. Noli velle mentiri. Item prohibet ?ion jurare omnino, nempe sine necessitate. Ubi nequis existimet datum esse duntaxat consilium, Christus addit Mattii. 5. C 4 44 DE PECCATO PERSONALI. v. 37. Sit autem sermo rester, est, est : non, nun : quod autem his abundantius est, a malo est. Atqui mendacium ex genere suo el juramentum sine neces­ sitate praecisenon est mortale, sed veniale; ergo. Conf. 1. Si consilium sumatur proprie, quod contra illud est, nequit dici peccatum ; ut patet in operibus contra Evangelica consilia positis : Si suma­ tur late pro iis, quæ ad salutem simpliciter necessaria non sunt, usurpatio vocis est impropria et a Scripturis aliena; cum consilium solam directionem significet ad ea, quæ meliora sunt, eligenda : ut ex 1. ad Corinth. 7. patet. Conf. -1. Sicut in Republica juxta communem sensum potest ferri el datur lex proprie dicta, quæ aliquid tanquam utile ad bonum Reipublicæ leviter praecipit, cum necessaria graviter imperat ; sic et leges proprie diet® leviter obligantes in Ecclesia habentur, ct injure naturali aeque ac divino inveniuntur. 44. Dico II. Propria et essentialis differentia peccatorum est in eo, quod mortale sit libera trangressio legis vel praecepti graviter obligantis, veniale sit libera transgressio praecepti leviter tantum obligantis. Prob. Sicut ex dictis peccata conveniunt, quod sint transgressio legis; sic mortale et veniale differunt, quod illud sit transgressio legis graviter, hoc leviter obligantis. Ergo sicut primum est genus proprium , sic secundum est propria differentia. Conf. 1. Videtur alienum ab aequitate Dei, ejus sapientia suavique pro­ videntia, sub obligatione gravi prohibere ea, quæ ex se levem dcordinalionem a recta ratione el oppositionem duntaxat contra liberal i talem, magni­ ficentiam, eutrapeliam aut veracitatem dicunt : aut quæ minimam materiae quantitatem, ubi hæc deformitatem minuit, habent : aut quæ sine adver­ tentia, libertate vel consensu ad morales alias actiones requisito, commit­ tuntur; nisi Deus finem alium extrinsecum obligationis gravis habeat, cumque manifestet ; ergo, cum ea tamen peccata sint, sub obligatione levi debent esse prohibita. Ergo omni peccato veniali, scilicet quod vel ex genere suo, vel ex parvitate materiæ, vel ex actus imperfectione tale dicitur, convenit esse transgressionem legis vel præcepti leviter obligantis. Conf. 2. Nullum mortale prohibetur tantum sub obligatione levi : nume­ rus vero, periculum, contemptus etc., propter quæ dicuntur peccata venia­ lia transire in mortale, sub obligatione gravi prohibentur, ut singula per­ currenti manifestum est; ergotrangressio legis leviter obligantis soli veniali convenit. Conf. 3. Esse transgressionem legis graviter vel leviter obligantis prius est, quam esse aversionem a Deo vel ejus contemptum, aut non esse hanc aversionem et contemptum; quia peccatum mortale est exercita aversio a Deo et ejus virtualis contemptus ex eo, quod sit libera transgressio legis gra­ viter, hoc est, sub interminatione odii et inimicitiæ divinæ obligantis: et ideo veniale non est aversio ejusmodi aut contemptus, quia non est trans­ gressio legis sub hac ratione obligantis. Similiter eo ipso, quod mortale sit contra legem graviter obligantem, per illud amittitur amicitia et gratia Dei, iit irreparabile, el incurritur reatus pœnæ æternæ : el ob contrariam ratio­ nem id non fit in ct ex veniali. Ergo hoc prædicatum est radix reliquorum: primum item est ac primarium, cum aliud prius assignari nequeat. IN QUO SIT DISCRIMEN PECCAT! MORTALIS ET VENIALIS. 45 15. Obj. Coni. 1'"“. Peccatum veniale non est contra legem nisi secun­ dum quid ; ergo simpliciter debet dici tantum esse præter legem. Ant. Prob. 1°. Qui vcnialiler peccat, simpliciter adhuc dicitur servare legem, ut patet ex Luc. 1. v. G. ubi Zacharias et Elisabeth, quamvis vcnialilersubinde lapsi, dicuntur incedentes in mandatis Domini sine, querela. 2°. Quia Matth. 19. v. 17. is dicitur servare mandata, qui potest ad vitam ingredi : sed etiam vcnialiler peccans potest ingredi ad vitam; cum veniale differat quidem ingressum, simpliciter tamen a regno cœli non excludat. 3°. Quia legem et mandata servat, qui Deum diligit, ut ait Christus Joan. 14. v. 45* Si diligitis me, mandata mea servate ; et Apostolus ad Rom. 13. v. 10. Pleni­ tudo legis est dilectio; venial iter autem peccans Deum adhuc diligit, et habet dilectionem. 4°. Quia Jac. 2. v. 10. Quicumque totam legem servaverit, offendat autem in uno, factus est omnium reus. Vcnialiler autem peccans non (it omnium reus; ergo nec offendit in uno, scilicet mandato. R. D. .4. Non est contra legem antonomasticc talem , quæ scilicet directe intendit conjunctionem cum Deo, habetque pro fine dilectionem, unde ct in Scriptura simpliciter lex dicitur C. non est contra legem Dei vere adhuc ct proprie talem N. Hinc Ad Prob. lam. R. Elisabeth et Zacharias dicuntur incedentes in omnibus mandatis graviter obligantibus, non autem levem obligationem afferen­ tibus. R. Christus ibid. v. 18. explicat, quæ mandata intelligat, nempe Decalogi præcepta. dd 3““. R. Similiter, sermonem esse de mandatis et Icgc, quæ antonomastice talia sunt, ct ea simpliciter inScriptura nominantur, ut ex ipsis verbis constat. Ad 4“*. R. Qui graviter offendit in uno, fit omnium reus; non quod omnia peccata committat, aut omnium incurrat reatum, ut Hæretici aiunt : sed quod avertatur ct separetur a Deo, ct ita finem legis amittat. Unde con­ sequentia de mandato graviter obligante explicanda est. inst. Constat cx Matth. 22. v. 40. quod in his duobus, scilicet dilectione Dei et proximi, universa lex pendet et Prophetce. Unde licet reliqua præcepta in se distinguantur a charitalc, tamen id , quod charitati contrarium non est, nulli praecepto censetur perfecte contrarium. Sed veniale est tantum præter charitatcm , hoc est, secundum quid contra illam ; ergo. Conf. Lex datur pro ratione utentibus, ct tanquam regula praescribit medium, quo perveniatur ad finem. Veniale autem cx imperfectione actus est tantum actus secundum quid rationalis et humanus; ergo et lanium secundum quid transgressio legis : veniale ex levitate materiæ non est contra regulam prae­ scribentem medium, quo perveniatur ad finem ultimum ; ergo est tantum contra legem secundum quid, non autem simpliciter talem. R. Eadem responsio redit de lege, cujus finis est conjunctio cum Deo et charitas habitualis, non autem quæ quacumque ratione vere aliquid ac pro­ prie imperat aut velat. /1», PŒNA PECCATI MORTALIS. 49 censeatur pertinere ad Dei honorem secundum æstimationcm moralem, tamen sicut reipsa verear simpliciter non potest censeri nullum esse malum aut peccatum nequitiem leve, sic censeri etiam nequit, nequi dem levem ollcnsam non esse. CAPUT 11. DE POENA PECCATI MORTALIS ET VENIALIS. ARTICULUS I. AN PECCATO MORTALI STATUTA ET DEBITA SIT POENA /ETERNA? 49. .Nota 1. Communis ct certa est Theologorum sententia, quæ statuit cuilibet peccato mortali corresponderc duplicem pœnam, damni scilicet el sensus, uti ex variis parabolis Mallh. c. 13. ct ex judiciali sententia Christi in cap. 2o. Matthæi, aliisque ex locis, ubi mentio fit exclusionis a regno Dei el ignis inferni, manifeste colligitur. Rationem affert D. Thomas, quia peccato bina insunt : conversio ad commutabile bonum, et aversio a beo. Aversioni autem respondet poena damni, ut, qui voluntate Deum reli­ quit, ejus amicitia ct conspectu involuntarie privetur : conversioni respondet pœna sensus, ut quantum glorificavit se in deliciis, tantum detur ei tormen­ torum. De utraque pœna, quæ, sicut peccatum reipsa unum quid in genere moris constituit, sic una integra totalis pœna est, duplex hic quæstio move­ tur ^altera facti : an peccato mortali vel reprobis statuta sil pœna ælerna, hoc est, nunquam finienda ? altera juris : an mortale pœnam æternam mercatur ex natura sua. seu, unde sumenda sit ratio hujus perpetuitatis? 50. Nota II. Platonicorum fabulis, qui asserta metcmpsychosi animas plerasque peccatis suis ac inde etiam poenis liberandas affirmabant, nimium addictus Oiugenes, pluribus in locis negavit, dæmonum ac reproborum homi­ num poenas fore ælcrnas. Equidem purgare cumdem conati sunt præter alios Picus Mirandol., Mcrlinus el Gcnebrardus, sed irrito, ut Petav. L. 3. de Angelis c. 6. ostendit, conatu; cum ct propria ejus scripta, et Theophil. Alex., Athanasius, Epipiianius , Hieronymus ac Augustinus, maxime vero Con­ cilium Gen. V. id lestcnlur, a quo Collât. 8. Can. 11. una cum scriptis error ille Origenis narrante Niccphoro L. 17. damnatus fuit. Præter hunc plures alios S. Aug. L. 21. de Civit. Dei recenset el refutat, qui homines saltem aut certas hominum classes variis ex fundamentisliberandas aliquando ab inferni poenis erronee senserunt. Similem errorem postremis temporibus amplexi sunt Sociniani, negantes justum fore Dei judicium, si unicum peccatum ælernœ pœnæ exciperent. iv. p. 1. . '* BL* < ·· î 50 y • .5* . DE PECCATO PERSONALI. I 51. Dico /. Pœna inferni reproborum, et sic peccati mortalis, erit æterna. Est dc fide. Prob. Scriptura, ubi de pœnis inferni loquitur, semper eas fore æteruas enuntiat. Sic Isa. c. ult. et Mare. 9. v. 45. dicitur : Vermis eorum non moritur, et ignis non extinguitur. Judith. 16. Dabit ignem et rennes in carnes eorum, ut urantur et sentiant usque in sempiternum. 2. ad Thess. 1. Qui pænas dabunt in interitu æternas. Apoc. 11. Fumus tormentorum........ascendet in secula secutorum. Praeterea Matth. 25. post recitatam Judicis divini ferendam in reprobos sententiam subditur : Ibunt hi in supplicium æternum, justi autem in citam æternam. In quæ verba S. Aug. L. de Fide et Operib. c. 15. n. 25. commentatur. Aeque illud dici hic poterit....... ignem æternum dictum, non ipsam poenam æternam....... cum ct hoc providens Dominus tanquam Do­ minus, sententiam suam ita concluserit dicens : Sic ibunt illi in combustio­ nem æternam, justi autem in vitam æternam. Erit ergo æterna combustio, sicut ignis. Conf. 1. Ex Coxc. Gen. V. supra cit. : ex Generali VI. Actione 11.; ubi reci­ tata fuit epistola Sophronu hoc Origexis dogma referens et damnans ( Labb. t. G. p. 884. B.): ex Later. IV. cap. Firmiter de SS. Trinit., ubi dicitur, quod reprobi cum Diabolo habituri sint pœnam perpetuam : ex Trip. Sess. 6. c. 14. et 15. et Sess. 14. c. 18., ubi definitur in justificatione impii æternam pænam remitti : et ex eodem Sess. 6. Can. 25. ac Sess. 14. Can. 5., ubi supponitur pœna æterna peccato mortali esse statuta. Conf. 2. Tum ex consensu Patrum, quos recitat Petavius de Angelis L. 3. c. 8. et quorum plurimi a nobis ibid, citantur ; tum ex sensu universali Fide­ lium , de quo S. Aug. L. de Hæres. ad Quodcultdeum cap. 43. ita scribit : Quis enim Catholicus Christianus vpI doctus vel indoctus non vehementer exhorreat... eos qui hanc vitam in flagitiis et facinoribus et sacrilegiis atque impietatibus quamlibet maximis /inierunt, ipsum etiam postremo diabolum atque angelos ejus, quamvis post longissima tempora purgatos atque liberatos regno Dei lucique restitui? Unde Fulg. L. de Fide cap. 43. Firmissime, inquit, tene et nullatenus dubites... iniquos semper arsuros cum diabolo. 52. Dico II. Peccatum mortale ex natura sua meretur pœnam æternam. Prob. Deus peccato mortali decrevit pœnam æternam, ut constat ex num. præced. : Est autem prudens legislator, et justus vindex, imo dc facto magis vult misereri, quam justitiam exercere; ergo in taxanda hac pœna creden­ dus est proportionem servasse ad peccati meritum, nec ultra condignum punire. Conf. Ex fundamentis, quæ tanquam rationes perpetuitatis pœnæ a Theo­ logis afferri solent. Earum i1. Est ex Greg. M. L. 4. Dial. c. 14. cl D. Tu. 1 2. q. 87. a. 3.; quia homo mortaliter peccando sua sponte contraxit reatum culpæ et pœnæ, seque in eum statum conjecit, in quo satisfaciendo in æternum non potest se exi­ mere ab utroque hoc reatu, cum exlinxeril principium satisfactionis, nempe gratiam cl charitalem : quod quia ipse reparare non potest, et reatus uter­ que semper manci, semper pœna debetur. 2*. Est exS. Aug. ep. 49. (al. 102.) n. 27. q. 4. quia, qui mortaliter peccat, contemnit liuem ultimum et æternitalem beatam : totum vero suum amorem DE PIJÜNA PECCATI MORTALIS, 51 ac felicitatem perpetuam in creatura, quantum in se est, reponit; ergo ct ælemitalcm miseriarum seu poenarum damni et sensus meretur. 3*. Est ex S. Curys. hom. 9. in L ad Corinth, n. 1. quia mortaliter peccans ratione olïensæ suæ gravis sponte dissolvit amicitiam cum Deo, et ejus inimicum se profitetur; ergo ct se exposuit odio Dei, ct ut tanquam inimicus ab co habeatur, dum aut Deus offensam condonet, aut homo satis­ faciat, quod postremum impossibile est damnatis. 53. Obj. 1. Ælcrnilas in Scriptura interdum sumitur pro longissima, non tamen perpetua duratione; ergo ex ea non ostenditur perpetuitas pœnarum. R. D. .1. Sumitur pro duratione non perpetua, si sermo est de rebus vitæ et seculi praesentis T. si sermo sit de rebus vitæ et seculi futuri, ubi scilicet non est mutatio nec finis Ar. Dixi : Transeat ; quia promissiones in æternum aliaque, quæ figuræ munus obeunt, sæpe secundum figuram quidem prae­ teriere, secundum figuratum autem æterna sunt. Porro facit pro nostra veritate, quod Christus, ubi judicialem sententiam pronuntiat, utique pro­ prio verborum sensu usus, pœnas dicat æternas. Accedit, ut observat S. Aug. L. 21. de Civit, c. 23., quod in eodem versu dc vita æterna æque ac sup­ plicio ælerno mentio fiat; ergo cum adversarii veram vitæ aeternitatem fateantur, quid perpetuitatem supplicii in dubium vocant? Inst. 1. Scriptura inultis in locis extollit misericordiam Dei supra justi­ tiam. Item Ps. 102. ait : Non in perpetuum irascctur, neque in æternum comminabitur........Et Ps. 7G. Numquid obliviscetur misereri Deus, aut conti­ nebit in ira sua misericordias suas? ergo. Conf. .Mare. 12. dc Scribis dici­ tur : Hi accipient prolixius judicium. D. A. Scriptura extollit et sic loquitur de effectibus misericordiæ in hac vita et seculo C. in vita ct seculo altero iY. Nempe maxima Dei miseri­ cordia ex eo elucet, quod non damnaverit genus humanum secundum rigo­ rem justitiæ, sed dederit Redemptorem, et nunc etiam peccantibus parcat propter Christum, detque locum pœnitcntiæ; quod unum textus laudati pro­ bant. Unde ex annotalioneS. Aug. postremo loco Psalmi statim subditur : Dixit nunc cœpi : hæc mutatio dexteræ Excelsi etc. Vita itaque præsens est tempus miserendi, ubi homo corrigi potest et mereri. Post hanc vero erit tempus ju­ dicandi, praevalebit justitia, nec locus veniæ concedetur, ut Christus aperte monet Matth. 5. Esto consentiens adversario tuo cito dum es in via cum co : ne forte tradat te adversarius judici, ct judex tradat te ministro, et in carcerem mittaris. Arnen dico tibi, non exies inde, donec reddas novissimum quadrantem. El Joan. 9. Venit nox, quando nemo potest operari. Adde, quod ex communi Theologorum damnati puniantur infra condignum, hoc sensu, quia Deus sin­ gulis peccatis decrevit pœnas minores, quam in toto rigore mererentur. Ad Conf. R. D. Accipient judicium prolixius in acerbitate C. in duratione iV. Inaequalia quidem damnatorum supplicia erunt quoad acerbitatem, non quoad durationem. Inst. 2. Saltem non omnes, licet in peccato mortali fuerint mortui, in æternum punientur. Ejusmodi autem sunt primo, qui baptismum Christi et Eucharistiam acceperunt; quia si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in æternum. Secundo, qui manent in fide Christi ; quia fundamentum habent Christum : unde licet opera mala huic superaedificata fuerint, hæc quidem I I I I»F. POENA PECCATI MORTALIS. 1)E PECCATO PERSONALI. A' tanquam farnum et stipulæ exurenda sunt, ipse nihilominus, ut ait Aposl. I. Cor. 3. salvus erit, sic tamen, quasi per ignem. Tertio, qui perstantes in tide Christi cl unitate Ecclesia faciunt opera misericordi», licet varia simul peccata committant ; quia beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. etc. R. Hos aliosque errores recitat et expugnat S. Avg. nuper laudatus, ex quo .V. .4w. Contra lum. est, quod non omnis, qui semel crediderit ct baptizatus fuerit, sed qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit : nec juvat, quod quis Eucharistiam accipiat ; si enim dignus illum sumit, habet quidem panem operalivum vitæ ælernæ, quam obtinebit, si perseveret : si vero indignus, judicium sibi manducat. Contra 2um. est. quod Christus pronuntiet damnationis sententiam in eos, qui opera misericordi» non praestiterunt : Apostolus autem dicat, agentes opera carnis non possessuros regnum Dei : Ad Corinthios vero loquatur dc igne purgatorio, non æterno, ad quem damnati discedent. Contra 3**. est, quod valeant misericordi» opera tum ad impetrandum a Deo grati» auxilium et ad poenitentiam agendam, tum ad peccata delenda secundum reatum pœnæ restantem, si fiant propter Christum : Nihil vero valent ad vitam, si homo nolit diligere Christum, aut ab eo justificari, ut ait S. Doctor ex Apostolo: Si distribuero in cibos pauperum omnes facultates, charitatem autem non habuero, nihil mihi prodest. Unde liquet, sub qua condi­ tione bealitudo misericordibus promissa sit. 54. Ob). II. Prioribus saltem seculis non fuit constans de hac re senten­ tia. Nam 1®. S. Jvstix. in Dial. cumTryphone, et S. Iren. L. 2. adv. Haeres, c. 64. videntur negare immortalitatem anirnæ. et consequenter aeternitatem poenae. 2°. S. Greg. Nvss. in Orat, catechetica c. 26. (opp. t. 3. p. 84. C.) ct L. de anirna et resurr. ibid. p. 211. D. 212.) ait, Diabolum et homines post diuturnam purgationem liberandos. 3°. Greg. Naz. oratione 39. n. 19. ct 40. n. 36, item in Carmine Heroico de Vita sua dubius saltem est de perpetui­ tate poenarum. 4®. S. Ambrosiis sermon. 20. in Ps. 118. n. 22-2 i. dubie ct obscure, in comment, in ep. 2. ad Tim. c. 2. v. 20. autem satis clare negat poenarum aeternitatem. 5°. S. Hiero*, variis in scriptis suis prasertim in comment, inep. ad Ephcs. affert sententias Origenis absque censura earum aut reprobatione ; quin eumdern subinde laudat; in Dial, autem primo coni. Pelag. n.28. textus Scripturae, queissupplicium damnatorum exprimitur, in alium sensum vel de infidelibus duntaxat explicat, cl prater alia dicit: Aliud est gloriam perdere resurgendi, aliud perire perpetuo. Item : Christianos, si in peccato prcevent i fuerint, salvandos esse post pavias. R. Quod Patres nonnulli speciem quamdam dogmatis Origeniani suis scriptis asperserint, ortum, si Petavio credimus, fuit ex eo quod illi Onigexem magni fecerint, ct in Scripturis interpretandis fere ducem adhibere consueverint. Quamvis vero illis ex eo capite facilius indulgcndum foret, quod, necdum declarata tum temporis per Concilii definitiones mente Eccle­ sia;, sinistram interpretationem sequerentur, ct eorum etiam singularis opinio dogmati nostro nihil officiat, cum nonnisi unanimis Patrum con­ sensus sil infallibilis; est tamen, quod ad singulos reponamus. Lude Ad l"m. R. Justinus in Apologia ulraquc agnoscit pœnanim perpetuita­ tem lum a dæinono, turn a reprobi» angeli» el hominibus esse subeundam. Hujus sententiam laudat Im.x.ECS, eique subscribit L, 4. cap. 47. (al. 28. n. 2. et 3.); unde quod obscurius de immortalitate animarum locis supra cit. dixerant, hic clarius reddiderunt. Ad 2u,n. R. Gregoiulm Nyss. jam olim defendit Germanus Pair. Constanlinopolilanus apud Pholium asserens, ejus libros ab hærelicis Origenis fau­ toribus esse corruptos. Contra quod licet quidam oh styli similitudinem, dicendi caraclerem et orationem consequentem excipiant; tamen impro­ babile non redditur, tum quia hoc imitationis el solertire genus ab hæreticornm ingenio non abhorret : tum quiaNvssENüs in Or. De his, qui baptisma differunt, propius ad veritatem accedit. di/3um. R. Nazian. in Orat. 16. n. 7. asserit luculenter pœnas damnato­ rum nullo fine terminandas; et in Carmine Iambico 19. de Comparat. Vitarum v. 195. vermem non esse moriturum. Unde alibi dicta mollius et de purgatorii pœna exponi debent. /t(/4u“. R. Primum Ambrosii locum obscurum fatemur : clarus autem seusus est L. de lapsu Virginis c. 8. n. 32. ubi ait : ligo tamen qui scio graviora facinorosis servari tormenta, et in fine impias animas cruciatus manere, nùn temporales utique, sed ceternos, etc. Commentariorum vero in ep. ad Ephes, auctor non fuit Ambrosius, sed Hilarius Diaconus Luciferianus, ut Bellarmixls putat, vel alius quiscumque potius, ut hic Petavius annotat. Ad 5um. S. HiEROx. Catholicam de dogmale hoc sententiam suam mullis in locis manifeste declaravit, nempe in Comment, ad Isa. c. 14. v. 20. et c. 27., ad Daniel, c. 3., ad Matth. c. 25. v. 46., maxime vero in Apologia prima el secunda contra Rlffinum, qui eum salutis diabolic» suspectum red­ dere conabatur ; ubi declarat in locis quibusdam objectis non suam, sed alie­ nam sententiam a se propositam, neque laudatam Origenis personam, sed viri ingenium, nec eum ut Theologum, sed ut Philosophum commendatum, neque ejus opiniones fidei repugnantes esse adoptatas; quas dein, et suspi­ cionem a se strenue propulsavit. Ad illa, quæ ex Dialogo allata sunt, observandum 1°. Eum agere hic contra Pelagianos, qui negabant discrimen inter mortale et veniale inter­ cedere, ct remitti peccatum, antequam homo ita corrigat mores, ut immunis sit ab omni peccato : 2°. Nomine peccatoris aut iniqui ab eo non intelligi semper cum, qui mortalis peccati reus est, sed etiam illum, qui veniale tantum commisit. Inde autem 1°. recte dicit, loca Scripturae supplicium aeternum teslantia non esse intelligenda generaliter dc peccatoribus omnibus, ct cujusque peccati reis. 2°. Docet reos venialis peccati perdere eximiam gloriam inno­ centibus aut eximie sanctis destinatam, reos autem mortalis perire perpetuo; unde inter perdere gloriam el perire perpetuo bene distinxit. 3°. Chri­ stianos asserit salvandos post poenas, si in peccato veniali praeventi fuerint, el reprehendit Pelagium, quod fideles cum infidelibus confundat ; cum tamen illi sæpe cum veniali duntaxat decedant, et hinc poenis ælernis non mulclcnlur : infideles autem moriantur in mortali, cl hinc perpetuo sup­ plicio subdantur. Inst. 1. Ecclesia videtur credere, redemptionem aut refrigerium convenire r. 54 DE PECCATO PERSONALI. posse damnatis; sic enim orat in Missa pro defunctis : Libera, Domine, ani­ mas omnium fidelium defunctorum de penis inferni et de profundo lacu ; libera eas de ore leonis, ne absorbeat eas tarlarus etc. Conf. Isa. c. 24. dicitur : Congregabuntur..... in lacum, et claudentur ibi in carccre : et post multos dies visitabuntur. R. .V. .4. Ecclesia contrarium asserit, dum in officio defunctorum dicit : In inferno nulla est redemptio. Unde oratio illa ex communi Ecclesiae sensu et usu in aliis officiis pervulgato retrotrahitur ad ipsum agonis momentum, adeo ut Deus futura oratione tactus rogetur, ut animam morientis liberet a pœnis inferni, nec sinat cadere in obscurum : vel effunditur, ut, si de­ functi anirna purgatorio igni tradita sit, ab eo liberetur, cum purgatorii locus ab Ecclesia sæpe inferorum nomine exprimatur. Ad Conf. R. D. -b visitabuntur accipiendo pro officio consolationis alteriusve levaminis .V. accipiendo pro exercitio punitionis aut afflictionis, sub qua ratione frequenter usurpatur in Scripturis C. Unde hic textus potius probat impios in ælernum puniendos. Inst. 2. Prudentius, Augustinus et Chrysost. apud Petavium de Ang. L. 3. c. 8. innuunt, damnatis subinde respirationis quidpiam obvenire, coriimqne pœnas fidelium orationibus, si non solvantur, saltem sublevari. Ergo ælerna pœna dici nequit. · R. Videtur poetica potius fingendi quidpiam licentia, quam probabilis sententia Prudentii esse, dum hymno quinto cecinit dæmonibus et damnatis pusillum quietis per festum Paschale indulged. S. Augustini in Ench. c. 110. non est absoluta, sed hypothetica tantum enuntiatio, ubi dixit, si sacrificia et pietatis opera damnatis aliquid prosint, non prodesse, nisi ut aliquid levamenti afferant. Denique S. Cnvsosrr. indulgentia quadam oratoria plus aliquid concessit immoderate defunctos deflentibus, dum bom. 3. in ep. ad Philip, dixit, Christianos damnatos per fidelium preces et sacrificia levi quidem, sed aliquo tamen solatio juvari. Quamvis enim hac dc re certi nihil ab Ecclesia sit decretum, maximum tamen contra illam præjudicium est, quod nunquam pro damnatis orare Ecclesia consueverit. Accedit, quod damnati sint extra communionem San­ ctorum, adeoque a nostris precibus commodi nihil habere possint. 55. Obj. HI. S. Aüg. in Ps. 71. v. 1 k Ex usuris et iniquitate redimet ani­ mas carum, sic scribit : Quœ sunt istœ usurœ, nisi peccata, quœ etiam debita nominantur? usuras autem appellatas puto, quia plus mali invenitur in suppliciis, quam commissum est in peccatis; ergo juxta S. Docturis mentem mortale ex natura sua non meretur ælernarn poenam. Conf. Sap. 1. Deus non delectatur in perditione hominum : sed juxta Philosophum nullus sapiens facit aliquid, nisi propter se in ipso delectetur; ergo Deus non puniet homines morte aeterna. R. D. J. Plus mali invenitur in suppliciis, quam quod mali physici subinde commissum est in peccatis C. quam quod mali moralis est commis­ sum .V. Responsionem probant verba subsequentia : Nam v. g. cum homi­ cida carpus tantum hominis fierimat, animo autem nihil nocere possit; ipsius et anima et corpus perditur in gehenna. Ad Conf. D. M. Deus non delectatur in perditione hominum antecedenter, DE POEMA PECCATI MORTALIS. 55 et non supposita culpa exigente hanc pofoiam C, consequenter ad culpam suM. non delectatur in perditione praxise propter ipsam C. propter mani­ festationem justitia,1 sure N. lust. 1. Judex sapiens punit ad corrigendum ; sunt enim testante Philo­ sopho pœnæ medieinæ quaedam : pœna autem ælerna post judicium non prodest ad correctionem ; ergo. R. D. Judex sapiens statuendo pœnas agit plerumque ad corrigendum, et pœnæ pro aliquo saltem tempore sunt medieinæ T. absolute, semper ac necessario, ita ut pœna esse non possit, nisi medicina aliis sit .V. Pœnæ etiam ælernæ sunt de facto medieinæ secundum illud Ps. 59. Dedisti me­ tuentibus te significationem, ut fugiant a facie arcus, ut liberentur dilecti luit post judicium etiam praestant, ut boni tanto magis gaudeant, quod vel ex justitiae amore, vel ex poenarum illarum timore bene egerint. Qnanqiiam salis esi, afflictiones illas ælernas manere actus justitiæ vindicative, ac essentialem pœnæ rationem habere. Inst. 2. Inter culpam et pœnarn debet esse proportio : hæc non habetur, si pœna sit ælerna, cum culpa sit momentanea ; ergo. R. I). M. Debet esse proportio quoad entitatem vel durationem N. quoad meritum vel causam et supplicium vel effectum C. In nullo judicio requi­ ritur inter culpam et pœnam proportio a duratione, ut D. Th. 1. 2. q. 87. a. 3. ad 1. ait, citans S. Aug. L. 21. de Civ. c. 11. Non enim, quia adulte­ rium vel homicidium in momento committitur, propter hoc momentanea pœna punitur; sed quandoque quidem perpetuo carcere vel exilio, quandoque etiam morte; in qua non consideratur occisionis mora, sed potius, ([uod in perpe­ tuum auferatur a societate viventium : et sic reprœsentat suo modo œternitatem pœnœ infiietœ divinitus. Inst. 3. In tribunali humano quævis crimina sufficienter et æqualiler puniuntur pœna finiti temporis; ergo et in tribunali divino, ne Deussit minus lenis, quam homines. R. 1°. Ar. J. Tum quia ex modo dictis pœnam homines etiam infligunt, quæ suo modo repraesentat aeternitatem pœnæ : tum quia, quod homines pœnas temporales flagitiis enormibus reddant, non ideo fit, quod pœnæ illre sint sufficientes et æquales. R. 2Ü. Disparitas est. Homines nec possunt exacte punire peccata, nec punire debent, nisi secundum exigentiam boni communis, quod sæpe non permittit adæqnalam pœnæ rationem ad meritum culpæ. Deus vero potest et debet exacte punire, ut sicut sua est virtuti merces, sic vitio etiam sit pœna. Hinc vero non sequitur Deum minus lenem fore : sed optime novisse merita peccatorum, et sine periculo injuriae aut excessus decernere posse supplicia. Inst. 4. Peccatum mortale est aliquid simpliciter linitum in omni ratione; ergo et pœna in nulla ratione debet esse infinita. R. .V. A. Est enim mortale peccatum respective perfecte infinitum, est etiam moraliter infinitum quoad durationem, ut innuitur Mare. 3. v. 29. Qui autem blasphemaveril in Spiritum sanctum, non habebit remissionem in ælernum, sed reus erit aterni delicti. Inst. 5. Etiamsi pura creatura non possit satisfacere pro peccato mortali, potest tamen satispali ; quia ad salispassionem, sicut ad solutionem, non afl requiritur condignitas persona» satispatientis ; ergo fundamenta superius allata nihil conficiunt. Conf. Licet quis puniatur juste, donec satisfaciat, quando satisfacere potest et non \ult : juste tamen non punitur, quando satisfacere non potest; quia ad impossibilia ex communi axiomate nemo tenetur. Atqui damnati non possunt satisfacere ; ergo. R. V. J. Homo pro mortali peccatosatispati nunquam potest, ita ut nihil amplius patiendum restet; tum quia ad pœnæ æterna» finem deveniri nun­ quam potest : tum quia reatus culpæ ex parte hominis inferi debitum satis­ faciendi, nunquam a damnato extinguendum. J7 Ratio est 1°. Quia repugnat dogmati fidei, pœnas damnatorum ætemas statuentis, et nullum excipientis. 2°. Quia repugnat ipsi fidei, quam S. Gregorius habuit, qui L. 7. epist.13., L. 4. Dial. c. 44. el !.. 34. Mor. c. 1G. (al. 19. n. 35.) docet pœnas inferni esse rcternas : nullam in inferno redemptionem : nec orandum pro homini­ bus impiis ct sine baptismo vita functis, qualis erat Prinçeps ille Ethnicus, persecutor Christianorum atrocissimus et omnibus libidinibus deditus. 3°. Quia repugnat fidei humante ob Auctorum in hac historia referenda dissensionem; ob nugas, quibus illi narrationem hanc adornant; et ob veterum scriptorum tum vitæ Trajani, tum vitæ Gregorii de facti occasione ct ipso facto silentium. Nec obstat 1°. Quod hanc historiam ediderint duo illi Scriptores; quia synchroni non erant, sed trecentis ferme annis posteriores ; hæc non ex pro­ batis actis, sed obscuris et dubiis monumentis enarrantes. Nec 2°. Quod eadem narratio habeatur in S. Joann. Damasceni oratione IM·* de iis, qui in fuie dormierunt; tum quia hæc oratio est supposititia, ut osten­ dit Bellarm., Nat. Alexander et Michael le Quex : turn quia in Dial. cont. Manichæos et L. 2. de fide Orlhod. c. 4. propositionem universalem huic singulari narrationi contradictoriam S. Doctor hic defendit. Nec 3°. Quod Euchologium Graecorum earn historiam in oratione quadam pro defunctis habeat; quia hæc fabula ex pscudo-Joanne Damasceno in Eu­ chologium facile irrepere poterat; cui proin fides habenda non est, præsertiin cum Ecclesia Græca, ex quo in schisma lapsa est, in graviores etiam errores impegerit. Nec 4°. Quod in libris Revelationum SS. Brigitte el Mechtildis idem con­ tineatur ; quia revelationes hæ fidem non faciunt, partira quia ab Ecclesia non fuerunt approbate, partira quia inter se circa hanc materiam contracte sunt. 38. R. II. Veritate hujus historiæ gratis supposita, audiri potest D. Thomas in supplem. q. 71. a. 5. ad 3. ita scribens : Dicendum, quod dc facto Trajani hoc modo potest probabiliter œstimari, quod precibus B. Gregorii ad vitam fuerit revocatus, et ibi gratiam consecutus sit, per quam remissionem pecca­ torum habuit, et per consequens immunitatem a poena : sicut etiam apparet in omnibus illis, qui fuerunt miraculose a mortuis suscitati, quorum plures constat idololatras et damnatos fuisse. De omnibus talibus enim similiter dici uportet, quod non erant in inferno fnaliter deputati, sed secundum praesentem propriorum meritorum justitiam. Secundum autem superiores causas, quibus prœvidebantur ad vitam revocandi, erat aliter de iis disponendum. Vel dicen­ dum secundum quosdam, quod anima Trajani non fuit simpliciter a reatu pœnæ œtemœ absoluta, sed ejus pœna fuit suspensa ad tempus, scilicet usque ad diem judicii : nec tamen oportet, quod hoc fiat communiter per suffragia ; quia alia sunt, quæ lege communi accidunt; et alia, quæ singulariter ex privilegio aliquibus conceduntur : sicut alii sunt humanarum limites rerum, alia divinarum signa virtutum, ut Aug. dicit in L. de cura pro mortuis agenda. '.S l»E PECCATO PERSONALI. ARTICULUS Π. QUA POENA PUNIATUR PECCATUM VENIALE? 59. Nota. Certum est inter Theologos 1°. peccatum veniale per se ct ex natura sua non mereri pœnam æternam. Sequitur enim hoc ex differentia inter peccatum mortale ac veniale, et ex fundamentis, ob quæ poenarum ælernilas mortali a Patribus tribuitur. Ea vero cum in veniali locum non habeant, nec perpetuitatem panarum fundant. 2°. Perse mereri pœnam temporalem, sive in hac vita, quæ consistit partim in privatione donorum supernaluralium, auxiliorum nempe gratias efficacis, fervoris charitalis, el familiaritatis cum Deo, partim in illatione poenarum naturalium, puta, doloris, morbi, egestatis, belli, famis aut etiam mortis, ut ex Scriptura et Patribus novimus : sive post hanc vitam seu in purgatorio, quæ stat tum in privatione aut potius dilatione visionis beatiiicæ et in tristitia animæ propter eam, tum in poena sensus, hoc est, doloribus ac molestiis ab igne purgatorio natis, ut illud Apoc. 21. Non intrabit in eam aliquod coinquinatum; cl I. ad Cor. 3. Si cujus opus arserit, detrimentum patietur, ipse autem salvus erit, sic tamen quasi per ignem; ac Malth. 5. .D/iczi dico libi : non eæies inde, donec reddas novissimum quadrantem; Concilia cl Patres de pomis purga­ torii peccato veniali post hanc vitam debitis exponunt. Restat proin quæstio de peccato veniali conjuncto cum mortali : utrum hoc saltem per accidens æternum puniatur in damnatis? 60. Dico. Nullum veniale in damnato etiam per accidens punitur pœna æterna. Prob. Exhausta pœna per leges sancita, reus eam passus nihil amplius debet, nec judex pœnam ulteriorem ab eo juste exigit; ut palet in pomis humanis, imo etiam infernalibus; quæ licet sint infra condignum, tamen quoad intensionem maximam a Deo non exiguntur, et a damnatis expian­ tur. Ergo cum temporalis pcena veniali per leges divinas decreta exhauriri possit, ea persoluta nec damnatus habet debitum sustinendi, nec Deus jus inlligendi pœnam ulteriorem, qualis æterna foret ; ergo cum Deus etiam per accidens puniendo non agat, nisi secundum debitum rei et jus suum judiciale, peccatum nullum veniale punit etiam per accidens pœna æterna. Conf. I. Deus ex Patrum et Theologorum consensu damnatos non punit ultra condignum : id vero faceret, si veniale per accidens plecteret æternum. Nam pœna v. g. unius anni intensa ut decem, quæ interim tanquam per se et ex condigno debita jocoso mendacio supponitur, per pœnam inferni in­ tensam lanium ut unum post decem annos aequaretur: post alios decem in duplo excederetur : sicque, decennia in infinitum numerando, crescente semper proportione superaretur; ergo. Conf. 2. Licet veniale in damnato ob conjunctionem cum mortali et or­ tum inde statum inimicitiæ fiat per accidens irremissibile; tamen imprimis manet culpa levis, quia illæ circumslantiæ non mutant essentiam venialis : deinde debitum pœnæ per ejus passionem manet extinguibile, quia ad salispassionern et pœnæ solutionem non requiritur status graliæ vel favor Dei I»E POENA PECCATI VENIALIS. 50 extrinsecus, ut eum satisfactio et remissio culpæ exigit ; ergo et pœna cor­ respondons levi culpæ manebit levis ac temporanea, caque non evadet per accidens insolubilis. 01, Obj. I. Quamdiu manet causa necessaria, manet ejus effectus et pro­ prietas: sed reatus culpæ in peccato est causa reatus pœnæ, tanquam effectus el proprietatis; oi-go. R. D. M. Manet ejus effectus ct proprietas in physicis C. In moralibus subd. si eflectus el proprietas sil absoluta et inseparabilis C. si sit conditionata el separabilis Ar. Proprietas physica producitur per influxum physicum ; unde conservata causa necessaria, utpole influxum illum physicum semper praestante, etiam naturaliter perseverat, ut patet in calore, proprietate ignis. Conservatio autem ac perseverantia proprietatum moralium condilionata tantum esse et hinc cessare potest, conditione posita. Quamvis itaque permittatur reatum pœnæ esse reatus culpæ effectum et proprietatem, cum tamen uterque reatus rectius dicatur effectus peccati actualis; tamen proprietas est tantum moralis, quæ, sicut reatus culpæ pe­ rire potest reatu pœnæ permanente, sic etiam tolli potest realu culpæ per­ severante, cum hic reatus ad morem debitorum aliorum destruatur per so­ lutionem pœnarum, ob cujus negationem perseverare dicitur. Inst. 1. Quamdiu manet culpa peccati, peccatum manet pœna dignum, et hinc juste puniri potest : sed culpa in veniali manet æternum; ergo. Conf. Deus potest quid juste punire, quamdiu id ipsi displicet : sed veniale non remissum quoad culpam illi æternum displicet; ergo. R. Quamdiu manet culpa peccati, peccatum manet pœna dignum digni­ tate radicals et quasi condilionata C. actuali et absoluta Ar. Dignitas radica­ lised pœnam est ratio et fundamentum, cur possit aut potuerit pœna infligi: hæc dicitur condilionata, quia non facit, ut de facto et adhuc infligi pœna possit, nisi supponatur pœnam necdum esse solutam. Dignitas actualis est debitum præsens adhuc sustinendi pœnam. Ad Conf. D. M. Deus potest quid juste punire, quamdiu id ipsi juste displi­ cet, si illud necdum adæquale punivit C. Si illud jam secundum reatum pœnæadæqualc punivit N. Justitia formali ter consistit in adœqualione juris et debiti; cum itaque damnatus pro debito pœnæ temporalis adæquale fuerit salispassus, sicque illud adaequando extinxerit, Deus remanentem reatum culpæ juste punire nequii. Inst. 2. Reus juste a Deo potest puniri, quamdiu habet complacentiam in peccato: hanc habet damnatus in veniali quoad culpam non remisso ; ergo. D. M. Quamdiu habet complacentiam liberam, et quæ sit novum formale peccatum C. quamdiu habet complacentiam necessariam, et quæ peccatum formale non sit N. Argumentum, si valet, nimium probat, nempe peccata in damnatis ct consequenter poenas sine fine augeri. G2. Obj. II. Ideo peccatum mortale per se punitur pœna æterna, quia damnatus per hoc peccatum sponte se conjecit in talem statum, ubi prin­ cipium vitæ ipsi deest, satisfactio fit impossibilis, et culpa irreparabilis; ergo veniale saltem per accidens punietur pœna æterna, quia per accidens, scilicet per mortale conjunctum, constitutum est in statu omnino simili. 60 DE PECCATO PERSONALI. Conf. Pœna corresponde! culpæ et malit i® ut duranti : sed culpa venialis semper hic durat ; ergo. R. D. .1. Ideo præcise aut tantum punitur per se pœna æterna mortale A’, tum propter hoc, tum propter alias rationes a priori æque ac maxime a posteriori C. Inter alias rationes etiam attulimus illam ex 1). Thoma, quan­ tumvis hic nobis contrario; tum ut ex nostris non solum, sed et ex alienis principiis veritatem theseos confirmatam ostenderemus : tum quia decla­ randum ibi erat, quid peccatum mortale per se efficeret ac induceret, quan­ doquidem de ipso peccati merito sermo fuerat. Cum autem in præsenti non sit quaestio de natura et merito ipso venialis, sed de accidentali tantum statu, sequelas a D. Tuoma ex illo principio deductas admittendi nulla necessitas urget ; praesertim cura aliis principiis communibus ill® repugnare videantur. .-Id Conf. D. J/. Pœna respondet culpæ et maliliæ ut duranti in reatu ad sustinendam pœnam C. ut duranti in reatu ad sustinendam displicentiam subd. si libere duret, aut pœna non sit per passionem æquata C. si aut non libere duret, aut æquata sil pœna A'. Inst. Ex nostra thesi sequeretur 1. Relinqui in hoc universo aliquid inor­ dinatum, scilicet culpam sine pœna : 2. Dari remissionem pœnæ sine meritis Christi : 3. In inferno locum habere redemptionem, et poenas decrescere ac mitigari : 4. Pro remissione pœnarum damnati posse oilerri preces el appli­ cari indulgentias. R. A'. Hæc vel sequi, vel a fidelium sensu aliena esse. Ad tum. R. D. Relinqui culpam sine pœna soluta el solvenda Ar. sine pœna non amplius quidem pendenda, cum jam ex æquo data fuerit C. Imo vero ordinatissimum est a Deo nullum peccatum puniri ultra condignum. Ad 2um. D. Dari sine meritis Christi remissionem per satisfactionem , et reparativam offensæ A'. remissionem per satispassionem, et præcise per pas­ sivam adaequatam vindicative justitiae, camque nullatenus salutarem nec meritoriam solutionem C. Hinc meritis Christi nihil decedere constat, quae ad satisfactionem, reparationem honoris lœsi, ac salutarem satispassionem ordinata fuerunt. Ad 3°“. A’. ·!“». part. Juxta quosdam proprie redimi pœnam est loco pœnæ debitæ offerre pretium aliud æquivalens, vi cujus judex ad permutandam vel omittendam vindictam movetur : improprie redimi est condonari vel minui pœnam ex judicis clementia. Neutrum accidit in inferno, ubi pœna non redimitur, sed expiatur et solvitur. 2im. part. C. Hoc enim non repugnat persuasioni fidelium , qui sentiunt peccatum quidem mortale, non autem veniale pœna æterna puniri. Ad 4"“. A\ seq. ex solut. ad Inst. 1. n. 54. Quæres I. Quomodo remittatur reatus culpæ decedentibus cum solo peccato veniali ? G3. Nota. S. Thomas in 4. Dist.21. a. 3. contra Alensemaliosque probat sæpc contingere, ut venialia peccata non remittantur ante mortem. Ex illo autem Apoc. 21. v. 27. .Von intrabit in eam aliquod coinquinatum, statuunt omnes, etiam reatum culpæ venialis sublatum esse oportere, antequam justus homo in gloriam coelestem ingrediatur. Præterea statuunt communiter Theologi, DE REMISSIONE VENIALIS IN MORTE, 61 culpam in hac providentia nunquam mere condonari. Denique ratio mani­ festa probat, pro reatu culpæ in hac vita non remiss® animas in purgatorio nun posse condigne salispali; cum culpa etiam venialis sit malum morale el allioris ordinis, quam pœna, quæ malum tantum physicum est, et nulla ratione adæquare illum’ordincm valet. His suppositis ad solvendam quæstionern auctores duplicem sententiarum classem allerunt : I». est, quæ statuit culpam remitti a Deo sub ipsum anim® egressum : 2e. quæ vult remitti eam in ipso purgatorio et egressu ex eodem. In hac malcria, quæ ex certis fundamentis decidi nequit, sufficiet nobis diversas exponendi rationes ab auctoribus inventas attulisse. 61. R. I. Secundum primam classem remittitur culpa in ipso instanti mortis seu in primo non esse vit®, vel vi grati® finalis, vel vi meritorum praecedentium et resultantis inde juris, quod justus habet ad introitum in gloriam el remotionem omnium impedimentorum ad eam : vel vi actus contritionis intensissimi, (piem in egressu e corpore anima elicere dicitur. Go. R. II. Secundum alteram classem remittitur culpa vi actuum charitatis divinae, patienti®, ac resignationis in voluntatem divinam aliorumquc actuum supernaturalium in purgatorio ab anima elicitorum : idque vel via meriti ; quia purgatorium pertinet quodammodo adhuc ad viam, nec est terminus : vel perviam satisfactionis; quia purgatorium ex ordinatione divina est locus non modo satispatiendi, sed et pro residuis culpis venialibus satisfaciendi : vel per viam deprecationis et impetrationis ; cum sicut anim® in purgantibus flammis detent®, lanquam Deo gratæ, possunt precari et impetrare quidpiam pro aliis, sic et remissionem culp® pro se impetrare queunt. Qü.eres II. In quonam consistat ratio peccati habitualis? GG.· R. I. Peccatum habituale nihil est aliud, quam ipsum actuale physice praeteritum, sed moraliter perseverans in reatu culpæ, seu per ordinem ad debitum sustinendi odium, vel displicentiam divinam. Prob. Sicut ab actu malo exislentc denominatur homo actu peccator; ita habitu et reatu peccator aptissime dicitur ab actu physice quidem præterilo, sed moraliter, h. c. habitu el reatu perseverante. Conf. 1. Ex S. Aug. L. 1. dc Nupt. et Concup. c. 26. cit. supra num. 29. Conf. 2. Peccatum perseverans ad debitum sustinendi odium , si fuerit mortale; aut displicentiam, si fuerit veniale, est radix aliorum effectuum, ut sunt privatio grati® sanctificantis, reatus pœnæ... imo praescindendo a reli­ quis, el hoc uno intellecto salis cognoscitur perseverantia moralis peccati. Si ais: Peccatum habituale dicitur mors anim®; ergo consistit in priva­ tione, id quod diserte docet D. Thomas. Item peccatum dividitur in actuale el in habituale; ergo non possunt esse idem. R. I). .1. Dicitur mors anim® demeritorie et causaliter C. formali ter et in se A*. Idipsum D. Thomas alibi diserte asserit, quod privatio grati® sit pœna peccati, non ipsum peccatum. Præterea divisio peccati in actuale el habi- 62 DE PECCATO PERSONALI. tualc non est divisio generis in species, sed subjecti in accidentia; non per membra stricte ac physico dividentia, sed per diversos tantum status. 67. R. II. Perseverantia moralis peccati habitualis explicatur proxime et formaliter per negationem satisfactionis vel condonationis. Prob. Peccatum habituale perseverans est peccatum non remissum; ergo sicut offensa principis dicitur moraliter perseverare, ex eo quod physice pneterierit, et vel ab offendente non fuerit expuncta per compensationem, vel a principe non condonata; ita offensa Dei. Siflfs 1°. Sequeretur, tum quod Deus esset causa peccati habitualis, quia negatio condonationis fundat perseverantiam peccati : tum quod Deus odio haberet suam negationem condonationis, quia aversatur etiam peccatum habituale ut perseverans. R. .V. seq. .Nam 1°. Deus non condonando non intendit directe perseve­ rantiam peccati, nec proprie conservat, nec positive in illud influit; sed utitur jure suo, quo cedere non tenetur; et nihilominus ad pronicrendam condonationem disponit et excitat. Homo autem causa dici debet, tum quia posuit actuale peccatum; tum quia contra debitum et obligationem non satisfecit. 2°. Deus aversatur peccatum ut perseverans, ita ut perseverantia sil duntaxat conditio, sine qua non amplius odisset peccatum; non item ratio motiva et prov us indignationem Dei. Si ais 2°. Perseverantia moralis peccati habitualis proxime cl fonnaliler explicatur per obligationem satisfactionis et jus aversandi; tum quia sublato jure et obligatione tollitur peccatum habituale : tum quia obligatio cl jus sunt priora, et præsupponuntur ad utramque negationem. R. Λ*. A. Quia obligatio hæc, et jus illud perseverans præsupponunt tanquam titulum peccatum habituale, et sunt ejus effectus : sicut eadem obli­ gatio et jus primum præsupponunt peccatum actuale, cujus sunt effectus. Tollitur quidem peccatum habituale sublato jure et obligatione, sed qua negantibus processisse satisfactionem vel condonationem. Demum obligatio prima et jus primum sunt priora ; non vero obligatio et jus perseverans : sic enim ex peccato habituali et ex negatione oriuntur. DISPUTATIO 111. DE PECCATO Olll(J\ALI. CAPUT 1. DE EXISTENTIA PECCATI ORIGINALIS. Peccati originalis nomine intelligimus ex annotatis n. 3. illud, quod a primo homine in omnes ejus posteros naturali generationis via ab eo descen­ dentes transfusum hos ipso originis momento inquinat, reddit Deo inimicos, indignos cœlo, et variis vitae calamitatibus ipsique morti obnoxios. Contro­ versiam de illo Cclestius, Pelagii socius, aut inter discipulos antesignanus, ad quaestiones praeter fidem referre quidem conatus est; sed S. Augustinus tum episl. 89. (al. Ί57. η. II. et seqq.) tum de gratia et pecc. orig. L. 2. c. 24. et L. I. coni. Julian, c. 2. ostendit, eam ad ipsa Christiance fidei fundamenta perlinere, unamque esse ex iis, quibus proprie fides Christiana consistit. Quare et nos hanc materiam accurate tractandam censemus, atque eum in lineni et errorum et veritatis demonstrationem ac vindicias dare aggredimur. « ARTICULUS 1. QUINAM CIRCA ORIGINALIS PECCATI EXISTENTIXM FUERINT ERRORES? 41 68. Dico I. Triplex classis est eorum, qui circa peccati originalis exislenliam errarunt. Γ. Gentilium, qui peccatum originale ignorarunt, et, juxta quosdam, Hebræorûm nonnullorum, qui circumcisionem nihil, nisi notam characleristicam populi Judaici ab infidelibus existimabant. Sed ignorantia hæc potius, quam error forte dicenda est ; eo quod originale malum ex revela­ tione duntaxat innotescat. 2a. II.ereticorum, ex quorum erroneis alias opinionibus peccati originalis cxislcnlia destruitur. Ejusmodi erant Manicji.ei, aliique bina rerum princi­ pia diversa, et animam in homine, alteram bonam, alteram malam, lingen­ tes, atque hinc leste S. Aug. L. 20. coni. Faust, c. 46. baptismum tanquam prorsus inutilem rejicientes; quorum dogmata sicut secuti sunt Albigenses, sic baptismum etiam parvulis ad salutem prodesse negarunt. Huc aliqua ratione reduci etiam potest Oricenes, qui quamvis nullibi peccatum origi­ nale negaverit, et baptismi etiam necessitatem ad parvulorum peccata delenda hom. 8. et 12. in Levit, (si tamen hæc commentaria illum auctorem 6-1 DE PECCATO ORIGINALI. habeant) asseruerit; tamen cum animas ante peccasse docuerit, quam cor­ poribus conjungerentur, non originale, sed habituale peccatum, in superiori vita commissum in baptismo tolli autumasse a quibusdam censetur. 3’. Est Pelagiano hum, quorum capitale dogma et voluti c.eterorum erro­ rum omnium basis erat negatio peccati originalis. Iloc autem sequentibus articulis, ut ex Mario Mercatore coævo in Commonitorio, Conciliis Cartha­ ginensi et Diospolilano, et S. Augustino in L. 2. de grat. el pecc. orig. aliisque discimus, constabat. 1°. Adamum mortalem factum, qui sive peccaret, sive non peccaret, fuisset moriturus. 2°. Quoniam peccatum Adce ipsum solum lœsit, et non genus humanum. 3°. Quoniam infantes, qui nascuntur, in eo statu sunt, in quo Adam fuit ante prœvaricationem. P. Quoniam neque per mortem Adœ omne genus hominum moritur, quia neque per resurrectionem Christi omne genus hominum resurgit. 5°. Quoniam infantes, etiamsi non baptizentur, habent vitam æternam. Atque de hac una classe hic et in posterum a nobis agetur. r4/· 69. Dico II. Erroris hujus auctores et sectatores nonnihil variarunt. Variatio I*. evenit inter ipsos auctores, Celestium nempe et Pelagium, de qua audiendus S. Aug. L. cit. c. 12. Quid inter istum ct Celestium in hac quasi tone distabit, nisi quod ille apertior, iste occultior fuit ; ille pertinacior, iste mendacior; vel certe ille liberior, hic astutior? Ille enim nec in Ecclesia Carthaginensi damnare voluit, quod in Romana postea se tenere confessus est, et corrigi paratum se esse professus est, si ei tanquam homini error obrepserit. Iste autem et illud dogma (in Synodo Diospolitana seu Palaestina) damnavit tanquam contrarium veritati, ne ipse a Catholicis judicibus damnaret ur ; et id sibi defendendum postea reservavit, aut mendaciter damnans, aut callide interpretans. 2*. Fuit in defensione dogmatis. Nam 1°. Pelagius æque ac Celestius sata­ gebant quarstionem hanc inter illas referre, quæ prater fidei periculum in utramque partem disceptari possint, ut S. Aug. L. cit. c. 23. annotavit. 2°. Ita damnabant publice suos errores, ut tamen apud discipulos sensum ct explicationem haereticam retinerent. Illud enim, quod dixerant, non tantum primo homini sed etiam humano generi peccatum primum obfuisse, inlelligcbanl factum exemplo, non propagine : quatenus nempe Adamum peccan­ tem omnes imitati sint. Alterum, quo fatebantur infantes non esse in eodem statu, in quo Adam ante praevaricationem fuerat, interpretabantur hoc sensu dunlaxat dictum, quod infantes prœceplum capere nondum possint, Adam autem potuerit. Denique ubi baptismum necessarium parvulis asseruerant, necessitatem eam exponebant ad hoc, ut infantes sanctificarentur in Christo, et hœredes regni cadestis fierent, non autem ut peccata illis remitterentur. Quin el parvulos in remissionem peccatorum baptizari ; sed hoc sensu admit­ tebant, quod eodem baptismo initiarentur, quo iis, qui lapsi sunt, peccata remittuntur: sive qui ex se et natura sua idoneus est ad peccata delenda ; ut iterum constat ex S. Aug. L. cit. c. i. el 5. et aliis in libris ac ep. 106. (al. 186.) passim. 3°. Conabantur imponere liom. Pontificibus Innocentio el Zosimo oblatis fidei professionibus fraudulentis partira errores suos subdole legentibus, partira ubedientiam definitioni Ponlificiæ simulato spondentibus, EXISTENTIA PECCAT! ORIGINALIS. atque hac ratione veniam suo dogmati ac indulgentiam sibi a damnatione aucupantibus; ut ex iisdem fontibus habetur. 3*. Accidit in ipsa doctrina. Etenim 1°. aliqui Pelagiam, ut refert S. Aug. L. I. de pecc. inerit, c. 35., propria quædam peccata in parvulis recens natis esse dicebant, quæ per baptismum illis remitterentur. 2". Plures argumentis Catholicorum, ut apparet, convicti, docere coeperunt Adamum post peccatum mortalem esse facium, atque ex eo per generationem ab ejus filiis mortem quidem corporis trahi, non tamen animæ, hoc est, peccatum; ut idem Do­ ctor L. 4. coni. 2. ep. 1’elag. c. 2. el 4. n. 6. notavit. Cum his sub prima sui erroris initia sensisse Julianum, auctor est Marius Mercator in suo Commoni­ torio, quamvis postea omnem Pelagii hærcsin contra S. Aug. defendendam susceperit. Dimidiatum hunc de originali Pelagianisrnum renovarunt etiam postremis seculis Ziringlius, Jacobus Faber, ct Erasmus. 3°. Reliqui omnes, quos alibi notavimus, errores retinuerunt, novosque diu post Sedatores acceperunt in Anabaptistis et Socinianis. ARTICULUS II. AN EXISTAT PECCATUM ORIGINALE? 70. Dico. Existentia peccati originalis est Dogma fidei. Ita Trid. Scss. 5. statuit, fatetur ct declarat : Scriptura sacra demonstrat : Traditio Ecclesiæ evincit: et congruæ Rationes persuadent. Argumenta hæc validissima jam olim in Pelagianos strinxerunt SS. Patres, qui controversiam hanc data opera disputarunt. Intercos primus ac præcipuus est S. Augusti­ nus, qui hanc materiam copiosissime pertractavit in libris de grat. et peccato originali, de nuptiis ct concupiscentia, de peccatorum meritis ct remis­ sione, contra duas epistolas Pelagianorum , et adversus Julianum; denique in aliis suis libris ct epistolis frequentissime. Post hunc idem argumentum studio singulari versarunt S. Prosper ad Capitula Genuensium resp. 3., S. Fulgentius L. de gratia Christi, Hugo de S. Victore L. 1. de Sacramentis, Anselmus L. de conceptu Virginali et peccato originali etc. Quibus argumentis ex Scriptura probetur ct vindicetur existentia peccati originalis? 71. Argumentum I. Sumitur ex Veteri Testamento. Et quidem 1°. Jobi c. 14. v. 4., quem versio70; Interpret, sic recitat : Nemo mundus a sorde, nec infans, cujus est unius diei vita super terram. Secundum Vulgatam autem sic Deum alloquitur : Quis potest facere mundum de immundo conceptum se­ mine? nonne, tu, qui solus es? Sic autem argumentor : Sordes ct immunditia, de qua loquitur Job, homini inest ab ipsa ejus conceptione, ut patet ex ver­ bis, atque hinc omnibus inhæret clin omnes propagatur. Sed hæc immunditia non est corporea, sed spiritualis, seu peccatum; tum quia per immunditiam sæpius inlelligitur peccatum, ut liquet ex Isa. 64. v. 6. Facti sumus ut im­ mundus omnes nos, el tanquam pannus menstruata universa justitia nostra : iv. n. 1. 5 66 in; peccato origixali. EXlSfENTIA PECCATI OltIGl.NAIJS. tum quia hanc immunditiam Deus solus tollere potest, ut asserit nostra Vul­ gata : tum quia in cap. sequente v. 1 L ex opposito immaculatus ct justus idem Sonant : Quid est homo, ut immaculatus sit, et ut justus appareat natus de muliere? ergo. · ; Ex quo etiam occluditur effugium Socino, qui hic sermonem esse vult de immunditia comparative ad Deum, in cujus couspec/u etiam cudi ibid. c. 13. v. 13. non sunt mundi. Hæc enim immunditia pro imperfectione sumpta a Deo etiam tolli nequit; nec proinde fundat comparationem ad mundum ct mundandum, quam tamen insinuat Vulgata : nec maculam a sordibus expri­ mit, «piam 70. Interpret, versio supponit. 2°. Ex Psal. 30. v. 7. Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum : el in pec­ catis concepit me mater mea. Hic quamvis de peccatis in plurali Vulgata et 70. Interp. enuntient, tamen peccatum originale intclligi potest; tum quia juxta S. Alg. in Enchir. cap. i i. et 43. in sacris æque ac profanis scri­ ptionibus usitata est figura intellectionis, qua numerus pluralis pro singu­ lari . el vicissim usurpatur : tum quia Adami peccatum, quod a posteris contrahitur, plures iniquitates, superbiam scilicet, infidelitatem, inobedienliam complectitur; quibus accedit, quod S. Hieroxymvs aliique fere omnes vim vocis hebraicæ secuti reddant illum versum cum singulari ; in iniqui­ tate, in peccato. Unde sic : Iniquitas et peccatum, in quo conceptum se David proûtetur, erat verum et proprie dictum peccatum ; cum et ipsa vox hcbraica et eadem adulterio Davidis in hoc Psalmo attributa id significet. Atqui illud non potuit aliud esse quam peccatum originale; non enim erat peccatum personale Davidis, cujus vel tanquam infans ratione carens in utero materno erat incapax, vel in quo certe ipse non fuerat conceptus : nec erat peccatum I parentum Davidis; siquidem is cx legitimo sanctoque conjugio natus fuit : gignendi autem actio et honesta et justa est,-atque ad fidelium parentum i laudem spectat : ac David prælerea in hoc loco non suscepit aliorum mali­ ί tiam incusare, sed proponere Deo suam miseriam ejusque misericordiam allicere. Consequens itaque est, ut peccatum hoc vitio primorum parentum adscribalur, ct Deus, qui hominem rectum fecit, et conjugii a Deo instituti officium, ct liberorum procreatio extra Manichæorum calumnias collocen­ tur. Hoc autem evicto, David non uni sibi proprium, sed omnibus hominibus commune peccatum expressit; cum scire non potuisset se in peccato esse conceptum, nisi omnes Adæ posteros nasci peccato obnoxios novisset. Vide de his Bellarm. L. 4. de amiss, gral. c. 4. I 72. Argumentum II. Sumitur cx Novo Testamento. Et quidem 1°. cx epist. ad Rom. c. 5. v. 12. Propterea sicut per unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors, ct ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt etc. Et v. 19. per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi. Inde enim sic arguo : Peccatum, quod in mundum intravit per unum hominem, in quo omnes peccarunt, est verum et proprie dictum peccatum. Quamvis enim peccatum in Scriptu­ lis nounuuquain sumatur melonymicc pro peccati pœna, in iis tamen peccare nuspiam acceptum legimus pro puniri; in uno autem homine omnes peccavisse dicuntur. Prælerea sub peccati nomine hic nequit intclligi mors tanquam pœna; quia alias sensus foret : mors in hunc mundum intravit, (i 7 el per mortem mors : nec potest iiilelligi effectus alius, pronitas scilicet ad peccandum ; eo quod non huic, sed peccato proprie dicto decreta sit mors juxta illud Ezcch. 18. Anima, qua· peccaverit, ipsa morietur : et ad Rom. 6. Stipendia peccati mors. Atqui peccatum hoc est ipsum originale peccatum. Nam 1. non est peccatum actuale Adami, quatenus tantum in ipso el per­ sonale erat; tum quia non intravit sive peccatum sive mors in mundum ratione solitis Adami, sed per Adamum intravit peccatum in omnes homi­ nes, quia in Adamo omnes peccarunt, ct ita etiam per eum in omnes mors pertransiit : tum quia per unum hominem intelligenda esset potius Eva quam Adamus; nec inter hunc ct Christum loto hoc capite comparatio in­ stitui potuisset, si textus recitatus nihil ediceret, nisi coepisse peccatum esse in mundo, dum Adam peccavit. 2. Non est actuale peccatum, quod ad exemplum Adami fuerit commissum ab omnibus, el sic imitatione, non autem propagatione in mundum intro­ iverit. Imprimis enim id antithesis inter Adamum ct Christum hic instituta non patitur: deinde quod hominum plurimi non cognoverunt, ut infideles, aut cognoscere non potuerunt, ut infantes, aut si quidem cognoverunt, tamen damnarunt, ut mulli fideles, id certe imitati fuisse dici nequeunt; hæc autem omnia respectu peccati Adæ certa sunt. Denique si exemplo introivisset peccatum in mundum, et imitatione homines duntaxat peccassent, mortui essent omnes oh suum ct non alterius delictum, nec in alio perçassent, nec per alterius inobcdicnliam essent constituti peccatores. Prælerea Apostolus de imitationis peccato locuturus debuerat potius afferre peccatum Diaboli aut Evœ, per quos prius, quam per Adamum peccatum intraverat. Plura vide in Bellarm. cap. 3. 1. c., ubi et Vulgate cum Græco concordiam contra Erasmum vindicat. 2°. Ex 2. ad Corinth, 5. v. 14. Si unus pro omnibus mortuus est, ergo omnes mortui sunt : et pro omnibus mortuus est Christus : ut et qui vivunt, jam non sibi vivant, sed ei, qui pro ipsis mortuus est et resurrexit ; quod ratiocinium, ut ostendit Alg. L. 6. cont. Julian, c. 4. n. 8. legitimum non foret, si non homines universi, ac ipsi etiam infantes mortui forent morte peccati. Hem ex epist. ad Ephesios 2. v. 3. Eramus natura filii irce, sicut et coeteri. Cujus sensus est : a primo naluræ nostræ exordio, seu ex nativitate, et sic non consuetudine aut imitatione eramus obnoxii iræ ac vindictæ divinæ; huic autem nemo obnoxius est, nisi ob peccatum : unde consequitur nasci omnes cum peccato. Nempe id probant verba et ordo textus græci, in quo vox τέκνα non tam filium, quam partum et nativitatem significat : et secundum constructionem filii natura iræ legitur; quasi filios naturales, el quod naturam spécial, iræ diceret, ut hos opponeret filiis adoptione : probat etiam scopus ct finis Apo­ stoli, qui, ut Judaeorum jactantiam gentilibus se praeferentium retunderet, illos æque ac hos cx nativitatis origine aliquando iræ divinæ obnoxios fuisse declarat, ct hinc radicem et causam mali, de quo ante dixerat, scilicet de­ I > pravate vite aperit. Unde quamvis vox gra-ca ambigua sit, et Julianus hunc locum sic reddiderit : Eramus prorsus filii irce, haneque interpretationem S. Hier, non rejiciat; tamen S. Alg. L. G. cont. Julian, c. 10. n. 33. recte Vulgatam, quam Hieronymus etiam secutus est, præhabendam censu it, præserlim quod eam summus latinorum omnium Codicum consensus firmaret. 68 l»l PECCATO ORIGINALI. 73. Obj. I. Unicus locus, unde peccati originalis exislentia asseritur, est cap. a·, ad Romanos : sed hic de peccalo originali non agitur; ergo. Prob, min. Peccaltnn originale est. quod habetur per generationem : sed de hoc non loquitur hie Apostolus; quia generatio lit per duos, dicitur autem v. 12, Peccatum per unum hominem intravit in mundum ; eigo. R. Præcipuum hunc locum esse concedimus, unicum esse negamus, ut ex Patrum testimonio et ratiociniis supra allatis patet. Sed T. M. N. m, Quamvis enim Pelagius, Julianus, Erasmus, Grotius el Joan. Clericus inde demonstrationem peti posse negarint; hoc tamen vel ut decretorio invide usi sunt Patres Africani in Concilio Xalionali, Pontifices Innocentius, Zosimus, Cœlcstinus, Leo et Gclasius, Patres item Arausicani, ac demum Patres Co.xc. Trid. Ad Prob. X. m. Scriptura non dissimulavit hominem alterum, nempe Eram, ex cujus cum Adamo conjunctione, peccatum generatione propagetur, ubi Eccli. 23. v. 33. J muliere, inquit, initium factum est peccati, et per illam omnes morimur. Verum, ut S. Aug. L. 2. oper. imperf. notat, Apostolus et recte dixit, per unum hominem peccatum intrasse in mundum; quia vir et mulier matrimonio juncti Malth. 19. v. 0. non sunt duo, sed una caro : et recte unum Adamum indicavit, tum quia hujus tanquam viri, actio gene­ rationis initium est; tum quia ejus ulpote capitis, et non Evœ peccatum in posteros traducitur. Inst. I. Peccatum, de quo sermo est v. 12., debet esse idem, de quo dici­ tur v. 13. Usque ad legem peccatum erat in mundo : peccatum autem non imputabatur, cum lex non esset. Atqui hoc postremum est peccatum actuale; quia hoc ante legem Moysis necdum imputabatur : non autem originale, ulpote qu'xl ante et post legem juxta nos est imputatum ; ergo. R. Cum S. Alt,. L. 6. coni. Jul. c. L n. 9. .V. m. Non solum actuale, sed cl originale ante legem Moysis non imputabatur, hoc est ab hominibus vix ac nc vix quidem aestimabatur, quia non cognoscebatur, cum per legem orta sit cognitio peccati, originalis æque ac actualis. A Deo tamen imputatum fuisse peccatum patet ex pœna, quæ erat mors toti humano generi communis respectu originalis, et respectu actualis peccati aliæ vindictre, quas Deus etiam ante Moyseu jam a peccatoribus sumebat. Alii respondent intelligi quidem hic peccatum actuale, quin tamen similis significatio sit in versu priore; quia Apostolus originale peccatum in versu 12. assertum deinceps probare assumpsit per duos effectus, quorum primus est peccatum actuale, dc quo versus 13. ; secundus mors, de qua versus 14. /n.U.2. Originale peccatum est id, per quod non tantum mors, sed etiam peccatum homines inficit: sed tale non est peccatum Adami, cum ex Adamo mortem lautum et non peccatum trahamus juxta v. 14. Regnavit mors ab Adam usque ad Moysm, etiam in eos, qui non peccaverunt in similitudinem prcsvaricalionis Ada; ergo. R. .V. »i. et rationem. Textum explicant S. Curys., Aug. et Theodorei·. cum quibus D. Qui non peccaverunt in similitudinem prevarication is Adæ, hoc est, non peccalo personali, nec physice propria voluntate C. nequidem voluntate aliena Adami, et sic simpliciter non peccarunt Λ’. Cum per pecca­ tum intraverit mors in mundum, el mors regnaverit etiam in infantes ante legem scriptam, hujus tanquam juslæ pocuæ peccatum tanquam causa I.XISTE.NTIA PECCATI ORIGINALIS. 69 meritoria illis inesse debuit : non autem actuale et personale fuit, cujus infantes incapaces sunt; ergo originale, quod ab Adamo in sui conceptione contraxerunt. Inst. 3. Originale juxta nos debet afficere ornnes : sed peccatum, de quo Apostolus loquitur, pertinet tantum ad mullos et respective ad pauciores; nam v. 19. ait : Sicut enim per inobedientiam unius hominis, peccatores con­ stituti sunt inulti; ita et per unius obeditionem, justi constituentur mulli. Et v. 15. Sed non sicut delicium, ita et donum : si enim unius delicio mulli mor­ tui sunt, mullo magis gratia........in plures abundavit; ergo. R. X. m. Eadem hic significatio est terminorum mulli et omnes, nl ait S. Aug. L. G. coni. Jul. c. 24. n. 30. Cum dictum est per unum in omnes transiissc. peccatum; et postea, per unius inobedienliarn peccatores constitutos inultos, ipsi sunt multi, qui et omnes; et hoc quidem, ut recte notat, juxta morem alibi etiam in Scripturis usurpatum, cum etiam Genes. 22. Abrahæ dicatur : In semine tuo benedicentur omnes gentes ; cui c. 17. dictum erat : Patrem mullarum gentium constitui te. Neque plus quidpiam ex altero textu exsculpitur, nam τδ in plures græce legitur in multos : vox autem multo magis non ad excessum justorum ultra peccatores, sed ad superabun­ dantiam donorum præ malis peccato illatis significandam spectat ; cum per Christi gratiam non originale tantum, sed cl actualia peccata expientur, ut ex v. 1G. constat : Judicium quidem ex uno in condemnationem : gratia autem ex multis delictis in justificat ionem. Inst. 4. Ex proxime cil. versibus constat saltem, quod non plures per Adæ peccatum constituti sint peccatores, quam justificati sint per obedienliam Christi : sed per hanc non sunt justificati omnes; ergo. R. X. M. Hunc enim sensum non habent versus proxime laudati, nec ille 1. ad Cor. 15. v. 22. Sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivificabuntur ; sed istum : sicut, quotquot ex Adamo generantur, ii reatum peccati et mortis contrahunt; ita quotquot in Christo regenerantur, ii ju­ stitiam et vitam supcrnaturalem suscipiunt : et e converso, sicut, qui ex Adamo via ordinaria non nascitur, ut Christus, in Adamo non moritur; ita qui in Christo non renascitur, spiritualité!· non vivificabitur. I 74. Obj. II. Ezech. 18. habetur : Anima, quœ peccaverit, ipsa morietur : filius non portabit iniquitatem patris. Contrarium fieret in hypothesi pec­ cati originalis. R. 1). Filius non portabit iniquitatem patris, si iniquitatis non sit par­ ticeps C. si sit xV. Filii paternae iniquitatis participes esse possunt, vel imita­ tione;^ quos perlinet illud Exod. 20. Ego sum Dominus... Zelotes, visitans iniquitatem patrum in filios in tertiam et quartam generationem ; vel nati­ vitate, de quibus Apostolus loquitur. Porro qua ratione nos omnes participes simus peccati Adami,-explicat S. Aug. L. 3. de pecc. mcr. c. 7. n. 14. sic dicuntur ista aliena peccata, tanquam omnino ad parvulos non pertineant : siquidem in Adam omnes tunc peccaverunt, (piando in ejus natura illa insita vi, qua cos gignere poterat, adhuc omnes ille unus fuerunt. El L. G. coiit. Julian, c. 10. n. 22. Aliena sunt proprietate actionis, cl nostra sunt conta­ gione propaginis. I bi pneterea c. 25. advertit, citata Ezccbielis verba et dicta Jeremiæ c. 31. esse prophetica, ac pronuntiare fœdus novum, jn quo rege no <*■ W "0 w DE PECCATO ORIGINALI. * rati, et qui ad Adamum novum, Christum, perlinerent, suam duntaxat ini­ quitatem erant portaturi : juxta pactum vetus autem cum Adamo initum filios iniquitatem patris primi portaturos. Inst. 1. Paulus ad Rom. 4. scribit : Ubi non est lex, nec praevaricatio ; sed infantibus non ponitur aut data fuit lex; ergo. R. D. m. Infantibus non ponitur, nec data est lex in conceptione eorum, nativitate et infantia C. in primo eorum parento, in quo continebantur subd. non data illis est lex, quamtoluntate physice propria violarent C. quam voluntate physica primi parentis, et moral iter sua propria violarent .V. Sicut omnes in Adamo peccarunt, sic in eodem posita erat illa lex : De ligno scientia boni et mali ne comedas : in quocumque enim die comederis ex eo, morte morieris. Inst. 2. Scriptura passim dicit, quod Deus reddat unicuique secundum opera ejus : et 2. ad Cor. 5. habetur : Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis prout gessit, sire bonum, sive malum. Parvuli autem nihil operis mali, nec in corpore suo gesserunt ; ergo. R. Cum S. Aug. L. 6. cont. Jul. c. 10. n. 23. Scripturae textus ejusmodi perlinere ad adultos; ideo enim propria corporis sui dixit, quod ad unum­ quemque in se ipso jam viventem pertineat. Quod ipsum ex verbis Apostoli praecedentibus liquet, ubi ait : Ideo contendimus sive absentes sive prœsentes placere illi. Omnes enim nos manifestari oportet, etc. Si vero etiam de infan­ tibus verba accipiantur, ea non sunt exclusive, cum non dicatur : ut referat unusquisque tantum propria corporis. Sicut igitur ad parvulos pertinet Christi meritum, ct ob id consequuntur regnum coeleste ex sententia Apo­ stoli in objectione laudata : sic ad eos etiam peccatum Adæ perlinet, ac propter illud a regno Dei excluduntur. Quibus argument is probetur ex Traditione, et vindicetur existentia peccati originalis ? 73. Argumentum I. Sumitur ex SS. Patribus, qui ante Pelagium scripse­ runt ; ejusdem enim tempore aut post illum unanimis et aperta fuit Do­ ctorum sententia pro peccati originalis extantia. Et quidem Sec. 1. Ignatius in cp. ad Trallianos (Edit, interpol. Biblioth. Magn. Patrum t. 11. p. G. B.) scribit: Vos ergo... estote imitatores passionum Christi et charitalis, qua dilexit nos, qui dedit semet ipsum pro nobis... ut sanguine suo nos repurgaret a veteri impietate. Sec. II. S. Justin, in Dial, cum Tryphone n. 88. hæc habet : Ad a innem venisse Christum pro comperto habemus... humani generis causa, quod per Adam in mortem el fraudem el seductionem serpentis conciderat, ut interim propriam prose maligne agentis cujusque culpam taceam. S. Iren. L. 3. cont. Haires, c. 20. (al. 18. n. 7.): Quemadmodum per inobedientiam unius homi­ nis, qui primus de terra rudi plasmatus est, peccatores facti sunt mulli et amiserunt vitam; ita oportuit et per obedient iam unius hominis justificari mullos et percipere salutem. Et L. 3. c. 17. n. 3. Delevit chirographum debiti i » t F.XISTENTIA PECCATI ORIGINALIS. 71 nostri, el affixit illud cruci; uli quemadmodum per lignum facti sumus de­ bitores Deo, per lignum accipiamus nostri debiti remissionem. Alia ex eodem etiam affert S. Aug. L. 1. cont. Julian, cap. 3. Sec. 111. S. Cïprian. ep. 59. ad Fidum : Quanto magis prohiberi non debet infans, qui recens natus nihil peccavit, nisi quod secundum Adam carnaliter natus contagium mortis antiqua} prima nativitate contraxit... Idcirco heee fuit in Concilio (Carlhaginensi 111. sub Cypriano ann.257.) nostra sententia: a baptismo neminem per nos debere prohiberi; quod magis circa infantes ipsos et recens natos observandum putamus. Huic adde Tertullian. L. de teslim. Animae c. 3., de carne Christi c. 16. et 17., de resurrect, carnis c. 34. el cont. Marcion. L. 5. c. 17. Ne quid de Origene laudari solito hic addam. ExSec. IV. proferuntur a S. Augustino L. 4. cont. Julian, c. 3. 5. el 6. pt L. 4, ad Bonif. e. 11.: S. Hilarius, S. Basilius, S. Greg. Naz., S. Ciirysostomus, S. Ambrosius, item Rheticius, Olympius, Hilarius Sardus etc., quorum lestimonia afferre nimis longum foret. 76. Argumentum II. Sumitur ex Pontificum doctrina ac decretis. Hos inter primus refertur Siricius in ep. 1. ad Hirtior, c. 2. (Labb. I. 2. p. 1018. D.) scribens: Infantibus, qui necdum loqui poterunt per œtatern... omni volumus celeritate succurri, ne ad nostrarum perniciem tendat animarum, si ne­ gato... fonte salutari, exiens unusquisque de seculo, et regnum perdat et vitam. Innocentius I. in rescripto ad Synodi Milevit. Patres de Pelagii et Celestii errore ita scribit (Labb. t. 2. p. 1288. D.) : Illud vero, quod eos vestra Fraternitas asserit prcedicare, parvulos œternœ vitœ prœmiis absque baptismatis gratia posse donari, perfatuum est... Qui autem hanc in eis sine regenera­ tione defendunt, videntur mihi ipsum baptismum velle cassare etc. Zosimus in sua contra Pelagianos epistola scribens sic a S. Aug. cp. 157. (al. 190.) adOptatum n. 23. refertur : Ipsius Christi morte, mortis ab Adam omnibus nobis introducta} atque transmissae universae animae, illud propagine contractum chirographum rumpitur, in quo nullus omnino natorum, ante­ quam per baptismum liberetur, non tenetur obnoxius. Coelestini s I. inter capitula epistolae primae ad Gallos subjuncta sic loqui­ tur cap. 1. (Labb. t. 2. p. 1614. E.) : In praevaricatione Adœ omnes homines naturalem possibilitatem et innocentiam perdidisse. Cap. 9. ex baptismo ej us­ que ceremoniis originalem labem etiam infantibus adhaerere ostendit. Eadem decernunt Leo I. ep. 86. (al. 1.) ad Nicelam Aquileiens. c. 3., Gelasils I. cp. 7. ad Episcopos per Picenum (Labb. t. 3. p. 1176.), Gregorius M. L. 9. ep. 52. (al. 54. ορρ. t. 3. p. 970.) ad Secundinum. ΊΊ. Argumentum III. Sumitur a Conciliis, quorum viginli quatuor contra Pelagianam hærcsin an. 401. vel 405. exortam intra novemdecim annos, nempe ab anno circiter 412. usque ad an. 431. celebrata fuerunt. Ex his autem praesertim notandum 1°. est Conc. Cartuag. an.'412., a quo Celestii errores detecti et reprobati fuerunt. 2°. Conc. Diospoli in Palæstina an. 415. habitum, ubi Pelagius suos errores simulate rejecit. 3°. Hierosolymitanum an. 416, cujus meminit Marius Mercator in Commonitorio cap. 3., ubi fraude detecta Pelagius c civitate sancta ejectus est. 4°. Conc. Africanum Na- DE PECCATO ORIGIN VI I. seu Carthaginense a 21 ♦. Episcopis an. 418. celebratum, ubi, quod tanquam Canon secundus Concilii Milevitani olim referebatur, et in codice Canonum Ecclesire African® capitulo 110. legitur, sic est constitutum (Labb. t. 2. p. 166*4. A.) : Placuit, ut quicumque parvulos recentes ab uteris malrutn baptizandos negat; aut dicit in remissionem quidem peccatorum eus baptizari, sed nihil ex Adam trahere originalis pcecati, quod lavacro regenerationis expietur : unde fit consequens, ut in eis forma baptismatis in remissionem pec­ caturum non vere sed false intelligatur; anathema sit. 5°. Generale Ebhesinum, in quo Celestianorum, quo nomine veniebant Pelagiani, dogmata universim damnata sunt. His accedunt alia postmodum in Italia, Hispania, Gallia cl Germania celebrata; ex quibus memorandum præcipue est Arausicanum II. an. 529. collectum, utpote cujus decreta c. 2. et 4. a Concilio Tridentino Sess. 5. de peccato originali renovata fuerunt. Item Florentinum, quod in Decreto unio­ nis docet, illorum animas, qui in actuali mortali peccato, vel solo originali decedunt, mox in infernum descendere, pernis tamen disparibus puniendas. tionu.e, 78. Obj. Plures Patres ante et post Pelagii tempora peccatum originale negarunt. R. .V. .·!$$. Cujus falsitas ex libris S. Augustini contra Julianum patet, ubi Pclagianis auctoritatem Patrum eripit, horumque scripta ab illorum errore vindicat. Addiderunt quidem Zuinglius, Servetus, aliique recent iores hæretici nonnulla aliorum testimonia, sed quæ soluta etiam Bellarminus, Natalis Alexander, aliique Theologi dederunt, Praecipua ex utrisque dabimus absque ampliore tamen textuum recitatione, quos apud laudatos auctores alibique reperire est. At secundum solutionis diversitatem, quam patiuntur, triplicem classem constituunt. 79. In 1*. Classe S. Justinus ad Orthodoxos, q. 88. dicit illud Jobi, Nemo mundus a sonie : non pertinere ad infantes. S. Ambros. in Comment, ad c. ?>. epist. ad Rom. v. 12. negat nos peccato Adami pati mortem secundam, (pue in gehenna dicitur. Optatus Milevitan. cont. Parmenian. L. 7. c. 1. dicit non pertinuisse ad Seth /ilium peccatum Adce patris admissum. R. 1°. Manifestum est L. QQ. ad Orthodoxos non esse Justini, cum q. 115. citentur Oricenes et Iren.eus. uterque Justino posterior : Bellarminus Am­ brosium hujus commentarii auctorem negat : Natalis Alexander ostendit librum septimum cont. Parmen, esse dubium Optati Milev. foetum. R. 2°. Auctor 1“*. per sordem intclligit peccatum personale : 2US. per mortem secundam pœnam sensus in infemo : 3U*. peccatum Adami, quatenus illi personale erat, non autem quatenus fuit naturæ in Adamo tanquam capite corrupt®, quemadmodum singula ex contextu liquent. 80. /n 2*. Classe Origenes L. 5. Comment, in ep. ad Rom. n. 1. (opp. t. 4. part. 1*. p. 1 Ui.) I®. per mundum, in quem intravit peccatum, intclligit homines terrenos et carnales : 2°. mortem per Adamum ingressam explicat ite morte anima actuale peccatum insequente (ibid. p. 547. C.) : 3°. Unius delicto mullos, et non omnes vult constitutos esse peccatores (ibid. n. 2. . 553. A.) : 4°. Denique plures ait per Christum redemptos, quam per Ada- EXISTENT! A PECCATI ORIGINALIS. 73 muni mortuos (ibid. p. 553. B.). Arnobius autem in Psal. 50. ait eum, qui nascitur, sententiam quidem Ada1, non autem suum peccatum habere. R. 1°. Pro neutrius auctoritate multum laborare opus est. Prffiter dicta enim num. 68. audiendus hic est S. Hieron., qui Pelagianis ad Origenem provocantibus in calce Dialogorum ita insultat : Transile ad Amasium (Ori­ genem) vestrum, qui praeterita in cadis cl antiqua delicta solei dicit in ba­ ptismo·, ut cujus in caderis auctoritate ducimini, etiam in hac parte errorem sequamini. Unde nec homilias in Lcviticum, de quibus loc. cit. nechom. 3. in Canlic. nec !.. 4. coni. Celsum pro veritate nostra referre necesse duxi­ mus. Arnobium autem, ulpote alium ab Arnobio Lactantii Magistro, et Pelagianum hominem, quem etiam juxta Natalem censura Gelasii tetigit, multo minus curamus. R. 2°. Qui explicare tamen voluerit auctores illos, ex Huetii sententia dicet, Origenem in primo pro more suo locutum allegorice, non dogmatice : in secundo præcisive, non exclusive : in tertio peccatoris nomine ab eo intelligi, qui voluntate propria peccavit :/n quarto eatenus plures a Christo redemptos, quatenus ipse etiam Adam et Eva revocati sunt ad vitam. Arno­ bii porro dictum in hunc quoque catholicum sensum interpretari poterit : qui nascitur, suum, hoc est, proprium peccatum non habet; habet tamen sententiam Adæ, cujus peccato constrictus est. 81. In 3a. Classe opponitur 1. Tertullianus, qui L. de Baptismo c. 18. probat differendum esse baptisma parvulorum, ea inter alias ratione, quod innocens celas remissione peccatorum non egeat. R. Vocat innocentem ælatem, quia personale peccatum non habet : exi­ stimat baptismum eorum ad usum rationis differendum, ut simul actualem fidem suscipiant : ibidem tamen, et locis n. 75. indicatis originale peccatum agnoscit. Ejus porro de differendo parvulorum baptismo opinionem Ecclesia Africana an. 253. in Concilio, cui præerat Cyprianus, improbavit. V. n. 75. II. Clemens Alex. L. 3. Stromatum 1°. textus Jobi et Psalmi, quos pro nostra sententia attulimus, in alium sensum detorquet (opp. p. 468. D. 469. A. edit. Paris. 1629). 2°. Negat Davidem in peccatis conceptum esse (ibid.) 3°. Quærit, ubinam fornicatus sit infans, vel quomodo, qui nihil operatus est, sub Adæ exeerationem ceciderit (ibid.). II. 1°. Pro Clementis in hac quæstione orthodoxie facit tum ipsius elo­ quium L. 1. Pædag. cap. 6., ubi dicit baptismum esse lavacrum, quo peccata absterguntur : tum testimonium Atiianasii serm. in illa verba : Omnia tra­ dita mihi sunt a Patre, qui traditionem de peccato originali in Ecclesia Alexandrina semper viguisse asserit : tum silentium Pelagianorum, qui eum nuspiam in suum patrocinium appellarunt. R. 2°. Pugnabat hic loci Clemens contra Basilidianos, qui tum animas ante corpus creatas fuisse, et in anteriore illa vita peccasse contendebant, ut ex L. 4. Strom, constat : tum liberorum procreationem esse exeerationem effutiebant, ut ex ipso loci objecti contextu apparet, cui subjicitur: Bestat erejo cis, ut videtur, consequenter, ut dicant malam esse generationem. Ex his autem patet, cur ille Doctor hæcscripserit. Nam lum. fecit, non ad negandum peccatum originale, sed ad declinandam vim adversariorum, qui his texti­ bus ad suos errores stabiliendos abutebantur; quam methodum subinde a - i M - DE PECCATO ORIGINALI. i -* ,·*£< .· **> •r SS. Patribus adhibitam Tournely observat. In 2°. negat Davidem esse coni ceptum in peccato, quod esset ipsa generatio et peccatum matris : non autem negat conceptum in originali peccato, seu primorum parentum, quia addit: Quando dixit: in peccatis conceptus sum. etc. dicit prophetice matrem Eram. Ad 3““. Patet ex dictis, quæstionern ejus fuisse de peccato actuali commisso in vita anteriore; et sic controversiam de originali peccato ncquidem hic attigisse. 111. S. Chrysostomvs multis in locis nobis contradicit. Nam 1°. in hom. 10. in epist. ad Rom. n. 1. negat homines per Adæ peccatum constitui peccatores, nisi quatenus mortales effecti sunt. 2°. Hom. 17. in 1. ad Cur. n. 4. dicit homines perire non propter Adamum, sed peccatum proprium. 3°. Hom. 39. in eamd. ep. n. 3. ait non omnes in Adam esse mortuos morte peccati, sicut non omnes in Christo vivificantur, cum multi damnentur. 4°. Hom. 24. in ep. ad Ephes, n. 5. distinguit inter peccatum primi hominis, et id, quod perpetramus, dicendo : illud soli corpori, hoc an i nue muriem afferre. 5“. Hom. ad Neophytos (opp. edit. Latin, t. u. p. 289. Anluerp. 1614.) infan tes asserit, quamvis peccato inquinati non sint, baptizari, ut cis sanctitas, justitia et adoptio addatur. R. 1°. S. Aug. L. 1. cont. Julian, c. 6. Chrysostomum vindicaturus sic Julianum alloquitur : Itone est? verba S. Joannis Episcopi audes tanquam e contrario tot. taliumque sententiis opponere?... Absit ut Constantinopulitanus Joannes de baptismate parvulorum, eorumque a paterno Chirographo libera­ tione per Christum tot tantisque Coepiscopis suis, maxime Romano Innocentio, Carthaginensi Cypriano, Cappadoci Basilio, Nazianzeno Gregorio, Gallo Hilario, Mediolanensi resistat Ambrosio... Hoc (peccati originalis dogma) credidit, hoc didicit, hoc docuit el Joannes. Tum ex hom. 10. in epist. ad Rom., hom. ad Neophytos, hom. de Lazaro resuscit. et ep. 3. ad Olymp. affert ejusdem verba, quibus originale peccatum extare affirmat. R. 2°. Idem S. Doctor objecta refutat, cum quo Ad 1°“. R. In hac ipsa homilia a S. Cbrysostomo probari peccatum origi­ nale, quo negat constitui homines peccatores personaliter et aclualilcr, sed originaliter pt habitualiter; quod explicat per obnoxios supplicio el reos mortis, quia evidentius erat mortis debitum ex Adarui peccato ab omnibus contrahi. Ad 2U,D. R. Cum hic baptizatos alloquatur, recte dixit cos per originale peccatum non perire, si pereant; quia illud per baptismum jam erat condo­ natum. Ad 3um. R. Exempla hic allata et ipsum ejus ratiocinium probant S. Du­ ctoris sensum esse, quod non omnes mortui sint in Adamo ea peccati morte, in qua perpetuo mansuri, et a qua nunquam liberandi essent. Ad 4““. R. Anlithesin in eo esse positam, quod mors corporis ex primo peccato ortum habeat, etsi per baptismum remissum sit : mora autem animæ in regeneratis, de quibus hic loquitur, jam ex illo primo peccato non oria­ tur, sed ex iis, quæ propria voluntate et actione committimus. Ubi nihil contra fidem originalis habetur. Ad o,lm. R. Cum S. August, loc. cit. n. 22. hujus homiliæ interpretem locum versione sua interpolasse, cum auctor non dixerit, infantes non esse inquinatos peccato, sed peccatis, nempe personalibus, ulex græci textus fide EXISTENTIA PECCATI ORIGINALIS. TO probatur. Præterea, cum per baptismum dicat infantibus addi sanctitatem, justitiam el adoptionem, agnoscit cos ante baptismum his carere, ac proinde esse in statu peccati el damnationis, cum inter ulrumquc staturn non detur medius (1). IV. Greg. Nyssenus in Orat, de infantibus prærnatura morte abreptis (opp. t. 3. p. 329. B.) dicit cos omnis malitiœ expertes, et sanitate, quæ per purgationem contingit, non indigentes. Theodoretus autern 1°. in LL. hæretic. fabularum omittit eam, quæ peccatum originale negat. 2°. Textus Scripturæ ex Ps. 50. v. 7. et ep. ad Rom. c. S. v. 14. explicat more Pelagianorum, agnoscendo in homines transfusam esse mortem, non peccatum. 3°. L. 5. hær. fab. c. 18. (opp. t. 4. p. 292. C.) quærit : Quorsum infantes baptizamus, qui peccatum nondum gustarunt ? R. 1°. S. Gregorium Nyss. et Theodoretum Catholicum dogma de originali peccato tenuisse palet ex eorum scriptis; quorum primus in Psalmum sextum (opp. t. 1. p. 3G9. A.) sic commentatur : Sordes hominis peccatum est, quod inia cum humana orditur natura, quoniam in peccatis concepit me mater mea. Alter autem in c. 5. ep. ad Rom. v. 12. hæc habet : Dixit itaque Apostolus, quod 'cum Adam peccavisset, et mortalis propter peccatum factus esset, utrumque ad genus pervenit. Ad omnes enim mars pervasit, quatenus omnes peccaverunt. Hinc quamvis mox subjiciat : Non enim propter primi parentis ■ peccatum, sed propter suum unusquisque mortis decretum suscipit ; ex prae­ missis tamen palet, non eum hic loqui de peccato actuali posterorum, sed de peccato Adami per traductionem quibuslibet proprio facto, nec extrinsece duntaxat imputato ; praesertim cum L. 5. hær. fab., qui etiam Epitome De­ cretorum divinorum inscribitur, c. 11. pluries fidei doctrinam confirmet. R. 2°. Greg. recte dixit infantes baptizatos esse malitiæ omnis expertes, neque indigere sanitate, quæ per purgationem, hoc est, pœnitentiam contin­ git; cum peccatum actuale non commiserint. De Theodoreto cx dictis, Ad lum. R. Ob contrariam fidei opinionem non omisisse errorem illum : forte salis habuit Pclagianam hæresin retulisse, cujus partem hunc de ori­ ginali errorem esse liquebat. Ad 2um. R. Contrarium patere parlim ex proxime laudatis, parlim ex ipso in Ps. 30. verborum sensu, qui is duntaxat est, naturam ad peccatum non impelli, adeo ut necessitate peccemus, nec a peccato abstinere possimus. Ad 3Dtn. R. Agit hic contra Messalianos, qui peccata actualia duntaxat per baptismum quasi per novaculam radi, originale autem quasi radicem non per illum, sed per orationem evelli fabulabantur. Ad cos itaque refellendos opportune quærit Tiieodoretus, cur infantibus tamen baptismus conferatur? Juxta illos enim non dabatur baptisma ad delendum originale : nec infantes etiam habent actuale, seu propria voluntate el actione commissum : quod intellexit, dum diceret infantes peccatum non gustasse; quia qui gustat, propriam actionem exerit. V. P*. Garneru Dissert. 3. de fide Theodorcti c. 4. (opp. Theodoreti t. 5. p. 480.) (1) Hæc ad Neophytos homilia (quam genuinam esse Augustinus nunquam dubi­ tasse videtur) inter spurias a rcccntioribus criticis ablegata, in nulla S, Cbrysostomi editione reperitur, si Ducæanam supra citatam excipias. 70 OE PECCATO ORIGINALI. S m. Quibus argumentis probetur ex Ratione, ct vindicetur existent ia peccati originalis? i.. - ii ' *4 • ·« · 82. Argumenta ex Ratione hic non dicimus rationes naturales, utpole cujus generis hic nullæ esse possunt, sed sumptas ex aliis principiis fidei. Præcipua autem, quæSS. Patres, præsertim S. Aug., allerunt, desumuntur I. Ex GENERALI REDEMPTIONE C1IRJST1. Chl'l'stUS lUOl tUUS Cst CliaiU pTO iufttn· tibus; ergo et infantes peccaverunt. Atqui non peccaverunt peccato perso­ nali et actuali ; ergo originali. Enthymema patet ex c. 3. ad Rom. Omnes peccaverunt et egent gloria Dei : ex 2. Cor. o. S/ unus pro omnibus mortuus est', ergu omnes mortui sunt, et pro omnibus mortuus est Christus. Totus dis­ cursus habetur in Air.. L. 1. de pecc. mer. ct remiss, c. 23. Quis audeat dicere, non esse Christum infantium Salvatorem nec redemptorem ? unde au­ tem salvos facit, si nulla in eis est originalis (egriludo peccati? unde redimii, si non sunt per originem primi hominis venundati sub peccato? II. Ex necessitate baptismi. Baptismus omnibus etiam parvulis est neces­ sarius, ut et ipsi Pelagiani admiserunt, ct perpetuus sensus ac usus Ecclesiæ probat, quæ semper summa sollicitudine parvulis de vita periclitantibus baptismum procuravit. Est autem necessarius, vel ut infantes mundentur; quia Incest effectus primarius, juxta formam hujus Sacramenti : Ego te ba­ ptizo etc. et juxta illud ad Ephes. 5. Mundans lavacro aqua in verbo vita : vel ut infantes possint intrare in regnum Dei, juxta illud Joan. 3. Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei. Atqui ex utriusque effectus necessitate constat infantes esse peccato infectos; tum quia hæc mundatio est tantum a peccatis : tum quia sola peccata ab ingressu regni cœlomm arcent; ergo. Conf. Ex ceremoniis baptismi, exorcismo scilicet et sufflatione, quas teste S. Aug. L. 6. cont. Julian, c. 5. n. 11. et L. 3. oper. impeiT. cont. eumdem n. 182. in Ecclesia universa semper, et quidem ad dæmonem abigendum usurpatas nec ipsi Pelagiani negare ausi sunt; unde sequitur perpetuum Ecclesiæ sensum fuisse, quod etiam infantes ante baptismum sub dæmonis potestate, et hinc peccato aliquo inquinati fuerint. Nec obstat hic effugium Pelagianorum alibi examinandum, cum dicerent, parvulos non baptizari, ut deleatur eorum peccatum, neque ut sint beati, aut vitam æternam habeant, utpote ipsis debitam; sed tantum ut fiant hæredes regni coelorum. Nam 1°. Baptismum non dari parvulis in remissionem peccatorum pugnat contra illud ad Ephes, loc. cit. et c. 3. ad Titum. 2°. Par­ vulos posse esse beatos sine baptismo et Christi sanguine repugnat ep. 1. Joan. c. 5. ubi dicitur : Quis est, qui vincit mundum, nisi qui credit, quoniam Jesus est Filius Dei? Hic est, qui venit per aquam et sanguinem etc. Item I. ad Cor. 15. In Christo omnes vivificabuntur. Errores alios, beat i lud inem nempe esse extra regnum coelorum, et sine ullo peccato parvulos excludi ab hoc regno, refutat S. Aug. L. I. de pecc. mer. c. 28., L. 3. cont. Julian., alibique, et nos infra forte attingemus. III. E\ VARUS UUMANÆ NATIVITATIS ADJUNCTIS. ΕΟΙΤΙΙΠ 1,J“. CSt juxfil S. AUG. EXISTENTIA peccati originalis. «n l£b 77 L. 4. cont. Jul. c. ult., quod tam multie ac tanta; sint miscriæ turn animæ turn corporis, quas quilibet a nativitate experitur, ut non videantur connaturalcs naluræ humanœ secundum se ct sine culpa speelatæ. 2"m. Juxta S. Greg. L. 4. Mor. c. 7. (al. 1. n. 4.) quod justi in sacris litteris maledixe­ rint conceptioni suæ ct dici natali; id quod uon ratione naluræ, sed culpæ fecisse censendi sunt. 3""'. Juxla Aug. L. de pecc. orig. et Greg. L. 17. Mor. c. 10. (al. 15.) quod Scriptura doceat esse quorumdam singulare privilegium, quo ante nativitatem sauclilicali fuerint; ex quo signum habetur, alios sine gratia nasci : cum vero in homine ad finem supernaturalem creato inter gratiam ct peccatum medius status non relinquatur, sequitur singulari hoc privilegio non donatos concipi et nasci in peccato. 83. Obj. 1. Cum Juliano. Non peccat iste, qui nascitur : non ille, qui genuit : uon Deus, qui condidit; per quas igitur rimas tot inter præsidia peccatum ingreditur. Conf. 1. Peccatum est actio vel omissio libera contra legem Dei : ejusmodi non est originale, quia infantes nec cognitionem legis nec usum libertatis habent ; ergo. Conf. 2. Peccatum, dum contrahitur, debet posse caveri : originale ab infantibus caveri nequit; ergo. R. Cum S. Aug. L. 2. de nupt. ct concup. c. 28. Quid queerit latentem rimam, cum habeat apertissimam januam? Per unum hominem, ait Apo­ stolus, per unius delictum, ait Apostolus, per inobedientiam unius homi­ nis etc. Quid queerit amplius, quid queerit apertius? etc. Ad Conf. 1«. D. M. Peccatum personale et actuale est actio etc. C. origi­ nale subd. est actio vel omissio physice libera, et quæ sit voluntate propria .V. moraliter libera, quæ physice voluntate aliena, et moraliter tantum propria sit C. Infantes tametsi physice et in se seu secundum suam entilaletii non cxliteriut, moraliter tamen et relate ad praeceptum divinum erant in Adamo tanquam physico non solum capite generis humani, sed maxime tanquam iu capite morali et omnes posteros repraesentante quoad violatio­ nem vel observationem præcepti de non comedendo fructu. In eo ergo sicut peccarunt, sic etiam cognitionem legis et libertatis usum habuerunt. dd Conf. 2ain. D. Similiter de peccato personali et originali. Notandum prælerea originale peccatum esse respectu parvulorum peccatum habituale; atque hinc quidem dicit reatum actu contrahi, actum vero peccati tantum moraliter perseverare, quemadmodum quis diu post datum venenum subsé­ quente homicidio incurrere censuras potest. Inst. 1. Omne peccatum, etiam originale, est in anima: atqui anima pro­ lis nec ab Adamo nec a parentibus trahitur, sed a Deo creatur ; ergo. Conf. Peccatum Adami, in quo peccavimus, fuit ei condonatum, anteqtiam gigne­ ret filios ; ergo in posteros transfundi nequit. R. D. »i. Nec etiam animæ compara, quæ cum illa constituit hominem, trahitur ab Adamo iY. trahitur tamen corpus tanquam animæ compara C. Ad peccatum illud in anima contrahendum sufficit, quod homo, cujtis pars est anima, oriatur ab Adamo; quia Deus voluit, ut voluntates omnium homi­ num via generationis ex Adamo descendentium includerentur in eo tanquam capite morali. Ad Conf. D. .1. Peccatum Adamo fuit condonatum, quaternis erat pecca­ tum ipsius C. quatenus erat peccatum posterorum jV. Adamus peccavit et ut Ï Λ i 78 · l)E PECCATO OIUGIXA1.1. persona singularis, et sic commisit peccatum personale physice unicum, quod ipsi remissum est: et ut caput morale, et sic commisit peccatum origi­ nale, moraliter multiplex et lotuplcx, quot erunt homines ah eo naturaliter descendentes; hoc ipsi condonatum non fuit. Inst. 2. Hæc forma etiam in homine malo observavi debuit, quæ servatur in diabolo: sed diabolus non damnatur, nisi ex vitiis propria) voluntatis; ergo nec homo. R. .V. .1/. Quoad jus aut debitum respondeo cum Apostolo ad Horn. 9. 0 homo, tu quis es, qui respondeas Deo? Numquid dicit figmentum ei, qui se finxit ; quid me fecisti sic? Ad ipsum factum R. Disparitas est : Non e.x uno angelici generis capite quod peccaverit, nati sunt angeli ; sed singuli a Deo creati sunt boni et cum amore casto, quo illi adhaererent; unde alieno peccato infecti non sunt editi. Sed Deus, ut dicitur Act. 17. fecit ex uno omne genus hominum, qui Dei decreto caput humani generis constitutus omnium nostrum voluntates suæ inclusas accepit. Inst. 3. Licet Eecli. 25. dicatur : J muliere initium factum est peccati : et per illam omnes morimur; tamen ab ea non trahitur peccatum ; ergo nec ex Adamo. R. Disparitas est. Quia solus Adam constitutus est caput, et repraesentavit genus humanum in ordine ad praeceptum dc fructu non comedendo, quod jam ante formationem Evæ a Deo impositum erat; unde vel solo Adamo pec­ cante aut non peccante fuisset aut non fuisset peccatum originale. Dicitur tamen Eva esse illa, a qua initium peccati factum, et per quam moriuntur omnes; tum quia fuit causa impulsiva peccati Adami, in quo omnes pecca­ vimus: tum quia ex generatione Adami per Evain nascuntur posteri omnes. Inst. 4. Justitia non prodest, nisi credentibus; ergo nec peccatum Adæ nocet, nisi consentientibus aut peccatum imitantibus ; cum Rora. o. insti­ tuatur inter Christum et Adamum comparatio. R. D. J. Non prodest, nisi vel propria vel aliena voluntate credentibus C. plane nemini prodest, nisi qui propria voluntate credit .V. Audire hic juvat S. Augustimm L. 3. de pccc. merit, c. 2. n. 2. respondentem : Sicut ergo eorum, per quos renascuntur, justitiœ spiritus responsione sua trajicit in eos fidem, quam voluntate propria nondum habere potuerunt : sic eorum per quos nascuntur, caro peccati trajicit in eos noxam, quam nondum vita propria contraxerunt. Porro, in quonam comparatio Christum inter et Adamum stet, dictum est num. 73. 84. Obj. II. Dogma dc peccato originali conducit ad Manichœismum; quia facitDeum malum ct auctorem peccati, ut probatur : Quidquid convenit ici ab ipsa origine, hoc tribuitur producenti : atqui animæ conveniret peccatum ab origine ; ergo. R. .V. /Iss. et rationem. Ad prob. D. M. Quidquid physicum convenit rei ali ipsa origine, tribuitur producenti C. quidquid morale subd. si hoc morale ipsi conveniat præcise vi productionis C. si non vi hujus, sed ratione alterius præsuppositi .V. Originale est quid pure morale : non inficit animam, quia creatur et corpori infunditur; alioquin etiam anima Christi fuisset ei 'obnoxia : sed quia, et quamprimum unitur corpori generatione naturali pro- rii ¥ < ■Renn··· EXISTENTIA PECCATI ÛRIGI.NALIS. 79 iluclo, cum quo constituit hominem ex Adamo naturaliter descendentem; ubi tamen τδ quia conditionem, non causarn denotat. Inst. 1. Si Deus crearet angelum in primo instanti peccantem seu infe­ ctum peccato actuali, esset causa peccati actualis; ergo etiam cum creat hominem in primo instanti infectum peccato originali, erit causa peccati originalis. R. .V. J. Quia peccatum in hoc casu ex determinatione voluntatis angelicæ et per accidens, non vero ex determinatione Dei ct natura creationis sequeretur. Inst. 2. Anima in priori signo nalurte ad unionem substantialem cum cor­ pore humano vel creatur a Deo nocens vel innocens : Si primum; ergo Deus revera causal peccatum : Si secundum; ergo anima in eodem instanti reali erit nocens simul et innocens. R. In illo signo priori anima nec est positive nocens ncc innocens, sed pnecisive se habet. Non positive nocens; quia in illo signo necdum concipi­ tur unita cum corpore ct constituens hominem ex Adam generatum : non positive innocens; quia de statu innocentia} non transit ad statura peccati, ut simili errore quodam fabulabatur Origexes : sed præcisive se habet ; quia in hoc signo solum entitas animæ concipi debet. Non vero implicat, animam in reali-instanti esse solum innocentem præcisive, seu secundum nostram considerationem, ct nocentem realiter. Inst. 3. Ex eodem dogmate sequitur, nuptias et matrimonii usum esse illicitum, qui fuit error Marcionitarum, Encratitarum et Manichaeorum. Prob. Quia matrimonii usus esset inductivus peccati originalis : sed actus induclivus peccati est illicitus; ergo. R. Objectionem hanc refutavit S. August, duobus libris, quos inscripsit de Nuptiis et Concupiscentia, aliisque in operibus suis passim, ex quibus hæc breviter habe : Usum conjugii esse causam generandae prolis, non au­ tem peccati prolem inficientis; quia in statu innocentiae, si Adam non peccasset, future erant nupliœ et usus conjugii, et generatio prolis, quin tamen aliquid eorum causa peccati in prole genita fuisset. Unde solam praevarica­ tionem Adae tanquam causam corruptionis propagatæ accusat. Quarc .V. Jss. ad prob. D. M. Usus matrimonii esset per se et per modum causæ induclivus peccati iV. per accidens et per modum conditionis tantum sine qua non subd. esset inductivus peccati prius jam in Adamo commissi C. de novo committendi .V. Usus matrimonii est solum conditio, qua posita, ct supposito prius peccato in Ada commisso, illud contrahitur ad suppositum proprium prolis generatae : voluntas autem Adami tum nomine proprio tum posterorum nomine peccantis est causa physica peccati originalis; ct volun­ tates posterorum, ut morali ter in voluntatem Adami transfusae, sunt illius peccati causa moralis. Inst. i. Qui ponit actionem, ex qua prævidet alterius grave malum etiam per accidens esse secuturum, peccat. Sed parentes prævident ex usu conju­ gii, quamvis etiam per accidens, secuturum esse originale, grande prolis malum; ergo. R. D. M. Peccat, si prohibita sil actio, ne sequatur alterius malum, aut si quis non habeat jus ad illam actionem, vel si habito etiam jure intendat malum per accidens connexum C. si luee non adsint .V. Nuptias non esse 80 I»E PECCATO ORIGINALI. ZOSIMUS I’APA IN CAUSA PELAGII. ■ prohibitas ostendit illa Dei benedictio : Crescite et multiplicamini; el Christi declaratio conÜnnatoria : Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet, Jus ad usum conjugii el prolis generationem legitimis conjugibus asserit Pauli monitum 1. ad Cor. 7. : Uxori vir debitum reddat. Et : Nolite fraudare invi­ cem, nisi forte ex consensu ad tempus, ut vacetis orationi : et iterum reverti­ mini in idipsum, ne lentet vas satanas propter incontinentiam vestram. Iloc autem dico secundum indulgentiam, non secundum imperium. Intentio porro præpostera non vitio nuptiarum, sed conjugum, si quæ adsit, adscribenda est. Hac autem absente, el illis pnesuppositis, homo utens conjugio tuque pa­ rum peccat, ac Deus statuens leges, superior subdito mandatum ferens, ac creditor exigens debitum; licet ille leges violandas, iste subditi contumaciam, hic debitoris indignationem praevideat. Inst. ΰ. Melius est proli non exislere, quam existere et concipi in peccato originali ; hinc enim in simili Christus Matth. 26. de Juda peccati proditionis reo dicit : Bonum erat ei, si natus non fuisset homo ille; ergo usus matrimo­ nii est contra charitatem proli debitam, et sic illicitus. R. T. .4. Λ’. Cons. Cujus falsitas patet ex allatis modo exemplis. Praeterea communis est Theologorum, hominem ex charitate non teneri ad abstinen­ dum abaclioue utili aut necessaria, ad quam jus habet, licet per accidens et indirecte sequatur damnum aliquod proximi. Cum igitur usus matrimonii necessarius sit ad generis humani propagationem, ct ad illum etiam con­ juges jus manifestum habeant, illum exercendo contra charitatem prolis non peccant. Ex quo liquet disparitas inter matrimonii usum et illud, de quo loquitur Apostolus 1. ad Cor. 8. : Si esca scandalizet fratrem meum, non manducabo carnem in ceternum, ne fratrem meum scandalizem. Præterquam quod hoc Apostoli propositum universaliter obligatorium non sit, et ad scandalum infirmorum duntaxat pertineat. Dixi : Transeat Jnt. Quia licet secundum quid sit melius proli non exislere, quam exislere in peccato originali, si hæc existentia pracise secundum con­ cretum peccati spectetur; melius tamen est proli etiam sic exislere, quam non existere plane, si consideretur, quod infans per baptismum ab origi­ nali facile liberari et ad æternam felicitatem pervenire possit. Unde dispa­ rem etiam rationem inter hoc et Judœ peccatum notabis; siquidem, cum istud impoenitentiam finalem ct damnationem connotaverit, non erat am­ plius ad Dei amicitiam et beatitudinera ordinabile. Qcjeres : Quid de Zosimi Pontificis aconomia in causa Pelagii ct Celeslii sit sentiendum ? 8Î5. Sota. Cum audivisset Pelagius, quod Innocentius S. P. ex Africanarum S'nodorum relationibus ac epistola, duos palmares Pelagianorum errores de gratia el baptismo infantium propter originale peccatum una cum eorum Auctoribus et Sectatoribus sub anni 417. initium damnasset ; scripsit ad eumdem Pontificem epistolam, qua Erotem et Lazarum, suæ hærescos dela­ tores, calumniae, Africanas Synodos praecipitis judicii accusabat : addidit fidei suæ libellum, quem symbolum inscripsit, cui praeter subdolas sui sen­ sus explicationes ad fucum faciendum hæc inseruit : in qua, fidei profes- 81 sione, w minus periti· et parum caule aliquid forte positum esi, emendari cupimus a te, qui Petri cl /idem ct sedem lenes. Hac antequam cum Praglii llierosol. Antistitis litteris cornrnendaliliis Hornam perferrentur, Innocentius e vivis decessit, nactus successorem Zosi­ mi m. Ad hunc Cclcslius Constantin οροί i ejectus festinavit, et similia dc Erote ac Lazaro et Africanis Episcopis conquestus obtulit fidei libellum, in quo quidem originale peccatum negabat, sed ad hærescos invidiam decli­ nandam profitebatur se paratum ad errorem, si quis esset, emendandum. Si forte, inquiebat, ut hominibus quispiam ignorantias error obrepserit, vestra sententia corrigatur : interrogatus prælerea contestabatur, se Inno­ centi i decretis adhærere. His e Celestio intellectis ct poslmodum etiam Pelagii scriptis acceptis, Zosimus suspicatus vera narrari et sincere agi, dedit binas distinctis vicibus litteras duriores ad Africanos, quibus Pelagii et Celeslii fidem commendabat : hos tamen nec ab hærescos nola absolvit, nec communioni restituit, judicium differens, dum plene de totius causæ statu ab Africanis certior fieret. Ab iisdem ex gestis Conciliorum, litteris prolixis, et Marcellin i subdiaconi trans­ missi narratione plenissime edoctus Pontifex Cclestium ad judicium vocat. Sed cum ille fugeret et se examini negaret, a Zosimo damnatus est ipse et Pelagius.Constanthæc ex Mario Mercatore in Commonitorioc. l.,S. Augu­ stino L. 2. ad Bonifacium et L. de Pecc. originali, ac Facundo Hermianensi L. 7. Tria porro capita sunt, in quæ circa hoc factum inquiritur : 1°. An Zosimus errore facti erraverit, Pelagium et Cclestium innocentes existimando? Ad quam quæslionem unanimis omnium responsio est affirmativa ; quæ sicut veritati historiae est conformis, sic nulli etiam reprehensioni est obnoxia ; cum nemo statuat, Romanum Pontificem aut Concilium in judicio de per­ sonis tantum et sensu eorum interno aut de quaestionibus meri facti decipi non posse. 2°. An Zosimus hærcsin Pelagii et Celeslii approbaverit? 3°. An idem saltem nimia indulgentia post damnationem Innocentii, Celestio audien­ tiam indulgendo ct Pelagii litteras suscipiendo erraverit? Ad has postremas qmesliones a quibusdam male assertas 86. R. 1. Zosimus Pelagii cl Celeslii errores nunquam approbavit. Prob. Ex ipsis aciis; quæ testantur Zosimum existimasse Catholicam Pela­ gio ct Celestio esse mentem, eo quod ulerque in libello suæ fidei suam sen­ tentiam Sedis Apostûlicæ judicio subjecerit, ct postremus etiam decretis Innocentii errores Pelagianorum damnantibus se assent iri professus sit : item eumdem non dedisse communionem nec relaxationem a damnatione : denique iterasse damnationem eorum, ubi de Pelagii et Celeslii mente aper­ tius constitit ; ergo necante nec post approbavit, aut approbasse intelligi potest illorum errorem. Conf. Ex judicio coaevorum de hoc facto. S. Aug. L. 2. ad Bonif. c. 3. ita ail : Quœnam tandem epistola veneranda» memoriœ Papœ Zosimi, qua· inter­ locutio rcperilur, ubi prcBceperil credi oportere, sine ullo vitio peccati origi­ nalis hominem nasci?... Profecto quidquid interea lenius actum est cum Celestio, serrata duntaxat antiquissima; cl robustissima; fidei frontale, cor­ rectionis fuit clemenlissiina suasio, non approbatio exitiosissima pravitatis. iv. p. 1. 6 ' “V.·,-.■><** 1^·· r 82 l»E PECCATO ORIGINAL!. Marus Mercator in Commonil. c. 1. n. 4. de Celeslio sic narrat : Ubi actis (quorum exemplaria habemus) interrogatus, cum ab illo cognitore aliqua­ tenus teneretur, crebris responsionibus et prosecutionibus suis .spem prieseminavit, condemnare se illa capitula, de quibus apud Carthaginem fuerat accusatus, promittens. Id enim et instantius jubebatur, atque ob hoc ipsum nonnulla illius sancti Sacerdotis (Zosimi) humanitate dignus est habitus, ct sic epistolam humanitatis plenam ad Africanos Episcopos meruit ; ergo cum Zosimisjusserit Celeslium condemnare suos errores, el lenius ideo tantum eum habuerit, quia promittebat errorum suorum damnationem ; certe nulla­ tenus ipse errores comprobavit. Accedit Facundus Hermian. !.. 7. c 3. Neque, inquit, Palœstinos Episcopos, nec Zosiinum hœreticos credit Ecclesia, quia de hæreticis bene senserunt; sed potius pro merito sum fidei Catholicos judicat et honorat, quoniam non debet crimini deputari simplicium non intel­ lecta versutia malignorum. Nec obstat 1°. Quod Zosimus, ut 1. c. scribit Aug., libellum Celestii dixerit Catholicum, licet in eo exprimeretur error negans peccatum originale. Nec 2". Quod fidem ipsius Pelagii et Celestii, ut ait Facundus I. c., tanquam veram et Catholicam laudaverit, et culpaverit Africanos Episcopos, quod ab illis laeretici crederentur. R. Ad lum. D. Zosimus dicit libellum Celestii Catholicum quoad maximam sui partem articulos symboli continentem C. secundum omnes propositiones in eo contentas Subd. Dixit Catholicum habita praecise ratione ipsorum dogmatum .V. habita ratione mentis et allectus, quem prae se ferebat Cele­ stins C. Hem : Exprimebatur in eo error de peccato originali per modum doctrinae, cui adhærcret Celestins .V. per modum dubii, de quo Pontificem consuleret, asserens se velle instrui et emendari, seque adhaerere decretis Innocentii C. Distinctionis veritas palet ex laudato supra S. Augustini loco, ubi inquit : Cum hoc Celestius in suo libello posuisset inter illa duntaxat, de quibus sc adhuc dubitare et instrui velle confessus est ; in homine acer­ rimi ingenii, qui profecto, si corrigeretur, plurimis profuisset, voluntas emen­ dationis, non falsitas dogmatis approbata est. Et propterea libellus ejus Catholicus dictus est, quia et hoc Catholicœ mentis est; si qua forte aliter sapit quam veritas exigit, non ea certissime definire, sed detecta ac demon­ strata respuere. R. Jd 2®°. D. Similiter, et in eo errorem facti, non autem juris facile concedo, quemadmodum ex hactenus dictis et ipsius Marii 1. c. verbis ma­ nifestum est. 87. R. 11. Zosimus nimia indulgentia non peccavit. Prob. Imprimis non peccavit contra justitiæ aut prudenliæ leges ; tum quia Innocentius ita sententiam suam temperavit, ut juberet Pelagio et Celeslio, si unquam ad sanum (verba sunt Innocentii in Rescripto ad Silva­ num cl cæteros MilcvitanæSxnodi Patres), deposito praoi dogmatis errore, resipuerint... cis medicina solita, id est, receptaculum suum ab Ecclesia non negaretur (Labb. I. 2. p. 1289. B.) : tum quia llærelici illi errorem se depo­ suisse dicebant, Innocentu litteris assensum exterius præbebanl, et Praylii testimonio commendabantur. Deinde non peccavit contra Canones, quibus retractatio causai fidei in AN CONCUPISCENTIA 811 PECCATUM ORIGINALE. 83 Synodo judicatu; prohibetur ; tum quia Canones illi loquuntur non de Synodo Provinciali vel Rationali, sed de (JEcumenica, qualis in causa Pelagianorum anteZosbium nulla est habita: tum quia Zosjmus non retractavit causarn fidei et quæslionem ipsam juris, quæ Innocentii judicio finita erat, ut ait Aug. L. 2. ad Bouif. c. 3. Litteris bealœ memuriœ Papœ Innocentii de hac re luta dubitatio sublata est. Et serin. 2. de verbis Apost. c. 10. (al. serrn. 131. c. 10.): Jam de hac causa duo Concilia missa sunt ad Sedem A postdicam : nide etiam rescripta venerunt. Causa l'mita est: ulinam aliquando finiatur error / Quæslionem itaque facti dunlaxat expendere diligentius susceperat, an scilicet Pelagius ct Celestins hæreseos rei essent: cujus rei et facultas et causa erat, ut ex didis hactenus et ex eo colligi potest, quod Eros et Lazarus accusatores Pelagii, ille Arelatcnsium, hic Aquensium criminationes gravis­ simas subiissent. Denique non peccavit contra judicii formam, quæ non sinit habere ratio­ nem appellationis, quam quis non est persecutus : ut Celestins fecerat, qui cum in Concilio primo Carthaginensi ad Sedem Aposlolicarn appellassel, per plures annos causam suam neglexit; tum quia Zosimus tanquam judex su­ premus appellationem etiam peremptam potuit in integrum restituere: tum quia etiam sine respectu ad illam appellationem Celestii et Pelagii fidem rursus expendere potuit, ut cognosceret, num communione Ecclesiastica, quam flagitabant, digni forent. & y*·. >i CAPUT 11. DE ESSENTIA PECCATI ORIGINALIS. ARTICULUS L AN CONCUPISCENTIA CONSTITUAT PECCATUM ORIGINALE? <88. Nola. Flaccus Illyricus docuit, peccatum originale esse substantiam ma­ lam a diabolo productam : Qriyenes cum plerisque Pelagianis illud explicabat per peccati Adæ imitationem : Baius voluit esse peccatum a parvulo iu proprio supposito habitualiler commissum, in propp. 47. 48. 49. Alii dicebant, esse denominationem mere extrinsecam, aut solam obnoxietatem pœnæ, contra aperta verba Apostoli, Anxus. 11. et Trio. Lut herus formaliter illud consti­ tuit in concupiscentia : Jansenius materialiter in concupiscentia, sed formalilcr in reatu, qui vero habeat rationem peccati proprie dicti. S. Augu­ stinus concupiscentiam pro materiali designat, sed quod, tanquam aliquid specialiter quidem adjunctum, propriam rationem peccati non contineat: Alii statuunt esse privationem justitiæ originalis; alii ipsum Adæ peccatum moraliler nostrum. De singulis pauca, sed vera; latentes insuper cum S. Aug. L. de mor. Eccl. c. 22. Hoc peccato antiquo nihil est adprœdicandum notius, nihil ad intelliyendum secretius. ■■■■i 81 DE I’ECC.XIO ORIGINALI. 89. Dico L Concupiscentia non est formaliter peccatum originale. Est de tide, ex Trid. Sess. 5. can. 5. N Prob. Ex Scriptura. 1. Ad Roni. 8. \. I. Λ'ihil ergo nunc damnationis, h. c. damnalionedignuin.es/ iis, qui sunt in Christo Jesu. Et 1. Joan. 1. v. 7. San­ guis Jesu Christi... emundat nos ab omni peccato. Ergo in regeneratis non est peccatum originale. Atqui in iis tamen est concupiscentia, ut testatur experien­ tia,et ipsi adversarii fatentur; ergo. Nec juvat hic excipere, quod concupiscen­ tia in peccatum non imputetur; Scriptura enim asserit, nihil damnationis esse in renatis , hosque emundatos a peccato. Pnelerca Apostolus ad Bom. c. 6. v.2. et 4. comparat renovationem hominis per baptismum cnm resur­ rectione Christi: ad Coloss.3. et Ephes. 4. in eadem dicit expoliari et deponi veterem hominem, indui autem novum etc., quæ ad peccata tegenda aut non imputanda referri nequeunt. II. Jacob. 1. v. 14. Unusquisque tentaiur a concupiscentia sua abstractus ct illectus. Deinde concupiscentia cum conceperit, paril peccatum, peccatum cero cum consummatum fuerit, generat mortem. In quem textum S. Aug. L. 6. coni. Julian, c. 15. n. 47. sic scribit: Profecto in his verbis partus a pariente discernitur: pariens enim est concupiscentia, partus peccatum. Sed concupi­ scentia non parit, nisi conceperit; nec concipit, nisi illexerit, hoc est, ad malum perpetrandum obtinuerit volentis assensum. Ergo concupiscentia per sect formaliter peccatum nouest. Prob. Ex Traditione. I. SS. Patrum, quos ipse Calvinus L. 3. Inst. c. 5. §. 10. sibi contrarios fatetur; refert plurimos Bellarm. hic c. 8. ; unde non­ nisi S. Augustinum, quem Lutherus sibi faventem falso jactat, in omnibus suorum operum tomis illi obloquentem sistimus. Sic autem L. 1. coni. 2. cp. Pelag. c. 13. n. 27. de concupiscentia in baptizatis scribit : Etiamsi vocatur peccatum, non utique, quia peccatum est, sed quia peccato facta est, sic vocatur; sicut scriptura manus cujusque dicitur, quod manus eam fecerit. L. 6. cont. Jul. c. 16. n. 49. Tu autem (pii putas, quod, si malum esset con­ cupiscentia, careret ea qui baptizatur, mullum erras. Omni enim peccato caret, non omni malo. Et serm. 6. de verb. Apost. (al. 155. n. 9.) Restat ergo cum carne conflictus; quia deleta est iniquitas, sed 'manet infirmitas. Plura si cupis, consule Bellarm. 1. c. II. Huc spectat Pii V., Gregorii XIII., et Urbani Vlll. damnatio Baianis pro­ positionibus inflicta, quarum hæc est 50. Prava desideria, quibus ratio non consentit, et quæ homo invitus patitur, sunt prohibita prœcepto : Non concu­ pisces. Et 51. Concupiscentia, sive lex membrorum, et prava ejus desideria, quæ inviti sentiunt homines, sunt vera legis inobedientia. Prob. Ex Ratione. Si concupiscentia esset formaliter peccatum originale, ergo vel concupiscentia actualis vel habitualis. Non l"m. ; ut patet. Non 2um. ; potentia enim concupiscendi imprimis non est formale peccatum; tum quia definitionem peccati habere non potest, quod dicitur actus moralis reguke morum diflormis : tum quia tanquam facultas congenita nec baplizalos etiam sanctissimos deserit. Deinde nec formaliter est peccatum ori­ ginale; tum quia est effectus et pœna peccati originalis : tum quia, si foret in homine, qui ex Adamo non esset natus, originariam labem ei non asper­ geret. Conf. Ex S. Aug. . qui rationem, sub qua concupiscentia peccatum dica- an CONCUPISCENTIA sit peccatum ORIGINALE. 85 hir, exponit I.. I. de Nuptiis c, 23. n. 23. Ipsa quidem oomcupiscenlia jam non est peccatum in regeneratis, quando illi ad illicita opera non consentitur, atque ul ea perpetrent, a regina mente membra non dantur : ul si non fit quod scriptum est, Non concupisces, fiat saltem quod alibi legitur : Post concupi­ scentias tuas non eas. Sed... modo quodam loquendi peccatum vocatur, quod et peccato facta est, et peccatum, si vicerit, facit. 90. Dico II. Concupiscentia non est materiale originalis peccati in sensu Jan sen ii. Prob. Nec est sententia S. Augustini, nec cum Catholica fide conciliari potest. Pars 1'. patet, tum ex locis hactenus laudatis, quibus S. Doctor con­ cupiscentiam negat esse peccatum proprie dictum, docetque sic tantum vocari melonymice : tum ex L. de Continentia c. 7. n. 18., L. de vera Reli­ gione c. 1-1. !.. 14.,dcTrin.c. 17., L. J. Retract.c. 15. n. 2. Ubi rursus negat, ipsam concupiscentiam esse reatum et per se facere hominem reum,vnllque duntaxat esse poenam et effectum peccati, originalis, ct causam actualis. Pars2\ constat etiam ex Trid. recitato, quod definit per baptismum deleri, auferri ct remitti peccata, nihilquc remanere, quod veram et propriam pec­ cati rationem gerat. Cnm hac vero doctrina minime congruit, post baptismum etiam vigere concupiscentiam, quæ per se peccati veram rationem habeat, atque ex sese constituat hominem reum. 91. Dico III. Concupiscentia theologice quidem, non autem philosophice potest in sensu S. Augustini vocari materiale peccati originalis. Ratio primi est, quia nec contra fidem nec contra sana Theologiae prin­ cipia est, concupiscentiam dici aliquid specialiter adjunctum illi, in quo tota ratio formalis peccati originarii consistit : aut esse passionem principa­ liorem, quæ ab originali reatu oritur et separabilis est, non vero ipsa hunc reatum fundat, aut enasci facit, aut inseparabiliter inducit. Ratio secundi est, quia ex communi Philosophiae placito effectus rei non habet se ut materia ejusdem rei, nec rei essentia per aliquid ad illam con­ sequens per modum partis constituitur : sed concupiscentia est effectus, ct quid consequens ad peccatum originale; ergo. I 92. Obj. cont. lum. In sacra Scriptura concupiscentia vocatur sæpe pec­ catum : ad Rom. 6. v. 12. Non regnet peccatum in vestro mortali corpore. c. 7. v. 7. Peccatum non cognovi, nisi per legem. Nam concupiscentiam nesciebam, nisi lex (liceret : Non concupisces. Et ibid. v. 14. Scimus enim quia lex spiritualis est : ego autem carnalis sum, venundatus sub peccato. Sed peccatum hic intolligitur proprium ; cum in his capitibus loquatur Paulus de illo, pro quo Christus mortuus est, ctcui nos in baptismo morimur : foret autem sermonis vilium, si aliter peccatum explicaretur de concupiscentia ; ergo. 11.1°. .V. min. Peccatum in Scripturis diversimode accipi constat ex num. I. Adeo autem hoc non est sermonis vitium, ut vel ornamentum vel necessa­ rium medium sit ad verum sensum carumdem vocum ad cunidem prope versum pertinentium habendum. Exemplum vel ipsum c. 7. ad Rom. offert, ubi v. 7. dicitur : Quid ergo dicemus? lex peccatum est ? Absit! Sed peccatum SG BE PECCATO ORIGINALI. non cognovi, nisi ger legem. El v. 8. Peccatum per mandatum operatum est in me omnem concupiscentiam. Ilie enim peccatum, primo loco accipitur pro causa peccati : secundo pro peccato proprie dicto : tertio pro facultate concu­ piscendi, a qua actus concupiscentia» oriuntur. Ροιτο sicut concupiscentia alia est habitualis, alia actualis indeliberate, alia spontanea et libera, sic etiam aliter et aliter peccatum appellatur, scilicet vel proprie, vel impro­ prie, vel formaliter, vel materialiter. Jlinc R. 2°. Ad text. Iu®. Verba 1°. possunt intellîgi de peccato proprie dicto, quod iit, si homo obediat concupiscentiis, el quod regnare dicitur, si peccans subjicitur peccato. 2°. Sumi possunt pro concupiscentia, quæ peccati origi­ nalis effectus est, et nos in actuale peccatum pertrahit; sed tunc non nisi impropriam acceptionem esse palet; praesertim quia dicitur osse in corpore 'peccatum, quod tamen, si proprium sit, in una mente locum habet. Ad text. 2'*”. Agitur hic quidem de peccato proprie tali, sed et de concu­ piscent i:c actibus, qui ex mera voluntate proficiscuntur, cum ad eos lex pro­ hibens pressius loquendo unice pertineat. Ad text. 3nm. Sermo est de concupiscenliæ motibus, quos Paulus sentiebat, quin tamen consentiret; hinc peccatum hic in sensu materiali, non formali usurpatur, cum venditio et servitus tantum sit ad sensum, non vero ad con­ sensum. <.· X Inst. t. Plura sunt, quæ concupiscentiam in sensu proprio peccatum dictam probant; nam 1°. vocatui- non bonum el malum. Ad Rom. 7. v. 18. Scio enim, quia non habitat in me, hoc est in carne mea, bonum. El v. 21. Quoniam mihi malum adjacet. 2°. Repugnat legi. Ibid. v. 23. Video aliam legem in membris meis, repugnantem legi mentis meœ. Et ad Rom. 8. v. 7. Sapientia carnis inimica est Deo : legi enim Dei non est subjecta. 3°. Subjicit hominem peccato et miserum facit, ibid. c. 7. v. 23. Video aliam legem... captivantem me in lege peccati, quœ est in membris meis. Et v. 24. Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus; ergo. IL A". .-t. Hæc enim omnia convenire possunt concupiscenliæ, quatenus est corruptio quædam naturae incilans ad malum, quin tamen propriam peccati rationem inde consequatur; et hoc sensu In primo vocatur concupiscentia non lionum ac malum. In secundo ad modum repugnandi ct ad id, quod repugnat legi, atten­ dendum est. Quod enim repugnat legi ut actio contraria, veram peccati no­ tionem duntaxal habet; subjectum autern, causa, effectus aut regula meram denominationem ab actu peccarninoso participant : quare cum concupi­ scentia non ut actio quædam moralis, sed ut lex membrorum ac regula peccati v. 23. dicatur opponi legi mentis et regulæ bonæ actionis, apparet peccatum proprie dictum hic non reperiri. Sapientia vero carnis repugnat quidem ut actio legi divinæ, quia curam et sollicitudinem, quæ carni com­ moda sunt, procurandi nimiam significat; hoc ipso autern aliam esse, quam de qua disputamus, concupiscentiam liquet. In tertio illud captivantem in lege peccati S. Aug. !.. 1. de Nnpt. ct Con­ çu p. c. 30. recte exponit de concupiscentia vel captivare conati te, vel capti­ vante secundum carnem, non secundum mentem. Infelicitas aulem et miseria in Scripturis ut plurimum pœnæ politis tribuitur quam culpæ, ut AN CONCUPISCENTIA SIT PECCATUM ORIGINALE. 87 patet ex Prov. 14. v. 34. Ps. II. v. 6. etc. unde concupiscentiam peccati originalis pœnam, minime vero culpant esse colligitur. Inst. 2. Concupiscentia est prohibita hac lege : Non concupisces; ergo est proprie peccatum. Nam I". juxta S. Aug. L. 1. de Nuptiis c. 23. lex : Non concupisces, distinguitur a lege: Post concupiscentias tuas non eas; ergo sicut hæc prohibet motus concupiscenliæ deliberatos, seu consensum; sic illa prohibet concupiscentiam ipsam et motus ejus etiam indeliberatos, sett sensum. 2°. Idem L. deSpir. et Litterae, ull. et L. 1. de.Nupt. c. 29. alibique, docet, legem : Aon concupisces, non posse servari in hac vita propter motus concupiscenliæ; ergo. 3°. Id quod per se trahit ad malum, prohibetur eadem lege, qua prohibetur ipsum malum : sed concupiscentia per se trahit ad malum; ergo. R. .¥. .1. Sive concupiscentia hic indicet pronitatem innatam ad malum, sive ejus actus involuntarios, hujus legis materia esse nequit; non enim prohibetur id, quod in nostra potestate non est, nec a nobis vitari potest. Ad Prob. -lain. .V. Cons. Recte enim S. Aug. L. 5. contra Julian, c. 3. n. 11. Alioquin frustra dictum est : Post concupiscentias tuas non eas, si quisque jam reus est, quod tumultuantes ct ad mala trahere nitentes sentit eas. Utra­ que ergo lex prohibet consensum motibus concupiscenti® inordinatis dan­ dum, et quodlibet liberum desiderium malum. Distinguuntur quidem inter se, quod prima proponat media et finem, nempe pugnam contra concupi­ scentias et extirpationem concupiscenliæ : secunda autem tantum media edicat. Quia tamen obligatio praecepti proprie ad media perlinet, finis autem imperari nec solet, nec potest; hinc finem illum lex prior manifestat dun­ taxal, ut intelligamus, quo nobis Deo adjuvante sit tendendum, non autem ut rei simus, si id non praestemus, quod penes nos non stat, el ad felici­ tatem futurae vilæ, non ad praesentis obligationem spectat. Ad Prob. 2ani. D. Lex hæc servari nequit perfecte, quantum ad media et finem, quantum ad obligationem et intentionem C. non potest servari sim­ pliciter, secundum media, seu illa, quæ nobis pro hac vita praecipiuntur A’. Hoc ipsum dicit S. Aug. L. de Spir. et Lilt, ac similiter loquitur de praecepto diligendi Deum; L. de Nupt. autem ita explicat : Multum boni facit, qui facit, quod scriptum est, Post concupiscentias tuas non cas : sed non perficit, quia non implet quod scriptum est, Non concupisces. Ad hoc ergo dixit lex. Non concupisces, ut nos in hoc morbo invenientes jiacere, medicinam gratiæ quæreremus, et in eo prœcepto sciremus, ct quo debeamus in hac mortalitate proficiendo conari, et quo possit a nobis in illa immortalitate beatissima per­ veniri. Ad Prob. 3am. D. M. Si id, quod ad malum trahit, sit in nostra potestate, sic, ut pro arbitrio nostro possimus eo uti vel carere C. Si non sit, uti accidit in concupiscentia, cujus motus etiam inviti experimur A'. Inde autem non peccari sæpius jam dictum est, ut S. Aug. docet L. do 2. an i mabus c. 12. n. 17. Peccati reum tenere quemquam, quia non fecit quod facere non potuit, summee iniquitatis est et insaniœ. Inst. 3. Concupiscenliæ conveniunt praedicata peccati proprie dicti; ergo. Nam 1°. Deus non fecit concupiscentiam, quæ, ut ail Joan. 1. ep. 2. v. 16. non est ex Patre, sed ex mundo est ; cum tamen omnia praeter peccatum fecerit. 2°. Deus odio habet concupiscentiam, et nos odisse debemus, juxta 88 DE PECCATO ORIGINALI. monitum S. Ji’D.E v. 23. Odientes et eum, quæ carnalis est, maculatam tuni­ cam; el tamen Deus nihil odit nisi peccatum. Diligis, verba sunt Deum alloquentis Sap. I., omnia quee sunt, et nihil odisti eorum, qua· fecisti, 3°. Christus assimilalus est nobis, et per omnia lentari voluit, sed absque pec­ cato, ut docet ep. ad Hebr. c. 4., el hinc communes vitre miserias omnes assumpsit : sed concupiscentiam non assumpsit, nec carnis tenlationem pali voluit ; ergo. R. D, J. Concupiscenti® secundum entitalem spectat® conveniunt etc. Ar. secundum deformitatem sumpta? conveniunt predicate propria peccati proprie dicti -V. prredicata communia C. Concupiscentia, item motus concupi­ scenti® carnis involuntarius secundum se sumptus, sive dicatur esse in solo appetitu sensitivo, sive etiam sit prima animre motio orta ab appetitus sensi­ tivi motu, pure tendit in objectum sensibile ut bonum et in suo genere ho­ mini conveniens; hinc spectata precise entitate, tantum remote et per acci­ dens malus dicitur : ubi vero potentia inclinat et actus fertur in objectum sensibile intra talem speciem et circumstantias, in quibus est prohibitum ; illa causaliter, hic objective malus dicitur, et sic secundum deformitatem spectatur : neutri tamen convenit denominatio formaliter mali, quia ejus­ modi actio non est ex electione libera, sed indeliberata et cum passione. Ad Prob. Γ®. D. Deus non fecit concupiscentiam quoad entitatem Ar. quoad deformitatem subd. positive, hoc sensu, quod non fuerit auctor peccati, cujus concupiscentia est effectus C. negative, hoc sensu, quod homi­ nem propter peccatum non spoliaverit justitia originali, qua rebellio con­ cupiscenti® frenabatur, et caro spiritui perfecte subjiciebatur ;Y. Audiatur S. Arc. L. 5. cont. Julian, c. 9. n. 36. Sed dixi inobedientiam carnis... dia­ bolico vulnere contigisse, et rursus, quia dixi hanc legem peccati repugnantem legi mentis, a Deo illatam propter ultionem, et ideo pœnam esse peccati : hæc inter se asseveras esse contraria. Quasi fieri non possit, ut unum atque idem malum et diaboli iniquitate et Dei œquitate peccantibus ingeratur. Ad Prob. 2âm. .V. 21®. part. Deus odio habet non tantum peccatum, sed etiam peccatorem, ut constat ex Sap. 14., et concupiscentiam, ut asserit S. Air·, in Ps. 33 n. 6. ad verba illa : malitiam autem non odivit; sed diversa ratione : peccatum enim odit propter se, peccatorem propter pecca­ tum. concupiscentiam ut effectum peccati originalis et causam actualis. Odium tamen concupiscenti®, quod S. Aug. ponit in Deo, non redundat in personam, et hire sensu Trid. Sess. 3. dixit, Deum in renatis nihil odisse. Deus enim propter concupiscentiam, qu® in renalis etiam relinquitur non vult renatos damnare, sed potius ejus vim paulatim minuere ac lotam denique tollere in iis, quos assumet ad vitam relernam. Ad Prob. 3"". D. M. Christus assimilatus est nobis el tentatus. quatenus assumpsit veram carnem et passibilem C. quatenus assumpsit omnes defe­ ctus nostros, qui etiam non sunt peccata .V. Sicut nec morbos nec defectus similes, sic nec ignorantiam etiam aut concupiscentiam assumpsit, ut docet S. Aug. L. 2. de pccc. mer. c. 29. n. 48. et L. 3. eont. Jul. c. 13. n. 52. ; tum quia hrec postrema repugnabant plenitudini gratiarum el duriorum illi debitorum : tum quia ad redemptionem nostram nihil proderant, sed potius per se obesse poterant. Insl. 4. Nulla est pœna hujus vit®, qua? ob finem bonum expeti non AN CONCUPISCENTIA SIT PECCATUM ORIGINALE. #9 possit : sed concupiscentia ob nullum finem recte expeti potest; ergo non est pœna tantum, sed culpa. R. .V. M. Ignorantia el tenlationes Satan® pœna peccati sunt, nec tamen nisi imprudenter ct male expeti possunt. Potest quidem pœnas omnes, et concupiscentiam quoque Deus ordinare ad finem bonum, uti relinquendo homini hanc passionem ad agonem et virtutis exercitium in prresenti na­ tura? conditione fecit; nullas tamen expetendas, sed duntaxat tolerandas docet S. Aug. L. 10. Conf. c. 28. Porro concupiscentia eadem ratione expeti non debet, non quod peccatum sit, si ei non consentiatur, sed quod ad peccan­ dum inducat, et quod molesta sit et gravis, et ideo non amanda, sed toleranda sit, si debellari nequeat. 93. Obj. contr. 2,,m. S. Aug. pluribus in locis concupiscenti® tribuit per se veram rationem peccati. Nam 1°. vocat ita malam, ut naturalis homini esse non possit, nec a Deo inseri ; ut constat ex L. 4. contra Julian, c. 14. n. G3., L. 5. c. 7. et ult., L. 6. e. 15. n. 48., L. 1. cont. 2. ep. Pelag. c. 16. et 17. etc. 2°. Docet concupiscentiam non tantum esse pœnam et causam peccati, sed etiam peccatum, quia, ut ait L. 1. cont. 2. ep. Pelag. c. 13. n. 27., peccandi delectatione movetur; et ut L. 5. cont. Jul. c. 3. n. 8. dicit, inest illi inobedientia contra dominatum mentis. R. /V. ass. Ad Ί,,αι. R. Cum S. Aug. non omne malum esse peccatum, cum etiam dremones, homines nefarii, habitus vitiosi sint mali, nec tamen peccatum, ut ait L. 6. cont. Jul. c. 16. Omni peccato baptizat i carent, sed non omni malo. Itaque distinguendum est inter malum etiam morale: aliud enim est formaliter morale, nempe actio libera moralis difformis legi : aliud denominative morale, sive sil principium vel effectus peccati, ut est potentia concupiscendi; sive sit actio difformis legi, sed non libera, uti sunt motus concupiscenti® involuntarii. Malum morale secundi generis tantum intelligi a S. Doctore palet ex ipsis locis citatis ; nam in prioribus quidem duobus concupiscentiam malam probat unice ex hoc, quod pugnei adversus conti­ nentiam : in posterioribus ex eo, quod ad peccatum impellat, et pudorem naturalem eliciat. Ad 2am. R. D. Docet concupiscentiam non tantum esse pœnam ct causam peccati, sed etiam peccatum proprie ct formaliter tale N. largo modo et materialiter tale C. Ad peccatum proprie ct formaliter dictum requirebat ubique, præserlim L. de vera relig. c. 14., L. 3. de lib. arb. c. 15. aliquo­ ties jam laudatis, voluntarium ct libertatem; unde cum L. 1. oper. imperf. n. 47. distinxisset inter peccatum tantum, et pœnam tantum, et quod est peccatum simul et pœna, cujus postremi exemplum ponit in peccato origi­ nali, ostendit, quomodo ct hoc aliena voluntate infantibus etiam sit volun­ tarium. Ad peccatum vero materialiter tale, exigebat actionem cx se repu­ gnantem legi, et ne sit pœna tantum, hoc est, quod quis nullo modo agit, sed duntaxat patitur : hinc juxta eumdem L. 1. Retract, c. 15. actus ignorantis adhuc vocatur peccatum, ubi non est voluntas peccati, sed tamen voluntas facti : et actus ebrii malus etiam peccatum scilicet materiale dici­ tur, ubi nec est voluntas facti ; quia sallem reipsa punitur ah homine peccati capace, et quoad oppositionem cum lege est peccato formali similis. Atque hac ratione conciliantur hi textus cum aliis supra relatis, quibus 90 ·»< DE PECCATO ORIGINALI, concupiscentia negatur esse peccatum. Confirmatur autem ex ipso locorum objectorum contextu; in 1°. enim sic ait : EI ή/eo (concupiscentia) jam non sii peccatum, sed hoc vocetur. sire quod peccato facta sit. sire quod peccandi delectatione tnovealur. Ibi et negat concupiscentiam esse peccatum, et sen­ sum exponit, quo possit peccatum inlelligi, si vocetur aliqua ratione pecca­ tum. hi 2°. autem dum ita loquitur: Concupiscentia carnis et peccatum esi, quia inest illi inobedientia contra dominatum mentis; ex hac ipsa ratione data ostendit non esse peccatum proprium; quia hujus caro capax non est, sed mens, quæ, donec resistit, per carnis inobedientiam peccare dici nequii. Porro cur S. Ave. concupiscentiam etiam vocaverit hic peccatum, ratio erat, nt illam ostenderet non esse pœnam tantum; quia Julianus ex ejus libris de Nuptiis et Concupiscentia, ubi concupiscentiam dixerat esse bonam, male contra S. Doctorem intulit, esse bonam et laudabilem et expetendam, quod Augvstincs tum de facultate concupiscendi, tum de actu ex dictis negat. Inst. 1. S. Aug. pluribus in locis comparat concupiscentiam cum excitate cordis, quam dicit esse peccatum, quo in Deum non creditur, et simul pœ­ nam ac causam peccati. 2. Idem dicit, concupiscentiam in non regeneratis imputari in peccatum; sic enim L. 1. de Nupt. et Concup. c. 32. ait: Hæc itaque remissio peccatorum, quamdiu non fit in prole, sic ibi est lex ista pec­ cati, ut etiam in peccatum imputetur, id est, ut etiam reatus ejus cum illa sil, qui teneat œterni supplicii debitorem. 3. Idem ait in iisdem concupiscentiam habere reatum, quo homo reus fiat, nt verba ejus L. (i. cont Julian, c. 17. n. 51. ostendunt : Ao.v eam (concupiscentiam) malam dicimus, et manere tamen in baptizatis, quamvis reatus ejus, non quo ipsa erat rea {neque enim aliqua persona est) sed quo reum hominem originaliter faciebat, fuerit remis­ sus atque vacuatus. R. Ad 1““. Comparatio concupiscentiae a S. Alg. frequentius instituitur cum voluntaria caecitate seu effossione oculorum, quam cum caecitate cordis. Quoad primum autem sicut cæcitas in illo casu per se et ratione sui non est peccatum, cum esse cæcum præcise non sit impiitabilead vituperium vel pœnam; sic etiam concupiscentia perse et ratione sui peccatum non est: sicut tamen illa cæcitas ratione alterius, nempe voluntariae effossionis ocu­ lorum, peccatum est; sic etiam concupiscentia ratione reatus adjuncti pecca­ tum a S. Doctore dicitur. Quoad secundum idem omnino tenet, ac praeterea notandum est, propositum S. Augustini eo pertinuisse, ut ostenderet, posse id, quod est pœna peccati, etiam esse peccatum sive proprie sive largo modo acceptum ; quam in rem varia exempla profert, non admodum laborans, an congruant in omnibus, modo similia sint quoad id, de quo agebatur. Ad 2°“. et 3um. D. Docet concupiscentiam imputari in peccatum et tialiere reatum ratione sui præcise et per se .V. ratione alterius sibi adjuncti C. Nempe concupiscentia imputatur in peccatum ratione reatus, qui in non regeneratis necdum remissus, sed adhuc cum concupiscentia conjunctus est, ut ipsa verba recitata docent: id est, ut etiam reatus ejus cum illa sit. Habet autem sibi adjunctum reatum ratione prævaricationis Adami cuilibet homini moral iter propriæ, perquam homines non tantum sortiti sunt con­ cupiscentiam tanquam pœnam, sed reatum etiam ac debitum susceperunt ad odium divinum sustinendum, donec hoc peccatum et reatus baptismo delea­ tur. Porro reatus concupiscenti® triplici modo intclligi potest. * AN CONCUPISCENTIA SIT PECCATUM ORIGINALE. 91 1“®. Est, quo reatus suinitur tanquarn causa concupiscenti®, et eat is, qu<> ipsa facta est, non quam ipsa fecit ; quomodo si quis sibi eruit oentos, dicitur esse reus effossionis oculorum, non quod habere erutos oculos sit peccatum vel reum faciat, sed quod eruere sibi oculos peccatum sit et rea­ tum faciat. Atque hac. ratione a S. Alg. L. 2. cont. Jul. c. 9. n. 32. explica­ tur: Quamvis jam non eo modo appelletur peccatum, quo facit reum; sed quod sit reatu primi hominis factum, et quod rebellando nos trahere nititur ad reatum. 2“®. Est, quo reatus suinitur tanquam effectus eoncupiscentiæ, seu is, quem ipsa facit, si ad consensum pertrahat, ita ut homo non sit proprie reus, quia concupiscentiam habet, sed quia eoncupiscentiæ cedit. Huc per­ tinet, quod ibid. c. 5. n. 12. S. Alg. dicit : Jn nondum fateberis, quod reatus eorum perierit, infirmitas manserit ; non reatus quo ipsa (vitia) rea fuerant, sed quo nos reos fecerant in malis operibus, quo nos traxerant? His enim ver­ bis ostendit, vilia, cum quibus nascimur, remitti in baptismo, quia reatus malorum operum, quæ eoncupiscentiæ assentiendo fecimus, remittitur, licet infirmitas, hoc est, concupiscentia remaneat. 3“. Est, quo ipse eoncupiscentiæ reatus formaliter sumitur, seu is, qui idem sit cum concupiscentia, aut saltem ab ipsa oriatur et in ipsa fundetur, ita ut reus sit ipsam habens, quia ipsam habet ; sicut reatus furti dicitur is, quo proprie reus dicitur, qui furtum fecit. Hac vero ratione concupiscentiae reatum dari, aut a S. Aug. asseri negamus. Inst. 2. Docet S. Aug. concupiscentiam remitti per baptismum ; sic enim L. 1. de Nupt. et Cone. c. 23. n. 25. ait : Hæc concupiscentia, quœ solo sacra­ mento regenerationis expiatur, profecto peccati vinculum generatione trajicit in posteros, nisi ab illo et ipsi regeneratione solvantur; ergo ipsa concupi­ scentia debet esse peccatum etiam formale. R. D. A. Docet per baptismum remitti concupiscentiam per condonatio­ nem reatus, quo ipsa facta est, et sine quo esse potest C. per condonationem reatus, qui sit ipsa concupiscentia, aut qui ex ipsa oriatur, vel in ipsa fun­ detur A’. Juxta S. Aug. concupiscentia et peccatum Adæ moraliter nostrum faciunt unum quoddam totum, (pio homo maculatur, et vituperio, odio Dei ac pœna æterna dignus redditur. In eo materiale est concupiscentia, quæ per se et ratione sui est dunlaxat malum, languor, infirmitas, impulsio ad peccatum : formale autem est reatus, non tantum pœnæ, sed culpæ, ut mox dicemus, et sic peccatum Adæ moraliter nostrum moraliter perseverans. Totum hoc dicitur manere, et hinc concupiscentia vocatur peccatum, quam­ diu non remittitur peccatum Adæ moraliter nostrum ; quia hac culpa remanente concupiscentia imputatur a Deo ad vituperium, odium et pœnam, cum per illam moraliter constituatur in esse peccati. Culpa autem seu pec­ calo Adæ moraliter nostro per baptismum remisso , concupiscentia jam solam rationem mali, languoris et infirmitatis habet, non autem peccati; quia per faciam culpæ remissionem sublata est imputabilitas ad vitupe­ rium, odium cl pœnam. Inst. 3. Id. ibid. c. 2G. comparat reatum eoncupiscentiæ cum reatu adul­ terii : In eis, inquit, qui regenerantur in Christo, cum remissionem accipiant prorsus omnium peccatorum, utique necesse est ut reatus etiam hujus licet adhuc manentis eoncupiscentiæ remittatur... sicut eorum peccatorum quœ 92 manere non possunt, quoniam cum fiunt prœtcreunt, reatus tamen manet, el nisi remittatur, in œlernum manebit... Nam si quisquam v. g. fecerit adul­ terium, etianuti nunquam deinceps faciat, reus est adulterii, donec reatus ipsius indulgentia remittatur. Sed reatus adulterii est reatus, quo ipsum adulterium hominem facit reum ; ergo. R. D. Jf. Comparat reatum concupiscentiae cum reatu adulterii quoad omnia .V. quoad aliqua C. In eo autem stat paritas, quod sicut separatur reatus adulterii ab adulterio, sic a concupiscentia ejus reatus separetur. Sicut autem distinguit rationem adulterii a ratione concupiscentia·, dum loco cit. c. 7. et 8. concupiscentiam dicit esse similem manenti qualitati et habi­ tui, dissimilem vero adulterio, sacrilegio et actui : sic etiam reatum utrum­ que ex proxime dictis multum discernit. Inst. 4. Concupiscentia hoc ipso, quod homini inest, constituit illuni reum, ut patet ex S. Avg. L. de pecc. orig. c. 39. Obesset ista carnis concu­ piscentia, etiam tantummodo quod inesset, nisi peccatorum remissio sic pro­ desset... Manet quippe in prole, ita ut reatum faciat originale vitium; ergo concupiscentia per se et ratione sui est peccatum formale. R. D. J. Concupiscentia nude sumpta hoc ipso, quod homini inest, con­ stituit illum reum .V. sumpta cum reatu culpæ, seu totum illud, quod juxta S. Avg. constituit peccatum originale integre et adæquate sumptum C. Atque de hac concupiscentia iotelligendus est S. Doctor , dum concupiscentiam vocat taleae tam magnum malum. Sensus autem posterioris textus est, ut ex integri loci lectione elucescit, concupiscentiam eo ipso, quod inest, obfuturam et parentibus et infantibus, nisi renascantur per gratiam in baptismo acceptam. Parentibus quidem, quia, quamvis per baptismum non desinat concupiscentia, nec nisi, quando hæc vita cum immortalitate commutabitur, desitura sit; tamen per ba­ ptismum obtinentur auxilia illi annexa, quibus resistere valemus concu­ piscentiae motibus ad peccandum sollicitantibus : Infantibus vero, etiamsi ex parentibus renatis nascantur ; quia hoc non obstante in prole manet concu­ piscentia et simul reatus culpae originalis per originis vitium inductus. Qv.eres : Quid reatus nomine intelligat S. Augustinus, cum originale peccatum asserit reatum concupiscentiie ? ■ ■*· DE PACTO CUM ADAMO. DE PECCATO ORIGINALI. 94. R. Intelligit ipsum peccatum habituale, quo homo maculatus manet, ct reus non tantum pœnæ, sed peccati est : sive non intelligit solum reatum pœnæ seu obligationem ad pœnam subeundam, sed reatum culpæ seu obli­ gationem ad odium Dei sustinendum. Constat 1°. Ex L. 1. de Nupt. et Conc. c. 20. ubi cum remanentis concu­ piscenti® reatum ablatum esse dixisset, adjicit : Hoc est enim non habere pec­ catum, reum non esse peccati. Quod confirmatur ex eo. quo ibidem pergens utitur, exemplo, ut probet concupiscentiae reatum auferri : Nam, inquit, si quispiam verbi gratia fecerit adulterium , etiamsi nunquam deinceps faciat, reus est adulterii, donec reatus ipsius indulgentia remittatur. Habet ergo peccatum, quamvis illud, quod amisit, jam non sit, quia cum tempore, quo factum est, prœteriit. Hic non de reatu pœnæ, sed culpæ sermonem esse, ipsa verba luculente clamant. I 93 2°. Ex L. 1. Retract, c. 13. n. 2. Quasi vero peccatum quod eos cic A darn dicimus originaliter trahere, id est, reatu ejus implicatos, ct. ob hoc poenis obnoxios detineri, usquam esse, potuit nisi in voluntate, qua voluntate com­ missum est, quando divini prtBcepli est facta transgressio. His verbis reatus culpæ a realu pœnæ evidentissime distinguitur, ita ut prior posterioris radix dicatur: Reatu peccati implicatos, et ob hoc ρσ·ηχ obnoxios. Quod contra hoc assertum difficultatem facere posset, testimonium S. Aug. L. G. conti*. Julian, c. 19., relatum jam et explicatum est num. 93. ARTICULUS 11. QUOMODO IN ADAMO PECCAVERINT EJUS POSTERI? 93. Nota I. Triplex circa hanc quaestionem sententia habetur. l*. Est eorum, qui in posteris Adami admittunt voluntatum interpretativam, vi cujus hi censentur vel censeri possunt causam suam sive ad bonum sive ad malum agendam Adamo commisisse, sic, ut si tunc extitissent, omnes in Adamum luissent compromissuri, aut, ut Adamus, legem divinam transgressuri. 2*. Est communior Recentiorum, qui volunt posterorum voluntates mora­ liter fuisse translatas in voluntatem Adami per pactum initum , quatenus Deus Adamum caput posterorum morale instituit, ita, ut velut omnium nomine præccptum Dei servaret vel pro libitu violaret, et eo quidem in justitia et obedientia persistente, ejus posteri gratiam et justitiam origina­ lem oblinerent, eo autem peccante, posteri peccato inficerentur, fierenlque inimici ac invisi Deo. 3J. Est Janscnii L. 1. de statu nat. c. 6. ct 21. aliorumquc, qui negant quodeumque pactum, quo Adamus tanquam caput morale posterorum sit constitutus, voluntque posteros in Adamo praecise tanquam capite eorum na­ turali peccasse, in quantum nempe hi omnes semmaliter, ut aiunt, contenti sunt in Adamo. 96. Nota II. Patroni secundae sententiae inter pactum formale et virtuale distinguunt. Formale in hoc casu dicitur conventio expressa de voluntate et fortuna posterorum in voluntatem proto-parentis transferenda Deum inter et Adamum ex libero ulriusquc consensu inita. Quamvis vero in Scripturis sæpe mentio fiat de pactis a Deo cum homine initis, nullaque in ejusmodi peccato formali inconvenientia reluceat, facile tamen concedunt suffecisse virtuale. Dicitur autem hic pactum virtuale esse ordinatio divina, qua Deus efficaciter decrevit, ut Adamus, in ordine ad observationem vel violationem mandati de non comedendo fructu, tanquam caput morale repræsentaret posteros, ea ratione, ut quod ipse faceret, censerentur etiam moraliter et imputabiliter ad culpam vel meritum fecisse posteri. De eodem porro observant, non quidem absolute fuisse necessarium, ut hæc Dei constitutio Adamo innotesceret; cum Adamus potuerit esse persona publica el omnium voluntates in se quodammodo collatas tenere, licet ipse id nesciverit; sicut Respublica potest jus suum conferre in aliquem et velle ratum esse, quod is statuerit, ct bini exercitus duorum armis a se delecto­ rum de summa rei decernere, quamvis hi ignorent se hac conditione decer- ·.. ‘ASit-v■ *ήίί t rl fib 94 DE PECCATO ORIGINALI. tara, et ille nesciat Reipublicæ compromissum : re ipsa tamen hoc virtual? pactum Adamo innotuisse existimant; tum quia suavi Dei providentia? el benignitati id videtur magis consentaneum, ut scilicet Adarnus in re lani gravi desuo el totius posteritatis statu consultius decerneret, et a peccando magis averteretur ; tum quia rectus regiminis ordo postulat, ut in negotiis gravissimi momenti officium suum ac debitum inlelliganl, qui omnium personam ac sortem gerunt. t ii «> -t 97. Dico I. Posteri non peccarunt in Adamo per hoc, quod habuerint con­ sensum interpretativum. Prob. Gratis omnino confingitur hæc interpretaliva voluntas; lum quia, licet Deus sciverit, quid omnes Adæ posteri essent tacturi aut votituri, tamen non constat, nec probabile est, quod viderit omnes approbaturos facium Adami, aut libere etiam consensuros in pactum cum illo initum; præsertim cum in præsens non desint, qui contrarium mallent : turn quia hæc est dif­ ferentia inter bonum el malum, quod quilibet quidem jure praesumatur consensurus in id quod sibi bonum est, in malum autem non ita. Conf. Deus non imputat ad culpam vel pœnam id, quod aliquis tantum vellet, sed reipsa non vult ; unde a S. Aug. ep. 103. (al. 194. n. 35.) et L. de prædest. SS. c. 12. n. 2-1. erroris damnantur, qui asserebant parvulos rapi ante baptismum, quia, si viverent, erant peccaturi. Ergo nec ideo peccasse in Adamo dicendi sunt posteri, quod, si tunc extitissenl, in vel cum eo peccassent. 98. Dico II. Posteri non peccarunt in Adamo per hoc præcise, quod is erat eorum caput naturale. Prob. Quamvis pater cujuscumque familiæ sit caput naturale suæ poste­ ritatis. eamque contineat in lumbis suis, tamen ejus posteris non tribuitur peccatum parentis, ut palet ex Ezech. 18. Ergo idem a pari dicendum de peccato Adami. Conf. I. Etiam in lumbis Adami continebantur posteri, quando alia peccala commisit, si quæ commisit ; imo, quando pœnitentiam egit : nec tamen propterea aut alia illius peccata, aut ejusdem etiam poenitentia nobis impu­ tabatur; præsertim cum persona el natura maculata uuo peccato, possit adhuc magis maculari alio; neque ex ipsa natura habeatur, quod peccatum potius imputetur posteris, quam poenitentia ejusdem peccati. Conf. 2. Licet Adam fuerit caput naturale ad transfundendam naturam in posteros, tamen absque pacto virtuali et ordinatione divina justitiam originalem non potuisset transfundere ; ergo nec potuit Adarnus præcise qua caput naturale absque virtuali pactu tranfundere injustitiam originariam in posteros. 99. Dico III. Posteri peccarunt in Adamo per hoc, quod is per pactum virtual? a Deo erat institutus caput morale eorum ad hoc, ut, quod ipse in ordine ad observationem vel violationem mandati de non comedendo fructu faceret, censerentur posteri etiam moraliter et imputabiliter facere. Halio est, quia, quamvis hæc explicatio non omnem difficultatis nodum rcsecet, tamen 1°. melius declarat peccatum omnium nostrum in Adamo : 2°. nihil DE PACTO CUM ADAMO. 95 impossibile aut inconveniens continet : 3°. in Scriptura ct Patribus funda­ mentum habet. Prob. p. pars. Tum ex oppositione ad sententiam proxime rejectam, a qua ratio voluntarii in peccato originali nullatenus explicatur: turn ex oppo­ sitione ad illam, quæ quidem ordinationem Dei intervenisse concedit, negat tamen xi hujus factam esse moralem voluntatum translationem ; sine qua tamen iutelligi non potest, quomodo transgressio precept i potuerit juste posteris imputari. Prob. 2s. pars. Sicut Respublica pupillorum voluntates in ordine ad aliquos clfectus morales in voluntate tutorum potest includere : sic Deus potuit posterorum voluntatem voluntati Adami alligare relative ad observationem vel transgressionem praecepti, unde penderet vel amissio, vel conservatio jusliliæ originalis; quæ enim in hoc implicantia major præ illo? Præterea cum Magistratus civilis non habeat majorem potestatem in civiles subdito­ rum actiones, quam Deus tanquam Dominus absolutissimus in actiones hominum morales ; profecto, si illa circa pupillum dispositio æquitati nul­ latenus repugnat, hæc etiam Dei ordinatio tanquam æquissima æstimanda est. Denique constitutio eadem, praescindendo ab eventu, erat nobis plurimum optabilis; eo quod probabilissima spes affulgebat, Adamum tot gratiis in­ structum, Dei etiam, sui ac suorum amantissimum in re tantilla Deo potius obtemperaturum : in hypothesi autem peccati etiam praevisi multum nihi­ lominus Deus nobis favit, praeparando Redemptorem, quem forlc denegasset Adami posteris, qui in acceptata ab eo justitia originali non persévérassent. Prob. 3*. pars. Fundamentum ex Scriptura et Patribus ostendunt omnes illi textus, qui probant peccasse posteros Adæ; cum vere et proprie dictum peccatum esse nequeat sine voluntario, voluntarium autem explicari nequeat sine pacto. Specialiter tamen S. Aug. L. 16. de Civ. Dei c. 27. apertam pacti mentionem facit, dum in illud Genes. 17. Delebitur anima illa de populo suo, quia pactum meum irritum fecit, ita scribit : Parvuli, non secundum suce vitee proprietatem, sed secundum communem generis humani originem, omnes in illo uno testa­ mentum Dei dissipaverunt, in quo omnes peccaverunt. Multa quippe appel­ lantur testamenta Dei, exceptis illis duobus magnis vetere et novo, quod licet cuique legendo cognoscere. Testamentum autem primum, quod factum est ad hominem primum, profecto illud est : Qua die ederitis, morte moriemini. Ejusdem meminit S. Hieron. in c. 6. Oscæ circa illa verba : Ipsi sicut Adam transgressi sunt, pactum ibi prœvaricati sunt in me. Sic enim Deum loquentem indu­ cit paraphrastice : Ipsi autem imitati sunt Adam, ut quod ille in paradiso fecerat, pactum meum legemque preeteriens, isti in terra facerent. Et ibi, hoc est, in paradiso, omnes prœvaricati sunt in me, in similitudinem praevarica­ tionis Adam. Non enim mirum, si quod in parente preeeessit, etiam in filiis condemnetur. Quibus verbis non affirmat solum, Adæ posteros imitari paren­ tem, ut Pelagiam volebant; sed in ipso etiam Adamo, el similiter, hoc est, pariter cum ipso in paradiso fuisse praevaricatos, moraliter scilicet faciendo quod ille omnium personam sustinens faciebat : atque ideo propter illud peccatum merito condemnari. Simili ratione W PECCATO OIUCIMALI. ■ S. Chrysost. verba ep. ad Coloss. c. 2. v. I i. : Delens, quod adversus uoi erat chirographum decreti, homil. (i. n. 3. in eamd. ep. commentatur : Quodnam chirographum auctor inlelliyil? Quod ad Moysen dixerant : quotcumque dixit Deus, factemus... aut id, quod fecerat ad Adam, dicens : quaaumiiM die comederis ex hoc ligno, morte morieris. Similia dicunt, el eodem sensu locum illum, teste Martinon, interpretantur de pacto cum Adamo inito Λμ· bros, et Theophy!.. inep. ad Coloss., Rupehîls. L. 5. in Genes. c. 33. ct alii. Prælerea S. Aug. illud pactum insinuat in libris contra Pclag., ut dum L.2. de Nupt. et Coiicup. c. II. meminit violati testamenti : dum L. 1. cont. Julian, c. 6. n. 26. peccatum originale vocat debitum paterni chirographi, el exS. Chhysostomo dicit, Christum invenisse chirographum paternum. Idem repetii L. 6. c. 19. n. (>. alibique, ubi nomine chirographi pactum indicat. Inde falsum ostenditur, quod Jansen. 1. c. c. 5. el 15. dixit, neque Augcstini!m neque ullum alium sanctorum Patrum aut veterum Scriptorum ante Doctores Scholasticos mentionem fecisse pacti, sive constitutionis, ad quam recurrunt Theologi, cum assignant causam transfusionis peccati originalis. r il • · r* 100. Obj. I. Ut Deus constitueret Adamum caput morale, transferendo in ipsum voluntates posterôrum, debuit id facere vi sui supremi dominii. Sed Deus non potuit in paradiso dominium exercere in nostras voluntates, ulpote non exislentes; ergo. Conf. 1. Deus ratione supremi dominii potest quidem facere, ut ego libere velim; nequit tamen, imo impossibile est, ut illud, quod Deus vult, mihi sit voluntarium absque mea voluntate. Sed illa trans­ fusio fuisset facta et volita a Deo absque mea voluntate; ergo. Conf. 2. Ut mihi aliquis actus sil voluntarius el imputabilis ratione transfusionis volun­ tatis, debet illa transfusio a me esse volita non quomodocumque, sed ul causa talis actus. Sic vero non est volita a nobis illa transfusio; ergo. R. .V. min. rd D. Non cxtilcrnnl physice et in seipsis C. non exti terunt moraliter et in sua causa. Dei scilicet omnipotentia .V. Ad Conf. I’”. D. M. Impossibile est, ul illud, quod Deus vult, mihi sit voluntarium physice et clicilive absque mea voluntate seu ejus actione C. ut mihi voluntarium sit moraliter el denominative .V. Posterioris voluntarii species non tantum sunt voluntarium proesumplum et interprctalivum, sed eliarn imputativum, quod per ordinationem Magistratus habetur in pupillis el amentibus, quibus actiones lutorum ita ad quosdam effectus morales imputantur, ac si ipsi easdem posuissent. Ad Conf. 2a*. D. M. Ut mihi actus sit voluntarius physice et clicilive, debet etc. C. ul sil voluntarius moraliter el denominative subd. debet volun­ tatis transfusio a me esse volita, si facta sil per pactum formale ct per mutuum Dei el creaturarum consensum C. si facta sit per pactum virtuale et per Dei duntaxat ordinationem .V. Inst. I. Respublica non potest pro libitu transferre subditorum voluntates; d'go nec Deus voluntates hominum. R. I), .1. Respublica hoc non potest quoad actiones morales, seu imputabiles ad meritum vel demeritum quoad actiones politicas subd. si trans­ latio ejusmodi non sit conveniens, nec per se, et proscindendo ab eventu, optabilis C. secus .V. Prælerea disparilas est. quod Deus longe majus dominium habeat in creaturas, quam Magistratus in subditos; Magistratui enim Deus 0E PACTO CUM AOAMO. iioii concessit potestatem, nisi necessariam ad gubernationem subditorum in ipsorum bonum : ad hanc autem non requiritur potestas transferendi voluntates in ordine ad actiones quascurnque. Adde, a nobis proprie non institui paritatem, recte tamen inferri, quod multo magis Deus ex suprema potestate, quam habet etiam in homines quoad effectus proprie morales, possit voluntatem unius alligare alterius voluntati. Inst. 2. Transfusio illa voluntatum lacta est a Deo dependentor a scientia media de futura transgressione Adami; ergo non fuit nobis optabilis, nec Heo conveniens, ulpote qui sic evasisset causa peccati. II. 1°. .V. A. Quia scientia media nec erat necessaria ad faciendam hanc alligationem, nec etiam dirigebat Deum in alligando; cum non minus id fecisset, ei providisset Adamum procepto obtemperaturum,ac nunc cum di­ versa provisione prostitit. R. 2”. .V. I4"'. Cons. Quamvis enim, utres dicatur optabilis ve) non opta­ bilis, debeat considerari proscindendo ab eventu et eventum consequente scientia media; falsum tamen est, nihil per se esse optabile, quo nos male usuros Deus providit : alias enim nec Redemptio humani generis esset uni­ versaliter optabilis, quia et hæc mullis cedit in majorem perniciem, juxta illud Luc. 2. v. 34. Positus est hic in ruinam el in resurrectionem mullorum. Deinde etiam Ar. 2S"‘. Cons. Quia hæc alligatio per se et determinate non intulit peccatum, sed tantum constituit actum primum indifferentem, sicut porrectio gladii non trahit post se suicidium, sed est indifferens ad profli­ gandum hostem, vel ad abutendum eo in scipsum. Quin intentio Dei volun­ tates nostras transferentis non erat, ut Adam peccaret, sed ul sibi el posteris gratiam originalem obediendo conservaret. Inst. 3. In hac sententia varia emergunt absurda. Nam 1. confunditur praeceptum de non comedendo fructu cum pacto, cum tamen hæc quoad naturam el connotala differant. 2. Sequitur, animas contracturas originale peccatum, etiamsi post suam creationem non unirentur corpori. 3. Non explicatur illud Apostoli : natura filii irce; quia deberet dici : pacto lilii ira, si non ideo peccaverimus in Adam, quia natura nostra fuit contenta in ejus lumbis. R. /V. Ass. Et quidem ad lum. Distinctio se salis ostendit inter præccptum elpactum; nam alligatio nostrarum voluntatum ad voluntatem Adarui fuit decretum Dei constituentis Adamum caput morale posterorum, ita ut, quod ipse faceret, censerentur etiam posteri moraliter et impulabililcr fecisse, ct fuit etiam virtualepactum cum Adamo de transfundendajustitia vel injustitia originali in posteros; præccptum vero fuit illa lex, quam Deus Adamo tum suo tum posterorum nomine servandam posuit. .k/2’m. .V. scq. Quamvis enim naturalis descendus ex Adamo, vel semi­ nalis nostrum continentia in ejus lumbis non constituat juxta nos originale peccatum, tamen ct ad illud el ad alligationem voluntatum nostrarum praeupponilur. Propter hunc enim descensum alligati sunt posteri volun­ tati Adami, cl ul aclualiter contractum dicatur hoc peccatum, vel anima per illud maculata, requiritur etiam existenlia descendentis ab Adamo. Ubi tamen omnino concedimus, si quorumdam, qui non descensuri erant ex Adamo, voluntas illi alligata fuisset, hi nihilominus in Adamo fuissent peccaturi. iv. p. i. 7 ί·:Ζ. ______ 9? >: tv-/··; t i *3 98 DE PECCATO OIUGINAU. I .Id 3“m. A’· Sumus enim natura filii ira·, quia nascimur odibiles Beo, et ex Adamo descendimus naturaliter, in cujus peccatricem voluntatem volun­ tates nostre fuerant translatai. ■ ΙΟΙ. Obj. II. Certum est in controversia S. Augustini cum Pelagianis circa e.xislentiam peccati originalis potissimum horum argumentum ριυ neganda existenlia fuisse, quod nos, tanquam necdum existantes, non potue­ rimus peccare ; ad hoc tamen argumentum solvendum S. Aug.· nunquam recurrit ad pactum et translationem voluntatum, sed ad continentiam semi­ nalem ; ergo nec nos debemus. R. Γ. .V. Cons. Potuit enim L. 4. Op. imp. cont. Julian., ubi hoc argu­ mentum proponebatur, S. Aug. non meminisse pacti, ne novis se difficulta­ tibus innecteret, cum, licet hanc explicationem censeamus veram, cam tamen ab omni difficultate non esse immunem, ipsi jam fassi simus. Inde S. Doctor Juliano importunius inhaerenti recte reposuit L. 6. cont. Julian, c. 5. n. 11. : Etsi nulla ratione indagetur, nullo sermone explicetur : verum tamen est quod antiquitus veraci fide catholica prodicatur et creditur per Ecclesiam totam; quæ filios fidelium nec exorcisaret, nec exsufflaret, si non eos de potestate tenebrarum, et a principe mortis erueret. Et L. 3. de pccc. mer. et rem. cap. 4. Etsi refellere istorum argumenta non caleam, video tamen inhorrendum esse iis. quæ in Scripturis sunt apertissima. R. 2°. .V. m. quoad P®, part. Meminit enim ejusdem etiam contra Pcla· gianos, ut monitum est num. 99. Idem insinuavit omnibus illis in locis, ubi peccatum originale voluntarium asseruit. 2am. part. D. Recurrit ad continentiam seminalem, excludendo per illam omne pactum Ar. consti­ tuendo illam tanquam fundamentum, quod etiam in nostra sententia tenet, ut nuper dictum C. Inst. l.S. Avg.L. t. c. 104. Op. imp. sic respondet Juliano : Secundum ori­ ginem omnes in illo uno erant, et hi omnes unus ille erant, qui in se ipsis nulli adhuc erant. Secundum hanc originem seminalem etiam Levi... tunc deci­ matus ostenditur, non in seipso, sed in illo, in cujus fuit lumbis : nec voluit nec noluit decimari, quoniam nulla ejus voluntas erat... et tamen secundum rationem seminis, non mendaciter nec inaniter dictum est, quod ibi fuit et decimatus est. Unde sic arguere licet : Eo modo in Adam fuerunt ejus posteri et peccarunt, quo Levitæ fuerunt in Abraham et decimati sunt, dum is Melchisedecho decimas dedit, ut dicitur ad Hebr. 7. v. 5. : atqui non ratione pacti alicujus, sed ratione solius seminis, et hinc ex natura rei, Levitæ in Abrahamo fuerunt, et propter hoc decimati dicuntur ; ergo a pari. R. 7). .V. Eo modo, quantum ad aliquid, fuerunt in Adam posteri ejus, quo in lumbis Abrahæ fuerunt Levitæ C. quantum ad omnia .V. Scopus S. Augustini hic fuit ostendere, quomodo posteri fuerint in Adamo, et ad hoc affert exemplum dc continentia seminali Levitarum in Abrahamo. An vero ex ipsa rei natura, vel ex eo precise, quod quis ab altero participet naturam, quis peccet aut peccaverint posteri in Adarn; an vero id moraliler contingat, supposita nempe illa seminali continentia, addendo adhuc pactum, uequidem tangit hic S. Doctor, nec, quia argumentum Juliani hoc nondum urgebat, tangere necesse habuit. TTUr. t. TS 1)K PACTO CUM ADAMO. 9«) Inst. 2. Non requiritur major libertas ad decimandum, quam ad peccan­ dum: sed ad libere decimandum sufficiebat seminalis continentia Levi in lumbisAbrahæ, qui personaliter decimas dedit; ergo etc. R. Λ’. M. Disparitas inter decimationis et peccati imputationem est, quod decimari sil denominatio quædam extrinseca ad instar dignitatis vel infamiæ a parentibus profectae, quæ ab hominum opinione pendet : e contrario deno­ minatio peccati est ab interno animæ statu, et voluntarii rationem sive physicam sive moralem exigit. Nihil a dictis diversum sensisse Augustinum patet c.v loco Apostoli, unde expositionem sumpsit; hic enim Paulus pro­ bandum sumpserat Sacerdotium Alelchisedechi præstare sacerdotio Aaronis et Successorum : praecellentiam vero ostendit ex eo, quud sicut tribus Levi dignior cognoscitur reliquis Hebræorum tribubus ob decimarum pensum, sic dignior sit Melchiscdech, cui paler ipse Levitarurn Abrahamus decimas obtulit. Ad hanc itaque denominationem inferioris in posteros refundendam recte usurpatur continentia seminalis, et quantum ad hoc decimati Levitæ dicuntur; quantum vero ad libertatem decimationis pertinet, nec Apostolus, nec Augustinus, hic quidpiam edisserit. Inst. 3. Juxta S. Aug. in Enchir. c. 2G. et 48. aliisque in locis, ideo pec­ cavimus originaliter, quia fuimus in illo uno, quando omnes ille unus cor­ rupit : sed in tantum fuimus in illo uno, in quantum in eo erat natura seminalis, ex qua propagaremur; ergo in tantum peccavimus, in quantum fuimus seminaliler in lumbis Adæ. Conf. 1. S. Th. 1. 2. q; 81. a. 1. docet; quod eo modo nobis imputetur peccatum Adæ, quo modo manui homici­ dium a voluntate capitis commissum et imperatum : sed homicidium non imputatur manui ratione alicujus pacti aut unionis moralis, sed quia est membrum naturaliter unitum capiti; ergo. Conf. 2. Adamus ut caput natu­ rale peccans, non sibi tantum sed et posteris nocuit; quia dum perdidit ju­ stitiam originalem, pro nobis etiam illam perdidit, qui naturam ejus origi­ nali justitia spoliatam eramus accepturi : sed peccasse in Adamo aliud nihil dicit, quam peccatum illius nocuisse posteris ; ergo. R. D. Al. Ideo peccavimus, quia in illo uno fuimus praecise naturaliter seu ex rei natura .V. moral i ter ct in ordine ad observationem praecepti vel violationem C. Naturalis illa continentia sola non sufficiebat ad peccatum nobis imputandum, cum alias ex eodem capita alia etiam peccata commi­ sissemus, ct in Adamo egissemus poenitentiam ; erat itaque dunlaxat præsuppositum, cui insistit unio moralis et translatio voluntatum in ordine ad hoc peccatum. Ad Conf. lam. D. Al. Ita ut comparatio præcise instituatur in unione unius cum altero C. ut ponatur etiam in modo unionis, ita ut sicut unio manus cum capite est physica et naturalis, sic etiam unio posterorum cum Adamo sit dunlaxat naturalis, et habeatur unice ex natura rei Ύ. Ad Conf. 2am. R. 1°. Similiter D. M. ut ad argumentum responsum est. Certe sicut ex ipsa rei natura non accepissemus originalem justitiam, si hæc tanquam personale privilegium data fuisset Adamo: sic non ex ipsa natura ea nunc privamur, eo quod præcise Adarn illam perdiderit; cum Deus eam nobis tanquam privilegium personale aut posteris naturale concedere po­ tuisset. - 'm 100 DE PECCA 10 ORIGINALI. PECCATUM ADÆ MORALITER NOSTRUM. R. 2°. A'. min. Si enim per nocumentum intelligalur, ut solet, pœna dim· lavat peccati, non vero ipsum peccatum, aperte contradicit Co.nc. Arals. 11. Can. 2. ARTICULUS III. IN QUONAM FORM ALITER CONSISTAT PECCATUM ORIGINALE? 102. Ao/o. Peccatum originale passim a Theologis dividitur in originale originans et originale originatum. Oriyinans actuale est illa actio Adanii peccaminosa physice in paradiso posita : habituale est eadem actio mora­ li 1er perseverans in ordine ad reatum culpæ. Originatum actuale est illud peccatum in instanti conceptionis seu infusionis animæ aclualiter contra­ ctum a posteris : habituale est idem in sequentibus instantibus perseverans moraliter. Ubi præterca advertendum, non obstare, quod peccatum origi­ nalum dicatur effectus aliquis peccati personalis Adami; quamvis enim illud ut moraliter nostrum includatur ab originali originate, tamen hoc illius effectus dici potest ex eo, quod actio personalis Adami sil ratio et causa actionis malæ, quæ moraliter est posterorum; quatenus, si Adam non peccasset, neque posteri eodem peccato peccasscnt. De originalité satis dictum; nunc de originate dicendum. 103. Dico. Peccatum originale est ipsum Adæ peccatum physice præteritum , prout a posteris in illo moraliter commissum, et moraliter perseve­ rans in reatu seu debito sustinendi odium inimicitiæ divinæ. Pars !·. prob. Ex art. priore. Conf. Peccatum originale habet veram et propriam rationem peccati, ut expresse supponit Trid. Sess. 5. num. o., et est ita commune, ut tamen sit unicuique proprium, ut idem Cone. loc. c. num 3. asserit : sed neutrum dici potest, nisi originale dicatur peccatum Adæ physice præteritum, prout a posteris in illo moraliter commissum; ergo. Pars %*. prob. Ex dictis n. GG. de peccato habituali mortali, cujus species aliqua est originale. Conf. In illo moraliter perseverat peccatum originale, quod per Christi gratiam in baptismo collalam remittitur. Sed hoc est reatus, et quidem culpæ, seu debitum sustinendi odium, ut patet ex Trident. 1. c. Si quis per J. C. D. N. gratiam, quæ in Baptismate confertur, reatum origina­ lis peccati remitti negat; aut etiam asserit non tolli totum id, quod veram ct propriam peccati rationem habet... anathema sit. 10-4. Obj. 1. Peccatum originale non est mera imputatio extrinseca inobedientiæ Adami : sed in nostra sententia nihil aliud foret, cum esset tan­ tum moraliter commissum, et in æstimatione Dei extrinseca ct hominum consisteret; ergo. Conf. 1. Actus peccaminosus ab Adamo elicitus est ejus posteris extrinsecus : peccatum originale est posteris intrinsecum, quia ex Trid. unicuique proprium; ergo. Conf. 2. Peccatum Adami est quid praete­ ritum : originale est aliquid posteris natis præsens; ergo originale nequit esse peccatum Adæ. Conf. 3. Peccatum fuit Adæ remissum, neque moraliter amplius perseverat ; ergo. 101 R. .V. m. Rationis 2am. part. 1). consistit in extrinseca Dei et hominum æstimatione subjective A’. terminative solum vel objective C. subjective consistit in peccato moraliter proprio et condignilatc morali ad sustinen­ dum odium, posteris moraliter intrinseca. Ad Conf. l,m. D. M. Est physice et cnlitative extrinsecus posteris C. mo­ raliter et imputative aut interpretative .V. Cum propter transfusionem moralem voluntatum peccatum Adami fuerit etiam a posteris moraliter commissum, et per reatum culpæ contrahatur ab illis ad proprium suppo­ situm, recte etiam posteris moraliter intrinsecum dicitur. Ad Conf. 2am. 1). AI. Peccatum Adæ est quid physice præteritum C. mo­ raliter præteritum subd. respectu ipsius Adami, cui scilicet est remissum C. respectu posterorum, quibus si per baptismum necdum remissum est, adhuc moraliter perseverat .V. Ex quo patet responsio Ad Conf. 3ani. Quia Adamo per poenitentiam fuit remissum peccatum, quatenus fuit illi personale, non autem quatenus fuit peccatum originale per ipsum a posteris commissum. Inst. Ad reatum pœnæ requiritur culpa absoluta, et non tantum conditionate prævisa ; ut cerium est contra Semipelagianos : Ergo etiam ad reatum culpæ requiritur consensus absolutus. Atqui posteri in peccatum Adami nunquam consenserunt absolute ; ergo. Conf. Nihil est culpa propria, nisi quod est voluntarium voluntate propria : atqui nec pactum cum Adamo, nec peccatum Adami fuil posteris voluntarium voluntate propria; ergo. R. D. min. subs. Posteri nunquam in peccatum Adæ absolute consense­ runt consensu physico et immediato C. consensu morali et mediato capitis A’. Ad culpam personalem requiritur quidem consensus physicus et personalis, ad originalem autem moralis et imputativus sufficit; hic vero fuit in poste­ ris absolutus, quia posterorum voluntates in Adamum absolute translatae sunt, et hic absolute non suo tantum, sed et posterorum suorum nomine consensit. Ad Conf. D. M. Nihil est culpa propria personalis, nisi etc. C. nihil est culpa propria originalis subd. nisi sit voluntarium voluntate physice pro­ pria .V. voluntate moraliter propria C. Responsio liquet ex hactenus dictis. 105. Obj. II. Meritum Adami non fuisset moraliter nobis proprium, sicut nec ejus pœnitenlia nobis fuil moraliter propria; ergo nec ejus peccatum est nobis proprium. Conf. Christus supplevit id quod praestitisset Adam, si loco peccati bene egisset : sed meritum Christi non est nobis proprium ; ergo nec fuisset meritum Adæ. R. A'. A. et paritatem. Ratio habetur ex libera dispositione Dei, pactum de primo, non autem de altero facientis, quæ nobis ex Scriptura et Patribus constat. Ad Conf. D. M. Christus eodem modo supplevit id, quod præstitissel Adam etc. A'. diverso modo C. Alio nempe modo Christus fuit caput morale generis humani, quam Adamus. Licet ènim is pro omnibus nobis satisfactio­ nem praestiterit, hæc tamen satisfactio non est in actu secundo nostra mo­ raliter, nisi applicetur nobis per voluntariam regenerationem in baptismo, aut Sacramenta alia vel actus; unde constat, voluntates nostras non fuisse moraliter transfusas in voluntatem Christi, ut in voluntatem Adami. Hujus 102 DE PECCXTO ORIGINALI. autem ratio fuit, tum quia non docebat, voluntates nostras jam Infectas peccato morali ter uniri eum sanctissima Christi voluntate : tum quia conve­ niebat, homines adultos participes fieri meritorum et satisfactionum Christi per liberam et propriam cooperationem. | Inst. Si meritum Adro fuisset nostrum, et meritum Christi non sit nostrum, meritum illius fuisset majoris efficacité, quam meritum Christi : sed hoc dici nequit ; ergo. R. .V. se*/. .1/. Non enim sequitur luturum fuisse meritum Adami majoris efficacité de se et in actu primo, sed tantum fore, ut pertinuisset actu ad plures, quam nunc ipso facto prosit meritum Christi, non quidem ex delectu ipsius meriti, utpote infiniti ct superabundant is, sed ex defectu creatura­ rum sibi illud applicare negligentium. CAPUT III. DE PROPAGATIONE PECCATI ORIGINALIS. Duo hic exponenda suscipimus, modum scilicet, quo peccatum originale traducatur, et subjectum, in quod propagetur. Primum adeo difficile visum est S. Augustino, ni L. 5. contra Julian, c. 4. n. 17. scriberet · Quid autem sit lerum, libentius disco quam dico ; ne docere audeam quod nescio : Alte­ rum Gregorio XV. P. M. adeo obscurum apparuit, ut Philippo III. Hispaniarmn Regi Ecclesia» definitionem urgenii responderit, æternam Sapientiam nondum tanti mysterii penetralia patefecisse. Cum tamen neutrum prohi­ buerit. quominus S. Doctor de modo traductionis responderet, ct Ecclesia satis apertam de immaculata beatissimae Virginis conceptione sententiam ediceret; nec temeritatis etiam notam incurrere timemus, si, quæ nobis est opinio communiori consentanea, aperuerimus. ARTICULUS I. QUOMODO TRADUCATUR PECCATUM ORIGINALE AD ADÆ POSTEROS? IGG. Nota I. S. Aug. duos modos explicandi corruptionem anirnæ ex pec­ cato originali, et istius peccati propagationem exponit. Primus erat ex traduce seu ex propagatione, ita ut, sicut caro nascentium ex carne pa­ trum, sic anirnæ ex animabus procreentur, el incorporeum anirnæ semen sua quadam el invisibili via seorsim ex patre currat in matrem, cum in femina fit conceptus, ut S. Aug. ep. 157. (al. 190.),S. Eucher. in c. 3. Genes, loquuntur. Alter erat ad eorum sententiam nunc ubique praevalentem, qui dicunt animas quotidie a Deo creari, et in corpora, cum satis formata sunt, infundi. Sicut enim si flos foetido loco inseratur, quantumvis natura sua pulcher et elegans, vitium quoddam inde labemque trahit, et sicut si anima corpori vulnerato conjungeretur, mox doleret : ita cum anima infunditur PROPAGATIO PECCATI ORIGINALIS. 103 corpori, in quo germen quoddarn est peccati, quia ab Adamo fuit propa­ gatum, ct Iit pars hominis ex Adamo progeniti, in quo, ut in capite conti­ nebamur, peccato inficitur. 107. Nota II. Dubium usque ad rnortern suam fuisse S. Augustinum de origine animarum liquet ex variis ejus libris. Eumdem magis propendisse in eam opinionem, quæ animas ex traduce sentit provenire, salis colligitur ex L. 1. dc Anima c. 13. el L. 4. c. 11. Hem ep. 157. (al. 190.) ac L. 10. de Genes, ad liti. Atque hæc sentiendi ratio non tantum tempore S. Augustini fuit inter occidentales communis, sed et seculo sexto, septimo, nono, duo­ decimo, quin et posterioribus habuit magni nominis sectatores : opposita tamen sententia sicut olirn inter orientales perpetuo viguit, sie jam pene ubique a quinque seculis in Ecclesia Catholica, est recepta; undo nec primus explicandi modus hic afferri potest, nec debet. 108. Nota III. Jansenius rejecto omni pacto tanquam commentitio et ante tempora Scholasticorum omni antiquitati incognito bina docet : 4um. Pec­ catum originale cx natura rei propagari in posteros, non secus, ac subinde cæcitas, podagra, aliaque id genus parentum vitia tum affectuum, tum cor­ porum, transfunduntur fn liberos : 2um. Causam hujus transfusionis unicam eamque physicam et necessariam, esse libidinem parentum scu concupiscen­ tiam in usu conjugii ; atque id Augustinum docuisse tanquam doctrinam Catholicam, quæ si vera non sit, vanam, falsam et fallacem esse ejus dc Pelagianis victoriam. Verum, ut nuper de concupiscentia vidimus, sie et hic veriores suæ explicationis auctores Jansenius habet Lutherum in Psal. 51. ad illa verba : Ecce in iniquitatibus conceptus sum ; et Calvinum L. 2. Inst. c. l.§. 7. 109. Dico I. Libido, quacum parentes generant, non est causa per se ct necessaria peccati originalis in parvulis. Prob. Si libido foret causa ejusmodi, ergo ubi ea esset, ibi foret peccatum originale; ubi vero ea non esset, ibi nec peccatum foret : atqui falsum est uti umque consequens : luni. quidem ; quia, ut ait Trid. Sess. G. c. 3. Nisi eæ semine Adœ propagati nascerentur, non nascerentur injusti : sed licet exAdæ semine non nascerentur, non tamen nascerentur sine libidine ct concupi­ scentia, utpote quæ ex naturali hominis temperamento exsurgit, ct in statu etiam puræ naturæ fuisset. 2um. Etiam; quia si parentes quoque carerent libidine in generando, nati tamen cx iis contraherent peccatum originis, cum ab Adamo descenderent, in quo omnes peccaverunt, nec singulari privi­ legio intelligerenlur exempli. Conf. Talis libido non potest per se causare effectum alium nisi materia­ lem, non vero spiritualem in anima, aut moralem. Item libido illa conjugurn de se non est mala, quia alias make etiam essent nuptiae. Denique si libido esset causa peccati originalis, plus ille contraheret peccati, qui majore libidinis ardore conciperetur; cum causa necessario et naturaliter agens majorem in apto subjecto effectum producat: falsum autem est consequens, quia originale peccatum est in omnibus aequale. ♦♦ 104 DE PECCATO ORIGINALI. Ilû. Dico II. Peccatum originale non ea? ipsa natura rei propagatur in posteros. Prob. Neque peccatum originale consistit aut totaliter aut partialiter in concupiscentia : neque per hoc praecise anima inficitur peccato, quia unitur corpori corrupto, hoc est, concupiscentia affecto; cum concupiscentia etiam maneat in baptizato; ergo peccatum originale ex rei natura non propagatur, siquidem traductionis ex natura rei modus ista explicatione nititur. Conf. Eo modo traduxit Adam originale peccatum in posteros, 1°. Quo traduxit estera incommoda v. g. tribulos terne, belluarum rebellionem etc: 2°. Quo traducturus erat justitiam, si non peccasset : 3°. Quo Christi pas­ sio producit in nobis gratiam : Sicut, ait Apost. ad Rom. 5., per unius de­ lictum in omnes homines in condemnationem, sic et per unius justitiam in omnes homines in justificationem vita. Atqui hæc omnia non physice el ex natura rei, sed moraliter et ex Dei ordinatione fuerunt aut fuissent traducta; ergo. 111. Dico III. Causa peccati originalis est voluntas Adami, ct sic hoc pec­ catum moraliter transfunditur, supposita generatione ex Adamo facta per viam generationis ordinariam. Prob. Ex verbis Apostoli ad Horn. ?>. v. 12. Per unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, el per peccatum mors etc. Omnes homines nascuntur eum reatu mortis, quia omnes nascuntur peccatores: omnes autem nascun­ tur peccatores, quia omnes secundum moralem aestimationem peccaverunt in Adamo. Ergo mortis causa est peccatum originale : originalis peccati autem causa est Adamus. Ergo causa transfusionis peccati originalis est Adami voluntas, cui inclus® fuerunt voluntates omnium, qui ab eo per naturalem generationem erant descensuri. Hinc Trid. loc. c. Nisi, inquit, ex semine Adæ propagati nascerentur, non nascerentur injusti; cum ea propagatione, per ipsum, dum concipiuntur, propriam injustitiam contrahunt. Conf. Peccatum originale ex dictis nihil aliud est, quam peccatum Adami moraliter nostrum, quod, dum primo factum est, potest dici actuale; dum contrahitur, habituale. Ergo cnm una el eadem sil causa peccati habitualis juxta et actualis, et voluntas Adami causa sit peccati originalis, ut actuale fuit et primo factum est ; etiam causa dici debet peccati originalis, ut habi­ tuale est et a nobis contrahitur. Dixi 1. supposita generatione ex Adamo facta ; quia ex Trid. loc. cit. nisi ex semine Adæ propagati nascerentur, non nascerentur injusti. Dixi 2. per viam generationis ordinariam; ut excipiatur Christus, qui eum non per viam ge­ nerationis naturalis, sed mirabili Spiritus sancti opera conceptus est, non contraxit, imo ob divinitatem person® non potuit contrahere peccatum ori­ ginale. 1'triusque ratio a priori fundatur in pacto et Dei ordinatione. 112. Obj. cont. 1UD1. S. Aug. licet dubius fuerit, quomodo peccatum originale a parentibus baptizatis traducatur ad liberos, tanquam Ecclesiæ tamen sententiam certam el Catholicam tenuit semper, illud traduci per concupiscentiam, et multiplici illud ratione ostendit: lum. patet ex L. cont. Julian, c. 12. n. 48. Clrum (concupiscentia) malum non sit, cui repu­ gnanti consentiendum non est.... et utrum non ex ipsa el cum ipsa concupi. PROPAGATIO PECCATI ORIGINALIS. JOo scentia nascatur, cui malum i nesse ullum negas : et utrum ab ingenerato malo possit hominum quisquam nisi regeneratione liberari; hoc inter vos disseri­ tur. In his quœstionibus Catholica veritate antiquitus tradita vestra impia novitas suffocatur. 2”m. Ostenditur ex congerie textuum et doctrina S. Aug., quam opposuit Jansenius. R. Dubium S. Augustini ct difficultatem explicandi ad ipsam etiam tra­ ductionem generaliter sumptam et ejus modum pertinuisse liquet ex illius verbis L. 5. contr. Jul. c. 4. recitatis num. 105. et L. 3. de pecc. merit, c. 4. laudatis η. 101. aliisque ex ejus ep. 29 (al. 167.) alias afferri solitis. Unde A’. Assert. .Id Prob. lini. R. Sensum esse, quod concupiscentia sumpta pro habituali inclinatione et effræni ad bona honesto repugnantia sit malum quoddam et defectus natur®, cum quo nascimur omnes, et a quo liberamur quodam­ modo per baptismum, quatenus vi illius accipimus gratiam habitualem et jus ad auxilia, quibus resistamus illius molibus, et reel® rationi subjicia­ mus. Hæc vero nulli Catholicorum sententiæ repugnant. Quomodo porro dicatur ex concupiscentia provenire peccatum, mox subjicietur. dd Prob. 2*. .V. Assert. Cujus falsitatem ut aperiamus, audire juvat Janseniuin opponentem. Opponit I. S. Aug. pro prima transfusionis radice assignat magnitudinem peccati Adami, concupiscentia totam naturam inficientis et vitiantis : L. 1. de Nupt. c. 32., L. 13. de Civ. c. 3. et 15., !.. 1 4. ibid. c. 20. et L. 2. Oper. imperf. R. 1°. S. Augustinum hic non loqui de libidine parentum in generando, sed ie concupiscentia habituali hominibus insita, et per se patet, et a Jansenio tacite conceditur, dum primam et remotam quasi radicem peccati origi­ nalis designat. R. 2°. Sensus Augustini hic alius non est, quam quod peccatum illud Adæ totam naturam in deterius secundum corpus et animam mutaverit, et cor­ pus quidem concupiscenti® vitio infecerit, animam autem reatu ejusdem peccati : causamque, cur utrumque vitium traducatur ad posteros, esse naturalem generationem. Atque in his Catholicorum nemo refragatur S. Augustino. Quamvis enim generatio naturalis proprie causa peccati dici nequeat, cum per se tendat in productionem hominis secundum naturam et esse physicum, non autem producat moralia; tamen quia respectu anim® habet se ut conditio qumdam ad infectionem, nomen causae latius dictae illi permittere non abhorremus. Opponit II. S. Aug. ad causali talem concupiscenti®, in ordine ad pecca­ tum transfundendum, ostendendam, aliquando utitur causandi particulis, unde, inde, per, ex, propter, quia; aliquando disertissimis verbis vitium ex vitio, sicut naturam ex natura propagari asserit ; ergo. R. Quod S. Aug. tam s®pe repetat, non generationem, sed concupiscentiam ac libidinem esse, qu® peccatum traducit, Ratio P. est, quia indicare voluit causam originalis peccati non esse generationem simpliciter; cum hæc etiam in paradiso futura fuisset, quin tamen peccatum foret : sed genera­ tionem natura corrupta, cujus argumentum certissimum est ardor libi­ dinis, sine quo ne sanctissimi quidem conjuges generare solent. 2*. Est, quia hæc traductio peccati per concupiscentiam potest intelligi J», •t 10Ô DE PECCATO ORIGINALI. 107 PROPAGATIO PECCAT! ORIGINALIS. '·· ί rm* ' — Λ ■ '* r' Μ fleri in sensu quodam causali, sed morali el congruo; quia videlicet conve­ niens est, ut qui generatur ex natura per peccatum corrupta et concupi­ scentiae obnoxia, patiatur eaindem corruptionem; quo pacto L. 3. de lib, arb. c. 20. dixit : Ut meliores (Adam) gigneret, quam ipse esset, non erat (equitatis. 3*. Est, quia S. Doctor concupiscentiam, quæ est ellectus peccati originalis, habuit pro parte illius materiali; unde dixit peccatum originale traduci a peccato, sicut naturam a natura: quod tamen non inlelligi debet de concu­ piscentia, quatenus est eflectus vel materiale peccati originalis; sed quate­ nus est aliquis naturœ status, a quo exemptionem ipse generans dare non potest, neque etiam Deus dedisset in statu naturæ puræ. Unde D. 1“. part. Ad causalitatem generationis secundum se sumptæ exclu­ dendam. et causalitatem moralem duntaxat, vel concomitantiam libidinis ostendendam aliquando utitur particulis causandi C. ad causalitatem pro­ priam, physicam et ex natura rei talem libidinis, utitur his particulis .V. Etiam D. 2,m. part. Dicit vitium ex vitio, utrumque proprie sumendo, propagari sicut naturam ex natura .V. sumendo vitium improprie pro effectu, scilicet concupiscentia subd. dicit propagari hoc sensu, quod generans ex se non potuerit dare exemptionem a concupiscentia C. quod ex ipsa rei natura ct necessario sequatur in posteris concupiscentia .V. Praeterea, adverte per corruptionem et concupiscentiam a S. Aug. raro intelligi libidinem actualem proximorum parentum, sed concupiscentiam et peccatum Adami, quem sensum S. Aug. ep. 89. (al. 137. n. 1I.) clare expri­ mit : Proinde isti, quem forte invenerint infantem non ex illius unius ho­ minis concupiscentia procreatum, ipsum dicant illi damnationi non esse obnoxium. Opponit III. S. Aug. causam, cur Christus noluerit naturali via generari, affert hanc : ne per concupiscentiam genitus etiam concupiscentia) vilium seu peccatum originale ex Adamo traheret, L. I. de Nupt. c. 12. Ad hæc Pelagiani non aliter intellexerunt sententiam Augustini de concupiscentia pec­ catum originale propagante : neque Augustinus abnuit, ut videre est L. 2. cont. Jul. c. 1. Denique vana fuisset ejus disputatio contra Pelagianos, cum in his omnibus contra illos scriptis id unum probandum Augustinus susce­ perit, concupiscentiam non esse a Deo, sod ex Adami peccato, perque eam originale peccatum traduci. R. S. Aug. in locis primo designatis tantum docet, Christum concipi no­ luisse ex nuptiali concubitu, qui naturaliter fleri nequit in carne corrupta sine motu concupiscentia?; quia noluit venire in carne peccati, sed in simi­ litudine carnis peccati. Tametsi autem verum sit, quod, licet Christus aliunde foret capax peccati originalis, illud tamen non contraxisset, quia non fuit propagatus per naturalem viam generationis et concupiscenliæ : absurdum tamen est existimare Christum fuisse contracturum peccatum originale, si ex nuptiali commercio fuisset conceptus ; quasi vero hypostatica unio non excluderet quodeumque peccatum : vel ex nuptiali concubitu non potuisset Christus concipi absque pudenda concupiscentia, eo nempe modo, quo in statu innocentiæ fuissent omnes concepti. Quod de Pelagianorum el Augustini sententia additur, jam patet ejus solutio ex didis ad oppositiones priores, ubi explicatum, quo sensu debeat inlelligi, cum S. Doctor dicit, originale per concupiscentiam propagari. Di­ sputatio tandem el victoria Augustini de Pclagianis reportata vel rnaxirne versabatur in eo, quod exislenliam peccati originalis, ejusque traductionem in posteros apertis Scripturio testimoniis probaverit. Certe error Pelagiano­ rum a Pontificibus el Conciliis damnatus hoc uno definiebatur, quod nega­ rent peccatum originale , li. e. peccatum Adæ transmitti ad posteros : non autem, quod hoc aut illo modo, per concupiscentiam scilicet, aut per aliud quid transmittatur, de quo ab Ecclesia nihil clare definitum fuit ante Trirentinum, quod nobis favere supra notatum est. 113. Obj, cont. 2um et 3U‘". Aperte docet S. Aug. peccatum originale trans­ mitti ad posteros, ut podagram, malas valetudines, aliaque morbidœ sobolis vilia naturalia quodam operante contagio, quæ verba sunt L. 2. Oper. imperf., L. de Nupt. c. 34. et L. 5. conlr. Jul. c. 18. Item animam peccato originali infici, ut /los a vase vitiato corrumpitur ; ergo peccatum originale ex ipsa rei natura propagari sensit. R. D. /1. Docet hæc faciendo comparationem adaequatam, et quæ tum quoad rem, tum quoad modum mutuo correspondent .V. faciendo similitu­ dinem duntaxat quoad aliqua C. Posteros omnes ex Adamo descendentes con­ trahere peccatum originale, coque animam , ut primum conjungitur cor­ pori, infici, dogma fidei est, quod defendit Aug. ad id explicandum usus his similitudinibus : quo modo contrahatur hoc peccatum et anima eo inficiatur, nec definitum erat, nec certum habuit Augustinus, cum ad mortem usque fluctuaret circa veram animæ originem ; unde hte similitudines ab illo allatæ modum transfusionis certum, multo minus physicum, stabilire non possunt. Inst. Adam non est causa moralis, sed physica nostri peccati, quod gene­ ratione traducitur ; quia juxta S. Thom. in 2. dist. 20. q. 2. art. 3. ad 3. actio Adæ non est supra naturam ad demerendum, sicut actio Christi ad meren­ dum. Conf. Admitti non debet opinio, qua posita peccatum nonnisi mora­ liter transfunditur : talis est nostra ; ergo. R. D. Adam non est causa moralis, sed physica peccati originalis formaliter sumpti A’. materialiter sumpti subd. non est causa moralis sed physica, hoc sensu, quod cx ipsa rei natura transfundat peccatum materialiter tale, ac seposito pacto divino .V. hoc sensu, quod supposito pacto, per generatio­ nem et sic quodammodo physice illud transmittat C. Plus non videtur intendereS. Thomas, qui concupiscentiam statuit tanquam materiale peccati originalis, ut ex ipsa ratione adjuncta colligitur. Ad Conf. D. M. Non est admittenda opinio, ubi peccatum transfunditur tantum moraliter quoad rem transfusam et modum transfundendi C. ubi tantum quoad modum moraliter transfunditur N. Primum ex eo esset periculosum, quia videretur insinuari peccatum nobis intrinsece non com­ municari : alterum vero hoc minime dicit, licet hoc peccatum cuilibet in­ trinsecum statuat eatenus moraliter nobis communicari, quatenus dici­ mus, supposito naturali descensu ex Adamo, ab eodem propagari in nos peccatum, ex eo quod in illo tanquam in capite morali juxta pactum divi­ num peccaverimus. 4 108 DE PECCATO ORIGINALI. ARTICULUS II. AN PECCATUM ORIGINALE PROPAGETUR Alt OMNES HOMINES? 114.,.Vota 1. Aliud est peccasse in Adam, aliud peccatum originale con­ trahere. Peccavit in Adam, cujus voluntas fuit inclusa paeto, quando Ailarn peccavit : peccatum originale contrahit, qui actualiter descendons ex semine Adami generatur sine gratia remissiva; quia peccatum contrahere requirit statum personæet carenliam remissionis, supposito, quod peccaverit. Unde qui peccavit in Adam, habet debitum proximum contrahendi originale, non lamen contrahit, si anima in instanti productionis accipiat gratiam sanclitl. cantem. 115. Nota II. Constat 1°. Christum Dominum, qui Spiritus sancti vir­ tute sine semine viri in bealæ Virginis utero conceptus fuit, cani isse pec­ cato originali. 2°. Non habituros peccatum originale, qui, aut potius, si qui ex Adamo minime per generationem carnalem descenderent. 3°. Deum po­ tuisse speciali privilegio aliquem a communi lege peccandi in Adam, aut contrahendi peccatum, si peccavit, excipere. 4'. Temerarium esse de aliquo asserere,quod de facto Deus aliquem tanto privilegio donaverit, nisi faveat vel Scriptura, vel Traditio et Ecclesi®auctoritas. . Hinc circa præsentem quaestionem, quæ lacti est, duplex oritur difficultas. 1*. Est Catholicorum cum Calvino L. 4. Inst. c. 16. §. 24. el 25. etc., Ztrin(jlio L. de Bapt. et in dedar, de pecc. orig., aliisque horum sectatoribus etiam modernis, qui contendunt peccatum originale vel non communicari, vel saltem non imputari filiis Fidelium, sed hos etiam ante baptismum sanctos esse el membra Ecclesiae. 2*. Est Catholicorum cum Catholicis, quo­ rum aliqui contra reliquos B. Virginem labe originali infectam fuisse sen­ tiunt. Articulus præsens primæ quæslionis solutionem, secundae sequentes dabunt. s;· 116. Dico. Etiam filii Fidelium contrahunt peccatum originale, quod ipsis sicut et cæteris imputatur, nisi ab eo per baptismum mundentur. Est de tide ut constat ex Trid. Sess. 3. Can. 4. Prob. I. Ex Scriptura. Quia David de se, et Paulus tum de se, tum de aliis, etsi uterque natus esset ex parentibus fidelibus, fatebantur peccati originalis labem, Ps. 50. Ecce in iniquitatibus conceptus sum etc. Ad Ephes. 2. Eramus natura filii irœ, sicut et cœteri. Quibus adde Pauli testimonium universale ad Rom. 5. II. Ex Traditione. 1. Apud Patres, ex quibus a Bellarm. L. 4. de amiss. Gr. cap. 44. pluribus laudatis vel unus audiatur Augustinus, qui L. 2. de pecc. inerit, cap. 25. n. 41. Explicent, .inquit, eliam quomodo justum sit, ut sancti ex fidelibus et immundi ex infidelibus nati, pariter tamen, si baptizat i non fuerint, regnum Dei non permittantur intrare. Quid ergo illis ista sanctitas prodest? Et L. 2. de pecc. orig. cap. 10. Sic igitur sire reus infidelis, sive absolutus fidelis non generat absolutos uterque, sed reos : quomodo non solum oleastri, sed etiam olea semina non oleas generant, sed oleastros. 2. Apud Pon- I l'ROj’AGATIO PECCATI ORIGINALIS. , 100 tillces el Concilia, inter quos.Suucius in ep. l·. ad Ilirner. cap. 2. (Labb. t. 2. p. 1018. D.), el Conc.· An vus. II. Can. 2. clara testimonia ferunt. 3. Apud Fideles, quorum sensus el usus Ecclcsiæ turn ex sollicitudine procurandi prolibus periclitantibus baptismum, tum ex ceremoniis in horum baptismo constanter adhibitis manifeste elucet. 111. Ex Ratione. Quia seclusa speciali præservationc omnes illi contrahunt peccatum originale, ct nascuntur cum reatu peccati, qui peccaverunt in Adamo, ut hactenus ostensum est. Atqui omnes teste Apostolo eliam fide­ lium filii peccaverunt in Adamo; ergo. 117. Obj. Genes. 17. Deus Abrahæ sic loquitur : Statuam pactum meum inter me et te, et inter semen tuum post te. in generationibus suis, fudere sem­ piterno', ut sim Deus tuus ct seminis lui post te. Ex quo sic arguitur : Per hoc pacluhi Abraham omnesque ejus posteri pertinent ad Deum, ej usque amici constituuntur : atqui hoc pactum per Christum pertinet ad omnes fideles, eorumque filios; ergo per illud vel a peccato originali mundi sunt, vel illud ipsis saltem non imputatur, quia amici constituuntur, atque ad Deum perlinent. Conf. Sap. 8. ait de se Salomon : Sortitus sum animam bonam, et....... veni ad corpus incoinquinatum. Sed ubi anima a nativitate bona est, el corpus incoinquinatum, nullum est peccatum originale; ergo. R. D. M. Pertinent omnes ejus posteri ex hoc præcise, quod nati fuerint secundum carnem ex Abraham iV. ex eo, quod ipsi servarint leges hujus pacti, aut hæ in illis fuerint servatæ C. Masculus, cujus præputii caro non circumcidebatur, ad pactum illud non pertinebat, ut ibid. Dominus dicit. Quod autem pro Hebraeis erat circumcisio, hoc pro Christianis est baptismus; unde fidelium filii non hoc ipso, quod sint fidelium filii secundum carnem, perlinent ad pactum et populum Dei, sed per baptismum modo incipiunt deputari in semen, ac in foedere contineri, ut Aug. L. 1. de pecc. merit, c. 27. disertis verbis inquit : Quia ergo de ovibus ejus (Christi) non esse inci­ piunt parvuli, nisi per baptismum; profecto si hoc non accipiunt, peribunt. Ad Conf. R. Sensum Salomonis esse, nactum se fuisse animam praeclaris dotibus instructam, eumque, cum magis bonus esset, ut addit, seu crescente ætale consecutum fuisse corporis munditiam; qua interpretatione a pluri­ mis allata stante, nihil adjumenti Calvinistis contra nos accedit. Inst. 1. Apostolus 1. ad Cor. 7. scribit : Sanctificatus est vir infidelis pe1' mulierem fidelem, et sanctificata est mulier in fidelis per virum fidelem : alioipiin filii vestri immundi essent : nunc aillent sancti sunt. Ergo fidelium filii peccato originali carent. R. .V. Cons. Eo enim modo dicuntur filii sanctificati, quomodo vir aut mulier infidelis, quos tamen nemo dixerit per conjuges fieri immunes a peccato. Ha vero vocantur, tum quia matrimonium inter ejusmodi conjuges adhuc est legitimum in Ecclesia Christi, et propter unius ad fidem cohversi dignitatem morali quadam sanctitate consecratur : tum quia conjux infidelis per fidelem est sanclificalus in spe aut destinatione, hoc est, a fideli destinatus et adducendus ad fidem et sanctitatem. Ob easdem rationes etiam filii sancti sunt, nempe quia legitimi sunt juxta leges Ecclcsiæ, cum filii fidelium tales dunlaxat sint secundum leges civiles : item quia destinati ad baptismum el sanctitatem veram ; quæ destinatio non est tantum actualis Λ®·.', ï'Èr ·■■& / 110 1>E PECCATO ORIGINALI. in mente parentis fidelis, sed quasi habitualis, el annexa ipsi statui parentis Christiani, qui filios non general, nisi consecrandos Christo. Inst. i. Tertull. L. de Anima c. 39. ait ;Adco nulla ferme nativitas munda est, utique Ethnicorum. Dein subjungit, ex Christianis nasci mundus. Ilis adde ejus dicta L. de Baptismo c. 18. ubi vult baptismum differendum usque ad ætatem adultam, dicens : Quid festinat innocens artas ad remissio­ nem peccatorum ? R. Oppono primum textum S. Aug. num. priore laudatum. Deinde addo Tertullianum se ipsum ibid, explicantem. Immundos enim vocat Ethnico­ rum filios, quia illis etiam ante nativitatem adhibentur ritus superstitiosi et proles natæ destinantur diabolo. Tum exponens locum Apostoli cit. dicit : Quasi designatos tamen sanctitati, ac per hoc etiam saluti, intclligi volens fidelium filios....... alioquin meminerat dominica definitionis : Xisi quis renatus fuerit etc. cap. 10. autem hæc habet : Ita omnis anima eo usque in Aciam censetur, donec in Christo recenseatur : tamdiu immunda, quamdiu recen­ seatur; peccatrix autem, quia immunda. Ad ea, quæ adduntur ex L. de Ba­ ptismo, responsionem viden. 81. 118. Obj. II. Peccatum originale non tantum ut personale Adami, sed etiam ut moraliter nostrum jam est remissum a Deo, ex eo quod Christus nos redemerit, ut Paulus indicat ad Coloss. c. 2. v. 11. Delens quod adversus nos erat, chirographum decreti, quod erat contrarium nobis, ct- ipsum tulit de medio, affigens illud cruci; ergo, quamvis illud ad omnes non pertineat, spectabit saltem ad fideles et fidelium filios. R. 1°. D. .1. Remissum est in actu primo proximo C. in actu secundo A'. Deus habuit velut remotam voluntatem remittendi peccatum, quando dedit Redemptorem; voluit enim remittere, si Christus satisfaceret : posita prascientia de satisfactione Christi futura, est in Deo voluntas velut proxima remittendi, quæ tamen non est voluntas actu remittens, sed spectat ad actum ln,n.; est enim promissio remittendi, quando et quomodo Christus voluerit, ct simul est concessio, qua Deus Christo dedit potestatem actu remittendi. Mam Christus quidem pro nobis satisfecit, et satisfactionem pro nobis obtulit: hæc tamen non est nostra nec personaliter, nec physice, nec moraliter; cum Christus nec nomine nostro, nec in persona nostra, nec cum alligatione voluntatum nostrarum ad suam voluntatem, sed nomine suo proprio pro nobis satisfecerit. Quia ergo satisfactio non est nostra, per eam peccatum nostrum non tollitur formaliler : sed Christus accepit potestatem omnibus a se redemptis peccatum remittendi actnaliter, ct remittit etiam cuivis posita conditione baptismi vel pœnilentiæ. Itaque Christus delevit chi­ rographum. quatenus, qui per illud debitores eramus absolute, nunc debi­ tores surnus sic, ut per Christum possimus accipere gratiam : non tamen abolitum est chirographum totaliter, sed Christus illud tulit, affixilque cruci, el factus Dominus chirographi, factus est Dominus debiti, qui potest a nobis exigere et remittere debitum : illud tamen ideo tulit, quia vult nobis debitum remittere. R. 2°. .V. Cons. Quæ si tenet, extendenda est ad omnes, et sic nimium probat; facta enim restrictio sapit Calvini et Jansenii hæresin de morte Christi pro salute duntaxat fidelium aut electorum. l)E immaculata conceptione b. Inst. Nemo potest transmittere id, quod non habet, Parentes baptizati nun habent amplius peccatum; ergo. H. I). M. Nemo potest transmittere per modum causre, id quod non habet T. per modum conditionis, qua posita vel non posita fit vel non Iit trans­ missio .V. Generatio nempe naturalis conditio est ejusmodi, ut dictum est supra, et hæc habetur tum in baptizatis, tum in infidelibus. Dixi Transeat; quia hæc sunt Augustini verba L. 3. de pecc. iner. c. 9. Potuerunt enim parentes ad posteros transmittere, quocl ipsi minime habuerunt, non solum sicut frumenta paleam, et prœpulium circumcisus, sed etiam, quod et vos dicitis, fideles infidelitatem in posteros trajiciunt. ARTICULUS III. AN BEATISSIMA \lilGO CONTRAXERIT PECCATUM ORIGINALE ? 119. Nola I. In hominis generatione duo distinguuntur. Γ1®. est conce­ ptio seminis ac prima inchoatio fœtus postea organizandi, dum sit idoneus animae, vocaturque conceptio materialis et imperfecta : 2um. fœtus humani animatio, quæ fit eo instanti, quo anima rationalis a Deo creatur, creando infunditur, el unitur corpusculo infantis, vocaturque conceptio formalis et perfecta. De prima conceptione hic non agitur ; tum quia per illam non­ dum existit filius Adam, qui contrahere dicatur peccatum : tum quia in illa necdum adest anima, cujus voluntas est subjectum, cui originale æque ac alia peccata inhærent : unde an illa cum SS. Patribus quibusdam dicenda sit immunda et subdita peccato ob generantium concupiscentiam aliasque imper­ fectiones, an non? hic non disputatur. De altera itaque, formali et perfecta sermo est, dum quaeritur an B. Virgo in conceptione sua fuerit sanctificata vel non? ubi sicut non quaeritur, an anima B. Virginis fuerit sanctiticala, antequam uniretur corpori : sic nec satisfit dicendo, eam esse sanctificatain ante nativitatem, sed tamen aliquando post conceptionem. Controversia enim est de primo instanti creationis et infusionis animae in corpus, an sci­ licet tunc ex speciali Dei gratia intuitu meritorum Christi a macula peccati originalis fuerit præservala, an vero contaminata? Atque hoc sensu Ecclesia Catholica colit ct celebrat festivitatem Conceptionis B. Virginis, ut decla­ ravit Alex. VII. in Decreto an. 1662. 120. Nota II. De hac controversia jam a scculo xin. in scholas inducta, posterioribus autem magna partium utrinque contentione agitata ediderunt plures Pontifices Decreta et Constitutiones; ct quidem Sixtus IV. an. 1483; quæ incipit : Grave nimis (Exlravag. Coinin. L. 3. Iit. 12.). Pius V. an. 1570. quæ incipit: Super speculam. Paulus V. an. 1616. quæ incipit : Regis Paci­ fici. Gregorius XV. an. 1622. die 2i. Maii, quæ incipit : Sanctissimus. Et dic28. Julii, quæ incipit : Eximii. Alexander VII. an. 1661. edidit Decretum, cui titulus : S. D. N. Alexandri VII. Innovatio Constitutionum et Decretorum in favorem sententiœ asserentis, animam B. M. Virginis in sui creatione et in corpus infusione a peccato originali prceservalam fuisse, editorum. Ab his primo univeisim sub pœnis et censuris prohibitum est tum negan- 7 112 l»E PECCATO UIUG1NAI.I. libus tum affirmantibus immaculatam B. V. conceptionem, ne quis opinio­ nem contrariam tenentes asserat hæreticos, aut peccare mortaliter; nhi tamen observare juvat molit a prohibitionis. Vetatur siquidem hieresoosaul peccati mortalis damnare negantes, quia nondum ab Ecclesia et Sede Hu­ mana decisum est. B. Virginem sine labe conceptam esso : vetatur damnare affirmantes, quia festum de immaculata Conceptione ordinatum est, et cele­ bratur a Romana Ecclesia; quorum primum nihil, secundum autem mullum probabilitatis addit sentenliie. Deinde a Sixto quidem et Pio permissum erat utrique parti privatim et publice proponere et defendere suam sententiam : prohibitum vero, ne id liai publice, parti neganti a Pallo : quin altum tandem silentium omnibus conceptioni immaculatæ adversantibus impositum fuit aCaEComoet Alexan­ dro, exceptis tamen /‘P. Dominicanis, quibus Pontifex prior iu secunda sua Constitutione adhuc concessit, ut in privatis eorum colloquiis seu conferentiis, sed inter se dunlaxat et non inter alios aut cum aliis, de hac materia disserere et tractare possent. Denique sententia affirmantium a Pontificibus omnibus vocatur pia ; pium etiam laudabile et devotum declaratur ab Alexandro, juxta hanc sententiam colere B. Virginem : Cautum demum ab eodem fuit sub propositis pœnis ac censuris, ne hæc sententia quovis excogitabili modo et sub quocumque prætextu impugnaretur. 121. Dico. Beatissima Virgo Maria non contraxit peccatum originale; sed in primo creationis et infusionis animæ suæ in corpus instanti fuit per gra­ tiam justificantem sanctificate et a peccato originali præservata. Ita prader jxiucos reliqui Doctores et Fideles communissime omnes. Argumentorum pro hoc privilegio cum pleni sunt et Theologorum et Condonatorum ct Ascelarum libri, pauca dunlaxat hic delibabimus. Prob. Ex Scriptura. I. Negative. Quia Scriptura B. \ irgini hoc privilegium non negat in particulari : neque etiam negat locutionibus generalibus; sicut enim sub ejusmodi locutionibus de peccato actuali, 2. Parai. 6. v. 30., Eccl. 40. v. 1., Jac. 3. v. 2. etc. non comprehenditur, sic nec in iisdem de peccato originali continetur, ut ex Conciliis, Patribus et Pontificum decretis constat. 11. Positive. Quia tum Ecclesia, tum Patres de B. Virgine exponunt Scriptu­ ras, quæ immunitatem ab omni prorsus labe indigilant. Talia sunt Genes. 3. v. 15. Inimicitias ponam inter te ct mulierem... Ipsa conteret caput tuum. Job. 3. v. ‘J. Expectet lucem, et non videat, nec ortum surgentis aurora·. Ps. 45. v. 5. Sanet ifica dt tabernaculum suum Altissimus. Ps. 85. v. 37. Thronus ejus sicut sol. Cantic. 2. v. 2. Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias. c. 4. v. 7. Tota pulchra es amica mea, et macula non est in te. v. 12. Hortus conclusus soror mea sponsa, hortus conclusus, fons signatus, c. 0. v. !). Quœ est ista, quœ progreditur quasi aurora consurgens, pulchra ut luna etc. Prov. 8. v. 22. Dominus postedit me ab initio viarum suarum. Quamvis enim ex sensu spirituali non habeatur argumentum plene efficax, supposito tamen ensu et explicatione Ecclesiœ multum probat; quod hic sufficit, ubi non agitur de dogmate fidei aut veritate definita. Accessit, quod B. Virgo dicatur gratia plena : benedicta inter mulieres : et de se pronun- DE IMMACULATA CONCEPTIONE D. V. M, 113 fiet : Ecrit mihi magna, qui potens est; quibus verbis cum juxta Fidelium om­ nium elD. Tiiom.e etiam expositionem contineantur aut nitantur privilegia omnia et dona gratia;, quæ secundum rectam rationem decent Matrem Dei : immunitas autem a labe originaria eam vel maxime decuerit; sequitur ct hoc privilegium inde confirmari. Prob. Ex Ecclesli: Auctoritate : I. Ex Conciliis. Basileense sic Sess. 36. statuit ; Doctrinam illam asserentem gloriosam Virginem Dei genitricem Mariam, prœvcnienle et operante. Divini Numinis gratia singulari, nunquam aclualiter subjacuisse originali peccato, sed immunem semper fuisse ab omni originali et actuali culpa, sanctamque ct immaculatam, tanquam piam et consonam cultui ecclesiastico, fidei Catholica·., recta· rationi et sacræ Scri­ ptura, ab omnibus Catholicis approbandam, tenendam, et amplexandam defi­ nimus et declaramus, nullique de cœlero licitum esse in contrarium praedicare seu docere. Quamvis vero hæc definitio non habeat auctoritatem Concilii (jEcumenici, ut ex historia constat : maximi tamen est ponderis; tum tpiia hoc decretum confecerunt viri plures doctrina conspicui : turn quia illud Academia Parisiensis suis alumnis solemni juramento in posterum perpetuo confirmandum proposuit : turn quia illud quoad ipisam doctrinam a Conciliis subsequentibus ac Summis Pontificibus nunquam reprobatum, sed potius confirmatum fuit. Tridenti num Sess. 5. in fine Decreti dc peccato originali hæc adjicit : De­ clarat tamen luee ipsa sancta Synodus, non esse, suæ intentionis comprehendere in hoc decreto, ubi de peccato originali agitur, beatam et immaculatam I irginem Mariam, Dei genitricem; sed observandas esse Constitutiones felicis recordationis Sixti Papœ IV., sub pamis in eis Constitutionibus contentis, quas innovat. Circa quod duo observanda sunt : lu,n. hanc additionem esse genuinam ipsius Concilii, licet ea in multis editionibus ante an. 1364. non legatur ; 2um. Commune ferme omnium ad hanc quaestionem examinan­ dam deputatorum suffragium fuisse pro definienda Immaculata Conceptione; abstinuisse tamen pro hac vice ad instanlissimas preces paucorum Episcopo­ rum cl Doctorum Dominicanorum. II. Ex Pontificum decretis. Omnia enim num. præccd. relata favere scnlenliæpiæ et ipsa verba docent, et in ejus favorem edita Alex. VII. Constitutio declarat. Prælcrea in iisdem decretis, item in Bullis Sixti IV. an. I 476., Innoc. XII. an. 1693., el Clem. XI. an. 1708., ad festum Immaculatæ Conce­ ptionis (quod, teste Suaresio, Ecclesia Græca jam ante annos mille, Latina ante quingentos celebrare coepit) solemni ritu per universam Ecclesiam Romanam celebrandum, Pontifices hortantur fideles, indulgentiis concessis invitant, ct sub mortali obligant; unde sic arguitur : Ecclesia non potest suadere, appro­ bare, inulto minus præciperc cultum superstitiosum, seu talem, qui habeat objectum falsum; quia juxta S. Aug. L. de Mend. c. 20. omnis falsilas in materia religionis est perniciosa, et juxta Lactant. L. 4. Inst. c. 28. super­ stitio est Cultus falsi, sicut religio est cultus veri. Sed Ecclesia approbat, suadet et praecipit cultum Immaculatæ Conceptionis ; ergo hic cultus non potest esse falsi, et hæc falsa. Conf. Ex S. Tu. p. 3. q. 27., ubi a. 1. sic pro sanctificatione B. Virginis in utero materno argumentatur : Ecclesia celebrat Nativitatem B. Virginis. Non autem celebratur festum in Ecclesia, nisi pro aliquo Sancto. Ergo iv. p. 1. 8 IH bÉ PECCATO ORIGINAL!. I». Virgo in ipsa sua Nativitate fuit sancta. Fuit ergo in utero saiiclitlcata. Simili autem modo argumentari licet pro sanctificatione Beatissimæ in in­ stanti infusionis anima', in corpus, seu animationis, de qua celebratur festum ex dici. η. 119. . HI. Ex favore Ecclesle et sensu fidelium; quorum prior constat turn ex hactenus dictis, tum ex instituta Religione in honorem ejusdem Immacu­ late Conceptionis, in cujus Regula c. 3. dicitur animam Virginis a primo instanti creationis fuisse sanctam, quamque regulam et institutum proba­ runt Julius 11.. Leo X. et Alex. VI. Posterior autem negari a nullo potest; tum quia pro pia sententia paucissimis exceptis stant Doctores et Academi.e omnes; item Ordines Religiosi, si forte unum excipias, cujus tamen nec omnes alumni contrarianlur ; tum quia a ducentis saltem annis Fideles utri usque sexus pro ea tanquam pro aris et focis certant, et festum maxima devotione peragunt. Prob. Ex SS. Patribus. Eorum testimonia quatuor in ordines Suarcz Tom. 2. in 3. p. Disp. 3. Sect. 5. dispescit. Ordo primus continet ea, quæ speciatim de Virgine et peccato originali loquuntur. Sedulius L. 2. Carminis Paschalis v. 28. et seqq. sic canit : El relut e spinis mollis rosa surgit aculis, Nil, quod lædat, habens, matremque obscurat honore : Sic Evæ de stirpe, sacra veniente Maria, Virginis antiquæ facinus nova Virgo piaret. Joan. Damascen. in orationibus de Nativ. et Assumptione Virginis multa habet de immaculata ejus Conceptione. Exempli gratia unum sufficiat : or. 1. de Nativ. n. 2. (opp. t. 2. p. 812. edit. Venet. 1718.) Natura gratiam ante­ vertere ausa non est, sed tantisper expectacit, dum gratia fructum suum produxisset. Laur. Justinian. L. de casto connubio Verbi et animæ c. 7. Quotquot, ait, ex ipsa nati sunt propagine, exceptis duntaxat mediatore Christo Jesu et ejus Matre, sub hac peccati lege sunt conditi. Ordo secundus ea complectitur, quæ generaliter el absolute enuntiant B. Virginem ab omni culpa immunem. Huc pertinet Pseudo-CTPRiAN; L. de Cardin. Christi Op. c. de Nativ. Christi, ubi de B. V. ait (opp. p. 31-4- edit. Rigaltii Paris. 1666.) : Aon sustinebat Justitia, ut illud vas electionis com­ munibus lassaretur injuriis; quoniam plurimum a cœteris differens, natura communicabat, non culpa. S. Ambr. serm. 22. in Ps. 118. n. 30. ad illa verba : Qwere servum tuum Domine, sic inquit : Suscipe me, non ex Eva, sed ex Maria, ut incorrupta sit Virgo: sed Virgo per gratiam, ab omni integra labe peccati. Omitto alia, ut locum habeat luculentissimum S. Augustini testimo­ nium, qui L. de nat. et gr. c. 36. ita scribit : Excepta sancta Virgine Maria, de qua propter honorem Domini nullam prorsus, cum de peccatis agitur, habere volo quaestionem. Inde enim scimus, quod plus grat iœ ei collatum fuerit ad vincendum omni ex parte peccatum, (pice concipere ac parere meruit eum, quem constat nullum habuisse peccatum. Hoc autem testimonium pertinere etiam ad peccatum originale el non lanium actuale, liquet 1. ex scopo totius libri, quo de peccato generat i in tractat, ut neminem, nec infantes, sine pacato esse concludat : 2. Ex na- DE IMMACULATA CONCEPTIONE D. V. .M. i 15 lura exceptionis; quia non unam Virginem, sed infantes etiam excipere oportuisset, si de actuali duntaxat peccato enuntiassct : 3. Ex ipsis verbis ct rationibus excipiendi sigillatim ponderatis : 4. Ex connexione doctrinœ. Do­ cuerat enim Aug. impossibilitatem moralem abstinendi ab omnibus et sin­ gulis venialibus profluere ex peccato originali; ergo cum concedat immuni­ tatem a veniali actuali, supponit ei non fuisse negatam immunitatem ab originali. Sic enim L. 3. contr. Julian, c. 13. n. 37. ait : Dropterea nullus est hominum præter ipsum (Christum) qui peccatum non fecerit grandioris œtatis accessu; quia nullus est hominum præter ipsum qui peccatum non habuerit infantilis œtatis exortu. Sed in priori excipitur B. Virgo, ut aliter sentientes etiam concedunt ex L. de nat. et gr. ; ergo et in posteriori. Ordo tertius habet ea, quibus spiritualis puritas per varia elogia Beatis­ sima* tribuitur. Sic Origenes horn. 1. in diversos, illam vocat immaculatam et dignam matrem digni et immaculati filii : Theodor. L. 3. in Cant. (1) puritate Cherubim et Seraphim antecellentem : Greg. Neocæsar. in exposit. salut. Aug., prorsus impollutam corpore et spiritu : Sophron. in Conc. OEcum. VI. Act. 11. (Labb. t. 6. p. 864. C.), ab omni contagione corporis, animæ et mentis libe­ ratam .’Theodorus Hieros. in ep. synod, a Patribus Conc. OEcum. VII. Act. 3. approbata (Labb. t. 7. p. 182. A.), omnis intelligibilis ac sensibilis naturœ gloria et claritate sublimiorem et omni sensibili et intellectuali natura purio­ rem:?». Ephrem in or. ad Deiparam (opp. Græc. Lat. t. 3. p. 528. edit. Assemani.), totam puram, totam immaculatam, totam illibatam, totam impollutam, totam irreprehensibilem, totam laudabilem, totam incorruptam: PP. Conc. Francof. in ep. ad Episcopos Hisp. immaculatam prorsusque puram. Ordo quartus comprehendit ea, quibus vel omnem gratiam aliis collalam, Virgini perfectiori modo datam, vel per ipsam originale peccatum et dæmonis imperium destructum signi fleatur. Horum testes Irenæum, Cyrillu.m, Augu­ stinum, Epiphanium aliosque laudatos vide apud Suarez. Prob. Ex Ratione. Argumentum Scoti in 3. dist. 3. p. 7. fuit hoc : Deus potuit facere, quod ipsa (B. V.) nunquam fuisset in peccato originali : potuit etiam fecisse, ut tantum in uno instanti esset in peccato : potuit etiam facere, ut per tempus aliquod esset in peccato, cl in ultimo instanti illius temporis purgaretur. Quod autem horum trium possibilium factum sit. Deus novit. Si auctoritati Ecclesiæ vel Scripture non repugnet, videtur probabile, quod excellentius est tribuere Mariæ,’scilicet ut nunquam fuerit in peccato origi­ nali, quod excellentius est. Argumentum alterum fundatur in axiomate S. Anselmi L. de Concept. Virg. c. 18. dicentis : Decuit Virginem ea puritate nitere, qua major sub Deo nequit intelligi. Inde enim est illud : Potuit Deus B. Virginem a peccato originali servare : Decuit eam a peccato originali servari immunem ; ergo ct Deus servavit. Hæc tamen a perfectiore excellentia vel a rei decentia desumpta argumenta videntur pluribus probare nimium, necessitatum nempe abso- i1 ; t ? (1) Hæc verba nec non el alia quæ a Suaresio Ioc. snpr. cit. adducuntur, deprompta ‘nntc Pselli notationibus in Cant. Cant, quæ Theodoriti commentationi interjecta· leguntur in edit. Rom. Pauli Manutii, au. 1563. pag. 49. A. B. w • · ·· w «2. » lî I 116 DK PECCATO ORIGINALI. lutam immaculalæ Conceptionis, nec omnino convenire cum iis, quæ in Traci, de Inearn. de necessitate Incarnationis dici consueverunt. Hinc aliis probatur ratiocinium ex S. Tiio.m. pari. 3. quæst. 2. ari. Leti, secundum quem rationabiliter creditur, quod beatissima Virgo ex eo, quia Mater Dei fuit, pne omnibus aliis majora privilegia accepit, nec ullum peccatum actuale seu morale seu veniale commisit, cum, si pcccassct ali­ quando, non fuisset Mater Dei idonea: 1°. Quia honor, el ex opposito igno­ minia parentum redundat in prolem ex cap. 17. Prov. 2*’. Quia singularem affinitatem habuit ad Christum,cujus juxta 2. ad Cor. c. (>. nulla est conventio ad Reliai. 3°. Quia singulari modo Christus in ea habitavit, cum tamen Sap. 1. dicatur in malevolam animam non introire Sapientiam, nec habitare in corpore subdito peccatis. 4°. Quia alias in ea non impleretur illud Cani. 4. Tota pulchra es, et macula non est in te. Nam et ob easdem rationes rationabiliter creditur B. Virginem in primo animationis instanti fuisse sancliticatam ; cum Joannes cl Jcremias sancti­ ficat» sini in utero, et Angeli, Adam item el Eva in primo creationis mo­ mento præditi gratia : præterea vero magis inquinaret, conjungeret cum Belial, animam et corpus subderet peccato, ac deformaret B. Virginem ori­ ginalis labes præ levissima veniali. • 1 122. Obj. I. Eccl. 7. v. 29. dicitur: Virum de mille unùm reperi, mulie­ rem ex omnibus non inveni. Hæc autem verba intellecta dc peccatis indi­ cant, unum Christum inter viros ab omni peccato esse liberum, nullam autem mulierum; ergo nec beatissimam Mariam. R. 1°. Textum Eccl. litteralem huc non pertinere, sed ad sapientiam ma­ nifestum est. Quivero eum ad peccatum trahunt, exceptionem etiam addunt. Sic certe in editione Parisina an. 1529. et Veneta 1555. fecisse legitur ipse etiam S. Thomas in comment, ad Calat. Lect. 6. scribens : Virum de mille unum reperi, scilicet Christum, (pii sine omni peccato : mulierem autem ex omnibus unam non inceni, quee a peccato immunis esset, ad minus originali et veniali. Excipitur purissima et omni laude dignissima Virgo Maria. R.2°. D. m. Indicant solum Christum per se, ex ratione suæ conceptionis ct connaturaliter esse immunem ab omni peccato, ct etiam debito tum proximo, tum remoto C. solum ita esse immunem, ut per donum gratice suæ non præservarit Matrem suam, ne incurreret originale, cui per debitum sive proximum, sive remotum erat obnoxia N. Inst. 1. De Christo dicitur : Tu solus Sanctus; undeS. Amur. L. 2. in Luc. n. 56. ait : Solus per omnia ex natis de femina sanctus Dominus Jesus ; simi­ lia habent Aug. L. de perfect, jusliliæ, L. 1. de pecc. mer. c. 29. etc., Leo Papa serm. 1. c. 1. de Nat., Cyr. Glaphyr. in Levit. init.,GREG. M. Mor. L. 18. c. 27. (al. 52. n. 84.), Fulgent. L. de Fide c. 2. R. D. Similiter. Christus enim solus dicitur Sanctus eo modo, quo Scri­ ptura de Deo dicit : Solus habet immortalitatem : et nemo bonus, nisi solus Deus> scilicet a, ex et de se. Illis siquidem loquendi formulis non excluditur omnis accidentalis participatio, seu communicatio per gratiam. Simili ratione accipicndæ sunt Patrum locutiones, vel maxime, quia non ad originale duntaxat, sed el ad actuale peccatum porriguntur. Inst. 2. Job. 14. v. 4., ad Rom. 5. v. 12., item 1. ad Cor. 13. v. 22. et 2. f»F. IMMACULATA CONCEPTIONE B. V. M. 117 ad Cor. 5. v. 14. dicuntur omnee peccasse, et mortui esse originaliter. Idem confirm. Conc. Cahtiiag. an 418., Araus. IL, Florentin, cum plurimis Patri­ bus ; ergo et B. Vh^o. 11. D. .1. Dicuntur omnes in Adam peccasse et mortui fuisse, sumendo το omnes in suppositione accommoda C. in suppositione absoluta .V. Locu­ tiones hujusmodi generales pali exceptionem, dictum est num. priore, in prob. ex Scriptura. In quanam vero suppositione sumitntur, constare debet ex auctoritate Ecclesiæ, traditione Patrum et communi fidelium aut Docto­ rum sensu; qua> cum exceptioni pro B. Virgine faveant, huc applicari potest illud Assueri ad Esllierem dictum c. 15. v. 13. Aon enim pro te, sed pro om­ nibus hiec lex constituta est. Ad Conciliorum auctoritatem eadem valet re­ sponsio; sicut eadem fides el doctrina est Scripturarum æque ac Concilio­ rum, nec ab uno comprehendi potest, quod ab illo excipitur. Cum igitur Tridentinum apertis verbis nolit, generalibus ejusmodi formulis de peccato originali includi Virginem, significat nec ab aliis fuisse comprehensam; præ­ sertim cum ct illa dc ipsa etiam nativitate nonnunquam loquantur. 12.3. Obj. 7/. Plures Patres aperte subjiciunt B. Virginem peccato originali. Nam t°. S. Amur. serm. G. in Ps. 118. dicit carnem Christi in matre fuisse obnoxiam peccato. S. Aug. L. 2. de pecc. merit, cap. 24. de Christo, Non sumpsit, ait, carnem peccati, licet de mat etna carne peccati. 2°. Greg. Naz. or. ,38. et 45., S. Maximus in serm. de Assumpt., Beda in cap. 1. Luc. dicunt B. Virginem esse mundatam; mundatio autem suppponil maculam contra­ ctam; ergo. 3°. Euseb. Emissemus serm. 2. de Nativ. Ab originali nexu immunis neque ipsa Dei genitrix fuit. 4°. Anselm. L. 2. cur Deus homo cap. 16. ait : Virgo in iniquitatibus concepta et in originali peccato nata est, quia et ipsa in Adam peccavit. 5°. Bernard, ep. 174. Canonicos Ludgunenses graviter reprehendit, quod festum Immaculatae Conceptionis B. Virginis in sua Ecclesia instituerint : ipsamque conceptionem immaculatam pluribus impugnat. 6°. Rupertus L. 1. in Cantic., Bernardin. Senen. serm. 51., Vincextius Ferr. serm. 1. de Nativ. aliique, alias B. V. multum devoti, hoc tamen privilegium negant. R. Ad Patrum auctoritatem universim spectat illud S. Ludovic» Bertrand» dictum, quod refert Gormaz de Incani, num. 851. Omnes antiqui Patres, si modo viverent, dicerent scriberentque id, quod nos sentimus de immaculata Virginis Conceptione. Cæterum non desunt, quæ ferme ad singulos repo­ namus. Unde .4d l0!n. R. Explico S. Ambr. Caro Christi fuit in matre peccato obnoxia, quatenus mater erat peccato infecta N. quatenus mater habebat debitum pec­ catum contrahendi C. Similiter S. Aug. Caro B. Virginis fuit caro peccati per infectionem peccati N. per debitum peccati C. Caro Virginis vocatur caro peccati, non quia aliquando polluta fuit peccati macula, sed tum quia cum parentum libidine concepta et ex Adamo descendens, secluso gratiæ præservanlis beneficio, originalem labem contraxisset : tum quia generatione natu­ rali accepit carnem a parentibus, qui aliquando contaminati fuerant pec­ cato originali. Neutrum est respectu carnis Christi; unde et quia ob sub­ stantialem sanctitatem Christus nee contrahere potuit peccatum, neque proinde præservatione indigebat, non habuit carnem peccati. Dicitur tamen ‘I; -’7 ··;.· ■. 0μη9βκ·μ·|Γ ·' * f ·· •X·· 118 , • . f ---- ----- — - & · ·-♦ · < >x * 1 *f «t* zVt ‘ — DE PECCATO ORIGINALI. ■ caro ejus fuisse in similitudinem carnis peccati, ob assumptas ultro pmnnlitates, quæ carnem humanam peccato maculatam tanquam pœnæ comi­ tantur. Ad 2um. R. Dicunt esse mundatam, intelligendo mundationem, quæ pro termino a quo dicat negationem sanctitatis, vel culpam quæ praecessit Λ*, quæ pro termino a quo dicat culpam quæ futura fuerat, nisi gratia pracessisset C. 'Cajetanus ipse hæc objiciens fatetur testimonia illa optime et proprie intelligi de præservatione : et Naziaxzexus non sine mysterio vocat B. V. preppurgatam. Ad S"®1. R. Hæc verba nec sunt Elsebii Emisseni, utpote cujus scripta interciderunt, sed Evchebii Lugdunensis vel Fusti Rhegiensis Episcopi; nec fideliter referuntur. Non enim dicitur absolute, neminem, neque etiam Virginem, caruisse originali peccato, sed : neque per se immunis est ipsa genitrix Dei; quod verissimum esse num. pr. dictum est, et ostendit simul, per Christum Virginem fuisse immunem. Ad 4*“. R. Periodus ista non est Axselmi, sed Bosii, qui ad Anselmum vehit qnidpiam objectans loquitur : cumque non de conceptione duntaxat, sed de nativitate etiam disserat, in omnium sententia expositionem exigit. Porro hic loci datum Axselmi responsum. Virginem nempe ab omni labe fuisse mundatam, eamdem explicationem patitur, quam ad 2um. dedimus: quin etiam postulare videtur, ut cum iis, quæ L. de Concept. Virg. cap. 7. et 48. dixerat, conciliari possit. His adde celebre illius dictum apud Raynaudum. Opusc. de pietate Lugdun. .Von puto amatorem Virginis, (pii respuit celebrare ejus conceptionem. Unde Coxc. Caxtvaiuexs. an. 1328. testatur , a S. Anselmo cultum hnmaeulatæ Conceptionis primo in Angliam inductum. AdR. NecS. Bernardi reprehensionem, nec argumentum nobis obesse. Lugdunenses enim is non reprehendit simpliciter, quod instituerint hoc fe­ stum, sed quod sine Ecclesiæ Romanæ auctoritate id fecerint: in argumento autem suo nomine conceptionis intelligit primam organizationem corporis, quæ fit inter maritales amplexus et in instanti, quo parentes generant. Hanc autem conceptionem materialem et imperfectam a nobis non dici sanctam supra notatum fuit. Quod vero S. Bernardus, si nunc in vivis versaretur, nobiscum consensurus esset, ipse satis aperte declarat, dum de hujus festi institutione ait: Si sic videbatur, consulenda erat prius Apostolicæ Sedis au­ ctoritas. Et dum epistolæ sure subjicit hanc clausulam : Romanæ præsertim Ecclesiæ auctoritati algue examini totum hoc, sicut et cæte.ra, quæ cujusmodi sunt, universa reservo; ipsius, si quid aliter sapio, paratus judicio emendare. Jd6nin. R. Non negari a nobis Sanctos quosdam atque veros etiam Mariop/i/Toscontrariæ fuisse opinionis: Eorum vero auctoritatem eam esse, quæ aliorum piæsentcnliæ cl Patrum traditione fundatœ, et Ecclesiæ favore con­ firmabo, et communi Fidelium devotione Jreceptæ præferri aut æquiparari queat, inficiamur. 121. Obj. III. Sententia nostra ex auctoritate Ecclesiæ nihil videtur retu­ lisse prte contraria, quam testimonium pietatis. R. .V. M Ejus falsitas abunde liquet ex dictis num. 120. et 121. I nde sententia pia est proxime detinibilis ab Ecclesia, estque conclusio deducia ex præmissis. quarum una est de fide, altera certa et evidens. I*..· DE IMMACULATA CONCEPTIONE B. V. Μ. 119 Inst. 1. Pius V. sua in Constitutione §. I. Liberam cuique facultatem rdίηquit opinandi hujus conlroversite quamlibet partem, prout vel magis pium vel magis probabile esse judicaverit. Ergo contraria videtur declarari jnagis pro­ babilis: cl certe probabilis haberi debet, cum eam censu rare graviter sil prohibitum ab eodem et aliis Pontificibus. 11. V. Cous. Tum quia hanc nec verba evincunt : tum quia aliud est, sen­ tentiam alicui videri magis probabilem, aliud esse. Modestissima sed et gra­ vissima est assertio Suaiiesii : Divo sententiam asserentem, B. Virginem fuisse iwnunein ab originali culpa, consentaneam magis esse non solum rationi, sed etiam sanctorum Patrum doclrinœ et Ecclesia: auctoritati : quocirca jam hoc tempore existimo sententiam hanc tam esse probabilem, quam intra lati­ tudinem opinionis esse potest. Quod dc censuris additur, pertinet dunlaxat ad id, pe contraria dicatur haeretica aut peccato mortali obnoxia aut impia; non prohibetur tamen dici minus pia, minus communis, communissimo fidelium sensui contraria, propensissimo summorum Pontificum favori re­ pugnans etc. Quin, quamvis a nobis non dicatur falsa aut improbabilis, eam tamen positive probabilem dicere non audemus. Inst. 2. Paul. V. et Greg. XV. hanc clausulam suis Decretis addidere : Per hoc tamen Sanctitas sua non intendit reprobare alteram opinionem, nec ei ullum prorsus praejudicium inferre, eam relinquens in eisdem statuet termi­ nis, in cpiibus de prœsenti reperitur, praeterquam quoad supra disposita. R. Ecclesia instituendo festum Immaculata? Conceptionis, et Alexander MI. declarando ac definiendo per hoc festum coli B. Virginem in puncto crea­ tionis animæ ct conjunctionis cum corpore fuisse sanctificatam et prae­ serva tam a peccato originali, non potuit non inferre grave praejudicium opi­ nioni contrariæ. Quare clausula illa nihil aliud significarunt Pontifices, quam quod nolint illi sententiae praejudicare per prohibitionem, ne publice aut privatim proponatur aut defendatur : sed quod velint illi relinquere eam probabilitatem, quam praecisa hac prohibitione sententia opposita habere potest in concursu instituti ab Ecclesia festi. Adverte tamen hanc clausulam ab Alex. VII. esse omissam, et ejus declaratione proxime memorata praeci­ puum adversariis effugium ereptum. Inst. 3. Pius V. Officium de immaculata Conceptione a Sixto IV. appro­ batum, indulgentiis dotatum et insertum Romano Breviario, indignum judi­ cavit, quod in Ecclesia legeretur, utpote ex confictis Patrum auclorumque Ecclesiasticorum testimoniis conflatum, nec Ecclesiæ menti conveniens; ut ait Natalis Alexander 21. Diss. 16. Sec. II. R. An veram causam referat Nat. Alexander, discernere nunc quidem, quod illud Officium ad manus non sit, non licet; Suarez tamen aliique censent, id non fuisse factum, quia aliquid falsum in co continebatur, sed quia Pontifex omnia ad morem antiquum revocare intendit. Illud certum, mullum etiam a Pio V. favoris impensum esse nostrae sententiae, quod fe­ stum Conceptionis et Nativitatis eodem officio celebrari statuerit, utriusque solemnitatis propria ratione retenta : certum etiam, a Natali Alex, non fuisse detersam Scholio suo III. ad Diss. cit. Romanam censuram hanc : De Con­ ceptione B. Virginis loquitur contra Pontificum decreta; siquidem post Alex. VII. Constitutionem illi scribere non licuit, Conceptionem B. Virginis celebrari non propter propriam sanctitatem, sed propter sanctitatem et lïO DE PECCATO ORfCINALF. dignitatem person» concept», quæ praedestinata et concepta fuit, ut esset Dei Mater. '*’-W Indulgentiarum porro Officii recitatoribus concessarum qualeincnmquo subtractionem liberaliter compensavit Gregor. XV., qui centum annorum indulgentiam concessit pie pronuntiantibus elogium sequens : Benedicta sil purissima et immaculata Concept io B. I'. Maria?. 125. Obj. IV. R. Virgo debuit dici redempta per Christum; quia juxta 2. ad Cor. c. 5. Christuspro omnibus mortuus est; juxta 1. ad Tim. c. 4. Chri­ stus est Salvator omnium hominum maxime fidelium; juxta Canticum ipsius Virginis, Exultavit spiritus meus in Deo salutari meo, h. e. salvatore, ut textus græcus et omnium expositio habet. Ergo in peccato concepta fuit. Conf, ex Zosmo P. M. in ep. inter Augustinianas 157. et S. Aug. cone. 2. in Ps. 60. R. Duplex est redemptio, reparatica nempe et prœservativa. P. Datur, quando quis liberatur a peccato jam contracto; hæc strictior et rigorosior est, qua nos a Christo redempti sumus, postquam peccati originalis maculam et captivitatem sub dromonis potestate jam incurreramus. 2a. Datur, quando quis prius juvatur, et eatenus liberatur a peccato, ut illud nunquam incur­ rat : hæc nobilior et excellentior est, qua B. V. fuit redempta, cum ob pre­ tium sanguinis Christi praevisum Deus illam a contrahenda culpa originali præservavit. Posterioris liberationis et redemptionis meminit David, dum canit Ps. 85. v. 13. Eruisti animam meam ex inferno inferiori. Et Ps. 143. v. 10. Redemisti David servum tuum de gladio maligno. Meminerunt etiam Patres, S. Aug. L. 2. Conf. e. 7. et S. Bern. serm. 22. in Cant. Unde ad Arg. et Conf. D. Non fuit redempta redemptione reparaliva, si non fuit in peccato concepta C. redemptione præservativa .V. Inst. 1. Juxta communem B. Virgo suscepit baptismum Christi; ergo habuit peccatum saltem originale; quia ad id delendum baptismus insti­ tutus est. R. .V. Cons. Rationem D. Baptismus tantum est institutus ad peccatum delendum Λ*. non tantum subd. ita ut, nisi actu deleat peccatum, non sit baptismus .V. ita ut, nisi perse haberet vim delendi peccata, baptismus non esset C. Baptismus ex Christi institutione 1°. per se confert gratiam pri­ mam : per accidens tamen nonnunquam de facto non confert nisi gratiam secundam, quando scilicet adultus perfecte contritus ante baptismum hoc Sacramentum suscipit : 2°. Tribuit characterem servorum Christi et fidelium Ecclesiæ, confertque capacitatem ad reliqua Nov. Legis Sacramenta. Quamvis itaque baptismus beatissima? Virgini non fuerit necessarius ad eflectum rim. fuit tamen ad effectum 2um. quin etiam ratione P. dunlaxat utilis illi fuerat, sicut adulto est in casu dato. Cæterum ex baptismo Christi suscepto tarn parum probatur maculata B. Virginis conceptio, quam parum quis deducere potest, Christum habuisse quidpiam poenitentia cluendum, eo quod susceperit baptismum Joannis. Inst. 2. Corpus B. Virginis fuit obnoxium fami, siti, aliisque vitæ mor­ talis incommodis, et ipsi morti. Hæcautem sunt pœnæ peccati; ergo. R. D. M. Hæc sunt per se pœnæ peccati, ita ut non forent nisi in corpore humano peccatis subjecto .V. de facto sunt pœnæ in corpore peccatis subjecto, DE IMMACULATA CONCEPTIONE B. V. M. 121 licet in alio non infecto possint ease connatm ales C. Inter Baianas proposi­ tiones damnatas habetur etiam hæc 73. Nemo prœlrr Christum est absque peccato originali. Hinc //. Virgo mortua est propter peccatum ex Adamo con­ tractum. Et 78. Immortalitas primi hominis non erat gratice beneficium, sed naturalis conditio. Cum vero ex his constet, passi bili tatern æque ac mortem corporis homini non tantum ex spirituali, sed et ex substantia cor­ porea composito in statu puræ naturœ fuisse corinaturalem, facile intelligitnr, qua ratione B. Virgo ærurnnis corporis et morti subjacere potuit, etiamsi peccato caruerit originali. Inst. 3. S. Aug. in conc. 2. Ps. 34. ad vers. Ego autem, cum mihi molesti essent, dicit : Maria ex Adam mortua propter peccatum, Adam mortuus pro­ pter peccatum, caro Domini ex Maria mortua est propter delenda peccata. Itoni L. 4. conlr. 2. ep. Pclag. c. 4. De uno solo, inquit, mediatore Dei et hominum Christo Jesu fides catholica novit, quod pro nobis mortem, hoc est, peccati pœnam, sine peccato subire dignatus est; ergo mors in B. Virgine fuit pœna peccati contracti. R.xV. Cons. Sicut ex primo textu constat, aliter Adamum, aliter Christum mortuum osse propter peccatum ; sic etiam B. Virgo aliter, ac reliqui posteri, potuit esse mortua propter peccatum. Nempe reliqui sunt mortui propter peccatum Adami tanquam causam stricte dictam mortis : B. Virgo autem propter illud tanquam occasionem mortalitatis; quia peccatum Adami fuit occasio, dependentor a qua illa fuit decreta mortalis : scilicet quia, ut ibid. S. Aug. de Christo præmittit, carnem assumpsit de massa, quœ mortem meruerat ex peccato. Causa vero, cur Deus noluerit B. Virginem exemptam a morte, quam tamen alege fomitis, dolore partus, corruptione corporis, aliis­ que ærurnnis excepit, varia a Theologis assignatur ; inter quæ prima est, quia mors præ illis ei conducebat magis ad patientiam et meritum : secunda, quia sic Christo pro nobis mortuo evasit similior : tertia, ut constaret, eam ejus­ dem nobiscum esse naturæ et non Deam, ut somniabant Collgridiani, aut Angelum, ut putabant Manichœorum quidam. Vis secundi textus in eo stat, quod Christus mortuus sit sine peccato pro nobis, et quod hoc fide catholica credendum sit. Nemo autem nostrum asse­ rit, B. Virginem pro nobis esse mortuam, neque tanquam fidei dogma ven­ ditamus, B. Virginem mortuam esse sine peccato. Quæres : -4?i B. Virgo habuerit debitum contrahendi peccatum originale ? 126. Nota. Debitum hoc communiter a Theologis dividitur in proximum et remotum. Proximum dicitur, quod oritur ex inclusione in pactum cum Adamo initum; ex eo enim sequitur proxime, quod posita praevaricatione Adami inclusus ejusmodi debeat tum ob pacti ipsius conditionem, tum ob peccati actualis non remissi naturam in primo conceptionis instanti contra­ here peccatum originale, inquinari macula, ct debitum ad sustinendam Dei inimicitiam subire, nisi hoc ipso instanti ex misericordia benevolentissima Deus remittat peccatum, cedat juri jam acquirendo, et gratia sanctificante impediat maculam. Remotum dicitur communiter, quod non oritur ex inclu­ sione in pactum, sed tantum ex descensu ab Adamo per viam generationis 1 DE PECCATO ORIGINALI. DE IMMACULATA CONCEPTIONE B. V ordinariam ; quia homo taliter genitus, etsi cx singulari privilegio non fue­ rit inclusus pacto, debuisset tamen de via ordinaria includi, nisi Deus spe­ ciali favore cum ipso dispensasse!. v **·■ · ■■■(■■ A t ■■ 1 1 Quin ipsos hic nobis Adversarios vades appellamus. Si enim valet argu­ mentum Apostoli, quamvis B. Virgo non fuerit mortua proprie, quia mors anirnæ non ipsum peccatum formalitcr, sed ejus effectum nernpc privationem gratiæ sanctificantis dicit : sed tantum habuit debitum jrroximum, h. e. debitum subeundi actu privationem gratiæ cl mortem anirnæ : stare eliarn ejus vis potest, quia B. Virgo habuit debitum renudum moriendi, cujus effe­ ctum ne incurreret, præservala est per mortem Christi. In utraque enim responsione a proprietate verborum receditur cum alio fundamento. Fundamentum tertium est redemptio saltem prœservaliva ; per hanc enim debuisset B. Virgo excipi etiam ex meritis Christi ut Redemptoris : hoc vero repugnat; quia Christus non fuit prædcfinitus ut Redemptor ante peccatum absolute prœvisum. Unde sequitur B. Virginem ante illum cx ejus ut Redemptoris meritis excipi non potuisse. R. Argumentum hoc penitus enervari, si dicatur, vel Christum ut Redem­ ptorem fuisse prædciinitum ante peccatum Adæ absolute prœvisum : vel Christum ut Redemptorem, pactum cum Adamo, peccati permissionem et immunitatem Virginis simul in uno eodemque signo fuisse definitum. Qui vero Christum etiam post Adæ peccatum absolute prœdefinilum admittunt, defendunt nihilominus prædiclam immunitatem, secundum varium tamen decretorum ordinem, cujuscumque systemati proprium. ■r 127. B. I. Non est positive improbabile , B. Virginem caruisse deti/o proæimo. Prob, Sententia negans debitum proximum seu Deiparam peccasse in Adamo, non habet contra se motivum certum et insolubile; nam Fundamentum primum est generalis propositio Pauli, qua ad Boni. S. dicuntur omnes in Adamo peccasse. R. I). Est generalis propositio, sed quæ potest inlelligi in sensu accom­ modo C. quæ debet intelligi in sensu absoluto .V. Vid. diet. n. 122. ubi eadem responsio adbibetur ab auctoribus hic nobis contrariis. Quin hoc in testimonio sermonem fieri de ipso peccato originali, apertum fit ex Trio. Sess. 5. can. 2.; utpote in quo anathema infertur illi, qui dixerit posteros Adami non concipi in peccato originali, ratioque subjicitur his verbis : Cum contradicat Apostolo dicenti: Per unum hominem peccatum intravit in mun­ dum, et per peccatum mors ; et ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt. Ergo si nullam limitationem ferret generalis propositio, probaret Virginem fuisse etiam in peccato conceptam. Fundamentum secundum est ratio proponendi dogma de peccato originali a S. Paulo usurpata. Nam 1°. facit sensum copulativum, dum ad Bom. 3. dicit : Omnes peccaverunt, et egent gloria Dei. Justificati per gratiam ipsius per redemptionem, quæ est in Christo Jesu. Ergo si postremum membrum habet sensum absolutum, eumdem habebit el prius. 2°. Facit comparatio­ nem, dum 1. ad Cor. 15. scribit : Sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivificabuntur. Ergo, ut teneat paritas, etiam B. Virginem in Adam mortuam esse uportet. 3°. Argumentatur 2. ad Cor. S. his verbis : S» unus pro omnibus mortuus est; ergo omnes mortui sunt: et pro omnibus mortuus est Christus. Invalidum autem esset ratiocinium, aut CbrisluS mor­ tuus non esset pro Virgine, si hæc mortua non fuisset. R. Vel ipscVASQVEZ nobis contrarius ingenue fatetur, hoc argumento non evinci quæstionem : tum quia in priori Apostolus non contendit, singulos homines nullo excepto peccasse, sed omnes, sive Judæi sive Genfjlcs sint, deliquisse, et gratia Dei indiguisse, ut ita ostenderet, Judæos ab hac lege non fuisse exemptos, quod haberent legem scriptam el circumcisionem, in qua ipsi præ aliis gloriabantur : tum quia in posterioribus dicuntur omnes mortui : esse autem aliquem mortuum peccato, significat illum in se habere peccatum, unde sequeretur B. Virginem originale etiam contraxisse. Quare Ad l"m. B. V. Cons. Quia sicut identitas vocis gloria non facit, ut eadem gratia reparati va omnes indigeant, sic nec signum copulativum facit, ut vox omnis eumdem sensum in primo, ut in secundo, teneat. .t(/2um. iterum .V. Cons. Paritas tenet, licet in Adamo E va non peccaverit; ergo et stare potest, quamvis Deipara non peccaverit in Adam. Vide praete­ rea expositionem hujus textus num. 73. sub fin. Ad 3,Jm. etiam .V. Cons. Vadem hujus responsionis habemus S. Anselm. in Comment, ad hunc locum scribentem : Manifeste annuntiat, omnes homines mortui sunt in peccatis nemine prorsus excepto, dempta matre Dei. 123 128. R. 11. Positive probabile est, B. Virginem caruisse debito proximo, h. c. peccato originali in Adam commisso. De probabilitate extrinseca liquet; quia hæc assertio est saltem æque communis ac contraria : Commu­ niorem etiam vocant Recentiores passim, et mea quidem opinione, vere ac recte, si huic sententiæ singulari adversantes sejungantur ab aliis, qui forte privatum adhuc sensum priori articulo oppositum gerunt. Pro intrinseca ex motivis plurimis, alias afferri solitis, hæc pauca annotasse sufficiat. Motivum lum. est paritas civis rationum, quæ pro priori articulo allatœ fue­ runt. Nam 1°. Sciuptur/E textus, qui ab Ecclesia ad B. Virginem transferuntur, æque videntur excludere ab illa peccatum in Adamo commissum, et quasi actuale originale, ac peccatum contractum, et quasi originale habituale. 2°. Tiudentinvm, quamvis Sess. S. bis mentionem in suo de peccato originali decreto fecerit illius effati Pauli ni : In quo omnes peccarunt ; universalem tamen exceptionem dc Virgine in clausula subjungit. 3°. SS. Patres, vel puritatem et sanctitatem prorsus singularem Deiparæ commendantes, vel omne peccatum ab ea quæslioncmve dc illius peccato quocumque remo­ ventes, sane probabiliter inlelligi possunt enuntiasse de debito proximo, quodreipsa peccatum esi, aut illud saltem supponit. 4°. Fidelium etiam sensus omnino communior videtur, ut ex concepta eorum œslimalione de matris Dei dignitate, et ex horrore a macula etiam ab alieno peccato pro­ fecta apparet. 3°. Auctoritas Ecci.esi f. positiva quamvis non adsit, ejus tamen permissio post contradictorium in senatu Inquisitionis judicium probabilitatem non levem addit, el nolam temeritatis aut imprudentiae, quam quidam aspergere conantur, diluit. Motivum 2"ro. est paritas ct vis privilegiorum, B. Virgini communiter con­ cessorum. Nam 1°. si propter dignitatem Matris statuitur esse immunis a peccato originali contracto, ex iisdem etiam rationibus oportet eam eximere 12 i DE PECCATO ORIGINALI. a debito proximo; quia hæc ignominia etiain matris in Adamo peccanti? alias redundaret in filium : esset aliqua conventio Christi ad Reliai: introisset Sapientia incarnata in malevolam animam : nec Amica Sponsi tota pulchra foret, nec sine omni macula. 2°. Sicut fomes concupiscsnlhe a peccato est, et in peccatum inclinat, sic debitum illud proximum a peccato est, et in peccatum nempe originale cuique proprium inclinat et quodam­ modo nécessitât, ita quidem, ut nonnisi per ingens miraculum a culpa originali liberetur, qui ejus debitum habet; ergo si libera admittatur B. Virgo a fomite, liberanda etiam est a debito. 3°. Virginitas perpetua et incorruptio corporis vindicatur Virgini, quamvis utriusque defectus esse potuisset sine culpa morali quacumque ; ergo immunitas a debito illi asse­ renda, quod saltem sine culpa in alio admissa esse nequit. 4°. Juxta S. Anselmi effatum decuit, ut B. Virgo ea puritate niteret, qua sub Deo major non possit intelligi. Posset autem intelligi puritas major, si Virgo peccasset in Adam ; nam puritas eo est major, teste S. Thoma, quo quis magis a peccato recedit; ergo. 129. R. 111. Omnino admittendum estMB. Virginem habuisse debitum remotum. Ratio est; quia juxta sensum Patrum et Ecclesiæ Christus est Redemptor omnium hominum, non lanium in suppositione accommoda, sed absoluta: et B. Virgo etiam vere et proprie est redempta a Christo, omnemque gra­ tiam accepit ex meritis Christi ul Redemptoris ; hinc enim Alex. VII. in Constitutione n. 121. cit. ait sensum fidelium esse, B. Virginem fuisse, speciali Dei gratia, intuitu meritorum Christi, a macula peccati originalis prœsercatam ; et in Oratione, sub finem Officii parvi Immaculatæ Conce­ ptionis apposita, dicitur : Ex morte filii tui prœvisa, eam ab omni labe pres­ servast i. Hoc autem explicari imprimis nequit, si non admittatur debitum remo­ tum : Deinde nulla ratione minuit puritatem B. Virginis : Denique si etiam minueret, admittendum tamen foret, cum nonnisi puritas major, quæ sub Deo est, ct honori divino non repugnat, illi adseribenda a sanctis Patribus asseratur. Textus S. Bernardi n. 123. relatus probat quidem redemptionem duplici modo a Patribus fuisse usurpatam : Christum tamen nonnisi aliquo tan­ tum modo vocari Angelorum Redemptorem, ipsa verba docent. DE Γ0ΕΝΙ8 PECCATI ORIGINALIS. CAPUT IV. DE POENIS PECCATI ORIGINALIS. ARTICULUS L ΑΝ ET qU.ENAJl SINT PŒNÆ PECCATI ORIGINALIS IN HAC VITA? 130. Nota. De vitæ humante miseriis duplex Catholicis est cum Pelagianis controversia: altera, an illæ, ac præscrlim concupiscentia sit mala? adeo enim hanc non esse malam contendebant, ul inde eos S. Aug. Libris contra Julianum patronos, defensores, fautores ct laudatores libidinis impudentissimos passim vocare potuerit: altera, an, quæ vitæ hujus etiam fatebantur incommoda, ortum habeant ex peccato? Hæc enim una et mortem, cum pec­ catum originale iniiciarcntur, poenas etiam peccati negabant: quin, referenteS. Aug. L. de dono persever. c. 11. n. 27. Ignorantiam et difficultatem, sine quibus nullus homo nascitur, primordia, non supplicia (dicebant) esse naluræ. De P. controversia satis dictum : de 2a. hic breviter agemus, ubi miseriarum vitæ human® compendium ex Bellarm. L. 6. de amiss. Grat, promiserimus. 131. Dicol. Mala, hominem post originale peccatum infestantia, alia sunt interna, caque vel in anima, vel in potentiis animæ, vel in corpore: alia externa, quæ scilicet vel extra hominem sunt, vel ab extraneo adveniunt. In animasunt 1°. Amissio justitiae originalis, quæ praeter gratiam sancti­ ficantem complectebatur donum integritatis, quod ex congerie virtutum in­ fusarum intellectum et voluntatem perficientium, obedientia partis inferio­ ris ad superiorem et membrorum corporis ad nutum voluntatis, divinaque protectione extrinseca constabat. 2°. Reatus culpæ, seu debitum sustinendi odium inimieiliædivinæ. 3°. Reatus pœnæ, saltem damni. In potentiis animæ numerantur quatuor vulnera, ignorantia, nempe in intellectu, malitiam voluntate^ concupiscentia in appetitu delectabili, infir­ mitas in appetitu irascibili. Ratione ignorantiœ sæpe plurima ignoramus agenda, sive quoad nos et vitam nostram ac rerum naturas, sive quoad actiones politicas, sive demum etiam quoad morales: prælerea mulli etiain homines sunt bebetis valde ingenii, fatui item et amentes etc. Ratione malitia voluntas propendet ad bona inferiora et præsentia, neglectis aeter­ nis: ad commoda propria ct corporis, posthabitis animæ bonis et ho­ nestis : ad præsentia etiam dici vel anni, non consideratis incommodis futuris etc. Ratione concupiscentia fertur appetitus ad bona sensibilia, ct rebellis pu­ gnat contra spiritum, unde intestinum illud bellum ad mortem usque dura­ turum nascitur. Ratione infirmitatis homo torpet ad difficultates superandi ■■■■■ 126 1>E PECCATO ORIGINAL!. 5 \ ilia et virtutes colendi, effervescit facile, et contra rationem ira insurgit propter sensibilia, et propria commoda inferiora. Porro hæc duo postrema, concupiscentia et infirmitas obnubilant etiam intellectum, et rationem a recta consideratione ac electione præpediunt: omnia vero vulnera inducunt alia quoque mala per curiositatem, levitatem, præeipitantiam et inconstan­ tiam, quæ tum ad defectus varios, tum ad peccata viam sternunt. In corpore accidunt 1°. Dolores et morbi, quorum nec numerum nec no­ mina vel integer liber complecteretur: 2°. Curationum difficultas, et labor ad tolerandam vitam necessarius: 3°. Vilæ brevitas et continuus mortis im­ minentis metus: 4°. Mors ipsa. Jd externa mala perlinent 1°. Ira et indignatio divina : 2°. Captivitas sub potestate diaboli, seu permissio nobis hic etiam nocendi, nos lentandi, el in altera vita cruciandi: 3°. Crudelitas hominum, rebellio bestiarum, et omnia denique mala, quæ a cœlo, terra, mari, aliisque clementis patimur. 132. Dico II. Mala ejusmodi sunt effectus et pœnæ peccati originalis. Est de fide. Prob. universim ex Conc. Araus. II. can. 2. ct Tiud. Sess. 5. num. 1. Porro speciatim. De malis in anima tum exTaiD., tum ex Ps. 33. v. 17. Vultus Domini super facientes mala, ut perdat de terra memoriam eorum. Sap. 14. v. 9. Similiter odio sunt Deo, impius et impietas ejus. Ad Rom. 1. v. 18. Apostolus scribit, revelari iram Dei de ccelo super omnem impietatem et injustitiam. De malis in animæpotentiis testatur frequentissime Scriptura, dum Gcn. 8. dicit : Sensus et cogitatio humani cordis in malum prona sunt ab adolescen­ tia sua: Ps. 48. Homo... comparatus est jumentis insipientibus ct similis fa­ ctus est illis : Eccl. 7. dicit, eumdem se infinitis miscuisse quœstionibus. Unde axiomatis locum obtinet illud Glossæ, quæ Venerabili Bedæ tribuitur : Homo spoliatus est gratuitis, et vulneratus in naturalibus, juxta parabolam, Luc. 10., S. Aug. L. de nat. et gr. c. 19. et L. 22. de Civ. c. 22. De malis in corpore manifesta fit mentio Eccli. c. 40. v. 1. Jugum grave super filios Adam a die exitus de ventre matris eorum usque in diem sepulturœ. Et Sap. 2. v. 23. et 21. Deus creavit hominem inexterminabilem, et ad imaginem similitudinissuæ fecit illum. Invidia autem diaboli mors introivit in orbem terrarum. De malis externis idem testimonium Eccl. adducitur, atque huc etiam pertinet, quæ de ira Dei supra retulimus. Captivitas vero sub diabolo ex verbis Petri, ep. 2. c. 2. v. 19. Λ quo quis superatus est, hujus et servus est; el exS. Acg. ep. 28. (al. 166. n. 16.) habetur. Reliqua ostendit interrogatio S. Jacobi in sua cp. c. 1. Unde bella et lites in vobis ? Nonne hinc : ex concu­ piscentiis vestris? Et illud Sap. u. v. 18. Armabit creaturam ad ultionem inimicorum etc. 133. Observa. Sectarii nostri temporis a Pelagianorum quidem hic rejecto errore recedunt, sed longe adeo, ut ct ipsi in errores impingant. Prætcr memoratos enim effectus peccati originalis, alios diam adhucdum addunt; quorum primus est, per parentis primi peccatum, arbitrium liberum in homine penitus amissum esse el exlinclum: secundus, natuiie corruptionem be POENA PARVULORUM NON BAPTIZATORUM. 127 lautam esso exortam, ut homo etiam justificatus non possit non semper peccare : tertius, peccati illius fructum esse odium divinum, fugam divini judicii, dubium de divinis promissionibus, desperationem de æterna salute, aliaque peccata actualia. Horum confutationem vide in Tract, de Grat. et Act. Ilum. ARTICULUS II. AN PARVULI SINE BAPTISMO DECEDENTES PUNIANTUR PRIVATIONE BEAT1TUDINIS? 131. Nola. Vincenlius quidam apud S. Aug. de Anima et ejus origine; L. 1. c. 9. et L. 3. c. 13. parvulis etiam non baptizatis regnum coelorum, hoc est, beatitudinem supernal uralem promittebat. Eamdem sententiam tenet Zicinglius, ut probabilem de filiis infidelium, ut certam de fidelium prolibus: quod secundum amplectuntur etiam Calvinus, Bucerus etc. Alii quamvis parvulos ejusmodi a regno coelorum et vita beata Sanctis promissa excluderent; docebant tamen eos post judicium futuros beatitudine naturali beatos, et in quodam voluti paradiso terrestri perpetuo felici terque victuros; ila Ambr. Catharinus, Albert. Pighius et Hier. Savonarola. Ad quamnam ex his sententiis classem, Pelagianorum error de vita parvulorum æterna perti­ neat, dubium est inter Theologos, cum non ita facile definiri possit, quidnam illi per vitam æternam intellexerint, quam parvulis sine baptismo deceden­ tibus a regno coelorum distinctam pollicebantur. Certe ambigua erant ea de re ipsa Pelagii verba, quæ S. Aug. L. 2. de Grat. Christi et de pecc. orig. c.2!. refert : Sine baptismo parvuli morientes, quo non eant, scio; quo eant, nescio. 135. Dico I. Parvuli sine baptismo decedentes puniuntur privatione beatiludinis supcrnaluralis. Est de fide. Prob. Ex verbis Christi Joan. 3. v. 5. Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sàncto, non potest introire in regnilm Dei. Item ex Apocalypsi con­ stat, non introire aliquid coinquinatum in regnum coelorum, nec alios, nisi qui scripti sunt in libro vitee Agni. Parvuli autem sine baptismo decedentes manent coinquinati peccato originali, nec nomina eorum inscripta sunt libro vitæ; ergo. Conf. Ex Conciliis. Pal.estinum, teste S. Aug. in ep. 106. ad Paulin. (al. 18G. n. 27.), compulit Pelagium anathematizare, infantes non baptizatos habere vitam æternam : Carthaginense in ep. Aug. 90. (al. 173. n. 6.), Milevitanum vel Carthaginense potius apud eumdem ep. 92. (al. 176. n. 2.), Florentinum Scss. ultima in Decret. Unionis (Labb. t. 13. p. 51o. D.), Tridentinum Scss. 5. et 6. can. 3. et 4. totam de praesenti materia doctrinam in SS. Litteris, Patribus el Conciliis dispersam colligunt el proponunt. 136. Dico II. Parvuli iidem etiam puniuntur privatione beatitudinis natu­ ralis; tum quia nullum fundamentum habetur distinguendi in parvulis regnum cadorum a vita æterna; tum quia cum damnatione et carentia salutis ælcrnæ conciliari nequit beat it udo queeeumque. Prob. Parvuli sine baptismo decedentes iu perpetuum erunt inimici Dei ct lilii iræ divina· : erunt captivi ct sub potestate dæinouis : inclusi harcbunl inferno; ergo non frueulur beatitudine naturali. Ant. constat ex Scri­ '■1 128 blfl’OUNA PARVULOftJJM NON RAITIZATORUM. DE PECCATO ORIGINALI. pmenlis C. simpliciter *V. Hanc ipsam esse doctrinam S. Thomæ probat ejus expositio, quam q. 5. de malo a. I. ad 9. subjungit. PTVRA, Conciliis cl Patribus apud Bei.larm. L. 6. de amiss. Gr. c. 2., quæ docent has esse pœnàs etiam peccati originalis, neque absolvi ab iis quemqiiam nisi per baptismum. Cons. satis certo infertur; tum quia bealiludo naturalis homini sine meritis naturalibus est indebita; parvuli autem eam mereri nequeunt, nec Deus etiam iis, tanquam suis inimicis, eamdem liberaliter concessurus videtur: tum quia bealiludo naturalis, saltem accidentalis, plane repugnantia statui parvulorum et conditionibus commemoratis dicit; essentialis vero, seu cognitio Dei abstractiva perfecta amorque aniicilke divinæ naturaliter beatificus, unde infantibus illis adveniat doceri cum fun­ damento nequit. Conf. 1. Post judicium extremum cl in ælernitate inter ccelestem beatitudinem et damnationem non erit medium, testante Eccl. c 11. Si ceciderit lignum, ad Austrum aut ad Aquilonem, in quocumque loco ceciderit, ibi erit. Et suffragante S. Aug., qui L. 1. de pecc. mer. c. 28. n. 55. Nec est, inquit, ullus ulli meilius locus, ut possit esse nisi cum diabolo, qui non est cum Chri­ sto. Hinc et ipse Dominus volens auferre de cordibus male credentium istam nescio quam medietatem, quam conantur quidam parvulis non baptizatis tri­ buere... definitivam protulit ad hæc ora obstruenda sententiam, ubi ait : Qui non est mecum, contra me est. Conf. 2. Ex testimoniis Patrum, Pelagianorum dogma explicantium ct damnantium : S. Aug. L. 1. de Auima et ejus orig. c. 9., Snuc. ep. 1. ad Himer. c. 2. (Labb. t. 2. p. 1018.), S. Prosp. de voc. Gent. L. 1. c. 16. et L. 2. c. 20. etc. 137. Obj. cont. lnm. S. Aug. in Enchir. c. 93. docet parvulos puniri pœna mitissima : sed ex S. Chrtsost. pœna damni, seu privatio visionis Dei, est pœna maxima el acerbior, quam pœna infernalis et sensus; ergo. R. 1°. D. M. Puniuntur pœna mitissima, comparata ad poenas adultorum, et qui personaliter peccarunt C. comparata ad poenas quascumque ΛΓ. R. 2°. D. Ai. Pœna damni est pœna maxima, si sumatur secundum se ad bonum præcise, quo privat C. si sumatur comparate ad pœnam damni et sensus simul, et ut afflictiva est ac pœna .Y. Inst. Ex S. Thoma 1. 2. q. 87. a. 5. ad 2. Peccatum originale ratione gra­ vitatis suæ non meretur pœnam æternam : sed Deus non punit ultra condi­ gnum; ergo. Conf. Secundum eumdem, peccatum originale est minimum peccatorum, etiam comparatum cum veniali : sed veniale non punitur pœna æterna ; ergo. R. S. Tbomam hic debitum seu reatum pœnæ æternæ non tribuere quidem gravitati peccati originalis, sed conditioni subjecti, scilicet hominis, qui sine gratia invenitur, per quam solam fit remissio parue; unde secundum senten­ tiam sibi propriam addit : Similiter dicendum est ad tertium de peccato veniali, quod nempe per accidens pœna æterna puniri sentit. Ex responsione tamen ejus ad 1. colligitur, concedendum, quod originale in ratione con­ versionis non mereatur pœnam æternam; negandum autem, si sumatur in ratione aversionis, cui, ex alibi dictis hujus S. Docloris, pœna damni corre­ sponde!. dd Conf. D. M. Est minimum secundum quid, scilicet in ratione volun­ tarii, el quidem tantum respectu posterorum Adami, non autem primi j&) ! 138. Obj. contr. 2",n. Juxta Apostolum ad Rom. 5. 18. dicitur : Per unius justitiam in omnes homines in justificationem vitœ. Sed in parvulis peccato originali infectis non erit justificatio vilæ supernaluralis; ergo naturalis, quæ inferi beatiludinein naturalem. II. Argumentum hoc probat etiam, adultis saltem tribuendam esse natu­ ralem beatiludinein, quod, cum contra fidem sit ac nimium, nec nos urgere potest. Itaque D. A/. Per unius, scilicet Christi, justitiam transiit in omnes justificatio vitiu quoad sufficientiam C. quoad efficaciam A'. Hinc etiam ab aliis explicatur non de omnibus simpliciter, sed de iis, qui ex Christo rena­ scuntur. Inst. 1. Post extremum judicium inimica destruetur mors, 1. ad Cor. 15. 26. : sed si parvuli non gaudeant naturali beatitudine, id falsum erit; ergo. R. D. M. Destruetur mors inimica corpori, et sic erit resurrectio ad judi­ cium vel vitam C. destruetur mors inimica animæ, et erit resurrectio ad veram vitam subd. in omnibus etiam infidelibus et parvulis non baptiza­ tis .V. in fidelibus et Sanctis C. His enim duntaxat convenit resurrectio vitœ, illis autem resurrectio judicii ; ex S. Aug. ep. 146. (al. 205. n. 14.) ad Con­ sent i um. Inst. 2. Eodem tempore diabolus ejicietur foras Joan. 12. 31. : sed si in ejus potestate remansuri sint parvuli, nec hoc vcritlcalur; ergo. R. iY. min. Juxta Apostolum ad Coloss. 1. 13., per Christum eripimur de potestate tenebrarum. Hanc autem ereptionem et diaboli expulsionem in par­ vulis fieri per baptismum, docent tum exorcismi cl exsufflationes, quarum iu Ecclesia semper fuit usus, tum S. Augustinus, tum Zosimus et Coelestinus Pontifices, pluribus in locis apud Bellarm. 1. c. Unde ejectionis diaboli fru­ ctus sub finem mundi ad parvulos nihil pertinere potest. Inst. 3. S. Th. in 2. dist. 33. q. 2. a. 2. ad 5. ait : Quamvis pueri non baptizati sint separati a Deo, quantum ad illam conjunctionem, quæ est per fjloriam, non tamen ab eo penitus sunt separati; imo ipsi conjunguntur per participationem bonorum, et ita de ipso gaudere poterunt naturali cognitione et delectatione; ergo beati erunt naturaliter. R. xY. Cons. Ad beatiludinein enim naturalem non sufficit quæcumque cognitio et naturalis etiam amor Dei; sed debet cognosci Deus ut amicus, ut inde oriatur amor amicabilis, qui amicitiam mutuam supponit. Cum igitur Deus non sit amicus parvulorum culpa originali infectorum, illis similem cognitionem, utpote falsam, non concedet. Inst. 4. Hujusmodi parvuli conseqnentur plura dona gratuita, staluræ sci­ licet magnitudinem, immortalitatem cl i m passibili talem ; ergo el beatiludinem naturalem. R. .Y. Cons. Quod enim S. Aug. L. I. de pecc. mer. c. 23. inquit : Nulla salus æterna....... promittatur infantibus, quam non promittat Scriptura di­ vina humanis omnibus ingeniis praeferenda; idem hic de donis naturalibus censendum. Quare cum duo prima dona satis fundentur in Scripturis sacris el Patrum elogiis, bealiludo autem naturalis minime; discrimen oppido manifestum est. Quid de impeccabilitale, incorruptibilitate el impassibili* iv. p. 1. 0 ’.3' W1 vnb· x ·.- H ! IS! «C. Λ<· i !U ili?! « *· ’ · .fi. 131) ht Ι»Μ«Λ1«· OIUGImLI. talc infantium sil dicandam, partlm ex sequentibus eiatuetar, parliui alio pertinet. Inst. 5. Nnn videtur ordini diviuæ justitiæ congruum, ut inthnloi propter peccatum in alio commissum priventur beat Rudi ne naturali ; tum quia hac est perfectio homini debita : turn quia naturalia juxta communem senten­ tiam etiam post peccatum manent integra. II. .V. .hs. Contra quod pugnant ratione» in thesi allatae, el argumentum a majori ad mimis. Si enim rf? fide est, privationem beatitudlnis «upenid· turalis esse pœnam justam læccati originalis, certe contra æquitalisalvina; leges non erit naturalis beatiludinis privatio. I(/ rationem I*®. I). Beatitude naturalis eSt perfectio homini debita inactu primo, hoc est. horno naturaliter debet posse eam adipisci C. esi debita in actu secundo, hoc est, debet earn omnino actu el de facto pos^deie N. Ad rat. 2*". /). .Naturalia, quæ debenture! intrinsecis naturæ principiis, manent integra C. naturalia quidem, sed quæ nonnisi per gratiam indebi­ tam actu haberi el possideri possunt .V. Talis autem esset beatitudo naturalis in present! quastionc. ARTICULUS 111. A.N PARVILl SISE BAPTISMO DECEDE7CTES PLMAMLH Ρ0ΕΛΛ SESSUS ET IG.MS I5FERNALIS ? 1.39. Nola /. Affirmativam sententiam Patres Latini Hier., Avit., Fulg., Greg. M., Isidob., A.xselm. post exortam Pelagii Iræresin magno consensu tenuisse videntur. Ambigitur autem de S. Aiglstimi mente ; tum quia L. 8. conlr. Jul. c. II. n. ii. levissimam damnationem parvulorum futuram scripsit : turn quia de pœna parvulorum ibidem ait : (jute, qualis et quanta erit, quamvis definire non possim, non tamen audeo dicere quod eis ut nulli essent quam ut ibi essent, potiui expediret : tum quia in epist. 28. (al. 160. n. 1G. ad Hier, .significavit, -^e coarclari angustiis, nec quid respondeat in­ venire, cum ad [urnas parvulorum renium est : tum quia L. .3. delib. arb. c. 23. ad objectionem Manichaeorum de parvulis respondens, videtur medium quemdam statum concedere parvulis inter damnatos el beatos, sicut ibidem admittit quadam media inter recte factum atque peccatum, et mediam judicis sententiam interprœmium et supplicium. Atque hinc D. Thomas cum S. Boxave.vtura el post hos Scholastici mulli eurn in contrariam eliam partem tra­ here, aut saltem benignius interpretari conantur. Aliis tamen e contrario, et partem etiam negativam tuentibus quibus­ dam, de sancti hujus Doctoris mente nihil ambigendum videtur. In hanc rem proferunt prolixam ejus sententiam ex sermon. I 4. de verb. Apostoli, (al. serm. 294. c. .3. n. .3.) Ad ulteriorem hujus rei confirmationem funda­ mentis supra oppositis respondent : el quidem Ad l’"., pœnam parvulorum mitissimam dici ac levissimam, non abso­ lute, sed relate ad damnationem reproborum, qui peccata propria et perso­ nalia commiserunt. Ad 2"®., his verbis nihil voluisse, nisi quod, licet pœnæ quantitatem el qualitatem definire nequeat, non tamen ausil dicere, quod eis etc.; quia liE PŒ.XA PARVULORUM ROM IJAI'HZATOIUM. 1.31 hoc effatum Christus non dixit de peccatoribus quibus' umque, sed de scelesliSsiniiidunlaxat, qualis scilicet erat Indas. Sicut vcroS. Doctor minime dubius erat, an dæmones ab igne infernali patiantur aliquid, licet nOn expli­ care posset, quid, quomodo el quantum ab igne paterentur : sic etiam ex verbis recitatis concludi nequit, eum fuisse dubium, iitiiim infante» ab igne aliquid paterentur. Ad 3“"., dixisse tantum, quod in hypothesi creationis animarum singu­ larum explicare nequeat, quomodo juste puniantur parvuli non solum pœt» æterna, sed eliam temporali in hac vita, ut ejus verba continuo sub­ jecta docent. Ad 4’“., permisso eliam, inquiunt, quod S. Doctor scribens libro» de libero arbitrio incertus fuerit de pœnis pars ulormn, ipse tamen Aug. nihil inde pft> bari ostendit L. de dono persev. c. 12. n. .30. Quantum vero postea ab Hac dubitatione abhorruit, explicat ibidem paulo post : Absit ut causam parvulo­ rum sic relinquamus, ut esse nobis dicamus incertum, utrum in Christo rege­ nerati, si moriantur parvuli, transeant in aeternam salutem ; non regenerati autem transeant in mortem secundam; quoniam quod scriptum est : Per unum hominem etc., aliter recte intelligi non potest .* nec a morte perpetua, quot justissime est retributa peccato, liberat quemquam pusillorum atque magno­ rum, nisi ille, qui propter remittenda et originalia et propria peccata nostra mortuus est. 140. Nota II. Post secuhirn XII. sententia negans a Magistro sententiarum, D. Thoma, S. Bonaventura, Scoto aliisque scholarum Principibus adoptata sic invaluit, ut eam omnes aut fere omnes Scholastici sint amplexi, solis lliqidioribus, ut se profitentur. Augustini Discipulis exceptis; quibus tamen accensos nolim Calcinum, Jansenium aliosque novos dogmatista» partem affirmantem sectantes, ulpote de quibus suspicionem injicit Martinon supr. cil, Disp. 40. sect. G., id ab iisdem forte fieri, ut minuant horrorem dog­ matis alterius, quo dicunt adultos damnari ad ignem ætenium propter opera facta sine usu liberi arbitrii el potestate abstinendi. Hem ut acceptable reddant dogma aliud, quod Deus ex massa generis humani per Adam cor­ rupta, pro mera sua voluntate, seligat aliquos ad vitam ælernam, alios destinet ad ælernam mortem, destiluatque mediis necessariis et sufficienti­ bus, ut salvari possint. Cæterum, ut Toumely recte ex Bellarmino notat, qui sententiam de sen­ sibilibus parvulorum pœnis veriorem esse putant, ei absque ulla excessus formidine adhærere debent: quia misericordia nostra erga parvulos defun­ ctos nihil eis prodesse potest, sicut nec cis obesse potest sentenliæ noslræ severitas; mullum vero nobis obesset, si ob inutilem misericordiam contra Scripturam aut Patres pertinaciter aliquid defenderemus. Piælerea quamvis cavendum sil Clericis, ne has schoke opiniones in Catcchcsibu.'· proponant, possunt tamen data occasione prudenter iidern priore opinione uti conti a matres, quæ ex negligenlia fœtus in utero suffocant, aut premature efiundunt : posteriore autem, ut leniant carum dolorem, qua? proles sine ba­ ptismo extinctas acerbius lugent ; ntraque enim vere probabilis esi, et ueulra certa. Quænam vero probabilior nobis videatur, si aperiendum sit, DE MF.XA PARVULORUM M»X ΠΑΡΤΙΖ VTORl M. LH PECCATO OllIGLXALI. IH. Dico. Probabilius videtur, infantes sine baptismo decedentes non puniri pœna se/iStis. Prob. I. Scripti ra , ubicumque mentionem facit ignis œlerni seu pœnæ sensus, manifeste loqui videtur de tali pœna, quæ prasnpponil peccatum actuale. Ejusmodi sunt omnes illi textus, qui contra nos afferuntur ab Adversariis, el speciatim sententia Christi judicialis, qua nititur S. Al'gi su­ ms, Matth. 23. : Discedite. a me maledicti, in ignem (ctcrnum, qui paratus esi diabolo et angelis ejus. Esurivi enim, et non dedistis mihi manducare : sitivi, et non dedistis mihi polum etc. idem Apoc. 18. 7. legitur: Quantum glorifi­ cabit se et in deliciis fuit, lanium dale illi tormentum et lucium. Deniqudsa. ult. et Marci 9. conjungitur vermis cum igne : l emis eorum non morietur, el ignis eorum non extinguelur. Omissiones enim culpabiles in primo, dele­ ctatio in secundo, morsus vermis etiam , id est, conscientia mali operis pungens et affligens in tertio, sunt actualia peccata, aut ea supponunt. Ergo, cum infantes hujusmodi aclualiter non peccaverint, pœna peccati actualis, hoc est. pœna sensus etiam illis tribuenda non est. Conf. 1. Pœna sensus pro infantibus non est asserenda sine aperta aucto­ ritate Scripturæ cl SS. Patrum communi ; quia de Deo, ut Scriptura ait, est sentiendum in bonitate. Sed nec Scriptura auctoritas est aperta, ut proxime notatum: nec traditio etiam Patrum est communis, cum alii prioribus repugnent; scilicet Greg. Naz. or. 10. n. |23. in S. Baptisma; Greg. Nyss. orat, de iis, (pii mature abripiuntur, sub finem (opp. t. 3. p. 338. A.) Euthym. ex S. Ciirys. in Pan opi ia L. -. c. 22. Conf. 2. Innocentius 111. c. Majores, de Baptismo $. Sed adhuc, sic ait : Poma originalis peccati est carentia visionis Dei : actualis vero peccati pœna est gehenna perpetuce cruciatus. Hic vero membrum primum debere inlelligi exclusive, ita ut sensus sit. peccatum originale mereri solum illam carentiam : actuale autem mereri ulterius cruciatum gehennæ, patet tum ex oppositione inter utruroque a Pontifice facta, tum ex ratione, quam ibidem urget. Loquitur enim hic de eo, qui simul peccato originali ct mor­ tali actuali habitualilcr manente infectus est, in eoque negat posse remitti prius, manente posteriori. Ex eo autem, quod remissio secundum legem ordinariam fiat per infu­ sionem gratiae justificantis, dantisque jus hæreditarium vitææternæ, infert, quod, si cui actuale rnortale habenti remitteretur originale, haberet jus ad visionem Dei ob remissum per gratiam originale, et simul debitum ea carendi, æternumque gehennæ cruciatum patiendi propter actuale restans; quæ duo sibi adversari dicit verbis mox subjectis : Unde, si dimitteretur alicui primum, allero non dimisso, talis non careret visione Dei propter orinale dimissum , et cruciaretur in gehenna perpetuo propter reatum criminis actualis. Sed hæc tanquam incompassibilia se minime patiuntur; imo sibi mutuo adversantur. Prob. II. Deus neminem punit pœna positiva sensus, nisi propter culpam personalem et propria voluntate commissam ; tum quia pœna physice pro­ pria , qualis est sensus, videtur tantum congruere culpæ personali, seu physice propria voluntate commissae, ut servetur inter culpam et pœnam proportio : tum quia pœna sensus est quædani exprobratio realis et perso­ nalis, quæ similiter culpæ duntaxat personali et proprke voluntatis perver- 133 silati delteri videtur : tum quia pœna sensus infligitur a Deo ad reparandum ordinem naturalem a culpa perversum : sola autem personalis culpa hunc violat; quia licet etiam originale peccatum supernaturalern ordinem, hoc est, conversionem ad Deum per donum gratiæ supernalurale sustulerit, in homine tamen non dissolvit ordinem naturalem. Patet autem originale peccatum nec personalem. nec physice propria voluntate commissam cul­ pam esse ; ergo. Conf. I. Ecclesia in imponenda pœna peccatis debita imitatur ordinem et modum praescriptum a justitia divina in deliciorum punitione : sed nul­ lam pœnam positivam aut satisfactionem pœnalem imponit pro peccato originali ; ergo. Conf. 2. Respublica non solet aliquem plectere pœna positiva et sensibili propter habitualem carentiam virtutum ac pronitalem ad vitia; quamvis eos tanquam indignos rejiciat ab aliqua dignitate adipiscenda, qui virtutibus carent, et ad mala inclinant. Ergo infantes sine baptismo decedentes simi­ liter juste repelluntur ab adeunda coelesti beatitudine, non ita autem sen­ sibili pœna affici posse videntur; quia propter originalem labem fere tan­ tum habilualiler sunt aversi a Deo, et ad concupiscentiam contra rationem proni. 142. Obj. I. Etiam parvuli comparebunt in judicio extremo; ut patet Matth. 25. v. 32., ad Rom. 14. v. 10., 2. ad Cor. 5. v. 10., Apoc. 1. v. 7. : sed in hoc judicio futuri sunt in sinistra, et judicabuntur; ergo. R.Nec major nec minor de fide videtur. Quod enim 1°. parvuli non sint comparituri, tenent Durandus et Albertus M. a Dionysio Carthus. relatus, el Cornelius a Lapide, licet nobis contrarius, probabile habet. Nec huic opi­ nioni obstant textus citati ; tum quia vox omnis in.Scriptura usurpatur saepe pro parte longe majori, qualis est multitudo adultorum respectu infantium : tum quia hi textus intclligi possunt de adultis, ad quos etiam propositiones universales restrictas ipse contextus in tribus prioribus ostendit. De primo enim patet ex commemoratione operum misericordiæ ibidem facta : de allero ex verbis subjunctis : Itaque unusquisque nostrum pro se rationem reddet Deo: de tertio ex ipso integre recitato: Omnes nos manifestari oportet ante tri­ bunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bonum, sive malum. 2°. Neque fide certum est, comparituros etiam in judicio infantes fore de numero judicandorum. Adfuturos enim duntaxat, ut videant judicis gloriam ct judicium de aliis ferendum, censent Abulensis, Dion. Carthusian us, S. Thomas in 4. dist. 47. q. 1. a. 3. ad 3. et Suarez probabile dicit. Imo nec omnes adultos comparituros ut judicandos, sed aliquos tanquam judices et supremi judicis assessores manifestat promissum Christi Matth. 29. Apostolis datum. 3°. Mullo minus de fide est, parvulos in sinistra locandos et cum haedis, cujusmodi adulti reprobi ob spurcitiam, petulantiam et fœlorem malorum operum vocantur, eadem sententia condemnandos. Quamvis enim ex fide noverimus regeneratos infantes participes coelestis gloriæ, non regeneratos autem ab ea excludendos fore; non satis tamen ex Scriptura, Conciliis ac 134 -«i? : DE PECCATO ORIGINALI. Patribus constat, eos futuros in sinistra, aut secunda sententia' parte aftl· ciendos. ■ ln>t. I. ΛΓ parabolis. Matth. 3. v. 10. dicitur : Omnis arbor, quœ non facit frudum bonum, excidetur ei in ignem mittetur. Et v. 12. Cujus ventilabrum in manu sua, el permundabit aream suam, et congregabit triticum suum in horreum, paleas autem comburet igni inexlinguibili. Mattii. 13. parabola de sagena missa in mare, et bonos ac malos pisces congregante sic concluditur v. 49 : Sic erit in consummatione secuti : exibunt angeli, et separabunt malos de medio justorum, et mittent eos in caminum ignis. R. lias parabolas vel ipsa parabolarum ratio, vel S. Augustini etiam nobis oppositi explicatio ostendit r.on perlinere ad infantes : 1®. enim de adultis loquitur, qui fructum facere cum possent, minime fecerunt. Nara arbores etiam ante unam vel alleram diem plantate in ignem non mittuntur, etiamsi fructum non ferant. 2*. et 3a. juxta S. Aug. L. contr. Donatist. post colla­ tionem c. 4. n. 6. el 19., nomine areœ et sagenœ intelligit Ecclesiam, atque hinc in illa positos et in hac inclusos tantum proponit fideles et baplizatos; unde ad infantes minime spectat, qui sine baptismo mortui in Ecclesiæ area aut sagena nunquam fuerunt. . ■ Inst. 2. ex sententiis. Matth. 25. v. 41. legitur: Tunc dicet et his, qui a sinistris erunt : discedite a me maledicti in ignem œternum. In Apoc. 20. v. 15. Qui non inventus est in Libro in'tœ scriptus, missus est in stagnum ignis. Et in syrnbolo, quod S. Alhanasio adscribilur, habetur : Omnes hornines resurgere habent cum corporibus suis et reddituri sunt de factis propriis rationem : et qui bona egerunt, ibunt in vitam veternam ; qui vero mala, in ignem œternum. R. Similiter. Quamvis enim judicium universale futurum, ct adfuluros etiam parvulos cum adultis, fideles cum infidelibus, justos cum peccatoribus teneamus; non tamen probatur, aut eamdem in omnibus formam judicii aut sententiam in omnes eamdem ferendam vel servandam esse. Jam vero In primo describitur forma judicii circa adultos et quidem fideles servandi, ut ex ipsis Evangelii verbis liquet; tum quia multitudo judicandorum com­ paratur gregi ocium et hœdorum sub uno pastore; constat autem Ecclesiam, in qua boni et mali sunt, similem esse gregi ejusdem pastoris : tum quia mali vocantur hœdi, quod de fidelibus intclligendum; cum infideles in Scriptura dicantur lupi potius aut canes : tum quia ratio damnationis non affertur defectus fidei, sed omissio bonorum operum, qui vivæ fidei fructus esse debent. Atque sic etiam intellexit Aug. L. c. cont. Donatist. c. 4. n. 6., L. de fide et op. c. 15. n. 25. el in QQ. ad Dulcit. q. 1. n. 4. Quamvis vero idem S. Doctor hunc locum serm. 14. de verb. Ap. (al. serm. 294. c. 3. n. 3.), retulerit etiam ad parvulos, hæc tamen extensio non colligitur ex textu sacro. In secundo el tertio sermonem de adultis esse, ve] ipsa verba manifestant; in Apocalypsi enim præmittitur : Et vidi mortuos, magnos et pusillos, stantes in conspectu throni, et libri aperti sunt : et alius liber apertus est, qui est vitae : et judicati sunt mortui ex his, quœ scripta erant in libris, secundum opera ipsorum.... Et mors et infernus dederunt mortuos suos, qui in ipsis erant : et judicatum est de singulis secundum opera ipsorum. Ubi ne per pusillos quis putet intelligendos infantes, facit tum illud, quod sequitur, judicatos esse DE POENA PARVULORUM NON UAPTIZATORUM. 135 secundum opera ipsorum : Ium quia juxta interpretes recte hic indicantur, non ætale aut statura, sed dignitate el gradu inferiores. Porra quænani forma judicii servanda sit et ferenda sententia in parvulos, aut ethnicos, vel non erat necesse promulgari in Evangelio, quod ad solos fideles perlinet, el ab his unis creditur: vel satis in genere declaratum est Joan, 3. \. 5. Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest, introire in regnum Dei. Et v. 30. Qui incredulus est Filio, non videbit vitam. Item ad Item. 5. v. 16. Judicium quidem ex uno in condemnationem. Et v. 18. Per unius delicium in omnes homines in condemnationem. Inst. 3. Ex modo dictis liquet, infantes ob peccatum originale esse con­ demnandos : condemnatio autem dicit pœnas sensus; ergo. Conf. Apoc. 20. v. ü.dicilur : Beatus et sanctus, qui habet partem in resurrectione prima ; in his secunda mors non habet potestatem, c. 21. autem v. 8. legitur: Pars illorum erit in stagno ardentis igne, et sulphure : quod est mors secunda. Ast par­ vuli non habent partem in resurrectione prima ; ergo in eis potestatem habe­ bit mois secunda, per quam ex dictis intelligitur pœna sensus. R. D. m. Condemnatio correspondons peccatis actualibus, et communiter sumpta dicit pœnas sensus C. correspondons tantum originalibus et proprie quidem non communiter sumpta; quia rarior de ea in sacris litteris fit raenlio .¥. Infantes non regenerati vere dicuntur damnati, quia privantur omni bealiludine. Ad Conf. R. Secundum superius dicta, sermonem ibi esse de adultis. Esto autem, hunc locum ac similes intelligi posse de infantibus, utpote qui dici possunt judicandi secundum opera ipsorum, non propria quidem voluntate, sed per Adamum facta, ac illos proin mittendos etiam in stagnum ignis; inde tamen eos pœna sensibili afficiendos necdum evincitur. Vel enim explicari potest, eos esse mittendos in locum, ubi est ignis, quin tamen ab eo inflam­ mentur; quia pars hujus loci ab igne sejuncta est : vel ab igne quidem eos esse delinendos, non tamen cruciandos; quia ignis infernalis non habet vim mendi, nisi ut instrumentum divinœ justitia, et propterea sicut alios magis, alios minus torquet, ita aliquos nihil lædcre poterit. Inst. 4. Conc. Florent, in litteris Unionis statuit, illorum animas, qui in actuali peccato mortali vel solo originali decedunt, mox in infernum descen­ dere, pomis tamen disparibuspuniendas. Sed infernus notat locum tormen­ torum sensibilium, et pœnarum disparitas innuit duntaxat inæqualitatcm intensivam pœnarum ; ergo. R. Duriusculum est existimare, hac propositione a Concilio damnatam esse sententiam plurium SS. Patrum, scholarum Principmn, el omnium ferme illius temporis Theologorum. Nec grave minus est asserere, Schola­ sticos prope omnes Concilii hujus definitionem ab ea ad nostram usque aeta­ tem aut non perspexisse, aut irreverenter neglexisse. Unde .V. m. Nomine enim inferni exprimitur icque limbus infantium, ac Patrum ante Christi passionem defunctorum. Atque hoc sensu in symbolo Apostolorum dicitur Christus descendisse ad inferos : Gen. 37. v. 35. Jacob mortem Josephi deplorans aiebat : Descendam ad filium meum lugens in infernum. Per pœnarum disparitatem autem non indicatur hic parvulos quidem mitius, alios autem gravius igne torquendos; cum et hæc inter eos reperialur, qui actu peccaverunt : sed quod illi solum I Z 13(1 nr. peccato originali. puniantur pœna damni, alii vero pœna damni simul et sensus; siquidem vox dispar non dicitur solum de inæqualibus in gradu, sed et de diversis in specie : ut cum homines et angeli disparis natura dicuntur. :< ■A'* 143. Obj. II. Plures SS. Patres sunt contrarii, et S. Fulgentius etiam relatus in Can. Firmissime, de Consecr. Dist. 4. ait : Firmissime crede, el nullatenus dubites, mm solum homines ratione utentes, rerum etiam parvulos, si sine Sacramento baptismi hoc de seculo transeunt, ignis ademi supplicia esse puniendos; ergo ah illis non videtur esse dissentiendum. R. 1°. Plures cum S. Τπο.μα et Bonaventira negant, hos SS. Patres nobis reipsa esse contrarios , intelligendosque volunt, dum de igne loquuntur, de /xpna damni; tum quia S. Augustinus, quem alii Patres hac in materia ducem secuti sunt, ipse q. 9. in Josue dicit, quamlibet pœnam significari posse nomine ignis juxta Scriptura phrasin : tum quia allata ab illis argu­ menta plus non probant. Unde etiam Glossa in Can. Nulla de Consecr. Dist. 4. non aliam pœnam parvulis non regeneratis assignans, quam tenebras, h. e. privationem visionis Dei, subdit : Et hæc carentia est pœna ignis, de qua intelligendus est Canon Firmissime, qui desumptus est ex Fulgent io. R. 2°. Alii, permissa Patri m contrarietate , volunt, quæ altera etiam est Doctoris Angelici et Seraphici responsio, plus quam vellent intelligi a Patri­ bus dictum . eumque loquendi modum usurpatum, ut detestabilem redde­ rent ac extirparent Pelagianorum errorem, qui in parvulis nullum esse pec­ catum , ncc aliquam eis pœnam deberi asserebant. Praeterea hæc Patrum sententia limites opinionis non excessit, et, ut Estius notat, ab ipsis suis auctoribus, excepto Fulgentio , nec tanquam fide tenenda asserebatur, nec opposita velut hærelica damnabatur. Quare sine omni irreverenti® nola ab his ad alios Patres secessio fieri potest, et negari consequentia. 144. Obj. III. Parvuli sicut nascuntur, sic non baptizali in ælemum manebunt (ilii irce divinæ. Sed ira divina nihil aliud est, quam decretum damnationis ad pœnam æternam ; cum Deus exinde æternum ejusmodi par­ vulos tanquam inimicos suos odio habeat et tractet ; ergo. R. D. min. Ira divina nihil aliud est, quam decretum damnationis ad pœnam æternam vel negativam damni, vel positivam sensus T. vel C. Solum, aut necessario ad pœnam positivam sensus .V. Ira divina respectu peccato­ rum personalium est decretum divinum privans eos beatitudine, et addi­ cens pœnæ sensus : respectu reorum peccati tantum originalis est solum privans beatitudine. Ad rationem D. Deus parvulos tanquam inimicos odio habet et Iraclat illis infligendo pœnam sensus .V. eos privando beatitudine C. inst. 1. Peccatum veniale actuale, licet levius originali, punitur tamen pœna sensus; ergo et originale; praesertim cum alias decedens cum origi­ nali et personali mortali non puniretur gradus, quam decedens cum solo personali mortali. R. .V. Cons. Quamvis originale non puniatur pœna sensus ex diet, in thesi, punitur tamen privatione conspectius divini, quæ de se major est omni alia pœna peccati venialis, quæ per se juxta Catholicos omnes ab ælerna bealit udi ne non excludit. DE ΡΟβΝΑ PARVULORUM 56N BaPTIZATORUM. 137 Ad Prob. II. D. Non puniretur gravius quoad pœnam sensus, si nempe baptismum non contempsisset, aut culpabiliter neglexisset C. quoad pœnam damni Subd. Non gravius intensive N. extensive C. Pœna damni rnoraliter intenditur, quando, ut hic lieret, ex multiplici Ululo debetur; sicut excommunicatus propter plura peccata , quorum singulis statuta est hæc censura, intensive magis excommunicatus a S. Th. in 4. disl. 18. q. 2. a. 3. dicitur. Inst. 2. Christus pro peccato originis expiando pœnam sensus gravissi­ mam subiit; ergo hæc pœna originali est debita. R. N. Cons. Christus non pro originali dunlaxat, sed et pro actualibus culpis passus est, quibus pœnam sensus deberi certum est. Cætcrum non passus est pœnam peccatis directe debitam ; cum nec pœnam damni nec gehennae sustinuerit : sed aliam subiit, quæ, quia ob dignitatem personæ patientis infiniti meriti fuerat, plenissimam et snpcrabundantem satisfa­ ctionem præstabat. Inst. 3, Parvuli post judicii diem non habebunt corpora gloriosa, sed pas­ sibilia; ergo aliquid patientur, tum a mutatione rerum naturalium, tum ab igne, a quo saltem detinebuntur; in qua alligatione, juxta probabilem Theologorum sententiam, pœna ignis infernalis consistit. R. .V. Cons. Licet corpora parvulorum futura sint remote et in actu primo passibilia, non tamen erunt proxime, seu actu ipso quidpiam patientur; tum quia post judicium cessabit vicissitudo rerum naturalium : tum quia hae non minus ac ignis agent ut instrumenta duntaxat divinae justitiae; quae cum non exigat punitionem parvulorum, nec horum corpora inde laedentur. Porro an in limbo, an in ipso igne futuri sint parvuli, ex supra dictis defi­ niri nequit. Ad hæc, quamvis concedatur detentionem damnatorum par­ tialiter constituere pœnam sensus, si contraria sit, activa et afflictiva, pœnæ tamen rationem non habebit in parvulis ; quia est mere negativa proveniens a negatione concursus divini, sicut fuit in Patribus antiquis ante passionis dominicae tempus in limbo detentis. Inst. 4. Parvuli baptizati non solum videbunt Deum, sed etiam fruentur bonis corporis, quæ Beatorum dotes appellantur ; ergo a contrario non ba­ ptizati præter privationem visionis divinae afficientur poenis sensibilibus corporis. Conf. lidem in hac vita puniuntur pœna sensus, cum sint obnoxii infinitis prope calamitatibus; ergo etiam in altcra vita pœnam sensus patientur. R. .V. Cons. Disparitas est, quia illi, qui per gratiam in baptismo acce­ ptam constituuntur filii Dei et haeredes regni coelestis, habent jus etiam ad dotes corporum : hi vero ex hactenus dictis non incurrunt debitum ad pœnas sensuum subeundas. Licet vero major sit liberalitas Dei in prae­ miando quam severitas in puniendo, satis tamen magnum est malum, pu­ niri pœna damni parvulum ex alieno peccato. Ad Conf. R. 1°. Cum Bellarm. D. A. Puniuntur in hac vita pœna sensus per­ se .V. per accidens C. Mors enim et alii corporales defectus, supposita amis­ sione justitiæ originalis, sunt potius proprietates connatnrales, quam pœnæ stricte dictae. Cum vero in altera vita passibilitas et mortalitas ex ordina­ tione divina sit cessatura ; ibi nequidem per accidens has pœnas patientur parvuli. 138 PK peccato originali, II. 2°. Cum S. Boxav. Λ. t uns. Quia etsi temporaliter puniri pro peccato originali sit justum, non tamen sequitur, quod tvternaiiler. 113. Otaenxi. Sentent ia hactenus propugnata satis se discernit ab emm» Pelagianorum, qui tria complectebatur : t'·®., parvulos non baptizatos ca­ rere omni peccato : 2U"’., sine baptismo eosdem décodantes ad nullum dani· nationem pertinere. : 3U"'., quinhno eos vitam a-lirnum obtinere, qua ml minimum el juxta communiorem intellexere boaliludinem naturalem. Quan­ tum autem a triplici hoc dogmate Docturos Catholici omnes abhorreant, nosquo recesserimus, ex dictis liquet. Qioes: An parvuli sine baptismo decedentes patiuntur internum animi dolorem ob privationem beatitudinis? 146. H. Parvuli hujusmodi tristantur de privatione beatitudinis. Prob. Ex ai cionir.vrr. S. Aug. qui L. (I. coiit r. Julian, c. 10. n. 32. delils parvulis scribit : Si hoc (separari a regno cadorum) eis non erit malum, non ergo amabunt regnum Dei lut innocentes imagines Dei? si autem amabunt, et tantum amabunt, quantum innocentes amare debent regnum ejus, a quoad ipsius imaginem creantur, nihilne mali de· hac ipsa separatione patientur? L. 3. contr. cumdem c. II. n. ii. ait, specialem pœnam futuram esse par­ vulis, separari a consoi lio suorum parentum ; majorem igitur pœnam habe­ bunt, ex quo separati fuerint a line suo ultimo et patria cadesti. Item !.. 3. coni. Julian c. 12. n. 23. asserit, parvulos luctuoso puniendos exilio; si nutem exules lugent, necessario tristabuntur. Ejusdem sen ten the esll’ui.grnt., Gueg. M. etc. Conf. Supra ostensum est, parvulos nulla felicitate, aut quiete fruit uros : sed si nullo prorsus dolore nullaque tristitia corporis aut animi tangerentur, certe magna quiete fruerentur. Prob. Ex Ratione. Tum quia naturale prorsus est dolerc ob privationem boni nobis destinati vel debiti, quale pro parvulis est regnum cadorum : tum quia parvuli cognoscent, amabunt el magni facient gloriam coelestem; atque inde ejus privationem, hujusque causam non poterunt non ægre ferre. Conf. Quia hactenus nulla solida ratio afferri potuit ab adversariis pro sua sententia. Non enim tenet 1"., quod infantes nunquam habituri sint cognitionem damni sustinendi; nam in die judicii saltem statum suum cognoscent, et ut probabilius est, eidem judicio assistentes videbunt, alios a peccato originali expiates in cadum evehi, se autem ab illo excludi ob idem peccatum. Cognitio aulern beatitudinis tam parum vel requiritur vel desiderabitur in parvulis ad tristitiam, quam parum in infidelibus adultis ob peccata etiam personalia damnatis necessaria erit ad tristitiam conci­ piendam, aut deliciet. Nec 2”., quod parvuli non habuerint facultatem ad gloriam; remotam enim illis facultatem iu Adamo, ct hinc quoddam quasi jus ad gloriam nemo certe negabit. Nec 3°., quod parvuli cognituri sint, sc non propria sed aliena culpa illo bono excidisse; nam experientia docet, homines etiam de damno cx alterius culpa dato non minus, ac interdum mullo magis dolerc : aut lenire quidem illud dolorem potest, tristitiam tamen penitus non aufert. Nec 4’., quod cogitatio damnationis, quam evasc- DF. POENA PA il VU EORUM NON RAPTI7.ATORUM. 139 rlnt parvuli, Impediat tristitiam oriluram ox consideratione amies® beatl(ikIIdIs; hæc culm cogitatio temperaro quidem, non impedire poterit tristi­ tiam in eo, qui desiderat iitrumquo, el evadere malum et adipisci bonum ; pneserlim cum gloria cœleslis multo œstimubillor sil pra· liberatione a tormentis Inferni. Nec 3°., quod parlim ex prudentia et rectitudine voluntatis parvulorum eo voluntati divimo conformantium, parlim ex providentia Dei iiimn concursum negantis accidat, ne illi tristitiam sentiant, aut ullum de amissu bcatitudine dolorem ; etenim prrolorqnam quod hæc gratis et sine fundamento dicuntur, I""*. tristitiam similem nequidem impedit in anima­ bili a purgatorio delentis, quanlumlibel illos videntur longe perfectius se divina) ordinationi subjicere : 2u,n. vix credibile videtur, eo quod nihil sit, quod Ileum munificum adeo ac liberalem fore persuadeat erga peccatores sibi invisos, irm filios, et propter labem originalem damnatos. Arc dicas : Parum nos constanter agere, qui hic auctoritatem S. Augustini appellemus, quem priori articulo negleximus : quin turpe esse, recedere nunc a S. Giieg. Nysseno, cujus testimonium num. 141. laudatum in confir­ mationem noslrm sententia) nuper adduximus. II. Magnam quidem S. Augustini auctoritatem esse, non tamen irrefragagabilem ; Hem SS. Patrum testimonia nonnisi unanimia locum theologicum prawtare, alibi ostendimus; unde, si iidem inter se divisi sint, partem unam sine alterius vilipensione sectari licet, qua* gravioribus fundamentis nititur. Cujus rei ipse nobis S. Aug. documentum pnebuil, dum ep. 19. ad Hier, itu scripsit : Ego enim fateor Charilati luat, solis cis Scripturarum libris, qui jam canonici appellantur, didici hunc timorem honoremque de· ferre, ut nullum eorum auctorem scribendo aliquid errasse firmissime cre­ dam... Alios autem ita lego, ut quanlalibcl sanet Hale doctrinaque praepolleant, non ideo verum putem, quia ipsi ita senserunt , sed quia mihi vel per illos auctores canonicos vel probabili ratione, quod a vero non abhorreat, persuadere potuerunt. Atque hoc ipsum in postremis quaestionibus circa S. Aug. obser­ vavimus. Porro vim verbis Nysseni non facimus, si dicamus cum de rnœslilia loqui, quæ non ex pœna damni, sed ex pœna sensus consequitur. DISPUTATIO IV. DE tHATIA LMVERS1M. CAPUT 1. DE GRATIA ET DIVERSIS NATURÆ STATIBUS. ARTICULUS Î. QUID ET QLOTUPLEX SIT GRATIA DIVINA? 147. Nota. Gratiae notio varie accipitur : 1°. Pro elegantia tum oris, tum sermonis; sic Prov. 31. v. 30. dicitur : Fallax gratia et vana est pulchritudo. Lue. 4. v. 22. Mirabantur in verbis gratiœ, h. e. suavitatem ac vim verbo­ rum. 2°. Pro favore, amore vel benevolentia, qua quis alteri acceptus est; sic dicuntur invenisse gratiam Gen. 39. v. 4. Joseph coram Domino suo, et Luc. 1. v. 30. Maria apud Deum. 3°. Pro gratitudine et gratiarum actione; sic 2. Reg. 2. v. 6. David ait : Ego reddam gratiam, eo quod fecistis verbum istud, et ad Coloss. 3. v. 16. In gratia cantantes in cordibus vestris. Sed hae acceptiones sunt impropriae. 4°. Pro dono gratuito, nec personae nec naturæ debito ; ad Rom. 4. v. 4. Ei qui operatur, merces non imputatur secundum gra­ tiam, sed secundum debitum. Et c. 11. v. 6. Si gratia, jam non ex operibus : alioquin gratia jam non est gratia. Et de hac nobis sermo est, sumpta non pro quolibet dono gratuito, etiam ordinis duntaxat naturalis, sed magis pro­ prie pro dono supernatural!. Hinc 148. Dico I. Gratia divina est donum supernaturale absolute indebitum, gratis concessum a Deo creaturœ rationali, pertinens aliquo modo ad vitam (eternam. Ha fere Catholici omnes. Convenit autem haec descriptio gratiae omni, tum internae, tum externae, tum aliis quibuscumque : convenit etiam graliæsoh, de qua hic disputamus. Dicitur donum; quae vox dilectionis divinæ erga hominem effectum signi­ ficat. Supernaturale ; intellige tam philosophice, quam theologice tale : ex quo capite excluduntur tum gratiae naturalis ordinis, tum etiam ordinis supernaturalis, quæ ad Deum tanquam gratiae et gloriae auctorem relationem non dicunt. \ Absolute indebitum ; quibus vocibus excluditur quidem omne debitum Y'. Ü IB DE GRATIA VKtVEHSl.lt. · ‘7/ naturæ et personne naturaliter agentis; non tamen debitum naturæ ut ele­ vata' et persons cx et eum gratia agentis : cujusmodi debitum homocx ope­ ribus in gratia factis habet ad gratiam aliam et visionem beatificam, qi» Secundum S. Alg. gratia ex gratia vel pro gratia vocantur. Dicuntur tamen et hæ dona absolute indebita, quia in his deveniendum est ad aliquam gra­ tiam primam, qua' sil prorsus indebita. Gratis concessum; quæ particula amovet etiam debitum ex parte dantis, cum Deus nulla lege absolute teneatur el obligetur ad gratiam conferendam; sicut priores removerunt debitum ex parte recipientis. .1 Deo; ut indicetur causa principalis efficiens talis doni, de qua Ps. 83. v. 12. dicitur : Gratiam et gloriam dabit Dominus. Creatura* rationali; angelo scilicet el homini, qui sunt subjectum gratiæ capax. Pertinens aliquo modo ad vitam æternam; causa enim finalis gratiæ hic assignala non est finis tantum ultimus seu vita æterna, sed el intermedius el proximus, nempe opus salutare, meritum de congruo aut de condigno, ju­ stificatio, augmentum gratiæ etc., quæ de se et cx natura sua disponunt ad felicilatem supcmaluralem. 149. Observa. Sicut a causa efficiente siveDco gratiam appellavimus divi­ nam, ita plures a causa ejus meritoria illam vocant gratiam Christi, eamque distinguunt a gratia angelis et homini in statu innocentiae atque ipsi Redemptori nostro data; unde el illam detiniunt esse donum homini lapso ex meritis Christi concessum. Verum hoc cx sententia dependet, quam quis de motivo Incarnationis tenet. •130. Dico II. Gratia ratione finis dividitur in gratis datam ct gratum fa­ cientem. Gratis data est donum superualurale indebitum non in propriam recipientis, sed in aliorum salutem per sc el primario ordinatum ; sic autem dicitur vel per antonomasiam, cum dc ea Christus diserte enuntiet Matth. 10. v. 8. Gratis accepistis, gratis date : vel per usurpationem generis pro specie ignobiliore; nam gratia gratis data ignobiliora S. Tu. 1. 2. q. 3. a. 5. dici­ tur, quia ex se hominem Deo immediate non conjungit, nec gratum reddit. Gratum faciens est donum simile ad propriam recipientis salutem per se et primario ordinatum ; per hanc enim homo efficitur Deo acceptus vel dispo­ sitive vel formaliter. Species gratiægratis datae novem, juxta communem Theologorum, recen­ sentur a S. Paulo 1. ad Cor. 12. his verbis: Unicuique datur manifestatio Spiritus ad utilitatem. Alii quidem per Spiritum datur sermo sapientia ; alii autem.sermo scientia· secundum eumdem Spiritum ; alteri fides in eodem Spi­ ritu; alii gratia sanitatum muno Spiritu; alii operatio virtutum , alii pro­ phetia, alii discretio spirituum, alii genera linguarum, alii interpretatio ser­ monum. Ubi tres priores referuntur ad plenam rerum divinarum cognitio­ nem : quatuor sequentes ad confirmandam doctrinam : duæ postremæ ad instructionem el doctrina* expositionem ; in quibus ternis habentur doles el officia eorum, quibus gratia gratis data collata est, ut aliorum saluti docendo et persuadendo consulant. XÜTIO ET DIVISIO GRATLE. 143 Est autem Sermo sapienlirv specialis notitia et facultas ex altissimis fidei principiis eliciendi conclusiones. Sermo xcienliœ est specialis notitia el facultas mysteria fidei declarandi per adjumenta rerum humanarum cl exempla. Fides hic vel sumitur pro inlelligenlia insigni rerum divinarum, ct time ordine priora dona praecedit : vel pro cohSianli fiducia in Deum, ad quidvis impetrandum cl miracula patrandum, quio vel supponit vel includit fidem Theologicam. Gralia tanitaldm cSt virtus ciirandi corpora, modo facul talem naturæ superante. Operatio virtutum est facultas operandi alia miracula in fidei confirma­ tionem; Prophetia est gratia cognoscendi ct praedicendi, quæ sunt a cognitione hominum remota. Discretio spirituum est donum scrutandi corda, et distinguendi inter ea, quæa Dei Spiritu aut a diemonc in via salutis aguntur. Gratia linguarum est peritia multiplicis idiomatis cum facultate expedita proferendi verba. Interpretatio sermonum est gralia intelligendi abstrusos verbi divini sen­ sus, eosque secundum Dei revelantis mentem aliis declarandi. lol. Dico III. Gratia, nempe gratum faciens, ratione modi existendi divi­ ditur!0. in increatam el creatam. Increata non dicitur tanturn illa, quæ ex parte principii sumitur, uti est amor Dei erga homines æternus : sed quæ etiam ex parte subjecti attenditur el donum est, sed increatum, quemadmo­ dum missio Verbi in carne, el Spiritus sancti, a Scriptura et Patribus voca­ tur. Creata est donum a Deo distinctum ac creatum. 2°. In externam ct internam. Externa extrinsecus hominem afficit, uti est prædicatio Evangelii, institutio Sacramentorum ; item incarnatio, passio, exemplum Christi etc. Interna h\ ipsa anima recipitur, qualis gralia sancti­ ficans, habitus infusi, illustrationes Spiritus sancti etc. 3’. In gratiam intellectus cl gratiam voluntatis. Gratia intellectus est in­ terna mentis illustratio divinitus proponens intellectui vel verum supernaturalecredendum, vel bonum supernaturale agendum. Gratia voluntatis est facta divinitus immediata motio, inclinatio, excitatio aut provocatio volun­ tatis ad aliquid supernaturale. •P. In actualem cl habitualem. Actualis est, quæ per modum actus seu motionis transeuntis conceditur. Habitualis, quæ confertur per modum ha­ bitus, seu qualitatis fix® et permanentis. Hæc subdividitur in gratiam sancti­ ficantem vel justificantem, virtutes infusas ct dona Spiritus sancti. Sancti­ ficans dicitur illa gralia, qua homo fit justus formali ter : Virtus infusa est quæ naturae viribus acquiri nequit, sed a solo Deo infunditur, estque vel theologica vel moralis: Donum Spiritus sancti vocatur habitus supernaturalis, quo quis proprie disponitur, ulaS. Spiritu ad actionem quamdam prteslanlissimam sibi utilem eliciendam moveatur. Septeni numerantur hujusmodi, quorum tria, scilicet donum sapientia·, intellectus ei sciential ad facultatem intelligendi ; quatuor alia, nempe donum cmsiliit pietatis, fortitudinis el timoris ad voluntatem spectant. Μ 7T 11-1 DE GRATIA UNIVERSIM. 9 152. Dico IV. Gratia, videlicet actualis, ratione diversi respectus ad libe­ rum consensum, dividitur 1°. In gratiam excitantem et adjuvantem, quarum mentionem facit Tmi». Sess. 6. c. G. et Aug. L. 2. de pece. mer. c. 18. n. 31, Item in gratiam ope­ rantem et coopérai!tem, quarum ex Apostolo nn minii Âug. L. de gr. et lib. arb.c. 17. n. 23. Denique in gratiam prævenientem, comitantem clsubsc· quentem, quas notat Trid. Sess. 6. c. 16. Gratia excitans, operans et prateeniens consistit tum in illustratione intellectus, tum in voluntatis motione, quas Deus in nobis, physice quidem, non tamen moral iter et libere ageutibus, atque hinc sine nobis excitat, ut bene velimus et bene agamus. Adjuvans, coopérons et comitans consistit in auxilio supernatural!, quo Deus nobiscum libere agentibus ad omnes et singulos actus supersaturates liberos concurrit et influit. Huc etiam ab aliis reducitur gratia subsequens ; ah aliis autem constituitur in auxilio divino, quo ad opus externum perficiendum, ct in bono proposito perseverandum indigemus. 2°. In gratiam sufficientem et efficacem. Sufficiens pure talis ct ut efficaci opposita, est illa, quæ dat quidem posse operari, sed non ipsum operari, ex defectu nempe voluntatis iUam habentis, non autem ex ipsius auxilii defectu. Efficax est, quæ dat posse simul et operari, suumque elfcclum semper certo et infallibiliter assequitur. Hinc vero subdivitur in efficacem ex se et ab intrinseco, et in efficacem ab extrinseco ; quod si in circumstantiarum congruitate stet, gratia vocatur congrua : si in prævisione divina, efficax ab eventu dicitur. U t4 · < fl 4 ARTICULUS II. QUID ET QUOTUPLEX SIT NATUR.E HUMAN.-E STATUS? si I 11 ■» 153. Nota. Nomine status in Jure Civili significatur pcrsonæ conditio, prout est sui vel alterius juris : in Jure Canonico ratio vivendi cum certa quadam obligatione vel immobilitate : in Theologia morali vel idem signi­ ficatur, vel modus existendi in peccato vel gratia : in Theologia Scholastica vocatur a Scoto stabilis permanentia legibus divinœ Sapientia: firmata. No­ mine nalurœ /nonano? inlelligitur genus humanum secundum suam essentiam et facultates naturales. Per essentiam denotantur tum parles metaphysicæ, tum physicæ; per facultates naturales, naturaliter debitæ et competentes potentiæ, tum internæ tum externae, spirituales item et materiales. 154. Dico. Status nalurœ est certa conditio totius generis humani, seu modus se habendi in ordine ad finem ultimum secundum divinae Providen­ tiae legem. Hinc 1°. extrinsece connotât legem ct ordinationem Dei ad finem ultimum : 2°. intrinsece importat vel accidentia ct dispositiones, quibus homo ad cum finem consequendum juvatur ; vel saltem circumstantias, quibus ab illius assecutione impeditur. Multiplex discernitur : videlicet Status nalurœ purœ, prater cxirinsccum connotatum status naturae uni­ veraim descript®, dicit duplicem carentiam : primam peccati ; quia homo in puris naturalibus creatus consideratur sine peccato : secundam gratiae et donorum supernaluralium, atque etiam gratuitarum perfectionum ; unde ejusmodi homo foret subjectus naluræ humauæ infirmitatibus, quibus nunc DIVERSI NATfill.E IIÜMANÆ STATUS. b stibjacemiis, neque ordinaretur ad visionem Dei intuitivam et supernaturalem, sed solum abstractivam et naturalem. Status nalurœ integrat nihil differt a priori, nisi quod specialem perfectio­ nem sive naturalem sive supcrnaluraiem, sive ab intrinseco sive ab extrin­ seco habeat, qu® in perfecta subjectione appetitus Sensitivi ad rationem consistit, ita ut para inferior contra superiorem moveri, aut rationem præven i re non permittatur. Quamvis enim donum integritatis sæpius magis dif­ fusum ct uberius sumatur, in assignata tamen perfectione præcise consistit, quatenus nalurœ purœ integra opponitur. Status naturœ elevatœ in eo superat naturam puram, quod dicat ordina­ tionem ad bealitudinem snpernaturalcm ; et consequenter gratias ac dona supernaluralia connotât, quæ ad eam disponunt aut requiruntur. Status nalurœ innocentis, seu originalis justiliæ, prater donum integritatis et elevationis includit duo alia; primum, gratiam sanctificantem cum vir­ tutibus infusis : secundum, immunitatem a morte, morbis reliquisque sitæ human® infirmitatibus ac miseriis per auxilium supernaturale vel naturale. Status naturœ lapsœ, prout præcise opponitur statibus naluræ purœ, inte­ graet elevatœ, importat naturam obnoxiam peccato et peccati poenis : prout autem opponitur justitiœ originali, et inductus *sl per peccatum Adami, dicit hominem reum culpæ, privatum gratia, subjectum rebellioni concu­ piscenti®, morti, cæterisque vitæ hujus miseriis, tanquam statutis peccato panis. His accedunt etiam habitus vitiosi ex frequentatione peccatorum vel propria vel aliena progenitorum contracti , aliaque, ex quibus difficultas opera honesta exercendi oritur. Statusnaturœ reparatœ, nempe per Christum,est, in quo per merita Christi liberamur a noxa peccati originalis cæterisque actualibus, restituimur gratiæ sanctificanti, et primævo illi juri ad aeternam felicitatem; sic tamen, ut non omnia per peccatum Adami inflicta vulnera sanentur, sed omnes fere pœnalitatcs in nobis remaneant ad exercitium virtutis. lau. Observa. Status tres priores nec unquam extiterunt, nec nunc exi­ stant; 1res posteriores autem vel extiterunt, vel existant. Fuit enim Adarnus in statu justitiœ originalis : in statu naluræ lapsœ nascuntur omnes Adami posteri, et manent ante baptismum : demum in statu naluræ reparatœ sunt omnes homines per Christi merita redempti. Quæ quamvis apud Catholicos certa sint, disputatur tamen de statu justiliæ originalis cum hœreticis : cum iisdem est controversia de possibilitate status naluræ puræ : denique nec Catholici quidem consentiunt circa quæstioneni : utrum natura lapsa debi­ lior sil, quam fuisset natura pura. ARTICULUS lil. AN ADAMIS IN STATU JUST1TI.E ORIGINALIS FUERIT CONDITUS? lati. Nola. Pelagius, apiid S. Aug. L. 2. de gral. Christi et de pecc. orig. c. 13. sic ait : Infantes, qui nascuntur, in co statu sunt, in quo fuit Adam ante prœcaricationem ; quibus verbis non tantum negavit peccatum origi­ nale, qui capitalis illius error est, sed negavit Adamo gratiam, cumque iv. p. 1. 10 IHHEI < ■ iS·- « I4o «t / t il : : r 4C15. 1 « M 'v 3 n DE GRATIA UXIVERSlM. rebellioni concupiscentia'. doloribus, morbis, ipsique morti ohnoxium sta­ tuit, eum nos sine gratia et illis miseriis subjecti nascamur; qua in opinione his etiam temporibus sedatores habet Socinianos. Duplex autem quiestiu est : P. An Adamus habuerit unquam justitiam originalem? 2*. An illam primo instanti acceperit, seu in statu justiti® originalis sit conditus seu creatus? Circa illam conspirant omnes Catholici : circa hanc, teste Suarez, nonnulli etiam Catholici a communiore sententia abeunt. 157. Dieu I. Adamus habuit justitiam originalem. Est de fide, ex Tridkm. Sess. a. Can. 1. Prob. Justitia originalis potissimum includit gratiam sanctificantem, sub­ jectionem appetitus, immortalitatem corporis, et immunitatem a reliquis xilæ miseriis. Hæc vero omnia Adamo concessa fuerunt; ergo. Prob. 1*. p. min. Eccl. 7. v. 30. dicitur : Fecit Deus hominem rectum: porro juxta Scripturae phrasin nemo, nisi justus ct in gratia Dei constitutus, dicitur simpliciter rectus, ut colligitur ex Job. 4. v. 7. et Ps. 7. v. 11. Hem ad Epb. 4. v. 23. Renovamini spiritu mentis vestra1, et induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in justitia et sanctitate veritatis. Unde S. Aug. L. de Corr. et gr.”c. 11. n. 29. Quid ergo, Adam non habuit gratiam? imo vero habuit magnam : et n. 32. Tunc ergo dederat homini Deus bonam voluntatem; in illa guippe eum fecerat qui fecerat rectum. Per bonam vero voluntatem sæpe ab Aug. intelligi charitatera alibi dicetur. Prob. 2*. p. Ex S. Paulo ad Rom. 7. et Trid. Sess. 5. Can. 3. habetur, rebellionem concupiscenti® in homine ortam esse ex peccato Adami ; ergo ante peccatum non dabatur illa rebellio. Confirmat hoc S. Aug. L. 4. coutr. Julian. cap. ult. n. 82. ita scribens : Gratia Dei magna ibi erat, ubi terre­ num et animale corpus bestialem libidinem non habebat. Et apertius L. 2. de pecc. mer. c. 22. Prob. 3*. p. Sap. 2. v. 23. dicitur : Deus creavit hominem inextermina­ bilem....... Invidia autem diaboli mors introivit in orbem terrarum. Hem ad Rom. 5. v. 12. Per unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors. Unde Co«c, Carthag. an. 418. celebratum Can. 1. ita decernit (Labb. t. 2. p. 163. E.) : Placuit.......ut quicumque dixerit, Adam primum hominem mortalem factum, ita ut, sice peccaret, sive non peccaret, moreretur in corpore, hoc est, de corpore exiret, non peccati merito, sed necessitate naturce, anathema sit... Cui consentit Araus. II. et Trid. Sess. 5. Can. Let S. Aug. L. 6. de Genes, ad lilt. c. 23. Prob. 4*. p. Ex Genes. 3., ubi et dolores partus Evæ, et labor ac fatigatio Adami tanquam pœnæ peccati imponuntur; immunitatem autem ab his malis tum L. 5. conlr. Jul. c. 5., tum maxime L. 14. de Civ. Dei c. 26. S. Aug. explicat : Vivebat sine ulla egestate, ita semper vivere habens in pote­ state. Cibus aderat, ne esuriret ; polus, ne sitiret ; lignum vitæ, ne illum sene­ cta dissolveret. Nihil corruptionis in corpore vel ex corpore ullas molestias ullis ejus sensibus ingerebat. Nullus intrinsecus morbus, nullus ictus metue­ batur intrinsecus. Summa in carne sanitas, in anima tota tranquillitas. Sicut in paradiso nullus cestus aut frigus, ita in ejus habitatore nulla ex cupiditate vel timore accedebat bonœ voluntatis offensio etc. DE AD.E JISirilA ORIGI.VUJ. 147 138. Pico //. Probabilius diam Adam creatus est in justitia originali. Prob. Ex iisdem argumentis, qiue allata sunt pro parte prima asserti prio­ ris; quo etiam pertinet textus ex L. Sap. cit. in prob. partis terti®. Conf. S. Aug. passim asserit, Deum se erga primos parentes gessisse, sicut «egessit erga angelos. Sed hi creati sunt cum amore casto, h. c. gratia san­ ctificante, ut scribit L. 12. de Civ. c. 9. n. 2. Eos (angelos) cum bona volun­ tate, id est, cum amore casto, quo illi adhœrerenl, creavit (Deus), simul eis et condens naturam et largiens gratiam ; ergo. 159.06/. coni. iu"'. Vix intelligi potest,qua ratione Adam peccaverit, si tam perfectus,justus et innocens fuerit. Conf. 1. Textus Geneseos aliique de morte Adami debent intelligi de morte animæ, non autem de morte corporis, ut illa verba Christi Mallii. 8. et Luc. 9. Dimitte mortuos sepelire mortuos. Conf. 2. Plurcs Patres dicunt Adamum ante peccatum non fuisse immortalem. 11. Intellecta libertate Adami, et gratia ejus, tanquam non nécessitante, cognita, concipi facile potest, qui peccare potuerit. Ad Conf. lam. De morte, cujus in Genesi mentio facta, S. Aug. L. 1. dc pecc. mer. c. 2. Pelagianis respondet : Quid ergo respondebunt, cum legitur, hoc Deum primo homini etiam post peccatum increpando et damnando dixisse : Terra es, et in terram ibis? neque enim secundum animam, sed quod mani­ festum est, secundum corpus terra erat, et morte ejusdem corporis erat iturus in terram. Ad Conf. 2am. R. Patres solum voluisse, quod Adam non habuerit immor­ talitatem naturalem, neque etiam gratuitam illam, quæ gloriosis corporibus tribuitur. 160. Obj. cont. 2,im. SS. Patres negant Adamum in primo creationis in­ stanti jam fuisse justitia originali donatum. Nam Ctpr. epist. 74. ad Pom­ peium n. 7. probaturus, quod sanctificatio per baptismum debeat tempore præcederc plenitudinem Spiritus sancti obtinendam per Confirmationem, id ostendit ab exemplo Adami, dc quo ait : Ante enim Deus eum plasmavit, tl tunc insufflavit in faciem ejus flatum vitæ. Similiter Greg. Nyss. or. 1. in hæc verba : Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostrum, dicit Adamum esse prius factum ad imaginem secundum naturalia, post ad similitudinem Secundum supernaluralia. R. N. Jw. Ad Prob. D. Dicitur Adamus ante plasmatus et prius ad ima­ ginem secundum naturalia factus, quam insufflaretur, aut ad similitudi­ nem seciindum supernaluralia fieret, intelligendo utrubique prioritatem temporis iY. prioritatem tantum naturæ C. S. Cvpriaxus enim non facit vim in ordine temporis, sed declarat dunlaxat ordinem pnesupposilionis, seu distinctionem inter actiones, quarum una supponit effectum alterius. Neque distinctio quæcumque, olim ex Nyssexo inter imaginem ct similitudinem a veteribus nonnullis asserta, temporis distantiam exigit. Inst. Idem pluribus exponit S. Aug. Nam L. 13. de Civ. c. 24. dicit Ada­ mum factum esse in animam viventem, non autem in spiritum vivificantem, h. c. accepisse vitam rationalem, non autem graliæ. L. 2. de Genesi cont. Manich. c. 8. n. 10. ait eunidcm non fuisse effectum spiritualem, h. e. gratia donatum, nisi postquam in paradisum translatus luit. L. de Corr. et gr; I 18 DK GRATIA universim. c. 10. n.27. ducet vitam angelorum ut hominum ila esse a Deo ordinatam; ut in ca prius ostenderet, quid posset eorum liberum arbitrium : deinde quid posset sw quod spiritus vivificantis nomine non inlelligatiir gratia sanctificans, sed conditio emporis immortalis el gloriosi, ut ex cod. Cap. sub finem habetur. Secundo loco spiritualis perfectio non sumitur pro sola justitia originali, sed pro umnimoda felicitate status innocênliœ, qua Adam ante sui translationem in paradisum non est potitus. Tertio loco sane non spectatur angelus el homo gratia destitutus, sed duntaxat non ornatus gratia perseverantia, quæ nunc homini praedestinato a Deo conceditur : quin, cum liberum arbitrium ad servandum salutariter praeceptum haberi nequeat sine gratiæ adjutorio, sicut illud in textu allato diserte asseritur, sic hoc omnino ibidem supponitur. ii Qu.eres : .in justitia originalis homini sit naturalis? 161. Note. Catholicorum concors ad hæc usque tempora sententia fuit negativa : affirmativam docuerunt Lut herus in c. 3. Gencseos, CalvinusL. 1. Inslit. c. 15. Baius in propositionibus pluribus damnatis, quarum in hac materia quasi compendium præfcrt propositio 26. : IntegritUs primis crea­ tionis non fuit indebita natures humana exaltatio, sed naturalis ejus conditio. Baium secutus est Jansenius L. 1. de statu nat. pur. c. 15. 16. 17. docens, gratiam Adami fuisse sequelam creationis debitam naturœ sanœ cl innocenti; in quo sectatores halet Janseniunos omnes,et inter hos Quesnellum praesertim propositionibus 35. ct 37. in bulla Unigenitus damnatis. Contra quos <1 |)E AOE JUSTITIA ORIGINALI. » 162. IL I. Justitia originalis, seu gratia sanctificans, nullatenus potest dici naturalis aut hornini debita : Patet ex propositionibus Baii damnatis 21. Humana naturœ sublimat io et exaltatio in consort ium divina natura, debita fuit integritati prima conditionis; et proinde naturalis dicenda est, et non supernaturalis : item 23. et 21. Quesnelli 35. Gratia Adami est sequela crea­ tionis, et erat debita natura sana et integra. '31. Gratia Adami, sanctificandi) illum in semetipso, erat illi proportionate etc. Prob. I. Scriptuba passim gratiam præcipue sanctificantem agnoscit tan­ quam beneficium naturam superans. Sic Ps. 8. v. 5. dicitur : Quid est homo, quod memor es ejus, aut filius hominis. quoniam risitas eum ? Minuisti eum paulo minus ab Angelis, gloria et honore coronasti eum, et constituisti eum super opera manuum tuarum. 2. Petr. 1. v.4. Per quem (Christum) maxima ti pretiosa nobis promissa donavit, ut per hac efficiamini divina consortes natura·. Et 1. Joann. 3. v. 1. Videte, qualem charitatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nominemur et simus. Conf. Ex Patribus :S. Basil. L. de Spiritu sancto ad Amphil. c. 16. n. 18.: Sanctificatio autem, non est absque Spiritu. Neque enim cadorum virtutes suapte natura sancta· sunt; alioquin nihil differrent a Spiritu sancto : sed a Spiritu habent sanctificationis mensuram. 140 S.Joann. Chios, in Gen. hom. Ia. n. 4. : Erant ambo nudi et mm erube­ scebant. Peccato enim etpravaricaliane nondum praxenle, gloria, qua superne venerat, vestiti erant. S. Cviui.1.. Alex, in Joann. L. 1. c. 9. (opp. t. 4. p. 75.) : Facit profecto misericordias Dominus, qui res parvas el abjectas, si natural cujusque ratio spectetur, magnas atque, mirabiles efficit........ quippe qui suis nos cumulare denis voluit ut Deus, atque idcirco Deos et Lucem appellavit. S. Aug. de Civit. Dei L. 12. c. 9. supr. (n. 158.) cit. Ita etiam Cvpr., Athan., Gheg. Nazianz., Ambros., aliique, quos refe­ runt Bellarm. L. de Grat. primi hom. c. 6. et Ripalda t. 3. L. 1. Disp. 8. sect. 3. etc. Prob. 11. Gratia proprie dicta est donum gratuitum, excludens omne meritum : sed justitia originalis seu gratia sanctificans vera est gratia, ut Jansenius L. I. de statu nat. pur. c. till. fatetur ; ergo. Item : Possibilia sunt dona supernaturalia et stricte gratuita, et ejusmodi sunt illa, quœ hominem reddunt Dei filium, divinitatis consortem, et deiformem : sed Adamper originalem justitiam ad dignitatem talem evectus est, ut Patres passim loquuntur; ergo. Cunf. Nec baius nec Jansenius discrepant in hoc errore a Luthero et Calvino, ut tamen ostendere conantur. Ili enim non adeo insani erant, ut dicerent gratiam sanctificantem esse partem naturœ humante aut propnWainseparabilem ; cum eam ab homine amissam faterentur. Ergo illi non possunt se ab his distinguere dicendo, gratiam sanctificantem pertinere ad integritatem et sanitatem naturœ; cum nec Haeretici illi aliter naturale debitum justitiæ originalis assertum explicare potuerint. Nec obstant testimonia ex S. Augustino afferri solita. Nam 1°. dum L. 11. deCiv. c. 9. et 17., L. 12. c. I. et in Enchir. c. 11. privationem justitiæ ori­ ginalis dixit vitium naturœ et privationem naturalium ; admisit quidem justitiam originalem esse homini naturalem latiori modo, non autem proprie et stricte, cum similiter L. de prædesl. Sanet, c. 5. dicat habere fidem et charitatem esse naturœ hominum etiam in statu naturœ lapsœ, alias vero L. 12. dcCiv.c. 9. alibique manifeste distinguat naturam a gratia. 2°. Bum L. de Correpi, el grat. c. 10. n. 28. et in Enchir. c. 106. asserit, beatitudinem æternam primo homini futuram fuisse mercedem meriti, nunc autem post peccatum nobis esse donum gratiæ; imprimis nec negavit fuisse concessam gratiam primo homini, nec ejus meritum fuisse futurum sine gratia, ut palet ex L. de Coit, et gr. c. 11. n. 31. Nec ipsum Deus voluit esse sine gratia sua... Quoniam liberum arbitrium ad malum sufficit, ad bonum autem parum est, nisi adjuvetur ab omnipotenti bono. Et ex Enchir. loc. cit. Sine gratia nec tunc ullum meritem esse potuisset. Deinde post lapsum natura æternam vitam etiam docuit esse mercedem, ep. 105. (al. 194. n. 20.) adSixtum ita scribens: Sicut merito peccati tanquam stipendium redditur mors; ita merito justitiæ tanquam stipendium vita æterna. Denique singu­ lares causæ, cur post peccatum beatitudinem dixerit donum gratiæ, erant; turn quia major moraliter gratia exhibetur : tum quia vires physice majores requiruntur nunc ad beatitudinem consequendam. 3°. Dum L. 1. Op. imperf. cont. Jul. docet, aequitatem Dei non ferre, ut parvulo innocenti negetur adoptio, tanquam illi debita; loquitur ex suppo- r. vi «F SES <·:ί 7? I V Ai 130 DE GRATIA UNIVERSIM, silione nature devalue, in qua nullum est medium inter peccatum et san­ ctitatem seu adoptionem liliorum Dei : atque hinc arguit contra Pelagianos, parvulos, si peccatum non haberent, sine baptismo decedentes tanquam filios adoptivos possessuros hæreditatem coelestem, baptismum etiam fore frus Iran eum. 163. R. 11. Nec obedientia appetitus sensitivi ad rationem est naturalia homini et debita. Palet ex propositionibus Bait damnatis, 26. : Integritas primœ conditionis non fuit indebita natures humana* exaltatio, sed naturalis ejus conditio, m. Deus non potuisset ab initio talem creare hominem, (pialis nunc nascitur; etc. Prob. Naturale est homini, ut animal est, concupiscere bonum sensibile : et naturale est eidem, ut rationalis est, concupiscere bonum spirituale. Sed si duo isti appetitus sibi ipsis relinquantur, non potest non oriri lucta inter utramque et rebellio appetitus sensitivi contra rationem ; quia impossibile est, ut inter tot objecta delectabilia sensibus occurrentia non sint plura spi­ rituali bono opposita, nec appetitus sensitivus in hæc bona feratur. Ergo hæc lucta et rebellio est naturalis, et obedientia indebita. Conf. a priori. Si voluntas suapte natura posset sibi subdere appetitum sensitivum, id deberet facere vel impediendo, ne motus inordinati surgant, vel extinguendo eos, postquam surreverint, vel etiam persistentes sopiendo, ne ad objecta vetita animum inclinent ac ferant. Sed nullo ex bis modo potest voluntas id præstare virtute naturali, ut patet; ergo. Conf. a posteriori. Rebellio universalis non est contracta post peccatum ex nativa et directa virtute peccati ; quia sicut olim ex Adami peccato in specie tantum intemperantia.· commisso orta fuisset inclinatio ad omne genus objecti delectabilis, sic etiam de facto ex unico peccato speci ileo per­ sonali commisso illa inclinatio generalis augeretur et cresceret; quod falsitatis ab experientia convincitur. Ergo indirecte tantum ex virtute peccati, scilicet removente donum justitia- originalis motus inordinatos frenantis : directe autem ex ipsa nature hurnanæ conditione oritur rebellio univer­ salis. Conf. AuctoritateS. Augustini, qui rebellionem eamdem revocat ad amis­ sionem gratiæ, et obedientiam tribuit speciali dono, ut patet ex L. 1.3. do Civ. c. 13. Postquam prœcepti transgressio facta est, gratia deserente divina, de suorum corporum nuditate confusi sunt. Item L. 4. contr. Jul. et L. .3. de pecc. mer. 164. R. 111. Nec immortalitas corporis, nec immunitas a vitæ miseriis fuit homini debita et naturalis. Palet ex propositionibus Baii damnatis 79. : Immortalitas primi hominis non erat graliœ beneficium, sed naturalis ejus conditio. 72. Omnes omnino justorum afflictiones sunt ultiones peccatorum ipsorum, unde Job el Martyres, qws passi sunt, propter sua peccata passi sunt. Item 26. et 73. Prob. 1*. p. Natura humana, quia corpore constat, componitur ex intrin­ secis principiis jugiter adversum se coli udantibus, subjecta est continu® passioni et reactioni ciborum ac potus, est alterabilis ab extrinsecis C«1 Π- ΙΐΕ AhE JUSTITIA ORIGINALI. 1?>| sis etc.; ergo, quia hæc omnia, seclusa speciali el miraculosa providentia, necessario inducunt mortem, simple mortalis est. Conf, Ex S. Aug. L. 13. de Civ. c. 20. Qui status (immortalitatis) eis de ligno vitœ, quod in medio paradisi cum arbore relita simul erat, mirabili Dei gratia preestabatur. El L. I. de pecc. iner. c. .3., ubi stalurn immortali­ tatis primorum parentum comparat cum incorruptibilitate vestium el cal­ ceorum,' quam Israelilæ in deserto experti sunt : item cum Enochi et Elite immunitate a morte; quorum neutrum ex natura rei, sed miraculoso Dei beneficio evenit. Prob. 2â. p. Tum quia si homini non est debita immunitas a concupi­ scenti© rebellione el morte corporis, multo minus illi debetur immunitas a reliquis malis corporeis : tum quia natura humana ex propria conditione sensitiva est et corporea, adeoque obnoxia externis agentium naturalium et liberorum impressionibus ; hæc autem necessario nonmmquam sensibus molestiam inferunt. Conf. Fundamentum contrarii erroris est, quod hominis afflictio non pos­ sit contingere sine peccati merito. Sed boc esse falsum patet tum ex Scri­ ptura et Patribus, qui docent plures alios, quam ultionis, fines haberi affli­ ctionum a Deo etiam infantibus immissarum; quales sunt exercitatio just Him et meritum gloriis, quam homines in adulta ætate ex his molestiis haurire possunt: utilitas objectiva tum ipsius patientis, tum aliorum hominum, quibus human® miseriae consideratio prodesse potest : adimpletio muneris causes primes, reda ordinatio et pulchritudo providentiœ dispensantis omnia in pondere et mensura secundum singularum rerum naturas etc. Hos fines plerosque attigit S. Aug. L. 3. de lib. arb. c. 23. asserlaque ibidem contra Manidueos sibi postmodum adhuc probari scripsit L. de dono persever. c. 12. et L. I. Retract, c. 9. Xec obstat contr. lum. Quod 1°. Coxc. Araus. II. Can. 2. dicat eum injusti­ tiam dare Deo, qui putat, mortem non esse pœnam peccati, et Adamum mo­ riturum fuisse, quamvis non peccaret. 2°. Quod Coxc. Cartii. Can. I. (Labb. 1.1. p. 1663. E.) et S. Aug. L. 13. de Civ. c. Io. pronuntiet, ipsam nobis corporis mortem non lege natures... sed merito inficiam esse peccati. 3°. Quod bomo innata inclinatione expetat beatitudinem, hæc autem cum debeat esse æterna, pugnet cum morte. Nam Ad Ie®. R. Injustitia hæc non fundatur in jure naturali hominis inno­ centis ad immortalitatem corporis, sed in gratuita Dei promissione de illa conservanda homini non peccanti, utpote quæ jus qualecumque tribuit, ut durante conditione innocenti® Deus non violei immunitatem a morte, ho­ mini innocenti promissam. Unde etiam patet, non ex conditione suæ naturae, sed ex promisso Dei beneficio Adamum, si non peccasset, non fuisse mori­ turum. /Id2°". R. Coxc. Araus et Carthag. æque ac S. Augustini mens vera fuit, mortem de facto non ex lege nature, sed ex merito solo peccati contingere; quia quamvis homo ex natura sua sit mortalis, Deus legem naturalem dispensans stabiliverat, ut homo a morte immunis foret, dum per peccatum ah hoc beneficio non excideret. Ad3"®. R. Homo naturali inclinatione expetit beatitudinem, sed naturali 132 DE GRATIA UNIVERSI». hei providentia possibilem, consequenter anima a corpore separata, solum possidendam ; unde immortalitatem corporis homini indebitam patet. .Vrc obstat cont. 2““. 1°. Quod sit contra legem ceternam Dei et ordinem universitatis, ut miseria? homini accidant sine prævia culpa, ut docet S. Arc. L. 3. de lib. arb. e. 9. n. 25. 26., et !.. 1. ibid. e. 6. n. 15., ac in Ps. 38., el L. 7. Conf. c. 3. R. Hæc tantum tenere, el asseri a S. Aug., si miseriæ humaine sumantur ul pœnæ et vindiclæ fonnaliter, non autem si praecise spectentur ut affli­ ctiones vel cruciatus. Nec obstat 2°. Quod lædatur divina providentia, si homo absque culpa pre­ matur jugo afflictionum temporalium, ut docet S. Alg. L. 1. de lib. arb. c. I. n. 1., L. 3. ibid. c. 18. n.51., !.. 4. cont. Jul. c. 16. n. 83. R. Hæc asseri a S. Ave., dum loquitur vel de pœna æterna, vel de afflictionibus fonnaliter pomalibus, vel de providentia pnesenti, qua Deus mala corporea a prima hominis institutione gratuito ablegavit el ablegare decrevit, donec ea peccato mereremur. A>c obstat 3°. Quod, si homo absque peccato cruciatur, violetur justitia divina, ul S. August, docet generatim. L. 2. cont. Jul. c. 10., L. 6. c. 5., et passim L. 1. et 2. Op. imperf.; speciatim vero L. 2. cont. Jul. c. 4. 5. 6.9., item L. de pecc. orig. c. 13. R. S. Alg. arguere hic contra Pelagianos ex supposito a se probato, quod parvuli ex prima conditione sua sint omnis mali corporei expertes, siquidem natura humana condita fuit sine subjectione ad corporales miserias; unde sic recte argumentabatur : Parvuli ex prima conditione et legibus ipsi annexis non possunt innocentes affligi absque injustitia Dei : per te, Juliane, inno­ centes sunt, et plurimis tamen malis affliguntur; ergo eorum afflictio est injusla. Hoc vero argumentum contra nos non tenere ex ipso quaestionis statu patet. Nec obstat4°.Quod similiter sequatur, clementiam divinam destrui aut im­ minui; ut S. Ave. indicat contr. Fortunat. Manich. Disp. 1. et 2., L. 22. cont. Faust, c. 22. et in Ps. 134. R. Crudelitatem Deo impingere Manichœos his in locis docet S. Aug. ex multiplici ratione; tum quia illi inter miserias, quibus animas innocentes subjici aDeo dicebant, numerabant peccatum : tum quia statuebant, animas a Deo destinatas æternis cruciatibus : tum quia causam immittendi miserias etiam humanas non revocabant ad Dei gloriam ct animarum utilitatem, sed in vanam quamdam cautionem mali Deo imminentis ex gente tenebra­ rum; ut proin Deus homines tantum, ut miseri essent, affligeret. ARTICULUS IV. AN POSSIBILIS SIT STATI S NATURE PURÆ? 163. Nuta I. Tres omnino in partes divisi sunt, qui de statu naturæ puræ aliquid enuntiarunt. Ad P". pertinent Pelagiani, qui non tantum possi­ bilem hunc statum, sed reipsa etiam existere aeextitisse docuerunt. Hune vero errorem invicte repressit S. Alt,, libris praesertim contra Julianum. Ad 2lra. spectant, qqi eum nec extilisse unquam,nec possibilem statuunt. STATUS NATURÆ PURÆ POSSIBILIS. 153 luter hos Lutherus in L. 3. Genes, dixit, justitiam originalem homini tarn naturalem esse, ac naturale est oculo, ut videat lumen. Calvinus L. 1. Instit. c. 15. §. 1. et L. 2. c. 1. §. 6. eamdem repetit ex attributis Dei : similis sensus fuit llaii in pluribus propositionibus ea de re damnatis; a quo non dissensit Jansenius, quamvis vocabula mutarit. Nec alia, quarn quæ Iprensis praeformavit, argumenta allerunt Catholici quidam Doctores, qui salva, quam Ecclesiae debent, reverentia, conantur statum memoratum inter impossibilia rejicere. 3“. maximamque conflant reliqui Catholici, existent iam quidem negantes, sed passim asserentes hujus status possibilitatem ; quamvis nonnulla sit inter eos adhuc dissensio tum cx parte virium naturæ pura:, tum ex parte auxilii naturalis illi naturæ debili. 166. Dico. Status naturæ puræ est possibilis, et nulla ex parte repugnat. Patet ex propositionibus Baii damnatis 21.26. 55. 78. et 79. etc. Prob. Possibilem esse statum naturæ puræ est, creari posse hominem cum perfectione sua essentiali omnibnsque facultatibus et accidentibus connaturalibus, atque concursu divinæ providentiae naturaliter illis debito; ac prae­ terea sine bono vel malo naturæ superaddito, h. e. sine elevatione ad beatitudinemsupernaturalem donisque supernaluralibus ex una parte, ex altera autem etiam sine peccato originali vel alio, poenisque ei debilis et præternaturalibus. Atqui hominem sic creari posse non repugnat ; ergo. Prob. min. Hominem sic creari non repugnat ex parte status; quia in eo habetur omne, quod ad naturam humanam pertinet ; nihil adest turpe, inhonestum aut vitii ; nihil deesset, nisi gratuitum et indebitum : nec ex parte hominis ; quia capax est cx nativis et intrinsecis suis principiis non minus doloris et tristitiæ ac gaudii et voluptatis ; absente gratia et elevatione non habet defectum alicujus debiti et naturalis; gauderet naturali suo judi­ cio, libertate aliisque facultatibus, quibus posset se ipsum excolere et debi­ tum finem assequi : nec ex parte Dei ; quia non repugnat ulli divino attri­ buto. Conf. S. Aug. agens contra Manichæos et Deum liberaturus ab eorum blasphemia, qua illi creatorem tanquam auctorem mali vituperant ob igno­ rantiam et difficultatem seu concupiscentiam, quibus subjicimur, quatuor supponit modos, quibus animæ produci et corporibus uniri possunt, quin Deus creator esset auctor peccati aut vituperandus : l'ls. est, si ex anima peccatrice reliquæ omnes per traducem descenderent : 2as. si ante peccatum praccdens singulæ animæ crearentur et unirentur corpori : 3US. si omnes animæ prius alibi existentes mitterentur ad informanda corpora : 4US. si ad eadem sponte sua delabereniur. De secundo modo ita loquitur S. Doctor L. 3. de lib. arb. c. 20. n. 56. Si ergo altera (anima) talis esse cæpit, non solum ante peccatum, sed ante omnem vitam suam, qualis alia post vitam culpabilem facta est, non parvum bonum habet, unde Conditori suo gratias agat ; quia ipse ortus ejus et inchoatio quovis perfecto corpore est melior. Non enim mediocria bona sunt, non solum quod anima est, qua natura jam omne corpus prœcedit; sed etiam quod facultatem habet, ut adjuvante creatore seipsam excolat, et pio studio possit omnes acquirere et capere virtutes : per quas et a difficultate cruciante et ab V'> · 131 OE GRATIA UNIVF.RSni. opimantia curante libentur. Quod si ita est, non erit nascent ibus animis ignorantia el difficultas supplicium peccati, sed proficiendi admonitio et fectiunis exordium. Non enim ante omne meritum boni operis parum <·»( accepisse naturale judicium, quo sapientiam prieponat errori td quietem diffi. cultali, ut ad luee non nascendo, sed studendo perveniat. 107. ConMat autem hanc hypothesin I". Esse ea nidum cum statu milurip pura· : 2°. Suppositam fuisse a S. Alg. tanquam possibilem, cum ea ad Manich.eos refellendos eodem L. c. 22. n. (51. el c. 23. n. (58. utatur, iliique vim magnam inessoalibi testclur : 3°. Nullatenus repugnare pi rleclionibiis divi­ nis ; cum in ea haberet anima non parvum bonum, unde Conditori suo gra­ tias ageret; se ipsam excolere ac virtutes acquirere posset ; el ignorantia ac difficultas non forent supplicium peccati, sed proliciendi admonitio el per­ fectionis exordium, quæ ipsa verlia sunt S. Docturis. 168. Excipit Jansemus, cl 1°. «licit (I.. 3. «le statu purio nat. c. 111.), S. Ar· Gi stisi μ retraclosu, quæ scripserat loco laudato, cum ep. 2m. (al. I(1(5. η. IK.) ad Hier, de pœnis parvulorum, quarum præclpuæ sunt ignorantia et concnpiscentia, hire enuntiet : Ego quidem... de jsenis pari ubu uni, quas in hue 'ita patiuntur, dixi aliquid in libris illis de libero arbitrio : quod quale sit, el cur mihi in ista, quam habemus in manibus, quœsl ione non sufficiat, indicabo. R. Alia omnia ex ipso S. An.. discimus; nam L. I. Retract, c. 0. n. 6. ait : Quamvis ignorantia ct difficultas, etiamsi essent hominis primordia naturalia, nc< sit culpandus, sed potius laudandus esset Deus, sicut in eodem Hbro tertio (de lib. arb.) disputarimus. Hoc ipsum repetit L. de dono persev. c. 11. n. 2(5; utrobique tamen addit, hanc disputationem valere contra Muniebam», non aulctn contra Pelagianos, licet nlriqiie peccatum originale negarent, sed ex diversis principiis. Contra illos enim, qui Deum auctorem omnium malorum faciebant, ct auctoritatem quidem Vet. Testa­ menti negabant, Novi autem testimonia eludebant, agendum erat variis rationibusel hypolhesibus, ex quibus efficeret Deum non esse auctorem mali, quamvis ignorantia et difficultas e* sent natura· primordia : contra hos autem qui ignorantiam, aliasque miserias naturæ primordia statuebant, ut eas negarent esse peccati pœnas, his armis uti non poterat, ideoque eos impu­ gnat ex præscnli rerum statu ac ordine, atque ex Scripturis universis, quas Pelagiani admiserunt. Inde ratio elucescit, quare verba superius relata ad Hier, scripserit; siqui­ dem etiam ibidem unice contendit, quod ubi dixerat, pernas parvulorum a Deo aliis bonis compensari, in statu præsenti intelligatur dunlaxat de iis par­ vulis, qui vel martyrium pro Christo suis mit, vel baptismum obtinent. 2®. Dicit idem Jansmiu» (de stat, puni! nat. L. 3. c. 17.), hypothesin allatam esse diversam a statu pura· natura·; turn quia supponit peccatum, ut patet ex L. 3. do lib. arbitr.c. 19. n. M. ubi mentionem facit de peccato Adami : turn quia supponit gratiam, ut patet ex verbis c. 26. n. .‘5(5. : Adju­ vante creatore, seipsam excolat, et pio studio possit omnes acquirere virtutes; el ex doctrina ejusdem alibi wi>pius data, quod concupiscentia et ignorantia nequeat vinci nisi gratia supcrnalurali. It. .V. Ass. cum utroque ratione. Patet enim ex verbis relatis : 1®. non STATUS NATUM I’UH V, 1'OSfllllli.lS. 1HM nippon! hic peccatum, cum «liratur : non solum ante peccatum, hed ante omnem litam suam; ct, ignorantia a< ili ff'u ullas essent primordia nhturaliu, non supplicium peccati. Quod igitur de peccato Adami refertur, non ad hanc, sed aliam hypothesin pertinet. Neque 2", supponi gratiam saltern proprie «lictam ct siipernaturalem, oshmduiil verba, quoi» dicitur anima ejusmodi acc ipm· naturals judicium, h. e. dictamcn rationi», quo sapientiam pratpiiuil errori et quietem difficultati. Hinc per adjutorium creatoris, vir­ tutes, ct qunriim mentior. 22. iit, dilectionem ac beatiludinem, intelliguntur auxilia, virtutes, amor el bealllmlo (nisi hæc postrema referantur ad krlium modum) non supernutm alis, sed naturalis tantum ordini». Quæ vero S. Ar«;. alibi de victoria concupiscentia· dicit, alibi examinabuntur, nec ad hypothesin hic propositam, sed ad statum naturæ præsenlem pertinent. 3®. Dicit (loco cit. c. 26.), camdem hypothesin aiferri, licet falsa esset et im/iouibUis, sicut cod. L. 3. de lib. arbiti*, c. 1(5. n. 46. in hypothesi falsa, quod accessitemur ad peccandum, contendit S. Aug. nihilominus Deum eoe laudandum. II. Hypothesis data nec falsa est ex se, ut supr. ostensum, nec falsa et impossibilis est æsliinata a S. Doctorc; tum quia hoc nonnisi temere asse­ ritur : tum quia ex ante dictis constat, eam omni ex parte possibilem ab eodem esse, admissam : tum «piia si luee hypothesis fuisset mslimata impos­ sibilis ratione repugnantia.·, scilicet cum æquitate divina, nec potuisset dici Ileus in ea non culpandus, sed laudandus, nec S. Ai gi stim.s expedivisset Ms a difficultate Manichaorum, «pii opponebant ignorantiam el difficulta­ tem non posse nisi a malo principio oriri. Ilealia hypothesi ex c. 16. allata discrimen est, quod hæc non tam hypo­ thesis, sed argumentum ad hominem et dilemma conflatum ex hypothesi impossibili a Manichæis asserta, unde eliam absolute non asserit Ileum in hachypothesi esse laudandum, sed tantum concludit ex duobus principiis, quorum neutrum verum esse poterat, sed tamen alterutrum a Manichœis erat admittendum. Sic enim arguebat S. Aug. : In hypothesi naturalis neces­ sitatis admissa, vel homo vituperari potest ct culpari ut peccator, vel non: primum; in tantum erit peccator, in quantum se avertit a creatore, atque adeo laudandus erit creator, a quo averti debet , qui vituperatur ut pecca­ tor: si alterum ; jam homo non peccabit, el nihil erit, cur illius creator reprehendatur. In nostra vero hypothesi absolute et ex propria sententia affirmai Deum esse laudandum, neque id evincit ex falsis principiis, sed ex ip*a ignorantia! ac difficultatis natura. 4". Additur S. Ductorem revincere Manichcoos ex illorum hypothesi, nihllquc diserte addere de gratia supcrnalurali, quia illi cum Manichffiis non erat controversia de gratia, se«l dénatura mali ; «piamvis cæleroquin illi cor­ tina fuerit, nec primum hominem nulla adversus se carnis pugna lentatum potuiiee sine gratia in accepta justitia perseverare, ut liquet ex I de don. penev. c. 12. n. 3(1. Et S. Thomas in Compend. Theol. c. 18(5. manifeste docet, non absque gratia Dei contineri posse inferiorem partem rationi rebellem. It. In primis male dicitur hæc hypothesis fuisse propria Manichaeorum ; Him tertia et quarta hypothesis non minus eorum errori de. malo rernrn principio congruat, ac «ecunda; S, Aco, autem de omnibus quatuor, L. 3. I * i Az M J· M s p■ - 156 ■ · DE GRATIA UNIVERSIJI. delib. aib. c. 21. n. J9. dicat .■ Harum quatuor de anima sententiarum.,,,, nullam temere affirmare oportebit. Idem deinde non ex allata tantuni ratione nullam fecit mentionem gratiœ supernatural is, sed quia existimabat non aliud auxilium nisi naturalis ordinis in ea hypolhesi requiri, ut satis lucu­ lenter insinuat, dum animæ illi naturale judicium et facultatem tribuit, qua seipsam excolat, et pio studio possit acquirere et capere virtutes. Quod denique S. Aug. alibi requirat supernaturalem gratiam ad peiseverandum, non officit praesenti systemati; tum quod in alio naturæ statu non tantum supernaturalis gratia quæcumque, sed plane singularis requiratur: tum quod hic non examinetur, quodnam auxilium postuletur ad statum naturæ puræ penitus consummandum, sed constituendum duntaxat in ejus ortu; unde S. Doctor de lib. arb. L. 3. c. 20. n. 56. ait : Quanquam enim in ignorantia et di/ficullate anima nata sit, non tamen ad permanendum in to quod nata est, aliqua necessitate comprimitur. Posset autem in data hypolhesi saltem ad perseverantiam admitti auxilium philosophice supernaturale et quoad modum. Laudata D. Τπομ.ε auctoritas postremo nihil quoque evincit, utpotede institutione Adami enuntians, cum nos de natura pura loquamur : de qua manifesta sunt Doctoris Angelici pro nobis testimonia. .Nam in 2. Dist. 31. q. 1. a. 2. ad 3. sic loquitur : Poterat Deus a principio, quando hominem condidit, etiam alium hominem ex limo terrae formare, quem et in conditione suce naturæ relinqueret, ut scilicet mortalis et passibilis esset, et pugnam concupiscentiœ ad rationem sentiens; in quo nihil humanœ naturæ deroga­ tur, quia hoc ex naturæ principiis consequitur. Statum autem naturæ hujus non involvere gratiam, patet ex ejusdem Angelici ratione, qua tum hic, tum alibi sæpius,utitur, videlicet quod integritas cl justitia primi hominis non fuerit secundum naturam, sed supernaturale donum gratiae. Vide ibid. q. 1. a. 1. Item de malo q. 4. a. 1. El in Summ. p. 1. q. 5. a. 1. Denique contra Gentes L. 4. c. 52., ubi hoc non ut verum duntaxat, sed ut certissimum secundum fidei doctrinam tradit. 169. 06/ I. Homo creari nequit sine ordinatione ad finem ultimum : sed finis ultimus esi clara Dei visio; quia extra hanc nihil est, quod hominem vere beatum reddere possit, ut ait S. Aug. L. 1. Conf. c. 1. Fecisti nos ad le, et inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te; ergo homo sine ordi­ natione ad claram Dei visionem, et hinc in statu naturæ puræ creari non potest. R. D. M. Nequit creari sine ordinatione ad tinern ultimum saltem natu­ ralem C. Ad finem ultimum supernaturalem, consistentem in visione Dei et amore beatifico huic visioni proportionate .V. Finis autem ultimus naturæ puræ conveniens est beatitude naturalis, quæ quatuor partes sive conditiones complectitur : nempe 1°. Quod homo post vitam innocenter actam habeat cognitionem Dei abslraclivam in suo genere claram et perfectam, ex qua resultet amor Dei naturalis, etiam suo in genere perfectus. 2°. Quod careat omni peccato ; unde parvuli in originali decedentes nequidem naturali beatitudine fruunlur. 3°. Quod excludatur omnis dolor, tristitia, anxietas etc. 4°. Quod hæc beatitudo sit peipetua, et certitudinem possessori suo afferat. Ad rationem R, Similiter, nisi forte probabilius dicatur, S, Augustinum * STATUS NATUR E PURÆ POSSIBILIS. 157 luculum esse de statu naturæ elevat œ moderno, in quo per fidem cognosci­ mus possibilem esse visionem Dei. Inst. 1. S. Aug. frequenter reprehendit Pelagianos, quod dicerent infantes nasci iu statu natune puræ, et tamen excludi a regno ccrlorum, si moreren­ tur sine baptismo; atque hinc docebat Dei visionem esse connaturaliter debitam creaturae rationali. R. /). Reprehendit Pelagianos, supponentes ordinationem parvulorum ad beatiludinem supernaturalem et peccati omnis absentiam, et eatenus sta­ tum naturæ puræ admittentes C. Absolutum ex omni parte statum puHe natune noliiscum admittentes ac supponentes A\ Urgebat sane argumentum S. Doctoris : cum enim Pelagiani parvulis ordinationem ad visionem Dei tribuerent, eo quod hos dicerent suscepto baptismo participes futuros regni cœlorum; ipse vero eos convicisset, in ejusmodi ordine nec esse medium inter peccatum et sanctitatem seu adoptionem filiorum Dei, nec medium inter cceleslem bealitudinem et damnationem; recte contra eosdem tum ex ostensis tum ex concessis est argumentatus, qui admissa ordinatione ad visionem Dei et parvulorum immunitate a peccatis, hos tamen excludi dice­ bant a regno cœlorum, et ulla poena affici negabant. Quam vero nos ab his omnibus sumus longissime remoti, tam parum etiam nobis hæc omnis ar­ gumentatio obest. Inst. 2. Juxta S. Aug. Deus absque injustitiæ labe non posset creaturæ rationali innocenti regnum cœlorlnn denegare; ergo cum hoc in natura pura non ordinata ad supernaturalem bealitudinem faceret, hic status tanquam justitiæ divinae repugnans non est possibilis. R. .V. Cons. Disparités patet ex modo dictis; quia loquitur etiam hicS. Aug. depræscnli rerum statu et ex supposito naturæ ad finem supernaturalem gratuito ordinalæ. Hac autem facta suppositione clarum est, regnum cœlonim esse communem omnium hominum patriam, hæreditatem et patrimo­ nium, atque hinc exclusionem ab eo regno habere se instar exilii et pœnæ gravioris, quam Deus justus nulli innocenti infligere potest; quod ipsum argumentum est, quod L. 3. conlr. Jul. c. 12. n. 23. et serm. 14; de verb. Ap. (al. serm. 294. c. 3. n. 3.) aperte urget. Sicut vero nullibi hæc con­ tendit probare in statu naturæ quocumque, sic etiam in statu praesertim naturæ puræ, quem nos ponimus, non tenent. Inst. 3. Pelagiani statum naturæ puræ non tantum possibilem, sed exislentcm asserebant : imo cum ab illis in scholas Catholicas invectum ait Jansenius; ergo male dicitur Aug. arguisse in hypolhesi ordinationis supernaturalis, quia sic perpetuo laborasset vitio petitionis principii. R. Λ Pelagianis statum naturæ puræ admissum non esse absolutum ex omni parte, sed tantum ex ea, qua gratiam et peccatum adesse negabant. Cætcrnm inter plurimas a Jansenio in Scholasticos conjectas calumnias hæc etiam una est, qua dixit puræ naturæ systema acceptum esse in scholas Ca­ tholicas a Pelagio. Praecipuum siquidem caput hujus systematis a Scholasticis recte ponitur in negata ordinatione ad finem supernaturalem ; tum quia hac asserta penitus negari non potest gratia, ulpote medium unicum ad hunc finem requisitum; tum quia ea etiam posita potest saltem ad tempus abesse gratia, ut Theologi supponunt, qui Adamum in gratia conditum negant. Pono non intervenisse in argumento S. Aug. petitionem principii constat; i 3b ?-.···· - .-r *5È ΠΕ GRATIA UNIVERSI.Μ. ■ partiin quia S. Doctor sæpius ex Scriptum et traditione probaverat dari nunc ordinationem supcrualuralem : partim quia Pelagian! eam admiserant, ut supra dictum est, et habetur serm. I i. de verb, Apost. Qui autem vel pro· bat quod supponit, vel ab adversario concessum assumit, non laborat villo petitionis principii. Inst. 4. Horno creari nequit sine ordinatione ad id, quod naturaliter appetit, et id quod homo naturaliter appetit ex S. Ai ·».. L. 13. de Trin. c. 8. n. 11. est beatitudo : vera autem et solida hominis beatitudo consistit in visione Dei ; ergo. 11. 1). P®. μ. min. Id, quod homo naturaliter appetit, est beatitudo in communi C. est beatitudo in particulari subd. quod appetit naturaliter, b. e. ad quod appetendum ct desiderandum impellit ipsa natura hominem, supposita revelatione de vera et solida hominis beatiludine ct ejus promis­ sione C. Ii. e. ad quod impellit etiam non supposita hac revelatione ct promissione .V. S. Alg. libro citato c. 3. docet omnes homines naturaliter velle esse beatos ; c. I. inquirit, unde existai de ipsa bcatitudine tanta diver­ sitas voluntatum ; c. 6. respondet id esse ob pravitatem generis humani, qua interdum eligitur, unde magis a beata vita receditur; c. 7. infert necessariam esse fidem, quæ nobis veram bealitudinem in particulari ct praesenti scilicet statu proponat, nempe Dei visionem. Inst. 5. Homo habet naturale desiderium videndi ipsam substantiam Dei, ut docet S. Thomas, maxime L. 3. contr. Gent. c. 30 et alibi sæpius; ergo habet appetitum innatum visionis beatificae. R. Habet naturale desiderium videndi substantiam Dei sub ratione causæ primæ, et quatenus præcise relucet in creaturis ut auctor naturae, atque hinc etiam modo solis naturae viribus congruente, seu per cognitionem abstractivam C. sub ratione objecti beatifici, et prout est auctor gloriæ, atque hinc visione intuitiva subd. habet hoc naturale desiderium modo supra exposito, posita revelatione et cognitione affectuum gratiæ et gloriæ C. his non suppositis, sed cognitis duntaxat effectibus naturalibus a Deo præcise ut auctore naturae procedentibus .V. Sicut enim S. Tn. generatim dixerat p. 1. q. 12. a. I. Inest homini naturale desiderium intuendi causam, cum intuetur effectum ; sic loco supra citato etiam loquitur specialim de Deo: Ex cognitione effectuum incitatur desiderium ad cognoscendam causam...... non quiescit igitur sciendi desiderium, naturaliter omnibus substantiis intel­ lectualibus inditum, nisi cognitis substantiis effectuum, etiam substantiam causa· cognoscant. Per hoc igitur quod substantia· separatee cognoscunt omnium rerum, quarum substantias vident, esse Deum rausam ; non quiescit naturale desiderium in ipsis, nisi etiam ipsius Dei substantiam videant. Hinc vero sequitur male inferri, inesse homini appetitum innatum visio1 nis bealificæ; quia Angelicus manifeste loquitur de desiderio, quod cognitio­ nem subsequitur, et sic de appetitu elicito, cum e contra innatus nihil aliud sit, quam pondus quoddam et inclinatio naluræ scu potenliæ naturalis ten­ dentis in bonum sibi conveniens absque praevia cognitione. Insl.ti. Homo sola duce natura appetii videre Deum; tum quia Platonici, teste Alg. de Chit. L. 10. c. 1. ponebant bealitudinem hominis in fruitione Dei : tum quia Alg. ex eo maxime urget Pelagianos negantes parvulis non baptizatis regnum cœlorum, quia eoiurn anima sit imago Dei : et ex hac STATtS NATUR/E PURÆ POSSIBILIS. 159 ipsa ratione L. 4. contr. Jul. c. 3. dicit hominis naturam mereri gratiam Dei; ergo. II. .V. .1. Adrui. l4,n. R. I). Platonici ponebant bealitudinem in fruitione Dei per cognitionem abstractivam C. per claram el intuitivarn Dei visionem subd. aliqui sic ponebant id edocti ex sacris litteris ct sic pnesupposita reve­ latione divina C. solo naturae lumine id consecuti Ύ. S. Aug. ibid, c, 11. declarat se inultis adduci, ut credat Platonem Moysis libros legisse; in his autem, nempe Exod. 33., (it mentio visionis Dei inluilivæ. .Id rat. 2*m. ct quidem text. lu,n. redit responsio data, nempe S. Augu­ storum recte hæc urgere contra Pelagianos, el ab exclusione imaginis Dei a \itaæterna probare in parvulis peccatum originale, cum illi faterentur vitam ælcrnam nobis revelatam et promissam. Ad text. 2"m. R. per illud meritum naturae ad gratiam intelligi duntaxat capacitatem, quam homo ut rationa­ lis ct imago Dei habet ad gratiam, non autem lapis, lignum aut pecus. En ipsa verba Augustini Julianum aUoquenlis n. 15. c. 3. Bonam dicis homi­ num naturam, qua· talis gratiæ opitulationem meretur. Quod gratanter audi­ rem, si hoc proplerca, quia rationalis creatura est diceres. Neque enim gratia Dei per J. C. D. N. lapidibus aut lignis pecoribusque prœstalur, sed quia imago Dei est, meretur hanc gratiam : non tamen, ut ejus bona voluntas possit procedere præter gratiam, ne vel ipsam prior det, ut retribuatur illi, ac sic gratia jam non sit gratia, dum non datur gratuita, sed redditur debita. Inst. 7. Natura humana in puris naturalibus condita frustra ordinata foret ad bealitudinem naturalem; ergo. Prob. Ant. 1°. Quia beatitudinem illam assequi non posset ; cum S. Aug. L. 10. de Civ. c. 2. aperte pronuntiet nequesine gratia obtineri posse beatitudinem illam naturalem, quam Pla­ tonici statuebant in contemplatione Dera 2°. Quia beatitudo hæc in abstractivasolum cognitione consistens non haberet reliquas proprietates beatitudinis. R. N. A. cum la. Prob. Natura enim pura tum physice tum moraliter posset mereri beatitudinem naturalem perbona opera naturalia ; ut mox dicetur. S. Augustinus loquitur de natura lapsa ct peccato corrupta; nos autem de natura pura et innocente. Ad 2,m. Prob. N. Ass. Nam non repugnat) ut intra latitudinem cognitionis abstractive. detur aliqua tam clara et perfecta, quæ per se moraliter saltem neccssilel voluntatem ad inhærendum Deo per amorem ipsius naturalem ; item quæ conjuncta cum speciali Dei protectione cxlrinseca peccatum omne et proximam peccandi potentiam excludat. Nec repugnat, ut Deus hominem in pura natura conditum post vitam innocenter actam transferat aliquem in locum, ubi illa cognitione et protectione perpetuo frualur, ac una reddatur certus de hujus perpetuitate status. Quibus positis paries vel conditiones bcalitudinis supra requisitæ adsunt. Neque timenda hic est inquietudo aliqua ob carentium bcalitudinis perfe­ ctioris, qua frumitur beati in coelo; vel enim naturaliter beatus hanc non suspicatur esse possibilem, vel certo judicat eam sibi non deberi ; unde aut nullo aut inefficaci solum el conditionato ejus desiderio tenebitur, quod sicut se habet per modum simplicis cujusdain vellcitatis, sic naturale gau­ dium et quietem non turbat. Inst. 8. Dici nequit, quod homo eam solum consequatur in anima; cum .. λ-51-?· / IW •k S ·7<«Γ 160 bt GRATIA UMVERSIM. totuni nullum pro line ultimo habeat bonum solius partis, sed lotius : net quod eam consequatur simul etiam in corpore ; cum in corpore natiiralilcr obtineri nequeat beatitudo naturalis, eo quod ad corporis beatitudineni necessaria sit ejus resurrectio, quæ est superuaturalis, et hinc cum slain nature pure concinnari nequit W3 R. Utrumque esse probabile. Qui primum tenent, contendunt resurrectio­ nem fesse proprie et stricte supernaturalem, ideoqne homini in natura pura prorsus indebitam : ad argum. vero respondent hoc esse intelligendum de toto partes similes habente, non autem de eo, quod unam partem mortalem, aliam immortalem complectitur, uti in homine accidit, cujus pars immor­ talis, scilicet anima, est nobilissima et toto præstantior. Rationem dant;quia finis naturalis totius hominis est naturalis beatitudo naturaliter obtinenda: sed naturaliter obtineri nequit nisi in sola anima, quæ una cognitionis cl amoris Dei capax est ; ergo. Qui secundum tuentur, dicunt resurrectionem corporum esse minus slrictt supernaturalem, h. e. supernaluralem quidem ex parte principii; quia nulla causa secunda naturaliter, sed solus Deus potest esse principium activum hujus resurrectionis : naturalem vero ex parte termini ; quia resurrectio terminatur solum ad efïectnm intrinsece naturalem, nempe compositionem totius hominis et vitam naturalem. Quod autem hoc modo supernatural est, non semper est supra natura exigentiam, ut patet in creatione mundi; imo potest esse secundum exigentiam, ut liquet in creatione animæ rationalis ad exigentiam materiæ disposilæ. Hoc posito dicunt resurrectionem coipbnim non esse supra, sed juxta exigentiam animæ rationalis tanquam form® corporis in suo termino constitutæ, ideoque ipsi naturaliter debitam esse æque,ac ipsi beatitudo sua debetur. Porro huic opinioni non obest, quod sic immortalitas corporis foret debita nature pure; nam quod hic conce­ ditur, spectat ad statum termini. 170. Obj H. Non potest creari homo sine notitia et amore veritatis, sine amore justitiæ, sine amore ipsius Dei, quia hæc sunt media ad obtinendum finem ultimum hominis. Sed in statu naturæ puræ hi amores haberi nequeunt; tum quiaS. Aug. variis in locis requirit gratiam supernaturalem: tum quia distinctio duplicis amoris naturalis et supernaluralis juxta Janscnium conficta est. R. Augustinus loquitur, ut solet, de virtutibus œternœ vitœ meritoriis, quas unas virtutum nomine censendas esse docet pluribus in locis et maxime L. 4. cont. Julian, c. 3. Fundamentum autem distinctionis inter amorem Dei naturalem et supernaturalem habetur ex ep. ad Rom. c. 1. v. 20. ubi Apostolus docet gentiles naturali rationis lumine cognovisse Deum : c. 2. v. 14. autem affirmat gentes, quæ legem non habebant, naturaliter fecisse ea, quæ legis erant. Adde quod Paulus c. 1. v. 21. et seqq. dicat gentiles inexcusabiles esse, eo quod cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt, sed coluerunt et servierunt creatura potius quam Creatori ; juxta S. Acg. autem ep. 120. (al. 110. c. 18. n. 43.) Pietas cultus Dei est, nec colitur ille nisi amando. Item ex Abacs. II. Cam 23. el Trid. Sess. b. Can. 3. quæ dum definiunt auxilium Spiritus sancti necessa­ rium esse ad diligendum Deum, non id absolute et ad diligendum quomodo- STATUS NATURÆ PURÆ PdSSUJII.IS. 161 cumque dicunt, sed addunt : sicut oportet ad salutem, vel : Sicut oportet, id justificationis gratia conferatur. Hæc autem limitatio foret frustranea, nisi alius amor Dei possibilis foret. Unde a Pontificibus damnata est propositio llaii 34. Inst. 1. Nequii homo creari sine facultate amandi Deum propter se, seu amoris casti et recti : sed talis nequit haberi sine magna ct proprie dicta gratia,ut affirmat Aug. L. 3. contr. Jul. c. 3. n. 9., ep. 120. (al. 140. n.83.) et L. de corr. et grat. c. 2. n. 3.; ergo. Conf. Capitalis Pelagianorum error fuerat, posse amorem castum haberi naturæ viribus, et de hoc illos inter ct Catholicos concertationem fuisse, testatur Aug. L. dc gr. el lib. arb. c. 18. Attamen L. de nat. et gr. c. 2. ait, sine gratia Christi nihil recti facere etiam eos, qui fide Christi destituti naturaliter faciunt, quæ recta sunt. H. /). min. Amor castus et rectus superuaturalis ac meritorius vilæ æleruæ haberi nequit sine gratia proprie dicta C. naturalis Ar. Jrf Conf. R. Controversiam fuisse de charitale supernaturali et meritoria, ut vel ex ipsis locis objectis manifestum est. Apertius id ipsum declarat loc. ull. citato : Natura humani generis ex illius unius prœvaricatoris carne procreata, si potest sibi sufficere ad implendam legem perficiendamque justi­ tiam, de prœmio debet esse secura, hoc est, de vita aeterna. Inst. 2. Ipsi gentiles Philosophi agnoverunt, amorem Dei in homine non posse nasci sine magno Dei beneficio et gratia; quam eorum sententiam approbavit Aug. L. 8. de Civ. c. 5. 9. 10. etc. ; ergo. R. Philosophorum sensus erat, amorem illum ac Philosophiam aliaque id genus non posse haberi sine beneficio intra ordinem naturalem contento ac providentia quadam speciali; quæ tamen nature limites non excedat. Atque hæc responsio tenebit, arbitro vel ipso Jansenio qui objectionem movit, cum idem L. 1. de statu nat. pur. c. 13. dicat, Philosophos ethnicos nihil omnino de elevatione naturæ ad statum supernaturalem disseruisse aut cognovisse. Unde et S. Aug. approbatio huc pertinet. Dum is ibidem alibique ait, gratiam ejusque suavitatem debere nobis dari, ut diligamus Deum; intelligit, ut diligamus perfectius, quam Philosophia doceat, aut natura possit : sicut de patientia aliisque virtutibus dicit L. 22. de Civ. c. 22. Inst. 3. Secundum doctrinam S. Augustini plurimis in locis omnis crea­ tura rationalis amor vel est charitas, h. e. amor Dei propter se diffusus in cordibus nostris per Spiritum sanctum, vel cupiditas, h. e. amor, quo crea­ tura rationalis vitiatur et corrumpitur ; ergo nullus amor naturalis Dei propior se est possibilis. R. S. Augustinum per charitatem, quam opponit cupiditati vitiosæ, non semper intelligere amorem Dei propter se et super omnia dilecti, sed amo­ rem boni cl honesti ut talis, quemadmodum ail L. 2. ad Bonif. c. 9. n. 21. Quid est boni cupiditas, nisi charitas? Sufficiat interim damnata liaii pro­ positio 38., cui consimiles sunt plures in Quesnello condemnatæ. Inst. 4. Homini debetur de facto gratia sufficiens ad implendum præceplum supernaturale, ct tamen juxta omnes hoc auxilium est supernaturale; ergo non est contra doni supernaluralis rationem, quod sil naturæ debitum. R. D. Gratia sufficiens homini debetur debito fundato in natura rationali secundum se, vel in gratia minus proprie tali, qualis dicitur illa, qua creati sumus .V. debito fundato in gratia priore stricte tali et naturæ omnino indeiv. p. 1. H 'dû Ci & ’y DE GRATIA UN1VBUS1M. ' ■■ bîla Primus sensus aperte coineidil cum sensu Lutheri, qui gratiam dixil nalura debitam, ut lumen debetur oculo : Secundus est Catholicorum, juxh quos gratia sufficiens vel in se vel in prima sui origine semper est gratuita et natura prorsus indebita ; cum debeatur vel illi, in quo aliquod meritum ex gratia priore el indebita elicitum praecessit : vel homini justificato ad perseverandum, in quo justificatio et perseverantia sumit initium a gratia omnem natura exigentiam pnevertente : vel illis omnibus, quibus eam Deus promisit el supernaturaliuin actuum exercitium praecepit, ubi hæc ipsa pro­ missio et praeepli impositio magnum et gratuitum Dei beneficium est, teste Alg. Inst. 5. Sanctificatio est donum supernaturale, ut omnes admittunt: nec tamen sine injustitia subtrahi potest naturæ innocenti, ut sæpius supra ex S. Aie. est dictum. Sed quod sine injustitia alicui subtrahi nequit, esi illi aliquo pacto debitum ; ergo aliquid potest esse gratiæ donum el una natura debitum. Conf. Nou adhærere beo etiam per supernaturaleni dilectionem, vilium est contra naturam, ut docet S. Alg. L. 12. de Civ. c. 1. n. 3.; ergo. II. D. 2“°. p. ,-lw. Sanctificatio non potest sine injustitia subtrahi natura innocenti in praesenti providentia, ubi Deus eam promiserat C. in alia qua­ cumque .V. Sicut Deus sanctificationem et jus ad gloriam Adamo gratis in prima sui creatione contulit, sic utruinque omnibus ejus posteris nullo peccato maculatis promisit. Hinc S. Alg. sæpe et optime contra Julianum intulit, vel parvulos sine baptismo decedentes in pœnam alicujus peccati, ct quidem originalis, cnm actuale per ætatem committere nequiverint, sanctificatione cl bcatitudine privari : vel, si omni peccato careant, Deum adversus illos injuste agere, utpote qui fidem fallat, innocentibus neget, quod ipsis se daturum promiserat. Similis autem promissio ad statum pura naturæ non pertinet. Ad Conf. D. A. Vilium est contra naturam praecise secundum se specta­ tam Λ". contra naturam ut ordinatam ad finem supernaturaleni C. Dc postrema autem duntaxat loquitur S. Alg., quia de natura agit in prœscnli procidentia constituta. 171. Obj. III. Repugnat horninem innocentem naturaliter obnoxium esse illis miseriis, quas modo nonnisi in pœnam peccati patimur : sed in statu natura purae horno esset obnoxius miseriis, ignorantiae, concupiscentia?, morbis, morti etc., quas nos in pœnam peccati subimus; ergo. R. .V. Al. Qtue aperte coincid'd cum propositione Baii 53. damnata. Nam si id, quod naturaliter debetur vel αχ naturæ principiis sequitur, est natu­ ralis defectus, qui ante culpam per donum gratuitum ct indebitum fuit impeditus, facile intelligilur, qua ratione hoc dono per culpam amisso natu­ ralis defectus habeat rationem pcena ; siquidem tunc culpa est causa moralis, cur idem defectus redeat in pœnam, qui ante per gratuitum et indebitum donum impediebatur. Sic si homini plebeio, ad nobilitatem prius gratia principis evecto, postea in justam sceleris commissi v indictam nobilitatis insignia rursus demantur, ignobilitas ei incipit esse pœna, quæ antea fuit nascendi conditio, cl sic naturaliter quodammodo debita. Simile etiam potest evenire in praemio. Si enim vir genere nobilis, in pœnam perduellionis, annexos nobilitati honores amiserit, postea vero propter insigne aliquod STATUS NATURÆ PUluft I’OSSIRII.IS. 1G3 meritum priori dignitati restituatur, jam incipiet illi osse prœmium, quod ulim fuerat jure generis hæreditario debitum. Inst. 1. Juxta S. Alg. !.. 1. Op. irnperf. n. 39. Sub Deo justo miser esse quisquam, nisi mercatur, non potest : El L. 3. de lib. arb. c. 9. n. 20. Si peccatis (animarum) detractis miseria perseverat, aut etiam peccata praecedit, recte deformari dicitur ordo atque administratio universitatis ; ergo hominem innocentem naturaliter miseriis obnoxium esse repugnat. R. 1). Cons. Ergo hominem innocentem repugnat esse obnoxium miseriis ut pœnalibus, seu quas patiatur in pœnam peccati C. miseriis ut defectibus precise creatura limitationem ac conditionem naturaliter consequentibus Λ”. Adde S. Aug. in Ps. 70. dicentem, a Deo, si is supremo suo dominio et abso­ luta potentia uti velit, sine cujusquam injuria damnari, b. e. affligi malis inferni peccatum non connotanlibus posse etiam justum. Quin ipsa peccandi /x)/e»t/(i,sæpius id testante S. Ductore, magna miseria est, imo aliarum mise­ riarum quodammodo radix; nec Deus tamen injustus est, quod angelos et primum hominem cum hac potentia creaverit. Cur igitur foret injustus, si cum aliis illis defectibus crearet hominem? /nsl.2. Philosophi quidam gentiles apud S. Aug. contr. Julian. L. 5. c. 13. n. 78. cl L. i. n. 83. ex sola miseriarum consideratione peccatum aliquod previum agnoverunt : ipse vero passim contra Pelagianos cx hujus vikc miseriis peccati originalis existentiam colligit; ergo videtur esse intrinseca connexio inter peccatum et miserias humanas. R. .V. Cons. Certa peccati originalis exislentis notitia, ut testis est L. 6. cont. Jul. c. 4. n. 10. S. Augustinus, ex una fide haberi potest; unde vel Philosophi illi, qui, teste eodem Aug. supra citato, nonnullam fidei cogni­ tionem habebant, ex principiis revelatis hanc illationem fecerunt, vel nonnisi conjecturaliter peccatum aliquod prævium agnovere. Usurpavit autem S. Aug. hoc quantumvis conjecturale argumentum cx Philosophorum cognitione contra Julianum, qui in sui erroris patrocinium vocaverat Philosophos. Idem vero hoc argumento ex miseriis contra eumdem recte usus est, qui locutus fuit dc miseriis in prœsenti statuet facta hypothesi primi hominis in justitia originali conditi, ubi hæ miseriæ pœna sunt peccati. Hanc porro hypothesin contra Pelagianos fuse probaverat praesertim in Libris de pecc. mer. et contra Julianum. Inst. 3. Ex S. Aug. L. 1. ad Bonif. c. 15. n. 31. nefas est dc opere Dei erubescere. Sed excod. L. 1. de nupt. ct concup. c. 22. de concupiscentia eru­ bescit homo, ct in statu naturæ puræ etiam erubesceret, cum nemo nisi irnpiidentissimus non erubescat dc inordinatis concupiscentiæ motibus, Ut S. Alg. Juliano frequenter objicit ; ergo. R. D. Al. Nefas est de opere Dei erubescere tanquam dc defectu morali el formalitcr culpabili C. tanquam dc defectu physico ct ad culpam non irnputabili .V. vel subd. in quantum is est opus Dei C. in quantum est opus homi­ nis .V. Inordinati concupiscentiæ motus secundum se sunt aliqua erubescendi materia, sicut sunt phires necessitates el aliqua officia, quibus satisfacere coram aliis quilibet honestus, licet sine peccato fiant, erubescit : si autem spectentur relative, non sunt nisi materialiter mali el denominative morales defectus, in statu quidem naturæ lapsa: effectus peccati, in eodem autem el natura puræ principia et dispositiones ‘peccati. Cælcrum licet ipsa *. ~ Kl DE VIRIBUS NATURÆ Ι,ΑΡΒ/Ε. lliI «Γ K: DE t.RATlA UNIVEUSIM. potentia concupiscendi sit opus Dei sicut potentia peccandi in crealuu rationali, tamen motus eoncupiscentiæ inordinati non sunt opus Dei, «d hominis; cum hi ut repugnantes rationi non habeant causam efficientem, sed deficientem. Inst. I. Juxta S. Ai g. L. 6. cont. Julian, c. 18. n. 53. concupiscentia est affectio quadam make qualitatis, ac prohi et ipsa mala est; cum hac vero in statu naluræ puræ conderetur homo, utpote qui in hypothesi illa S. Air,, superius a nobis statuta deberet se liberare a difficultate cruciante; eigo cum concupiscentiam fatetur esse malam, negat autem eam esse a peccato, sed Mill esse a Deo, cum Manichæis facit Deum auctorem mali. Conf. S. Au;, non physicum dunlaxat . sed et morale malum dixit concupiscentiam Ium rebellem, licet sine consensu voluntatis, tum indifferentem etiam ad volu­ ptatem licitam vel illicitam ; ut patet quoad lum. ex L. 6. coni. Juliam c. 19. n. GO., quoad 2nm. ex eod. c. IG. n. 50. R. I). S. Avo. fatetur concupiscentiam esse malam morali ter et culpabi­ liter .V. malam dunlaxat physice aut denominative, sed non formaliter mo­ ralem, et hinc inculpabiliter malam C. Ad Conf. Similiter sub distinctione mali materialiter vel denominative moralis ct formaliter et culpabiliter talis C. M. Primum enim genus mali evincit tantum textus primus, uti verba : Neque nulla est iniquitas, salis arguunt, et alibi laudata S. August. doctrina certo declarat; in cujus confir­ mationem hæc habe ex L. 1. de nupt. et concup. c. 23. Ipsa concupiscentia non est peccatum in regeneratis, quando illi ad illicita opera non consentitur. Idem dicendum esse de secundo, postrema textus verba docent. Certe mirum est, Jansenium tanta contentione impossibilitatem natura puræ ex relatis principiis urgere, cum tamen vi auctoritatis S. Augustin coactus L. 3. de statu nat. pur. c. 18. fateatur, potuisse hominem innocentem concupiscentia· obnoxium a Deo creari, dummodo simul ipsi daretur auxi­ lium, quo concupiscentiam vincere posset. Inde jam non est audiendus amplius, dum negat hominem a Deo condi posse cum concupiscentia, sicut is nequit condi cum habitu vitioso; praeterquam enim, quod habitus vitiosus per se et unice inclinet ad malum, concupiscentia autem tantum per acci­ dens, eo quod hæc ex natura operis sit tantum inclinatio ad bonum sensibile corpori proportionatum, oriatur autem ex imperfectione naturali homi­ nis, qui plus afficitur sensibilibus, quam spiritualibus, quod ea inclinatio I mentem a spiritualibus avertat; Jansenii testimonium vim hujus argumenti I enervat. | Inst. 5. Saltem concupiscentia rebellis non fuisset utilis ad ullum bonum, imo tanquam perpetuus ad peccatum stimulus fuisset valde noxia ; ergo dari ' nequit in statu naluræ puræ. Conf. Hæc concupiscentia intulisset moralem 1 impotentiam servandi legem naturalem saltem diu et constanter ; ratio enim, cur homo in natura lapsa diu et constanter servare legem nequeat sine gratia, assignatura I hcologis concupiscentia : in statu autem naluræ puræ nulla gratia locum habet ; ergo. R. A. .1. Aliquoties jam ex Aug. dictum est, concupiscentiam in hoc statu fore proficiendi admonitionem et perfectionis exordium; addimus ex eodem, non superbiendi commonitionem : bum jnignatur adversus eam, periculorum fUorum animus admonetur, ne securus indetur. JG5 Ad Conf. I). In hoc statu locum non habet gratia ordinis theologice snpernnluralis C. ordinis naturalis Ar. Inst. d. Quodcumque in hoc statu admittatur auxilium, vel fuit debitum, vel non : si lu,u.; ergo gratia dici nequit: si 2um.; ergo poterit Deus illud negare, et sic hominem naluræ puræ relinquere in impotentia morali ser­ vandi legem ct necessitate peccandi. R. Auxilium sufficiens, quo homo possit servare legem in statu puræ naluræ, est debitum debito vel fundato in ipsa natura vel in perfectionibus divinis, atque hinc est gratia tantum ex gratia ordinis naturalis, scilicet ex supposito, quod natura pura et innocens creetur a Deo; cum ejusmodi na­ tura videatur absolute debitum auxilium naturalis ordinis, quo possit moraliler per aliquod tempus legem creatoris sui servare, ne scilicet necessitati? moraliter ineluctabili incurrat peccatum et sine sua culpa æternam damna­ tionem, quod infinitæ sapienti® et bonitati repugnat. Auxilium vero efficax, seu quo legem actu impleat, licet naturalis ordinis, est favor specialis et prorsus indebitus ; quia concesso auxilio sufficiente jam non potest peccatum cl damnatio refundi in Deum, sed in hominem, qui eo auxilio uti potuisset, ac debuisset. Hinc vero explicatur, quomodo homo ejusmodi haberet potentiam moralem inchoatam, tanquam sibi naturaliter debitam, servandi diu et constanter legem naturalem; quia si homo per aliquod tempus, quantum moraliter potest faciat, Deus negare non potest ulteriora ordinis naturalis auxilia. ARTICULUS ‘ AN NATURA LAPSA DEBILIOR SIT AD OPERANDUM BONUM MORALE NATURALIS ORDINIS, QUAM ESSET NATURA PURA? 172. Dico I. Homo in statu naturæ laps® vi solius peccati originalis non est factus intrinsece debilior ad bonum morale ordinis naturalis, quam esset in statu naluræ puræ. Prob. I. Nec assignari potest, quid homini vel ex corporis aut animte sub­ stantia, vel ex utri usque aut alterutrius potentia naturali, vel ex aliqua forma substantiali aut accidentali, quæ naturæ humanæ connaturaliter debebatur, detractum sit, homoque nunc non babeat, et natura pura foret habitura. Et plerique jam concedunt, diminutionem hanc non esse factam per additionem habitus vel qualitatis morbida?; cum neque generentur ab aliquo actu, neque vel per se vel per accidens a Deo infundantur. Conf. Ex removente prohibens non sequityr effectus major vel minor, quam ex ipsa natura nullo prohibente sequeretur : sed peccatum originale solum removet id, quod in primo parente erat prohibens inordinatos motus eoncupiscentiæ aliasque infirmitates humanas, h. e. justitiam originalem; ergo ex peccato originali nec major debilitas nec minor facultas intrinseca sequitur ad morale bonum, quam esset in natura pura nullo peccato infecta. Prob. II. Juxta S. Aug. L. 1. Retract, c. 9. n. G. in natura pura potuit dari Unia difficultas ad bonum, quanta vi peccati originalis nunc datur in natura lapsa; ergo major facilitas non erat naturaliter debita naturæ puræ 1W> DE GRATIA VNIVERSIM. et innocenti : atque hinc vires naturaliter debit® per peccatum originale non sunt diminulæ. Conf. ex S. Tu. p. 1. q. 95. a. 1. in 0. r’ · ·· 173. Dico II. Humo in statu naturæ lapse vi peccati originalis factus at ertrinsece debilior ad bonum morale ordinis naturalis, quam foret in statu pur® naturæ. • Pro!). Homini in statu naturæ lapsœ, seclusa gratia Christi, moraliter est Impossibilis observantia totius legis naturalis : homini autem in statu natura pura? ea est moraliter possibilis ; ergo cum hoc non proveniat ab intrinseco, oritur ab extrinseco, et natura lapsa extrinsece debilior est, quam foret natura pura. Major autem difficultas ad bonum et naturæ debilitas dupliciter potest pro. venire ab extrinseco : 1®. Quidem spectando causas ecctrinsecas impedientes facultatem operandi bene, ant præbentes occasionem operandi male, mun­ dum scilicet et daemonem; quatenus nempe objecta concupiscentiam irritan­ tia, exempla pravorum, morum perversitas et similia, item tentationes et infestationes copiosiora aut vehementiora sunt. 2°. Spectando providentiam Dei et auxiliorum dispensationem, quatenus hæc vel parciora sunt vel non ita congrua et valentia ad difficultatem supe­ randam. Itaque adjutorium extrinsecum, ex cujus defectu natura fit extrinsece debilior, consistit in speciali Dei protectione. Hæc vero ex parte Dei est actus liber divin® voluntatis, quo Deus decernit removere causas illas extrinsecas, vel negare illis concursum, ne tentationes et incitamenta ad malum prorsus aut saltem vehementiora oriantur : quod si vero hæc quandoque permittat, simul ex parte intellectus et voluntatis tribuat æquipondiiim, nempe cognitionem naturalem motivi vehementer inclinantis ad resisten­ tiam et naturalem hujus resistenti® vel boni honesti amorem. 174. Obj. /. Cone. Trid. Sess. 5. Can. 1. ait, totum Adam per illam prœvaricationis offensam secundum corpus et animam in deterius commuta­ tum fuisse. Cone. Abacs. II. Can. 25. (Labb. t. 4. p. 1671. C.) et Trid. Sess. 6. c. 1. docent, liberum arbitrium peccato originali fuisse viribus attenuatum et inclinatum. Cîelestin. I. in ep. ad Episcopos Galliæ (Labb. t. 2. p. 1614. E.), determinans quid contra hæreticos a Catholicis tenendum sit, affirmat in praevaricatione Adæ omnes homines naturalem possibilitatem et innocen­ tiam perdidisse, et neminem de profundo illius ruinæ per liberum arbitrium posse consurgere; ergo facta est mutatio intrinseca. R. Concilia et Pontifex in assertis non instituerunt comparationem inter naturam lapsam et puram, sed inter lapsam et integram ; quod colligitur tum ex occasione certaminis Pelagianos inter et Catholicos, quorum primi cum infirmitates vitæ human® statuebant esse naturæ primordia, postremi contenderunt primum hominem habuisse justitiam originalem, eaque per peccatum amissa, infirmitates illas evenisse tanquam peccati poenas; tum ex S. Alg., qui voluntatem integram L. I. de pecc. mer. c. 37. vocat mentis valentium, et L. 11. de Genesi ad lit. eamdem dicit posse naturæ ac possibi­ litatem naturalem; quem sensum illa Concilia et loquendi etiam modum Pontifex retinuerunt. Unde per commutationem in deterius, per attenua­ tionem et inclinationem virium, per naturalis possibilitatis perditionem, si intrinseca spectentur, nihil intelligitur aliud, quarn jactura donorurn natu­ ram integram et originaliter justam constituentium, non autem extinctio aut læsio virium naturaliter debitarum. Inst. I. Homo per peccatum originale spoliatus est gratuitis et vulneratus est in naturalibus, ut habet axioma theologicum; ergo natura lapsa etiam intrinsece est debilior. R. D. .1. Vulneratus est m naturalibus comparate ad naturam integram, quantum nempe vires sanas et integras homo ante peccatum originale ha­ buerat C. comparate ad naturam puram, quantum nempe natura lapsa aliquid amisisset intrinsece, quod naturæ puræ connaturaliter erat debi­ tum Ύ. Homo enim recte dicitur vulneratus in naturalibus, quia ob ignorantix, inaliliæ, concupiscenti® et infirmitatis pœnas, ex peccati originalis merito, intellectui, voluntati et utrique appetitui sensitivo Hiatas, debilior est, quam fuerit in statu naturæ integræ, ut explicat S. Thom. 1. 2. q. 85. a. 3., ubi cum dicit hominem destitutum esse ordine proprio, quo naturaliter ordi­ natur ad virtutem, non sumit ordinem proprium secundum se et physice spectatum, et in quantum est ex intrinsecis naturæ principiis, sed secundum perfectionem, quam habuit in statu naturæ integræ ex dono justiliæ ori­ ginalis. Inst. 2. Viator ille Luc. 10., et hinc etiam natura lapsa, est semivivus re­ lictus. Hoc autem in nostra sententia explicari nequit. R. .V. min. Natura enim lapsa vix ac ne vix quidem habet amplius dimi­ dium illius vit®, qua fruebatur natura integra, etsi natura lapsa nihil per­ diderit de vita et Viribus naturalibus. Sane ob mortalitatem corporis, quæ non est major in natura lapsa, quam esse posset in natura pura, dicitur nihilo­ minus homo vulneratus in naturalibus et semivivus relictus; occur igitur idem de ignorantia, concupiscenti® fomite, aliisque defectibus dici nequeat? Inst. 3. Spoliai’i gratuitis in hoc axiomate idem est, ac amittere bona natur® indebita ; ergo vulnerari in naturalibus idem erit, ac amittere ali­ quod bonum natur® debitum. R. .V. Cons. Disparitas est, quia lum. intelligi non potest nisi de amissione boni indebiti, cum solum bonum gratuitum sit naturæ indebitum : at 2um. potest duobus modis contingere vel cogitari : imprimis per amissionem boni natur® debiti, vel saltem per aliquam ejus diminutionem ; deinde per amissionem boni naturæ quidem indebiti, sed tamen antea habiti et vires ejus naturales perficientis in ordine etiam ad bonum naturale. Priore modo vulneratam esse naturam negamus, postremo concedimus : addimus etiam, naturam debilitatam esse ob amissionem exlrinseci. Inst. 4. Homo in statu naturæ puræ nequit dici vulneratus in naturalibus ac semivivus relictus ; ergo hoc plus dicit, quam hominem tantum carere donis justiti® originalis vel naturæ integræ. R. .V. Cons. Ideo enim homo in natura pura nequit dici vulneratus et semivivus relictus, quia vulneratio naturæ est dissolutio ordinis, qui prius intervires superiores et inferiores fuerat ; et quia metaphora etiam semi­ vivi relicti non importat carentiam vit® vel vigoris simpliciter, sed amissio­ nem vit® vel vigoris præhabili. Cnm itaque ille ordo, vita et vigor, qui in Adamo fuit, non præsupponatur ad naturam puram, quamvis hæc æque debilis esset quoad vires intrinsecas ac est natura lapsa, homo in iHa nequit 1(»8 DE GRATIA I.NIVERSI.M, . dici vulneratus et semivivus relictus, sed debilis et ad summum semivivus creatus. Cælerum quamvis vulneratio in naturalibus non indicet quid di­ stinctum a spoliatione gratuitorum naturæ integite donatorum, non frustra tamen in axiomate additur; quia apte explicat, quomodo et quam male hæc gratuitorum spoliatio naturam afficiat, ita ut per eam dicatur vulnus acce­ pisse in natura; siquidem illa dona ex paeto et promissione divina erant naturæ antecedenter unita, et quodam jure naturalibus ejus facultatibus tum quoad se, tum quoad usum propria : ictu autem peccati exinde sint separata, quæ separatio vel divisio dicitur vulnus ad instar vulneris corporalis, quo partes antea continu® ac unit® a partibus separantur. •Λ. f.-J *a .. •4•/•/I-’·-»· ■t Ttfî· ·Ύ r’ _ Σ »” L· ’ a;?· J75. Obj. II. Si homo in natura pura conditus peccaret, imminueretur ejus inclinatio naturalis ad bonum ; ergo et hoc accidit in natura lapsa per peccatum originale, el datur intrinseca debilitas major. Conf. Per originale natura est aversa a fine ultimo etiam naturali; ergo necessario est debilior ad bonum etiam naturale, quia bonitas actuum moralium pendet præcipue ex fine ultimo. R. Pejor omnino in hoc casu foret naturæ purce conditio, non ex aliis tantum hujus status capitibus, sed quia actuale peccatum est conversio ad creaturas, et relinquit speciem inchoativam habitus vitiosi; quorum neu­ trum ex originali peccato qua tali habetur; unde .V. Cons. Ad Conf. T. vel C. .1. et Ύ. Cons. Quia aversio praecise a fine ultimo non est aliqua forma physica residens in Adæ posteris, nec privatio perfectionis natu­ ralis ; sed solum moralis quædam habitudo et denominatio, reddens quidem subjectum Deo invisum, at nihil post se relinquens in natura, ratione cujus naturalis ejus peifectio dici possit imminuta. Inst. Ex variis naturæ affectionibus intrinsecis aperte prodit se major debilitas naturæ lapsæ. Nam 1. Rebellio concupiscentiæ regnat de facto in carne peccati : non regnaret in statu naturæ puræ. 2. Concupiscentia in homine lapso, juxta probabilem D.TuoM.E,est materiale peccati originalis; ex eo autem sequi videtur, quod habeat aliquid plus, quam in natura pura, scilicet majorem reluctanliam contra rationem, et majorem inclinationem ad bonum seusibile rationi contrarium. 3. Homo in statu naturæ puræ ex sibi debitis posset mereri apud Deum praemium naturale ; hoc vero non posset homo lapsus. 4. Nihil obest, quominus natura lapsa amittat inclinationem naturalem ad bonum; tum quia eamdem etsi connaturalem amittunt dam­ nati ; tum quia beati amittunt etiam potentiam peccandi, quantumvis conna­ turalem. R. A'. Ass. Ad Prob. l,m. C. A. sub propria vocum significatione, et .V. Cons. quæ inferri posset. Rebellio proprie est vis subditi aggredientis aliquid contrarium principi : hinc cum in natura lapsa insurgat concupiscentia contra rationem, cui in statu innocenti® fuit subjecta et mansisset subdita in nobis, nisi originale peccatum intercessisset, recte dicitur rebellare : non ila in natura pura ob rationem contrariam. Ad Prob. 2“. T. supp. N. seq. Concupiscentia quoad esse physicum et reale nihil habet nunc, quod non haberet in natura pura : habet quidem plus quoad esse morale, nempe privationem ordinationis præhabitæ inter vires inferiores ac superiores, cum S.Thomas formale originalis peccati statuat in DE ERRORIBUS PELAGIANORUM. 46Ô privatione gratiæ et justitias originalis ; per hoc tamen, quod concupiscentiæ in natura pura deest, nihil amittit naturalium virium, aut accipit naturalis nocumenti concupiscentia in homine lapso. .Idprob. 3*m. /). Con.s. Ergo debilior est natura lapsa quam pura ad me­ rendum C. ad honeste præcise agendum, abstrahendo a ratione meriti Ar. Meritum passim requirit, ut obsequium præstetur saltem a non inimico; hoc vero in natura lapsa, præscindendo a redemptore, non haberetur : quod ipsum tamen non pertinet ad aliquod intrinsecum, sed ad extrinsccam indignitatem. /IdProb. 4im. N.Ass. Ad prob. R. Disparitas est, quia 1°. in damnatis incli­ natio ad bonum extinguitur ratione obstinationis, quæ involvit actualem deordinationem peccati, conjungilurque cum supplicio æterno sine spe veniœ; non autem eousque connaturalis homini est inclinatio in bonum, ut comprimi non possit per actualem a bono aversionem, præsertim ubi non est spes conjunctionis possibilis. 2°. Potestas peccandi est ita connaturalis creature, ut non sit impeditiva majoris boni et finis ultimi, qui cum componi nequeat cum hac potentia, debet per hanc posse tolli. Aliter res habet cum inclinatione ct potentia ad bonum comparate ad peccatum originale respectu nature, quæ adhuc in via est. Cum enim illa homini aliunde sit conna­ turalis : peccatum autem originale secundum se ei non opponatur, nec etiam adsit aliquid cum ipsa incompossibile ; non est, cur debeat dici ablata vel imminuta, saltem quoad habitudinem intrinsecam. CAPUT II. DE VARIIS CIRCA GRATIAM ERRORIBUS. Cum in disputationibus de gratia potissimum circa ejus necessitatem, existenliam et agendi modum versemur, res nobis maxime est cum Pelagianis, Semi-Pelagianis, Luthero, Calvino, Baio, Jansenio ct Quesnello, utpote qui ea in materia ab orthodoxa doctrina plurimum aberrarunt. ARTICULUS I. QUINAM FUERINT AUCTORES, DEBELLATORES ET ERRORES 1LERESIS PELAGI A Ν.Έ CIRCA GRATIAM? 176. Dico I. Auctor fuit Pelagius, natione Britannus seu Angliis, profes­ sione monachus, ingenio fortissimo, celerrimo et acutissimo præcellens, mo­ ribus etiam pietatis laudem consecuius, ct scriptis clarus, quorum praecipua sunt Liber unus de natura, Libri quatuor de libero arbitrio, Libri tredecim expositionum in omnes Pauli epistolas, Libellus fidei ad Innocentium, et variæad varios epislolæ. Errores suos præformalos ab Origene , Ruffino, et Theodoro Mopsuest. Romæ spargere cœpit circa annum Christi 40“». ea <<·Λ; 'r DE GRATIA UNIVERSIM. eloquentia et calliditate, ut plures etiam probos ac litteratos falleret, sibique adjungeret, artibus non unis ac fraudibus tum in disseminando, tum in defendendo usus. Propugnatores hæreseos et Discipuli Pelagii praecipui fuerunt : Celestius natione, ut conjicitur, Campanus, vitam monasticam professus ct post pre­ sbyter, acerrimi ingenii homo, Pelagio vafrilie non inferior, superior etiam audacia, et actione potius, quam scriptis clarus. Julianus in Apulia natus, tum ob patris memoriam , tum ob egregiam, quam adolescens pra) se ferebat, indolem, S. Augustino primum carus, ad Eclanensem Episcopatum junior provectus, acer ingenio, sermone eloquens, virtutis specie nomen etiam magnum adeptus, sed Episcopatu post susce­ ptam Pelagii hæresin pulsus ; contra fidem Catholicam et S. Augustin* multa scripsit, praesertim Libros quatuor contra Librum unum S. AuG.de nuptiis, et Libros octo contra Libros sex S. Doctoris Juliano oppositos. Annianus natione Italus, ordine Diaconus, latinæ et græcæ ïinguæ peritissimus, Pelagio plurimum utilis ad emundandam sermonis in eo barba­ riem, S. Augustini contemptor mordax in homiliarum quarumdam S. Ciirvsostomi edita ab eo \ersioue latina, et S. Hieronymi oppugnator, cujus ad Ctesiphontem epistolæ aliquot libros opposuit. 177. Dico II. Debellatores Pelagianæ hæreseos dicuntur vel Patres in Conciliis congregati, vel Patres singuli dogmatica scripta opponentes, vel summi Pontifices Constitutionum decreta edentes. Concilia in causa Pelagianorum congregata sunt 24. I. Carthagine an. 112. præside Aurelio, ubi Celestius anathemate damna­ tus appellavit Sedem Apostolicam. II. Hierosolymis an. 415. præside Joanne Hierosol., qui cum Pelagii patro­ nus esset, tanquam judex rejectus, et causa ad Innocentium I. Pont. mas. delata fuit. III. Diospoli, in civitate Palæstinæ, sub finem ejusd. an. 415. præside Eulogio Cæsariens., ubi Pelagius objecta ab Erote et Lazaro hæreseos capita ancipiti responsione exposuit, et Patribus illusit, hinc errore facti ab iis Catholicus pronuntiatus. IV. Carthagine an. 416. præside Aurelio. V. Milevi in Numidia circa finem Octobr. ejusd. anni, præside Sylvano; ab utroque Pelagius et Celestius ut hæreseos auctores delati sunt ad INNO­ CENTIUM P. M. VI. Carthagine sub finem ejusd. an. 416. preside Aurelio, ubi eadem delatio repetita fuit. VH. Romæ in Januar. an. 417. sub Innocentio. Damnata hic fuit hæresis Pelagiana eum suis auctoribus et sectatoribus. VIII. Constantinopoli cod. anno, præside Attico contra Celestium. IX. Antiochiae anno eod. preside Theodoro contra Pelagium. X. Romæ circa initium Scptemb. ejusd. an. 417. sub Zosimo P. M. ubi comparait Celestius, allata est Pelagii epistola et fidei professio. XI. Carthagine ineunte Novembri ejusd. anni, ubi I.nnocentii damnatio, sub anni initium in Pelagium Celestiurnque lata, est acceptata, et lilteræ ad Zosimum de causa eorumdem hæreticorum dalæ fuerunt. DE EHRORIDUS PELAGIANORUM. 171 XII. Romæ circa modium Aprilis an. 418. sub Zosimo, ubi detecta Pela­ gii ac Celeslii tum hæresi tum fraude, ulerque repetita auctoritate damna­ tus est. XIII. Carthagine Calond. Maii ejusd. anni, Aurelio vocante, convenerunt ex omnibus Africæ provinciis Episcopi, unde et Africanum dicturn est. Hic Pelagiana hæresis rursus anathematizata, et Canones octo, in priore Synodo Carthaginensi conditi, sunt promulgati. XIV. Carthagine medio Junii an. ejusdem, similis conventus est coactus, ct hinc Africanum Concilium posterius nuncupatus. iStw /r/ XV. Iterum Carthagine in autumno an. 418., ubi epistolæ Zosimi et damnatio Pelagianorum communi plausu excepta fuerunt. Dicitur et hoc Concilium Africanum, nempe tertium. ‘V XVI. Eliam Carthagine an. 419. præside Aurelio, quod nomen quoque Africani quarti habet, ct plures Canones edidisse refertur, qui in Codice Afric. Ecclesiæ notantur. XVII. In Cilicia an. 423. adversus Julianum. XVIII. Constantinopoli an. 424. in causa Episcoporum ex Italia ejectorum propter hæresin Pelagianam. XLX. Romæ an. 425. sub Coelestino I. P. M. XX. Carthagine hoc vel priore anno, præside Aurelio, in causa Leporii, qui prius hæresi favens libellum satisfactionis dedit. XXI. In Gallia anno et loco incerto, a quo missi Germanus Antissiodorensis et Lupus Trecensis Episcopi ad Pelagianos in Anglia debellandos. XXII. Verolamii in Anglia an. 429., ubi duo illi Galliæ Episcopi Pelagia­ nos convicerunt. XX11I. Romæ an. 431. sub Coelestino P. M., quod fuit quasi præparatio Concilii generalis. XXIV. Ephesi an. 431. Cone, generale contra Nestorium et Celestianos, quo nomine dicebantur a Cclestio, qui alias audiebant Pelagiani a Pelagio. Patres, qui grassanti Pelagianæ hæresi scripta dogmatica opposuerunt, potissimi fuerunt S. Hieronymus, Augustinus, Orosius, Sixtus et Marius Mercator. Primo tribuitur, quod primus in aciem contra Pelagianos pro­ dierit : secundo, quod eo praecipue duce bellum contra eos feliciter fuerit confectum. Unde posterioris hujus, nempe S. Augustini, opera contra Pela­ gianos scripta breviter recensere juvat ; omissis tamen libris, quibus eorum errores, antequam vulgarentur, jam praefocasse censeri potest, quales erant Libri 1res de libero arbitrio, Liber unus de duabus animabus, Libri duo de diversis quaestionibus ad Simplicianum. Sunt autem secundum seriem chronologicam sequentia. Anno 412. Libri tres ad FI. Marcellinum de peccatorum meritis et remis­ sione, in quibus peccati originalis existentiam ct baptismi parvulorum ne­ cessitatem demonstrat : Pelagium adhuc commendat, eo quod ejus vita etiamnum a pluribus commendaretur. Item Liber unus ad eumd. Marcelli­ num de spiritu et littera, in quo impeccantiam Pelagianorum oppugnat, et hominem sine gratia, præter legem necessaria, ad justitiam pervenire posse negat. Data etiam est hoc anno epistola 120. (al. 140.) ad Honoratum, novos haereticos exagitans. ‘‘I*# i • i fi·’ / • H' i I 4 'vi ; ·. <·· · wÎJ Ί ; < V) ' ,; η ' DE GRATIA UNIVERS! Μ, τχ; * **· *» Λ» *'>ΐΓ·**νβ-ΛΙ I Anno 413, Sermo I I. de verbis Apostoli (ul. semi. 294.) quo Pelagians perstringit. Anno 114. Epistola 89. (al. 157.) ad Hilarium contra Pelagianos in Sici­ lia commorantes. Anno 415. Liber unus de natura et gratia contra Pelagii librum de natura priore anno editum, quem tacito adhuc nomine refutat, et quid de natura, quid de gratia certum sit, edocet. Item Liber unus de perfectione justitiæ adversus definitiones Celestii, quam per solas natune vires possibilem, ct e.\ gratia etiam in praesenti vita futuram negat. Ejus non meminit in LL Retract., quia, cum ad Eutropium et Paulum scriptus sit, videtur ad seriem epistolarum pertinere. Scriptæ etiam hoc anno sunt epistolae 28. el 29. (al. 166. 167.), ad Hieronymum, in quibus de origine animarum, el de loco Jacobi : qui offenderit in uno etc. tractatur. An. 416. Epistolae 252. (al. 179.) ad Joan. Hieros., 94. (al. 178.) ad Hilarium Narbon., 92. al. 176.) ad Innocentium, quibus damnatio Pelagii in Cone. Carthaginensi et Milevitano narratur. An. 417. Liber unus de gestis Pelagii vel Palcestinis, ubi de Synodo Palae­ stina, calliditate Pelagii et chartula defensionis ab hoc ad Augustinum missa agit, simulque ostendit ipsam hæresin damnatam fuisse, licet ejus auctor fraude damnationem evaserit. Item sermo 2. de verb. Apost. (al. serm. 131.), in quo causam Pelagianorum Sedis Apostolicæ judicio finitam docet. Adde epistolas 143. (al. 188.) ad Julianum, 57. (al. 187.) ad Dardanum, 106. (al. 186.) ad Paulinurn, contra Pelagianos scriptas. An. 418. Libri duo, alter de gratia Christi, alter de peccato originali: in quorum primo Pelagii artes et fucum circa gratiæ confessionem aperit et refellit : in secundo de peccatoAdæ, de nuptiis, libidine, et de effectibus baptismi tractans, damnatam in Celestio Pelagii doctrinam convincit. Item epistolæ 105. (al. 194.) adSixtum postea P. M. et 157. (al. 190.) àdOptatum, quarum illa compendium quasi Catholicæ doctrinæ contra Pelagianos refert, hæc vero circa originem animarum versatur. An. 419. Liber primus ad Valerium Comitem de nuptiis et concupiscentia, in quo de nuptiarum bono, concupiscentia ac pudore accurate agit. Item Libri quatuor de anima et ejus origine, quibus turn Manichæi, tum Pelagiani in iis, quæ ad ignorantiam ct difficultatem spectant, confutantur. An. 420. Liber secundus de nuptiis et concupiscentia, in quo depelluntur argumenta, quæ ex libris Juliani contra priorem S. Augustini de nuptiis et concupiscentia librum excerpta illi fuerant transmissa. Item Libri qua­ tuor ad Bonifacium P. M. contra duas epistolas Pelagianorum, in quibus Catholica dognata de reatu originali et gratia Christi contra Pelagianorum cavillationes Vindicantur. Ad eumdem annum perlinet epistola 107. (al. 217.) ad Vitalem, in qua necessitas et gratuitas gratiæ adslruitur. An. 421. vel sub initium sequentis, Libri sex contra Julianum, quibus illius libros quatuor, quorum excerpta in !.. 2. de nupt. et concup. refutaverat, penitus excutit et refellit. Item Enchiridion ad Laurentium, sive Liber unus de fide, spe et charitate, in quo plura contra Pelagianos extant argumenta. An. 424. Liber unus ad Valentinum et Monachos Adrumctinos de gratia et libero arbitrio, in quibus concordiam gratiæ et liberi arbitrii exponit, et con­ troversias apud illos ortas, nonnullis nempe contendentibus, gratia ad pie- 1>1: EKHOIUBUS PELAGIANORUM. 173 lalis opera absolute necessaria, de libertate actum esse, S. Augustinus com­ ponere satagit. An. 425. Liber unus ad eosdem de correptione et gratia, in quo osten­ ditur nee gratia prohiberi correptionem, nec correptione negari gratiam, el discrimen gratiæante ct post lapsum exponitur. An. 426. ct 427. Libri duo Detractui ionum, in quibus libros a se scriptos recenset, partira corrigit, partira confirmat, et dicta contra hærelicos expli­ cat et urget. An. 428. vel 429. Liber unus de praedestinatione Sanctorum ct unus de dono perseverant iœ ad SS. Prosperum et Hilarium, quorum epistolis de SemiPelagianorura erroribus certior factus fuit S. Doctor. Hos autem iu iis debel­ lat, probatque, non solum incrementum, sed ipsum etiam fidei initium ac perseverantiam esse donum Dei. Annis iisdem vel 430. Libri sex contra Julianum, dicti vulgo opus imper­ fectum, quia S. Augustinus morte occupatus relinquere hoc opus imper­ fectum coactus est, utpote an. 430. quinto Calend. Septcmb. mortuus. In eo respondet ad libros octo a Juliano contra librum secundum Auguslinianum de nuptiis el concupiscentia editos, quorum sex priores refutantur per sex a S. Doctore jam confectos, duo posteriores autem ob mortis interventum responsione caruerunt. Pontifices summi, præter alios posteriores, omnes Pelagianæ hæresi coævi eamdem damnarunt, de quibus Gelasius P. M. ep. ad Honorium Dalmatiae Episcop. ita scribit (Labb.t. 4. p. 1173. A.) : An fortasse nescitis hanc hœresin... et ab Apostolica dudum Sede per beatœ memorice Innocentium, ac deinde Zosimum, Bonifaciwn, Ccelestinum, Sixtum, Leonem continuis et incessabilibus sententiis fuisse prostratam? De his porro observandum : 1°. Innocentium inter Pontifices maximos fuisse primum, qui Pelagianam hæresin damnaverit, ejusque auctoribus ct sectatoribus dixerit anathema, datis ad Patres Concilii Carthagincnsis et Milevitani litteris. 2°, Zosimi in Pelagianos sententiam promulgatam esse per epistolam, quæ Tractoria vocatur, eratque prolixa, integram causam Pelagianam complexa, ad omnes Christiani orbis Episcopos directa, ut huic nempe formulae singuli subscriberent; quod etiam ab omnibus est praestitum, exceptis cum duce Juliano Episcopis octodecim, qui cum interposita appellatione ad OEcumenicum Concilium provocassent, excommunicati, depositi, et e civitatibus suis expulsi fuerunt. 3’. A Coelestino , in scripta ad Galliæ Episcopos epistola, laudatum et a sinistra suspicionis rumore liberum semper habitum esse S. Augustinum. Huic annexa leguntur decem decreta, nomine auctoritatum praeteritorum sedis Apostolicæ Episcoporum vulgata, quæ eidem Coelestino adseribuntur a plurimis, a Petro Crabbo autem, Sirmondo et aliis adjudicantur. 178. Dico III. Errores Pelagianorum universim ad tria capita referuntur : I ’. Gratiam Dei secundum merita, solius naturae scu liberi arbitrii viribus facta, dari. 2°. Hominem per easdem arbitrii vires posse divina omnia im­ plere mandata, el sine omni peccato vivere, adeoque gratiam Dei necessa­ riam non esse, ul homo legem servare et a peccatis abstinere possit; sed solum per eam fieri, ut facilius hæc homo possit. 3°. Peccatum primi pa- 171 HE GRATIA UNIVEHSIM. rentis ipsi, non posteris nocuisse, sen non dari in nobis originale peccatum. Recensuit hæc S. Augustinus L. 3. ad Bonif. cont. duas ep. Pelag. c. 8.,elL de don. persev. c. 2. n. 4. 179. Dico IV. Errores Pelagianorum spécial im et circa gratiam colligi possunt ex systemate Pelagii, quod tres partes’complectitur. P. Est ejus dis­ tinctio inter possibilitatem, voluntatem et actionem, de qua S. Avg. L. de gr. Christi c. 3. n. 4. et c. 4. Quamvis enim Catholici etiam ct Concilia hæc tria in homine etiam distinguant, et liberum arbitrium seu possibilitatem faciendi bonum vel malum fateantur esse a creatore Deo : negant tamen arbitrium illud se solo et sine gratia posse facere bonum, aut sine ea volilionem et actionem bonam a libero arbitrio procedere. 2·. Est ejus distinctio inter possibilitatem et adjutorium possibilitatis, ubi per illam solam intellexit naturam; per adjutori um autem indicavit legem ac doctrinam, revelationem, exemplum Christi , remissionem peccatorum, et ad summum interiorem intellectus illustrationem de qua S. Augustinus L. de grat. Christi c. 6. 7. 8.9. 10. 3*. Est adjecta ab eo gratiæ duplex conditio. Qualecumque enim possibi­ litatis adjutorium Pelagius admitteret, 1°. negabat illud esse gratuitum; 2°. negabat esse simpliciter necessarium, sed tantum ad facilius duntaxat agendum. De utroque testatur S. Alg. L. degr. Christi c. 26. et 31. 180. Observa varios Pelagians hæresis status : Primus fuit velut Ethnicismus, in quo, nulla gratiæ facta mentione, Pelagiani naturam hominis suffi­ cere dicebant ad bene agendum, vitandum peccatum, vincendas passiones ct bealiludinem consequendam. Secundus fuit velut Semi-Elhnicismus, in quo naturam ipsam tanquam gratiam agnoscere et praedicare coeperunt. Tertius fuit vehit Judaismus, in quo aliud genus gratiæ, nempe legem seu doctrinam divinam, exempla Christi, et remissionem peccatorum admiserunt. Atque hi 1res status ponuntur fuisse ante latam a Zosnio sententiam : post eam vero et ab anno 418. successit major, e.x opinione Jansenii, mutatio dogmatis Pelagiani. Hinc juxta eum quartus fuit Semi-Christianismus, in quo con­ cesserunt quidem veram gratiam etiam voluntatis, quæ nempe faciat velle et operari, sed tantum ad perficiendum bonum, non autem inchoandum, adjectis simul duabus conditionibus gratiam evertentibus. 181. Dico V. Fundamenta hæresis Pelagianæ tria colliguntur ex scriptis SS. Patrum adversus Pelagianos. Primum et principale, quod existimarent Pelagiani necessitatem gratiæ ad bene operandum repugnare libero arbitrio ct inducere fatum. Docemur id ex S. Augustino de gestis Pelag. c. 33. n. 65. Secundum, quod Deus non praecipiat, nec præcipcrc possit impossibilia; unde, cum homo secundum se sit capax legis et praecepti, statuebant, eumdem etiam secundum se posse implere præcepta a Deo imposita, ac proinde gratiam ad ea implenda non esse simpliciter necessariam. Habetur id cx ipsa Pelagii ep. ad Demctriad. c. 4. 16. ct 18. (inter opp. Hieron. t. II.). Tertium, quod alias videretur Deus acceptor personarum, si gratiam suam unis negaret, aliis concederet, nullis eorum præccderilibus meritis; propter quod Pelagius ceusuit gratiam Dei secundum merita nostra dari, ut eX m·; erkoiuuus PELAGI ANORUM. 175 erroribus in Cone. Diospolitano damnatis, L. de gest. Pol. c. 14. et L. de hæresib. hier. 88. liquet. His tamen fundamentis quantumlibct positis, haud gravate Pelagius admisit adjutorium legis ac doctrines, exemplum item Christi et adminicula. Cum enim hæc omnia non nisi ad intellectum pertineant et sidam suscitent cognitionem illius, quod faciendum vel omittendum est; in ejus systemate remanebat tota facultas voluntatis et liberi arbitrii nativi, sufficiens sibi vis ad bonum quod lex ostenderit, licet in actum exire non posset } nisi cogni­ tio praecessisset, non quidem defectu potestatis, sed solius illuminationis. Qv.eres 1. An et qualem gratiam illustrationis interiorem tandem admiserit Pelagius ? 182. R. 1. Pelagius admisit interiorem gratiam, qua intellectus intime a Deo illustratur. Prob. S. Aug. de Pelagio L. de gr. Christi c. 41. Ipsas quoque, inquit, ut in scriptis suis apertissime affirmat (Pelagius), orationes ad nihil aliud adhibendas opinatur, nisi ut nobis doctrina etiam divina revelatione aperia­ mur, non ut adjuvetur mens hominis, ut id quod faciendum esse didicerit, etiam dilectione et actione perficiat. His autem manifeste designatur, præ­ ter legis doctrinam exteriorem et revelationis propositionem, vera et interna illustratio; quia, qui orat, jam lege et revelatione prævia instructus est, et aliam adhuc doctrinam utique petit. Conf. S. Augustinus, dum ibidem c. 29. recitasset hæc Pelagii verba : Ut quod per liberum homines facere jubentur arbitrium, facilius possint im­ plere per gratiam, subjungit : Tolle facilius, et non solum plenus, verum etiam sanus est sensus. Nec dicas : S. August, hæc et similia omnia forme semper revocat ad legem et doctrinam, ut vel ex uno c. 7. de gr. Chr. manifestum est. R. D. Revocat ad legem, quatenus hæc omnia tantum manifestant Dei voluntatem, non autem vim agendi libero nostro arbitrio suppeditant, quod ipsum duntaxat lex et doctrina facit C. quatenus hæc omnia habeant se omnino exterius ut lex, vel forsan mere cx parte objecti, ut potest esse doctrina et revelatio N. Primum sensum fuisse genuinum S. Aug., probat tota disputatio laudati libri, et verba ex eod. c. 10. huc referenda : In lege namque et doctrina sanctarum Scripturarum futurœ gloriœ atque praemio­ rum promittitur magnitudo : ad doctrinam pertinet etiam quod sapientia revelatur. 183; R. II. Pelagius illustrationis gratiam, quam admisit, simul duplici ciTore foedavit, 1°. volens nos cam promereri per naturæ vires : 2°. putans eam non esse simpliciter necessariam, sed tantum ad operandum facilius. Prob. ex dictis n. 179. Conf. S. Aug. L. de hæresib. c. 88. de Pelagio scribens : Gratiam Dei, inquit, qua liberamur ab impietate (dicunt) secundum merita nostra dari. Exin colligunt nonnulli, gratiam illustrationis hac duplici proprietate vitia­ tam non esse veram illustrationem supcrnaturalem, quæ intellectum elevet ad actus similes eliciendos : adeoque gratiam hanc a Pelagiauis admissam $ c· · : X 176 1>E GRATIA UNIVERSIM, referri posse ad illustrationem quidem intia intellectum exislentcm, sed tamen ex parte objecti, quod tantum proponit et ostendit, se tenentem. .Vec dicas 1°. Pelagius anathematizavit eos, qui gratiam Dei et adjutorium non ad singulos actus dari opinantur, et illud putant in libero arbitrio esse, vel in lege Dei ac doctrina, ut Aug. docet L. de gest. Pel. c. 1 i. Ergo admisit gratiam illustrationis interiorem a lege scilicet distinctam ut necessariam. R. /). Cons. Admisit ut necessariam simpliciter .V. ut necessariam ad faci­ lius obsonanda præcepta et operandum C. S. Aug. ex Pelagii doctrina L. de hæres. exposita colligens observat : Dicendo utique ut facilius possint, voluit credi, etiamsi difficilius, tamen posse homines sine gratia divina facere jussa divina. Nec dicas 2°. S. Aug. alibi sæpius et L. de gr. Chr. c. 47. unum adversus Pelagianos contendit, ut non solum fateantur adjuvari a Deo possibilitatem per mentis illuminationem, verum etiam voluntatem et actionem per sub­ ministrationem Spiritus sancti; hoc enim concesso, nihil, inquit, de adju­ torio gratiœ Dei, quantum arbitror, inter nos controversia: relinquetur; ergo Pelagius in nullo dissensit ab Aug. circa illustrationem internam. R. D. .1. Dixit nihil futurum controversia1 de adjutorio Dei, quantum precise pertinet ad substantiam vel genus gratiæ C. quantum spectat ad conditiones vel proprietates gratiæ .V. Gratia Christi propria et completa quoad substantiam quasi complectebatur duo genera auxiliorum inter­ norum, unum ex parte intellectus, alterum ex parte voluntatis ; primo itaque concesso a Pelagio, exigebat Aug. ut et alterum admitteret, et sic quoad hoc nulla futura erat controversia. Sed eadem gratia essentialiter etiam requi­ rebat tanquam prædicata propria, ut esset gratuita, et daret simpliciter posse vel potentiam actus salutares eliciendi. Atque Pelagium non minus urgebatS. Augustims, ut duplicem hanc proprietatem agnosceret iu ea, quam admittebat, gratia, ac illud voluntatis adjutorium. Quænes IL Jn Pelagiani admiserint tandem gratiam inspirationis, seu auxilium internum voluntatis? 184. R. I. Nec Pelagius, nec Celestins admiserunt gratiam interiorem voluntatis. Prob. de Pelagio. S. Aug. de universa Pelagii doctrina L. de gr. Chr. c. a. sic enuntiat : Scire quippe debemus, quod nec voluntatem nostram, nec actio­ nem divino adjuvari credit auxilio ; sed solam possibilitatem voluntatis atque operis, quam solam in his Iribus nos habere affirmat ex Deo; tanquam hoc sit infirmum, quod Deus ipse posuit in natura : coetera vero duo quæ nostra esse voluit, ita sint firma et fortia et sibi sufficientia, ut nullo indigeant ejus auxilio : et ideo non adjuvet ut velimus, non adjuvet ut agamus, sed tantum­ modo adjuvet ut velle et agere valeamus. Idem judicavit S. Aug. de scriptis Pelagii singulis, ad quæ hic provocavit. Prob. de Celeslio. Testatur S. Air.. L. de gr. Chr. c. .30. n. 32. Nam ut de Celcstii opusculis interim taceam, vel libellis ejus, quos judiciis ecclesiasticis allegavit, quæ robis omnia, cum aliis quas necessarias existimavimus litteris, mittenda curavimus, quibus omnibus diligenter inspectis, possitis advertere non eum ponere Dei gratiam, qua juvamur, vel ad declinandum a malo, vel 1)E ElUlORlBUS PELAGIANORUM. 17/ ad faciendum bonum praeter naturale arbit rium voluntatis, nisi in lege atque doctrina. Nec dicas 1°. Pelagius ultro concedebat possibilitatem boni, seu potestatem liene agendi esse a Deo, et simul etiam adjutorium possibilitatis, ut constat c.\ c. 3. et 4. L. de gr. Chr. : sed adjutorium istud vera est et interna volun­ tatis gratia ; ergo. 2°. Pelagius admisit interiorem illustrationis gratiam; agnovit pariter ex illa illustratione oriri quosdam voluntatis motus indeliberatos : sed hi motus sunt ipsissima voluntatis gratia ; ergo. R. Jd 1UI". N. m. Præter hactenus dicta id liquet ex L. de gr. Chr. c. 41. ubiS. Aug. de Pelagianis ait : Nullum auxilium gratiœ credunt, qua naturæ possibilitas adjuvetur, nisi in lege atque doctrina. R. 442“". I). 2am. p. M. Agnovit motus indeliberatos mere naturales ex ipsascilicel voluntate prosilientes occasione illustrationis intellectus C. motus supematurales /V. vel subd. qui a dixina gratia proprie, immediate et effi­ cienter in ipsa voluntate excitati promananl N. qui et quatenus metaphorice, mediate et objective, ratione scilicet objecti supernaturaliter propositi, dicuntur supematurales C. 185. R. II. Nec Pelagiani reliqui, etiam post damnationem hæreseos a Zusimo latam, admiserunt interiorem voluntatis gratiam. Prob.universim de Pelagianis ex L. de hæresibus, quem S. Aug. scripsit post libros Retractationum, ut patet, tum quod ejus recensio nulla fiat iu his libris, tum quod id ipsum testetur epistola ad Quodvultdeum huic libro praefixa; unde et Lovanienses operum S. Aug. editores in Tomi 6. initio notant, eum vel postremum, vel inter postremos esse scriptum. Prob. speciatim de Juliano. Quamvis concedamus hunc, pluribus loquendi formulis, visum fuisse declinare ad Semipelagianismum, tamen non minus ille, ac ante Pelagius, variatione verborum qualicumque potuit duntaxat facere fucum, et revera nec recedere a Pelagiano systemate, nec aliam gra­ tiam admittere, quamquæ per revelationem sapientiæ et mentis illumina­ tionem, non vero per virtutis subministrationem operetur. Atque hoc etiam Cvenisse probabilius persuadet tum Juliani ingenium acre ac tortuosum : lumAuGUSTiNi in L. de hæresibus ad Quodvultdeum c. 88. testimonium, quod Juliano et reliquis Pelagianis injuriosum ac calumnia plenum foret, si illi reipsa mutassent de gratia voluntatis sententiam : tum quod S. Aug. Juliano aque ac aliis post an. 418. cumdcm errorem, quem antea tenuerant, obji­ ciat et oppugnet. Nec dicas : S. Aug. in posterioribus suis libris docet lb. Julianum admi­ sisse gratiam, qua in ipso opere homo adjuvetur ; patet ex L. 1. cont. duas cp. Pelag. ad Bonif. c. 18. etc. 2°. Eiundem et reliquos Pelagianos convictos agnovisse gratiam, per quam bene operamur, per quam lex impletur, et na­ tura liberatur, perquam fit, ut peccatum non dominetur; liquet ex L. degr. etlib. arb. c. 14. 3n. I)c iisdem testatur unicum eorum effugium jam esse, quod dicant gratiam præccdere merita naturæ, ut loca modo indicata docent ; aut eo etiam deflectere, ut dicant Dei gratiam esse adjutricem ad facilius faciendum, ut habetur in serm. 13. de verb. Aposl. c. 11. et 12. 'al. serm. 186. n. 12. 13.) Unde etiam S. Doctor totus est in debellandis dun­ taxat his effugiis Pclagianorum, tum in LL. cont. duas ep. Pelag. ad Bonif; iv. p. 1. 12 » 1 ς-τί _ 178 UE GRATIA UNIVERSIM. cl de gr. ac lib. arb., liunin illo sermone. 4°. Recensens L. de don. pcrsov. c. 2. η. 4. ea, quæ contra Pelagianos Catholica tenet Ecclesia, nihil cira gratiam commémorai, quam quod ipsa necmarm sil el gratuita; ergo non obscure indicat, eos tunc recte sensisse circa substantiam graliæ, el sic internum voluntatis auxilium admisisse. I A R. Cum cl Jansenius et reliqui Ductores, qui nobis hic contrarianlur, admittant plerique a Pelagio non fuisse admissam gratiam voluntatis, inde manifesta contra illos potest formari instantia. Nam et hic æquc encrgicc, ac Julianus ct reliqui Pelagiani, dixerat Deum operari in nobis velle, quoi bonum, dum revelatione sapientia· in desiderium Dei stupentem suscitat vo­ luntatem, quin tamen his formulis veram actionis gratiam fateretur. Nec minus ille etiam dHabebatur ad duo illa effugia, et S. Aug. jam in libris suis prioribus hæc praeludere laboraverat ; ct tamen inferri hinc aliquid contra communem, quam nobiscum tenent sententiam, non patiuntur ad­ versarii. Undead 1“®. i-t2um. R. Admissam esse gratiam, qua Spiritu sancto inte­ rius illuminante illustratur intellectus, atque sic mediate juvetur homo in opere, lex impleatur, natura liberetur, peccatum non dominctur : non vero talem, quæ subministratione virtutis el immediata efficacia ipsam volunta­ tem cl actionem juvet intime atque perficiat. Ad 3"m. R. Pelagianos hic ct suum ingenium ct communem hærelicoi'um morem observasse, ut jam huc jam illuc dilabi conarentur : S. Doctorem autem pro suo ardore et copia fecisse, ne locum clabcndi ullum pateretur. Cætcrum labor ille in asserenda necessitate cl gratuitate gratiæ conferebat quique plurimum ad ipsam gratiæ naturam ct substantiam evincendam; atque hinc posteriorem quæslioncm quasi concessam, el ideo omissam esse, nullatenus dici potest. Jd4u“. R. similiter. Quod vero in L. de don. persev. referre omisit, quia id materia quæstionis non exigebat, retulit tamen luculenter tum post ælatem hujus libri in L. de hæres. c. 88., tum paulo ante in L. de gr. el lib. arb. ubi c. 11. Quid est ergo, inquit, ι/uod vanissimi homines et perversissimi Pelagiani legem dicunt esse Dei gratiam, qua juvamur ad non peccandum. Qu.eresIII. An Pelagiani admiserint gratiam habitualem? 181). R. I. Si verba Pelagianorum spectentur, certum videtur, ab illis agni­ tam el admissam esse gratiam habitualem. Prob. Julianus apud S. Acg. L. 1. contr. eunidem c. 6. n. 21. sic ait, citans verba Joann. Chris, hum. ad Neophytos : Hac de causa etiam infantes baptizamus, cum non sint coinquinati peccato, nt cis addatur sanctitas, ju­ stitia, adoptio, hœreditas, fraternitas Christi, ut ejus membra sint. Conf. Ex effectibus, quos Pelagiani graliæ Chrisli a se receptae tribuerunt. Ii autem sunt 1Abstersio peccatorum; sic Julianus apud S. Aug. L. 2. op. imperf. n. 212. Gratia... infusa semel uno virtutis suæ impetu alquecompendio,diversa ct plurima delet crimina. 2°. Instauratio el Innovatio natlr.e; sic Julian, apud Acg. L. .3. contr. cumd. c. 3. n. 8. Christus... auget circa imaginem suam continua largitate beneficia; et quos fecerat condendo bonos, _τ * a «A DE laiRORIDUS PELAGIANORUM. 17» facit innovando adoplandoque meliores. El Pelagius cp. ad Demetriad e //islaurati per gratiam Christi et in meliorem hominem renali sumus. 3°. Rege­ neratio; sic Julian, apud Aug. L. 5. coni. cumd. c. 3. ct Pelagius apud Arc. L. dc lueres, c. 88. similiter dc regeneratione per baptismum loquun­ tur. 4". Justificatio ct sanctificatio; sic enim Julian, apud S. Aug. L. 2. op. imperf. n. 212. Ideo ait (Apostolus) ex multis delictis in justificationem; id est, ex multis delictis liberatos homines ad gloriam perducit justificationis indultx. Pelagius vero in Comment, ad c. 5. ep. ad Rom. et ad c. ‘>. ep. 2. ad Cor. idem ait. 5°. Adoptio el hereditas; sic enim Pelagianos S. Aug. L. 2. ad Bonif. c. 6. n. 11. compellat: Regenerationis lavacro adoptari ex filiis hominum in filios Dei non negatis, imo etiam praedicatis. G°. Infusio vel col­ latio virtutum; sic Julianus apudS. Aug. L. 1. op. imperf. n. 53. ait : Hanc (baptismatis) gratiam locupletem spiritualibus donis credimus, quæ multis opima muneribus ac reverenda virtutibus, pro infirmitatum generibus et hu­ manorum statuum diversitatibus, una, tam remediorum collatrice quam mu­ nerum, virtute medicatur. 187. R. II. Si aries ct subdolae Pelagianorum explicationes attendantur, incertum videtur an gratiam habitualem admiserint. Halio est, quia sicut variæ et encrgicæ loquendi formulae, quibus vide­ bantur asserere adjutorium voluntatis, erant compositas ad fucum Catho­ licis faciendum, nihilque rcipsa preeter legem, doctrinam, revelationem et internam illustrationem concedebant : ita totus etiam ille verborum appa­ ratus ex simili arte videtur esse profectus, nec gratiam habitualem in sensu Catholico asserere. Probabiliter enim opinari licet, Pelagianos tantum intel­ lexisse remissionem evenire per simplicem externam peccatorum condo­ nationem : sanctificationem, regenerationem et adoptionem similiter per edernum favorem Dei ad regnum destinantis ; sicut sola Principis voluntate quis ad regni dignitates destinari potest,quin aliqua illi virtus interna com­ municetur : virtutum etiam collationem, cum hæ sint illa ipsa graliæ opera et munia, fieri et explicari per intrinsecam condonationem vel favorem. Fundamentum hujus assertionis præbet S. Augustinus, qui 1°. de remis­ sione peccatorum sensum Pelagianum sic explicat L. 6. contr. Julian, c. 23. n. 72. eunidem alloquens : Tu a vestro dogmate non recedis, quo putatis gratiam Dei per J. C. D. N. sic in sola peccatorum remissione versari, ut non adjuret ad vitanda peccata et desideria vincenda carnalia, diffundendo charitalcm in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui ab illo datus est nobis. 2°. De instauratione et regeneratione similiter loquitur S. Aug., L. de gr. Ch. c. 38. n. 42. 3°. De justificatione et sanctificatione ad eumdem sensum perlinet S. Augustini effatum, ex L. de gr. Chrisli c. 30. n. 31. Istam gra­ tiam, qua justificamur, id est , qua charitas Dei diffunditur in cordibus nostris fier Spiritum sanctum, qui datus est nobis, in Pelagii et Celestii scriptis... nusquam cos inveni, quemadmodum confitenda est, confiteri. iu. De virtvtirus ac nomiiialim de fide nihil probant ; verba enim Juliani supra ci t. : Sed hanc gratiam locupletem spiritualibus donis credimus, qua· multis opima muneri­ bus ac reverenda virtutibus etc., vel ipso Jansenio hic adversario judice, intelligi possunt dc gratia baptismi intransitive sumpta, id est, de baptismo, qui vires habeat ad multos effectus praestandos ratione ct modo nuper assi- INU l'E GRATIA UNIVERS1.M. gnatis. Adhæc S. Aug. L. 6. contr. Julian, c. i3. n. ti., ubi eatenus pantiles tantum e.x eorum sententia dicit fideles, quatenus per alios credunt.’ Velitis, nolitis, inquit, parvulos credere confitemini in Christum per curda el ora gestantium. ARTICULUS II. yl l.XA.M PRIMI FUERINT SEMIPELAGIANI EORU.MQUE HERELIATORES ET ERRORES? 188. Nota. Semipelagiani eo nomine appellati, quod multa Pelagiaoorum dogmata ejurantes aliqua tamen retinuerint, dimidiato quasi errore ea secuti, in quibus, teste Prospero, non mediocris pestilentiæ fibra nutritur. Dicti etiam sunt Reliquiœ Pelagianorum, quod ex eorum cineribus excitati partem aliquam erroris jam prostrati superstitem facerent : dicti item Mas­ silienses ab urbe Massiliensi in Gallia, in qua Semipelagiani existebant, de quorum erroribus S. Prosper et Hilarius ad S. Augustinum retulerunt. 189. Dico I. Inter Semipelagiauorum principes numerantur 1°. Joannes Cassianus, natione Gallus, vitam monasticam primum in Palæstiiiæ et Ægypti cœnobiis professus, dein Diaconus a S. Joanne Curysost. ordinatus, post ejus obitum Massiliensis Presbyter factus, in extrudo Massiliae coenobio subsistens. Collatoris nomen naclus est, ob scriptos de Institutis Monachorum /Egypti commentarios et Patrum Collationes, in quarum decima tertia prae­ sertim Semipelagianos errores diserte docuit. 2°. Faustus natione Britannus, primum coenobii Lirinensis Abbas •TiS I Rejensis in Gallia Episcopus, errorum a Joanne Cassiano haustorum propu­ gnator acerrimus, post an.475. Libros 2. de gratia et libero arbitrio edidit, in quibus Massiliensium dogmata et calumnias contra S. Augustinum, ejusque praesertim librum de prædestinatione, instauravit. 3°. Vincentium, de quo inter eruditos est controversia, secundum Norisium et Nat. Alexandrum est ille, qui Tulli natus, coenobii Lirinensis in Provincia Monachus et Abbas, scripsit Commonitorium duplex adversus Haereticos, et hinc ab iisdem Vincentianarum,numero sexdecim, objectionum auctor habe­ tur, atque in ipso Commonitorio tecte et per cuniculos S. Augustinum ac ejus discipulos impugnasse perhibetur, ante annum 150. mortuus. His secundum communiorem addendus venit 4°. Gennadius Massiliensis Presbyter, cujus animus factioni Scmipelagianæ addictus ex libro colligitur, quem de Viris illustribus anno circiter 490. conscripsit. Præter hos in Semipelagiano errore se aliquando versatum fatetur S. Aug. L. de prædesl. Sanet, c. 3., et hinc quasdam propositiones Expositionum in episl. adRomau. ante Episcopatum scriptarum in LL. Retract, emendat. In eumdein errorem prolapsi fuerant Vitalis quidam Carthaginensis et nonnulli Monachi Adrumelini, quorum tamen primum revocavit S. Aug., ut ex ejus epist. 107. (al. 21".), liquet ; postremos autem idem diam statim corripuit. Severum Sulpitium Semipelagianum putavit Baronius ; sed edidit pro eo apo* logiaiu Guibertus Abbas Gembl&censis,et ex Chronologia eum vindicavit Labbcus : S. Honoratum Massiliens. Ep. in similem suspicionem deduxit Norisius, sed ab eadem liberavit eum Nat. Alexander : Jansenius denique S. Joannem DE ERRORIBUS BEMIPELAGIANORUM. 1K1 Chrysost., S. Hieronymum aliosqne nonnullos Patres, maxime Græcos eadem fuligine aspersit, quam injuriam deterserunt plures tum Scholastici, tum Historici. •190. Dico II. Prater S. Augustinum , qui delatum ad se Sornipclagianismuni Libris de pradestin. Sanctorum el de dono perseverantia* impugnavit, contra Gallos Lugdunensis et Arelatensis Provinciæ in novam sectam circa an.428. coeuntes, tum Patres, tum Pontifices, tum Concilia decertarunt, et hæresin tandem contriverunt. Inter Patres referuntur S. Prosper Aquitanus, et Hilarius, qui cum priore Semipelagianos ad S. Augustinum detulit ; S. Fulgentius Ruspens. Ep., S. Casarius Arelatensis, Joannes Maxentius et Petrus Diaconus; quorum tamen primus ut tempore, sic ct ardoreel victoria fuit S. Prosper. Nam eam in rem jam an. 429. scripsit epistolam ad Ruffinuin : an. 432. exagitavit Joan. Cassianum libro contra Collatorem scripto : an. 434. respondit ad Capi­ tula 15. Gallorum calumniantium : edidit Responsiones ad excerpta Genu en­ sium, in quibus difficultates quasdam in S. Augustini libris inventas Camillus et Theodorus Genuenses Presbyteri proposuerant : adjecit etiam Responsiones ad Capitula objectionum Vincentianarum. Sub hæc tempora ex simili occa­ sione scripsit Epigrammata plurima et celeberrimum Carmen de ingratis. Inter Pontifices locum praecipuum habet Coelestinus I., qui an. 432. data ad Gallicanos Episcopos epistola S. Augustini doctrinam contra Semipelagianorum calumnias vindicavit ; quod idem præstitit Gelasius I. in epist. ad Picenos an. 494. Concilium, ante Synodum Valentinam imperante Lotha­ rio an. 8-10. celebratam, et præter Valentinam a Cæsario Arelatensi an. 529. indictam, celeberrimum in hac materia est Arausicanum II. eod.an. 529. a 14. Episcopis habitum, quod 24. Canonibus ex Augustini scriptis ad verbum expressis, et a Felice Rom. Pontifice ad Concilium transmissis, errores Semipelagianorum damnavit, altero mox anno 530. a Bonifacio II. P. M. data ad Cæsarium Arelat. epistola confirmatum ; atque sic aliis per orbem Episcopis silentibus facta est decisio, quam non sequi nemini permissum erat, ut ipsemet Quesnellus in Libro, cui titillus : Traditio Ecclesiæ Romance, loquitur. Ab hoc tempore Semipelagiani haberi haeretici cœperunt, cum antea Ca­ tholici nominis honore non exciderint, ut ex S. Augustini et Prosperi operi­ bus constat, qui illos etiamnum Fratres el dilectores suos, Catholicos, Con­ corporales suos et participes gratiæ Christi, imo Sanctos compellabant. Hinc liquet, cur non obstantibus erroribus suis, se scilicet viventibus necdum ab Ecclesia damnatis, Joannes Cassianus a S. Greg. M. L. 6. ep. 12. dicatur Sanctus, ejusque memoria Massiliae colatur die 23. Junii : cur Fausti nomen sacris Gallican® Ecclesiæ Fastis sit adseriptum : cur auctoritas Commoni­ torii a-ViNCENTio Lirinensi scripti, ejusque tradita ibidem de Traditionibus et Patrum usu doctrina, non debeat rejici ab Helerodoxis; præsertim cum in his fidei regulis hic scriptor nec a S. Augustino, nec ab aliis Patribus, nec ab Ecclesiæ doctrina dissentiat. 191. Dico III. Semipelagiani de peccato originali et necessitate gratiæ Christi ad illius remissionem ac justitiam et salutem recte senserunt : Capitalisautcm illorum error fuit, initium aliquod tidei, justitiae ac salutis esse j : •M '/ ■w Li U .·;■· ■ ■ ; ι· ·> I f Γ- 4 I 1^2 0E GRATIA UNIVEHSIM. a nobis. Quippo In^de Semipelagiani distinguebant tria : initium, augmentum et perseverantiam. Initium fidei dicebant complecti t". fidem, perquam aliqui intelligunt actum fidei inchoata et pium credulitatis affectum, olli fidem et actum perfectum; hæc,quia vel sola externa pnedicatione Evangelii excitari poterat, a Semi pelagi an is non reponebatur in numero Ixonorum operum : 2C. desiderium salutis indo ortum : 3·. orationem ac imploratio· nem opis et benignitatis divinae. Hæc omnia ex solis ciribus naturæ haberi statuerunt, ad id explicandum, teste IliLARto in sua ad S. Alt.. epistola (inter August. 220.), hac usi simili· tudine: .Egrotus, inquiebant, non advocaret medicum, nisi præcederet bona de eo existimatio, h. e. humana credulitas, qua credit cum posse et velle sanare: et tamen neque bona hæc de peritia et benignitate medici existi­ matio, nec vocatio illius, nec sanitatis per ipsum consequenda) desiderium, pariem in opere curationis ullam habent, utpote quæ adseribenda est potius medici industriœ et medicamentorum virtuti. Per augmentum fidei inteliigebant ipsum opus bonum, quo putabant fidem augeri, atque hinc illud nonnunquam fidei incrementum vocabant. Perseverantia fidei autem com­ plectebatur tam fidem, quam ipsa etiam opera bona diu, constanter, vel ad finem saltem perducta. De initio boni operis autem aliter ac de fidei initio loquebantur. Discrimen enim ponebant inter bonorum operum initium ct inter eorum voluntatem, desiderium et conatum; quia initium boni operis est operis boni actus et exercitium quantumvis tenue ac imperfectum, sicut initium fidei est fidei actus imperfectus : sed velle, desiderare et adniti ad opus bonum non est bonum opus; sicut nec velle, desiderare ct adniti ad sanitatem est sanitas. Hinc in Semipelagianorum sententia hic ordo actuum occurrebat : 1°‘. actus erat actus fidri, quo in Christo creditur, quem sola praecedebat Evangelii annuntiatio ; quia vero non tantum ministerio Evangelicæ praedicationis poterat excitari in homine affectus ad bonum, sed etiam per exhortationes ct comminationes humanas, hinc nonnunquam in scriptis Semipelagianorurn hujus actus præambuli mentio dissimulatur : 2M. erat simplex voluntas vel complacentia in sanitate acquirenda, naturaliter omnino ad fidem sequens, qua homo infirmitatem suam virtute Christi sanari posse crede­ bat : 3’·. erat desiderium sanitatis, quod ex illis praecedentibus naturaliter emicabat : erat iners quidam surgendi conatus ex desiderio sanitatis similiter exortus. Hunc vero cum vires fracta et debilitatae non sequerentur, accedebat t>°*. quo voluntas exclamabat, petebat, q merebat, pulsabat, ct dexteram sibi porrigi postulabat. Denique his naturalibus actibus praegressis, gratia jam ad incipiendum et perficiendum virtutis opiis necessaria tanquam merces retribuebatur a Deo, quam ultro et gratis dari incredulis et otiosis Seniipelagiaui infitiabantur. Palent hæc ex S. Auc.,S. Prosp., Hilar., etc. infr. referendis. 192. Dico /P. Fundamentum hujus erroris erat idem, quod principale Pelagianortim ; unde Prosper in suaep.ad S. Alg. observavit, quod e 196 l)E tilUTIA ÜNrVEBSI.M. sed omne mereri pœnam æternain ; quæ verba sunt propos. 261β., cl par­ tem cliam 2M. constituunt. V. Est circa /eccatum originale. Hujus naturam cum L. dc pccc. orig. statuisset in concupiscentia seu inclinatione ad bonum sensibile contra ratio­ nis praescriptum : transfusionem autem et communicationem nihil habere singulare ab aliorum peccatorum communicatione docuisset; 1°. l’unit hoc principium, sceleris nempe cujuslibet naturam esse, ut ex sese et propriavi ac independent er a pacto vel ordinatione divina auctorem suum ips i usque poste­ ros eo modo inquinare et inficere possit, quo infecit prima transgressio ; hujus compendium sunt propp. 52 et 53. 2°. Peccatum originale in posteris pecca­ tum esse sine relatione ad voluntatem Adami, ut ail prop. 47. Quia vero concupiscentia est peccatum originale, concupiscentia autem voluntate habi­ tuali voluntaria est, nisi (piis habeat voluntatem contrariam; hinc docet 3". Peccatum originale habitualiter dominari parvulo, quia non gerit con­ trarium voluntatis arbitrium, quæ phrasis est prop. 48. Ex eodem capite addit 4°. Fieri, ut parvulus non renatus Deum actualitcr odio habeat, bla­ sphemet, ejusque legi repugnet, in prop. 49. 5°. Denique afflictiones et mors tum justorum omnium, tum B. Virginis dicuntur ultiones peccati vel ori­ ginalis vel actualis in propp. 72. et 73. VI. Est circa charitatem et impletionem legis. De prima docet 1°. Non dari amorem bonum nisi charitatem theologicam ; ita asserit prop. 34. 2°. Non esse alios ainores nisi vel charitatem theologicam vel cupiditatem vitiosam; ita prop. 38. 3°. Actum charitatis etiam intensive perfect® , sed tamen non dominantis, h. e. affectum cupiditatis habitualem non expellentis, posse stare cum peccato et reatu æternæ damnationis ac sine remissione pecca­ torum; ut liquet cx propp. 31. 32. 33. 70. 71. De altera docet 1'. Deum præcepisse homini impossibilia; habetur in prop. 54. 2°. Legem non posse impleri nisi per charitatis théologie® actum; ita legitur in propp. IG. et Gl. 3°. Quamdin aliquid concupiscenti® carnalis in diligente est, eum non facere praeceptum : Diliges Dominum, Deum tuum ex toto corde tuo; qu® sunt verba prop. 76. Vil. Est circa justificationem et Sacramentorum effectum. Dc prima docet 1°. Hominem formaliter fieri justum bonis operibus ct legis obedientia, non autem gratia aliqua animæ infusa ; ul loquuntur propp. 42. et 69. 2°. Hinc etiam rejicit distinctionem tum justitiae, tum vivificationis, qu® per gratiam habetur, propp. oi. et 64. 3°. Tarnen sicut de charitate dixerat, sic justifi­ cationem veram haberi posse sine remissione peccatorum aut incremento virtutum, propp. 43 et 44. De altera vero, quia 1°. tantum distinguit in peccato, actum scilicet ct reatum pœnæ, omittitque reatum culpæ, ut liquet ex prop. 56. Hinc 2°. in Sacramentis Baptismi et Pœnitentiæ docet hominem non vivificari mini­ sterio Sacerdotis, nec reatum culpæ dimitti, sed pœnæ reatum duntaxat tolli, palet ex propp. 57. ct 58. \ III. Est circa solutionem pœnæ temporalis. Hanc negat fieri sive per elecmosynas el pietatis opera juxta prop. 59., sive per satisfactiones laboriosas justorum juxta prop. 77., sive per passsioues Sanctorum in indulgentiis com­ municatas juxta prop. GO.; sed asserit proprie nonnisi meritis Christi ct Sanguinis divini pretio adseribendas juxta prop. 10. cl alias modo indicatas. DE ERRORIBUS BAIL 197 203. Dico III. Fundamentum errorum omnium statuitur a Tournely in illo axiomate, nd quod prop. 38. spectat : Non sunt nisi duo amores; aut char itas virtus theologica, qua? Deum diligit tanquam finem ultimum, quæque primo præcipitur Decalogi præcepto; aut vitiosa cupiditas, quæ creatur® tnhærcl tanquam fini ultimo absque ullo ad Deum respectu, atque lota lege prohibetur. talorum universim dc Baiano systemate enuntiari non absque manifesta ratione potest, Pelagianismi, nec non Lutheranismi et Calvinismi absurda dogmata, licet subinde emollita, in omni ea congerie alternare, ct adeo manifeste aTridentlno damnatos, aut aliunde apertos errores ibidem occur­ rero, ut, uisi plurimam partem in ipsis Bait libris clare expressi legerentur, vix credi posse videretur, eos traditos fuisse a viro catholicæ professionis, et eo, qui ipse Concilio Trident, interfuit. Libri autem a Baio editi numerantur, duo de meritis operum : unus de prima hominis justitia : duo de virtutibus impiorum : unus delibero hominis arbitrio: 1res de charilale, justitia el justificatione : unus de peccato originis : unus de sacrificio; cum Tractatibus quatuor dc Sacramentis in genere, de forma baptismi, de indulgentiis, de oratione pro defundis. C / b Aï 206. Dico IV. De sententia in Baianismum per geminam Bullam pontifi­ ciam lata, sive de ipsarum Bullarum argumento et forma, quædam obser­ vanda veniunt. Et quidem de propositionibus damnatis, 1°. Eas continuata serie el sine characteribus numeralibus in Bullis editis fuisse lectas; unde alii propp. 76., alii 80., plcrique79. recensent. 2°. Nonnullas propositiones continere plures partes, de quibus dubitari potest, an illa» quoad partes omnes, an quoad unam duntaxat, ct quamnam, damnentur ; cujus exempla ailciunt in 33. ct 74. propositione. 3°. Aliquas propositiones non agnitas fuisse tanquam suas a Baio, nempe 35. et 40. : plures vero non rcperiri in ejus operibus, nempe 55. 64. 65. 67. 68. 73. 74. 78. et 79. Additae tamen suntelcum aliis Baianis damnata»; tum quia aBaianæ factionis hominibus, praesertim Ilcsselio, tunc temporis docebantur : tum quia vel verbo in Scho­ larum disputationibus, vel in privatis discipulorum manuscriptis fuerunt a Λπο tradita». 4°. Quasdam Baianas continere non solum doctrinam, sed etiam contraria» censuram sententia?, qualis v. g. est hæc 28. Pelayianus esi error dicere, quod liberum arbitrium valet ad ullum peccatum vitandum : plures vero esse, qua» solam doctrinam contineant, qualis v. g. est illa 20. Nullum est peccatum ex natura sua veniale, sed omne peccatum meretur pœnam aeternam. De ipsa damnatione propositionum, 1°. Propositionum censuras et nolas numerari in Bulla sex, nempe hœreticas, erroneas, suspectas, scandalosas, temerarias, in pias aures offensionem mittentes, dc quarum legitimo sensu consule Tract, de Fide n. 225. et seqq. 2°. Damnationem 'propositionum, respectu notarum singulis convenientium, fuisse indeterminatam ct genera­ lem, et, ut aiunt, in globo. Non enim omnes nola? in singulas assertiones cadunt, sed cum proportione accommoda ; quare additur respective. Hac ra­ tione etiam articuli Wicleffi ct JIussi a Concilio Constantiensi Scss. 8. ct 15., item articuli Lutheri a Leone X., et alii ab aliis Pontificibus damnati fue­ runt: el satis quidem dare, quamvis non omni cum claritate et evidentia, venenum propositionum etiam singularum ostendi solet. Quæ porro nota h I ·: /W· I wi 19$ DE GRATIA UNIVERSIM. unicuique propositioni Baii determinate conveniat, declarat Ripalda Tom. 3. de Ente supernaturalί. 3°. Nullam contentarum in Bulla propositionum esse, quiu excipiatur ab aliqua censura et nota ex sex supra dictis ; cum illa post omnes propositos articulos a Pontifice immediate subjuncta relatio : Quas quidem sententias etc., et illa alia universalis : Quacumque stiper his verba scriptoque emissa, omnes universim propositiones prius in Bulla memoratas sine exceptione complectatur. Qc.ekes 1. Jn Baianœ propositiones omnes notentur propter doctrinam, an aliqua propter solam contraria sententia censuram? 207. Nota. Pus V. post relatas in sua Bulla propositiones Baii, continuo hæc subjicit : Quas quidem sententias stricto coram nobis examine ponderatas, quanquam nonnulla aliquo pacto sustineri possent, in rigore et proprio verbo­ rum sensuab assertoribus intento hareticas, erroneas etc. damnamus, circum­ scribimus et abolemus. Occasione hujus interjectionis : quanquam nonnul­ la etc. non tantum Baiani, sed et alii Auctores celebres existimant, si non omnes, saltem aliquas propositiones censuram contrariée sententiae conti­ nentes, esse damnatas duntaxat ratione modi, seu propter hanc censuram, non autem ratione dicti, seu propter doctrinam. Alii e contra, quamvisconcedant propositiones quasdam in aliquo sensu sustineri posse, negant tamen eas in sensu proprio verborum ab assertoribus intento probabiles esse, et hinc quoad doctrinam fuisse damnatas asserunt. Cum his 208. R. Probabilius videtur omnes propositiones notatas esse propter doc­ trinam. Ratio est, tum quia Pontifex'damnando sententias intellexit doctrinam; siquidem et sententiarum nomine communiter ipsa propositionis doctrina venit, et alias pontificia damnatio confunderetur, si de aliis propositionibus doctrinam, de aliis solam censuram excepta doctrina rejectam interpretari liceret : tum quia Pontifex, licet insinuaverit nonnullas propositiones aliquo pacto sustineri posse, tamen eas non damnat propter assertoris audaciam ac censuram, sed quia in rigore et proprio verborum sensu ab assertoribus in­ tento erroneas etc. censet : tum quia nonnullae etiam propositiones earum, quæ aliquo pacto sustineri possunt, nullam continent censuram, quales sunt propositiones 27. S3, etc. ; ergo. Conf. 1. Censura illa propositionibus a Baio et ejus sociis appiclæ, vel sunt duntaxat prohibiVe a Pontifice potestate direct ira morum, tanquam contrariæ charitati et paci fidelium; vel potestate definitiva vera et sana doc­ trina, tanquam contrariæ integritati religionis et fidei. Si r,m; ergo non potuissent a Pontifice damnari tanquam dignæ censura theologica et fais®; sed solum fuisset prohibita censuratio, uti accidit jam sæpius, ac maxime in causa de auxiliis gratiæ Dominicanos inter et Jesuitas agitata. Si 2ura ; ergo hoc ipso falsitas etiam propositionis Baianæ et non tantum censuræ emer­ git; cum damnatio sit declaratio et pronuntiatio falsitatis sententiae, ex qua sequitur, nos non solum exterius, sed etiam interius debere propositioni damnate dissentire, ut patet in propositionibus Jansenii damnatis ; cum e contrario sola prohibitio non sit declaratio falsitatis sententia?, sed interdum DE ERRORIBUS BAIL 199 obligationis cohibendi illam propter vitanda mala paci Ct bono fidelium nociva, quæ vel ex sententia, vel censura nascuntur. Ex quo ruit prirnum fundamentum adversa? partis : videlicet quod moris sit in Ecclesia infames nolas, a Docloribus receptis opinionibus subinde inflictas, interdicere. Conf. 2. Nullus est ex omnibus Baii articulis, cujus vitium et falsilas, etiam abstrahendo « notis, deprehendi aut probari non possit; uti fecerunt Doctorcs Lovanienses ad postulationem Morillonii, Universitas Duacensis in Dedar, edita an. IG49. sub hoc titulo : Veritas ct (equitas censura Pii V., in qua doctrina singularum propositionum per antitheses Estii et Syhii refel­ luntur; et qui ante hanc declarationem libros duos adversus articulos olim a Pio V. et Greg. XIII. et novissime ab Urbano VIII. damnatos edidit Joann. Martinez de lUpalda S. J. sub nomine appendicis ad disputationes de Ente supernatural!, cl Tomi tertii. Unde et vanitas fundamenti secundi cognosci potest; scilicet quod plures Baii propositiones sint probabilescl inter Cathcn licos Doctorcs receptæ opiniones. Qc.eres Π. Quid de famoso commate in Bulla Piano. sit tenendum? 209. Nota I. Verba Bullæ quoad interpunctionem ab aliis sic referuntur : Quas quidem-senténtias stricto coram nobis examine ponderatas, quanquam earum nonnullœ aliquo pacto sustineri possent in rigore et proprio verborum sensu ab assertoribus intento, hœreticas, erroneas etc. damnamus. In aliis vero exemplaribus sic leguntur : quanquam earum nonnullœ aliquo pacto in rigare et proprio verborum sensu ab assertoribus intento sustineri possent. Postremam lectionem non esse germanam palet tum ex repugnantia reli­ quorum exemplarium omnium, tum ex evidenti diremptione litis, cui sub hac formula ne probabilis quidem locus esse potuerat. Lis enim erat : an in lectione priore comma (,) subjiciendum sit vocibus sustineri possent, adeo ut sensus sit, sententias in rigore et proprio verbo­ rum sensu ab assertoribus intento damnari tanquam haereticas, erro­ neas etc., quamvis aliquo pacto, seu alio in sensu sustineri possent ; an vero subjiciendum sil voci intento, ut hic factum videmus, adeo ut sensus sil, damnari has propositiones, licet in rigore et proprio verborum sensu ab assertoribus intento sustineri queant, h. c. veræ sint? Porro quemadmodum postrema hæc lectio ct signorum interpositio Baio et Baianis ealenus favet, quatenus eorum opiniones nihil probabilitatis per damnationem Planam amitterent ; sic eamdem Baius stalim usurpavit con­ tra Moriilonium ; ideo se Bullæ subscribere non posse causatus, quod Pontifex diceret sententias has aliquo pacto sustineri posse in rigore et proprio verbo­ rum sensu ab assertoribus intento. Quamvis vero postea de ponti ficiæ damnationis sensu melius a Toleto edoctus subscriberet propositionum damnationi, eumdem tamen cavillum acrius repetierunt Baiani, et variato commatis loco adulteratam clamaverunt Bullam, ut a Jacobo Jansonio Doctore Lovan. Baii primum discipulo, dein collega an. 1618. in scholis publicis facium legimus. Id ipsum urserunt paulo clamosius quidam Lovanienses Doctorcs, ubi liber Jansenii, eo quod plures propositiones a Pio V. cl Greg. XIII. damnatas contineret, ab Urbano VIII. fuit prohibitus ; atque hanc ob rationem Joannem Sinnichium Lovaniensem Ht. t lb •lit I ’ iL- •.ft JH!b Mir J > Jit 260 RE GRATIA UNIVERSIM. Romam miserunt, Uwani Bullam recipere notantes et eam subreptiliam pnnlexlentes. Neque a tricis in hoc commate faciendis etiam hoc secuta de­ stiterunt quidam, ut ex historia controversiarum de divinæ graliæ auxiliis Auctore Eleutherio seu Livino de Mayer patet. *210. .Vota II. Styli Romani esse, nt duo singularum Pontificiarum Ruilarum manuscripla Roma? fiant : alterum autographum interpunctis et com­ matibus distinctum, quod in Archiviis S. Officii deponitur : alterum con­ tinua serie, nullo commate adjecto, scriptum, quod in Regesto Summi Pontificis notatur, ex quo ct secundum fidem Regesti, ac proinde sine punctis, describuntur exemplaria Bullarum, quæ conceduntur aut ad Pro­ vincias mittuntur, nisi aliter expresse mandetur. Porro Bulla) Piamv quin­ que extant exemplaria celebriora. Primum sine punctis juxta morem proxime memoratum habuit Morillonius an. 15G7. Secundum commissum est an. 1580. Toleto, ob litem de com­ mate aBaiojam molam interpunctis distinctum. Neutrum tamen transumi aut exscribi a Lovaniensibus permiserunt vel Morillon ius vel Toletus. Ter­ tium ad interventionem Toleti Gregorius XIII. concessit Baio eodem adhuc an. 1580; sed quod nullo commate distinctum fuisse, patet ex ejus editione per Facultatem Lovaniensem curata, et confessione Baianorum , præcipue Macarii Havermanns. Quartum fuit Romæ an. 1642. cum interpunctionibus excusum, in quo comma post verba sustineri possent, omittitur. Sed error hic ex incuria hpographi ortus ille est, de quo loquitur Urbanus YJII. in Brevi ad Archiepiseopum Mechlmieiiscin, et hinc illius jussu restitutum fuit comma in editione Coloniensi. Quintum est Romæ an. 1644. eodem Urbano jubente editum, et a sacra Congregatione Sinnichio traditum ct consignatum cum mandato Apostolico, ut huic exemplari fides adhiberetur. In hoc legitur comma post voces sustineri possent. Ex his 211. Dico l. Ipso facto famosum comma in Bulla Piana additum fuit post voces sustineri possent; adeoque nulla Baii propositio in proprio verborum sensu ab assertoribus intento sustineri potest. Prob. /. Ex exemplari Toleti, quod teste Ripalda Romæ impressum habet genuinum comma, dividens verba illa Bullæ : aliquo pacto sustineri possent a sequentibus : in rigore et proprio verborum sensu ab assertoribus intento, //. Exemplari Romano jussu Urbani an. 1644. impresso, ct authentice con­ signato, ubi idem commati locus datus perspicitur. III. Ex ipso Pu V. Autographo in Archiviis S. Officii custodito, in quo idem comma et eodem loco vidisse scan. 1644. die 2. Octobr. testatur (Cardi­ nalis de Lugo. .Vrc obstat 1°. Quod Granvellanus iifepist. die 13. Nov. 1567. ad Morillouium scripta dicat, Baianarum propositionum aliquas, tametsi in rigore aliquo sensu exponi possint, ut excusentur, pios tamen lectores offendere. R. Equidem possunt aliquæ propositiones in rigore sensu aliquo exponi, ut excusentur, qualis est v. g. illa 55. Deus non potuisset ab initio talem creare hominem, qualis nunc nascitur: si enim quispiam hanc addat expo­ sitionem, id est, cum peccato originis ; fatebuntur omnes, propositionem sic expositam habere sensum Catholicum. Sicut vero hunc sensum damnare HE ERRORIBUS JANSENII nunquam Pontifex intendit, sic etiam sensus is Baii vel assertoris Baiani non fuil. Unde patet, qua ratione dixerit Granvcllanus aliquas propositiones in rigore sensu aliquo exponi posse, ut excusentur ; nempe sensu percrjrino el alieno, non vero ab assertoribus intento. .Vto otaftil 2°. Quod Morillonius in ep. die 20. Jun. an, 1309. ad G ran vellannin data narret, quod Baio tergiversante, causanteque in Diplomate Pontifleio scriptum esse, nonnullas propositiones defendi posse in proprio verforum sensu, ipse nihil reposuerit; unde inferunt silentio suo assensisse exceptioni Morillonium. II. Silentium hoc alii melius tribuunt Morillonii prudenti©, ob timorem schismatis, et, ne exulceratus Baii animus irritaretur acerbius, ad tempus conniventis; præserlim cum ex Bull© exemplari sibi transmisso, ulpote nullis interpunctionibus distincto , Baium manifeste convincere non posset. Unde salis habuit Morillonius, adigere Baium ad ejurandas propositiones juxta decretum, censuram et mentem Sanctitatis suæ; quod et a Baio præsliIum Morillonius ibidem scribit. Cæterum hæc objecta vim non habent post damnationem Urbani el sensum Bull© Pian© clare distinctum. 212. Dico II. Jure etiam famosum comma post memoratas voces in Bulla Piana additum fuit. Pro/λ /. Quia illa verba : Quanquam nonnullas aliquo pacto sustineri pos­ sent, per illa adversativa aliquo pacto opponi debent sequentibus : in r iyore el proprio verborum sensu; cum alia non sint, quibus opponantur. II. Quia si in rigore et proprio verborum sensu ab assertoribus intento aliquæ senlentiæ Baii sustineri possent, immerito Pontifex eas danmasset; cum nulla fere sit Catholica sententia, quæ in sensu improprio ct ab asser­ toribus extorto damnabilis non sit. ///. Quia hac expositione admissa nulla Baii propositio foret, quam non liceret impune defendere; cum nulla in Bulla definiatur determinate, quæ in rigore el proprio verborum sensu sustineri non possit. Ad quid ergo et damnatio Pontificia, et particula excepi i va nonnullas? Hinc vero constat vanilas illius asserti, quod ob duplicem interpunctionem, alteram post vocem ponent, alleram post vocem intento in Bulla additam, adhuc sensus maneat obscurus. ARTICULUS V QÜÆNAM SIT JANSENISMI HISTORIA, QUOD SYSTEMA, QU.E IN ILLUM LATA SENTENTIA ? 213. Nota I. Causa Baiana finita videri poterat rescriptis Roma Pontifi­ cum sententiis; sed error finitus non fuit, mullis adhuc in Belgio cl Gallia Baii discipulis aut sectatoribus relictis. Hos inter fuit Cornelius Janscnius, alius ab ejusdem etiam pronominis Jansenio, Gandavensi Episcopo, Hulslii in Flandria nato, el Commentarii in concordiam ac totam historiam Evangdicam auctore optime Catholico. Is natione Batavus, natus est anno 1585. locoexiguo, Accoy dicto, in territorio Lcerdamensi. Ullrajecti humanioribus litteris excultus, Lovanii Philosophi© ac Theologi© operam dedit, magistro usus Jacobo Jansonio. An. 1G04. Parisios abiens, exceptus est a Joanne du I I I I I I I I I I I I I I I I I 202 DE GRATIA VNIVERSIM. Verger de Haurane, famoso Abbate San-Cyrano, in cujus amicitiam Lovanii jam se insinuaverat. Hujus commendatione per aliquod tempus ibidem filiorum Consiliarii Regii Parisiensis moderatorem domesticum egit : inde Baionam cum eodem decedens, Collegioque principali recens erecto Director datus, una cum illo in novum systema circa gratiam adumbrandum per annos duodecim incu­ buit. Lovanium an. 1617. reversus Doctoral i laurea donatur, Collegio S. Puleheriæ præficitur, a Philippo 111. Hispaniarum Rege etiam an. IB). S. Litterarum professor renuntiatur. Interea temporis ter legatione in Hispanias ad Regem nomine Academiae perfunctus, occasione libri, quem Muriem (jallicum inscripsit, a se editi ad infulas Iprenses an. 1635. promotus, tertio ab inauguratione anno, die scilicet 6. Maii an. 1638. lue, quæ Ipras invaserat, extinguitur. 1 Ut vitæ ejus synopsis testatur, praditus erat ingenio acerrimo, judicio gravissimo, memoria capacissima , in rebus semel susceptis magnanimus, in pervolvendis S. Algcstini operibus assiduus , cujus libros univers» decies; illos vero, quibus Pelagiana hæresis confutatur, facile trigesies per­ legisse memoratur. Abbas autem a S. Germano familiariter Jansenio usus hanc illi notam figit : Sancte dicere possum et coram Deo, me non vidisse hominem magis superbum, qui se unum ita œslimaret, reliquos omnes con­ temneret. I* λ. ;· 214. Nota II. Prater alia ejus scripta famosum est opus, cui titulus præfigihir : Cornelii Jansenii Episcopi Iprensis Augustinus. Volumen est gran­ dius in tres tomos distinctum : 1ω. complectitur libros octo de hæresi Pelagiana : 2“. librum unum de ratione et auctoritate in rebus Theologicis; unum de gratia primi hominis et angelorum; libros quatuor de statu naturce lapsæ; libros tres de statu natura pura : 3U#. in duas partes distri­ buitur : in prima continentur libri decem de gratia Christi Salvatoris, qui sunt finis et scopus totius operis : in altera unicus continetur liber, queiu vocat Parallelum erroris Massiliensium et opinionis quorumdam Recentiarum. Operis hujus prima rudimenta formavit Jansenius Baionæ, elaboravit Lovanii, absolvit Ipris, postquam viginti annos in co efformando posuisset : edendi vero curam commisit CapeUano suo Reginaldo Lamæo, re prius com­ municanda cum Liberto Fromondo et Henrico Caleno. Cunctos suos libros, et hoc praesertim opus non tantum in libro pro· œmiali et cpilogo protestatus est sc submittere Apostolicæ Sedis judicio, sed et testamentum suum vix media hora ante moi tem dictatum his verbis concludit : Sentio aliquid (in dicto opere) difficulter mulari posse. Si tamen Romana Sedes aliquid mutari relit, sum obediens filius, et illius Ecclesiæ, in (pia semper vixi, usque ad hunc lectum mortis obediens sum. Ita mea suprema voluntas est. Unde nec Jansenius, sicut nec olim Baius, dici haereticus potest, licet ejus liber post mortem sit damnatus : et Jansenii sectatores habent obedienliSD exemplum, quod a magistro suo discant et imitentur. 215. Dico I. Historica Jansenismi synopsis ex sequentibus epoch is com­ mode perspici et teneri potest. Epocha /. Ltprimum Augustinus Jansenii an. 1610. typis Lovaniensibus DE ERRORIBUS JANSENII. 203 fuit editus, ingentes in Belgio moins excitari cœperunt, Caluinistis quidem quasi triumphum agentibus ob errorem suum de libero arbitrio et gratia novo hujus libri systemate confirmatum; Catholicis autem pluribus atque e Societate nos'Ai tlieses publicas contra nova dogmata opponentibus, Jan­ senii e contrario sequacibus pro libro ejusque doctrina defensionem susci­ pientibus. Humore ejusmodi suscitatus Urbanus VIII, cum novi hujus operis editione fervente singula folia recens impressa Romam ad e.xarnen jam missa fuerant. 4. Maii 1641. solemni Constitutione, quæ incipit : In eminenti, librum proscripsit, eo quod in eo multæ ex propositionibus, nempe Baianis, damnatis continerentur. Hujus vim declinaturi Jansenii sectarii, evulgare cœperunt Bullam esse subreptitiam,et Jesuilarum foetum, qui ad doctrinam Molinae tuendam fraude Pontificem circumvenerint. Hoc subterfugium praeclusurus Pontifex, ad Belgii Gubernatorem, Archiepiscopos ac Universitates datis an. 1643. litteris, ursit debitam Bullæ obedientiam; an. 1644. autem Joanni Sinnichio el Cornelio Pape Lovan. Doctoribus Romam missis exemplar illud Pianæ Bullæ, de quo supra dictum , tradi curavit, et formulam, cui Lovanienses subscriberent, transmisit. His tamen, el tum Regis Catholici imperio, tum Universitatis Parisiensis censura septem Jansenii propositionum, quæ præter quinque famosas pro­ ditiones ad aliam materiam spectabant, non obstantibus, virus serpebat in dies in Belgio quidem latius, et in Gallias etiam diffundebatur. Unde an. 1649. oblatæ Facultati sacræ Parisiens! sunt propositiones quædam dam­ nandae : ab hac vero cognitione causæ ad Episcoporum judicium perlata, borum octoginta quinque an. 1630. ad Innocentium X. direxerunt epistolam, in qua Jansenii quinque propositiones famosas denuntiarunt, solemnem de illis sententiam Apostolicæ Sedis rogantes. Epocha II. Postulationis gravitate permotus Pontifex instituit Congrega­ tionem selectorum quinque Cardinalium ct tredecim Consultorum, qui has propositiones, ad quas præcipua libri Janseniani doctrina revocatur, per duos elamplius annos habitis triginta sex congregationibus, quarum decadi postremæ Innocentius ipse præsedit, accurate examinarunt, admissis etiam ad causam propositionum defendendam Ludovico de Saint Amour, et aliis Jansenii sectatoribus. Completo examine, Pontifex definitivam in proposi­ tiones sententiam censuramque tulit, edita 31. Maii an. 1633. solemni Constitutione, cujus initium est : Cum occasione impressionis libri. EamGalliæ Episcopi cum gratiarum actione susceperunt, Rex Christianissimus Edicto publico servandam imperavit, et orbis fere universus una­ nimi consensu acceptavit, solis Jansen istis varios cavillos suæ obstinationi et inobedientiæ prælexenlibus. Causabantur enim 1°. propositiones has in libro Jansenii non contineri : 2°. in sensu Jansenii non fuisse condem­ natas : in cujus confirmationem addebant 3°. Pontificem quidem in quæ•lione juris, an scilicet aliqua propositio sit hærelica, posse dici infal­ libilem; sed in quæstione facti : an scilicet propositiones illœ danmatæ sint in sensu ab auctore intento, non esse adeo infallibilem, quin de ejus defini­ tione dubitari prudenter queat ; sed ad summum reverenti silentio obediendum, servata libertate aliter interius sentiendi. Epocha III. Novis his Janseuiaiiorum molitionibus occursuri, Galli Anti- 204 DE GRATIA ÜNIVERSIM. sûtes in Comitiis an, ibôl» u trique subterfugio contrarium decreverunt Facultas Parisiensis eadem adhuc et aliam de gratia, quæ justo ad vincendam tentationem sufficeret, deficiente docere ausum Antonium Arnaldum gravi censura an. 1653. perstrinxit, et pertinacem e numero Doctum expunxit, Innocentius X. Brevi an. 1654. dato, et Alexander Vil. Constitutione 16.0etobr. an. 1656. quæ incipit: Ad Sanctam H. Petri Sedem, edita declararuntac definierunt, quinque propositiones ex libro Cornelii Jansenii excerptas, ac in sensu ab eodem Cornelio intento damnatas fuisse. Ad cujus definitionis ampliorem fructum habendum, et Jansenistas dete­ gendos, praeeuntibus rursus el petentibus Gallice Episcopis, idem Alexandei an. 1664. die l5. Febr. Constitutionem edidit, quæ incipit : Regiminis Apo· stolid, el qua formularum fidei ab omnibus posthac prœstandœ praescripsit, cujus hic erat tenor : Ego .V. Constitutioni Apostolicœ Innocentii X. data die 31. Maii 1653. et Constitutioni Alexandri 111. dalœ die 16. Octobris Summorum Pontificum me subjicio : et quinque propositiones ex Cornelii Jansenii libro, cui nomen Augustinus, excerptas, et in sensu ab eodem .-luctare intento, prout illas per dictas Constitutiones Sedes Apostolica damnavit, sin­ cero animo rejicio ac damno et ita juro: sic me Deus adjuvet, et hæc Sancta Dei E van gei ia. Epocha IV. Cum Pontificiae Constitutioni Regia etiam auctoritas in Galliis accederet, gravissimis in refractarios statutis pœnis, scissa est in parte factio Janseniana. Rigidiores enim negabant ejusmodi formulæ subscribi posse, el ad evadendas pœnas hinc sibi imminentes in llollandiam secesse­ runt : Molliores perjurium subscribendo formulæ non timuerunt; inquam rem varia effugia excogitaverunt, ut, sensu Jansenii mente retento, verbis tamen et calamis ejus propositiones abjurare possent. Inter Galliæ Episcopos autem , qui et formulæ subscripserant, et a suis subscribi curabant, soli quatuor, nempe Alectanus, Bellovacensis, Amlegavensis, et Apamiensis in suis pro subscriptione formularii mandatis factum a jure sic distinxerunt, ut assererent, quæstioni juris internum fidei assen­ sum deberi ; pro facto autem, quodamnatæ propositiones libro Jansenii tri­ buuntur, solam exigi posse silentii reverentiam. Hæc Episcoporum decreta die 20. Julii ejusdem anni rescidit Rex Christianissimus, et contradictos Episcopos Romæ causa judicialis parabatur ; sed orta primum contentione de numero judicum, secundum Galliæ jura in causis contra Episcopos requi­ sitorum, quæ triennio agitata fuit, res hæsit suspensa : deinde autem inter­ ventu mediatorum Archiepiscopi Senonensis, Episcopi Catalaunensis, ac maxime Episcopi Laudunensis, Cæsaris d’Estrées, postea Cardinalis, eo perducta est, ut, omissa ac insufficiente judicat i priori subscriptione, nova praestaretur el imperaretur a quatuor Episcopis, qua sine ulla restrictione quinque propositiones in sensu Jansenii damnarentur. Quod cum ab illis praestitum fuisse Romam significatum fuit, Clemens IX. datus Alexandro demortuo successor, eisdem benevolentiam ct pacem resti­ tuit an. 1669. die 19. Januar.,quia didicisset, inquit, ipsos tandem meliora consilia secutos, juxta praescriptum Litterarum Apostolicarum....... sincere subscripsisse el subscribi fecisse formulario. Epocha I. Unde exlincta videbatur controversia, inde acerbius recruduit in Galliis. Hanc enim Episcoporum reconciliationem Janseniani in suas partes !)E ERRORIBUS JANSENII. 205 detorquere conati sunt, passim asserendo, in nova horum quatuor sub scriptione, prout in actis verbalibus Synodorum Diœcesanarum contineba­ tur, insertam fuisse distinctionem facti a jure ct limitationem de religioso silentio; hinc autem concludendo, rescissam a Clemente IX. fuisse legem de intimo, puro ac simplici subscribentis obsequio ct consensu pneslando, Ct approbatum sufticere religiosum silentium ; cum hic Pontifex illis Episcopis^ suas subscriptiones ad religiosum silentium limitantibus, pacem dederit. Ad hos ac alios similes cavillos in Belgio præcludcndos, cum Episcopis ibidem an. 1692. visum fuisset aliquid addere formulæ Àlexandrinœ, de hac autem additione Libertus Hennebcl nonnullorum Lovaniensium nomine querelas ad Innocentium XII. P. M. detulisset ; Pontifex, dato an. 1G94. ad Belgas Brevi, imposuit omnibus silentium de interpretatione formularii, et ipsarum etiam propositionum Jansenii, quas in sensu obvio, quem verba ipsa praeferunt, damnandas decernit ; unde jam rursus reformatam Alexan­ dri VII. Bullam clamaverunt Janseniani, quia Innoc. XII. omissa illa quae­ stione : an sensus obvius sit a Jansenio intentus, contentus fuit, si in obvio sensu propositiones damnarentur. Sed postremam cavillationem dissipavit non mullo post idem Innocentius, misso in Belgium an. 169G. Apostolico Brevi : utramque penitus sustulit Clemens XI. Bulla an. 1705. edita, de qua proxime. Epocha VI. Hactenus Janseniani pro suis erroribus ac effugiis pugnabant editis libellis plurimis quasi singuli; sub finem vero sectili prioris res acci­ dit, quæ eorum plures una in publicum educeret. Prodiit enim tunc libellus quidam auctore Anonymo sub inscriptione : Casus conscientiœ. In eo Cle­ ricus inducitur, cui sacramental is absolutio negata fuerat, ex eo quod declarassetse quidem revera quinque propositiones simpliciter et absolute dam­ nare quoad jus, seu doctrinam in iis expressam ; nihilominus quantum ad quæstionem facti, seu attributionem illarum libro Jansenii, existimare se, sufficere religiosum silentium. Casu hoc conscientiœ pluribus Doctoribus Parisiensibus proposito, eorum quadraginta, resolutione 20. Jul. an. 1701. facta, responderunt, illi Clerico, sic de Jansenii libro sentienti, absolutionem denegandam non fuisse. Decisiohæc evulgata motus magnos concitavit, plurimis contraeam pu­ gnantibus, Doctoribus autem, qui hæc definiverant, ob sententiam suam typis datam commotis, et vario nomine reverentiale silentium excusare conanlibus. Re Romam delata, resolutionem Brevibus tribiis Clemens XI. sub initium an. 1703.damnavit, quod idem Card, de Nouilles Archiep. Paris, et praestitit, clefiecit, ut Doctores omnes illi quadraginta, revocata priori sua sententia, resipuerint, uno excepto, qui ob contumaciam suam ex albo Doctorum fuit expunctus. Denique ad sedandas aliquando controversias omnes, rogatus a ChrisliaUïssimo et Catholico Regibus Pontifex Clemens XI. Constitutionem solemnem, quæ incipit: Vineam Damini, dic 16. Jul. an. 1705. edidit, qua, postquam Constitutiones Innocentii X. ct Alexandri VU. confirmasse! ac renovasset, Brevia Clementis IX. ct Innocentii ΧΠ. a pravis Janscnianorum exceptionibus vindicasset, doctrinam in Casu conscientiœ expressam variis notis severe perstrinxit el darhnavit. Hac porro Constitutione ab universa Ecclesia ac­ ceptata, ct a Clero eliam Gallicano in generalibus Comitiis an. 1705. habilis ·λ5 • i'i. 'i .I • 4Kx If ·?,· \'{ ,'teî Fi* .. i ' J; Til i· » • ·< < s I 206 Ι’Ε GRATIA IMVEIISIM. solemn iter suscepta, causa Janseniana linita fuit. l’tt nam et error aliqmmdt finiatur ! : ■ 1 216. Dico II. Systema Jansenii ostendunt quinque ejus propositione» jæpius dainnatra elearumdein principia ac fundamentum. Propositiones Jansenii sunt : '■ ‘A I. Aliqua Dei prœcepla hominibus justis, colentibus et canant ibus secundum præsentes quas habent tires, sunt impossibilia : deest quoque iis gralia, qua possibilia /ianl. Habetur apud Jansenium L. 3. de Gr. Chr. c. 13. H. Interiori gratiæ in statu natura' lapsie nunquam resistitur. Sapins repetita legitur in Libris Jansenii de Gralia Chr., maxime L. 2. c. 24.25. 27. 32. etc. JH. Ad merendum el demerendum in statu naturæ lapsa non requiritur in homine libertas a necessitate, sed sufficit libertas a coactione. Extal in L. 4. de stat. nat. lapse c. 24. L. 6. de Gr. Chr. c. 4. et L. 8. c. 19. etc. IV. Semipelagiani admittebant prævenienlis gratiæ interioris necessitatem ad singulos actus, etiam ad initium fidei : ct in hoc erant hæretici, quod vel­ lent cani gratiam talem esse, cui posset humana voluntas resistere vel obtem­ perare. Pars i*, invenitur L. 7. de Pelag. hær. c. ult. et L. 8. ib. c. G. etc. 2*. eod. L. 8. c. 8. cl L. 2. de Gr. Chr. c. 15. alibiquc. V. Semipelagianum est dicere, Christum pro omnibus omnino hominibus mortuum esse aut sanguinem fudisse. Legitur L. 3. dc Gr. Christi, cujusc. 21. totum eo spectat. Principia systematis Janscniani sunt : I. Voluntas humana per peccatum primi hominis liberum amisit arbitrium, h. c. vim sese flectendi pro suo nutu ad opposita. Hoc sæpius, sed maxime L. 2. de Gr. Chr. c. 3. ct 12. inculcat Jansenius. 11. Loco liberi arbitrii duplex successit delectatio : terrena scilicet,quæad malum; et cœlestis, quæ ad bonum impellit. Patet id ex Jansenii L. 2. dc Gr. Chr. c. 3. item L. 5. ct 7. c. 3. 111. Delectationes hæ agunt per gradus in invicem ; ita ut superior semper vincat inferiorem. Ila Jansen. L. 8. de Gr. Chr. c. 2. ct 6. IV. Voluntas non solum semper, sed ct necessario sequitur majoris delectationis impulsum. Liquet ex loc. proxime cit. et illo S. Augustini a Jansenio toties decantato : Secundum id operemur necessum est, quod amplius nos delectat. V. Necessitas hæc non est absoluta, sedrelaUva, h. e., in præsentibus circumstantiis, seu dominante ad unum dele­ ctatione, voluntas non potest hic et nunc aliter agere ; licet possit in aliis circumstantiis; si nempe aut ista delectatio imminueretur, aut opposita augeretur. I0"1. membrum explicationis legitur L. 2. de Gr. Chr. c. 4. etc. 2om. vero L. 2. de Gr. Chr. c. 17. et L. 3. c. 13. etc. Fundamentum denique totius sv sternatis Janseniani in delectatione supe­ riore seu relative victrici consistit. Liquet id lum cx ipso Jansenio, qui L. 7. dc Gr. Chr. c. 6. de superiore delectatione loquens : Hoc est, inquit : vera ct genuina basis doctrincc codeslis Doctoris, nempe S. Augustini... huic veluti cardini innititur, coque subtracto eam lucri impossibile est ; quibus similia repetit L. de Gr. primi hominis el angelorum c. 17. etc. : tum ex demonstra­ tione, quam Tourneh methodo geometrica ad deducendas ex hoc fonte ac ladicc propositiones Janscnianas adornat. Ponit enim hæc ex Jansenio supra citato. hi; EIUIOIIIOUS jaxsemi. 20’ Axiomata. lMm. Omnis voluntatis virtus sese flectendi ct determinandi sive ad bonum sive ad malum oritur in præsenli statu a delectationibus. 2"ro. Vis agendi delectationum relativa est, seu repetitur a superiori tale in gradibus, adeo ut delectatio gradibus superior etiam dicenda sit superior viribus : ac proinde delectatio superior inferiorem necessario vincit; inferior autem non habet salis virium, nec vini agendi relative proporlionalam superiori dckllandæ. Theoremata. 1"“. Gralia victrix Jansenii, seu superior delectatio cœleslis nécessitai ad bonum. Prob. Ex axiomate primo voluntas nunc omnes vires suas sive ad bonum sive ad malum habet a delectationibus : ex secundo autem delectatio inferior non habet vires sufficientes vincendæ delectationi superiori, imo ab illa necessario vincitur; ergo. 2nm. Concupiscentia victrix, seu delectatio terrena superior nécessitai ad malum. Prob. simili ratione, qua theorema prius. 3"in. Nulla datur gratia vere et pure sufficiens : seu omnis gratia vere sufficiens reipsa est relative victrix et efficax. Prob. Gratiæ delectatio vel est superior delectatione concupiscentiæ, vel inferior : si pri­ num; necessario rapit plenum ac perfectum voluntatis consensum juxta theorema primum ; sicque pure sufficiens non est, sed efficax : si secundum; non liabct salis virium ad debellandam superiorem concupiscentiam juxta axioma secundum, sicque non erit vere sufficiens. Ex his tanquam Corollaria deducuntur Jansenii propositiones : I. Aliqua Dei preeeepta ho­ minibus justis volentibus etc. Prob. .Mandata iis sunt impossibilia, secundum præsentes quas habent vires, quibus deest gratia vere sufficiens. Atqui justis nomiunquam, tametsi velint et conentur, deest gratia vere sufficiens ; quia justi illi quandoque peccant, adeoque carent gratia efficaci : distincta autem gralia sufficiens ab efficaci non datur ex theoremale tertio ; ergo. II. Interiori gratiæ in statu naturæ lapsae nunquam resistitur. Prob. Resi­ stere gratiæ est eam frustrari effectu, quem possit habere iis in circumstan­ tiis, in quibus datur, ut alibi probatum est et probabitur. Atqui hujusmodi effectu gralia privari nequit. Vel enim est superior ; ct tunc necessario habet effectum ex theoremate primo : vel est inferior ; et necessario carebit effectu, videlicet reluctante concupiscentia superiore, quæ voluntatem ad malum né­ cessitât ex theoremate secundo : velestæqualis; tunc alternante, ut ait Jan­ senius, delectationum pactu, in medio remanebit, nec voluntas ex defectu superioris delectationis ad unam pariem se inclinare potest; ergo. III. Ad merendum vel demerendum non requiritur libertas a necessitate etc. Prob. Homo in statu naturæ lapsæ per superiorem gratiæ delectationem necessitatur ad bonum, et per superiorem concupiscentiæ delectationem ad malum cx theoremate primo et secundo. Atqui homo operando bonum me­ retur, operando malum demeretur; ergo necessitatur ad merendum; el sic ad id non requiritur libertas a necessitate : et sic de demerito loquendum. IV. Semipelagiani... in hoc erant hœrelici, quod vellent eam gratiam esse etc. Prob. Semipelagiani in hoc erant hærelici, quod negarent veram gratiam Christi. Porro nulla est vera gratia Christi, nisi sit vere sufficiens ; nulla est vere sufficiens, nisi sil efficax , cx theoremate tertio; nulla efficax, nisi ne­ cessity ex theoremate primo. Sequitur ergo Semipelagianos in eo fuisse bærcticos, quod assererent gratiam esse talem, cui voluntas posset resistere 'el obtemperare. 208 DE GRATIA UNIVERSIM. V. Semipelagianum est dicere Christum pro omnibus mortuum etc. /*ro6. ex corollario præccdcnle. Semipelagianum est asserere veram Christi graliam esse talem, cui voluntas possit resistere vel obtemperare. Sed qui asse­ runt Christum mortuum pro omnibus, ii necessario admittunt tales Christi gratias; cum, qui damnantur, gratiæ Christi resistant ; ergo. 1 : 217. Dico III. Sententice contra Jansenii librum el dogmata, ae Jaiisenislarumeffugia, a Summis Pontificibus lake fuerunt Bullis ac Brevibus; Urbanus MU. in Bulla, In eminenti, librum Jansenii proscribens liant addit rationem : Eo quod ex diligenti ac matura ejusdem libri lectione com­ pertum fuerit, in eodem libro multas ex propositionibus a prœdecessoribus nostris damnatas contineri, et magno cum Catholicorum scandalo et auctori­ tatis sanctœ Sedis contemptu, contra prcefatas damnationes ct prohibitiones defendi. Innocentais X. in Bulla, Cum occasione impressionis libri, §. 4. sententiam de singulis Jansenii propositionibus enuntiat his verbis : Primam prcedictarum propositionum « Aliqua Dei praecepta hominibus justis volentibus et cenantibus, secundum pratentes quas habent vires, sunt impossibilia; deest quoque illis gratia, qua possibilia fiant» temerariam, impiam, blasphe­ mans, anathemate damnatam, et hœreticam declaramus et uti talem damnamus. Secundam « Interiori gratiæ in statu naturæ lapsæ nunquam resistitur> hœreticam declaramus, et uti talem damnamus. Tertiam « Ad merendum et demerendum in statu naluræ lapsæ non requiritur in bomine libertas a necessitate, sed sufficit libertas a coactione» hœreticam declaramus, et uti talem damnamus. Quartam « Semipelagiani admittebant praevenientis gratiæ interioris necessitatem ad singulos actus, etiam ad initium fidei, et in hoc erant hærelici, quod vellent eam gratiam talem esse, cui posset humana voluntas resistere vel obtemperare » falsam et hœreticam declaramus, et uti talem damnamus. Quintam « Semipelagianum est dicere, Christum pro omnibus omnino hominibus mortuum esse, aut sanguinem fudisse» falsam, temerariam, scandalosam, et intellectam eo sensu, ut Christus pro salute duntaxat prœdestinatorum mortuus sit; impiam, blasphemant, contumeliosam, diu inœ pie­ tati derogantem, et hœreticam declaramus, et uti talem damnamus. Mandat deinde Pontifex omnibus Christi fidelibus, ne de dictis proposi­ tionibus sentire, docere, prœdicare aliter prœsumant, sub censuris et panis contra hæreticos et eorum fautores. Præcepto de eadem re Præsulibus et Inquisitoribus dato, tandem concludit : Non intendentes tamen per hanc decla­ rationem et definitionem, super prœdictis quinque propositionibus faciam, approbare ullatenus alias opiniones, quœ continentur in prœdicto libro Cor­ nelii Jansenii. Alexander MI. in Bulla. Cum ad sanctam 11. Petri Sedem, effugia Jansenianorum ex Actis sub Innocentio X., quibus ipse præsens aderat, refel­ lens, et ejusdem Constitutionem confirmansac innovans, hæc postea addit : Quingue illas propos itiones ex libro proememarali Cornelii Jansenii Episcopi [prensis, cui titulus est : Augustinus, excerptas, ac in sensu ab eodem Cor­ nelio Jansen io intento damnatas fuisse, definimus et declaramus, ac uti tales DE ERRORIBUS JANSENII. 209 musta scilicet eadem singulis nota, quœ in prcedicta declaratione cl definitione uniruigue illarum sigillatim inuritur, iterum damnamus. Clemens XI. laudem in Bulla Vineam Domini Sabaoth, occursu rus reliquis Janseuianoruin usurpatis sublerfugiis, fraudibus et cavillationibus, de iis sic conqueri hir, quod inquieti homines variis distinctionibus, seu potius effu­ giis ad circumventionem erroris excogitatis, Ecclesiam turbent. Deinde innovat atque continuat Constitutiones Innoc. X. ct Alex. MI., quibus, qualis obedientia sit exhibenda, et qua mente formulario sil subscri­ bendum, ita declarans, Ct omnes, inquit, Catholicœ Ecclesia filii Ecclesiam ipsam audire, non tacendo solum (nam et impii in tenebris conticescunt), sed interius obsequendo, quœ vera est orthodoxi hominis obedientia, condiscant. Tum decernit, obedientiœ, quœ prœinsertis Apostolicis Constitutionibus debe­ tur, obsequioso illo silentio minime satisfieri : sed damnatum in quinque prcefalis propositionibus Janseniani libri sensum, quem illarum verba prœ se ferunt, ut prœfertur, ab omnibus Christi fidelibus, ut hœreticam, non ore suium, sed et corde rejici ac damnari debere, nec alia mente, animo, aut cre­ dulitate supradictœ formula} subscribi licite posse. Denique Clementis IX. mentem exponens, eos severe perstringit, qui ejusdem Brevia in siti erroris patrocinium advocare pnesumunt : Perinde ac si, inquit, memoratus Clemens praedecessor, qui eisdem suis litteris se Innoc. X. et Alex. VIL praedecessorum Constitutionibus firmissime inhœrere, ne adictis quatuor Episcopis veram et totalem obedientiam, adeoque formulas a preefato Alexandro editee, sincere per eos subscribi voluisse declaravit, ali­ quam in tam gravi negotio exceptionem seu restrictionem, quam nullam pror­ sus se nunquam admissurum fuisse protestatus fuit, reipsa admisisset. 218. Observa. Equidem integrum Jansenii opus, leste Bossuet, recte dicitur contineri in quinque propositionibus famosis; ex recitatis tamen num. præced. Urbani verbis et conclusione Bullæ Innocentianæ non leve argumentum «tat, plures etiam errores in eo libro haberi : atque hinc Stephaniis de Champs S. J. in suo de hærcsi Janseniana ab Apostolica Sede merito pro­ scripta opere, duos adhuc errores de necessitate peccandi et ignorantia invincibili addit, vel enucleatius proponit. Opus hoc eximium in tres libros dispescitur, quorum 1°. Jansenius haereticorum plagiarius proponitur : 2’. Jansenius cum hæreticis damnatus evincitur : 3°. Jansenius hæreticorum exemploS. Augustini Patrumque corruptor demonstratur; quæ tria Auctor ille ita probavit, ut, quantumvis Janscnislæ alias lingua calamoque prompti innumeros prope ediderint libellos apologeticos, illud tamen opus nullus adhuc eorum impugnandum, nedum refutandum susceperit. Plures etiam numerari possent errores, si, quæ falsa dogmata ex Jansenii doctrina ejus sectarii desumpta poslmodum sparserunt, addere liberet. Certe propositiones triginta et una, quas Alexander Mil. dic 7. decembr. an. 1690. confixit, facile quis Jansenianæ doctrinæ corollaria dixerit, cum pleraque a Jansenislis vel assumptæ vel effusæ fuerint. Ut quis tamen Jan­ séniste nuncupari debeat aut queat, non cnjuscumque Janseniani erroris defensio aut adoptatio sufficit ; prohibuit enim Innoc. Xll. in Brevi an. 1694. ad quosdam Belgii Episcopos directo, ne ulla ratione quemquam vaga ista 210 v; DE GIIAITA UNIVEHSiJl. accusatione ct invidioso nomine Jan^mismi traduci ani nuncupari sinant nisi prius suspectum ose legitima constiterit, aliquam ex his (quinque Jan’ senii) propositionibus docuisse aut tenuisse. Πι ekes 1. Quinam smhswitt veri ac legitimi, alieni et extranei Janseniunarum propositionum : quique illis aut ambigue aut certo oppositi tl orthodoxi ? 211). Nota 1. Du dccim diebus ante condemnationem limocenlianain propositionum Janscnii oblatus est Innocentio X. a Janscnii defensoribus libellus supplex hoc signatus titulo : Brevissima quinque propositionum in tarms sensus distinctio : qui vulgo libellus vel scriptum trium columnarum appellatur. I*. columna sive ordo exhibet sensum Calvini, qui propositio­ nibus maligne affingi posset, quem tamen legitime sumptœ non habent. 2‘. seu inedia, proponit juxta Jansenianos sensum S. Augustini, quem tanquam verum, germanum ac legitimum ipsi intellexerunt et defendendum putarunt. 3*. non continet nisi propositiones quinque accusatis propositionibusconlrarias, ut ab adversariis, nempe Jesuitis et aliis Molinæ sequacibus, defen­ duntur. Improbaverat quidem jam ante D. de Sainte Beuve columnœ prima inscriptionem, prævidcns hac declaratione praefusum iri aditum ad defen­ dendum sensum Janscnii ; cum vero Pontifex post propositiones Janscnii, utique in sensu vero ac legitimo Jansenii, non autem alieno ct extraneo, qui illis maligne affingi posset, damnasset : Janseniani tamen inaudita hucus­ que et priori senlenliæ contradicente distinctione sensum Calvini dixerunt strictum, rigorosum et naturalem; sensum autem, quem S. Augustino tri­ buerunt, retentis vocibus, appellarunt verum, germanum et legitimum. Non minor eorum fraus fuit in designandis sensibus oppositis damnata­ rum propositionum. Cum enim Convennarum, postea Tornacensis Episcopus, jussus a Christianissimo Rege, viam an. 1663. inquireret, litem inter Theo­ logos componendi, oblati sunt quinque doctrinales articuli aDoctoribusde/a bme et Girard, cæterorum Jansenistarum nomine, subscripti, cum declara­ tione, his suam doctrinam damnatis oppositam contineri, seque paralos esse in omnibus S. Sedi obtemperare, quidquid de illis decerneretur. Hi aConvennarnm Episcopo Alexandro Vil. P. M. transmissi fuerunt, quamvis specietenus a doctrina Thomistica non admodum abhorrerent, atque hinc a pluribus Thomistis essent approbati ; tamen cum Roma per Hern icum de la Molle Rhedonensem Episcopum moneretur, caveret sibi ab insidiis Jansenistarum, sperantium hac ratione a Sede Apostolica sententiam, qua prior elidatur; exquisitis desuper Qualificatorum S. Officii sententiis et habita quinque Ordinalium Congregatione, judicatum fuit, nihil esse responden­ dum de his articulis ambiguis et quasi adornatis ad eliciendum responsum aliquod, quo Janseniani contra Constitutiones abuterentur. 220. Nota II. Hactenus relata non spectant ad vanas Jansenianoruro cavil­ lationes ct triumphos, inde inaniter desumptos, retundendos; hoc enim a Tournely aliisque anti-Janscnianis abunde pnestitum legi potest : sed ut occasionem dimtaxat et locum designemus, unde varii propositionum sen- DE EIUtOlUHLS JANSENII. 211 sus desumantur, ferum enim et legitimum aperiemus ex ipsis Janscnii libris supr. num. 216. indicatis, et scripto trium columnarum ; alienum et edraneum ex eodem scripto trium columnarum tantum afferemus; ambi­ ge oppositum dant articuli quinque, quos P. Fontaine in Bullæ Unigenitus theologice propugnat® prolegomenis c. 8. fallaces et cum doctrina Jansenii consentientes ostendit : denique orthodoxe oppositum desumimus ex contra­ dictorio propositionis damnalæ ct veritate Catholica e contrario a Pontifici­ bus definita, quem plurimis SS. Patrum, præcipue autem S. Augustini et Diu Tuo.m.e testimoniis confirmatum dedit Tournely in Synopsi Historica Janseuismi. 222, Dico I. Propositionis Jansenianæ primæ sensus verus et legitimus est tx doctrina Janscnii : Aliqua Dei mandata justis, qui divina transgrediun­ tur mandata, volentibus et conantibus secundum prasenles, quas habent ci gratia parca vires, sunt impossibilia comparate ac relative ad eorum majorem hic et nunc titillantem concupiscentiam ; deest quoque illis gratia sive actionis, qua possibilia fiant immediate, sive orationis, qua possibilia fiant mediate. Unde conatus illi et volitiones, de quibus propositione prima mentio Iit, sunt lanium effectus gratiæ parvæ orationis, sed quæ ipsa hic et nunc sufficiens non est ad orandum, sicut oportet. Similia habentur in scri­ pto trium columnarum. Sensus alienus est : Mandata Dei impossibilia sunt omnibus justis, quamcumque voluntatem habeant et quemcumque conatum adhibeant : quamusin se habeant omnes vires, quas confert gratia maxima et efficacissima : et ipsis per totam vitam semper deficit gratia, qua possint etiam tantum unum praceptum adimplere sine peccato. Sensus orthodoxe oppositus est : Justis volentibus et conantibus secundum praesentes, quas habent ex gratia vires, mandata Dei non esse impossibilia, nec deessc illis saltem gratiam orationis, qua possint uberius impetrare auxi­ lium, ut mandata hic et nunc implere valeant : seu, quod idem est, justos urgente praecepto ea instructos esse gratia, qua relative ad actualem hic et nunc sollicitantem concupiscentiam voluntas illorum potest illam superare et observare mandatum ; aut ad ulrmnquc præslandum necessarium Dei auxi­ lium implorare ct impetrare. 223. Dico II. Propositionis secundae sensus verus et legitimus est ex doc­ trina Janscnii : Nullam dari in prasenli statu interiorem Christi gratiam, quæ privetur eo effectu, quem habere potest relative ad concupiscentiam hic et nunc oppositam. Si enim cupiditas sil inferior; gratia est victrix, et ple­ num ac perfectum opus producit : si cupiditas sit superior; gratia quidem non est victrix, neque producit enectum plenum, ad quem ex sese propria­ que natura alisohile ordinatur; sed tamen imprimis proprie loquendo illi non resistitur, quia in doctrina Jansenii relative ad cupiditatem majorem oppositam effectum plenum consequi non potest, ct hinc sui) illo respectu illi proprie non resistitur : deinde vere adhuc est efficax, quia gratia in his drcumslanliis inefficaces adhuc ct imperfectos ad bonum motus excitabit, seu, ut Janscnius loquitur, animus in solis desideriis inefficacibus hærebit. Ex scripto trium columnarum : Gratiæ Christi ad singulos pietatis actus ·- J.· 212 DE gkaiia i.xiVEnsi.M. proxime neeessaviæ nunquam resistitur : hoc est, nunquam fruslratlir illa eo elleclu, ad quem a Deo proxime datur. I Scmus alienus est : Interiori gratia? efficaci in statu natura lapsæ nunquam resistitur; quia voluntas hominis so habet pure passive respectu gratkc effi­ cacis. ct sicut res inanimata nihil facit, neque cooperatur, neque consentit libere. Sensus orthodoxe oppositus est : In statu naturæ lapsæ quamlibet gratiam actualem interiorem voluntatis non eum omnem semper effectum sortiri, quem intendit Deus specialis subjecti circumstantiis, et quem voluntati permittit operari gradus concurrentis ac opposilæ actu delectationis terrea®. Quamvis enim gratia Thomistice etiam sufficiens illustrando intellectum et movendo voluntatem sit efficax, tamen est efficax duntaxat respectu actas inddiberali ; non autem deliberati sive perfecti sive imperfecti, de quo quæ tio hic est. 224. Dic» III. Propositionis lerliæ sensus verus et legitimus estez doctrina Jansenii : Ad merendum et demerendum in statu naturæ lapsæ non requiri immanitatem a necessitate saltem simplici, voluntaria, mutabili ac relativa; sed sufficere libertatem a coactione, seu ut homo hic et nunc voluntarie, et non coacte agat. Ad quem sensum intelligendum notanda est doctrinæ Jausenianæ circa libertatem œconomia, ex Tract, de Act. Hum. num. 114. Sensus alienus est : Ad merendum ct demerendum in statu naturæ lapsæ non requiritur in homine libertas exempta a necessitate naturali, etiam illa, quæ datur in motibus indeliberalis ; sed sufficit, ut homo sit liber a coactione. Sensus orthodoxe oppositus est : Ad merendum ct demerendum in statu naturæ lapsæ, prater immunitatem a coactione, requiri immunitatem ab omni necessitate etiam simplici, voluntaria, mutabili ac relativa ; proindeque voluntarium, si sit necessarium, non esse liberum ea libertate, quæ sufficiat ad meritum vel demeritum præsentis vitæ : seu requiri libertatem, quæ excludat illam voluntatis ad unum determinationem, quæ a delectationis relative superioris ineluctabiliter pravenienlis et invincibiliter flectentis virtute proficiscitur. *· ♦·■ ••3 225. Dico IV. Propositionis quartæ sensus verus ac legitimus est ex doc­ trina Jansenii : Semipelagiani admiserunt pravenienlis gratiae interioris necessitatem, etiam ad initium fidei; et in hoc erant hæretici, quod rejecta gratia Christi efficaci, h. e. delectatione coelesti superiori voluntatem neces­ sitate insuperabili et indeclinabili determinante, vellent gratiam Christi esse talem, cui relative ad actualem hic et nunc titillantem concupiscentiam posset humana voluntas obtemperare vel resistere. Eumdem sensum scri­ ptum trium columnarum indicat. Sensus alienus est : Gratia Jesu Christi proveniens est talis, ut liberum arbitrium hominis, motum el excitatum per illam, non possit resistere, quamvis vellet. Aliter asserere est loqui cum Semipelagianis. Sensus orthodoxe oppositus est : Semipelagiani non admittebant prove­ nientis gratiæ interioris necessitatem ad singulos actus, etiam ad initium fidei ; et in hoc non fuissent hæretici, si etiam eam admississent. quod vo- DE F.ftROItlIil S JANSENII 213 luissent eam gratiam talem ease, cui etiam relative siimptre humana volun­ tas hic et nunc posset resistere vel obtemperare. 226. Dico Γ. Propositionis quinlæ sensus verus ct Av/Z/Zmizs est ex doctrina Jansenii: Christus non est murtinis ea intentione, ut aliis quam prædestiuatis promereretur gratias vere cl relative sufficientes ad oblinendam salu­ tem; ct mortem Christi cum hac intentione extendere ad omnes omnino homines, Scmipelagianum est. Sensus alienus est : Jesus Christus mortuus est solum pro prmdestinalis, ita ut nemo, nisi ipsi soli, recipiant veram tidem ct justitiam per merita mortis Christi. Sensus orthodoxe oppositus est : 1°. Falsum, temerarium ac scandalosum est dicere, Scmipelagianum esse, affirmare, quod Christus ea intentione mortuus sit. ut omnibus hominibus promereretur gratias, quibus salutem vere ac relative possint obtinere. 2°. Impium, blasphemum et hæreticum est, affirmare Christum pro aeterna solorum prædestinatorum salute sanguinem fudisse, ita ut omnibus reprobis negata sint auxilia ad salutem hic ct nunc obtinendam vere sufficientia. Qi.eres II. Jn Pontifices ab initio, et constanter damnaverint famosas quinque propositiones in sensu a Jansen io intento? 227. Nota. Quæstio præsens potissimum versatur circa Innocentium X. Alexandrum VII. et Innocentium XII. Primum enim Jansenistarum, post latam ab Ixnocentio X. Constitutionem, effugium fuit, damnatas esse quinque pro­ positiones in se ac independenter a sensu Jansenii. Alterum ex facto Alexandri VII. extorquere conati sunt. Cum enim is, propositis per Convennarum Episcopum quinque articulis doctrinalibus, dato ad Episcopos Galliae Brevi scriberet : Illud autem non mediocri gaudio ani­ mum nostrum perfudit, quod litteris ex Gallia recens allatis accepimus, illorum in dies crescere numerum, qui recta sapiunt, prœfatis Constitutionibus se subjicientes... Is fuit egregius sane laborum vestrorum fructus, ut multi, iique exterorum nomine primarii, exemplo vestro, consilio et opera ad sanio­ rem doctrinam inducti, ea, qua par est, ut credimus, animi demissione sese paratissimos exhibuerint ad illa omnia prœstanda, quæ ipsis a Sede Aposlolica prœscribentur. Janscniani continuo jactarunt, ab Alex. VII. probatos fuisse memoratos quinque articulos, quos ambigue oppositos supra retuli­ mus ; atque hinc a sensu Jansenii propositionum damnatarum digressionem esse factam. Postremum desumunt ex Brevi Innocentii XII. an. 1694. in Belgium misso, in quo cum imponeretur silentium super interpretatione formularii, et praescriberetur, propositiones damnatas rejiciendas esse in sensu obvio, glo­ riari coeperunt Jansenistæ, sensum Jansenii damnationi non amplius fuisse propositum; cum obvius sensus sit ille, quem verba cuique statim offerunt in ca significatione, quam nacta sunt ex hominum institutione, quin ad .•ensum ct doctrinam veram ac legitimam auctoris necessesil advertere. 214 ·■ ' DE GRATIA UN IVERS! Μ. ’ . 228. Dico 1. Innocentius X. propositiones damnavit in sensu a Jansenio intento. ΡηΛ>: Innocentius damnavit propositiones in sensu Jansenii, ct sua dam­ natione proprium ac naturalem Jansenii sensum est assecutus; ergo. Prob. I*. p. Ant. 1°. Quia Innocentii s, cum in sua Bulla clausulam illam mun. 217. recitatam, Aon intendentes etc. addidit, et hinc quinque propositio­ nes ab aliis opinionibus, quæ in libro Jansenii continentur, distinxit; mani­ feste indicavit, quinque propositiones similiter in eodem libro contineri, et ut ejusdem libri opiniones damnari. 2°. Quia idem in Brevi ad Galliœ Episco­ pos die 29. Septembr. an. 1654. dato de sua Constitutione inquit : Per quam damnavimus in quinque propositionibus Cornelii Jansenii doctrinam ejus libro contentam, cui titulus Augustinus. 3°. Quia eo sensu ab Innocentio pro­ positiones damnatæ sunt, quo fuerunt delatce, utrinqae impugnata· et propugnatœ, atque a Romanis Censoribus discussœ: sed hæc omnia contigerunt in sensu Jansenii, ut constat ex historia Jansenismi apud Tournely; ergo. Prob. 2\ p. Ant. 1°. Quia Innocentius non damnavit propositiones in sensu alieno aut distorto; sed in sensu proprio et naturali, ul fatentur ipsi Jansenistæ, et eorum defensio propositionum ac scriptum trium columnarum probant. Atqui proprius et naturalis propositionum sensus ipsissimus est sensus lotius libri Jansenii, ut patet ex propositionum in Jansenii libro extantia, ct totius systematis data superius notitia; ergo. 2°. Si errasset Innocentiis et ejus damnationem sequens Ecclesia; ergo vel ex defectu attentionis, vel ex defectu intelligentiœ, vel ex defectu sinceritatis : nihil horum dici potest, attendendo ad historiam damnationis et Ecclesiæ infallibilitatem ; ergo. 3°. Si doctrina Jansenii sit orthodoxa, et ejus legitimum sensum Innocentius non est assecutus ; ergo Jansenismus nihil est, nisi merum phantasma: atqui hoc dici nequii sine injuria tura Pontificum pluri­ morum, tum Episcoporum per universum prope orbem, tum Ecclesiæ, qui centum prope annis repetitis anathematibus damnarunt Jansenii doctri­ nam ; ergo. Conf. utraque pars. Quia Alexander VII. in sua Constitutione an. 1656. Innocentius Xll. in Brevibus an. 1694. et 1696. Clemens XI. in Constitutione an. 1703. eumdem naturalem sensum tum propositionum, tum libri Jansenii esse declararunt et damnarunt. Nec dicas 1°. Quod Innocent. X. Sorbonicis, pro defensione Jansenii Romam profectis, aliquoties declararit, nolle se omnino, ut de Jansenio mentio fieret. R. Noluit Heri de Jansenio mentionem quoad personam ; cum is in pace Ecclesiæ ct cum facta suorum librorum submissione Romanæ Sedi decessisset : neque quoad librum aut absolvendum, ulpote qui jam ab Ur­ bano VIII. damnatus erat; aut ab erroribus repurgandum, quod Janseniani desiderabant. Cxterum Jansenii mentionem faciam ab eo fuisse, constat vel ex Bullæ initio: Cum occasione impressionis libri, cui titulus : Augustinus Cornelii Jansenii Ep. Iprensis, inter alias ejus opiniones orta fuerit, prai­ sed im in Galliis, controversia super quinque ex illis etc. Aec dicas 2°. Quod idem non constituat novum jus et censuram ; cum in Constitutione dicat, primam propositionem jam anathemate damnatam ■ r>E ERROHIBUS JANSENII. 21 u fuisse, scilicet a Tridcntino in sensu Calvini et Liilhori ; atque hinc verbo declaramus ulalur in damnandis propositionibus. B. .V. /Iss. rat, Γ1". II. Illam Pontifex damnavit, sive dicatur cum Cal­ vino impossibilitatem observandi præcepta oriri ex labe concupis· entiæ omnibus justorum operibus adhaerente, sive dicatur cum Baio et Jansenio eam nasci ex majore vi delectationis terrenæ. inde vero constat, quomodo propositio hæc jam anathemate damnata dici potucrit, et quomodo etiam damnata sit in sensu Jansenii ; praesertim quia diversitas nlriusque propo­ sitionis Calvinianœ et Jansenianœ patet ex trium columnarum scripto. J(/ra/.2lni. K. Adhibitam recte fuisse vocem declaramus ; quia Ecclesia non constituit nova fidei dogmata vel articulos, sed tantum, quæ in verbo Dei scripto vel tradito habentur, declarat et fidelibus credenda proponit. Nec dicas 3°. Quod Episcopi Gallice in sua ad Pontificem hunc epistola scripserint, motus illos occasione propositionum ortos sedari oportuisse au­ ctoritate Concilii Tridentini; hoc autem tantum pertinet ad hæresin Calvini vel Luiheri. R, 1°. lidem addiderunt, hos motus sedari oportuisse auctoritate Bullce Urbani ; quæ Jansenium ob resuscitatos Baii articulos damnavit. R. 2°. Jansenii propositiones etiam prædamnatas fuisse in Lulhero et Cal­ vino, quarum cum horum doctrina consonantiam videre licet, si vacat, in Libro P. de Champs sup. laudato. Xec dicas 4°. Quod Card. Spada Jansenii defensoribus dixerit, proposi­ tiones in Congregationibus considerari præcisc secundum se ipsas, abstra­ hendo a sensu unius vel alterius. R. Per id indicavit, excludi tantum sensum Calvini, et sensum gratiæ efficacis ad mentem Thomistarum vel Molinœ, quos distingui debere con­ tendebant Janseniani; non autem sensum Jansenii. Xec dicas 5°. Quod Vincentius de Prelis in suo suffragio de la. propos isitione asserat, eam propositam fuisse in abstracto; ac idem de omnibus propositionibus testetur Wadinghus in sua Relatione. R. 1°. Similiter, ut ad priorem objectionem responsum est. R.2°. Testimonium magis authenticum audire licet ex Bulla Alex. VII. ubi hic Pontifex, antea Card. Chigius dictus, sic causam enarrat : Cum autem, ficui accepimus, nonnulli iniquitatis filii prœdict as quinque propositiones vel in libro prœdicto ejusdem Cornelii Jansenii non reperiri, sed ficte et pro arbi­ trio compositas esse; vel non in sensu ab eodem intento damnatas fuisse, asserere magno cum Christi fidelium scandalo non reformident ; Xos, qui omnia, quæ hac in re gesta sunt, sufficienter et attente perspeximus, utpote qui ejusdem Innocenta prodecessoris nostri jussu, dum adhuc in minoribus constituti Cardinalis munere fungeremur, omnibus illis congressibus inter­ fuimus, in quibus Aposlolica auctoritate eadem causa discussa est, ea profecto diligentia, qua major desiderari non posset etc. Ubi demum confirmata et innovata Inxocextn Constitutione sententiam subjungit n. 217. recitatam. Nec dicas 6°. Quod Constitutio Inxocentii lata sit nullo respectu ad varios sensus in scripto trium columnarum distinctos habito, neque assignatus sit sensus, in quem censura caderet. R. In sensum obvium el naturalem, qui erat ipsissimus Jansenii sensus, latam fuisse censuram ex hactenus dictis abunde liquet. Unde distinctionis 216 DE GRATIA UNIVERSIM. sensum in scripto trium columnarum merito ratio habita non fuit ; tum quia in eodem non erat reipsa nisi unicus sensus propositionum, scilicet ordine secundus, quandoquidem primus erat tantum maligne affictus; tertius vero ex systemate Jansenii doctrina? penitus opposito desumptus : tum quia sino respectu ad hanc distinctionem obtinuerunt Janseniani, quod praetendere poterant, nempe gratiam a se efficacem mansisse illæsam : tum quia de ilio sensu, quem forte distinxisset et designasset Pontifex, Janseniani tamen quaesivissent adhuc, num in Jansenioreperiretur; unde materia tamen ca­ villationum illis subtracta non fuisset. 229. Dico IL Alexander VU. non approbavit quinque articulos doctrinales, atque hinc a damnatione propositionum in sensu a Jansenio intento non discessit. Ratio est, quia pro contrario nullum adest fundamentum. Nam 1°. Alexaxder praesumi nulla ratione potest approbasse eos articulos , quos ut fallaces et ad dolum compositos tum ex alienis monitis, tum ex Qualiflcatorum ct Cardinalium instituto examine noverat, ut num. 219. dictum. 2°. In Brevi ac litteris nec mentionem quidem ullam eorum articulorum facit. 3°. Ibi­ dem respondet duntaxat ad epistolas Episcoporum Gallice, qui de articulis illis nihil retulerant, non autem ad litteras Conveunarum Episcopi. 4°. Dum in eodem Brevi significat se gaudere, quod crescat numerus eorum, qui recta sapiunt, et ad saniorem doctrinam inducuntur; loquitur de iis, quos per aliorum, quam Conveunarum Episcopi, litteras intellexerat, ad doctri­ nam orthodoxam accessisse : aut si fabricatores quinque articulorum etiam intelligit, eatenus eos laudat, quatenus in Instrumento articulis addito pro­ fitebantur Janseniani, se esse paratos Constitutionibus Apostolicis eam rerercnliam ct observantiam, quam Sedis Apostolicœ majestas et summa auctoritas exigit, impendere; eaque alia omnia prœst ituros, quæ ab ipsis Summus Pon­ tifex erigere voluerit. 230. Dico III. Innoc. XII. in suis Brevibus nihil remisit a damnatione pro­ positionum in sensu a Jansenio intento. Prob. I. De Brevi an. 1694. edito. In eo sic loquitur: Prœcipimus, ut quem­ admodum ii, qui ad juramentum adigendi sunt, illud prœstare debeant sin­ cere sine ulla distinctione, restrictione, seu expositione, damnando eas propo­ sitiones, ex libro Jansenii excerptas, in sensu obvio, quem ipsum et verba prreseferunt, prout sensum illum damnarunt Summi Pontifices prcedecessores nostri, damnatumque haberi voluerunt a Christi fidelibus. Unde constat sen­ sum obvium propositionum, quem Pontifex hic damnat, esse illum ipsum, quem damnaverunt Innoc. X.et Alex. VII., atque hinc a Jansenio intentum. Quod vero addat : Cæterum ad præcavendas omnes dissidiorum causas nos quoscumque alios sensus formularii, præter eum, quem ipsius verba exhibent, afferri vel usurpari, aut de his disputari inter diximus ct prohibuimus, ac super ejusdem formularii interpretatione, sicut et prœdictarum propositio­ num, in alios sensus præter eum, quem ipsa verba per se exhibent, perpetuum silentium imposuimus: hoc, inquam, jure optimo fecit; quia ad privatos Episcopos non pertinet, formulam a Sede Apostolica praescriptam immutare, demendo quidpiam vel addendo; ut quidam Episcopi Delgœ fecerant, qui KM· f»E ERRORIBUS JANSENII. Μ 217 a jurantibus exigebant, ut formulario adderent, 1°. non tantum in reverenlium Constitutionum Aposlolicarum, sed etiam in veritatem earum : 2°. non tantum in veritatem emuni, qua· in pradiclis Constitutionibus spectant ad quirstionem juris, sed etiam in veritatem ejus, quod spectat ad quaestionem facti ab Alex. VII. definiti se jurare, Prob. 11. De Brevi an. 1B96. ad eosdem Belgii Episcopos dato, quo Jansenistis omnern ellugii locum præcludit, ita scribens : Aon sine admiratione inlelligimus, nonnullos istis in Dioecesibus reperiri, qui verbis et calamo ausi fuerint affirmare, supradiclo nostro Brevi alteratam seu reformatam esse Constitutionem Alex. VII. an. IGBli. editam, nec non formularium abipsçmet pronuntiatum; cum dicto Brevi utrumque specifice confirmetur, et omnino intenderimus et intendamus iisdem adhœrere, et nequaquam sinere, ut aliquid addatur vel dematur a prcedicto formulario etc. Qüæres III. Λη quæstio facti, quo sensu damnatœ sint propositiones, sit ejusmodi, in qua decidenda Ecclesia non sit infallibilis? 231. Nota. Supra jam observatum fuit, præcipuum Jansenianorum effu­ gium fuisse asserentium, Pontificem et Ecclesiam erravisse in quæstione facti circa sensum propositionum. Ad quod tum perspiciendum, tum occluden­ dum distingui debent varii generis facta. 1°. Enim aliqua sunt immediate a Deo revelata, uti sunt Incarnatio, insti­ tutio sacramentorum etc., quae simul sunt dogmata fidei. 2°. Alia sunt facia mere historica et personalia, qua* scilicet praecise rei gestæ veritatem aut personae cujusdam statum, internum animi sensum, crimen etc. concernunt; quale est, quod Jansenius Episcopus Iprensis con­ scripserit librum, cui titulus est Jugustinus, hæc verba et sententia in libro contineantur, hunc sensum internum habuerit, dum hæc scriberet. 3°. Alia sunt facta dogmatica, quæ scilicet, præter factum, involvunt jus, seu dogma verum aut falsum ; ad quod perlinet quæstio illa : An auctor, qui conscripsit librum, cui titulus Augustinus, docuerit hæresin ? Jam vero dum quæritur, an Pontifex vel Ecclesia sit infallibilis in queestione facti, non quæritur de factis primi generis; quia certum est etiam apud Janscnianos, Ecclesiam ob infallibilem Spiritus sancti assistentiam errare non posse in discernendis fidei dogmatibus : neque quæritur de factis secundi generis; quia etiam apud Anti-Jansenianos certum est Ecclesiam, quæ circa ejusmodi facta fert judicium vel in sensuum vel in hominum fallibilibus testimoniis fundatum, esse errori obnoxiam. Atque hinc Ecclesia non definit, sed, dum de libris judicat, potius supponit, hunc vel illum librum esse hujus vel illius auctoris, sub cujus nomine circumfertur : Item non decernit de sensu, quem auctor in mente habuit; quamvis enim sensus auctoris internus ex verbis, quibus utitur, merito præsumi possit, nisi quis auctorem vel inscitiæ \el mendacii aut fraudis insimulare velit; tamen, quia de internis et occultis non judicat, nihil etiam de interno ct personali sensu definii. Quæritur itaque duntaxat de factis tertii generis, in quibus tamen adhuc distinguendum quidpiam restat. Potest enim fieri quæstio de sensu externo ei litterali alicujus propositionis separalim et in sespectatæ; sed sicut hic 218 ηκ gratia nxivKnsiM. nudum jus et dogma spectat, sic etiam circa illum, fatentibus Jnnsenianis. Ecclesia errare non potest : atque hinc de eo etiam non qiueritUr. Sed et quœstio potest moveri de sensu externo el litterali propositionis relative ιώ totam doctrinam et systema auctoris; quæ est de Iheto dogmatico,seu tali, quod jus simul el factum complectitur. Dum enim quæritur, an sensos propositionis orthodoxus sit. an hæreticus? jus seu dogma attingitur : dum quæritur, an sensus ille ab auctore expressus sit in libro, spectata tota ejus oeconomia ct doctrina? factum innuitur. Atque ile hoc postremo versatur pnesens controversia, quam tamen delibabimus duntaxat, cum ejus per­ tractatio ad materiam de Fide pertineat. Quæritur itaque, an Ecclesia judicio certo et infallibili statuere possit, sensum unius vel plurium propositionum, prout sensus hic eruitur ex doc­ trina vel fibro alicujns auctoris, verum esse et orthodoxum, aut e con­ trario falsum et hetert«duxum : ac proinde au Ecclesia errare potuerit in damnandis propositionibus Janscnii, earumque sensu ? 232. Dico. Ecclesia in decidendis quæslionibus fadi dogmatici, atque hinc in definiendo hœretico propositionum Janscnii sensu, non potest falli. Ratio unica hic inierim sufficiat. Ecclesia ipso usu ac praxi semper sup­ posuit, datam sibi a Christo esse auctoritatem judicandi de sensu librorum, et fideles sub anathemate adstringendi, ut huic judicio internum praeberent mentis assensum; ergo judicium Ecclcsiæ de sensu librorum vel propositio­ num, prout in fibris exprimuntur, certum est el infallibile. Conseq. Ium ex se patet, turn probatur a Bellarm. L. 3. de Eccl. milii, c. 14. Prob. JnL 1°. Cone. Nicexcm damnavit librum Arii, quem Thaliam inscripserat, et anathema non tantum in errorem, sed etiam in Arii perso­ nam pronuntiavit : neque Eusebium N'icomediensem ct Theotjnem Nicænum ante ad communionem admisit, quam et errori et person® anathema dixis­ sent, et sic facto dogmatico susbscripsissent. 2*. Cone. Efhesimm, examinatis Nestorii epistolis et sermonibus, erro­ rem ipsius et personam damnavit, atque Joannem Antiochenum aliosque Nestorii patronos, licet dogmatibus Concilii jam consensissent, ad pacem el unionem prius non suscepit, quam damnationem Nestorii ratam habuissent, damnando scilicet sensum ab illo intentum. 3U. Cone, generale V. non tantum libros Origenis damnavit, sed exegit anathematizari Tria Capitula, id est, ut loquuntur Patres in Concilio, Theo­ dorum impium Mopsuestenum cum nefandis ejus conscriptis, el qua· impie Theodorei us conscripsit, et impiam epistolam, qua) dicitur Ibo·, el defensores eorum. 4°. Cone. Goxstantiexse Sess. ull. præscripsit formulam, juxta quam exa­ minari debeant, qui suspecti Μ sunt de erroribus : Interrogentur, utrum credant, teneant, asserant, Joannem Wich-ff de Anglia, Joannem Huss de Bohemia, et Hieronymum de Praga fuisse hareticos, el pro ha-reticis nomi­ nandos ac deputandos, et libros et doctrinas eorum fuisse el esse perversos, propter quos et quas et eorum pertinacias per sacrum Concilium Constantiense pro haereticis sunt condemnati 't Hic porro adverte, fidem internam a Conciliis nominatis fuisse exactam tantum circa hoc, quod illi, contra quos agebant, perversum sensum expres- DE PACE CLEMENTIS IX. 219 seriiil in suis libris nc scriptis. Quia tamen constabat, ejusmodi libros ac scripta ab illis auctoribus emanasse, el pneterea ex sensu verborum externo ctlitterali prudenter prtesmnitur sensus auctoris internus el personalis; ideo Ecclesia juro illos damnavit tanquam lueret icos, quamvis ipsius judi­ cium de auctore libri et sensu interno non habeat infallibilitatem ex pro­ missione Christi et Spiritus sancti assistentia, sed nitebatur solum partira nolorielale facti aut testimoniis Immanis, parlim praesumptione legitima, mentem auctoris fuisse verbis conformem; ex queis postremis capitibus judex etiam civilis suam sententiam in personam vel facium edicit. /Mias tum probationes, luin objectionum solutiones v. in Tr. de Principiis Theol. Quæ res IV. Quid sentiendum de pace Clementis IX? 233. R. Data quatuor Episcopis a Clemente IX. pax non probat, silentium obsequiosum sufficere pro facto Janscnii; adeoque is Pontifex nunquam aliquid Jansenianis in damnando sensu propositionum concessit. Prob. 1. Clemens IX. non cognovit factam fuisse a quatuor Episcopis dis­ tinctionem juris a facto ; quia reipsa existimavit, ab illis pure et simpliciter subscriptum fuisse formulario : ut liquet 1°. e.x ipsius Clementis Brevibus, in quorum altero dato ad Regem die 29. Septembr. -1068. scribit, se in pura tl simplici subscriptione for mulari i agnovisse quatuor Episcoporum obedienliamel obsequium: in altero autem ad Episcopos die 19. Jan. an. 1609. dato, prater alia sic loquitur : Cum tamen nova et gravia islhinc accepimus documenta vera· et totalis obedientia vestra, qua et formulario sincere subscri­ psistis, damnatis absque ulla exceptione aut restrictione quinque propo­ sitionibus, in omnibus sensibus, in quibus a Sede Apostolica damnata fuerunt...... tribuere vobis voluimus hoc paterna benevolentia nostra argumentiiM. 2°. ex Bullae Clementis XI. verbis ultimo num. 217. recitatis. Prob. II. Clemens IX. pro sua prudentia non potuit suspicari, quatuor Episcopos distinxisse jus a facto ; cum omnia scripta Romam de hoc negotio missa nihil ejusmodi meminerint: ut liquet 1°. ex litteris Regis Chrislianissiini, quarum argumentum ex Brevi responsorio supra citato manifestum est.2°. ex litteris Episcoporum mediatorum an. 1668. Romam missis, quibus declarant, quatuor illos Episcopos opii ma fide egisse, damnasse propositiones eum omni sinceritate, absque ulla prorsus exceptione seu restrictione, et in eoomni sensu, quo sunt ab Ecclesia damnata. 3°. ex litteris ipsorum quatuor Episcoporum an. 1G68. die 1. Sept, datis, quibus profitentur, nova subscri­ ptione se imitatos esse formam disciplina Gallicanorum Episcoporum ; ct quamvis hoc ipsis fuerit arduum ac difficile opus, quod in ipsos malevolorum reculas excire posset, tamen id a se libenter susceptum, quia id erat sanctos Sedi honorificum, ipsique gratius. Denique 4°. ex testimonio publico corumdem Episcoporum syngraphis munito, quod ab eis exegit postea Clemens IX., dum a quibusdam eorum subscriptio suspecta nihilominus haberetur. In eo autem postulabatur, fidem facerent, se sincere prorsus ct ad sensum in Con­ stitutionibus Innoc. >V. et Alex. VII. expressum formula subscripsisse, utque fidem subscriberetur, curasse. Nec dicas 1°. Episcopus Catalaun. declaravit Clementi IX., quod quatuor Episcopi in sua subscriptione quaestioni juris simplicem et perfectam, quæ- DE GRATIA UNIVERSIM. slioni autetn facti eam déférai)! obedientiam, quæ juxta Cardin. et Theologos Baronium, Bellam. Richet Pallav. Petav.’et Sirmondum sufflelal ex en quod nihil dicatur, scribatur aut doceatur contranum : sed hæc est otaquiosum duntaxat silentium: ergo Papa agndvit factam in subscriptione quatuor Episcoporum distinctionem inter jus ct factum. Nâm R. 1°. Agnovit Papa turn ex prima parte Declarationis,* quod quatuor Episcopi pure ac simpliciter damnaverint doctrinam Jansenii in omni sensu ώ Ecclesia damnato; tum ex novo et publico quatuor Episcoporum testimonio, quod uti exegit Papa, sic illi Romam miserunt his verbis : se sincere prorsus et ad sensum in Constitutionibus hmoc. X. et Alex. VII. expressum formula subscripsisse. Ac idcirco Papa acquievit, inierim dissimulans circa factum ; tum quod nosset. nihil de facto definitum fuisse ab Innoc. X. et Alex. VII.; tum quod crederet, per factum, juxta relationem Rospigliosi Cardin., solum intelligi factum aut personale aut grammaticale. Hinc R. 2°. Quod tum temporis Romæ et in Gallia nomine facti intellectum fuerit vel mere personale, h. e. sensus internus et personalis Jansenii, vel mere grammaticale, h. e. quinque propositionum totidem verbis continentia in libro Jansenii : patet 1. ex relatione Rospigliosi n. 153.. . prima, quaestio, quonam illius occulta mens et cogitatio fuisset, quibusque signate verbis quin­ que propp. ille, Jansenius , expressisset. Hcec quaestio intra facti limites st tenet, quam doctiores propterea negant definitionibus fidei d i vinœ subjectam. 2. Ex epistolis Cleri Gallicani an. 1634. et 1656. ad Innoc. X. et Alex. VII., in quibus observant Jansen ia nos ad facti quaestionem, h. c. ut ipsi exponunt, ad tricas syllabarum conatos fuisse controversiam deducere. R.3°. Ex ipsis Janscnianis, qui sæpenumero pontificiam definitionem ad hanc facti speciem extendendam esse contendunt : Pascalius ep. 17., Quesnellus, sive auctor Præf. Apolog. pag. 86. ct 87., Auctor Apologiœ panegyreœ Janscnianæ pag. 12.. quin et laudatus a Quesnello P. Liberius de Jesu, Carmelita Rom. in Colleg.de propag. in Opere : Controversies dogmaticœadver­ sus hccreses. R. 4°. Nec propterea sequitur, ut male infert Quesnellus, divisionem De­ clarationis Episc. Catal. esse mancam, eo quod unum membrum, scilicet 2am. de sensu libri Jansenii, in primo membro de omni sensu ab Ecclesia damnato contineatur. Nam membrum 20m. de quinque propositionum attri­ butione libro Jansenii potuit ex dictis cum fundamento intelligi vel de sensu personali, vel de grammaticali. Imo ne, contra leges divisionis, unum mem­ brum alterum includeret, debuit Catalaunensis in primo loqui de sensu na­ turali, qui est ille præcipiie, unice ac nominalim damnatus ; et in secundo non loqui de eodem, sed de personali vel grammaticali. Nec dicas 2°. Episcopus Catal. in tertia parte Declarationis affirmat, qnod subscriptio quatuor Episcoporum quoad factum omnino sit conformis illo­ rum in Actis verbalibus subscriptioni : sed de hac constat, quod facto etiam doctrinali solum exhibeat obsequiosum silentium; ergo Pontifex non potuit dissimulare quæstioncm facti, ceu mere personalem aut grammaticalem; maxime cum Acta verbalia omnibus nota et perspecta, a Papa et ejus in Galliis Nuntio, Bargellino, ignorari non poterant. Nam R. 1°. Papa ad concedendam pacem motus non fuit ex sola Declaratione Episc. Catal., sed etiam ex epistola Harlæi, in qua diserte asseritur, quatucj HE PACE CLEMENTIS IX. • ' 221 Episcopos damnasse quimpie propositiones in sensu Jansenii, cl quia hic Hluslriss. Præsul miratur,* Jansenianos hucusque tandem progressos; hos non lautum obsequiosum silentium aiAehac semper præstitum, sed assensum inenljs facta dogmatico præslilisse, manifeste seqtiititr. Adde relationem Ro­ spigliosi, quæ n. 163. ita habet IVsiwn fuisse Pontifici,ex Declaratione Episc. Calui., ex legitima fide, quetm quatuor Episcopi fecerant Nuntio, suce in san­ cienda adjectis nominibus formula sinceritatis ; eque luculentis D. Lionœiel Archi-Episcopi Rothom., aliorumque testimoniis argumentum conflari longe usquequaque validius contrario quovis rumore, quem de Actis verbalibus in­ certi libelli et privata' dissipaverant littera. H. 2°. Falsum, quod Clemens IX. rumore Romam delato de Actis verbalibus ante pacem non reclamaverit; siquidem teste Rospigliosi n. 161. pacem cum quatuor Episcopis interea suspenderit, obfirmatus, eam nunquam con­ cedere, si asseruissent se nolle pro hœreticis agnoscere quinque propositiones iu sensu Jansenii, quemadmodum ab Apostolica Sede fuerant damnatœ. Si vero post pacem nec Clemens seu IX., seu X., nec Innoc. XI. reclamarint contra Acta verbalia etiam publicata cum plurimorum subscriptionibus, ratio est, quia vel ignorabant, vel rumorem et factam delationem vilipendebant, eoquod Romæ haberent quatuor Episcoporum subscriptiones propriis mani­ bus signatas, uti et aliorum Episcoporum, in quibus nonnisi sinceritas, per­ fecta obedientia. et condemnatio quinque propositionum in omni sensu ab Ecclesia damnato. R. 3°. Demum inter Declarationem quatuor Episcoporum, et Acta verbalia multiplex discrimen est : 1. In his damnant quinque propositiones in eo omni sensu, quem damnat Ecclesia, sed mox excipiunt sensum illum, quem vocant doctrinam SS. Aug. et Thom. de gratia efficaci per se, quippe in phrasi janseniana ipsummet sensum Jansenii de gratia relative per gradus necessario victrici. 2. In his factum , cui defertur obsequiosum silentium, non vocatur facium simpliciter, uti in declaratione, sed factum contentum in formulario, quod vero non est personale, sed dogmaticum, scilicet attri­ butio sensus hærelici quinque propositionum libro Jansenii. 3. In Verbali Episcopi Alectensis legitur, quod non habetur in Declaratione : neminem vi solius auctoritatis judiciorum Eccles ice teneri ad assensum circa facta, quæ respiciunt sensum auctorum aut eorum librorum : in hoc autem uno stat totum systema silentii obsequiosi. Nec dicas 3°. Harlæus in epist. ad Rospigl., quæ vel ut commentarium est prædictæ Declarationis, asserit, quatuor Episcopos damnare quinque pro­ ditiones Jansenii, sed tacito Jansenianisensus nomine; ergo eas non dam­ narunt in omni sensu ab Ecclesia damnato. R. Non negat Harlæus, quatuor Episcopos damnare quinque propositiones in sensu libri Jansenii, quia et ipse, uti Catalaunensis, testatur, quod absque ulla exceptione aut restrictione eas damnent in omni sensu, quo ab Ecclesia damnantur. Insuper autem instar miraculi habet eam subscriptio­ nem, ntpote quam ab ipsis necdum obtinere potuerit Ecclesia; at miraculum certe non erat illa nova subscriptio cum distinctione juris cl facti, jamdum centies, ut ait Quesnellus Tom. 11. Relat. de Pace Clem. IX. pag. S18. oblata, semperque rejecta. Solum proin asserit, quatuor Episcopos in Actis verba­ libus non agnovisse Jansen ium tanquam haereticum, nec quinque proposi* ME 9 222 b*· i! I>E GHANA I'NIVEHSIM. liones ecu totidem verbis cnntenliw in libro Jansenii ; nti ot In ilia ,epk qiHBdain generati in (licta de censura librorum exponenda .sunt de failispcr· b sonalibus, aut dogmaticis /ide divine credendis. » I *· Mirum eant\ quod llarlæi epistolam.aperta fronte sibi adversantem Ito-» i seniani objiciant ; et llarlæi quidem, quem omnes, ac præprimis Papa, probe noverant, semper alienum fuisse a partibus Jansenianorum, elsubscripsit Comitiis de an. 1G60. 16GI. etc., in quibus diserte statutum legitur,•unum­ I quemque teneri, intus el ex animo damnare quinque propositiones in sensu Janseuii. Ac tandem quomodo Papa sibi in animum inducere potuisset, siuceram ac perfectam secundum omnem sensum vocari eam subscriptionem, quæ facta fuisset cum exceptione hujus præcise sensus, qui specifice expri­ mitur ac damnatur in formulario : propter quem damnandum unice instructum fuerat formularium : el quem sensum, qui subscribit formu­ lario, sincero animo damnare se atque rejicere, interposito solemni jura-' mento, publice testatur? .Vec dicas i". Quatuor Episcopi subscripserunt, non sicut Gallicani Epi­ scopi, sed sicut mulli Gallicani Episcopi, nempe ii, qui jus a facto dogmatico distinxerant, inter quos sunt 19. illi Prasules, de quibus testatur tum Cjta· launensis, tum ipsi illi 19. Prasules in sua ad Clem. IX, epist., quod idem sentiant cum quatuor illis quoad sua Mandata circa subscriptionem : sed quatuor Episcopi in his .Mandatis aperte distinxerant inter jus et factum, dogmaticum, pro quo non aliud, quam silentium religiosum exigebant; ergo. · R. Ad Ie®. Falsum, quod in epist. quatuor Episcoporum Romam'missa legatur, non simpliciter, sicut Gallicani Episcopi, sed tantum, sicut multi Episcopi; tum quia in Regesto Nuntii, Bargellini, asservatum ejus epist. apographum non habet τό mulli : turn quia aliud exemplar, quod descriptum tenent DI), de Sainl-Sulpice juxta prædiclum apographum, eam vocem pariter non habet. Porro ipse Jansenianus Apologet. l'rœf. auctor pag. 57. post mulla hinc et inde prolata, tandem haud obscure declarat, vocem mulli pnelermissam fuisse in eo exemplari, quod Romam missum fuerat. Demum si etiam inserta fuisset, aliud Papa exin non potuisset concludere, «piam quatuor Episcopos aliis Episcopis consensisse, ad sensum episloliu, in qua Episcopus Laudun. d'Estrecsad Clem. IX. de quatuor Episcopis scribit : noie, nec non tincera subscriptione aliis Episcopis consent i uni. R. Ad 2"m. Non hic agitur de eo, ut generaliter sciatur, quem sensum habere possit epistula 19. Episcoporum, sed quo sensu Papa eam intellexerit : si enim dc assensu mentis eam intellexit, res pio nobis decisa est : si de silentio tantum obsequioso, evidens est, quod epistolam sic intellectam dam­ naverit, declarans in suis Brevibus, quod nunquam admissurus fuisset quatuor Episcoporum subscriptionem, nisi fuisset pura, simplex et sine omni restrictione, prout testatur Rospigliosus , de sui patrui mente optime instructus. .Vcc obstat, quod Clemens IX. nuspiam expresse eam 19. Episco­ porum epistolam damnaverit, siquidem ad damnationem doctrinæ non requiratur, ut omnes libri nominatim, in quibus ea doctrina continetur, proscribantur : sed sufficiat, eam universim condemnari. 1‘roplerea illa epistola non tam aperte loquitur de silentio obsequioso, ac pnvtenditur ; et Clemens prudenter sibi poterat persuadere, quod distinctio I 1 ■ i % I · 1 · 9 t ♦ y rojM>sitiomun Jansenii in ejus libro contentarum. Idem sensit adhuc au. 1661. H. Jun. in Decreto quodam pronuntians, quod quinque propositiones sini htmlicœ in sensu Jansenii, cl quod hic sensus non sil sensus Augustini. Idem sensit an. 16(13. subscribens epislolæ 19. Episcoporum, quin priora i . sensanon revocavit. Idem ergo dicendum de reliquis 18. Episcopis, qui Seno· nensi liniebantur in subscriptione ejusdem epislolæ, ac pariter formulario . pure cl simpliciter subscripserunt. Adde, quod 19. Episcopi tantum excluserint fidens divinam, non item humanam Ecclesiasticam, de qua loquitur Perctixius Archiep. Paris., uti testatur Episcopus Ponliensis, unus de illis 19. Episcopis, in epist. ad Episc. Camerae. Injuriosum dicit, quod dicerentur in subscriptione formularii rejecisse omnem credulitatem circa factum Jansenii, siquidem alia ipsis inten­ tio non fuerit, quam excludere, necessitatem fidei divina decisionibus Ecclesiae pra-slandœ circa facta non revelata : el cum Percfixe in suo Mandato, ante ' nostram epistolam ad Papam cl Hegcm, perscriberet, facto Jansenii non deberi aliam fidem, quam humanam Ecclesiasticam : neque nos, neque quatuor Episcopi vel cerbo uno in nostris scriptis contradiximus Perefixio. Nec dicas 5°. Si Clemens IX. non approbavit silentium respectuosum circa factum dogmaticum, explicari non potest, in quo pax illa Clementis IX. consistat. Nam H. .V. seq. Et quidem 1°. Clemens IX. quatuor Episcopos non adegit ad expressam revocationem suorum Decretorum in suis Dioecesibus. Id testatur Hospigliosus, quod Bargellinus Hornam scribens ad secretum concilium nun­ tiaverit, videri parcendum quatuor Episcopis circa expressam abolitionem De­ cretorum, el urgendam dunlaxat subscriptionem formularii ; et D. Lionæus spem fecerit liniendi hoc medio totam causam ; Horna vero rescriptum fuerit, ut allaboret ulerque pacem restituere, posthabito retractationis consilio. Idem testatur Cardinalis d’Eslrées in Congreg. quadam coram Pontifice 1693. 4. Jim. habita, qui se illorum omnium, quæ tunc gesta fuerant, testem opti­ mum asserebat. 2°. Concessit Papa quatuor Episcopis formularii subscriptionem ctim explicatione magis diffusa, ad 1res quæslioncs, quæ moveri poterant circa quinque propositionum attributionem libro Jansenii: videlicet ·!·. an quinque propositiones totidem verbis aut expressis aut æquivalenlibus contineantur in libro Jansenii ? 2·. an sensus naturalis quinque propositionum sil sensus internus Jansenii ? 34. an sensus naturalis quinque propositionum sil sensus naturalis libri Jansenii? Cum enim Honue el in Galliis quæslio 3'. haberetur ceu quæslio juris, sed la. cl 2a. ceu qiuesliones facti : cumque Hospigliosus, post explicatam declarationem Calalaimcnsis, Clementi retulisset, quod quatuor Episcopi decisioni Aposlolicæ quoad facium deferant obedicnliam respectus ad mentem el sensum Cardin, et Theologorum, f II III I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I S'il λ? ΠΕ GIlATtA UNIVERSO!. formulario autem pure, simpliciter, el sine quacumque restrictione subscripserint, damnantes doctrinam Jansenii in omni sensu, quem damnat Ecclesia, Papa , teste eodem Rospigl. el llarlao tum Archiep. Paris., existi­ mavit, sibi esse dissimulandum circa alia puncta. 3’. Papa, non obstante quodam rumore de subscriptione minus sincera, a quatuor Episcopis exigere noluit, ut Itoniam mittant Acta verbalia; con­ tentus interim perquisitione sui Nuntii, attestatione Episcopi Catalaunensis, litteris aliorum Episcoporum, ac demum novo et publico quatuor Episco­ porum testimonio de sincera subscriptione propriis syngraphis inunito. Nec dicas 6°. Edictum Regium de anno 167(5. in castris prope Ninovam Flandrorura datum ait. quod Papa condescendent cum Episcopis formulario subscribentibus : sed ille condescendis seu indulgentia Papæ non respicit factum personale aut grammaticale, circa quod semper fuit licitum pro libitu opinari; ergo factum dogmaticum. Unde Arnaldus Epise. Andegav., annis octo post pacem Clementis , Decretum edidit, in quo liberrime asserit, hanc pacem fundari in distinctione juris ct facti, eamque turbari ab eo, qui exigat subscriptionem quoad doctrinæ damnatæ attributionem libro Jausenii; dein vero prohibet sub pœna suspensionis ipso facto incurrendæ subscriptionem formularii sine distinctione juris et facti, aut sub alia obedienlia, quam respecluosi silentii. Nam R. 1°. Dictura satis, quod ille condescensus Papæ intelligendus sit de tole­ rantia, qua permisit Papa, quatuor Episcopos subscribere cum expositione diffusa, permittendo duntaxat silentium obsequiosum pro facto in mente Clemextis IX. personali aut grammaticali. Esto autem semper licitura fuisse, de ejusmodi facto pro libitu opinari, non item liberum fuit, inter subscri­ bendum inserere distinctionem ac explicationem : hæc quippe ratio subscri­ bendi haud parum periculosa foret, cum ex ca non pauci sensum Jansenii censure subducere lentarent; prout rcipsa contigit tempore Arnaldi An­ degav.; isque ut præcavcretur abusus, latum fuit illud Edictum Regium. R.2°. Si decretum Arnaldi veritate nitebatur; ut quid communis adversus illud exorta contradictio est? scilicet aliud pacis Clemcntinæ fundamentum noverat Francia, quam illud Arnaldimun. Et quam imprudenter Janseniani allegant illud Edictum Regium, in quo contra Jansenii defensores clare asseritur, Arnaldnm Episcopum per suum Decretum manifestam erga Regias ordinationes inobedientiam exhibuisse, eum conari suum Decretum tueri per fundamentum falsum, perniciosum et periculosum, adeo prohibendo subscri­ ptionem formularii cum attributione doctrinæ damnatæ libro Jansenii,quo ta­ men modo faciendam ordinaverant Conventus Cleri, Bulbe Pontificum , littera patentes Regis et edictum consilii Regii..... scilicet, ut pace illa, quam pro libitu suo interpretatur, manifeste abuteretur, ad abolendum in sua dicecesi formulare, et subscriptionem juxta Constitutiones Apostolicas receptas, acce­ ptatas et publicatas per Regnum. e R. ‘3°. Quœ tamen condescendentia Papæ verba sunt Edicti Regii) non est revocatio Bullæ, quœ prœscribit formularii sub juramento subscriptionem sine facta mentione ejus interpretationis. Fuisset autem ipsum hoc Edictum revocatio Bullæ Alex. VU, si permisisset ac approbasse! silentium obse­ quiosum. Tandem ipsi Jansenii defensores subscriptionem cum diffusa expli­ catione concessam fuisse fatentur, in favorem scrupuli quorumdam purlieu- I IT # ** Λ »c ir4.·.·· \ · -·* I»fc PACE CLEMENTIS IX. 00 larium; hic vero scrupulus jam nunc sublatus est, cum permissum sit, in subscriptione formularii notaro, quod fide divina non credas Ecclesiæ infallibilitatcm circa sensum aut personalem aut grammaticalem. Nec dicas 7°. Arnaldus, quamvis suum decretum non revocassel, tamen ablllustriss. Percfixio receptus est in pacem Ecclesiæ, item .Moniales Portus Regii,!). Doral Curatus etc. Idem vero Arnaldus jamduin octogenarius, et ex illis quatuor Episcopis solus ipse superstes, apud Innoc. XI. conquestus est de falsis rumoribus, quos velit Papa refellere; ulpole queis ipse cum Iribus aliis Episcopis pie defunctis traducatur, quod dolosa subscriptione Cle­ mentem IX. circumvenerint ; cum tamen tempore Clementis IX. juxta Theo­ logus el Consultores, quorum aliquos adhuc superstites dignetur sua Sanctitas interrogare, plus non fuerit a quatuor Episcopis postulatum, quam obsequium mentis circa dogma, ct obsequiosum silentium circa factum dogmaticum. Al siluit l.xxoc. XI., ct nihil respondit Arnaldo, qui si falsum dixisset, quod quidem de Antistite magni nominis ct morti proximo credi haud potest, Papa silere non debuisset. R. 1°. Silentium Innocentii XI. non tam veritatem, quam falsilatcm mani­ festat eorum, quæ in Arnaldi epistola referebantur; quam si non confutavit Roma, prudentis œconomiæ id fuit; ne scilicet pax et tranquillitas Ecclesiæ Gallicanae, quæ a tot ct tam diuturnis discordiis aliquantum respirabat, continuo turbaretur, responsum commodiori occasioni reservatum est. R. 2°. Tametsi non asseramus, illis quatuor Episcopis fuisse animum fraudulenta formularii subscriptione circumveniendi Sedem Apost. ; tamen vc! ex co quod ipsis, teste D. A'alloni in quadam epist., difficilis el ardua fuerit subscriptio, subveritis, ne Clemens IX. eam ceu puram ac simplicem agnosceret; atque idipsum, quod timebant, rcipsa contigerit; sat clare evincitur, quod ex subscriptione quatuor Episcoporum Romam missa, Papa non agnoverit, nec prudenter suspicari potuerit illam circa jus et factum distinctionem, ulpote cum qua non stat simplex ct pura subscriptio. 231. Observa I. Ubi de pace vel transactione publica agitur ; publicis duntaxat instrumentis, quæ pacis conditiones enuntiant, fides adhibenda est; quidquid sit de obscuris ct ambiguis quibusvis aliis actis, et privata judicis, contrahentium, pacificatoris ac paciscentium sententia; alioqui enim nihil in Rcpublica, nihil in Ecclesia ratum foret ac fixum, omniaque fœdera. pacta et contractus nutarent, ac corruerent. Sed Brevia Apostolica de pace Clemi.ixtis IX. edicunt omnia, quod quatuor Episcopi pure et simpli­ citer subscripserint, atque ideo unice recepti in communionem Ecclesiæ; quin cl ipse Clemens IX. in Brevi reconciliationis ad quatuor Episcopos dato, disertis verbis testatur, se non aliis conditionibus pacem ct commu­ nionem ipsis restituere, quam quia solemniter signifieassxnt, sc juxta prae­ scriptum Aposlolicarum Constitutionum sincere subscripsisse et subscribi fecisse formularia Alex. VU.; ergo, cum non obstantibus Actis verbalibus, aut privata quacumque sententia, agendique ratione, semper tota lex viguit depura ct simplici subscriptione, nec contra diplomata Pontificia unquam reclamarunt quatuor Episcopi, nec conquesti, quod suæ subscriptionis verba a Sede Apost. perperam intellecta aut exposita fuerint; evidens est, quod iv. p. 1. 15 226 id DE GRATIA LNIVERSIM. Clemens XL ex illorum subscriptione nullam agnoverit limitationem aut restrictionem. . . Demum si quid ex declaratione Catalaunensis, atque ex omnibus aliis subscriptis in causa quatuor Episcoporum editis inferri possit; id, credo, erit, quod pleraque sint obscura et ambiyua·, prout in Jansenii defensoribw semper deprehensum, ct ab ipsis Janseuianis reprehensum fuit; tum a Quesnello non semel conquesto, quod res suo nomine non compelletur, tum a Gerberonio, qui hanc scribendi agendique rationem, bouæ fidei, justitia, siuceritali et candori Christiano adversam, Janseuianis exprobravit. 233. Observa II. Permisso etiam, agnovisse Clementem IX., quod qualus Episcopi inter jus ct factum distinxerint : nihil inde evincitur iu gratiam silentii obsequiosi. Nam t°. Clemens IX. privatis Brevibus approbando illam quatuor Episcoporum distinctionem, non potuit infringere AlexanduYO. publicam ac solemnem legem puræ ac simplicis subscriptionis, ab Episcopii acceptatam, auctoritate Regia munitam. 2°. Quod Clemens IX. privata aucto­ ritate potuit contra constitutionem Alex. VII., hoc ipsum certe potuit Cle­ mens XI. solemni Constitutione contra privata Brevia Clementis IX. : sed in Bulla Vincam Domini, quæ ipsis fatentibus Janseuianis est judicium Eccksiæ irretractabile, lex Alex. VII. jubetur ex integro servari ; ergo. Demum pro invidissimo argumento sunt testimonia ipsorum cl insigniorum Jansenûkrum, qui familiaribus ad amicos litteris ct colloquiis confessi sunt, nihil plane certi ex dicta Clementis IX. pace colligi posse : videlicet D. Valloni. Romæ Jansenianorum actor, in epist. ad Qucsncllum 2. Jun. an. 1696.;in alia ad eumdem mense Jul. ejusd. anni; idem iu epist. 27. Mart. 1700.etc. Vide Tournelv« hic. ARTICULI S VL QU.ENAM SIT QUESNELLISMI HISTORIA, QUOD STSTEMA , QU.E IN ILLUM LATA SENTENTIA ? 236. Nota I. Quunellismi nomine nihil aliud intclligimus, quam Baienismum ac Jansenismum, tum accessione aliorum errorum auctum, tum majori pertinacia et Ecclesiae contemptu defensum. Appellatur a Pascbask· Quesnello, qui natione Gallus, patria Parisians, natus est an. 163 L Is in Pari­ siens! Universitate artium studiis au. 1653. confectis, et cursu Theologico in Sorlxjna absoluto, an. 1653. nomen dedit Congregationi Presbyterorum Ora­ torii a Card. Berullo in Galliis institute. Sacerdotio an. 1659. initiatus,totura se dedit libris conscribendis, inter quos an. 1673. edidit opera S. Lewis Papæ una cum scholiis et dissertationibus, quæ Romæ an. 1676. graviter prohibita fuerunt. Ea prohibitione irritatus, cum cx decreto in Comitiis generalibus Oratorii Gallicani an. 1678. edito, juberetur una cum cæteris formulam adversos Bcùum et Jansenium subscribere, renuit, neque Regis etiam imperioal j saniorem mentem revocari potuit. Quare Parisiis excedere coactus, Aurelian se primum recepit : post, anno scilicet 1683. poenarum metu Galliis deserte, in Belgium se contulit Bru.xellas. bE erroribus quesnelij. 227 llic cum Arnaldo factionis Jansenianre «luce latitans, per novem annos, si paucos menses excipias, quibus ambo Delphos in Ilollandia, inde in Lcodieiisem tractum declinandi periculi causa .secesserant, commoratus, auxi­ liarem calamum ad spargenda pro Jansenismu Opuscula, Libellos et Tractatus prabuit : ab anno autem 1694., quo Arnaldus decessit, Janseniani agminis jam factus antesignanus, ibidem lutus incubuit ad subruendos pestilentis* simis scriptis, luna Ecclesiasticorum , tum Politicorum Magistratuum pro veritate Catholica conatus. Anno 1703. cum Gabriele Gerberon 0. S. B. Congreg. S. Mauri quidem presbytero, sed ob Jansenianam hærcsin in Belgium etiam profugo delectus, captus, ct per trimestre in carcero Ecclesiastico detentus fuit. Hoc postmodum Jansenianorurn ope effracto, elapsus in Hollandiam decessit, ibique asylo securus ac tectus usque ad mortem suam infinita prope scripta pro se et Janseniana hæresi spargere in publicum perrexit. Obiit renovata ante vitæ exitum appellatione ad œcumenicum Concilium, et in erroribus perti­ nax, gravissimis censuris Pontificiis irretitus, Amstelodami die 2. Dee. an. 1719. ælatis 85. Characterem vitæ ipsius præbcnt criminationis capita, propter quæ rite probata, et in Causa Qucsnelliana seu Motivo juris pro Procuratore Curiœ Ecclesiastic® Mechliniensis Actore contra Paschasium Quesnellum citatum etfugitivumetc. uberius deducta, Hlmbertls a PræcipianoMechliniensis Arcbiepiscopus iu cum tanquam Baianismi et Janscnismi, aliorumque excessuum convictum an. 1704. tulit sententiam. Sunt autem hæc præcipua 1. Quod formulae a Congregatione Oratorii ad rejiciendam hærcsin Jansenianam injunctae subscribere recusarit, ct Gallia deserta in Belgio Catholico, quamvis presbyter, sub veste laica latuerit. 2. Quod ibidem et in vicinia excitatis turbis, commoverit Presbyteros Contra Episcopos proprios, ct Clerum Batavicum adversus S. Pontificem. 3. Quod Baii dogmata renovarit, laudaritque operum ejus novam edi­ tionem. I. Quod hærcsin Jansenianam propugnaverit, ct scriptis suis passim in­ seruerit. ii. Quod Pontificiis decretis in causa Jansenii latis liberalilcr detraxerit. 6. Quod scripserit esse sacrilegum et Ecclesiæ injuriosum, exigere sub­ scriptionem formula: Alexaxd. VII. 7. Quod adhaeserit factioni Janscnianæ Ecclesiæ ct Principibus rebelli, illam post Arnaldi obitum rexerit. 8. Quod in litteris factionem concernentibus passim usus fuerit cifra fictorum nominum. 9. Quod scripserit ct ab intimis suis receperit litteras utrique Magistratui graviter obtrectantes. 10. Quod rcimprimi ct distrahi curaverit scripta a Pontificibus prohibita, ct ediderit similia scripta anonyma plurima. II. Quod præparavcrit compilationem 156. opusculorum, a nata hæresi Janseniana editorum, quorum etiam plurima a Sede Aposlolica fuerunt damnata. 12. Quod secreto administraverit Arnaldo ultima Sacramenta. Item ausus 528 I>E GKATIA ÜNIVEKSÎM. fticrit in ædibussnis privata sua auctoritate erigere oratorium domesticum, et in eo dicere sacrum. H| r i» 237. .Vo/tf 11. Inter plurimas Quesnelli scriptiones nominatissimus est liber anonymus, Gallico idiomate impressus hoc titulo : Xovum Testamen­ tum cum reflexionibus seu observationibus muralibus, vel : Epitome doctrina· moralis Evangelii; ex quo centum propositiones et una, postmodern darnnatæ, extractæ sunt. In eo pel liciendo et penitus absolvendo Quesnellus ii. annos impendit, in textu versiouem Gallicam Montensem , alias jam proscriptam ct prohibitam, in reflexionibus autem Baium, Jansenium et Richerium, cujus systema de potestate ecclesiastica et politica jam seculo decimo sexto repro­ batum fuerat,secutus. · ί^Ρπυια hujus libri editio adornata fuit an. 1671. a Quesnelloin Galliis adhuc degente : complectebatur quatuor duntaxat Evangelia cum brevioribus qui­ busdam reflexionibus moralibus : constabat unico volumine in-12., ap­ probata erat a Felice Vialard Ep. Catalauncnsi. In hac rcperiunlur quinque tantum propositiones, nempe 12. 13. 30. 62. ct 65. ex propositionibus 401. postea damnatis. Altera facta est an. 1687. Complectebatur, prætcr quatuor Evangel ia, etiam reliquos N. T. libros cum observationibus moralibus : constabat tribus bre­ vioribus voluminibus in-12. In ea, pitcler quinque prioris editionis, extant quadraginta octo propositiones cx damnatis. Tertia absoluta est an. 1693., et erat idem, quod editionis secundae, opus, sed variis ct gravioribus a Quesnello amplificatum additamentis : prodiit Parisiis quatuor jam ct grandioribus in-8 distinctum tomis. In hac et sequen­ tibus editionibus omnes et singulæ deprehenduntur 101. propositiones damnalæ. De his porro ditionibus adhuc notandum 1°. editiones an. 1G93. 1694. cl 1699. esse eas, c quibus danmatæ propositiones dc verbo ad verbum extractæ sunt. 2°. Antonium de Noailles tunc Episcopum Catalaunenscm, postea Cardinalem ct Archicpiscopum Parisienscm, dato pastorali docu­ mento an. 1093., approbasse editionem ejusdem libri anno eodem factam, postquam postulasse!, ut in editione an. 1693. leviores quædam correctiones et nonnullæ verborum mitigationes fierent : editionem autem an. 1699. 6X occiurentibus quibusdam causis non probasse, quamvis novo Pastorali illam probare instituisse videbatur. 238. Dico I. Historica Quesnellisrni synopsis (quam ab an. 1693., ubi liber Qu»anelli perfectus tandem ac penitus absolutus fuit, repetendam consenuiex sequentibus cpochis potissimum inlelligi potest. Epocha 1. Novum Testamentum cum observationibus Quesnelli, quod vel ob exiguam suam molem vel ob minorem errorum numerum, præsertim alio Catholicorum animos avocantibus Jansenianis turbis, illæsum aut certe dissimulatum manibus fidelium terebatur, notari slalim coepit, ubi editio­ nibus semel ac iterum jam repetitis novisque adjectionibus grandius, ac postremis curis ad perfectionem elaboratum prodiit an. 1693. Ab eo enim tempura sicut illud opus a Jansenislis celebrari laudibus, sic a Catholicis ve^puliarum Jansenianarum magis gnaris virus sub sermonis elegantia εΐ —— DE ERRORIBUS Ql’F.ftNEl.LI. 229 pietatis specie delitescens detegi el notari cœpiU El quidem D. Fromaÿeau Doctor Sorbon. inox an. 1094. ex eo propositiones 199. erroneas el censura dignas collegit. Ite pluribus aliis Qucsnelliani fœtus aut improbatoribus aut censoribus vel ipsi Jansenianaruin partium coryphæi D. du Vancel dt I). Wilhirl suis in epistolis au. 1097. datis queruntur ct testantur. Sub luce vero tempora, inclinantis nempe seculi prioris et cxordienfis postremi, partira reprobarunt, partira legi prohibuerunt Arcbiepiscopi Lugdunensis, Viennensis cl Narbonensis, nec non Episcopi Arnbianensis, Massiliensis, Valentinus, Biterrensis, Castrensis, Lexovicusis, Meldensis, qni erat celeberrimus Bossuetius, et alii. Demum ubi in Belgio contra Qucsnellum profugum et contumacem causa agi coepit, Gallia apertius in paries scissa est, majore quidem et saniore parte illum ut Jansenism i innovatorum, elejus librum damnandum censente : aliquibus et auctorem et librum ab omni erroris labe purgare conantibus. Dis dissidiis excitus Clemens XI. P. M., examini accurato subjecit memora­ tum librum, eumque edito dic 13. Jul. an. 1708. decreto in forma Brevis, quod incipit : Universi Dominici gregis, legi prohibuit, el sub pœna excom­ municationis ipso facto incurrendæ amplius imprimi vetuit, ct ne simplices deinceps deciperentur, eumdem flammis publice tradi mandavit. Epocha 11. Cardinalis Noallius libri damnatione, quem antea approba­ verat, veheraenter jam commotus, cum legeret commune Mandatum Luciownsis et Rupellensis Episcoporum an. 1710. et pastorale monitum anno sequentia Vapincensi Episcopo promulgatum, queis praefatum opus confu­ tuunt et proscripserunt, accedentibus Quesnellislarum cavillationibus magis irritatus, hæc Mandata tanquam supposititia, proscriptis olim erroribus faventia, et ab inimicis Episcopatus laxiorisque moralis defensoribus elabo­ rata, an. 1711. damnavit. Contra hanc damnationem cum priores Episcopi suas quærelas ad Lldov. XIV. Regem Chrislianissimum deferrent, Quesnclta autem libri damnationem sine designatis erroribus ægrius ferrent, Rex, consentiente etiam et postulante Noallio, a Pontifice novum examen el di­ stinctiorem sententiam de libro petiit. Postulationi huic deferens Clemens XI. integro biennii spatio renovari examen curavit, cl habilis etiam coram se pluribus S. Officii Congregatio­ nibus,ex plurium Cardinalium ct Episcoporum votis tulit tandem sententiam tolemniori forma, edita nempe 8. Seplemb. an. 1713. Constitutione, qura incipit: Unigenitus Dei Filius, qua centum et unam propositiones cx Novo Testamento cum reflexionibus moralibus Queçnelli edit. an. 1G93.1694.1G99. verbotenus excerptas, ipsuraque librum damnat sub variis censura? nolis. Epocha III. Constitutionis hujus adventum in Gallias præverlcns Card. Noallius edicto, sed generalibus terminis concepto, damnavit librum Quesndli. Transmissa voro ad Rogem Bulla, varia? de ejus acceptatione difficul­ tates exorlæ sunt ; ubi enim in Comitiis Cleri Gallicani an. 1714. habitis, duce Card. Armando de Rohan, quadraginta Praesules praesentes hanc Bullam omnino acceptarent, octo alii duce Card. Noallio, primum sua suffragia reticuerunt : deinde au tern obtenderunt circa nonnullas e damnatis propo­ sitionibus aliquid difficultatis occurrere, cujus elucidalionem aS. Pontifice requirendam censerent. Ilex majori et saniori Præsulum parti subscribens, edictum pro Bulla? i K 230 ·, Ή *» » *■ ·» ?■1 - · * DE CHATIA ÜMIVRR61M. observatione expediri Jussit : Praesules addiderunt pastorale Mandatum do ejusdem acceptatione ct observantia ad omnes Galliæ Episcopos, quorum plerique omnes Constitutionem susceperunt et promulgarunt gravissimis hanc in rem editis Mandatis, quorum exemplum inter reliquas Universitates etiam secuta est an. 171 i. Parisiensis. Ilis tamen adeo non acquieverunt Episcopi illi detrectatores, ut potius eorum aliqui edicta contra Constitutionem suis Dioecesibus emiserint. Quin post Lidovici XIV. fata, Duce Aurelianensi Regni habenas mode­ rante» oo refractariorum processit audacia, ut an. 1717. quatuor Episcopi, nempe Mirapicensis, cfe la Itruue; Montispessulanus, Colbert de Crotwi; Boloniensis, de Langle; Scnecensis, de Soanen, instrumentum publicum ediderint interject® a se appellationis a Constitutione Unigenitus ad Conci­ lium œcumenicum libere ac legitime celebrandum; quo in facinore secta­ tores habuerunt postmodum Card. Noallium aliosque Episcopos duodecim una cum privatis quibusdam ex diverso statu, ac tribus Facultatibus Thcologicis, inter quas Parisiensis falsum esse declaravit, a se nuper Constitutio­ nem fuisse acceptatam. Epocha IV. Audax ejusmodi molitio non displicuit duntaxat regni guber­ natori, ct regi Lvdovico XV. sub susceptio gubernationis exordium, sed auctoritatem etiam Ecclesiasticam ex omni parte contrariam sensit. Prater? quam enim quod aliarum regionum omnium Præsules ac Universitates pro acceptatione Constitutionis Pontifici® starent ; appellationes i 11 te an. 1718. et a Gallicanis Præsulibus, el a Clemente XI. reprobat® et confix® fuerunt: quod idem ab iisdem Praesulibus ct Clementis successore Innocentio Χ1Π, actum est an. 1722. contra litteras septem Episcoporum appellantium schi­ smaticos et haeretico spiritu plenas. Ilis Constitutionis sæpius memoratæ confirmationibus accesserunt, prater decreta plura Regis Christianissimi Bullam hanc tanquam legem non Ecclesiæ minus quam regni sui subditis proponentia, Concilium sub S. P. Bene­ dicto ΧΠΙ. an. 172o. Romæ a Cardinalibus omnibus, Episcopis suburbicariis et aliis pluribus celebratum : ct aliud Provinciale mense Octobri ejusdem anni Avenione a Præsulibus Comitatus Avenioncnsis conflatum, in quibus Bulla Unigenitus debitis laudibus celebrata, ipsiusque observantia et obedientia commendata, ct rursus imperata fuit. Quibus tamen adeo fracta non fuit Quesnellistarum pertinacia, ut potius libris ac scriptis ab hac factione schismaticis et refractariis sic tanquam diluvio Gallia ct Belgium opploretur. Inter Episcopos autem ejusmodi emi­ nuit pertinacia D. de Soanen Ep. Scnecensis, quam ille tum factis contestatus est sæpius, ubi, quotquot a Jansenistis ex Hollandia ad eum dirigebantur, solo Episcopi in Proteslantium regionibus intrusi testimonio contentus, ad Sacros Ordines publice admittebat ; tum scriptis etiam memori® prodidit, ubi edita an. 1726. Instructione pastorali vexillum schismatis et rebellionis contra Ecclesiam, reprobata Constitutione Unigenitus, apertius extulit. Epocha V. Tam noxiæ ad exemplum machinationi occursurus Archicpiscopus Ebreduncnsis Petrus de Tencin, modo S. R. E. Cardinalis ct Archiep. Lugdunensis, annuente Rege Christianissimo, Episcopos Compro­ vinciales, inter quos et Senccensem, ad Concilium Provinciale evocavit, quod 16. Aug. an. 1727. Ebrcduni initium habuit. In eodem comparons Ep. Sene- ----------- be erroribus qursxrlli. 231 censis, postquam ante protestatus esset, se illud Concilium nec eum personae, nec Buorum scriptorum judicem agnoscere, rogatus, num pastorale illud documentum, quo damnaverat formularium Alex. VII. et Bullas Vineam Min» ac Inii/cni/us Clem. XI., nec non librum Moralium Reflexionum Q1B.XELL1 probaverat, tanquam suum agnosceret, id verbis et scriptis est professus, seque illius defensionem suscipere declaravit, donec convince­ retur, errores in eo reperiri. Patribus damnationem illius Instructionis pastoralis rned itantibus, Senccensis objecit rursus suam protestationem, et Præsnles omnes ac singulos ob certas et distinctas causas scripto expositas recusavit judices, quin tamen causarum probationes palam adducere vellet. Sub hæc Antistites congregati, nequidad duritiem hominis emolliendam omitterent, ex vicinis quinque Provinciis accersivere Episcopos decem, nulla a Seneccnsi notatos exce­ ptione; quibus ubi omnia Concilii gesta communicata fuissent, cognitio causæ denique suscepta est. Inierim per tres septimanas laboratum fuit in Episcopo Seneccnsi ad saniorem frugem reducendo; sed cum nihil proficeretur, trina monitio canonica facta est : hac quoque effectu suo frustrata, unanimi Patrum con­ sensu ipsa quidem Instructio pastoralis confixa est tanquam temeraria, scandalosa, seditiosa, Ecclesiæ, Episcopis et auctoritati Recjiœ injuriosa, schismatico, haeretico spiritu plena, erroribus referta ac heereses fovens : De persona autem fuit pronuntiatum, ut dictus Episcopus sit et maneat suspen­ sus ab omni officio ct jurisdictione Episcopali et ab omni exercitio Ordinis Ium Episcopalis, tum Sacerdotalis. in cujus vim Synodus omnes a Seneccnsi illo Episcopo constitutos offi­ ciales Ecclesiasticos exauctoravit, elegitque in locum suspensi et interdicti Episcopi ad Dioecesin Scnccensem regendam Dominum de Saleon, nunc Viennensem Archiepiscopum. Acta hujus Concilii omnia Benedictus XIII. Brevi die 27. Dccembr. an. 1727. dato plenissime confirmavit, et Rex Chrislianissimus sua auctoritate munivit. Epocha VI. Dum Concilium hoc universæ Calholicæ Ecclesiæ acclamatione susciperetur, et ex omnibus fere Europæ provinciis Præsnles litteris vel decretis illud laudarent; uni Quesncllislœ refractarii in illud surrexerunt opeParlamenti Parisiensis. Hujus enim Advocati seu Causidici quinquaginta, Synodi acta infirmaro, et omnes errores in ea damnatos tueri conati sunt, edita in hanc rem famosa Consultatione, ab illis die 30. octobr. an. 1727. subscripta. His accesserunt e numero appellantium Episcopi duodecim, qui biduoante data ad Regem epistola patrocinium Scnecensis et oppugnationem Concilii susceperunt. Verum nêc Rex, nec Gallicani etiam Episcopi veritati etjustitiæ defuerunt, qui tum sententia Ecclesiastica, tum Edicto regio, nlrumque ct consulta­ tionem et epistolam diluerunt, rejecerunt ct prohibuerunt. Subsecuta est an. 1728. a Gard. Noallio inlerjectæ olim appellationis constans ad mortem usque revocatio, puraque ac simplex ab eodem Constitutionis Unigenitus acceptatio. Editum quoque est an. 1729., ct sequentibus annis sæpe confir­ matum sacræ Facultatis Parisiensis decretum super acceptatione ejusdem Constitutionis,et punitionis in refractarios, qui exclusionem e sinu suo, ipso facto incurrerent ; quod exemplum Facultas artium Parisiensis decennio V 232 DE üftATIA VNIVEASIM. post, nempe an. 1739. secuta est sub Hectoratu Academico Armandi Pria, cipis de Bohan-Venladour, nunc Episcopi Argentoratensis ct S. R. E. Car­ dinalis. . u ώ», Epocha VU. Hæc inter novam suœ factioni speciem confirmationis Qutmllistcea lietis miraculis aucupati sunt. Jactabant enim prodigia quædam,quæ in Cœmeterio S. Medardi Parisiis ad sepulcrum Diaconi cujusdam, nomine Paris, in Appellatione constantis el cum sanctitatis fama defuncti, ad ejus invocationem lièrent. Eorum vero miraculorum triplex classis erat : !·.com­ plectebatur nudas convulsiones, seu membrorum distensiones aut contra­ ctiones absque praevia vel subsecuta curatione : 2J. curationes convulsionibus annexas, h.e. quæ fuerint causæ vel effectus convulsionum : 3a. sanationes morborum absque praeviis aut subseqUcntibus convulsionibus facias. Sed suscepto tandem prodigiorum istorum examine, præter alios Gallicanos Antistites, D. de Vinlimille, suffectus Noallio Archiep. Parisiensi, eadem Mandatis pastoralibus an. 1731. et 1735. ostendit et juridice declaravit, nec vera, nec certa, nec divina censeri posse miracula ; sed ficta, dubia, absona el ab omni fide prorsus abhorrentia ; unaque acta plurium Parochorum ac scripta edita alia, partira omni fide destituta, partira variis notis confixa damnavit. Hoc ipsum egit Clemens XII. P. M. contra libellum, Vtta Domini Paris inscriptum, et Mandatum de simili miraculo AntissiodorensisEpiscopi; quo­ rum illud an. 1731., hoc an. 1734. gravibus censuris confixit ; Rex vero Christianissimus ad scenicas istas et scandalosas miraculorum exhibitiones pro­ scribendas Ccemelerhim S. Medardi claudi an. 1733. jussit. Atque cx hac synopsi apertum est, quæ fuerint hactenus fraudes et diverticula non minus, quam pervicacia Quesnellianœ factionis, quæ etsi compressa multum sit, necdum tamen eam in Gallia penitus extractam dolent Catholici omnes, ct, ne etiam in alias orbis partes occultas doctrinæ danmatæ fibras vel radices illa emittat, exoptant. 239. Dico II. Systema errorum Qnesnelli in Bulla Unigenitus damnatorum universim reducitur ad tria capita : 1““. est de gratia, ad quod spectant propositiones 43. priores : 2um. est de virtutibus theologicis ac timore gehennte, iisque vel oppositis vel annexis; ad quod referuntur 28. propositiones sequentes : 3um. est de Ecclesia et Ecclesiæ disciplina ; ad quod 30. postrema propositiones spectant. Qui singulas propositiones accurate perstrictas legere cupit, adeat, duce Vincentio Ludovico Gotti, opusculum Mediolani an. 1723, impressum, vel Tomum secundum Trutinæ theologiae auctore Dominic. Viva, vcl Constitutionem Unigenitus a Jacobo Spreng vindicatam, vel camdem theologice propugnatam a P. Fontaine. I. Circa gratiam Quesnellus 1°. Adami gratiam facit naturalem ct non gratuitam,neque merita producentem, quæ Deo tribuantur, propp. 34. et 35. 2°. Hanc interet datam nobis gratiam discrimen statuit, quod nobis ea non sit intrinseca, neque intrinsece nos sanctificet, propp. 36 ct 37. 3°. Omnem ct veram gratiam Christi docet semper esse efficacem, cui resisti nequeat, nec in hominis potestate sit, recusare assensum, propp. 9. 10. 11. 14. 15, 16.17. 18. 19.20.21. cl sub aliis phrasibus in propp. 22. 23. 24. 23. 4°. Sine gratia efficaci negat in homine omnem potentiam ad quodeumque de F.nnoniuus quesxelu. 233 opujbooum, propp· 1. 2. 3. 4. 5°. Sine eadom addit hominem nihil posse neque habere, nisi malum, propp. 1. 5. 38. 39. 40. 41.42. 6°. Denegat infidelibus omnibus et peccatoribus gratiam ; his quidem ante peccatorum remissionem, illis vero ante fidem, propp. 26. 27. 28. 29. ; quamvis baptismi grati® vim tribuat reddendi homines impeccabiles, prop. 43. 7°. Inficiatur Judæis in lege veteri datam esse gratiam, et Christianos gratia efficaci carentes foederi antiquo annumerat, propp. 6. 7. 8. 8°. Titulum Salvatoris tribuit Christo respectu praedestinatorum duntaxat, propp. 30. 31. 32. 33. Item propp. 12. et 13. II. Circa viri ales theologicas, timorem, Usque vel opposita vel annexa docet 1°. Præter Dei amorem benevolum et supernaturalem, alium amorem omnem esse malum, propp. 44. 45. 46. 48. 49. Hinc 2°. negat fidem operari aut esse sine charitatc, prop. 51. et 52. : negat spem esse in Deo, ubi non est amor Dei, prop. 57. ; negat veram legis obedienliam, si sit sine charitatc, prop. 47. : negat sine charitatc orationem haberi aut esse fructuosam, propp. 50. et 34. : negat sine charitatc meritum dari, aut esse Christianum, aut coronari, propp. 53. 55. et 56. : negat denique Deum esse aut religio­ nem, ubi non est charilas, prop. 58. 3°. Timorem supplicii vel pœnæ non excludit tantum a salutarium operum numero, sed infamat variis nomini­ bus, propp. G0. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 4°. Præter fidem el preces, charitatescilicet formatas, nullam virtutem aliam ad salutem exigit, prop. 68. Et ila in fide laudat Dei beneficium, ut destruat hominis meritum, prop. 69. 5*. Peccatoris tamen orationem tanquam novum peccatum rejicit, prop. 59. omnem autem afflictionem homini vel ad puniendum peccatum vel ad purificandum a peccato servire docet, prop. 70. 6°. Denique concedit homini, ut sibi ad sui conservationem dispenset a lege omni, prop. 71. III. Circa Ecclesiam et Ecclesice disciplinam. Et quidem circa priorem partem docet 1°. Ecclesiam conflari et constare ex unis justis et electis, propp. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 2°. Ecclcsiæ per primos pastores aucto­ ritatem excommunicandi non tribuit, nisi ex consensu totius corporis saltem praesumpto, prop. 90. 3°. Ecclesiæ modernæ seditiose el schismatice affingit dominatum in fidem fidelium et ignorantiam veritatis juxta primam partem propositionis 94. et 95. Circa alteram 1°. vult licitam cuilibet eliam rudi et ignoranti lectionem Scriptum sacræ propp. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 2°. Usum Sacrificii ita jubet institui, ut populus omnes orationes dicat cum Sacerdote, prop. 86. ; peccatores vero excludantur ab eo audiendo , prop. 89. 3°. Modum admini­ strandi Sacramenti Pœnilcnliæ præscribit severissimum, et vult differri abso­ lutionem ante satisfactionem pœnitentis praestitam, propp. 87. et 88. 4°. Pro· batconlcmni censuras et excommunicationem, dum quis sibi imaginatur, se injuste esse censuralum, propp. 91, 92. et 93. 5°. Dum, sensu ad Jansenianæ factionis facta accommodato, proponit supremorum Magistratuum prœvenlionem obstinatam ac persecutionem injustam tam in personas, quam scripta suorum, planissimam ad seditiones et schismata viam aperit, propp. 94. 95.96. 97 . 98. 99. 100. Denique 6°. prop. 101. rite intellecta, ubi monet vitari juramenta non necessaria, respicit unice juramentum cx formulario Alex. VII. pnesiandum. 234 ηκ gratia universi μ, 210. Dico III. Fundamentum Quosnellismi conquiescit in tribus principiis, quæ correspondent tribus capitibus, in quæ sicut articulos damnatos, sic etiam omnem Quesnelli doctrinam divisimus; quod enim supra de Jansenii libro dictum est, ejus compendium quasi in quinquo damnatis propositio­ nibus exhiberi; id etiam hic dici potest, nempe 101. propositionesQuesnelli damnatas totum complecti opus Reflexionum moralium cæterasque ejus elucubrationes. Est autem respectu capitis 1'. circa gratiam /. Principium. Duplex in praesenti statu naturæ lapsæ est delectatio indeliberata : altera coelestis ad bonum, altera terrena ad malum ; quarum altera prœponderante voluntas movetur ac rapitur ad id, ad quod delectatio pro­ pendet. in hoc Quesnellus Jansen ium sequitur , eum centies in suis memo­ rialibus et apologeticis tuetur, et cum eo praepostere usurpat celeberrima S. Ait.vsti.ni verba : Quod amplius nos delectat, secundum id operemur, necesse est. lique hinc in plurimis Quesnelli articulis 43. prioribus aperte profe­ runtur propositiones Jansenii damnatæ, præsertim 2a. ct δ*. II. Principium, quod pertinet ad alterum de virtutibus theologicis ole. caput, est : .Nullus amor medius est inter supernaturalem charitalem, qna Deus gratis et propter se diligitur, ac inter vitiosam cupiditatem. Ex hoc enim tanquam corollaria fluunt, quæcumque de fide, spe, oratione, obeilicnlia, timore aliisque sine charitate inutilibus, imo vitiosis edixit Quesnelhis; secutus in eo ducem Baium, qui idem principium, articulo 44. inter 101. propositum, exhibuerat in prop. 38. a Pontificibus Pio V. Greg. XIII. et Urb. VIII. damnata. Janscnius quidem eumdem errorem sæpius, maxime L. S. de gr. Chr. c. 6. docuerat; cum tamen eumdem non penitus in materia de charitate cum Quesnello consentire ostenderit P. Fontaine ad art. 44. in Const. Unig. theologice propugnata, in hoc puncto ducis partes Baio potius , quam Jansenio tribuendas putamus. Cæterum si altius ascendere lubeat, utriusque magistrum deprehendemus Calvinum, qui in Antidoto ad Sess. 6. Can. 2.Ï. Dei judicio, inquit, nihil est sincerum, nihil probum, nisi quod ex perfecto ejus amore manat. Et ad Can. 31. Cum ingenuam a filiis suis obedientiam requirat Deus, servile, ejusmodi obsequium (nempe spe coelestis retributionis præslilum) non repudiabit modo, sed procul etiam rejiciet. III. Principium, ad tertium de Ecclesia caput spectans, est illud pronun­ tiatum : Ecclesia auctoritatem excommunicandi habet , ut eam exerceat per primos Pastores, dc consensu saltem præsumplo totius corporis. Quamvis enim hoc radicis locum non habeat, ex qua,, quod de Ecclesia ipsa el ejus disciplina erronee effutiit, deducatur; id tamen si valeat, habebit Quesnellus, quo damnationes Ecclesiæ et censuras omnes circa suas propositiones ornnesearurnque assertores eludat. Desumptum autem illud est ex damnato Edmundi Richerii Doctoris Sorbonici libello an. 1G11. odito de Ecclesiastica et Politica Potestate. Quas enim is eo in libro contentas propositiones contra sanctam Sedem Apostolicam contumeliosiores in palinodia posteriore retractavit, carum ad præsentem materiam spectantes numerantur lite quinque : 1*. Christus, suam fundando Ecclesiam, prius, immediatius ct essentia­ lius claves seu jurisdictionem loti dedit Ecclesiæ, quam Petro ct aliis Apostolis. DE ERRORIBUS QUKBXKLLu 2*. Tuta jurisdictio Ecclesiastica primo, proprio et essentialiter Ecclesiæ convenit : Romano autem Pontifici atque aliis Episcopis instruincntalitcr, ministerial) 1er et quoad execulioncm tantum, sicut facultas videndi oculo competit. 3*. Christus non tam Petro uni, quam unitati jnfallibilcm clavium potestatem detulit. p. Status Ecclesiæ ab ejusdem regimine distinguitur ; status enim rnonarchicus est etc. Regimen vero arlslocralicurn etc., quia omniurn optimum et natura convenienlissimum. 5*. Petrus clavos jurisdictionis accepit a Christo Domino, non pro so, sed pre Ecclesia el nomine totius Ecclesiæ; non ut pastor œcumenicus el prin­ ceps, sed ut minister lanium el executor decretorum Ecclesiæ. Quanquam, cum ipse Richerius in damnatione harum propositionum profiteatur, earum dogmata ex putridis Calvini, Luther i et Ilussi fontibus a se fuisse hausta, abunde liquet, quosnam prædicti principii auctores primos laudare con­ veniat. 241. Dico IV. Sententia contra Quesnellismum lata ex condemnatione Reflexionum moralium in N. T. Pontificia, el aliis circa camdem tum Con­ ciliorum, tum Pontificum sub diversa ratione confirmationibus perspicitur. I. Condemnatio Libri Reflexionum moralium la. a Clem. XL in Brevi 13. Jul. an. 1708. his verbis pronuntiatur : Sacrum ipsum N. T. textum exhibet damnabiliter, nec sine ausu temerario vitiatum, ct alteri versioni Gallicœ, (ludum a fel. rec. Clemente Papa IX. prcedecessorc nostro per quasdam suas in simili forma Brevis die 20. April. 1GG8. expeditas litteras dumnalœ, in mullis conformem, a vulgata vero editione, quæ tot secularum in Ecclesia probata est, atque ab orthodoxis omnibus pro authentica haberi debet, multipliciter discrepantem et aberrantem : notas insuper el dserval iones continet, habentes quidem speciem pietatis, sed ad virtutem ejus abnegandam subdole deducentes, in quibus passim occurrunt duclrince et propositiones seditiosa·, temerarim, perniciosa·, crronece, alias damnata·, et Jansenianam lueresin manifeste sapientes. 2*. In Constitutione Unigenitus die 8. Sept. an. 1713. ab cod. Clem. XI. edita. In ca Pontifex dc doctrina libri Qucsnclliani sic post Bullae exordium enuntiat : El quidem ad ipsam ingruentis mali causam providee nostree considerationis intuitum convertentes, perspicue novimus hujusmodi libri perniciem ideo potissimum progredi et invalescere, quod eadem intus lateat, d celui improba sanies non nisi secto ulcere foras erumpat; cum liber ipse primo aspectu legentes specie quadam pietatis illidat; molliti enim sunt annones ejus super oleum, sed ipsi sunt jacula ; ct quidem intento arcu ita ad nocendum parata, ut sagittent in obscuro rectos corde. Nihil propterea opportunius aut salubrius preestari a nobis posse arbitrati sumus, quam si fallacem libri doctrinam generat im solummodo a nobis hactenus (nempe in Brevi an. 1708.) indicatam, pluribussingillatim ex eo excerptis propositionibus distinctius el apertius explicaremus, atque universis Christi fidelibus noxia zizaniorum semina e medio tritici, quo tegebantur, educta velut ob oculos exponeremus. Ita nimirum denudatis el quasi in propatulo positis, non uno quidem aut altero, sed plurimis gravissimisque tum pridem damnatis, lum 1 236 •T DE GRATIA UNIVERSIM. etiam nove adinvent is erroribus, plane confidimus benedicente Damino fort, ut omnes tandem apertes jam manifestæque veritati cedere compellantur, Enarratis deinde sollicitationibus ad ferendam sententiam factis, et 101. propositionibus recitatis ita prosequitur : Omnes el singulas propositione præinsertas, tanquam falsas, captiosas, male sonantes, piarum aurium offmsivas, scandalosas, perniciosas, temerarias, Ecclesiæ et ejus praori injurions, neque in Ecclesiam solum, sed eliam in Potestates sectili contumeliosas, sedi­ tiosas, impias, blasphemas, suspectas de hœresi, ac Jueresin ipsam sapiente», nec non hœreticis et hœresibus ac etiam schismati faventes, erroneas, hared proximas, pluries damnatas, ac demum etiam lueret icas, variasque hœresesd potissimum illas, quæ in famosis Jansenii propositionibus ct quidem ineo sensu, in quo hcc damnatce fuerunt, acceptis continentur, manifeste inno­ vantes, respective hac nostra perpetuo valitura Constitutione declaramus, damnamus el reprobamus. Porro infra de aliis libri propositionibus subjicit : Cœterum per expressam prcefatarum propositionum reprobationem alia in eodem libro contenta nulla­ tenus approbare intendimus, cum prcesertim in decursu examinis complures alias in eo deprehenderimus propositiones, illis, quæ ut supra damnata· fue­ runt, consimiles et affines, iisdemque erroribus imbutas, nec sane paucas ek. 11. Confirmatio Ium hujus Constitutionis, tum factæ per eam condemna­ tionis, repentur imprimis in plurimis ad hanc usque aetatem nostram Pontificum summorum Declarationibus ac Brevibus. Innocentius XIII. qui­ dem decreto Romæ die 8. Jan. 1722. promulgato Constitutionem Unig. amplissime confirmavit, contrariamque illi epistolam a septem Galliæ Episcopis anno priore ad se dalam meritis censuris confixit ct damnavit, tanquam continentem multas propositiones Episcopis Catholicis, prcesertim Gallicanis, memorice Clementis XI., Apostolicce Secli injuriosas omnino, schismaticos et hæretico spiritu plenas. Benedictus Xlll. autem idem luculentius præstilit in Synodo Romana sub suo præsidio celebrata, ct Ebrcdunensi plenissime a se confirmata. Ejusdem generis specimina videre licet in Brevibus Clementis XII., altero an. 1731. in signum suæ benevolentiæ ac paternae charitatis ad Facultatem sacram Parisiensern dato, allero, quo an. 1734. Mandatum Antissiodorensis Episcopi confixit. Perspectum denique est adeo Benedicti XIV., qui munus Aposlolicum tanta cum laude gessit, studium singulare ad doclrinæ fideique puritatem tuendam, uleam in rem non unas tantum aut alteras litteras, sed integrum jam Decretorum praeclarissimorum Tomum publicis typis evulgatum addu­ cere liceat. Prceterea vero confirmatio eadem extat in Conciliis supra jam nominatis. Romanum enim tit. 1. c. 2. ad rem nostram his verbis utitur : Cum ad fidei lathulicce professionem integre in violat eque retinendam et custodiendam necessarium summopere sit, ut succrescentes per hæc recentia tempora circa eamdem fidem errores, a Sede Aposloltca damnatos, fideles omnes vigilanti studui prcccaveant et abominenlur; idcirco ab omnibus Episcopis el anima· rum Pastoribus tota, ut hactenus, sollicitudine, curandum est, ut Constitutio as. m. C lemente AI. edita, quæ incipit : Unigenitus, ab omnibus cujuscuin- DE ERRORIBUS qvesnelm. 237 qw conditionis el yradus, omnimoda ac débita obedient ia et exccutione obser­ vetur de. Avemonensk ad Romani excmplilm similia urget et tit.2. Ster/o invigiletur, inquit, ne quis c Provincial Clero ad sacros ordines, ad beneficia, maxime airain animarum habentia, et ad sacrorum quorumcumque administrationcm admittatur, quin de ejus sincera supradiclæ Huila; Unigenitus acceptatione, de debita et omnimoda obedient ia, legitimis, pro Episcoporum conscientia et judicio, constiterit argumentis. Ebredunense demurn Scss. 5. hoc de dicta Bulla promulgavit Decretum : Cunslilulio Unigenitus, qua centum et una Quesnelli propositiones damnatce sunt, cui suffragata est universalis Ecclesia, est dogmaticum, definitivum et irretractabile judicium illius Ecclesiæ^ de qua divino ore dictum est : Portœ inferi non prœvalebunt adversus eam. Si quis igitur eidem Constitutioni corde d animo non acquiescit, aut veram et sinceram obedientiam non prœstat, inter eos habeatur, qui circa fidem naufragaverunt, etc. Provocatio vero a dida Constitutione ibidem declaratur ipso jure irrita, scandalosa, schisma­ tico, jam damnatis erroribus favens, Sedi.Apostolicœ et Ecclesiæ injuriosa. Huc diam referri possunt Comitia Generalia Cleri Gallicani, in quibus Præsulum numerus nonnunquam centenario accessit, vel cum exaequavit; quorum ingentes pro Bullæ confirmatione ct damnatione Qucsncllismi labo­ res sera posteritas debitis laudibus semper prosequetur. Tandem et postremo latissime diffusa est per universam Ecclesiam utraque confirmatio. Liquet id cx luculentis omnium ferme orbis Catholici Metro­ politanorum testificationibus, quibus diserte declarant, se suosque Suffraga­ mus dicta; Constitutioni Unigenitus constanter adhœrere; eamque pro recta ac sancta lege tenere, cui omnes fideles integrum mentis obsequium exhibere tenen­ tur. Documenta hæc asservantur in Regia Bibliotheca Parisina, edi vero curavit Gard, ct Archiepiscopus Mechliniensis in volumine gallice inscripto : Testimonia Ecclesiæ universalis in favorem Bullæ Unigenitus. Ex eo pro Ger­ mani® Ecclesiis hæc retulisse sufficiat. Arcliicpisc. et Elector Moguntinus ad Card, de Bissy ita 14. Mart. 1718. scribit: Certam facio Eminentiam vestram, quod Constitutio Unigenitus jam ante annos aliquot in mea Archidiœcesi non minus, ac in meo Episcopatu Bambtrgensi fuerit promulgata; quodque utrobique secundum omnes partes ab omnibus tanquam doctrina Ecclesiæ suscepta sit ea obedientia, quæ S. Sedi debetur. Neque aliter sentire Episcopos, Suffraganeos meæ Metropolis, novi. Archiep. el Elector Trevirensis in Mandato 22. jun. 1717. reprobat uti Ecclesiæ el pacis perturbatores eos, qui a Clementina Bulla ad futurum Con­ cilium provocant; ac specialiter declarat, neminem posthac ad ullum admis­ sum iri ministerium Ecclesiasticum, nisi declaraverit, se dictam Bullam ea, qua par est, integritate el devotione recipere, ejusque tenorem quoad omnia sapii, nec eidem in minimo directe vel indirecte contrarie velle. Archicp. ct Elector Coloni ensis, qui una erat LeoÜîensis ac Ratisbonensis Episcopus, solemni Mandato die 29. Jan. 1715. Constitutionem Unigenitus promulgavit, eosque nomine Catholico indignos pronuntiat, qui debitam dictco Constitutioni obedientiam detrectent. Archiep. Salisburgensis, Germaniae Primas, epistola ad Card, de Bissy dic21. Oct. an. 1717. Certissimum est, inquit, quod Episcopi mei Comprovin- fiîi 238 DE GRATIA UNIVERSIM. dales ad meum exemplum Constitutionem Unigenitus eestimenl el habeant tanquam aquissimam, iliique profundissima cum veneratione adhœreant. His addi meretur recentius testimonium, nempe acceptationis formula an. 1710. ab Episcopo et Capitulo Leodiensi proscripta, cujus hic est Ici.-h : Ego accepto pure, nude et simpliciter absque ulla restrictions, ne quidem mentali, Constitutionem fel. rec. Clementis Papa XI. quæ incipit : Unigeni­ tus, tanquam legem dogmaticam Ecclesia’ ct regulam fidei, condemnoque cen­ tum unam propositiones ex libro vulgo Reflexiones Morales extractas in omnibus sensibus ac qualificationibus, sub quibus prodicta Constitutio illas condemnavit. Et ita juro. Sic me Deus adjuvet, et hæc sancta Dei Evangelia. ARTICULUS VII. AN CONSTITUTIO UNIGENITUS SIT SENTENTIA ET DEFINITIO DOGMATICA .’ AB LES TANTUM ET REGULA DISCIPLINEE VEL OECONÛMI.E. 242. Nota. Inter dogmaticam definitionem et meram legem disciplinae id discriminis intercedit, quod illa credendum aliquid proscribendumve propo­ nat, judicium universale ad omnes Ecclesias ct fideles directum inviolabi­ liter ferat, non meras voces, sed doctrinam pro objecto habeat, prætcrca etiam a legitimo superiore debito modo feratur; cui quidam accedere exi­ gunt consensum Ecclesiæ. Haec vero intelligitur, si vel ex illis requisitis ali­ quod desideretur, vel maxime, si sententia ad usum duntaxat doctrinas vel propositionis pertineat, adeo ut censura tantum sit propter abusum vd periculum dissensionis, aliarumque turbarum; quod si abesset, etiam ipsa doctrina, quæ in se vera ac bona est, rursus defendi posset. Porro duplex est Qucsnellistarum circa hanc materiam sententia vel potius aberratio. 1*. Rigidiorum, qui Bullam Unigenitus fatentur esse definitionem dogmaticam, sed simul tanquam iniquam, malevolam et falsam impugnant. 2*. Molliorum, qui quidem eam Bullam acceptant, sed ut meram disciplinæ legem, cui proinde interior mentis assensus non sit necessario tribuendus; quod ipsum nihil aliud est, quam decretum Pontificium exterius quidem suscipere, interius vero et reipsa explodere. Priorum errorem hic non oppugnamus, utpote ad quod requireretur, sin­ gularum propositionum condemnatarum falsitatem aut virus ostendere, quod Auctores num. 230. laudati jam perfecerunt. Posteriorum vero tum errorem, tum erroris fundamentum breviter delibabimus, quod in eo stat : Constitutioni prædictæ non convenire characterem judicii dogmatici, quia iu ea propositiones damnentur duntaxat in globo sub censuris variis respe­ ctive, atque hinc nullum dogma distincte definiatur, nullusque error clare proscribatur; id quod tamen tanquam essentiale quid in quocumque veri nominis dogmatico judicio desiderari praetendunt. 243. R. I. Bulla Lnigenitus non est mera disciplinæ vel œconomiælcx. sed proprie dicta dogmatica definitio. Ratio est ; (plia habet omnes conditiones ad dogmaticum judicium requi­ sitas. 1”. Enim proponit aliquid proscribendum, ut palet tum e.x scopo, quem DE ULI.I.A UKIGENITUS. 239 Pontifex in Bulla post exordium proponit, ct nurn. 241. recitavimus : tum e\ ipsis nutis el qmdilicationibus 101. propositionum, quas ibidem protuli­ mus. Pnclcrea proponit etiam aliquid credendum, nempe nullam esse ex damnatis propositionibus, quæ non mercatur saltem aliquam e censuræ notis, quæ in Bulla exprimuntur : el vicissim nullam ex assignatis censuris esse, quæ ad minimum alicui propositioni non competat. ♦>. Feli judicium universale ad omnes directum ; ut probat vel ipsa Bull» inscriptio: Universis Christi fidelibus; et verba judicati : Mandantes omni­ bus utriusque sextis Christi fidelibus, etc. Porro inviolabile ferri judicium testatur tum illud comma : hac nostra perpetuo valitura Constitutione; tum ipsescopusct materia in superiore conditione proposita. 3°. Habet pro objecto non verba, sed dogma et doctrinam; ut ex sola in­ spectione propositionum damnatarum manifestum est, et conceditur ab ipsis Qucsncllianis ; e quibus olim Card. Noallius approbationem 12. articulorum a Be.xedigto XIII. postulans, rem hic agi dicebat de necessitate fidei in me­ diatorem Christum : de Christi morte ac Dei voluntate pro salute omnium : dc necessitate, potentia ac gratuita dispensatione Salvatoris Jesu : quidque de regulis observandis in adminislratione Sacramenti Poenitentiae sentien­ dum sit, tenendum ve. .· · •1°. Latum est a legitimo Superiore, nempe Summo Pontifice, et quidem debito modo, scilicet, ut Pontifex in Bulla loquitur : Hinc adspirante Domino ejusque coelesti ope confisi, salutare opus sedulo diligenterque, ut rei magnitudo postulabat, aggressi sumus ; ac plurimas ex prœdicto libro, juxta supra recen­ sitas respective editiones, fideliter extractas, et tum gallico, tum latino idiomale expressas propositiones a compluribus in sacra Theologia Magistris, primo quidem coram duobus ex Ven. Fratribus 7iostris S. II. E. Cardinalibus accurate discuti : deinde vero coram nobis, adhibito etiam aliorum plurium Cardinalium consilio, quam maxima diligentia ac maturitate, singularum insuper propositionum cum ipsomet libri textu exactissime facta collatione, pluries iteratis Congregationibus expendi et examinari mandavimus. Sub­ junctis posthac propositionibus ita prosequitur : Auditis itaque tunl voce, tum scripto nobis exhibitis prœfatorum Cardinalium aliorumque Theologorum suffragiis, divinique imprimis luminis, privatis ad cum finem publicisque diam indictis precibus, implorato prœsidio etc. 5°. Sortita est Constitutio Ecclesiœ consensum ; utpote quam secundum dicli n. 2-41. tanquam dogmaticam definitionem agnoverunt et praedicarunt præprimis Summi Pontifices omnes Clementem XI. subsecuti, Synodi Romana, Aicnionensis et Ebrcdunensis ea de re habitæ, Gallicani Praesules variis in Comitiis et Mandatis pastoralibus, quorum Collectio impressa est Parisiis an. 1715., denique orbis Catholici Metropolitani cum suis expresse aut tacite consentientibus Sullragancis, accedentibus insuper plerisquc sacris Faculta­ tibus. 2H.IL II. Bulbe Unigenitus non deest character definitionis dogmaticæ ex eoquod contraQucsnclli propositiones latæfuerinl censuræ, utaiunl, in globo. Ratio est; quia hic defectus nec est juris, nec facti. Non est 1°. defectus juris; quia per ejusmodi censuram in globo imprimis propositiones omnes constat esse rejiciendas : deinde intelligitur, nullam esse censuram, quæ π 11 J 240 DE GRATIA UNIVERSIM. alicui saltem propositioni non conveniat. Unde postremo, quamvis vi Bullæ et condemnationis distingui nequeat, quænam nola cuilibet ex damnatis propositionibus debeatur, tamen id Theologorum studio cl indu­ stria facile cognosci potest : et nullatenus ad rationem dogmatici judicii necesseest, ut applicationem qualification uni ulterius determinet'.quemad­ modum ex dictis num. pneced. constat, atque ex eo, quod non summa clari­ tas el individual is quasi determinatio in condemnationibus requiratur. Nec est 2". defectus fudi. Quia consuetudinis Ecclesiastic® est similis condemnatio; ut patet ex decretis Concilii Constantiensis adversus Wicltffum et Hussum, ex Bulla Leonis X. adversus Lutherum, ex Constitutionibus Pii V., Gregorii Χ1Π. et Urbani VIII. adversus Baium et Jansenium, ex Bulla Innocentii XI. adversus Molinos, ex decreto Innoc. XII. adversus librum Gallicum, cui titulus : Maximae vel axiomata Sanctorum. Jam vero sive hanc Ecclcsiæ praxin probent, sive improbent Quesnelliani, causa cadunt. Si enim probant, uti reipsa plures faciunt ; cur eidem sc opponunt in Bulla Unigenitus? Si improbant, Sectariorum partes æque ac arma capiunt; nam et Lutherus eadem exceptione usus fuit contra censuras Leonis X., ct apostata Antonius'de Dominis, ac Paulus Sarpi, qui se Petrum Suavem dixit, communi nomine Fra Paolo vocatus, contra Cone. Trid.; sedet eorum temeritatem, et primi quidem Eckius in opusculo disputationis Lipsiensis, aliorum vero Pallavicinus in historia Cone. Tridentini L. 1. c. 21. castigarunt et exploserunt. 243. Obj. I. Judicium dogmaticum, seu regula fidei debet fidelibus pro­ ponere dogmata et fidei articulos, quibus assentiri omnes teneantur sub anathemate; alias habendi, sicut ethnicus et publicanus : sed Bulla Unige­ nitus non proponit articulos fidei, nec imponit obligationem assentiendi sub anathemate et nota hæreseos; ergo non est judicium dogmaticum, scu regula fidei. R. 1°. D. M. Recula fidei, quæ est talis in sensu stricto, debet proponere articulos fidei C. quæ est talis in sensu minus stricto N. Hæc pro suo objecto duntaxat respicit doctrinam sanam, sive ab omni censura et nota theologica immunem, cl cum fidei integritate ac conservatione connexam. Illa vero, cujus nomine præcipuc venit symbolum, aut professio fidei, pro objecto tantum habet veritatem revelatam, et solum .continet articulos fidei. Utram­ que hunc in sensum Archiepiscopus Senonensis exposuit jamdum anno 1752. iu epist. ad Consdiarium Senatus Parisiensis. R. 2°. Quamvis Ecclesia quoad ejusmodi regulam fidei in sensu minus stricto, ab omni etiam errore immunis sit propter infallibilem assislcntiam Spiritus sancti ; tamen intra objecti sui ambitum continet veritatem quamcumque, licet abeo non sit pronuntiata; cui quamvis sincerus mentis ac cordis assensus debeatur, non tamen fidei assensus : cum ad doclrinæ sani­ tatem non spectet credendi necessitas, sed sufficiat simplex a censuris theologicis immunitas. Hinc, qui ei refragatur, dicitur inobediens, rebellis, aut schismaticus, non vero haereticus. R. 3°. Centum una propositiones varii generis sub diversis censuris ac notis respectice tantum damnantur ; unde sequitur : contradictorias illis oppositas ad varium quoque genus pertinere : eas non magis declarari DE HILLA UNIGENITUS'. ________________________ n veras, quabi censurarum sensus ac notio exigat : vi hujus declarationis non unam potius præ alia propositionem determinari : plures inter illas cx alio, quam fidei argumento depromi, nec esse revelatas: denique nullam velut divina tide credendam determinate proponi. Equidem cx his conficitur, Bullam Unigenitus non esse fidei regulam in sensu strido; est tamen judicium dogmaticum, quod servit ad dirigendos fideles in ordine fidei, prout Cardinales, Archiepiscopi ct Episcopi Parisiis au. 1728. congregati pronuntiarunt de judiciis Ecclcsiæ, qualificationes tan­ tum respectives continentibus. Inst. L Bulla dogmatica et quæcumque fidei regula, sicut exigit assen­ sum determinatum, ita debet habere objectum fixum ac determinatum : sed Bulla Unigenitus nihil plane determinat circa suum objectum, siquidem non ligatur cuivis propositioni qualilicatio, ut proin, quæ uni tantum scandalosasit aut temeraria, alteri omnino hærelica videri possit; ergo nullo vero sensu est regula fidei. R. 1°. Si Bulla Unigenitus nihil decidat, cur dixit Quesnellus, quod illa unico ictu profligaverit centum et unam capitales veritates Beligionis? Hinc D.U. Bulla dogmatica debet habere objectum fixum ac determinatum, sem­ per aç necessario, quantum ad peculiarem notarum attributionem, quæ sin­ gulis propositionibus sigillatim applicentur N. quantum ad perversitatem propositionum, ita ut Bulla declaret, eas non esse orthodoxas C. Censurae in globo id sajtem fixum habent ac determinatum, quod Ecclesia velit nos certos fieri, et quod credit, ad fidem tuendam salis esse; scilicet propositiones, quas damnat, perniciosas esse, si doceantur; periculosas, si credantur ; ideogipfioii posse ab ullo Catholico defendi; unde per talem Ecclcsiæ definitio­ nem fixum manet, propositiones damnatas esse rejiciendas, ulpote cum ex ipsis quædam sint hœreticœ, quædam erroneae, quædam scandalosœ... et in itl fertur assensus auctoritati debitus. Quænam vero singulis censuræ nota conveniat, Dodoribus inquirendum et assignandum relinquitur, donec ab Ecclesia id fuerit specialius determinatum. Ovibus sane, si essent rationales, sufficeret hujusmodi monitio Pastoris : quidni fidelium vulgo satis esse possit, ut sicut illæ a venenatis herbis, ita hi a noxia doctrina sese abstineant ? R.2°. Deæquilale censurarum in globo vide num. 214. Accedit, quod Sec. XIII. primum coeperit Guillelmus Paris. Episc. adhibere censuram, ut vocant, compositam et absolutam, damnans decem propositiones velut erro­ neas: et ejus successor Slephanus plures articulos tanquam erroneos et malesonanles. Adde etiam consuetudinem Cleri Gallicani : inter mullas enim illius censuras una duntaxat reperitur an. 1700., quæ pro singulis propositio­ nibus singulas qualificationes determinet. Eumdcm morem passim tenuit sacra Facultas Paris, praesertim an. 1277. 1382. 1514. etc. Et sane doctissi­ mus Bossüetus generales ejusmodi censuras adversus Cameracensem tuetur ccu utilissimas in Ecclesia, tum ad primum ictum, quo suo in ortu ferian­ tur errores; turn non raro ad extremum, quo perimantur, juxta exigentiam circumstantiarum et gradum obstinationis in corumdem assertoribus. Cer­ tum denique, quod ante Lutherum nullus hominum huic methodo censurandi unquam contradixerit ; præclare autem Paulo Sarpio contra Bullam Leonis X. excipienti, quod contenlæ in illa censuræ generales augerent incer. tiludines, et redderent causam adhuc magis dubiam , respondit Pallavicinus iv. p. 1. η -I- ft ? Λ Λ* · ’s-!* ·. • K- 1·Κ GRATIA UNIVEHSIM. -, ' ' Hist. L. I. c. 21. .in ad hoc, ni quis pellatur urbe, necessarium fuerit, rum declarari tanquam hostem? ve! tanquam peste evidenter infectum ? an suffi­ ceret declaratio, quod sit suspectus de prava machinatione, vel de morbo mitoqios · ?.......Sufficere, quod omnes propositiones in Bulla Leonis X. damnat® sint p rmciosa' in docendo, et pcriculosce in credendo. His omnino concordat S. An;. L. de Hæres. c. 88. Quid, inquit, contra ista sentiat Catholica Ecclesia........superfluo quæritur, cum propter hocscm sufficiat, eam contra ista sentire, nec aliquid horum in fidem quemquam debere recip re. Multum adjuvat cor fidele, nosse quid credendum non sit, etiamsi disputandi facultate id refutare non possit. Ubi quamvis Aug. de Ilærcsibus disserat; tamen ejus ratio exacte quadrat in condemnationes etiam gene­ rales, respectives ac indeterminatas. -;-. R. 3°. Certum est. vi Bullae Unigenitus, mandari duntaxat fidelibus, uc de damnatis propositionibus sentire, docere, prœdicare aliter praesumant, quam in eadem Bulla continetur; eos autem, qui unam ex illis aut plurcs docuerit,defenderit, vel disputative tractarit, ecclesiasticis præcise censuris in jure statutis subjici. Inde rursus sequitur : prohiberi quidem præter exter­ nam repugnantiam dissensum etiam internum; expressum vero mentis assensum non item, multo minus fidei actum imperari : praecepto qualicum­ que tacito satisfieri, interius judicando, propositiones omnes merito dam­ natas, et singulas aliquam mereri nolam, unamque ex notis convenire alicui damnatarum : refractarios esse quidem obnoxios poenis ecclesiasticis, non tamen anathematizari, nec sigillatim separari a communione fidelium. Ei his recte infertur, at plus tamen non sequitur, quam quod Bullæ Unige­ nitus desit character et effectus regulæ fidei in sensu stricto. Inst. Ί. Si Constitutio Unigenitus esset judicium Ecclesiae dogmaticum, terte Benedictus XIV. eam sic compellassct in sua Encyclica de an. 1756. ad Clerum Gall., quæ incipit Ex omnibus Christiani orbis : sed eam solum compellavit Constitutionem Apostolicam; et sicut Clemens XI. ct Benedi­ ctus XIII., nonnisi sinceram venerationem el debitam obedientiam pro ea depoposcit, non autem assensum mentis; ergo. R. 1°. .V. seq. Nam necessitas non fuit illud enuntiandi : tum quia a Galliæ Episcopis Benedictus desuper non fuit consultus : tum quia Gallicam Præsules in eo omnes consenserant, quod Bulla sit judicium Ecclesiæ dog­ maticum, solum discrepantes in modo, quo ejusdem exeeutio urgeatur contra refractarios ; prout innuunt verba Benedicti XIV. in cit. Encycl. Neque enim, ait, ullam inter vos dissensionem vigere com per i mus, quoad canonicas regulas et principia: sed scissuras tantummodo esse inter vos in deligendis statuendisque mediis, quibus utendum necessario est. ut eadem communia principia in usum deducantur. R. 2°. Summi Pontifices non solent suas Bullas compellare judicia Ecclesiæ, sed Constitutiones Aposlolicas, ut non videantur ad illarum vim requirere consensum Ecclesiæ, aut ab Ecclesia suam mutuari auctoritatem, quam vellit successores Principis Apostolorum immediate, uti Petrus, a Christo habent. Nihil ergo ea de re in Encyclica Benedicti XIV. aut negatum, aut affirmatum est. R. 3°. Hoc ipso, quod summi Pontifices edicant, tantam esse in Ecclesia Dei auctoritatem Aposlolicæ Constitutionis, quæ incipit Unigenitus. ut U ·\Ϊ DE BULLA UNIGENITUS. 213 sinceram venerationem, perfectam ct omnimodam obedientiam sibi vindicet, el nemo fidelium possit absque, salutis æterna: discrimine ullo modo refra­ gari ; apertissimum csl, quod mentis etiam obsequium exigant, cum alias obedienlia non foret omnimoda, ct quodam modo eidem impune refragari quis posset. Adde, quod Benedictus XIII. Bullam Unigenitus, fidei regulam compellaverit in Cone. Romano 1725. præsidc S. Pontifice celebrato, cui aderant 30. Cardinales, 8. Archiepiscopi, 40. Episcopi, Abbates plurimi, ct 33. Procuratores Cardinalium, Episcoporum etc. Inst. 3. Benedictus XIV. tum temporis commode potuit, imo debuit veri­ tatem cxplicilani prœdicare; tum quia Rex Galliæ eodem anno negavit, Bullam Unigenitus esse fidei regulam; turn quia silentium adeo imposuit Episcopis Galliæ circa camdcin ; ergo cum Benedictus in sua Encyclica pariter reticuit compellationem rcgulæ fidei, consensit in ejusmodi negationem. 11.1°. Tr. .1. ;V. C. Nam quod Ludovicus XV. in regia Declaratione eodem anno aliquot mensibus serius praestitit, ejusmodi compellationem Bulbe inhibendo; hoc jam an. 1731. inconsulto Pontifice fecerat, nulloque docu­ mento constat, hac super re consensum Pontificis postea fuisse postulatum. Potuit vero hoc Regis quaTecumque factum dissimulare Pontifex, tum quia rtx Constitutionem Unigenitus constanter profitebatur ac vcnerebatiir tan­ quam judicium dogmaticum Pontificis cl Ecclesiæ; ct quidem in articulo primo suæ Declarationis omnibus subditis diserte praecipiens, exhibere venerationem, illamque subjectionem, quæ huic Constitutioni propria est ac debetur; item provocans ad litteras patentes, omnesque Declarationes in favorem illius Constitutionis Apost. antehac emissas, in quibus illa jam ut lex, jam ut judicium Ecclesiæ universalis dogmaticum nominatur, pro­ ponitur, acceptatur : tum quia Rex solum negavit esse, aut potius prohibuit dici fidei regulam in sensu stricto, qualem in sensu minus stricto compella­ verat Benedictus XIII. De lego silentiaria vide infra. R. 2°. Quod auctoritas regia eamdem Constitutionem agnoverit, ceu reyni pariter et Ecclesiæ legem, patet cumprimis ex Edictis an. 1720. 1730... Idem constat de Clero Gallicano : nam in Comitiis an. 1723. 1726. 1730. renovata ac firmata Bullæ acceptatio, eaque agnita fuit ceu vera regni prinde ac Ecclesiæ lex. In Cone. Ebreduncnsi, 15. Gallicani Præsules unanimi consensu declararunt, Constitutionem Unigenitus dogmaticum esse et irre­ tractabile Ecclesiæ judicium, quod Concilium a Bened. XIII. diserte confir­ matum, regioque diplomate munitum fuit. Sacra Facultas Paris, splendido Decreto an. 1729. die 11. Deccmb. agnoscit el amplectitur Constitutionem Unigenitus, tanquam universalis Ecclesiæ judicium dogmaticum. HG. Obj. II. Concilium Romanum sub Bened. XIII. fuit Cuncilium Papæ, el acta Concilii fuerunt interpolata, atque voces illae : quamque nos uti ejusmijdi fidei regulam agnoscimus, fraudulenter insertae; id quod notum jam Itonii·, notum in magna parte Italiae, atque in Galliis etiam haud ignotum est Inde est, quod in Tract, de Grat. a Tournely an. 1748. edito ornissæ fue­ rint prædictæ voces, el jure quidem; cum in Cone. Rom. fere nihil legatur dehærcsi, aut dc erroribus in fide; ergo. R. 1*. Si, cum de auctoritate Conciliorum agitur, ejusmodi annotationes mu 214 DE GRATIA ÜNlVEllSIM. adstrucre licitum furet, nullius Concilii auctoritfts sat firma foret; cum eodem jure de unoquoque dici posset, vel quod fuerit Concilium Papæ, et ipsi adhe­ rentium, vel quod iste canon, aut saltem istud vocabulum malitiose intrusum fuerit. Deinde si ista verba, quæ tantopere adversariis Bullæ Unigenius di­ splicent, non essent ipsius Concilii verba, sed forte ab iis, qui imprimendi· Bullæ curam gerebant, intrusa; dicant nobis isti Critici, quo paeto fieri potuerit, ut neque vigilantissimus æque ac doctissimus Pontifex Benei». XIII., neque unus aliquis e tot Cardinalibus, Archiepiscopis, Episcopis, Theologis, «pii interfuerunt, in fraudem gravis adeo momenti insurrexerit; sed omnes acquieverint, ac si vocabulum istud, lantæ litis initium, non observaverint in Bulla, quæ sub eorum oculis impressa fuit typis, aut penitus observa­ tione sua indignum existimaverint. R. 2e. .V. .t. Vix enim aliquot menses acto Concilio praeterierant, cum rumor iste de intruse per fraudem vocabulo Roma in Gallias allatus est. Exhorruerunt rei indignitate commoli inter Catholicos ferventiores, eum viderent, tam latam aperiri viam ad eludendas quascumque Conciliares definitiones. Quapropter certius aliquid ut resciret Archiepiscopus Ebredunensis, egregius ille Constitutionis contra Episcopum Scnccenscm assertor, ad Papam ipsum, Benedictum XIII. scripsit, qui respondit in hæc verba: Quod attinet ad alteram partem epistolce tuœ ad me missœ, ubi de rumore loqueris, qui ad te pervenerit de Decreto ultimi Concilii Romani, nemo pru­ dens adhibere fidem poterit illis, qui falso scribunt de cap. 2. ht. 1. ea, qua ipsi aut credunt, aut credi ab aliis vellent. \era illa sunt, quœ ibi impressa vel scripta a nobis, et a cunctis Patribus invenies. I nde miramur valde, ista ratione in controversiam vocari tam mani festam et tam canonicam Sanctio­ nem; ita in epist. sua manuscripta, 8. Octob. 1726. Benedictus XIII. Adde, quod Archiepiscopus eam Papæ responsionem suæ pastorali In­ structioni mense Augusto 1731. typis vulgatæ inseruerit pag. 8. Et quomodo fieri potuit, ut facta tam solemni a Pontifice ipso protestatione calumnias tam clare detectas quis innovaret? Insuper Romæ adhuc habetur Diarium istius Concilii manuscriptum, non vero a Molinista, in quo apertissime relucet, istam formulam non intrusam fuisse, neque a Cardin. Fini, neque ab alio quopiam instigantibus Molinistis, sed a Concilio sancitam. Adhæc notum erat per totam Romam, quod Benedictus XIV., cum sibi ex Castello S. An­ geli afferri jusserat Acta hujus Concilii, omnia in eis alia ac diversa in­ venerit, quam quæ Anonijmus, tanti Pontificis nomine abutens, temere affirmat. R. 3°. Itaque falluntur certe, aut fallunt hujusce falsificationis assertores, non absque injuria tum Cardinalis, cujus indulgentia; tum Religiosorum, quorum opera dicitur perfecta hæc perfidia. Quandoquidem nuper impera­ tum ab auctoritate suprema examen Actorum decuit, has voces non tantum suo luco congruentes, et primis jam scriptis innexas; sed etiam post scri­ ptorum in Concilio lectionem publicam , frustra dissentientibus paucis, approbatas fuisse a reliquis, et jussas retineri. Non igitur ex Eusebio Dranisle, qui falsam hanc querelam pag. 116. mullis exaggerat, sed ex au­ thenticis ac publicis monumentis, quæ prostant Romæ in Archiviis summi Pontificis, rei veritas et asserti falsitas depromenda est. Quod vero in Tournely eæ jam voces prælermitlautur, id factum caute, quia rex Galliæ jam- m·· DE BULLA UNIGENITUS. 24fî (Inman. 1731, 22. Julii prôblbiieral compellationem tiî^ï/Zæ fidei, scilicet in sensu stricto, ac λ», ut ait, esset symbolum el professio fidei ; cum hæc sit erpressio non necessaria, el (pia· illo tempore occasionem dederit contentioni­ bus ayue periculosis ac inutilibus. II. 1°. Falsum, quod in Gone. Romano actum sil nihil de tide, aut hreresi; nam ex num. 211. decretum depromptum ex Sessione habita in Basilica S. Petri ita habet : Cum ad professionem fidei Catholica inttyre inviolateque Tdintndum el custodiendam necessarium summopere sit, ut succrescentes per lure recentia tempora circa eamdem fidem errores a Sede Apost. damnatos.... ubi de fide, de hæresi, de erroribus contra eamdem fidem, et quidem per hæc recentiora tempora, nimirum grassantis Quesnellismi, qui sirnul erat proterva Baianisrni, Richerismi et Jansenismi instauratio. Inst. 1. Ex Actis Conc. Ebredunensis a Pontifice et a Rege approbati æque parum evincitur, quod Bulla Unigenitus sit judicium Ecclesiæ dogmaticum, cui sub peccato mortali etiam mentis ac cordis debeatur obsequium : nam Episcopus Senecens is, tametsi dicatur a Concilio fuisse depositus, tamen ex more recepto in Ecclesia non fuit privatus communione laica, quæ solis excommunicatis negabatur ; cum ergo, quamvis Bullæ ceu judicio dogmalico non subscriberet ex animo, perceptione laica Eucharistiæ gauderet, manifestum est, ejus contumaciam non fuisse graviter peccaminosam. 11.1°. Nomen communionis, uli nunc apud nos, ita olim non raro stri­ ctius sumebatur, pro publica in rebus divinis el S. Synaxi communicatione. Fient autem olim aliter Episcopi, aliter Presbyteri et Clerici, aliter Laici Sacramenta, preces et vite communis consuetudinem obibant; ita invaluit diversa communicatio, alia Sacerdotalis seu Episcoporum, alia Ecclesiastica, quæ Clericorum, alia Laica, quæ sancti populi esset. Laice communicare, h. e. laiconim more vivere, ritu laico Sacramenta percipere, privilegiis Clericalibus non participare, quamvis sit laico gloria; tamen Clerico dedecus et ceu pœna fuit inflicta; fere sicut Trevirensis commoratio homini Trevirensis domus, homini Alexandrino, v. g. S. Atiianasio exilium fuit. Ilæc pœna communionis laicœ habuit suos gradus, ita ut, qui præcise depositus desineret esse Clericus, redigeretur quidem in ordinem laicorum, non lainen Sacramentis privaretur : Excommunicatus præcise excluderetur ab Eucharistiæ perceptione, non vero ad laicos amandaretur : Utraque pœna affectus amitteret cum dignitate, ordinis etiam usum Sacramentorum, lia ZoxARAS, aliique post illum Commentatores in Can. Apost. exponunt. ΓΙ. 2°. Janséniste uti fallunt, quod dicant Senecensi Episcopo permissam fuisse communionem laicam, sicque vere orthodoxum fuisse, quamvis contra Bullam Unigenitus contumacem : cum perlustratis Synodi Actis nihil de communione laica inveniatur, ne nomen quidem, aut huic Équivalons; ita falluntur, quod credant, ex more Ecclesiæ recepto Clericos duntaxat depo­ sitos, si excornmunicati non fuerint, adhuc gaudere communione laica: nam 1. maligne hic usurpant communionem laicam sine certo discrimine, cum tamen ex dictis possit esse vel diminuta, vel plena el perfecta. 2. EalMimest, quod Clericis depositis hoc ipso et perpetuo concessa sil communio laica cum jure percipiendi Eucharistiam conjuncta, quia juxta can. 7. et 8. Concilii Aurei. III. in judicis sententia exprimi debuisset communionis per­ missio, ulpote beneficium, ne omnibus quidem luicis ad poenitentiam ill DE GRATIA UN'iVKRSlM* ? redactis concessum. 3. Plures in prioribus seculis Clerici solum depositi quin expresse fuerint segregati vel excommunicari, nequaquam Eucharistie participes fuere. Sic a Conc. Ephesino depositionis pœna in Ncstorium statuta his verbis; Igitur Dominus noster J. C., quem suis ille blasphemis vocibus impel ivit, per S. hanc Synodum eunidem Xestorium Episcopali dignitate privatum, et ab universo Sacerdotum consortio et catu alienum esse definit. Neque aliud quid pneter ista legitur in epist. ad eum missa : Agnosce te propter impias priedicationes tuas, et adversum Canones contumaciam 22. die Junii prœsenHs juxta Ecclesiasticarum sanctionum decreta, a S. Synodo depositum, atque ab omni ecclesiastico gradu alienum esse. Concilium Ciulc. in condemnatione Dioscori ait contra ejus sequaces : Qui /idem diversam fabricare fuerint ausi, depositi sint ab Episcopatu, si sint Episcopi : a Clericatu, si Clerici fuerint. Sic Concilium Gen. V. praemissis anatliematismis ait : S» quis conatus fuerit contra hæc. quœ pie disposuimus, vel tradere, vel docere, vel scribere, siquidem Episcopus vel Clericus sit, iste tanquam aliena a Sacerdotibus el statu Eccle­ siastico faciens denudabitur Episcopatu vel Clericatu; si autem monachus vel laicus, anathematizabitur. Ita Cone. Gen. V. et Cone. Provinc. Infero : vel ergo Xestorius, Dioscorus, aliique Monothelitarum, et similium Hæreticorum Episcopi ac Clerici admittebantur ad communionem laicam omnimodam, et participationem Eucharistiæ : cur autem ipsi Jansenistæ judicio opposito eamdem denegant Calvinianis, Lutheranis, aliisve Sectariis? Vel illi non admittebantur; ergo non erat moris, dare communionem lai­ cam Clericis depositis; sed ea ceu beneficium debuit exprimi, cum ipsa subjecti indignitas, ct contumax aut peccato, aut errori adhæsio per se Sacramenti perceptionem prohiberet. Inst. 2. Senecensis Episcopus nequidem fuit depositus in Cone. Ebredun., sed tantum suspensus; ergo Jaica communio eo minus ei fuit denegata. Ad hæc aliud Episcopi Senec. delictum non reperies, sive in sententia Concilii sive in Brevi Aposl. eamdem confirmante, quam inobedientiæ circa subscri­ ptionem formularii, acceptationem Bulke Unigenitus, et faciendam prohibi­ tionem lectionis LL. Quesnelli; adeo ut nihil, quod est fidei, unquam negarit; aut quod est contra fidem, asseruerit. It. Maligne hic silent Janseniani dc sententia Concilii adversus doctrinam Episcopi Senecensis : quamvis enim Patres Ebreduncnses nec depositionis, nec excommunicationis sententiam expresse tulerint ; tamen multis et apertis signis eum Eucharistia indignum declararunt, damnando ejus doctrinam, ut schismatico, lueretico spiritu plenam, erroribus refertam ac hcereses foventem, in censura Instructionis pastoralis; comparando eum cum naufragantibus in fide, ejus vitam hæreticorum more conspurgatam perstringendo, in suis ad reliquos Episcopos Encyclicis; nolendo communicare cum illo, qui dum auderet intéressé Hymno Ambr. post Synodum finitam, ob minacem totius vultus stuporem in Episcopis observatum, discessit c templo. Cur autem Patres Ebreduncnses Episcopum Senec. nec deposuerint, nec expresse separaverint, ratio est : quia nec juste id poterant, cum decernat Concilium Trio, causas criminales majores contra Episcopos ab ipso lanium summo Pontifice cognosci ac terminari debere : nec prudenter, ne suam sententiam infirmarent, el salutaris operæ fructum perderent, cum reo ct DE DUI.I.A UNIGENITUS. 247 thinualo Romam provocante, Pontifex sententiam condemnatoriam, ntpote juri contrariam ac sibi prajudiciosam, continuare nollet; vel suppressa .si­ lentio, cum damnatione, tum provocatione, Senecensis andacior insurgeret, luliusqtie Concilii apparatus penitus labefactaretur. Verum hisce nostris temporibus nec facultas, nec justitia, nec prudens ratio dccsl Episcopis Galliæ, refractarios subditos segregandi, uti probant novissimi in Galli is circa Bullas et Sacramenta eventus. Accessitantem ad sententiam Concilii Ebrcd. confirmatio Pontificia, et vindex regis auctoritas; ergo reipsa, licet non expresse ac nominatim, fuit excoinmunicalus. Inst, 3. Episcopus Senecensis fuit acerrimus defensor 12. articulorum, qui complectebantur doctrinæ Christîanæ 12. capita, juxta plerosque per Bullam Unigenitus violata ; ergo cum 12. illi articuli sint probe Catholici, mirum sane est, tum quod Sedes Apost. cos, quamvis a Card. Noallio pro­ positos, noluerit approbare, tum quod proplerca Senec. Episcopi doctrina fuerit condemnata. R. 1°. Ex litteris ad Bened. XIII. an. 1725. directis a Cardinalibus Gallica­ nis el ab Arcliiepiscopo Mechlinicnsi aperte colligitur, quod ex 12. illis arti­ culis alii ad ipsam Constitutionem nullatenus pertinere dignoscantur : alii certum eia nemine- impugnatum dogma exprimunt : alii liberis, et in ulramque partem in scholis agitari solitis opinionibus obstant et vim faciunt : alii propter argumenti invidiam in medium adduci non possunt absque periculo nararum disputationum; alii denique verbis indefinitis ac nega! i cis expressi, propter nimiam terminorum extensionem, absolute in se falsi sunt el errori obnoxii. Itaque prudenter recusata a Bened. XIII. illorum approbatio, prae­ sertim cum illorum auctores Bullam Unigenitus per hosce articulos expli­ care intenderent. Simili dc causa IIukmisdas P. nunquam adduci potuit, ut approbaret in secæteroquiu veram propositionem : Unus de Trinitate cruci­ fixus est Christus, eo quod a suspectis Eulychianismi proponeretur appro­ banda. Hinc scite notat S. Leo M. : Novatores omnibus nostris factis et dictis insidiantur, ut si ullam illis vel tenuem occasionem demus, nos Nesloriano (jam Baiano, Janseniano, Qucsnelliano) sensui diam congruere mentiantur. II. 2°. Universim contra explicationes, ad Bull® acceptationem a QuesncU lianis prerequisites, facit hoc dilemma : vel enim hujusmodi explicationes exhibebunt sensum Bullœ naturalem; el rejicientur, nisi novæ accedant elucidationes, prout rejecta fuit ipsa Constitutio; et istæ iterum simili de causa explodentur, ut nullus detur explicationum finis. Vel non exhibebunt vnsum naturalem, sed aliquid ab eo diversum; el clamabunt refractarii, quod jam a Sede Apost. deseratur Constitutio veluli vitiosa quod sensui obvio substituatur alius sensus, et per consequens, quod Sedes Aposloliea sibi non constet, quod variaverit etc. Inst. 4. Card. Noallius, quamvis non retractasse! sua Decreta pro libro Qucsnelli, atque a Bulla Unigenitus appellasset ad Synodum oecum.; tamen decessit in pace et communione Ecclesiæ ; ergo nec Senec. Episcopus ab ea excludendus fuit. R..V, supp. Ant. Quippe Noallius in edito pastorali Mandato 11. Oelobr. an. 1728. Bullam Unigenitus pure, ac simpliciter acceptat, simul revocans suam Instructionem pastoralem an. 1719., cæteraque omnia prædicko 248 ΡΓ GRATIA IN’lVERSIM. Bullæ adversa, quæ sub ejus nomine vulgata fuerant, his verbis: Idcirco . Benedictus XIV. recte negavit sacramenta publice ac notorie refractariis: non quod Bullam Unigenitus non acceptarent tanquam regulam fidei in sensu strido; sed quia temerarie recusarent, se conformare judicio Pontificum et fere omnium Episcoporum in quæstione facti doctrinalis, quo judicant, considerato toto nexu doctrinæ Quesiiellianœ, revera in ea conti­ neri propositiones hærclicas cl schismalicas, manifeste tendentes ad reno­ vationem Janscnismi et Baianismi ; atque hinc dicit, non fore lutos, sed maximo salutis suæ discrimine.... Inst. 1. Regula in Brevi Apost. præscripla quoad lara. partem videtur iniqua, quia refractarios notorios sola noloriclatc facti privat S. Viatico ; idque 1. contra apertam S. Augustini doctrinam, qui hom. 50. inter 50. (al. serai. 351. c. 4. n. 10.) Nos vero, ait, a communione prohibere quemquam non possumus... nisi aut sponte confessum, aut in aliqno sive secular i, sive Ecclesiastico judicio nominatum atque convictum. 2. Contra exemplum Christi, qui Judæ porrexit S. Eucharistiam. 3. Contra communem regulam : non posse quemquam privari Communione, nisi fuerit declaratus pro excommunicato. R. Ad lum. Si notorietas facti sufficit ad denegandum S. Viaticum concubinario publico, qui adhuc in articulo mortis secum detinet concubinam : cureanou sufficiat ad publice ac notorie refragantem Constitutioni Apost. cl nec in morte resipiscentem, eodem privandum? S. Aug. ibidem, ut probat contextus, exhortatur peccatores prolapsos in casum pro pernitentia publica reservatum, ut licet crimen convinccntcr per testes probari non possit, semetipsos in ordinem poenitentiam sistant Ministro Ecdesiæ. Cum tamen populus videret quosdam, quos noverat talium criminum reos, accedere ad S. Communionem, S. Aug. so excusando dicit, sibi ea crimina aut non fuisse denuntiata, aut ea a denuntiantibus non fuisse rite probata. Jam vero neutrum genus peccatorum, sive quos S. Aug. solus cognoscebat, qnin cognoscerentur a populo; sive quos non cognoscebat Aug., cognosce­ bantur autem ab aliis, al sine denuntiatione facta Episcopo, comprehende­ batur in classe peccatorum publicorum ac notoriorum nolorietate facti; UTI adeoque ad denegandam ipsis Communionem (quam quidem nonnulli alitor inlelligi volunt a S. Aug. hic, quam dc Eucharistia) necessaria erat aut confessio propria, aut convictio judicialis. Addit nempe S. Aug. serm. supra cil. : Quis enim sibi utrumque audeat assumere, ut cuiquam ipse sit accusator el judex? Alibi S. Aug. pro sufficienti causa agnoscit notorietatem facti, ut bom.49. inter 50. (al. serm. 392. ad Conjug. n. 5.) : A communione se cohibeant, qui sciunt quia novi peccata ipsorum ; ne de cancellis projiciantur : quorum autem nescio, hos coram Deo convenio. R. Non est omnino certum, quod Christus Judæ porrexerit S. Eu­ charistiam; dc quo pluies SS. Patres et Interpretes ambigunt. Si certum : docet Angelicus, Judain non fuisse peccatorem publicum 3. p. q. 81. a. 2. ad 2. De publico autem peccatore docet cum S. Ciirvs. ct aliis : Si novus ludas cornus Jesu Christi petat, prohibe illum. Quippe ministri Ecdesiæ dun- iLAU’*' At M 1 -R*tin ', * 2θ6 DE GRATIA UNIVERSIM. taxat dispensatores mysteriorum sunt, et ut fideles inveniantur, sanctum dan* canibus non licet. R. ,ld 3°®. -Y. quod sil communis regula : quæ fuit objectio Parlamcnli Burdegnlensis in epist. ad Begem; verum cui Cancellarius D. Daguesseau abunde satisfecit dicens : .tuc/ores prœdictœ epistola· non salis penetrarunt principia hujus materia·: videntur enim confundere relie duas res valde diversas, nempe recusationem administrandi sacramenta iis, quos Ministri judicant indispositos, et panam excommunicationis. Excommunicatio quiibm privai sacramentis, sed non omnis privatio sacramentorum esi excommuni­ catio... Inst. 2. Iniquum est, ejusmodi refractariis in morte denegare S. Eucha­ ristiam, quæ liventibus fuit concessa : iniquum, pro peccatoribus publicis habere presbyteros virtuosos, doctorcs celebres, virgines pias : iniquum, ncquicquam cedere, aut de rigore velle remittere, ut evitetur schisma, et pax adeo desiderata procuretur ; ergo. B. .id lum. .V. supp. Nam complures, præsertim Moniales fuerunt juste privatœ sacramentis, tam in vita, quam in morte, quia earum renitenlia erat publica in illarum communitate ; sicut indignitas peccatoris publici est cognita in suis ædibus, ubi negatur ipsi viaticum. Imo si notorielas delicii supponatur esseæqualistam in templo, quam in domo, dubitandum nonest, quod peccatori publico ad sacram mensam accedenti deneganda a parocho sit Eucharistia. Hic vero casus non est ita frequens, ut quis visa inulliludine audientium Missam, vel communicantium, præsertim Parisiis, ubi vix sciuntur nomina præsentium in templo, agnoscat, quinam sint publici pec­ catores. B. Ad 2om. A’. J. Non enim in sola morum honestate virtutes chrisliani hominis omnes consistunt; hinc Tertullianus factus Montanisla, quamvis conservaret morum puritatem, quæ ipsum in censum Doctorum virtute el scientia illustrium evexerat; tamen tola hæc apparentia sanctitatis non im­ pediebat, quin S. Hier. L. contr. Ilelvid. n. 17. diceret : De Tertulliano nihil amplius dico, quam Ecclesia hominem non fuisse. Bossletis Protestantibus pietatem el charitatem suorum objicientibus docte respondit, eam pietatem tantis encomiis evectam, nisi submissio erga Ecclesiam jungatur comes, reipsa nihil aliud esse, quam subtilem ac periculosam hypocrisin, cum modus bene credendi sil fundamentum bonæ vitæ. R. Ad 3““. Ministri Ecclesiæ ncquicquam cedere possunt dc juribus sacris, cum non sint propria, sed Christi et Ecclesiæ jura. Non hic agitur dc perso­ nali emolumento Ministri, sed dc reverentia Corpori et Sanguini Jesn Christi debita, cujus profanationem publicam et scandalosam impedire tonentur. Pax hujus mundi solum fundatur in commodis temporalibus et humanis, quorum causa nonnunquam triumphus ceditur errori, ct opprimitur veri­ tas; sed pax Ecclesiæ, quæ est pax Dei, non repcritur, nisi in submissione integra ac perfecta ad judicia Ecclesiæ pro fidei puritate el integri late edita: in reverentia Ministris ct tremendis eorum functionibus nomine Christi exercitis debita : nec non in zelo potestatis secularis, Ecclesiam protegendi. Hæc est pax, pro qua firmanda ac restituenda apprehendit Ecclesia arma jusliliæ2. Cor. 10- ad humiliandam omnem altitudinem extollentem seadvtrsus scientiam Dei, Si nihilominus seditionem foveant pervicaces, audiant bE BÜLLA UNIgENItUSv 237 6. Ciirys. A’o/i est homo, qui ligat, sed Christus, qui nobis dedit hanc ligandi pedulem... adveniet tempus judicii, quod duceat rebelles, quid sint vincula ecclesiastica, quam potentia ct formidanda. /ns/. 3. Iniquum est, saltem in principiis Ecclesiæ Gallicanæ, habere pro cuonnnunieatis necdum judicialiter declaratos : sed hoc ipsum Breve illud Apost. Bened. XIV. aperte adslruit; ergo. It. .V. .1/. Nam hæc Martini V. concessio, quamvis, ut Dumont cl Collet testantur, non reperiatur in Concordatis initis cum natione Gallica; tamen habclur iu Concordatis initis cum natione Germanica. Dein Concordata cum ulraquc natione fuerunt inita solum ad quinquennium, nec dc illorum innovatione constat. Præterea, si tunc temporis licuit Regi cum Martino V. nomine totius nationis Gallica: per suos Legatos, saltem ex consensu nationis tacito ac piwsumplo, inire Concordata; cur idem non liceat eorum successo­ ribus? Si vero id licet, consequitur, hunc tacitum nationis consensum a 1’arlaincnlis non posse sine regiæ Majestatis dehonorationc revocari vel irritari, nisi id petat evidens et magna regni necessitas, qualis in præsenti casu non datur. Nam Benedictus XIV. in suo Brevi Apost. nationi Gallicæ totum, quod potuit, induisit, ut palet ex dictis supra. Demum hæc via moderationis atque excusationis, quam ostendit, Episcopis insinuat, dum scribit, notorictatein criminis, quæ ab interna dispositione dependet, certio­ ribus ac gravioribus probationibus indigere. Inst. 4. Breve illud Apost. quoad secundam sui pariem videtur aut plane inefficax ac inutile, quia vix unquam effectum habuit vel habebit; aut indi­ guum etiam : tum quia, si adsint graves præsumptioncs et urgentia indicia non acceptationis Bullæ Unîg., ea saltem domesticis cognita erunt : tum quia, ubi sunt ejusmodi graves præsumptioncs, non licet impendere absolutionem sacramentalem ; ergo el Eucharistia non sine scandalo ct injuria porrigitur. II. .V. Λ. Nam 1°. Breve Apost. saltem fuit promulgatum ct receptum in Galliis, ceu idonea justaque regula urgendi exeeutionem, seu acceptatio­ nem Bullæ Unigenitus. Si quando autem enectu careat, aut non rite, aut plane non applicata; id se habet per accidens ad mentem sapicnlissimi Pontificis, qui sicut vi prædiclæ rcgulæ, quantum fieri potuit, libcralitatis refractariis induisit plurimum, ita rigoris, quantum ncccssc erat, minimum cxcruit. 2°. Domestici, ubi vident tali moribundo porrigi S. Viaticum, poterunt cogitare, vel quod fuerint decepti circa suas præsumptioncs ct indicia, vel quod moribundus alias refractarius egerit pœnitentiam ; quippe charilas non cogitat malum, quin ct omnia in bonam partem interpretatur. 3*. Judicium sacramcntalis absolutionis est quid privatum et occultum : wd porrectio vel denegatio S. Viatici est quid publicurn; cum ergo per indicia quantumvis gravia non fiat certo reus, habet jus uti ad famam publicam, ita ad Viaticum publice porrigendum : quod si privatim ct iu occulto peteretur, paris foret conditionis cum absolutione sacrarncntali. il . Obj. Γ. Ut Bulla I-nigenitvs vere sil dogmaticum Ecclesiæ univer­ salis judicium, piæccderc debet examen Episcoporum diligens ac maturum, cl ne lædalur Libertas Gallicana, in provinciali nut nationals Synodo : 17 iv. p. 1. v’·.; 258 HE GH.lTIA LMVEHSLM. requiritur unanimitas et uniformitas in acceptatione .-acceptatio sit libem, Lq promulgatio solemnis, ulraque autem universalis, oportet. Sed ista deficiunt, quia Gallicani Præsules leviter duntaxat Bullam examinarunt, el Episcopi extra Galliam ca-co modo eam receperunt : plcriquc Episcopi obstiterunt, atque eliamnum obsistunt : inGalliis res tota regis auctoritate el terroribus peracta est : demum Carolls VI. eam noluit in suis Provinciis promulgari; ergo. R. 1°. Si valet argumentum, nutabunt omnes omnino Bullæ contra Lulhtrum, Baium, Jansenium, Mulinosum, etiam intra Cone, œcuinenieum; ac proin cuivis fideli, proni infert Collet SS. Theol. Doctor et Professor Paris., licebit dogmaticis Concilii Trid. decretis reluctari, et ab ea Synodo, in qua Praesulum ultra-montanis placitis addictorum numerus praevaluit, ad aliud vere cecumenicum appellare Concilium, in quo Episcoporum dictis placitis adversantium numerus vinceret. R. 2°. Quidquid sit de examine Episcoporum, cui querelae instar omnium satisfacit locupletissimum Patriarchae llyssiponensis ad Episc. Nemaus. testimonium 28. Sept. 1717., quo postquam omnia ceu totidem insignes calumnias explosit; id confirmat, ait, effatum apud Gallos tristissimum: nemo Jansenistis mendae ior. Quidquid de juribus ac privilegiis Clerici Gal­ licani , quæ sane melius perspecta fuere Regibus, Episcopis et Clero Galba­ rum ; hoc statuimus indubitatum : legem publica el legitima auctoritate latam, firmam ac inconcussam ex se esse debere, nec privato cuivis, ut illam infirmet, fas esse inquirere in examen, modum, ct molivum, quo lata est; praesertim cum promissa Ecclesiæ a Christo facta perpetua sint ct absoluta, ita ut certo tenendum sit, semper omnes necessarias conditiones fuisse adhibitas, quoties lata est, aut acceptata a corpore primorum Pastorum definitio. R. 3°. Ad unanimitatem sufficit multo major primorum Pastorum mul­ titudo adhaerens Capiti Ecclesiæ, juxta Vixcexth Lirix. Commonit. c. 38. Alioquin legitime non fuerint acceptata, tum Zosimi decretum, cui 19. Epi­ scopi cum suo duce Juliano provocantes ad gcn. Concilium : tum Epuescm Coxcilu statuta, queis praceunte Joanne Antioch. 30. Episcopi : tum Coxc. Chalcedoxexsis definitiones, queis multo plures restiterunt. Numquid plusquam decem Praesules Gallicani quondam Calvini partes adjuverant. Uni­ formitas alia non requiritur, quam communis consensus circa acceptationis substantiam : quotquot autem Episcopi Bullam acceptarunt, professi sunt omnes, sicut circa Constitutionem adversus librum de Molinos et de Placitis Sanctorum, ita in Bulla Vxigexitcs, sese doctrinam Ecclesiæ agnoscere, se illam cum obsequio et reverentia acceptare, se librum Qucsnelli ct extra­ ctas 101. propositiones eodem modo proscribere, ac cum iisdem qualificationibus, quibus a Summo Pontifice damnatæsunt. Quodcumquc ergo occur­ rit discrimen acceptationis, id spectat solas formal itat es, varias pro variis locorum ac temporum circumstantiis. R. 4°. Uti acceptata, sic promulgata fuit Constitutio Uxigexitl-s in Ecclesia Romana, omnium reliquarum Matre et Magistra : in Ecclesiis totius Italiæ : in tota Gallia, ubi orta est controversia : demum ab universi fere orbis Metropolitanis, de quibus vide n. 241. Quamvis autem Carolvs VI. noluerit DE DL'LLA UNIGENITUS. suis in Provinciis fieri promulgationem Bull® Unigenitus solemnem per Nuntium Aposl. ; facia tamen est huic œquipollcns promulgatio per omnes Germani® el Belgii Academiae, eidemque fere omnes orbis Episcopi ct Du­ ctores sine ulla oppositione in suis Lucubrationibus, Synodis, Epistolis omnimodam venerationem ac obcdicnliam deferebant. Inst. 1. Si Bulla Unigenitus est judicium Ecclesiæ dogmaticum; ergo iniqua esset appellatio ad Concilium : atqui non est iniqua; tum quià innumeri sunt Appellantes, el inter hos non pauci etiam Episcopi ; tum quia appellationem hanc Deus videtur comprobare tot prodigiis, ct sani­ tatum operationibus ad tumulum Diaconi Paris, qui appellationi immor­ tuus est ; ergo. H. .V. min. De appellatione a judicio Ecclesiæ dogmatico ad Concilium Generale, vide num. seq. et Tract, de Princip. Thcol. Porro convocare Con­ cilium adversus mala quotidie emergentia, non esset medium decens provi­ dentiam divinam, nec infirmitati humanae conveniens, nec afflictis rebus Ecclesiæ accommodatum, quia non statim, non semper et ubique medela presto esset. Demum nunquam Appellantium Episcoporum numerus (quid­ quid sit de inferioris conditionis refractariis) tantus fuit, quantus ille Appel­ lantium haereticorum in causa Pelagii, qui cum suo duce Juliano novemde­ cim erant, cum Appellantes in Galliis Præsules nunquam plures, quam seidecim fuerint; et hodie vix ulhis sit. Quantum ad prodigia : extremum hoc effugium, et causae deploratae, nostro praesertim aevo, miserrimum præsidium est, ex hoc multiplici capite : omnes namque omnium scculorum hæretici sui erroris ct fictae sanctitatis patrocinium ementita miracula jugiter jactitarunt : et Diaconus Paris ad mor­ tem usque doctrinae Jansenianæ pertinaciter addictus, in aequissimam for­ mularii legem furiose debacchatus, cum Archiepiscopo Ullrajectensi notarié inlniso, schismatico, et nominatim excommunicato, arcta communione jun­ ctus, gloriatus tanquam de praeclaro facinore, quod perdiu, exceptis diebus Festisct Dominicis, abstinuerit ab ingressu Ecclesiæ, et per biennium, etiam in Paschale, praetermiserit S. Communionem. Asserta Diacono Paris mira­ cula, post maturam ad juris praescriptum discussionem, declarata et rejecta sunt tanquam ficta, absona, temere et contra leges evulgata, characteribus legitimis plane destituta, ab omni prorsus fide abhorrentia, Deo indigna, ct diabolicæ potius virtuti adseribenda. dele item verbalia Appellantium de iis miraculis, ceu evidenter probatis, ab Archiepiscopo Paris, solemni Mandato pronuntiata, ipso jure radicitus irrita, seu rem, seu formam spectes, omnino vitiosa, multis titulis abusiva, informia, inutilia etc. Ac demum ut rex Christianismus firmaret Archiepiscopi Paris, sancita, et scandalum penitus aboleret, Coemeterium S. Medardi solemn ibus edictis claudi imperavit. His adde, quod in pari concursu prodigiorum ct auctoritatis, cujus est quæris miracula recognoscere ac approbare; Ecclesiæ auctoritati miracula cedere debeant tanquam column® et firmamento veritatis, ita ut, qui eam non audit, sit sicut ethnicus et publicanus; vide hic Trid. Sess. 25. de In­ vocat. SS. Adde Emin. Card. Lambcrlini, postea Benidicti XIV. opus pererudilum deCanonizalione SS., ubi Tom. IV. c. 7. de vita Diaconi Paris ita »· 260 M L»E GRATIA VMVERSIM. habet : totus d universus libelli, Vio de. Paris, contextus eo unice collimabal, ui Aorno Jpost. S'tZi refragans, schismaticus, lueret icus, acerrimus impugnator Constitui ionis, qua incipit, Unigenitus, pertinace Jansenistarum assecla, falsis ipsi attributis miraculis imaginem solida· virtutis et sanctitatis prase ferret. Sancte ergo et prudentissime Episcopi Gallicani abstinuerunt a sumen­ dis informationibus juridicis ; et sancte ac prudentissime insano, scandalusu el temerario cultui obstiterunt. Demum quæ insania, nostris temporibus, queis impietas ct irreligio vera etiam miracula arrodit exploditque, ab iis hominibus, qui supra tot Ponti­ fices, Archiepiscopos, Episcopos et Doctores saperc volunt, obtrudi sccnica convulsionum et crucifixionum prodigia, verius figmenta mcudaciis et scan­ dalis plenissima? Inst. 2. Nullo argumento solido clare evinci potest, quod Bulla Unige­ nitus sit universalis Ecclesiæ lex el definitio dogmatica; ergo. R. .V. A. Vide num. 2-13. Adde quod Archiepiscopus Parisiensis de Beau­ mont, quem jure dixeris ævi nostri Chrysostomum, Tournely, Collet, el alii plcriquc Galli vere orthodoxi ita ratiocincntur : Ea constitutio habenda est dogmatica Ecclesiæ definitio, quam uti talem constanter prædicant Summi Pontifices, Cardinales, Synodi ea de re habite, Gallicani Præsules variis in Comitiis ct Mandatis pastoralibus, denique orbis catholici Metropolitae, suis expresse aut tacite consentientibus Sullraganeis : plaudentibus insuper tam domesticis, quam exteris sacris Faculta­ tibus. Atqui ex dictis Bulla Unigenitus, non ut mera disciplinæ lex, sed ul dogmatica definitio, a Summis Pontificibus, Cardinalibus, Synodis, Præsulibus agnita fuit ac declarata, suffragantibus tum domesticis, tum extraneis Acadcmiis ; ergo. Quæ solidissima ratiocinatio si quem nihil admodum moveat; metuendum sane cum sapicnlissimo æque ac sanctissimo Archipræsule Parisiens! in sua Instruct. Past. an. 1757.,ne in Ecclesia,quæ semper sollicita pro conservanda unitate, puritate ac integritate fidei, errorem sub quovis simulationis fuco aut larva tectum nunquam tolerat ; ne, inquam, amor novitatis, gustus sin­ gularitatis, vitium obstinationis agat praecipitem in falsam illam scien­ tiam, quæ tempore S. Pauli nonnullis causa erat excidendi circa fidem. 1. Tim. 6. 21. 230. Observa. Ex dictis sequitur nullas et irritas esse appellationes abhac dogmatica definitione Pontificis ct Ecclesiæ universalis ad generale Conci­ lium. Prælerea illicitas eas ostendunt prohibitiones ct decreta Pu II. et Martini V. Inutiles denique probant tum experientia, qua novimus vel ejus­ modi hærcticorum exceptionibus nihil esse ab Ecclesia concessum, ut supra dictum de Juliano et aliis Pelagianis; vel Ecclesiæ etiam indulgentia quoad hanc rem hærelicis data nihil esse profectum, ut de Lulheranis ct Calvinislis constat; tum ratio : Quem enim in finem cogatur Concilium? An ut certi aliquid statuatur de dogmate ! sed sicut Baiani et Janseniani de Baii ct Jansenii propositionibus latentur, eas, prout jacent, damnatas esse; sic etiam Quesnelliani de ducis sui articulis negare non possunt. An ut a concilio definiatur, sitne Baii. DE BULLA UNIGENITUS. ! 261 Jansenii ct Quesnelli sensus haereticus? Sed si Ecclesia in definiendis factis dogmaticis non esi infallibilis, nec erit Concilium generale; cum auctoritas Ecclesi® congregat® in Concilio major non sit, quam Ecclesiæ extra Conci­ lium disperao quidem, sed cum Capite suo aliquid communicato consilio decernentis. Unde appellationes ejusmodi nihil aliud esse deteguntur, ac tergiversa­ tiones et subterfugia, queis interim declinetur judicium Ecclesiæ, dum, quod his temporibus difficillimum est, confletur (/enerale Concilium, idipsum postea variis exceptionibus extenuandum. Vide Tract, de Prine. Theol. DISPUTATIO V. iff ' CAPUT I. DE NATÜRA GRATIÆ ACTUALIS. ARTICULUS I. * AS RECTE Λ QUIBUSDAM ASSIGNETUR NOTIO UNIVERSALIS GRATI.E ACTUALIS? 251. Nota. Triplex est de gratia actuali sententia; la. est Quesnelli, quam exprimit prop. 19. Dei gratia nihil aliud est, (piam ejus omnipotens voluntas : hrie esi idea, quam Deus nobis tradidit in omnibus suis Scripturis. In enmdem sensum loquitur propp. 10. 11. et aliis pluribus. 2a. est Arnaldi tom. 7. ep.598.ad D. du Vaucel, ubi asserit, gratiam esse ipsam actionem delibe­ ratam creatura. 3a. est Alvarezii, Lemos, aliorumque vulgo Thomistarum, qui negant universim, gratiam esse vel actum deliberatum et liberum, vel indeliberatum et vitalem duntaxat creaturæ rationalis; sed statuunt eam esse aliquid actibus hujusmodi prævium, eorumque causam, quam in mortua aliqua qualitate eaque duplici reponunt, quarum altera sit 1°. præveniens, qua efficiatur actus indeliberatus, et pertinens ad gratiam sufficientem : altera2°. præveniens,seu adveniens post actum primum constitutum, qua voluntas physice prædeterminetur ad actus deliberatos, constituens gratiam efficacem. 252. Dicol. Gratia actualis nullo legitimo sensu potest diei Dei omnipotens roluntas. Proh. Gratia a Theologis spectatur vel in seipsa præcise, vel ex parte principii, vel ex parte termini : sed sub nullo respectu sensu legitimo dici potest omnipotens Dei voluntas; ergo. Min. quoad lam. et 3am. partem liquet ; quia gratia in se ipsa præcise sumpta distincta sumitur a principio, quod est Dei voluntas : ex parte termini autem accepta non est nisi motus volun­ tatis creatae. Quoad 2am. partem probatur : 1°. Quamvis voluntas Dei omnipotens esset principium gratiæ, tamen nec Scriptura, Concilia aut Patres gratiam vocant Dei omnipotentem voluntatem : nec theologice aut philosophice loquendo principium seu causa gratiæ dicitur gratia. r r • , fJ 4; · i*-’A I 26-1 DE GRATIA ACTUALI, 2°. Quamvis gratia ex parte principii posset dici voluntas Dei, tamen non nisi erronee dicitur voluntas omnipotens, seu sub notione omnipotentia?. Nam sub hac idea proponitur talis efficacia voluntatis divinæ, cui nunquam resistitur, nec resisti potest: sed talis idea convenire gratia? actuali nequit, utpote cui voluntas humana resistere potest et sæpius resistit, ut ex Scri­ ptura, Conciliis et Patribus liquet, atque ex damnatione prop. Qqesncllianœ eruitur ; ergo. 3°. Gratia ex constanti Ecclesiæ idiomate sonat illustrationem, visionem, suasionem in intellectu, aut inspirationem amoris, suavitatem,dulcedinem, voluptatem sanctam, concupiscentiam boni el delectationem cœlestem in voluntate: sed hoc falsum esset, si Dei gratia nihil aliud foret, quam voluntas Dei omnipotens ; ergo. 253. Dico II. Gratia actualis non est ipse actus creatur® deliberatus. Prob. I. Actus deliberatus est consensus liber vocationi divinæ præslitus : sed hic non est gratia; tum quia est effectus ‘gratiæ tanquam causa? : tum quia gratiæ natura est talis, cui possit homo non consentire ; quod fieri non posset, si gratia esset ipse consensus: cum implied in terminis esse simul consensum et dissensum, atque hinc gratiæ, quæ consensus sit, posse dissentire. II. Ex Conciliis et Patribus manifeste constat, ab iis supponi gratiam excitantem esse distinctam a libera voluntatis actione; hinc Trid. Scss. G. cap. 5. docet, hominem per gratiam excitantem motum, eidem gratiæ libere assentiendo, se disponere ad justificationem : et S. Aug. constanter contra Pelagianos gratiam proponit tanquam præparationem et inspirationem volun­ tatis, negat autem ipsam esse bonam voluntatem. Hæc assertio tamen non impedit, quominus cum communiori sententia dicatur, actus etiam deliberatos et efficaces voluntatis subinde esse auxilia gratiæ ad alios actus salutares. Auxilium enim gratiæ ad salutariter ope­ randum est donum supematurale movens ad ita operandum salutariter : sed actus etiam deliberati sæpe sunt dona supernaturalia, ut palet passim ex S. Augustino et Trid. Scss. 6. cap. 16. ubi dicitur : Tanta est Dei erga homi­ nes bonitas, ut eorum velit esse merita, quœ sunt ipsius dona. Præterea aliunde possunt movere ad actus alios salutares ; quia actus charitatis juvat ad actus cæteros : et si affectus inefficax movere potest, a fortiori movebit sæpe actus deliberatus et efficax. 254. Dico III. Gratia actualis non consistit in qualitate aliqua mortua. Prof). Nec in Scriptura, nec in Conciliis aut SS. Patribus, unde lota de gratiæ auxiliis doctrina ad nos dimanavit, expressum aut sufficienter judi­ catum est, aliquam qualitatem ejusmodi esse, aut referri ad auxilium gra­ tae; officio enim id ostendendi et probandi necdum ab ullo Thomista est satisfactum; ergo. Conf. Concilia cl Patres videntur potius qualitatem ejusmodi a notione gratiæ rejicere. Irid. Sess. 6. c. 5. postquam dixisset, exordium justificatio­ nis in adultis a Dei gratia prceveniente, hoc est, ab ejus vocatione sumendum esse ; hanc xocationem deinde explicat per illuminationem ct inspirationem, quarum illam esse cognitionem, hanc vero actum vitalem voluntatis exinde QUID SIT CHATIA ACTUALIS? constat, quod dicatur, per Spiritus sancti illuminationem cor hominis a Deo tangi. S. Aug. autem L. 2. de pecc. mer. et rem. c. 19. n. 33, sic loquitur. Cum autem ab illo (Deo) illius adjutorium deprecamur ad faciendam perficiendamque justitiam, quid aliud deprecamur, quam ut aperiat quod latebat, (t suave faciat quod non delectabat; ubi similiter per primum indicatur cognitio intellectus, et per secundum vitalis affectio voluntatis. Jam vero exordium justificationis non fieret a vocatione, ct aliud quid deberemus deprecari, si gratia primo præveniens aut etiam efficax staret in qualitate praevia et causa actuum indeliberatorum et deliberatorum. 255. Obj. contr. lum. cum Quesnellianis. Ad Rom. 14. v. 4. dicitur : Tu guises, qui judicas alienum servum? Domino suo stat, aut cadit. Stabit autem; potens est enim Deus statuere illum. Ad Ephes, autem 1. v. 11. In quo etiam et nos sorte vocati sumus, prœdestinati secundum propositum ejus, qui operatur omnia secundum consilium voluntatis suæ; ergo. Conf. S. Auc. inep. 167. (al. 217. n. 24.) ad Vitalem, statuit Deum ipsos persecutores ad se ipsum omnipotent issima facilitate convertere, ac volentes ex nolentibus facere. ElL.de Corr. et Gr. c. 14. n. 45. ait, Deum sine dubio habere humanorum cordium, quo placuerit, inclinandorum omnipotentissimam potestatem; ergo. R. N. Cons. Agnoscimus enim quidem, quod Deus possit illum, qui pec­ cando cecidit, pristino statui restituere; non ideo tamen gratia nihil aliud est, quam omnipotens Dei voluntas : neque singulœ gratiæ sunt omnipo­ tentes aut cfGcaces. Item voluntas quidem Dei absoluta, de qua textus alter ulpotead prœdeslinatos pertinens loquitur, effectum sortitur semper: sed cum illud sit efficax Dei consilium dandi gratiam , aliud efficax oblinendi effectum gratiæ, neque hoc postremum in Deo semper sit ; iterum nihil ex hoc textu pro objectione sequitur. Ad Conf. rursus N. Cons. Quia rursus ex his textibus non sequitur, om­ nem gratiam esse efficacem, nullam sufficientem tantum, ct cui reipsa dis­ sentiatur; quæ sequela, ut quidem propria est Calvini, Janscnii el Quesnelli doctrina, sic S. Aucdstixo contraria, ut alibi ostendetur. 2o6. Obj. contr. 3um. Gratia præveniens est pulsatio cordis, juxta illud Apoe. 3. v. 20. Ecce sto ad ostium, et pulso. Sed pulsatio procedit effective a solo pulsante, non autem ab eo, cujus ostium pulsatur; ergo. Conf. Ibi­ dem etiam pulsatio et vox separatur ab auditione, dum additur : Si quis audierit vocem meam et aperuerit mihi januam, intrabo ad illum etc. Sed sola auditio est actus vitalis : vox autem el pulsatio est quid illam praece­ dens ; ergo. R. D. M. Est pulsatio materialis, inanimata, sensuque mentis nostrœ non perceptibilis .V. spiritualis, animata seu vitalis, et hinc sensu mentis nostræ perceptibilis C. Hæc sicut sola creature rationali convenit, ita secundum Patres ct Concilia formaliter fit per cogitationes intellectus et affectiones voluntatis; quia tamen Deus earum causa principalis physica et unica moralis est, ille per eas dicitur pulsare, creatura rationalis autem pulsari. AdConf. D. M. Pulsatio et vox distinguitur ab auditione, si hæc suma­ tur pro actu deliberato scu consensu libero voluntatis C. si auditio sumatur pro actu indeliberato scu gratia excitante N. Vocem ct locutionem Dei in 2ββ DF. GRATIA ACTUALI. nobis non esse qualitatem vel monitionem mortuam, sed spiritualem ct vitalem, liquet tum ex Ps. 48. v. 9. ubi dicitur : Audiam, quid loquatur in me Do minus ; quoti ridicule diceretur, si locutio hæc nullo sensu mentis percipi posset, et hinc non esset vitalis : tum quia hanc vocem non tantum audiunt illi, qui januam sui cordis Deo pulsanti aperiunt, ut habetur in textu Apoc. cit. ; sed illi etiam, qui januam cordis claudunt et obdurant, juxta Ps. 9-4. v. 8. Hodie si cacem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. Inde autem sequitur Dei vocem talem esse debere, quæ mentis auribus audiri possit, et audita nos non determinet infallibiliter ad aperien­ dum ; vox autem ejusmodi nonnisi in actibus vitalibus in deliberal is statui potest. Inst. 1. Joann. 6. v. 44. dicit Christus : Nemo potest venire ad me, nisi Dater, qui misit me, traxerit eum. Et S. Aug. L. 1. ad Bonif. c. 19. n. 37. sic loquitur m : Aon ait : duxerit; ut illic aliquo modo intelligamusprœcedere voluntatem. Quis trahitur, si jam volebat ? Et tamen nemo venit, nisi velit: trahitur ergo miris modis, ut velit, ab illo qui novit intus in ipsis hominum cordibus operari....... ut volentes ex nolentibus fiant. Ergo juxta Aug. aliud est duci, aliud trahi : sed homines ducuntur actibus vitalibus ; ergo trahun­ tur per gratiam non vitalem. Item S. Paul, ad Rom. 8. 14. enuntiat : Qui­ cumque Spiritu Dei aguntur, ii sunt filii Dei ; in quæ verba S. Aug. L. de gesi. Pelag. dicit : Procul dubio plus est agi, quam regi. Sed peractus vitales homo regitur ad salutem ; ergo per aliquid distinctum et non vitale agitur. R. Per actus vitales intellectus et voluntatis omnia praestari, eosque ducere, regere, agere, trahere, et si quid aliud est, quod de gratia excitante vel efficaci dicitur. Homines enim non aguntur aut trahuntur ut lapides, bruta aut servi legati, sed ut loquitur S. Tu. in c. G. Joann. Lect. o. Multi­ pliciter trahit Pater ad Filium, persuadendo, alliciendo, admirabili delecta­ tione et amore veritatis. Unde idem S. Doctor interiorem instinctum divinæ operationis explicans usurpat semper actiones vitales, nempe revelationem doctrinæ in c. 13. Joann. Lect. 5., motum Spiritus sancti revelantis et prcecipienlis in c. 2. ad Galat., vocationem interiorem in 4. Dist. 17. q. 1. a. 1. etc. Sensus vero S. Aug. apertus est ex scopo quem intendit, et materia in qua versalur; ulpote qui contra Pelagianos hic probabat non praecedere gratiam voluntatem naturalem meritoriam gratiæ, sed ipsum etiam velle haberi per gratiam. Cæterum dum S. Aug. postrema verba sic concludit loc. supra cit. n. 6. Qui Spiritu (sapientiæ) non viribus prupriœ voluntatis re­ guntur ct aguntur, filii sunt Dei; ostendit eadem ratione, hoc est, peractus vitales, non autem qualitatem mortuam agi homines; sicut per eosdem, non autem hanc, ex adversariorum confessione reguntur. Inst. 2. Supernaturalis illustratio et affectio voluntatis indiget principio supernatural i, physico, et intrinseco animæ; quia potentiæ connaturalius agunt per principium intrinsecum : quæ ratio est, qua existentia habituum supernaturalium et luminis gloriæ stabiliri solet. Conf. Actio vel operatio Dei nos adjuvantis ad vitalem actum eliciendum, nec est realiter eadem cum actu vitali nostro, nec cum nostra actione: tum quia actio Dei est causa nostri actus vel actionis : tum quia Deus alias nostra actione juvaret nos ad nostram actionem, quod vel ridiculum, vel contradictorium est. QUID SIT GHATIA ACTUALIS? 2C»7 Atqui iwoho, illuminai io clc. est operatio Dei nos adjuvantis ad actum vitalem eliciendum; ergo. R. D. prob. Potcntiœ connaturalius agunt per principium intrinsecum, si agant permanente!· et per modum status habitualis supernaturalis C. si agant transeunter et sub ratione puræ elevationis indebitæ N. Disparitas est, quia in i*, casu potentiae imitantur modum operandi naturœ, quæ ad sibi connaturaliapermanentor se habet, et ideo etiam desiderat requisita ad ope­ randum intrinseca, atque huc pertinent exempla in objectione allata. In ?. autem cum potentiæ non operentur per modum naluræ, sed elevationis duntaxat indebike; non magisconnaturale est, operationem fieri per prin­ cipia intrinseca, quam extrinseca. Sicut enim nihil exigit potentiam elevari, sic nec exigit determinata elevationis principia. Ad Conf. R. Ar. M. Ad rat. I410. D. Actio Dei immanens, h. e. decretum liberum, quo Deus vult actum vitalem in nobis producere, est causa nostri actus et actionis C. actio Dei transiens seu extrinseca subd. principiative sumpta G. terminative vel modaliter sumpta N. Adral. 2jm. D. seq. Alias nostra actione formaliter ut nostra juvaret nos ad nostram actionem .Y. nostra actione sumpta formalitor ut Dei actione T. Dixi: Transeat; quia proprie loquendo non adjuvamur a Deo nisi ad illos actus, quos ipsi proprie agimus, nempe quos excitati libere facimus : actus autem vitales indeliberati et gratiæ pure excitantis ac primo prævenientis, qui non fiunt a nobis libere operantibus, proprie nostri non sunt; ideoquo rectius secundum Concilia et Patres simpliciter dicitur Deus in nobis eos sine rG. c. 11. η. II.) jarn ali­ quoties cit. sic ait : Dicit mihi aliquis : Ergo agimur, non agimus. Respon­ deo : lino e/ agis, et ageris ; et tunc bene agis, si a bono agaris : Spiritus enim Dei qui te agit, agenti adjutor est tibi. Ipsum nomen adjutoris prœscribit libi, quia el Iu ipse aliquid agis, etc. Videlicet actui nostro salutari non minus essentiale est esse entitative vitalem ac liberum, quam esse entilative supernaturalem; ergo sicut entitativam supernaturalitatem non potest accipere proprie ab anima, quamvis congrue excitata, sed a gratia eam adjuvante; sicenlitalivam etiam vitalitatem et libertatem non potest accipere a gratia adjuvante, quæ non est principium vitale, sed a potentia vitali animæ per gratiam elevata, illiusqiic libera tendentia. ARTICULUS IV. QL'ODNAM SIT DISCRIMEN INTER GRATIAM NATURÆ INTEGRE ET NATURÆ LAPSE? 271. Dico I. Differentia ulriusque gratiæ praecipue nititur doctrina S. Air.., quam proposuit libro de Correptione et gratia. , Cum enim S. Doctor ante exarationem hujus libri defendisset, liberum arbitrium nec destrui praedicatione gratiæ, nec e contrario gratiam praedi­ catione liberi arbitrii, quamvis inculcaret, quidquid per gratiam et libe­ rum arbitrium fieret, id non homini, sed Deo simpliciter adscribendum, juxta illud : Non est volentis neque currentis, sed miserentis Dei; Monachus quidam Adrumetinus novam difficultatem movit asseruitque, ex prædicatione talis gratiæ, cujus dono et bona opera, et perseverantiam accipimus, sequi, quod nemo corripi debeat, si mandata non observet; sed orandum esset dunlaxat, ut, quod faciendum Deus præcipit, id homini, ut faciat, divino munere largiatur. Hanc difficultatem ut solveret, scripsit Augustinus memoratum librum, cujus scopus est ostendere, et Deum per gratiam nobis donare opera bona et perseverantiam, et tamen recte corripi eos, qui nec bene operantur, nec perseverant; atque hinc et fidem de gratiæ dono, et orationem et corre.pt ionem retinenda esse tanquam amica, quæ Monachus ille repugnare invicem arbitrabatur. Porro in hujus argumenti pertractatione multa tum de gratiæ auxilio, tum de dono perseverantiæ comparate jam ad naturam integram, jam ad naturam lapsam profert, unde discrimen inter utriusque naturæ gratias statuatur. Prœcipuas in hanc rem propositiones ex libri hujus c. 11. et 12. excerptas subjicimus. Propositio I. Gratiæ adjutorium etiam naturæ integræ necessarium erat. Sic enim S. Aug. c. 11. n. 31. Quoniam liberum arbitrium ad malum suf­ feti, ad bonum autem parum est, nisi adjuretur ab omnipotenti bono. Et post n. 32. : Tunc dederat homini Deus bonam voluntatem; in illa quippe tum fecerat, qui fecerat rectum. Dederat et adjutorium, sine quo in ea non fowl permanere, si vellet. Conf. Ei constanti S. Doctoris doctrina de necessitate gratiæ, pro qua 1 I j 278 DE GRATIA ACTUALI. N· sufficiat textus cx L. de Nat. ct Gr. c. 20. Sinit oculus corporis etiam plenis­ sime sanus, nisi candore lun's adjulus mm potest cernere ; sic el homo etiam perfrvtissime justificatus, nisi æterna luce justitia divinitus adjuMur, recte non potest vivere. Propositio II. Gratia naturæ integi·® erat alia, ac naturæ laps®. Sic Are. c. II. n. 29. Quid ergo? Adam non habuit Dei gratiam? Imo vero habuit magnam, sed disparem.... Ille non opus habebat eo adjutorio, quod implorant isti (sancti in hac vita) cum dicunt etc. Propositio III. Gratia naturæ laps® est potentior ct major, quain illa integi*®. Sic S. Alg. c. 11. n. 30. Proinde etsi non interim læliore nunc, rerumtamen potentiore gralia indigent isti. Item n. 31. : Hæc prima eii gralia. quæ data est primo Adam : sed hæc potentior est in secundo Atiam.,. Nec illa quidem parva erat.... Hæc autem tanto major est etc. Propositio IV. Gratia naturæ inlegræ præstabat potentiam faciendi bonum et perseverandi : ilia autem naturæ laps® etiam ipsum velle el perseveraro. Sic Alg. c. 11. n. 31. Prima est enim qua /it ut habeat homo justitiam si velit : secunda ergo plus potest, qua etiam /it ut velit, et tantum velit, tan­ toque ardore diligat, ut carnis voluntatem contraria concupiscentem voluntate spiritus t ineat, etc. Item n. 32. Fit quippe in nobis per hanc Dei gratiam in bono recipiendo et perseveranter tenendo, non solum posse quod volumus; rerum etiam velle quod possumus. Quod non fuit in homine primo; unum enim horum in illo fuit, alterum non fuit. Namque.... acceperat posse si vellet, sed non habuit velle quod posset; nam si habuisset, perseverasset. Propositio F. Gratia in natura integra erat penes et per liberum arbi­ trium : in lapsa autern per donum gratiæ. Sic Alg. c. 11. n. 31. Istam gratiam non habuit homo primus, qua nun­ quam vellet esse malus : sed sane habuit, in (pia si permanere vellet, nunquam malus esset, et sine qua etiam cum libero arbitrio bonus esse non posset, sed eam tamen per liberum arbitrium deserere posset. Nec ipsum ergo Deus esse voluit sine sua gralia, quam reliquit in ejus libero arbitrio. Propositio VI. Gratiæ pro utraque natura notio et officium inlelligenda sunt ex duplici adjutorio, sine quo non, et quo; de quibus S. Aug. c. 12. n. 31. ita scribit : Itemque ipsa adjutoria distinguenda sunt. Aliud est adju­ torium sine quo aliquid non fit; et aliud est adjutorium, quo aliquid fit. Nam sine alimentis non possumus vivere; nec tamen cum adfuerint alimenta, eis ftl ut vivat qui mori voluerit. Ergo adjutorium alimentorum est sine quo non fd, non quo fit ut vivamus. At vero beatitudo quam non habet homo, cum data fuerit, continuo /it beatus.... Primo itaque homini, qui in eo bono quo factus fuerat rectus, acceperat posse non peccare, posse non mori, posse ipsum bonum non deserere, datum est adjutorium perseverantiæ, non quo fieret ut perseve­ raret, sed sine quo per liberum arbitrium perseverare non posset. Nunc vero sanctis in regnum Dei per gratiam Dei prædest inatis, non tale adjutorium perseverantia* datur, sed tale ut eis perseverantia ipsa donetur; non solum ut sine isto dono perseverantes esse non possint, verum etiam ut per hoc donum nonnisi perseverantes sint. Atque ex his propositionibus satis apparct, ser­ monem hic es>e de duplici gralia , actionis et perseverantiæ; imo ad hanc ibidem omnia referri. PR GRATIA NATUR E I.AISE ET INTEGR E. 272. Dico II. Ex Hærclicorum erroribus et Theologorum opinionibus variæ sententiarum classes circa discrimen gratia· pro utraqiic nalnra emergunt, quarum praecipuas hic recensemus, I1. Classis est eorum, qui desumunt discrimen ab cnlitale gralia·. Juxta hos Adamo ad bene agendum cl perseverandum nulla alia opus erat gralia, quam habituali; et hinc in statu natura: integra: nulla prmveniens gralia liquidera illustrationis, seu pro intellectu, necessaria fuit. ?. Est eorum, qui discrimen repetunt a viribus gratiæ. Ad horum nu­ merum pertinent 1°. Lutherus et Calvinus, juxta quos gratia sanitatis erat talis, cui voluntas innocens et sana posset assenti ri vel resistere : medici­ nalis autem erat ejusmodi, quæ infirmam hominis lapsi voluntatem necessitet; ut ex L. deserv. arb. et L. 2. Instit. c. S. liquet. 2°. Jansenius cum plerisque sequacibus, qui L. de Gr. primi hom. c. 14. alibique adjutorium sine quo non dicit osse quameumque gratiam etiam voluntatis, cui homo ex indifferentia arbitrii posset assentire vel dissentire; unde colligitur adju­ torium quo esse gratiam, cui voluntas non potest dissentire potentia saltem relativa. Praeterea L. 2. de Gr. Chr. c. 1.4.17. el alibi sæpius docet gratiam libero arbitrio permissam, seu adjutorium sine quo non, datam fuisse Adamo innocenti et angelis ; nunc autem homini lapso ita necessarium esse adju­ torium quo, ut sine illo nullum bonum velle possit et operari. 34. Est eorum, qui discrimen accersunl a necessitate gratiæ efficacis. Ili enim asserta gratia tum intellectus, tum voluntatis utrique naturæ neces­ saria, statuunt præter gratiam sufficientem in natura integra non fuisse necessitatem gratiæ efficacis, quam tamen pro statu naturæ lapsæ assignant. •P. Est eorum, qui prœdcterniinatioriem physicam pro utroque statu requi­ runt ex bei in creaturas dominio cl causæ primae ratione. Inter hos alii discrimen in sola gratia sufficiente collpcanl, quam in statu innocentiae sola illustratione, in statu præsenti illustratione simul et affectione perfectam existimant : alii a prædetcrminationc derivant, quam nunc magis virluosam, ac tunc fuerat, esse censent. a*. Est eorum, qui gratiam exlrinsece duntaxat efficacem vel congruam admittunt. Horum plerique in hoc conveniunt : ad primum actum bonum, quo Angeli et Adam dicuntur se disposuisse ad gratiam sanctificantem, necessariam fuisse gratiam intellectus una el voluntatis, sicut eadem gralia requiritur nunc pro nobis ad actus salutares : verum ubi natura innocens jam evecta erat ad esse supernaturale per gratiam habitualem, ad 1’eliquos actus salutares non indiguisse Adamum el Angelos gratia prævenienle alia, quam gralia intellectus seu illustratione, caque sive efficaci sive inefficaci; adeoque discrimen in eo versari, quod homo in natura integra potuerit recte operari praecedente sola mentis illustratione : in natura autem lapsa non possit, nisi accedente etiam gratia voluntatem prævenienle cl movente. 280 • > £ DE GRATIA ACTI AM. ARTICULUS V. QUID SIT ADJUTORIUM QUO, ET SINE QUO NON, AD MENTEM S. AUGUSTINI? 273. .Vota /. Adjutorium quo, et sine quo non, ejusque discrimen Janse· nius vocat clavim in scripta S. Augustini, filum in labyrintho ejus scripto­ rum, fundamentum et basin doctrinae de gratia, quam S. Aug. non prius, quam in fine vit® luculentissime declaraverit. Verum gratis omnino hæc asserit Janseniiis, cum S. Augustinus hanc distinctionem semel tantum, et post devictos jam Pelagianos, paucis verbis, ac velut obiter strictimque tra­ diderit ; nec sine injuria tum S. Augustini, ac si is 20. annis pro vera gratiæ el libertatis inlelligentia contra Pelagianos disputans vel stolide ac ignoran­ ter, vel invide aut parum prudenter se gessisset : tum sanctorum Pontificum Jnnocentii el Zosnn, nec non omnium Catholicorum, quod illi quaestiones do gratia definierint, et hi definitas susceperint ante scriptum de Corr, el grat. librum, ignorantes unicam vere doctrinae elavem, filum et basin : tum sancto­ rum Patrum et Theologorum ante Calvinum,ejusque plagiarium Janseuium, utpote in quorum scriptis nihil occurrat de adjutorio quo, pro gratia’ néces­ sitante accepto. 27 i. Nota II. Inter Theologos etiam orthodoxos non satis convenit, quid nomine utriusque adjutorii intellexerit S. Augustinus. Alii per adjutorium sine quo unice intellectam volunt gratiam habitualem : alii solam gratiam intellectus : alii srratiam versatilem voluntatis : alii demum habitualem gratiam, et simul coelestem intellectus illustrationem. Circa adjutorium quo plerique existimant, illud exponendum esse de actuali gratia efficaci, qua Deus ipsam perseverandi voluntatem in Sanctis infallibiliter operatur : alii de ipsamet formali perseverantia id inlelligunt : alii utroque sensu illud accipiunt, tum pro dono, tum pro adjutorio speciali perseverantiae, ac simul pro gratia vel congrua, vel ex se efficaci ad salutariter operandum infallibi­ liter. Certum autem, quod Catholicorum nemo aut hoc aut illud adstrual a S. Aug. assertum in sensu Calvini aut Jansenii. 27u. Nota III. S. Aug. nomine adjutorii quo, et sine quo non præcipue expressit perseverantiam theologice sumptam, h. e. permanentium in gratia sanctificante finalem, vel sine libera cooperatione hominis, c. g. in parvulis el aliis statim post justificationem morientibus, vel cum cooperatione, e. g. in angelis bonis, et jam in plerisque sanctis adultis. Hæc perseverantia adaquate sumpta, prout includit omnia ex parte causæ, mediorum ct effe­ ctus, dicitque Dei providentiam et misericordiam erga pnedestinatos specia­ lem, qua illos rapit ex hac vita, dum sunt in gratia sanctificante, dici potest gratia perseeeranhiP.Suinpta inadequate dici potest vel donum perseverantia, si scilicet passive et fonnaliter spectetur pro statu gratiæ sanctificantis in illo instanti, quod cuilibet ultimum est vitæ : vel adjutorium perseverantia, si spectetur active et causaliter pro auxilio prævenientis gratiæ actualis, quod alicui datur ad perseverandum, h. e. ad conservandam vel reçu pcrandam in ultimo vitæ instanti gratiam sanctificantem. -· DE AWÜTOnfO QUO, ET SINE QUO NON. 281 276. Pire /. S. Aug. per adjutorium quo, ct sine quo, non intellexit gratias duntaxat actuales. Prob. S. Aug. in L. de Coit. et grat. perpetuo loquitur de dono seu gratia perseveranti® : hoc autem donum non est gratia duntaxat actualis, ut patet in parvulis et adultis pradestinatis, statim post justificationem, sæpe in somno, in delirio, aut casu quodam inopinato extinctis ; ergo. Conf. Gratiæ actuales dantur in hac vita, dantur omnibus hominibus, et per liberum arbitrium iis consentitur : sed juxta S. Aug. per adjutorium quo iit, ul non per liberum arbitrium perseveretur, scilicet, quo fit, et per quod nonnisi perseverantes sint, ita ut perseverantia, si data sit, æque parum amitti possit, ac ipsa beatitudo ; datur nunc solis prædestinatis, ait enim : Ikecdebis loquor, qui prcedestinati sunt; datur, cum venerit finis; ergo. Ita I.. de don. persev. c. 6.... L. de corr. et grat. c. 8. etc. Quamvis autem in adultis donum perseverantias includat gratias actuales, tanquam media ad salutem necessaria, tamen in iis solis non consistit ; cum multi copiosissimis gratiis acceptis, vitaque diu sanctissime acta, in fine deficiant, quando alii post vitam diu flagitiose actam in fine resipiscunt. S. Alg. ibid. 277. Dico II. S. Aug. utriusque discrimen non statuit in eo, quod adjuto­ rium sine quo tantum fuerit auxilium sufficiens pro statu naturæ integra : adjutorium quo sit auxilium efficax solum pro natura lapsa. Prob. S. Aug. discrimen generale posuit in eo, quod in statu natura inte­ gra tantum fuerit adjutorium sine quo, in statu natura laps® adjutorium quo : sed per adjutorium sine quo nequit intclligi gratia tantum sufficiens, quod etiam datur in statu natura lapsæ ; nec per adjutorium quo gratia efficax, tum quia sancti angeli perseverarunt, utique per gratiam efficacem, quæ ibi habetur juxta S. Aug., ubi locus debetur dicto Apostoli : Quis te dijtemit?tum quia juxta eumdem Aug. Adam, si perseverasset, per eamdem gratiam perseverasset, perquam angeli; Adam vero non perseverasset sine gratia adjuvante, juxta Anxus. 11. can. -19.; adjuvans autem gratia certe effi­ cax est. Conf. Auxilium efficax et sufficiens sunt ex omnium sententia gratiæ actuales: atqui ex dictis adjutorium quo, et sine quo, juxta S. Aug. vel plane non sunt, vel non sunt solæ gratiæ actuales ; ergo. 278. Dico III. S. Aug. quantum ad auxilia actionis per adjutorium sine γιο pro statu natura integra intellexit adjutorium intellectus cum gratia lubiluali : per adjutorium quo pro statu naturæ lapsæ adjutorium seu illu­ strationem intellectus, simul et gratiam inspirationis voluntatem afficientem. Prob. 1°. S. Aug. ubi gratiam voluntatis exprimit, usurpat voces : Spiritus charitatis, inspiratio dilectionis, bona voluntas, boni cupiditas, suavitas, delectatio, cordis voluptas : at ubi loquitur de gratia Adami et angelorum, lanium adhibet nomina luminis, lucis, aliaque illustrationem exprimentia, L. deNal. el Grat. c. 27.... L. 2. de Pecc. mer. c. 8.... L. de Gestis Pelag. c. 3. elc. ; ergo. Conf. Talis juxta S. Aug. naturæ integra fuit concessa gratia, cui conve­ niat, ut non per eam, sed per liberum arbitrium angeli operati sint, et pei> ·' 2S2 DE GRATIA ACTLAI.I, severarint ; Adam vero potuerit operari el poraeverare, ex 5* pmp. Aco.; ergo. Nam quod tit cum sola gratia intellectus, debet potius tribui libertati quam graliie illi, quæ est voluntati extrinseca. nec influens in ejus actionem' nec robur addens. λ ’ α Prob. 2°. Juxta S. Avg. in homine gratia habituali et illustratione divina instructo necessaria est gratia voluntatis ad vincendos concupiscentia motus a bono removentes : sed certum est, nullos fuisse in Adamo concupiscenti! motus, aliave obstacula ; ergo. Conf. Pelagians solam admiserunt gratiam illustrationis ; et S. Arc. affirmat, verum fore dogma Pelagianoruns, si natura non esset læsa, sed innocens; L. de Nat. et Grat.; ergo. 279. Obj. S. Fem. L. 2. ad Thrasim. c. 3. et S. Bern, in Cant, serm. 22. n. 6. dicunt, unam esse gratiam operatam in homine lapso, ut surgerel.el in angelo stante, ne caderet; ergo ex parte gratiae ipsius nullum est discrimen. Conf. Juxta S. Avg. gratia medicinalis est major ct potentior, quam gratia sanitatis; ergo discrimen tantum est quoad majus ct minus, non vero quoad substantiam vel operationem. R. D. Λ. Dicunt esse unam eamdem gratiam in genere, et spectando precise rationem doni supernatandis indebiti C. in specie, ac spectando rationes singulares .V. Discrimen autem specificum intercedere debere patet ex supra dictis. Ad Conf. N. vel D. Cons. Discrimen tantum est quoad majus vel minus intra idem genus C. intra eamdem speciem .V. Conceditur sane ab omnibus specifica differentia inter gratiam intellectus ct gratiam voluntatis, et tamen S. Aug. L. de Gr. Chr. c. 2G. de iis sic scribit : Est ulrumque Dei donum; sed unum majus, alterum minus. Inst. 1. Angeli, qui perseverarunt, ampliori adjutorio fuerunt instructi, nt ait Acc. L. 12. de Civ. c. 9. n. 2. Illi amplius adjuti, ad cam beatitudinis plenitudinem, unde se nunquam casuros certissimi fierent, pervenerunt : sed per hoc amplius adjutorium intelligi debet gratia voluntatis; ergo. R. D. M. Amplius adjuti sunt adjutorio patriæ ac termini, seu ipsabealitudine in premium perseverantiæ concessa, qua pervenerunt ad plenitu­ dinem beatitudinis seu certitudinem de perpetuitate C. adjutorio viæsen auxilio actuali subd. ampliore adjutorio illustrationis vel in se, vel in ratione alterius T. ampliore adjutorio motionem voluntatis præstante ac submini­ strante illi vires .V. Dixi : Transeat; quia rcipsa loquitur hic S. Doctor de ipsa j>erseceranlia seu beatitudine, non autem de adjutorio ad perseveran­ dum; ut patet tum ex contextu, tum ex scopo, quem sibi proposuerat, quemque L. 11. dc Genes, c. 17. etL. de Corr. et gr. c. 10. semel ac iterum proposita quæstione indicaverat. Inst. 2. S. Aug. LL. de Civ. et de Corr, ac gr. passim tribuit angelis ct Adamo gratiam, quæ efficeret velle, et operaretur bonam voluntatem : sed his etiam verbis indicat in natura lapsa gratiam voluntatis; ergo. R. D. M. Tribuit illis hanc gratiam ad primam voluntatem bonam seu actus primos, quibus sc disposuerunt ad gratiam sanctificantem C. ad vo­ luntatis bonae continuationem et actus subséquentes .V. De priori gratia S. Avg. loqui patet ex ipsius verbis L. 12. dc Civ. c. 9. Non (est) dubiuih ; DE ADJUTOIHO QL'O, ET SINE QUO NON. 283 quod abillo facta sit (bona voluntas ) a quo et ipsi (facti sunt ) Et islam quis frcerat, nisi ille, qui eos cum lama voluntate, id est, cum amore casto, quo illi mllucrercnt, creavit ? Inst. 3. Idem L. 14. dc Civ. c. 13. n. 1. hæc habet : Si voluntas (Adami) in amore superioris immutabilis boni, a quo illustrabatur ut videret, el accen­ datur ut amaret, stabilis permaneret ; non inde ad sibi placendum avertertlur, et ex hoc intenebresceret el frigesceret. \\. similiter. Verba enim hæc, quæ necessario in Jansenii etiam systemate emollienda sunt, nihil aliud exigunt, quam intellectum Adaini fuisse illu­ stratum, et voluntatem accensam ad amandum immutabile bonum, qui fuit primus actus et dispositio ad gratiam sanctificantem, quin etiam ad perse­ verandum in hoc amore, et sic ad actus subséquentes hic requiratur utraque gratia: quamvis enim hic Evæ credulitas serpentis sermoni praestita oppo­ natur illustrationi, ct Adaini obsequentia erga uxorem obedienliœ erga Deum, tamen hæc oppositio non debet terminari immediate ad illustratio­ nem et accensioncm formaliter ac in se spectatam, sed mediate ac affective inaniore scilicet primo sumptam: unde et alii textum explicant non de illustratione et accensione, quæ amorem Dei præcedat ct ad illum provocet; sed de amore ipso, a quo primi parentes illustrabantur ct accendebantur ad reliqua recte videnda et amanda. Inst. 4. Si gratia voluntatis non fuisset data naturæ integrœ, actus ejus toni non possent dici salutares; ergo. R. .V. seq. Et quidem quoad lum., licet absit gratia voluntatem excitans, adest tamen gratia adjuvans, nempe habitus supernaturalis per modum principii influens in actum, cujus nomine etiam hic venit natura et liberum arbitrium, per quod angelos stetisse et Adam permanere potuisse saepius j.undictum est. Natura enim, libertas naturalis, et liberum arbitrium hic non usurpantur ab Augustino in vulgari sensu et opposito ad omnem gra­ tiam supernaturalem ; sed pro natura integra, libertate ac libero arbitrio secundum statum primæ creationis donis supernaturalibus ornatum, et tantum opposite ad gratiam auxiliantem piæ affectionis. Hoc enim sensu Concilium Araus. II. can. 21. dixit naturam per Adam esse perditam ; Aug. epist. 107. (al. 217. η. 11.) : Totam (naturam) in semel ipso perdidit primus .Idam; et L. 1. Retr. c. 15. n. G. : Proprie natura dicitur, in qua sine vitio mali sumus. Inst. a. Juxta S. Aug. gratia naturæ inlegræ tribuebat Adami voluntati pose seu potentiam agendi : sed gratia illustrationis non tribuit voluntati ' passe, cum in eam non influat; ergo. Conf. Homo justus in statu praesenti, quantumvis nulla concupiscentia pulsatus, sine piæ affectionis gratia non potest bene operari ; ergo nec id potuit in statu priori. R. D. m. Illustrationis gratia sola non tribuit voluntati posse C. conjuncta cum gratia habituali aliisque donis, quibus instructam diximus naturam integram N. Ad Conf. N. Cons. Disparitas est 1°. quia in homine quamvis justificato remanet semper concupiscentia, quæ in actus etiam vehementiores prorum­ peret, nisi graliæ prævenientis ope cohiberetur : ea vero non fuit in natura integra. 2°. In homine lapso voluntas vel ex peccato originali, vel aliunde habet difficultatem magnam ad bonum supernaturale, quæ superari debet «ί 1! 284 DF. GRATIA ACTUALI. per prœvenîenlom ol confortantem gratiam : eam non habebat voluntas natura» integro» recta a Deo creata. Inst. 6. Quamvis in statu innocenti® nulla esset ignorantia intellectus, tamen requirebatur illustrationis donum ; ergo quamvis ibidem non fuerit concupiscentia· motus, requirebatur donum inspirationis. R. 1°. D. supp. Ant. Nulla erat in Adamo ignorantia habitualis C. actua­ lis subd. beneficio gratiœ intellectus, singulis in occasionibus suggerentis, quid agendum foret C. seclusa hac gratia iV. R. 2°. .V. Cons. Disparitas est 1. quia seclusa gratia intellectus, fuisset in Adamo ignorantia actualis rerum hic et nunc agendarum : seclusa autem gratia voluntatis actuali in eo non fuisset futura concupiscentia actual», utpote quæ non est mera privatio cœlestis motionis, sicut similis ignorantia est mera privatio cognitionis, sed illi contrarie opponitur. 2. Gratia illustra­ tionis requiritur essentialiter ad actum salutarem , cum aliter suppleri non possit: non ita requiritur gratia inspirationis, cum prœsente illustratione liberum arbitrium sanum ct se ipsum movere, et per principium habituum supernatural!um operari salutariter potuerit. Inst. 7. Ad indeliberatam illustrationem intellectus necessario sequitur indelibera tus motus in voluntate; ergo vel neutra, vel utraque gratia etiam in natura integra est admittenda. R. D. A. Sequitur indeliberatus in voluntate motus nunc et in præsenti slain T. in statu integritatis sequebatur .V. Sicut in naturalibus, etiam ad malum nullus voluntatis motus pnevertebal rationem in statu integritatis, sic non est fundamentum id asserendi de supematuralibus. Prœlerea ejus­ modi motus indelilæratus vera gratia voluntatis, eam scilicet adjuvans ct corroborans, dici non posset. 284). Dico IV. Systema S. Aug. circa perseverantiam complectitur sub nomine adjutorii quo, et sine φιο non, tam donum, quam adjutorium per­ severantias. Prob. S. Aug. ex dictis n. 276. perseverantia» ejusmodi tribuit prædicata, quæ plerumque conveniunt dono perseverantia», et quandoque adjutorio perseverantia.*. juxta ulriusque notionem ex n. 275.; ergo. Sane plura his adjutoriis c. 12. n. 35. 38. tribuit prædicata, qua» non conveniunt statui gratia» sanctificantis cum ultimo vitœ termino conjunctæ, ut cum dicit: Major libertas est necessaria adversus lot et tantas lentat tones.......dono perseverantia* inunita....... ///^(Adam) et terrente nullo el insuper contra Dei terrentis imperium libero usus arbitrio, non stetit in tanta felicitate.... isti autem, non dico terrente mundo, sed serviente ne starent, steterunt in fide.... Ac per hoc nec de ipsa perseverantia boni voluit Deus sanctos suos in viribus suis, sed in ipso gloriari : qui eis non solum dat adjutorium, quale prinui homini dedit, sine quo non possint perseverare si relini : sed in eis etiam operatur et velle : ut quoniam non perseverabunt, nisi et possint et velint, perseverandi eis possibilitas, et voluntas, divina* gratia? largitate donetur. Triplex autem discrimen ex mente S. Alg. datur inter donum perseve­ rantia pro utroque statu : 1·. Quod perseverantia in hoc statu pendeat a morte felici, in illo ab actione salutari, L. de Coit, ct grat. c. 12. 2°. Quod in illo relicta fuerit libero arbitrio, jam vero pendeat a sola Dei miseri* DE ADJUTORIO QUO, ET SINE QUO NON. 28H undid, cum pendeat a morte felici, quæ in manu unius Dei est. 3°. Quod perseverantia sanctis angelis fuerit merces merit i, utpote ex libero arbitrio profecta, nunc vero prædestinatis sil donum gratia}, ob mortem cx unius Dei arbitrio pendentem. Discrimen, quod inter adjutoria perseverantia' pro utroque statu, seu inter auxilium (pio, cl sine quo non perseveratur, statuit S. Au;., potest explicari tum juxta num. 278. de gratia illustrationis cl inspirationis ; tum ex ce quod adjutorium, quo perseveratur iu statu naturo lapsæ, detur, rioiliu media non tantum prælucente, sed etiam dirigente, h. c. ideo detur, quia futurum est efficax, et non daretur, si prævisum fuisset inefficax futurum; adjutorium autem sine quo non perseveratur in statu integritatis, collatum fuerit scientia media duntaxat prælucente. ita ut, non obstante provisione dc ejusdem incfficacia, aliud non daretur. 2X1. Oty. /. Juxta S. Aug. L. de Corr. cl grat. c. 10. n. 27., c. II. n. 29. 31. 32., c. 12. n. 31. in statu naturœ inlegrœ fuit tanlurn adjutorium «inc quo non, non autem adjutorium quo : sed hoc in allato systemate non tenet; ergo. Prob. min. In allato systemate Adamus el angeli habuerunt gratiam efficacem, utrique quidem ad actus primos salutares, postremi etiam sancti d perseverandum : sed gratia efficax est adjutorium quo, sicut adjutorium sineφιο non est gratia sufficiens; ergo. II. .V. min. Ad prob. I). M. Adamus ct angeli habuerunt gratiam efficacem materialiter sumptam, seu quæ talis est C. formaliter sumptam, seu qua talem .V. D. etiam lam. part. min. Gratia efficax materialiter, seu quæ talis est adjutorium quo X. efficax formalilcr el qua talis C. 2"n. partem vero 7V. ; quia in phrasi Augusliniana adjutorium sine quo non non tantum est gratia sufficiens, sed etiam gratia efficax materialiter et quæ talis, nempe quæ datur scientia media duntaxat prælucente, non autem dirigente, h. e. quæ quidem providetur efficax futura, non tamen ideo datur, quia prævisa est efficax,quæquc non daretur, nisi efficax futura provideretur. Ind. 1. Adjutorium quo est auxilium, quo Iit, ut aliquis usque in finem perseveret : sed angeli sancti habuerunt auxilium, quo factum est, ut perselerarenl; quia graliœ efficacis ope perseverarunt ; ergo. II. 1). )l. Adjutorium quo est auxilium, quo quomodocumque fit. vel quo precise adjuvante, aut cum (pio Iit, ut aliquis perseveret Λ. est auxilium, Ψ» efficiente, aut per quod /it, ut etc. C. Nempe adjutorium quo duo dicit, imum ex parte Dei, scilicet quod ab eo detur cum tali determinatione, ut si adjutorium idem fuisset provisum futurum inefficax, loco illius daretur aliud prævisum efficax : alterum ex parte auxilii, nimirum quod adæquale sumptum includat motionem voluntatis; ex hoc enim utroque capito prærozalivam habet auxilii efficientis el talis, per quod fit, ut perseveretur : cum ei ejus defectu, quamvis reipsa sil efficax, lautum adjuvans dicatur et tale, aimquo Iit, ut perseveretur ; quia perseverantia in concursu talis alixilii ex formula loquendi Augusliniana habetur per liberum arbitrium. hui. 2. Adjutorium quo est tale auxilium, vi cujus discretio perlinet ad iKnm.juxta illud Pauli : Quis te discernit? Atqui gratia efficax sanctorum angelorum erat tale auxilium, vi cujus discretio angelorum perlinebat ad Deum; quia eliarn locus iste Apostoli obtinebat apud angelos; ergo. ? fl ■; >1 .q · 1 <ν»η·. •S». i I «. J Λ a. 286 1»E GRATIA ACTUALI. R. D. M. Adjutorium quo est auxilium, vi cujus quoad cllectum pneck spectati discratio perlinet ad Deum V. vi cujus quoad dantis allectum et quoad auxilii eulitatcm speciati perlinet discretio ad Deum C. el distincta ηιίη. .V. cons. Deus discrevit angelos bonos a malis per hoc, quod illis dederit auxilium, cum quo erant perseveraturi; his vero dederit auxilium, cani quo non erant perseveraturi : non etiam per hoc, quod speciali affectu illorum potius, quam horum perseverantiam voluerit, aut propter illustrationem concesserit affectionem quoque voluntatis; cum juxta Aug. utrisqiie dederit auxilium perseverantiæ sine quo non, ita ut perseverandi et non perseve­ randi voluntatem libero eorum committeret arbitrio. E contrario sanctis nunc prœdeslinatis utrumque pneslat, cosque discer­ nit a reprobis non per hoc duntaxat, quod illis det auxilium, cum quo per­ severantes erunt; sed per id quoque, quod det ideo, quia cum hoc nonnisi perseveraturi suut, daturus aliud, si cum isto defecturi viderentur : reprobis vero det auxilium, cum quo minime perseveraturi sunt, quamvis cum illo proxima vel remota perseverandi potentia ipsis tribuatur. Inst. 3. Nullum est fundamentum hujus asserti scientia media pneluccnte ac dirigente ,· ergo. R. .V. .1. Nam 1. hac explicatione eripitur S. Augustinus Luthero, Calvino et Jansenio, tum quia negatur necessitas gratiæ neccssitantis, tum quia asseritur libertas indilferentiæ. 2. Quia hac ratione datur discrimen gratiæ utri usque status, tum ex ipsa entitate gratiæ, cum gratia illustrationis diffe­ rat ab inspiratione ; tum ex gratiæ respectu ad Deum, qui hic, non ibi, diri­ gitur a scientia media; tum ex gratiæ respectu ad naturas, sanam aliam, aliam infirmam. 3. Quia hac ratione ostenditur, quod S. Aug. doctrina optime cohaereat, et omnia gratiæ discrimina pro utroque statu rite explicentur. Inst. 4. Trid. Scss. 6. can. 22. quis dixerit, inquit, justificatum, vel sint speciali auxilio Dei in accepta justitia perseverare posse, vel cum eo non posse; anathema sit. Similia colliguntur ex Araus. II. can. 10., ex S. Aug. in Enchir. c. 107.. L. 12. de Civ. c. 9. et L. 1 4. c. 27. ; ergo et perseverantia sanctorum angelorum fuit specialis gratia; ac consequenter adjutorium quo. Conf. Angeli sancti,qui perseverarunt, amplius adjuti sunt, quam reprobi qui ceciderunt, juxta S. Aug. L. 12. de Civ. c. 9. ; ergo acceperunt adjuto­ rium quo. R. D. J. Sine speciali auxilio non potest perseverari in natura lapsa C. non potuit in natura integra .V. Certe S. Augustinus ab angelis sanctis perse­ veratum dicit per liberum arbitrium, non autem per gratiæ donum. Dispa· ritas est, quia in natura integra non erat opus favore speciali, sive ratione mortis tempore status gratiæ, sive ratione infirmitatis naturœ aut difficul­ tatis; quæ tum perseverantiæ, tum exercitio boni in statu natura; lapsæ necessitatem imponunt specialis favoris. Ad Conf. R. 1°. ut responsum est num. 279. R. 2°. I). M. Angeli sancti sunt amplius adjuti in actu secundo C. in actu primo Λ. Angelos sanctos amplius in actu secundo adjutus fuisse inde constat, quod nemo in actu secundo adjuvetur, nisi ipse agat : neque quis­ piam salutariter operetur, nisi Deus cooperatur. Cum ergo angeli sancti sponte operati sint illum actum, ex quo pendebat ipsorum a statu viæad statum termini h. e. æternam beatitudinem transitus ; habuerunt auxilium bE ADJUTORIO QUO, ET SINE QUO NON. 287 gratiæ in aclu secundo physice adjuvantis ct coopérait lis, quod angeli mali, quiaeumdem actum ponere neglexerunt, sua culpa non habuere; quamvis ex Dei liboralilate perinde ac angeli sancti illud habuerint in actu prirno, etsi voluissent, etiam in actu secundo habuissent. 282. Oiij. II. Neque in systemate gratiæ congrua possunt explicari omnia dogmata et discrimina, quæ S. Aug. edidit de gratia perseverantiæ in utro­ que statu; ergo nostra explicatio non est praeferenda aliis. Prob. Juxta S. Accisi Adam perseverassel, ut potuit, perseverasset sub eodem auxilio, subqao non perseveravit. Sed de facto illud auxilium non erat congruum scu datum sub scientia media perseverantiæ cum tali auxilio; ergo etiam, si perseverassel, non fuisset auxilium congruum vel datum sub scientia media perseverantiæ future ; consequenter gratia efficax in Adamo non fuisset data scientia media praelucente. R. .V. .·!. Adprob. D. M. Perseverassel sub eodem auxilio entitative sumpto, elsecundum quod dicit ipsam virtutem auxiliandi C. sub eodem auxilio etiam respective sumpto, ct secundum quod extrinsece dicit praescientiam Dei mediam .V. Sicut Calholicæ scholæ omnes faleri tenentur, peccatorem, qui violat præceplum, potuisse sub eodem auxilio illud servare, quamvis de facto non fuerit congruum, sed tamen potuisset esse congruum, si voluisset eidem cooperari : sic idem enuntiamus de auxilio Adæ dato. Inst. 1. Juxta S. Aug. Adamus ad perseverandum non opus habuit eo auxilio, quo nunc indigent sancti ad vitam æternam praedestinati. Sed hoc in systemate gratiæ congrua est falsum; nam praedestinati nunc indigent tantum gratia congrua, caque habita consequenter impossibile est, ut non perseverent : atqui etiam Adamus opus tantum habuerat gratia congrua, ut derseverarel, eaque habita infallibililer perseverasset ; ergo falsum est, quod non habuerit opus eo auxilio, quo nunc indigent praedestinati. R. .V. vel D. M. Praedestinati nunc indigent tantum gratia congrua ejus­ dem speciei cum congrua in statu natura integra A’. Diversæ speciei C. Dicersilas utriusque gratiæ stat in eo : 1. quod in natura integra sit tantum gratia excitans intellectum; in lapsa autem etiam excitans voluntatem; unde est differentia entilatis : 2. quod in natura integra supponat natura sanitatem ac integritatem ; in lapsa autem difficultatem emolliat, intirmilalem roboret ct vires addat ; unde est differentia virium vel saltem tenden­ ti» intrinsecæ ad effectus singulares praestandos : 3. quod in natura integra gratia congrua detur, etiam danda, si non esset congrua futura; in lapsa autem sic conferatur, ut loco illius alia daretur, si efficax non futura prae­ videretur; unde est differentia specialis favoris pro statu praesenti. Atque ex hoc triplici discrimine manifestum est, in qua ratione gratiæ praesentis status polenlior sit gratia, quæ congrua fuit in natura integra. Inst. 2. Duo singularia discrimina alia a S. Aug. gratiæ assignata, per gratiam congruam minus commode explicantur : Γ"". Quod angeli sancti perseveraverint per liberum arbitrium, praedestinati nunc perseverent per gratiam, quia habent gratiam congruam ; ergo si etiam angeli sancti gratiam congruam habuissent, per gratiam, et non per liberum arbitrium persévé­ rassent. 2"”. Quod sanctis naturæ lapsæ detur tale adjutorium gratiæ, quo indtclinabiliter et insuperabiliter eorum voluntates aguntur, ut illo adjutorio 288 bE GRATIA ACTL’AÜ. accepto persévérantes esse invictissimo velint. Hoc autem etiam de angelis bonis dicendum erat in nostro systemate, ubi hidec Unabititas, insuperabiiilas ct invictissima ratio in eo potissimum fundatur, quod gratia a Deo detur sub infallibili scientia media de secuturo effectu ; ergo. H. J HOMO SOLIS NATURÆ VIRIBUS POSSIT MERERI AUT IMPETRARE GRATIAM, VEI. AI) EAMDEM SE DISPONERE ? 281. Dico I. Homo solis naturæ viribus nequit de condigno aut congruo mereri gratiam. Est de fide. Μ. I. Ex sententia universæ Ecclesiæ, gratia actualis prima est oninino indebita et gratuita, ad Rom. 11. v. 6. Si autem gratia·, jam non ex operibus : alioquin gratia jam non est gratia. Ergo excludit sine discrimine omne meritum sive congruum, sive condignum. Prob. II. Ex eadem sententia nullum gratiæ justiliæve, pietatis aut sa­ lutis initium tribui potest facultati naturæ, sed Deo, Deique gratiæ supernaturali, ad Rom. 3. v. 20. operibus legis non justificabitur omnis caro. Et v. 21. Justificati gratis per gratiam ipsius. Rem 1. ad Cor. 4. v. 7. Quis enim te discernit? Ad Philipp. 2. v. 13. Deus est, (pii operatur in vobis et velle el perficere, pro bona voluntate. Prob. III. Similiter dogma Ecclesiæ est, liberum arbitrium non posse sine gratia aliquid salutare seu conducens ad salutem agere; juxta illud Christi, Ioann, ia. v. 5. Sine me nihil potestis facere. Et Joann. 6. v. 44. Nemo potest unire ad me, nisi Paler, qui misit me, traxerit illum. Item 1. ad Cor. 4. v. 7. aip.cit. Quid habes, quod non accepisti ? Et ad Rom. H. v. 35. Quis prior Mit illi, et retribuetur ei ? Prob. IV. Nullum opus meretur prœmium, quod est supra omnem conne­ xionem transcendentem naturæ operantis; quia etiam meritum congninnl due connexione ad premium concipi nequit. Sed quaslibet gratia aclualisj lanquimdonum supematurale, est supra omnem connexionem transcenden­ tem natura rationalis suis viribus operantis; ergo quælibet gratia est supra meritum qualecumquc naturæ rationalis suis viribus operantis. M Dico II. Homo nequit impetrare gratiam, aut ad eam se disponere per orationem naturalem. Prob.AdRom. 8. v. 2G. dicitur : Quid oremus, sicut oportet, nescimus: I ipse Spiritus postulat pro nobis (vel ut S. Aug. cum aliis legit) interpellat salibus inenarrabilibus. Iu quem locum idem in cp. 105. (al. 194. c. 1. n. 16.) : Didum est, scribit, interpellat, quia interpellare nos facit, nobisque interpellandi et gemendi inspirat affectum. Et Joann. 15. v. 7. Si manseritis inne,et verba mea in vobis manserint, quodcumqiie volueritis petetis, ct fiet iv. p. 1. 19 2. a' ΙΈ GRATIA ACTUALI. vobis. Ergo omnis oratio conducens ad salutem jam ipsa prius fit per graliàin saltem actualem, estque superuaturalis. I nde Coxc. Araus. can. 3. Si quis, inquit, ad invocationem humanam gratiam Dei dicit posseconft rri, non autem ipsam gratiam facere, ut invocetur a nobis, contradicit Isaùe Prophétie, vet Apostolo, etc. Ilis accedunt Patres Ambrosius, Curysost., Aug., Prosper,etc. quos vide apud Ripalda L. 1. Disp. 19. Conf. Quia oratio, prout etiam est impetratio discreta a merito, daret initium salutis nostra libero arbitrio : esset opus conducens ad salutem sine gratia : haberet connexionem ad aliquid supernaturale transcendentalcm ; quæ omnia falsa sunt. 286. Dico III. Nequit homo solis naturæ viribus se positive disponere nl gratiam. Prob. 1. Ejusmodi dispositio positiva dicitur, quœ per modum causæ mo­ ralis vel conditionis habet intrinsecam connexionem cum dono : sed non est connexa cum gratia ratione ipsius gratiæ, quasi hæc exigeret dispositionem ; quia misericordia Dei dat etiam gratiam maxime indispositis, juxta illud Isa. 63. v. 1. Invenerunt, qui non quœsiverunt me... Expandi manus meas lota die ad populum incredulum, qui graditur in via non bona post cogitatio­ nes suas; quod S. Ave. L. 1. contra duas epist. Pelag. c. 19. etL. de gr. ac lib. arb. c. 6. n. B. probat, expendens hanc Dei gratiam in vocatione Pauli, eamdemque in se cognoscit L. 1. o. et 7. Confess, per plura capita. Neque est connexa ratione sui, quasi ipsa posita exigeret collationem gratiæ; quia nihil naturale exigit supernaturale. Prob. II. Dispositio nequit dici causa moralis gratiæ; cum sic evaderet causa meritoria superius rejecta : neque etiam conditio. Nam opera naturalia vdessent conditio imperlincns; ct sic nihil connecterenlur cum gratia: vel essent conditio conducens ad gratiam ; ergo eam Deus expcctarel, aut non ex poetaret ad gratiam conferendam. Si primum ; sententia hæc repetit ex parte errorem ab Aral sicano damnatum Can. i. Si secundum; ergo nec stricta conditio est. nec quomodo conducat ad salutem, ostenditur. Conf. Patres æque ac Concilia non videbantur sibi salis cavisse aSemipelagianis, nisi asserendo, naturam ante omne auxilium gratiæ nihil posse prater peccatum et mendacium, ut liquet ex Aug. L. 2. de pecc. mer. c. 18., L. i. contr. Julian, c. 3. n. 15. alibique; ex Prosp. ad Capit. Gallorum c. 6.; ex Araus. Can. 22. Ergo facultati naturæ nulla dispositio positiva ad gra­ tiam ex eorum sensu concedenda est. 287. Dico IV. Potest homo solis naturæ viribus se disponere ad gratiam negative; idque vel removendo prohibens, scilicet peccatum, seu potius evi­ tando majorem indignitatem ex peccato orituram; cum peccatum stride non prohibeat, aut absterreat Deum a danda gratia, qui etiam peccatoribus dat gratiam sæpe abundantiorem, juxta illud ad Rom. 3. v. 20. Ubi autem abundavit delictum, superabundantgratia: vel ponendo aliquod facilitans exercitium salutarium operum, nempe actus et opera virtutum naturalium, a quibus vel excluduntur habitus viliosi, vel nascuntur habitus virtutum acquisiti. Hat io est. quia imprimis hujusmodi remotio prohibentis, aut positio faci- ■■■. ■ . DE NECESSITATE GRATIÆ ACTUAEIS. 291 litantis potest dici dispositio qualiscumque et aptitude seu capacitas, vel minor iriepliludo seu incapncilas aut indignitas : Deinde, quia hæc remotio ac positio supponitur hic, ex infra dicendis, viribus hominis naturalibus pos­ sibilis: Denique quia nihil hic asseritur, quod in prioribus rejecimus; nec iiliunde etiam aliquid obstat; unde ct secundum sensum a nobis positum assertio non habet adversarios. 288. Obj. I. conlr. I"m. SripTura sæpe innuit opera naturalia præccdcrc gratiam vel tanquam meritum, vel tanquam dispositionem; ergo. Ani. plet I. ex Zachar. 1. Convertimini ad me..., ct convertar ad vos. 2. ex Prov. 16. Hominis est animam prœparare, et Domini gubernare linguam. 3. ex ep. ad Roni. 7. Velle, adjacet mihi : perficere autem bonum, non invenio. I.ex2. Parai. 15. Dominus vobiscum, quia fuistis cum eoi si queesierilis tum, invenietis etc. Quo perlinet etiam dictum Christi Luc. 11. Petite, et dabitur vobis : quœrite, et invenietis etc. R. Λ’. J.Quia Scriptura his textibus dunlaxat docet præter gratiam exci­ tantem requiri adjuvantem, vel præter gratias actuum internorum dari uberiorem ad actus externos et arduos perficiendos. Àdprob. la,n. R. Cum S. Aug. L. de gr. el lib. arb. c. 5. n. 10. Eliam dicitur Psal. 79. Deus virtutum, converte nos. Et Ps. 84. Converte nos, Deus salutaris noster, etc. Ergo quod convertimur ad Deum, est donum Dei. Hem lenire ad Christum quid est, nisi ad eum credendo converti, et tamen Christus Joann. G. Nemo, inquit, potest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo. Adprob. 2am. R. Cum eodem L. 2. contr. duas ep. Pelag. c. 9. n. 19. Quo­ modo ergo Christus dicit? Sine me nihil potestis facere. Et Apostolus? Abra imis sufficientes aliquid cogitare ex nobis, si homo suis viribus potest prae­ parare animam. Non enim sine cogitatione potest esse animæ praeparatio. Etn.20. Ecce Deus admonet, inquit, ut praeparemus voluntatem....... el tamen ut hoc faciat homo, adjuvat Deus. Adprob. 3a”. R. Cum eodem ex Apostolo : Deus est, qui operatur in robis ('.cellectperficere pro bona voluntate. Unde L. de prædest. SS. c. 2. n. 5. Sicut, inquit, nemo sibi sufficit ad incipiendum vel perficiendum quodeumque opus bonum....... unde in omni opere bono et incipiendo et perficiendo suffi* 'itnlia nostra ex Deo est; ita nemo sibi sufficit ad incipiendam vel ad perfi· ciendam fidem, sed sufficientia nostra ex Deo est. Adprob. 4ain. R. Ex eodem ad primum ex L. dc gr. ct lib. arb. c. 5. n. 12. Quomodo quæsi vit Paulus, aut quæ merita bona habuit, ut gratiam inve­ niret? Alcritum fu it quidem in Apostolo Paulo, sed malum, quando perseque­ bitur Ecclesiam : unde dicit, non sum idoneus vocari Apostolus, quia perseculus sum Ecclesiam Dei. Cum ergo haberet hoc meritum malum, redditum Ari bonum pro malo : idcoque secutus adjunxit : Sed gratia Dei sum id, podsum. Ad 2"’“. vero ex L. de don. persev. c. 23. n. 64. Inlelligimus et kc ipsum esse donum Dei, ut veraci corde et spiritualité)' clamemus ad Deum. Attendant ergo quomodo falluntur, qui........ nec volunt inlelligere etiam hoc Licini muneris esse, ut oremus, hoc est, petamus, qitœramus» atque pulsemus. Inst. i. Christus in parabola Mattii. 25. docet, gratias distribui secundum propriam virtutem, h. c. , opera naturalia virtutum moralium : Uni dedit l»U 1.ΗΛΤ1Α VCH Al.l. quinque talenta, alii autem duo, alii vero unum, unicuique sècundumyroprium virtutem ; ergo. R. Hanc parabolam plures explicationes admittere, quin ad meritum natu­ rale gratiarum descendatur. Interpretum enim plerique volunt, illud secmr. dur■; propriam virtutem additum esse ad explendam narrationem parabolæ e\ hominum consuetudine desumi tam, non vero ad aliquid Deo gratiarum distributori applicandum. Alii in sensu talentorum explanando varia com­ mentantur, atque per ea vel intelligunt dona naturalia secundum meritum ▼el capacitatem naturæ distributa : vel gratias gratis datas, quæ ad sui ministerium perfectum nonnunquam naturæ virtutem et aplitudmein pnesupponunt : vel gratiam justiticantem, quæ juxta meritum supernaturale dispensatur : vel gratiam actualem, de cujus distributione varii etiam varia systemata formant. inst. 2. Zachæus meruit recipere Christum , antequam crederet : Latro in cruce invenit gratiam : Cornelius Centurio vocatus est ad fidem propter praecedens meritum, quod ex tide nouerai, neque supernaturale; ergo. R. .V. .1. Credidit enim Latro, ut docet S. Aug. L. 1. de Anima et ejus orig. c. 9. u. II. Neque, ut loquitur idem Doctor L. de prædest. SS. c. 7. n. 12., Cornelius sine aliqua fide donabat et orabat, quomodo nam invocabat, in quem non crediderat etc. Idem de iisdem et Zachæo testatur Araus. post can. 2b. his verbis ; Cnde manifestissime credendum est, quod et illius latronis, quem Dominus ad paradisi patriam revocavit ; et Cornelii Centu­ rionis, ad quem Angelus Domini missus est ; et Zachœi, qui ipsum Dominum suscipere meruit, illa tam admirabilis /ides non fuit de natura, sed divina graliœ largitate donata. Porro neque illis occasio credendi deerat, ut de Zachæo ct latrone, qni Christi miraculis praesentes aderant, liquet : de Cornelio autem etiam statui potest, utpole qui inter Judæos diu agebat. Cum vero de hoc S. Aug. enuntiet illud : non sine aliqua fide; forte is non­ dum habuit fidem salis explicilam in Christum, licet de eodem audiverit : habebat tamen implicitam in Christum, elexplicilam remuneratoris; unde orabat dirigi ulterius, et duci in viam salutis. 280. Obj. 11. Sancti Patres plures nobis adversantur, 1°. asserendo, volun­ tatem incipere et a se prius, quod suum est, offerre, ut Deus suam illi gra­ tiam largiatur; 2°. negando, Deum praevenire sua gratia voluntates nostras. R. SS. Patres, ut jam olim observavit Aug. L. de prædest. SS. c. 1l. n. 27. ante hœresis Pelagianœ ortum scribentes, non tam in defendenda gratia, quam propugnando contra Marcionitas, Manichœos et alios Haereticos libero arbitrio laboraverunt ; unde factum, quod subinde non accurate omnino de gratia praeveniente loquerentur, neque semper a Semipelagianorwn errore abessent, quemadmodum ipsi Aug. sub prima tempora acciderat, quin tamen exeo aut eorum sanctitati, aut fidei macula adhæreret. Quoniam tamen Coelestixvs in cp. ad Gallos, ct Conc. Arausicarum doctrinam ortho­ doxam laudant tanquam acceptam ab Ecclesia? Patribus ; ct Augustinis etiam 1. cil. contendit, mentem Patrum nunquam fuisse a veritate Catholica alienam. Inst. 1. S. Curtsostomcs, in Γ®. sensum, hom. 27. in Genes, n. G. (ορρt. i. p. 2GL B.) · Tanta est erga nos, ait, Dei benignitas ; nam ubi viderit UK NECESSITATE GIIATI/E ACTUALIS. 203 ivluntatis nitslrd' /irinum propositum,.. non tardai, neque differ!, sed accele­ rat. Hom. 42. η. I. autem hæc habet : Istuc ipsum quod patriarcha (Abrahaui).... α .W/tfo et a scientia quot natura; insita est, in tantum jierrenU virtutis fastigium, sufficit ut omnes nostras excusationes refutet. Al forte dicent aliqui, quod vir ille multam a Deo gratiam consecuius sit,,. Fateor ita Wtf ft ego : verum nisi primum ct ipse quod suum erat fecisset, non tanta a Domino obtinuisset. Ea propter non solum vide, sed in unoquoque diligenter attende, quomodo primum in omnibus virtutis sua indicium exhibuerit , atque sic diciuum meruerit præsidium. Pro 2°. sensu sic loquitur hom. 17. in Joann, (al. 18. n. 3.) ad illa verl>a : Coimrsus Jesus et videns eos sequentes, etc. Hinc admoneri possumus, Deum sub in nos beneficiis nostras non pros venire voluntates, sed a nobis incipien­ dum esse. Et hom. 12. in ep. ad lleb. n. 3. initio moralis doclrinæ : Oportet nas primum bona eligere, ct tunc affert (Deus) quæ sua sunt. Non provenit nostras voluntates, ne perdat nostrum liberum arbitrium. Quando autem nos degerimus, tum nobis multum affert auxilium. R. S. Ciikys. vindicatus est a pluribus, 1°. afferendo plurimas ex ejus scriptis sententias, quibus manifeste docet et graliœ ad omne opus merito­ rium necessitatem, el perfectam gratuitatem, ut videre est apud Dipaid. L. I. disp. 17. sect. 11. 2°. Elucidando objecta ex eo testimonia. Cum his sigillalim text. R. Illud voluntatis firmum propositum non esse voluntatis sibi ipsi tantum reliclœ, sed gratia Dei præventœ; quia paulo ante praemiserat : hom. 27. in Gen. n. S. Prius enim Dominus benefacit et nostram naturam ad se allicit... tantum magno fervore accedamus, et superna? graliœ innitamur. Ad 20ID. R. Per illa verba, a se ipso, scientiam a natura insitam, quod suum erat, etc. non intelligi solas vires naturales, sed excludi duntaxat legem scriptam, praedicationem Evangelii, ct illam ubertatem graliœ, quæ. datur post passionem Christi ; nam et hoc testimonii innuit initium, et nunc dici solet, quod Patriarcharum tempore ante Moyseu viguerit lex naturae non eo limen sensu, ac si gratia et fides ad salutem necessaria non fuisset. .■W3em. R. In homilia in Joann. 71. (al. 72. n. 3.) dum exponit illud : *ut diligatis invicem, sicut ego dilexi vos, sic ait : Non enim vestris praeceden­ tibus meritis debitum persolvi, sed ego incepi; unde in hoc loco objecto non excluduntur gratiae quasi ordinariae et communes omnibus, aut praeve­ nientes, sed extraordinaria et uberiores, aut augmentum graliœ, vel gratia sanctificans. .Id 4"“. R. Ibidem S. Doctor sic loquitur : Etiamsi curras, etiamsi sta­ dium ponas, ne. tuum esse existimes quod recte gestum est. Et hom. 28. in eamdem epistolam n. 2. (opp. t. 12. p. 257. B.) ad ea verba : Aspicientes in Auctorem fidei, hfoc referi : Ipse nobis /idem indidit........ Ipse nobis imposui/ principium, ipse quoque nobis finem imponet. Quare id suadere duntaxat intendit, quod Deus exigat liberam nostram cooperationem cum gratiis pri­ vis aut prioribus, ut det alias et majores, ac donum perseverantia*. Inst. 2. Semipelagiani, contra quos Patres et Concilia supra laudata præcipue egerunt, operibus naturalibus tribuebant meritum condignum; ergo a Patribus et Conciliis non fuit reprobatum meritum congruum : id quod imlc eliam probatur, quia veterum Scholasticorum mulli meritum cou- * 4 t * * 29 i DK GRATIA ACTUALI. grnum naturæ non denegarunt, id minime ausuri, si ita sensissent olini Semipelagian i, et aliter fuisset definitum. R. Quamvis Semipelagiani non raro posuerint opera naturalia osse con­ digna mercede gratiæ supcrnaturalis, tamen eadem etiam sæpe dixerant non condigna, et hinc admiserunt aut meritum congruum, aut a condignitale vel eongruitate praescindens, ut liquet ex Cassiano Collât. 13. c. Ii, L. 12. de Crenob. Instit. c. 14. Dicimus....... petitionem et inquisitionem tl pulsationem nostram non esse condignam, nisi misericordia Dei id quod petimus dederit. Similia referuntur a Fausto L. 1. de gr. et lib. arb. c. 17. Colligitur vero hoc ulterius ex ratione , cur naturalibus operibus tribuerint meritum, quæ erat, ut posset dari causa, cur unus eligatur, alter relinqua­ tur; ad quod sufficiebat quodeumquo meritum. Item ex doctrina Patrum et Conciliorum Semipelagianos oppugnantium, qui omnem rationem meriti tam congrui, quam condigni naturae negarunt. Ad id quod de Theologis Catholicis additur, R. Varios modos apud beni­ gniores vetustatis censores et auctores legere est, quibus illi dato quodam discrimine a Sentipelagian ismo liberentur. Inst. .3. Nisi detur meritum naturale gratiæ, duplex sequitur absurdum. i“m. Deum esse acceptorem personarum ; quia non attendit natura meritum, ut uni det potius, quam alteri : 2°®. tolli liberum arbitrium et potestatem adipiscendi salutem; quia non est in libera facultate medium necessarium ad salutem. R. .V. seq. cum S. Arc., qui ad lu“. L. 2. contr. duas ep. Pel. c. 7. n. 13. Non est acceptio personarum, ubi non est iniquitas : non est iniquitas, ubi quis donat cui vult, sed neminem fraudat; scilicet quia non negat quod debet, sed cui vult, donat, quoti non debet. Sicut et Matth. 20. Paterfamilias dixit operario murmuranti : Amice, non facio tibi injuriam, etc. Nempe gratia Dei est donum indebitum homini et meritis humanis ; atque hinc eam Deus ex justitia dare non tenetur : nec acceptio personarum locum habet, si uni det, non alteri, aut uni plus det, quam alteri. Deus tamen dare vult omnibus : quomodo autem distribuat, est altitudo divitiarum sapientire et scientia» Dei. ,td 2,ua. Respondet S. Aug. L. de Sp. ct litt. c. .30. Liberum ergo arbitrium evacuamus per gratiam? Absit : sed magis liberum arbitrium statuimus.... Neque enim lex impletur, nisi libero arbitrio : sed per legem cognitio peccati, fidem impetratio gratiæ contra peccatum, per gratiam sanatio animæ a vitio peccati, per animæ sanitatem libertas arbitrii, per liberum arbitrium jusi it ite dilectio, per justitia? dilectionem legis operatio. Et c. 31. n. 34. deed quod per gratiam accipiamus potestatem credendi, etc. ac subdit : Sed cum potestas datur, non necessitas utique imponitur. Igitur juxta S. Aug. sine gratia non possumus, curn gratia possumus, ct libere volumus. Porro duplex hic distinguenda est necessitas : una necessitas causæ neces­ sario inferentis effectum ; et hancolim Pelagius, postea Hæretici et Novaions nostra adatis \ olebant a S. Aug. assertam, eo quod posita gratia prævcnicnte necessario sequatur opus, quod gratia suadet. Sed quamvis ille fassus sil I.. de gr. Chr. c. 47. difficultatem in hujus quæstionis expositione, negavit tamen illud assumptum. Altera est necessitas causæ ad effectum ut finem, sine illa causa effectus non habetur, et hanc pracipue opposuit Prie’ DE NECESSITATE GIUTI/E ACTUALIS. jiwcuin suis reliquiis libero arbitrio : sed et eamdem libertati nihil obstare docuit S. Aug. pluribus, quæ breviter complexum est Coxc. Sexoxense Can. 15., dum inquit : Neque tamen tanta gratiæ necessitas libero prmjudicai arbitrio; cum ipsa semper sit in promptu, neque momentum quidem pralrreal, inquo Deus non stet ad ostium et pulset, cui si quis aperuerit januam, intrabit »1 illum, Qi eres. Quomodo axioma illud : Facienti, quod est in se, Deus non denegat gratiam, sit inlelltyendum? 290. R. Probabilius videtur, axioma hoc intelligendum esse tantum dc faciente per cires gratiæ, quod est in se. Hæc assertio quoad dictum est tertissima, et a Theologorum Catholicorum nemine improbatur ; quia cum Deus sincere et serio velit homines salvos fieri, facientibus, quod in se est, shecooperanlibiis gratiæ supernatural! debet ulteriorem gratiam sufficientem conferre ; cum alias non posset serio velle, si non daret medium necessa­ rium, quod ab alio, quam Deo, haberi nequit. Quin ab omnibus etiam admittitur, quod Deus cooperanlibiis gratiæ actuali, ac ultimo se disponentibus ad gratiam habitualem et justificantem, ram non deneget, sed infallibili 1er conferat ; tum quia Deus bene operan­ tibus promisit vitam æternam; ergo etiam gratiam sanclificantern, quæ est vitæ ælernæ radix : tum quia Deus ex alio axiomate in ordine gratiæ accom­ modat se naturæ ; ergo cum in naturalibus post ultimam dispositionem slalim introducatur forma, et cooperatio cum gratia actuali sit ultima ad gratiam habitualem dispositio, hæc etiam illa posita slalim succedit. Quoad nodum vero assertio hæc Pri/b. I. Ex commodis hujus sententiae. Nam i°. in hoc systemate perfecte defenditur gratuitas gratiæ, ej usque donatio unice refunditur in solam Dei voluntatem, juxta illud Prosperi L. 1. dc vocatione Gent. c. 18. Omnibus ergo hominibus causa percipiendœ gratiæ voluntas Dei est, apud quam ratio electionis abscondita est. 2°. Pro dignitate commendatur sollicita Dei procidentia praeveniens omnes homines, iliisque parans gratiam sufficientem, eamque supernaturalem. 3°. Retinetur doctrinae par iformitas, atque sicut ad gratiam justificantem non requiruntur, aut sufficiunt opera naturæ præambula, sic nec ad fidei gratiam aut alterius operis ardui. 4°. Securiuscavetur periculum Semipelagianismi; quia hic nulla ratione cognoscitur misericordia Dei conferri vigilantibus, petentibus, orantibus, aut quaeren­ tibus sine gratiæ auxilio : nullo modo dicitur Deus expectare voluntatem humanam : plane nihil conducere ad salutem intelligunlur opera naturalia. Wj. II. Ex incommodis sententiae oppositæ. Piæter illa enim modo indi­ cata 1°. minus definiri potest, quœnam et quot opera naturalia facienti ex viribusnaturæ, quod in se est, ponenda sint? an eodem momento, quo agit, andeinceps gratia detur? quæ conferatur gratia, ad opus arduum, an ad idem ? etc. 2°. Hia opera naturalia facientis, quod suum est, minus accu­ rate vocantur dispositio negati va; tum quia hujus nomen operibus indiffe­ rentibus, licet removentibus peccatum, negatur : tum quia operibus natu­ raliter bonis conceditur non tantum ratio minoris indignitatis, sed aliqua condignitas. 3°. Minus probabiliter peccatum supponitur esse prohibens gra- 1.4 ■ψ ; 29(> DF. GRATIA ACTUALI. liem. Quamvis enim id verum concedatur in ordine ad gratiam specialem aut efficacem, in quem sensum explicatur illud Pauli 1. ad Timoth. 1. .1/ûcricordiam Dei consecutus sum, quia ignorans feci; respective tamen ad gra­ tiam sufficientem et dabilem connaturaliter, locum non habet in statu na. tnræ lapsæ et una réparai®, ubi Christis venit peccatores salvos facere : et homo quidem propter peccata damnatur ad poenam, propter non usum gratiæ autem non salvatur. -4°. Minus communiter jam statuuntur auxilia remote sufficientia esse tantum ordinis intrinsece naturalis; cum communior doceat ea stare in illustrationibus et inspirationibus supernaturalibus , quibus infi­ deles v. g. non quidem immediate ad perfectam et explicitam mysteriorum snpematuralium fidem, sed ad supernalurale saltem aliquod ver® religionis ac beatitudinis desiderium, aut actum alium excitantur, qui tanquam dis­ positio aut inchoamentum conducit ad fidem, potestque dici fides late dicta; siquidem jnxta hanc doctrinam clarius et facilius percipiuntur S. Scriptura effata de voluntate salvandi omnes, de morte Christi pro omnibus, aliisque ejusmodi veritatibus : servatur major ac debita gratiæ acceptio : Patrum ct Conciliorum phrasis ac sensus communior retinetur. ARTICULUS 11. AN ET QUALIS GRATIA NECESSARIA SIT AD ACTVS SUPERNATURALES ? •ii'i I 291. Dico I. Ad omnes actus salutares, h. e. qui juxta S. Aug. vel ad pie­ tatem et veram justitiam, cui merces æterna debetur, spectant, ut sunt ex Conciliis Araus. et Trid. credere, sperare, diligere, poenitere, sicut oportet, ut homini justificationis gratia conferatur; etiam ad initium fidei et pium credulitatis affectum, requiritur auxilium gratiæ interioris et supernalnralis. Est de fide, et definitum, tum a Pontificibus, tum a Conciliis, maxime a Carthaginensi an. 418. contra Pelagianos, ct Araus. II. an. 529. contra Massilien­ ses congregatis, quorum canones dogmaticos universa veneratur Ecclesia ; quibus accedit auctoritas Tridentini, quod Sess. G. can. 3. definit : Si quis dixerit, sine prceveniente Spiritus sancti inspiratione, atque ejus adjutorio, hominem credere, sperare, diligere aut pernitere posse, sicut oportet, ut ei ju­ stificationis gratia conferatur: anathema sit. Prob. Ex Scriptura, quæ innumeris locis, præsertim si ad mentem Pa­ trum ct Conciliorum intelligantur, bonarn voluntatem et actionem nostram, ipsamque fidem attribuit gratiæ divin®. Spéciatim vero de fide, ad Philipp. I. v. 29. Vobis donatum est pro Christo, non solum ut in eum credatis, sed ut etiam pro illo patiamini. Et ad Ephes. 2. v. 8. Gratia estis salvati per fidem, et hoc non ex vobis, Dei enim donum est ; non ex operibus, ut nequis glorietur. Item l.ad Cor.7. v. 25. Misericordiam consecutus (sum) a Domino, ut sim fidelis. De pia affectione, ad Philipp. 1. v. G. Qui ccrpit in vobis opus bonum, perficiet usque in diem Christi Jesu. Et c. 2. v. 13. Deus est, qui ope­ ratur in vobis et velle et perficere pro bona voluntate. Item ad Rom. 9. v. IG. Aon volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei. Ex his manifeste appa­ ret, omnia Pelagianorum aut Massiliensium effugia esse praeclusa, quæ vel a gratiæ varia acceptione, vel a distinctione in opus perfectum et initium operis, vel a potentia saltem simpliciter tali, licet minus facili quærebantiir. DE NECESSITATE GlIATLF. ACTUALIS. 297 Canf. L Auctoritate Patrum, ac præserthn S. Au&.,qui viginli annorum indefessis laboribus el libris pl usquam triginta, orthodoxam de divina gratia doctrinam sanctissime discussit, ejusque necessitatem turn contra Pelagiam», tum contra Massilienses invictissime demonstravit. I nde merilo Ccelestinus Papa,aliique post illum, ejus quoad hunc articulum dogmata praedicarunt, Ar.usicanim autem Concilium suis canonibus inseruit. Conf. 2. Ratione Theologica. Salus vif© æternæ est supernaluralis; ergo etiam netus, qui ad eam conducunt, debent esse supcrnaturales ; quia inter finem et media debet dari proportio. Item fides, justitia vera, et adoptio filiorum Dei est gratia Dei : si autem gratia, jam non est ex operibus; quia epera humana nec proportionem, nec ullam connexionem habent ad donum wl premium supernaturale : exigitur tamen a nobis fides, spes, charitas, et bona opera; ergo exiguntur opera, non humana, sed divina, sive per specialem Dei gratiam facta. 292. Dieu II. Ad quemlibet actum salutarem etiam in justo requiritur gratia actualis, qua excitetur ad agendum. Prob. I. Ex Scriptura Joann. 1ΰ. Christus se viti, et discipulos palmiti confert, et Trid. Sess. 6. de juslif. c. 10. sic docet : Cum enim ille ipse Christus Jesus tanquam caput in membra, et tanquam vitis in palmites, in ipsos justificatos jugiter virtutem influat ; quæ virtus bona eorum opera semper ante­ cedit, et comitatur, et subsequitur, et sine qua nullo pacto Deo grata et meri­ toria esse possent, etc. Ex quibus verbis liquet 1°. Quod ad opera salutaria (jnæcumque requiratur gratia Christi. 2°. Quod Concilium non loquatur de gratia habituali, cum verba : Christus in ipsos justificatos virtutem jugiter influit, denotent auxilium actuale. 3°. Quod loquatur etiam de actuali exci­ tante; cum gratia, quæ præcise est adjuvans, non possit dici -antecedens. Prob. II. Ex Conciliis. Tridentinum mox relatum est, et Araus. II. etiam clarius et frequentius eamdem veritatem exponit can. 9. 20. et 23. Nullum posse credere, amare, et operari, sicut oportet, nisi eum gratia et misericordia divina prœveniat....... In omni opere bono nos non incipimus, sed ipse nobis inspirat. Quæ omnia sicut ad singulos actus necessitatem gratiæ praevenientis enuntiant, sic de justorum etiam operibus vera esse oportet. Prob. III. Ex Patribus, quorum duos dunlaxat, sed clarissime loquentes audire juvat. Ita euim S. Hieron in c. 25. Jercm. v. 3. scribit : Ut hoc osten­ dat, Dei nos semper indigere auxilio, et nunquam posse 'sufficere, quod semel datum est, nisi quotidie Domini admonitione renovetur. Et S. Aug. L. de Nat. etGr. c.26. Sicut oculus corporis etiam plenissime sanus, nisi candore lucis adjutus, non potest cernere, sic homo etiam perfectissime justificatus, nisi ittemaluce justitiœ divinitus adjuvetur, recte non potest vivere. Vid. sup. dicta ex Enchir. c. 32. et L. 1. ad Simplic. q. 2. Prob. IV. Ex Ratione. Ea autem duplex præprimis est, ct utraque ex S. Arc. desumpta. P.Est ; quia justus sæpe vel voluntarie distrahitur; ergo, ut redeat ad negotium salutis, indiget admonitione et excitatione Dei. Ita nempe Arc. L. de Spir. et lilt. c. 34. n. 60. Nemo habet in potestate, quid ei veniat in mentem. Item : In omnibus misericordia ejus prcevenit nos. Et L. 83. QQ. q. 68. n. 5. Nec velle quisquam potest, nisi admonit us........et si quisquam sibi tribuat quod venit vocatus, non sibi potest tribuere quod vocatus est. 2·. Est; 298 DE GRATIA ACTUALI, quia ex S. Aug. L. de prædest. SS. e. 2., L. do bono persev. c. 8. prius esi cogitare, quam credere velle, aut operari. Sed sancta cogitatio est gratia Pei ; ergo. 293. Dico 111. In statu naluræ lapsæ probabilius ad actus salutares non solum illustratio, sed etiam affectio supernaluralis est necessaria. Droit. 1. Ex Conquis. Carthaginense in responso ad epist. Zosimi sic scri­ bit (Labb. t. 2. p. 161.T E.) : Prœparalur voluntas a Domino, et ut Itoni aliquid agant, paternis inspirationibus suorum ipse tangit corda fidelium. Ames. Can. 7. definit, nihil boni, quod ad salutem pertineat, fieri posse absque illu­ minatione et inspiratione Spiritus sancti; quibus adde verba Tkidextim Can. 3. num. 291. Sed inspiratio vel unice, vel saltem proprie ac praecipuo significat actum voluntatis ac piam affectionem ; ergo. Prob. //. Ex S. Augustino qui, ubi necessitatem gratiæ explicat, usurpat passim voces, quæ voluntatis motum sonajit. Praeterea disertis illo verbis sæpius necessitatem delectationis in voluntate contra Pelagium inculcat : sic, e. g,, illud Joann. 6. .Ye/no potest venire ad me etc. Tract. 26. in Joann. expo­ nens, per tractionem maxime designat voluntatis allectionem, dum inquit n. L : .Ves dicere debemus trahi hominem ad Christum, qui delectatur veri­ tate, delectatur bealiludine, delectatur justitia, delectatur sempiterna vita, etc. Prob. 111. Ex ΙΙλτιονε; quia voluntas hominis modo non ignorantia tan­ tum, sed infirmitate etiam impeditur: cum autem utraque sanari debeat per gratiam excitantem, ut homo deliberate operetur secundum dicta S. Aug. L. 2. de pecc. nier. c. 17., et I). Thomas 1. 2. q. 109. a. 1. ad 3. statuat, naturam humanam magis esse corruptam per peccatum, quantum ad appeiitum boni, quam quantum ad cognitionem veri ; sequitur, quod voluntas per supematuraleni alfectioncm debeat sanari, inclinari et juvari, ut deli­ beratam actionem salutarem ponat. Dixi 1°. In statu naturœ lapsæ; cur enim in statu naturæ integra prove­ niens gratia voluntatis necessaria non fuerit, dictum est supra. Dixi 2°. Probabilius est necessaria; sunt enim auctores graves, qui, saltem absolute loquendo, negant necessitatem gratiæ excitantis, quæ immediate afficiat voluntatem, voluntquc eam sufficienter excitari posse per gratiam intob lectus. Ili 29i. Obj. contr. lum. Actus salutares in hac providentia olevatæ naturæ nobis praecipiuntur ; ergo non debent superaro nostras vires; cum alias Deus praeciperet homini impossibilia. Conf. Bons liberrime et prorsus yr«tuito confert gratiam ; ergo potest illam non conferre. Bato casu, quo non confert, actus salutaris non erit in potestate hominis, et praeceptum de actu salutari erit impossibile. K. D. C. Actus supernaturales non debent superare vires nostras adjutas per gratiam C. pure ac nude in se spectatas A'. Quod est impossibile per naturam, fit possibile per gratiam, quam Deus liberaliter offert ct confert; unde actum salutarem pnecipiendo nihil impossibile praecipit. Ad Conf. D. Cons. Beus potest gratiam non conferre absolute loquendo C. facta suppositione, quod præcipiat, aut suadeat actum salutarem .V. Quam­ vis in hac hypothesi, ue impossibilia præcipiat, Beus necessario det gratiam; DE NECESSITATE GRATI.F. ACTUALIS, 299 tamen gratuita illam confert, quia non datur intuitu meritorum naturalium aut ad exigentiam rei ciijtisdam naturalis; sed præcise propter gratuitum decretum, quo Deus statuit hominem elevaro ad finem supernalnralem, atque ad eum oblinendum prœciperc actum salutarem. Præterca confert etiam liberrime ; quia hoc decretum sicut est liberrimum, sic ct gratia ab w dependens absolute loquendo Deo liberrima est. Necessitas vero illacon$ti|uens ad decretum Dei non tollit rationem gratiæ, sed dunlaxat præstat, ut sit gratia ex gratia. i!)j. 06). contr. 2uin. In Cone. Anxus. Can. 25. duo definiuntur, ex quibus apparet,ad actus salutares hominis justi non requiri, nisi auxilium graliæ «operantis seu adjuvantis. lum. Hoc etiam secundum fidem Catholicam cre­ dimus, quod accepta per baptismum gratia omnes baptizat i Christo auxi­ liaries coopérante, quod ad salutem perlinet, possint et debeant, si fideliter Inforare voluerint, adimplere. 2um. Hoc ipsum etiam salubriter profitemur et tftdimus, quod in omni opere bono nos non incipimus, et postea per miserimdiam Dei adjuvamur; sed ipse nobis fidem et amorem sui prius inspirat, ut tl baptismi sacramenta fideliter requiramus, et post baptismum cum illius adjutorio, qua sibi sunt placita, adimplere possimus; ergo. R. .V.J.w. Cujus falsilas ex ejusdem Concilii canonibus num. 292. et 293. radialis elucet. Sed cl ipsi textus objecti verba quædam continent, quibus gratia actualis excitans indicatur necessaria; nam in primo per verba, Chridoauzilianle et coopérante., præler cooperantem seu adjuvantem, gratia alia, nempe excitans asseritur : in secundo autem observanda veniunt verba, in omni opere bono nos non incipimus, et postea adjuvamur, quæ clare provenientem gratiam enuntiant. Accedit, dogmata Arausicam desumpta ese ex doctrina S. Augustini, qui plenissime nostram sententiam profitetur. Inst. 1. Gratia solum requiritur propter supernatural!tatem effectus : sed ad hanc sufficit habitus infusus homini justo; ergo. Conf. Voluntas cum solo concursu generali potest actus naturales elicere sine alia excitatione; ergo ct voluntas habitu supernatural! instructa sine aliqua excitatione poterii elicere actus supernal urales ; quia voluntas sic instructa coque potens est ad agendum supernaturalitcr, ac voluntas cum concursu generali ad naturaliter agendum. It. /). m. Sufficit habitus cx supposito, quod influat C. sufficit, ct potest diam influere, nisi excitetur .V. Voluntas suffici) ad hoc, ut sequatur actus amoris, si amet ; non tamen amare potest, nisi præccdat cognitio; similiter eiy» requiritur excitatio, ut justus evigilet ct attendat, se ipsum et habitus applicando ad operationem. .id Conf. T. 3. Quia et hic excitatio saltem per cognitionem requiritur; Y.fons. et prob. ex modo dictis. Quod enim justus operetur actus salutares potius, quam malos, ad quos etiam potentiam habet, ab excitatione provenit : hæc vero tribui non potest, nisi misericordia* divina* ; quia alia, quæ Mltiralia sunt, non possunt excitare hominem ad actum supernalnralem. /n$/.2. Axioma est : habitibus utimur, cum volumus; ergo justus absque voauxilio potest, quando voluerit, cum solis habilibus operari. Conf. I. Habitus infusus supplet defectum excitationis, inclinando per seipsum ad artas salutares ; ergo non requiritur excitatio. Conf. 2. hx dictis, principium 300 DE GRATIA ACTVALÎ, physicum cogitationum el motuum indeliberatorum in justo sunt habitus infusi; ergo hi soli sufficiunt. R. D. .1. Cum volumus voluntate sufficiente el proportionata C. volitionc alia A’. Vis habituum etiam non est proxime sufficiens, nisi applicetur per actus vitales ad actus deliberatos, vel a solo Deo ad actus indelibcralos. Ad Conf. P®. R. .V. .1. Quia habitus movet ad actus mediis aliis actibus indeliberalis tum cognitionis, tum affectionis, quos majores cl fréquentions ad actus salutares Deus justis concedit ad prasentiam et exigentiam habitus infusi. Ad Conf. 2um. D. Cons. Habitus soli sufficient, si applicentur a Deo et determinentur ad actus indelibcralos C. sine hac applicatione aut determi­ natione .V. Habitus, maxime infusi, habent se per modum potentia ad agendum indifferentis; unde, quamvis sint principium physice produ­ ctivum, etiam actuum supernaturalium indeliberatorum, tamen eorum de­ terminatio requiritur. 29G. Obj. cont. 3“m. Sæpe fiunt actus salutares absque ulla delectat ione voluntatis, imo cum ariditate ac tœdio;ergo non requiritur delectatio piæ affectionis. R. D. A. Fiunt absque delectatione sensibili C. absque ulla spirituali .V. Etiam in ipsa pugna et sui ipsius victoria, quamtumvis natura violenta, intervenit aliqua spiritualis delectatio in obediendo Deo ; atque hæc delectatio est quam Mystici dicunt devotionem substantialem aut rationalem, quæ in promptitudine animi ad placendum Deo consistit, cum spirituali quadam complacentia inde resultante. De hac loquebatur Apostolus ad Rom. 7. v.22. Condelector legi Dei secundum interiorem hominem ; video autem aliam legem in membris meis, repugnantem legi mentis meœ. Similiter S. Alg. hanc dele­ ctationem explicat in Ps. 118. cone. 8. ad illa verba : Concupivit anima mea desiderare justificationes tuas. Inst. 1. Posita illustratione supernatural! clare objectum reprasentanle, vel voluntas immediate potest prorumpere in actum deliberatum; et sic non requiritur pia affectio indeliberata : vel potest sequi connaturaliter compla­ centia quædam indeliberata, qua incitatur voluntas ad idem objectum actu etiam deliberato amplectendum ; et sic non requiritur delectatio a Deo infusa. R. V. lltn. p. Anf. Sicut enim intellectus nequit procedere ad actum judicii deliberatum, quin pracesserit actus imperfectus apprehensionis ; ita, licet non tanta necessitate, non potest voluntas deliberate amplecti objectum, quin prius aliquo actu imperfecto complacentiae vel displicenti® moveatur erga illud : quod quidem quoad operationes supernaturales est magis neces­ sarium in natura lapsa, quæ ob corruptionem ct infirmitatem non movetur ad supernaturalia deliberate amplectenda, nisi prius a Deo moveatur aliqua affectione indeliberata. Ad 2·“°. p. Ant. R. Vel illa complacentia connaturaliter sequens ex illu­ stratione supernatural! est supernatural is, vel naturalis : si primum ; habetur intentum : si secundum ; ergo naturali tribuitur aliqua connexio aut aplitudo positiva ad supernaturale, quod alibi negatum est. Inst. 2. Concilia nomine inspirationis iutelligunt etiam illuminationem, DE NECESSITATE GRATIÆ ACTUALIS. 301 ni palet ex Thid. Sess. (>. c. λ. dum dicitur : ΙΊ tangente ))eo cor hominis per Sonitus sancti illuminationem, neque homo ipse nihil omnino agat, inspiretlioneni illam recipiens; ubi inspiratio illa vocatur ea gmlia, quæ ante dlcetalur illuminatio. Hem ex can. 3. supra recitato, ubi inspirationis nomen pro gratia excitante universim usurpatur; ergo Concilia non officiunt. R. Non ex unis Conciliis , sed cx S. Aug. etiam, cujus verbis locuta sunt Concilia, pugnavimus; liquet autem non inspirationem solam ab illo fuisse adhibitam,sed tot tamque diserta vocabula, quæ nulla expositione detorqueri aut tergiversatione cludi possunt. Cæterum equidem verum est,nomen inspi­ rationis etiam convenire illuminationi, quatenus et hæc, seu cogitatio sancta, abe.xlriuseco scilicet a Deo infusa vel inspirata dicitur; minus tamen verum videtur, a Tni dentino per inspirationem intellectam fuisse illuminationem tantum; tum quia alias, juxta Tri dentinum, regulariter et connaturaliter cum illustratione intellectus non esset conjuncta motio indeliberata volun­ tatis, ut tamen adversarii fatentur : tum quia alias pertractatio et definitio Concilii esset manca circa naturam gratiæ prævenientis, ac penitus exclu­ deretur pia allectio a negotio justificationis; quæ dici nequeunt. ARTICULUS ΠΙ. AN CHATIA S1T NECESSARIA AD COGNOSCENDUM VERUM ? 297. Dico I. Homo etiam lapsus potest absque gratia cognoscere quasdam veritates naturales tum speculativas , tum practicas. Prob. P. pars. Veritates maxime sublimes sunt illæ de exislentia Dei Con­ ditoris rerum universarum, et immortalitate anirnæ : sed utramque ab homine et lapso ct etiam naturaliter attingi possb in Theologia alibi, ac in Philosophia argumentis gravissimis ostenditur ; ergo. Conf. Licet peccato Adæ vulnus ignorantiæ inflictum sit intellectui hu­ mano ; certum tamen est, rationis lumen non esse cxtinctum, quo verita­ tem perspicere valeamus: et S. Aug. L. 1. ad Simplic. q. 2. n. 22. docet, honestas et utiles disciplinas comparari ante gratiam salutarem. Item licet dæmones careant omni gratia supernatural!, magna tamen pollent natura­ lium scientiarum notitia, ct ex miraculis Christi, illius etiam Divinitatem cognoverunt, ut cx eorum clamoribus colligitur Matth. 8. v. 39. et Luc. 4. Prob.2’. pars. S. Paulus ad Rom. c. 1. cum dixisset Philosophos gentiles ex creaturis pervenisse ad cognitionem Dei et veritatem praedictam de eo colendo ; notat eos esse inexcusabiles, quia cum cognovissent Deum, non sicut Dwn glorificarer uni. S. Aug. de illo principio : quod tibi non vis fieri, alteri ne feceris, scribit Psalm. 57. n. 1. hoc... nemo ignorare permissus est. De furti autem malitia hæc habet L. 2. Conf. c. 4. n. 9. Furtum punit lex tua, Domine, et lex scripta in cordibus hominum, quam ncc ipsa delet ini­ quitas. Conf. Eliam post lapsum verum est de homine illud Psalm. 4. v. 7. Signa­ tum est super nOs lumen vultus tui, Domine. Unde S. Aug. L. dc Sp. ct litt. c. 28. Non usque adeo, inquit, in anima humana imago Dei terrenorum affedwimlabc detrita est, ut nulla in ea relut lineamenta extrema remanserint. KI 302 DE GRATIA ACTUALI. 298. Dico II. Idem tamen sine, auxilio speciali nequit eas cognoscere omnes collective, imo probabilius nec distributive. Prob. P. pars. Ex angusta admodum mentis humana» capacitate, vili· brevitate, veritatum multitudine, infinitis vitre hujus officiis el aliis imp·, dimenlis, præserlim ignorantia, quam ex justa damnatione, ut asserit S. Aug. pluribus locis, patitur omnis homo ab exordio nativitatis sme. Conf. Verbis Eccli. c. 8. v. ult. Et intellexi, quod omnium operum Dei millam possit homo invenire rationem eorum, quæ fiunt sub sole : et quanto ptiu laboraverit ad quærendum, tanto minus inveniat; etiamsi dixerit sapiens, se nosse, non poterii reperire. Prob. 2*. pars. Tum ex iisdem prope rationibus : tum quia multæ sunt veritates difficiles adeo et abstrusa», ut post summam in veritate indaganda diligentiam viri etiam doctissimi eas penetrare non potuerint; et hinc constans inter eos de illis dissidium fuerit. • * jr J 299. Dico III. Ad cognitionem veritatum nuper naturalium salutarem requi­ ritur gratia revelationis et interns etiam illustrationis. Pars P. Constat ex notione entis supernaturalis ; cum hæ veritates non sint cognoscibiles perse, utpote quarum objecta, sicut excedunt quoad entitatem naturæ vires, sic et earum cognoscibilitas superat easdem : neque etiam cognosci possunt per aliud; quia hoc nec potest esse causa vel effe­ ctus, utpote itidem supernaluralia; neque indicia naturalia, qualia nulla dantur. Pars 2*. Ample probata est contra Pelagianos corumquc reliquias num.291. 300. Observa I. SS. Patres, Alg. Greg. etc. duntaxat negant, quod homo sine gratia possit cognoscere veritates supernal males, aut perlinentes ad opera salutaria; aut quod sola cognitione naturali possit pertingere ad mysteria supernaturalia,aut cogitationem sanctam. Apost. 1. Cor. 4. v. 7.non agit de scientia humana, sed de tide ct aliis gratiæ donis efficacibus; atta­ men de scientiis etiam speculativis gloriari haud possumus, tum quia sine gratia inflant, nec discernunt inter bonum ct inalum ; tum quia non sine naturali illustratione el Dei concursu comparantur. In Adamo et Salomone quoad cognitionem perfectam naturalium, specialem Dei favorem interve­ nisse, ex eodem constat, ex quo novimus eorum scientiam. Angelorum capa­ citas certo major, at limitata tamen est ; unde incertum, quid et quantum collective cognoscere queant. In statu naturæ puræ, tametsi non fuissent errores positivi, mullæ larnen fuissent ignorantiæ negativæ, neque homo ejusmodi novisset omnia. 301. Observa II. Posita revelatione, potest homo sine gratia assenliri veritatibus supernalnralibus, assensu fidei naturalis. Nam mysteria fidei noslrre sunt maxime ct evidenter credibilia : ergo nulla videtur esse causa, cur intellectus sibi relictus iis assenliri nequeat, qui etiam probabilibus assenti tur; præserlim cum hceretici aliqua fidei mysteria negantes, aliis assenliantur, quin fundamentum sit dicendi, illis præter gratiam revela­ tionis aliud auxilium gratiæ concedi. Ad hæc datur actus naturalis, qui idem objectum materiale et formale fidei divinæ habere queat; ul palet iu DE NECESSITAI E GRATIÆ ACTUALIS. 303 iitnvmibus, quibus dum Deus subinde locutus est, ul accidit Jobi 1., illi assenliri poterant actu naturali iis, quæ a Deo dicebantur, propter ipsius testimonium : imo re ipsa dæmoncx credunt et contremiscunt, ut testatur Jac. 2. v. 19. S. Aug. autem L. de prred. Sanet, non ob factam prœcise hanc distinctionem fidei in perfectam et imperfectam Scmipclaijianos impugnat; sed quia lidem imperfectam dicebant esse meritoriam, et principium fidei perfect® ac supernaturalis. ARTICULUS IV. AN GRATIA SIT NECESSARIA Ai) ACTUS MORALITER TANTUM BONOS. 302. Nota I. Wicle/f. et Joannes Huss asseruerunt, ex una gratiæ sanctiiicanlis seu habitualis absentia omnia opera peccatoris coinquinari ; quem irrorem adeo susceperunt Lutherus et Calvinus, ut etiam dicerent omnia justorum opera peccata esse, etsi illis non imputentur. Baius sine charitale perfecta, Jansenius sine charitale saltem imperfecta opera facta dicit pec­ cata. Alii negant ali ullo fieri posse opus etiam moraliter bonum, nisi habeat lidem explicilam in Christum, aut supernaturalem saltem Dei cognitionem; adeoque infidelis actionem omnem peccati damnant. Porro docuit Baius, homingm sine Dei adjutorio nonnisi ad peccandum valere, adeoque opus moraliter bonum ex omni parte non posse perfici sine gratia supernatural i ct proprie dicta : qua in re habuit sectatorem Jansenium L. 3. de statu Nat. laps. c. 15.; imo et aliquos ex Doctoribus Catholicis. Huic positioni com­ muniter contradicunt Theologi Catholici, slaluuntque per solas naturre vires opus morale bonum ordinis moralis fieri posse. 303. Nota II. In omni opere moraliter bono duo semper juxta S. Aug. L.4. conlr. Julian, c. 3. n. 21. spectanda sunt, officium scilicet et finis. Officium seu materia operis juxta eumdem est id, quod est faciendum : Finis est id, propter quod faciendum est. Iste vero est duplex, nempe vel finis operis, seu intrinsecus, ad quem actio ex sese, seu cx natura sua ordinatur, qualis in eleemosyna est sublevatio pauperis : vel finis operantis, seu extrin­ secus, quem agens pro suo arbitrio sibi proponit, bonum vel inalum. Qui­ dam simpliciter dicunt, actionem omnem infidelis esse peccatum : alii vero fatentur quidem actionem infidelis posse esse bonam tum ex officio, tum ex fineproximo seu operis; volunt autem infidelem semper peccare ex defectu fnis remoti seu operantis, non ideo quidem semper, quasi habeat finem intrinsece malum; sed quia non refert actionem ad Deum, ut oportet. Vid. Trad, de Act. Hum. 301. Dico I. Gratia sanctificans non est necessaria ad omne opus mora­ liter bonum. Pro6. Ex Scriptura, quæ pluribus locis monet peccatores, ut agant poeni­ tentiam, se convertant ad Deum, peccata eleemosynis redimant; ct laudat actiones peccatorum, v. g. Publicani in templo se humiliantis ; qure fieri non posent, si opera peccatorum omnia essent peccata. 7· .·, » 1 ■4 : -nV* L>E GRATIA VCTUALI. 304 Prob. Ex Conciliis, Constantiknsi, quud Sess. 13. damnavit hunc Joannis Huss articulum 16. (Labb. t. 12. p. 130.) : Divisio immediata humanorum operum est, quod sint vel virtuoso, vel vitiosa ; quia m' homo est vitiosus, d agat quidquam, tunc agit vitiose : «t est virtuosos el agat quidquam, tunc agit virtuose. Trid. Sess. 6. can. 7. sic pronuntiat : S/ quis dixerit opera omnia, quæ ante justificationem fiunt, quacumque ratione facta sint, cera esse peccata... anathema sit. Ex Summis Pontificibus, qui damnarunt propositionem Baii 35. Omne, quoi agit peccator vel servus peccati, peccatum est. El 40. In omnibus suis actibus peccator servit dominanti cupiditati. Item propositionem Quesnelli 38. Pec­ cator non est liber, nisi ad malum, sine gratia liberatoris. Prob. Ex Ratione. Quia peccator fidelis sine gratia sanctificante, licet non sine actuali, potest elicere aliquos actus salutares et intrinsece superualurales; ergo a fortiori pntest producere aliquos in ordine naturali moraliter bonos. Antecedens iterum constat ex Trid. Sess. G. c. 5. el 6., ac exeo, quod alias, qui semel peccavit, non amplius posset se ad Deum convertere et a peccato resurgere ; sed quanto magis niteretur per actus salutares se præpararc ad justificationem, tauto magis offenderet Deum et peccatis se impli­ caret. 305. Dico 11. Xec gratia fidei necessaria est ad quodvis opus ex omni parte moraliter bonum. Constat ex damnatis Baii 28., Quesnelli 42. et 8. ab Alex. VII. Prob. Ex Scriptura. Quia nee hæc mala opera laudat, nec Deus remune­ ratur : Scriptura autem laudavit et Deus remuneratus est quædam opera in­ fidelium; ergo. Min. palet 1°. In obstetricibus Ægyptiis pueros Hebræos servanlibus.de quibus Exod. 1. legitur: Benefecit Deus obstetricibus; et quia timuerunt obstetrices Deum, cedificavit eis domos. Unde quamvis illæ postea mentitæ fuerint, tamen S. Acg. L. contr. mendacium c. 15. n. 32. hæc de illis enuntiat : Non est in eis remunerata fallacia, sed benevolentia; beni­ gnitas mentis, non iniquitas mentienlis. 2°. In Rahab, exploratores Judæoniin occultante, ct ideo a communi civium Jerichuntinorum excidio servata, ut ex Jos. 2. ac 6. constat , quæ tamen tum temporis etiam juxta S. Thom. in c. 1. Mattb. adhuc idololatra fuerat. 3°. In Nabuchodonosore ob bellum con­ tra Tyrios gestum pro mercede cx Dei jussu terra -Egypti donato, ut Ezech. 29: v. 18. et seqq. perhibetur; unde S. Hier, ad hunc locum : Exeo, inquit, quod Nabuchodonosor mercedem accepit boni operis, intelligimus etiam Ethni­ cos, si quid boni fecerint, non absque mercede Dei judicio prœteriri. Conf. Ex illo Apostoli ad Rom. 2. v. 14. Gentes, quæ legem non habent, naturaliter ea, yùœ legis sunt, faciunt. Quamvis autem hoc loco abusi Sint Pelagian i ad nimium extollendas liberi arbitrii vires, ct hinc S. Aug. L. 4. contr. Julian, e. 3. illum de gentibus ad Christi fidem conversis exposuerit; tamen non minus probabiliter, quin verbis Apostoli congruentius, inlelligilur de gentibus nondum gratiam consecutis, ut plerique Patres omnes apud Suar. L. I. de gr. c. 8. exposuerunt; quam explicationem S. Aug. ipse L. dc Sp. et liti. c. 27. et 28. defendit ut hvpolhcsin, quæ veram omnino et Catho­ licam doctrinam contineat. Hinc, qui cum Jansen io L. 4. de hær. Pel. c. 8. communem expositionem ad Pelagianum errorem perlinere dicunt, repe- ■I DE NECESSITATE ORAThE ACTUALIS, ■ 305 luiH propositionem llaii damnatam 22. Cum Pelagio sentiunt, qui textum Apostoli ad Hom. 2. Gentes, quæ legem etc., inlelligunt de gentibus fulci gra­ tiam non habentibus. Prob. Ex Patrimis. S. Greg. Naz. horn. 2G. n. 5. : Multi gloriar studio, algw etiam a natura ita informati, virtutem colunt. Ciirysost. hom. de Fide et lege Nat. ct Spiritu sancio, (opp. t. 1. p. 826. A.) : Offendes quidem mul­ tos, qui quamvis sermonem veritatis non acceperint, operibus tamen pietatis, dapparet, sunt conspicui. Invenies viros misericordes, compotientes, juslitiœ cacantes: sed nullus fructus operum, quia nescierunt opus veritatis. Nam ti opera sunt bona ; verum necessarium est ut prœcedat opus summum. S. Au­ gust, de civit. Dei L. 5. c. 15. docet, Deum Romanis floreto tissim i imperii gloriam concessisse, ut redderetur merces bonis artibus eorum, id est virtu­ tibus, quibus ad tantam gloriam pervenire nitebantur. Idem L. de Patientia c. 26. u. 23. Si quis, inquit, non habens charitatem........ in aliquo schismate constitutus, ne Christum neget, patitur tribulationes, angustias, famem, nuditatem, persecutionem, pericula, carceres, vincula, tormenta, gladium, vel flammas, vel bestias, vel ipsam crucem timore gehennarum et ignis celerni; nullo modo ista culpanda sunt, imo vero et hæc laudanda patientia est. Greg. M. hom. 27. in Evang. n. 1. Sunt nonnulli qui diligunt proximos, sed per affectum cognationis et carnis, quibus tamen in hac dilectione sacra eloquia imi contradicunt. Sed aliud est quod sponte impenditur naturæ, aliud quod preeeeptis dominicis ex charitate debetur obedientiœ, etc. apud Suarez L. 1. de necess. Grat. c. 6. n. 9. et seqq. fxd). Ex Ratione. 1°. Infideles in statu suæ infidelitatis non minus', ac peccatores lideles in statu peccati, tenentur servare præcepta legis natu­ ralis, eaqne transgrediendo peccant; ergo in illo statu ea debent servare pose, cum nemini imputetur in culpam et pœnam, cujus observantia ipsi est impossibilis ; ergo debent ea observando saltem posse operari non male, quia el hoc lex naturalis imperat; ergo cum lex etiam imperet moraliter bonum, illud præstandi potentiam habere debent. Conditiones ad opus ex omni parte moraliter bonum sunt : 1. ut ipsum opus ex objecto sit bonum; 2. ut finis intrinsecus sil honestus et rcgulæ inorum conformis; 3. ut in finem extrinsecum malum non feratur; i. ut liicel uunenon sit prohibitum quacumque dc causa. Sed infidelis potest bas omnes conditiones in aliquo opere servare; ergo. Exhisproin recte infertur : potest homo per solas naturæ vires et absque ulla gratia supernatural! exercere actum aliquem moraliter bonum, saltem quando nulla in oppositum urget gravis tentalio ; tum quia nec ex ratione ostendi potest necessitas gratiae supernaturalis ad actum honestum ordinis naturalis : lum ex ratione duplici, quam ultimo attulimus : tum ex damnatis propositionibus,et quidem Baii 27. Liberum arbitrium sine adjutorio Dei non­ nisi ad peccandum valet. Quesnelli 40. Sine gratia nihil amare possumus, nisi nd nostram condemnationem : 39. etc. tum ex S. Aug. qui L. de perf. just. c. 2. itiresp. ad 3ira. Celcslii objectionem docet, illud parum esse ad non peccandum. 306. Obj. contr. 1",D. Maith. 7. dicitur : Non potest arbor mala bonos fru­ ctus facere: sed per arborem malam intclligilur peccator, per fructus bonos opera bona ; ergo, 20 iv. p. i. 'iki * 1 306 4 .. l»E GRATIA ACTUALI. R. D. 1/. Arbor formalilcr et ut mala non potest facere fructus bonos C. materialiter et quæ mala A*. Dum peccator non agit ut peccator, potest Titione opera honesta facere, imo cum giatia actuali etiam salutaria, ut liquet er Trio, cil.; sicut justus peccare venialiter potest, juxta illud : Seplir» cadit jusiu*. quamvis in eadem parabola dicatur : Aon potest arbor bona malos fructus facere. Inst. 1. Etiam peccatorum opera, quæ videntur bona, Deo displicent,aut saltem non probantur, ut patet ex Prov. 15. Victima· impiorum abomina­ biles Domino; ct ex Joan. 9. ubi dicitur : Peccatores Deus non audii; ergo ne moraliter quidem bona sunt. R. .V. Jss. Jd D1®. text. R. Victimas non fuisse Deo abominabiles ex itato precise offerentium, sed ex pravo eorum tine, quem actualiler adjungebant Judæi, dum eorum multi Sacrificia legis offerebant ex inani spe ac impia praesumptione, omnia sibi fore licita, modo ritus hos externos et alias Mosaicæ legis caeremonias observarent ; quod ipsum Deus Isa. 1. illis exprobrat, et postea, quomodo sibi sacrificandum orandumque sit, præscribil. .Id 2°®. text. R. Ie. Cum S. Aug. L. 2. contr. epist. Parmeniani c. 8. n. 17. /). dicitur hoc a Christo vel Evangelista .V. a aeco nato, ceu homine necdum lumine fidei Christiana?, neque a Deo specialiter illustrato C. Non autem quælibet verba loquentiam in Scriptura sunt verbum Dei; alias et verbum Dei foret non dari Deum, cum Scriptura dicat : Dixit impius in corde suo : non est Deus. R. 2°. D. Deus non audit peccatores in eo sensu, quem intelligebat hx>: verba proferens C. absolute et simpliciter A'. Cum oecus a Christo visum miraculo recepisset, et Pharisæi Salvatorem nihilominus tanquam imposto­ rem el blasphemum calumniarentur; ille famam Christi defendendam sus­ cepit, dicendo : Scimus, quia peccatores Deus non audit, scilicet ad patranda miracula; quod verissimum est, cum Deus ad peccatoris preces miracula patrare non soleat. Inst. 2. S. Aug. L. 9. de Trin. c. 7. et 8. alibique sæpius docet, quidquid Iit ab homine, rei fieri ex charitate, rei ex cupiditate. L. de Gr. etlib. Arb. c. 18. n. 37. autem : Praecepta charitatis, inquit, tanta ct talia sunt, ut quidipiid se putaverit homo bene facere, si fiat sine charitate, nullo modo fialbene. Sed quidquid peccator facit in statu peccati, facit sine charitate; ergo. R. Quoad 1’». D. Fit ex cupiditate vel charitate stricte sumpta pro amore benevolentiae Dei .V. vel ex charitate late sumpta pro quolibet motu vel amore justitiæ aut honestatis C. Quoad 2TO. Eadem est responsio quorumdam ; sed quia, ut probat Suare L. 1. de gr. c. 5., fere certum est loqui hic S. Aug. de charitate strict' sumpta, cum S.. Th. 2. 2. q. 47. a. 7. ad 3. R. D. Nihil fit Irene sine chari­ tate, si fiat sine charitate contrarie, h. e. si fiat cum ordine ad motivum rd finem vel circumstantiam, quæ repugnat charitati C. si fiat sine charitate negative, h. e. siquidem non fiat ex influxu, motivo, vel imperio charitatis, nec tamen cum ordine ad aliquid charitati contrarium .V. vel subd. nihil fit bene moraliter vel etiam quocumque modo salutariter A', proxime saluta­ riter ad justificationem vel per modum meriti condigni C. vel T. l. lucumque S. Aug. docet, sine charitate nihil fieri bene, non loquitur (k bonitate mere naturali et morali, ut patet ex didis : neque etiam loquitur DE NECESSITATE GRATi/F. ACTUALIS. 307 de bonitate quacumque supernatural! el salutari; cum ex iisdem conslet, dari opera salutaria hominis impii, quæ per se ad justificationem non suffi­ ciant, quamvis remote disponant : sed loquitur vel de bonitate, salutari, quæ habeat se per modum dispositionis proximæ ad justificationem; quia charilas actualis vel est necessaria in re ad justificationem peccatoris extra sacramentum, vel saltem in voto cl animi pneparatione, si justificatio fiat per sacramentum : vel loquitur de bonitate salutari, quæ se habeat per modum meriti condigni vitæ ælernæ; quia charilas habitualis vel est indi­ stincta a gratia sanctificante, vel quidem distincta, sed inseparabilis, adeoque sicut sine hac non fit opus condignum vitæ ælernæ, sic neque sine illa. Atque hunc sensum a S. Aug. intendi, patet ex eo, quod in omnibus ope­ ribus, ubi graliæ necessitatem contra Pelagianos ad opera bona defendit, expresse profiteatur, a se illa tantum opera intelligi, per quæ homo ad æternam vitam regnumque Dei perduci possit. Unde colligitur, quotiescum­ que idem docet voluntatem sine charitate esse dicendam cupiditatem, neque bunam ullam voluntatem sine ea haberi, cum loqui de charitate habituali, sine qua in præsenli providentia voluntas est necessario habilualiler mala, cum inter statum gratiæ et peccati non detur medium. Similiter cum dicit, sine charitate nullam esse virtutem veram, per hanc intelligit virtutem simpliciter perfectam in ordine ad finem supernaluralem, h. e. gratia sanctificante seu charitate formatam, cum aliæ virtutes, eo quod sint infor­ mes. neque meritum vitæ ælernæ contineant, non virtutes simpliciter, sed secundum quid vocari soleant. 307.06/ contr. 2um. Scriptura omnia infidelium opera videtur habere tan­ quam mala ; ad Rum. 14. Omne, quod non est ex fide, peccatum est; quem kum S. Aug. L. 4. contr. Julian, c. 3. de fide proprie dicta intelligit, ac iode probat, omnia infidelium opera esse peccata. Et ad Titum 1. Omnia munda mundis : coinquinatis autem et infidelibus nihil est mundum, sed wquinalœ sunt eorum et mens et conscientia. Tandem ad Hebr. c. 11. Sine fide impossibile est placere Deo. K. X Jas. Ad ·1°“. R. Textum hunc non de fide theologica, sed de dicta■line conscientia practico, uti contextus ipse probat, exponunt SS. Patres elTheologi communiter cum Cone. Later. IV. Can. 41. Quoniam omne, quod nonest ex fide, peccatum est, Synodali judicio definimus, ut nulla valeat absque Lona fide prœscriptio tam canonica, quam civilis. Si tamen cum S.Alg. et Prospero intelligalur de fide theologica, cumdem cum S. Tu. 2. 2. q. 10. a. 4. ct. q. 23. a. 7. explico. Quod non est ex fide theologica positive et contrarie, h, e. quod fit contra fidem, aut ex animo infidelitatis, pecca­ tum est C. quod non est ex fide negative, h. c., quod fit absente tantum fideiuM. peccatum est ut plurimum, quia scilicet infidelis sæpissime agit a motivo infidelitatis C. semper, quasi nullo prorsus motivo honesto posset unquam ad agendum moveri N. . Ad¥°. R. Apostolum intelligendum esse de immundis et infidelibus formali1er talibus, non autem materialiter talibus ; cum et hoc modo debeant sumi mundi, ut illis dicantur omnia esse munda. Ad if*". D. Sine tide etc., ita ut intelligalur, nullam personam aut operan­ tem placere Deo posse sine fide, imo nec sine gratia justificante seu gratum I i '4·* DE Ι.ΗΛΠΑ AC1UAI.I. faciente ila ut mtelligalur nec opus aliquod sine ilde posse placere Deo sulxl. non posse placere Deo in ordine ad meritum glorias vel verain justi­ tiam consequendam C. in ordine ad praemium temporale hujus vit® 4Y. Contrarium enim probant exempla num. 305. allata aliaque plura. Inst. 1. S. Ave., quem in hoc sequuntur SS. Prosperet Fulgent., 1°. L. 1. de Nupl. c. 3. et I. etc. totus in eo est, ut ostendat virtutes infidelium non esse rcra$ virtutes. 2°. Ibidem contendit omnia opera infidelium esse l> ecata, quia non sunt ex tide. 3°. Fidem esse unicam dircctricem inten­ tionis, quæ opera faciat bona, ut in Ps. 31. n. i. commentatur. 4°. L. 3. ad Bonif. c. 8. et L. de Sp. ac lilt. c. 3. definit, liberum arbitrium nonnisi ad peccandum valere, si lateat via veritatis, h. e. gratia fidei absit. R. .¥. .iwt. Jd lam. R. D. Ct ostendat virtutes infidelium non esse veras in eo sensu, quo veras virtutes esse dicebat Julianus C. in sensu nostra conclusionis .V. Julianus quidem statuebat 1°. opera esse simpliciter bona, quæ essent ex officio bona, licet ex pravo fine fierent. 2°. Virtutes gentilium esse simpliciter veras, iisque illos simpliciter et absolute constitui bonos aut justos. 3°. Has gentilium virtutes nec exiguas esse, nec infrequentes. 4°. Docebat, vel ex ejus doctrina certe inferebat Augvstixus, eas virtutes meritorias esse regni cœlorum. o°. Argumentis S. Augustini pressus virtutes infidelium concessit esse steriles. S. Aug. in his omnibus contradixit; quin etabsurditatis et contradictionis Julianum convincebat : si enim virtutes non essent ex omni parte perfecte; non tantum steriles, sed prorsus falsas ac vitia dicendas arguebat : si vero perfecte forent, iliisque vera justitia compararetur, contendebat easdem non esse steriles ad vitam æternam. Atque hæc quidem in libris contra Julia­ num; quibus similia præmiserat L. de nupt. et concup., unde lis ipsi cum Juliano orta fuit. Nam et hic infidelium conjugatorum actus plerumque malos dicit ob finem perversum, qui non negative duntaxat, sed contrarie ad cultum Dei non pertinebat. Ad 2™. R. I). Contendebat opera infidelium omnia, h. e. pleraque esse peccata, ut pote ex fine piavo facta C. omnia absolute et sine exceptione, etiam illa, quæ ex honesto fine fiebant subd. contendebat esse peccata, h. c. non esse opera veræ justitiæ, quæ operantem Deo gratum reddant C. esse peccata vere, proprie et formaliter talia .V. Controversia principalis S. Aug. inter et Ju lianum versabatur ineo : an virtutes infidelium sint veræ virtutes ac simpliciter, h. e. more theologico et Christiano sumptæ, quæ scilicet hominem Deo acceptum constituant et ad vitam æternam promerendam conferant? atque hoc esse negavit Aug., tum quia opera ex officio tantum bona et ex fine pravo facta, sunt proprie peccata : tum quia facta ex fine qui­ dem bono, sed sine fide non faciunt hominem Deo gratum; cum sine fide impossibile sit placere Deo. Quæstio incidens et ex laude Romanorum heroibus ac Gentilium Philo­ sophis a Juliano data fuerat hæc : an eorum opera ex officio bona fuerint profecta ex fine bono? Ad hanc , ut ex L. de Sp. ct litt. cit. Constat, Aug, dicebat, vix talia inveniri, et sic nonnisi rara ac pauca esse. Quare, cum parum reputetur pro nihilo, ethæc quæstio extra scopum controversiæ prin­ cipalis versabatur, S. Aug. subinde asserebat contra Julianum simpliciter, omnia infidelium opera esse peccata. PE NECESSITATE GRATI E ACTUALIA. 309 JJ.T"”. B. D. Fides dirigit intentionem ad finem et optissiipernalurnle C. naturale sen moraliterbonum .V. S. Tu. 2. 3. q. 10. a. 4. ad 2. S. Augi rtini « sic explicat : Fides dirifjit intentionem respectu /inis ultimi supernatural! s, ied lumen etiam naturalis rationis potest dirigere intentionem respectu alicujus Unii connaluralis. Hinc dum S. Augustinus opera ante fidem vocat magnas viresci cursum celerrimum, sed extra viam; apparet illa agnosci ut bona, sed ad meritum vitæ æternæ omnino sterilia. J(/ Fn. H. Idem dictum S. Augustini, uti ct sententiam Concilii Akausicasi, qua definitur neminem habere de suo nisi mendacium et peccatum, vide n. 260. Inst. 2. Si quod opus esset ex omni parte bonum, foret illud, quod susci­ pitur ex amore honestatis: atqui ejusmodi actio non est bona,juxta S. Aug., qui L. 19. de Civ. c. 25. Licet a quibusdam, inquit, tunc veræ et honeslæ putentur esse virtutes, cum ad seipsas referuntur, nec propter aliud expe­ tuntur; etiam tunc in/latce et superbœ sunt, et ideo non virtutes, sed vitia judicanda sunt ; ergo. R. ,Y. min. Ad text. S. Aug. D. virtutes inflatæ et superbæ sunt, si refe­ rantur ad se ipsas, h. c. si appetantur, ut conferatur animo decor continen­ ti® v. g. aut probitatis, qui scilicet humanae gloriæ deserviat C. h. c. si appetantur propter ingenitam rationem honestatis subd. si haec honestas habeatur pro fine ultimo, ut Stoici faciebant C. si tanquam finis ordinabilis ad Deum, qui est omnis honestatis fons, principium et regula .V. Tunc enim favet nobis potius S. Doctor, præcipue L. 83. QQ. q. 30. Inst. 3. Quamvis speculative probabile sit, hominem posse se convertere ad honestatem virtutis, el sic implicite ad Deum, practice tamen nunquam sead illam convertit absque philautia, ut aitS. Aug. L. 4. contr. Julian c. 3. n.28. scribens : Nihil est in creaturis, quod attinet ad institutarum divinitus merita naturarum, rationali mente prœstantius. Unde /it consequens, ut mens bona magis sibi placeat, magisque se ipsa delectet, quam qualibet alia creatura. R. Λ*. Jss. Quod distinctione hac aptum est ad eludendam damnationem articuli Baiani 27., supra citati. Ad text. R. Ex contextu liquet, his verbis doceri duntaxat facile quidem ct frequenter hominibus etiam justis, non tamen semper et in actione omni evenire in hac mortali vita, ut concu­ piscentia mala ac superbia sollicitet animum, et eum vincat. His adde, quod quamvis intrares creatas nihil sit, quod homo præ se magis amet, tamen Deus sil, in quem naturaliter feratur. Inst. 4. Si possumus bonum naturalis ordinis præstare, possumus pariter servare legemnaturœ ac Deum diligere, et consequenter poliri vita æterna ; cum Matlh. 19. dicatur : St vis ad vitam ingredi, serva mandata. Hoc vero concesso statuenda erit pro ejusmodi hominibus vita æterna diversa a regno cœlorum, ut S. Augustinus sæpius citatus cont. Julianum declarat. Conf. Voluntas hominis lapsi magis est propensa ad malum, quam ad bonum : sed hac propensione majore ad malum stante, nequit sine gratia exire in opus moraliter bonum; ergo. R. Transmissa P. Seq. N. 2ΛΓη. Ad consequendam vitam æternam non suf­ ficit observatio mandatorum quæcumquect naturalis, sed salutaris; quam postremam cum Julianus solis naturæ viribus haberi posse vellet, recte qui- A 7.1 * ( /■ 4. i Iit 7’’ t 310 DE GRATIA ACTUALI. dem S. Augustinus commemoratum absurdum intulit contra Ju//anumjin nos vero id minime quadrat. n/ Cnnf. concessa M. Præsertim si præter originale peccatum insit diam homini habitus vitiosus; .V, min. quia stanto etiam tali propensione, nisi hæc supponitur esse tentatio valde gravis, homo non tantum physice, sedet moraliter indiflerens est sine gratia supernatural!, et potest assentiri bono honesto opposito. Inst. Î5. Homo nunc est ad finem supernaturalem elevatus ; ergo ut per quem­ vis actum inhonestum recedit ab hoc line, ita per quemvis actum honestum ad eumdem accedit; tum quia alias deterioris conditionis homo esset re­ spectu operationis borne : tum quia assignari nequii, ad quæ opera detur vel requiratur gralia : sed sine gratia homo nequit accedere ad finem supernaturalem ; ergo. R. .V. Cons. Sicut enim homini non debetur elevatio ad finem supernatu­ ralem ; sic etiam ea supposita non debetur ipsi potentia, qua possit per sin­ gulos actus positive converti ad finem supernaturalem ; quod quidem de peccatoribus maxime infidelibus facile omnes concedunt : respectu fidelium autem nonnulli putant dari semper homini libertatem cum præparalione necessariorum talem, ut homo semper possit ponere vel actum malum, vel actum naturaliter tantum honestum, vel actum supernaturalem ; quæ opi­ nio videtur carere sufficienti fundamento ; pnesertim cum in sententia supernaturalitatem amotivo desumentium possit sæpe in actione occurrere motivum duntaxat naturale; in aliorum autem systemate non statuatur adesse gratiam prævcnientcm in omnibus prorsus actionibus etiam præccpto positivo non subjectis. Unde Ad prob 1“». R. T. Quia per hanc inæqualitatcm, in alio indebito funda­ tam, acpræterea propter peccatum originale aliquo modo debitam, nulla homini fit injuria. Ad prob. 2*m. R. .Y. Datur enim gratia ad ea opera, ad quæ requiritur; ejusmodi autem sunt tum opera salutaria et vitæ ætemæ meritoria, tum actus difficiliores etsi naturales duntaxat. ut mox dicetur. Cæterum gratia­ rum distributionem definire nostrum non est. Quis enim cognovit sensum Domini, aut quis consiliarius ejus fuit? ARTICULUS V. AN GRATIA SIT NECESSARIA AD SERVANDAM LEGEM NATURALEM? 308. Nota. Quæslio proposita circa hominem duntaxat in statu naturæ lapsæ movetur ; de homine enim in statu naturæ integrœ Theologi com­ muniter cum S. Tn. 1. 2. q. 109. a. 4. et 8. sentiunt, euin facile quovis longo tempore totam legem naturalem sine speciali gratiæ auxilio servare potuisse :quid vero do natura pura dici queat, dictum est n. 34. el 38. Porro supponimus hic tanquam certa, vel superius jam expedita : 1°. Legem naturalem actus supernaturales etiam præcipientem non posse impleri sine gratia; quia hæc ad illos actus necessaria est : 2°. Nec etiam legem puro naturalem sine gralia observari posse quoad modum, seu ut hæc observatio conducat ad salutem; cum actus salutaris sine gratia haberi nequeat : physicam, nt brevissimo aliquo tempore observet præcopla legis naturalis lune temporis occurrentia affirmativa, nee ullum ex negantibus transgreiliatur, modoabeil gravis tentalio in contrarium. ,309, Dico I. Tola lex naturalis sine gralia potest potentia physica, h. e. secundum requisita o.x natura rei ad hoc, ut actus poni possit, diu ab homine lapso servari secundum substantiam, h. e. secundum ea, qutc perlinent ad bonitatem moralem. Prob. Tota lex naturalis secundum substantiam considerata non superat in præsenti statu vim humano» voluntatis ; ergo sine gralia potest potentia pij/Hca servari secundum substantiam, et quidem diu, cum non imo tem­ pore occurrat tota præceplorum collectio simul observanda. Ant.prob. IT lota lex vel collectio præceplorum non superet vim human® voluntatis, salis est, quod observatis seorsim præceptis pluribus, nihil minuatur humana voluntas secundum virtutem physicam ; hæc non minuitur; ergo. 310. Obj. Impotentia proprie physica est, qurc habetur ex infirmitate aut defectu virium : sed natura sine gralia ad observandam legem est infirma, el habet defectum virium ; ut palet ex S. Aug., qui L. de perf. jusi. c. 2. ad rat. 1,B1. sic respondet : In tantum enim sana non est, in quantum id quod faciendum est, aut cœcitate non videt, aut infirmitate non implet, dum caro concupiscit adversus spiritum. Et S. Tu., dum 1. 2. q. 409. ari. 4. negat, hominem posse implere præccpta sine yratia sanante : imo art. 2. negat, hominem totum sibi connalurale bonum agere, ita quod in nullo deficiat. R. D. J/. Impotentia proprie physica est, quæ habetur ex infirmitate ct defectu virium absolute sumptarum et simpliciter necessariarum C. quæ ha­ betur ex defectu virium tantum respective sumptarum, neque necessariarum simpliciter N. Natura lapsa equidem non est sana, sed lapsa et infirma, si sumatur respective ad naturam integram, neque, ut illa, vires sanas ac robustas habet, atque hinc virium defectum habet; ut dictum est n. 174. et seqq. ; sed easdem requiri ad potentiam physicam observandæ legis naturalis habendam, negatum est tum ibid., tnm in præcedcntibus. Hinc ex allatis testimoniis nihil efficitur contra potentiam physicam ; tum quiaS. Aug. impotentiam repetit duntaxat a resistentia appetitus inferioris; quæ facit tantum moralem impotentiam : tum quia ulerque. loquitur de infirmitate respective ad statum integrum; quod manifeste etiam palet iu locis ex I). Thoma objectis, ubi utrobique prius de natura integra resolvit, illi adesse potentiam ; quæ cum non physica tantum, sed et moralis luerit, sequitur ab eodem natura corrupt® negatam solum fuisse moralem poten­ tiam, non physicam quoque. Adde, quod S. Doctor per gratiam sanantem intclligal sanctificantem, quam propter duo requirit, nempe ut natura cor­ rupta sanetur, ct ut bonum ordinis supernaturalis, quod condigne merito­ rium est, operetur. Inst. l.S. Aug. 1. c. c. 3. ad rat. 5. comparat infirmitatem voluntatis cum vitiato pede ejus, qui claudicat ; cl S. Hier. L. 3. contr. Pelagian, n. 11. hominis impotentiam ad non peccandum exœquat cum impotentia ad non (egrolandum ; ergo asserunt impotentiam vere physicam. 315 ΠΕ GRATIA ACTUALI. Η. Λ. Cons. Comparatio enim non est quoad omnia: alias sicut claudi» necessario claudicat et ubique, sic et homo sino gratia peccaret necessario el semper, quod nec adversarii hic nostri volunt, nec intendit etiam S. Aw., ulpote qui ibid. resp. 3*. dicit parum esse, non autem nihil poste, volunta­ tem ad non peccandum. Stat ergo comparatio dunlaxat in eo, quod sicut claudum esse est aliqua impotentia, qua non potest homo non claudicare; ita humanæ voluntati sua sil imbecillitas, ex qua non possit non peccare sæpe, nisi adjuvet gratia; ad quod non est necesse, ut hæc, sicut illa, sit impotentia physica. Eadem explicatio facilius etiam adhibetur comparationi Hieronymianœ. ·■ l· Inst. 2. Si homo non habet impotentiam physicam ; ergo gratia solum requiritur ad legem facilius el non simpliciter observandam : consequens est Pelagianum ; ergo. i H| R. .V. .V. Nam 1°. gratia non desinet esse absolute necessaria tum ad legem naturalem. imj»erantcm obsequium praeceptis supernaturalibus ; tum ad præcepta naturalia quoad modum observanda ; quod utrumqneinliciabanlur Pelagiani. 2°. Erit semper necessaria ad implenda etiam præcepta naturalia quoad substantiam : quia admittitur impotentia moralis, qua posita mora1 iter loquendo præcepta servari nequeunt. 3°. Quamvis hæc moralis impo­ tentia confundi possit cum maxima difficultate; tamen ubi intercedit, infill· libiliter futurum est, ut actus non fiat : unde plus dicit, quam difficilius. 311. Dico 11. Nequit tamen potentia murali, h. e. sine magna difficultate, ab eodem ita servari longo tempore, quin nunquam intra idem tempos peccet, legis præceptum non observando. H Prob. Auctoritate. 1°. Scriptur.e. S. Paulus ad Rom. 7. cum v. 23. dixis­ set : Video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis mea·, el captivantem m? in lege peccati, qwe est in membris meis, mox v. 24. inge­ miscens et quœrens subjungit : Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? ac tandem v. 25. sibi ipsi respondet : Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum. Ex boc autem constat imprimis, sicut per legem membrorum intelligitur concupiscentia, sic per legem mentis intclligi legem naturalem menti insculptam : deinde hanc legem naturalem impleri non potuisse a Paulo sine gratia : denique idem tenere respectu omnium hominum; quia ratio impotentiæ, quam agnoscit, nempe fomes peccati seu concupiscentia, est omnibus communis, et in plerisque longe major. 2". Conciliorum. Carthaginem. 11. in epist. Synod, ad I.xnoc. J., quæ est 90. inter epistolas S. Augustini (al. 175. n. 2.), damnat Pelagianos, quod dice­ rent liberum arbitrium absque Dei gratia implere posse legem, sive natu­ raliter in corde scriptam, sive, in litteris datam. Carthaginense IV. seu, ut alii laudant, Mii.evit. 11. Can. 5. (Labb. t. 2. p. 1539.) anathema dicit illis, qui dixerint, quod etsi gratia non daretur, non quidem facile, sed tamen pos­ semus etiam sine illa, divina implere mandata. 3°. Patrum, præsertim S. Augustini, qui in L. de Sp. et lilt., ubi totus est, ut ostendat legem sine gratia servari non posse, c. 27. n. 47. sic inquit : Nec moveat quod naturaliter eos dixit (Paulus), quœ legis sunt facere, non Spi­ ritu Dei, non fide, non gratia. Hoc enim agit Spiritus gratia·, ut imaginem Dei. in qua naturaliter facti sumus, instauret in nobis. Negari autem |iic DE NECESSITATE GBATIT. ACTUAI.IS 31.3 lanium potentiam moralem de lota loge, palet ex L. 2. dc peccat, mer. cl rem. c. il. /*ro6. II. IlATioNE. Ex parle observandorum habetur magna difflcnltas ι­ όν pario observantium naturalis quædam reluctantia ; ergo. Sane in nostro casu omnia præcepta naturalia sunt observatu quoad so valde difficilia, ct rebellio appetitus refugit, aut ad contraria sollicitat ; quœ si etiam non urge­ ret, voluntas ratione suæ mobilitatis ac inconstanti©, atque ad delectabilia propensionis totas suas vires ad agendum non esset semper adhibitura, ut proxime S. Aug. 1. c. testatur. Conf. Quia voluntas absque speciali auxilio nequii superare gravem tentalionem, quæ intra longum tempus sine speciali protectione Dei cxtrinscca non abest. 312. Obj. /. Præcepta omnia legis naturalis sunt naturalia, et hinc viribus liberi arbitrii naturalibus proportionata; ergo ct per easdem moraliter pos-. sunt servari. Conf. Douter. 30. postquam præmisisset Moyses mentionem omnium pneceptorum el legis, v. 11. Mandatum hoc, ait, quod ego prœcipio libi hodie, non supra te est, neque procul positum; ergo lex tota naturalis facile ac moraliter servari potest. IL I). J. seq. Sunt proportionata , quantum ad ordinem C. quantum ad potentiam et vires subd. quantum ad potentiam tum physicam, tum mora­ lem sunt proportionata viribus integris adhuc el sanis, quales habuerat Adimus C. quantum ad utramque potentiam sunt proportionata viribus infirmisac debilitatis certe per peccatum Adami, quibus tantum restat po­ tentia physica, nisi juvetur gratia N. AdConf. I). Cons. Potest lex naturalis lota servari facile et moraliter per auxilium gratiæ C. sine co N. Loquitur enim hic Moyses non de naturali dunlaxat, sedet de scripta, ut ex præccdente versu patet, ad quam pertinere gratiam et ipsi adversarii concedunt, quamque gratiam nemo eorum nega­ verit adfuisse Judæis, ac ipse Moyses non obscure promiserat, dum cod. cap. v,6. prædixit : Circumcidet Dominus Deus tuus cor tuum, et cor seminis tui, ut diligas Dominum Deum tuum etc. Inst. 1. S. Ginns, hom. 5. in ep. ad Horn, ad hæc verba: Gentes, quœ legem non habent , naturaliter ea, qua legis sunt, faciunt ; sic inquit : Gentiles admiratione digni sunt, quod nec lege scripta ipsis opus fuerit, et tamen omnia, quœ legis erant, preestilerint ; ergo. 11. D. A. Gentiles omnia, quæ legis erant, praestiterunt hoc sensu, quod alii alia præcepta impleverint C. hoc sensu, quod singuli omnia impleverint .V. I nde et Apostolus videtur attente non dixisse : Gentes naturaliter legem faciunt, sed : ea, quœ legis sunt ; cum e contra paulo ante scripsisset, facto­ rs legis, nernpe totius, justificari, quod sine gratia non fit. Inst. 2, S. Tu. in 2. disl. 28. a. 2. cl 3. expresse docet, hominem non tantum singula,sed el omnia peccata mortalia vitare, et omnia legis natura­ lis præcepta, quantum ad substantiam actus, sive ad hoc, quod directe cadit «ib præceptum, implere posse ; ergo. H. Cl supra, S. Tuomam hic loci naturæ tribuere dunlaxat potentiam jJnj.ricam, non voro moralem , quemadmodum ct in Summa moralem tan­ tum negasse diximus; atque hinc non neccsse cum aliis putamus, juniorem 311 '· if DE GRATIA ACTUALI. Doctorem cum seniore committere. Eodem sensu explicari possunt Duran­ dus, Scotos, Gabriel aliique antiquiores, quibus eadem sententia passim tribuitur. Inst. 3. Quod moraliter tantum est impossibile, non est simpliciter impos­ sibile, sed solum difficile ; ergo fieri potest, ut quandoque oppositum con­ tingat. Sed hoe posito sequitur gratiam non esse ita necessariam, ut in ejus defectu nequeat lex observari per longum tempus, quin homo peccet; ergo. Conf. Homo ex victoria aliquot difficultatum circa unum aut plura pneeepU (it promptior et acquirit habitum, quo facile operetur; ergo collectio pra­ eoptarunt nihil facit ad impotentiam moralem. R. D. .4. Quod morali ter latius est tantum impossibile, non est etc. C, quod moraliter strictius est impossibile, adeo, ut per vires physicas absolute fleri nequeat, non est simpliciter intra genus impossibilitatis moralis im­ possibile, adeo nempe, ut quamvis ad oppositum non desit potentia physica, tamen res tot affecta sit difficultatibus, ut nunquam de facto fiat N. Unde negalurconseq.,etsicfundamentum ruit subsumpti,dequo eliam.num.310. dictum est. Ad Conf. R. D. J. Fit promptior circa actus ejusdem speciei, el circa eosdem etiam acquirit habitum C. circa actus diversae speciei .V. Jam vero præceptorum diversorum diversi sunt actus, adeoque obtemperans uni vel alteri pnecepto non acquirit promptitudinem vel habitum pro observanda tota lege. Pralerea voluntatis inconstantia et ad delectabile propensio intra longum tempus prævalebit habitui non admodum radicato, nisi gratia juvetur. Inst. i. Datur potentia moralis ad omnia praecepta distributive servanda; ergo et ad omnia collective. Conf. Quæ sunt moraliter impossibilia, ne­ queunt iweri, aut a superiore positive imperari; ergo nec lege naturali ea pnecipi possunt ; maxime quia ad peccandum requiritur libertas et potentia eliam moralis. R. D. A. Datur potentia moralis observandi praeopta distributive omnia, το distributive sumendo proprie et implendo collectionem Ar. sumendo im­ proprie vel potius singulariter scorsim ac divisive, seu connotando unum vel alterum indeterminate tamen sumptum non observari, atque hinc collectionem non impleri C. Ad Conf. R. Transir.. Ant. de impossibilitate morali indeterminata .V. Cons. Disparités est, quia lex naturalis est circa intrinsece mala, quæ a Deo necessario prohibentur, neque possunt fieri licita per hoc, quod in illis indeterminate vitandis occurrat difficultas moraliter insuperabilis. Quæ vero positive prohibentur, non prohibentur necessario, sed a libera voluntate legislatoris dependent, qui pro sua prudentia non censetur velle obligare in iis circumstantiis, ubi occurrit difficultas rationabilis et moraliter invincibilis. Eadem fere ratio est de materia voti, dum hæc libera est; quia esset nimia praesumptio de propriis viribus; unde nec Deus similia vola acceptat, si forte fiant, nisi in particularibus casibus voluntatem vovendi simulque fiduciam consequendi auxilii ad votum moraliter implendum inspiraverit. Ad Prob. R. D. requiritur potentia moralis excludens necessitatem determinatam C. indeterminatam .V. vel subd. Superandam tamen vel viribus propriis vel gratiæ auxilio .V. neutro modo superabilem C. Atque hinc I I I I I I I I I I I I DE NECESSITATE GRATIÆ ACTUALIS. 315 etiam oritur discrimen inter Legislatorem Deum seu per dictamen naturæ, seu per positivum praeceptum aliquid præcipicntem, et Legislatorem humanum&cvoventem; cum illo viros aliunde suppeditare possit, hic vero minime. 313. Obj. II. Auxilium speciale seu gratia a nobis ad implendam diu naturalem legem requisita nec potest dici cntilative naturalis, ut patet : nec supernaturalis, quia nequit determinari, an sit gratia tantum actualis, eaque detur fidelibus tantum, vel eliam infidelibus; an sit liabitualis, eaque sic nonnisi juslis communicetur. R. 1°. Ex decreto Dei ct lege divina, per Scripturas, Concilia et Patres nobis manifestata, requiritur gratia entitative supernaturalis. R.2°. Probabile est, auxilium supernaturale ad vitanda diu peccata contra legem naturalem non dari, nisi credentibus et fidelibus; quia gratia in fide fundata non datur, ordinarie saltem et regulariter, nisi habenti fidem : sed auxilium necessarium ad servandam diu legem naturalem est gratia in fide fmidata ; ergo. Alin. prob. 1°. Ex verbis Apostoli ad Rom. 3. v. 27. Ubi est gloriatio tua? Exclusa est. Per quam legem ? Factorum? Non, sed per legem fidei. Quibus insinuat, Judæo non esse gloriandum de legis observantia, eo quod hanc habeat ex fide; ut explicat S. Aug. L. de Sp. et lilt. c. 10. 2°. Ex epist. Synod. Carlh. 11. sup. cit., in qua Patres contra Pelagianos docent auxilium, quo liberum arbitrium fit vere liberum, dum a dominatu carna­ lium concupiscentiarum liberatur, esse gratiam Dei, et impetrari per fidem, qwest ίη Christo Jesu. 3°. Quia ex Conciliis ct Patribus constat, gratiam ad legem servandam non dari, nisi propter merita Christi : sed quæ datur gra­ tia propter merita Christi, saltem lege ordinaria non datur, nisi mediante fide Christi explicita vel implicita; ergo. R. 3°. Probabile etiam est, simile auxilium ad cumdem finem non dari, nisi justis, adeoque hoc sensu gratiam habitualem esse necessariam ad legem diu servandam. Ita D. Tu. 1. 2. q. 109. a. 4. et 8., ac colligitur tum ex ep. Synod, laudata, quæ dicit per gratiam, qua Christiani sumus, nos liberari a dominatu illo concupiscentiæ, turn ex Carthag. IV. itidem cit., quod can. 3. definit : Item placuit, ut quicumque dixerit, in qua justificamur per Jesum, gratiam Christi D. N. ad solam peccatorum remissionem valere, quæ jam com­ missa sunt, non etiam ad adjutorium, ut non committantur; anathema sit. Gratia autem, qua justificamur, et non committuntur peccata, habitualis est : peccata vero non committuntur observando omnia præcepta. S. Aug. ep. 95. (al. 177. n. 4.) cum aliis Episcopis scribit, liberum arbitrium non essesatis ad non peccandum, nisi juvetur per gratiam : hanc vero negat esse legem, ut Pelagius intellectam voluit, sed gratiam, qua justificamur ab ini­ quitate et salvamur ab infirmitate. Inst. i. Concilia et Patres tantum intelligendi videntur vel de observa­ tione legis etiam ad actus supernaturales obligantis, vel de observatione meritoria; quia eorum mens duntaxat fuerat contradicere Pelagio, ejusque in his capitibus duntaxat versanti hæresi. R. .V. utr. part. Ant. Ratio primi est, tum quia Apostolus implorans graliam, eam maxime petit ad vincendam concupiscentiæ rebellionem quæ potis­ simum repugnat legi pure naturali : tum quia Concilia et Patres indefinite bquentesde necessitate graliæ ad observandam legem nequeunt intelligi de < i M •kl 3IG DE GRATIA ACTUAL!. actibus snpernaluralibus tantum, utpote rarioribus et nonnisi pauca praecepta vel unicum naturale connotantibus. Ratio secundi est; tum quia iidemin suis sententiis de observanda lege nullibi addunt illam limitationem, sicut oportet, alias frequenter adhiberi solitam circa actus moraliter bonos; ergo signum est, quod voluerint legem sine gralia simpliciter observari non posse : tum quia illi etiam alibi dicunt liberum arbitrium parum, aut fere nihil valere ad prosequendum bonum et vitandum malum; unde si sensissent illud valere moraliter ad legem diu non salutariter observandam, noujam parum, sed plurimum tribuerent libero arbitrio. Ad prob. R. Equidem Pelagii hæresis in binis illis capitibus versabatur; sed ea posita a fortiori dicere is potuit aut debuit tum physicas, tum mora­ les vires soli naturæ inesse ad observantiam mere naturalem, nihilque con­ ferentem ad veram justitiam ac vitam æternam. Unde sicut Concilia et Patres hæresin clare et expresse damnarunt; sic corollarium ejus necessa­ rium ab illis adeo generaliter loquentibus repudiatum fuisse, probabilius colligi posse existimamus. Inst. 2. Ex universali eorum loquendi formula æque posset inferri, non dari potentiam physicam in homine, sicut nos colligimus impotentiam mo­ ralem; præsertim cum aequali ratione requirant gratiam ad observandam legem, ut exigunt ad actus salutares. R. Disparitas est, quia iidem etiam termini accipiendi sunt diversimode pro materiae occurrentis diversitate : actus autem salutares tanquam supernaturales ex ipsa rei natura et notione supernaturalitatis exigunt grato principium effectivum ; cum gratia non tanquam principium physicum, sed duntaxat morale, neque ex ipsa rei natura, sed lege divina et ordina­ tione tantum requiratur ad observantiam legis. Quin licet Deus in moderna providentia semper daret gratiam supernaturaleni ad legem etiam mere naturalem observandam per modum principii physici, quo fieret observatio salutaris; tamen id non foret ex ipsa rei natura, sed ex unica Dei voluntate et Ubera ordinatione, quæ absolutam gratiæ necessitatem ad observantiam pnecise naturalem uon infert. Inst. 3. Si gratia fidei vel habitualis sit probabiliter necessaria ad obser­ vandam diu legem; ergo imprimis diu implens legem vel non peccans, cerlo posset colligere se esse justum : deinde infidelis vel peccator non habebit auxilia sufficientia, eritque moraliter necessitatus ad peccandum. Ulraque sequela non est admittenda ; ergo. R. .V. 1“°. seq. Quia aliud est non habere peccati seu legis violatæ con­ scientiam, aliud non peccare et implere legem, juxta illud 1. ad Cor. I. v. 4. Nihil mihi conscius sum, sed non in hoc justificatus sum. Et Ps. 18. v. 17. Delicta quis intelligit? ab occultis meis munda me. Præterea si quis etiam novisset, se præcepta diu implevisse, certus tamen esse non posset de sua justitia; cum nostra de necessitate gratiæ habitualis sententia limites probabilitatis non excedat ; tum quia allatas probationes forsan de gralia actuali quis explicare posset : tum quia dici posset, ea, quæ ad gratiam habitualem pertinent, ostendere duntaxat, illa data præstari auxilia com­ modiora, licet ea absente sufficientia non desint. Ad 2"”. seq. R. D. Peccator et infidelis non habebit auxilia sufficientia immediata T. ob modo dicta. Non habebit mediata ;Y. sed de hoc infra. DE NECESSITATE GRATLE ACTUALIS. 317 Qi'.ehes I. Jm gratia necessaria sit ad amandum Deum super omnia? 31 j. Xuta. Inter actus moraliter honos præcipuus est amor Dei, sicut inlet· præccpta etiam naturæ primum ct maximum de hoc amore. Amor hic alius est concupiscentiæ, quo quis diligit Deum ut sibi bonum : alius Iwolcnliæ, quo diligit Deum ut in se bonum; hic vel imperfectus est, quo quidem quis amat Deum, ejus bonitatem ac omnes perfectiones propter Ileum,quin tamen vi hujus actus sil paratus ad omnia Dei præccpta sernuda, seque ac omnia referat in Deum : vel perfectus, vi cujus etiam omnia referuntur ad Deum, ac Deus praefertur omnibus; volunlasquc parata est per absolutum propositum res potius cæteras relinquere, quam Deum, vel quam peccare graviter. Atque hic amor tum efficax, tum super omnia dicitur, ac rursus dividitur in affectivum ct effectivum, seu obedientialem. Affectivus potest consistere in unico actu etiam non perseverante, quo Deus summe amatur cum proposito ei placendi in omnibus, et vitandi, quæ illi graviter displicere possunt ; et hic etiam actualis vocatur : Effectivus est, qui diu perseverat, imporlatque actualem Dei praeceptorum observationem; hic habitualis vocatur a nonnullis, non quod in solo habitu stet, sed quod vel per sui iterationem, vel per effectus ejus virtute elicitos perseveret. 315. R. 1. Sine gratia homo nequit moraliter amare Deum efficaciter et super omnia amore effectivo. Ratio est, quia homo nequit observare totam legem moraliter sine gratia, nec sine gratia vincere tentaliones graves, quæ in diuturna legis observantia d amore Dei omnibus creaturarum illecebris actualiter et effective praepositi occurrunt. .Vcc dicas 1°. Voluntas potest naturaliter ferri in omne id, quod intellectus practice judicat esse prosequendum, sed intellectus semper practice judicat diam ad longum tempus el occurrente quantumvis tentalione gravi esse amandum Deum; ergo. 2°. Non minus difficile est homini assentiri myste­ rio SS. Trinitatis aliisque fidei mysteriis, ac diligere Deum ut auctorem naturæsuper omnia; ergo si illud potest intellectus supposita revelatione sine gratia, etiam hoc poterit voluntas. 3°. Angelus et homo in statu naturæ integrae, imo etiam in statu naturæ puræ potuissent moraliter Deum diligere effective super omnia ; ergo ct homo lapsus id poterit. R. Ad ίΒπ. D. Ai. Voluntas potest naturaliter ferri in omne id etc. potentia physica C. potentia morali subd. si illud cognitum sit facilis assecutionis C. sin minus Ar. Deus tanquam bonum spirituale et minus clare in hac vita cognitum imprimis non ita afficit voluntatem : deinde hæc propter suam iiwmlantiam et propensionem ad sensibilia minus potens est ad legem totam observandam : denique gravis tentalio appetitum sensibilem per se reluctantem fortius incitat; quæ omnia simul sumpta, cum seorsi m etiam sufficiant, multo magis moralem potentiam elidunt. R. Ad 2Bin. T. A.N. Cons. Disparitas est, quia, licet quis hæc credat, tamen RT non tenetur observare omnia præccpta, cum fides stare possit cum hoc ipso peccato actuali : secus est dc dilectione Dei effectiva. Cæterum si homo post b 318 DE GRATIA ACTUALI. revelationem graviter lentaretur ad dissensum, etiam moraliter solis natura} viribus assentiri non posset. R. Disparitas est, quia in slain naturæ integra» el puræ id asseri­ tur ralione protectionis extrinsecœ, et ob promptum auxilium Dei sivosupernalurale, sive naturale uberius ac frequentius; hæc desunt, aut debita saltem non sunt naturæ lapsæ, quam ideo debiliorem exlrinsece saltem statuimus. 316. R. II. Potest tamen moraliter sine supernatural! gratia amare Deum efficaciter et super omnia amore affectivo. Prob. Homo naturaliter cognoscere potest Deum esse summum bonum, el idcirco super alia omnia esse amandum; ergo potest Deum sic cognitum naturaliter amare super omnia. Cons. prob. tum quia inter Deum ul rebus omnibus creatis praeferendum negari nequit proportio objecti et potentiae; tum quia facile potest contingere, quod tum temporis nullæ occurrant teutationes, neque alia objecta ulla voluntatem ultro ad Deum anhelantem retardent : tum quia ad amorem Dei affectivum super omnia non requiritur, ut qui ita amat, secundum praesentes quas habet vires, possit implere, quod praeceptum est; sed sufficit, quod amor sit sincerus et æstimative lanius, quantus exigi potest, includatque saltem virtualc propositum servandi mandata per eas vires, quæ ad ea sunt necessariae, ubi et quando hæ fuerint concessæ. Conf. Amor Dei super omnia est actus homini per se valde connaturalis; ul constat ex dictis de natura pura : præterea natura lapsa non est intrin­ sece facta debilior, quam fuisset natura pura, ut ibidem ostendimus : deni­ que nihil impedit, quominus per aliquod brevissimum tempus absint ea, quæ extrinsecam debilitatem naturæ lapsæ addunt; ergo. Nec dicas 1. Coxc. Araus. 11. can. 25. docet : Prorsus donum Dei est dili­ gere Deum. Ibidem autem 1. per particulam prorsus includitur omnis dile­ ctio : 2. impotentiam amandi non refert in supernaturalitatem, sed in liberi arbitrii infirmitatem per peccatum contractam : 3. ante peccatum Adæ jam fuit impotentia supernaturaliter amandi sine gratia; unde post peccatum contracta videtur impotentia naturaliter Deum amandi sine gratia. R. Contrarium fundamentum nobis præbet illa limitatio adjecta, sicut oportuit. Item, quod similiter hic loquatur de amore Dei, ul de actu bono, operari propter Deum, rpiod bonum est : quorum primum ex sæpc dictis pro­ bat, sermonem esse de amore supernatural!, seu ut Trio, exponit, de merito­ rio justificationis : alleram vero illos doctrinae non cohaerentis arguit, qui admissa possibilitate actus moraliter boni cx hoc canone, negant possibilem amorem affectivum Dei naturalem. Præterea notandum, gratiam hic vocari misericordia:; nam gratia naturæ integrae dicitur gratia sanitatis ob natu­ ram tum sanam, integram et nullius curationis egentem; item ex puni liberalitate, quia erat quidem naturæ indebita, illa tamen non erat gratia positive indigna : c contrario gratia naturæ lapsæ dicitur medicinalis, quia per eam sanatur natura vulnerata, inclinata et attenuata per amissionem donorum, integritatem el justitiam originalem constituentium ; item ex pura misericordia, quia natura lapsa etiam positive indigna est gratia. His sup­ positis 1»K NECESSITAI E (,ΗλΓίΛύ ACfUALlS 319 .W11Π. prob. II. D. Includitur omnia amor supernaturalis, ul limitatio, sicut ojMrluit, explicat C. etiam naturalis N. Ad 2"“. prob. II. I). Non refert in supcmaluralilatcm, quæ habeatur a gratia sanitatis et puræ libcralilatis C. (pue habeatur a gratia medicinali et misericordi® X. Eliam alleram pariem 1). lleferl in liberi arbitrii infirmita­ tem consistentem in jactura donorum integritatis et innocentiæ originalis C. consistentem in diminulione intrinseca virium naturaliter debitarum N. -id3*®. prob. D. Ante lapsum Adæ fuit impotentia agendi supernaturalilersino gratia sanitatis et libcralilatis C. sine gratia medicinali et miseri­ cordi® ;Y. 3. et Cons. Xtcdicasp. Peractum amoris Dei super omnia, ut passim Patres dicunt, homo disponitur ad justificationem; unde el hic amor etiam dicitur amor amicitiae, ct reddit hominem Deo amicum ac justum, sed hæc fieri nequeunt sine gratia ; ergo, item per amorem Dei etiam naturaliter homo converlerelur ad Deum ; ergo. II. D. .1/. Per naturalem actum amoris disponitur homo ad justificationem .V, per supcrnaluralem C. Amor enim amicitiæ precise cx eo dicitur, quia yralis et benevole amatur Deus : per naturalem autem Dei amorem non oritur amicitia, nec Deus redamat naturaliter duntaxat amantem, nec eum diam amor naturalis facit justum ; quia hic potest stare cum peccato actuali. Item converteretur ad Deum actualiter et tantum naturaliter, quod non sufficit ad impetrandam peccatorum remissionem C. habitualiter, quod debet fieri per gratiæ infusionem, vel supernaturaliler aut meritorie Ύ. .linor quidem naturalis Dei excludit actum odii vel alium, quo homo aclualilerse a Deo avertit; non vero meretur remissionem peccatorum, aut ea prius commissa delet. .Vre dicas 3°. Mandatum dc amore Dei est maximum ; ct ipse amor est difficillimus, quia juxta Apostolum est plenitudo ct perfectio legis ; ergo si adus multo minus praestantes nequeunt sine gratia eligi, nec amor Dei poterit. R. Antecedens omnino intclligcndum esse dc amore effectivo, ut ipsa verba Apostoli manifeste docent : actus autem minus praestantes scope elici natura5· liter non posse ob difficultates graves circumstantes, non ratione objecti; cnm ergo a nobis supponantur abesse hic difficultates circumstantiarum, ac objectum amoris affectivi cx supposito satis cognitum maxime amabile jfit d proponatur, argumentum non est a minore ad majus, nihilque evincit. Yre dicas 4°. Amor Dei effectivus naturaliter non datur, quia vi illius bomo debet reddi dispositus ad servandam totam legem ct vincendas quaslikt lentationes : sed vi amoris affectivi debet homo etiam ita esse dispositus; erso. , —v V R. i). M. Quia debet reddi dispositus ad servandam legem actu urgentem d vincendas tentaliones præsenlcs ac reipsa sollicitantes C. ad legem pro circumstantiis futuris modo obligaturam , ct tentaliones forsan occursuras aut potentes occurrere N. Opposite D. min. et N. Cons. Sane efficacia effediva multo major esse debet, quam affectiva, quia longe difficilior est execulio operis, quam ejus propositum etiam serium : quando enim quis pro­ ponit bonum arduum, quin tamen jam debeat cxcqui, aut adsit tentalio urgens; tunc vivide repraesentatur bonum ponendum, languide autem ct • IÛ·' H is " ’ 320 £ ·.· DE GRATIA ACTUALI. obscure difficultas : in actuali autem execution? et tentatione reipsa jam incumbente vividius repraesentantur difficultates, quibus clara repraesentatio boni impeditur, terretur ac perturbatur intellectus, voluntas ad fugam im­ pellitur, nisi sancta cogitatio et inspiratio utrique potentiæ consulat. Aec dicas 3°. Amor Dei etiam affectivus debet imprimis includere odium rerum omnium legi divina? adversantium; ergo si hunc amorem possit eli­ cere, poterit etiam totam legem servare : deinde debet habere propositum omnia subeundi potius, quam Deum offendere; sed actum ejusmodi heroicum nequit homo naturaliter elicere, qui ne unicam quidem tentationem gravem potest superare absque gratiæ auxilio ; ergo. R. Ad 1*®. p. I). Cons. Poterit servare lotam legem adaequate, quod fie­ ret, si diu et constanter servaret AT. inadæquate, h. e. brevissimo tempore, pro quo durat actus amoris Dei, poterit nullum praeceptum violare C. Ad 2“°. part. D. M. Debet habere propositum formaliter et explicite ad omnia se extendens A'. virtualiter tantum et implicite C. Sicut ad amorem Dei super omnia etiam supernaturalem non requiritur, ut fiat actualis com­ paratio Dei cum creaturis singulis, sed sufficit, ut amor in Deum feratur tanquam in bonum summum ac infinitum juxta generalem conceptum et aestimationem amantis; sic etiam propositum omnia potius subeundi non debet repraesentare animo omnes, quæ in observanda lege occurrere possent, difficultates, formaliter, explicite et quasi singillatim, sed sufficit, ut quis vi propositi nihil excipientis paratus sit ad Deum nunquam graviter offenden­ dum, ita ut non possit stante hoc actu graviter peccare. Primum si requireretur, utique amor actus heroicus foret ; cum autem alterum pro amore sufficiat, neque absens aliqua difficultas æque intelle­ ctum et voluntatem afficiat, ut praesens; patet, cur tentationem unicam gravem vinci non posse dicamus sine gratia, et tamen naturæ moraliter possibilem permittamus actum amoris, qui propositum includit contra cumulum difficultatum, sed nec praesentium, nec explicite et clare reprasentatarum. A'ec dicas G°. Praesumptio est velle, vel proponere aliquid facere, quod quis propriis viribus exequi nequit; unde S. Aug. serm. 121. de temp. (al. in app. serm. 79.) S. Petrum hujus peccati arguit, cum diceret : Etiamsi oportuerit me mori tecum, non te negabo. Sed certum est, nos propriis ciribus non posse observare totam legem , et omnes tentationes vincere; ergo nec sine praesumptione posset elici amor Dei affectivus naturalis, siquidem eli­ ceretur. R. Praesumptio est proponere aliquid propriis viribus facere, quod quis propriis viribus exequi nequii C. proponere eo modo et per eas vires facere, quo et per quas aliquid fieri potest A'. Primus proponendi modus tribuitur S. Petro ab Aug., et recte preesumptio dicitur : alter vero et praesumptione et alio defectu caret; cum, qui suis viribus hostem superare nequit, possit tamen velle efficaciter hostem vincere per suos, aut Principis fœdere juncti milites, tempore et loco non defututos. Quare si quis etiam proponat supe­ rare tentationes, et observare legem eo modo ct viribus, quibus hæc perfici possunt, pra·sumptionis notam non incurrit, praesertim si sciat, gratiam nunquam defututam in iis præslandis, quæ vires naturæ excedunt. Ejus- DE NECESSITATE GRATIÆ ACTUALIS. modi autem propositum fieri etiam posse patet in exemplo, quo quis dono miracula patrandi ornatus per actum naturalem diceret : volo patrare mi­ racula. Qc.eres II. /in gratia sit necessaria ad vincendas tentationes? 317. Nota /. Tentationes contra legem sunt ; quia vel revocant ab actibus praeceptis, uti est timor mortis avocans a confitenda fide; vel impellunt ad actus prohibitos, ut concupiscentiae motus allicientes ad fornicationem. Oriuntur vel ab appetitu inferiori, quern sequitur phantasia et intellectus sensibilia aut allicientia aut deterrentia vivide proponens ; vel ab objectis uirinsecis sive veris, sive apparentibus phantasiam concitantibus; vel a temoneabove principio extraneo species aut passiones sic concitando, ut intellectus ad judicium sensibilibus conforme, et voluntas ad consensum solli­ citetur. Potest autem vis tentationis esse adeo vehemens, ut absorbeat vel perturbet rationis judicium ; quo casu, quia homo non manet liber atque in ordine ad bene operandum moraliter, de tentatione hujusmodi quaestio non agitatur. Communius tamen tentatio relinquens imperturbatum rationis judicium potest esse vel gravis, vel levis : gravis autem non tantum respective ad hoc vel illud subjectum, sed absolute etiam est vel ex ducatione diuturna, vel ex intensione, vel ex ipso habitu et consuetudine prava; simpliciter tamen gram communiter intclligitur esse illa, quæ tum intensive ob vehementiam passionis, quam in appetitu sensitivo excitat, tum extensive ob notabilem moram temporis, quo eadem tentatio durat, gravis dicitur : totidem ex adverso modis potest tentatio esse levis, seu ad vincendum facilis. 318. Nota II. Triplex potest esse victoria seu ratio superandi tentationes: 1*. Vitiosa, ubi quis tentationem ad peccatum vincit alio peccato ; ntsi quis avaritiam vincat ex vana gloria. 2a. Meritoria et supernaturalis, ubi quis ex molivo charitalis salutaris et cum merito respectu vitæ æternæ superat tentationem. 3’. Præcise honesta et naturaliter moralis, seu propter molivum naturalis honestatis. Jam vero de prima et secunda victoria hic sermonem non esse patet ex terminis; de una tertia controversia agitur. 319. R. I. Homo lapsus sine gratia nequit moraliter vincere tentationes graves. Proh. Quia tum Scriptura, tum Concilia et Patres de necessitate gratiæ ad vincendas tentationes universaliter loquuntur, nullum excipiendo, ut li­ quet 1°. exPsal. 17. v. 30. In te eripiar, ait, a tentatione. Et Ps. 29. v. 9. Awtisli faciem luam a me, et factus sum conturbatus. Sap. 8. v. 21. Scivi, quoniam aliter non possem esse continens, nisi Deus det. Ad Rom. 8. v. 37. In his omnibus superamus propter eum (juxta græcum ratione constructionis cum genitivo : διά του άγαπησαντο; ημάς, per eum) (pii dilexit nos. Malth. 6., ubi v. 13. jubemur a Christo orare Deum : Et ne nos inducas in tentaImum. i>. Ex Coxc. Pal.est. can. 11. (Labb. t. 2. p. 1530. D.) Fateatur (Pelagius), quando contra tentationes concupiscent lasque illicitas dimicamus, non ex proiv. p. 1. 21 _· 322 DE gratia actuali. pria voluntate, sed ex Dei adjutorio provenire victoriam. Araus. II. can. 0. (Labb. t. L p. 1669.) : Divini muneris est, cum et recto cogitamus, et pedes nostros a falsitate et injustitia continemus. 3°. Ex epist. Innocent» I. ad Synod. Carthagmensem (Labb. 1.2. p.J285.B.): .Vùu rnu^m' precibus gratia in nos implorata descendat, nequaquam terrena labis et mundani corporis vincere canemur errores, cum pares nos ad resisten­ dum non liberum arbitrium, sed Dei solum facere possit auxilium. El Cœi.tstini ad Episcopos Gallice (ibid. p. 1615. A.) : Nemo, etiam baptismatis gratia renovatus, idoneus est ad superandas diaboli insidias, et ad evincendas carnis cont upisfvntias, nisi per quotidianum adjutorium Dei perseverantiam bones conversationis acceperit. 4°. Ex Patribus. Chrysost. hom. 2i. in t. ad Cor. n. 1. ad illa verba : « Tcutatio vos non apprehendat, nisi humana : » Sunt ergo, inquit, tentationes, quas sufferre non possumus ; cl quœnam ilkc ? omnes, ut semel dicam : possibi­ litas enim in divino nutu est. Ambros. in Ps. 13. n. 71. Quis est tam fortis, ut nequaquam in tentationem muceatur, nisi Dominus ei adjutor assistat. Hier. L. 2. adv. Pelag. n. 16. ad illa Christi verba : « Quid dormitis? surgitect orale, nc intretis in tentalionem : » sic urget Pelagianos : Debuit juxta vos dicere : quid dormitis? surgite et resistite; liberum enim habetis arbitrium,el semel vobis concessa a Domino potestate, nullius alterius indigetis auxilio. Aug. denique L. de bono viduit. c. 17.. serin. 13. de verbis Apost. (al. serm. 15G. c. 9. n. 9. ), hom. 23. inter 50. (al. serm. 99. c. 6. n. 6.). idem pronuntiat, maxime autem L. de perfect. Justit. c. 21. ubi sic inquit: Plane quisquis negat nos orare debere, ne iniremus in tentalionem [negat autem hoc qui contendit ad non peccandum gratiæ Dei adjutorium non esse homini necessarium, sed, sola lege accepta, humanam sufficere voluntatem), ab auri­ bus omnium removendum, et ore omnium anathematizandum esse non dubito. Infero : Ergo certum videtur, illos saltem intelligcndos esse de omnibus ct singulis tentalionibus gravibus; nam quamvis Concilia et Patres ut pluri­ mum loquantur dc victoria salutari ct meritoria vitæ ælernæ, tamen ex supra dictis palet, necessitatem gratiæ ab illis fundatam esse in liberi arbi­ trii infirmitate, quod nihil aut parum valere volebant ad servandam legem ct tentationes vincendas : valeret autem illud sane multum, si vel unam lenlationem simpliciter gravem superare posset. His aride : Ie. Appetitus sensitivus, utpote cujus objecta, quia praesentia et frequentius usurpata, uos magis afficiunt, importunius allicit, sive se solo, sive accedente etiam dæmonis instigatione. 2°. Intellectus, cujus inclinatio est ferre judicium secundum dispositionem appetitus sensitivi, praecedenti hujus appetitus vehementi æstimatione et affectu, in idem objectum sensibile tra­ hitur; adeoque et voluntas, si non necessario, saltem infallibiliter sequitur, adeoque propter hæc impedimenta est quædam moralis impotentia. Nec dicas 1. Concupiscentia est sub nostra potestate juxta illud Genes. 4. v. 7. Sub le erit appetitus tuus: ergo non est impossibilitas, sed tantum difficultas ei resistendi, ut innuit S. Anselm. Quin ct saltem in casu mora­ liter possibilis esse videtur victoria tentationis ; si quis jam sæpius vicit ten­ tationes leves, ct hinc contraxit habitum vincendi. It. 1°. D. .1. Concupiscentia est sub nostra potestate physica C. morali, si gravis sit tentatio subd. supposita gratia C. sine illa N. DE NECESSITATE GRATIÆ ACTUALIS. 325 B.2®. I). Cons. Ergo tantum est difficultas, scd lanta, quæ semper impe­ diat actum C. non tanta .V. Utraque quidem potest dici impotentia moralis, nempe vel late, vel stricte sumpta : nos postremam asserimus. H. 3°. I). Acquiritur habitus ct facultas ad victoriam similem et æque faci­ lem T. ad victoriam tentationis gravioris N. Nec dicas 2°. Posita quacumque tentationc gravi non perturbante rationis judicium, homo consentiendo peccat per se loquendo graviter, si sit materia gravis; ergo debet etiam moraliter posse resistere ten lationi, quia impotentia moralis saltem determinata obest libero arbitrio, ct excusat a peccato. R. D. Cons. Debet simpliciter moraliter posse resistere .V. secundum quid moraliter C. Potentia moralis secundum quid talis resistendi tentationi etiam determinate habetur tum per potentiam physicam liberae voluntatis, tum pergratiæ auxilium paratum ad supplendum, quod viribus propriis naturæ moraliter impossibile est. Quin, si illa moralis potentia per auxilium illud gratiæetiam deest, ct consequenter non est proxima; non deest tamen gratia excitans ad orandum, pro uberiore ct requisito gratiæ auxilio; et sic potentia moralis saltem remota et mediata præsto est, quæ una cum potentia physica sufficit ad præstandam libertatem in ordine ad peccatum. -Vfc dicas 3°. Legimus Romanos aliosque aut infideles aut hœreticos subiudesuperasse mortem, qurosicut ex Philosopho rerum omnium est maxime terribilis, sic ejus tentatio gravissima est. Hæc victoria non potest dici sem­ per fuisse vitiosa, tum quia non omnes infidelium virtutes sunt vitia : tum quia honestas objecti videtur idem præstare posse, quod conceditur vanæ gloriae aut alteri pravo fini : neque potest referri ad gratiæ auxilium; tum quia hoc illis ad timorem mortis superandum datum fuisse gratis dicitur : tum quia dici non potest, an illud fuerit supernaturalc vel naturale; ergo debet asseri propriis naturæ viribus. R. Victoriam vel vitiosam fuisse, vel per auxilium speciale evenisse. Ita S. Ave. L. de Patientia, ex cujus c. 17. desumptus est Cone. Araus. can. 17. Fortitudinem gentilium mundana cupiditas, fortitudinem Christianorum Dei (haritas facit. Hujus rationem S. Doctor ibid, dat his verbis : Cupiditas mundi initium habet ex arbitrio voluntatis, progressum ex jucunditate volu­ istis, firmamentum ex vinculo consuetudinis : charitas autem Dei diffusa >stin cordibus, elc.Demmn ubi c. 2G. et 27. posuisset schismaticum pro tide Christi perferentem supplicia, subjunxit : Proinde sicut negandum non est, hoc etiam esse donum Dei : ita intelligendum est, alia esse Dei dona filiorum illius Jerusalem. Denique c. 28. vocat illud donum, non hceredum, sed exhœrtdatorum, illud comparans cum muneribus, quæ Abraham largitus est filiis concubinae. 1’ndc.V. m. Ad Γ1'. part. prob. lam. R. N. seq. Quia licet in tentalionibus gravibus victoria concedatur vitiosa; non tamen sequitur quaincumquc actio­ nem vana gloria aut pravo fine vitiatam fuisse, aut id etiam intelligendum de tentationc levi. Ad prob. 2,m. Disparitas est, quia rnotiva sensibilia, ulpotc præsentia, magis nota ac usurpata, et naturæ corruptæ magis bland iciitia ac practice proposita fortius alliciunt, quam honesta cx diversa ratione velul specula­ tive tantum proposita, ut in quotidianis mercatorum, militum, aliorumque exemplis patet. >·. ·'!■ 1'1 I.IIVIIA ACll u i. .h> l'M, pari. A. ulr. prob. 1'nmlameiilum enim habemus cx auctcriliile Au;., ex quo et discimus hoc auxilium, tametsi ordinis proprie supernalurulis non >il, communem tamen excedere naluræ cursum, alque ad spe­ cialem providentiam perlinire. 1 nde, .‘-uarezio L. I. de (irai. c. 27. pneeimle. dici potest, illam Hei legem de dando auxilio supernatural! ad vincendas Imitationes graves non esse omnino indispensabilem, praesertim circa infideles. A’< dicas i". Ikerelici sicut pro suo errore, ila pro aliqua veritate Catho­ lica, quam relinent, noimunquam leguntur imperterriti obiisse mortem, cl sic vicisse gravem lentat ionem : sed sine gratia mortui sunt pro suo errore; ergo et pro veritate Catholica. R. Similiter : vel distingui potest inter hæreticos formaliler ac materiali­ ter (ales. Dc haeretico enim formaliter tali non improbabiliter dicitur, illum ulrobique moriturum non ob motlvum fidei proprium, sed ob aliud huma­ num, ac praecipue proprii judicii pertinaciam ; cujus a posteriori signum est, quod errori suo æque ac veritati cuidam Calholictc adhœrot. Si autem haereticus materialiter talis similem victoriam oblinet, vel illa refundenda est in donum naturalis ordinis proxime explicatum : vel forte cum quibus­ dam dici pulol, quod Deus foret eum illuminaturus alque ad fidem veram perducturus, qui præcise cx inotivo revelationis divinæ per ignorantiam in­ vincibilem falso apprehensae, piaque erga Deum allectione in tali casu vellet mortem oppetere. 320, R. 11. Potest tamen moraliter sine gratia vincere ten taliones leves. Prob, Quod naturaliter fieri potest, data ad illud facultate morali, hoc etiam potest lici i moraliter, positis levibus impedimentis ; ut palet lum in causis naturalibus seu physicis, lum in liberis aut moralibus : sed potest fieri aliquod bonum naturaliter honestum, et moraliter observari aliquod praeceptum, si gravis tenlalio non obsistat, ut hucusque probatum et pro­ pugnatum fuit; ergo et Illud fieri naturaliter poterit, levi dunlaxat tentalione occurrente. Conf. Ex propp. Ilaii 29. et 30. Item ex S. Aug. L. 1. dcpccc. mer. c. Nec dicas I”. Argumenta nostra part i m probare, indè/inite tcnlalionum victoriam esse a Deo : partim ostendere etiam leviores ten lationes vinci non posse nisi per gratiam: partim extendi etiam ad tenlalioncs simpliciter leves. R. .Id P“. p. id verum esse, non quod levior aliqua tentalio vinci nequeat, sed quia nec possunt sine gratia vinci tenlalioncs omnes, nec ullæ diam graves. R. .Id2’m. p. Id intelligendnm esse vel dc tentationibus, quæquidem rcipsa graves sunt, sed dicuntur tantum leviores, si conferantur cum mullo gra­ vioribus: vel de tentationibus quidem intensive levioribus, sed gravioribus extensive, seu qua; sua diuturnitate graves evadunt. R. Id 3**. p.Si qua.· auctoritas gratiam requirat ad omnes omnino teiilationes vincendas; vel ex ratione allata, vel cx contextu, vel e.\ scopo et ad­ versariorum errore etiam apparet, sermonem esse dc victoria meritoria ac conferente ad salutem. OR NECESSITATE ΟΠΑΤίΛί ACTUALIS. 82.’> .Ver ilim '.Τ'ίΗΗ •V ·:· ■I ; 332 DE GRATIA ACTI'AII. fert potentiam parem ac sufficientem contra concupiscentiam quamlibet el peccatum mortale. Conf. 2. Ex possibilitate, utilitate et æquitate mandatorum Dei; item ex necessitate gratiæ ad ea servanda ac vincendas tentationes. Nisi enim gralia sufficiens tribueret vires pares sufficientes etiam comparative ad subjectum et concupiscentiam oppositam, hæc omnia stare non possent. 328. Dico II. Gratia sufficiens non dat tantum posse, sed etiam sufficit, ut homo cum ea ponat opus salutare : imo si præter eam requireretur aliud auxilium ex se efficax, vel prædeterminans ad hoc, ut homo ponat opus salutare, illa non foret gratia sufficiens. -- Prob. I1. p. Potentia non datur propter posse, tanquam terminum ulti­ mum, sed propter operari, quia quidem formali ter constituit subjectum potens, sed in ordine ad operationem ut terminum ; ergo et auxilium non est tantum ad posse, sed et operari ; ergo si auxilium est vere sufficiens, debet dare sufficientiam non tantum ad posse, sed etiam ad operari. Conf. Gratia sufficiens debet sufficere ad id, quod mandato divino pracipitur, et cujus omissio punitur : sed mandato divino non præcipilur, ut possit, sed ut faciat; neque etiam in homine punitur, quod non potuerit, sed quod non fecerit ; ergo et gratia sufficiens debet etiam sufficere, ad facere, sive ad ipsum opus salutare. Prob. 2*. p. Illud auxilium ex se efficax necessarium ad hoc, ut ponatur opus, vel constituit actum primum proximum seu potentiam proximam agendi, vel illam non constituit, sed pertinet ad actum secundum : si 1“®. ; ergo omnis gratia sufficiens, utpotc dicens potentiam proximam agendi, necessario inducit ipsam operationem, ac consequenter non dabitur alia sufficiens, nisi quæ sit efficax, qui est error Jansenii : si 2um. ; ergo vel potentia agendi proxima habetur integra sine hoc auxilio, atque et hinc sine eo redigi in actum poterit; vel si sine auxilio illa nequeat redigi in actum, nec potentia agendi proxima, neque gratia sufficiens aderit. Conf. Per gratiam sufficientem habetur, quod homini, opus bonum non facienti, imputetur carentia operationis tanquam culpabilis : sed si ad hoc, ut homo opus bonum agat, requireretur præter gratiam sufficientem aliud auxilium ex se efficax, carentia operationis non posset ut culpabilis impu­ tari homini, opus bonum non facienti; uti constat in casu hominis justi primum peccantis ; ergo si requireretur ad agendum auxilium ex se efficax, non haberetur gratia sufficiens. 329. Dico III. Gratia sufficiens physice consistit in aggregato ex gratiis excilautibus el principiis gratiæ adjuvantis. Ratio est, quia gratia proxime el complete sufficiens debet esse tale auxilium, per quod homo habeat vel accepta, vel parata et in sua quasi manu omnia auxi­ lia ad opus bonum faciendum necessaria : sed hoc omne consequitur homo per istud aggregatum. Nam 1°. Illustrationes supemalurales et piæ affectiones supcrnaturales, quæ necessaria? sunt ad actus salutares, continentur in gra­ tiis excitantibus : 2°. Sufficientia vero ad ipsam operationem, quæ necessaria est ad gratiam vere sufficientem, habetur in habitu supernatural! respectu DE NATURA GRATIÆ SUFFICI EXTIS. 333 justoruni, el in omnipotentia divina respectu non justorum, quæ sunt prin­ cipia gratiæ adjuvantis : 3°. Priora quidem sunt in ipso homine recepta; posteriora vero ita parata ct ad agendum prompta, ut quasi in manu sua ha­ bere homo dici possit ; ergo. Conf. Gratia prævenicns adæquate sumpta includit tum gratias excitantes, Ium principium supernaturale vel intrinsecum vel extrinsecum physice efleclivum actus salutaris; el hoc sensu rcaliter acentitalive non distinguitur a gratia adjuvante. Sed gratia prævenicns adæquate sumpta est gratia suffi­ ciens; quia complectitur lotum actum primum ad salutariter operandum i ergo gratia sufficiens includit tum gratias excitantes , tum principia gratiæ adjuvantis. 330. Obj. contr. l"m. Juxta S. Aug. L. de gr. et lib. arb. c. 17. Qui vult (acere Dei mandatum, et non potest, jam quidem habet voluntatem bonam, sed adhuc parcam ct invalidam : poterit autem, cum magnam habuerit et robuslam. Quod confirmat exemplo S. Petri, de quo addit : Tamen quamvis parva d imperfecta (charitas) non deerat, quando dicebat Domino : Animam meam prole ponam; putabat enim se posse, quod se velle sentiebat. Ergo datur gratia parva, cum qua possumus bonum velle, sed actu perficere non pos­ sumus. Atqui hæc parva gratia est gratia sufficiens ; ergo. R. Duo bic observanda sunt : 1°. Gratiam aliam esse remote sufficientem, seu talem, quæ sufficit ad impetrandum vel per orationem salutarem, vel aliam dispositionem similem, uberius Dei auxilium pro ipso opere salutari ; aliam proxime sufficientem seu talem, quæ sufficit vel ad volendum, vel ad eiequendum ipsum opus bonum : utramque autem respective ad difficultates oppositas superandas jam minus, jam magis, semper tamen simpliciter et absolute potentem esse. 2°. Gratiam sufficientem alterutram quidem semper a Deo dari, ubi prœceptum aut tentatio urget ; extra hos vero casus vel non semper has gratias concedi, vel tempore quidem opportuno non denegari, quin tamen illud a nobis designari possit. His suppositis T. Cons. D. subsumpt. Atqui hæc gratia in sensu Jansenii parva est gratia sufficiens N. in sensu S. Augustini subd. est sufficiens vel remote vel proxime C. semper proxime Λτ. S. Aug. ibidem c. 16. n. 32. docet, Deum ideo jubere aliqua quee non possumus, ut noverimus quid ab ipso petere debeamus. Ipsa enim, inquit, fides est, quee orando impetrat quod lex imperat. Etc. 13. hæc præmiseral : Ad hoc valet, quod scriptum est : Si volueris, nnservabis mandata; ut homo qui voluerit et non potuerit, nondum se plene relie cognoscat■, et oret ut habeat tantam voluntatem, quanta sufficit ad im­ plenda prœcepla. Porro mirum non est, quod S. Petrus dicatur hic non habuisse gratiam sufficientem ad mortem obeundam ; constat enim tunc etiam I). Petro non fuisse praeceptum pro Christo mori ; præterea aliam quoque esse gratiam ad volendum, aliam ad exequendum, sicut ipsum velle et exequi sæpc diversissima sunt. Inst. 1. Delectatio terrena et inclinatio ad peccatum sæpc longe est in­ tensior, quam delectatio coelestis ct inclinatio ad actum bonum, ut patet maxime in consuetudinariis; ergo hæc delectatio coelestis vel gratia non potest esse re lalive sufficiens; aut si gratia sufficiens deberet dare vires rela­ tive piuportionalas, sequeretur tum voluntatem semper oportere esse con- 334 DE GRATIA ACTUALI. slitu tam in æquilibrio, tum perfectiorem esse dandam gratiam peccatori­ bus, quam justis ; quæ dicere absurdum est. R. D. Cons, quoad 1·®. p. Non potest esse relative sufficiens, h. c. sim­ pliciter el absolute potens ad resistendum ten lationibus .V. non potest esse relative sufficiens, h. e. talis, quæ difficultates etiam superet, aut exœquel C. Quoad 24m. p. R. D. seq. l4m. Sequeretur voluntatem semper esse consti­ tutam in aequilibrio potenti® seu electionis C. in aequilibrio inclinationis seu propensionis, aut intensionis seu graduum .V. Ad libertatem et impulabilitatem actionis requiritur quidem talis comparatio voluntatis, qua possit ex propositis sibi actionibus hanc vel illam ex propria determinatione eligere, hoc vel illud agere aut non agere, atque id genus aequilibrii prœstatur a gra­ tia sufficiente; quia minima gratia ex dictis sufficit ad resistendum cuilibet eoncupiscentiæ, et vitandum omne peccatum. Sicut vero ad libertatem non requiritur ea comparatio voluntatis, qua non magis propensa sit ad unam, quam alteram partem, aut majorem difficultatem in una præ altera actione non inveniat ; eo quod ejusmodi propensio aut difficultas necessitatem nullam inferat : sic etiam gratia sufficiens hoc æquilibrii genus nec præstat, nec conferre debet; adeoque illa gratiæ oeconomia, quam quidam ad mechanica leges accommodant ac fingunt, plane rejicienda est, tanquam proxime dedu­ cens ad illationem necessitatis ac libertatis destructionem. Similiter D. seq. 2™. Deberet dari gratia perfectior, si detur præcise ad obtinendum {equilibrium potentiæ ac electionis A'. si daretur ad aequilibrium inclinationis vel intensionis C. Sed A’. supp. quod ad illud dari debeat. Inst. 2. Si gratia sufficiens diceret relativam potentiam faciendi bonum, nulla in homine daretur necessitas peccandi : sed hanc agnoscit S. Augu­ stinus pluribus in locis, L. de nat. et gr. c. 6G. n. 79. et L. 1. op. imp. n. 10a.; ergo. R. D. seq. M. Nulla daretur propria necessitas ad proprie peccandum C. nulla daretur necessitas impropria, h. e. magna inclinatio, aut consuetudo multum sollicitans ad peccandum, vel nulla necessitas ad peccatum impro­ prie tale .V. Postremo sensu intelligendus est S. Aug., qui primo loco no­ mine necessitatis sumit magnam ad peccatum inclinationem ex concupi­ scentia, vel consuetudine pia va ortam /secundo autem loco vel idem indicat vel significat nomine peccati ipsam iterum concupiscentiam, cujus nempe indelibeiali motus sunt peccatum metonymice, non autem proprie ac for­ maliter. 331. Obj. contr. 2na. Plura requiruntur ad actu agere, quam ad posse agere; sicut actu agere plus dicit, quam ipsum etiam proxime posse agere; ergo licet ad actu agere requiratur gratia ex se efficax, non tamen requiri­ tur ad posse agere; adeoque potest esse gratia vere sufficiens, licetpræter illam requiratur alia de se efficax. R. D. J. Plura requiruntur adactu agere, quam ad posse agere remoteC. quam ad proxime posse agere subd. plura requiruntur formaliter et ex parte actionis, per quam causa denominatur agens C. plura causaliter, seu cx parle causæ aut alterius requisiti necessarii ad actionem .V. Similiter ipsum agere plus dicit, quam posse agere, formaliter, quia dicit ipsam actionem seu influxum ; non tamen causaliter, cum potentia non detur nisi adactum, DE NATURA GHATLE .SUFFICIENTIS. 338 adeoque si deessel aliquod requisitum necessarium ad actum, etiam ad po­ tentiam proxime expeditam deesset. Inst. I. Adgtaliam vere sufficientem sufficit quod det actum primum pro­ ximum, licet non det actum secundum : sed gratia Thomistice sufficiens daret sine prœdeterminatione physica actum primum proximum, licet non daret actum secundum ; quia hæc ulpote applicatio ct molio physica poten­ ti® ad actum secundum tenet se solum cx parte aclus secundi, licet non actus secundus ; ergo. R. D. Jf. Sufficit quod det actum primum proximum, licet non det actum sèetindum, si tamen includat, præsupponat, aut inferat omnia principia aut requisita necessaria ad actum secundum C. sin minus Ar. Jam vero cum gratia Thomistice sufficiens nec includat, nec præsupponat, nec inferat pnedeter minationem physicam, imprimis ex hoc defectu non est vere suffi­ ciens : deinde nec est sufficiens ratione sui, eo quod in Thomistarum prin­ cipiis nequeat dare actum primum proximum : denique falsum videtur, pmdeterminat Ionem physicam tantum pertinere ad actum secundum; nam ul prævia motio potenti® ad actum, non solum inter potentiam et actum mediat, sed etiam partim potentiam, partim actum afficere debet, adeoque debet et ad potentiam ex parte perlinere ; alias enim comproductio actus dunlaxat, non autem potentiæ prcedeterminatio ad actum foret. Inst. 2. Oculus est sufficiens principium ad videndum, licet actu nun­ quam videat sine lumine illuminante ; ergo et voluntas pia affectione exci­ tata est sufficiens principium ad salutariter agendum, licet actu nunquam agat sine gratia de se efficaci. R. D. A. Oculus in hoc casu est principium remote Sufficiens ad videndum C. proxime sufficiens N. Res ex se clara confirmatur testimonio S. Augu­ stin, qui L. de gest. Pclag. Sufficit, inquit, sibi oculus ad non videndum, hoc est ad tenebras : ad videndum vero lumine suo sibi non sufficit ; nisi illi extrinsecus adjutorium clari luminis prœbeatur. Ne tamen inter lumen istud el gratiam de se efficacem comparatio institui possit, facit ipsa necessitas luminis ad actum primum proximum videndi requisiti, præter quod nullum aliud medium est, quo facultas visiva videat et videre possit ; cum ex adverso gratia de se efficax juxta ipsos adversarios potentiam proximam constituere nequeat, ac præter eam sufficiens gratia admittenda sit ad actum primum, adactum autem secundum nequidem de se efficax a nobis admittatur. Inst. 3. Licet concursus Dei in actu secundo juxta nos requiratur ad hoc, nt detur actus salutaris, tamen habens gratiam sufficientem est culpabilis, si ei non coopcrelur; ergo id a pari tenet in systemate Thomistarum. Conf. Gratia sufficiens ut distincta ab efficaci includit negationem consensus : sed æque impossibile est operari cum auxilio includente negationem consensus, ac sine prœdeterminatione physica, si illa simpliciter requiritur ad actum secundum ; ergo si in sententia Thomislica non salvatur sufficienter libertas ad consensum, data sola gratia sufficiente, neque illa salvatur in sententia nostra. R. .V. Cons. Disparitas est, quia ex dictis patet, prœdeter minationem non fure in libera hominis potestate; cum ex adverso concursus Dei inactu secundo sil in potestate illius libera, quia principium divini concursus, aut £ 33b DE GRATIA ACTUALI. in homine receptum aut exterius applicatum ac paratum, potentiam agendi proximam una cum gratia excitante constituit. Jd Conf. R. Γ. .1/. Quia gratia sufficiens per se et in recto dicit auxilium divinum potens dare el inclinans ad consensum; per accidens veroctin obliqua tantum negationem consensus connotât, quam voluntas libere ponit. Unde -V. min. Disparitas est : quia enim in hominis potestate est, libere consensum ponere negationi contradictorium, simpliciter et antecedent impossibile non est cum gratia pure sufficiente operari, sed tantum conse­ quenter ad suppositam liberam consensus negationem : prxdcrminatiophtjsica autem ad actum salutarem in hominis potestate nullo modo est; nempe non physice, quia illa a solo Deo provenit ac dependet; neque moraliter, quia nec cooperatio cum gratia sufficiente, nec resistentia, ad quam datur vel negatur prœdeterminatio actus secundi, penes hominem sine alia præmotione esse potest. 332. Obj. contr. 3am. Inter gratiam sufficientem aut efficacem vulgaris hæc est distinctio, 1°. quod sufficiens det posse, efficax autem det velle et ope­ rari : 2®. quod illa includat auxilia excitantia, hæc vero adjuvantia seu cooperanlia ; ergo gratia sufficiens non consistit physice in illo aggregato. R. D. .V. Vulgaris hæc est distinctio sano modo intellecta, el sensu nobis nun opposito C. quomodocumque intellecta et sensu excludente a gratia suffi­ ciente potestatem ac principia volendi ac operandi Λ7. Gratia sufficiens m tantum dat posse, sed etiam velle et operari hoc sensu ; tum quod, licet iu effectu non conferat velle et operari, tamen hæc constituat in potestate ac voluntate operantis; tum quod per se ipsam moveat, et ex intentione Dei detur ad volitionem ct operationem salutarem : quia tamen in sensu conse­ quente et ex culpa voluntatis resistentis non sequitur velle ac operari, gratia vero efficax dat ita posse, ut simul infallibiliter sequatur velle et operari; inde fit, quod gratia sufficiens dicatur unice dare posse, efficax autem praeter posse etiam velle et operari. Similiter quia auxilium adjuvans et coopérons potest spectari per modum principii vel per modum concursus ac influxus, gralia sufficiens prater auxilia excitantia etiam includit auxilium adjuvans hoc sensu, quatenus ad proximam sufficientiam habendam imprimis requiritur auxilium adjurans per modum principii sumptum intrinsece vel extrinsece adesse; deinde etiam exigitur, idem auxilium adjuvans per modum influxus sumptum ex parte Dei, proxime esse paratum et oblatum ita, ut voluntate per gratiam sufficientem se movente et derminanle se ad operationem, statim ct iodivisibiliter absque novo actu intermedio comitetur concurans et influxus gratiæ adjuvantis, physice cooperando ipsam voluntatis determinationem. Quia tamen auxilium adjuvans communius sonat ipsum concursum, quem gralia efficax duntaxat dicit ct habet : hinc gratia sufficiens usitatiore phrasi etiam dicitur includere tantum auxilia non tam excitantia, quam praevenientia, efficax autem adjuvantia ct cooperanlia. Inst. Licet ad operandum salutariter requiratur prædefinilio aut etiam praedestinatio, gratia tamen sufficiens neutram includere debet; ergo nec alia necessaria involvere debet. R. T. j-1. Λ. Cous. Disparitas est; quia prcedefinitio et prcedestinatio non HE NATURA GRATIÆ SUFFICIENTIS. 337 perlinet ad auxilia necessaria ad operandum, sed ad modum duntaxat, quo Ileus tanquam auctor gratiæ efficit vel providet alia auxilia; praeterea notan­ dum, gratiam sufficientem, etiamsi non procedat cx voluntate Dei absolute prankfmiente actum hominis, debere esse talem, qualem hactenus descri­ psimus, ut vere ac proxime sufficiens dici queat : cui adde, quod, quoties actus, ad quem datur gralia sufficiens, non est prœdefinitus, id aliqua ex parte ipsi homini possit attribui. Qc.eres 1. Undenam gralia sufficiens habeat quod sit pure sufficiens, seu inefficax aut carens effectu ? 333. R. 1. Gralia sufficiens non est de se inefficax. Prob. Si gralia sufficiens esset de se inefficax; vel intclligendum hoc esset de inefficacia in actu primo, vel de inefficacia in actu secundo : neutro modo inlelligi potest ; ergo. Prob. P. p. min. Inefficacia in actu primo idem est, quod insufficientia, sicut efficacia in actu primo idem est ac sufficientia; quia auxilium efficax inactu primo dicitur id, quod de se potens est ad efficiendum actum, etsi reipsa effectus non sequatur : ergo si gratia supponatur sufficiens, non potest de se esse inefficax in actu primo; quia gratiæ sufficientis nomine signifi­ catur auxilium de se potens ad efficiendum actum, licet hic de facto non sequatur; unde et a Patribus sæpe vocatur efficax, utique in actu primo. Prob. 2*. p. min. Inefficacia in actu secundo consistit solum in eo, quod auxilium actu non operetur; ergo si gratia sufficiens de se esset hoc seirsu inefficax, per se ex ipso auxilio proveniret, quod actu non operaretur. Atqui hoc dici nequit ; nam gratia, sicut alia omnis causa sufficiens proxima non potest cessare ab operatione actuali, nisi vel propter negatum Dei concursum, vel propter libertatem causæ : sed ex neutro capite dici potest, quod per se ex ipso auxilio proveniret carentia operationis; quia si Deus negat concur­ sum, carentia illa Deo ipsi tribuitur, non autem ineffîcaciæ virtutis proximæ; si autem propter libertatem agere potentis deficiat operatio, cum libertas non conveniat auxilio de se, sed ratione subjecti, in quo est, etiam defectus operationis non convenit illi de se, sed ex subjecto, nempe libera voluntate, ac libertatis abusu. I 331. R. 11. Inefficacia gratiæ sufficientis nullo modo refundi potest in Deum. Prob. Deus exi. ad Tim. 2. v. 4. omnes homines vult salvos fieri', ct ex Ezcch. 18. ac .33. non vult mortem peccatoris, sed magis, ut convertatur ct vivat. Sed neutra voluntas divina foret seria ac vera, si Deus esset causa ct radix ineffîcaciæ, aut daret gratiam de sc inefficacem ; quia ejusmodi gralia non daret veram ac propriam potentiam ad salutem, vitam et conversio­ nem; Deus autem inefficaciam auxilii sufficientis causaris vel procurans fingeret duntaxat se hominis salutem, vitam et conversionem velle ac desi­ derare ; ergo. Conf. 1. Dogma fidei est, quod Deus neminem deserat, nisi prius ab ipso deseratur ; ipiod quamvis a Concilio Tri». Sess. G. c. 11. enuntietur de justi­ ficatis. tamen inlclligitur etiam dc peccatoribus ac hominibus omnibus, ut iv. p. 1. 22 i t 338 hK GRATIA AC 11 ALL patet ex verbis Aug. serm. 88. de temp. (al. in app. serm. 2i. n.2.), Prosperi ad objectiones tum Gall, tum V incent, ulrohique ari. 7., Fulgentu L. t. ad Mouim. c. 13., Axskimi L. de Concord. præscicnt ., etc. Sed si gratiæsuflicientis inefficacia foret a Deo. ipse prius hominem desereret, quam deseratur abeo; ergo. Conf. 2. Resistere divinæ inspirationi ac divino auxilio sufficienti, illudque reddere inefficax in materia prœcepti non iit sine peccato vel aversione hominis a Deo, in materia consilii aulem non fit sine defectu quodam ct imperfectione positiva; ut patet ex omnibus Scriptura locis, quibus repre­ henduntur, dicuntur inexcusabiles, aul minis ac pœnis terrentur, qui Dei vocationem abjiciunt, et gratiam faciunt carere ctfeetu : sed peccatum el aversio hominis a Deo, aut defectus et imperfectio positiva non potest tribui Deo tanquam auctori, ut est de fide ; ergo. 333. R. 1Π. Inefficacia gratiæ sufficientis primo cl unice tribuenda est vo­ luntati human®. Prob. Oseæ 13. 9. Perditio tua, Israel: tantummodo in me auxilium tuum. S. Aug. L. 83. QQ. q. 68.n. 5. Xec illi debent sibi tribuere qui venerunt·, quia vocati venerunt : nec illi qui noluerunt venire, debent alteri tribuere, sed tantum sibi : quoniam ut venirent, vocati erant in libera voluntate. ItemL.2. de pecc. mer. c. 17. Coxc. Araus. II. can. 23» Suam voluntatem homines fa­ ciunt, non Dei, quando id agunt, quod Deo displicet. Ex his enim manifeste inefficacia auxilii sufficientis homini adscripla perspicitur. Conf. Nulla causa creata, v. g. daemon, cupiditas, suasio hominis vel alia similis cogit, ant nécessitât ad resistendum gratiæ sufficienti; Deus eliam nec vult, nec potest necessitatem inferre salvo humano operandi modo. Pretcrea vero auxilium sufficiens de se est potens ad effectum præstandum in iis eliam circumstantiis loci, temporis ac tentationis, in quibus datur; ergo, quod homo resistat gratiæ sufficienti, eamque reddat inefficacem, illi soli tribuendum esi, ac unice provenit a libertate voluntatis humanae. Qc.eres H. /in gratia sufficiens debeat aliquando efficere aliquos actus, saltem faciliores, sine gratia efficaci? Xota. Inter Jansenii argumenta contra gratiam sufficientem, el hoc nume­ ratur; quod res monstro simillima sit talis gratia, quæ ex una parte dicatur sufficiens, ex altera aulem, quamvis pene infinitis hominibus data sit, aut detur, nunquam tamen a mundi exordio obtinuerit, aut ad finem mundi usque obtentura sit suum effectum. Thomassinus autem, Cardin, du Plessis, Tuurnelg, aliique docent, gratiam sufficientem nonnunquam sine auxilio efficaci producere actus quosdam faciliores, difficiliores autem nunquam sine auxilio de se efficaci efficere , sed in his sufficere duntaxat ad oratio­ nem, qua impetretur uberius Dei auxilium proveniens, per quod difficiliora fiant. 336. R. I. Si gratia sufficiens spectetur prœcisive, potest nonnunquam efficere actum ; si positive, semper efficit actum ; si negative, nunquam efficit actura. DE XAltHA «.RAFLE SUFFICIENTIS. 339 Prob. P. p. Gratia prœcisive sufficiens est gratia prout opposita insuffi­ cienti atque efficax in actu primo : sed talis nonnunquam fit etiam in actu secundo efficax, seu conjungitur cum elfectu; quia juxta celebrem Aug. sen­ tentiam L. de Civ. c. 6. eadem gratia in uno homine obtinet suum effectum, non aulem in altero, quamvis quoad corpus et animum aequaliter disposito; ergo gratia prœcisive sufficiens nonnunquam conjungitur cum effectu. Prob. 2*. p. Gratia positive sufficiens intelligitur esse eadem cum efficaci inactu secundo : sed efficax in actu secundo dehet semper esse conjuncta tum effectu ; ergo. Prob. 3*. p. Gratia negative seu pure sufficiens est, quæ conjuncta est cum carentia effectus, seu reipsa frustratur effectu : sed per se notum est, quod gratia conjuncta cum effectus carentia nunquam efficiat actum; ergo. Inde Collige, Jansenii admirationem vel æquivocationem ortam esse ex eo, quod crederet gratiam sufficientem a Catholicis assertam, habere ex se et anlecedenter rationem pure sufficientis, quasi nimirum ea ex natura sua habeat, nunquam cum effectu conjungi ; quod tamen sicut negatur a Thomistis, aliisque gratiæ de se efficacis assertoribus, sic multo magis nostræ senlentiæ non convenit, in qua gratia sufficiens ac efficax entitative est eadem, deno­ minatio autem hæc distincta ipsi gratiæ extrinseca; quarum illa pure suffi­ cientis desumitur ab actuali resistentia liberi arbitrii, hæc efficacis ex eo, quod conferatur sub præscientia aut etiam efficaci intentione consensus. Quid autem hic monstro simile est, quod ex supposito, quia homines ab initio mundi usque ad ejus finem sæpe peccaverint ac peccent, atque hinc innu­ meris Dei gratiis resistunt, omnes illæ gratiæ careant effectu ac pure suffidentes maneant? Hoc enim aliud non probat, nisi multitudinem peccato­ rum, ac rebellium Deo et stultorum infinitum numerum. 337. R. 11. Opinio illa Catholicorum, præterquam quod supponat falsum de gratia per se efficaci ad difficiliora, non satis distinguit gratiæ conceptum. Prob. Imprimis non distinguit gratiam remote ac proxime sufficientem; quia respectu faciliorum foret proxime sufficiens, respectu difficiliorum aulemremote tantum sufficeret. Deinde nec gratiam sufficientem ab efficaci discernit; quia respectu faciliorum foret efficax et sufficiens, respectu dif­ ficiliorum nec efficax, nec vere ac proxime sufficiens. Denique nec sensum de gratia salis explicat. Si enim sensus sit, gratiam vere sufficientem ad effectum completum et principaliter intentum, quantumvis hic non obtineatur, propterea non manere prorsus inefficacem ac inutilem, quia aliquando alios effectus faci­ lites, qui sunt dispositio actus completi, obtinet; conceditur hoc facile ab omnibus, quia gratia pure sufficiens respectu unius termini potest esse efticax respectu alterius, qui ad priorem disponit. Si autem sensus sil, gratiam sufficientem ae efficientem illum eflectuni facilem, non esse respectu ejusdem gratiam efficacem, negatur ab omnibus ; quia quantumvis dissentiant inter se Theologi de gratiæ efficacis constitu­ tivo, in eo tamen conspirant, quod auxilium efficiens aliquem effectum probetur hoc ipso a posteriori esse gratia efficax respectu illius cfiecliis, licet respectu alterius possit esse inefficax cl pure sufficiens. r -· · f λ,·'? •mO de gratIa wîlaLi. 338. Observa, quod Aug. L. de Nat. et Gr. c. 13. dicat : Aon Deus impossi­ bilia jubet : sed jubendo admonet, ct facere quod possis, et petere quod non possis. Item quod ibid. c. (19. scribat : Eo ipso, quo firmissime creditur, Deum justum ct bonum impossibilia non potuisse prœcijterr; hinc admonemur,et in facilibus quid agamus, et in difficilibus quid petamus : Denique quod sacri Oratores hortentur, et fideles soleant orare uberius Dei auxilium in diffici­ lioribus; hæc, inquam, non probant, quod gratia illa ad possibilia et facilia data non sit efficax, uberius autem auxilium, quod ad difficiliora petitur, sil de se efficax, et quod sufficiens omnis gratia in facilibus plerumque sor­ tiatur effectum, in difficilioribus autem tantum sit remote sufficiens; quæ omnia tamen opinio illa asserit. Sed dunlaxat ostendunt, nostram obligationem esse, ut cooperemur gratiæ praesenti, quam hic et nunc aut remote aut proxime sufficientem pro actu completo habemus, atque hinc vel effectum salutarem continuo praestemus, vel, si difficilior sit, uberius auxilium postulemus; in quo nihil nobis con­ trarium dicitur. cum illam divisionem gratiæ præmiserimus, et omnino etiam asseramus, gratiam proxime sufficientem ad unum actum posse esse insufficientem ad alium, et tunc petendam esse gratiam ampliorem, ut proxime possit superari illa vel impossibilitas, vel difficultas. ARTICULUS II. ΑΧ IX ST ATT PR.ESEXT1 DETUR GRATIA PURE SUFF1CIEXS? »4 « 339. Xota, Lutherumet Calvinum in statu naturæ lapsæ solam agnovisse gratiam efficacem ac necessitantem, liquet ex num. 201. Eodem errore rigi­ diores eorum asseclas involvi ostendunt tum sparsa in hunc sensum a variis dogmata, tum Synodus Dordracena. Λ simili errore non discessit Janseuius, quantumvis duplici illo tum potentiae, turn gratiæ genere* Catholicis fucum facere laboraverit. In ejus enim systemate utraque gratia est efficax, et neutri resistitur. Nam si gratia magna est, et superat concupiscentiam, nunquam illi resi­ stitur ; quia effectum invincibilem infert : si autem est parva,neque illi etiam resistitur ; tum quia infallibiliter oblinet omnem illum effectum, licet imperfectum, ad quem in illis circumstantiis concupiscentiæ superioris vires habet : tum quia, etsi in hoc casu impediatur a concupiscentia, nc majorem et perfectum effectum obtineat, tamen hoc impedimentum ab hominis arbi­ trio non pendet, sed a defectu virium in parva gratia, ut Jansen. L. 3. de Gr. Chr. c. 13. docet; ideoque nec ab arbitrio pendet illa resistentia, ac con­ sequenter nec ab homine illi gratiæ resistitur : resistere enim in moralibus nihil aliud est, ac frustrare causam en effectu, quem in his circumstantiis habere potest. Porro ab eodem negari omnem in huc statu gratiam, quæ sil pure simul ac vere sufficiens, patet ex L. L de Gr. Chr. c. 10 ubi, Hinc claret, inquit, cur Augustinus omnem omnino gratiam pure sufficientem auferat. Italia perspicua est, quia cum ei nulla sii gratia operandi preeter istam suavitatem Dei, nisi ista tanta fuerit, ut ei delectationes rerum creatarum cesserint, vtl peccabitur, vel alternante delectationum fluctu in medio remanebitur. Sin autem ista superaverit, jam sine dubia bene voluntas operabitur} quod enim amplius nus delectat, secundum id operemur, necessc est. Sfd ulrumlibet fiai, non erit su//biens gratia, sed vel efficax rei ita inefficax, ex qua Operatio nequidem sequi possit, nisi ejus inefficacia per (diam suppleatur. Hunc Magi­ stri sensum sequuntur pleriquc Discipuli, maxime Qucsnellus. 310. Dico, in statu naturæ lapsæ datur auxilium vere et pure, tamen suffi­ ciens, seu quod perfectam quidem, completam et relativam potentiam heno agendi tribuat, careat tamen effectu, Est de fide. Proh. Auctoritate. I. Sc.riptur.e. Textus alii aperte dc ejusmodi gratia lo­ quuntur. Aci. 7. v. 51. Dura cervice et incircumcisis cordibus ct auribus, w semper Spiritui sancto resistitis. Item 1. ad Thcss. 5. v. 19. Nolite Spiri­ tum extinguere. Et 2. ad Cor. G. v. 1. Exhortamur, ne in vacuum gratiam Dei recipiatis. Denique Mattii, 11. v. 21. læ tibi Corozain, væ libi Belhsaida : quia si in Tyro et Sydonc factæ essent virtutes, quæ faclœ sunt in robis, (dim in cilicio et cinere pænitentiam egissent. Alii sub allegoria idem enuntiant. Proverb. 1. v. 21. Vocavi, et renuistis : extendi manum meam, et non fuit qui aspiceret : despexistis omne consilium meum, et increpationes meas neglexistis. Ego quoque in interitu vestro ridebo. Isa. 65. v. 2. Expandi manus meas tota die ad populum incredulum. Et c. j. v, 3. Nunc ergo habitatores Jerusalem, et viri Juda, judicate inter me d tineam meam. Quid est, quod debui ultra facere vineæ meæ, el non feci titan quod expectavi, ut faceret uvas, et fecit labruscas. Matth. 23. v. 37. Jerusalem... quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti ? Jam vero, tum ipse sensus et constans Patrum ct Conciliorum interpretatio, tum manifesta ratio docet, sermonem hic osse de auxiliis internis ac sufficientiam ad agendum præbentibus, quin tamen ea conjuncta fuerint cum actu ; unde gratias vere et pure sufficientes assertas liquet. 11. Conciliorum. Araus. 11. Can. 25. Hoc, inquit, secundum fidem Catholi­ cam credimus, quod, accepta per Baptismum gratia, omnes baptizati, Christo nuxiliante et coopérante, quæ ad salutem animæ perlinent, possint, si labo­ rare fideliter voluerint, adimplere. Lateran. in cap. Firmiter, de SS. Trini­ tate : Si post susceptionem Baptismi quispiam relapsus fuerit in peccatum, per ieram poenitentiam potest semper reparari. Trid. Sess. G. c. 15. docet, omnes, qui lethalia peccata committunt, a regno Dei excludi, mox subjungens : .4 quibus cum divinœ gratiæ adjumento abstinere possunt. Ex quibus sic arguitur : Gratia vere sufficiens est, cum qua quis potest implere perlinen­ tia ad salutem, post peccatum reparari per poenitentiam, ante peccatum ab eo abstinere: sed haec datur omnibus, quin tamen semper sequatur impletio, reparatio aut abstinentia tanquam etlectus ; ergo. Ili. Pontificum. Pius V. damnavit in Baio prop. 51. : Definitiva hæc sen­ tentia : Deum homini nihil præcepisse impossibile, falso tribuitur Augustino, cum Pelagii sil. Innocentius X. hanc Jansenii2. : Interiori gratiæ in statu naturæ lapsæ nunquam resistitur. Clemens XI. præter propp. 3. 4. ct 5. cum Raiana consentientes, præter 10. 1G. 17. 18. 19. 20. 21.22. 23. 24. 25. idem, quod Janseniana, enuntiantes; in Quesnello damnavit etiam banc prop. 9. Gratia Christi est gratia suprema, sine qua confiteri ( hristum nunquam 3*2 ΠΕ GRATIA ACTUALI. pawimus, et cum qua nunquam ilium abnegamus. El 12. Quando Deus vull salvare animam, quocumque tempore, quocumque loco effectus indubitabilis srquitur voluntatem Dei : quibus consonant 30. el 31. IV. Patrcm, quorum loco sufficiat unus Aug. Testimoniorum illius triplex classis habetur : Prima eorum, quæ declarant mandata Dei non esse impos­ sibilia : aiderique possunt num. 338. Secundo eorum, quie docent gratiæ di­ vin®, cum qua agi posset, sæpe resisti. Qualia illa sunt ex L. 83. QQ. et L. de Peccat, mer. et remiss, supra n. 335. recitata, et L. 1. ad Simplic. q. 2. n. 10. Noluit ergo Esau, et non cucurrit : sed et si voluisset el cucurrisset, Dei adju­ torio pervenisset, qui ei etiam velle et currere vocando prœstaret, nisi vocatione contempta reprobus fieret. Item !.. de Coit, et Gr. c. 7. η. 11. Tertia eorum, quæ universalitatem gratiæ et sufficientiam ostendunt. Ejusmodi est L. de Sp. el lilt. c. 33. n. 58. Vult Deus omnes homines salvos fieri, et in agnitio­ nem veritatis venire; non sic tamen, ut eis adimat liberum arbitrium, quo vel bene vel male utentes justissime judicentur. Quod cum ft, infideles quidem contra voluntatem Dei faciunt, cum ejus Evangelio non credunt, nec ideo tamen eam vincunt; verum se ipsos fraudant magno et summo bono, nudisque poenalibus implicant, experturi in suppliciis potestatem ejus, cujus in donis misericordiam contempserunt. Ita voluntas Dei semper invicta est. Et L. 1. dc Genes, contr. Munich. c. 3. n. 2. 3. Conf. 1. Mandata Dei debent esse possibilia etiam illa non servantibus, ul liquet ex Trio. Sess. 6. Can. 11. et Can. 18. atque ex condemnatione prop, primæ Jansenii; sine gratia autem vere sufficiente illa possibilia non forent. Conf. 2. Juxta Apostolum 1. Cor. 10. fidelis Densest, qui non patitur tentari homines supra id, quod possunt, sed facit cum tentatione proven­ tum, ut possimus sustinere ; ac consequenter gratia sufficiens præserlim justis urgente tentatione conceditur : multi tamen etiam justi cedunt lentationi ; ergo. Conf. 3. Ex morte Christi pro omnibus, et sincera Dei voluntate erga omnium salutem necessario sequitur, dari hominibus media et gratias, de quibus ab unoquoque salus etiam vere ac relative obtineri queat ; cum vero mulli tamen sint, qui non salvantur, sequitur, gratias illas sufficientes sæpe carere effectu, ac consequenter dari gratias vere, sed pure sufficientes. Conf. 4. Quia si nulla admittatur gratia sufficiens, apertissima via ster­ nitur, aliis quidem ad summam vitæ licentiam morumque perversitatem, aliis vero ad animi dejectionem et luctuosam salutis desperationem, ul facile patebit, systema Calvini ct Jansenii ad casum tentalionum, peccatornm el operum faciendorum applicanti. 311. Obj. I. Scriptura videtur non aliam admittere gratiam, quam effi­ cacem et conjunctam cum effectu. Nam 1°. Psal. 113. v. 3. dicitur : Deus noster in cado, omnia quacumque voluit, fecit. Ad Rom. 9. v. 19. Voluntati ejus quis resistit? Isa. 55. v. 11. Sic erit verbum meum, quod egredietur de ore meo : non revertetur ad me vacuum, sed faciet quæcumque volui, et prospe­ rabitur in his, ad quæ misi illud. 2°. Ezech. 3G. v. 2/. Spiritum meum ponam m medio vestri : et faciam ut tn præceptis meis ambuletis} judicia mea custodiatis et operemini. Joan. 10, a. 2/. O1 ps ww, inquit Christus, vocem meam audiunt ct eqa GRATIA SUFFICIENS IN STATU ΝΑΤΙ Κ,Ε LAKE. 343 ov/nosco ens, et sequuntur me........; et non peribunt in (Plernum, el non rapiet tasquisquam de manu mea. Ad Philipp. |. v. (i. Qui cæpil in robis opus bo­ num, perficiet usque in diem Christi Jesu. 3’. Ibid. c. 2. v. 13. dicitur : Deus est, qui ojteralur in vobis velle et perfi­ cere, pro bona voluntate. Ad Rom. 9. v. 15. Miserebor, cujus misereor, et misericordiam praestabo, cujus miserebor. Igitur non volentis neque cur­ rentis, sed miserentis est Dei. Π. .V. Jas. Quamvis enim hæc aliaque testimonia satis probent, dari gra­ tiam e/ficacem, non tamen excludunt gratiam sufficientem, quæ clarissime asseritur in aliis textibus num. præced. relatis : atque hinc nihil patroci­ nantur Jansenio, contra quem, si revera ipsius intentum firmarent, pro­ barent quoque non dari gratiam parvam ab eo admissam. Adprob. l*m. R. un iversim, in Deo distingui posse voluntatem generalem condilionatam ct sufficientem a voluntate particulari absoluta et efficaci, si quidem hanc distinctionem ipse Jansenius admittit L. 1. de Gr. Chr. c. 1. liem intentionem in Deo esse virlualiter duplicem, antecedentem nempe et consequentem, quatenus antecedenler vull, ut bonum opus fiat; si vero homo bene agere nolit, quatenus consequenter vult, ut homo pœnam subeat. Unde speciatim R. Psalmista loquitur de voluntate absoluta vel conse­ quente, non autem de condilionata vel antecedente. Similis responsio est ad verba Pauli, si tamen ejus sint, et non Judæi refractarii hæc Paulo objicientis, cum sic legatur : Dicis itaque mihi : Quid adhuc queeritur? volun­ tati enim ejus quis resistit ? Isaias vero lilleraliler intelligendus est de Christo, qui missus a Patre in mundum, in coelum reversus non est, nisi postquam fecit, quæcumque Pater voluit, et prosperatus est in his ad quæ missus erat. Si tamen de voluntate Dei alia sumatur, iterum antecedentem et condilionatam non concernit, sed consequentem et absolutam. Adprob. 2im. R. In his textibus omnino significari gratiam efficacem, quæ utique datur consentientibus, obtemperantibus ac prædestinatis; non autem omnibus, aut iis, qui ex abusu libertatis proprie gratias inefficaces reddunt ; namEzechiel agit de iis, quibus promiserat Deus ibidem auferre cor lapi­ deum et dare carneum, quos subjungit recordaturos viarum suarum pessimarum et iniquitatum displicentiam habituros : Joannes autem dc obedientibus, qui nempe per donum fidei efficax a Deo acceptum sequuntur vocem Christi, cum ex Aug. L. de dono perses’. c. 14. n. 37. aures audiendi sint ipsum donum obediendi; item de prædestinatis, ut clausula textus aperte designat : Paulus denique similiter de coopcrantibus agit ; unde hunc locum Coxc. Trid. Sess. G. c. 13. usurpans, Nisi ipsi, inquit, gratiæ defuerint, sicut tcepilopus bonum, ita perficiet operans velle ct perficere. Adprob. 3‘m. R. Sensum Apostoli utrinque esse, bonum opus magis a Deo esse per gratiam, quam a voluntate per conatum ac consensum; quia sine gratia voluntas nec conari, nec consentire potest : cum e contra opus malum sit a solo homine. Præterea, juxta alios, Apostolus postremo loco disputat duntaxat de electione divina, quam hic soli miserentis Dei voluntati tribuit, ac proinde huc minime perlinet. 342. Obj. II. S. Aug. pluribus locis docet, gratiam interiorem nunquam carere effectu; ergo consuit, nullam esse gratiam vere ct pure sufficientem. 341 DE CHATIA ACTUAL!. /W». I °. L. de praxl. Sanet, c. 8. n. 13. Hæc itaque gratia, inquit, qua· occulte humanis cordibus (lirina largitate tribuitur, a nulla dura corde re­ spuitur : ideo quippe tribuitur, ut cordis duritia primitus auferatur. 2°. L. de nat. et gr. c. 42. Cum sanata et adjuta hominis voluntate possibilitas ipsa simul cum effectu in sanctis proveniat. 3°. L. 1. ad Simpl. q. 2. n. 12. 13. Nescio, quomodo dicatur, frustra misereri Deum, nisi nos velimus. Si enim Deus misereatur, etiam volumus... Non potest effectus misericordia Dei esse , in hominis potestate, ut frustre ille misereatur, si homo nolit. R. D. Ant. Docet gratiam aliquam, nempe efficacem, nunquam carere offectu; et ex carentia effectus infert absentiam gratiæ alicujus, nempe effi­ cacis C. docet omnem interiorem gratiam habere effectum, et ex hujus ca­ rentia infert absentiam omnis interioris gratiæ, nempe etiam sufficientis .V. Contrarium patet ex dictis. Hinc Quoad 1"». R. Hunc textum non ad omnem, sed efficacem duntaxat per­ tinere gratiam docent verba mox adjecta : Quando ergo Dater intus auditur et docet, ut veniatur ad Filium, aufert cor lapideum, et dat cor carneum...... Sic quippe facit filios promissionis et vasa misericordiœ quæ prœparavit in gloriam. Quoad 2®·. R. Rursus hic agi de gratia efficaci ; tum quia Aug. hic prae­ mittit : Neque de ipsa possibilitate contendo, scilicet quam Pelagiani doce­ bant haberi a natura, non autem a gratia; tum quia continuo subjungit: Dum charitas Dei. quantum plenissime natura nostra sana atque purgata capere potest, diffunditur in cordibus nostris. Ex quo quidem colligi potest, gratiam efficacem dare posse plenius et perfectius, quam det sufficiens; minime vero, posse gratiæ sufficientis non esse completum. Quoad 3nm. R. Similiter hic non esse sermonem de miseratione quacum­ que, sed de speciali et secundum propositum, seu efficaci, vi cujus seligit auxilia pnevisa efficacia, et ex intentione boni operis efficaci confert: quamvis enim effectus hujus miserationis antecedentcr sit in hominis potestate, quia illis auxiliis resistere potest, et hac resistentia, impedire illam præscientiam ac intentionem efficacem; tamen quia ex suppositione, qnod homo praevideatur consensurus, et quod Deus conferat illa auxilia, infallibiliter sequitur effectus; hinc recte dicitur : Si Deus misereatur, etiam volumus; Item n. 13. Non potest effectus misericordiae Dei esse in hominis potestate, nempe consequenter, ut misereatur frustra... quia si vellet etiam ipsorum misereri, posset ita vocare, quomodo illis aptum esset, ut sequerentur. Praeterea advertendum, impugnari hic a S. Doctore errorem quorumdam Pelagianarum, qui proprius postea Semipelagianis fuit, docentium, primam boni voluntatem ab homine provenire, et non a Deo seu gratia, ct hinc Deum frustra velle misereri, nisi homo præmittat bonum affectum volendi; contra quos docet gratiam prrecurrere voluntati, et volitionem indeliberatam saltem ad omnem gratiam sequi : ubi vero de volitione deliberata intelligi debet, de gratia efficaci secundum dicta explicatur. Inst. 1. S. Aug. infert ex carentia effectus negationem seu carcnliam gratiæ; ergo. Prob. 1°. L. de Gr. Chr. c. 13. et 14. ac L. de præd. SS. c. 8, n. 13. ex illo Joann. 6. Omnis qui audivit et didicit a Patre meo, venit ad me, sic argumentatur : S7 omnis qui audivit a patre, et didicit, venit; pro­ fecto omnis qui non venit, non audivit a Patre, nec didicit : nam si audissft 4 CHATIA SUFFICIENS IN STATU NATURÆ LAW/E. 34" didicisset, veniret. 2°. Ibidem n. 15. addit, eon, (psi non credunt, foris tantum audire, non intus. Item L. de Grat. Christi c. 13. Qui novil quod fieri debeat, et non facit, nondum a Deo didicit secundum gratiam, sed secundum legem; non secundum spiritum, sed secundum litteram. Ad !“ni. R, I). Qui non venit, non audivit a Patre, nec didicit, ita ut exclu­ datur ulrumque divisim, et neutrum acceperit N. ita ut excludatur utrum­ que collective, et non acceperit utrumque sirnul, hoc est, non audivit, atque etiam didicit C. Hanc explicationem probat 1°. ipsa argumentandi ratio, quæaffirmativae copulativæ non contradicit per copulativam, sed disjuncti­ vam negantem, 2°. Doctrina S. Aug. alibi familiaris, qua sæpius declarat, etiam illos audire, qui non discunt, et vocatos etiam esse, qui non veniunt. 3°. Damnatio illata propositioni Quesnelli 17. : Gratia vox est illa Patris, quæ homines interius docet, ac eos venire facit ad Christum; quicumque ad eum non venit, nullatenus est doctus a Patre. Itaque negatur quidem ab Aug. illi, qui non venit, gratiam efficacem fuisse datam, quæ in utroque con­ juncto habetur, ut liquet ex L. de Gr. Chr. c. 13. ubi : Sic Deus, inquit, docet eos, qui secundum propositum vocati sunt, simul donans et quid agant, scire, et quod sciunt, agere; et c. 14. Hoc docendi modo etiam ipsa voluntas et operatio, non sola possibilitas, adjuvatur : non tamen negatur omnis gratia etiam sufficiens, et alius docendi modus, licet inferior, possibilitatem præstans. Ad20ta. R. Ulrumque explicandum esse sub distinctione; atque hinc, qui non credunt, foris tantum audiunt in doctrina Pelagianorum C. in doctrina S. Alg. subd. foris tantum audiunt, quantum ad effectum, quia non magis credunt, quam si foris dunlaxat audirent C. quantum ad sufficientiam graliæ, quasi nullam penitus inspirationem et suasionem internam habeant N. Similiter qui novit, quod fieri debeat, et non facit, nondum a Deo didicit secundum gratiam, supposita Pelagianorum sententia C. in sententia S. Aug. subd. nondum a Deo didicit secundum gratiam efficacem C. secundum nul­ lam omnino gratiam N. Recolendum hic est, Pelagianos solum admisisse primum gratias externas legis ac doctrinæ, postmodum vero concessisse gra­ tiam quidem internam illustrationis, negasse autem semper gratiam volun­ tatis et actionis. Contra hos tum locis objectis, tum alibi agens Aug. non acquievit sola illustrationis gratia admissa; tum quia et hæc a Pelagianis fraudulentis referebatur ad meram gratiam legis et doctrinæ : tum quia hæc sola sine motione etiam voluntatis non dabat posse ac vires ad operandum salutari­ ter; unde et ipso judice Aug. non merebatur nomen interna, h. e. vires et potentiam agendi præbentis gratiæ. Quia vero præterea hæc ipsa proprie interna gratia voluntatis et actionis in Augustini systemate altera erat effi­ cax, altera inefficax ; poterat quidem in hypothesi Pelagianorum dicere, gra­ liam effectu carentem esse auditionem extemam et non secundum spiritum, et in sua etiam hypothesi idem dicere poterat, si praecise effectus conside­ raretur. Inst. 2. Ex eodem S. Aug. sine gratia efficaci non habetur potentia ; nam L. l.ad Simplic. q. 2. n. 13. Ad alios, inquit, vocatio quidem pervenit; sed quia talis fuit qua moveri non possent, nec eam capere apti essent, vocati quidem dici potuerunt, sed non electi. Consonat Fulgent. L. 1. de pradest, ad 346 DE GRATIA ACTUALI. Monim. c. 14. sic scribens : Quia quaecumque nobis facienda douai (Deus), sicut habere non ^sunius. nisi ipse nubis largiatur; sic facere non possu­ mus, nisi ipse nobis quæ largitus est operetur. R. .V. Jss. Textus primus illis verbis, qua moveri non possunt; non indicat impotentiam absolutam ac antecedentem ex defectu gratiæ sufficientis ortam, sed consequentem duntaxat, quæ proveniret ex refractaria hominum volun­ tate, ob quam illa gratia prævisa fuit incongrua, et qua stante utique homines moveri non poterant. Quod ipsum satis insinuatur eo in textu, cla­ rissime autem confirmatur ex Tr. 33. in Joann., ubi occasione verborum, propterea non poterant credere, quærit Aug. quomodo igitur non credendo peccaverint? et sic resolvit : Quare autem non poterant, si a me qiurratur; cito respondeo : quia nolebant ; malam quippe eorum voluntatem prœvidit Deus. In textu secundo sermo est de gratia cffcaci; unde D. Facere non possu­ mus, nisi ipse operetur, non possumus per solas vires liberi arbitrii C. ope gratiæ subd. non possumus potentia, quam certo sequatur effectus C. poten­ tia completa et expedita, licet eam non sequatur actus .V. Fulgentius hic agit contra Semipelagianos, et probat nos habere non posse bonam voluntatem, nisi illam nobis Deus donet ; hanc autem actu dari per gratiam efficacem, quæ in nobis et posse et velle simul operatur. Quamvis vero exinde sequa­ tur, gratiam efficacem esse necessariam ad habendam voluntatem salutarem; minime tamen sequitur, non dari gratiam sufficientem, quæ det veram volendi potentiam , licet ipsa volitio non conjungatur; neque de hac S. Do­ ctor hic ullam mentionem facit. Eodem sensu explicari debent verba Christi Joann, fi. Nemo potest venire ad me, nisi Pater meus traxerit eum. Quæ verba S. Aug. L. 1. conir. 2. epist. Pelag. c. 19. exponit de gratia efficaci. inst. 3. S. Aug. illam duntaxat gratiam admisit, quam ursit et propu­ gnavit contra Pelagianos : sed ursit et propugnavit non aliam, quam gratiam efficacem; nam L. de Gr. Chr. c. 10. -Vos eam gratiam, inquit, volumus, iste aliquando fateatur, qua future? gloriœ magnitudo non solum promittitur, verum etiam creditur et speratur ; ergo. R. Ie. .V. M. Cum Pelagius non admitteret aliam gratiam, nisi externam legis et doctrinæ, ad quam reducebatur etiam revelatio et illustratio, ea non contentus S. Aug. vehementer institit, ut assereretur etiam gratia interna afficiens immediate voluntates. Hujus existentiam ut evinceret, ostendit actus salutares non esse partus liberi arbitrii suis viribus relicti, sed adjuti per gratiam efficacem; qua ratione dum probaret dari nobilissimam speciem gratiæ internæ, hoc ipso etiam demonstrabat dari gratiam internam ; sicut qui ostendit dari hominem, invicte probat existentiam animalis. Ex hoc tamen inepte inferas, Aug. agnovisse tantum gratiam efficacem et repudiasse sufficientem ; qualis enim est hæc consecutio : quoties bene agimus, adju­ vamur per gratiam efficacem distinctam a lege et doctrina; ergo quando non agimus bene, destituimur non tantum gratia efficaci, sed etiam suffi­ ciente, distincta a lege et doctrina? R. 2·. D. m. Aug. ursit et propugnavit non aliam, quam gratiam ex se ct natura sua semper efficacem ac victricem Ar. non aliam, quam gratiam effi­ cacem, h. e. efficientem seu conjunctam cum voluntate et actione, qua nempe actu creditur, speratur etc. subd. et hanc propugnavit ex facto sup­ posito, quod illi actus fidei, spei etc. re ipsa eliciantur C. hanc propugnavit GRATIA SUFFICIENS VERUM BENEFICIUM 347 dari semper ct absolute ac in omnibus circumstantiis Λ'. Assumpsit nempe Are. quod Pelagiani admittebant, dari scilicet actus salutares : hos content débat fieri per gratiam internam, quam L. de Gr. Chr. c. 47. vocabat gratiam voluntatis ct actionis sen efficacem, quia voluntas et actio juvabatur; atque hinc recte urgebat Pelagianos, ut admitterent gratiam voluntatis et actionis, gratiam, qua creditur et speratur, gratiam reipsa cum operatione conjun­ ctam, quin tamen assereret gratiam hanc entitalive sumptam per se semper habere effectum, ct non posse esse tantum sufficientem atque effectu carere. Inst. 4. Idemsæpe et præsertim L. de gest. Pelag. c. 1. auxilium possi­ bilitatis, et L. degr. etlib. arb. c. 13. gratiam communem, tanquam a fide Ecclesiæ alienam rejicit : sed gratia sufficiens est tale auxilium et gratia ; ergo. Con/. In principiis S. Augustini juxta L. de corr. et gr. c. 11. et 12. magnum est discrimen inter auxilium sine quo non et auxilium quo : el hoc quidem in statu naturæ lapsæ datur, illud vero non : sed juxta eumdem auxilium sine quo non est gratia indifferens ac pure sufficiens ; ergo. R. D. M. Aug. rejicit gratiam possibilitatis et communem in sensu Pelagii acceptam, tanquam alienam a fide Ecclesiæ C. acceptam in sensu Catholi­ corum .Y. Patet ex dictis supra de Pelagii erroribus, per gratiam possibili­ tatis ab eo nihil intellectum, nisi ipsam naturam ct liberum arbitrium, vel ad summum legem ct doctrinam; atque hanc etiam vocabat communem, eo quod saltem natura ac liberum arbitrium omnibus hominibus inesset : errant autem ac calumniantur, qui Catholicos idem sentire dicunt, cum juxta illos gratia sufficiens sit donum Dei internum naturæ superadditum, dalnnique hominibus a Deo ad præbendam illis potentiam salutariter ope­ randi in circumstantiis praecepti urgentis, quo sensu duntaxat gratia pos­ sibilitatis et communis appellatur. Ad Conf. R. ;Y. m. De qua materia vide uberrimam expositionem n. 273. Quæres : An gratia pure sufficiens sit Dei beneficium? 343. R. I. Gratia pure sufficiens est beneficium Dei, saltem materialiter tale, h. e. donum accipienti utile. Patet ex prop, damnata ab Alex. VIII. online sexta : Gratia sufficiens non tam statui nostro utilis, quam perniciosa at, ut proinde possimus petere, a gratia sufficiente libera nos, Domine. Prob. Gratia Dei est donum naturæ bonum, ct quidem indebitum ac mise­ ricorditer a Deo collatum, ut constat ex Conciliis et Patribus contra Pelagium. Sed gratia seu auxilium ad operandum salutariter sufficiens pure tale est simpliciter gratia Dei ; ergo simpliciter et absolute est Dei beneficium. Sic P. in illo 2. ad Cor. G. Exhortamur, ne in vacuum gratiam Dei recipiatis, manifeste supponitur, gratiam Dei per hominis desidiam posse esse otiosam ct cum effectu non conjunctam, quin propterea esse gratia desinat : 2°. Per illud Actor. 7. Vos semper Spiritui sancto resistitis, docemur auxilia, quibus resistimus, esse Spiritus sancti dona, quæ proinde gratiæ et beneficii rationem induunt : 3°. Ex illo Psalm. ‘48. v. 11. Misericordia ejus prœveniet me, evin­ citur, auxilium, quo praevenitur homo ad operandum salutariter, et cui ipse non respondet, esse opus divinœ misericordiœ, ac gratiam consequenter et beneficium. Conf. 1. Utilissimum et Dei beneficium est, posse placere Deo ac vitam 3-W DE GRATIA ACTUALI. ælernam consequi ; inde enim Joannes commendat Dei bonitatem, c. I. v. 12. qui dnlit eis potestatem filios Dei fieri : sed hoc posse sen potestas datur per gratiam pure sufficientem ; ergo. Conf. 2. Beneficium materialiter tale, seu materia idonea beneficentiæ pensandum est secundum sect penes actionem conferentis, non autem penes id, quod adjungitur illi ex mera recipientis libidine el abusu. Xec dicas 1°. Non est beneficium, cujus carentia est quid melius : sed melior est carentia auxilii pure sufficientis, quam ipsum hoc auxilium; tum quia cum hae gratia homo peccat, et sine ea non peccat, adeoque melius est ea carere, quam illam habere : tum quia simili ex ratione Matth. 26. de Juda proditore dicitur : Bonum erat ei (h. e. secundum phrasin hebr. ex S. Hiek, melius) si natus non fuisset homo ille; ergo. R. .V. vel Dist. min. Melior est carentia, quam ipsum auxilium pure sufficiens in actu primo A’. in actu secundo Subd. quam ipsum auxilium denominative et specificative secundum cnlilatem gratiæ sumptum A'. vel reduplicative vel compositive vel concretive h. c. secundum dissensum præcise, vel dissensum simul et enlitatem gratiæ sumptum C. Quamvis enim complexum vel concretum ex gratia et abusu involvat beneficium, recte tamen beneficium simpliciter non vocatur, sed cum diminulione, sci­ licet secundum positivum seu entitatem præcise gratiæ. .Id pro6. i*®. Similiter D. Cons. Eodem sensu sumitur testimonium 2>e. prob. allatum ; nam existentia secundum se sumpta melior est, quam ejus negatio, cum creatio Judæ non minus, ac alia illi collata dona tum natu­ ralia lum supernaturalia, sit Dei beneficium, nec ex ipsa creatione seu existentia, sed citra ac contra voluntatem divinam ex propria ejus voluntate ac mero abusu nocumentum illi provenerit : existentia tamen conjuncta cum peccato, quod Judas addidit, non est melior, seu non tanti, ut non sit melius non existere, quam sic existere; quia peccatum, quod complexum cum existentia tali constituit, quoad eligibilitatem est majus malum, quam bona sint tum gratiæ, tum naturæ dona. Aec dicas 2°. Beneficium non est, quod accipienti non est utile : sed gratia sufficiens non est utilis homini etiam ratione illius potestatis agendi salu­ tariter, ut constat ex Aug., qui L. de gr. el lib. arb. c. Io. Tunc, inquit, utile est velle, cum possumus, et tunc utile est posse, cum volumus : nam quid prodest, si quod non possumus volumus, aut- quod possumus nolumus. R. D. .V. Beneficium non est, quod accipienti non est utile in actu primo C. quod non est utile in actu secundo Subd. Si hoc provenit ex ipsa naturalitate doni C. si provenit ex una voluntate, culpa ac malitia accipien­ tis A*. Quod ipsum opus salutare, ad quod gratia sufficiens incitat, viresque ac potestatem tribuit, et sic utilitas seu fructus non sequatur, non ex gratiæ ipsius, sed illam, ut ait Apostolus, in vacuum accipientis defectu solo oritur; unde ipsi gratiæ ac auxilio negari nequit ratio beneficii ; præsertim cum ipsum posse, seu facultas salutariter operandi per sufficientem gratiam collata jam sit magna utilitas, de facto jam meliorem faciens accipieutcm, et collatorem ostendens beneficum. Ad prob. D. S. Aug. dicit, potestatem, si non facimus quod possumus, nihil prodesse hoc sensu, quod fructus intentus ant exspectatus reipsa et in actu secundo inde non colligatur C. hoc sensu, quod ipsum posse seu facultas GRATIA SUFFICIENS VEliUM tiÈXEFICÏUM. 349 bene operandi dcse non sit utilis ct materia idonea bcneficcntiæ, quarnvis hominis culpa fructus exspectatus non reportetur .V. Sicut non velle perci4 pere fructum ox re, e qua quis potest, arguit negligentis malitiam ct ingrat tiludinem; sic posse percipere fructum inferi Dei bonitatem ct beneficium, licet actu non percipiatur, eo quod fructus percipiendi voluntas absit. .Y« dicas 3”. Gratia sufficiens magis obest, quam prosit; ergo non est beneficium. Pro6. Ant. 1°. Quia gratia hæc se habet instar legis, de qua Aug. L.degr. Clir. c. 8. Usque adeo, inquit, aliud est lex, aliud est gratia, ut IcJô «on solum nihil prosit, verum etiam plurimum obsit, nisi adjuvet grati'di 2*. Quia collatio gratiæ pure sufficientis reipsa nihil aliud est, nisi permissio ptccali.A0. Quia Deus gratiam ejusmodi vel confert tantum ad tollendam excusationem impotentiae, vel non raro in poenam peccati praecedentis ; ergo. R. Ar. vel D. uti supra. Ad prob. lara. Disparitas est, quia lex, nisi adjuvet gratia, jubet, sed non juvat; ac propterca aliunde potius, occasionalitcr scilicet, irritat concupiscentiam ipsa prohibitione, juxta illud : Nitimur in editum semper, cupimusque negata; id quod et Aug. docet de Sp. et lilt. c. 4. At vero gratia sufficiens non irritat, sed potius coercet concupiscentiam, præstat vires ad eam compescendam, et juvat ad legem observandam; adeoque minime dici potest, ad instar legis obesse magis, quam prodesse. prob. 2am. N. Ass. de gratia sufficiente specificative sumpta : quamvis enim gratia aliter sumpta præter negationem consensus possit in collatione hujus auxilii conuotare etiam negationem alterius auxilii congrui, et sic habere lationem permissionis peccati; tamen neutra negatio pertinet ad positivum et entitatem gratiæ sufficientis, ac proinde hæc secundum positi­ vum vel specificative sumpta nequit confundi cum permissione peccati. Ad prob. 3“". ;V. utr. part. Ratio primi est : quia nec hæc est intentio Dei, nec latio conferendi; cum alias et rationis usus et libellas ct admo­ nitio aliaque quæcumque media divina, sed ex hominis vitio infructuosi, hac ratione maleficii naturam induerent : secundi vero ; quia pœna peccati est sola negatio gratiæ efficacis seu congruæ, quæ tamen ex nuper dictis non se tenet ex parte positivi scu entitatis gratiæ sufficientis; ac prætcreâ tantum facit secundum Aug. phrasin, ut non erogetur a Deo aliquid, quo homo sit deterior, sed duntaxat, quo sit melior, non erogetur. Nec dicas 4°. Pro gratia sufficiente nec oratur, nec debet aut potest oràl’i ; ergo non est beneficium. Pars P. Ant. patet; quia nemo petit a Deo nudum posse, sed omnes bonam voluntatem et actionem postulant. Pars 2*. prob. .Non debemus petere, quod jam habetur, aut in nostra est potestate; quia juxta Aug. L. de Nat. et Gral. c. 18. nihil est shlltius quam orare, ut facias in potestate habeas. Sed gratiam sufficientem habemus in nostra pote­ state, dum urget præceptum; ergo. Pars 3*. prob. Qui petit gratiam pure sufficientem, petit dissensum ct abusum gratiæ vel complexum ex gratia et dissensu; hoc autem nemo secundum rectam rationem petere potest. Hinc laudabilis est ista voluntas : nollem auxilium pure sufficiens; quia illo non accepto ncc forem ingratus, nec peccarem; ergo. It. D. Λ. Pro gratia sufficiente specificaliva el secundum id sumpta, quod positive ac in recto regulariter dicit, ncc oratur etc. .V. pro ea reduplicative et secundum negativum ac obliquum sumpta C. Ad prob. 1*°. R. D. Ass. Nemo exercite petit nudum posse N. signate 330 UE GRATIA ACTUALI. ■Suta. cl hoc ideo, quia gratia dans nudum posse secundum entitatcm suam speciata sil inutilis aut perniciosa .V. ideo quia quilibet potius optat benelicium majus, quam minus C. Frequenter orationes fidelium tendunt ad impetrandam gratiam, qua v. g. possit superari aliqua lentatio, pncsciiidendo ab ejus efficacia aut ineffieacia, ubi nec potitur determinate gratia efficax, nec pure sufficiens, sed pro beneficio agnoscitur quaelibet gratia, quæ vires vere sufficientes praestat ad tentalionem vincendam : ipsa vero Ecclesia, quamvis utramque precibus suis postulat, sæpius tamen gratiæ prævenienlis et excitantis meminit, quæ ad sufficientem pertinet. Ad prob. R. D. M. Non debemus petere, quod jam habemus ex nobis ipsis, et est in potestate nostra naturali aut arbitrio C. quod habemus ex alio, et cujus jam accepti usus vel abusus tantum est in nostra potestate subd. nisi ipsum hoc habere et posse proxime uti detur dependenier a pre­ cibus, el nisi fructus habili doni ejusque usus dependeat etiam ab alio .V. secus C. similiter distiucta min. N. Cons. S. Aug. locis citatis alibique recte ex orationibus Ecclesiæ demonstravit necessitatem gratiæ contra Pelagianos, qui dicebant quidem posse saluta­ riter agere haberi a Deo per creationem naturæ ac liberi arbitrii, velle autem ct operari esse a solo homine per vires proprias naturæ ac liberi arbi­ trii, atque hinc ct sufficientiam ct ipsam operationem viribus naturæ deberi. Per hoc vero minime oppugnavit gratiam sufficientem ; tum quia gratia proxime sufficiens non semper adest ubique, atque hinc postulari debet juxta regulam Trio. : tum quia et ipsa cum gratia cooperatio ejusque usus non est ex viribus naturæ, sed gratiæ : tum quia habita etiam gratia suffi­ ciente orare nihilominus convenit, parlim quod nesciamus, an eam jam ha­ beamus; partira quod nobis ipsis timentes majorem gratiam postulare deceat. -It/ prob. 3*m. D. .1. Qui petit gratiam pure sufficientem specificalive acceptam, petit dissensum etc. .V. qui petit eam reduplicative sumptam, secundum exclusionem scilicet efficaciae C. Ad illat. R. ct illam perlinere ad auxilium non secundum se, sed cum dissensu sumptum; atque hinc honestas illius affectus non probat, gratiam sufficientem non esse benefi­ cium, sed peccatum quoad eligibilitatem majus esse malum, quam auxi­ lium sufficiens sit bonum. Nec dicas 5°. Gratia sufficiens servit nutriendae hominum superbia, eo quod ejus usus vel non usus dicatur pendere a libero arbitrio : fovet negligentiam, cum falsa homini injiciatur confidentia, foregratiam semper para­ tam, qua homo uti, ct ad Deum redire queat : spem denique suffodit; quia hanc homo non collocat pro suo debito in Dei auxilio, sed semelipso ac piopriæ voluntatis consensu ; ergo beneficium esse nequit. R. .V. Jnt. Cujus absurditas vel ex ipso Jansexh systemate manifestatur, qui gratiam sufficientem solam tribuit statui innocentiœ, quin tamen dicere ausit, Adamo fuisse datam gratiam ejusmodi, quæ natura sua inspiraret superbiam, socordiam foveret, ct spem labefactaret Christianam. Prwterea gratia, quæ suam homini infirmitatem ct omnimodam a continuo divini auxilii influxu dependentiam demonstrat, potius humilitatem inspirat ; quæ hominem incessanter monet, ut novum semper a Deo imploret auxilium, tum ut accepta gratia bene utatur, tum ut in ea perseveret, accendii dili­ gentiam ; quæ denique nihil solis ciribus permittit, et ad auxilia majora GlUTIA SLUICIENS VERUM BENhEICIVM. 3H1 semper expetenda. incilat, quibus difliculiâtes sive ex ipso opere, sive ex tenlalionibus provenientes vincantur, satis aperte persuadet, spem omnem in abundanliori auxilio ad bene agendum necessario esse collocandam. Talis autem est gratia sufficiens, quam Orthodoxi omnes admittunt ex Trid. instructione, quod Scss. G. c. 13. Qui se existimant stare, inquit, videant nt cadant, ct cum timore ac tremore salutem suam operentur in laboribus, in vigiliis, in eleemosynis, in orationibus etc. 311. R. II. Gratia pure sufficiens etiam est beneficium Dei formalitcY tale, Ii. e. collatum qua utile recipienti. Prob. In collatione hujus gratiæ, etiam dependenter a scientia media prœlucente, Deus duo intendit : 1°. nempe efficaciter intendit, ut homo suffi­ cientiam et simpliciter posse habeat ad operandum salutariter : 2°. ineffica­ citer quidem, sed serio tamen, ut salutaris operatio et salus hominis consequatur; hanc enim seriam Dei voluntatem fundant ejus præcepta, quibus serio declarat se velle, ut opera salutaria ponantur, seu fiat id, quod iisdem praecipit. Atqui prima illa intentio est formaliter benevola; secunda autem, quamvis per eam Deus homini non faveat, quantum potest, simpli­ citer tamen adhuc benevolentiam dicit; ergo gratia pure sufficiens sicut cx Dei erga hominem benevolentia procedit, sic beneficium formaliter tale dici potest ac debet. Conf. Prœscientia media de ineffieacia non obest beneficenliæ in colla­ tione auxilii sufficientis. Nam id non obest beneficenliæ, unde maxima Dei beneficentia commendatur : sed ex eo, quod praevideatur auxilii ineffieacia unice proveniens cx pravitate hominis, maxime commendatur Dei benefi­ centia, qui nempe nec per illam malitiam praevisam a conferendo dono retrahitur ; unde illud est Chrys. de reprobis agentis effatum : Eos prœscius formavit, vincente bonitate prœscientiam ; ergo. Prælerea divina praescientia non destruit suum objectum : destrueret autem , si præscientia incfficaciæ obesset beneficenliæ in auxilii collatione; nam objectum hujus præscientiæ esi ingratitudo hominis dissentientis auxilio, si hoc conferatur : sed destrue­ ret istam ingratitudinem, quatenus destrueret terminum essentialem, vide­ licet rationem beneficii in collatione auxilii, quam ingratitudo necessario supponit et connotai ; ergo. Nec dicas 1°. Moveri ab ineffieacia auxilii ad illius collationem, vel ex industria seligere auxilia ineffieacia danda, vel ejusmodi collatione insidiari alterius saluti, maxime repuguat bcneficentiæ formali : sed hæc omnia eve­ niunt in collatione gratiæ pure sufficientis dependenter a scientia media de ineffieacia gratiæ, seu si Deus conferat gratiam sufficientem ut prævisam inefficacem ; ergo. R. Argumenta nimium probare etiam contra adversarios gratiam suffi­ cientem, nec sine prævisione inefücaciæ, in statu naturœ integra datam admittentes. Unde Disl. min. Hæc omnia eveniunt in collatione gratiæ suffi­ cientis dependenter a scientia media tantum praelucente de ineffieacia auxi­ lii. seu si Deus conferat gratiam sufficientem ut prævisam inefficacem, h. e. si conferat duntaxat non obstante prævisione incfficaciæ -V. in collatione dependenter a scientia media dirigente, seu si Deus conferat ut prævisam inefficacem, h. e. si ob prævisam iuefficaciam, et quia scit esse inefficacem, ■ 352 DE GRATIA ACTUALI. conferat C. Postremum vero in Deum non cadit,1 (nido ncc illa absurda collationem gratiæ sufficientis afficiunt. Nam 1°. Deus non movetur ab inefficacia prœvisa, sed tantum ab eadem non retrahitur; et decretum collativum gratiæ pure sufficientis non tendit sic : Do hanc gratiam, quia prœuideo inefficacem; sed ita : Do, etsi prcevideam inefficacem. 2°. Cum autem Deus pnevie ad decretum auxilii collativum nihil inten­ dat, ratione cujus teneatur homini dare auxilium inefficax ct efficax negare, sed potius intendat salutem hominis, mediaque ad eam conducentia; mani­ Kl non eligat de industria auxilia inefficacia præ efficacibus,sed festum est, quod utendo jure suo dispenset bona sua modo, quo vult. Hinc vero 3°. patet, Deum non insidiari hominum saluti. Deus enim con­ ferendo etiam auxilium pure sufficiens dat homini id, quod antecedenter non debebat, quin dat plerumque amplius, quam quod ad salutem obtinendam requiratur : dum vero homo auxiliis his non utitur, prout debet, de sua negligcnlia ac perversitate, minime autem de Dei voluntate ct benefacto habet, quod conqueratur. Atque hæc quidem benevolentia Dei facilius cogno­ scitur in sententia eorum, qui dicunt, quod Deus in dispensatione auxiliorum se gerat ita, ut si illa pure sufficientia, quæ dat, praeviderentur efficacia, illa non negaret, sed daret eadem liberrime, quibus homo certissime asseque­ retur salutem. Nec dicas 2°. Pater non est beneficus fonnalitcr, si filio det pecunias, providens illarum abusum in corporis et animæ perniciem : ncc hospes, in­ vitans reum ad cœnam, formaliter beneficus est, si præsciat, ea occasione cum a judice capiendum et plectendum; ergo si procedit scientia de auxilii inefficacia, sub quo erit hominis ingratitudo, peccatum et damnatio, Deus in gratiæ hujus collatione non est fonnalitcr beneficus. R. C. .1. Ar. Cons. Nam 1°. nccpater ncc hospes formaliter benefacit, nisi prudenter judicet, ille quidem, filium non abusurum pecuniis, hic vero, cœnam non fore occasionem captura ac supplicii. Jam vero sicut ad limita­ tam hominum providentiam se habet prudens judicium, sic ad perfectissi­ mam Dei providentiam habet se infallibilis prascientia ; ergo si sine memorato prudenti judicio in exemplis adductis non stat formalis hominum beneficen­ tia, neque Dei beneficentia habebitur absque infallibili præscientia de eo, quod auxilium quodeumque datum, sit conjungendum cum effectu; quod aperte falsum est. R. 2°. Disparitas est, quia qui ponit quidem causam per accidens, sed habet obligationem vitandi hanc causam ex hoc fine, ne sequatur effectus, illi voluntarius est effectus; itaque quamvis illa collatio pecuniæ aut invi­ tatio illa ad cœnam sint lautum causa per accidens ; tamen quia vel ex pie­ tate vel ex humanitate vel ex alio quocumque titulo justo, patri ac hospiti obligatio incumbit vitandi has etiam causas per accidens, ne nempe sequa­ tur illud nocumentum, mirum non est in illis exemplis locum non habere beneficentiam formalem ; eo quod damna illa provisa hominibus causas per accidens ponentibus voluntaria sint. E contra permisso etiam, quod gratia sufficiens sit causa per accidens pec­ cati, Deus tamen non tenetur non dare auxilium pure sufficiens ex fine, ne sequatur peccatum ; cum ex dictis alibi Deus peccatum impedire non tenea- ■ ÜIIAIIA bl I IICIEXS VERI M bEMJ ICII M. lur: unde sequitur ingratitudindin cæleraque hominis damna illam subse­ cuta Deo minime osse voluntaria. Prælerea vero cum aliunde illud auxi­ lium ex Dei actione procedens sit homini bonum, Deusque id ex benevolentia conferat; hinc est, quod cum prævisione ineffîcaciæ stet adhuc formalis be­ neficentia. .Ytvdicas3°. Necessitatus sub disjunctione ad conferendum bonum, vel ad hon permittendum majus malum, non est formaliter beneficus, si bonum concedat, et majus malum permittat; quia impeditio majoris mali est bonum majus, ct necessitatus ad dandum unum ex duobus bonis non est fonnalitcr beneficus, si det minus, el neget majus. Sed Deus est necessitatus sub disjunctione ad dandum auxilium sufficiens, vel ad non permittendum peccatum, quod est majus malum; ergo si dat auxilium pure sufficiens, et permittit peccatum, non est formaliter beneficus. 11. A’. M. universaliter sumptam; quia Deus etiam est necessitatus sub disjunctione vel ad hominem creandum el permittendum pro ejus libertate peccatum, xcl ad non permittendum peccatum hominem non creando; el tamen creatio hominis postea peccaturi formale Dei beneficium est. Itaque permittere majus malum, quod evenire nequit, nisi ex abusu minoris boni concessi,sed sufficientiam vitandi majus malum afferentis, formale benefi­ cium non corrumpit. Inde ad prob. D. Non est beneficus, si neget majus bonum, et det lanium bonum minus, sed cum quo confert simul potestatem lucrandi bonum ma­ jus, quodque bonum majus nequit abesse nisi ex accipientis desidia Ar. si quid ejusmodi in collatione minoris boni absit, Transeat ; quia cum ipsa objectio supponat adhuc conferri simpliciter bonum, et necessitas ilia sub distinctione non sil absoluta ac independens, sed fundata in alio beneficio precedente, uli in nostro casu est gratuita elevatio ad statum supernatura­ lem, negari quidem huic bono potest ratio beneficii amplioris, non tamen beneficii simpliciter talis : præserlim cum ad non peccandum persedi univereim ac etiam contra præceplum supernaturalc in actibus contrarie oppo­ sitis non requiratur auxilium supernaturalc ; atque hinc Deus nec absolute necessitatus sil aut ad non permittendum illud peccatum, aut ad conferen­ dam gratiam supernaturalem. Nec dicas 4°. Deus dando gratiam, quam prævidct inefficacem, non vellet serio actum salutarem, ad quem dat gratiam pure sufficientem. Prob. Juxta S. Alg. in Enchir. c. 103. Credendum non est, aliquid omnipotentem Deum [mi roluisse, factumque non fuisse; ergo Deus dando gratiam ad actum salutarem, quem previdel non ponendum, illuni actum saltem serio voluisse credendus non est. It. ,V. .Id prob. la,n. R. S. Aug. inlclligendum esse de voluntate Dei abso­ lutae! efficaci, non autem de conditionata ct sufficiente. Nec dicas ΰ°. Nemo, qui finem serio intendit, utitur mediis, quin scit non habitura effectum, quando copiam habet aliorum, quæ efficacia fore pre­ ndet, el citra suum incommodum largiri potest; ut palet in exemplo, ubi quis prævidel ab homine in profundam specum delapso non arripiendum funem oblatum, sed scalam, et tamen omissa scala funem demittit; ergo cum hoc eveniat in dispensatione gratiæ pure sufficientis a Deo faclæ, finem urio intendere dici nequit. 23 iv. p. 1. 33d > · hi? GBAIIA AC 11ALL R. /). .t. Nemo, qui serio et illimitate intendit finem, utitur mediis etc. C. qui serio quidem, sed non illimitate intendit .V. Voluntas simpliciter serii est, quæ dat omnia media necessaria, et plene sufficientia ad oblinendum finem, ut, quantum est ex parte dantis, sequatur elffctus, licet prævidealur contrarium, cl adsint alia media efficaciora. Hinc in allato exemplo, qui projiceret delapso funem, quo extrahi posset, serio sane ejus liberationem vellet, præstaretquc beneficium; licet cognosceretur non habere voluntatem illimitatam eum liberandi, sed permittendi interitum ex propria illius pertinacia. Quamvis vero in humanis mediorum inefficacium positio, re­ lictis eflieacioribus, plerumque licite non procedat, quia regulariter tene­ mur impedire effectum malum aut damnum proximi, quantum moraliter possumus; id tamen in dispensatione divina auxiliorum locum non habet. .Vec dicas 6°. Intentio Dei inefficax ad salutarem operationem est condi­ tionata, et hunc habet sensum : Volo, ut homo velit operari sub conditione, si velit : sed hæc conditionata intentio est stulta, ac consequenter non est seria; ergo. . . fvr ,ΙμΒκ R. D. llm. p. .V. Voluntas Dei inefficax est formaliter ac proprie condi­ tionata .V. tantum late et secundum quid æquivalenter conditionata C. Sed hinc 2m. p. .V. Intentio quidem Dei de æterna omnium salute est formaliler ct proprie conditionata, quia in illo testimonio Apostoli 1. ad Tim.2. v. 4. Deus omnes homines culi salvos fieri, el ad agnitionem veritatis venire, inter­ pretantibus SS. Patribus, præsertim Ambr. et Hier., conditio subintelligitur, si nimirum etiam ipsi accedant, et vocanti Deo consentire velint : intentio autem salutaris operis respectu hominis gratia pure sufficiente praeventi, est late tantum et secundum quid æquivalenter conditionata, quatenus per modum desiderii tendit indifferenter (indifferentia scilicet hominis liber­ tatem salvam præstante) in ipsam operationem; atque ob hanc indifferen­ tiam intentio componitur cum operationis defectu, sicut voluntas formaliler et proprie conditionata sine effectu esse potest, propter conditionem nun positam. Qua in re nihil diversum habetur a quocumque hominum desiderio, quo optant bonum ab alterius libertate dependens, quin tamen ob hanc rationem desider ium ejusmodi dicatur conditionatum, et hinc absona intentionis tendentia in argumento proposita sequatur. •Vec dicas "°. Deus volens, ut homo operetur salutariter cum auxilio, quod inefficax fore praevidet, vellet, ut aliquid fieret contra æternam suam præscieuliam, cuperetque aliquid fieri, quod certo sit non futurum : in utro­ que autem non potest esse voluntas seria; ergo. R. V. J/. Deus enim volens, ut homo inefficaciter vocatus operetur, non vult, ut fiat aliquid contra suam praescientiam; sed inefficaciter vult, ut fiat aliquid, quod si fieret, præscientia fuisset impedita, aversaturque, non impediri eamdem : similiter Deus non vult efficaciter, quod praecognovit non esse futurum; sed tamen sincere desiderat, ut fiat id, unde sequeretur praescientiam non fuisse, et quodammodo dolet, quia cx hominis voluntate illud non est futurum. : GRATIA SUFFICIENS JUSTORUM. 353 ARTICULUS 111. AN OMNIBUS JUSTIS DETUR GRATIA SUFFICIENS? 315. Nota I. Justis omnibus non dari gratiam sufficientem ad mandata. Dei observanda, vitanda peccata etc., atque hinc ad perseverandum, parlim esi corollarium ex erroribus Lutheri ct Calvini fluens, partim aperta Jansenii doctrina. Error Lutheri cl Calvini, quo statuunt, mandata Dei esse impossibilia etiam justis, eo quod ea non possint in hac vita impleri, scilicet ob eoncupiscentiæ labem, operibus hominum etiam sanctissimis adhærenlem, generali quadam exclusione removet a justis auxilium sufficicnsad perseverandum mandata Dei observando. Jansenius L. de gr. Chr. c. 13. totus est in eo, ut ostendat justis etiam volentibus et conantibus secundum præsentes, quas habent vires, aliquando deesse gratiam, imo et spiritum orationis, quo possibilia fiant Dei præcepta; quam erroneam doctrinam omni argumentorum genere conatus est stabilire Ant. Arnaldus in dissertatione de gratia efficaci, tanquam in persona S. Petri manifestam. Contrarium dogma est omnium Catholicorum. 316. Nota II. Jansenius dc generali Dei ad salvandos omnes voluntate, et mediorum pro omnibus ad peccata vitanda præparatione testimonia Apo­ stoli, alterum ex 1. ad Timoth. c. 2., alterum cx 1. ad Cor. c. 10. v. 13. desumptum elevare contendit, propterea quod Aug. L. de Corr. et gr. c. Io. testum primum sic explicet, ut Deus dicatur velle omnes homines salvos fieri, non quia talem voluntatem in se habet, sed quia facit nos velle ac desiderare, ut omnes salventur : secundum vero, dum idem L. de dono persev. c. 9. et IIormisdas S. P. in ep. 13. ad Possessorem Episcopum appli­ cet praedestinatis. Ilis vero usurpationibus non obstantibus Quod lnm. attinet, negari nequit, quin ille textus alium sensum litteralem ac proprium habeat, qui catholicam exprimat veritatem. Liquet id 1°. ex contextu; quia hic loci hortatur Apostolus fideles, ut Deum pro oinuium salute obsecrent, et rationem addit : Hoc enim bonum est et acceptum coram Salvatore nostro Deo; quod probat illico subjungens : Qui omnes homines vult salvos fieri, el ad agnitionem veritatis venire. Unde sic argumentatur : Quia Deus vult omnes homines salvos fieri, bonum et acceptum coram ipso est, nos pro omnium salute orare; ergo pro eadem orare nos oportet : hæc autem argumentatio vim nullam haberet, si Deus, sine voluntate ali­ quos salvandi, faceret nos pro eorum salute orare. 2°. Ex consensu aliorum Patrum tum Græcorum, tum Latinorum cumdcm sensum litteralem sectantium. 3’. Ex ipso S. Aug., qui hanc explicationem apertissime L. dc Sp. cl litt. c. 33. n. 58. supponit, vel tradit, ubi interrogat : cur, si voluntas credendi donum Dei est, non omnibus detur, cum Deus velit omnes homines salvos fieri ; sic respondet : Vult quidem omnes homines salvos fieri... non sic tamen, ut eis adimat liberum arbitrium, quo vel bene vel male utentes justissime judicentur. Quoad 2um. vero idem etiam ostenditur 1°. ex contextu; cum enim Apo- 1 ‘I •f ! ·. .» I . -V' OOD am bE GRATIA ACTUALI. stolus loco cit v. 12. dicat : Itaque qui se existimat stare, videat ne cadat; quod non ad solos prædeslmatos, sed ad juslos omnes perlinere potest: nec v. 13. immediate subsequens ad prædestinatos solos, sed specialiter tantum cl anlonomasliee pertinet, cujus verba sunt : Fidelis autem Deus est, qui non patietur ros tenturi supra id, quod potestis; sed faciet etiam cum tentatiuneproventum, ut possitis sustinere; quæ postrema verba S. Cyvr. interpre­ tatur Testim. adv. Judæos L. 3. c. 91. : Faciet cum tentations etiam evadendi facultatem ; Primasius vero Comm. in hanc epist. : Illud faciet provenire, quod poteritis sustinere. Ex epislolæ inscriptione, quæ ad omnes fideles, qui Corinthi vena­ bantur, data erat; quin tamen illos omnes fuisse prædestinatos, ullus dicere ausit. 3°. Ex usu Trid., quod illum textum Sess. 24. de Matrim. Can. 9. exten­ dens ad omnes Clericos in Majoribus constitutos et Regulares castitatem professos, affirmat votum castitatis ab omnibus eo adstrictis servari posse: Cum Deus id (donum castitatis) recte petentibus non deneget, nec patiatur nos supra id, quod possumus, tentari. 4·. Ex S. Aug., qui eumdem textum alibi, nempe in Ps. 61. n. 20.ad omnes saltem justos porrigit. 3 Π. Dico. Justis omnibus urgente præeepto, quod sine gratia impleri nequit, confertur a Deo gratia proxime vel remote sufficiens, qua vere possint implere præceptum. Est de fide. Prob. Auctoritate. I. Scriptvræ. Hujus testimonia aperta et plurima sunt, quibus summa erga justos Dei charitas commendatur, singularis providen­ tia ct protectio promittitur, et spes eorumdem vitæ æternæ erigitur; Satis erit hic quædam addere, quæ testentur justos a Deo non derelinqui, nisi ipsi eum reliquerint. Ejusmodi sunt illud Josue 1. v. 5. a S. Tn. Lcct. 1. in 1. ad Cor. 1. huc derivatum : Aron dimittam, neque derelinquam te. Ps.3G. v. 25. Aon vidi justum derelictum, v. 28. Dominus amat judicium, et non derelinquet Sanctas suos. Prov. 3. postquam Salomon v. 21. jussisset justum data illi monita cxcqui, eorum observantiæ mercedem subjicit, ctv. 25. addit : .Ve paveas repentino terrore, et irruentes tibi potentias impiorum: Dominus enim erit in latere tuo, et custodiet pedem tuum, ne capiaris. Ecdi. 2. v. 12. Quis permansit in mandatis ejus, et derelictus est ?... quoniam pius et misericors est Deus... et protector est omnibus exquirentibus se in veritate, etc. II. Conciliorum ; Arausicam c. 26. et Trioentim, quod Sess. 6. c. 11. jubet abstinere a temeraria et a Patribus prohibita voce, Dei præcepta homini justificato ad observandum esse impossibilia; ibidem una docet, justificatos a Deo sua gratia non deseri, nisi ab iis ipse deseratur : et c. 16. declarat, Chri­ stum tanquam justorum Caput jugiter in illos, utpote in membra, influere. III. Pontificum, qui tanquam temerariam, impiam, blasphemam et haere­ ticam damnarunt propositionem Jansenii primam. Huc pertinet etiam pro­ scriptio Epistola; Amaldinœ, aliorumque opusculorum in defensionem dictæ propositionis, ah Alex. VIL S. P. facta : Item damnatio plurium proposi­ tionum Quesnelli, quæ docent hominem sine gratia efficaci nihil posse. IV. Patrum, præserlim S. Alg. L. de Corrept. et Grat. c. 7. n. 11. : Si... GRATIA SUFFICIENS JUSTORUM. 337 ab hac damnatione non se liberabunt qui poterunt dicere, non se. audisse Evan­ gelium Chrisli, cum fides ex auditu sit : quanto minus se Uberabunt (pii diduri sunt, perseverantiam non accepimus? Justior enim videtur excusatio dicrnlium, non accepimus audientiam, quam dicentium, non accepimus perwruntiain : quoniam potest dici, homo, in eo quod audieras et tenueras, in tu perseverares si velles; nullo modo autem dici potest, id quod non audieras, crederes si velles. Adde illud in Ps. 115. n. 9. Non enim deseret opus suum, siabo|x?rc suo non deseratur. Denique accedunt testimonia alia, per quæ L. de Nat. et Gr. c. 2G. S. Doctor discrimen statuit inter medicum, qui sanat corpus, el Christum, qui justificat impium; quia ille, postquam sanavit hominem, dimittit : Ipse autem Deus........non deserit si non deseratur, ut pie semper justeque vivatur; et in Ps. 7. n. 10. ubi expendens verba Davidis : Justum adjutorium meum a Domino, adjutorium justis concessum justum vocari dicit ex oppositione ad auxilium peccatoribus datum, quibus ex mise­ ricordia coMcvlur ; unde sequitur, justis tribui ex justitia, h. c. promissione ac fidelitate, qua Deus tenetur justis conferre auxilia sufficientia. Conf. Ex sola hominis culpa ac vitio esse potest, quod privetur gratia ad agendum necessaria : sed nulla cx parte hominis potest fingi culpa ac causa, cur justis Deus deneget gratiam sufficientem, sine qua non possunt præceptum implere. Non enim 1. peccatum originale potest esse causa denegalæ gratiae ; quia hoc in justis per Baptismum perfecte dimissum est, nihilque in iis aut damnationis est, aut Deus odit, ut Apostolus ad Rom. 8.. et Trid. Sess. 3. can. 5. loquitur. Nec 2. concupiscentia; quia hanc tum supra, tum in Tr. de Pecc., non esse peccatum, neque proin mereri pœnam, abunde retensum est. Nec 3. est aliquod peccatum actuale praecedens; tum quia nec mortale illud esse potest, cum hic quaeratur de gratia prima, quæ justo nega­ retur, in quo peccatum supponi non potest : tum quia nequit illud dici peccatum veniale, cum adversetur summae Dei erga justos bonitati, eos ob venialem ac levem culpam destituere omni prorsus auxilio sufficienti : quamvis enim uberiorem gratiam nonnunquam subtrahat in pœnam ncgligenliæ, sufficientem tamen sive remote, sive proxime, talem non abnegare, exsæpe dictis manifestum est. 3-48. Obj. I. Sine gratia efficaci justi nec perseverare, nec adimplere man­ data, nec peccata vitare, nec boni aliquid facere possunt : sed non datur justis omnibus gratia efficax ; ergo nec datur illis gratia, qua perseverare etc. possunt. Maj. quoad lum. patet ex Tiud. Sess. 6. Can. 22. S? quis dixerit, jus­ tificatum...... sine speciali auxilio Dei in accepta justitia perseverare posse, anathema sit. Quoad 2uin. ex Milev. II. Can. 5. (Labb. t. 2. p. 1539.). Quoad 3®. ex epist. Innoc. I. ad Africanos (Labb. t. 2. p. 1280. A.) : Necesse est, ut, quo auxiliante vincimus, eodem non adjuvante vincamur. Quoad 4utn. ex epist. Coelestini ad Gallos c. G. (Labb. ib. p. IGlo.). R. A\ M. el ejus prob. Concilia enim et Pontifices hic tantum definiunt contra Pelagianos, gratiam generalim esse necessariam, et illam, cum bene agimus, esse efficacem; non autem excludunt gratiam sufficientem. Hinc sicut male quis argumentaretur : Concilia el Patres statuunt, nihil boni fieri posse sine gratia interiori; ergo agnoscunt tantum gratiam interiorem, omnemque exteriorem excludunt : sic etiam argumentatio hæc est fallax et 11H !vM 1:1 ! ! !» 338 ΠΕ GRATIA ACTUALI. sophistica : iidem statuunt, nihil boni Cieri posse sine gralia efficaci', ergo aliam gratiam non agnoscunt, quam efficacem. Hujus vero ratio est ; tum quia praecise intendebant negare possibilitatem a Pelagianis soli natura? attributam : tum quia, ut præter alios Petav. T. 3. L. i. num. 11. notat, Concilia et Patres per posse vel non posse in ejusmodi dictionibus, ubi de gratia efficaci sermo est, non significant potentiam vel impotentiam, sed potius actum vel carcntiam actus; et hoc quidem proniore loquendi a Scriptura usurpato, quæ in hunc etiam sensum exponi debet, dum Genes' 37. dicitur : Aon poterant ei quidquam pacifice loqui. Mare. fi. .Yon poterat virtutem ullam facere. Act. L Ao/i possumus, quæ vidimus..... , non loqui. Inst. S. Aug. docet pluribus in locis, gratiam ad perseverandum sufficien­ tem justis deesse, ac a Deo negari. Nam L. de coit. et gr. c. 11. n. 32. post­ quam asseruisset, Adamo concessum esse adjutorium, sine quo perseverare non poterat; addit : Nunc autem, quibus deest tale adjutorium, jam perna peccati est. Hem L. de don. persev. c. 22. expendens hanc propositionem : St qui obeditis, si praedestinati estis rejiciendi, subtrahentur obediendi vires, ul obedire cessetis; huc unum in ea reprehendit, quod proferatur in secunda persona, vultque in tertia exprimi ita : Si qui obediunt, etc. Denique iisdem in libris tractans quæslionem, cur Deus justo uni det gratiam, alteri non : recurrit ad inscrutabilia Dei judicia, et aliam rationem se ignorare fatetur; quod non faceret, si omnibus gratiam remote aut proxime sufficientem ad perseverandum dari consuisset, cum potuisset rationem hanc reddere : quia unus cooperatus est, alter non. R. A'. Jw. Quoad textum I”®. R. Illum intelligi non posse de justis, utpote in quibus pœna peccati locum non habet ex dictis : nec etiam de peccato­ ribus, quasi illis negetur gralia sufficiens ex dicendis. Sensum vero pro­ prium dedimus, ubi supra discrimen inter gratiam naturæ integra ctlapsæ, li. e. adjutorium sine quo non et quo assignavimus. Quoad 2am. R. .Y. id unum esse reprehensum ab Aug. Is enim ibidem propositionem illam vocat abominabilem, durissimam ct odiosam; substi­ tuit vero talem, qua? dictum de subtractione gratiæ resecat, ct est ejusmodi : Quid sententia; deperit, si ita dicatur : si qui obediunt, sed in regnum ejus el gloriam prcedestinati non sunt, temporales sunt, nec usque in finem in eadem obedient ia permanebunt. In hac vero nihil etiam priori deperire recte dicitur; tum quia hoc accidit, si sententiæ malitia emendatur : tum quia S. Doctor his verbis hoc unum indicat, scilicet sic emendata propositione salvam et integram adhuc remanere de perseverantia doctrinam fidei erroribus Semi­ pelagianorum oppositam. Quoad 30m. R. A*. min. et prob. Ratio enim hic substituta nec est unicersalis, nec ultimata: Γ“. quidem; quia, si quaeritur, cur e duobus aequa­ liter orare negligcnlibus uni tamen detur efficax orationis gratia, cum qua donum perseverantia? obtineat; auteur e duobus piis unum rapiat Deus, ne malitia mutet intellectum, dum alterum non rapit; ratio illa assignata non tenet :2um. vero; quia uno coopérante ex justis, altero non coopérante,adhuc quaeritur, quare Deus illi dederit gratiam, cum qua cum cooperaturum pravidcral, huic vero talem, qua operationem non conjunctum iri per­ spexerat; ad quam alius respondendi modus non suppetit, nisi confessio GRATIA SUFFICIENS JUSTORUM. Imoranliæ el recursus ad Deum, uti Paulus ad Horn. 41. pl Aug. Libr. dc dmi. persev. ep. 107. (al. 217.) ad Vital, alibiqiie, exemplo suo ostenderunt. 349. Obj. II. Sive gratia sufficiens sumatur proxime, scilicet pro illustra­ tione docente quid faciendum sit, et pro allectione inclinante ad illud faciendum; sive remote pro gratia orationis; ea justis subinde deest, etiam urgente præcepto : tum quia sub P. acceptione nemo alias peccaret ex igno­ rantia, aut iiiaduerlenlia, aut indeliberato passionis motu : tum quia dc 2*. acceptione aliud docet S. Arc.., qui L. 1. ad Simplic. q. 2. n. 21. sic inquit : Nonne aliquando ipsa oratio nostra sic tepida est, vel potius frigida, et pene nulla, imo omnino interdum ita nulla, ut neque hoc in nobis cum dolore advertamus? quia si vel hoc dolemus, jam oramus; ergo. R..V. .1, Quoad Pm. prob. R. Stare posse peccatum ex ignorantia vel pas­ sione etiam cum illustratione et allectione supernatural i, si hæ sint quasi imperceptibiles hoc sensu, quod leviore ac fugaciore sensatione intima per­ cipiantur, atque hinc subito transeant, neque sui speciem remémorai! va m relinquant; vel si generaliores sint, et in communi proponant justitiam aut rei fngiendæ iniquitatem, et simile etiam desiderium ad Demn confugiendi moveant: quæ dum spernuntur, aut neglectu redduntur inutiles, ignoran­ tiam ac passionem culpabilem faciunt; sed de hoc vid. §. seq. Quoad 2J,U. prob. R. 1°. AT. Cons. Aliud enim est oratio, aliud gralia ora­ tionis; de prima loquitur hic S. Doctor, nos autem de secunda; ubi vero idem de hac loquitur, eamdem non negari justis aperte docet Tr. 26. in Joann, n. 2. Semel accipe et intellige : nondum traheris? ora, ut traharis. El L. de gr. et lib. arb. c. 13. Ad hoc valet, quod scriptum est : Si volucris, servabis mandata ; ut homo, qui voluerit et non potuerit, nondum se plene velle, cognoscat, el oret ut habeat tantam voluntatem, quanta sufficit ad implenda mandata. R. 2°. D. Cons. Justis quandoque deest gratia orationis efficax, per quam ferventer, sensibiliter ac perseveranter orent C. gralia vere sufficiens, per quam hic ct nunc reipsa orare possint N. Inst. S. Petrus erat justus, antequam negaret Christum; nam Joann. 13., dum Christus Apostolorum pedes lavaret, v. 10. vocat eum lotum et mun­ dum. S. Hilarius autem c. 30. in Matth. n. 4., Basii.ius hom. de Humilil., el Alg. serm. 127. de Temp. (al. in append, serm. 149. n. 3.) tribuunt dilectioni et charitati, quod Petrus se obtulerit paratum ad moriendum cum Christo lapsum sibi praedicente: sed Petro defuit gratia, qua posset ten la­ tioni mortis resistere, et non negare Christum ; ergo. Min. prob. 1°. Ex Joann. 13. v. 36. ubi Christus Petro dixit : Aon potes me modo sequi, sequeris autem postea. 2°. ExS. Ciirys., qui hom. 83. (al. 82. n. 3.) in Matth. de Petro scribit : Etsi bene animatus fuerat, divino tamen subtracto auxilio stare non potuit. Hom. 72. in Joann, (al. 73. n. 1.), Chri­ stus, inquit, Petrum desertum reliquit. Hom. 31. in ep. ad Ilebr. n. 3. Xegatio Petri, ait, non tam erat socordiœ ac negligentiœ, quam ex eo, quod Deus eum deseruerat. 3°. Ex S. Aug., qui serm. 124. de Temp. (al. in append, serm. 79. n. 1.) scribit: Quid est homo sine gratia Dei, nisi quod fuit Petrus, cum negaret Christum... Ideo B. Petrum paululum Dominus subde- I •toO DE GRATIA ACTUALI. seruit, ut in illo totum humanum genus posset agnoscere, nihil se sine Iki gratia prœralere. B. 1°. Argumentum hoc de S. Petro ex duplici capite inscito a Jansenio et Arnaldo proponitur ad ostendendum, justis deesse gratiam sufficientem. Primo enim per internum peccatum jam ante desierat esse justus, quam externe negaret Christum. Tria enim ejus crimina redarguit S. Chius. hom. 83. in.Matth., nempe quod dictis Christi negationem illius pranuntiantibus non crederet, se cæteris præferret, de se nimium praesumeret : idem fere repetit hom. 72. in Joann. ; cum quo consonat S. Aug. L. I t. deCiv.c. 13. et alibi, ubi ad gratiæ amissionem manifestandam vocat Petri praesumptio­ nem ruinam cordis, quam Chrys. crimen et casus magnitudinem dixerat. I nde .V. M. quæ ex Scriptura non probatur, utpole quæ loquitur de Petri statu, illam praesumptionem praecedente. Quamvis autem Hilarius et Basi­ lics rem videantur tribuere amori, tamen nec ipsi dissimulant Petri præsumplionem, nec hic eorum sententiae discrepantes attendendœ sunt, præ auctoritate Chrys. et Aug., ad quam unice provocant adversarii, qui assum­ ptum ex iis maxime probant : Augustinus vero illis adjunctus intelligendus est de amore prœpostero d inordinato, ut ipse explicat serm. 10G. de diver­ sis (al. serm. 23G. n. 1.). Secundo, quia Petro non tam defuit gratia suffi­ ciens, el ad orandum,quam ipse ejus effectui obicem posuit, eamque neglexit, cum de se praesumeret, neque de orationis necessitate ac sua infirmitate monitus orare studeret. R. 2°. T. M. N. m. vel D. Petro defuit gratia efficax C. gratia sufficiens Subd. proxime sufficiens T. remote sufficiens .V. .Id prob. Pm. .V. seq. quia, cum eo tempore non urgebat præceptum mo­ riendi, ut S. Aug. proxime laudatus docet, contra possibilitatem mandatorum Dei nihil probat, licet Petrus tum ne remote quidem sufficientem graliam Christum morte sequendi habuerit. Jd 2an*. et 3lm. redit prior distinctio, quam ipse Aug. confirmat, dum L. de unit. Eccles, c. 9. scribit : Petrus, si voluisset, ter Dominum non negassel. Quomodo autem potuisset, nisi per gratiam vere sufficientem, saltem oratio­ nis? Item dum loco postremum objecto voce subdeseruit, non omnimodam desertionem significante, est usus. Idem insinuat Chrys. hom. 83. in Mattii, de Petro addens : Totum sibi attribuebat, dicens : Etsi omnes scandalizati fuerint etc.; cum dicere debuisset : Patrocinio tuo juvabis. Cælerum, duro negat Petri peccatum tribuendum socordiœ ac negligentiœ, de illa loquitur, quæ ex timore oritur; non autem de ea, quæ ex præsumptione ac tumore nala faciebat eum négligera preces, et orationem omittere. ARTICLLLS IV. ΑΝ PECCATORIBUS DETUR GRATIA SUFFICIENS AD AGENDAM POENITENTIAM? 3u0. Nota. Certiim, Deum non praecipere impossibilia; neminem peccare in eo. quod vitare nullo modo potest. Inde sponte sua consequitur, quos­ cumque peccatores vel auxilia habere necessaria, quibus mandatorum obser­ vatio el abstinentia a peccatis sit possibilis, vel mandata non observando cos non peccare : quare ct in praesens a nobis prætermiltitur ea quaestio; an pec- U«î.t*VW* r#:·?. GRATIA SUFFICIENS PECCATORUM. 361 caloribus detur gratia sufficiens, ut nova peccata cavere queant? examinatur aulem altera; an possibile iis sit prrcccpium poenitendi, sive an peccatores pro loco et tempore habeant gratiam proxime aut saltem remote sufficien­ tem ' A - · DE GRATIA ACTUALI. dicamus, in potestate quippe hominis est mulare voluntatem in melius; sed ea potestas nulla est, nisi a Deo detur. Ex quibus duo sequuntur; alterum, unumquemque habere potestatem, ut convertatur : alterum, hanc potesta­ tem per gratiam constitui : unde demum consequens est, peccatoribus om­ nibus gi*at iam sufficientem dari ad veram conversionem. Prob. Ratioxe I. Duplex datur excaecatio et obduratio; altera inchoata seu imperfecta, quæ locum habet in praesenti vita: altera consummata et perfecta, quæ est alterius vitæ, et habetur in termino. Ita docet S. Arc. in Ps. 6. in illa verba : Turbatus est ab ira oculus meus. Consentit D. Tu. q. 24, de Verit. a. 11. Probat etiam paritas de confirmatione in gratia, quæ quia nec tentaliones ad malum nec allectus etiam aliquos venialitcr malos excludit, sic nec obduratio, quæ est quasi confirmatio in malo, suasiones gratiæad bonum piosque allectus omnes abesse postulat. Subsum. Sed si obdurati omni gratia sufficiente destituerentur, tum eorum excæcatio et obduratio foret consummata, tum ipsi non amplius dicendi forent esse in statu viæ, quan­ doquidem ex defectu omnis gratiæ ad terminum coelestis patrite pervenire nullatenus possent ; ergo. II. In hac vita nemo de salute sua desperare debet ; quia Trid. Sess. G. c. 13. docente, in Dei auxilio firmissimam spem collocare et reponere omnes debent : sed si post certam gratiarum neglectarum aut commissorum pec­ catorum mensuram Deus homini ad poenitentiam negaret gratiam sufficien­ tem, imprimis veniam peccatorum sperare non posset; cum juxta adver­ sarios nec promissa a Deo sit, nec etiam detur gratia ad impetrandam peccatorum veniam absolute necessaria : deinde necessario desperare deberet de salute; cum una ex parte sciret, veniam a se non posse sperari, ex altera parte non ignoraret spem veniæ ex Tiud. Sess. G. c. G. prærequiri ad justi­ ficationem et hinc salutem consequendam : quibus positis nihil prater de­ sperationem restat ; ergo. III. Prœceptum conversionis sæpius praesertim sub vitæ finem, etiam obdu­ ratos urget; ergo obduratis debet esse possibile; cum ex dictis Deus impos­ sibilia non jubeat. Sed vera et salutaris conversio est impossibilis sine gratia sufficiente, ut ostensum est de necessitate gratiæ; ergo. 3Î52. Obj. I. Sacra Scriptura docet, certa quædara peccata esse irremis­ sibilia; ergo Deus ad agendam poenitentiam non dat omnibus gratiam suf­ ficientem. Prob. Ant. Matth. 12. dicitur : Quicumque dixerit verbum contra filium hominis, remittetur ei ; qui autem dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque in hoc seculo, neque in futuro. Ad Hebr. 6. : Impos­ sibile est eos, qui semel sunt illuminati... et prolapsi sunt, rursus renovari ad poenitentiam. Ad Hebr. 10. : Voluntarie peccantibus nobis post acceptam noti­ tiam veritatis, jam non relinquitur pro peccatis hostia. 1. Joan. S. : Est pec­ catum ad mortem, non pro illo dico, ut roget quis; ergo. R. N. A., de quo vide Tr. de Poenitentia. Ad textum •Ie®. R. Per verbum contra Spiritum sanctum non inlelligi blasphemiam quamcumque, sed agni ice veritatis impugnationem et maxime peccatum illud, quo quis veritatem fidei, Spiritus sancti virtute et revela­ tione signisque credibilitatis sufficienter manifestatam, malitiose negat et insectatur, ut Pbarisæi divina ac supernaturalia opera a Christo in confir- GRATIA SUFFICIENS PECCATORUM. 363 mationein stuc Divinitatis patrata tribuendo dumoni ac Beelzebub fecerunt; qui est sensus litteralis ac interpretatio Atiianasii, Hieron., Ciirys., Amor, et aliorum apud Corn, a Lapide. Hujusmodi autem peccatum dicitur nec in Aoe, nec in futuro seculo remitti juxta Ciirys. hom. 42. in Matth. n. 3. et 1). Tu. p. 3. q. 86. a. 1. ad 3., quia a Deo punitur non tantum in altera, sed jam in hac vita : plerumque etiam hujus peccati culpa non remittitur, non ex defectu auxilii sufficientis, sed ex malitia hominis, qui protervo respuit et repudiat veritatem falci, sine qua impossibile est placere Deo, cumque eo reconciliari. Ad textum 2um. R. Hic loci non esse sermonem de poenitentia quacumque, setl de ea, quro fit in Baptismo, ut illa vox renovari indicat, et Chrys. in hunc locum, D. Thom. aliique exponunt. Ad textum 3“m. R. Similiter, non relinqui aliam hostiam , id est aliam Christi mortem, quæ per iteratum Baptisma repræsentetur ; ut rursus ex Ciirys. et D. Tu. aliisque Patribus Suar, de Pœnit. Disp. 8. sensum littera­ lem declarat. Ad textum 4,,m. R. Per peccatum ad mortem inlelligit impoenitentiam fina­ lem S. Aug.; at S. Hier, impoenitentiam finalem non ita stricte sumit, sci­ licet pro perseverantia et obstinatione in peccato, præsertim apostasiæ, quo fides et motiva credibilitatis proterve respuuntur, ut proin moraliter impos­ sibile sit, h. e. difficillimum, talem converti. Nec absolute prohibetur oratio, sed tantum dicitur, non ita fidenter orandum esse. Demum inde non pro­ batur defectus omnis alterius gratiæ remote sufficientis. Inst. 1. Scriptura docet, Deum completa peccatorum certa mensura non amplius misereri. Prob. Amos 1. : Hæc dicit Dominus : Super tribus sceleribus Damasci, et super quatuor non convertam eum ; idem repetitur ibidem de sceleribusGazæ, Tyri, Edom, Ammon et Moab. Genes. 15. autem dicitur : Necdum completa sunt iniquitates Amorrhœorum ; el Matth. 23. ait Christus : Et vos implete mensuram Patrum vestrorum; ex quibus Eusebius L. 8. de demonst. Evang. c. 2. statuit, Deum exspectare aliquos usque ad certum ter­ minum peccatorum, el postea omnino illos deserere. R. N. ?1. Pervulgatum enim apud Patres axioma est, homini, dum vivit, locum pœnilentiæ concedi, ut patet cx Greg. L. 17. Mor. c. 4. (al. G. n. 8.) Quisquis delinquit, et vivit, idcirco hunc divina dispensatio in iniquitate tole­ rat, ut ab iniquitate compescat; quod idem late Epipii. hær. 59.,Fulg. ep. 7. pertractarunt. Itaque Ad 1"“. R. Per negationem conversionis non inlelligi subtractionem gratiæ ad pœnilendum, sed mutationem tolerantiae injustam vindictam et infli­ ctionem pœnæ mortis aliorum ve malorum temporalium ; ut apposite ad contextum hoc loco exponit Hier, his verbis : Expectavi multo tempore, ut Damasceni de suis sceleribus agerent poenitentiam, et ideo nolui punire pec­ cantes, ut aliquando conversi reciperent sanitatem : verum quia tertio et quarto fodem faciunt, cogor mutare sententiam, ct plagis corrigere delinquentes. Ad 2nin. et 3uœ. R. Hæc testimonia eodem, quem modo dedimus, sensu accipi debere, palet in Amorrhæis post 400. annos a Moyse ac Josue deletis, et in Judæis excisa Hierosolyma dispersis, quorum tamen neutris gratia ad poenitentiam sufficiens negata fuit. Simili ratione intelligendus est Eusebius. Inst. 2. Scriptura dicit, fuisse certas personas, quibus dare veniam Deus 364 OK GRATIA ACTUALI. noluerit. Prob. 2. Mach. 9. de Antiocho scribitur : Qrobal hic scelestus Domi­ num, a quo non esset misericordiam consecuturus. Ad I lehr. 12. do Esau dici­ tur: Aon invenit panitent ice locum, quanquam cum lacrymis inquisiissel earn. R. A'. vel D. Jss. Sunt certæ pœnæ, quibus Reus antecedenler noluit dare veniam A’, consequenter ad eorum liberam in peccando obstinationem ac impoenitentiam C. Ad 1"®. R. Antiochum non orasse petendo veram poenitentiam vel gratiæ auxilium, sed salutem corporis, ut hæc illius verba indicant : Aon desperans memetipsum, sed spem mullam habens fugiendi infirmitatem. Porro mirum non est, quod hac in re misericordiam non sit consecutus; tum quia, ne quid de iniqua petitione dicam, oratio de bonis temporalibus non semper est infallibilis : tum quia quantumvis subinde quis oret, ac etiam peccati poenitentiam agat, Deus tamen interdum infir­ mitatem in peccati pœnam immissam non remittit, cum etiam vere poeni­ tentia per se non operetur remissionem pamœ temporalis. Ad 2“m. R. Neque hunc locum ad rem propositam facere. Nam sermo hic non est de poenitentia Esau aut peccati, sed de poenitentia Isaaci, seu de retractatione prioris facti, scilicet benedictionis, quam Isaac Jacobo dederat : hanc enim Esau petebat, et obtinere non poterat. Illud Joan. 9. dictum cœci nati, vide num. 30G. Inst. 3. Eadem Scriptura docet, quibusdam in scelera obstinate ruen­ tibus aliqnando subtrahi sufficientis gratiæ auxilium. Prob. Isa. 3. ait: Et nunc ostendam vobis, quid ego faciam vineæ meœ : auferam sepem ejus, et erit in direptionem ; diruam maceriam ejus, et erit in conculcationem. Et ponam eam desertam : non putabitur, et non fodietur : et ascendent vepres et spinœ; et nubibus mandabo, ne pluant super eam imbrem. Sed hæc designant subtrahendas gratias tam externas, quam internas animæ peccata multipli­ canti, quæ æque ac populus Judaicus sub parabola vineæ intelligitur ; ergo. R. A'. Jss. Ad prob. 1“*. D. m. Hæc designant subtrahendas animæ peccatrici gratias tam externas, quam internas, extraordinarias, speciales et uberiores C. ordinarias et necessarias ac præcise sufficientes subd. dum præceptum pcenitendi urget, ac homo adhuc est in via ac vita N. dum vel præceptum non urget, vel homo est extra statum viæ, in separatione scilicet corporis ab anima, aut in judicio extremo C. Sensus litteralis agit de populo Judaico sub parabola vineæ : quæ Deus illi minatur auferre ac negare, specialia erant beneficia, nec ad vineæ, nec ad animæ fructus exspectandos absolute ac simpliciter necessaria : desertio demum et traditio in conculca­ tionem non erat, teste S. Hier, in hunc locum, decreta, nisi in consumma­ tione et abolitione Svnagogæ. • o o Inst. 4. Jerem. 31. v. 9. dicitur : Curavimus Babylonem, et non est sanata : derelinquamus eam; quæ verba interpretatur S. Hier, in comment, ad hunc locum, de subtractione auxiliorum sufficientium, proferens exem­ plum medici ægro nulla alia media ministrantis, si viderit infirmitatem adhibitis remediis obsistere. R. In sensu litterali verba illa loquuntur gentes Babyloni fœdere conjun­ ct»; adeoque in tropologico, cujus vis ad arguendum minus efficax est, nec Deus, nec angeli boni intelligi queunt, praesertim cum his ululatus ibidem additus tribui nequeat. Interpretationem Hier, non licuit legere in commen­ tariis, quæ nonnisi in priora 32, capita leremiæ exstant ; comparatio autem GRATIA sufficiens peccatorum. 365 nudicuin aut imperitum, aut suo debito minus satisfacientem exhibet; unde ad Deum non perlinet, maxime urgentem præceplo suo ad sanitatis recupe­ rationem per poenitentiam. Inst. S. Joann. 12. v. 10. repetuntur verba Isaiæ de Judæis : Excœcavit oculos eorum, et induravit cor eorum, ut non videant oculis, ct non intelli­ gent corde; in quem locum S. Aug. Tr. 53. n. 6. ait : Sic enim excœcat, sic Murat Deus, deserendo et non adjuvando, quod occulto judicio facere potest, iniquo non potest. R. D. Deus excæcat, ct obdurat deserendo ct non adjuvando quoad et per gratiam uberiorem vel congruam aut etiam proxime sufficientem C. quoad ct per gratiam minus uberem, mere aut remote sufficientem Ar. Excaecatio ct obduratio positiva ab ipso homine est, dicente Scriptura Matth. 13. v. 4o. Oculos suos clauserunt, ne quando videant oculis, et corde intelligant, ut con­ certantur; el Ps. 1)4. v. 8. : Nolite obdurare corda vestra : negativa vero est a Deo abundantiores gratias, sed non omnes, subtrahente, ut dictum est in prob. ct in sequentibus ostendetur. 353. Obj. II. Trid. Scss. 6. c. 11. et 13» probans, justis a Deo non negari auxilia sufficientia, exS. Aug. L. de nat. et gr. c. 26. adoptat illud axioma : Deus neminem deserit, nisi prius ab illo deseratur; ergo et supponit, pecca­ tores maxime obduratos a Deo deseri, ulpote qui Deum jam sæpius aut diu deseruerunt. R. D. Cons. Supponit peccatores deseri a Deo per subtractionem gratiae habitualis, si ipsi per mortale Deum deserant C. deseri per subtractionem gratiæ actualis subd. alicujus T. omnis Ύ. Axiomatis hujus sensum nega­ tivum, qui formaliler exprimitur, non tantum admittimus, sed etiam aflirmativum, qui virtute duntaxat continetur. Hic vero simpliciter ct absolute verus tantum est de gratia habituali; quia infallibilis regula est, qtiod, qui deserit Deum peccando mortaliter, deseratur ab ipso amittendo gratiam sanctificantem ac filiationem divinam : similiter qui Deum per infidelitatem deserit, per ablationem habitus fidei deseritur, quod idem de spe asseritur habita proportione. De gratia autem actuali, saltem praeveniente, affirmatio nec universalis, nec infallibilis est; cum enim Trid. loc. cit. jubeat omnes spem firmissimam in Dei auxilio collocare ac reponere, asseralque mandatorum Dei observando­ rum tum necessitatem, tum possibilitatem ; sequitur hominem, quantumvis Deum is iterato ac diu deseruerit, a Deo non iri in hac vita desertum quoad auxilium sufficiens. Praeterea vero licet Deus jus habeat desertoribus suis negandi auxilium efficax, imo ct proxime sufficiens, atque id etiam non raro faciat; hoc jure tamen sic quasi lege non adstrinxit misericordiam suam, quin ct peccato­ ribus maximis sc deserentibus concedere soleat auxilia ad salutem uberiora el efficacia : quam in rem Paulus ad Rom. 10. v. 20. ait : Isaias autem audet d dicit : Inventus sum a non quœrenlibus me : palam apparui iis, qui me non interrogabant. Inst. 1. S. Aug. sæpius declarat excæcatos et obduratos ila deseri, ut nec cernere quidpiam boni, nec velle ac facere possint. Prob. 1. Nam L. 11. contr. Faust, c. 7. ait : Illud miror, non attendere homines cœcôs, vel potius 366 i! Dt GKAIIA ACICAI.L non miror, non videre cæcos. 2. lu L. sêptemdccim QQ. in Evang. Malth. q. 1 1. scribit n. 2. : Cogimur faleri aliis quibusdam peccatis ita eos c.rtœcari meruisse, qua tamen excæcatione non potuerunt credere. 3. Demum L. de nat. et gr. c. 51. inquit : Cereus vult videre, sed non potest : si autem ruit, ctnon potest ; inest voluntas, sed amissa est possibilitas; ergo. R. .V. Jss. Jd prob. làm. D. Aug. non miratur cæcos non videre ex impo­ tentia .V. ex propria voluntate ac negligentia C. Exponit hic S. Doctor textum Pauli, ex quo anlilogiam Apostolo impingere Faustus studebat: in hujus explicationis discursu autem docet, argumentum nimium probare, cum, si sensus a Fausto assertus locum haberet, non tantum Christus, sedet plures alii carnem non essent habituri; atque hac de sequela propositionem objectam enuntiat, qua non tam excæcationem et natam ex ea impotentiam, sed vel stupiditatem vel malitiam aut inconsiderantiam adversariorum arguit. Cælerum potuisse his eecis et eæeorum duci Fausto innotescere verum textus Apostolici sensum, declarat Augustinus in tine c. 6., ubi transit ad illam explicationem dicens : S* enim tu quoque pie queereres, pos­ ses invenire, quomodo ista perscrutata dilucescant. Ad 2,œ. R. D. Excæcati credere non poterant potestate remota .V. pote­ state proxima subd. quamdiu excæcati erant, et quia nolebant credere C. simpliciter, ita ut hanc caecitatem depellere non possent .V. S. Avg. illo loco non tam de impotentia, quæ ex cæcitate oritur, quam de ejus durations et effectu, quem Deus inde colligit et secundario intendit, tractabat; ideoque dum attulisset ex Scriptura textus, qui tam dicerent, homines claudere ocu­ los, ne quando videant; quam docerent, Deum excæcare oculos hominum, quid hic inquirat, subjungit his verbis: Jn forte non absurde dicimus, quosdam Judæorum fuisse sanabiles; sed tanto tamen superbire tumore periclitatos, ut eis expedierit primo non credere, et ad hoc fuisse cœcatos, ut non intelligerent Dominum loquentem per parabo­ las, quibus non intellectis, non in eum crederent, non credentes autem, cum cœteris desperatis crucifigerent eum ; atque ita post ejus resurrectionem con­ verterentur, quando jam de reatu mortis Domini amplius humiliati, vehemen­ tius diligerent a quo sibi tantum scelus dimissum esse gauderent; quoniam tanta erat eorum superbia, ut tali humiliatione esset dejicienda. Quod incon­ grue dictum esse quilibet arbitretur, sinon ita contigisse in Actibus Apostolo­ rum manifestissime legerit. Quod autem hic loci præteriit, id Tr. 53. in Joann, ad eumdem textum S. Doctor ex professo prastitit, ubi duplicem responsionem nostram aperte dedit ; P®. quidem, dum dixit n. 10. : Hinc et illi non poterant credere, non quia mutari in melius homines non possunt; sed quamdiu talia sapiunt, non possunt credere; quo sensuL. 2. de serm. Dom. in montée. 24. n. 79. dixe­ rat : Quamdiu quisque malus est, non potest facere fructus bonos : si enim bonos fructus fecerit, jam malus non erit, etc. 2âm. vero, ubi ait n. 6. Quare autem non poterant, si a me quœralur, cito respondeo : quia nolebant. Ad 3*m. R. D. Si cæcus vult, et non potest ex defectu tum gratiæ, tum naturæ, inest etc. C. si tantum non potest cx defectu naturæ jam lapsæ ac spoliat® subd. inest voluntas ct amissa est possibilitas, quæ fuit Adamo quasi connaturalis C. omnis etiam per gratiam possibilitas .V. Dixerat Pela­ gius in suo scripto : Ipsa non peccandi possibilitas non tam in arbitrii pole- Λ GRATIA SUFFICIENS PECCATORUM. 307 date, quam in naturæ necessitate est. Huic post alia S. Aug. ita respondet : Si ifle, qui hunc librum scripsit, de illa hominis natura loqueretur, quæ primo inculpata et salva condita est, utcumque acceptaretur hoc dictum: posset et medicum quærere, qui cceci oculos sanaret, et videndi possibilitatem restitue­ ret, quæ fuerat amissa per aecitat em ; quoniam cæcus, puto, quod velit, sed non potest : si autem vult, ct non potest ctc. Inst. 2. S. Aug. ad exprimendam apertius videndi impotentiam, negat peccatori adesse necessaria ad videndum. Nam 1. in L. de perfect, jusliliæ c. 19. n. 41. excæcatum appellat desertum omni lumine veritatis. 2. L. dc nat. el gr. c. 23. Deserti luce justitia·, et per hoc conlencbrali, quid pariant aliud, quam hæc omnia opera tenebrarum. 3. In Psalm. 57. n. 22. hæc com­ mentatur : Sed jam est mentis cæcitas, jam oculus mentis extinct us est; ergo. R. .V, Jss. et prob. Γ®. S. Aug. enim eo loco non loquitur absolute, sed ex hypothesi, si aliquis omni gratia destitueretur, ut ex ipso textu patet : Videte tamen, obsecro, quale sit, ideo volenti ct currenti misericordiam Dei non esse necessariam, quæ illum etiam prœvenit, ut curreret, quia de quodam ait Apostolus : quod vult, faciat.... Aut quia dictum est : Si voles præcepta, servabunt te: quasi non debeat Deo agere gratias, quia præcepta voluit, qui desertus omni lumine veritatis hæc velle non posset. Ad 2‘m. R. D. Peccatores sunt deserti luce jusliliæ omni, et per hoc obte­ nebrati tenebris exterioribus 1Y. sunt deserti luce aliqua, et hinc obtenebrati, sed tenebris necdum exterioribus C. Alibi (in Ps. 6. n. 8.) docet, secludi homines ab interiore Dei luce, sed nondum penitus, dum in hac vita sunt ; et tenebras exteriores pertinere ad diem judicii. .4(13’“. R. D. Jam et in hac vita oculus mentis est extinctus subtracta gratia, quæ ad quamcumque veritatem cognoscendam est necessaria Y. sub­ tracta gratia, quæ ad singularem quamdam veritatem cognoscendam requi­ ritur C. vel subd. ita ut oculus dicatur cxtincUis quoad actum videndi C. quoad potentiam videndi Y. Textui objecto immediate subjungitur : Si cœcusoculis carnis ad mensam suam quamlibet opimam discumberet, miserum eum diceres: cæcus interius panem Christum non videt, ct beatus est? Itaque hic de cæcitate et oculo extincto respective ad singularem veritatem de præsentia Christi in Eucharistia Aug. loquitur, non vero respective ad omnem veritatem; alias sibi contradixisset, cum in Psalm. G. η. 8. scribendo etiam ex Davidis testimonio contendat, oculum non extingui, sed turbari ; quod primam responsionem confirmat. Pro secunda facit, quod in commentatione Psalmi objecti aspidum surdita­ tem exponat per obdurationem spontaneam aurium contra sonantem incan­ tatoris vocem ; ct ad verba : Supercecidit ignis, et non viderunt solem, dicat , solem non videri, qui tamen omnibus oritur; quia homines concupiscen­ tiam contemnunt vincere, et mullis excitatis cxerlisque libidinibus concre­ mantur el obscurantur. Inst. 3. S. Aug. peccatoribus ejusmodi negari gratiam internam et sufficien­ tem asserit. Prob. 1°. Nam L. de nat. et gr. c. 22. de excæcato dicit, quod tantum audiat vocem legis, quo admoneatur implorare gratiam Salvatoris; vox autem legis est gratia solum externa, et stat in officiis benignitatis humanæ, ut vult Jansenius. 2°. L. de don. persev. c. 12. n. 28. ait: Dando 368 DE CHATIA ACIUALL enim quibusdam, quod non merentur, profecto gratuitam, el per hoc veram suam yraliam esse voluit, mm omnibus dando, quid omnes merentur, ostendit, 3°. L. de corr. et gr. c. II. n. 32. de adjutorio sine quo non, sic loquitur ; Si hoc adjutorium vel angelo vel homini, cuin primum facti sunt, defuisset; quoniam non talis natura facta erat, ut sine divino adjutorio posset manere si vellet, non utique sua culpa cecidisset : adjutorium quippe defuisset, sine quo manere non possent. Nunc autem quibus decst tale adjutorium, jam pE GHÂlIA ALII ALI. i Transmissa est Major; quia licet libertas contrarietutis non sil essentialis libertati ut sic essentialiter sumpke, tamen illa facultas flectendi se adactus contrario pertinet ad statum puri hominis viatoris lapsi, sed et reparati; ac proinde sicut facultas datur libera ad peccandum, sic etiam per gratiam adest facultas non tantum ad non peccandum, sed etiam ad oppositum actum retium. Inst. 'k Impotentia, quæ est tuere concomitans, non vero antecedens, ac præterea i laniaria, non excusat a peccato : sed impotentia poenitendi in obduratis est imprimis mere concomitans; quia non ideo omittunt poeniten­ tiam ct peccant, quia non possunt poenitentiam agereel non peccare; sed quia non volunt pœnitere, sed peccare, adeo ut si possent poenitere, taroeu nol­ lent : quod constat inde, quia suæ impotentiae nescii libentissime peccant et non agunt poenitentiam. Deinde est voluntaria, quia ad eorum peccatum vel originale vel actuale volitum consequitur, ut ex S. Aug. L. de coit, ct gr. c. (»., L. 1. op. imperf. n. 103., L. 1. Relr. c. 15. n. 2. et Prosp. Carni, de Ingrat, e. 32. v. 618. et seqq. constat ; ergo. R. 1°. D. M. Impotentia concomitans et voluntaria, quæ se tenet ex parte potentiæ executivæ, non excusat a peccato C. quæ se tenet ex parte ipsius voluntatis V. Si enim ex parte potentiæ executivæ stet impotentia, mere concomitans relinquit actui voluntatis rationem voluntarii ac liberi; volun­ taria vero ac consequens supponit eumdem actum omnino liberum ac volun­ tarium; adeoque formalem malitiam in actu voluntatis positam non impe­ dit : si autem impotentia afficiat ipsam voluntatem, sive dicatur concomitans, sive antecedenter volita, actum primum voluntatis non relinquit indiffe­ rentem et ad contradictoria potentem; adeoque non est mere concomitans et consequens, sed antecedens : ac proinde libertatem impedit et excusat a peccato saltem formali ac proprie denominato ; pro quo valet regula ab Aug. L. 3. dc lib. arb. c. 18. n. 50. data : Hoc brevissimum lene : quacumque ista causa est voluntatis, si non ei potest resisti, sine peccato ei ceditur : quis enim peccat in eo quod nullo modo caveri potest ? R. 2°. A*. m. Quoad lnra. memb. R. Obdurati volentes quidem non agunt pœnitenliarn, non tamen eam non agunt, quia nolunt, sed quia non possunt pœnitere; cum omittere pœnitenliarn ex libera voluntate supponat posse pœnitere, quod deficit in obduratis gratia destitutis : neque ignorantia impo­ tenti® aut falsa existimatio potentiæ facit adesse potentiam, aut tollit impos­ sibilitatem ; unde ex eadem nihil inferri potest pro libera omissione poeni­ tentia.· impossibilis. Quoad 21*®. memb. R. Patet ex dictis, illam ex parte voluntatis impotentiam reipsa esse antecedentem, tollcreque veram libertatem ad merendum et demerendum requisitam ; quod confirmatur ex prop. P. ab Alex. VID. damnata. Neque huic responsioni obstat auctoritas Patrum ; quippe qui nec in desi­ gnatis locis asseruui omnimodam impotentiam ex peccatis vel originali vel actuali provenire. Aug. primo luco duntaxat loquitur vel de gratia habituali vel de gratia actionis seu proxime sufficiente, quam non regeneratis ob originale primum negatam, regeneratis ob actuale peccatum subtractam ait. Secundo ct tertio loco cæcilalem cl resistendi impotentiam pœnam qui­ dem peccati dicit ; sed cum eadem simul ibidem asserat esse peccata, scilicet ü- - GRATIA SUFFICIENS INFIDELIUM. proprieel formaliler talia, hoc ipso nec cæcilalem consummatam, nec impos­ sibilitatem proprii nominis, sed difficultatem intelligit. Prosperi textus sicut cum loco primo Aug. congruit, sic eadem responsione explicatur, prasertim cum c. IS. ad objeci. Vincent, dicat : Nemini Deus correctionis adimit viam, nec quemquam boni possibilitate dispoliat. ffi ARTICULES \ . AN INFIDELIBUS DETUR GRATIA SUFFICIENS AD FIDEM ET JUSIIFICATTONEM ? 355. Nola. Negative infideles sunt, qui Evangelii prœdicationem ncc audierunt, nec audire recusarunt ; positive infideles, qui Evangelium vel audire recusarunt, vel auditum contempserunt. Gratia ad fidem sufficiens, sicut reliquae omnes proprie tales, stat in illustratione cœlitus infusa et pio voluntatis motu divinitus impresso; plerumque tamen conjungitur cum exteriore aliqua et sensibili, Res hæc externa cum gratia proxime ad fidem sufficiente conjuncta, est prccd icat io Evangelii ; ut ex verbis ad Rom. 10. i. Ii. colligitur : Quomodo credent ei, quem non audierunt? quomodo autem audient sine prœdicante? conjuncta autem cum remote sufficiente est rerum creatarum testimonium, quo in cognitionem et amorem Dei. aut observan­ tiam legis naturalis homo incitatur ; ut rursus ex ead. ep. 1. v. 20. eruitur : invisibilia enim ipsius, a creatura mundi, per ea quæ facta sunt, intellecta conspiciuntur ; sempiterna quoque ejus virtus et divinitas : ita ut sint inexcu­ sabiles. Positive infidelibus pro loco et tempore dari gratiam sufficientem facile conficitur ; quia his vel prædicatur Evangelium, vel hujus praedicatio offer­ tur : Prœdicatum est autem, ut S. Aug. de civit. Dei L. 18. c. S0. ait, toto orbe. Evangelium, contestante Deo non solum signis, et ostentis, et variis virtutibus, sed et Spiritus sancti muneribus, id est, gratia interiori; ergo. Itaque infi­ deles negative tales quæslio præcipue tangit ; quam tamen cum Jansenius L. 3. degr. Christ, c. 11. universim neget, et gratiam remote sufficientem asserat es officina Semipelagianorum conquisitam ; universim quoque nobis loquen­ dum erit, 356. Dico. Infidelibus omnibus pro tempore ac loco datur a Deo gratia saltem remote sufficiens ad fidem et postmodum justificationem oblinendam. Prob. Auctoritate. I. Scriptur.e. Gratia fidei comparatur cum luce ct calore juxta illud Joann. 1. de Christo enuntiatum : Erat lux vera,quce illuminai omnem hominem venientem in hunc mundum; ct Ps. 18. v. 7. Nec est, qui se abscondat a calore ejus. Sed tum his Scriptura» verbis apertis, lum Patrum interpretationibus declaratur hanc lucem et calorem dari vel offerri omni­ bus, nullo excepto : J,,m. enim constat ex illis : omnem hominem ct non est,qui, etc. 2um. autem habetur ex Chrys. qui hom. 7. in Joann, (al. 8. n. 1.) inquit : Si illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, quonam pacto tot homines sine lumine permanent?... Quomodo ergo illuminat omnem hominem? Illuminat profecto quantum in ipso est. Si qui autem sponte sua. mentis oculis connivent ibus, ad hujus lucis radios aciem dirigere noluerint, non tx luminis natura in tenebris perstiterunt ; sed malitia sua; et ex Cyriu . uu; •4 HI 371 DE GRATIA ACTUAL!. Ai.rx. in Joann. L. I. c. 9., S. Avg. cit. supra., n. 331., Eutiiym. in Joann, c. 1, v. 9. aliisque. Cimf. Ex I. ad Tim. 4. v. III. Speramus in Deum vivum, qui esi salvatur omnium hominum, maxime fidelium ; in quem locum Tueophyl, ait : Omnes quidem vult salvos fieri, majorem tamen diligentiam erqa fideles ostendit, Et S. Prosper, de vocat. omn. Gent. L. 2. c. 3). ita scribit : Dicendo enim, qui est salvator omnium hominum, confirmavit bonitatem Dei super universos homines esse generalem : adjiciendo autem, maxime fidelium, ostendit esu partem generis humani, qua·, merito fidei divinitus inspiratœ, ad summon atque œternamsalutem specialibus beneficiis provehatur ; ergo. II. Patrim. Clem. Alex, in orat, ad Gentes ait (opp. p. 30. E. edit. Paris. 1629.) ‘.Audite, qui estis longe : audite, qui prope: nullis celatum est verbum : lux est communis, omnibus elucescit hominibus. Amur, in Ps. 118. serm. 8. n.37. ita loquitur : Mysticus sol justitia· omnibus ortus est, omni­ bus venit, omnibus passus est. et omnibus resurrexit....... Si quis autem non credit in Christum, generali beneficio ipse se fraudat. Avg. L. 2. de serm. Dom. in monte e. 3. n. 14. ait : Deus semper paratus est dare suam lucem nobis, non visibilem, sed intelligibilem el spiritualem ; et c. 9. n. 32. Nulla anima est, quamvis perversa, qua· tamen ullo modo ratiocinari potest, in cujus conscientia non loquatur Deus. Denique auctor de vocat, omn. Gent. L. 2. c. .*>. 19.23. 28. etc. ostendit , quod quamvis adeo copiosa et illustris gratia, qualis nunc, datur, non fuerit data semper et apud omnes gentes, tamen nomlefuerit sufficiens ad consequendam salutem et subtrahendam perituris excusationem. III. Po.xrmr.iM. Nam Alex. VIII. damnavit hanc quintam ordine proposi­ tionem : Pagani, Judœi, hceretici, aliique hujus generis nullum omnino acci­ piunt aJesu Christo influxum ; adeoque hinc recte inferes, in illis esse volun­ tatem hudam et inermem sine omni gralia sufficiente. Clemexs XI. autem proscripsit propositiones Quesnclli 26. : Nullce dantur gratiæ, nisi fier fidem; 27: Fides est prima gratia et fons omnium aliarum; 29: Extra Ecclesiam nulla conceditur gratia. Prob. Ratione. I. Gentiles, qui ex S. Pauli verbis ad Rom. dicuntur per testimonium creaturarum cognovisse Deum, juxta ejusdem etiam verbajunt inexcusabiles ; quia cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificacerunl : ergo infideles etiam negative tales potuerunt et possunt Deum glorificare per bonos pietatis actus; quia alioquin forent excusabiles omittendo id, qued facere non possunt. Sed nisi cognitioni Dei per creaturas acquisitae accedat interior gralia : non potest ab homine, quantumvis Deum etiam per prœdicationem Evangel i i externam cognoscente, actus pietatis Ixuiiis elici; ergo debet ipsi gralia interior etiam asseri. II. Fides in Deum salutaris est pro omnibus omnino adultis medium absolute necessarium; ergo non minus debet esse possibile hoc medium omnibus adultis, ac mandata Dei sunt possibilia. Sed tides in Deum salutaris non est proxime possibilis sine gratia proxime sufficiente, nec remote pos­ sibilis sine vera gralia remote sufficiente; cum ex didis axioma illud, Facienti, quod est in se, Deus non denegat gratiam, intclligeiidum sit de faciente per vires gratiæ; ergo. >> III. In hominis libertate est non minus credere quam non erodero, non GRATIA SI 1F1C1E5S ΙΧΓΙΙΗΙ.ΙΓΜ. mimis Deo, quam diabolo parare locum; nl patet tum ex sententia Patrum, inter quos S. Cvpk. L. 3. ad Quii·, ait, credendi vel non credendi libertatem in arbitrio positam esse; et S. Aug. in Ps. 148. n. 2. dicit : In luo autem arbitrio Deus esse voluit, cui pares locum, Deo, an diabolo; tum ex ed quod quilibet homo viator debeat habere libertatem non tantum demerendi, sed elmerendi: sed libertas hæc seu potestas credendi, locum Deo parandi ac merendi, nequit esse absque gralia seu proxime seu remote sufficiente; ergo. Conf. Ex voluntate Dei salvandi omnes ct morte Christi pro salute omnium; quia ex utroque principio manifeste sequitur, in homines omnes, etiam infideles, derivari aliquod gratiæ interioris auxilium ; utpole sine quo iicqtiidem remote perveniri potest, tum ad agnitionem veritatis salutarem, tum ad salutem. 357. Obj. I. Actor. 14. dicitur Deus, in prœteritis generationibus dimisisse omnes gentes ingredi vias suas; ct c. 16. Apostoli retantur a Spiritu sancto loqui verbum Dei in Asia ; ergo ante Christi adventum omnes gentes, et post adventum aliquæ carebant gralia sufficiente. R. Ad arg. Y. Cons. Quia committitur sophisma, quod Dialectici vocant a dido secundum quid ad dictum simpliciter. Et quidem per primum textum ostenditur tantum, non adeo abundantem gratiam Gentibus concessam, ac fuit data Judaeis el Christianis ; non vero plane negatam esse gratiam omnem. Id explicat S. Prosp. L. 2. de voc. omn. Gent. c. 4. ita scribens : .Ve in prœ­ teritis quidem seculis hæc eadem gratia (quœ post D. .V. J. C. resurrectionem ubique diffusa est, et de qua scriptum est : Illuxerunt coruscationes tuœorbi lærfe) defuit mundo. Quamvis enim speciali cura atque indulgentia Dei popu­ lum Israeliticum constet electum, omnesque aliœ nationes suas vias ingredi, hoctst, secundum propriam permisses sint vivere voluntatem ; non ita tamen ureterna Creatoris bonitas ab illis hominibus avertit, ut cos ad cognoscendum vatque metuendum nullis significationibus admoneret.... qui quidem in com­ paratione electorum (id est, Judaeorum) videntur abjecti; sed nunquam sunt a manifestis occultisque beneficiis abdicati. Idem multo magis dicendum est de textu secundo, nempe Asianos interea non Garnisse sufficientibus ad fidem auxiliis, dum non slalim in Asia praedi­ caturi) est Evangelium, volente ita Spiritu sancto, ut Apostoli prius irent in Macedoniam;quandoquidem postea in Asiam illata fuit Evangclii praedicatio. Inst. I. Extra Ecclesiam non habetur vita, vera virtus aut ullus bonus; ut patet ex ep. Concilii. Carthag. ad Donatistas (inter Auguslinianas, 141. n. 4.) Quisquis ab hac Ecclesia fuerit separatus, quantumlibet laudabiliter vivere se existimet, hoc solo scelere, quod a Christi unitate disjunctus sit, non habebit vitam ; ex monito a Patribus Concilii Basilcensis legalis Eugenii dato, ntab universali Ecclesia se scindat, extra quam nulla est vera virtus; ex ep. Aro. ep. 209. (al. 208. n. 6.) ad Feliciam : J6 ea (Ecclesia) separati, quamdiu contra illam sentiunt, boni esse non possunt ; quia etsi aliquos eorum bonos vi­ detur ostendere quasi laudabilis conversatio,malos cos facit ipsa divisio; ergo. R. 1°. .Y. Cons. Quia rursus, a determinata gralia negata transitui· ad ne­ gandam gratiam omnem. R. 2°. D. Cons. Extra Ecclesiam non datur gratia actualis el auxilium excitans .Y. gratia habitualis, sanctificans, el justificatio ac salus, subd. quam- t WF* DE GRATIA ACTUALI. diu quis contra Ecclesia? unitatem sentit, seu obstinate est schismaticus C. si reconciliari studeat Ecclesiæ .V. Recte dicitur schismaticus nullam habere \itam gratiæ sanctificantis, nullam virtutem veram, nempe salutiferam, nullam denique bonitatem seu justitiam; sicut nec ea peccatori resipiscere nolenti tribui nequeunt : non tamen ideo dici etiam potest privari omni gratiæ auxilio. Inst. 2. Fidelibus dunlaxat datur gratia, non autem paganis at reliquis ho­ minibus omnibus; quod patet I. ex Aug. serm. 4. de verb. Apost. (al. 133.)Pa­ gani, qui non habent gratiam DeiperJesum Christum. 2. Ex ejusdem serm. 11. ibid. c. 4. (al. 26. n. 4.). Communis est omnibus natura, non gratia. 3. Ex Filg. L. 1. de verit. prædest. c. 20. Aon ergo putemus gratiam Dei omnibus hominibus dari ; non enim omnium est fides. Idem habent Episcopi Africani exules in sua Synodica (inter ep. S. Fulgent. 15. n. 10.) ; ergo. R. D. d. Fidelibus duntaxal, non autem paganis vel hominibus omnibus, datur gratia habitualis seu sanctificans C. gratia actualis subd. proxime sufficiens, aut quæ includit ipsam cognitionem et fidem Christi C.remote sufficiens, aut quæ inducit ad cognoscendum et colendum præcise Deum.V. Omnis quidem gratia, quæ hominibus datur, sicut meritis Christi est com­ parata, sic etiam gratia Christi et per Christum data dici potest; juxta phrasin tamen S. Avg. gratia Christi proprie dicta et per Christum data vocatur illa, quæ cognitionem illius ac fidem involvit, ut diserte indicat, dum L. de gr. et lib. arb. c. 13. n. 25. ait : Gratia vero per fidem Jesu Christi eorum tantummodo est, quorum est ipsa fides ; non enim omnium est fides', et hinc illam solet compellare gratiam, qua Christiani sumus. Ad hunc modum etiam S. Prosper gratiam fidei vocat gratiam Salvatoris, ubi L. 2. de voc. omn. fient, c. 17. dicit : Sunt aliqua nationes quibus nondum gratia Salvatoris illuxit; gratiam autem infidelibus communem appellat gratiam Dei, ibid. c. 31. ita loquens : In cunctis retro seculis gratiam Dei omnibus hominibus adfuisse etc. Atque in hoc sensu textus primus accipien­ dus est, nempe paganos non habere gratiam Christi, seu cognitionem et fidem Mediatoris includentem, quamxis illis non desit gratia Dei, seu cogni­ tionem supremi entis ac causæ prima.* involvens. Textus secundus negat omnibus communem esse gratiam justificantem, quia subjungitur : qua facti sumus populus ejus et oves pascua? ejus per Jesum Christum Dominum «ostrum. Textus tertius de eadem gratia loquitur, ut rursus ex subjunctis con­ stat : Et quidam charitalem Dei non recipiunt, ut salvi fiant. Eamdem demum significationem sent entice Synodicœ ostendit contextus. Inst. 3. Gratia, de qua hic disputamus, est interior illuminatio cl inspi­ ratio : sed gratia illa generalis ab auctore librorum de vocatione gentium asserta, non est interior ejusmodi gratia ; tum quia dicitur solum stare in dispositione elementorum mundi : tum quia asseritur data aliquibus tantum ad remedium, reliquis ad testimonium : tum quia idem auctor L. 2. c. 3. diserte asserit gratiam internam non esse communem ; ergo. R. Ad arg. A*. min. Non externam solum doctrinam, sed et internam mentis illustrationem et piurn voluntatis motum inlelligi per gratiam illam gene­ ralem S. Prosper satis expressit, dum in textibus allatis eam descripsit talem, quæ hominum corda pulset, quæ quibusdam sufficiat ad remedium, quæ homines ad quaerendum verum Deum adjuvare possit, quæ faciat, ut neque G II AT IA fiUFITCIENS INFIDELIUM, 377 ulli pert'imlium etocusalio suppetat de abnegato sibi lumine veritatis, neque cuiquatn sit liberum de sua justitia gloriari. Prteterea c. 4« facit compara­ tionem inter elementorum doctrinam et instructionem per legem et prophe­ tas. In præteritis enim semper admonuit divina bonitas homines sui cultus per elementa, sicut populum Israel peculiariter per legem et Prophetas; poileaque addit mundum ita deservissc, ut in paginis elementorum ac volu­ minibus temporum communis ac publica divinæ institutionis doctrina lege­ ntur : igitur de his ipsis vocibus ac paginis intelligi voluit, quod in ep. ad Denwtr. c. 15. (opp. S. Leon. t. 2. p. 273. edit. Ballerin.) scripserat his ver­ bis: lom docentium et litterœ paginarum, qua* ad eruditionem audientium rd legentium Deo serviunt, non carent ejus virtute, cui serviunt ; nempe inte­ riore gratia, quæ vim faciendi tribuat. .h/ prob. i*“. D. Ilæc gratia quoad pariem externam spectata dicitur, saltem plerumque, solum stare in dispositione elementorum mundi C. quoad se totam aut omnes partes spectata Λ”. Sicut gratia proxime suffi­ ciens seu fidei dicitur plerumque stare in prædicatione Evangelii, quin tamen eam sejungere liceat ab interiore auxilio : sic quod gratia illa com­ munis et remote sufficiens dicatur sita in testimonio creaturarum, non potest facere, ut debeat intelligi destituta a comitatu interioris auxilii. Adprob. 2‘“. D. Gratia hæc aliquibus tantum sufficit ad remedium, reli­ quis ad testimonium cx defectu virium in ipsa gratia Ar. ex defectu volun­ tatis et cooperationis humante C. Ad 3*“. prob. N. Ass. Textus allatus vel potius contrarium probat, vel de gratia illa generali non loquitur. Inst. 4. Gratiam esse communem et omnibus hominibus dari, cujus bene­ ficio liceret ad tidem accedere, est error Semipelagianos, quem exponit S. Prosp. in ep. ad Aug. (inter Augustin. 225.) ; ergo. R. D. J. Est error Semipelagianorum, gratiam dicere omnibus commu­ nem, quatenus illi statuebant Deum indiscrete, seu indifferenter acæqualiler velle omnium hominum salutem, h. e. non magis particulari affectu salu­ tem prædestinatorum, quam reproborum ; item quatenus volebant gratiæ « hac indiscreta voluntate oblatae praecedere naturalem hominis libertatem etobedientiam, ut ita possint salvari et salventur homines omnes, qui vel si velint, voluntate scilicet nuda et naturæ viribus C. quatenus præcise sta­ tuebant omnium hominum salutem a Deo intendi et gratiam sufficientem cuilibet ad illam dari Ar. Inst. 5. Generalis illa gratia statuitur maxime ex eo capite : quia si nulla penitus daretur infidelibus gratia sufficiens, possent illi excusari a culpa, utpote qui vel necessitate quadam compellerentur ad peccandum ex defectu gratiæ, qua possent non peccare ; vel qui absolute non possent sine gratia elicere actus supernal m ales, præsertim fidei necessitate medii requisitæ : sed imprimis hoc repugnat doctrinæ S. Augustini, qui in ep. 105. ad Sixt. (al/194. n. 27.) ait : Inexcusabilis est omnis peccator vel reatu originis vel additamento etiam proprice voluntatis, sive qui novit, sive qui ignorat, sive φιϊ judicat, sive qui non judicat : quia et ipsa ignorantia in eis qui intelligere noluerunt, sine dubitatione peccatum est: in eis autem, qui non potuerunt, pana peccati. Ergo in utrisque non est justa excusatio, sed justa damnatio. Deinde neutra ratio subsistit : non prima; quia homo etiam sine gratia 1 tt 1 H ■ t ·* L· IS **' ,. ·. >·_i 378 1 DE GRATIA Af.TUAl.l, non est necessitate ad peccandum, sed potentia saltem physica potest non peccare et servare legem naturalem : non swim/u ; quia quamvis homo non possit credere sine gratia, seu actualis fides non habeatur sine concursu gratiæ; tamen sine gratia potest credere, seu credendi potentia habelursino gratia. R. 5. nnn. Quoad P“. prob. .V. Jss. S. Air., hic probat justum esse judi­ cium Dei damnantis homines, etsi Evangelium illis non fuerit praedicatum : quia si potuerunt audire et scire legem Chrisli, et noluerunt ; hac ipsa igno­ rantia graviter peccarunt et hinc ob actuale peccatum juste damnantur : si autem non potuerunt audire, eliamnum juste damnantur ob peccatum originale, quod in ipsis ope baptismi non fuit deletum; quæ omnia omnes Catholici contra Pelagianos admittimus. Quamvis vero supponat, aliquos non posse audire Evangelium; tamen quia non explicat, an sit impotentia proxima aut remota, culpabilis aut omnino inculpata, inde nihil contra the­ sin nostram extundi potest. .Id 2*“. prob. Transm. priore .V. posterius membrum ; neque enim poten­ tiam credendi haberi sine gratia, docuit nos Christus Joann. 15. v. 8. dicens: Sine me nihil potestis facere, et supra ex Trid. ct Augustino fuit ostensum. 'r’; * 358. Obj. II. Nostra assertio rursus plura inferi absurda. Nam 1°. si Deus nequeat denegare gratias sufficientes, et in earum defectu justa foret infide­ lium excusatio; non inde jam gratia, sed justitia liberaret, ut S. Acg. ep. 105 loquitur et reprobat. 2°. Sequeretur, aut non dari infidelitatem negativam, ant eam pure talem esse peccatum, qui est art. 65e*. Baii damnatus : si enim omnes infideles ha­ berent gratiam, ut crederent, possent superare ignorantiam; ideoque non forent infideles negative : aut quia superare ignorantiam possent, in iis ne­ gativa infidelitas peccatum foret. 3°. Facile posset explicari, cur ex infidelibus alii perveniant ad fidem, alii non perveniant ; dicendo nempe, alios gratiæ remote sufficienti consensisse, alios esse reluctatos ; in qua tamen quæslione S. Augustinus semper recur­ rit ad inscrutabilia judicia Dei. R. Ad arg. N. .tw. Ad prob. I'”. .V. seq. et oppositionem cum S. Aug. Impri­ mis enim, quantumlibel Deus jam ob voluntatem salvandi omnes nequeat denegare gratias sufficientes, tamen, cum hæc ipsa voluntas proveniat a sola Dei liberalitate ac misericordia, hoc ipso illæ non sunt homini debitæ ex titulo justitiae, sed ex fidelitate Dei liberalitatem meram supponente; adeoque gratia semper, non autem justitia liberat. Deinde S. Aug. objectis ver­ bis nihil aliud intendit docere, quam infideles, si omni etiam gratia careant, nihilominus juste ob peccatum saltem originale damnari, nullamque excu­ sationem praetexere posse, quemadmodum repetendo summam hujus L. de corr. etgr. c. 7. n. 11. ait : Nemo liberatur a damnatione, quœ facta est ptr Adam, nisi per fidem Jesu Christi : et tamen ab hac damnatione non se libera­ bunt, qui poterunt dicere, non se audivisse Evangelium Christi. Itaque quam­ vis hæc excusatio : non audivimus Evangelium, vel nullam accepimus gra­ tiam, liberare homines nequeat a damnatione, quæ facta est per Adam, seu peccato originali debita; tamen liberaret ab eadem damnatione, quæ • :· ■ b·.- GRATIA SUFFICIENS INFIDELIUM. 379 jirûprîœ voluntatis additamento seu peccatis actualibus sine gratia non evi­ tandis correspondet. .It/prob, 21,n. .V. utr. .w/. Priorem quidem ; quia licet absolute illa igno­ rantia Evangelii vinci possit; tamen quousque infidelibus reipsa illud non prodicatur, nec ignorantia moraliter vinei potest, nec committitur peccatum infidelitatis ; nt in paritate Jacobi ad I.iam ex ignorantia accedentis liquet : Posteriorem autem ; quia, etsi ex abusu gratiæ remote sufficientis sequatur carentia gratiæ fidei seu proxime sufficientis, tamen iste effectus infideli nec est cognitus nec cognoscibilis, adeoque nec voluntarius; unde nec defectus fidei eidem culpabilis esse potest, saltem sub ratione ac malitia infidelitatis. Adprob. 3,m. .V. seq. Quamvis enim verum sit, infideles omnes, qui gene­ rali illa gratia recte uterentur, ampliora auxilia accepturos; falsum tamen est I’ampliorem illam gratiam esse efficacem ; quia Deus hanc, quibus vult, er solo arbitratu impertit : 2° eam stalirn esse proxime sufficientem ad fidem ct eum praedicatione Evangelii conjunctam; quia hanc Deus, quando et ubi vult, elargitur : 3° illam solis his concedi, qui generali gratia recte sunt usi ; quia Deus ex omnibus fere infidelibus generalem gratiam perinde repudian­ tibus, alios per misericordiam Evangelii luce collustrat, alios per justitiam eadem privat. Unde ad quæstionem illam, cur hi potius, quam illi ad fidem perveniant, enodandam , ad illud inscrutabile arcanum , dc quo Paulus et Augustinus, semper recurrendum est. Atque hoc ad exemplum Magistri sui fecit S. Prosper L. 1. de voc. fient, c. 21. Inst. S. Alo. L. de coit, et gr. a c. 6. usque ad 11. solvens objectionem et querimoniam eorum, qui se immerito corripi obtendebant, quod non acce­ pissent gratiam ad ea vitanda, obquæ corripiebantur, nunquam eo confugit, ut responderet, praesto esse cuilibet gratiam sufficientem; sed quantum ad fideles, probat, eos merito corripi, quia ab accepta justitia exciderint propria culpa : quantum ad infideles, correptionem justam ostendit ex eo uno, quod in Adam peccaverint, ct illius culpa justitiam originalem, in qua conditus erat, amiserint ; ergo. R. Γ..Υ. Cons, quia recte non sequitur. Aug. hic loci non facit mentionem grati® sufficientis infidelibus datæ ; ergo nullibi eam admittit ac penitus ignoravit ; praesertim quia in hoc libro non agit dc gratia mere sufficiente, sed de efficaci ; nempe qua Deus dat velle, obedirc, operari et perseverare, non autem posse tantum velle etc. R.2°. .V. A. S. Aug. L. cit.c. 7. n. 11. distinguit aperte inter correptionem in hac vita, ct inter correptionem in altera seu damnationem, dum ait : Nec se excusabunt dicentes, sicut modo dicunt, quare corripimur? ita tunc : quare damnamur; quandoquidem ut cx bono reverteremur ad malum, perseverantiam non accepimus qua permaneremus in bono ? nullo modo hac excusatione a justa damnatione se liberabunt. Porro utramque asserit esse pœnam justam peccati sive originalis sive achialis; et quidem eum, qui actuale seu personale peccatum commisit, excusari nullatenus posse, sive corripiatur in hac vita, sive damnetur, ostendit ex eo , quia c. 6. n. 9. loquitur : Certe iste non potest dicere, non accepi, quia acceptam gratiam Dei suo iti malum libero amisit arbitrio : Him vero, qui nullo personali peccato addito damnatur, ostendit queri non pHse, quia per peccatum originis damnationem est meritus, ut e. 7. n. 12. 380 DE GRATIA ACTUALI. ait : Per hoc et qui Evangelium non audierunt,., el qui per œlatem parvulam nec credere potuerunt, sed ab originali noa'a solo possent lavacro regenera­ tionis absolvi, quo tamen non accepto mortui perierunt, non sunt ah illa conspersione discreti, quam constat esse damnatam, euntibus omnibus exutio in condemnationem. Eumdem denique juste etiam corripi et objurgari posse, probat exinde, quod prima pravitas, non sine causa dicitur et nostra, quia in illo uno omnes, sicut dicit Apostolus, peccaverunt. 359. Obj. III. Fides est prima omnium gratia : sed multi non accipiunt fidem ; ergo. R. Ad arg. D. M. Fides proprie talis et perfecta est gratia omnium primi .Y. late talis et inchoata, subd. sumpta secundum substantiam et actum .V. sumpta secundum auxilium praeveniens ct potentiam C. Fides proprie et stricte talis est assensus nixus auctoritate et revelatione formali loqnentis Dei : perfecta est, quæ explicite credit saltem omnia scitu necessaria neces­ sitate medii. Hujusmodi fidem non esse primam omnium gratiam,palet lum ex damnatione propositionum num. 356. relata, tum cx eo, quod ad ipsam fidem gratia prærequiratur. Fides late talis est vel assensus nixus revela­ tione divina solum virtuali, quatenus hæc per creaturas, indicia et cogni­ tionem de Dei exislentia et perfectionibus naturaliter intelligibilibus nobis præbentes, quodammodo fieri dicitur, vel alius quidam supernaturalis actus deliberatus sive intellectus sive voluntatis, quo directe vel indirecte ad fidem divinam proprie talem et perfectam movemur aut disponimur. Atque hoc sensu Cone. Araus. Can. 5. credulitatis affectum vocat initium fidei ; August, autem L. de prædest. Sanet, c. 2. n. 5. judicium, quo prius cogitamus esse credendum, dicit fidei cœptum ; ac L. 1. ad Simplic. q. 2. n.2. dispositiones, quibus quasi per gradus quosdam ad fidem paramur, universim inchoationes quasdam fidei, conceptionibus similes appellat. Porro nec hanc fidem quoad se, substantiam et actum spectatam esse primani gratiam, liquet ex dictis, cum ibidem gratiæ etiam prævenienlis mentio fiat. Excipi tamen potest fides late dicta, seu cognitio Dei existentis ex creaturis hausta, quæ quamvis ob adjunctum gratiæ concursum sit supernaturalis, tamen quia ex evidentia oritur, libera non est, et habet rationem gratiæ excitantis alias in actibus indeliberatis positæ; unde et eamdem diximus ad amorem Dei aliosque actus excitare, in quibus fides inchoata nuper est posita. Ex his similiter D. m. Multi non accipiunt nec fidem proprie talem el perfectam, nec etiam late talern et inchoatam, saltem sumptam secundum substantiam et actum C. nequidem sumptam secundum auxilium præveniens et potentiam .Y. Inst. 1. Prima omnium gratia est fides, per quam accedimus ad Deum, et sine qua impossibile est placere Deo : sed talis est fides, ut manifestum est ex Apostolo ad Hebr. c. 11. v. 6. scribente : Credere enim oportet accedentem ad Deum, quia est, et inquirentibus se remunerator sil ; ergo. R. D. M. Gralia simpliciter el absolute prima est, per quam etc. .Y. gratia secundum quid, nempe in justificationis negotio, prima T. Sicut in justifi­ catione infunditur habitus fidei, spei et charitatis, sic per actus habitibus illis correspondentes fit proxima ad justificationem dispositio, utrumque GRA'llÀ SUFFICIENS INFIDELIUM. 381 âssereiüô Trid. Sess. 6. c. 6. ct 7. ; unde sicut ab Innoc. XI. damnata est hæc propositio online 23. : Fides laie dicta, ex testimonio creaturarum similive mutico, ad justificationem s u/fie it, sic c contrario verum est, quod fides stride el proprie dicta sufficiat ad justificationem, et quod inter actus salu­ tares, quibus homo proximo ad eam disponitur, primus sit. Evinde tamen necdum conficitur, actum ipsurn formalis fidei esse primam gratiam etiam ad justificationem, cum constet ex dictis, eumdem praeveniri gralia tum illustrationis ad judicium credibilitatis, tum inspirationis ad piam affectionem ; unde el secundum distinctionis membrum transmisimus, (icterum Scripturam hic duntaxat loqui de prærequisitis ad justificationem, non vero ad actum praecise salutarem aut opus supernaturale qualecumquc, patet; tum quia loquitur de eo , quo quis Deo placet, seu gratus fit; quod præstal sola gratia sanctificans, utpote qua una, ut Trid. ait, homo ex injusto fit justus; et ex inimicd amicus, ut sit hceres secundum spem vitee (tlernœ : tum quia per accessum ad Deum intelligitur accessus ad gratiam sanctificantem seu justitiam, ut se ipsum explicat Apostolus ad Rom. S. v. 1. et 2. Inst. 2. Aravs 11. can. 28. ait : In omni opere bono nos non incipimus, sed ipse prius fidem inspirat; et Tridentinum Sess. 6. c. 8. : Fides est humana salutis initium, fundamentum et radix omnis justificationis. R. Similiter, fidem non dici hic initium gratiarum, sed actuum salutarium, quibus homo proxime disponitur ad justificationem ; quod quidem ex verbis Trid. apertum est, cdm fides dicatur initium salutis el radix omnis ju$h‘/7cationis;quam tamen radicem et initium praecedere semen et excitationem gra­ tiæ, idem Concilium c. 6. declarat. Idem liquet ex Aravs. agente contra Semipelagianos, qui initium fidei, h. e. vel credulitatis affectum vel ipsum actum fidei æque rejiciebant a numero bonorum operum, ac desiderium salutis ex fide conceptum et orationem seu implorationem divinae benignitatis et opis. Inst. 3. L. 1. ad Simplic. q. 2. n. 2. ait : Incipit homo percipere gratiam, ex quo incipit Deo credere, vel interna vel externa admonitione motus ad fidem : et L. de Prædest. Sanctor, c. 17. n. 12. ipsa (fides) prima datur, 'ex qua impetrentur extera. Fulgent. L. 1. de verit. prædest. c. 17. n. 36. Bona coluntatis initium, inquit, in fide consistere, liber Cantici Canticorum' ostendit, ubi Christus dicit Ecclesiœ, venies et pertransies ab initio fidei. S. TiioM. 1.2. q. 113. a. 4. : Prima conversio in Deum fit per fidem; ergo. R. Rursus adhibendam esse distinctionem sive de fide inchoata vel per­ fida, sive de primatu fidei inter actus salutares ad justificationem aut salu­ tem proxime obtinendum facientes ct inter gratias. Nam primus Aug. textus loquitur de fide inchoata aut saltem Christi cognitionem non complectente, ut ex Cornelii Centurionis exemplo ibidem relato liquet, de quo L. de præd. Sanet, c. 7. n. 12. ait : Ejus accepta sunt eleemosyna et exaudita orationes, antequam credidisset in Christum ; nec tamen sine aliqua fide donabat et orabat. Secundus textus fidei primatum asserit, non inter gratias, sed inter acltis salutares proxime laudatos, Ut ex contextu elucet. Tertius textus non de cujuscumque voluntatis initio enuntiat, sed de voluntate operandi salutem ; verbis enim objectis hæc immediate præmittuntur : Cum timore et tremore salutem vestram operamini ; Deus est enim, ; H U I i Il H 7! 382 DE GRATIA ACTUALI. qui operatur in vobis et velle et perficere pro bona voluntate. Hujus boii't voluntatis initium in fide, etc. Demum quartus textus desumptus est ex eo loco, ubi S. Thomas agit de dispositione ad justificationem, unde redit data jam aliquoties responsio; præsertim quia memorato etiam sensu 2. 2. q. 4. a. 7. in 0. dicit: Xecesseest, quod fides sit prima inter omnes virtutes. Eodem modo accipienda sunt dicta Gregor. M. L. 2. Mor. c. 23. (al. 46. n. 71.), ct Prosperi in Carm. de Ingr. c. 19., quibus fides vocatur primogenita proles, et voluntatis genitrix, ope­ rumque creatrix. Inst. 4. Juxta S. Acg. L. de prædest. Sanctor, c, 8. n. 16. Fidesel inchoatu et perfecta donum Dei est ; et hoc donum quibusdam dari, quibusdam non dari omnino non dubitet, qui non vult manifestissimis sacris Litteris repugnare. ergo et fides inchoata non datur omnibus. R. D. Cons. Ergo fides inchoata non datur omnibus quoad suam substan­ tiam et ipsum actum C. quoad auxilium praeveniens et potentiam .V. dclu credere est quidem donum Dei, et hoc omnibus non datur; sed posse credert etiam est Dei donum, quod omnibus dari saltem secundum potentiam remotam, hactenus ostendimus. Inst. 5. Gratia remote sufficiens est vel gratia orationis vel vocatio divina: sed neutra omnibus datur ; de prima enim id asserit Apostolus ad Rom. 10. v. 13. el 14. : Omnis quicumque invocaverit nomen Domini, salvus erit. Quomodo ergo invocabunt, in quem non crediderunt ? Aut quomodo credent ei, quem non audierunt? Quomodo autem audient sine prœdicante? adeoque cum gratia ad orandum habeatur per auditum prædicantis, hic autem omnibus non detur, eliam non datur gratia orationis : de secunda loquitur Acg., dum. L. de don. persev.c. 9. n. 21. ait : Ex duobus œtate jam grand ibut impiis, cur iste ita vocetur, ut vocantem sequatur, ille autem aut non vocetur, aut non ita vocetur: inscrutabilia sunt judicia Dei; qua disjunctione postrema non tantum congrua, sed et sufficiens vocatio negatur. Idem docet S. Pro­ sper Respons. ad capitula Gallorum, p. 2*. seni. 4. (opp. p. 220.), scribeus: Qui dicit, quod non omnes vocentur ad gratiam, si de iis loquitur, quibus Christus annuntiatus non est, reprehendi non debet ; ergo. R. D. M. Gratia remote sufficiens est gratia orationis, qua invocatur Deus fide vel late vel stricte tali cognitus, vel est vocatio divina ad qualccumque opus bonum C. est gratia orationis, qua invocatur vel Deus fide stricte dicta et perfecta cognitus, vel Christus explicite creditus, vel est vo­ catio divina ad fidem Christi maxime explicitarn A'. Testimonia in min. pro­ ducta de gratia orationis et vocatione, posteriori distinctionis membro indi­ cata, loquuntur. Et quidem de textu Pauli id præter versum 9. probat illatio v. 17. subjuncta : Ergo fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi. De sententia aulem Acg. id docet tum totus liber, tum quæ objectioni suut immediate adjuncta ; quia præmittit quæstionem, cur e duobus par­ vulis unus assumatur, alter non assumatur ad Baptismum, et subnectit quæ­ stionem, cur alter perseverantia in fide et bono donetur, alter non? adeoque in quæslione intermedia sciscitatur de allero vocato, allero non \ocato ad fidem Christi. Tandem idipsum contextus aperit de ellalo S. Prosperi, qui continuo hanc rationem subjicit : Quia scimus quidem in omnes fines terree Evangelium destinatum, sed non putamus jam in omnibus terra finibus proΛ GRATIA SUFFICIENS INFIDELIUM. 383 dicatum, nec possumus dicere quod ibi sil gratiæ vocatio, ubi Matris Ecclcsiæ adhuc nulla est regeneratio. Cœlcrum vel solani fidem late didam sufficere, ut quis Deum invocare queat, colligitur ex episl. ad Rom. gentes inexcusabiles asserente, quod Deum non glorificaverint, ut eum ex creaturarum testimonio cognoverant : gratiam vero quamcumque eliam indirecte tantum moventem ad fidem dici vocationem, Alg. L. de gr. Chr. c. 13.14. 19. 33. etc. sæpius ostendit. 360. Observa. Post Lulherum et Calvinum negavit Jansenius, Judæis sub lege Mosaica adfuisse auxilia gratiæ sufficientis, atque ad hunc errorem suadendum quinque omnin i capita impendit; sed quam fuerit hæc opera maligna, experti sunt inter alios Arnaldus el Quesnellus, illius in hoc non minus dogmate, quam in reliquis, jurati Sectatores. Prioris enim fuit illa propositio ab Alex. VIII. proscripta, num. 336. Inter posterioris autem propositiones a Clem. XI. solemni Constitutione Unigenitus, damnatas, sunt 6. et 7. Equidem damus, quod nec lex Mosaica, pro solis præceptis sumpta, sufleccril ad bene agendum, nec eadem, secundum complexionem Sacramen­ torum ac principiorum accepta, per se aut justificaverit, aut gratiam contu­ lerit : negamus vero in statu legis aut cum lege hominibus non adfuisse gratiæ auxilium, quo foederis hujus homines sancti fuerint justificati, reliqui vero omnes sanctificari potuerint; cum ejus oppositum S. Aug. L. 3. ad Bonif. c. 4., et D. Th. I. 2. q. 93. a. 3. ad 4. aperte doceant. Rursus concedimus, bonorum temporalium promissiones fuisse legi antiquæ proprias; inficiamur vero, aut has promissiones in lege fuisse unicas, adeo ut nec implicite vel obscure adjunctæ fuerint promissiones superna­ tural acæternæ; cum vita æterna Abrahamo, Tobiæ, Machabæis aliisque legatur in Scripturis promissa, aut saltem exspectata : aut has promissiones detinuisse hominum animos in solo terrenorum amore; cum teste Aug. tout. Faust. L. 4. c. 2., et L. 23. c. 10. bona temporalia Judæis fuerint figure aeternorum, et incentiva ad felicitatem coelestem desiderandam. Tandem fatemur, ct occasione legis abundasse delicium ex hominum vitio, et legis scopum fuisse aliquem, ut homines capto propriæ infirmitatis expe­ rimento implorarent opem Dei : sed quod aut lex ipsa fuerit mala, aut data sit ad finem malum, sic tanquam Manichæi ct Calvini blasphemiam dete­ stamur : prælcrca ab illius assignati scopi intentione seria abfuisse gratiæ sufficientis elargitioncm pernegamus; quandoquidem ad opem Dei postu­ landam gratia sit necessaria, cl ut S. Prosper resp. 8. ad cap. Gall, ail, sine gratia nemo currat ad graliam. 3Si I)E GRATIA ACTI ALI. CAPUT IV. DE EFFICACIA GRATIÆ ACTUALIS. ARTICULUS 1. AN EFFICACIA GRATI E STET IN ENTITATE AVXll.il DIVINI ABSOLUTE SUMPTI? 361. Dico I. Efficacia gratiæ non stat in entitatc auxilii, motione sua voluntatem creatam necessitantis. Est de fide contra varios Hœréticos. Prob. Auctoritate. I. Scriptuve. Ubi voluntas se ipsam movet, flectit el determinat ad agendum; ubi ipsa etiam agit et operatur; ubi demum ila agit, ut potuerit non agere ; ibi auxilium divinum motione sua voluntatem non nécessitai : sed in operibus piis ac salutaribus et præsente gratia effi­ caci voluntati creatæ hæc omnia conveniunt ; ergo ibidem auxilium divinum non nécessitât voluntatem ; ac proin efficacia gratiæ non stat in entitatc auxilii motione sua voluntatem creatam necessitantis. Prob. min. Quoad Ie®. ex Jerem. 3. Tu fornicata es cum amatoribus mullis : tamen revertere ad me. Zach. 1. Convertimini ad me, et convertar ad vos. Ps. 118. Inclinavi cor meum ad faciendas justificationes fuas.Ezech. 18. Facite vobis cor novum, et spiritum novum. Ad Tim. 4. Exerce te ipsum ad pietatem, etc. Quoad 2°®. ex Joann. G. v. 27. Operamini non cibum, qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam. Ad Philipp. 2. v. 12. Cum metu et tremore vestram salutem operamini. 1. ad Cor. 3. v. 8. Unusquisque propriam mer­ calem accipiet secundum suum laborem : Dei enim sumus adjutores σύνεργά} h. e. cooperatores. Ibid. c. 15. v. 10. Gratia ejus in me vacua non fuit, sed abundantius illis omnibus laboravi : non ego autem, sed gratia Dei mecum. Quoad 3n“. ex Eccli. 31. Potuit transgredi, et non est transgressus : facere mala, et non fecit; ideo stabilita sunt bona illius in Domino. 1. ad Cor. 7. v. 37. Qui statuit in corde suo firmus, non habens necessitatem; potestatem autem habens suœ voluntatis, et hoc judicavit in corde suo, servare virginem suam, bene facit. Ad Philem. v. 14. Sine consilio autem tuo nihil volui facere, ut ne velut ex necessitate bonum tuum esset, sed voluntarium; ergo. II. Conciliorum et Patri» : Valentini III. eau. G. ( Labb. t. 8. p. 137.), Senonensis Decret. 15. (Labb. t. 14. p. 457.), denique Trid. Sess. 6. c. 5. et can. 2. De Patribus sufficere nobis poterat testimonium, quod reliquit Calvinus L. 2. lust. c. 3. §. 10. de gratia sic scribens : Voluntatem movet, non qualiter multis seculis traditum est et creditum, ut nostrœ postea sit electionis, motioni aut obtemperare aut refragari. Conf. 1. Est libertas arbitrii iu omni actione morali, unde nec in pietatis EFFICACIA GRATI.E ACTUALIS. 385 operibus illa neganda est ct inducenda necessitas; cum momenta omnia ad genus probandum facientia, valeant etiam pro asserenda specie. Conf. i. Gratia quantumvis efficax non destruit naturam, sed perficit; dat posse operari, si voluntas velit; ergo nec tollit usum naturalem liber­ tatis, sed perficit; ergo potentiam libertatis non minuit, sed auget; ergo ul vere juvet, nec libertatem nec ejus exercitium auferre debet. Conf. 3. Alias in rebus hujusmodi locum non haberent præcepta, admo­ nitiones, exempla el alia id genus; tolleretur e medio omnis diligentia ct industria in pietate augenda et excolenda ; non forent laude ac premia digni, qui volunt el exercent hujusmodi opera; nec peccarent, nec juste punirentur, qui ilia opera nolunt aut negligunt. Conf. 1. Discrimen inter prophetiam, donum linguarum, et miracula, ct inter fidei, spei et charitatis aliarumque virtutum opera intercedit; sed nullum foret, si in postremis non rnagis liberi essemus ac in prioribus. Conf. 5. Est difficultas, quæ S. Aug. maxima et summa est visa; videri tamen non debuerat, si habuisset persuasum, conciliandam tantum esse gratiæ efficaciam cum spontaneitate voluntatis, non autem cum libertate, excludendam duntaxat coactionem, non vero necessitatem. 362. Obj. In salutis ac pietatis negotio homo plane nihil operatur ; ergo liberi arbitrii usus ineo nullus est. Prob. Ant. In creatione et resuscitatione nihil operatur, qui cieatur et resuscitatur : sed in salutis negotio per gra­ tiam homo creatur, ut palet ex Ps. 50. v. 12. Cor mundum crea in me, Deus, elspiritum rectum innova in visceribus meis; et resuscitatur, juxta Aposto­ lum ad Coloss. 2. v. 13. dicentem : Et vos, cum mortui essetis in delictis,... convivificavit cum illo; ergo. 11. D. .1/. In creatione et resuscitatione substantiali el physica nihil operatur, qui creatur aut suscitatur C. in accidentali et spirituali A’. vel nbd. Nihil operatur, quantum attinet ad ipsam creationem et resuscitatio­ nem C. quantum attinet ad dispositionem vel meritum hujus beneficii A. In justificatione non creatur substantia cordis, sed mundities efficitur, in qua quamvis uni Deo tribuenda sit infusio gratiæ et deletio peccati, tamen ipse homo per actus salutares ex gratia accepta elicitos eamdem de congruo me­ reri, ad eam seprœparare, et sic cooperari potest; quod in physica et sub­ stantiali creatione, quæ supponit rem nullo modo praeexistere, fieri nequit. Similiter in resuscitatione spirituali, quæ per justificationem evenit, non ita ul cadaveri physico, sic etiam peccatori decst omne genus vitæ aut vir­ tutis vitalis ; cum is gratia praeveniente excitatus ct adjutus, motus salutares edere possit, et sic Deo se ad vitam revocanti cooperari. Cælcrum hæ et etaliæ incarnationis aut miraculosornm operum comparationes quidem usurpantur a Patribus ad declarandam auxilii divini gratuitatem, minime vero transferri debent ad exponendum ejus operandi modum; ob quem plures Qucsnelli propositiones a 2P ad 25'"n merito sunt damnata*. Inst. 1. Ubi Deus omnia ct totum operatur, homo operatur nihil : sed Ileus omnia operatur in hoc negotio, aiente Paulo 1. ad Cor. 12. v. 6. : Qut geratur omnia in omnibus: et operatur totum, fatente Aug. in Enchir. c. 32. Restat......t ut totum Deo detur, (pii hominis voluntatem et prœparat adjuvanJam, et adjuvat prœpat•alam. Et L. de don. persev. c. 13. n. 33. Hoc nobis 25 iv. p. 1. 3W* L*, DE «MATIA ACTI U.l. expedii el credere el dicere, hoc est pium, huc verum, ut sit humilis el suhmissa confessio, cl detur totum Deo ; ergo. IL I). M. Ubi Deus omnia el totum adæquationc tum causæ tum effectus operatur, horno operatur nihil ubi omnia quidem et totum adæquationc effectus, non autem causa» operatur .V. Nullus quidem effectus est, ct in effectu bono nihil, quod Deus non operetur, et sic omnia ac totum adœqualiunc effectus operatur : hominem tamen cooperari ostensum est iiirn. 361. ; adeoque Deus non operatur omnia ct totum adæquationc causæ. Unde S. Avgust, senii. 13. de verbis Apostoli (ai. serm. tS6. n. 13.): Prorsus hoc credite, sic ros agere buna voluntate. Quia vivitis, utique agitis. Non enim adjutor est ille (Deus), si nihil agatis : non enim cooperator est ille, si nihil operamini. Inst. 2. Deus ita operatur, ut etiam excludatur humana cooperatio; tum quia Psalmista Ps. 99. v. 3. ait : Scitote, quoniam Dominus ipse est Deus: ipse fecit nos, et non ipsi nos; quod ex versu subséquente S. Augustinos inlelligendum de secunda generatione contendit : tum quia S. Doctor L. de gr. ct lib. arb. c. 17. n. 33. ait : Ut velimus, sine nobis operatur; ergo. R. .V. .4nL Textus primus simili modo explicandus est, præsertim cum Aug. serm. 13. c. i 1. (al. semi. 1G9. n. 13.) id manifeste declaret : Totum ex Deo; non tamen quasi dormientes, non quasi ut non conemur, non quasi ul non velimus... Qui ergo fecit te sine te, non te justificat sine te; ergo fecit nescientem, justificat volentem; tamen ipse justificat, ne sit justitia tua. Quoad textum secundum addi oportet, quod ibidem statim subjungitur : Cum autem volumus et sic volumus, ut operemur, nobiscum cooperatur; itaque illa suasio cl inspiratio ad volendum, quæ est gratia excitans, fit a Deo sine nobis saltem libere cooperantibus; non autem ipsa voluntas nostra bona et opus salutare sine propria libertate et cooperatione habetur. Inst. 3. Homo non potest resistere voluntati divinæ; ergo nec gratiae divinæ : tum quia hæc nihil aliud est, quam omnipotens Dei voluntas et operatio : tum quia, si homo resisteret gratiæ Dei, consequenter et ejus volun­ tati resisteret. R. V. Cons. Disparitas est. Voluntas Dei scilicet absoluta et efficax, fru­ strari non potest, neque etiam effectu quantumvis a nostra libertate depen­ dente carere; tum quia ejusmodi decreta Dei fiunt, prælucente scientia media de futuro consensu, quæ falli non potest : tum quia homo impedire non potest, ne Deus habeat et adhibeat media, quæ, licet ex se sint repudiabilia, Deus tamen infallibililer præv ideal conjungenda cum consensu hominis libero, ul docet S. Aug. L. 1. ad Simpl. q. 2. n. 13. ubi ait : Non potest effectus misericordia· Dei esse in hominis potestate, ut frustra ille misereatur, si homo nolit ; quia, si vellet etiam ipsorum misereri, posset ita vocare, quo­ modo illis aptum esset, utri moverentur, et intolligerent, et sequerentur. Gratia vero ex natura sua est repudiabitis, adeoque eidem homo absolute resistere potest : quin etiam si gratia sit medium adhibitum vi voluntatis Dei efficacis, tamen, quia de se repu diabi lis manet, homo eidem potest resi­ stere potentia non quidem reducenda, sed reducibili ad actum. Ad rationes N. .4ss. Prioris quidem falsitas liquet ex dictis num. 232. posterioris vero ex contradictione, quam involvit, cum supponatur, talem gratiam esse et non esse habituram effectum. Supponitur enim gratiam dari EFFICACIA GRATIÆ ACTUALIS. pfitf ex vi voluntatis absolutœ cl efficacis, idcoque piævideri infallibiliter habitu­ ram cflechmi ; cum nulla delui· gratia ex vi talis voluntatis, quæ prius non prævideatur a Deo habitura eHecluin, si daretur; simul tamen etiam suppo­ nitur, gratiain non habituram eH’cctum, cum homo supponatur ei resistere. /ust. i. Cum gratia non stat potentia peccandi, ut docet tum Joannes ep. 1. c. 3. v. 9 : Omnis, (pii natus est e.v Deo, peccatum non facit : quoniam ■tinen ipsius in eo manet, et non potest peccare ; tum Aug. L. de coit, et gr. c. tin. 33. Prima libertas voluntatis erat, posse non peccare: novissima erit multo major, non posse peccare ; ergo’. It. .V. Ant. Textus Apostoli intelligendus est non de auxilio gratiæ, sed dc gratia charitatis, el quidem in sensu composito, quatenus ex Deo natus, quamdiu nativitatem hanc el semen gratiæ, quo renatus est, conservat, ejusque ductum sequitur, peccare non potest; aut in sensu formali, quantum scilicet est cx parte nativitatis divinæ, cl si vim nativitatis divinæ et gratiæ spectes, quæ si sinatur agere, nec ei resistat liberum arbitrium, excludit omne peccatum, ne cum eo possit consistere : non tamen in sensu c/wisoaut materiali,· cum justus absolute peccare possit; ut in eadem ep. indicat Apo­ stolus, dum c.2. v. 1. ait : Filioli mei, hæc scribo vobis, ul non peccetis. Textus S. Aug. non pertinet ad gratiam, sed ad donum impeccabilitatis, immortalitatis el perseverantiæ, quo ornantur Beati in coelo; neque hic opponitur status innocentiæ statui naturæ lapsæ, sed statui gloriæ, ut ex verbis immediate subjunctis liquet : Prima immortalitas erat posse non mari: novissima erit multo major, non possemori. Prima erat perseverantiœ potestas, fonum posse non deserere : novissima erit felicitas persëverantiœ, bonum non posse deserere. Inst. a. Gratia juxta Aug. L. de gr. et lib. arb. c. 16. habet vires efficacissimas ; juxta eumdem L. decorr. et gr. c. 12., movet indeclinabiliter et insuperabiliter; juxta Ecclesiasticas preces etiam rebelles compellit volunta­ te ; ergo nécessitât. R. Quoad I0”. N. Cons. Quia vires gratiæ quantumvis sint effwacissimœ, possunt tamen esse repudiabiles et subjectæ libero arbitrio. Quoad S"1". .V. /I. Verba enim indeclinabiliter et insuperab iliter non affi­ ciunt modum agendi gratiæ, sed ipsam voluntatem a Deo motam el consen­ tientem, quatenus hæc jam nequeat superari a tentalionc et adversitate ; unde S. Doctor postquam dixisset : Subventum est igitur infirmitati voluntatis humana, ut divina gratia indeclinabiliter et insuperabiliter ageretur ; sub­ jungit : cl ideo, quamvis infirma, non tamen deficeret, neque adversitate aliqua rinceretur; et infra : Infirmis servavit, ut, ipso donante, invictissime quod fonum est vellent, et hoc deserere invictissime nollent. Præterea vide dicta num. 2R2. ad Inst. 2. Item I). A. Compellit proprie et stricte, seu cogit ct nécessitai Λ*, improprie ct late, seu efficaciter movet ct facit, ut voluntates ei nolentibus fiant volentes C. Inst. 6. Voluntas sine gratia nihil boni operari potest: gratiam accipit ante usum libertatis: gratia efficaci posita, necessario ponit opus bonum; ergoR. Vera quidem est propositio prima, quod voluntas sine gratia sit omnino insufficiens et nihil boni operari possit : secunda rursus est vera, quatenus dicit, gratiam dari el accipi ante actualem aut prævisum absolute fut urum .166 DE GNATIA AClUAl.i. libertatis usum ; falsa tamen est, si excludatur scientia media seu prævlsio consensus liberi sub conditione futuri : tertia est absolute falsa; cum de necessitate antecedente, non autem consequente tantum enuntiet. Inst. 7. Per gratiam voluntas non tantum regitur, sed agitur, ut pluribus in locis maxime L. de gest. Pelag. c. 3. Aug. ait : Procul dubio plus est agi, quam regi : qui autem regitur, aliquid agit : qui autem agitur, aliquid agere ipse vix intelligitur : et tamen tantum prœstat voluntatibus nostris gratia Salvatoris, ut non dubitet Apostolus dicere : Quotquot Spiritu Dei aguntur, ii sunt fflii Dei; ergo nullus hic est usus libertatis humante. H. .V. Cons. Tum quia per hæc verba: Qui autem agitur, vix aliquid agere intelligitur, principalis duntaxat, non autem omnis actio excluditur; tum quia actione ista divina excitatio etiam repudiabitis intelligitur, ut S. Doctor in Enchir. c. 64. declaravit his verbis : Quamvis de illis sit vera­ citer dictum : Quotquot Spiritu Dei aguntur, hi sunt filii Dei : sic tamen Spiritu Dei excitantur, et tanquam filii Dei proficiunt ad Deum, ut etiam spiritu suo.......tanquam filii hominum, quibusdam motibus humanis deficiant ad se ipsos et ideo peccent. 363. Dico II. Efficacia gratiæ non stat in entilate auxilii, virtute sibi intrinseca xoluntatcm sic moventis , ut simpliciter el absolute implicet non sequi consensum. Prob. universim contra Thomistas, Scotistas, etc. Gratia præveniens eflicax est talis natura», ut possit repudiari et frustrari eilectu ; ergo efficacia hujus gratiæ non stat in entitate auxilii virtute sibi intrinseca sic moventis voluntatem etc. Prob. Jnf. 1°. S. Paulus 1. ad Cor. 15. v. 10. ait : Gratia ejus in me vacua non fuit, sed abundantius omnibus laboravi; et 2. ad eosd. 6. v. 1. scribit: Adjuvantes autem exhortamur, ne in vacuum gratiam Dei recipiatis. Inde sic arguitur : Gratia, de qua Apostolus utrobique loquitur, est talis naturæ, quæ potest repudiari, seu carere eilectu, quia juxta S. Ambros. et D. Tuom. in hos textus, tunc gratia in vacuum recipitur, (piando nullus ex ea effectus percipitur, secundum illud Isa. 55. : Sic erit verbum meum, quod egredietur de ore meo ; non revertetur ad me vacuum, sed faciet, quœcumque volui : sed gratia, de qua utrobique loquitur Apostolus, est efficax; tura quia eodem sensu accipitur posterior gratia, quo sumitur prior, quæ certo est efficax : tum quia cx utroque sensu ostenditur libertas arbitrii sub gratia; ut patet ex Ave. L. de gr. et lib. arb. c. 5. n. 12. 2°. Gratia, cui potest resisti, cui liberum arbitrium a Deo motum et exci­ tatum dissentire potest, si velit, quam homo abjicere potest, debet esse talis naturæ, quæ repudiari el eilectu carere valeat : sed Concilia Sexox. ac Trid. dum hæc prædicata enuntiant de gratia, loquuntur de praeveniente efficaci; turn quia hic agunt contra Haereticos, qui nullam nisi efficacem gratiam admittunt, el eadem libertatem hominis everti contendunt : tum quia Sesox. loquitur de auxilio gratiæ trahentis, et cujus interiore afflatu con­ tacta humana voluntas sc convertit in Deum; Trio, autem de gratia, cui coo­ peratur libere assent iendo homo \el arbitrium humanum. 3°. Si gratia præveniens efficax non foret naturæ talis, ut posset repudiari, destrueret libertatem arbitrii : nam tenet se ex parte actus primi ; et si non EFFICACIA CRATIT. ACTUALIS. .989 esset repudiabitis, voluntatem anlccedenter ne ineuperabiliterad consensum obligaret ; ergo. 4°. Eadem gratia, quæ in quibusdam est efficax , in aliis non est efficax, elcaret effectu seu consensu; ergo gratiæ efficacia statui nequit in rntitale auxilii virtute sibi intrinseca voluntatem sic moventis, ut simpliciter et absolute implied, non sequi consensum. Prob. Ani. Matth. 11. v. 21. Chri­ stus ait : Si in Tyro et Sidone factœ essent virtutes, quœ factœ sunt in vobis, olim in cilicio et cinere pumitentiam egissent ; ergo eadem auxilia, quæ in Judæis fuerunt ineffieacia, et caruerunt effectu, in Tyriis et Sidoniis effi­ cacia fuissent, et conjuncta cum effectu. 5“. Effectus gratiæ efficacis dependet etiam a libera electione, determina­ tione et operatione voluntatis creatæ ; ergo efficacia gratiæ non stat præcise aut in sola entitate auxilii, aut in ejus motione tali, ut implicet, non sequi consensum. Prob. Ant. 1. Ex Eccli. 15. v. 14. Deus ab initio constituit homintm, et reliquit illum in manu consilii sui, etc. 2. Ex Trid. , quod Sess. 6. c. 7. declarat : Justitiam in nobis recipimus, unusquisque suam secundum men­ suram, quam Spiritus sanctus partitur singulis, prout vult, et secundum propriam cujusque dispositionem et cooperationem. 3. Ex effectu gratiæ effica­ cis, qui est operatio meritoria : sed ad operationem meritoriam non minus requiritur , ut pendeat ab electione libera et propria determinatione, quam ut sit a gratia divina ; ergo. 364. Obj. Scriptura pluribus in locis adstruit gratiam tum prœdeterminantern, tum per se efficacem ; ergo. Prob. Voluntas nostra ita essentialiter pen­ det a Deo in actibus etiam liberis et bonis, ut eos ipse in nostra voluntate operetur; palet ex Isa. 26. : Omnia opera nostra operatus cs in nobis; et ad Philipp. 1. : Qui cœpit in vobis opus bonum, ipse perficiet; ergo Dens volun­ tatem ad hos actus prædeterminat. R. V. .1. Non vacat hic examinare, an testimonia Scriptura in sensu litte­ rali de auxilio gratiæ asserantur, nec ne ; sed eo inierim supposito, Ad prob. R. _V. Cons. Ex eo enim, quod Deus operetur nostra opera, gra­ tia duntaxat adjuvans, non autem præveniens, multoque minus prædetenninans, rite infertur. Præterea primus textus non potius inferret pradeterminationein in operibus bonis, quam malis : secundus autem , juxta D. Thomam, non minus excludit errorem eorum, qui dixerunt, necessitati voluntatem, quam Pelagianorum, qui volebant opera bona solis naturæ viri­ bus inchoari et perfici. Inst. 1. Deus habet liberum creatura arbitrium in manu sua, ut quo­ cumque voluerit, vertat illud; patet ex Prov. 21. : Sicut divisiones aqua­ rum, ita cor Pegis in manu Domini : quocumque voluerit, inclinabit illud ; Jerem. 18. : Sicut lutum in manu figuli : sic ?;o.x in manu Domini ; Esther 14.: Transfer cor illius in odium hostis nostri, ct 15. : Convertit Deus spiritum Pegis in mansuetudinem. Sed hoc fieri non potest nisi prædeterminando ; ergo. R. V. m. Sicut hoc fieri non debet necessitando, sic nec prædeterminando; quia Deus per cogitationes sancias et congruas, atque per inspirationes et affectiones cogitationibus illis proportionates, ita movere potest hominis arbi­ trium. ut quo voluerit, vertat illud. Plus non exigere textum primum ipsa 390 ; DK GRATIA ACTUALI. verba salis declarant : secundus quidem, si comparatio sumatur tanquam omnimoda, amplius quid desiderabit, sed quod sit hæreticum ; nempe homi­ nem habere se mere passive : reliqui vero mutationem nonnisi morali modo factam, si contextus attendatur, insinuant. Esther enim c. 14. ita loquitur : Tribue sermonem compositum in ore meo in compertu tonis, et transfer cor illius, etc. ; ex qua petitione apparet mutatio­ nis medium fuisse sermonem ad movendum accommodatum et aptum,cui Deus interius rationes congruas proponendo et allectiones ad persuasionem conducentes excitando cooperaretur. Cæterum ex his et similibus locis Alg. L. i. contr. 2. epist. Pelagii c. 20. universim quidem gratiæ efficacis auxi­ lium, non vero naturam vel operandi modum colligit; quin L. de gr. et lib. arb. c. 21. eadem testimonia usurpat, ut probet Deum etiam ad mala inclinare; quod certe Deus directe ac positive non facit, adeoque nec prœdeterminando, præsertim si modus agendi per angelos bonos vel malos ibidem aS. Doctore assertus admittatur. Inst. 2. Voluntas divina est efficacissima et omnipotens, cui non valet resistere humana voluntas; patet ex Isa. 46. Consilium meum stabit, et omnis voluntas mea fiet; Esther 13. : Domine rex omnipotens, in ditione tua cuncta sunt posita, et non est, qui possit tuœ resistere voluntati. Sed hæc antecedit deliberationem voluntatis humanae; ergo. R. D. m. Voluntas Dei præcedit deliberationem voluntatis seu consensum absolutum C. conditionatum .V. Ex testimoniis relatis defendenda sunt Ca­ tholicis omnibus quatuor dogmata ad Deum perlinentia : lum. est, consilium divinum nec deficere nec frustrari posse : 2um. voluntatem Dei efficacem et absolutam semper impleri : 3um. in manu divinre potenliæ omnia esse con­ stituta : 4U®. neminem tali voluntati divinæ posse resistere. Iisdem vero rursus quatuor alia ad hominem spectantia aliunde debent esse indubitata. Eorum 1°“. est, divinæ voluntatis efficaciam et omnipotentiam non auferre, nse resistere in scn.su composito, seu posse conjungere dissensum cum motione gratiæ, quod ipsum Jansenius L. 8. de gr. Chr. c. 3. negat : non vero negat, hominem resistere posse in sensu diviso, seu sub motione gratiæ manere in homine potentiam peccandi, positam præcise in eo, quod voluntas adhuc sit flexibilis ad ma­ lum, et cum ea remaneat concupiscentia ; per quod eodem Libr. c. 20. sc di­ stinguere conatur Jansenius. 3°. Dum Jansenius scribit, Calvinum nolle, quod hominis voluntas gratiæ moventi pedissequa consentiat, falsum imponit; cura hic loco designato sic loquatur : Quatenus voluntas a gratia prœvenitur, in eo, ut pedissequam appelles, tibi permitto : sed quia reformata opus est Domini, hoc perperam homini tribuitur, quod prœcenienti gratiæ pedissequa voluntate obsequatur. Itaque Calvinus duntaxat negat, liberum esse homini obsequi, vel non obse­ qui pro arbitrio, atque hinc non tribuendum esse homini, quod obsequatur; quam ipsam doctrinam Jans. L. de gr. primi hom. et ang. c. 15. profitetur. 4°. Dum Calvinus contendit, virtutem et vitium, bene agere el male, non esse in nostra potestate, idem negat et asserit, quod Jansenius; quia negat esse in nostra potestate, quæ sit ad neutram partem determinata ct libera a necessitate, non vero negat esse in nostra potestate, quæ, quamvis sit alli­ gata uni parti, tamen adhuc sponte agit, et non coacta. 5°. Dum Calvinus tollit ab homine liberum arbitrium, illud non in alio sensu negat, quam qno etiam negatur a Jansenio, nempe sumptum pro facultate agendi el non agendi expedita et immuni ab omni necessitate ante­ cedente simplici etiam voluntaria : et e contra etiam admittit in sensu Jan­ senii, nempe sumptum pro sola libertate a coactione seu facultate agendi sponte el non coacte. Conf. Quamvis Calvinus suis de gratia el libero arbitrio erroribus adjunxe­ rit alium, nempe mandata Dei etiam cum quacumque efficaci gralia esse servatu impossibilia, atque hinc videatur satis amplum discrimen inter cura ac Jansenium hoc dogma repudiantem intercedere; tamen inter utrumque rcipsa non est distinctio in dogmate, sed tantum in principiis. Juxta Cal­ vinum enim praecepta sunt servatu impossibilia, quia homo in quolibet opere etiam salutari peccat : ideo autem peccat, quia cuilibet actioni deliberatæ )>E GRATIA VICTniCÉ JANSEMU 399 conjunctus est motus concupiscentia; indelibcratus, qui in hujus hæretici opinione veri peccati rationem habet. gr Iu Janseniano autem systemate etiam semper adest delectatio concupi­ entia·, quæ, quamvis sit relative minor, ubi adest delectatio victrix coelestis, tamen deliberatum aliquem motum voluntatis in malum excitat, sicut ex doctrina Jansenii L. 2. de gr. c. 27. minima gratiæ delectatio semper imper­ fectum aliquem pietatis affectum deliberatum producit, quantumvis ex adverso concupiscentia ardentior pugnet el vincat ; ergo in hoc systemate homo in quolibet opere etiam salutari peccat ; ergo, quia homo semper peccat, praecepta Dei homini impossibilia evadunt. 3G9. Dico II. Efficacia gratiæ neque stat in delectatione relative victrici ad sensum quorumdam Catholicorum supra expositum. Prob. I. Principium hoc, quod voluntas majori semper delectationi obse­ quatur, Catholicis maxime suspectum videri debet; tum quia Janseniushoc tanquam cardinem et basin suæ doctrinae, et tanquam filum Ariadneum in Augustiniano labyrintho habuit ; tum quia hoc salvo caetera omnia salva esse contestati sunt celebriores Jansenii sectatores, ut Abbas de Bourzeis coli. 3. c. 30. declarat : tum quia ex hoc principio cætera doctrinæ Jansenianæ capita naturali promis ac necessaria illatione consequuntur : sed huic principio nixa etiam est Catholicorum ista de efficacia gratiæ sententia; ergo. Prrina speciosa* fœminœ, et movet ad delectationem fornicationis : sed si plus delectat pulchritudo illa intima et sincera specits castitatis, per gratiam quæ est in fide Christi, secundum hanc vivimus, d secundum hanc operamur ; ubi sicut delectatio fornicationis iutelligitur deli­ berata, utpote distincta a motu lenlalionis indeliberato præcedente cl movente, sic etiam major delectatio coelestis cx motu castitatis indeliberato \ I bi: GHATIA VICTRICE JANSE.ML 403 proveniens pro complacentia libera est habenda : maxime cum hic pona­ tur tanquam proximum actionis et instituti vivendi principium. P. Ex scopo vel occasione; quia ubi hanc sententiam profert S. Doctor, expendit verba Apostoli , quæ enuntiant, non esse sub lege ductos a spi­ ritu. probalque illos spiritu duci, in quibus fructus S. Spiritus, charitas nempe, gaudium, pax, etc. regnant, illos autem non duci, in quibus regnant peccata, ac demum unius præ allero regni eminentiam ad majorem dele­ ctationem vel in his fructibus, vel in peccato reducit : unde sicut hæc regna eonimque dislinctiva actus liberos designant, sic et pro eminentiæ notis delectationes deliberatas arguunt. Idem dicendum de textu secundo. Inst. 5. Experientia constat, tanto vehementius nos aliquid velle, quanto ardentius id nos delectat : et videtur contra rei naturam, ut delectatio minor vincat majorem, sicque voluntas non feratur semper ac infallibiliter ad id, quod amplius delectat. R. Quoad lDnl. experientiam non id testari in delectatione indeliberata, sedduntaxat in libera, ideoque hunc tantum illius parœmiœ esse sensum : quanto efficacius aliquid volumus, atque hinc deliberate delectamur arden­ tius, tanto vehementius id facere proponimus, atque ipso opere exequimur. Quoad 2n:n. 1). Videtur contra rei naturam , ut delectatio deliberata minor vincat majorem T. ex dictis contra axioma 1,U’,IM. Videtur contra rei naturam, ut delectatio indeliberata minor vincat majorem subd. si comparetur precise delectatio una ad alteram C. si utraque comparetur ad voluntatis libertatem A'. Delectatio indeliberata major magis sollicitat ct inclinat voluntatem ad consensum, quam minor; ct in hoc major vincit minorem: voluntas nihi­ lominus hinc minus, illinc magis sollicitata et inclinata, nec necessario, nec infallibiliter, nec semper sequitur majorem inclinationem, aut a majore ad assensum determinatur; sed sub ipsa etiam inæqualitate propensionis reli­ net indifferentiam electionis ct activam , seipsam elective determinat sæpiusque adoptat minus delectabile præ majore delectatione. 3~r2. Obj. II. S. Alg. docet, omnem gratiam esse inspirationem sancîæ dilectionis et delectationis. Dilectionis L. de sp. et lilt. c. 3., charitatis L. I. ad Siinpl. q. 1 amoris L. Disp. cont. Fortunat., bonœ concupiscentiæ L. de sp. ellill. c. 4., cupiditatis boni L. 2. ad Bonif. c. 9 bonœ voluntatis L. degr. Chr. c. 24. etc. delectationis ct suavitatis maxime L. 2. de pecc. mer. c. 18. 19. cl enarr. in Ps. 84., dulcedinis L. 2. ad Bonif. c. 9., conde­ lectationis L. 1. de nnpt. et concup. c. 30., jucunditatis in enarr. Ps. 85.. voluptatis Tr. 26. in Joan. etc. R. D. Gratia in sensu absoluto omnis est inspiratio etc. .Y. in sensu accommodo subd. est inspiratio dilectionis et delectationis proprie ac stricte sunipke A', minus proprie ac late sumpte C. Plus non evinci cx tot nominibus ostendit tum ipsa hæc vocabulorum œqu ipollentia, qua voluntas quæcumque bona charitas appellatur : lum illud, quod sequeretur omnem gratiam esse charitatem habitualem, cum etiam illa, qurc diffunditur in cor­ dibus nostris, charitas soleat ab Aug. frequenter pro quacumque gralia usur­ pari. Porro hic sensus et minus universalis et minus proprius notandus etiam est pro reliquis corollariis et eorum probationibus. Inst. I. Delectationem hanc sanctam et gratiam habere suos gradus, nec I♦ HH DE ι.ΙΙΛΠΛ ACTUALI. semper esse efficacem et conjunctam cum elleclu, patet turn ex verbis Arc. serm. 17. de verb. Apost. c. 2. (al. serm. 159. n. 2. ). Amanda est justitio, ei in justitia amanda gradus sunt proficientium ; el L. degr. el lib. arb. c. 15.· tirulia Dt'i semper est bona, ct per hanc fit ut sit homo bonœ voluntatis... per hunc eltatn fit ut ipsa bona voluntas, quee jam esse erepit, augeatur, el lam magna fiat, ul possit implere divina mandata quæ voluerit, cum valde perfecteque voluerit. Tum ex conversione S. Acg., quam ipse in Libris Confess, descripsit : in hac enim Deus primum data gratiæ suavitate oppositas cupi, dilates reddidit minusjucundas, ut ait L. 6. c. 5. ; tum conscienliæ stimulis illum pupugit L. 7. c. 8.; postea coepit ad bonum incommutabile trahere ibid. c. 17. ; consecuta hinc est charitalis et cupiditatis pugna L. 8. c. 5.; succedente deinceps nova gratia impediebatur vis concupiscentiæ ct relapsus in pristina peccata ibid. c. II.; tandem obtenta est victoria jucunditate maxima consecuta, ut L. eod. c. 12. narratur. R. Quoad I1®. p. D. Sancta delectatio et gratia habet suos gradus hoc sensu, quini alia sit remote, alia proxime sufficiens, vel alia sit gratia ad volendum, alia ad exequendum, vel alia det simpliciter posse, sed cum quadam difficultate, alia vero etiam cum facilitate C. hoc sensu, quod c duabus gratiis vere sufficientibus sive ad volendum, sive ad agendum alia vel absolute in se. vel relative ad oppositam concupiscentiam sit minor, ct hinc non pnestet ad volendum vel agendum, alia vero tanquam absolute vel relative major id præstare queat .V. Quoad 21®. p. D. Gratia non est semper efficax ob hominis arbitrium libere eam respuens C. praecise ob minores virium gradus, aut opposite cupiditatis indeliberatæ majorem resistentiam .V. Textus prior ad delecta­ tionem maxime indeliberatam plane est impertinens : after sive degratiasuccessive majore, sive de eadem gratia successive majorem effectum obtineute agat, nihil adversariis favet; cum plenus et perfectus offectus non in gratiæ entitatem, sed in voluntatem adjutam ac deliberate agentem referatur : item tenet de postremo, in quo sub nomine parvœ gratiæ intelligi gratiam ora­ tionis ac remote sufficientem n. 330. ostensum est. Demum conversionis Augustinianœ exemplum probat quidem varietatem gratiarum, luctam gratiæ cum cupiditatibus, et successivum salutis profe­ ctum, quæ omnia et nos admittimus; non vero probat, aut gratiæ minoiis insufficientiam, aut majoris necessariam vel infallibilem vim, aut incfiicaciam præcise ex indeliberatæ cupiditatis superioritate profluentem. Inst. 2. Delectationem victricem esse gratiam efficacem, patet rursus tt Aug. L.de gr. et corr. c. 11. n. 31. : Secunda (gratia) plus potest,' qua etiam fit, ut velit, et tantum velit, tanloque ardore diligat, ut carnis voluntatem contraria concupiscentem voluntate spiritus vincat. L. de sp. ct litt. c. 29. n. SI. Inspirata gratia suavitate per Spiritum sanctum facit plus delectare quod preeeipit, (piam delectat quod impedit ; L. 2. de pecc. mer. c. 19. etc. R. D. Delectatio scilicet indeliberata victrix, h. c. habens in se majores suavitatis gradus, quam opposita cupiditas, est semper gratia efficax .V. victrix, h. e. quæ, quamvis gradibus minor, ita allicit, vel allectura pro­ videtur voluntatem, ul ipsa ampliorem delectationem ex libera electione sua habeat in bono proposito, quam in malæ cupiditatis illecebris C. vel suW. est aliqua gratia efficax C. est omnis seu convertibiliter gratia efficax Λ’. *>>? •- ■ HT? ■ ι* ~ . 1*1 > DE GRATIA VICTRICE JANSENII. 40‘) Sensum nostrum comprobant ipsa Aug. testimonia, quia in prioribus omni­ bus superior,itas et victoria non adjungitur delectationi indeliberalai seu enlilali gratiæ, sed delectationi deliberata·, seu voluntati et dilectioni : hoc ipsum etiam asserendum esse de postremo, liquet ex contextu; ubi posterio­ ribus verbis delectatio per dilectionem liberam explicatur. Inst. 3. Delectationem victricem necessario sequi voluntatem el effectum, patet ex Acg. L. 13. de Civ. c. 7. In abundantia gratiæ Spiritus illius, qui ubi vult, spirat, tantum Christum amare possent, ut cum in tanto vitee di­ scrimine.... negare non possent. H. D. Delectationem indeliberatam et præcisc ex se majorem, seu victricem sequitur necessario effectus N. delectationem vel deliberatam, vel etiam indeliberatam, prout congruam ex divina præscienlia subd. sequitur effectus necessario necessitate antecedente Ar. mere consequente C. Responsioni congruit textus Augustini, in quo non posse idem sonat ac nolle ; quod patet tum ex his præcedentibus : Qui mortem, cum possent, ideo non distulerunt, quia maluerunt Christum confitendo finire vitam, etc., tum ex iis, quæ sequuntur : Quibus cum tanta gratia est preemissa et preerogata mors Christi, ut ad eum aequirendum suam non cunctarentur impendere. 372. Obj. III. Systema delectationis relative victricis, prout a Catholicis adoptatur, salis differt a Janseniano; ergo non est rejiciendum. Ant. patet: 1°. Catholici delectationem victricem statuunt cum indifferentia judicii, et hinc cum vera libertate conjunctam : Janseniani autem eamdern penitus sejungunt a deliberatione et indifferentia judicii : 2°. Priores volunt, ex victrice delectatione sequi duntaxat in fall ibi liter effectum, ct voluntatem nunquam ponere oppositum delectationi superiori : posteriores amplius quid exigunt, ac delectationi tribuunt : 3°. Illi necessitatem solum improprie didam admittunt : hi proprie dictam.intelligunt. -Ij ; OF! GRATIA ACTUALI. Haque oporiel non tantum indifferentiam judicii mere speculativam, sed practicam, infallibilitatem non antecedentem, sed tantum consequentem, ne­ cessitatem non ortam e\ superioritale gratiæ, sed in liberi consensus provi­ sione fundatam admittere, ut vera differentia interveniat. Inst. t. Hoc systema male rejicitur tanquam inimicum libertati humante, Nam delectatio sancta victrix, in qua statuitur gratia efficax, nihil aliud est, quam delectatio moraliter determinans, vel ita movens voluntatem ad assen­ sum, ut reddatur moraliter impossibilis dissensus : sed delectatio sancta moraliter determinans vel ita movens voluntatem potest dari etiam sine Iasione libertatis, ut etiam c Societate admittunt Suarez,Ripalda, Tanner etc., atque tum paritas cum tentatione gravi, tum timor mortis temporalis et amor vitee corpore® naturaliter impressus, et tamen cum libertate compossibilis ostendunt ; ergo. R. .V. .Id prob. I). M. Gratia efficax el victrix delectatio nihil aliud est, quam delectatio qualiscumque, et quomodocumque moraliter determi­ nans etc. .V. quam delectatio systematica et certa lege moraliter determinans C. M. Similiter D. m. sed delectatio qualiscumque, seu quomodocumquemo­ raliter determinans potest dari sine libertatis læsionc T. systematica, seu certa lege determinans.V. Delectationem relative victricem ex legibus syste­ matis hactenus expositi esse inimicam libertati liquet ex probation i bus allatis. Prælerea, cum hic statuatur, voluntatem non posse agere nisi ei' dele­ ctatione, nunquam etiam agere secundum delectationem in feriorem, α\Λ ubi delectatio utrinque est œfjualis, ac tandem infallibiliter agere secundum delectationem superiorem ; sequitur omnino, delectationem victricem esse unicum antecedens ac inevitabile principium determinationis, voluntati vero nec electionem, nec, si vim determinandi etiam habet, usum el exerci­ tium relinqui. Quare nihil juvat, a laudatis Auctoribus admissam esse delectationem aliquam, quae illaesa hominis libertate moraliter certo conncdatur cum voluntatis assensu, nisi ostendatur, ab iisdem etiam idem systema et omnem delectationis relative victricis œconoiniam esse adoptatam. Inst. 2. Inter Catholicos hoc systema mitigatum imprimis approbarunt Card. Laurea in Opusc. 3. de gratiis actualibus, et I). d’Aubigné Archiep. Rothornagens. in Docnm. pastorali an. 1708.; turn illud præformarunt Francise. Macedo in Cortina el Scrinio, Cardinalis Norisius in Historia Pelagiana, et Antonin. Massoulie in 1). Thoma sui interprete : demum aperte propugnarunt Nicolaus I’Herminier in summa Theologiae, Gaspar Juenin in Institutionibus Theologicis, Ludov. Haberi in Theologia Dogmatica et Morali, Berti in Disciplinis Theologicis, aliique plures; ergo cum horum fides ct doctrina non sit suspecta, systema delectationis victricis tanquam innoxium agnosci debet. R. 1° Plures sunt, qui negant partim Ant., partim Cons. Prius quidem, quia contendunt Lauream hoc unum docuisse, quod cx gratia delectatio quædam velut ex causa effectus profluat, sed quæ sit motus omnino deli­ beratus et ex determinatione voluntatis propria ortus. Aubigneum voluisse solum, sententiam ideo precise non mereri censu­ ram, quia vim et efficaciam gratiæ in victrice delectatione ponit, cum sensus Catholicus subesse possit. Macedum asseruisse quidem gradus gratiæ diversos, nec ad omnem ejus l»E GRATIA CONGRUA, 9 H H 407 sufficientiam postulasse potestatem operandi proximam el expeditam, quin lamen reliqua systematis capita admitteret. Xorisium in vindiciis ter repetendis priora sua asserta attemperasse vel explicuisse, ul cumMacedi sententia convenire se doceret. ilussoulieuin male sensisse, utpotequem Tournelius Tr. de grat. Quæst. 3. sub finem ostenderet, deserta hic schola Thomistica ad Jansenianos transiisse. Posterius vero, quia contendunt consequens supponere falsum, curn posteriorum Auctorum fidem ct doctrinam plane suspectam reddiderint non solæ Theologorum denuntiationes, sed Episcoporum gravissima judicia in mandatis suis el documentis pastoralibus. Ex eorum pluribus sufficiat laudare Episcopum Vapincensem, qui an. 1711. Summam l’Herminerii etiam secundo editam; Card, de Hissy Ep. Meldcnsem, qui an. 1711, insti­ tutiones Juenini, et an. 1712. animadversiones pro eodem auctore scriptas; Feiielonium Archiep. Cameracensem, qui an. 1711. Theologiam Lud. Haberli frustra defensam ; Saleonium Archiep. Viennensem, qui an. 1744. Disciplinas Berti censuris theologicis affecerunt et prohibuerunt. R. 2°. Transeat totum; quia nostrum non esse putamus, Catholicorum scriptorum positiones hæreseos aut erroris damnare. Sufficiat nobis oppositae sententiae falsitalem ostendisse, quæ non hoc ipso etiam abstergitur, si ut ab errore libera modestiæ ergo permittatur. ARTICULUS 111. AN EFFICACIA GRATIÆ STET IN CONGRUITATE AUXILII QUALICÜMQL’E? 373. Nuta. Efficaciam gratiæ in actu primo explicandam esse per congruitalem quamdam seu aptitudinem et proportionem auxilii ad effectum infallibiliter oblinendum conveniunt omnes, qui tum phrasin S. Alg., tum sen­ sum, in explicanda gratiæ efficacis notione sequuntur. Is enim, ne quid ex aliis ejus scriptis proferam, L. 4. ad Simpl. q. 2. n. 13. loquitur: Si vellet etiam ipsorum misereri, posset ita vocare, quomodo illis aptum esset, ut et moverentur, et intelligerent, el sequerentur. Verum est ergo, Multi vocati, pauci electi : illi enim electi, qui congruenter vocati : illi autem qui non congruebant neque contemperabantur vocationi, non electi, quia non secuti, quamvis vocali. Item verum est, Non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei : quia etiamsi mullos vocet, eorum lamen miseretur, quos ita vocal, quomodo eis vocari apium est, ut sequantur. Falsum est autem, si quis dicit : Igitur non miserentis Dei, sed volentis atque currentis est hominis; quia nullius Deus frustra miseretur : cujus autem miseretur, sic eum vocat, quo­ modo scit ei congruere, ut vocantem non respuat. Diversitas tamen est in modo exponendi congruitalcm etiam eam, quæ non mere interna est auxilio, nec in certa ac infallibili motione morali supe­ rius refutata consistit, sed quæ externa est, et ab adjunctis petitur. Nam alii eam ponunt præcise in habitudine ad effectum futurum seu eventum, quod Molinæ tribuitur : alii in contemperatimie quadam cum hominis ingenio^ natura, affectibus variisque locorum ac temporum circumstantiis, ul Scarez addit : alii in multitudine, varietate, consonantia et conspiratione |4uriu>n auxiliorum, quorum quideni singula effectu suo possunt seorsiiq - M* f Vt’ vTJ "4 .- -408 DE GRATIA ACTUALI. defraudari, al universa sic aggrediuntur hominem, obsident et fatigant, ut abeo consensum certissime obtineant : ita Thomassîxus. 374. Dico I. Ad efficaciam gratiæ necessaria est congruilas, stans in habitudine auxilii ad eventum; non tamen sufficit. Ratio primi est; tum quia sicut gratia efficax in actu secundo dicit habi­ tudinem ad consensum actualem, sic efficax in actu primo debet dicere habitudinem ad consensum futurum : tum quia sine hac habitudine non esset stricte, speciatim et proprie efficax, sed tantum generat i m et latius, et solum intelligerelur gratia sufficiens. Ratio secundi ; tum quia ex sola ista habitudine, prout vel in entilate gratiæ. vel in voluntate, libera consensus causa, fundatur, non intelligitur aut existit gratia effectum infallibiliter habitura; cum gratiæ enlitas possit conjungi cum dissensu, et voluntas libere ac contingenter sit consensura .' tum quia alias proprie loquendo discrimen, quod inter gratiam sufficientem et efficacem intercedit, teneret se duntaxat ex parte actus secundi, non vero primi; quod apud plcrosque etiam nostros male audit, et pro Societate nostra tum a Claudio Aquaviva an. 1613., tum a Mutio Vitelleschi an. 1616, impro­ batum est, et doceri prohibitum. 373. Dico II. Ad eamdem efficaciam necessaria est congruilas, stans in attemperatione auxilii cum homine ejusque allectionibus; non quidem, nl ea attemperatio precise enuntiat proportionem auxilii ad personam et ejus circumstantias sive intrinsecas, sive extrinsecas ; sed prout ea simul conno­ tât eventum; quamvis nec sic accepta sufficiat. Ratio primi est ; quia de hac congruitate intelligendns est textus Augu­ stin i num. 373. recitatus, ut ostendunt tum ipsa verba, tum contextus alia­ que testimonia. Ratio secundi est; tum quia gratia potest sortiri suum effectum independenter a quocumque loco, tempore, et aliis circumstantiis; ut testatur Arc. in Ench. scribens ; Quis porro tam impie desipiat, ut dicat Deum malas hominum voluntates, quas voluerit, quando voluerit, ubi voluerit, in bonum non posse convertere ; ct Prosp. in Carm. de Ingratis c. 16. canens : At vero omnipotens liomincm cum gratia salvat, Ipsa suum consummat opus, cui tempus agendi Semper adest, quæ gesta velit : non moribus illi Fit mora, nec causis anceps suspenditur illis : tum quia in gratia mere sufficiente potest esse eadem, imo major congruilas ad personam et circumstantias precise considerata, quam in efficaci, quin tamen sequatur effectus; et e contra minor congruilas ejusmodi deprehensa subinde fuerit in gratia efficaci, qualis fuisse videtur, quæ cor Assueri trans­ tulit in mansuetudinem , mulierem peccatricem Luc. 7. convertit, et &u/um minarum et cædis in discipulos Christi spirantem subito immutavit. Accedit, quod sine congruitate hujusmodi speciali ex sola libertate creata salis inlelligi ac Geri queat, cur idem homo in iisdem circumstantiis uni gratiæ consentiat, et alteri etiam numero tantum distincte dissentiat. Ratio tertii patet tum ex num. priore, tum ex verbis Acg. in nutamine DE GRATIA CONGRUA. 409 laudatis, ubi congruilas sub respectu ad eventum semper proponitur; secundam quem loquendi modum alia explicanda sunt, ubi ille respectus aperte non exprimitur. Id ipsum declarat Suarez L, 5. de gr. c. 52. Accedit testimonium S. Aug. L. 12. de Civ. c. G. perseverantiam in bono unius præ alio ad libertatem referentis : Si enim aliqui duo œqualiter affecti animo et corpore videant unius corporis pulchritudinem, qua visa unus eorum ad illicite perfruendum moveatur, alter in voluntate pudica stabilis perseveret, quid putamus esse causa-, ut in illo fiat, in illo non fiat voluntas mala?........Si eadem tentaiione ambo tenlcntur, et unus ei cedat atque consentiat, alter idem qui fuerat perseveret; quid aliud apparet, nisi unum voluisse, et alterum noluisse a castitate deficere ? Ratio quarti est; tum quia cntilas gratiæ in actu primo efficacis conjungi potest cum dissensu, seu gratia hæc ex natura sua est repudiabilis; tum quia nec ex proportione solitaria ad voluntatem ejusque affectiones, nec ex habitudine ad eventum habetur infallibilitas. 376. Dico III. Ad efficaciam gratiæ universim explicandam prorsus insuf­ ficiens est congruilas, stans in multitudine et consonantia plurium auxiliorum. Ratioest; quia sequeretur 1°. gratiam primani Angelis, Adamo, reliquisque postea hominibus datam non fuisse, imo nec esse potuisse efficacem : Nullum dari singulare gratiæ auxilium certo ac infallibiliter efficax, omneque auxilium, quod seorsim datur, esse inefficax : 3°. Non esse possi­ bilem instantaneam peccatoris obdurati conversionem, aut subitaneum actum virtutis heroicum : sed hæc omnia videntur absurda; partim quod repu­ gnent communi Theologorum sententiæ, et satis etiam manifeslæ ex Scri­ ptura et historia Ecclesiastica experientia? : partim quod divinæ omnipo­ tenti® ad versentur ; ergo. Conf. Quamvis in hoc systemate recte salvetur creati arbitrii libertas, et asseri possit infallibilitas gratiæ efficacis vaga el indeterminata, sicut similem necessitatem peccandi ex pluribus tentalionibus ortam exposuimus; nequit tamen salis explicari certitudo el infallibilitas divinæ providenliæ conveniens ac propria. yin Ιί*Γ » i ARTICULUS IV. IN QUONAM STET EFFICACIA GRATIÆ, TOTAQUE EJUS OECONOMIA ? 377. Nota I. Tria sunt, quæ in gratia efficaci distinguere oportet; lum. est visscu virtus effectiva consensus : 2,lin. actualis, el formalis ejusdem consensus effectio seu productio : 3um. infallibilis connexio gratiæ seu auxilii ipsius rum actuali el formali consensus effectione. Prius juxta omnes convenit auxilio perse, ab intrinseco, et ex vi præcise suæ entilatis physicae : cum enim gratia etiam in actu primo efficax supponatur esse causa propria ct per se salutaris consensus, et quidem in suo genere proxima et completa ; sequi­ tur omnino virtutem efficiendi essentialem illi esse et intrinsecam. Accedit, quod cx dictis gratia sufficiens physice consistat in aggregato ex gratiis exci­ tantibus el principiis gratiæ adjuvantis, proportionatam ct expeditam ad effectum potentiam praestante; adeoque id multo magis gratiæ efficaci sit I r Ζ· ♦Λ4!· Π 3 DE GRATIA CONGRUA. 413 gratia efficax saltem in prœsenti statu erit materialiter ct formaliter majus beneficium; turn quia non est ratio negandi Deo propriam rationem bencvolcnliæ in clargitionc gralire efficacis : tum quia gratia naturæ lapsæ juxta S. Aug. non tantum est polentior, sed et major, quam illa naturæ inlegræ : sed non est formale beneficium sine intentione benevola conferentis, ut patet in co, qui, dum rnelu naufragii sine voluntate favendi inimicis projicit inertes, quas videt illis profuturas, non dicitur erga inimicos beneficus : neque est formaliter majus beneficium sine majore affectu, qui ut sit major, debet esse efficax, ac consequenter prœdefinitio ; cum Deus affectu inefficaci in sua linea maximo possit intendere consensum sub auxilio sufficiente, quin tamen hinc magis sit beneficus in dissentientem sub eo auxilio; ergo. Infertur Γ. Discrimen inter gratiam actu efficientem ct inefficacem desumi quidem ab actu secundo, quo una efficit, secus altera : inter gratiam tamen, quæ simpliciter dicitur efficax, et sufficientem non in actu tantum secundo, sed alterius etiam in actu primo esse positum. 2°. Hoc discrimen in actu primo non esse intrinsecum ipsis entitatibus auxiliorum, aut provenire ex eorum natura vel gradu intensionis; sed esse citrinsccum, seu provenire ab extrinseco : adeoque denominationem effi­ cacis non esse essentialem et pure intrinsecam ; sed accidentalem, ct vel mere extrinsecam, si hæc denominatio explicetur per prædefinitionem, ct alia tanquam per formas extrinsecas; vel intrinsecam ab extrinseco, si per ea tanquam per terminos explicetur, quibus positis in auxilio resultat re­ spectus ad eosdem. 3®. Si gratia efficax consideretur præcise secundum se, et accipiatur quo­ modocumque posita, distinguitur a sufficiente per solum respectum ad futuritionem conditionatam ; quia tunc praescinditur vel non intelligitur substare scientiæmediæac prædefinitioni divinæ, quamvis rcipsa ejusmodi status non sil realis, et nunquam fuerit, aut sit possibilis : si vero consideretur simul ut medium proeidenliœ divinæ, aut benevolentiæ signum, ct prout actu a Deo gratia collata fuit, vel confertur, alios respectus habet adjunctos, ut ex prae­ missis liquet. 1°. Gratia efficax, maxime perseverantiœ in statu naturæ integræ collata dicebat duplicem dunlaxat respectum, ad futurilionem nempe conditionatam ct scientiam mediam, ct inde distinguebatur a sufficiente; quia dabatur scientia media tantum praelucente, non autem dirigente : dabatur cum prævisione quidem consensus, non autem ex ejusdem intentione et eo affectu, ut, si praevisa fuisset cari tura effectu, alia fuisset data; unde et dicitur relictu fuisse libero arbitrio, et vocatur auxilium sine quo non, non autem quo4 9·. Gratia efficax, quæ de facto datur, triplicem respectum ad memoratos terminos dicit, coque a sufficiente distinguitur; quia datur etiam dirigente scientia media, ex intentione efficaci consensus et eo affectu, ut alia daretur, si hæc praevisa fuisset non habitura consensum ; unde dat non tantum posse, sedet velle; vocatur auxilium, quo fit, ut faciamus et perseveremus: per illud Deus miseretur, cujus miseretur; discernit perfecte consentientem a dissentiente; inclinat hominum corda ct voluntates, quo vult etc. -· r> 43 ί '< Λ* · ) 381. Obj. I. Τιυη. statuit gratiam intrinsece efficacem stare cum libertate creata; ergo efficacia gratiæ non est repetenda ab extrinseco, sed ab inirin- 1 ■ it ■r 'i .1 ί i /54^ 1 JT??· E GRATIE AUXILIIS SUPERIORIBUS SECULIS INTER CATHOLICOS AGITAT.E ? 385. .Vota. Praeter Acta Lemosii, Pegnce, Coronelli aliorumque in Congre* gationibus de gratiæ auxiliis, variæ narrationes tum a Patronis gratiæ per se efficacis, tum a Nostris aliisque editae priori jam seculo extabant. Anno ejusdem secuti postremo tandem prodiit justum volumen, complexum Histo­ ria) congregationum de auxiliis gratiæ divinae sub summis Pontificibus Clemente Vlll. et Pallo V. Libros quatuor, auctore Augustino Le Diane SS. Theol. Doctore : oppositi huic sunt an. 1705. Historiae controversiarum de divinae gratiæ auxiliis sub Sixto V., Clemente Vlll. et Paulo V. Libri sex, auctore Theodoro Eleutherio Theologo. Recusa subin fuit historia prior, aucta libro quinto superiorum quatuor apologetico, auctorque, quern jam ante Eleutherius detectum vulgaverat, inscriptus est Fr. Jacobus Hyacinthus Serry Ord. Praedicatorum : eidem reddidit vices, vindicato ab objectionibus opere, quod sub Eleutherii schemate prius emiserat, aperta jam fronte P. Livinusde Meyer Soc. Jesu. Ex alterutro postmodum concinnarunt hujus historiae compendia Theologi plerique inter quos nonnulli non tam veritatis amore, quam partium, quas circa gratiæ efficaciam sectantur, studio. Historicum alteri alterum praetulerunt. Cujus quidem vitii suspicio ne relationi nostrae aspergi queat, visum est aliena opera uti, et adoptare epitomen Auctoris, qui prater reliquas judicis vel arbitri doles animum neutri addictum parti professus est, quæ alios circa materiam de scientia Dei et gratiæ auxiliis in secias dividere solet. Hujusmodi autem omnino est Honoratus Tournely Doctor Sorbonicus; cujus proinde historicam epitomen ex Praelectionibus Theologicis contractis fide­ liter descriptam, exceptis quibusdam erroribus forte typographies, damus. De Occasione Congregationum. 386. \ix instituta erat Societas Jesu, jamqne e vivis defuncto sanctissimo fundatore, sparsis per Europam illius membris, el primas in Universitatibus cathedras occupantibus, conquesti sunt plerique PP. Dominicam, novam CONGREGATIONES DE AUXILIIS GIKTI.F., 425 eos, eainque a 1'clagianismo non satis recedentem edocere doctrinam : nec minus de Dominicains conquerebantur Societatis Patres, quod suo præserlini circa praedetermi nationem systemati! Calvini defensoribus faverent. Talis alqnc tantus fuit rumor ille, ut summi Pontificis auctoritas in medium vocata accusationum veritatem dignoscere dedignata non fuerit : quomodo autem ad suum tribunal causam reservare fuerit adducta, nunc venit exponendum. 387. 1. Anno 1581. Prudentius. de Monte Major publicis apud Salmanlicenses Thesibus doctrinam de scientia media propugnavit. Ipsi praeluserant, leste Gabriele de llcnao Libr. de scientia media historice propugnata, Fon­ seca apud Conimbricenses, Molina Eboræ. Henricus Henriquez Cordubae, Deza inComplutensi Academia, Didacus Paez et Michael Marco in urbe Salmanticeosi. Verum his omnibus famosior Prudentius. Contra illius Theses dispu­ tavit celebris ex Ordine Prædicatorum Dominicos Bannez in eadem Univer­ sitate Salmanticensi primariae cathedra? moderator; qui et a disputatione egressus sexdecim propositiones Inquisitionis sanctæ tribunali, suo et ami­ corum quorumdam nomine denuntiavit. Has S. Ofiicii Commissarius da­ mnavit, inquisito prius censorio Doctorum Salmanticcnsinm judicio ;-scd illas Prudentio de Monte Major non tribuit Inquisitor, et ipse Prudentius eas vehit sibi proprias nusquam agnovit, nec illas tanquam doctrinæ a se asserim con­ giarias fassus est. Atque hæc fuere initia celeberrimorum dissidiorum, qua· in Hispania Prædicatorum Ordinem cum Societate commiserunt. 388. II. Fervebat adhuc in Salmanticensi Academia disputationis aestus, cum Lessus et Hamelius apud Belgas eamdem, ac Prudentius, doctrinam propugnarunt annis 1586. et 1587. lis obstiterunt Academiae Lovaniensis acDuacensis, ducibus hicEslio, ibiBaio; atque quatuor supra triginta pro­ positiones damnarunt : hic dissidiorum origo in Belgiis. Orta isthæc dissi­ dia auctoritate sua compescuit Sixtus V. summus Pontifex, dato die 15. Apri­ lis an. 1588. Brevi ad suum in Belgio Nuntium Aposlolicnm, quo totius tonlroversiæ cognitionem summo reservavit Pontifici. Ulriusque porro dictae Academiæ censuram a sancta Sede fuisse approbatam anno 1679. conten­ dunt nonnulli; reclamant cæteri. Negans sententia nobis videtur probabilior : etenim, ut alia praetermit­ tam, ex quibusdam excerptis Regislrorum S. Officii constat, die 10 Decembr. an. 1679. prohibuisse sacram Congregationem Oratoribus Lovaniensibus, ne tensuram praedictam typis mandarent, el lata prohibitione subditur : Signifctl autem Oratoribus, quod nec Sanctitas sua, nec sacra Congregatio unquam approbavit dictam censuram, seu ejus justificationem in materia gratiæ. Nihil certe disertius. '389. III. Molina, primarius in Eborensi Academia Theologiæ Professor, mum celebre opus de Concordia liberi arbitrii cum gratiæ donis, etc. edidit. Commentarium est in nonnullos primæ partis divi Thomæ Articulos, de divina scilicet præscientia, prædestinatione et reprobatione. Huic eflormando jam a triginta annis incubuerat Molina. Vix lucem videbat Opus, aBarthol.ifiwo Ferreira Dominicano approbatum, et statim varios expertum est . 426 DE GRATIA ACTUAL!. hostes, prœsertim Banxfziim : ast re in sancite Inquisitioni^ tribunali contra­ dictorie expensa illæsum remansit, ejusque promulgatio concessa an. 1588. 390. IV. Istud Molinæ opus e Lusitania ad Hispanos dolatum, faventibus supremis Casleliæ et Arragoniœ Conciliis, typis mandatum fuit, appi*obah> tibus Hispanis duobus Theologis : hic denuo suscitatae in Hispaniis Dominicanorum querelœ. Æstuantibus interim hinc et inde animis ac vehemonti suscitatis ardore, an. 1594. in urbe Vallisoletana Antonius Padilla e Socie­ tate Jesu, Thesibus publicis Molinæ, ab urbis hujus Dominican is Iasi, pa­ trocinium suscepit: insurrexere in illum Dominicarii tum viva voce, tum Thesibus publice propositis ; et eo usque prorupit altercatio, ut propositiones e Molina excerptæ a Dominicains, et e Bannexio a Societatis Patribus sancta? Inquisitionis Hispaniae tribunali denuntiatæ fuerint. 391. ,V. De his motibus a supremo Inquisitore certior factus S. Pontifex Clemexs VIII. necdum lato Inquisitionis judicio, ut crescentibus in dies per totam Hispaniam dissidiis occurreret, totius causæ cognitionem sibi reser­ vavit‘eodem an. 159 L : imperato primum utrique parti silentio; posthac permissa disputatione, prohibitis tamen acrioribus notis ac censuris : tan­ dem postulatis acceptisque utriusque partis momentis, Consultoribusque designatis celebres præcepit inchoari congregationes de Auxiliis. §. II. Μ De ipsis Congregationibus. « 392. An. 1590. Supremum diern obierat summus Pontifex Sixtus V. Ejus successoribus Urbaxo VII., Gregorio XIV. et Ixxocextio IX. citius fato fun­ ctis, ad sanctam Sedem evectus est an. 1592. Clemens Mil. Is est, cujus jussu habite sunt celebres Congregationes, quæ de Auxiliis dictæ sunt, quia in illis exagitata potissimum fuit qusestio de auxilio divinae gratiæ. Celeber­ rima isthæc congregatio integris novem annis et octo mensibus perduravit: a dic scilicet 2. Januarii an. 1598. ad 28. Augusti an. 1607., atque claritatis gratia in quinque epoebas distribui potest. Epocha 1*. a 2. Jan. an. 1598. extenditur ad 22. Febr. an. 1599. sequen­ tis: congregationibus undecim [intra 2. menses ct 11. dies absolutis) tractata est causa : demum Censorum judicia lata sunt scripto de prohibendo omnino Molinæ libro. Soli his congregationibus adfuerunt octo Consultores a Pontifice designati, quibus præerant Cardinales Ludovicus Madrutius el Pompeius Arrigonius. Interim advenientibus Hispanis e Societate Patribus, de tali censura querelae motæ sunt : hinc jubente summo Pontifice novæ congregationes celebratae. Epocha 2*. a 22. Feb. an 1599. ad diem 20. Aprilis an. 1600. octo collatio­ nibus peracta est, praeside adhuc Madrutio, cui adjuncti sunt post secundam congregationem Card. Bernerius Ord. Præd. et Bellarminus e Soc. In his congregationibus disputarunt Jésuite cum Dominicanis : ex parte Domicanorum adfuerunt Didacus Alvarez et Michael a Ripa : ex parte vero Patrum Societatis Michael Masquez et Petrus Arrubal. Inter hæc moritur Card. Madrutius 20. April, an. 1600. ; sicqne abrumpuntur institute collationes, CONGREGATIONES DE AUXILIIS CIUTIÆ. 427 Epocha 31. complectitur congregationes a die 27. Aprilis an. KiOO. ad 20. Martii an. 1602., quarum septuaginta septem habitai sunt. Primis prœfuîi Propertius Resta, sed post vigesimam quartam morbo, atque paulo post morte correptus; cælcris præfuit Julius Sanclulius de Monte Filutrano, et ipse quoque Episcopus el Consultor. Dictam in viginti Molinæ propositiones cen­ suram probarunt adhuc Consultores : huicque subscripserunt 29. Novembr. an. 1601., camque die 5. Decembris summo Pontifici obtulerunt. Censuram hanc agentibus Societatis Patribus non admisit summus Pontifex, remque totam se ipso præsente agitari et disculi voluit, auditis utriusque partis Theologis, ulscilicet causa sic contradictorie discussa, pronunliandæjuridice sentential viam sibi pararet. Epocha P. Celeberrima est isthæc epocha : a die 28. Martii an. 1002. ad 22. Januarii an. 160o., sexaginta octo congregationibus integra Molinæ causa retractata fuit. His præfuit ipse Papa Clemens VIII., cui adstiterunt semper duo Cardinales supremi Inquisitores, Camillus Borghesius, qui postea ad Petri cathedram sublimatus fuit sub Pauli V. nomine, et Pom­ peius Arrigonius : sextæ et sequentibus congregationibus interfuere insuper Cardinales Asculamus, Pinellus, Sfondratus, de Avila. Hæc erat tota congre­ gatio S. Officii, uno excepto Cardin. Bellarmino, qui jam antea Capuam secesserat, cui Dioecesi a S. Pontifice præfectus fuerat. Ad quinquagesimam quintam vocati sunt præterea Cardinales de Givry, Taberna, de Monopoli ; ad sexagesimam septimam Card, du Perron ; ad poslrçœam Cardinales Aldobrandinus, Bellarminus, Blanchettus. Adfuerunt Censores Episcopi quinque, Lombardus Archiep. Armachanus, Lælius Sues­ sanus, Julius Sanctutius, Hippolytus Masserius, Basilius Pignatellus : Con­ sullores Theologi novem, duo Doctores Sorbonici, duo ex Ordine S. Augustini, duo ex Ordine S. Francisci, unus ex Ordine S. Benedicti, unusCarmelita, et Procurator generalis Capucinorum, postea S. R. Ecclcsiæ Cardinalis. Ex parte Prœdicatorum interfuere Hieronymus Xavierês Magister Generalis Ordinis, Didacus Alvarez et Thomas de Lemos : ex parte vero Societatis Claudius Aquaviva Præpositus Generalis; successiveaulem disputarunt Gre­ gorius de Valentia, Petrus Arrubal, Ferdinandus Bastida, Joannes de Salas. Quinquaginta octo primis congregationibus varia doctrinæ Molinæ capita disçussasunt : in decem postremis agitata fuit celeberrima de scientia media disputatio. Inter hæc moritur Clemens VIII. die 4. Martii an. IGOu. Eligitur Leo XL, cui paulo post fatis functo successit 16. Maii ejusdem anni Paulus V., sub quo resumplæ sunt Congregationes. Epocha Ultima hæc epocha includit congregationes sub Paulo V. cele­ bratas. Septemdccim omnino numerantur : prima ex illis habita fuit die 14. Septembris an. 170u., et omnium ultima die 1. Martii anni sequentis. In iis data opera el ex professo agitata est controversia de gratia ex sesc efficaci el physice praedeterminante. Atque ex his patet, præter tot congressus et collationes, quibus per quatuor ct amplius annos absente summo Pontifice ventilatæ sunt arduæ ac difficiles de gratiæ auxiliis quaestiones, octoginta quinque insuper coram Clemente VIII. et Paulo V. solemnes ac publicas de eodem argumento habitas fuisse congregationes. Quis autem fuerit omnium illarum disputationum finis, jam dicendum. * · ·* * 128 DE GRATIA ACTCU.I, S 111. De Caner quœstibne de Auxiliis grain, tam sub nomine Francisa' Pegnœ, olim Rotœ llomanœ Decani, quam Frutris Thomœde Lemos Ordinis Prœdiratorum, aliorumque Prœlatorum el Thnlogorum, qui, ut asserit, prœdictis interfuerunt Congregationibus; nec non quoddam autographum seu exemplar assertœ constitutionis ejusdem Pauli Γ, super definitione prœdictœ quœstionis de Auxiliis, ac damnationis senteniitr, seu sententiarum Ludovici Molinœ Societatis Jcsu : eadem Sanctitas sua priesenti hoc suo decreto declarat ac decernit, prcedictis assertis Actis, tam pro sententia FF. Ordinis S. Dominici, quam Ludovici Molinœ alibrumque Societatis Jesu Religiosorum, et Autographo sive exemplari prœdictœ asserta Constitutionis Pauli Γ. nullam omnino esse fidem adhibendam, neque ab alter­ utra {tarie, seu a quocumque alio allegari posse vel debere; sed super qua­ si ione prœdicta observanda esse Decreta Pauli F. ct Urbani VII. suorum pro­ decessorum. S*'--' Augustinus Le Blanc in Præfatione suæ historiae §. 12. contendit, LxxoCE.NTH decreto praedictis actis interdictam esse fidem, non quidem humanam ct historicam, sed publicam duntaxat, juridicam, contentiosam, quæ nempe valere in judicio possit. Asl e vestigio occurrit adversæ partis Historicus Eleutherius art. 10. et 11. Praefationis ad suam historiam; ubi advertit huic exceptioni plurima repugnare. Obstant Ie., inquit, decreti verba, quæ generalia sunt, nihilque excipiunt, nullam omnino fidem esse adhibendam; ac proinde sive juridicam, sive histo­ ricam fidem iis actis eripit. Obstat 2°. finis et scopus decreti : si enim unica duntaxat, quæ in judicio xalere possit, juris fides exclusa dicatur Ixxoce.xtii decreto, otiosum plane fuisset ac inutile : jam enim solemni decreto Societatis de gratia doctrinam in Ecclesia doceri permiserat Paulis V., ct sub gravissimis pœnis vetuerat. nequis illam censura quapiam notaret : neque ullus exinde fuit, qui ex pra­ tensis congregationum Actis Jcsuitas in judicio convenire et damnatædoclrinæ arguere ausus fuerit. Obstant 3®. circumstanliæ loci, temporis, nec non personarum, quæ dubiam saltem ct incertam reddunt eorum instrumentorum auctoritatem: id imprimis, quod nempe non ante e tenebris eruta illa fuerint ac vulgata, quam e vivis excessissent Paulus V., Cardinales in Auxiliorum congrega­ tiones asciti, aliique, qui interpolatorcs falsi convincere potuissent. Ex his omnibus infert Molinœ vindex, quæ circumferuntur congregatio­ num acta, esse fidei ut minimum dubiæ atque suspecta*, taliaque, quibus nemo prudens citra deceptionis aleam assentiri possit, aut debeat. Hactenus Tournely. DISPUTATIO VI. DE GRATIA HABITUALI, JUSTIFICATIONS ET MEBITO CAPUT II. DE GRATIA HABITUALI. ARTICULUS I. QU.ENAM SIT ENTITAS GRATI.E HABITUALIS? 397. Nota. Calvinus in sola peccatorum remissione justificationem posuit; Lutherus, Bucerus, Osiander, quin et Pighius statuerunt non minus hanc gratiam, quam causam justitiae formalem in aliquo extraneo sine ulla in­ trinseca jusliliæ acquisitione, quatenus volebant justificari hominem per favorem Dei mere extrinsecum, vel per justitiam Dei et Christi sive incrcalam, sive creatam , nobis duntaxat imputatam. Inter Catholicos Magister Sententiarum, quatenus charitatem non distinguit a Spiritu sancto, videtur gratiam istam constituere in dono increato. Vasques salva fide doceri posse existimat, quamvis ipse non doceat, adultos formaliler justificari per actus virtutum theologicarum, atque hinc gratiam justificantem reponi posse in his actibus physice praeteritis el moraliter perseverantibus. Alii conveniunt ineo, quod statuant gratiam hanc esse qualitatem creatam, homini intrin­ secam, ac physice permanentem ; velinlque eam recte dici habitualem. 398. Dico I. Gratia habitualis non est favor Dei mere extrinsecus, aut justitia tantum imputata; sed donum homini intrinsecum. Ita Trid. Sess. G. can. 11. Si quis dixerit, homines justificari vel sola imputatione justilice Christi, vel sola peccatorum remissione, exclusa gratia et charitate, quæ in, cordibus eorum per Spiritum sanctum diffundatur, atque illis inhærcat ; aut etiam gratiam, qua justificamur, esse tantum favorem Dei; anathema sit. Similiter praemiserat cad. Sess. cap. 7. Formalis causa (justificationis) est justitia Dei, non qua ipse justus est, sed qua nos justos facit, qua videlicet abeo donati, renovamur spiritus mentis nostrœ; et non modo reputamur, sed vere justi nominamur et sumus, justitiam in nobis recipientes. Prob. 1. Ex Scriptura. Hæc enim 1°. dicit, Deum per justificationem esse, habitare ct permanere in nobis. 1. ad Cor. G. v. 19. An nescitis quoniam membra vestra templum sunt Spiritus sancti, qui in vobis est? Joan. 14. 432 ·>· ' IUI GRATIA UAlliTVAl.l. v. 23. Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et Paler meus diliget eum, ct ad eum veniemus, el mansionem apud eum faciemus. Ducet gratiam dari cl diflundi. fieri, esse el manere iu nobis. 2. ad Cor. 1. λ. 22. Quiet signaoit nos, et dedit pignus Spiritus in cordibus nostru. Ad Rum. o. v. 5. Char itas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spirituin sanctum, qui datus est nobis. 1. adTim. I. v. 11. Noli negliyere gratiam, quæ est in te. I. Joann. 3. v. 9. Omnis, qui natus est ex D o, peccatum no» facit; quoniam semen ipsius in eo manet, etc. 3°. Tribuit gratiæ effectus, qui sine interna affectione intelligi nequeunt: quales sunt renasci, regenerari, renovari spiritu, fieri consortem naturæ divinæ. Joann. 3. v. 3. .Visi quis renatus fuerit, etc. 2. Petr. 1. v. 4. Prr quem maxima et pretiosa nobis promissa donavit, ut per hæc efficiamini divinæ consortes naturæ, etc. //. Ex Traditione. El quidem 1°. licet antiquiora Concilia parum ad habi­ tualem gratiam attenderint, cum de sola fere actuali gratia litigarent hærelici : eam tamen etiam parvulis infundi, inhærcre ac internam esse judicavit ul probabile Innoc. 111. cap. Majores de Baptismo ; Cone. Vie»·., ut habetur in Clementina, Id nostrum, assumpsit ul probabilius; Tbii». denique loco cit. definivit ut de fide certum. 2°. Consonant Patres, quorum testimonia a Bellarmino Controv. t. 4. de Juslif. L. 2. c. 8. et a Petavio L. 8. de Trim c. 4. et 5. collecta ad triplicem illam probandi rationem facile reduci possunt. Nazianz. or. 41. η. II. (edit. Benedict. Paris. 1778.), explicans triplicem Spiritus sancti communi­ cationem per depulsionem morborum, per insufflationem Christi in Apo­ stolos, et per adventum sub linguis igneis tactam, hæc subjungit : Irruni primo quidem obscure, secundo expressius, nunc vero perfectius : ut qui non jam operatione sola præsens sit, ut antea ; sed substantiali, ut sic loquar, modu adsit ac simul versetur. Decebat enim, ul, cum Filius corpoream nobiscum consuetudinem habuisset, Spiritus quoque corporeo nobiscum modo versare­ tur, et, cum Christus ad sese reversus esset, ille ad nos descenderet. S. Aco. L. de Sp. et litt. c. 9. ait : Justitiæ autem Dei per fidem Jesu Christi, hoc est, per fidem qua creditur in Christum. Sicut autem ista fides Christi dicta est, non qua credit Christus; sic et illa justitia, non qua justus est Deus. Utrum­ que enim nostrum : sed ideo Dei et Christi dicitur, quod ejus nobis largitate donatur. Quibus similia de charitate ibid. c. 32. n. 56. repetit. Ctril. Alex. L. 34. Thesaur. (opp. t. o. p. 1*. p. 352. E.) : Spiritus sanctus per se ipsum in nobis operatur, vere sanctificans ct uniens nos sibimelipsi, dum nossecum copulat, ac divinæ naturæ participes reddit. Accedunt illi, qui ea verba Genesis : Inspiravit in faciem ejus spiraculum vitœ, non de sola anirnæ rationalis creatione, sed de justitia et sanctitate potissimum interpretantur; quales sunt Cvrill. dial. 4. de Trinit. (opp. t. 3. p. 1*. p. 532. C.) Cvrill. Hieros. catech. 17. n. 2. ; hi enim gratiam habitualem omnino esse intrinsecam homini manifesiT clarant, vej^ supponunt. I//. Ex Ratione. Γ. Deus nequit amarehominem amore supernatural!, nisi eum vel inveniat, vel reddat dignum tali amore et cum eo proporlionalum; alias enim non amaret, nisi indignum hoc amore el cum eo non proporlionalum : sed illa dignitas el proportio sise supposita, sive lacta, est homini I.XHÎAS GK.VrLE HAIUTUAI.IS. i3$ intrinseca; cum hoc de prima pateat, si daretur : sed cum non existât prior, debeatque admitti posterior, idem dicendum est de secunda; pnesertim cum dilectio divina sit efficax cl actuosa, et tamen extra hominem nihil efliciat : ergo. 2°.Per gratiam reddimur /ilii Dei, et quidem per adoptionem tales; at non per adoptionem mere legalem et declarationem, sed sublimioris generis, quæ novam in nobis generationem, nativitatem, vitam, salutem et spiritum efliciat; ut dictum est in probatione P. : sed hæc intelligi nequeunt sine intrinseco ; ergo. 3°. Ad justitiam requiritur ul homo interius sit bene allectus ad opera justitiæ et habeat eorum potentiam quasi connaturalem ; uti ex dictis contra Pelagianoscolligitur : sed hæc non præstantur sine aliquo intrinseco; ergo. 399. Obj. Nulla in nobis est justitia, sed tantum nobis imputatur; ergo. M. .bit. 1°. Ad Rom. i. v. 3. dicitur : Credidit Abraham Deo, et reputatum est illi ad justitiam; 2°. ibid. v. o. additur : Ei vero, qui non operatur, cre­ denti autem in eum, qui justificat impium, reputatur /ides ejus ad justi­ tiam: 3°. denique v. 8. asseruntur hæc Davidis verba : beatus vir, cui non imputavit Dominus peccatum ; ergo. R. ad Arg. N. .1. ad prob. D. C. Ergo justitia Dei aut Christi nobis impu­ tatur .V. fides cuilibet propria et intrinseca, subd. imputatur et reputatur in justitiam, quatenus tides sit ipsa justitia aut ex se justitiam pariat et produ­ cat A’. quatenus acceptatur ad justitiam a Deo, qui propter fidem formatam nobis largitur ct infundit gratiam, reputatque nos justos amicos et filios suos C. sicut Apostolus ad Galat. 3. v. 6., ubi eadem sententia de imputatione fidei ad justitiam utitur, sic et hic prioribus textibus duntaxat statuit, justi­ ficationem non ex operibus legis, sed ex fide et gratia suum habere initium : minime vero negat justitiam nobis inhaerentem , aut asserit justitiam no­ stram esse justitiam Dei vel Christi, nobis extrinsece imputatam. Nam λογίζεσβαι seu reputare, rationem ct computum significat, et est verbum arithmeticum. Itaque sicut merces, quæ computatur et numeratur fossori aut messori, non per heri imputationem vel æstimationcm j sed per propriam laboris computationem , rationem et aestimationem, est merces : ita pariter justitia a Deo nobis computata et annumerata, non per solam computantis imputationem, sed per se ipsam, suamque intrinsecam ratio­ nem computatur, aestimatur, el rcipsa est vera et realis justitia. In textu postremo, Deum non imputare alicui peccatum idem significat, ac aliquem non habere peccatum ; quia ex eo, quod quis peccatum non habeat, sed vitet et caveat, sequitur, quod Deus illi peccatum imputare nequeat» Duasenim beatitudines Apostolus ex Psalte refert ; prior est : Beati, quorum rmifsœ sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata; h. e. Beati siint, qui a peccatis sunt expurgati, justificati, et charitatis stola tecti et amicti : poste­ rior: Beatus vir, cui nun imputavit Dominus peccatum; h. e. Beatus, imo beatior est. qui postquam a peccatis est expurgatus. juste deinceps vivit, omnique studio vitat peccata, ita ul nihil mali faciat, quod Deus ipsi in peccatum imputare possit. Porro imputari alieni peccatum, non est tantam reputari in aliquo peccatum sed illi etiam rcipsa i nesse; præserlim cum 28 17. p. 1. KH 1>L GNATIA HABiri AU. Deus, qui juste judicat, in peccatum imputare et quasi peccatum punira opus nequeat, quod vere in se non est peccatum. Inst. I. Christus est nostra justitia, ct per hunc justificamur; ergo. Prob. Ant. In 1. ad Cor. 1. v. 30. de Christo dicitur : Qui factus est nobis sapientia . v. 19. Sicut per inobcdienliam unius hominis peccatores constituti sunt multi; ita et per unius obeditionem justi constituentur multi; ergo. R. D. I. Christus est nostra justitia efficienter, et per hunc tanquamcau­ sam efficientem et meritoriam justificamur C. Est nostra justitia formaliler, ct per hunc tanquam causam formalem justificamur .V. Prioris textus est sensus, quod non propriis viribus, sed beneficio mortis Christi acceperimus doctrinam fidei, justitiam, aliaque gratiarum munera. Praderea eodem modo dicitur Christus nostra justitia, uti hic sapientia, et Deus in Psalmis fortitudo, virtus, patientia, salus et protectio vocatur; quæ omnia metony­ mice, posita nempe causa pro effectu, accipienda sunt. In posteriori textu quamvis instituatur comparatio inter inobedieutiam Adami et obedientiam Christi, ac utriusque tum vitii, tum virtutis fructus; tamen multiplex tum ab Apostolo ibidem, tum a Patribus hoc loco asseritur antithesis et diversitas ; inter quas et illa est, quod peccatum Adami silinoraliter nostrum, et ut Trio. Sess. a. Can. 3. ait, omnibus inest unicuique proprium; secus vero sit de merito Christi. Praeterea vero, ex facta comparat ione potius contrarium sequitur. Nam sicut ad contrahendum actu peccatum originale necesse est ex Adamo naturaliter nasci, ita ad justitiam Christi participandam necesse est ex co nasci spiri­ tualité)· per baptismum : ex hoc autem sequitur, quod, sicut inobedientiact peccatum Adæ realiter nobis inest, non autem dunlaxat nobis imputatur; ita multo magis Christi, nec tantummodo imw nobis insit Cac inhæreat gratia 9 putetur. Inst.%. Non aliter in nobis est justitia, quam in Christo peccatum : sed in Christo est peccatum sola imputatione; ergo et similiter justitia in nobis sola est imputatione. Prob. M. ex 2. ad Cor. 5. v. 21. Eum, qui non noterai peccatum, pro nobis peccatum fecit, ut nos efficeremur justitia Dei in ipso. Ex Alg. in Ench. c. U. Ipse ergo peccatum, ut nos justitia : nec nostra, sed Dei ; nec in nobis, sed in ipso : sicut ipse peccatum, non suum, sed nostrum, nec in se, sed in nobis constitutum, similitudine carnis peccati, in qua cruci­ fixus est, demonstravit. R. D. M. Non aliter nobis inest justitia, quam in Christo est peccatum, acceptum pro actu aut macula peccati A'. Peccatum acceptum pro sacrificio oblato ad satisfactionem pro peccato C. In textibus allatis non agi de peccati macula, sed de sacrificio pro peccatis, liquet tum ex ipsis verbis Apostoli, qui non dicit : Is, nempe Christus, qui non noverat peccatum, pro nobis fecit peccatum; sed Deus Christum nubis peccatum, h. c. sacrificium pro peccatis fecit; sacrificium autem hoc Christus reipsa et vere, non tantum imputative fuit : unde S. Alg. 1. cit. sic ait : Propter similitudinem carnis peccati, in qua venerat, dictus est et ipse peccatum, sacrifica ndus ad diluenda peccata. In veterc quippe lege peccata vocabantur sacrificia pro peccatis: quod vere iste fa tus est, cujus umbra erant illa. Galerum sensus Apostoli et Alg. est, quud sicut causa efficiens et merito- r EM ITAS GRATIÆ HABITUALIS. 13*> ria passionis Christi non est peccatum, quod ipsi inerat, aut ab Co commis­ sum, sed peccatum nobis inhærens, ct nostrum ; sic causa efficiens ac meritoria, qua justificamur, non est nostra justitia, sed Dei ; nec in nobis, sed in ipso : attamen ut Christus ob peccatum, quod nobis inerat, vere factus est sacrificium pro peccatis; ita ob justitiam, quæ esi in illo, vere accipi­ mus gratiam, vitam spiritualem ac spiritus novitatem. Insl. 3. Justificare nihil aliud significat, quam absolvere accusatum et declarare innocentem : ad Eph. 4. v. 24, justitia habet se per modum vestis; vel indumenti : justificamur non in nobis, sed in Christo; ut ibidem dicitur c. 1. v. 6. Gratificavit nos in dilecto filio suo; ergo, justificationis forma est quid mere extrinsecum, et vel remissio aut carentia peccati, vel favor Dei extraneus. R. Quoad I“m. D. Justificare juridice ac in foro civili nihil aliud significat, quam etc. C. theologice et in foro Ecclesiæ subd. subinde C. semper N. Etiam aScriptura justificationis vox quadruplici 1er usurpatur; 1° quidem pro de­ claratione innocentiæ, ut Isa. o. v. 23. Qui justificatis impium pro mUiteribus, et justitiam justi aufertis ab eo. 2° Pro divina lege, qua justitiæ præcepta proponuntur, ut Ps. 118. v. S. Utinam dirigantur viœ meœ ad custodiendas justificationes tuas. 3° Pro interna animi sanctitate et rectitudine; ut ad Rom. 4. v. o. Credenti in eum, qui justificat impium. 4° Pro justitiæ incre­ mento, ut Apoc. 22. v. 11. Qui justus est, justificetur adhuc. Ex his primam Xovatores duntaxat admittunt, nos autem maxime tertiam cum Catholicis exigimus et probamus. Quoad 2um. D. Justitia se habet per modum indumenti corporalis xV. per modum indumenti spiritualis C. Indumentum etiam materiale corpori adja­ cet, ut penitus extraneum dici non possit : quamvis vero in eo spirituale cum corporali indumento conveniat, quod, sicut veslis corpus, ita gratia animam exornet, hæc tamen in ratione intrinseci illam superat; cum de virtutibus dicat Apostolus ad Coloss. 3. v. 12. Induite vos... viscera miseri­ cordia, benignitatem, humilitatem,etc. ; imo ipse Deus decorem ac fortitudi­ nem indutus Ps. 92. v. 1. dicatur. Quoad 3"“. A’. ; tum quia, quo modo Christi, eodem etiam gratiæ fit mentio, ut ex integro textu patet : In laudem gloriœ gratiæ suœ, in qua gra­ tificavit nos in dilecto filio suo : tum quia præposilio in hoc ipso in capite usurpatur loco prapositionis per, adcoqnc causam efficientem significat; ut liquet ex v. 10. Instaurare omnia in Christo; v. 11. In quo et nos sorte vocati sumus; v. 13. in quo et credentes signati estis, etc. Inst. 4. Justificatio hominis iit per adoptionem, qua filii Dei nominamur elsumus : sed adoptio est favor dunlaxat extrinsecus; ergo. R. D. m. Adoptio civilis et humana est favor duntaxat extrinsecus C. adoptio theologica et divina Prior est tantum relatio rationis, tribuit solum jus filii, ncc communicat naturam adoptantis adoptato, aut aliquam participationem ejus, vel physicum quid efficit : posterior fundat relationem realem, tribuit generationem quamdam spiritualem, facit participationem ct consortium divinæ naturæ, ponitque in creatura formam aliquam abso­ lutam; ut ex dictis constat. Inst. 5. Homo hominis gratiam habet per benevolentiam tantum extriniecam; quin et Deus hominem odio habens nihil facit in homine; ergo 43υ hi; giiatia iiaihii ai.i. gratia justificans Dei sine aliqua interna hominis allectione est per exIrin* secum favorem. ; ' I IL Quoad lnm. Disparitas est ; cum ju\ta Hier. in c. 7. Mich, .imicilia parts aut accipit, aut facit; amor autem humanus sil sterilis el iiifœcnndus, amatus etiam possit esse similis amanti; supponitur in amato, quod gratum est, el gratia hominis per cxtrinsecum favorem habetur : quia vero simi­ litudo cum beo homini ex se convenire nequit, amor autem divinus eflicax est el ftecundus; producitur in amato, quo is grains liat, et gratia Dei per donum intrinsecum constituitur. Quoad 2un. Disparitas est; quia odium aversatur objectum ob prasentcin in eo malitiam, potiusque intendit auferre aliquid, quam in objecto ponere : amor autem efficaciter prosequitur objectum, el vel bonum in objectu amato supponere, vel in eo ponere debet, ut fiat amore dignum ac pruportionatum. '•-.r? 5?/·« JSt r 100. Dico 11. Gratia habitualis non est ipse Spiritus sanctus; sed donum aliquod creatum, a Spiritu sancto distinctum. Prob. 1. Distinguitur donum a donante , signum a signante, pignus ab oppignorante, semen a seminante, diffusum a diffundente : sed gratia habi­ tualis est donum, signum, pignus, semen ct diflusa ; Deus autem seu Spiri­ tus sanctus est donans, signans, oppignorans, seminans el diffundens, ut ex textibus Scriptura manifestum est; ergo. Conf. Psal. 83. v. 12. dicitur : Gratiam et gloriam dabit Dominus. Hic perinde dicitur dari gratia ac gloria : ast gloria non est Spiritus sanctus; sed ipsa vitalis el homini propria visio intuitiva Dei per lumen gluriæ perfecta; ergo nec gratia est Spiritus sanctus, sed donum aliquod supematurale a Deo communicatum, quo gratus fiat Deo, ct ad actiones salutares potens. Prob. II. Tru». Sess. G. cap. 7. imprimis justificationis causam efficientem statuit Deum, Spiritum sanctum autem docet, partiri singulis mensurum justitia·, prout vult : deinde significat, sanctificationem hominis fieri /cr voluntariam susceptionem gratiæ el donorum; charitatcm ait, diffundi tn cordibus eorum, qui justificantur, atque ipsis inhœrere; Christianam justitium vocat primam stolam per Christum donatam, candidam et immaculatam con­ servandam, et ante tribunal Christi perferendam ; denique Can. 11. ana­ thema decernit dicenti hominem justificari, exclusa gratia el charitate, quae in cordibus eorum per Spiritum sanctum diffundatur, atque illis inhaereat; ergo omnino distinguit gratiam a Spiritu sancio. i Conf. 1. Ex SS. Patribus, inter quosCvRiLL. Alex. L. i. in Isa. or. 2‘. (opp. t. 2. p. 391. B.) ait : Formatur autem in nobis Christus, sancto nobis Spiritu divinam quamdam formam per sanctificationem et justitiam indente. Amur. L. 6. in Lucam n. 2. inquit : Ineo justificatio Dei est, si non ad indignosel obnoxios, sed ad innocentes per ablutionem factos videatur el justos sua munera transtulisse. Alg. L. 12. Confess, c. 15. n. 20. : Quantum intensi inter lumen quod illuminat et quod illuminatur, tantum inter sapientium qua creat et istam quie creata est; sicut intm· justitiam justificantem, et justitiam, quee justificatione facta est, etc. (. onf. 2. Spiritus sanctus neque est actus ammæ> cum actus vitales sint ENTITAR Γ.ΙΙΑΤΙ.Γ 1Ι\ΒΙΤΓ\Ι.Η ab intrinseco : nec habitus aut qualiscumqiie forma nobis nnilft ; cnm prius per se diei nequeat : posterius autem repugnat, quia ncc statui potest unio substantialis ct hypostatica, nec accidentalis per aliquod medium, quod non admittitur. Ad hæc, ipsa justitia divina nequit dici causa formalis justifica­ tionis et gratia habitualis : sed si hæe staret vel substantialiter in Spiritu sancto, vel in ejus possessione ; dicendum foret, Dei justitiam esse forma­ lem justificationis causam ; ergo. 401. Obj. Ipse Deus recte dicitur gratia habitualis : 1°. quia 1. Joann. 4. v. 16. dicitur : Deus charitas est, el qui manet in charitate in Deo manet. 2°. quia Avg. L. 8. deTrin. c. 7. n. 2. ait : Qui proximum diligit, conse­ quens est ut et ipsam prœcipue dilectionem diligat. Deus autem dilectio est... consequens ergo est, ut prœcipue Deum diligat. 3°. quia idem ibid. L. io. c. 17. docet, charitatem non esse tantum donum, sicut patientia donum est; cum simpliciter dicatur : Deus est charitas, non autem simplici­ ter : Deus est patientia, sed patientia mea Ad r,m. R. D. Deus est charitas substantialis et increata C. accidentalis subd. formaliter .Y. effective C. Deus est charitas formalis in se, tum essenlialis, quæ communis est toti Trinitati, quia perfectiones omnes divinæ sunt ipsa Dei essentia, ut contra Gilbertum definivit Concilium Rhemensc : lum nolionalis, quæ est propria Spiritui sancto, ut pote qui a Patre Filioque per amorem procedit : porro Deus etiam est charitas, sed causalis in nobis, idque in omni genere causæ; puta materialis, quia ipse est objectum charitatis nosti-æ ; quasi formalis, quatenus ipse est exemplar ejusdem ; effi­ cientis, quia eam in nobis producit; finalis, quia est finis noster et amoris nostri. Porro verba illa : qui manet in charitate, non tantum de increata, sedet de creata accipi possunt ; qui enim manet in charitate creata, manet quoque in increata, seu Deo; quia ubi illa est, et hæc, seu Deus est, qui creatæ est auctor et conservator. /Id2Bm. R. S. Thomas 2. 2. q. 23. a. 2. ad 1. vult, S. Aug. ita loqui, quia charitas, qua proximum diligimus-, est quædam participatio divinæ cliaritatis; sicut dicimur boni bonitate, quæ est Deus : quia bonitas, qua sumus boni, est participatio divinæ bonitatis; quem loquendi modum S. Doctor dicit communem fuisse apud Platonicos, quorum doctrinis Aug. imbutus fuerit. Verum hoc etiam omisso eadem distinctio, quæ prius, adhiberi potest, asserendo Deum esse dilectionem substantialem et formalem in se, causalem autem in nobis. Ad 3um. R. 1°. Si S. Aug. in Libris de Trin. sensit aliter, quam hactenus docuimus; nobiscum tamen convenit in L. de spir. et liti., cujus ibi dicta potius sunt a nobis assumenda; tum quia hunc librum altero posteriorem essccxL. 2. Retr. c. 15. et 37. colligitur : tum quia eamdem sententiam alio in loco adoptat, contrariam autem L. de fid. etsymb. c. 9. n. 20. ct 21. dubitanter tantum proponit, R. 2°. Ratio, cur Deus simpliciter dicatur charitas, patientia autem vel spes tantum nostra, habetur ex eo, quod illa, non perinde ac ista, imperfe­ ctionem aliquam includat, sed sit pries tantissima dos ac virtus, quæcæleras omnes transcendit; ex quo postremo etiam Dpus potius charitas, quam sapientia, potentia, etc. nuncupatur, 438 DE GRATIA HABITUALI. Inst. I. Juxta SS. Patres, praesertim Cyrill. Alex., sanctiÜcamtir per Spi­ ritum sanctum, et non per medium aliquod, vel qualitatem creatam ; ergo. R. D. .1. Juxta SS. Patres per Spiritum sanctum et non per aliquid crea­ tum sanctificamur efficienter U. sanctificamur formaliter subd. quatenus ipse Spiritus sanctus per propriam substantiam nos inhabitat, et sic etiam nos suæ naturæ physice participes vel consortes facit C. quatenus ipse sit forma sanctificans, nullamquo in nobis mutationem intrinsecam per justiti® formalis a se distinet» communicationem facial .V. Cum Patres negant, justos per creatam qualitatem vel substantiam sanctificari, non excludunt a sanctificatione gratiam, dona et charismata Spiritus sancti, sed ipsum duntaxat Spiritum sanctum non esse creaturam ostendere conantur. Patet id tum ex scopo præfi.xo, qui erat ex sanctificatione, quæ Spiritui sancto appropriatur. probaro ejus divinitatem et eamdein cum Patre et Filio substantiam : tum ex eorum verbis; Cyrii.lvs enim L. 0. in Joann, (opp, t. 4. p. 810. E.) Quomodo divinat naturæ participes erunt ii, quibus com­ municatur Spiritus, xi hic conditis rebus annumeratur. Athamas, inep. 1. ad Scrap, n. 21. : Porro si creatura esset Spiritus sanctus, nulla nobis in ipw esset Dei participatio, etc. Inst. 2. Spiritus sanctus juxta eosdem Patres, pries. SS. Athan. loc. supra cil. n. 23., Hier, in c. 4. ep. ad Ephes, v. 30., Cyrill. de Trinit. dial. 7. (opp. t. δ. p 1. p. 638.), est sanctitas ipsa et vehit sanctificans forma, qua justi sumus; quia Spiritus sanctus sigillum ipsum dicitur, quo fit imago, signaculum et similitudo Dei in nobis ; ergo. R. A’. Jm. ad prob. D. Spiritus sanctus dicitur sigillum in genere causæ efficientis C. in genere causæ formalis .Y. Quantumvis verba Patrum secun­ dum se spectata videantur plus aliquid significare, id tamen minime videtur admittendum ; tum quia esse creatum duntaxat removetur a causa efficiente et Spiritu sancto : tum quia missio Spiritus sancti invisibilis non habetur per solam ejus praesentiam et substantialem inexistentiam in justo, utpote quæ ratione immensitatis necessaria est respectu omnis entis; sed fit per mutationem intrinsecam hominis, quæ a gratia sanctificante provenit; tum quia alias ipsa divinitas et sanctitas, qua Spiritus divinus sanctus est, esset forma sanctificationis contra apertam SS. Patrum et Concilii Trid. do­ ctrinam. 402. Dico ΙΠ. Gratia habitualis est donum physice permanens. Prob. /. Scriptura per gratiam habitualem dicit Spiritum sanctum habi­ tare in nobis, ct corda nostra constituere templa sua et sacraria : inhabitatio autem dicit permanentiam physicam; unde el S. Alt., hanc gratiam vocat gratiam inhabitationis. Deinde gratia hæc exprimitur nomine seminis, pignoris, signaculi, unguenti, fontis, etc.; quæ omniastabile quid ac physice permanens significant. Demum in justificatione dicimur regenerari, renasci, participare naturam divinam, fieri et esse lilii Dei; quod rursus sine stabi­ litate et permanentia intelligi nequit. Prob. II. Certum est 1°. ex Trid. Sess. a. Can. per gratiam, quæ in baptismo confertur, reatum peccati originalis remitti, et tolli totum id, quod veram et propriam peccati rationem habet. -“· Hanc definitionem esse intelligcndam etiam de parvulis : tum quia ENTITAS GRATIÆ HABITUALIS, ' 439 Tau», ibid. can. 3. definierat, Christi meritum per baptismi sacramentum rite collatum tam adultis, quam parvulis applicari : tum quia Can. 4. decrevit, parvulos baptizandos esse in remissionem peccati originalis. 3·. Remissionem peccatorum mque ac justificationem non fieri per solum favorem exlrinsecum, aut per solam imputationem justiliæ Christi, exclusa gratia et chari(ale, quæ nobis inhaereat, ut ex Tam. Sess. G. Can. 11. supra recitavimus. P. Parvulos secundum legem Dei ordinariam esse incapaces actualis gratiæ; tum quia hoc principium aliunde est receptissimum in Ecclesia; Ium quia, sicut secundum Aug. L. I. de pecc. mer. c. 17. nullos actus culpa­ biles eliciunt, sic nec habent laudabiles; tum quia nequidem habent actum credendi, ut idem Aug. 1. cil. c. 19. tradit, et Trid. Sess. 7. dc bapl. Can. 13. supponit. Ex his porro tanquam certum 5’. Apparet, gratiam justificantem nequidem in actibus physice praeteritis et moraliter perseverantibus stare , atque hinc ab actibus omnino esse distinctam. 403. Obj. Scriptura specialiter tribuit Christo gratiam permanentem, ut constat ex Joann. I. v. 33. Super quem videris Spiritum descendentem et manentem super eum, hic est ; ergo non est permanens in puris creaturis. R. .Y. Cons. Quamvis etiam permanent in justis asseratur gratia et Dei inhabitatio, tamen permanentia ista speciali modo Christo adhuc relinqui­ tur, qui modus in eo stat, quod Christus sit Deus ; quod in eo tanquam in fonte fuerit gratiæ plenitudo; quod ratione unionis hypostaticae illi debita fuerit omnis gratia. Inst. 1. Tempore Innocentii HI. et Clementis V. in Cone. Viennensi pro­ babile fuil, gratiam non infundi et permanere; quia Pontifices illi admise­ runt contrarium tantum ut probabile, vel ut probabilius : Trio, etiam nunquam utitur illis vocibus physice permanens, habitualis etc. ; demum potest intelligi de forma moraliter inhaerente, sicut idem Concilium inter­ pretamur loquens de peccato originali; ergo ex Conciliis pro nostra conclu­ sione nihil certi eruitur. R. Quoad 1““'. N. J. Discrimen est inter quaestionem absolutam et simpli­ cem, an dentur habitus infusi respectu hominum; et inter quaestionem restrictam, an habitus infundantur parvulis in baptismo. Dc prima nec Ixxoc., nec Clemens loquebantur, lestalurque Suar. L. 6. de gr. c. 3. nul­ lum a se inventum Theologum antiquum, qui illam negarit : quin, dum Innocentius secundam duntaxat tractat, videtur supponere de adultis, et de prima nunquam fuisse dubium inter Theologos ; quod ipsum supposuisse videtur Clemens cum Concilio Viennensi, eligens opinionem asserentem, infundi parvulis in baptismo virtutes, ex hac ratione : Nos attendentes gene­ ralem efficaciam mortis Christi, quæ per baptismum pariter omnibus applica­ tur, opinionem secundam, etc. Quoad 2um. .V. Cons.; quia modus loquendi a Trid. adhibitus sufficit ex dictis ad certitudinem faciendam , quamvis permittatur Concilium non intendisse hanc veritatem ut dogma fidei definire; praesertim quia Palla vic. P. 1. hist. Cone. Trid. L. 8. c. 14. testatur, quod, cum postulatum esset ab aliquo, nl expressius declararetur justificationem fieri per habitum infu- r 1 WlMH 440 DE GRATIA HABITUALI. sum, Patres responderint, id satis intelligi ex ipsa voce inhœrentia, quæ proprie convenit habitibus, non vero actibus. Quoad 3““. .V. .4. Dispariles de pecc. originali est ; quia, quæ praedicata tri­ buuntur gratiæ a Trid., ex propria et obvia significatione designant permanentiam physicam : talia autem non sunt praedicata originali peccato attri­ buta, quæ erant illud esse propagatione transfusum , et inesse unicuique proprium. Per ea enim Trid. intendit damnare errorem dicentium, pecca­ tum originale non esse unicuique proprium, neque singulos inficere, sed solum esse peccatum inficiens Adamum ; ad hoc autem impertinens est iuhærere physice : nam certum est de fide, dari peccatum habituale pro­ prium et inficiens peccatorem; nihilominus juxta communem Theologo­ rum nihil est physice el permanenter inhaerens, in quo talis macula consti­ tuatur. Inst. i. Peccatum habituale est actus physice praeteritus, et moraliter per­ severans; item homo fit beatus per actum suum; ergo et gratia habitualis * potest esse actus moraliter duntaxat perseverans, et homo fieri gratus Deo per actum, seu dilectionem suam. K. .V. Cons. Quoad l“m. Disparitas est; quia præter jam dicta peccatum habituale moraliter spectatum non fit novorum actuum principium, quos natura ex se elicere nequeat : gratia autem est novum saltem radicale prin­ cipium operationum supernaturalium ; quod utique debet esse physicum. Quoad2““. Disparitas est; quia beatitudo est possessio, quæ in actu con­ sistit , quique necessario physice, non autem moraliter tantum existil: justitia autem gratum faciens est jus potius ad possessionem, quam pos­ sessio; nec jus autem in actu consistit, nec actus hominis viatoris possunt esse physice perpetui. ■ ARTICULUS II. QU.ENA.M SIT ESSENTIA gratiæ habitualis? "Luc Sti. 404. Dico. Gratia habitualis realiter distinguitur ab habitu charilalis. Prob. Auctoritate. Scriptura 2. ad Cor. 13. v. 13. inquit : Gratia D. .V. J. C.,et charitas Dei, et communicatio sancti Spiritus sit cum omnibus vobis, Et Lad Tim. 1. v. 11. Superabundant gratia Domini nostri cum fide et dilectione. Item ad Ephes. G. v. 23. Pax fratribus et charitas cum fuie a Deo Patre et I). .V. J. C. : gralia cum omnibus, qui diligunt D. N. J. C. Conc. Viennense loco cit. ait infundi in baptismo informantem gratiam et virtutes : Trid. Scss. G. c. 7. docet in justificatione renovari hominem per voluntariam susceptionem grat iœ et donorum; et can. 11. damnat dicentes justificationem fieri sola remissione peccatorum, exclusa gralia et charitale: Mogunt. anu. 15W. celebratum c. 7. (Labb. t. 11. p. G74. B.)> inquit : Cum renia peccatorum homo etiam Dei gratiam, el per Spiritum S. una cum fide simul charitalem in corde diffusam ac spem accipit. Demum Catechismus Trid. de baptismo, postquam dixisset gratiam infundi, quam splendorem quemdam et lucem appellat, subjungit : Huic autem additur nobilissimus omnium virtutum comitatus, qua· m animam cum gratia divinitus infum dantur, — .. ............. ..... DE CHAIUTATE HABITUALI, » t ) 441 D10XYS. L. de Hier. Eccl. c. 2. p. P. statum divinum el vitam prærcquirit, ante operationem supernaturalem, sicut prius necessarius est status vitœ humana·, quam humana operari possimus; adeoque ante charitatem tanquam virtutem opcralivam sentit nobis dari gratiam, qua in statu viventium vita divina constituamur, ut opera vivaconnaturaliter exercere valeamus. Acce­ dunt recitata prœced. art. testimonia S. Avg., quibus justitiam seu gratiam justificantem distinguit a charitale, eamque huic æque ac fidei opponit. Prob. Ratione. Habitus charilalis neque ex suo conceptu gener ico, neque es conceptu speciali talis habitus, qui nunc datur, per se et formaliler red­ dit hominem intrinsece sanctum, divinæ naturæ participem, amicum et filium Dei. etc., quæ sunt munera gratiæ sanctificantis. Non l”m. quia habi­ tus, ut præcise est charitatis, solum dicit virtutem, quæ elevat voluntatem ad dilectionem Dei propter se, ut habitus fidei elevat ad actus fidei supernaturales : sed hoc ex suo conceptu non dicit facere sanctum, participem divinæ naturæ,amicum et filium Dei; tum quia, quod hominem facit potentem, ut diligat regem propter se, non facit hoc ipso eum dignum, ut a rege amicabiliter diligatur et in filium adoptetur : tum quia omnipotentia Dei specialiter applicata potest elevare hominem ad Deum propter se diligen­ dum, quin illa gratiæ munera præstet ; ergo. Non 2um. quia specialis illa virtus charitatis, quæ ex conceptu ipsius habitus non provenit, debet asseri ex certo privilegio divinitus concesso : hoc autem probari nequit, ut ex obje­ ctionum solutione constabit ; ergo. Conf. 1. Tria maxime divina, quæ in statu supernatural! participantur, sunt natura, cognitio, amor : sed cognitio divina ab homine ex parte intel­ lectus participatur per fidem in via, et per visionem in patria ; amor ex parte voluntatis participatur per charitatem ; ergo natura divina ex parte animæ et substantiae quatenus a facultatibus et operationibus dislinctæ participatur per id, per quod homo renascitur, fit filius Dei ct haeres : sed id, per quod homo renascitur, et filius ac hæres Dei fit, est gratia; ergo. Conf.2.Gratia dat esse divinum, et est fundamentum primum totius supernaturalitatis : sed charitas non dat esse, sed operari divine; nec est primum supernaluralitatis fundamentum, cum tanquam virtus appetitiva præsupponat etiam fidem et cognitionem supernaturalem; ergo. Conf. 3. Reliquæ virtutes infusæ omnes solum elevant hominem ad suos actus speciales; quamvis aliquæ possibiles sint, quæ formaliler etiam sancti­ ficent; ergo congruum est, ut idem dicatur de habitu charitatis, ex hypoIhesi quod non adsit pro disparitale urgens ratio, quod nunc examinabitur. 405. Obj. 1. Eosdem effectus, qui gratiæ communius tribuuntur, charitas teste Scriptura etiam proprios habet : nam charitas 1°. expellit pecca­ tum; Luc. 7. v. 47. Remittuntur ci-peccata- multa, quoniam dilexit multum. Eli. Joann. 3. v. 14. Nos scimus, quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres : qui non diligit, manet in morte. 2°. Hominem facit Deo gratum et dilectum; Prov. 8. v. 12. Ego diliynles me diligo; et Joann. 14. Si quis diligit me, diligetur a Patre meo. 3°. Reddit nos sanctos; ad Ephes. 1. v. 4. Elegit nos in ipso..,., ut esse­ mus sancti et immaculati in conspectu ejus in chardate. ■I 442 3 DE GRATIA HABITUAI.I. 4·. Deo nos conjungit ; 1. Joann. 4. v. 10. Deus Charitas est, et qui numtl in charitate, in Dca manet, et Deus ineo. 5°, Confert nobis vitam spiritualem ; I. Joann. 4, v. 7. Omnis qui diligit, at Deo natus est. 6°. Constituit Olios Dei; 1. Joann. 3. v. I. Videte, qualem charitatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nominemur et simus. 7°. Profert omnes virtutes; et hæredein vitœ æternæ facit; 1. ad Cor. 13. v. 4. et seqq. Charitas patiens est, benigna est, etc. Et Jacob. 1. v. 12. Cont­ uam vitœ... repromisit Deus diligentibus se; ergo. R. Γ. .V. Cons. Certum enim est inter Catholicos, cum quibus hic dispu­ tamus, gratiam non esse eumdem habitum cum fide; et tamen ex Scriptura facile aequali ratione ostendi potest, eosdem effectus attribui fidei. Prov. 15. v. 27. Per fidem purgantur peccata. Sap. 1. v. 2. Invenitur (Deus) ab his, qui non tentant illum : apparet autem eis, qui fidem habent in illum. Eccli. 45. v. 4. habetur : In fide et lenitate ipsius sanctum fecit illum, et elegit eum ex omni carne. 1. Joann. 5. v. 1. Omnis, qui credit, quoniam Jesus est Chri­ stus, etc Deo natus esi, etc. R. 2°. D. .1. Effectus gratiæ proprii tribuuntur etiam charitati secundum suam significationem gener icam, et tam tropo, quam proprietati communem acceptæ C. charitati specifice et in propria significatione actus vel habitus virtutis specialis acceptæsuôd. tribuuntur illi in genere causæ formalis .V. in genere causæ ineritoriæ vel efficientis vel dispositionis, aut propter con­ nexionem gratiæ cum charitate C. Responsio clarius palet ex dicendis ad singula. In 1°. uterque textus agit dc actu charitatis, qui in priori proponitur ut dispositio; in posteriori ut signum remissionis peccati, quæ fit per gratiam. In 2°. rursus in utroque actus charitatis asseritur esse dispositio vel causa meritoria, cur homo diligatur a Deo. In 3°. vel hic est sensus : Deus elegit per charitatem, ut simus sancti et immaculati ; vel iste : elegit nos Deus, ut in sanctitate serviamus illi, non ex timore pœnæ, sed ex charitate : ex neutro autem sensu colligi potest, gratiam esse sanctitatis formam. In 4°. solum declaratur, eum, qui in charitate manet, habere Deum in se manentem; quia charitas inseparabiliter connect itur cum gratia, perquam Deus in nobis manet; minime autem dicitur, charitatem esse hanc ipsam gratiam; præsertim cum ibi distinguatur inter manere in Deo, et inter habere Deum in se manentem. In 3°. denuo sermo est de actu charitatis vel dispositione, vel signo et fructu, non autem forma nativitatis divinæ. In 6°. charitas non sumitur pro actu vel habitu virtutis creatæ, sed pro dono ex charitate collalo, vel effectu divinæ charitatis. In 7°. per priora verba charitatis habitus indicatur quidem tanquam radix virtutum, sed quæ sit instar facultatis, cum gratia sit radix, sed instar naturæ : per posteriora autem charitas asseritur esse meritum gloriæ cœlcstis; huic tamen merito condignilatem tribuit gratia. Inst. SS. Patres, et inter eos maxime S. Aug., tribuunt charitati ea prmdicata, quæ ostendunt esseeamdem cum gratia. Nam 1. dicit, charitatem esse donum præstantissimurn : I.. 13. deTrin. c. 18. Nullum est isto Dei dono DE CIIAfUTATE HABITUALI. 443 (charitate) excellentius; ex cone. 1. in Ps. 113. Nihil eminentius in Scri­ ptura sancta inveniri potest, quam charitas. 2. Eam vocat unam prie omnibus necessariam ; Tr. 32. in Joann, n. 8. Ilis omnibus tam magnis rebus proposait charitatem ; ipsam habeto, et cunela habebis, quia sint· illa nihil proderit, quidquid habere potueris. 3. Charitatem statuit tanquam notam discretionis; Tr. a. in 1. ep. Joann. 11.7. : Dilectio sola discernit inter filios Dei ct filios diaboli. PEamdem dicit esse formam sanctificantem; L. de mor. Eccles, c. 12. Cavere debet, ne ab ipsius Dei charitate, qua sancti(icatur ut beatissimus ma­ neat, alterius creaturæ, id est, hujus sensibilis mundi amore separetur. a. Eam demum aperte apellat justitiam ; L. de nat. el gr. c. 42. Ipsa enim (charitas) est verissima, plenissima, perfectissimaque justitia. R..Y. Jss. Ista enim prædicata vel tribuuntur charitati propter connexio­ nem, quam illius habitus in præsenti providentia possidet cum gratia, aut quia, ut 1). Thomas vult, charitas semper per gratiam formatur : vel si tri­ buantur charitati propter se, aequalitatem talem aut praecellentiam non indu­ cunt, ad quam evitandam necesse sit charitatem cum gratia confundere. Nam descendendo ad singula, sive lura. accipiatur de actu, sive de habitu, charitas potest dici donum excellentius et eminentius comparate ad fidem, spem, el reliquas virtutes, non autem comparate ad gratiam, utpote inter quæ extrema tam parum S. Aug., quam S. Paulus 1. ad Cor. 13. oppositio­ nem instituit : quanquam, si mens S. Doctoris ex contextu attendatur, potius loquitur de charitate Dei, qua ipse nos diligit, non qua nos eum dili­ gimus, ut c. 17. praemisit. Idem respondetur ad 2U'“. ubi rursus mentio fit de praecellent ia : quod vero necessitatem attinet, nisi charitatis nomine intellectam velis gratiam ipsam, illa oritur ob connexionem charitatis cum gratia, sine qua nihil sane ad vitam æternam proxime prodest. Quoad 3um. charitatis actus dispositive distinguit inter filios Dei et diaboli, habitus significati ve seu tanquam signum et fructus filiationis divinæ; nec plus intendit Aug., qui ibidem ait : Signent se omnes signo crucis Christi; respondeant omnes, Arnen; cantent omnes, Alleluia; baptizentur omnes, intrent Ecclesias, faciant parietes basilicarum : non discernuntur filii Dei a filiis diaboli, nisi charitate. Quoad 4"“. hoc loco intelligitur actualis charitas, qua meremur sancti­ tatem, sicut in cap. sequenti eamdem intelligil, qua conservetur sanctitatis forma. Quoad N“D’. denique charitatis actus appellatur justitia actualis, seu ope­ ratio justitiae ; quia subjungitur : quoniam id, quod voluntate hominis adjuta f/r Dei gratiam fieri posse confiteor, etc. Ac postea c. 70. dicitur : Charitas inchoata, inchoata justitia est ; charitas provecta, provecta justitia est ; charilas perfecta, perfecta justitia est. •<06. Obj. ii. TniD. salis aperte identified! gratiam cum charitate. Nam I’., cum Sess. 6. cap. 7. dixisset, hominem justificari per susceptionem gra­ tia· d donorurn, ac postea docuisset causam formalem nostra justificationis esse justitiam, qua interius renovamur, et merita passionis D. N. J. C. communicantur; mox subjungit, id fieri, dum ejusdem passionis merito per 444 I»K GRATIA HABITUALI. Spiritum sanctum charilas diffunditur in cordibus eorum, (pii jusiificmitwi ergo eamdem, quam gratiam el justitiam vocaverat, declarat esse cha­ ritatem. 2°. Ibidem stalim additur : unde in ipsa justificatione cum remissione catorum hæc omnia simul infusa accipit homo perJesum Christum, cui inyritur, fidem, spem el charitatem, nulla tacta gratiæ aut alterius habitus mentione; ergo hanc sub nomine charilatis inlelligere videtur. 3®. Idem ead. Sess. cap. 10. ubi dixerat justitiam bonis operibus augeri, adjungit : Hoc iero justitiœ incrementum petit sancta Ecclesia, cum erat: da nobis, Domine, fidei, spei et charitatis augmentum ; ergo indicat justitiam in his Iribus tantum consistere, nimirum in charilate perse, in aliis, ut cliaritate formantur. 4°. Ibid. can. 11. definit justificationem non fieri sine gratia el charitatt, quæ in cordibus hominum diffundatur ; ergo, dum in singulari dicit dif­ fundatur, indicat gratiam et charitatem unam dunlaxat esse formam. S°. Idem Sess. 14. cap. 4. ait, contritionem charitale perfectam hominem Deo reconciliare : sed gratia est quæ Deo reconciliat ; ergo. R. .V. .-tsx. Concilium nihil hic definire voluisse, colligitur ex varia loquendi ratione, qua modo gratiæ ct donorum, modo justiliæ, modo charilatissolius, modo fidei, spei el charilatis nomen usurpat. .Nihil ex eodem theologice deduci posse pro identitate charilatis cum gratia, ostenditur facile, si singula examinemus. Quod enim lum. attinet; imprimis illa particula dum, in rigore non indicat identitatem, sed connexionem duntaxat vel concomitanliam; unde solum significatur, quod tunc, quando charilas diffunditur, homo justificatur, minime autem significatur, quod id formaliter fiat per ipsam charitatem: deinde nec vox charilatis, aut ejus hic loci usurpatio est ita restricta, ul necessario debeat sumi pro virtute et habitu charilatis; cum accipi etiam possit pro ipsa gratia seu dono nos Deo charos faciente, et ex divina charilatc in nos collate. Quoad 2Dm.; imprimis inde probaretur nimium, nempe etiam fidem cl spem esse identificatam cum gratia : deinde, quamvis Trid. hic non facial explicitam mentionem gratiæ, uti facit Mogu.xtisum num. 311. laudatum, dici tamen potest, fieri mentionem implicitam in verbis cum remissione peccatorum ; quia hæc vel formaliter lit per gratiam, vel non fit sine gratia, ut can. 11. dicitur. Quoad 3°“.; rursus imprimis probaretur nimium : deinde, sicut per augmentum fidei, spei et charilatis non excluditur augmentum reliquarum virtutum infusarum, sic nec augmentum gratiæ. Quod autem virtutum duntaxat theologicarum hic mentio fiat, ratio est ; quia tanquam certum asse­ ruit Concilium, has virtutes in justificatione infundi et in justificationis incremento augeri, tanquam incertum vero reliquit, gratiam et alias virtutes tanquam realiter distinctas a charilate infundi el augeri. Quoad 4"“. ; verbum diffundatur in singulari positum refertur more Gram­ maticis usitato ad postremum substantivum, dc quo in c. 7., cui canon prae­ sens corresponde!, textum Apostoli protulerat ; adeoque modus hic loquendi identitatem non indicat. Quoad ;»um. /). M, Contritio charilate perfecta meritorie et dispositive EFFECTUS GRATIÆ IIAttll UÂLIS. 448 iwonciliiilpeccatorem C. formaliler .V. Contritio cbaritate perfecta est actus; actus vero formaliler non justificant, nec reconciliant. lust. I. Gratia sanctificans est participatio divinæ natura ergo cum divini natura sil per sc formaliler operative, talis etiam debet esse gratia sancti­ ficans ; ergo est indistincta ab habitu charilatis operativo. H. .V. Cons. Hursus enim imprimis instantia est hæc; ergo sicut divina natura realiler est sua operatio, sic-etiam erit gratia sibi sua operatio. Item Disparitas est ; quia gratia non est participatio divinæ naturæ cum omni­ moda similitudine, sed cum aliqua duntaxat, quam charilatis habitus non possidet., ite» Inst.2. Gratia el charilas sunt mutuo inseparabiles ; ergo sunt idenlificatæ. II. 1°. .V. Cons. Tum quia retorquetur in virtutibus moralibus infusis : turn quia, licet separabilitas sit signum distinctionis realis, inseparabi­ litas tamen signum identitatis non est, ut in Personis divinis inseparabilibus quidem, sed tamen personaliter distinctis, manifestum est. 11.2°. D. J. Gratia et charilas sunt inseparabiles metaphysice, seu dc potentia etiam absoluta A'. physice, vel lautum in hac providentia vi prae­ sentis decreti C. ARTICULUS ill. QUINAM SINT EFFECTUS FORMALES GRATIÆ HABITUALIS? 407. Dico I. Per gratiam habitualem efficimur consortes nalurœ divinæ: Prob. Natura divina potest spectari vel physice ct realiler pro substantia Dei, vel ethice ct moraliter pro indole, inclinatione ac dispositione Dei ad qicraliones : sed sub utraque acceptione naturæ divinæ consortes consti­ tuimur per gratiam ; ergo. Prob. P. p. min. tum quia mediante gratia ct charilate Deus substantia­ liter est, habitat et manet in justo ; tum quia, ubicumque datur aliquid exigens divinæ personæ præsenliam ita, ut, si ubique illa non esset, ex vi solius illius rei revera inciperet esse præsens; tunc dicitur persona divina esse præsens creatura», atque illi dc novo quasi uniri: sed quoties ponitur in Domine justo gratia, toties verum est, quod Deus, seu appropriative persona Spiritus sancti esset præsens homini justo, si non esset ubique. Prob. 2’. p. Per gratiam homo fit consors naturæ divinæ ethice accepta», si per gratiam imitetur indolem divinam, eique assimiletur in perfectione repugnandi cum peccato ct recte disponendi ad honeste operandum ; in hoc enim potissimum stat conformatio morum cum moribus divinis, ct etiam jensus verborum Petri dicentis : Per quem maxima et pretiosa nobis promissa donavit, ut per hæc efficiamini divinæ consortes nalurœ; quia continuo subjungit : fugientes ejus, quœ in mundo est, eoncupiscentiæ corruptionem: cn aversionem a peccato ; 1 os autem curam omnem subinferentes, ministrate in ple vestra virtutem, in virtute autem scientiam, in scientia autem abstinen­ dam, in abstinentia autem patientiam, in patientia autem pietatem, in pietate mitem uniorem fraternitatis, in amore autem fraternitatis charitatem ; quibus promptiludoad omne virtutum opus abunde exprimitur. II 410 DE GRATIA HABITUALI, 408. Dico H. Per eamdem efficimur amici et grati Deo. Prob. Supposito ex parte Dei essentiali jure el dignitate infinita, ul is ab homine benevole et propter se diligatur; supposita item in Deo potentiact propensione ad hominem benevole diligendum et dona eum illo sua commu­ nicandum ; ut habeatur etiam cx parte hominis amicitiæ vinculum, requi­ ritur in eodem tum dignitas quædam , ut ametur a Deo; tum potentia, ut Deum benevole amet : sed utrumque prastatur per gratiam; ergo. Prob. i*, p. min. 1°. Similitudo inorum est fundamentum amicitia.· el dignitas, ut quis ametur : sed per gratiam habetur similitudo morum, quia habetur consortium natura divinæ ethice accept» ; ergo. 2°. Gratia habitualis est vera justitia; sed vera justitia est maxime grata et amabilis illi, qui per antonomasiam justus est, nempe Deo, juxta illud Ps. 10. v. 8. Quoniam justus Duminus, et justitias dilexit, æquitatem vidit vultus ejus; ergo. 3°. Per amorem, quo Deus hominem diligit, fit iste Deo gratus et amabilis: juxta illud 2. Reg. 12. v. 25. Vocavit nomen ejus : Amabilis Domino, eo quod dili­ geret eum Dominus; et Sap. 4. v. 10. Placens Deo factus est dilectus : sed Déus non diligit hominem, nisi amore suo dignum; vel nisi faciat eum dignum per gratiam,cum non sit amor ejus sterilis, sed efficax; ergo. Pro6. 2.· p. Ex dictis; quia gratia vel est eadem cum charilate, vel certe ab eadem inseparabilis. Conf. utr. p. Præter obviam phrasin in Scripturis, qua justi dicuntur amici Dei, Trid. Sess. 6. c. 7. ait, hominem per voluntariam susceptionem gratiæ et donorum fieri ex inimico amicum; et c. 10. justificatos factos esse amicos Dei et domesticos ; ergo. Nt 409. Dico HI. Per eamdeni efficimur filii Dei adoptivi. Prob. Filiatio Dei adoptiva præter extraneitatem personæ dicit similitu­ dinem in natura et jus ad hæreditatem coelestem : sed utrumque praestatur per gratiam; ergo. Prob. 1·. p. min. 1°. Similitudo cum Deo maxime habe­ tur per regenerationem et nativitatem spiritualem ex Deo : sed hæc habetur per gratiam ; quæ ideo etiam 1. Joann. 3. v. 9. Semen Dei in justo manens vocatur ; ergo. 2°. Quia per gratiam habetur natura Dei ethice sumpta, quæ proprie in similitudine consistit. Prob. 2·. p. Γ. Per gratiam signati sumus Spiritu sancto : sed signati Spiritu sancto habent jus gloriæ coelestis, juxta illud ad Eph. 1. v. 13. Signati esti-s Spiritu promissionis sancto, qui est pignus hcereditatis nostrœ ; ergo. 2°. Per gratiam sumus lilii Dei ; sed hærcditas est filiorum, ex illo ad Horn. 8. v. 17. Si autem /ilii, et hœredesi hæredes quidem Dei, cohæredes autem Christi; ergo. Conf. Trid. Sess. 6. c. 3. et 4. docet nos renasci per gratiam, qua justifi­ camur ; justificationem autem vocat translationem de potestate tenebrarum ad regnum filii dilectionis suce, et ab eo statu, in quo homo nascitur filius primi Adæ, in statum gratiæ et adoptionis filiorum Dei per secundum Adam Jesum Christum : item c. 7. docet per gratiæ susceptionem fieri, ut homo sit hœres secundum spem vita? œternæ ; ergo. 410. Dico IV. Per eamdem efficimur justi. Prob. Justitia, non prout est specialis virtus, qua reddimus cuique suum, sed quatenus est rectitudo illa totius hominis, per quam tum est sanctus. IM»*· EFFECTUS GRATIÆ HABITUALIS. 447 seu immunisa peccato, tum dispositus et ordinatus ad opera salutaria tam debita, quam pia, stat tum in expulsione peccati, turn in potentia eliciendi actus supernaturales æternæ vita: meritorios : sed per gratiam expellitur peccatum; clpcr eamdem habetur potentia illa; vel quia cxgratia tanquam radice necessario emanant virtutes habituales velut proprietates et polentiæ vel quia hæ virtutes saltem perlinent ad gratiæ constitutionem integralem ut alibi ostendetur ; ergo. Conf. Justi maxime efficimur, dum justificamur, regeneramur, renova­ mur, novum hominem induimur : sed hoc til per gratiam; quia ad Rom. 3. v. 2L dicitur : Justificati gratis per gratiam ipsius ; ad Til. 3. v. 5. Salcos nos fecit per lavacrum regenerationis ct renovationis Spiritus sancti, quem effudit in nos abunde per J. C., ut justificati gratia ipsius, hæredes simus secundum spem vitee æternæ; cl ad Ephes. 4. 23. Renovamini autem spiritu mentis vestra·, el induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in justitia et sanctitate veritatis : quod ipsum fieri per gratiam, quæ in baptismate confertur, Trid. Sess. 5. can. 5. definivit; ergo. 411. Dico F. Per eamdem efficimur sancti, seu mundamur et immunes sumus ab omni peccato mortali. Prob. Eadem forma, quæ facit hominem Deo amicum, filium Dei adopti­ vum et bæredem regni coelestis, mundat etiam et immunem facit a peccato mortali·, cum enim peccatum mortale faciat hominem Deo inimicum, reum æternæ pœnæ constituat, et consequenter tum jure hæreditatis coelestis, lum filiatione divina privet; e contrario forma, quæ opposita præslat, tol­ lere peccatum vel expellere debet : sed gratia ex dictis hæc omnia efficit; ergo. Conf. Gratia et peccatum comparantur 1°. Ut lux et tenebræ; ad Eph. 5. v. 8. Eratis aliquando tenebræ, nunc autem luac in Domino ; et 2. ad Cor. 6. v. 14. 2°. Ut sanitas et ægritudo; juxta Aug. L. de spir. et litt. Per gratiam sanatio anirnæ, ablatione peccati : 3°. Ut novitas et vetustas; ad Coloss. 3. v. 9. 4°. Ut mors et vita; ad Rom. 5. v. 21. t>°. Ut sepultura et resurrectio; ibid. c. 6. v. 4. Accedit Trid. Sess. 5. Can. 5. 412. Observa I. In nullo instanti reali coexislere gratiam habitualem et peccatum mortale certum jam videtur : tura quia vere dicimus, justum seu gratia dotatum peccare : tum quia justo peccanti demeritorie aufertur gratia, qui proinde prius natura peccat, quam in pœnam peccati expellatur gratia; ad quod opus est, pro priori natura præexistere gratiam; et pro posteriori existere gratiam in eodem instanti reali. Ratio est·, tum quia clare infertur ex Baii prop. 43. damnata, quæ talis est : In hominibus pœnitentibus ante sacramentum absolutionis, ct in catechu­ menis ante baptismum est vera justificatio, separata tamen a remissione peccatorum : tum quia effectus formales gratiæ habitualis sicut peccato repu­ gnant pro reliquis instantibus, ita ct repugnant pro instanti primo:ac præterea evenire alias posset, ut homini lethaliler peccanti nunquam auferretur gratia, si nempe immediate ad commissionem peccati perfecte contereretur. //. Disputari solet, an gratia habitualis habeat ex intrinseca sua vi, natura ct dignitate, sine ullo favore et condonatione exlrinseca, quod expellat pec- 118 1)E gratia habituali. catum? In hac quaestione, quamvis facile concedatur requiri peculiarem Dei voluntatem remittentis el condonantis peccatum; videtur tamen Tridextixo conformius, si dicatur graliam formali 1er adiequale expellere peccatum: cum enim juxta Concilium justificatio sil translatio a statu peccati, hujus aulem justificationis unica formalis causa asseratur justitia Dei, non qwi ipse justus est, sed qua nos justos facit, et renovamur spiritu mentis nostra·, ac præterea doceat, per susceptionem gratiæ hom inem ea- injusto justum, et ex inimico amicum fieri ; videtur rite consequi illud assertum. III. Ex eodem deducunt mulli contra mullos oppositionem gratiæ habi­ tualis cum peccato mortali tam actuali, quam habituali esse essentialem ac raetaphy sicam, atque adeo nec de potentia Dei absoluta posse illa conjungi in eodem subjecto. CAPUT IL 1)E JUSTIFICATIONE. ARTICULUS L A>' ET QC.E5AM DISPOSITIO REQUIRATUR AD J USTI FI CATI ΟΧ EM? < i * -VA’ :’i 413. Nota. Cum non minus ex Scriptura, Douter. 1. v. 59., ct ad Rom. 9. v. 11., quam experientia certum sit, infantes discretione boni et mali carere, ac proinde incapaces esse dispositionis propriae, fingere autem sine funda­ mento miraculum, et id tanquam medium ad salutem necessarium exigere, divinæ providentiae ordini ac sapienliæ contrarium sit, adeoque fidei Ecclc­ siæ non minus, ac communi sensui repugnans; quæstionem propositam palet ad solos pertinere adultos, quemadmodum ct ad hos Trid. suam doctrinam Sess. G. c. a. el 6. aperte restrinxit. Plures etiamnum circa quæstionem ita limitatam errores sunt Haereti­ corum; 1. (idem justificantem esse specialem divinarum promissionum fidem : 2. fidem illam solam justificare; ubi vox sola juxta Lutherum ac rigi­ diores Luthcranos excludit necessitatem præsentiæ aliorum actuum virtutum, juxta alios vero jam plures et Calvinum, meritum duntaxat et efficientiam quamcumque etiam dispositivarn,non aulem praesentiam excludit : 3. ipsam fidem justificare, non quidem per modum causce formalis, aut efficientis vel meritoriffi, aut etiam dispositionis proprie diclæ; sed per modum meri organi scu instrumenti, quo apprehenditur justificatio, quod explicant exemplo manus, qua pauper eleemosynam a divilc recipit. Il L Dico I. Ad justificationem non sufficit sola /ides. Est de fide. Prob. 1. Ex Scriptura. 1°. Paulus docet fidem sine charitatc nihil prodesse; ad Galat. 3. v. 6. Iu Christo JESL nequ·: circumcisio aliquid valet, neque blSVOSI HOSES AD JUSTIFICATIONEM. 119 praeputium; sed fides, quæ per charitatem o/xnaiur; et 1. ad Cor. 13. v. 2. Si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam, charitulem autem non habuero, nihil sum. Jacobus vero, fidem sine operibus vocat mortuam. 2°. Qui habent fidem, possunt esse sine charitatc ct operibus, ut patet, prater dicta, ex Joann. 12. v. 1-2. Ex principibus multi crediderunt in eum : sed propter Pharisceos non confitebantur ; dilexerunt enim gloriam hominum magis, quam gloriam Dei; el Matth. 25. ex parabolis Virginum fatuarum ac servi inutilis talentum unum sibi datum in foenus non exponentis : sed ejus­ modi non salvantur; ul rursus patet ex Matth. 7. v. 21. Non omnis, qui dicit mihi : Domine, Domine, intrabit tn regnum cadorum : sed qui facit voluntatem Patris mei, qui in cadis est; et ex Matth. 25., ubi fatuis virgi­ nibus, quantumlibet Christo per fidem desponsatis, dicitur : Arnen dico vobis : nescio cos ; servus ejicitur in tenebras exteriores; ac demum sentculia damnationis in eos, qui carent operibus, enuntianda subjungitur; CigO. 3°, Fidem solam habentes possunt etiam esse adulteri, fures, avari, ebriosi etc., cum Jac. 2. v. 19. de immisericorde dicat : Tu credis, quoniam unus est Deus: bene facis : et dæmones credunt et contremiscunt : sed ex 1. ad Cor. 6. v. 9. hujusmodi, iniqui regnum Dei non possidebunt; ergo. II. Ex Traditione. 1°. Ex Patribus, inter quos Chrys. hom. 25. (al. 24. n. 1.) in Matth. : Non enim solum qui fidem habet, si vita negligatur, e cadis excluditur; sed etiamsi cum fide multa signa ediderit, nec boni quidpiam fecerit, a sacris similiter portis repelletur. Et in Joann, hom. 30. (al. 31. n. 1.): Num ergo sufficit, inquies, in Filium credere, ut vita æterna habea­ tur? Nequaquam.......si recte non vivat, nihil ipsi fides proderit ad salutem... Opus namque nobis est et vitæ et morum instituto probo. Ambros. ep. 78. n.8. Fides velut prævia charitatis occupat animam, et prœparat semitas ventura dilectioni. Sic omnis (perfecta) fides est, ubi perfectio charitatis. Auctor Comm, in cp. S. Pauli qui sub nomine Ambrosii circumferuntur, in ep. ad Gal. c. 5. v. 5. : Sola fide opus est in charitatc ad justificationem; fides enim charitatc fraterna debet muniri, ut perfectio sit credentis. Acg. de Trin. L. 15. c. 18. : Fides sine charitatc potest quidem esse, sed non et prodesse. Cf. etiam L. de fide et oper. c. 14. S. Leo M. serm. 48. c. 3. (de Quadrag. 10.) ; Quamvis magnum sit habere fidem rectam sanamque doctrinam , et multa laude digna sit circumcisio gulæ, lenitas mansuetudinis, puritas castitatis, nuda1 sunt tamen omnes sine charitatc virtutes. 2°. Ex recensione errorum. Inter hos enim tanquam antiquissimum el tempore Apostolorum occasione verborum D. Pauli exortum, a Petro autem, Joanne, Jacobo el Juda oppugnatum Aug. L. de fid. ct op. c. 11. refert. Irenæus eumdem tribuit Valentino, ejusque antecessoribus Simoni mago et Pseudo-Apostolicis, dum L. 1. contr. hærcs. c. 6. docet, eum promisisse salutem suam sequentibus doctrinam sine operibus. Idem Aug. L. de Hæresibus hær. 54. dicit de Eunomio. 3°. Ex Trid. quod Sess. 6. can. 9. sic definii : S7 quis dixerit, sola fide impium justificari, ita ut intelligat nihil aliud requiri, quod ad justification nis gratiam consequendam cooperetur... anathema sit. HI. Ex Ratione. 1°. Fides justificat ut fundamentum el radix justitiæ; ergo hoc ipso debet complementum addi per alia ; vel si fundamentum sufiv. p. 1. 29 ta DE GRATIA HABITI Λ 1.1. ficial. idem debet concedi charitati, cum ad Eph. 3. v. 17. in charitate radicati ct fundati dicuntur justi. 2°. Si fides sola justificaret; ergo vel foret ex natura fidei cl excellcnliæ, \el cx voluntate Dei sub sola lidei conditione justificationem donantis: sed nec habetur ex primo; quia charilas est fide excellentior juxta illud 1. ad Cor. 13. v. 13. Major autem horum est charitas : nec ex secundo; quia tum ex dictis, Ium ex proxime dicendis patet, a Deo non requiri solius fidei con­ ditionem ad justificationem ; ergo. 3°. Nec requiritur sola fides, prout est assensus intellectualis ; tum quia id concedunt Heterodoxi : tum quia neque auctoritas , neque ratio ostendit, ad justificationem necessarium esse actum solius intellectus, non aulcm voluntatis : nec sola fides requiritur, prout est actus voluntatis, aut specialis confidentia; tum quia idem argumentum fieri potest respectu actus intel­ lectus et aliorum voluntatis : tum quia illud singulare officium apprehensio­ nis, si permittatur fidei, etiam concedendum est amori el gaudio, dc quibus ita loquitur Aug. L. 8. Conf. c. 2. n. 5. Volebant eum omnes rapere intro in cor suum, et rapiebant amando et gaudendo : lue rapientium manus erant. 415. Obj. Justificatio tribuitur lidei simpliciter. Prob. Ad Rom. 10. v. 10. dicitur : Corde creditur ad justitiam; et Christus tum Matth. 7., tum Luc. 7. et 17. hæmorrhoissæ, Magdalenæ, leproso ac cæco ait : Fides tua te salvum fecit; ergo. R. 1’ .V. Cons. : quia eadem de timorc, spe, amore ac poenitentia refcruntur, quin tamen concedant aut Haeretici, aut Catholici, quodlibél eorum se solo justificare horninem. R. 2°. D. J. Eidei confidential! Haereticorum tribuitur simpliciter ct uni­ versaliter justificatio .V. fidei intellectuali Catholicorum subd. fidei solitariæ ct informi, aut oliosæ .V. fidei conjunctæ cum operibus per charitatem for­ matae el operanti C. Textus primus utilitatem et necessitatem fidei ad justi­ ficationem ostendit, non autem solius sufficientiam, sicut dum praecedente versu dicitur : Si confitearis in ore tuo Dominum Jesum Christum, et in corde tuo credideris, quod Deus illum suscitaverit a mortuis, salvus eris ; non solius resurrectionis fidem sufficere, sed ct aliorum articulorum fidem requiri ac valere declaratur. Reliqui textus quantum enuntiant de fide Iwemorrhoissœ, paralytici ac arci, ad-materiam nostram plane non pertinent, cum in iis non de salute animæ seu justificatione, sed de salute corporis et sanitate agatur : quan­ tum autem de Magdalena; fide loquuntur; hujus quidem loci sunt, sed manifeste inlelligendi sunt dc fide per charitatem operante, cum Christus Luc. 7. dicens : Demittuntur ei peccata mulla, quoniam dilexit inultum, expressis verbis justificationem charitali tribuat. Cælcrum quia fides est fundamentum spei, spe* autem incitat adorationem pro bonis sive corporis sive animæ fundendam, aut aliud quodvis pro iliis oblinendis suscipien­ dum; hinc est, quod Christus utrobique salutem tribuerit fidei, tanquam fircundœ rail ici. i· [nsl. I. Scriptura justificationem fidei tribuit universaliter. Prob. Act. 10. V. 43. Petrus dicit, remissionem peccatorum accipere omnes, qui credunt in eum; Ibid. 13. v. 3'3. Paulus ait : In hoc omnis, qui credit in cum, justifica­ IHSI’üSmONES AI) JUSTIFICATIONEM. litr jell. Joann. 5. v. 1. Omnis qui credit, quoniam Jesus esi Christus, ex Deo naius esi ; ergo. II. Particula omnis vel potest inlelligi negative, vel affirmative; si negative exponatur, sensus textuum est : nemo sine tide remissionem accipit, justifi­ catur, cx Deo nascitur ; et hic sensus salis convenit cum scopo Petri et Pauli in Actis loqncntium, pcrliiietque maxime ad alios textus objici solitos, quales sunt Joann. 3. Cl omnis, qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam æternam. Et ad Itoni. 1. Evangelium virtus Dei est in salutem omni credenti. Si autem affirmative sumatur, sensus est : omnis, qui credit in Deum non solum speculative, sed et practice, h. c. qui habet fidem, non mortuam ycI otiosam, sed vivam et operantem, remissionem accipit, justi­ ficatur, cx Deo nascitur; quia tum Principes Apostolorum in Actis, Ium Joannes in sua epistola plura alia ad salutem postularunt. Prætcrca vero cum constet generalem esse regulam, quod, si universales de. spe, humilitate, oratione, obedientia aut aliis virtutibus affirmationes hu­ jusmodi in Scripturis proferuntur, posita una conditione necessaria, aliæ non excludantur, sed potius subintclligantur; idem etiam dicendum est dc obje­ ctis sententiis, adeo ut sensus sit, fidem ex parte sua justificare ct salvare, modo addantur alia, quæ simul requiruntur. Inst. 2. Justificatio formal iter tribuitur fidei. Prob. Hahae. 2., ad Rom. 1., ad Hebr. 10. dicitur : Justus ex fide vivit; similiter ad Rom. 5. v. 1. dicuntur justificati ex fide ; tandem 1. Joann. 5. v. 10. Qui credit in filium Dei, habet testimonium Dei in se; ergo. H. Particula ea? in prioribus textibus usurpata, nec ob sermonis proprieta­ tem, nec ob aliquas horum locorum circumstantias, dicit causam formalem. Itaque sicut arbor dicitur ex radice vivere, et aqua profluere cx fonte, sic ct justus ex fide vivere ac justificari intelligitur, eo quod, ut cum aliis Patribus S. Alt., ep. 105. (al. 194. n. 9.) ait : Fides unde omnis justitia sumit initium. Quem sensura etiam proposuit Trid. Sess. 6. c. 8. Ut scilicet per fidem ideo justificari dicamur, quia fides est humante salutis initium, fundamentum, et radix omnis justificationis. Postremus textus cum subséquente conjunctus ostendit quidem fidei fructum esse vitam æternam ; sed nec dc fide mortua, informi aut otiosa loquitur, nec dc causa formali inlelligi potest. Inst. 3. Solam fidem requiri et sufficere ad justificationem, tum Scriptura, tum Patres declarant. Nam Lue. 8. v. 50. Christus Jairo ait : Crede tantum, ct salva erit. Inter Patres Hilar, c. 8. n. 6. in Matth. ait : Fides sola justi­ ficat; Basil, in horn, dc humilit. n. 3. Novit se ipsum veræ justitiæ indigum, sola autem fide in Christum justificatum; Ciinvs. hom. de fide el leg. nat. n. 1. (opp. t. 1. p. 826. D.) : Latro credidit tantum, ct justificatus est ; el hom. 3. in ep. ad Tit. n. 2. (opp. t. 11. p. 746. D.) : S/ credis fidei, cur alia infers, quasi fides justificare non sufficiat sola? Arc.. L. 1. ad Bon if. c. 21. dd Sanctis V. T. ait : Quantcelibet fuisse virtutis antiquos prœdices justos, non eos salvos fecit, nisi fides mediatoris. Similia de S. Amur. Leon, ct Ber.v. referuntur. II. vel D. 1'ides sola sufficit, per hanc solitudinem excludendo alias dispositiones internas ad justitiam tum a Scriptura, Ium a Patribus requi­ sitas 5. excludendo aliud quidpiam, quod cx circumstantiis locorum addu­ ctorum colligi potest C. Textus Script uræ ad rem non spectat, quia non agit 4i>2 Γ2 » DE C.HAllA HABITUALI. de tide justificante, sed de fide miraculorum, seu impetraliva extraordinarii beneficii; nec de salute animæ, sed corporis, seu resuscitatione iiliæ Jairi. Quod vero Christus ad impetrationem hujus beneficii fidem duntaxat postu­ lavit, ratio est ; tum quia ad simpliciter quidpiam impetrandum charitas non est necessaria, cum etiam peccatores possint orando impetrare : tum quia, utS. Tu. 2. 2. q. 83. a. 15. ad 3. inquit : Efficacia impetrandi princi­ paliter fidei attribuitur, quia per /idem habet homo notitiam omnipotentia divinæ et misericordiæ, ex quibus oratio impetrat, quod petit. IIiuR. excludit solum legem Mosaicam; tum quia inter hanc et fidem facit oppositionem dicens : Movet Scribas remissum ab homine peccatum...... quod lex laxare non poterat : fides enim sola justificat ; tum quia c. 7. u. 4. conjungit fidem cum operibus, dum ait : Salus gentium omnis in fide est, U in prœceptis Domini vita est universorum. Basilics excludit sola opera sine fide et gratia facta, cum ita scribat : fffc est perfecta et integra gloriatio in Deo, (piando neque ob justitiam suam quis se jaciat ; sed novit seipsum, etc., unde sola fide justificari apud ipsum nihil aliud est, quam cx dono Dei justificari, non ex operibus omne Dei donum praevenientibus ; et justitiam veram non esse humanam, innixam sapientia humanæac viribus naturalibus, sed supernaturalem et divinam, seu fun­ datam in fide, quam infra cum Paulo ad Phil. 3. v. 9. vocat justitiam, qua ex Deo est in fide. Ciirys. primo loco excludit solum opera externa pœnitentiæ, satisfactionis et aliorum mandatorum, quæ latro in cruce praestare non poterat ; non vero actus internos comitantes et velut formantes fidem, ut justificare valeat, cum alibi latronem pœnitentiæ Doctorem nominet ; et loc. cit. præmiscrit: Son oportet quidem nudam ab operibus esse fidem, ut ne vituperetur, verumtamen sublimior est fides, quam opera; secundo autem loco excludit duntaxat cœremonias legis veleris, quia verbis objectis hæc subdit : Quid te spontanea) servituti subdis, ct legis jugo collum submittis? Aug. excludit opera aut solius naturæ viribus, aut ex solo legis mosaicæ spiritu facta; non vero opera cum gratiæ auxilio elicita, et per fidem in futurum reparatorem perfecta; id patet ex contextu. Inst. i. Eadem Scriptura ct Patres ita tribuunt fidei justificationem, ul excludant opera : ad Rom. 3. v. 28. Arbitramur justificari hominem per (idem sine operibus legis ; ad Gal. 2. v. 16. Scientes, quod non justificatur homo ex operibus legis, nisi per fidem Jesu Christi : et nos in Christo Jesu credimus, ut justificemur ex fide Christi et non ex operibus legis : propter quod ex operibus legis non justificabitur omnis caro ; ad Philip. 3. v. 9. F.l inveniar in illo, non habens meam justitiam, quæ in lege est, sed illam, qua ex fide est Christi Jesu : quee ex Deo est justitia in fide. R. D. Ass. Fidei sic tribuitur justificatio, ut excludantur vel opera legis Mosaicæ tanquam ex se inutilia el in lege gratiæ etiam mortifera, vel opera sine gratiæ auxilio cx solis naturæ viribus facta C. ut excludantur opera auxilio gratiæ tacta .V. Scriptura loquitur duntaxat dc operibus legis ; hæc autem nec ad justificationem per se necessaria sunt, cum sine his Abraham legatur justificatus : nec tempore datæ legis ad cam utilia erant ex vi ipsius legis, cum hæc perse nihil ad perfectum adduxit, nec vim justificandi habebat; sed lanium ul lacta ex spiritu fidei Dei el Christi ; nec jam in lege DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM. 453 gratiæ ita eunt requisita, ul Judæi vel increduli et Christo repugnantes, vel in materiali quasi observatione legis confisi contendebant; contra qnos hic laqueus Paulus demonstrat, totam justificationem in spiritu fidei habere radicem, et per opera fidei, ul talia sunt, comparari ac compleri. //ii/. i>. Paulus ad Rom. 9. v. 12. dicit : Aon cx operibus, sed ex vocante (licium est; ad Ephes. 2. v. 8. Gratia estis salvati per fidem, et hoc non ex tubis; Dei enim donum est : non ex operibus, ut ne (piis glorietur. Ad Tit. 3. v. 5. Aon m· operibus justifiai, quæ fecimus nos, sed secundum suam mise­ ricordiam salvos nos fecit, etc. R. Scripturam de operibus mere naturalibus intelligendam esse decla­ rant verba maxime textus secundi; quod idem de reliquis, sive ad justifi­ cationem, sive praedestinationem referantur, dicendum. Inst. G. Inter Patres Orig. L. 3. in ep. ad Rom. n. 9. (opp. t. 4. part. 1*. p. 516. E.) ait: Dicit (Apostolus) sufficere solius fidei justificationem, ita ut credens quis tantummodo justificetur, etiamsi nihil ab eo operis fuerit expletum. Ambr. in c. 4. v. G. ejusdem ep. scribit : Beatos dicit de quibus hoc sanxit Deus, ut sine labore et aliqua observatione, sola fide justificentur apud Deum. Aug. L. de fid. et op. c. 14. u. 21. inquit : Sciat se quisque per fidem posse justificari, etiamsi legis opera non prœcesserint : sequuntur enim justificatum, non prœcedunl justificandum ; ergo. R. Origenes excludit sola opera externa ; quia ponit exemplum peccatricis ct latronis, qui non leguntur jejunasse ant eleemosynas fecisse, antequam justificarentur. Ambr. rejicit duntaxat observationes circumcisionis, sabbati, neomeniœ el similium legalium, ideoque ibidem addit, cessante lege, solam fidem sufficere. Aug. quamvis forsan exponi possit de operibus sine gratia factis, cum dicat : etiamsi legis opera non praecedant; lamen si accipiatur etiam universim de operibus omnibus, ut addita abeo ratio videtur exigere, dici imprimis potest, excludi ab eo duntaxat opera externa, non vero inter­ nes actus, quos certe supponit, cum aperte loquatur de fide per charitatem operante. Deinde intentio ejus duntaxat est docere, quod, licet homini opera non fuerint necessaria ante fidem, ut per fidem justificaretur, quia justitiam et fidem gratis accepit ; nihilominus indigeat operibus justis post acceptam justitiam, ut ne illam amittat : in quo posterius dogma asserit contra modernorum errorem de justificationis inamissibilitate; prius autem hic vel quasi permittit, vel si etiam asserat, solum eatenus assumit, quatenus nec opera justificationem præcedentia sunt de condigno meritoria, nec meritum ant opus priora sunt ipsa gratia : quod postremum colligitur ex eo quod ibidem provocet ad disputata in L. de spir. et lilt., in quo c. 9. sic ait : Justificati gratis per gratiam : non itaque justificati per legem, non justificati per propriam voluntatem, sed justificati gratis per gratiam ipsius; non quod sine voluntate nostra fiat, sed voluntas nostra ostenditur infirma per legem, etc. 416. Dico II. Ad Justificationem requiruntur etiam actus quidam aliarum virtutum. Prob. I. Ex Scriptura. Hæc 1°. universim requirit ex parte hominis ali­ quid libere præter fidem praegtandnm, ut is justitiam vel remissionem con- |»E GRATIA HABITUALI. sequatur. Zach. 1. v. 3. Convertimini ad me, et convertar ad vos. Act. 2. v. 37. Judæi dixerunt ad Petrum et ad reliquos Apostolos : Quid faciemus viri fratres? Petrus vero ad illos : Pœnilentiam, inquit, agile, et baptizetur unusquisque cestrum in nomine Jesu Christi in remissionem peccatorum cestro­ rum ; et accipietis donum Spiritus sancti. i9. Operibus vel actibus etiam a fide aliis tribuit justificationem. Prov. 11 v. 27. Timor Domini fons vitœ; Eccli. 1. v. 18. justificare cor; v. 27. expellere peccatum dicitur. Prov. 28. v. 25. legitur : Qui sperat in Domino, sanabitur; Matth. 9. v. 2. Confide, fili : remittuntur tibi peccata tua; el 1. Joann. 3. v. 3. Qui habet hanc spem, sanctificat se. Præterea de amore Luc. 7. v. 47. Remittuntur ei peccata multa, quoniâm dilexit multum; I. Joann. 4. v. 7. Omnis, qui diligit, ex Deo natus est. Demum de poenitentia Psalm. 31. v. 5. Dixi, confitebor adversum me injustitiam meam Domino: et tu remisisti impietatem peccati mei; et Ps. 50. v. 19. Cor contritum d humiliatum, Deus, non despicies ; Ezech. 33. v. 14. et seq. S» impius egerit poenitentiam a pcccatosuo... vita vivet, et non morietur : omnia peccata ejus, quæ peccavit, non imputabuntur ei. 3°. Negat sine hujusmodi actibus dari justificationem. Sic enim Eccli. 1. v. 28. dicitur: Qui sine timore est, non poterit justificari. Ad Hebr. autem II. v. 6. Credere oportet accedentem ad Deum, quia est, et inquirentibus se remunerator sit. Tum 1. Joann. 3. v. 14. Qui non diligit, manet in morte. Tandem Luc 13. v. 3. et 5. -Visi poenitentiam habueritis, omnes similiter peribitis, etc. 11. Ex Traditione. 1°. Patres, praeterquam quod idem de singulis his acti­ bus asserant; justificationis et salutis nostra* negotium confici per virtutes illas sibi succedentes testantur. Sic Ignat, in ep. ad Philipp, c. 14. ait : Prin­ cipium vitœ est fides, finis vero ejus dilectio : ambœ autem simul juncta hominem perficiunt. Clem. Alex. L. 2. Strom, (opp. p. 384. D.) : Prœcedil fides, timor œdificat, perficit autem dilectio. Op.ig. in ep. ad Rom. L. 4. n. 6. (opp. t. 4. p. P. pag. 531. A.) : Puto quod prima salutis initia, et ipsa fun­ damenta fides est, profectus vero et augmenta cedifidi spes est, perfectio autem el culmen totius operis charitas. Aug. serm. 16. de verb. Apost. (al. serm. 158. n. 6.) : Incipit homo a fide...... sed adhuc ista fides discernatur ab immundis spiritibus. Ad fidem quid pertinet ? Credere........Si tantum credis, et sine spe vivis, vel dilectionem non habes : et dtemones credunt et contremiscunt..... Adde ergo fidei spem....... speique ipsi adde charitatem. 2°. Idem docetur a Synodis: Araus. 11. can. 25. ubi definitur, non solum fidem, sed et amorem sui a Deo inspirari, ut et baptismi Sacramenta fideliter requiramus, et post baptismum ea, quæ sibi sint placita, implere possimus. X Trid. autem Sess. 6. tum cap. 6., tum can. 3., ejusmodi actus tanquam necessarii ad justificationem recensentur. ///. Ex Ratione. P. Sine operibus homo non salvatur, nt manifestum est ex sententia judicis divini Matth. 25.; ergo nec sine illis homo justificatur; cum plus videatur requiri ad acquirendam, quam ad retinendam justitiam. 2°. Sicut ex multis infidelibus quidam accipiunt fidem, et non alii ; ita etiam certum est e.x adultis impiis quosdam justificari, et ex recipientibus Sacramenta oblinere remissionem peccatorum, alios non : sed hæc diver­ sitas non potest proxime referri, nisi in cooperationem aliquorum cnm DISPOSITIONES AD JUSTI1TC.ATIONF.M. gratia, aliorum autem defectum hujus cooperationis ; cum Deus paratus sil omnibus infundere gratiam justificantem , ul ex Prophetarum oraculis abunde constat ; ergo. 5e. Si non requirerentur opera ; ergo vel quia homo per peccatum excidit a libertate, et hinc ejus opera tanquam necessaria sunt inutilia; vel quia qiiælibet hominis lapsi opera, etiam pietatis, totidem sunt peccata morti­ fera: sed ista llelerodoxorum fundamenta alibi jam sunt diruta et omnino falsa ; ergo. 417. Obj. Justificamur omnino gratis; ergo nulla dispositio ad eam ex parte nostra præced it, aut postulatur; quia, sicut dum gratia nobis dicitur dari gratuito, inde inferimus ad eam non requiri dispositionem ; sic idem dicendum est de justificatione Ani. patet : ex ep. ad Rom. 3. v. 24. Justi­ ficati gratis per gratiam ipsius. Ibid. 4. v. 4. et 5. Ei, qui operatur, merces non imputatur secundum gratiam, sed secundum debitum : ei vero, qui non operatur, credenti autem in eum, qui justificat impium, reputatur fides ejus ad justitiam secundum propositum gratiæ Dei. R. D. Justificamur omnino gratis, sumendo justificationem radicaliter, vel etiam adaequate tam pro initio et primo motu ad justitiam, quam pro infusione ipsa gratiæ C. sumendo justificationem formaliter vel inadæquale pro sola justitiæ infusione, subd. justificamur gratis, per hoc excludendo merita tum propria, quæ sint ex nobis et non ex Deo, tum de condigno talia, quæ absolute et simpliciter merita dicuntur C. excludendo merita duntaxat de congruo vel opera principaliter ex Dei gratia profecta N. Si justificatio priori modo accipiatur, verum est, quod ad illam nulla detur dispositio, cum ante primam gratiam et opus pium auxilio hujus gratiæ facium, nihil sit in homine, quod ad aliud disponat; atque in hoc tenet paritas cum gratia, vel potius est identitas aut aequalitas. Si autem posteriori modo sumatur justificatio, et comparetur cum gratia prima : Disparitas constat ex eo, quod dispositio ad aliquid supernaturale debeat esse ejusdem ordinis ac supernaturalis, talis autem dispositio ad gra­ tiam hoc ipso præcedere nequeat, quod prima sit : justificationem autem formalem seu infusionem gratiæ habitualis praecedit gratia actualis, et cum ejus auxilio elicitum opus supernaturale. Dixitsi justificatio formalis compa­ retur cum gratia prima; quia si comparatio fiat cum gratia secunda; paritas probal pro nobis, cum ex alibi dictis bonus usus gratiæ prioris sit meri­ tum de congruo, vel saltem dispositio positiva ad alias gratias posteriores. Inst. 1. Trid. Sess. C. c. 8. dicit : Gratis autem justificari ideo dicimur, quia nihileorufn, quæ justificationem præcedunt, sive fides, sive opera, ipsam justificationis gratiam promeretur. Et S. Aug. L. 83. QQ, q. 7G. n. 1. ait : Quod si, cum crediderit, mox de hac vita decesserit, justificatio fidei manet cum illo; nec praecedentibus bonis operibus, quia non merito ad illam, sed gratia pervenit; non consequentibus, quia in hac vita esse non sinitur; ergo. R. Cum Trid. fidem et opera justificationem praecedentia saepius declara­ verit esse dispositionem et praeparationem, quam ipsa justificatio sequatur, elquasi pro rnensura habeat, el Are. pluribus in locis fidei tribuat rationem alicnjus meriti, vel loc. cit. loquitur de fide plane mortua el informi, ac ope­ ribus sine gratiæ praevenientis auxilio factis, iliisque negat omnem meriti 43G gi-i h. Urn ' m?? DF. GRATIA HABITUAI.!. rationem ; vel excludit ab illis meritum duntaxat de condigno, tanquam com­ munius intellectum sub nomine meriti absolute et simpliciter didi. Deni­ que si etiam permittatur, Concilium non tantum praescindere a merito con­ gruo, sed illud etiam de tide et operibus justificationem prceccdentibus negare; inde tamen non sequitur, quod adversarii intendunt, negari diam rationem dispositionis, utpote quam Thid. expressis verbis attribuit fidei, aliisque hominis actibus. S. Aug. verbis allatis negat meritum operibus legis et sine tide factis, non vero fidem comitantibus, et ex dono gratiæ profectis. Inst. 2. Opera omnia, quæ justificationem praecedunt, vel mala sunt, vel mortua; ergo nequidem dispositiones esse possunt. Prob. Ant. P. p. ex S. Aug. in Psalm. 31. n. 7. scribente : Nihil boni fecisti, et datur tibi remissio peccatorum : attenduntur opera tua, et inveniuntur omnia mala. 24. p. vero constat ex eo, quia sicut homo ante justificationem est mortuus, sic diam ejus opera sunt mortua. R. .V. .1. Quod damnavit Tri». Sess. G. Can. 7. Si quis dixerit, opera omnia, quæ ante justificationem fiunt, quacumque ratione facta sint, vere esse peccata, vel odium Dei mereri;.... anathema sit. Ad prob. 1’“. R. Arc. loqui de operibus ante fidem, non autem ex fide factis; quia in sequentibus sic loquitur : Debebat (tibi Deus) vindictam; dat indulgentiam : incipis ergo esse in fide per indulgentiam, jam fides illa assumpta spe et dilectione incipit bene operari, etc. Ad prob. 2*®. .V. J.w. Sunt opera mortua, h. e. non sunt informata gratia sanctificante, quæ est vita animæ, nec sunt a Spiritu sancto operantem inhabitante C. h. e. sunt mortifera et peccata, seu nequidem procedunt ex gratiæ auxilio, nec snnt a Spiritu sancto operantem movente, excitante ct adjuvante, nec sunt dona Dei .V. . Inst. 3. Nec actus nostros exspectat Deus ad justificationem,ut ex Araus. II. patet, quod Can. 4. ait : Si quis, ut a peccato purgemur, voluntatem nostram Deum exspectare contendit,.... resistit Spiritui sancto. Nec eos semper sequitur justificatio; cum plures etiam poenitentes non justificentur; ergo illi proprie non disponunt. R. Quoad lnm. D. .1. Deus non exspectat actus nostros in vocando, seu conferendo gratias prævenientes C. in justificando seu conferendo gratiam sanctificantem N. Quoad 2U“. D. Actus nostros qualescumque non sequitur justificatio C. Actus nostros debito modo ac numero positos .V. Quales et quiit esse debeant actus ad justificationem infallibilitcr disponentes, exponit Sess. G. c. G.Trid. 418. Dico III. Fides et reliqui actus supernaturales requisiti sunt vera· dispositiones, prœparationes et impetrat iones justificationis. Est de fide. Prob. I. Ex Scriptura, quæ voce praeparationis utitur. 1. Reg. 7. v. 3. Si in toto corde vestro revertimini ad Dominum, auferte Deos alienos de medio ce­ stri, et prxparate corda vestra Domino. Eccli. 2. v. 20. Qui timent Dominum, praeparabunt corda sua, et in conspectu illius sanctificabunt animas suas. Amos4.v. 12. Postquam hæc fecero tibi, prœparare in occursum Dei tui Israel. II. Ex Patribus. Arc. in expos, c. 3. ad Gal. n. 27. Filii fiunt participa­ tione sapientia, id praparante atque praestante Mediatoris fide. Et L. de prædost. Sanci, c. 7. Ipsa (Fides) prima datur, esc qua impetrantur cvtera. DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM. 457 Basil, in Psal. 33. n. (I. Timor salutaris, qui ad sanctitatem ducit, qualis existai, attende. Amur. L. 1. de Pœnit. c. I. n. 4. Nemo potest bene agere pernitentium, nisi qui speraverit indulgentiam. Alg. de catcch. rud. c. 4. n. 8. Quidquid narras, ita narra, ut ille cui loqueris audiendo credat, credendo speret, sperando amet. Amur. L. 7. in. c. 14. Lucae, n. 204. Nec hoc tamen plenum est, ut aliquis vocatus adveniat, nisi vestem habeat nuptialem, hoc est, fidem habeat et charitatem. Aug. L. 4. contr. Jul. c. 3. n. 33. Amor Dei, quo pervenitur ad Deum, non est nisi a Deo, etc. III. Ex Trid., quod Sess. 6. c. 5. dicit exordium justificationis sumi a vocatione, ut homines a Deo aversi, per ejus excitantem atque adjuvantem cjraliam ad convertendum se ad suam ipsorum justificationem, eidem gratiæ libere assentiendo, et cooperando, disponantur; tum c. 6. subjungit : Dispo­ nuntur autem ad ipsam justitiam; c. 7. autem sic inchoat : Hanc dispositio­ nem seu præparationem justificatio ipsa consequitur; et in contextu ait, justitiam distribuit secundum propriam cujusque dispositionem et coopera­ tionem: demum can. 4. et 9. aperte definit, hominem excitatum et a Deo adjutum aliquid operari, quo ad obtinendam justificationis gratiam se dispo­ nat ac prœparet. Item necesse esse, eum suœ voluntatis motu prœparari atque disponi, etc. 419. Obj. Fides ad justificationem requisita tum ex definitione tum ex effectu sumenda est pro fiducia; ergo fides specialis est admittenda. Prob. .Inf. 1°. ex ep. ad Hebr. 11. v. 1., ubi dicitur fides sperandarum ύζόστασις rerum, quod non exponi debet substantia, sed exspectatio, prout sumitur Psal. 38. v. 8. Et ad Hebr. 3. v. 6. et 14. intelligitur. 2°. Ex Matth. 9. v. 2. ubi dum Christus dicit paralytico: Confide, fili, remittuntur tibi peccata tua, fidem, per quam peccata delentur, nihil aliud esse declaravit, quam firmam in Christo fiduciam. R. .¥. A. Quia quamvis Scriptura, Patres et Trid. spem ac fiduciam exigant ad justificationem, nec fidem tamen confundunt cum fiducia, nec fiduciam ponunt in confidentia absoluta ct persuasione ex omni parte certa de remis­ sione peccatorum sibi concessa. Ad prob. rm. N. Jss. imprimis enim δπόστασιν recte exponi per sub­ stantiam suadet, tum Interpretum Græcæ linguæ peritissimorum, nempe S. Chrys., Tiieodoret. et Tiieophyl. in hunc locum vulgatae version! congrua expositio : tum expositionis veritas, quia fides est spei nostrae basis ac funda­ mentum, praetereaque rebus sperandis tanquam necdum subsistentibus tri­ buit in mente subsistentiam, in quantum praestat, ut, quæ nec videntur, nec adhuc sunt, quasi praesentia sint animo et firmiter haereant. Neque his obstant citati textus : licet enim dum in Psal. legitur : ct substantia mea apud te est, in Hebraeo dicatur exspectatio mea, septuaginta lamen Interpretes, gnari exspectationis nomine rem ipsam exspectatam, veram scilicet vitam, significari; όπόστασιν verterunt. In cap. autem 3. ad Hebr. per initium substantiae non intelligitur fiduciae, sed fidei initium, quia Apostolus de novæ in Christo creaturae initio loquitur, quod tribui debet fidei, utpote per quam Christus in nobis formari incipit, sicut per dile­ ctionem perficitur. Accedit, quod in principio cap. 1. ad Hebr. Filius dicatur '1. 1 PE GRATIA ΙΙΛΒΓΠΆΙ.Ι, £’5 figura substantia Palris, quo vocabulo non significari oxpectalionom ■ sed personam Patris subsistentem apud omnes certum est. Deinde transmisso etiam, quod ύποστασϊως nomine intelligalur exspecta­ tio; inde tamen fiducia illa Heterodoxorum justificans colligi nequii; cum sperandae res non indicent hic loci misericordiam Dei peccata remittentis ct justitiam imputantis, sed vitam æternam et corporis resurrectionem dantis, ut ad Tit. à. v. 13. exponitur : Expectantes beatam spem ct adventum (florite magni Dei. Similia ad Rom. 8., alibique habentur. Adprob. 2W. .V. .1«. Nam 1°. Fiducia hic tantum exprimitur, utique ad justificationem necessaria; non autem eamdem esse cum fide asseritur, quæ præcedere debet, ut Trid. Sess. 6. c. 6. hunc ipsum textura adducens ostendit. 2°. Cum paralyticus sanitatem corporis quaereret, Christus volens illum perfecte et radicitus sanare, tollendo scilicet tum morbum, tum morbi causam h. e. peccatum, postulavit ab eo non fidem specialem de propria justitia, (utpote de qua corporeae salutis cupidus nihil ante cogitarat, nec audierat etiam, maxime per Christi justitiam sibi imputandam) sed spem futuri beneficii, seu talem fiduciam, qua speraret non tantum sanitatem, sed et remissionem peccatorum, ac omnia ad eam necessaria se accepturum; unde verosimile est, Christum vel interius ad memoriam peccatorum et eorum detestationem illum excitasse, cum diceret .· confide, fili ; vel saltem aliquem pœnitentiæ motum simultaneum inspirasse, cum adderet : remit­ tuntur libi peccata tua. 3°. Quamvis permittamusparatylieum excitatum fuisse ad specialem illam fiduciam a Christo, eamque ab illo cum exclusione omnis timoris esse con­ ceptam, perperam tamen exemplum hoc objicitur; quia et Christus ipse, quem Deum credere oportebat, et sine omni ambiguitate verborum remis­ sionem peccatorum paralytico impendebat : nobis vero Christus ipse nostram dispositionem perspectans visibiliter non tribuit remissionem, sed impen­ dunt absolutionem sacerdotes, quos interior animus noster latet. Inst. I. Fides, qua Abraham justificatus fuit, nihil erat, nisi fiducia in Dei promissionem; nam in ep. ad Rom. i. v. 16. de eo Paulus ita loquitur : Ideo ex fide, ut secundum gratiam firma sit promissio ; et v. 18. addit ; Qui contra spein in spem credidit ; demum v. 20. ct seqq. adjungit : In repromis­ sione Del non hcesilavit diffidentia, sed confortatus est in fide, dans gluriam Deo, sciens plenissime, quia, quacumque promisit, potens est et facere : ido) et reputatum est illi ad justitiam ; ergo. R. N. Ass. Neque enim hoc probatur ex textu primo; tum quia per voca­ bulum promissionis non intelligitur remissio peccatorum, sed vocatio gen­ tium, ut patet ex toto sensu : Ut firma sit promissio omni semini, non ei, (pii ex lege est solum, sed ct ei, qui ex fide est Abrahœ, qui paler est omnium nostrum, sicut scriptum est: quia patrem multarum gentium posui te : tum quia per vocem fidei non significatur fiducia seu fides specialis, sed fides dogmatica, seu quam vocant historicam ; cum in textu tertio exponatur ejus objectum esse omnipotentiam divinam ad quæcumque a Deo promissa reipsa praestanda. Neque ex textu secundo ; quia sensus est : Abraham ob divinam promis­ sionem de filio sibi nascituro datam , credidit se consecuturum a Domino sobolem, vel posse sperare filium cx Sara, quamvis id naturaliter sperare DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM. 459 noil posset, cum fere centum ossei annorum, cl emortua pariter vulva Saræ, nt ibidem inquit Apostolus. Neque ex tertio; tum quia diffidentia non usurpatur hic ut opposita ildiiciœ, sed fldei; cum in Græco legatur απιστία, h. c. incredulitas; quo sensu etiam dumJau, 1. v. 0. dicitur : postulet autem in fide nihil hœsitans, postrema vox in Græco exprimitur διαχρινομενος, h. e. dijudicans et in dubium revocans : tum quia, si tribuatur etiam Abrahæ confidentia certa; tamen imprimis illa non erat fides ipsa, sed effectus fidei, qua in Dei veracitalem et omnipotentiam credebat : deinde non habebat pro objecto remissionem peccati, sed sobolis nativitatem : prœterea si nihilominus admittatur lanquam fiducia sine ullo timore firmissima et tangyam justificative; tamen nec illa fides erat solitaria, cum Abrahæ obedienlia salis sit nota et in Scri­ pturis laudata : nec comparari potest cum nostra, quia ejus objectum spe­ ciali revelatione innotuerat Abrahæ, quod nobis non contingit. Demum nec congruit Haereticorum systemati ; quia probat justitia incre­ mentum ab iis pernegari solitum ; cum de Abrahamo annum fetatis 84. agente asseratur Gen. 15. v. G. Credidit Abraham Deo, et reputatum est illi ad justitiam ; textus autem tum Apostoli, tum Genes. 17. de Abrahamo jam 99. annos nato, rursus de justitia, non amissa et recuperata, sed aucta loqueretur. < Inst.2. Fides non justificat, ut respicit historias, quia proposito Deum non placari, nisi morte filii, potius terremur, quam invitamur ad poeniten­ tiam : nec ut respicit minas et judicia Dei, ex simili ratione : nec ut respicit mandata et leges Dei ; quia ex postulata legis observatione accurata, quæ est impossibilis, rursus ad desperationem homo adigitur : nec ut respicit promissiones generatim propositas, quia promissio, nisi specialim applicata, pacem animi non adfert, nec tranquillitatem ; ergo fides non justificat, ut respicit promissiones nobis specialiter convenientes ; quales sunt ad Galat. 1. Qui dedit semelipsum pro peccatis nostris, et 2. Qui dilexit me, et tradidit semetipsum pro me, etc. R. 1°. Errare adversarios in supposito, cum volunt fidei justificantis offi­ cium esse, ut reddat homines certos ac securos de remissione peccatorum et salute æterna. R. 2°. Falsa esse pleraque Antecedentis membra quoad suas probationes. Nam 1. multæ sunt historice, quæ nos in spem erigunt ; et licet mortis Christi historia ostendat summam Dei iram contra peccatum , simul tamen decla­ rat, mortem illam fuisse pretium redemptionis nostræ. 2. Comminationes quidem non justificant adferendo securitatem , sed revocando a peccato et disponendo ad justitiam ; cum timor Domini sapien· tiæsit initium, ut Scriptura ait; et exponente Trid. homines divinæ justitiæ timore utiliter concussi, ad considerandam Dei misericordiam se convertendo in spem erigantur etc. 3. Fides respiciens leges et mandata excitat in homine propositum ea observandi seu bene agendi, sine quo nemo justificari potest; unde sicut camdem ad justificationem disponere certum est, sic aliunde falsissimum constat esse, quod de impossibilitate observandorum Dei mandatorum adjicitur. 4. Fides respiciens promissiones generatim factas, illas etiam nobis appli- . 4M) DE GRATIA HABITUAL!. care potest et debet speciatim, non tamen ad tollendam omnem sollicitudi­ nem ac timorem, cum hæc ad spem non requirantur; neque absolute ac sine omni conditione, sed cum debitis conditionibus ex parte nostra positis. Unde R. 3°. Falsam quoque esse consequentiam, utpote quæ supponit propositiones illas pertinere ad singulos non solum quoad sufficientiam, quod nos etiam affirmamus, sed et quoad efficaciam; idque vel absoluteel sine omni conditione a nobis præstanda, vel sub conditione solius fidei, quod hactenus refutavimus. ■ 420. Dico IV. Fides ad justificationem requisita, nec est specialis promis­ sionum fides, nec per modum meri organi el instrumenti concurrit, quo apprehendatur justificatio. Est de fide, ex Trid. Sess. G. Can. 12. et 14. Prob. 1·. p. Fides illa Novatorum specialis, qua quis credat se esse justi­ ficatum, aut sibi remitti, vel non imputari peccata, 1°. non est sufficiens; quia, etsi etiam permittatur ad justificationem necessaria, tamen prater eam necessario requiritur fides dogmatica et catholica. 2°. Non est neces­ saria; quia necessitas hæc ncc habetur ex ipsa natura rei, ut facile dabunt Heterodoxi : nec habetur ex institutione divina, cum nullibi in S. Scriptura talis fides a nobis postuletur; fiducia autem in Dei providentiam, miseri­ cordiam vel promissionem concipienda, possit esse sine tali fide seu certi­ tudine de remissis sibi peccatis et imputata justitia. 3°. Est impossibilis, loquendo secundum legem ordinariam, et secluso privilegio; quia, ut illa fides specialis sit possibilis, oportet, ut promissio de remissione peccatorum singulari homini facienda vel facta, sit absoluta; cum afferat singulari homini obligationem credendi, peccata sibi esse remissa : verum non potest ostendi, promissionem absolutam hujusmodi esse ullibi factam ; sed potius patet tantum promissam esse remissionem peccatorum hominibus universim,sub hac conditione, si egerint pœnitentiam, vel alia simili; ergo. Conf. 1. Si certo atque ex fide credere debeo, peccata mihi esse remissa per Christum ; ergo nec cum publicano dicere possum : Deus, propitius esto mihi peccatori ; aut cum Ecclesia orare : dimitte nobis debita nostra; nec opus est baptismo, vel poenitentia, vel aliis remediis peccatorum divinitus institutis : sed sic fides ista specialis non tam est justificans, quam justifi­ cationem impediens ; ergo. *. Conf. 2. Fides specialis juxta Calvinum et alios novatores est justificans simul et certos nos reddens de prœdestinatione : sed ejusmodi fides seu fiducia, qua quis certus est se esse prædeslinatum, jam præsupponit justifi­ cationem, et pendet a bona conscientia ac perseverantia, juxta illudi. Joann. 3, v. 21. Si cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam habemus ad Deum. Et ibid. 2. v. 28. Manete in eo, ut cum apparuerit, habeamus fiduciam; ergo. Prob. 2*. p. Modus justificandi per fidem tanquam per organum et instru­ mentum, quo promissio justificationis, vel ipsa justitia apprehendatur, non habet fundamentum in Scriptura, utpote in qua de hoc fidei officio nulla penitus mentio facta ostendi potest : non fundatur in natura fidei, quia si hæc statuatur in assensu intellectuali, illa non apprehendit, sed rem appre­ hensam appendit, discernit et approbat : si vero ponatur in voluntatis dispositiones ad justificationem. 461 litlueia. rursus non apprehendit, sed rei jam apprehensae firmiter adhæret : non tribuit lidei praecellentiam, quæ potius amori, quam fidei esset tri­ buenda : denique nihil veritatis in se continet. ARTICULUS Π. QUÆNAM SIT NATURA JUSTIFICATIONIS ? 121. Nota. Tres sunt praecipui Lutheranorum et Calvinistarum circa justi­ ficationis naturam errores. lus. quod velint in justificatione peccata vere et proprie non deleri, sed tantum non imputari ad poenam, ob Christi justi­ tiam, qua circumvestimur : 2ue. quod velint justificationis naturam in mera illa peccati non imputatione consistere, absque interiori hominis renova­ tione et sanctificatione : 3"*. quod velint justificationem non fieri per for­ mam internam ac inhærcnlem, sed externam et imputatam ; justitiam nempe Dei vel Christi ope fidei apprehensam. Equidem contra hos errores veritatem Catholicam jamdum vindicavimus; quia tamen Hæretici moderni contendunt, a nobis male sanctificationem, seu renovationem hominis cum justificatione confundi, et attribui justificationi, quae aliis donis referenda sunt; non abs re erit, recensitos errores omnes, quantum contra has exce­ ptiones nccessum est, refutare. 122. Dico J. In justificatione impii a Deo vere remittuntur peccata. Est dc fide. Prob. I. Ex Scriptura. 1°. Ex verbis, cum quorum significatione propria nequit componi sensus Haereticorum. Ejusmodi est 1. delere : Psal. 50. v. 11., Isa. 43. v. 25., etc. 2. Sunt verba lavare et mundare; Psal. 50. v. 4., etc. Isa. 1. v. 18. 3. Sunt verba, quæ peccata penitus ablata significant ; Psal. 102. v. 12. Quantum distat ortus ab occidente, longe fecit a nobis iniquitates nostras; Mich. 7. v. 19. Deponet iniquitates nostras, et projiciet in profun­ dum maris omnia peccata nostra. Ad Rom. 8. v. 1. Nihil ergo nunc damna­ tionis est in iis, qui sunt in Christo Jesu. 2°. Ex Prophetiis et testimoniis de fine adventus et redemptionis Christi. Nam Jerem. 31. v. 34. dicitur, et ad Hebr. 10. v. 17. repetitur : Propitiabor iniquitati eorum, et peccati eorum non memorabor amplius ; Petrus Act. 10. v. 43. provocans ad Jerem. 31. v. 34. et Mich. 7. v. 18. ait : Huic omnes Prophelce testimonium perhibent, remissionem peccatorum accipere per nomen ejus omnes, qui credunt in eum; Joann. Baptista autem Joann. 1. v. 29. Videns Jesum venientem ad se, inquit : Ecce Agnus Dei, eccequi tollit pecca­ tum mundi. Paulus denique ad Hebr. 9. v. 28. scribit : Christus semel oblatus est ad multorum exhaurienda peccata ; et c. 1. v. 3. Purgationem peccatorum faciens sedet ad dexteram majestatis in excelsis. 3’. Ex effectu Sacramentorum, maxime baptismi; de quo vid. Tr. dc Sacram. , ' ■ ' H.E\ Traditione. 1°. ex Patribus, inter quos Curis, hom. 2. in Ps. 50. n.8. ait : Ea sola {gratia sordes meas, perfecte abstergere, ac nivis candorem mihi conciliare potest. Aug. in Ench. c. 52. Quemadmodum in illo vera mors facta est, sic in nobis vera remissio peccatorum; Greg. L. 11. ep. 45. (Opp. i i •ili- l»K GUMIA IIAIUTUAI.I. t. 3. p.'l 131.) scribit : 57 i/ui.vim/, qui dicunt, peccata in baptismate tnipM. cie tenus dimitti, quid est hac pranlicationo infidelius? Similia affirmant Ambii. L. 0. in Lue. n. 3., ΊΊικυηοακτ. in Ps. 31., Ih.n.N. Serin, in Cama IXiin. n. 2. aliique. 2°. Ex Conciliis, inter quœ Tain. Sees. 3. can. 3. sic definit : 57 φιίι /..Vc operias iniquitatem eorum, ct peccatum eorum coram facie tua non deleatur. Accedit Patrum interpretatio; inter quosS. Aug. Euarr.2. inPs. 31. n. 9. im­ primis negat peccatum permanere ex eo, quod dicatur tegi : Non sic intelligatis, quod dixit, peccata cooperta sunt, quasi ibi sint et virant ; postea vero per similitudinem explicat ita legi, ut deleantur n. 12. Medicus legat et curet ; emplastro enim tegit : quod ipsum etiam Greg. M. in Psal. 2. pœnil., et Nazia.w. Or. 40. in S. Bapl. n. 11. asserunt. Reliqui per verbum tegi non mimis aliquid, sed plus, quaui remitti, volunt inlelligi; Basil, enim in iv. p. 1. 30 nib htr ·» ΙΊ GRATIA HAlil I L At.t. citata Psalmi verba ait, Lanta Deum uti benignitate in peccatures, ui mm solum peccata remittet, setlrliam contegat. Tiieodoret. ibidem: Erga pecca­ tores tali liberalitat? alitur, ut mm modo remittat, verum etiam Miteret, lit ne vestigia quidem horum remaneant. Asian, in Apol. I. David, e. 6. n. 2?>. ait : Sic dile.vit Dominam David;, ut nimia charitale peccatum omne tegeret atque absconderet. Etenim si sanctus Apostolus Petrus lapsum suum confessione charitatis abolevit.... quanto mugis David. Chhysoi.oc. serm. 3. de fil. prod., etc. Inst. 1. Juxta Scripturam impius etiam p isi justificationem coram Deo manet turpis et maculatus : ut patet ex Isa. 61. v. 6. Facti sumus, ut immun­ dus, omnes nos, et quasi pannus menstruata’ universa justitiœ noslrœ',c\ ex Psal. 1 12. v. 2. .Yon intres in judicium cum servo tuo, quia non justifie cabitur in conspectu tuo omnis vivens ; ergo macula seu peccatum non deletur. R. .V. .1. Textus primus prophetice agit de justitia Judæornm legali post Evangelium promulgatum ; ut exposuit Hieron. in hunc locum ; Cyrill. L. & iu Isa. (opp. t. 2. p. 889. B.' et fatetur Musculus Luthcranus : Jvel agit qui­ dem dc justitia Judæornm Isaiæ coævorum, sed intelligi debet in sensu universali accommodo., non autem absoluto, ut ipse Calvinus in hunc locum docet; aut ideo tantum justitia eorum extenuatur, quod lex vetus nihil ad perfectum adduceret, et populus tura temporis suas legis justificationes innumeris peccatis adjectis corrumperet; utS. Bern. serm. 5. innuit. Secundus vero textus declarat, nullum hominem punira dc se omnino esse innocentem ct liberum a peccato veniali, nec posse de sua justitia prae­ sumere; ad prioris enim confirmationem pertinet illud Jobi 4. v. 17. Numquid homo Dei comparatione justificabitur, aut factore suo purior erit vir? Ad posterioris autem Aig. expositio in hunc locum : Quantumlibet rectus mihi videar, producis tu de thesauro tuo regulam, coaptas me ad eam, et pravus incenior. Cæterum veram justitiam ac innocentiam hominibus nihi­ lominus convenire, constat ex Psal. 17. v. 21.. aliisque locis innumeris. fnst. 2. Hier. L. 3. in Jerem. c. 13. v. 12. proximum Psalmi versum addu­ cens ait, verba hæc referenda esse, non ad comparationem Dei (ut veteres et novi haretici volunt et patroni hœretivorum), sed ad scientiam ejus: homo enim videt in facie, Deus in corde, et quod nobis interdum mundum videtur, illius oculis sordidum deprehenditur. Greg. L. 25. Mor. in fine declarat, omnia in homine esse pura mala ; Ambr. L. 2. de Jacob, c. 2. n. 9. justifi­ cationem explicat exemplo Jacobi sese vestimentis Esau ac pelle haedina occultantis; ergo Patres sentiunt etiam in justificatis manere peccata ; eaque duntaxat contegi justitia Christi. R. .Y. Cons. Hier, veterum ac novorum hæreticorum nomine indicavit Origenistas et Pelagianos, qui hominem propriis cx viribus docebant posse absque omni peccato vivere; unde S. Doctor in sua expositione el ad huma­ nam conditionem gratia divina destitutam, et ad peccata venialia, quibus homo in corpore corruptibili obnoxius est, respexisse cognoscitur. Grec, se ipsum exponit, cum loquatur de operibus bonis , quorum honestatem capta­ tio laudis et superbia corrumpit. Denique comparatio Jacobi cum homine justificato, siquidem, quod alii negant, aS. Ambrosio sit instituta, nec debet necessario convenire quoad omnia, nec ad causam justiliæ formalem expo- NATURA JUSTIFICATIONIS. 407 nendam pertinet, sed ad causam meritoriam, quatenus Christi passio ct merita nostris dispositionibus per gratiam applicata, aut per Sacramenta, qiia'suscipimus, proposita Deum ad justitiam nobis conferendam movent. 426. Obj. conlr. 2UU'. et 3“m. In verbis Psalmi : Heat i, quorum remisse sunt iniquitates, etc. : vel continetur plena, vel dimidia definitio justificatinnis; si plena sit, justificatio constat sola peccatorum remissione, cum nulla fiat justiliæ infusæ mentio : si dimidia, male diceretur a Davide bea­ tus, qui nonnisi media ex parte est justificatus. II. 1°. Quando Psalmista dicit : Beatus vir, qui timet Dominum; aut Christus : Beati pauperes spiritu, beati miles, etc. vel his verbis continetur plena, vel dimidia definitio justificationis : si plena ; ergo justificatio non stat in remissione peccati : si dimidia, male dicitur beatitude. 11. 2°. Potest dici, quod in his verbis contineatur integra definitio justifica­ tionis, sed implicite, quatenus remissio peccati de facto non fit, nisi justitia simul infundatur ; id quod tum S. Paulus ostendit ad Rom. 4. v. 6. scribens : Sicut et David dicit beatitudinem hominis, cui Deus accepto fert justitiam sine operibus : Beati quorum remisses sunt iniquitates, etc.; tum comparatio de tenebris declarat, quæ non fugantur, nisi lumen succedat. Vel dici potest, non poni hic definitionem justificationis plenam, sed solum explicari id, quod perlinet ad justificationem, aut ad acquirendam beatitudinem. ut cx textibus pro instantia allatis liquet. Prælerea nec David, nec Paulus illum textum producunt, ut justificationis definitionem exponant; cum uterque intendat duntaxat probare veniam peccatorum esse donum Dei, neque propriis viribus, sed gratiæ divinæ adseribendain, ut in hunc Psalmum D. Aug. commentatur. Inst. 1. Berx. Serm. 22. in Cantica n. 8. ait : Delicta juventutis mvoe et iijnorantias meas ne memineris ; et justus sum ; et Serm. 2.3. u. Io. Sufficit mihi ad omnem justitiam solum habere propitium, cui soli peccavi ; et paulo post : Xon peccare Dei justitia est, hominis justitia indulgentia Dei; ergo justitia in sola remissione stat. R. 1). Cons. Ergo justitia adæquala stat in sola peccatorum remissione A", inadæquata C. Duas in justificatione partes agnosci a S. Berx., constat ex eod. Serm. 22. in Cantica, ubi ait n. 8. : Tam validus es ad justificandum, quam multus ad ignoscendum. El infra n. 9. : Tactus a peccatrice justus justitiam impertit, non perdit ; nec sorde peccati, qua illam mundat, se inquinat ; postea : Flevit amare, quatenus culpam dilueret, recuperaret justitiam. Simi­ lia alibi plura passim apud eumdem occurrunt. Inst. 2. S. Aug. L. 19. de Civ. c. 27. ait : Ipsa nostra justitia, quamvis vera sit propter veri boni finem, ad quem ref ertur ; tamen tanta est in hac cita, ut potius peccatorum remissione constet, quam perfectione virtutum : ergo justitia non videtur esse virtus a Deo infusa; præsertim cum sententia Aug. confirmetur ex fine redemptionis Christi ; quia quod præcipuc fuit intentum in generali redemptione Christi, est etiam præcipuc cum proportione inten­ tum in justificatione impii, cui applicatur redemptio : sed Christi redemptio principaliter cl juxta plures unice fuit intenta ac ordinata ad delendum peccatum ; ergo. II. .V. Cons., quia zb potius non excludit perfectionem virtutum, sed ei r.» β 168 DE GKATlA HABITUALI. remissionem peccati duntaxat præponit. Ratio autem hujus est partial exeo, quod in baptismo peccata adeo perfecte deleantur, ut nihil omnino rationem culpæ habens remaneat ; virtutes autem infusæ non sunt ita perfect®, ut non quotidie magis ac magis perfici debeant : partim quiaS. Doctor hic non agit de prima justificatione, comparando infusionem justiliæ cum remissione peccati, sed loquitur de justiliæ nostrae statu in praesenti vita, quem magis remissione peccati, quam perfectione virtutis constare dicit, quia quoad durat ionem ct conservat ionem raro est constans, homoque a casu sæpc resur­ gere debet; vel si etiam conservetur justitia, tamen pura non est, sed multis peccatis venialibus admixta, adeoque quoad puritatem ejus perfectio acqui­ ritur potius remissione peccatorum hujusmodi, quam virtutis perfectione: atque hoc ipsum declarat ratione adjecta, qua docet justos quotidie clamare; Dimitte nubis debita nostra ; haneque orationem justis esse necessariam. .!v. PHOPRIETATfiS JUSTIFICATIONIS. 473 cedit : tum quia, ut homo sit priedestinatus vel reprobus, salis est, quod ille ingratia, hic in peccato morituruspræsciatur, licet priori temporealiquandiu injustus fuerit aut justus. 432. Dico III. Nemo, seclusa speciali revelatione, debet aut potest habere certitudinem fidei de propria justitia. Est de fide, et constat ex Trid. Sess. 6. Ium c. 9. tum can. 13. el 14. Prob. Ia. p. I. Auctoritate. 1°. Scriptura ait, Eccl. 9. v. 1. Sunt justi atque sapientes, et opera eorum in manu Dei : et tamen nescit homo, utrum odio rei amore dignus sit ; sed omnia in futurum servantur incerta ; Prov. 20. v. 9. Quis potest dicere, mundum est cor meum, purus sum a peccato; Eccli. 5. v. S. De propitiato peccato noli esse sine metu, neque adjicias peccatum super peccatum. 2°. Viri sanctissimi idem testantur in Scriptura. Job. 9. v. 20. Si justifi­ care me voluero, os meum condemnabit me : si innocentem ostendero, pra­ vum me comprobabit : etiamsi simplex fuero, hoc ipsum ignorabit anima mea. Item licet David Psal. 23. v. 11. canat : In innocentia mea ingressus sum; tamen Ps. 18. v. 13. quaerit : Delicta quis intelligit? cttum precatur: Ab occultis meis munda me, et ab alienis parce serro tuo. Demum Paulus 1. ad Cor. 4. v. 4. et seq. ait : Nihil mihi conscius sum ; sed non in hoc justificatus sum : qui autem judicat me, Dominus est. Itaque nolite ante tempus judicare, quoadusque veniat Dominus, etc. 3°. Principia alia in Scripturis pervulgata eamdein veritatem inferunt ; cujusmodi sunt, justificationem dependere a certis conditionibus ex parte nostra, de quarum maxime supernaluralitate certi esse non possumus; homi­ num actiones aut vitam non aestimandam judicio humano, sed divino; timorem ac sollicitudinem in universo salutis negotio esse salutarem, etc. 4°. Interpretatio Patrum in textus supra laudatos, et alias etiam declarata sententia cum nostro asserto congruit, ut videre licet apud Bei.i.armin. de Juslif. L. 3. c. 7. II. Ratione. Non potest quid fide divina credi, nisi quod vel immediate continetur in verbo Dei, vel inde per evidentem consequentiam deducitur; quia fides divina niti debet auctoritate loquentis Dei : sed imprimis non continetur immediate in verbo Dei, hunc vel illum determinatum hominem esse justificatum ; cum promissiones Scripturae sint universales, et praeterea conditiones aliquas exigant, ut singulis applicentur : deinde nemo per evi­ dentem consequentiam cx verbo Dei deducere potest se esse justificatum. Nam nisi adsit specialis revelatio, homini impossibile est per se cognoscere supernaluralitatem conversionis necessario requisitam; nec conversionis veritas evidenter cognoscitur ab homine; partim quia, ut Jerem.17. v. 9. ait, pravum est cor omnium et inscrutabile : quis cognoscet illud? partim quia pluies etiam circa animi sui sensum falluntur, ut patuit in S. Petro, dum separatum diceret in carcerem et mortem ire, et in S. Paulo, qui spirans minarum in Christianos putavit se charitate Dei flagrare : tum quia et ipsa signa veræ conversionis et gratiæ jam obtentae possunt esse fallacia ; qualia sunt fides, quæ montes transfert, facultatum in pauperes distributio, traditio corporis sui, ut ardeal; ut exi. ad Cor. 13. manifestum est ; ergo. Pro6.2’. p. Tum ex intolerabili absurdo, quod inde sequeretur, nempe omni .1 4 i f T2 OR GRATIA HABITUALI. et quocumque peccato mortali veram fidem exciit i, eo quod fides justificans amittatur; adeoque omnem peccatorem simul esse lueretieum,et cum hæretiens extra Ecclesiam sit, etiam non pertinere ad veram Christi Ecclesiam, qui Donat istarum error erat : tum ex inutilitate vel potius gravissima NQgxx; quandoquidem hæc certitudo foret radix superbite, causa torporis et occasio licentia? : tum ex repugnante experientia, quia Ikereticornin pluies et diversæ sectæ hanc fidei certitudinem conantur sibi tribuere; quorum’ tamen aliquos falli necesse est, imo omnes errare secundum principia fidei hactenus exposita omnino'sequitur. 433. Obj. Scriptura docet nos habere certam cognitionem fidei de nostra justificatione; nam Joann. 14. v. 17. de Spiritu sancto dicit : Vos cognoscetis eum, quia apud vos manebit» et in vobis erit; et v. 20. In illo die cogno­ scetis, quia ego sum in Patre meo, et vos in me, et ego in vobis. Ad Rom. o. v. 1. Justificati ergo tx fide pacem habeamus ad Deum; et c. 8. v. 16. Ipse Spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei. 1. Joann. 4. v. 13. In hoc cognoscimus, quoniam in eo manemus, et ipse in nobis : quoniam de Spiritu suo dedit nobis; et c. 5. v. 19. Scimus, quoniam ex Deo sumus, et mundus totus in maligno positus est. R. Quoad lum. .V. Jw. Textum primum explico sub distinctione : cogno­ scetis Spiritum sanctum esse et existere, ejusqne divinitatem, ut Cyrill, Arc. et alii Patres communius exponunt C. Spiritum sanctum esse in vobis per gratiam subd. in vobis, per hoc intclligendo communitatem et Eccle­ siam C. intelligendo singulas aut determinatas personas, et quidem non conjecturaliter tantum, sed certitudine fidei cognoscetis Ύ. Eodem rnodo explicatur textus secundus, nisi eum quis intelligere velit, cum quibusdam de adventu Spiritus sancti supra Apostolos in die Pente­ costes; sed tunc admittendum erit, Apostolos de sui sanctificatione habuisse specialem revelationem. Tertius textus plane non est ad rem ; tum quia continet duntaxat admo­ nitionem ad conservationem gratiæ, non vero affirmationem : tum quia non de gratiæ notitia, sed de ipsa solum gratia loquitur. De quarto alibi diximus, ibidem asseri quidem testimonium Spiritus sancti quoad se, non autem quoad nos et nostram cognitionem ; aut si quidem etiam posterius detur, hanc cognitionem tantum esse conjecturalem et conditio­ natam, non autem absolutam et fidei perfectione consummatam, quod con­ firmatur; tum quia ad litteram sermo non est de testimonio per revelatio­ nem et locutionem, sed per operationem et inspirationem ad orandum : tum quia hæc testificatio non est Spiritus inhabitantis, sed moventis, unde juxta S. Alg. serm. de verb. Apost. pertinet etiam ad peccatores, qui sunt filii Dei potentia, quatenus qui credunt, acceperunt potestatem filii Dei fieri. Quod verba Joannis in textu quinto et sexto attinet, tum ex integris Capi­ tibus, tum ex posteriore testimonio liquet, ea referenda esse non ad singulas personas, sed ad communitatem et Ecclesiam Christi, cujus unius privile­ gium est esse infallibilem ct sanctam, atque hinc Spiritum sanctum habere dirigentem ac inhabitantem. Si quis tamen ea ad singulos referenda putet, non aliam inde cognitionem, quam conjecturalem et scientiam in vulgi sensu demonstrabit. 477 /rwl. I. Eadem docet, quod possimus certo cognoscere, dispositiones ad justificationem requisitas penes nos esse; qtiia-Liic. 17. v. 10. dicitur : Cum feceritis omnia, quæ prœcepta sunt vobis; dicite : servi inutiles sumus, quod debuimus facere, fecimus. Et 1. ad Cor. 11. v. 28. Probet autem seipsum homo, et sic de pane, illo edat ; ergo. 1 » I I i I I i i I 1 I I ( ! I ! R. .V. Jss. Neque textus allati probant certitudinem fidei, sed conjectura'lem duntaxat cognitionem, aut eam, quæ subjacet falso , quamvis a culpa excusare queat : ut enim quis existimare possit ornnia prœcepta a se servata, seque ipsum probet, sufficit bona fides, quin sic remorsus conscientia) de negligenlia aliqua in servandis praeceptis siiique probatione habeatur. Inst. 2. Sancti Patrj-s, praeterquam quod loquantur vel de certitudine status vene religionis, vel fidei, vel dc certitudine spei, vel de certitudine fidei circa veritates catholicas in genere, aut particularem illam, quod vere pernitentibus detur gratia, vel de certitudine qualicumque et minus stricta, ut videre est apud Bellarm. L. 3. de Justif. c. il.; etiam asserunt haberi posse certitudinem fidei de propria sanctitate et justitia. Nam Cyrill. L. 10. in Joann, de specialibus Dei amicis inquit (opp. t. 4. p. 850. D.) : Quicumque vero per omne virtutis genus suam mentem illu­ strant, et ad discenda divina ct arcana mysteria sunt idonei, illustrationem Spiritus accipient, ipsumque in semetipsis inhabitantem Dominum mentis oculis intuebantur; et Cypr. de Caon. Dom. (opp. p. 331. edit. Rigalt. Paris, 16GG.) de anima rite communicante ait : Se sanatam et sanctificatam agnoscens, se abluit et lacrymis se baptizat. Aug. serm. 28. de/verb. Domini (al. in app. serm. 84. n. 1.) dicit ; Prœdicare quod acceperis, non est superbia sed devotio ; et dc verbis Apost. serm. (al. serm. ISo. n. 14.) : Ecce, adjuvante ipsius misericordia, spiritum Christi habemus, ex ipsa dilectione justitiæ, integra fide, catholica fide, Spiritum Dei nobis inesse cognoscimus. Ber.v. serm. 1. de annunt. n. 3. ait : Si credis peccata tua non posse deleri, nisi ab eo, cui soli peccasti, et in quem peccatum non cadit, bene facis : sed adde, ut et hoc credas, quia per ipsum tibi peccata donan­ tur ; ergo. R. N. Ass. et prob. Cyrillus vel intelligendus est de cognitione Spiritus sancti per effectus, ex quibus quis conjicit habitationem ejusdem : vel de dono sapientiæ justis omnibus non communi, minore tamen, quam sit fidei certitudo : vel de evidentia in ratione credibilis, non autem ipsius veritatis cogniiæ : in nullo autem sensu nobis est contrarius. Gypiuaxus vel loquitur de efficacia Sacramenti ex parte sui, ut praecedentia insinuant; vel si loquitur de efficacia in sanctificatione in nobis recepta^ agnitionem experimentalem et ex effectibus conjectatam tantum insinuat. Alg. loco priore fidem commemorat, non qua certus quis est de dono accepto, sed qua Deum auctorem fatetur doni, quod vel credit, vel opinatur, vel scit sibi datum : in posteriore loco vel agit de fide generali, qua Spiritum sanctum in Christianis un i versi m esse credimus, vel si de fide particu­ lari loquitur, eam pro conjectura usurpat, quæ in delectatione justitiæ, h. e. internis Spiritus sancti effectibus fundatur. Bermrdus docet equidem credendum, quod a Christo peccata possint donari, et per Christum reipsa donentur : sed hoc est dogma universale, uec Π8 DE GRATIA HABITI AI.1. de propria alicujus particularis justitia emmcialum fuit; quia de hac postmodum subjungitur, quomodo signis et conjecturis agnoscatur. Inst. 3. Dantur ratiocinia, quorum propositio. est universalis revelata, assumptio est physice vel moraliter evidens, el conclusio est legitima, infertque hominem determinatum esse justificatum ; ergo. 1’rob. Ant. Ejus­ modi sunt lum. Qui sacramentum baptismatis rite suscipit, justificatur : sed potest quis esse physice vel moraliter certus tam ex parte ipsius materi® ct rormæ, quam ex parte ministri elsui tanquam subjecti, baptismum a se esse rite susceptum; ergo. 2"m. Qui longo tempore non peccat mortaliter, est in gratia Dei : sed potest quis certo experimento novisse, sc non peccasse mortaliter; ergo. R. .Y. .1. Ad prob. In utroque ratiocinio negatur assumptio; de prima quidem constat ex dictis in postrema theseos assertione : de secunda docent exempla Jobi, Davidis cl Pauli ibidem relata. UE MERITO. >M·' ■ Meriti nomen allectionem quamdam actibus humanis, vel alterius crea­ ture rationalis operibus propriam significat, cui merces vel retributio cor­ responde! ; quæ quidem retributio tam in partem malam et pro supplicio, quam in bonam partem et pro præmio accipi potest ; usu tamen a Theologis jam diu receptum est, ut meritum simpliciter dictum in bonam pariem et pro merito præmii sumatur ; acceptum autem in malam partem vocetur demeritum, vel meritum cum addito, malum, aut supplicii. Sic vero meri­ tum generatim sumptum describi potest opus dignum præmio, dignitas præmii, vel valor operis, propter quem debetur boni cujusdam retributio. Dividi universim solet ratione premiatoris in meritum apud hominem, el in meritum apud Deum; ratione præmii in meritum naturale, ct insupernaturalc vel theologicum ; hoc vero ulterius distinguitur in meritum de con­ digno el in meritum de congruo; prius meritum simpliciter dicitur ct ex justitia, seu cui ex justitia, sive ea rigorosa sit et stricta, sive minus stricta, premium debetur : posterius etiam meritum secundum quid et ex con­ gruentia appellatur, seu cui premium ex quadam decentia debetur. ARTICULUS I. QL’ÆSAM COXDlTlO.XES AD MERITUM THEOLOGICUM REQUIRANTUR. •434. Nota l. Conditiones ad meritum proprium constituendum universim repeti possunt vel ex parte ipsius operis meritorii, vel ex parte person® merentis, vel ex parte persome remunerantis. Precipua difficultas circa conditiones illas versatur, qua; se ex parte ipsius operis meritorii tenent. linis. 2'. Actus in obsequium l>ci præstitus; quia sine eo potest quidem opus esse laude, non autem præmio dignum. 3°. Quod etiam cedere debeat incommodum vel emolumentum Dei, siquidem per illud intelligalur com­ modum exlrinsecum, gloria nempe, laus, et hujusmodi similia; cum haec operibus Immanis respectu Dei tribuat ipse Christus Matth. 5. v. 16. dicens: buccal lux vestra coram hominibus, ul videant opera vestra bona, ct glorificenl Patrem vestrum, qui in cu lis est : non vero si intelligalur aliquid Deum intrinsece afllciens; quia sicut Job. 35. v. (>. dicitur : Si peccaveris, quid ei nocebis? etsi multiplicata? fuerint iniquitates lute, quid facies contra eum? ila mox v. 7. additur : Porro si juste egeris, quid donabis ei, aut quid de manu tua accipiet? 135. Nola 11. Discrepant vero Catholici ab hærelicis, quorum aliqui mi­ nus, alii plus ad meritum exigunt, quam reipsa necessarium sil. Ad primam classem pertinent Janseniani, quibus libertas a coactione ; Pelagiani, quibus bonitas naturalis ; Scmipelagiani, quibus existentia conditionata duntaxat videbatur sufficere ad meritum. Ad secundam spectant Lutherani et Calviniant, qui ultra conditiones vulgo assignari solitas exigunt, ut opus merito­ rium sit prorsus indebitum, penitus nostrum, et nulla ratione praemiatoris, ac omnino lequale cum inercede. Equidem nonnulla etiam est discrepantia inter ipsos Catholicos, maxime circa charitalem, quam quidam quasi radi­ cem omnis meiili exigunt; Sed hæc controversia salva fidei integritate, alibi tractatur. 436. Dico I. Universim ad meritum theologicum requiritur ex parte operis meritorii, ut sit actus creaturae rationalis 1°. quidem liber a neces­ sitate, 2°. moraliter bonus, 3°. supernaturalis seu ex auxilio gratiæ proce­ dens, 4°. in aliqua temporis differentia absolute existons; ex parte personæ merentis, ut, qui meretur, sit viator; ex parte dei remunerantis, ut adsit ordinatio divina meriti ad rnercedem saltem consequens, seu talis, qua opus acceptetur in meritum actuale ct efficax determinati præmii. Pars I. Quoad lam. conditionem constat tum ex verbis Eccli. 31. v. 10. Qui potuit transgredi, et non est tran gressus ; facere mala, et non fecit : ideo stabilita sunt bona illius in Domino : tum cx definitione Trid. Sess. 6. Can. 4. ac condemnatione propositionis tertiæ Jansenii : tum ex S. Aug. L. de nat. cl gr. c. 65. : quod ait (Pelagius) a memorato dictum esse presbytero (Hiero­ nymo), Liberi arbitrii nos condidit Deus, nec ad virtutem, nec ad vitia necessitate trahimur; alioquin ubi necessitas, nec corona est, quis non agno­ scat? quis non toto corde suscipiat ? quis aliter conditam humanam neget esse naturam? (um ex ratione, quæ docet nihil posse imputari ad meritum, quod non est sub potestate et electione operantis. Quoad 2ani. rursus constat tum ex verbis Genes. 4. v. 7. Nonne, si bene egeris, recipies : sin autem male, statim in foribus peccatum aderit? tum ex TrId. Sess. 6. cap. 16., ubi ad versum 58. ex 1. ad Cor. 15. provocat, et aliquoties repetit bona opera esse,quæ apud Deum merentur : tum cx ratione, quæ docet malum opus utpote pœna dignum non esse meritum , indifferens autem opus non esse meritum potius, quam demeritum, nec affeire Deo 4bO DE GRATIA llAUiTUALt. utilitatem quamdam ct commodum, quæ tamen conditio ad meritum at omnibus asseritur : tum ex universa omnium conspiratione, cui nemo sanus serio contradixit. Quoad 3,m. iterum constat tum ex verbis Apostoli L ad Cor. 4. v. 7. Quid habes, quod non accepisti? et ad Philipp. 2. v. 13. Deus est, (/ui operatur in vobis velle et perficere pro bona voluntate : tum ex Araus. II. Can. 18. Debetur bonis operibus merces, si fiant ; sed gratiapræcedit, ut fiant ; cui Trid. Sess.6. Can. 2. concinit : tum ex S. Alg. libris omnibus contra Pelagianos ct Semi* pelagianos : tum ex ratione, quæ docet inter meritum et premium debere esse proportionem. Quoad 4“. tandem, tum ex verbis Christi Luc. 10. v. 13. Si in Tyro tl Sidone fadæ fuissent virtutes, quæ factœ sunt in cubis; olim in ciliciod cinere sedentes perniterent ; ex quibus habentur merita conditionate existen­ tia , sed tamen absque præmio, cum idem judicium in has urbes ac in Sodomam futurum versu subsequent! addatur : tura ex Araus. II. Can. 5., Trid. Sess. 6. Cap. u., ubi statuitur initium fidei et salutis gratis dari ct non ex merito; quod non foret, si mere conditionate futurum posset habere rationem meriti : tum ex Alg., qui hunc errorem L. de piæd. Sanet, c. 12. n. 34. et L. de don. persev. c. 9. n. 22. et c. 12. n. 31. data opera expugnat: tum ex ratione, quæ docet, praeter finalem causam, omnem aliam, adeoque et moraliter efficientem seu meritoriam, præsnpponi suo effectui secundum realem existentiam saltem ordinenaturæ; quod autem sub conditione nun­ quam existente tantum futurum esset, nec est, nec futurum est, nec fuit; atque hinc realem existentiam non habet. Prob. II. Pars. Scriptura et Traditio docent, 1°. tempus vitæ tantum esse tempus meriti, Eccli. 1-4. v. 17. Ante obitum tuum operare justitiam; d c. 18. v. 19. Ante judicium para justitiam tibi; et v. 22. Ne verearis usque ad mortem justificari. Item Joann. 9. v. i. Me oportet operari opera ejus, qui misit me, donec dies est, ut S. Aug. Tr. 44. in Joann, n. i. et seqq. exponit. 2°. docent, tempus mortis esse tempus retributionis; Eccli. 11. v. 28. facile est coram Deo in die obitus retribuere unicuique secundum vias suas; et Luc. 16. v. 9. Facite vobis amicos de mammona iniquitatis; ut, cum defeceritis, recipiant vos in æterna tabernacula ; quam parabolam S. Hier. ep.151. ad Algas, q. 6. (al. 121. c. 6.) de morte et mercede coelesti explicat. 3°. docent, post mortem non dari locum aut tempus meriti ; Eccl. 9. v. 10. Quodcumque facere potest manus tua . instanter operare : quia nec opus, nec ratio, nec sapientia, nec scientia erunt apud inferos, quo tu properas; d c. 11. v. 3. Si ceciderit lignum ad Austrum ; aut ad Aquilonem, in quocumque loco ceciderit, ibi erit ; Joann. 9. v. 4. Venit nox, quando nemo potest operari. Conf. Tum quia oportebat posse perveniri ad terminum : tum quia, sicut Deus hanc vitam destinavit militiæ et labori, sic in altera posuit coronam et mercedem : tum quia meritum fundatur in fide, quæ cum visione beati­ fica non stat. Pars III. prob. Quamvis in meritis nostris sive condignitas et proportio, sive congrnjtas ad præmium supcmaturale supponatur, tamen statuenda etiam est necessaria quædam Dei ordinatio : tum quia Deus, qui suaviter ct sapienter omnia disponens , ncc addens aliquid superfluum de facto ita disposuit, ut indicat illa sententia : Tanta est misericordia Dei. ut nostra A*'* CONDITIONES AD MERITUM THEOLOGICUM. 481 voluerit esse merita, quæ sunt dona sua ; quam Coelestin. Papa ep. ad Episc. Galliæc. 9. (Labb. t.2. p. 1617. E.),Aug. ep. 105. (al. 194. c. 5. n. 19.), Chrys. hom. de Adam, cl Eva. (opp. t. 1. p. 209. C. ed. Lal. Ducæi, Antucrp. 1614.) cl Trid. Sess. 6. c. 6. usurpavit : turn quia ad relationem, qùæ intercedit inter merita et præmium non sufficit sola illa proportio sive dignitatis, sive congruiiatis,sive medii, utpote non physica, sed moralis, atque hinc tantum fundamentum remotum ; sed requiritur proximum, quod non habetur per aliud, quam ordinationem, vel pactum Dei ; quemadmodum id cx rebus humanis constat, ubi, quamvis inter cursum in stadio et bravitim, inter actiones litteratorum aut militum et præmium, habeatur aliqua vel cOndignitatis, vel congruitalis proportio, pactum tamen vel lex potestatem habentis intervenire debet ad relationem perfectam habendam. Cunf. Quamvis inter merita Christi et redemptionem deemonum, inter bona opera angelorum, beatorum et animarum purgantium ac præmium sive essentiale, sive saltem accidentale intercedat condignitas, vel alia proportio, tamen non fuerunt, aut sunt actuale et efficax meritum hujus præmii ; idque vel defectu acceptionis divinæ, vel defectu status viæ, quæ conditio ex libera Dei ordinatione habetur ; ergo. 437. Dico II. Ad meritum de condigno requiritur 1°. ex î»arte opérés meritorii, ut aliquo modo Si t æqtiale præmio; 2°. ex parte personne merentis, ut,qui meretur, sit justus; 3°. ex parte dei remunerantis, ut præccsserit promissio; 4°. ex parte persone, cui quis meretur, ut ipse sibi mereatur : ad meritum de congruo sufficit 1°. ut adsint conditiones ad meritum üniversim requisite, et 2°. vel una desit ex requisitis ad meritum de condigno. Pars I. Quoad 1"”. conditionem constat: quia retributio meriti maxime condigni in Deo est opus aliquod justitiae, cum Maith. 1G., ad Rom. 2., 1. ad Cor. 3. et alibi passim dicatur merces secundum opera vel laborem ; el 2. ad Tim. 4. appelletur corona justitiœ ; imo ad Hebr. 6. v. 10. addatur : Aon enim injustus Deus, ut obliviscatur operis vestri; ergo aliqua æqualilatis pro­ portio requiritur, quam non tam a gratia actuali, quam ab habituali repe­ tere oportet : utpote quæ sola et proprie juxta ep. 2. ad Cor. 1. v. 22. Pignus Spiritus ; juxta Joann. 4. v. 14. Fons aquæ salientis in vitam œlernam; juxta 1. Joann. 3. v. 9. Semen Dei est et appellatur. Quoad 2*®. constat tum ex verbis Christi Joann. 15. v. 4. Sicut palmes non potest ferre frudum a semetipso, nisi manserit in vite; sic nec vos, nisi in me manseritis; et ex verbis Apostoli ad Rom. 8. v. 17. Si autem filii, et heredes; hæredes quidem Dei, cohœredes autem Christi : si tamen compa­ timur, ut et conglorificemur. Tum ex Trid. quod Sess. 6. c. 1G. de merito agens solorum justificato­ rum meminit, uti et can. 32. definiens, bona opera ita esse dona Dei, ut simul sint merita, de homine justificato duntaxat agit : tum ex damna­ tione propositionum liaii 13. 16. et 18., in quibus status gratiæ et adoptio­ nis ad meritum requiri negatur. Tum ex S. Aug., qui L. de sp. et lilt. c. 3. 8. 9. et 29., L. de fid. ct op. c. 14. et alibi docet, nos non posse operari justitiam, seu mereri cx justitia, nisi prius justificemur, cui plures Patres alii apud Suarez consentiunt. Tum ex ratione, quae docet, non satis esse ad meritum de condigno pro- »82 DE GRATIA HABITUALE portionem, quæ ex ipsa vehit substantia operi accedit, sed requiri simul eam, quæ ex habitudine ad personam operantem exsurgit; cum ex Scriptura de Abele ct Christo constet, ex dignitate personæ operantis valorem et dignitatem operis præcipue haberi. Quoad 3·“. constat rursus tum ex parabola operariorum Matth.20.,ubi,dum dicitur : .Vomie ex denario convenisti mecum, et fit applicatio ad meritum pro regno cœlorum, ratio (equitatis et jusliliæ inter laborem ac merccdem ponitur in conventione seu promissione mercedis sub coud itione laboris : tum ex Trid., quatenus id Sess. 6. c. 16. docet, justis bene operantibus proponen­ dam esse vitam æternam, tanquam mercedem ex ipsius Dei promissione bonis ipsorum operibus et mefitis fideliter reddendam; tum ex Aug, qui serm. 16. de verbis Apost. (al. serm. 158. n. 2.) inquit : Debitor factus est (Deus) non aliquid a nobis accipiendo, sed quod ei placuit promittendo, etc. Tum ex ratione, quæ docet, nec Deum constitui posse debitorem, nisi qua­ tenus convenit, ut sit fidelis et stet promissis; nec opus quantumvis excel­ lens exigere posse premium, nisi pactum intercesserit. Quoad Dm. constat iterum tum ex Scriptura, quæ ubicumque de pramio operum loquitur, illud ad ipsum operantem refert ; unde de operantibus universim dicitur ad Rom. 1 4. v. 12. Unusquisque nostrum prose rationem reddet Deo; et 2. ad Cor. a. v. 10. Ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bonum sive malum; de justis autem Apoc. 14. v. 13. addi­ tur : Opera enim illorum sequuntur illos : tum ex Trid.. quod vocem ipso­ rum relativam bonis operibus merentibus addit : tum ex S. Aug., qui L. 1. de pecc. mer. c. 14. docet soli Christo convenire merendo sanctificare alios; imo Tr. 73. n. 3. et 102. u. 2. in Joann, contendit, neminem alium posse pro allero orando quidpiam pro eo infallibiliter impetrare : tum ex ratione, quæ docet adæquate id referendum in liberam Dei ordinationem. Pars II. Quoad 1ηΛ patet; quia, quamvis opus aliquod non habeat aequa­ litatem, si tamen possideat illas conditiones universim requisitas, habet proportionem quamdam ad premium ; et licet persona operans non sit grata, tamen in via est per supernaturale opus ad amicitiam : item, licet careal promissione, tamen ordinatio consequens ex dictis adesse supponitur : unde licet ex justitia non debeatur merces, ex convenientia tamen, congruitale ac decentia aliquod debitum æquitatis oritur. Quoad 2““. autem liquet ex eo, quod, sicut ad omne imperfectum, sicct ad imperfectum meritum, sufficiat aliquis defectus perfectionis. 438· Dico III. Ad neutrum meritum requiritur, ut aut sit omnino æquale, aut prorsus indebitum, aut penitus nostrum, et nulla ratione pramiatoris. Prob. I. Universim negative ; quia pro his conditionibus nec ex auctori­ tate, nec ex ratione solidum fundamentum presto est; ut ex solutione objectionum patebit. II. Specialim ct positive. Et quidem quoad lum. ; tum quia cx 2. ad Cor. 4. 17. Id, quod in prœsenti est momentaneum ct leve tribulationis nustree, supra modum in sublimitate æternum gloriœ pondus operatur·, tum quia Trid. Sess. 6. c. 16. ait, in sacris litteris usque adeo bonis operibus tribui, ut etiam qui uni ex minimis suis potum aquas dederit, promittat : Μ---------------- CONDITIONES AD MERITUM THEOLOGICUM. ftJ3 Christus, eum non esse sua mercede cariturum ; turn quia nec inter meritum et prteinium tanta squalitas requiritur, quanta inter pretium ct mercem, quæ ipsa tamen omnimodam œqu i parant i am non exigit; nec retributio meritorum Iit ex justitia stricta, quæ communius inter Deum et hominem negatur : sed lanium ex justitia minus stricta, cmincntiali, gubernaliva, distributive ct proportionali ; nec justitia Dei stricta, si quidem hrec etiam in retributione operis asseratur, fundatur in sola, aut absoluta comparatione operis cum munere reddendo, sed aut primario, aut simul in promissione Dei et pacto. Quoad 2"‘n. Quia, quod ratio debiti ex prœceplo non obstet merito, patet tum ex Scriptura vitæ æternæ mercedem observationi mandatorum pro­ mittente; tum cx Trid. Sess. 6. c. 16. docente, nihil deesse justificatis, quo minus plene illis quidem operibus, quæ in Deo sunt facta, divina legi pro hujus vita statu satisfecisse, et vitam æternam........ vere promeruisse cen­ itantur. Quod etiam non obsit ratio debiti ex conditione hominis servili, liquet ex co, quod Deus homini concesserit libertatem arbitrii et dominium in proprios actus, in quo, sicut ratio demeriti, ita et meriti radicatur; demum quod nec defectus commodi in Deum conferendi, aut alia ratio qnæcumque obstet, ostendit meritum Christi, quod alias etiam foret ne­ Vcandum. Quoad 3l,m. verum quidem est, quod meritum debeat esse nostrum ; sed falsum est imprimis, quod opus per et cum gratia factum nequeat dici nostrum, ut volunt Hærctici ; tum quia ex Scriptura , Conciliis et Patribus patet, opus istud vere etiam a nobis fieri cum libertate agendi vel non agendi : lum quia ex legibus etiam humanis palet, recte dici nostrum, quamvis cum alio sit commune, ut ex L. 5. (Γ. de leg. et fideicomm. constat. Deinde'vero falsum est, quod meritum nulla ratione debeat esse pramiatoris, cum alias nec Christus potuisset mereri, nec miles, Principis armis uncens, mercede dignus foret. 439. Obj. I. Justitia inter datum et acceptum postulat œqualitatem; et Deus etiam in retributione servat totam justitiæ formam ; ergo in merito theolo­ gico debet dari omnimoda æqualitas cum praemio. R. Jd lun'. D. lam. p. Justitia stricte dicta, seu commulativa, postulat æquali talem inter datum et acceptum C. minus stricte dicta et distributiva .V. Communior autem postremam duntaxat justitiam in Deo respectu hominum admittit. Omissa tamen hac controversia scholastica D. aliter : Justitia po­ stulat inter datum et acceptum œqualitatem aliquam, scilicet proportionis saltem aut virtutis C. œqualitatem omnimodam, entitatis scilicet aut perfe­ ctionis subd. ubi datum et acceptum se habent instar pretii et mercis, aut invenitur medium rei T. ubi illa se habent instar meriti et prœinii, et exi­ gitur tantum medium rationis N. Item 2*ni. p. D. Deus in retributione servat justitiæ formam proportionaliter, pluribus nempe et majoribus meritis reddendo præmia plura ct majora, sicut paucioribus et minoribus pauciora ct minora redduntur C. aequaliter omnino et commensurando substantiam ac entitatem cum sub­ stantia et entitate M ÏB1 bs Gn.vri.l habite aLI. 440. Obj. II. Servus nihil meretur apud dominum præcepta ejus implendo, nec debitor aliquid apud creditorem reddendo debitum ; ergo nec homo mere­ tur aliqmd apud Deum per quemcumque actum, utpote vel præceptum. vel aliis titulis plus quam ex justitia debitum; praesertim quia Christus Luc. 17. v. 10. ait : Cum feceritis omnia, quœ præcepta sunt vobis, dicite : Servi inu­ tiles sumus: quod debuimus facere, fecimus; et similia Theophil. in hunc locum, ac Bern. serm. 22. de diversis n. 6. docet. R. T. .4. .V. Cons. Disparitas est; quia apud homines valor operis consi­ deratur juxta quantitatem laboris in utilitatem alterius impensi, et utili­ tatis ex labore vel opere emergentis; utrique autem decedit, si labore aut utilitas sit debita : apud Deum vero valor operis cx morali ejus bonitate, et ad hanc bonitatem resultante in Deum gloria ; cum vero illa habeatur, et ista Deo dari censeatur, quatenus opus aliquod voluntarie, libere ac alacriter facimus, atque hoc nou minus in operibus tam debitis et pi'æccptis, quam indebitis et non praeceptis haberi queat ; inde nec valori, nec merito aliquid decedit. .4d prob. R. Imprimis in textu allato non negari meritum operis, sed utilitatem Deo allatam ; alias vero etiam servum appellari bonum et fide·1 lem, utMatth. 25. et alibi legitur. Praeterea inutilitas illa repeti potest vel ex hoc, quod propriis viribus et sine gratia nullum efficere bonum pos­ simus, vel quod Deus potuerat nobis mandata proponere mercede nulla pro­ missa. Demum his verbis Christus intendit nobis commendare humilitatem in bonorum operum exercitio, vel excitare nos ad opera etiam liberalia et su­ pererogation is, vel accendere in nobis studiosam sollicitudinem et perseveran­ tiam, cum inutilis servus Matth. loc. cit. accipiatur pro cessatore et otioso. Inst. Præceptum vel tollit omnem libertatem, ut in Christo, B. Virgine et aliis in gratia confirmatis, in quibus sicut locum non habet illud : potuit transgredi et non est transgressus, ita nec illud : ideo stabilita sunt bona illius in Domino; vel aufert saltem libertatem moralem, licet non naturalem, in aliis; quœ tamen ad meritum tanquam aliquid morale» maxime est neces­ saria; ergo. R. .V. .4. Pars prior est falsa; cum ncc Christus, nec B. Virgo, nec alii in gratia confirmati caruerint libertate, ut alibi ostenditur. Falsa etiam est posterior; quia moralis libertas non statin hoc, quod aliquid possit tam fieri, quam omitti impune, ut objectio supponit ; sed in facultate agendi el non agendi per intrinsecum rationis usum, seu actio vel omissio licita sit, seu non ; quae sane etiam sub præcepto manet : si vero libertatis moralis nomine forsan intelligeretur exemptio ab obligatione vel necessitate præcepti ; negamus hanc ad actionem moralem requisitam, ut patet in peccatis et demeritis. 441. Obj. III. Opera bona, quæ in nobis fiunt, tota sunt a Deo; turn quia hoc expresse declarat Aug. in Enchir. c. 32. et L. dc don. persev* c. 13. n. 33.; turn quia id insinuat Paulus 1. ad Cor. 15. v. 10. scribens : Abundantius illis omnibus laboraci; non ego, sed gratia Dei mecum; ergo nequeunt esse nostra. R- D. Totum est a Deo totalitate effectus C. totalitate causæ N. Quod testi­ monium Pauli attinet, illa verba : abundantius laboravi, et gratia Dei mecum, • Ί. DE EXISTENTlA MERITI THEOLOGICI. 485 satis demonstrant, non gratiam solarn,sed et hominem operari. Itaque sicut dum Matth. 10. v. 20. dicitur : Non enim vos estis, qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis ; his verbis non excluditur loquela propria ab Apostolis, sed lanium denotatur eos loqui, prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis, ut Act. 2. v. 4. exponitur ; sic et illa negatio, non ego, hunc unum designat, quod Paulus nihil fecerit absque gratiæ auxilio. ARTICULES II. AN IN HOMINE POSSIBILE SIT, AC DETUR MERITUM THEOLOGICUM? 412. Nola. Adeo Novatores omnes negant, vel justos homines suis operi­ bus, quantumvis ex gratia fiant, posse aliquid ad vitam æternam perlinens apud Deum mereri, ut Calvinus el alii vel ipsum meriti nomen tanquam extraneum a Scripturis, et per Scholasticos inventum respuant, et velut fastuosum Christoque injuriosum damnent. Ad hunc errorem fulciendum substernunt alium, quo contendunt, nullum in homine opus simpliciter bonum, sed omnia ejus opera esse peccata, licet ut talia a Deo non semper imputentur. 443. Dico I. Plura dantur hominum opera, quæ simpliciter sunt bona et nullatenus peccata. Est de fide, et definitum a Trid. Sess. 6. Can. 7. et 25. Prob. 1. Ex Scriptura. Hæc 1°. hominum quorumdam opera absolute vocat opera bona, ut Matth. 5. v. -16. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona; ad Ephes. 2. v. 10. Ipsius enim sumus factura, creati in Christo Jesu in operibus bonis, quœ prceparavit Deus, ut in illis ambulemus; ad Tit. 3. v. 8. Curent bonis operibusprœesse, qui credunt Deo. 2°. Docet opera quædam placere Deo, ut Genes. 4. v. 4. Respexit Dominus ad Abel et munera ejus, h. e. ut Chrys. hom. 18. exponit, grata hæc habuit ttlaudavit; Malach. 3. v. 4. Placebit Domino sacrificium Juda el Hierusalem, sicut dies seculi et sicut anni antiqui ; Sap. 9. v. 11. Deducet me in operibus meis sobrie, et custodiet me in sua potentia ; et erunt accepta opera mea. 3°. A personis et ab operibus quibusdam excludit peccatum, ut Jobi 2. v. 3. Numquid considerasti servum meum Job, quod non sit ei similis in terra, vir simplex et rectus ac timens Deum, et recedens a malo, et adhuc retinens inno­ centiam? Et David Ps. 17. v. 21. Retribuet mihi Dominus secundum justitiam meam, et secundum puritatem manuum mearum retribuet mihi ; quia custodivi vias Domini, nec impie gessi a Deo meo. Luc 11. v. 36. opus perfecte bonum ?ic exprimitur ; Si ergo corpus tuum totum lucidum fuerit , non habens ali­ quam partem tenebrarum, erit lucidum totum, et sicut lucerna fulgoris illumi­ nabit te. "2. Petr. 1. v. 10. Satagite, ut per bona opera certam vestram voca­ tionem el electionem faciatis : hæc enim facientes, non peccabitis aliquando ; ergo. //. Ex Patribus. Aug. L. de sp. et lilt. c. 36. n. 63. ait ; Dici potest quædam justitia minor huic vilæ competens, qua justus ex fide vivit, quamvis peregri­ nus a Domino, et ideo per fidem ambulans nondum per speciem : non absurde dicitur etiam ad istam perlinere, ne peccet. Hier. L. 3. adv. Pelagian, n. 4. Hoc et nos dicimus, posse hqniinein non peccare si velit, pro tempore, pro loco, r·—· 486 DE GRATIA HABITUALI. pro imbecillitate corporea, quamdiu intentus est animus, quamdiu chorda nullo vitio laxatur in cythara. Ambros. in Apolog. 1. David c. 6, n. 1. Et­ enim, quia non potest sine peccato esse humana fragilitas, cavendum est, ne plura sint peccata, quam opera virtutum. Greg. et Hern. vid. ap. Bellann. L. 4. de Justif. c. 16. 111. Ex Ratione. Christus mortuus est, ut faciamus bona opera juxta illud ad Tit. 2. v. 1 L Dedit semetipsum pro nobis ut nos redimeret ab omni iniqui­ tate, et mundaret sibi populum acceptabilem, sectatorem bonorum operum: Deus adhortatur nos ad opera bona facienda ; idem ea in nobis operatur, ita ut tota Deo tribuenda sint : sed Deus nequit adhortari ad peccata, aut ea principaliter facere ; nec Christus dici potest mortuus, ut peccata sectemur ; ergo opera bona nequeunt diei peccata. Conf. Opera bona nequeunt dici peccata ob innatam cupiditatem; tum quia hæc nou est peccatum, sed infirmitas tantum, nisi ei consentiatur; lum quia opera bona aliquando fiunt ex charitate, non autem cupiditate : neque ub defectum dilectionis aut fervoris in ea; quia licet hic defectus ostendat opus esse minus perfectum , quam aliud cum ista perfectione sive hic, sive in patria : tamen non ostendit positivam imperfectionem, seu peccatum et culpam : neque ob admixtionem peccati sive venialis, sive mortalis, quia admissa etiam frequenti in venialia prolapsione, nec auctoritate tamen, nec ratione aut experientia ostenditur, in singulis operibus hanc admixtionem contingere. I 444. Obj. Scripture 1°. dicit Eccles. 7. v. 21. Non est homo Justus in terra, qui faciat bonum, et non peccet : 2°. docet omnes quotidie peccare, juxta illud Jac. 3. v. 2. In multis offendimus omnes; et hinc etiam justis orandum : Dimitte nobis debita nostra : 3°. declarat ipsa etiam bona opera esse vitiata apud Isa. 64. v. 6. Facti sumus ut immundus omnes nos, et quasi pannus menstruatæ universæ juslitiæ nostræ ; ergo. R. ad Arg. Sensus sacrorum textuum alios esse ab intentione haereticorum, nec probare eorum errorem. Nam primus non significat hominem justum etiam bonum faciendo peccare; sed neminem esse tam justum, ut semper bonum faciat et nunquam peccet; quemadmodum et cum ex Prov. 24. v. 16. dicitur septies cadere justum : cum enim etiam addatur ibidem justum resurgere, nec ipsa resurrectio possit appellari casus, et numerus septena­ rius non infinitum quid, sed determinatum sonet; constat justum non cadere ad omnes et singulos passus, et sic in bonis etiam operibus non peccare : Vide Hier. L. 1. ad Pelag. n. 12. ac in ep. ad Clesiphontem n. 2. Secundus textus hoc ipso, quod dicat nos in multis tantum, non autem in omnibus offendere, proxime datam expositionem confirmat; praesertim cum idem Apostolus probet, hominem ex operibus justificari. Similiter ex petitione quinta Dominica: orationis recte quidem sequitur, humanam conditionem non esse impeccabilem, et a quotidianis naevis venialibus immuncm,ut Aug. ct Hier, exinde contra Pelagianos deduxerunt; minime autem, singula etiam opera hominis haberi, aut esse peccata. Quod tertium attinet, jam num. 423. demonstratum est, illud ad rem praesentem non pertinere, ut ipsi Lutherus et Calvinus in suis ad hunc locum commentariis fatentur; quantumvis alibi cum contra operum justi- -, j -4-1' X îTÏ'tt DE EXISTENTIA MID 487 liain usurpent. Accedit, quod Isa. ibid. v. præc. dicat : Occurristi lœtanti et facienti justitiam : in viis tuis recordabuntur lui ; quibus verbis curn opera justorum laudet, Deoque placere siguificéi, non potuit eadem opera verbis prioribus intelligere, el tam propudioso compellare vocabulo. inst. SS. Patres, nempe Aug. L. 9. Conf. c. 13. n. 34. et Greg. L. 9. Mor. c. 8. (al. 14. n. 21.) enuntiant, vitee humante etiam laudabili esse timen­ dum, si remotu pietate discutiatur, lidem, ille nempe L. 3. contr. duas ep. Pelag. c. 7. n. 19., hic L. 9. Mor. c. 19. (al. 36. n. 57.) docent in homine etiam justo rirtulem aut munditiam perfectam et veram non esse, sed tan­ tum nominari aut imitari : demum ep. 29. (al. 1G7.) ad Hier, et L. 9. Mor. Π.2. dicunt charitatem nostram et omne virtutis nostræ meritum esse vitium. H. Nec SS. Patres favere haereticis. In 1°. enim non meminerunt operum aut justorum aut singulorum, sed vitæ duntaxat, quæ utique, licet lauda­ bilis sil propter opera bona, pietate Dei nihilominus eget propter peccata saltem venialia, a quibus nulla justorum vila penitus immunis invenitur. In 2°. uterque S. Doctor non loquitur de virtutis ac munditiae perfectione ei veritate absolute sumpta, sed comparata ad perfectionem juslitiæ in vita beata ; hinc Aug. ibid, subjungit n. 3. Justitia, secundum quam justus ex fide vivit.... vera justitia est; quæ licet non immerito in aliquibus justis pro hujus vitœ capacitate perfecta dicitur, parva tamen est ad illam magnam, quam capit cequalilas angelorum, Greg. autem L. 5. Mor. c. 27. (al. 37. n. 67.) ait : Humana justitia divinœ juslitiæ comparata, injustitia est; quia el lucerna in tenebris fulgere cernitur, sed in solis radio posita tenebratur. In 3°. vox vitii ab Aug. non usurpatur pro peccato stricte dicto seu culpa, sed pro imperfectione, quam vel nostro statui concupiscentia tribuit, vel ex comparatione ad charitatem patriæ nuper facta deducere licet ; ut ipse Aug, L. de perfect, just, et L. de sp. et lilt. c. ult. declarat. Greg, autem dicit, omne virtutis nostræ meritum esse vitium, si ab interno arbitro districte judicetur, h. e. si homo nolit agnoscere, se habere omnia a Deo, quæ habet, et consideret duntaxat sua, remotis donis gratiæ Dei. 415. Dico II. Datur opus bonum, quod ab homine ex gratia seu per gra­ tiam operante factum, est meritum theologicum. Est de fide, el constat aperte ex Trid. Sess. G. can. 2G. et 32. Prob. L Ex Scriptura. Ea 1°. hujus meriti nominatim mentionem facit Eccli. 16. v. 16. Misericordia faciet locum unicuique, secundum meritum operum suorum ; et ad Hebr. 13. v. 15. Beneficentiœ autem et communionis nolite oblivisci ; talibus enim hostiis promeretur Deus. 2°. Sub nomine dignitatis exprimit, quod secundum græcam phrasin merito æqui valet; quo pertinent illa Sap. 3. v. 5. Deus lentavit eos, el invenit illos dignos se; Luc. 20. v. 35. Illi vero, qui digni habebuntur seculo illo, et resurrectione ex mortuis, etc. 2. ad Thess. 1. v. 5. Ut digni habeamini in regno Dei, pro quo et patimini, 3°. Correlativum operis boni vocibus ejusmodi, compellat, quæ opus indi­ cant esse meritum : vocat enim retributionem Luc. 14. v. 13.; vel remunera· tionem ad Hebr. 10. v. 35.; vel præmium Tob. 4. v. 10.; vel mercedem Genes. 15. v. 1.; vel coronam certaminis, juslitiæ el fidelitatis 1. ad Gor. 9, 25.,2. ad Tim. 4. v, 8., Apoc, 2. v. 10, t, 188 DE GRATIA UADITUALI. //. Ex Traditione. El quidem 1°. ex Patrimus, quorum testimonia num. 413. attulimus. 2®. Ex Conciliis, inter quæ Aral’s. II. Can. 18. ait (Labb. t. 4. p. 1670.): Debetur merces bonis operibus, si fiant ; sed gralia, quœ non debetur, pro­ cedit. ut fiant. Later. IV. inc. Firmiter dicit ( Labb. I. 11. part. l.p. 144. A.): Xon solum virgines ct continentes, verum etiam conjugatœ per rectam fidem et operationem bonam placentes Deo, ad œternam merentur beatitudinem per· venire. Flor, denique in decreto Unionis (Labb. t. 13. p. 515. C.) docet animas, quæ nihil expiandum habent, in cadum mox' recipi et intueri clare ipsum Deum trinum et unum, sicut i est, pro meritorum tamen diversitate aliu malio perfectius. ■ III. Ex Ratione, quæ desumitur partim ex conditionibus ad meritum requisitis; partim ex fundamento damnati erroris in priore thesi disjecto. Conf. Ex congruentia; tum quia, sicut humana opera dantur digna laude, sic et merito digna videntur; tum quia decet Deum tanquam guberna­ torem reihumanæ statuere præmia bonis operibus, ct ut honorarium ope­ rum obsequio retribuere aliquid, sua bonitate dignum. ‘c - .«1 446. Obj. Scriptura contrariatur merito : dicit enim 1°. dona supernaturalia a Deo dari gratis; Isa. 5a. v. I. lenite, emite absque argento et absque ulla commutatione vinum et lac : '2°. retributionem fieri ex misericordia; Psal. 102. v. 4. Coronat te in misericordia et miserationibus : 3°. vitam ætcrnam esse gratiam; ad Rom. 6. v. 23. Stipendia peccati mors; gralia autem Dei, vita ælerna. R. .V. .4.w. Ad prob. P®. D. Dona supernaturalia gloriae dantur a Deo gratis .V. Dona gratiæ, præsertim primæ C. Textus Isaiæ juxta quosdam Wteraliter loquitur de terra promissionis, mystice de gratia ; juxta alios etiam litteraliter sub metaphora de vocatione ad Ecclesiam et fide in Christum, in cujus rei signum baptizatis gustandum vinum et lac oblatum fuisse Hier, in comment, ad hæc xerba scripsit. Qui permittunt verba hæc intelligi de gloria, monent notandam verborum proprietatem; inter quæ cum pona­ tur, emite, pretium desideratur : quamvis autem addantur sine argento et absque ulla commutatione, tamen per priora excluduntur tantum bona forlunæ, non autem libertatis; per posteriora vero res Deo emolumentum pro­ prium tribuens, non vero obsequium, aut res in gloriam extrinsecam cedens. .Id prob. 2’“. I). Retributio fit ex misericordia pura et mere liberali .Y. ex misericordia justiliæ mixta C. Psalmistae verba in hunc sensum Aug. L. de gr. et lib.arb. c. 9. exponit: Xumquid non corona bonis operibus redditur? sed quia ipsa bona opera ille in bonis operatur, de quo dictum est, Deus est enim, qui operatur in vobis el velle et operari pro bona voluntate; ideo dixit Psalmus : coronat te in miseratione el misericordia; quia ejus miseratione bona operamur, quibus corona redditur. Nempe x ita æterna est misericordia ob gratiam praevenientem, merces ob liberam hominis obedientiam. Ad prob. 3*®. D. N ita æterna est gratia respective ad opera seu justitiam Λ. respective ad hominem, cui ipsa justitia est gratia C. Sensum hunc ab Aug. assertum ostendunt verba in ep. 103. (al. 194. n. 19.) //«a vita æterna.... meritis precedent ibus redditur; tamen quia eadem merita quibus redditur, non a nobis parata sunt per nostram sufficientiam, sed in nobis OF. EXISTEXTIA MERITI THEOLOGICI. 489 facta per gratiam, etiam ipsa gratia nuncupatur; non ob aliud, nisi quia gratis dalur ; nec idea, quia non ineritis datur, sed data sunt et ipsa merita quibus datur. Inst. 1. Inter Patres Hilar. in Psal. 51. n. 23. ait : Non ipsa justitia opera sufficient ad perfectas beatitudinis meritum, nisi misericordia Dei etiam in hac justitias voluntate humanarum demutationum ct motuusn vitia non reputet. Aug. conc. 2. in Ps. 70. n. 1. : Prelium quod nobis debebatur, sup­ plicium est. Quod ergo liberamur, noti nostris meritis, sed illius gratia est. Et serm. 15. de verb. Apost. (al. serm. 169. n. 3.) : Quid est, Pro nihil sal­ vos facies cos ? Nihil invenis unde salves, et tamen salvas. Gratis das, gratis salvas. Greg. L. 9. Mor. e. II. (al. 18. n. 28.) : Si ad opus virtutis excre­ vero, ad vitam non meritis, sed cx venia convalesco; ergo. R. Hilarium exponendum, quo modo Aug. el Greg. num. præc. interpreta* bamur; solum enim docet bonis operibus in vita justorum addi etiam pec­ cata venialia, quæ remissione ac misericordia indigeni, cum nihil coinqui­ natum intrare possit in regnum coelorum. Aug. in utroque loco loquitur de homine, qualis est sine gratia, el quatenus solis suis viribus operatur; et ubicumque merita damnat, agit de iis, quæ in nobis sunt tantum ex nobis. Cœlerum nunquam negavit, hominem mereri per gratiam posse, atque his operibus reddi coronam et mercedem, ut ex superioribus liquet. Demum Greg. de meritis eodem modo, quem mox indicavimus , acceptis loquitur, et adhortaturus ad humilitatem docet, nos ad vitam convalescere non ex meritis propria virtute acquisitis, sed ex venia, per quam justitiam et bona opera habere incipimus. Inst. 2. Si hominibus concedantur merita, injuria irrogatur Christo, quia ejus meritis detrahitur; quatenus per hoc vel illa declarantur insufficientia, utpote quibus adjungi debeant merita nostra : vel dividitur inter Deum et hominem gloria, si non solis illius, sed et nostris salutem assequimur : vel non tota salus nostra Christo tribuitur ; ergo merita hominis sunt neganda. R. jY. M. et prob. ; quarum falsilas patet ex utilitate orationum et neces­ sitate tolerationum nostrarum, sine injuria Christo irrogata. Præterea merita hominum non requiruntur propter insufficientiam meritorum Christi, sed propter eorum potius efficaciatn, utpote quæ apud Deum nobis impetrarunt, ut accepta per Christum merendi virtute etiam per propria merita salutem consequeremur, quam ipse nobis promeruit : neque per hoc dividitur gloria inter Christum et homines; quia merita nostra sunt dona Christi, et meritorum nostrorum ratio dignificans omnis a Christi gra­ tia habetur: neque minus integre Christo nostra salus tota tribuitur, quam si nobis nihil merentibus illa daretur ; quia, quod salvemur, el quod etiam nobiliori modo per merita scilicet gratiæ salvemur, hoc totum debemus Christo, et ob hoc eidem mullo magis nos fatemur obstrictos. Inst. 3. Si vera homini tribuantur merita; ergo homo in iis potest confi­ dere : sed Scriptura damnat hujusmodi confidentiam ; ut palet cx ep. ad Rom. i. v. 2. Si Abraham ex operibus justificatus est, habet gloriam, sed non apud Deum; et ad Galat. 3. v. 10. Quicumque ex operibus legis sunt, sub maledicto sunt; ergo. R. 1°. T. M. N. min. Per opera enim hic rejecta vel intelligunlur opera propriis naturæ virîbus et sine gratiæ auxilio facta, ut patet in textu priore; 490 DE GRATIA HABITVALI. vel opera legis veteris quasi ad justitiam requisita, ul in posteriore liquet : sub neutrum vero censum venire opera illa. quæ nos dicimus meritoria, constat ex conditionibus ad eadem supra requisitis. R. 2*. .Y. .V. Juxta Bellarm. L. 3. de justif. c. 7. aliud est virtutem nasci ex meritis, aliud fiduciam esse ponendam in meritis. Propositionem primam veram esse ostendit ex Tob. 4. v. 12., Job. 11. v. 18., ad Rom. 3. v. 3., etc. ac tandem ex ratione spei, quæ non ex sola Dei promittentis gratia, sedei hominis cooperatione nascitur. Secundam, quod scilicet aliqua fiducia in bonis operibus ex gralia profectis poni possit, probat ab exemplo Davidis, Ezechiæ, Eslheris, etc. Duas tamen maxime conditiones simul exigit : alte­ ram, ut quis compertum habeat merita se habere vere talia; alleram, ut superbia caveatur, nec sibi, sed Deo merita tribuantur. Unde tandem addit propositionem tertiam, quæ ita habet : Propter incertitudinem propriae justitiæ et periculum inanis gloriæ, fiduciam totam in sola Dei misericordia reponere tutissimum est ; quod ipsum unice, si quid valent, adversariorum objectiones evincunt, quin tamen probent aut homini non totis viribus esse studendum bonis operibus, aut non esse in iis confi­ dendum, quasi veram justitiam non contineant. 447. Dico III. Datur meritum de condigno, et hujus meriti rationem quoad aliqua saltem præmia participant opera bona justorum. Non est qui­ dem sub his terminis definitum, sed theologice tamen certum. Prob. Meritum de condigno est opus bonum, vel quod dignum est pramio, vel cui debetur praemium tanquam merces aut stipendium, vel cui retribuitur præmium secundum quamdam justitiae æquitatem : atqui tale opus datur; ergo. Prob. min., quæ quoad lora. patet ex probatione secunda Scripturae uum. præc. allata : quoad 2“®. constat tum ex variis titulis correlativo meriti in Scriptura datis, et num. præc. etiam recensitis; tum ex S. Aug., qui passim docet vitam aeternam recte appellari posse stipendium justitiæ, quia debe­ tur, quia digne retribuitur, quia merito redditur; vocari tamen ab Apostolo gratiam, quia illi est yraiia, cui gratia est et ipsa justitia. Demum quoad 3um. prob. Nam Γ. Ad justitiam spectat, ut Deus certis operibus det præmium, ut liquet ex 2. ad Thess. 1. v. 6. Si tamen (juxta græcum ει~ερ, et teste D. Thoia juxta alias versiones si quidem) justum est apud Deum retribuere tribula­ tionem iis, qui vos tribulant : et vobis, qui tribulamini, requiem nobiscum in revelatione Domini Jesu de calo cum angelis virtutis ejus; et ex verbis ad Hebr. 6. sup. cit. Non enim injustus ut obliviscatur operis vestri : unde Hier, in cap. 49. Isaiæ (opp. t. 4. p. 563. edit. Vallars. ) ait : Potentiam suam nostro arbitrio dereliquit, ut justi voluntas præmium consequatur ; el Aug. L. de nat. ct gr. c. 2. Non injustus Deus, qui justos fraudet mercede justitice. 2°. Deus dat operibus præmium in judicio, et ut judex; 4 °®. patet ex Matth. 25. v. 34. ubi descripta judicii forma refertur hæc futura judicis sententia : Venite benedicti patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi ; esurivi enini, etc. 2™. ex 2. ad Tim. 1, v, 12. Potens 1>F. EXISTf.NTIA MERITI THEOLOGICI. 491 est depositum meum servare in illum diem; ct ibid. c. 4. v. 8. Reposita est mihi corona justitia·, quam reddet mihi Dominus in illa die justus judex. 3°. Deus servat justitiae formam et proportionem opus inter ac præmium ; ut indicatur Matth. 7. v. 2. In qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis. Ibid. 10. v. 41. Qui recipit prophetam in nomine prophetae, mercedem propheta accipiet ; et qui recipit justum in nomine justi, mercedem justi accipiet; et 1. ad Cor. 3. v. 8. Unusquisque autem propriam mercedem acci­ piet secundum suum laborem. Conf. Quamvis Trid. veritatem hanc expresse non definiat, nec verbis digni vel condigni utatur, non obscure stat pro hac sententia; tum quia in can. 32. nuper recitato dicit justificatum bonis operibus vere mereri gratiœ augmentum, etc.; quæ particula, cum non sit absque causa inserta, signi­ ficat hoc meritum plus esse, quam congruitatis cujusdam : tum quia in cap. 16. ad confirmationem existentiæ meriti adducit testimonia Scripturæ retributionem justitiæ exprimentia : tum quia Pallav. L. 8, hist. Conc, Trid. c. 4. de Theologis Tridentinis ita scribit : Operibus post acceptam justi­ tiam peractis, adeoque divina gratia informatis, redditisque. ob merita Christi Intentioribus, cujus vivum membrum effectus est is, qui ea peragit, omnes concedebant rationem meriti condigni ad conservandam augendamque. eamdem gratiam œlernamque felicitatem consequendam. Praeterea vero cum non nostrœ duntaxat œtatis sectatores meriti nomen permittant et rationem, si quidem ex sola promissione, non vero ex justitiæ debito dicatur operi dari præmium, sed et tempore Trid. Concilii id concesseriut, ut ex disputatione Buceri an. 1546. Ratisbonæ habita liquet ; sequere­ tur nec Concilium contra Novatores egisse, nec oppugnatores Haereticorum errores, sed umbram tantum insectari in hac de merito bonorum operum cdhlroversia, nisi mens fuerit, aut sit necessitas, asserere meritum con­ dignum. 448. Obj. Scriptura aperte excludit condignitalem nostrorum operum ; ad Rom. 8. v. 18. Existimo enim, quod non sunt condignœ passiones hujus tem­ poris ad futuram gloriam ; et hujus rationem videtur explicare 2. ad Cor. 4. v. 17. Quod in pressenti est momentaneum et leve tribulationis nostrœ, supra modum in sublimitate œternum gloriæ pondus operatur ; ergo. R. ad Arg. D. Scriptura excludit condignitatem a nosiris operibus, si con­ siderentur materialiter, secundum entitatern suam, ducationem et reliqua eorum praedicata quasi physica C. Si spectentur formaliter secundum valo­ rem moralem , quem a gralia et statu filiationis habent N. Responsio haec colligitur ex contextu. Praemiserat enim Apostolus : Quicumque spiritu Dei aguntur, hi sunt filii Dei; postea inferius ait : Si autem filii et hœredes, hœre­ des quidem Dei, cohœrede.s autem Christi ; si tamen (scilicet ut consortes illius et fratres per gratiam ) compatimur, ut ct conglorificemur ; et mox subjungit : Existimo enim, quod non sunt condigna passiones hujus temporis ad futuram gloriam; nempe nisi spiritu Dei moli tanquam filii Dei illas toleremus: quia passiones illæ, præsertim cxleniæ, in se speclatæ non habent eam condigni­ tatem; cum illae, ut in textu ad Cor. explicatur, sint leves et momentaneae, pondus autem gloriae sit magnum et aeternum. Inst. 1. Deus ex communi axiomate praemiat supra, et punit infra condi- 492 PE GRATIA HABITUAI |. gnum : item ab homine nequit fleri debitor mercedis ex justitia ; cum illi nec gratiæ condignæ pro beneficiis ab ulla creatura præstari queant; ergo. R. D. .4. quoad 1““. Præmiat supra condignum quoad gloriæ intensionem, > et forte etiam extensionem C. quoad gloriae substantiam vel subd. si plane nulla intervenisset Dei ordinatio C. cum hæceaque multiplex intercedat .V. Quoad 2am. D. .4. Deus nequit ab homine fieri debitor ex justitia absolute loquendo et nulla facta hypothesi C. constituta hypothesi divinæ promis­ sionis V. Possunt enim justi consummato vitæ cursu proferre verba Augu­ stini serm. 16. de verb. Aposl. Redde, quod promisisti; quia fecimus, quod jussisti. Vid. dicta superius. Quod negatur de gratiis condignis, pertinet ad eas vel secundum se spectatas, vel acceptatione divina carentes, servata proportione ad ea, quæ proxime de bonis operibus dicebamus. Inst. 2. Omne opus bonum ·:· est Deo aliunde multis titulis debitum, et præ­ terea neque a gratiæ datore tanquam extrinseco, neque ab ipsa gratia sive actuali, utpote peccatoribus communi, sive habituali, utpote quoad speciem non distincta a priore, condignitatem et proportionem ad gloriam habere potest; ergo. R. Quoad 1““. D. Omne opus bonum est aliunde Deo debitum in actu secundo, ita ut ab illo ex alio titulo etiam actu exigatur, et hinc nullum sit supererogationis opus Λ”. est debitum in actu primo C. sed 1V. supp., quod ejusmodi debitum obstet merito, ut num. 438. fuit ostensum. Quoad 2um. _V. I*m. et 3lm. p. A. In justis enim Spiritus sanctus inhabitat, nec exterius duntaxat assistit; unde justos intrinsece proportionates et glo­ riæ dignos reddere, ac virtutem, qua opera tali gloria faciant digna, imper­ tire potest : gratiam autem sanctificantem operibus præstare condignitatem ostendit proportio illius ad gloriam, quæ se habet sicut pignus ad debitum, sicut semen ad fructum, sicut fons ad aquam ; unde Aug. enarr. in Psal. 125. n. 11. et 14. ipsa opera vocavit semina vitæ œlernœ. 449. Dico IV. Datur meritum de congruo ; et hujus tantum meriti ratio· nem participant opera bona non justificatorum. Prob. 1». p. Dantur plura opera bona ante jutificationem, quæ sint apud Deum theologice meritoria : sed non sunt meritoria de condigno, ut ex secunda parte supponitur; ergo. Major exempli gratia declaratur in fide et poenitentia tanquam prima et ultima dispositione ad justificationem. Quoad l“m. enim Alg. aitep. 105. (al. 194. n.9) ad Sixtum : Neque enim nullum est meritum fidei, qua fide ille dicebat : Deus, propitius esto mihi peccatori : et descendit justificabis merito fidelis humilitatis, quoniam, qui se humiliat, exaltabitur ; et L. de præd. Sanet, c. 2. n. 4. Quis autem dicat eum, qui jam coepit credere, ab illo in quem credidit, nihil mereri? Prosper L. contr. Collât, c. 3. η. 1. Non enim nullius meriti haberi potest petentis fides, quœrentis pietas, pulsantis instantia; quibus similia habentFclg. L. de Incarn. et gr. (al. ep. 17. c. 18.), et Petr. Diacon, c. 8. in libro ejusdem tituli (al. ep. 16. inter Fulgentianas). Quoad 2°“. vero Tertull. L. 4. contr. Marcion. c. 18. ait : Peccatricis poenitentia, secundum Creatorem meruit veniam preeponere solitum sacri­ ficio; Cypb. L. de Lapsis n. 36. de vero pœnitente dicit : Lcetam faciet Eccle­ siam, nec jam solam Dei veniam merebitur, sed et coronam; Ambr. L. 10, objectum meriti theoliJgici. 1 493 In Luc. c. 22. n. 90. inquit : Flevit amarissime Petrus ·, flevit ul lacrymis suum posset lavare delictum : et si tu veniam vis mereri, dilue lacrymis culpam tuam; eodem tempore, eodem momento respicit te Christus; Hieron. L. 2. contr. Pelag. n. 11. Qui peccata simpliciter confitentur, merentur humi­ litate clementiam Salvatoris. Aug. in Psal. 50. n. il. de Ninivitis scribit : De incerto poenitentiam egerunt, et certam misericordiam meruerunt, etc. Conf. 1. Juxta Trid. Sess. G. c. G. peccatores disponuntur ad justitiam per actus fidei, timoris, spei, amoris, pœnitentiœ et propositi suscipiendi necessarium sacramentum et servandi divina mandata; et juxta c. 7. hanc dispositionem justificatio consequitur : sed ejusmodi dispositio omnia habet ad meritum theologicum requisita, nec tamen est de condigno, ob defectum person® Deo necdum gratæ, et informationis per gratiam sanctificantem; ergo. Conf. 2. Si gratia fidei aut alia exigeret, aut exspectaret conatum bonæ voluntatis, ut Pelagiani primum, ac dein Semipelagiani affirmarunt, gratia daretur secundum nostra merita; quemadmodum sæpius a S. Aug. contra illos gratiæ hostes disputatum fuit, et a Conciliis in hac causa habitis defi­ nitum ; ergo, cum Deus plures actus virtutum supernaturales exigat, et exspectet, ut hominem justificet ; hi actus omnino dicendi sunt meritorii saltem de congruo. Prob. 2*. pars ex dictis, de conditionibus ex parte operis et operantis ad meritum de condigno requisitis; ex quo etiam capite, nisi sermo sit de operibus naturalibus, fit, quod Concilia et Patres operibus ante justifi­ cationem factis meritum aliquando non tribuant, aliquando etiam negent; utpote qui pro specie nobiliore, seu merito de condigno usurpant frequentiore etiam in aliis phrasi genus, seu meritum simpliciter tale. ARTICULUS III. QUODNAM SIT OBJECTUM MERITI THEOLOGICI? 450. Nola. Objectum meriti theologici, seu præmium supernaturale, quod per actus bonos meremur, secundum triplicem classem distingui potest; aliud enim pertinet ad dona gratiæ actualis, aliud ad dona gratiæ habitualis; aliud ad dona gloriæ. In 1*. classe spectari solet tum gratia prima, tum secunda, eaque maxime congrua seu efficax : in 2a. consideratur tum gratia ipsa sanctificans seu primo conferenda, seu post lapsum reparanda, tum gratiæ sanctificantis augmentum, tum conservatio et perseverantia finalis in eadem : in 3*. demum attenditur ad gloriam, sive essentialem sive acciden­ talem tam secundum se ipsam et quasi substantiam, quam secundum aug­ mentum. 131. Dico L Nemo ullatenus gratiam aclualem primam, aut condigne gra­ tiam secundam efficacem mereri potest: posteriorem tamen tam peccator, quam justus potest congrue mereri. Prob. I1. p. Meritum, quod præcedit primam gratiam, ex supposito est sinegratia, ac proin mere naturale ;sed tali non debetur præmium super- 4M DE GRATIA llABITVALt. naturale; aul si deberetur, initium salutis foret ex nobis, quod est dogma Senùpelagianum ; ergo. Conf. Meritum in eo ditïert a causa finali, quod causa meritoria præmiantem moveat ut aliquid jam existons el absolute prævisuiu, non autem ut aliquid tantum possibile, aut ut conditionate prævisum; finalis autem causa moveat ul aliquid nondum existons, ad quod oblinendum aliquid fit; unde finis in sola intentione prævisus causare potest ; meritum autem sem­ per debet existere prius natura, quam sit præmium ; ergo præmium non potest existere natura priusquam meritum; ergo nemo potest mereri pri­ mani per opera posteriora, quæ pendeant ab illa gratia. Prob. 2*. />. Quilibet actus justi habet suum proportionatum ac condi­ gnum præmium in augmento gratiæ et gloria·, ad quam dicit intrinsecam et connaturalem habitudinem ; gratia autem efficax est novum donum ab his omnino distinctum, et valde extrinsecum respectu meriti præcedeutis; sicut eidem extrinsecum est, quod post illum duret vitæ tempus, vel occasio merendi aut non peccandi fit futura ; ergo nec justus potest condigne mereri gratiam efficacem ; pnesertim, cum contraria sententia non possit ostendere sive in Scriptura, sive in traditione vestigium institutionis divinae, aut posi­ tivae ordinationis; præterea etiam testetur contrarium experientia, qua novimus etiam justos post plura sanctitatis merita lapsos fuisse in pec­ cata, et hinc gratia efficaci caruisse. Conf. Non potest dici, quod quilibet actus justi meritorius mereatur de condigno gratiam efficacem ; cum alias justus per unum actum ex vi sui meriti in hac vita confirmaretur in gratia, nec peccare posset : sed hoc primo alienum est a sensu Scripturæ, Patrum et Ecclcsiæ circa incerlitudinem nostræ salutis manifestato; deinde erroneum est ex eo capite, quod sequeretur lapsos post justificationem peccatores nunquam antea habuisse meritum de condigno et gratiæ augmentum ; denique proximum est errori Joviniani docentis, non fuisse vere justificatum eum, qui peccat. Neque illud meritum tribui potest actui cuidam insigni et heroico, quia hoc plane gratis ac voluntarie asseritur ; cum nec fundamentum habeatur in ipsa rei natura, sive spectetur homo justus ejusque mutabilitas, sive ipse actus, utpote aliud meritum proportiouatum habens : nec in divina insti­ tutione, utpote nullibi revelata : nec in experientia, utpote contraria. Prob. 3*. p. In opere bono sive justi, sive peccaturis habentur omnes con­ ditiones ad meritum theologicum eliam respective ad gratiam efficacem requisite ; ut per se palet de requisitis ex parte operis et operantis ; de requisito autem ex parte prœmiantis inde colligitur, quod Deus ejusmodi meritum tanquam proportionatum saltem ratione suæ substantiæ, licet non ratione medii, cum gratia efficaci, soleat acceptare ut tale ex indulgentia quadam et bonitate, qua facienti ex viribus gratiæ , quod est in se, non de­ negat gratiam ulteriorem sæpe conjunctam cum effectu : sed hoc mciilum non est de condigno; ergo saltem estc/e congruo. Conf. Actus boni peccatoris sunt congrue meritorii gratiæ habitualis, ct actus similes justi sunt similiter meritorii perseverantiæ ; ut ex dicendis supponimus : sed tum gratia habitualis, tum perseverantia includit gratiam efficacem ; ergo. OWFXTUJI MERITI THEOLOGICI. 493 152. Dieu 11. Peccator gratiam sanctificantem nonnisi congrue, justus gratiæ augmentum condigne mereri potest. Prob. 1*. p. Scriptura, Concilia cl Patres frequenter negant operibus ante justificationem factis meritum, et justitiæ donum docent esse gratuitum : sed non negant meritum congruum, nec docent justitiæ donum ita gratui­ tum, ul excludat dispositiones debitas; ergo negant meritum condignum, ct docent ita donum gratuitum, ut excludat justitiæ debitum. Prob. Ad Rom. 3. postquam Paulus v. 22. dixisset : Justitia autem Dei per fidem Jesu Christi in omnes, etc., v. 24. subdit : Justificati gratis per graliam ipsius, per redemptionem, quæ est in Christo Jesu; ex quo contextu colligitur etiam præsupposita in homine fide gratiam justificationis imme­ diate ac in se spectatam dari gratis : unde et Trid. Sess. 6. c. 8. dicit : Gratis justificari ideo dicimur, quia nihil eorum, quæ justificationem prcecedunt, sive fides, sive opera, ipsam justificationis gratiam promeretur. Simili ra­ tione Patres alii alios Scripturae textus interpretantur. Aug. enim in verba Psalm. 110. Confessio ct magnificentia opus ejus, ait : Justitiam homo non operatur, nisi justificatus ; L. defid. et op. c. 14. Sequuntur opera legis justi­ ficatum, non antecedunt justificandum, etc. ■ Conf. Si quod opus esset meritorium de condigno gratiæ sanctificantis, id foret contritio vel prima dilectio Dei super omnia, quæ licet ex dictis supe­ rioribus non sit forma sanctificans animam, tamen est ultima ad eam dispo­ sitio : sed nec hæc potest dici meritum condignum gratiæ sanctificantis : non enim dici potest hujusmodi meritum, si consideretur ut actus ordine naturæ praecedens gratiam habitualem; quia hic actus ut illa gratia prior nec ab ea est formatus, nec est ab homine grato, nec per se et formaliler reddit hominem gratum; ergo nequit esse condigne meritorius; cum ad ejusmodi meritum requiratur persona grata, aut opus saltem gratia habi­ tuali formatum. Neque si consideretur ille actus ut eodem temporis instanti per infusam gratiam habitualem formatus; quia actus nequit esse merito­ rius de condigno illius formæ, per quam in esse talis meriti constituitur; cum principium meriti non cadat sub meritum. Prob. 2’. p. Ex dictis num. 449. quia, si quod meritum congruum pec­ catoribus est tribuendum, id maxime in ordine ad gratiam sanctificantem concedi debet. Prob. 3’. p. Ex dictis num. 430. potest dari in homine justo augmentum justitiæ seu gratiæ sanctificantis : augmentum autem hoc fieri per opera bona constat tum ex dictis ibidem, tum ex ep. Jac. 2. v. 21. seqq. Abraham pater noster, nonne ex operibus justificatus est, offerens Isaac filium suum super altare ? Vides, quoniam fides cooperabatur operibus illius, et ex ope­ ribus fides consummata est : et suppleta est Scriptura dicens : Credidit Abra­ ham Deo, et reputatum est illi ad justitiam, et amicus Dei appellatus est ; tum ex Trid., quod Sess. 6. Can. 32. dicit, justificatum bonis operibus, / •* Eadem postulat Ecclesia, dum in publicis precibus dicit : Fac nos tuis semper inhœrere mandatis ; aut in missæ sacrificio precatur : Λ te nunquam separari permittas: aut cum Psalmista canit : Xedes in commotionem pedes meos; ergo. Conf. Licet perseverantia non sit terminus, ad quem gratia aut meritum per se tendat; tamen id non obstat congrnilali merili, ut patet in merito, quo justus alteri quidpiam meretur; et quia universim minus requiritur ad meritum congruum, quam condignum : p net crea in justorum bonis ope­ ribus adsunt conditiones omnes ad meritum theologicum necessariae : de­ mum videtur omnino congruum, ut bene operans, Deumque frequenti oratione sollicitans, dum voluntarium obicem non ponit, obtineat gratiam salutis; partira, quia id postulat suavissima Dei gubernatio et amor in suos; partira quia utilitas hominum requirit, ut proposito coelesti præmio acuan­ tur ad bene et instanter tum orandum , tum operandum. Prob. P. p. Probabilitas meriti congrui justorum respectu reparationis post lapsum extrinscca fundatur in auctoritateBosaventuræ, Scoti, Gabrielis, Veg.e, Bellarm. Svarez el aliorum : intrinseca autem tum in non repu­ gnantia hujus merili, tum in quadam decentia justitiæ divinæ latius sumptæ ; ul Deus non obstante peccato superveniente recordetur præcedentium meritorum, i ilorumquc intuitu excitet peccatorem ad resurgendum a ’ ■ OBJECTI M MERITI THEOLOGICI. p-ccato: præsorliin ubi merita insignia præggsseritnt, et peccatum subsequensex vehementi aliqua lentatione, aut fragilitate hurnaua committitur. Nec desunt hujus providentiae exempla in Scriptura; Jchu enim Propheta adJosaphat Hegem Juda2. Paralip. 19. v. 2. ait : Impio prœbcs auxilium, et his, qui oderunt Dominum, amicitia jungeris, el idcirco iram quidem Domini merebaris : sed bona opera inventa sunt in te; in quæ verba Theo­ dore tus : Hinc discimus, quod minuunt peccatorum peenas, quæ prius fue­ rant recte facta; Lyranus : Merebaris iram de rigore, justitiæ; sed propter alia opera tua bona pepercit tibi ex dulcore suæ misericordiæ. Similia quædam videntur in c. 2. et 3. Apoc., ubi prius commemorantur laudes et bona opera Episcoporum, et postmodurn objurgatione defectuum facta vocantur ad poenitentiam. Conf. Justus, experientia teste et Patribus sponsoribus, facilius resurgit a lapsu: dum orat reparationem post lapsum, si forte peccaverit, facit peti­ tionem rei honestæ, justæ ac conformis voluntati divinæ, adeoque non petit inutiliter : alteri etiam peccatori potest de congruo mereri gratiam , et pec­ cator sibi ipsi ; ergo. ' ‘ 434. Dico IV. Justus potest de condigno mereri gloriam tum essentia­ lem , tum accidentalem : idem probabilius dicendum est de gloria prima, et certo de gloria secunda , seu gloriæ augmento. Prob. 1*. p. Imprimis'vita æterna est præmium correspondons operibus bonis justorum ; ut patet tum juxta Philonem ex verbis Exod. 13. v. 17. Introduces eos, et plantabis in monte, hœreditatis luæ firmissimo habitaculo luo, quod operatus es Domine : tum ex aliis seu Scriptura testimoniis aper­ tis; Sap. 3. v. 16. Justi autem in perpetuum vivent, et apud Dominum est merces eorum : Matth. 19. v. 29. Omnis, qui reliquerit domum vel fratres , aut sorores, aut etc., centuplum accipiet et vitam æternam possidebit; etc. c. 23. v. 34. Venite benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi. Deinde etiam est præmium debitum ex justitia; tum quia in Scripturis dicitur merces, bravium et corona justitiæ : tum quia in iisdem merentes dicuntur digni hoc præmio : tum quia Patres et Concilia , maxime Trid. id satis aperte declarant. Non tamen defendimus meritum de condigno ad omnem rigorem, cujus nempe valor ac dignitas in nulla pramiantisgratia fundetur; sed tantum meritum de condigno simpliciter, quod dicit decla­ ratam operis æqualitatem , licet ejus valor et dignitas nitatur in remune­ rantis bonitate. Prob. 2a. p. Gloria accidentalis vel ex natura sua, vel ex ordinatione divina est conjuncta et annexa gloriæ essentiali, aut saltem ejus augmento : sed justus de condigno meretur tum gloriam essentialem ,'lum augmentum gloriæ, ut proxime dicetur; ergo. Conf. Actibus justorum bonis nulla conditionum ad meritum condignum requisitarum deest ; ut patet tum ex paritate cum gloria essentiali et aug­ mento ejus instituta , tum ex promissione divina , quæ de variis acciden­ talis gloriæ partibus habetur Dan. 12. v. 13., Matth. 13. v. 43., et c. 19. v. 28., ac 1. ad Cor. 13. v. 42. et seqq. etc. Prob. 3? p. Quotiescumque Scriptura promittit gloriam tanquam merce- «»··' •W I -•3 I - I g h *1 . DK GRATIA IIABI1 ΙΆΙ.Ι. dem operibus bonis ac meritis. ila loquitur , ul in sensu proprio, naturali et usitato non debeat intelligi de parle duntaxat gloriæ el augmento, sed recte possit accipi dc gloria lota ejusque substantia, ac illa etiam parle, quœ gratia' primæ respondet ; ut patet tum ex testimoniis proxime recitatis vel laudatis, tum ex Mattii. 19. v. 17. Si ad vitam ingredi, serva mandata; et ad Colots. 3. v. 24. Scientes, quoda Domino accipietis retributionem hareditatis, Domino Christo servite. In similem sensum præler alios Patres loquitur Avo. ep. 105. (al. 19 i. n. 20.) scribens : Sicut merito peccati tan­ quam stipendium redditur mors : ita merito justitiæ tanquam stipendium vita æterna. Et L. de mor. Eccles, c. 25. n. 47. Cita æterna totum est prœmium , cujus promissione gaudemus. l lrumque roboratur exTrid., in quo duo veniunt observanda : lu“. esi, quod Sess. G. c. 1G. absolute tradat justis proponendam esse vitam æternam et tanquam gratiam filiis Dei per Christum Jesum misericorditer promissam, el tanquam mercedem ex Dei promissione bonis ipsorum operibus et meritis reddendam, quin aliqua hic inter primam aut secundaçi gloriam distinctio fiat, aut exceptio addatur : 2u,n. est, quod, dum ibid. can. 32. recenset præmia meritorum, non dicat sub meritum cadere gratiam, sed duntaxat augmentum gratiæ; et e contra dicat non tantum augmentum gloriæ, sed etiam vitam æternam, h. e. gloriam cadere sub meritum ; quæ loquendi mutatio cum plus enuntiet de præmio gloriæ, quam gratiæ, ostendit ipsi substanti® seu primæ gloriæ rationem mercedis etiam attribui, quam Con­ cilium c. 8. negaverat gratiæ sanctificanti. Conf. Si quid obstare! condigno merito primæ gloriæ, foret indignitas personæ operantis, quæ caret sanctitate time, quando operatur : sed hoc non obstat ; quia eo instanti naturæ, quo peccator per bonum opus meretur gloriam, jam prius natura sanctitatem habet , quæ tum personam dignilicat, turn actum informat ; cum instans reale ac temporis in duo instantia naturæ dividi queat, in quorum primo habeatur actus bonus et persona necdum sanctificata; in secundo idem actus bonus et simul persona per gra­ tiam habitualem sanctificata . et consequenter etiam actus moraliter consanctificatus ac formatus : ergo, quamvis per actum illum nonnisi congrue mereatur gratiam sanctificantem, gloriam tamen illi respondentem meretur condigne; cum priusquam mereatur gloriam , jam intelligatur dignificatus esse per gratiam. Accedit, quod ex contraria opinione sequatur, nullum hominem vel angelum consequi totam gloriam ut coronam justitiæ, seu ex meritis, sed omnibus dari gloriæ quasi substantiam gratis, et solum tantum accessionem aliquam quibusdam, scilicet extra Sacramentum justificatis, dari ev meritis; quod sane absurdum videtur ob repugnantiam cum Scripti «a , " Patribcs et Trid. proxime laudatis. Prob. 4*. p. Datur inaequalitas et augmentum gloriæ; ex hactenus autem probatis possibile est meritum condignum etiam ipsius gloriæ; ergo et mullo magis, vel saltem non minus augmentum gloriæ cadit sub meritum condignum; prœsertim cum Trid. 1. c. can. 52. expressam ejus mentionem faciat. Conf. Qui meretur gratiæaugmentum, meretur illud ut perpetuo duraturum . quantum scilicet est ex parte Dei, -eu sub conditione , si per horni- OBJECTUM MERITI THEOLOGICI. 501 nem mm steterit : sed augmentum gratiæ in via obtentum , hoc ipso quod ad terminum viæ ultimum pervenit, nec aliquid ex parte hominis obstet, transit in gloriæ augmentum i quia omni gradui gratiæ corresponde!gradus gloriæ; el omnis gradusgloriæ fundatur in aliquo gradu gratiæ. 455. Obj. contra 2*m. /n Scriptura etiam operibus supernaturalibus ante jus­ tificationem tribuit meritum condignum ; nam Jac. 2. v. 21. et 25. de Abra* hamo et Baliab quæritur : Nonne eoo operibus justificati sunt ? et 1. Joann. 1. v. 9. dicitur : Si confiteamur peccata nostra, Deus fidelis est et justus·, ut remittat nobis peccata nostra, el emundet nos ab omni iniquitate. Nec obstat textus Pauli nos gratis justificari docentis ; quia intelligi potest de justifica­ tione adequate el secundum radicem nempe primam vocationem et gratiam sumpta, non autem debet sumi de justificatione inadæquate, sen formaliter accepta, el secundum solum terminum scu gratiæ infusionem, B. Textum Jacobi litteraliter loqui non de justificatione secunda, seu augmento gratiæ; unde et Trid. Sess. 6. c. 10. ex eadem epistola et capite ad probandum acceplæ justificationis incrementum usurpat versum inter­ medium : Videtis, quoniam ex operibus justificatur homo, et non ex fide tantum. Testimonium Joannis vel agit de peccatis venialibus, ut ex versu immediate præcedente manifeste apparet, et Alg. in 1. Joann. Tract. 1. η. 0. exponit ; el tunc verum quidem est, quod justus dc condigno mereatur horum veniam , ut plures volunt ; sed est impertinens ad rem praesentem : vel agit de peccatis universim, sed cum partitione accommoda; quatenus nempe Deus remittendo pœnitenlibus peccata mortalia est fidelis, remittendo autem justis venialia est justus. Expositio allata ad verba Pauli et particulam gratis, locum non habet ex didis in probatione; quia de credentibus etiam dicitur justificari gratis, adeoque merita dc condigno saltem excluduntur, cum merita congrua alibi stabiliverimus. Inst. 1. Idem videtur docere S. Aug. L. exposit. inchoatæ in ep. ad Rom. n. 9.; ubi dicit, peccata quidem remitti ex misericordia, sed tamen inter­ venire justitiam : Hoc plane justum est apud Deum quia vere justum est, ut ii, quos peccatorum suorum pamilet..... misericorditer separentur ab eis qui defensiones peccatorum suorum pertinaciter exquirentes, nulla pernitentia cor­ rigi volunt; quod ipsum bis æquivalenter repetitur. B. Cum Aug. alibi sæpius nonnisi mei itum congruum admittat ante justi­ ficationem, non potest hic loqui dc justitia propria, qualem agnoscit in retributione meritorum de condigno ; sed accipiendus est de quadam æquilate el conveniente providenliæ modo; quem insinuat Axsei.mcs Prosolog. c. II). dicens : Cum punis malos, justum est; quia illorum meritis conve­ nit: cum cero parcis malis, justum est; non quia illorum meritis, sed quia bonitati tuæ condecens est. Item : Ila justus es, non quia nobis reddas debi­ tum; sed quia facis quod decet te sumine bonum, etc. Inst. 2. Meritum et præmium gloriæ primæ possunt esse simul tempore, dummodo meritum ordine naturæ præcedal; ergo idem dicendum est de merito el præmio primæ gratiæ habitualis; præsertim quia ex alia parte nulla conditio ad meritum condignum deficit; cum ex supernaturalitate ·' 502 OF. c.rxtia HAinri vi.i. actus habeatur sufficiens æqualitatis proportio in contritione perfecta, vel dilectione Dei respective ad gratiam habitualem; et etiam adsit promissio Dei, qua vere pœnitenlibus remissio peccatorum et gratia asseritur. R. Disparitas patet ex datis pro utraque parte rationibus, quibus osten­ dimus primam gratiam tanquam principium meriti condigni non posse cadere sub meritum condignum, posse autem primam gloriam respondentem primæ gratiæ sub illud meritum cadere : unde permissa etiam divina pro­ missione justitiæ seu conventionali, et non tantum simplici de gratia pœnitentibus danda, tamen non probatur meritum de condigno, cum ad id negandum sufficiat defectus vel unius conditionis, qui in præsenli casu habetur ob personam necdum gratam. 456. Obj. contra 3*®. p. Justus potest de condigno mereri augmentum gratiæ habitualis; ergo et auxilium actuale efficaa', huj usque opera per sub· sequens opus auxilium efficax ad aliud opus, et sic deinceps usque ad vitæ finem; praserlim quia Christus Matth. 7. Joann. 16. et alibi sæpiuspromisil, se orantibus daturum quidquid petierint. · * R. .Y. Cons. Disparitas patet ex datis pro utraque parte rationibus, quas recole. Ad rationem additam D. Promisit hæc Deus promissione conventio­ nali ac justitiæ .Y. simplici duntaxat et liberalitalis C. vel Subd. ita ut inde exurgat connexio infallibilis cum effectu .Y. fallibilis duntaxat C. Juxta plerosque enim non datur meritum congruum strictum perseverantia finalis, sed minus strictum et libertati divinæ cliamnum subjectum; tum quia donum hoc potius per preces, quam sola opera bona oblinetur : lumquia quasi per partes acquiritur; quatenus per instantes preces bonaque opera ad id directa nunc de congruo meremur auxilium ad non cedendum tcnlalioni, et post illud iterum orando et bona agendo meremur auxilium ad ser­ vandum idem, vel aliud praeceptum, ac sic deinceps; non vero quasi per unum vel plura opera bona mereamur ita perseverantiam, ut propter hæc cerio detur donum perseverandi toto residuo vitæ tempore, absque nova cura et oratione. Inst. 1. Justus similiter potest mereri vitam æternam; ergo et perseve­ rantiam in gratia; lum quia, qui polest mereri finem, potest etiam mereri medium ad finem : tum quia, qui meretur id, quod est excellentius, potest et mereri id, quod est minus. R. A’. Jm. Cujus falsitas palet tum in gratia prima, quæ etiam medium est ad vitam æternam tanquam finem ; tum eo, quod, licet vita æterna cadat sub meritum de condigno, tamen id nequeat etiam dici de conservatione juris ad vitam æternam : unde nec. quæ necessaria sunt ad talis juris con­ servationem. inter qua* perseverantia numeratur, sub meritum dc condigno cadere debent. Ad prob. 2iB*. D. .tss. Si cætera sint paria C. secus .Y. Disparem vero rationem esse constat ex thesium probationibus. Inst. 2. Ad Hebr. 6. v. 10. dicitur : Aon enim injustus Deus, ut obliviscatur operis vestri, et dilectionis quam ostendistis in nomine ipsius, qui mini­ strastis sanctis; quæ verba, cum scripta sint ad homines justos, sed postea lapsos, ostendunt merita justorum de condigno mereri reparationem post lapsum. OBJECTUM MF.ItlJl THEOLOGICI. [303 II. 1°. X.Supp. Ad fideles enim, quamvis remissiores et imperfectos, sed adhuc in gratia et bonis operibus perseverantes hæc scripta esse a Paulo, satis docet verbum præsens, et ministratis, huic textui adjunctum; quod ipsum indicat Cimvs. hom. 10. in ep. ad llebr. n. 2., Theophyl. in versum piwcedentem, et reccntiores interpretes. R. 2°. Si textus secundum verba relata intelligalur de justis , sed jam lapsis , debet sumi cum imbibita hac conditione : Si resipiscatis cl poeniten­ tiam egeritis; quæ interpretatio est S. Akselmi in hunc locum , et affertur a Gratiano in nola ad c. 29. §. Operis, Disl. 2. de Pœnitcntia. Cujus ratio esi ; quia, quamvis bona justi opera, quæ per peccatum superveniens mor­ tificantur tantum et impediuntur, non penitus extinguuntur, non merean­ tur hujus impedimenti ablationem : tamen impedimento illo per miseri­ cordiam Dei gratis sublato stalim priora merita reviviscunt, vim suam recuperant et justitiam exercent. Inst. 3. Opus bonum hominis justi etiam post lapsum manet condigne meritorium vitæ ælernæ; ergo etiam potest manere condigne meritorium reparationis ; quia plus esse videtur, meritum vitæ æternæ durare cum peccato,quam meritum reparationis post lapsum. R. N. Cons. Disparitas est, quia justus meretur vitam æternam sibi justo reddendam, in quo nihil est absurdi aut peregrini; unde meritum hoc respectu consecutionis vitæ ælernæ includit conditionem , si justus in gratia decesserit, quemadmodum id Tum. Can. 32. sæpe laudato exprimit; hæc autem minor est, quam illa, si perseveret, juxta expositam superius per­ severantia} propriæ naturam : verum si quis mereretur reparationem post lapsum, mereretur aliquod præmium sibi indigno reddendum; cum reddi deberet sibi in peccato mortali existent!, quod sane justitiæ merito condigno repugnat. 457. Obj. contra 4am. p. Tkii>. in Can. 32. memorato imprimis non dicit justificatum mereri gloriam primam, sed absolute vitam æternam seu glo­ riam, quæ abstrahit a prima ct secunda : deinde addidit de augmento gloriæ ; nequis putaret, omnes mereri eamdem vel aequalem gloriam , ut Hœrelici sentiunt : demum , sicut ibidem recensendo vitam æternam et ejus conse­ cutionem, hæc non proposuit ut duo praemia diversa, sic nec referendo vitam æternam ct gloriae augmentum. R. Quoad lura. D. Tridenlinum non dicit formaliler, justificatum mereri gloriam primam C. non dicit æqui valenter Ar. Dicendo enim vitam æter­ nam, gloriam totam includit; addendo augmentum gloriæ, declarat per vitam æternam intellexisse ipsam substantiam gloriæ ab ejus initio, quod idem est, ac gloria prima. Quoad 2um. .V. Jw. Concilium hic non agit contra Hærelicos negantes merita, quorum ideo essentialia præmia distincte explicat. Quin, si contra priorem errorem hic agere intendisset, satis habuisset dicere, justos mereri augmentum gloriæ ; sicut satis exposuit, dari in justis varios gratiæ gradus, dum solum docuit, justos dc condigno mereri augmentum gratiæ. Quoad 3nm. Disparitas est; quia vitam æternam cl consecutionem ejus non esse duo distincta præmia tam patet, quam patet mereri mercedem et solutionem mercedis non esse duas mercedes; cum res ipsa non cadat sub m··· if* ’ * t · 304 I i 1 DE GHAflA HABITI ALI. meritum, nisi quatenus retribuenda est operanti, et ex opposito meritum eo tendat, ut præmium obtineatur. Quod tamen Concilium illa duo distincte posuerit; ratio erat, ut explicaret, quomodo meritum vitæ ælcrnæ certissi­ mum et infallibile sil, licet præmium non statini detur, ncc omnes,qui illud merentur, consequantur ; id quod fecit declarando, mereri justos vitam æternam, sed non stalim, neque omnibus aliquando reddendam infallibiliter infallibilitate absoluta, sed sub conditione; si in gratia deces­ serint. E contrario autem nec idem sunt vita æterna, et gloria; augmentum : ncc si idem sunt, dari ratio potest, cnr vehit duo distincta posita fuerint. Inst. Homo non meretur de condigno primam gratiam; ergo ncc piimam gloriam ; quia non meretur gloriam , nisi quatenus meretur gratiam, cum gratia ferat jus ad gloriam; ergo si gratia non est ex merito condigno ; nec gloria erit. R. .V. paritatem ob datas in utraque thesi rationes. .4(/ prob. N. .1. Licet enim nemo acceptetur ad gloriam, nisi per gratiam, et ideo nemo mereatur gloriam sine erratia ; non est tamen necessarium, ut simul mereatur gratiam, nisi solum tunc, quando gratia non supponitur. -158. Observa. Meritum in alterius favorem soli Christo proprium est tau· quam capiti universorum, et de cujus plenitudine nos omnes accepisse Joann, c. 1. v. 16. testatnr. Lt tamen justis meritum tribui possit de con­ gruo ad obtinendam aliis etiam gratiam habitualem primam, saltem mediate et per gratiam actualem conferendam , facit imprimis ille fidei ailiculus, quem in Apostolorum Symbolo per Communionem sanctorum profi­ temur ; deinde lexamiciliæ Deum inter et hominem justum, secundum quam congruum videtur, ut Deus precibus justi tanquam sui amici pro alio rogatus conferat ipsi gratiam aliquam ac beneficium supernaturale, quod auxilium prævcniens ac excitans erit : quibus accedit exemplum tum Ecclesiæ pro persecutoribus Paganis, Hæreticis, ac Judæis orantis; tum Sanctorum Abrahami, Jobi, Stephani et aliorum pro impiis peccatoribus deprecantium. Hujusmodi tamen meritum non esse stricte congruum et infallibile testatus est ipse Deus, dum l.Reg. 16. v. 1. Samueli dixit : Usquequotu luges Saul, cum ego projecerim eum, ne regnet in Israel? item Ezech. 14. v. 16.1res viri isti, nempe Noe, Daniel el Job, nec filios, nec filias liberabunt ; sed ipsi soli liberabuntur ; et Jerem. 13. v. 1. Si steterit Moyses et Samuel coram me, non est anima mea ad populum istum. Hisce præicctionibus de gratia finem ponimus, et Lectoribus nostris æque ac nobis a Deo gratiam precamur finalem. CONSPECTUS TOMI ÜL'AKTI PAHS PHIOH. TRACTATIS DE PECCATIS, GRATIA, JUSTIFICATIONE ET MERITO, DISPUTATIO 1. DE PECCATIS GENERATIM. CAPUT I. — DE NATURA ET AFFECTIONIBUS PECCATI. Artic. I. — Quid el quotuplex sit peccatum ?................................................. 3 1. — Peccatum est actus moralis regtilæ morum difformis............................... ■II. — Peccatum ratione entilatis dividitur in peccatum commissionis et omis­ sionis; ratione subjecti in personale et originale; ratione effectus ct pœnæ in mortale et veniale ; ratione regulae morum in theologicum et philosophicum......... ........ 9 * Ariic. II. — An omne peccatum sit formalis offensa Dei? ...... 3 4 S Omne peccatum rectæ rationi graviter difforme est etiam formalis offensa Dei................................................................................ 3 Qu.eres I. Quidnam circa peccatum pure philosophicum sit constitu­ tum ?................................................................................ 12 I. — Pars una de peccato theologico et mortali, quod nempe hoc sit libera divinæ legis transgressio^ non subjacet ccnsuræ, nec digna est cen­ sura, nisi forte philosophica eliminationis et insufûcientiæ..................... 12 II. — Pars prima dc peccato philosophico, quod nempe hoc sit actus humanus disconveniens naturæ rationali et rectæ rationi, scilicet soli, etiam non subjacet ccnsuræ, quatenus nomenclaturam illius peccati explicat. III. — Pars secunda de peccato philosophico, quæ in postremo commate habe­ tur, ut jacet, censuram sustinet et meretur.......................................... 12 Qu.eres II. hi quo sit formalis malitia peccati?............................... I. — Formalis malitia peccati commissionis adæquate consistit in positivo; scilicet in libera tendentia actus in objectum prohibitum..................... II. — Omissio etiam sola actionis præceptæ est peccatum, ct formaliter stat in quasi positivo..................................... Aanc. 111. — An omnia peccata sint æqualia? Non omnia peccata sunt æqualia. . iv. p. 1. . 13 13 13 CoXM’lællS TOMI QlΛΙΙΤ1, H Qt eres! Silne j>cccatum in aliqua ratione infinitum? . ' Wf. ..... 15 Peccatum nee quoad malitiam, seu intuitu legis, uec quoad offensam, seu intuitu personæ offensæ, est simpliciter intiuitum ...... CAPUT II. — 15 DE CAUSIS ΕΓ effectibus peccati. Aruc 1· — An tetit sit causa et auctor peccati?.................................................. 17 Deus non est causa vel auctor ullius peccati.................................................. 17 Artic. H· — -4* reatus culpæ ei reatus pœnæ distinguantur ?.........................36 Reatus pœnæ et reatus culpæ inter se rcaliter distinguuntur. .... 26 Qt eres : Qufrf et quotuplex sit pœna ? . ·................................................... 29 — Pœna est malum voluntati, vel saltem naturæ contrarium, ad puniendam culpam illatum................... 29 U. _. Pœna alia est simpliciter pœna, alia salislactoria, alia medicinalis : Alia vilæ præsentis, alia future vilæ : Hæc vel est pœna damni, vol pœiia sensus........................................................................................... 29 j. DISPUTATIO 11. 1> E CAPUT PECCATO PERSONALI. 1. — DE PECCATO MORTALI ET VENIALI. Artic. I· — .1« inter mortale et veniale peccatum sil discrimen? .... 31 I. — Dantur quædam peccata proprie venialia; nec omnia peccata sunt mor­ talia .............................. 32 II. — Peccata venialia non sunt talia propter extrinsecam conditionem aut peccantis hominis, aut Dei non imputantis.................................................. 33 III. — Peccata venialia sunt talia ex natura sua........................................................ 34 Artic. II. -- Per quœ prcedicata intrinseca differant inter se peccatum mor­ tale et veniale ? ................. 43 1. — Peccata non differunt per hoc, quod mortale sit contra legem, veniale contra consilium, vel præter legem. ........................................ 43 H· — Propria et essentialis differentia peccatorum est in eo, quod mortale sit libera transgressio legis vel præcepti graviter obligantis ; veniale sit libera transgressio præcepti leviter tantum obligantis..............44 Qc.eres : An peccatum veniale sit offensa Dei ?................................... 47 Peccatum veniale est proprie offensa Dei, sed levis......................................... 47 CAPUT II. — DE PEXA peccati mortalis et venialis. Artic. 1. — An peccato mortali statuta et debita sit pœna œtema ? ... 49 1· — Pœna iuferni reproborum, el sic peccati mortalis, erit æterna .... 50 Π. — Peccatum mortale ex natura sua meretur pœnam æternam......................... 5® Qu.eres : Quid sentiendum de liberatione Trajani Imperatoris a gehenna precibus S. Gregorii Magni ? ........ .56 I· — Reji ienda est tanquam commentitia hæc Trajani liberatio......................... 56 PARS PRIOR. III Pag. II. — Quo sensu, veritate hujus historiæ gratis supposita, su-tincri posait liæc liberatio, D. Thomas explicat....................................................... 57 Ariii'· H· — Qua perna puniatur peccatum veniule?.................................... 38 Nullum veniale, iii damnato etiam, per accidens punitur pœna a*terna. 58 Qi tbes I. Quomodo remittatur reatus culpæ decedentibus cum solo peccato veniat i ?................................................. . ...... 60 Culpa a Deo remittitur vel sub ipsum animæ egressum.......................... Vel in ipso purgatorio ct egressu ex eodem.......................... . . . 61 61 Outres II. In quonam consistat ratio peccati habituai is ? . 61 Peccatum habituale nihil est aliud, quam ipsum actuale physice præterituni, sed moraliter perseverans in reatu culpæ , seu per ordinem ad debitum sustinendi odium vel displicentiam divinam....................... Perseverantia moralis peccati habitualis explicatur proxime ct formaliter per negationem satisfactionis vel condonationis................................. 61 . . . 62 DISPUTATIO ΠΙ. DE PECCATO ORIGINALI. CAPUT I. — DE EXISTENTIA PECCATI ORIGINALIS. Artic. 1. — Quinam circa originalis peccati existentiam fuerint errores? . 63 I. — Triplex classis est eorum, qui circa peccati originalis existentiam erra­ runt ............................................................................................................... II. — Erroris hujus auctores ct sectatores nonnihil variarunt.......................... 63 64 Artic. 11. — An existai peccatum originale? ........... 65 Existentia peccati originalis est dogma fidei.......... 65 §. 1. — Quibus argumentis ex Scriptura probetur et vindicetur existentia peccati originalis?.................................................................. 65 Argumentum I. sumitur ex V. T. ; et quidem 1°. ex Jobi c. 14. v. 4» 2°. cx Psal. 50. v. 7........................................................... ... II. Sumitur ex N. T. ; et quidem 1°. ex epist. ad Rom. c. 5. v. 12. 2°. ex 2. ad Corinth. 5. v. 14.................................................................... §. 11. — Quibus argumentis probetur ex Traditione, et vindicetur existentia peccati originalis ?............................................................ . Argumentum I. sumitur cx SS. Patribus, qui ante Pelagium scripse­ runt; ejusdem enim tempore, aut post illum unanimis ct aperta fuit Doctorum sententia pro peccati originalis extantia............................ II. Sumitur cx Pontificum doctrina ac decretis.......................................... III. Sumitur a Conciliis, quorum viginti quatuor contra Pelagianam hæresin an. 404. vel 405. exortam intra 19. annos, nempe ab an. cir­ citer 412. usque ad an. 431. celebrata fuerunt.................................... 65 66 70 70 71 §■ 111. — Quibus argumentis probetur ex Ratione, et vindicetur existentia 76 peccati originalis ?........................ ·................................... 76 Argumentum I. sumitur ex generali redemptione Christi..................... 76 II. Ex necessitate baptismi.......................... 76 III. Ex variis bumanæ nativitatis adjunctis f ·>.\>|Έ< II ·» l<»MI y| Mill. Qi i in ·. : Qind de Ausimi Pontificia aiconumiu in causa l'thtgii >:l Celeslii sit sentiendum ? . ... .............................. . . Zosiwi s Pelagii et Celeslii errores nunquam approbavit......................... II. — Zosimei nimia Indulgentia non poccavit................................ . . . . CAPUT II. - i»l usent ι λ pelcaii 80 81 «2 onuaxALis. Sruc. I. - An concupiscentia constituat peccatum originale?.................... 1. — Coiu'upiscvnlia mm est formalitcr peccatum originale. ... . Il Concupiscentia non est materiale originalis peccati in seiiiu Jaihcnii. III.- Concupiscentia theologice quidem, mm aiilcm philosophice potest sensu S. Augustini vocari materiale peccati originalis. . . . . . in . 84 Hi 85 85 Qr ire.·» ·. Quid reatus nomine intellignt S. Augustinus, cum originale peccatum asserit reatum concupiscentia? ......... 02 Inlelligit ipsum peccatum habituale, quo homo maculatus manet, et retis non tantum pœna·. sed peccati est.................................... . . . h Artic. II. — Quomodo in Adamo peccaverint çjus posteri ?....... »3 Posteri non peccarunt in Adamo fier hoc, quod Imbuerint consensum in* lerprctalivuui........................................... .................................... Posteri mm peccarunt in Adamo per hoc precise, quod is erat eorum II. caput naturale........................................................................................ III. - Posteri peccarunt in Adamo per hoc, quod is per pactum victuale a Deo erat institutus caput morale eorum ad hoc, ut, quod ipse in ordine ad observationem vel violationem mandati de non comedendo fructu faceret, censerentur posteri etiam moraliter el imputabiliter facere. . Artic. III. — ht quonam formalifer consistat peccatum originale?. . . , 01 01 0i loo Peccatum originale est ipsum Adæ peccatum physice praderitum, prout a posteris in illo moraliter commissum, ct moraliter perseverans in reatu seu debito sustinendi odium inimicitia: divinæ................ .... 100 CAPUT HI. — DE PROPAGATIONE PECCATI ORIGINALIS. Ari ic. I. Quomodo traducatur peccatum originale ud Adas posteros?, . . . 102 I. — Libido, quacum parentes generant, non est causa per se el necessaria peccati originalis in parvulis.................................................. 103 II. Peccatum originale non cx ipsa natura rei propagatur in postero*. . . 101 Ill Causa peccati originalis est voluntas Adami, el sic hoc peccatum mora* liter transfunditur, supposita generatione ex Adamo facta per viam generationis ordinariam..................... 101 Artic. II. - An peccatum originale propagetur ad omnes homines?. . . . 108 Etiam lilii fidelium contrahunt peccatum originale, quod ipsis, sicut et caderis imputatur, nisi ab co per baptismum mundentur............... 108 Artic. III. — An beatissima Virgo contraxerit peccatum originale? . ill B. V. Maria non contraxit peccatum originale ; sed in primo creationis et infusionis anima.* suæ in corpus instanti fuit per gratiam justifican­ tem sanctificate, cl a peccato originali præservate...................... 112 Qi’lres : .1 II. Virgo habuerit debitum contrahendi peccatum Origi- 121 Ι’ΛίΐΗ l'IUOK. V > Pag. I — Non cd poo/iue improbabile, B. Virginem caruisse dridtoj,/opeclentur, certum videtur, al» illis ngniiam et admissam esse gratiam habitualem.......................................... ..... H. — Si artes et siibdolæ Pelagianorum explicationes attendantur, inrertnm videtur, an gratiam habitualem admiserint.............................................. I79 I Abtic, II. — Quinam primi fuerint Semipelagiani, eorumque debellatores et errores?................. . . ............................................................... 180 [. — Inter Semipelagianorum principes numerantur Joannes Cassianus, * Faustus, Vincendus, Gennadius, etc........................................... 180 Π, — Præter S. Aro,. varii tum Patres, tum Pontifices, lum Concilia contra Semipelagianismutn decertarunt, et hærcsin tandem contriverunt. . 181 HI. — Semipelagiani dc peccato originali et necessitate gratiæ Christi ad illius remissionem ac justitiam et salutem recte senserunt : capitalis autem illorum error fuit, initium aliquod fidei, justiliæ ac salutis esse a nobis.......................................................... 181 IV. — Fundamentum hujus erroris erat idem, quod principale Pelagianorum. 182 V. — Ex hoc errore et fundamento plures errores alii Semipelagianorum pul­ lulabant..............................................................................................................183 QlLERES : An Semipelagiani omnes gratia; interioris praevenientis ne­ cessitatem ad initium fidei constanter negaverint ?.............................. 185 I. — Omnes Semipelagiani constanter negarunt ad initium fidei necessitatem gratiæ interioris, h. e. illustrationis simul et inspirationis. . . . 185 II. — Théophile Raynaudo, Petavio, aliisque non videtur negandum, a Semipelagianis ad fidei initium admissam esse gratiam illustrationis. . 189 Artic. III. — Quinam fuerint auctores, debellatores, et errores recentium se­ ctarum circa gratiam ?.................................................................... 189 I. — Sectarum, quæ a seculis aliquot prope innumerae emerserunt, auctores vel præformatorcs praecipui sunt Martinus Lutherus el Joannes Cal­ vinus.................................................................................................................. 189 II. — Debellatorum utriusque bæresis nomine iulelligi possunt 1. Doctores singuli, qui hæreticis dogmatibus, vel scriptis libris se strenue oppo­ suerunt. 2. Universitates promeritam erroribus censuram affigentes. 3. Synodi Diœcesanæ, aut nationales sententiam enuntiantes. 4. Pon­ tifices definientes, et Turn. Coxcil. Generale tum cogentes, tura mo­ derantes, tum confirmantes......................................................................... 191 III. — Utriusque Hæresiarchæ errores circa liberum arbitrium et gratiam varii sunt, etc.................................................................. 192 Artic. IV. — Quœ sit Baianismi historia, quod systema, quœ in illum lata sententia?.......................................................................................... 193 I. — Exordium Baianismi in au. 1551. incidit, quo Professor publicus novas * et erroneas doctrinas tum voce, tum scriptis proferre cœpit. ... 193 II. — Systema errorum Baii a quibusdam ad tria generatim capita, nempe quæ spectant statum naluræ vel innocentis, vel lapsæ , vel reparatœ, revocatur : ab aliis paulo distinctius ad octo capita specialim refertur. 194 III. - Fundamentum errorum omnium α Tournely statuitur in illo axiomate, ad quod prop. 38. spectat : Non sunt, nisi duo amores...... 197 IV. — De sententia in Baianismum per geminam Bullam Pontificiam lata, sive de ipsarum Bullarum argumento cl forma varia observanda veniunt. 197 Qt’ÆkEs I. An Baianæ propositiones omnes notentur propter doctrinam ; an aliquæ propter solam contraria; sententiœ censuram?. . 198 Probabilius videtur, omnes propositiones notatas esse propter doctrinam. 198 ? I | I I I I I I A CONSPECTUS TOMI QUART». Pag. QrcRU II. Quid de fnmoso eommale in Huila Piana sit tenendum? . 199 — Ipso facto famosum comma in Bulla Pinna additum fuit post voces : πκtineri possent; adeoque nulla Baii propositio in proprio verborum sensu ab assertoribus intento sustineri potest.................... 400 II. — Jure etiam famosum comma post memoratas voces in Bulla Pinna addi. tum fuit............................................................................................ soi Artic. V. — Quœnam sit Jtmsenismi historia, quod systema, quœ in illum lata sententia ? .................. 201 — Historica Jansenismi synopsis ex sex præcipue epoebis commode perspici ct teneri potest.................... 202 II. — Systema Jansenii ostendunt quinque ejus propositiones sæpius damualæ, et carumdem principia ac fundamentum.............................................. 206 III. — Sententia* contra Jansenii librum et dogmata ac Janscnislarum cQugia a SS. Pontificibus latae fuerunt variis Bullis ac Brevibus, etc . . . 208 QlLUES 1. Quinam sint sensus veri ac legitimi, alieni et extranei Janseniorum propositionum : quique illis aut ambigue, aut certo oppo­ siti el orthodoxi ? ................. 210 Qi'.eres II. .1« Pontifices ab initio et constanter damnaverint quinque propositiones in sensu a Jansenio intento?.................................... . 213 IxxociATits X. propositiones damnavit in sensu a Jansenio intento . . 21» II. Alcxamh.k Vil. non approbavit quinque articulos doctrinales, atque hinc a damnatione propositionum in sensu a Jansenio intento non discessit. 210 HI. — IsNOCFvnrs XII. in suis Brevibus nihil remisit a damnatione propositio­ 2IG num in sensu a Jansenio intento.................... Qi III. Ju quostio facti, quo sensu damnatæ sint propp., sit ejusmodi. in qua decidenda Ecclesia non sit infallibilis? . . . . 2IÎ tres Ecclesia in decidendis quaestionibus facti dogmatici, atque bine in deli* niendo hæretico propositionum Jansenii sensu, non potest falli. . . 218 Qi.«ars IV. Quid sentiendum de pace Clementis IX?......................... 219 Data quatuor Episcopis a Clemente IX. pat non probat, silentium obse­ quiosum suffleere pro facto Jansenii ; adeoque is Pontifex nunquam aliquid Jansenianis in damnando sensu propositionum concessit. . . 210 « Artic, VI. — Qucenam sit Quesnellismi historia, quod systema, quæ in illum 2’6 lain sententia ?.................... I. ' — Historica Qucsnellismi synopsis (quam ab an. 1693., ubi liber Quesnelli perfectus tandem ac penitus absolutus fuit, repetendam censemus} ex epochis septem potissimum intelligi potest......................................... 228 II. — Systema errorum Quesnelli in Bulla Unigenitus damnatorum universim reducitur ad tria cupita. Primum est de Gratia : secundum de virtuti­ bus Theologicis ac timore gehennæ : tertium de Ecclesia et Ecclesiæ disciplina ... ............................................................................. ® III. — Fundamentum Qucsnellismi conquiescit in tribus principiis, quæ cor­ respondent tribus capitibus, in quæ, sicut articulos damnatos, sic etiam omnem Quesnelli doctrinam divisimus............................................ 23» IV. - Sententia contra Quesnellismum lata ex condemnatione Reflexionum mo­ ralium in N. T. Pontificia, ct aliis circa eamdein tum Conciliorum, tum Pontificum sub diversa ratione confirmationibus perspicitur . , 235 IV» PAM PRIOR. IX Pag. Artic. VII, — An Constitutio UNiov.xiTue sit sententia et definitio dogmatica: tm 1er (antum et regula disciplinas vol (rc'/nomiœ ?................ 238 I. — Bulla Unigenitus non est mora difciplinæ vel œconmnin* 1er, sed proprift dicta dogmatica definitio................................................................238 H. — Bullæ Unigenitus non deest character definitionis dogmatica! ex eo, quod contra Quesnelli propositiones latie fuerit censuræ, ut aiunt, in globo.............................................. 230 DISPUTATIO V. DE GRATIA ACTUALI. CAPUT I. — DE NATURA GRATIÆ ACTUALIS. Artic. I. — An recte a quibusdam assignetur natio universalis gratin actua­ lis? ....................................................................... '...........................263 I. — Gralia actualis nullo legitimo sensu potest dici Dei omnipotens voluntas. 264 II. — Nec est ipse actus crcaturæ deliberatus............................................................ 264 III. — Nec consistit in qualitate aliqua mortua............................................................ 264 -Z Artic. II. — Quœnam sit natura gratiae excitantis ?..........................· . . 268 I. — Gratia excitans theologice sumpta formaliler stat in duplici actione vitali creatura’ rationalis, nempe sancta cogitatione circa objectum, aut veritatem pertinentem ad salutem, quæ dicitur illustratio ; et pia affectione ad actus salutares, quæ dicitur inspiratio.............................. 268 II. — Sancta cogitatio et pia affectio ejusmodi sunt actus indeliberali, h. e. vitaliter quidem el physice, non autem libere a nobis producti, et entitativesupernalurales ............... 270 Qu.sres : In quibusnam actibus intellectus et voluntatis consistat gra­ lia excitans ? ................. . 272 I. — Illustratio intellectus habetur maximo per judicium ; imo haberi potest per apprehensionem suasivam......................................................................... 272 II. — Justificatio plerumque est affectio simplex el indeliberata ; potest tamen actus etiam deliberatus ct efficax voluntatis esse gratia excitans ad alios actus salutares.................................................................................................. 273 III. — Non omnis inspiratio vel gratia voluntatis semper est formalitor amor, multo minus charitas proprie dicta.............................................................. 273 Artic. III. — Quœnam sit natura gratiæ adjuvantis? ........ 274 I. — Gratia adjuvans entitative non distinguitur a gratia excitante adæquate etprincipiative sumptu .............................................................................. 274 II. — Gratia adjuvans et coopérons qua talis non potest esse gratia præveniens nostram operationem................................ 273 III. — In homincjwi/o, gratia prævoniente ad actus supernalurales excitato, gratia adjuvans physice est habitus virtutis supernaturalis per se infusu·, influens in effectum seu actum salutarem................................................... 275 IV. — In homine habilibus supernatural ibus carente principium gratiæ adju­ vantis est Deus ipse, vel Spiritus sanctus specialiter assistens, et defe­ ctum alterius principii intrinseci in genere causæ efficientis per se im­ mediate supplens.......................................... 276 I CONSPECTIS TOMI ; 5 ’ 2:.· . p Artic. IV, — Quodnam sit discrimen inter gratiam naturæ integra· et nn· tura· lapsæ ?.................... 277 1. 11. — Differentia utriusque gratia' pnecipue nititur doctrina S. Augustini, quam proposuit libro tie Correptione et Gratia........ 277 — Ex Haereticorum errorihus ct Theologorum opinionibus varirc sententia­ rum classes circa discrimen gratiæ pro utraque natura emergunt. . . 279 Artic. V. — Quid sit adjutorium quo et sine quo non. ad mentem S. Augu­ stini?.................................................................................. . . 280 — S. Augustinus per adjutorium quo et sine quo, non intellexit gratias duntaxat actuales................... 281 U. — Utriusque discrimen non statuit in eo, quod adjutorium sine quo tan­ tum fuerit auxilium sufficiens pro statu naturæ integræ : adjutorium 281 quo sit auxilium efficax solum pro natura lapsa.................. HI. — Quantum ad auxilia actionis per adjutorium sine quo pro statu naturæ integræ intellexit adjutorium intellectus cum gratia habituali : per adjutorium quo pro statu naturæ lapsæ, adjutorium seu illustrationem intellectus simul et gratiam inspirationis voluntatem afficientem . . 281 IV. — Systema S. Augustini circa perseverantiam complectitur sub nomine adjutorii quo et sine (pio non tam donum, quam adjutorium perseve­ 284........... rantia?. .... I. CAPUT II. — DE NECESSITATE GRATI E ACTUALIS. Artic. I. — An horno solis naturæ viribus possit mereri aut impetrare gra­ tiam, vel ad eamdern se disponer e ? ........... 289 — Homo solis naltiræ viribus nequit de condigno aut congruo mereri gra­ tiam.................. 289 II. — Vel eam impetrare, aut ad eam se disponere per orationem naturalem. 289 III. — Vel solis naturæ viribus se ad eam disponere positive....... 290 IV. — Negative potest : idque vel removendo prohibens, vel ponendo facilitant. 290 Qkeres : Quomodo axioma illud : facienti, quod est in se, Deus non 295 denegat gratiam ;sit intelligendum ?.................. Probabilius videtur hoc axioma intelligendum esse tantum de faciente 295 per vires gratiæ, quod est in se.................. Artic. II. — An et qualis gratia necessaria sit ad actus supernal urales? . 296 I. — Ad omnes actus salutares, etiam ad initium fidei et pium credulitatis affectum requiritur auxilium gratiæ interioris et supernaturalis. . . 296 II. — Ad quemlibet actum salutarem etiam in justo requiritur gratia actualis, qua excitetur ad agendum.................................................... . . . 297 III. — In statu naturæ lapsæ probabilius ad actus salutares non solum illustra­ tio, sed etiam affectio supernaturalis est necessaria......................... 298 Artic. III. — An gratia sit necessaria ad cognoscendum verum? .... 301 — Ilomo etiam lapsus potest absque gratia cognoscere quasdam veritates na­ turales tum speculativas, tum practices.................................................. 301 II. — Idem tamen sine auxilio speciali nequit eas cognoscere omnes collective, imo probabilius nec distributive................................................... . , 302 I. pahs piuon, XI Pair. Ul — Ad cognitionem veritatum supematuralium salutarem requiritur gratia revelationis, et internæ etiam illustrationis . . . uric. IV. — An gratia sit necessaria ad actus moraliter tantum bonos?. 302 . 303 I — Gratia sanctificans non est necessaria ad omne opus moraliter bonum. . II — Nec gratia fidei est necessaria ad quodvis opus ex omni parte moraliter bonum............................................................................. 303 Abtic. V. . 310 — Tota lex naturalis sine gratia potest potentia physica diu ab homine lapso servari secundum substantiam........................... II, — Nequit tamen potentia morali ita servari longo tempore, quin nunquam intra idem tempus peccet legis præceptum non observando. . . . 311 Qu.eres 1. An gratia necessaria sit ad amandum Deum super omnia? 317 Λη gratia sit necessaria ad servandam legem naturalem?. . 301 I — Sine gratia homo nequit moraliter amare Deum efficaciter et super omnia amore effectivo.................................................................................. — Potest tamen moraliter sine supernatural! gratia amare Deum efficaciter et super omnia amore affectivo............................................................... Qo.ebes II. An gratia sit necessaria ad vincendas tentaliones?. 312 317 318 . 321 I. - Homo lapsus sine gratia nequit moraliter vincere tentaliones graves. . II. — Potest tamen moraliter sine gratia vincere tentaliones leves..................... 321 324 Qc.bres III. /In gratia sit necessaria ad omnia omnino peccata vitanda? 325 . — Sine speciali prhilegio homo moraliter nequit perlongum tempus vitare omnia peccata venialia............................................................................... 326 II. - Ab universali hac assertione præter Christum excipitur B. V. Maria. . 32S CAPUT III. — DE EXISTENTIA GRATI.E ACTUALIS. Artic. I. Quo; sit natura gratiæ sufficientis?............ 329 I. — Nomine gratiæ vere sufficientis Ecclesia intelligit eam , quæ voluntati expeditam, proportionatam ac relativam etiam ad præsentes subjecti circumstantias potentiam confert ad opus bonum.................................. 331 II. — Gratia sufficiens non dat tantum posse, sed etiam sufficit, ut homo cum ea ponat opus salutare : imo si præter eam requireretur aliud auxi­ lium ex se efficax, vel prædeterminans ad hoc , ut homo ponat opus salutare, ilia non foret gratia sufficiens................................................... 332 III. — Gratia sufficiens physice consistit in aggregato ex gratiis excitantibus et principiis gratiæ adjuvantis........................................................................ 332 Qu.eres I. Undenam gratia sufficiens habeat, quod sit pure sufficiens, seu inefficax, aut carens effectu?................................................ . 337 I. — Gratia sufficiens non est ùe se inefficax......................................................... 337 II. — ïnefiicacia gratiæ sufficientis nullo modo refundi potest in Deum. . . 337 Ul — Inefficacia gratiæ sufficientis primo et unice tribuenda est voluntati hnmanæ.............................................................................................................. 337 Qr eres 11. Jn gratia sufficiens debeat aliquando efficere aliquos actus, saltem faciliores, sine gratia efficaci ?.....,..................... 338 Ill COXSPECTVS TOMI QI'VRTI, — Si gratia sufficiens spectetur prarcisive, potest nonnunquam efficere actum; si positive, semper efficit actum: si negative, nunquam efficit actum............................................................ ........ # II. — Opinio illa catholicorum, praeterquam quod supponat falsum de gratia per se efficaci ad difficiliora, non satis distinguit gratiæ conceptum. . 339 I. Artic. II. — Λη in statu preventi detur gratia pure sufficiens?...................... 3^ In statu nature lapsæ datur auxilium vere el pure, tamen sufficiens, seu quod perfectam quidem, completam et relativam potentiam bene agendi tribuat, carcat tamen effectu...................................................... 3^ Qveres : .In gratia pure sufficiens sit Dei beneficium?.........................347 1. — Gratia pure sufficiens est beneficium Dei saltem materialiter tale. . . 347 H. — Etiam forraaliter tale........................................................................................ 354 Artic. III. — Anomnibus justis detur gratia sufficiens?........ 355 Justis omnibus urgente praecepto, quod sine gratia impleri nequit, con­ fertur a Deo gratia proxime vel remote sufficiens, qua vere possint implere præceptum................................................................................ 358 Artic. IV. An peccatoribus detur gratia sufficiens ad agendam poenitentiam? 36i Peccatoribus etiam excæcatis et obduratis non deest pro tempore et loco gratia saltem remote sufficiens, qua possint agere pœnitentiam, et mentis cæcitatem, duritiamque cordis deponere.................................. 361 Anne. V. — An infidelibus detur gratia sufficiens ad fidem et justifica­ tionem?......................................................................................... 375 Infidelibus omnibus pro tempore ac loco datur a Deo gratia saltem re­ mote sufficiens ad fidem ac postmodmn justificationem obtinendam . 373 CAPUT IV. — DE EFFICACIA GRATIE ACHAEIS. Arhc. I. — An efficacia gratiæ stet in entitate auxilii divini absolute sumpti ? . ... . ............... ........................ 381 I. — Efficacia gratiæ non stat in entitate auxilii, motione sua voluntatem crea­ tam necessitantis.......................................................................................... 384 II. -- Neque in entitate auxilii virtute sibi intrinseca voluntatem sic moventis, ul simpliciter et absolute implied non sequi consensum....................... 388 III. — Neque in entitate auxilii virtute sibi intrinseca voluntatem sic moventis, ut moraliter implied non sequi consensum............................................ 395 Artic. II. — An efficacia gratiæ stet in entitate auxilii divini comparative sumpti ?.................................................................................... 397 I. — Efficacia gratiæ nec stat in delectatione relative superiore, seu victrice ad sensum Jansenii ................. 397 II. — Nec in delectatione relative victrici ad sensum quorumdam catholico­ rum supra expositum................................................................................ 399 Artic. III. — An efficacia gratiæ stet in congruitote auxilii qualicumque ? 407 1. — Ad efficaciam gratiæ necessaria est congruitns stans in habitudine auxilii ad eventum; non tamen sufficit......................... , .... 408 &&&&& PARS PRIOR» xiii Pag. ||. - Ad eamdeni efficaciam necessaria est cougruilas stans in alteinpcratione auxilii cum homine ejusque affectionibus; non quidem , ut ea attemperatio præcisc enuntiat proportionem auxilii ad personam et ejus cir­ cumstantias sive intrinsecas, sive extrinsecas, sed prout ea simul con­ 408 notât eventum ; quamvis nec sic accepta sufficiat.................. Ill, — Ad efficaciam gratiæ universim explicandam prorsus insufficiens est congruitas stans in multitudine ct consonantia plurium auxiliorum? 409 \riic. IV. — In quonam stet efficacia gratiæ, iotague ejus oeconomia? . . 40» — Efficacia gratiæ quoad infallibilitatem connexionis objectivant habetur a futuritione conditionala consensus : quoad infallibilitatem cognoscitivam a scientia media de consensu sub hypothesi talis auxilii conditio­ nale futuro : quoad infallibilitatem affectivam a decreto Dei depen­ dentor a scientia media prædelinientis consensum, seu conferentis 410 gratiam ex benevola intentione consensus.................................. H, — Gratia in actu primo efficax præsentis status est gratia adæquate præveniens, entitative quidem indifferens, sed congrua; quatenus ut sub­ stans futuritioni conditional, scientiæ mediæ et prædefinitioni con­ sensus sub ipsa a Deo datur....................................................... 411 I 424 I. — De occasione Congregationum ............................................................... II. — De ipsis Congregationibus.......................... .................................... .... g. III. — De Congregationum exitu................................ .................................... 424 426 428 < i AbtiC. V. — Quænam sit historia controversiæ de gratiæ auxiliis superio­ ribus seculis inter catholicos agitatæ ?............ . . , . Qcæres I. An linitis disputationibus sancitum fuerit Apostolicum judi­ 428 cium, atque lata in Molinæ doctrinam censura?............................ Quæbes II. In quam partem Consullores, Cardinales, et summi Ponti­ 429 fices inclinarint? Dominicains, an Jesuitis faverint?...................... Qüæres III. Quid judicandum de iis Actis, quæ sub nomine congrega­ 429 tionum de auxiliis circumferuntur?................................................ DISPUTATIO VI. DE GRATIA HAblTüALÎ, JUSTIFICATIOXE ET MERITO. GÀPÜT T. — DE GRATIA UAB1TUALI. Artic. I. — Quænam sit entitas gratiæ habitualis?.......................... * . I. — Gratia habitualis non est favor Dei mere extrinsecus, aut justitia tan­ tum imputata ; sed donum homini intrinsecum................................ II. — Gratia habitualis non est ipse Spiritus sanctus ; sed donum aliquod 'crea tum a Spiritu sancto distinctum.......................................................... III. — Gratia habitualis est donum physice permanens.......................... . . 431 431 436 438 Artic. II. — Quænam sit essentia gratiæ habitualis ?.............................. 440 Gratia habitualis realiler distinguitur ab habitu charitatis................... 440 Artic. III. — Quinam sint effectus formales gratiæ habitualis? .... 445 I. — Per graliam habitualem eiiicimur consortes naturæ dirime. . . . II. — Pereamdem efficimur amtet et grati Deo .......................................... 445 446 •J \»\ 111 IV co.wuuvs uni» qiaiuî. hg. Filiique Dei adoptivi........................ 416 Et justi. ......................................... 410 Per eamdem efficimur sancti, seu inundamur et immunes sumus ab omni peccato mortali................... 447 CAPIT II. — de HST1FICAT1ONE. Anne 1. - .l/i et qntrnam dispositio requiratur ad justificationem ? Ad justificationem non sufficit sola fides............................... ... Sed requiruntur etiam actus quidam aliarum virtutum. . . U III. — Fides et reliqui actus supernaturales requisiti, sunt vera· dispositiones, pro-parationes et impetrationes justificationis................................... IV. — Fides ad justificationem requisita nec est specialis promissionum fides, nec per modum meri organi et instrumenti concurrit, quo apprehen­ datur justificatio ....................................................................................... 448 448 453 456 466 Artic. II. — Qucenam sit natura justificationis :*.............................................. 461 In justificatione impii a Deo vere remittuntur peccata............................. 461 II. - Justificatio non consistit in sola peccatorum remissione, sed insuper in­ teriorem hominis renovationem formaliter includit......................... 46i III. — Ipsa justifieationis gratia est aliquid homini intrinsecum et inhærens. . 464 Artic. 111. — Quonam proprietates conveniant justificationi ?...... 469 — Justitia tnm in diversis hominibus justis de facto est inæqualis, tum in uno eodemque homine potest crescere et fieri inæqualis.................... 469 II. — Vere justificatus potest justitiam peccando amittere etiam in perpetuum, et ita, ut illa nunquam reparetur............................................................. 470 III. — Nemo, seclusa speciali revelatione, debet aut potest habere certitudinem fidei de propria justificatione................................................................... 475 I. t? 4] CAPUT III. — DE MERITO. Artic. 1. — Quœnam conditiones ad meritum theologicum requirantur ?. . 478 — Ad meritum theologicum requiritur, ut sit actus creaturæ rationalis 1. liber a necessitate, 2. moraliter bonus, 3. supcrnaturalis, seu ct auxilio gratiæ procedens, 4. in aliqua temporis differentia absolute existons : ut merens sit viator : ut adsit ordinatio divina meriti ad mercedem saltem consequens.................................................................. 479 II. — Ad meritum de condigno requiritur, ut opus aliquo modo sit æquale prxinio : ut merens sit justus : ut præcesscrit promissio divina : ut quis ipse sibi mereatur. Ad meritum de congruo sufficit, ut adsint conditiones ad meritum universirn requisite, et vel una desit ex re­ quisitis ad meritum de condigno............................................................ 481 III. — Ad neutrum meritum requiritur, ut aut sit omnino æquale, aut prorsus indebitum, aut penitus nostrum, et nulla ratione præmialoris . . . 48î I. VI ■ » Artic. II. — An in homine possibile sit, ac detur meritum theologicum?. . 483 I. — Plura dantur hominum opera, quæ simpliciter sunt bona et nullatenus peccata ................................................................................................. 485 II. Datur opus bonum, quod ab homine ex gratia seu per gratiam operante factum, est meritum theologicum......................................................... 487 )‘AUS PltlOB. XV Pag. HI. _ Datur meritum de condigno, ct hujus meriti rationem quoad aliqua sal­ tem præmia participant opera bona justorum. . . 490 ............ IV,— Datur meritum dc congruo, ct hujus tantum meriti rationem partici­ pant opera bona non justificatorum........................................... 492 Artic. III. — Quodnam sit objectum meriti theologici?.................................... 493 I. — Nemo ullatenus gratiam actualem primam, aut condigne gratiam secun­ dam efficacem mereri potest : posteriorem tamen tam peccator, quam 493 justus potest congrue mereri.................................................................... II. — Peccator gratiam sanctificantem nonnisi congrue, justus gratiæ au­ gmentum condigne mereri potest............................................................ 495 III. — Justus nec perseverantiam, ncc reparationem post lapsum mereri potest de condigno : potest tamen de congruo mereri perseverantiam , et cum aliqua probabilitate etiam reparationem post lapsum . . . . 496 IV. — Justus potest de condigno mereri gloriam tum essentialem, tum acciden­ talem : idem probabilius dicendum est de gloria prima, et certo de 499 gloria secunda, seu gloriæ. augmento...................................................... HH. PATRUM SOCIETATIS .IESU THEOLOGIA DOGMATICA POLEMICA, SCHOLASTICA ET MORALIS PRÆLECT1ONIBUS PUBLICIS IN ALMA UNIVERSITATE WJRCEBURGENSI ACCOMMODATA. EDITIO ALTERA OPERA ET STUDIO PATRUM EJUSDEM SOCIETATIS TOMUS QUARTUS. DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS. DE VIRTUTIBUS CARDINALIBUS. t: LUTET1Æ PARISIORUM SUMPTIBUS JULIEN, LANIER ET SOEIOlU M. i. VIA DICTA DE BUSSV. 1852. TRACTATUS DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS AUCTORE R. P. HENRICO KILBER S. J. SS. T1IE0L0GIÆ DOCTORE EJUSDEMQUE ET SACRARUM SCRIPTURARUM IN ALMA UNIVERSITATE WIIUIBLKGKVM PROFESSORE PUBLICO ET ORDINARIO. APPENDIX DE VIRTUTIBUS CARDINALIBUS EX OPERE DE JUSTITIA ET JURE ·; π .1 11 Pl |l j( INSTITUTIONES Il EOLOGICÆ DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS. Non pauca de virtutibus D. Thomas jam disseruerat sub medium lac. 2ac. ; ubi cum de Actibus humanis ac Passionibus traclasset, doctrinam de Habi­ libus Virtutibusque subjunxit. Quoniam vero veri nominis virtutes ct gratiam divinam comitantur, ct cum ea radicem conficiunt, unde merita præstan- lissima et supernaturale præmium inferentia propullulant ; vix Angelicus Ductor Idm. illam 2ac. pariem postrema de gratiæ dono ac merito pertra­ ctatione absolverat, mox 2aui. 2·®. unice ct amplissime in commentationem doctrinae de virtutibus intendit, inter quas Theologicis, ut cæ dignitate prae­ cellunt, sic primum etiam locum tribuit. Eamdem rationem sequimur, et vestigia premimus eadem, dum post Tractatum de Gratia ct Merito mate­ riam de Virtutibus Theologicis more recepto commentariis illustrandam suscipimus. In hac autem commentatione ut quædam inter partes proportio locum habeat, neque discendi facilitas a diversitate materiarum nimium distracta impediatur, consultum existimavimus, ea, quæ ad internam quasi Fidei oeconomiam pertinent, secernere ab illis, quæ exterius illam vel diri­ gunt vel firmant, vel quacumque utilitate afficiunt. Quare Institutiones nostræ Theologicæ de hoc argumento Tractatus duos complectentur, quo­ rum prior de Virtutibus Theologicis in genere ac specie Scholasticas cum Dogmaticis quæstioncs celebriores proponet : posterior autem regulas Fidei ac Theologiæ principia tradet firmabilque. iv. p. 2. 2 DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS. Primi porro Tractatus, quem hic aggredimur, divisio paucis nbsolvituri : 1°. quidem promittentur nonnulla, cx quibus Virtutum Theologicarum natura universim cognoscatur : 2°. de objecto Fidei tum materiali tum for­ mali agetur : 3°. de ipso Fidei actu ct habitu tractabitur : i°. deSpedissc- . denique de Cha- * JU L< DISPUTATIO I. de virtutibus theologicis ιλι ge.vere» CAPUT I. DE ENTE, ACTU, ET HABITU SUPERNATURAL!. Quamvis, quæ in Tractatu de Gratia hinc inde hac de materia sparsi­ mus, sufficere forsan pluribus poterant; tamen ct usurpata aliis consuetudo ct necessitas videntur· postulare, ul pauca quædam de Ente, Actu et Habitu supernatural! per distinctas quæstioncs ante proferamus, quam de virtuti­ bus Theologicis, hoc est, nobilissimis habituum supernaturalium speciebus pronuntiemus. ARTICULUS L QUID SIT ENS SUPERNATURALE? 1.Nota /. Supernaturale vi nominis excellentiam supra naturam denotat: Natura autem hic neque rem quamcumquc etiam creatam, sed substantiam omnem limitatam, creatam nempe et creabilem significat. Tripliciter a nonnullis supernaturale dividitur: 1°. In supernaturale simpliciter tale, quod non unam aut alteram sed universam naturam naturatam, seu sub­ stantias limitatas omnes excedit : ct in supernaturale secundum quid, quod unam duntaxat vel alteram naturam supergreditur; et hinc nomen supernaturalitalis proprie non meretur : 2°. Supernaturale simpliciter tale divi­ ditur in absolute ac essentialiter supernaturale, quod convenit soli Deo, cujus excellentia ct dignitas omnem naturam excedens illi essentialis est ac imparlicipalo convenit ; unde Auctor L. de Div. Nom. c. 1. et 2. alibique sæpius Deum ac Deitatem supersubstantialem appellat :et in supernaturale participato atque hinc accident aliter tale, cujus excellentia supra naturam crcalune congruit : 3°. Postremum hoc aliud est supernaturale quoad sub­ stantiam, cujus cnlilas seu essentia excedit naturam; uti sunt gratia san­ ctificans , lumen gloriæ, unio hypostatica : aliud supernaturale quoad modum, cujus cnlitas naturam non superat : transgreditur tamen modus quo talis entitas producitur vel acquiritur ; qualia sunt restitutio visus aut recuperatio sanitatis inslanlanca etc. Nos tamen hic nonnisi dc supernaturalitate simpliciter tali et quoad substantium agemus. [-1* DE VIRTUTIBUS THEOLÔGICIS. S. .Voto II. Qui diversas Auctorum de supernatural itate entis opiniones aliqua saltem ratione conciliare contendunt, eamdem dupliciter, philoso­ phice scilicet et theologice, spectandam proponunt, aliis ad excellentiam, aliis ad naturam attendentibus. Quatenus enim excellentia comparatur ad naturam et ens supra naturam excellit, dicitur supernaturale philosophice; cum hic conceptus sit secundarius et Philosophis duntaxat cognitus : qua­ tenus vero excellentia illa absolute spectatur, et ens in ordine quodam supremo divinteque naturæ propiori constituitur, dicitur theologice supernaturalc ; quia hic conceptus primarius est et a Theologis observatus. Si vero supernatural itas ex natura tantum consideratione deducatur, natu­ ram oportet distinguere. Alia enim consideratur, prout pracise comple­ ctitur omnes causas creatas, juxta et per generalem ac ordinarium Dei ut auctoris natura concursum, operativas ad felicitatem pracise naturalem hominis; quem sicut Philosophia naturalis tractat in Ethica, sic ens philo­ sophice supernaturale dicitur, quod naturæ sic descripta»vires transcendit: aliter natura concipitur pro aggregato substantiarum creatarum cl creabi­ lium, quarum entitas non est per se connexa cum Deo ut auctore gratiæ ac glori® ; quidquid ergo per se et ab intrinseco ad auctorem gloriæ pertinet,, extra ac supra illam naturam est, ac supernaturale theologice tale vocatur, eo quod Theologi pracipue spectant Deum ut gratiæ gloriæquc auctorem, ct quidquid ad Dei visionem intuitivam conducit. Ltriusque considerationis rationem, quantum utile erit, habebimus. 3. Dico I. Ens supernaturale philosophice spectatum est, quod excedit omnes vires substanti® limitat® cujuscumque, atque hinc simpliciter inde­ bitum est naturæ. Explic. Vires substantiarum vel sunt acliv® vel cognoscitiv® vel exigitivæ; de receptivis seu passivis enim hic non loquimur, cum ex Philosophia supponamus dari non posse potentiam obedientialem passivam. Has oinnes excedere debet ens, quod supernaturale dicitur : 1°. quidem activas, qua­ tenus nulla substantia limitata, viribus propriis et cum solo concursu Dei generali, potest producere ens supernaturale : 2°. cognoscilicas, quatenus intellectus limitatus viribus propriis ens supernaturale non potest quidditalive, certo et infallibilitcr cognoscere; quandoquidem cognoscibilitasrei quidditativa est proportionata illius entitati, atque hinc sicut en litas sic etiam cognoscibilitas naturam superat : 3°. exigitivas tum physice tum moraliter; quatenus nulla substantia limitata potest exigere quid supcnialuralc tanquam essentiale vel proprium aut perfeclivum naturale sibi debi­ tum : neque ullum naturale meritum aut dispositio proportionem aut exi­ gentiam habet ad pramium supernaturale. Inde vero constat, ens quod est supernaturale, naturæ nec deberi ut effectum, nec ut objectum cognoscibile, nec ut pariem essentialem aut intégraient, nec ut connexum quid aut præ­ mium. Prob. Quia dari debet conceptus conveniens omni et soli supernatural! ad naturam comparato: non autem reperitur convenientior, et convenit tamen relata descriptio imprimis omni; ut ex enumeratione entium superualuralium colligere datur : demum etiam soli, cum animæ rationali ct angelo, qui præcipue opponi possent, non congruat. Animæ enim rationalis productio QUID SIT ENS SUPERNATURALE. 8 dependet a corpore organizato, tanquam a dispositione positiva et compacte perse naturaliter disposita et requisita ad operationes animænaturales : angeli vero productio quamvis forte nec ab alio ente naturali aut aggregato entium, nec ab ipsa angeli substantia exigatur; conservatio tamen ab angelo primum existente jure quodam exigitur, atque adeo intra exigentiam nalune continetur. Accedit, quod angelus sit substantia seu natura; ct hinc partim cx ipso conceptu supernaturalitatis excluditur ab ente supernatural! : partim quia substantia limitata implicat, ut infra dicetur. Conf. Ex Scriptura, Conciliis el Patribus ; quorum auctoritate sicut potis­ simum niti debemus, ubi sermo est dc supcrnaluralibus; sic cum illi lo­ quuntur de donis, quæ su per natural ia esse liquet, absolute enuntiant ea viribus naturæ esse indebita. V.Tr. de Gratia. 4. Dico II. Supernaturale theologice, spectatum est ens naturæ simpliciter indebitum, quod ex intrinseca sua perfectione pertinet ad unionem cum Deo quidditative sumpto. Explic. Deus quidditative sumptus est Deus acceptus prout in se est adeo­ que ut auctor naturæ et gloriæ : unio cum illo possibilis vel est physica ac substantialis ct dicitur unio hypostatica; vel intentionalis et accidentaria et vocatur beatitudo seu vita æterna per visionem scilicet intuitivam, amorem et gaudium beatificum. Potest autem aliquid ad hanc unionem pertinere vel formai i ter ac identice, uti sunt ipsa unio hypostatica ct fruitio beatifica: vel tanquam principium immediatum, uti est lumen gloriæ: vel tanquam principia mediata, uti sunt Sacramenta, habitus infusi, gralia, actus salu­ tares : vel tanquam effectus, uti sunt dotes gloriosæ etc. Cum ergo Deus naturam omnem limitatam excedat, et ut auctor gloriæ et ut in se specta­ tus, consequens etiam est ut quod ex perfectione sua intrinseca ad eum perlinet ac refertur, superet naturam, cx ejus statu sit elevatum, atque di­ vinæ naturæ propius fiat, seu ut Auctores sacri loquuntur, communicet. Prob. Theologice supernaturalia sunt, quæ in sacris Litteris per antono­ masiam dicuntur dona Dei ad Rom. 5. v. 15. aut promissa maxima et pretiosa donata, ut per hæc efficiamur divinæ consortes naturæ 2. Pet. 1. v. 4. Item quæ in Conciliis statuuntur talia, sine quibus bonum aliquid, quod ad salutem pertinet vilæ ælernœ, cogitari ut expedit, aut eligi nequit, ut loquitur Can. 7. Cone. Arausicanum II. (Labb. t. 4. p. 1GG8) ; vel sine quibus nemo vitam æternam promereri potest, nec quis credere, sperare, di­ ligere aut poenitere potest, sicut oportet, ut ei justificationis gratia conferatur, ut definit Trid. Sess. G. Can. 2 et 3. Atqui hæc omnia conveniunt tantum illis, quæ, prætcrquam quod excedant naturæ viros et naturæ sint simpli­ citer indebita, ex perfectione intrinseca referuntur ad unionem cum Deo quidditative sumpto ; ergo. Conf. Damnatæ sunt a pluribus Pontificibus propositiones Baii 21.23. 24. ergo cum ab iisdem Pontificibus contradictoriæ propositiones absolulæ sint definitæ; una definitum aut saltem tanquam verum suppositum fuit, stipernaturalc scilicet theologice acceptum esse ens naturæ elevatum, quod, quia exaltat in consortium naturæ divinæ et in lilium Dei adoptat, cx perfectione sua refertur ad unionem cum Deo quidditative accepto. ο hf. VlftTUTlBVS THEOLOGICIS. . (V>j. cont. ldm. Si âupornaluralo constituatur in co, quod fat not uro· indcbitum, plura naturalia debent admitti tanquam supernaluralia; nain l“. odium Dei non est debitum natura) : ucque 2·. bona indoles, ncnt'im ingenium, diviti® etc. debentur alicui substanti® creat® ; imo 3°. nihil est in hoc universo, quod sit natur® debitum; cum omnia sint dona Hei cl libe· rallier ac gratiose a Deo producta. K. D. seq. Si supernatande statuatur in eo quod est nalurœ ihdebilum propter excessum supra vires natur®, plura etc. Λ’. Si in indebito alio quo­ cumque statuatur C. unde descendendo ad singulas sequelas, Ad P*. It. D. Odium Dei non est debitum naluræ debilo morali C. debito physico subd. debilo necessariæ exigenti® posit iv® capacitatis et præcon· linenti® .V. nempe odium Dei non superat vires activas naluræ. II. D. Ilona indoles etc. nulli iu individuo et determinale debentur ('. nulli indeterminate ac velut vage .V. Quilibet de se esi membrum ordi­ nabile ad rempublicam humanam, ac proin a Deo natur® auctore ejnsqtie providentia exigit magistratus instructos ejusmodi dotibus ad vitam civilem dirigendam. Prætcrea cuivis determinate debetur existenlia causarum natu­ ralium, ex quibus necessario emergunt inæquales corporum dispositiones in aliis el aliis individuis, ac consequenter divers® indoles, ingenia, viresctc.; quare si ea homini obveniat præcise cx sic constituta a Deo serie el concursu causarum naturalium, non est beneficium distinctum a beneficio creationis el conservationis. Ad .'P“. H. D. Nihil est in universo, quod sit natur® debitum sine facta suppositione existenti® hujus universi C. data hac hypolhesi .V. Nam qua· in hoc casu debentur substantiis creatis, naturalia sunt. Inst. I. Deus ut auctor naturæ potest homini conferre auxilia perse natu­ ralia, sed gratuito, el quin sint natur® debita. Item auxilia gratiæ quoad modum supernatural ia, qu® juxta probabilem dantur ad gravem lenlationem superandam vel opus heroicum exercendum, sunt entitalive naturalia et natur® tamen indebita ; ergo. h. I). Potest Deus ea conferre gratuito, cl quin sint natur® tam existenli quam possibili debita .V. quin sint debita quidem huic vel illi existenli, debita tamen esse possint alteri existenli aut possibili C. Nisi enim auxilium sil supemalurale quoad substantiam, semper habetur de facto aut saltem possibilis est creatura tam imperfecta vel perfecta, cui illud connaluralitcr debeatur. Eadem responsio est de auxilio quoad modum supernatural!, quod licet secundum modum scu gradum intensionis nulli creatur® debea­ tur, existenli tamen alteri aut possibili deberi potest quoad perfectionem essentialem el enlilalivam, secundum quam plane non excedit vires cogno­ scit) vas natur®. Iasi. 2. Habitus aut species remcmoralivæ, ex actibus supernatural ibus relict®, secundum communiorem sunt naturales; el tamen tum exigunt prodictos supernalurales actus; quia omnis effectus suam causam exigit: tum non exiguntur ab ulla substantia creata; ergo nec supernalurale est, quod excedit exigentiam naturæ : nec naturale cx opposito est, quod exigitur a natura. II. Ad lum. ;V. prob. I). Omnis effectus exigit suam causam exigentia nega­ tiva scu non repugnanti® f\ positiva seu necessari® connexionis subd. si /c. ' ·· · 1- QU1D Sir UNS SVPF.mTUIULB. effectue est in eodemordinccum causa C. si est ordinis inferioris Ύ. Habitus naturales acquisiti perse solum exigunt actus naturales pro sua causa, licet per accidens possint etiam produci per actus cnlilalivc su perna tu rales; ubi præterea observandum est, dependentiam enectus a causa qua talem esse dependentiam pura· indigenti®, adeoque non exigere ut effectus cum sua causa sil ejusdem ordinis in perfectione. E /Id 2um. R. Ar. Ex supposito enim quod homo elicuerit illos actus, delator ipsi naturæ human® jus ct facultas reminiscendi eorum ; unde species rememorativæ, in quibus probabiliter habitus acquisiti consistunt, exigun­ tur a substantia actus supernaluralcs eliciente. Inst. 3. Omne accidens dicit ordinem naturalem ad aliquod subjectum; ergo si supernalurale excedit omnes etiam viros exigitivas subslanliæ crea­ bilis, non dabitur accidens simpliciter supernalurale. II. N. cons. Probas enim quod omne accidens exigat inhærere alicui substanti® tanquam subjecto capaci : non autem, de quo tamen quærilur, quod nullum sil accidens quod non exigatur a substantia limitata; quia supernalurale est quod est supra subslanliæ omnis, non autem accidentis, exigentiam. Itaque potius adverte quod, quia omne accidens ex natura sua ordinatur ad perfectionem aliquam subslanliæ tanquam subjecto capaci tri­ buendam, illud sil comiaturale quod est natum tribuere perfectionem, quæ debita est subslanliæ cl ab hac exigitur: supernalurale autem sit quod tri­ buit perfectionem, quæ subslanliæ non debetur, nec ab ea exigitur aut exigi potest. (·. Obj. con(.%",n. Possunt dari entia quoad substantiam naturalia, quæ tamen pertineant ad Deum quiddilalive acceptum: et c contrario dari entia quoad substantiam supcrnaluralia, quæ non pertineant ad Deum quiddilalive sumptum; ergo descriptio entis theologice supernaluralis non est legitima. Prob. Γ. pars Ant. 1". Si videns Deum ex parte voluntatis non haberet cnmprincipiuin supernalurale, posset haberi amor Dei quiddilalive accepti, qui tamen intrinsece ct quoad substantiam foret naturalis. 2°. Habitus ex actibus supernatural! bus relidi permittuntur naturales cl tamen active habi­ litant potentiam ad actus supernaturales ; atque hinc per modum principii mediali perlinent ad Deum quiddilalive acceptum. Prob. 2·. pars. 1°. Accidentia sine subjecto existenlia, frigus a calore pro­ ductum, resuscitatio mortuorum sunt, aut, si lièrent, forent accidentia supcrnaluralia, quin tamen pertineant aut pertinere cx natura sua debeant ad Deum. 2°. Potest Deus efficere accidentia supcrnaluralia quoad substan­ tiam, qua· essent lanium destinata creatur® irrationali, uti fuit virtus præservaliva a morte, in arbore vitæ residens. K. .V. ulratnque pari. Ani. Ad 1“. pari. prob. P'n. R. Vel ille amor non est naturalis; quia in tali casu voluntas per lumen glori® et visionem iiiluilhaui esset indirecte aut idcnlicc elevata , adeo ut eum his, defectum principii proprii supplentibus, voluntas produceret amorem supernalulalcm quoad substantiam : vel hoc transmisso I). posset haberi amor cum Deo quiddilalive sumpto per accidens cl ratione supernaluralis cogni- 8 Λ: DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS. tionis tantum connexus C. per se et ratione suæ perfectionis aut voluntatis pude sumptæ connexus V. Jd prob. 2,m. R. D. Habitus illi naturales absolute ac per se habilitant potentiam ad actus supernaturales .Y. ex supposito elevationis indirecte, ab actibus infusis aut gratia actuali provenientis, el sic per accidens C. Habi­ tus autem naturalis potest obediential i ter concurrero cum auxilio supernatu­ ral i ad actus supernaturales æque ac ipsa potentia vitalis : et gratia vel habitus supernaturalis utnimque complere potest ac elevare; quin unum præ altero dicatur principium mediatum per se pertinens ad Deum quidditatice acceptum. Ad 2*. part. prob. Pm. R. D. Hæc assignata essent supernaturaiia quoad inodum, seu præternaturalia, contranaluralia, aut miraculosa C. essent proprie et quoad substantiam supernaturaiia, seu quorum entitas excedat omnes vires naturæ .Y. De resuscitatione vid. Tract, de Grat. n. 1G9. resp. ad 81®. inst. Ad prob. 2*“. .Y. .Iss. Nam eo ipso quod hujusmodi accidentia soli naturæ irrationali forent propria, nulloque modo perlinerent ad unionem cum Deo, amitterent fundamentum supcrnaturalitatis etiam philosophice accepte quoad substantiam. Ex eo enim quod ens dicat per se relationem ad Deum quidditativeacceptum, intelligitur habere participationem aliquam naturæ divinæ, et esse in ordine superiore, elevato atque transcendente naturam; inde vero consequens est, ul et natura vires excedat, et illi sit indebitum. Sicut enim radix metaphysica et ratio primaria, cur creaturae rationali non sit debita unio cum Deo, assignatur ista : quia creatura ab intrinseco est serva Dei; ita radicalis et primaria ratio, cur v. g. dona gratiæ sint indebita crea­ tura intellectivæ, bene assignatur hæc : quia per se ct ex intrinseca perfe­ ctione sunt connexa cum unione ad Deum , scilicet quidditative acceptum. Quod virtutem pracservalivam a morte in ligno vitæ attinet, eumsupcrnaluralcm quoad substantiam fuisse negamus ex dictis; aut referimus ad rationem supcrnaturalitatis eo modo, quo dona gloriosa illuc referenda diximus. Inst. Quælibet substantia intellectualis creata conneclilur cum gratia san­ ctificante; quia est subjectum graliæ. Hinc etiam S. Alg. L. de prædesl. Sanet, c. 5. n. 10. loquens de gratia et actu fidei ait : Posse habere fidem, sicut posse habere charitatem, naturæ est hominum : habere autem fidem, quemadmodum habere charitatem gratiæ, est fidelium. Quis voro dicet omnem substantiam rationalem esse supernaturalem ? Conf. Sacramenta quoad enlitalem sunt actiones ct verba naturalia : character autem sacramcntalis nihil pertinet ad unionem cum Deo; ct tamen ulrumque habetur supernaturale ; ergo. R. xY. /l&s. Ratio adjecta probat quidem gratiam habere connexionem cum creatura rationali tanquam accidens cum subjecto, et angelum vel hominem esse capacem graliæ accipiendæ; non autem probat creaturam esse connexam cum gratia, aut illam habere exigentiam sive physicam in propria natura fundatam, sive moralem ex merito aliquo naturali ortam. Jam vero capacitas illa prior dicit solam potentiam passivam,ab exlrinseco receptivam alicujus perfectionis etiam indebitæ, quod omnino concedimus, et S. Aug. etiam primo commate significatum voluit : exigentia autem pos­ terior denotat aliquod jus activum in exigente talem perfectionem tanquam QUID SIT ENS SUPERNATURALE. 9 sibi debitam, et hoc negamus, negavitque S. Doctor contra Pelagianos in commate sequente. ,1(1 Conf. Quoad lu,n. H. D. Sacramentum quoad suum materiale ac physi­ cum est quid supernaturale AT. quoad suum esse formale ac morale C. Si spectetur materialiter el physice, nihil habet nisi actiones naturales et verborum formulam secundum institutionem humanam : si vero spectetur moraliter et secundum formam, quam habet ex institutione Christi, signum ct causa est gratiæ, ac proin quid proprie ac theologice supernaturale. Quoad%am. 11. ;V.Jss.Quamvis cnimcharaclersacramcntalisnonsit medium ad salutem obtinendam per se conducens, nec constituat hominem in ordine supernatural! aut ad supernatural iter operandum juvet ; pertinet tamen ad unionem cum Deo, eo quod sit vehit proprietas et effectus secundarius pro­ prius trium Sacramentorum, cum quorum uno connectitur tanquam cum sua causa illum absolute exigente et per se ad salutem conducente, si ex parte suscipientis non ponatur obex : unde cumdem esse supernaturalem liquet. Qu.eres : An possibilis sit substantia supernaturalis? 7. Nota. Sensus hujus quæstionis quoque, secundum Auctores nobis con­ trarios, est : num possibilis sil creatura rationalis, cui gralia sanctificans, lumen gloriæ, visio intuitiva essentiœ divinæ, aliaque hujusmodi dona, quœ gratiam sanctificantem connaturaliler prœsupponunt et consequuntur, sint connaturaliler seu ex ipsis naturæ principiis debita, sicut igni v. g. debetur calor, et homini visus, aliæque polentiæ ct proprietates, sine quibus non homo,sed monstrum hominis foret? Negativam tenent Antiquiores pariter ac Reccnliores contra .Molinam, Valentiam ct paucos alios, quos refert ac sequitur Ripalda. 8. Dico. Repugnat substantia intrinsece supernaturalis, scu creatura ratio­ nalis, cui ex intrinsecis naturæ principiis connaturaliler debita sil gratia sanctificans, lumen gloriæ et visio beatifica. Prob. Ex auctoritate Patrum , qui tanta universalitate de superiorilate gratiæ respectu crcaturæ rationalis loquuntur, ul omnes prorsus creaturas rationales etiam absolute possibiles complecti videantur; el, cum non adsit ulla ratio efficax aliter cos interpretandi, eo sensu accipiendi sunt quem verba præseferunl. Juvat aliquorum duntaxat testimonia referre, et inde arguere. S.Cxrili.vsAlex. in Joann. L. 1. (opp. t. 4. p. 91. C.) sic loquitur : Igitur ad dignitatem supernaturalem ascendimus per Christum, verumtamen non sicut ille, nullo plane discrimine nos quoque futuri sumus filii Dei, sed ad ejus timililudinem, per gratiam. Censet itaque, nullam creaturam puram esse posse Dei filiam, nisi per gratiam. Sed creatura, cui gralia sanctificans foret connaturalis, non esset filia Dei per gratiam, sed connaturaliler. Addit ibi­ dem : Est enim verus ille Filius existens a Patre, sed nos ejus benignitate adofiifi: graliæ loco id accipientes, Ego dixi : Dii estis, et filii Excelsi omnes. Atqui substantia, cui connaturaliler debita esset adoptio, non posset dici mi­ sericordia Dei adoptata per gratiam, sed per naturam. Denique concludit : Creata quippe et serva natura ad supernaturaiia vocatur solo nutu el voluntate Patris. Atqui de creatura quacumque possibili verum manet, quod sit serva 10 DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS. Dei ; ergo nulu solum et voluntate Patris ad supernaturalia vocatur; ergo non ex ipsius naturæ conditione atque exigentia illi debita habet siipernatu· ralitatem. Simile argumentum formatur ex S. Are., L. 12. de Civ. c. I. n.2. scribente : Quamvis non omnis beata possit esse creatura........ ea tamen, quæ potest, non ea? se ipsa potest, quia esc nihilo creata est. Nam quæcumque etiam creatura rationalis possibilis ex nihilo creari debet; ergo ex sc, hoc est, ex sua natura vel connatural i exigentia nequit esse beata. S. Dionysiis seu Auctor L. de Ecclesiast. Hierarch, c. 2. part. I. §.2. hæc enuntiat : Cum enim divinus hic status sit quædam nativitas divina, nunquam sane intellexerit, nedum fecerit, quidquam rerum divinitus traditarum, cui nt ipse quidem status hic divinitus afflatus sit. Ex quo constat, dona supernatu* ralia dici oportere ordinis divini. Sed supposita possibilitate creatura intrin­ sece supernaturalis, dona supernaturalia non recte dici queunt ordinis divini; quia hujus ordinis participatio illis nequit congruere, nisi conceptus hujus ordinis, specifice, individualité!* et ultimo conveniens Deo, ipsi soli conve­ niat connaturaliter. Nam nequeunt dici ordinis divini ex eo, quod habere proportionem ad fruendum Deo, esse lilium Dei, videre Deum, sint prædicata soli creatura convenientia, ut per se patet : neque ex eo quod hæc conveniant creatura simul et Deo; nam vivere, cognoscere ct amare Deum aliaque hujusmodi etiam conveniunt utrique, quin tamen ea quis inde dixe­ rit ordinis divini : neque ex eo quod hæc soli Deo conveniant; cum enim angeli videant Deum sicuti est, et Deus hominibus dederit potestatem, filios Dei fleri, falsum id esse liquet. Superest ergo, ut ideo solum dicantur ordinis divini; quia secundum illos conceptus abstractos soli Oco connatura­ liter debentur, non autem creatura ulli possibili. Conf. Ex variis absurdis, quæ ex opposita sententia sequerentur. Sequitur enim 1°. possibilem etiam fore creaturam, cui connaturaliter debita sit unio hypostatica cum divina Persona : 2°. possibilem esse creaturam cx natura sua impeccabilem : 3°. possibilem esse creaturam natura seu naturaliter fdiam Dei adoptivam etc. r; L 0. Nec dicas 1°. Standum est pro divina omnipotentia, quamdiu non ostenditur clare el positive contradictio; qualis hic ostendi nequit. 2°. Com­ plexum ex intellectu creato et lumine gloriæ non est tantæ perfectionis, ut nequeat dari creatura æque perfecta vel etiam perfectior. 3°. Dantur acci­ dentia supernaturalia; ergo el possibilis est substantia supernaturalis. R. ad lum. Nego non intercedere contradictionem, quæ cx ipsa essentia substantial crealæ, ratione supernaluralilatis, et absurdis satis ostensa fuit. R. ad 2U“. Si creatura æque perfecta aut perfectior eo pracise titulo intelligatur, quod habeat perfectius lumen gloriæ, conceditur ejus possibilitas: quia certum est, secundum mensuram luminis gloriæ beatum unum perfectiorem esse altero, et visionem Dei esse inæqualcm : Si autem inlelligalur perfectior eo titulo, quod illi potestas videndi Deum sil connaluralis, negatura nobis ejus possibilitas ex sup. dictis. Prælerea, quamvis in genere judicemus aliquid possibile ex illo generali principio, quod Deu* possit quid facere ultra, quam homo cogitando ascendere queat; tamen nullius entis supernaturalis possibilitatem in particulari certo cognoscere aliter possumus, quam ex fide aut ejus principiis ; quæ sicut stant pro UNDE SUPERNATURALES SINT ACTUS. H complexo ex intellectu creato et lumino gloriæ, sic pro alio perfection] secundum oppositum certe sensum non habentur. Idem It. ad B'"*·. A posteriori enim constat possibilitas accidentium supernaluraliiun, quia eorum exislenlia habetur ex revelatione divina. Substan­ tia possibilitas nec a posteriori potest ostendi, nec a priori sustineri ob rationes datas. ARTICULUS Π. AN ET UNDE ACTUS SALUTARES SINT ENTITATIVE SUPERNATURALES? 10. ,ΥοΙα. Habitus infusos lum præsentis viæ tum patriae, actus item usionis ac fruitionis beatificae, supernaturales esse in substantia, commu­ nis est sententia. Controversia est de actibus salutaribus, qui habentur in via, fidei scilicet, spei, chari tatis, poenitentiae, et similibus factis, prout oportet, ad salutem vel gratiam justificationis consequendam ; Scotistis nempe ct quibusdam aliis eos tantum supernaturales quoad modum asseren­ tibus, Thoiriistis vero ct plerisque aliis supernatural!talem quoad substan­ tiam illis vindicantibus. II. Dico I. Actus salutares sunt entitative ct quoad substantiam supernalnrales. Prob. Non tantum /inis, ad quem hi actus ut media ordinantur, sed etiam principia, quibus ad illos efficiendos potentes reddimur; sunt quoad substantiam supernaturalia ; ergo etiam ipsi actus sunt tales. Antecedens quoad finem est certum; ordinantur enim proxime ad gratiam justifican­ tem, qua divinæ efficimur consortes naturae : remote ad æternam beatitudinem visione intuiliva consequendam; quem utrumque finem entitative supernaturalem esse nec ab Auctoribus hic oppositis negatur, nec dubitari potest ex dictis alibi contra Baium. Quoad principia autem constat exeo, quia ad actus salutares efficiendos dantur habitus virtutum per se infusi, et in eorum defectu aliud auxilium gratiæ effectivum : habitus autem infusos entitative supernaturales esse supponitur, et gratiam similiter supernaturalemesse, probatum est inTr. de Gr. Ergo. Consequens·liquet ex eo quod me­ dia servent proportionem cum fine, ad quem ut media ordinantur ; sicut principia cum effectibus, propter quos dantur. Conf. Concilia ct Patres, ut videre est in Tr.de Gr., contra Pelagium constanter docent, gratiam divinam requiri, non solum ut facilius, sed ut simpliciter ct absolute possimus actus salutares efficere. Vel ergo censent gratiam necessariam ad efficiendam ipsam actus substantiam, vel non : Si primum; sequitur manifeste nostra conclusio ; cum ideo requiratur gratiæ virtus, quia per solas naturæ vires actus fieri nequit : el consequenter non est naturalis quoad substantiam : Si secundum ; evidenter nimium tribuitur naturæ contra doctrinam Conciliorum et Patrum, quæ commodam interpre­ tationem ægre sustinet. Qua enim specie tanta habituum el donorum neces­ sitas explicari poterit de modo duntaxat supernaturalilalis? cum nec modi hujus quidditas, utilitas ac necessitas bene exponi queat. Λ 'V' x üSte»Sft^ 12 DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS, 4 | 12. Dico II. Actus salutares supernaluralitatem suam participant (i prin­ cipio effectivo supernatural i. Prob. Qurecumque prredieata actus salutaris habet, participat a sua causa complete sumpta ; ergo sicut praedicatum vitalitatis v. g. participat a prin­ cipio elicitivo vitali, sic et a principio supernalurali effectivo sortitur pnm dicatum supernaluralilatis. Conf. Quia non aliam oh causam asseritur supernaluralilas entitativa principii, ej usque absoluta necessitas, nisi ub entitatem effectus eamque supernaluralitatem. ii i 3 * t ’■i' i ’ Γ’ί1 J* ‘t 13. Obj. cont. lom. Concilia ct Patres aliter loquuntur de actibus {wHiïæ, visione scilicet et fruitione Dei, quam de actibus vire, fide nimirum, charitate etc.; de primis enim absolute enuntiant, quod creatura? rationales non possint videre Deum, aut eo frui sine lumine glorire : de secundis autem id dicunt cum limitatione; sic enim Cone. Arausicas. II. Can. 7. dicit,quod sine gratia non possimus cogitare, ut expedit : et Can. 6. loquens de cre­ dentibus, volentibus, desiderantibus etc. adjungit hrec a nobis fieri non posse, sicut oportet, nisi per infusionem Spiritus sancti : Cone. Trident, etiam, ubi Can. 3. negat sine gratia quemquam credere, sperare, diligere ac poenitere posse, addit : sicut oportet, ut ei justificationis gratia confera­ tur; ergo actus primi sunt supernalurales quoad substantiam, secundi autem tantum quoad modum. R. 1". .V. .1. Conci)iact Patres etiam loquuntur absolute de actibus viæ,ut patet ex Coxc. Milexit. Can. i. (Labb. t.2. p. K»39. Λ.) ct Coelestixcs seu Au­ ctor sententiarum, quæ cpistolre C*.>· t * 16 1>E VTIITLT1HCS TllEOl.Ol.lClS, * C. Dicitur 1°. Virtus: per quod tanquam genus convenit virtutibus acquisitis et per accidens infusis. 2°. Infusa; per quod dillerl ab acquisitis. 3°. Per se infusa : per quod discrepat ab infusis per accidens, i”. Dans simpliciter posse; per quod diflert iterum ab acquisitis, prout dant facilitatem. 5°. Elevans potentiam ad connaturaliler eliciendos etc.; per quod secernitur ab omnipotentia extrinseco applicata. 6°. Denique per το infusa /terse indicatur ejus perfectio intrinseca absoluta excedens naturam : per τά dans simpliciter posse ct elevans potentiam ad actus supernalurales eliciendos exponitur ratio principii ct perfectio ejus respect i va ad actus, superans naturam atque ad unionem cum Deo pertinens ; unde distinctio ejus a virtute naturali manifestatur. ιΓ < - - •'M l>e 27. Dico IJ. Virtus supernaluralis communiter dividitur in theologicam et moralem ; accuratius tamen in theologicam et non theologicam. Explic. Theologica est v irtus supernaluralis directe ct immediate respiciens Deum : non theologica est virtus supernaluralis hoc respectu carens. Subdi­ viditur postrema in virtutem intellectualem ct moralem. Virtus supernatu­ ral is intellectualis est, quæ pertinet ad intellectum ct rerum supcrnaturalium cognitionem perlinentium ; ut sunt sapientia, scientia etc., quibus etiam accensclur prudentia, quæ licet morum sit direcliva, proprie tamen mo­ ralis non est; cum non respiciat honestatem moris qua bonam, sed qua veram : moralis est. quæ perlinet ad voluntatem se laudabiliter exercentem in fuga mali, et amplexu boni qua talis; uti sunt justitia, temperantia etc. An porro dona Spiritus sancti, de quibus mentio facta in Tr. deGr. num. 150., debeant acccnseri virtutibus non theologicis, ct distinctam ab intellectua­ libus ac moralibus speciem constituant, disputant Scotislœ ct Thomistœ, illis negantibus, his cum S. Th. 1. 2. q. 68. a. 1. affirmantibus; nobis hanc litem componere æque non vacat, ac inquirere utrum praeterea dentur alii habitus infusi, quorum nomine a Scot istis intelliguntur octo bcatiludinesac fructus Spiritus sancti, qui tamen a S. Tu. ibid. q. 69. distinguuntur a vir­ tutibus tanquam actus. Ouæres : Λη facilitas relicta post frequentatos actus supernalurales virtutum supernaturalium, sit supernaluralis vel naturalis? 28. .Vota. Tria hic ex Philosophia supponimus. 1°. Facilitatem, quæ post frequentatos plures actus sentitur circa similes ct objectum idem habentes eliciendos, esse habitum, qui inclinare ad hos actus dicitur et facililare, quatenus suo influxu minuit conatum potentias et sublevat. 2°. Habitum hunc probabilius stare in speciebus rememorati vis; per quas auctas scilicet ct intensiores quia repraesentatur objectum vividius, cj usque l>onitas ct dulcedo expcrimentalilcr jam percepta proponitur, difficultas tum exparte intellectus tum ex parte voluntatis minuitur ; eo quod intellectui miniis laboiaudum sit in priesenlia vivaciorum specierum. et voluntas nostra ultro - ·.. *··*>?* · Ot in ET QUOTUPLEX SIT II ABITUS SUPERNATURAL!». 21 propendeat In ea, quæ delectabilia semel iterumque experti sumus. 3°. Va­ riam esse Auctorum opinionem tum circa naturam tum circa causam specierum rememoralivarum. 29. Dico 1. Habitus ejusmodi nec est habitus prior siipematuralis factus intensior : nec habitus novus supernaluralis ct per accidens infusus. Prob. P. pars. Virtus perse infusa etiam intensa non dat facile, sed tan­ tum simpliciter posse; ergo habitus supernaluralis prior intensior factus non est habitus ille facilitans. Ani. patet tum ex communi omnium sen­ tentia; tum quia virtus per se infusa etiam intensa ex suo conceptu præcise est potentia superaddita facultati naturali, de se insufficienti ad actum pro­ ducendum; unde facilitatem, quæ connaturaliler supponit posse, non halæl aut praestat. Conf. Ex recepta a plerisque omnibus opinione, intensa una virtute su­ pernatural! intenduntur et reliquæ; ergo ct acquisita facilitate ad actus unius virtutis, daretur etiam facilitas ad actus aliarum supcrnaluraliiim; quod experientia docet esse falsum. Prob. 2*. pars. Talis habitus est supernaluralis vel quoad substantiam vel quoad modum : Si primum; est ejusdem speciei cum habitu per se infuso; ac proinde habitus per se infusus est superfluus : non enim amplius est necessarius ad actum quoad substantiam, neque quoad modum, scilicet faci­ litatem. Si secundum; ergo habitus hic est in se naturalis, et sic speciale nihil affertur; imo nec assignari potest, ex quo sil supernaluralis quoad modum. Conf. Habitus ejusmodi v. g. chari latis acquisitus vel manet in homine p<»st peccatum, vel non : Si primum; ergo post peccatum homo æque erit habilnaliter dispositus ad actum supernaluralem et bealiludinem, ac si remanerent habitus per se infusi, ut constat ex ratione priore. Si secundum; ergo post peccatum non sentitur amplius ea facilitas, quæ antea fuerat ; quod experientiæ repugnat. Si ais 1°. Actus naturales generare habitum naturalem ; ergo ct superna­ lurales supernaluralem ; præsertim cum actus supernalurales sint prœslantiores naturalibus. 2°. Actus supernalurales continere in sua virtute speciem supernaluralem, utpole imaginem sui vicariam; ergo et habitumtanquam a speciebus rememorativis indistinctum. 3°. Nihil habere repugnantiae, quod idem principium virtutem addat potcnliæ in se insufficienti, et simul facilitatem ad actum tribuat : sicut non implicat ut lumen glorite tribuat potcnliæ insufficienti virtutem, et simul necessitatem imponat. Ad I. R. Disparitas liquet ex rationibus datis, et præterea in eo versatur, quod in naturalibus potentia sit complete potens, adeoque habitus accedens lanium adsit ut facililet ; qui si abesset, potentia adhuc simpliciter actum producere valeret : e contra vel habitus acquisitus adest cum habitu per se infuso vel sine illo : Si primum ; ergo cum non tribuat tantum facilitatem, sed etiam posse simpliciter, habitus per se infusus erit superfluus : Si secun­ dum; ergo daret facilitatem, ut asseritur, cl non daret ; quia dans facilita­ tem præsupponit potentiam completam ct simpliciter posse, quod hic non fieret. Ad prob. R. Non semper, quod in entitate perfectius est, habere potentiam ■ ? I P DE VtHTUTIBl’S THEOLOGICIS, producendi sibi simile, liquet ex angelo, cum tamen ignis Imperfectior ignem producat. .Id 2. H. Transmissa hac species rememoratio as causandi explicatione, D. continent in sua virtute speciem positive supcmaturalem, et utpote ima­ ginem adæqualam sui ,V. continent speciem connotative supcmaturalem, ct imaginem tantum inadæquatam C. Species relicta vix unquam est adœquata et repræsentans omnia praedicata : imosæpc tam remissa, ut nonnisi praedicatum genericum repraesentet. Itaque species, de quibus nos loqui­ mur, sunt repraesentat i væ duntaxat prædicatorum actui naturali commu­ nium , minime autem ipsius supematuralis cum nunquam etiam recor­ dando cognoscamus actus fuisse su per naturales : unde has species positive supernaturales negare oportet; præsertim cum damnati etiam retineant species ejusmodi rernernorativas, quibus tamen nihil supernatural^ videtur concedendum prêter characterem sacramentalem, cujus indclcbilitatem SS. Patres asserunt. % Ad 3. H. Disparitatem esse similiter patet ex datis hactenus rationibus. Præterea necessitas in visione beatifica oritur ab evidenti ac immediata re­ praesentatione objecti in se verissimi et optimi : facilitas vero illa nccortum hal>et ab intensione habitus supematuralis prioris; quia cum intonso etiam habitu ejusmodi stat sæpe difficultas operandi : nec a supernaturalitale habitus acquisiti; cum facilitas maneal etiam in peccatore, cui tamen supernaturalis habitus negatur ab omnibus. 30. Dico II. Habitus ejusmodi est naturalis; quin tamen cum quibusdam debeat dici generatus ab actibus naturalibus, qui semper cum actibus supernaturalibus simul eliciantur. Proh. F. pars. Habitus acquisitus ex probabiliori non distinguitur a spe­ ciebus remcmoralivis : sed hæ species etiam ab actibus supernaturalibus natæ sunt solum naturales, tanquam naturaliter debitæ naturæ rationali ; ergo. Conf. Habitus naturalis acquisitus potest inclinare potentiam ad actus objective, licet non entiiatice, similes actibus supernaturalibus, ut patet ex dictis n. 19. : potest etiam facilitare potentiam, ita ut minore labore ct conatu hæc influat in actum; cum difficultas tota, quam experitur poten­ tia, oriatur ex ejus indifferentia et carentia assuetudinis versandi circa tale objectum; ergo habitus naturalis sufficit. Prob. 2*. pars. Quia actum naturalem una semper elici, dum fit actus supernatural is, gratis omnino asseritur, sine ulla necessitate aut utilitate, ac contra omnem experientiam, solumque ad declinandam difficultatem. Conf. Totus potentiæ conatus elevatur ad actum supcmaturalem; ergo non elicitur actus naturalis; prœsertim cum nequeat dici eum elici exim* perio voluntatis : quia differentia actus supematuralis a naturali ante ope­ rationem non cognoscitur, quod tamen fieri deberet : neque etiam electio ejus nobis est libera. Dicere autem actum naturalem elici simul cum supernalurali ex sympathia voluntatis vel actus, est quidlibet pro libitu fingere, et rem obscuram obscuriore nomenclatura velle illustrare. Si ais F. Species rernernorativas esse abactibus supernaturalibus tanquam principio effectivo, ct consequenter supernato rales; cum supematuralifas £ Sv.··; QUID SIT VIRTUB THEOLOGICA. 23 habeatur ab effectivo principio. 2°. Phantasiam cliarn producere phantasma simile cognitioni spirituali, dum hæc ab intellectu producitur. Ad I. 11. T.Ass. N. seq. Ad proh. I). Snpernaluralilas actus habetur a prin­ cipio effectivo per se requisito, ct ut supernaluralc est C. per se non requi­ sito, neque, ut supernalurale est, agente, quale sunt actus supernaturales ivspcctu habitus hujus Ar. .4(12. R. Disparity est, quia in statu conjunctionis animæ cum corpore, Intellectus in operando dependet a phantasia, aut prævie aut simul operante phantasma ; habitus supematuralis non ita dependet a voluntate; quia hæc non prævieaul simultanée operatur actum naturalem; sed in actum superiialuraleiu, ulpole vitalem, suum influxum habere debet. ζ f. CAPUT 11. DE VIRTUTIBUS SUPERNATURALIBUS THEOLOGICIS. ARTICULUS I. QUID SIT VIRTUS THEOLOGICA? 3L Nuta. Ut objectum formale propter quod dicatur etiam quod, requi­ ritur non tantum, ut propter illud attingatur materiale objectum, sed ipsum etiam propter se attingatur, hoc est, in virtutibus Theologicis aflirmctur vel ametur : ut autem sit formale quo, sufficit quod propter illud attingatur materiale, quamvis ipsum non attingatur. Sic in actu fidei, quo credo re­ surrectionem mortuorum propter divinam revelationem, hæc revelatio est objectum formale quod; quia propter illam non lanium affirmatur objectum materiale, scilicet resurrectio; sed ipsa etiam revelatio divina propter se hoc actu creditur. E contrario dum solvo alteri pecuniam, quia illi debeo, equi­ dem jus alterius ct mea obligatio est objectum formale propter quod illam solutionem præsto ; non est tamen objectum formale quod, sed dunlaxal quo; quia hoc jus et obligationem non attingo seu amo, cum sæpc quis vellet non dari illud jus aut obligationem. 32. Dico. Virtus Theologica est habitus virtutis per se infusus, immediate attingens Deum, tanquam objectum formale quod, saltem inadæqualum. Explic. Dicitur 1°. Habitus virtutis; quia loquimur hic de qualitate perma­ nente ct recepta in anima; non autem de actu virtutis, vel assistentia Hei cxlrinseca, aut auxilio transeunto. 2°. Per ac infusus; quia sermo est de vir­ tute theologica supernatural!, quæ elevat potentiam ad connaluraliter eli­ ciendos actus supernaturales, nec per actus repetitos acquiri potest; unde et per modum polcnliæ se extendit ad plures actus et objecta materialia sub uno inolivo; quod habitui acquisito etiam supernatural!, si daretur, non ita con­ grueret. 3°. Attingens, h, e. per actum fidei affirmans, per actum spei aut 94 γ>ε viRTUTinrs theologicis. ' charitatis sperans aut amans. 4". immediate, scilicet non mediale tantum vol connotative aut indirecte, prout virtus non theologica facit. Deum, seu prædicatuin aliquod Dei. maxime, non tamen unice, ut auctoris supernnliiraliurn. G°. Tmupiam objectum formale ; quamvis enim Deus sit objectum mate­ riale primarium ct nobilissimum, sunt tamen præter Deum alia, quæ artu theologico credere, sperare ac diligere possumus. 7°. Formale quod ; cujus exemplum dedimus in actu fidei. Idem porro tenet etiam in spe el charitate theologica. Nam in spe semper speramus etiam Deum ipsum tanquam bea­ titudinem nostram, ut docet S. Tu. 2. 2. q. 17. a..’». in 0. et ad L In cha­ rt tale autem, quidquid amamus, v. g. proximum, propter Deum amamus, h. e. quia Deo bonum est; amare autem aliquid tanquam alteri bonum est velle bonum alteri, et formalissime amare alterum. 8°. Saltem inadœqualum; tum quia per hoc sufficienter discrepat a virtute non theologica, cujus objectum admqualum est aliquid creatum : tum quia nil obstat, quominus actus theologicus etiam attingat partiale objectum formale creatum; modo alteri objecto formali divino partiali adhæreal super omnia. Prob. I t virtus dicatur theologica, satis non est quod habeat Deam pro objecto materiali; hoc enim nec actum spécifient nec habitum : nec etiam sufficit quod habeat Deum pro objecto formali quo, aut formali quod indi­ recto vel mediato; quia alterutrum etiam competit virtutibus non theologi­ cis; ergo debet habere Deum pro objecto formali quod immediato. Conf. Juxta S. Th. 1. 2. q. C>8. a. 8. in 0. Virtutes theologica sunt, quibus mens humana Deo conjungitur; virtutes autem intellectuales sunt, quibus ratio ipsa perficitur; virtutes autem morales sunt, quibus vires appctitica perficiuntur ad obediendum rationi. Sed theologicæ non conjungunt montem cum Deo, nisi habeant Deurn pro objecto formali quod; nam fides immediate non conjungit intclletlum Deo, nisi Deus sit objectum, quod ratione sui affirmatur ab intellectu : nec spes et charitas conjungit voluntatem, nisi Deus sit objectum, quod ratione sui amatur a voluntate, vel quia amanti vel quia amato l>onum. 33. Obj. J. Objectum formale quod nihil aliud addit objecto formali quo, quam objectum materiale : sed ab objecto materiali non speci(icanturactus nec habitus; ergo ad virtutes theologicas non plus facit objectum formale quod, quam formale quo. Conf. 1. Ad assensum conclusioni præstandmn, motivum non debet attingi intrinsece; ergo nec ad as-ensurn fidei praestandum objectum formale debet intrinsece attingi, seu affirmari. 2. In actu fidei, quo credo resurrectionem. Deus est solum objectum formale quo; quia hoc actu non credo Deum, sed tantum Deo revelanti, seu propter divinam revelatio­ nem. Similiter se res habet in actu spei, quo desidero resurrectionem vel vitam æternam, et in actu charitatis, quo amo Dei gloriarn æternam aut alia bona, qua; extra Deum sunt; ubi prædicata divina tantum sunt objectum formale propter quod aliquid vel a Deo speratur, vel Deo optatur. K. I). .1/. Nihil aliud addit, quam objectum materiale a formali indis­ tinctum et in hoc inclusum C. real i 1er distinctum N. Prius autem materiale specificate actum nemo negat; et patet ex colore, qui, quia materiale simul el formale objectum est, dicitur specificarc visionem. Jd Conf. 1,m. II. Disparitas est. quia in illa sententia motivijm præmissT- QUID SIT VIRTUS THEOLOGICA. nun sc tan turn habet extrinsece, et ut molivurn actus imperantis respectu actus imperati, sicut si quis ex rnetu pœnæ impend sibi contritionem. E contrario tides theologica non potest pro rnolivo extrinseco habere prædicalum divinum; quia subjectum debet conjungere Deo : non autem conjungit, quando potentia inlcntionalis vel negat, vel aversatur, vel ab affirmatione prædicati divini et ejus amore præscindil. Ad Conf. 2"". R. 1°. Sicut concedimus dari actus credulitatis, spei et amo­ ris non respicientes Deum tanquam objectum formale quod, sed negamus esse actus theologicos; sic contendimus ah Adversariis concedi ejusmodi actus cum immediato et directo respectu ad Deum, cl hos tantum asserimus esse actus virtutis theologiae. Ad suppositum hoc firmandum, Π. 2°. .V. Λμ. Iu actu fidei enim, quo credo resurrectionem, quia Deus revelavit, juxta regulas hermeneuticas dc expositione propositionis causalis, affirmoct resurrectionem et revelationem divinam et resurrectionem 'propter revelationem. Quin non affirmo tantum revelationem, sed ct eam credo; quia Deus revelans simul se dicit revelare. Similiter in spe theologica quæciimquc bona a Deo distincta desideramus, semper concupiscimus cum ordine ad Deum ut nobis bonum, ita ul cumdem tanquam finem principa­ liter desideremus, dum media ad cumdem speramus. .Nec minus, dum amo Deo bona illi extrinseca, quia ipsi bona, hoc ipso amo illa bona propter Deum amatum ut summe bonum : sicut enim alicui velle malum, quia ipsi malum est, odium ejus dicit ; sic velle alteri bonum, ut ipsi bonum est, amorem for­ malem significat. Inst. Potest quis revelationem divinam anlccedenter cognovisse, postea Butem non cogitando amplius de illa aut in illam non reflectendo assentiri objecto revolato : atqui talis eliceret actum fidei, nec tamen attingeret reve­ lationem divinam ; ergo. Conf. Actus reflexus, quo diligitur actus amoris directi, propter specificam bonitatem quam habet, in quantum est actus amorisdivini vel amor prædicati divini propter se, est actus virtutis theologies; quia sicut fieri non potest ut medium quis amet propter specificam boni­ tatem medii qua talis, seu utilitatem ad finem, quin eodem actu virtualiter '.iltem et implicite amet illud propter intrinsecam bonitatem finis, et hæc etiam ipsa ametur ; sic etiam fieri nequit ut quis amorem Dei directum amet propter specificam bonitatem amoris Dei qua talis, quin illum pariter eodem actu virtualiter amet propter increatam Dei bonitatem, et hæc ipsa simul ametur. Jam voro amor ille reflexus pro objecto formali immediato habet bonitatem creatam actus amoris divini, el non ipsum Deum ejusque bonitatem increatam ; ergo. It. .V. vel i), tnin. Talis eliceret actum fidei formalis A7. fidei tantum objectivæ, aut nonniinquam virtualis C. Postremum evenit, quando actus fidei formalis præcessil ct virtute adhuc in aliquo perseverat; quo casu non quidem adest signata et clara cogitatio revelationis divinæ tanquam objecti formalis : non tamen abest omnis cogitatio etiam exercita, remissa, et obscura, quemadmodum ab exercitatis fieri solent syllogismi aut resolvi problemata, cum aliquali recordatione regularum Logicæ aut demonstra­ tionis Mathematical. Ad Conf. .V. .1/. Cum cx objicientium confessione certum sil, ejusmodi ictiirn reflexum non attingere immediate et reflexe bonitatem divinam. DE VIHTÜTIBUS THEOLOGICIS. Prætorea <*/ ProA. R. Disparity est,quia finis non est tantum id propterquod amatur medium, sed etiam ipse amatur; cum, nisi amaretur, medium non amaretur ac eligeretur. E diverso autem, ut reflexe ametur amor Dei directus, sufficit Deum esse amabilem; quia ex hoc jam habetur bonil» specifica amoris directi : non autem requiritur ut ipso actu ametur etiam ab eliciente actum reflexum. 34. ÛAj. II. Varii habitus Deum habent pro objecto formali, quin tamen sint virtutes theologica·; ergo data definitio et nota dislincliva non esi germana. Prob. Ant. 1“. Habitus Theologia· objectum est auctoritas Dei revelantis. 2°. Juxta quosdam motivum pœnitentiœ est deletio peccati; sed hæc est aliquid divinum, nempe actus ipse Dei remittentis jus ad odium et vindictam peccati ; ergo. 3°. Qui Deum reveretur propter infinitam ejus ma­ jestatem, elicit actum reverentia* : sed reverentia est virtus moralis, quamvis ejus motivum hic sit aliquod praedicatum divinum; ergo. Conf. Reverentia divina immediate et proxime specificatur ab excellentia divina, sicut irre­ verentia; quæ ideo dici potest esse duplex saltem numerice contra patrem et matrem, quia horum excellentia numero duplex est; ergo immediate etiam eam attingit. R. ,V. .L Ad prob. P®. .V. ass. Theologia enim, ut alibi dicitur, est scien­ tia de Deo cl rebus divinis, ex veritatibus a Deo revelatis deducta; unde illius objectum formale est objectiva connexio veritatis rcvclatæ cum alia veri­ tate, quæ per discursum ex illa colligitur; non autem Dei revelantis auctoritas. Ad 2*“. D. .1/. Est deletio peccati causaliter spectata ;Y. formaliter sumpta tubtl. formaliter passive seu accepta præcise pro non esse peccati C. formaliter active seu accepta pro actu divino, per cessionem sui juris tollente reatum culpæ et pœnæ N. Ad 3*“. D. m. Reverentia est virtus moralis, si moveatur ex eo, quia decet et honestum est creaturam Deo non esse nimium familiarem C. si movetur cx eo, quod vereamur ne Deum illo liberiore accessu a nobis alie­ nemus, aut ne Deum vindicem offendamus .Y. In posteriori enim casu erit vel timor filialis, qui ad charitatem spectat, vel servilis. Ad Conf. D. A. Specificatur in ratione revcrenliæ præcise .Y. in ratione talis revcrenliæ C. Sic vero reverentia non sumitur secundum essentiam, sed secundum qualitatem, non formaliter, sed materialiter. Inst. 1. Religio, quæ tamen est virtus moralis, non minus attingit ali­ quam perfectionem divinam, ac virtutes theologicæ; quia circa Dei cultum propter infinitam ejus excellentiam versatur. Conf. 1. Licet religio dicatur habere pro objecto formali honestatem cultus divini, attingit tamen prædicaturn quoddam divinum ; cum enim cultus divinus proprie sil is, quiol dignitati divinæ conformis, honestas in cultu divino relucens involvit di­ gnitatem divinam. Conf. 2. Non repugnat ut Deum directe et immediate colam propter ejus dignitatem; ergo religio potest habere Deum immediate pro objecto formali. R. .Y. .Is.s·. Ad prob. I). Versatur circa cultum propter excellentiam tan­ quam objectum formale quo C. tanquam formale quod .Y. Religio amat ho­ nestatem in cultu Dei relucentem; excellentiam autem Dei non amat, neque QUID SIT VIRTUS THEOLOGICA. 27 cliam odil, sed tamen supponit. Itaque excellentia se habet in actu reli­ gionis, sicût jus creditoris respectu solutionis præstandœ, h. o. ut objectum formale quo; honestas vero ut objectum formale quod. .-Id Conf. P®. Λ'. ass. Ad prob. 1). Honestas involvit in recto dignitatem divinam .Y. in obliquo, indirecte el tanquam terminum C. Jam vero quod in obliquo connotalur el tanquam terminus, minime aut saltern non semper attingitur tanquam motivum formale quod; nt patet in poenitentia aliisque, qure attingunt peccatum ut terminum, quin illud ametur. Ati ('onf 2*“. .V. supp. Cons. Ejusmodi enim actus non esset religionis, sed charitatis; quia velle Deo cultum immediate ob ejus dignitatem, est Deo velle bonum externum, quia Deus bonus et excellens est; quod est amare Ileum propter suam perfectionem. Inst. 2. Omnis etiam virtus moralis hominem conjungit cum Deo; quia qui honeste operatur, semper attingit Deurn sub ratione regiilæ morum, seu ut legislatorem approbantem vel imperantem aliquid : sicut qui peccat, eunidem attingit ut legislatorem prohibentem, ac oflëndit. Conf. 1. Dum Ileus etiam indirecte tantum et ut terminus attingitur, semper proponitur ntamabilis virtuti; ergo cliam amatur, et sic est objectum formale quod. Conf. 2. Non potest aliquid relative ad Deum cognosci, quin cognoscatur simul Deus; ergo el nequit aliquid, v. g. honestas, relative ad Deum amari, quin hoc ipso ametur Deus. II. /λ Omnis virtus conjungit cum Deo, ct Deum attingit per affirmatio­ nem vel amorem .V. quomodocumque subd. attingit implicite tantum et sub predicate omnibus actibus communi C. explicite cl sub praedicato speciali .Y. Ex dictis intellectus non aliter conjungitur, aut attingit Deum nisi per affirmationem, nec voluntas nisi per amorem; neutrum autem evenit res­ pectu regulæ morum. Prælerea in motivum speciale el dislinclivum virtu­ tum theologicarum ab aliis inquirimus; unde attributum Dei singulare attingi, merito cum omnibus desideramus. /W Conf. lam. N. A. Deus cnirn dunlaxat proponitur ut amabilis spei et charitati, reliquis ut colendus, timendus, audiendus etc. pro diversitate per­ fectionum cl virtutum. Ad Conf. 23,n. Disparitas est, quia intellectus est potentia necessaria res­ pectu cujuslibet sufficienter propositi: voluntas est libera, qnreamat unum, quin amet connexum cum illo, ut cx allatis per decursum exemplis patet. Imo, sicut intellectus non omnia repræsenlala affirmat, sic nec voluntas amat. Quæres : An de ratione virtutis thcologicœ sil, Deo adhœrere super omnia ? 38. Nola. Adhæsio actus ad objectum alia est intensive, alia appreliativa. Inltnsiva est, si quis, vi actus, majore conatu, applicatione el sensu delecta­ tionis adhaueat uni praj allero : appreliativa est, si actus sil talis ut, vi illius, quis paratus sit potius recedere ab assensu vel amore alterius objecti, quam hujus cui adhærel. Per το omnia vel intelligi possunt objecta quæcumque; cliam ca quæ imperlinenler se habent respectu objecti, ile cujus praeferentia agitur; vel ea quæ illi congruunt; vel ca quæ illi repugnant. •ft ; M Sa 28 DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS. V ? Quæstio autem hic tantum est de adluesione appretiat ira, et super omnia» qu® repugnant Deo, ut objecto formali actuum theologicorum. ’ ♦Π· 36. Dico. Est da ratione virtutis théologie®, ut adhœreat apprenticed I super omnia repugnantia illi praedicato divino, quod est objectum formale quod actus theologici. Prob. Sicut de ratione cujuslibet virtutis est adhærorc suo objecto tantum, quantum ipsum meretur; sic multo magis dc ratione virtutis theologicæ, utpote per quam homo perfecte unitur Deo, erit adhœrere Deo, quantum meretur, decet ac oportet. Sed ex terminis videtur notum quod Deus,qui est sæpius objectum materiale, semper autem objectum formale quod, me­ reatur præfeiTi omnibus repugnantibus: vel quod non adhaereat Deo, quan­ tum oportet ac decet, si quis ei non adhæreat pr® aliis omnibus, nempe in fide auctoritati divinæ, præ omni auctoritate alia vel naturali ratione repu­ gnante; in spe omnipotenti®, misericordi® et fidelitati divinæ in promissis, præ quacumque specie in contrarium ; in charitatc divinæ bonitati, præ bonitate omni linita incompossibili cum Dei dilectione. Si ais 1°. Sæpe eliciuntur actus theologici sine actuali advertentia ad mo­ tiva contraria ; ergo super ea non appretiant suum motivurn. 2°. Actus virtutis théologie® stare potest cum peccato veniali opposito; ergo non pro­ fert Deum omnibus contrariis. 3°. Habens fidem ac spem potest esse peccator habitualis, el etiam in sensu composito illarum virtutum peccare morta­ liter : sed mortaliter peccans non adhaeret Deo super amnia; ergo. Ad tum. R. D. Cons. Non appretiant formaliter et expliciteC. virlualiter ct implicite .V. Nempe appreliatio stat in adhaesione ad Deum, vi cujus quis reddatur promptus ad rejicienda cætera omnia pro retinendo Deo secun­ dum illud praedicatum, quod est objectum formale. Ad hoc vero explicitai!) fieri comparationem Dei cum creaturis non est necesse. Ai/2UB. R. D. Cons. Non praefert omnibus graviter et simpliciter contrariis .V. leviter et secundum quid tantum contrariis T. De hoc enim V. Tr. de Peccat, ac praeterea ex D. Thoma notandum, peccatum veniale non esse contra sed praeter finem ultimum. .-ii/3um.R. D. M. Habens fidem ac spem potest peccare mortaliter, etiam in sensu composito, peccato illis virtutibus directe opposito, uti sunt infidelitas, desperatio ac praesumptio .Y. non directe illis opposito C. Similiter 1). m. Non adhæret Deo super omnia ejus praedicatis, motivurn fidei el spei consti­ tuentibus, directe opposita .Y. non adhæret super omnia non opposita C. Mortalia alia. v. g. homicidium aut adulterium, licet a credente ac sperante committantur, aut iis antea commissis quis necdum veniam illorum sit con­ secutus, ideoque peccator habitualis maneat, potest tamen nihil tarn venim credere, quam quod Deus revelavit; nihil tam firmiter sperare, quam quod ille promisit. Soli enim charitati contrariantur omnia peccata mortalia; unde et hæc simpliciter dicitur ferri in Deum super omnia, quia hæc adhæret Deo super omnia in sensu absoluto; fides et spes autem lanium in sensu accom­ modo, nempe super omnia sibi suoque motivo directe et graviter opposita. Neque tamen charitas in sensu absoluto, fides aut spes in sensu accommodo impeccabilem hominem reddit; cum omnis virtus theologica possit amitti per peccatum directe oppositum, utpote qu® homini libertatem relinquit ' * *Λ t AN liENTUR ET EXISTANT VIRTUTES TIIEOLOCIC/E. 29 puuendi peccatum oppositum in sensu diviso, quem ipse homo facere potest : fides alitem el spes etiam relinquit libertatem peccata alia pohendi in sensu composito; quia non per quodvis peccatum, sed per directe tantum oppo­ situm amittitur. ARTICULUS Π. QU.E ET QUOT SINT VIRTUTES THEOLOGIC.E? . , i 37. Nota. Quæslio est de numero virtutum theologicarum , quæ simi propriæ viatoribus el commîmes omnibus. Lumen enim gloriæ, quæ succedit fidei, gaudium ac quies in Deo, quæ spei substituitur, virtutes esse theolo­ gicas, præter charitatem quæ nunquam excidit, Beatis in cœlo proprias nemo ambigit. Au etiam viatoribus quibusdam, praesertim eximie sanctis, præterordinariam hujus providentiæ legem, dentur aliquæ virtutes theo­ logica: a communibus disliuclæ, incertum est, nec disputamus. Universalis Theologorum sententia ternarium numerum statuit. Olim tamen Magister Sextentiarum , quia charitatem dixerat esse indistinctam a Spiritu sancto, nonnisi duas virtutes theologicas agnovit : Alii, cum unam duntaxat virluleni theologicam sufficere omnibus actibus contenderent, nonnisi unam etiam asserere videri poterant ; cum alii e contrario in numero virtutum theologicarum augendo excessisse reperianlur. 38. Dico. Fides, Spes, et Charitas sunt virtutes theologicæ, inter se realiter distinctae, nonnisi tres. Videtur erui ex 1. ad Cor. 13. Nunc autem manent fuies, spes, charitas, tria hæc : major autem horum est charitas. Nam 1°. loquitur Apostolus de illis ut permanentibus; ergo non de actibus sed virtutibus fidei, spei dc. 2°. A vere. 8. ostendit charitatis præccllentiam, ex eo quod etiam per­ maneat in cœlo, cum fides ibi mutanda sit in visionem, et spes in frui­ tionem ; sicut ergo charitas in cœlo, visio item et fruitio sunt virtutes theo­ logiae Beatorum, sic charitas in terra, fides et spes sunt virtutes lheologicæ viatorum. 3°. Voces hæ : tria hæc, uti et majoritas charilalis salis innuunt distinctionem virtutum inter se. 4°. Denique, cum Apostolus signate nume­ rum ternarium enuntiet, neque etiam ratio adsit dicendi Apostolum cum diminulione fuisse locutum ; nec pauciores ncc plurcs virtutes theologicæ, quam illæ 1res, asscrcndæ videntur; Prob. 1*. pars. Fides, spes, ct charitas habent omnia prædicata, quæ ad virtutem theologicam requiruntur, ut ex notione illorum habituum el vir­ tutis theologicæ manifestum est ; ergo. Prob. 2*. pars. Charitas cap. cit. manet in patria sine fide: fides et spes in peccatoribus manent sine charilate: fides tanquam sperandarum substantia rerum est fundamentum spei ; ergo ubique inter has virtutes realis inter­ cedit distinctio, fundata in separabili tale ac priori tale, tanquam evidentibus signis. Prob. 3*. pars. Ut in Deum tanquam finem supernaturalem tendamus, tria requiruntur : Primum est, ut quis ipsum supernaturaliter cognoscat, •quod Iit per fidem; unde ct ad Hebr. 11. G. Oportet accedentem ad Deum cndtre. Secundum est, ut eumdem finem efficaciter intendat, quod fit per 30 I' "î de viri mnis theologicis. spem, juxta illud ad Rom. 8. 23. Ipsi intra nos gemimus, adoptionem filio­ rum Dei exspeelanies... spe enim salvi farti sumus. Tertium est, ut cumi|Ni per allectum conjungatur, quod Iit per charitatem, teste I. Joan, t, 16. (Jui manet in charitate, in Deo manet, el Deus in eo. Ergo (tauciOFCS iimi sunt, quam 1res. Sed ncc sunt plures; nam non potest ulla actio theologica afierri, quæ ad unam ex tribus assignatis nequeat referri ; actus siquidem intellectus circa Deum sub ratione veri, refertur ad /idem : actus voluntatis circa Deum sub ratione nobis boni, reducitur ad spem : idem actus circa Deum sub ratione in se boni, ad charitatem perlinet. 39. Obj. cont. P"‘. part. 1°. Fides, qua creditur homini, et spes, qua pro­ missa humana exspectantur, non referuntur inter virtutes murales, liai recte rationi conforme sil. et viris tide dignis credere, et a fidelibus ac po­ tentibus promissa sperare ; ergo nec fides, qua Deo creditur, ncc spes, qua Dei promissa exspectantur, dicenda; sunt virtutes theologiae. $?. ii 1. Joan. 4. Charilas Deus est, el ex Deo ; ergo charilas non est virtus, sd Spiritus sanctus, qui el Deus el ex Deo esi. Ad ium. R. Disparitas est, quia fides el spes humana ob imperfectionem sui motivi communius non sunt virtutes; auctoritas enim humana, qua fides illa unice nititur, multum fallibilis est et obnoxia errori, qui malum est intellectus : actus vero spei humauæ præterea iudillerens est ad bunilalcni vel malitiam moralem, cum promissa ab homine bona, in quantum ab co proveniunt, plerumque rectius spernantur, quam desiderentur; undehonestas, quæ fidei ac spei humanæ interdum i nesse potest, non adest illisu se, sed solum ex ordinatione cxlrinseca ad finem alterius honestatis. Abler res se habet in fide ct spe theologica, quarum illa infinite Dei sapientiæac voracitati, hæc bonitati ejus ac beneficentiæ innititur; unde periculum abest ne intellectus assensiones non sint certissimæ, aut voluntatis desideria non optima ac honestissima. Ad ina. R. D. Cesaut patientia nostra, sed quo sensu dicitur spiritus. Sed Deus identité est spiritus ; ergo simili modo est charilas : consequenter hæc non est virtus. R. Has et similes locutiones occasionem dedisse errori Magistri Sentev TJAiii.M, qui hanc plirasin metonymicara pro sensu proprio accepit Augu­ stinos enim more Platonicorum, quorum sectam ante conversionem susce­ perat, dicebat nos esse bonos bonitate Dei, amare amore Dei etc., inlelligendu duntaxat, bonitatem, amorem, el ejusmodi prædicata, quibus sumus forma­ li 1er boui, amantes etc., esse participationem quamdam bonitatis clamori: divini, seu rem ab illis participatam. Hinc Ad lum. D. Charilas nostra, ct qua Deum amamus, est formaliler ficus.V, Originaliter, causaliter et participative est ipse Deus C. QU.K SINT VIRÎUTES THEOLOGICÆ. 31 .Id 2““. Disparitas est, quia Deus proprie el formaliler non est spes vel patientia per identitatem, cum nec sperare possit ncc pali ; hinc nequit in sensu Augustini vocari spes nostra aut patientia nostra : neque etiam spes aut patientia, quæ est in nobis, potest dici Deus, scilicet per participationem spei aut palienliæ, quæ in Deo ct Deus sit. E contra Deus dici potest charilas nostra; quia sicut Deus essentialiter est spiritus , sic essentialiter etiam ac nolionaliterestcharitas. I nde D. M. ulsup. Cæterum charilatis divinætam actum quam habitum esse distinctum a Deo, docet S. Aug. pluribus in locis, quorum duo hic inierim sufficiant. Sic enim L. 3. de doct. Christ, c. 10. n. 16. Charitatem, inquit, voco animi motum ad fruendum Deo propter ipsum; et se atque proximo propter Deum. Et L. i. de mor. Eccles, c. 11. n. 19. Virtus illa (charilas) quœ ipsius animi nostri rectissima affectio est, ii in alio est, facit ut conjungamur Deo; si in nobis est, ipsa conjungit. 10. Obj. coni 2am. part. Fides, spes, el charilas habent unum, simplex et indivisibile objectum, nempe Deum ; ergo et una virtus sunt. Conf. I. Omnes perfectiones divinæ conveniunt sub una ratione Divinitatis; ergo virtutes théologie® habent unicam tantum rationem formalem, ac consequenter in­ distinct® sunt. Conf. 2. Sufficit unica virtus theologica, quæ perficiat intel­ lectum; ergo et unica, quæ voluntatem, præsertim cum et unica potentia, nempe voluntas, possit attingere Deum ct ut in sect ut nobis bonum. 11. D. A. Habent objectum realiler unum, simplex et indivisibile C. realiler el virlualiler etiam ac formaliler unum et simplex N. Formaliler autem diversa est ratio quam attingit fides, ab ea quam attingit spes aut cha­ rilas: idem est dicendum de postremis. Ad Conf. rm. I). Cons. Ergo habent unicam tantum rationem formalem gencricam cl specificam .V. Ratio quidem motivi divini facit commune omnibus nomen et esse theologici, non autem esse hujus actus vel habitus ; unde cum aliud motivum sit auctoritas, aliud bonitas vel absoluta vel rela­ tiva, etiam alius consequitur actus cl habitus scu virtus. Ad Conf. 2am. xV. Cons, cx modo dictis ; quia motivum assentiendi habe­ tur unicum ; motivum autem appetendi vel amandi duplex, bonitas nempe Dei respect i va ct absoluta. Ad prob. Disparitas est, quia potentia, utpote ad bona etiam naturalia sc porrigens, latius omnino palet quam habitus : ac proplerca separari a sc ipsa nequit, ut tamen dc habitu charilatis ac spei certum est. Cactorum dc modo agendi connatural! atque ex Scripturis ct Traditione cognito hic loquimur ; unde nostrum non est dispicere, num unus habitus absolute ct simpliciter sufficere possit pro actibus theologicis omni­ bus eliciendis. 41. Obj. coni. 3am. part. Perfectiones divinæ formaliler distincte plures .-uni quam 1res; ergo et plures, imo tot erunt virtutes theologicæ, quoi sunt perfectiones divinæ. Conf. J. Virtutes morales, licet pro objecto for­ mali tantum habeant perfectionem creatam moralem, sunt tamen tribus plures; ergo, cum major sil perfectionum divinarum formai i ter distincta­ rum numerus, [dures quoque sunt theologicæ. Conf. 2. Ad actum fidei requisita pia affectio et judicium crcdibililalis procedunt ab habitibus theologicis; eigohoc ipso emergunt plures virtutes theologicæ; præsertim ■■■■■■■■M· A -Λ'ί·· / DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS. cum duplex videatur statuenda virtus pro intellectu, sicut duplex adest voluntati. I I R. /). .1. Plures sunt perfectiones divinæ, quæ etiam totidem spéciales rationes movendi intellectum ct voluntatem habeant .V. quæ non habeant nisi tres jam sæpius assignatas C. Ad Conf. l,ra R. Eadem disparitas est, quia virtutum moralium motiva non conveniunt in eadem speciali ratione movendi; cum alia specialis honestas reluceat v. g. in conformatione voluntatis subditi cum voluntate superioris, quam in conservatione v. g. vel reparatione juris alieni, cxqui­ bus obedientiam a justitia distinguimus. Accedit, quod virtutes per se infusæ, quales sunt théologie», habeant se per modum potentiœ; unde clad hujus exemplum majorem latitudinem capere possunt; cum acquisii® aut per accidens infusæ, quales sunt morales, id muneris non obtineant. .4d Conf. 2ira. R. .V. .·!. Pia enim affectio immediate et directe non respicit Deum,sed honestatem credendi Deo revelanti : judicium autem credi bili talis naturale esse potest, nec perfectionem increatam attingit. Adprob. Disparitas est, quod circa verum intellectus non possit per virtutem versari nisi assen· tiendo ; assensus autem circa supernaturalia nequeat haberi nisi per fidem vel formalem vel objeclivam , quarum postrema ex dictis theologica non est. Voluntas vero circa bonum duplici ratione, bonitati scilicet absolut® el respective congruente occupatur, ad quarum unam reliquæ actiones quæcumque tanquam partes subjectivae referri possunt. Qv.eres : Quce sit fidei proprie huc pertinentis notio? 12. Nota. Minus varia, min usque disputationi subjecta est spei ac charitatis acceptio, quam usurpatio fidei. Apud Scriptores profanos fides latius sumitur pro quacumque opinione aut persuasione, et hinc dicitur oratio apta ad faciendam fidem; a Scriptoribus etiam sacris multipliciter usurpa­ tur. Nam 1°. sumitur pro dictaminc conscienti», seu practice de rebus agen­ dis judicio, uti ad Rom. 14. 2.3. Quod non est ex fide, peccatum est. 2°. Pro fidelitate, quæ est virtus ad voluntatem pertinens, cui praebet constantiam in servandis promissis et implendis pactis, juxta illud Levit. G. 2. Qui nega­ verit proximo suo depositum, quod fidei ejus est creditum etc. Et Eccl. 27.17. Qui denudat arcana amici sui, fidem perdit. 3°. Pro fiducia; uti accipitur in Jac. 1. G. Postulet autem in fide, nihil hæsitans. Hæc ροιτο fides ex ipsa Haere­ ticorum doctrina non ad intellectum sed ad voluntatem pertinet, ac fides promissionum appellatur; estque vel confidentia firma de promissis jam obtentis, vel firma spes de eis obtinendis : unde fiducia supra erroneam credulitatem nixa conjungitur cum spe, Job. 8. 14. Spes hypocrita peribit, et sicut tela aranearum fiducia ejus. 4°. Pro voracitate, quæ etiam est virtus moralis voluntatem inclinans, ut, quando aliis loquendum est, verba vel signa externa conformet interno judicio. Hoc sensu deJudæis Jcrcm. 7. 28. Periit, inquit, fides de ore eorum. Et a contrario Christus Apoc. 19. H. Vocabatur fidelis et verax, o’. Pro objecto credendo ; ut Apoc. 2. 13. .Von negasti fidem meam. Et in Symbolo Athanasii dicitur : Hæc est fides Catho­ lica etc. 6°. Denique pro assensu intellectuali propter auctoritatem aut veracitatem loquentis sive attestante, uti sumitur ad Hebr. 11.3. Fide intelli- «jO.E SINT VIRTUTES ÏIIEOLOGlCÆ. 33 gimus aptata esse secula verbo Dei. Atque hoc sensu profanis Scriptoribus etiam maxime usitatum est vocabulum, dum dicunt alteri vel alterius di­ dis fidem luibcri. Non equidem disputamus qmenam ex his usurpatio magis propria el primaria sil; sed quænam conveniat illi, qiifli ad justificatio­ nem cl salutem in Scripturis asseritur necessaria, cldc qua sola hoc Tra­ ctatu agitur. Heterodox i per fidem hanc intclligcndarn putant/frtaam ; Ca­ tholici contra assensum intellectualem, cl ab illa volünlaterri perficiente virtute distinctum. 13. Dico. Fides ad justificationem ct salutem requisita debet esse assensiis intellectualis, libere elicitus, et veritati rcvelalæ præslitus propter auctori­ tatem Dei revelantis. Drub. Postquam Apostolus in fine c. 10. ad Hebr. dixisset, justum cx fide vivere: el pro eadem Hcbræos mulla pertulisse, sic fidem definit aut descri­ bite. II. v. 1. Est autem fides sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium. Græce : εστι οε πίστις έλζ'.ζομ,ενων ύποστασις πραγμάτων ^εγχοςού βλε-ομένων. Ubi ύποστασ'.ς si sumatur pro substantia, significat fundamentum et basin rerum sperandarum ; sicut substantia idem dicitur, ac quod substat accidentibus, eaque sustentat : si vero sumatur pro subsi­ stentia cl existent ia, denotat fidem facere, ut illa, quæ nondum existant ct sperantur, ob certitudinem fidei quasi subsistentiam accipiant in inlelleclu cl mente fidelium; quemadmodum insinuat Apostolus ibid. v. 27. Hac fide Moyses invisibilem tanquam videns sustinuit. Έλεγχο; autem idem est ac demonstratio ct convictio, ut cx Aristotelis inscriptione dc sophisticis Elen­ chis, et S. Aug. L. 13. deTrin.c. 1. aliisque patet ; quod ideo dicitur dc fide divina, quia quæ fide divina credimus, mullo magis ccrtiusque nobis sunt persuasa, quam quæ sensu, ratione ac demonstratione nobis persuadentur. Jam vero cx terminis liquet, fundamentum sperandarum rerum, vel etiam sperantium, ut legil S. Augustinus, esse distinctum a spe ct fiducia; subsi­ stentiam rerum in intellectu, demonstrationem, convictionem ct persuasio­ nem ad potentiam cognoscilivam ejusque assensum spectare. Ergo fides, de qua hic est sermo, quæquc ad salutem conducit, ad intellectum pertinet; maxime cum Apost. mox v. 3. subjiciat : Fide intelligimus aptata esse secula verbo Dei. Conf. 1. Plures sunt textus fidei salutaris mentionem facientes, quiadeo manifeste eam ad intellectus actum referunt, ut nonnisi ineptissime de liducia inlelliganlur. Sufficiant aliquot ex cpisl. ad Rom. ubi c. 4. v.20. ct2l. Abraham confortatus est fide dans gloriam Deo, plenissime sciens, quia qua­ cumque promisit, potens est facere. Item c. 10. 10. Corde creditur ad justi­ tiam; ore autem confessio fit ad salutem. El infra : Ergo fides cx auditu, auditus autem per verbum Christi etc. Conf. 2. Fides manifeste in Scriptura sæpius distinguitur a liducia seu spe roborata, 1. ad Cor. 13. Nunc autem manent fides, spes, charitas, tria hæc: ad Eph. 3. 12. In quo habemus fiduciam, et accessum in confidentia j>cr fidem etc., spes aut fiducia asseritur fundari in fide, non autem osse ipsa fides. Ex his colligitur, fidem habitualem esse virtutem theologicam, quæ elevat eldisponit intellectum ad firmissimum, licet non evidentem, assensum veritatibus a Deo revelatis pnebendum, propter auctoritatem Dei loquentis. jv. p. y. P. 31 DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS. ARTICULUS 111. AN DENTUR ET EXISTANT VIRTUTES TllEOLOGIC.E? H. Xota. Alia est quæslio : an dentur virtutes théologie®? alia hæc: an virtutes théologie® parvulis infundantur in Baptismo? Postrema hæc quæ­ slio varias epoebas habuit ; nam 1°. ut ex cap. Majores de Baptismo palet, inter Theologos scculi decimi tertii (tam enim Innocentius III. quam IV., quorum alterutri a diversis illud capitulum tribuitur, hoc seculo, ille sub initium, hic sub medium Petri Cathedram obtinebant) ulrinque probabile erat, virtutes in Baptismo infundi aut non infundi. 2°. In Concil. Viennensi sub Clemente V. an. 1311. celebrato, acceptata fuit ab eodem Pontifice sen­ tentia affirmans, tanquam probabilior et dictis Sanctorum ac Doctorum Modernorum Theologia magis consona et concors ; ut refertur in Clcm. un. de sum. Trin. ct fide Cath. §. 3. 3n. Demum eadem affirmativa in Cone. Tridextino an. 1363. finito, absolute asserta fuit, ut in probatione theseos ostendetur. E contrario Theologorum unanimis fuit semper sententia dari virtutes theologicas; nam quamvis de infusione virtutum in Baptismo par­ vulis asserenda olim dubitatum fuerit, tamen Theologorum invenitur nemo, qui eas adultis negaverit; imo cum contra sentientium rationes ad parvulos duntaxat spectaverint, ct Innocentii s ac Clemens quæstioncm ad eos solos restrinxerint, hoc ipso colligere datur, nullam inter Theologos discrepantiam fuisse de extantia virtutum in adultis. Nec refert, Magistrum Sententi.uux fuisse opinatum, charitatem non osse virtutem infusam sed Spiritum sau­ cium. Imprimis enim is fidei ac spei habitus concessit esse infusos, ideoque minus cohaerenter de charitate est luculus : deinde vero constat hanc fuisse solius Magistri opinionem, quam reliqui omnes minimum ut improbabilem et absurdam impugnabant. 45. Dico. Dari virtutes theologicas certius est, quam ut sine temeritate negari possit. Prob. L Ev Scriptura. qnæ universim de virtutibus infusis sic loquitur 2. Pel. 1. 3. et 4. Quomodo omnia nobis divinæ virtutis suce, qua ad vitam et pietatem donata sunt...., per quem maxima ct pretiosa nobis promissa donavit, ut per hæc efficiamini divinæ consortes naturæ; spccialim vero de theologicis 1. ad Cor. 13.13. et singulariter de charitate ad Rom. 5. 3. Hæc enim licet non incongrue explicari possint de actibus, negari tamen nequit, ea æque, imo principalius esse inlelligcnda de virtutibus. Nam 1°. pro­ priissime illis convenit, quod sint participatio divinæ virtutis ad vitam et pietatem donata; cum sint principia intrinseca ct permanentia eurum actuum, quibus Christiane vivitur ct pietas maxime exercetur. 2°. Convenit, quod sint promissa seu dona maxima ct pretiosa, per qnæ divinæ efficimur consortes naturæ. Licet enim gratia sanctificans, quam Tridentium uni­ cam nostræ justificationis causam formalem appellat, sil hujus divini con­ sortii forma quasi essentialis, ideoque vehit natura in ordine supernatu­ ral·; ad idem tamen consortium pertinent quoque virtutes, tanquam partes illum integranto, atque ad hoc ordinal®, ut qui per gratiam divinæ factus .* :·. t * A 4' AN DEMUR ET EXISTANT VIRTUTES TIIE0L6G1C.E. Λ<> est consors naturæ, fiat per virtutes intrinsece potens ad operationes divi­ nas constanter eliciendas; quod ipsum videtur indicare Trid. dum justifi­ cationem definit osse sanctificationem et renovationem interioris liorninis |ht susceptionem grnliffi ct donorum, hoe est, virtutum. 3°. Quod sint dona stabilia et permanentia, qualia significare videtur Apostolus, dum ait : nunc autem manent. Quid enim obstat, quominus το manere intelligatur proprie dc mansione physica, qua res semel existons secundum suam entitatein perseverat longo tempore, aut polit, quantum est de se, perseverare; id quod habitibus, non actibus convenit. t°. Cum hæ virtutes causam non habeant, nisi solum Deum; ut cx hactenus dictis colligitur ct supponitur : magis virtutibus convenit illud dc charitate pronuntiatum : Diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, quam actibus; hi enim non fiunt in nobis a solo Deo, sed simul a nobis physice ct moraliler efficiuntur. Prob. II. Ex Concilio Trident., quod, postquam Scss. G. c. G. dixisset, adultos ad justificationis gratiam in Baptismo recipiendam se disponere per actus fidei, spei, dilectionis et alios, mox in capitis septimi initio declarat, hanc dispositionem consequi justificationem, quæ non sit sola peccatorum remissio, sed ct sanctificatio ct renovatio interioris hominis per volunta­ riam susceptionem gratiae ct donorum. Hujus porro causas finalem, efficien­ tem, meritoriam et instrumentalcm ubi explicasscl, pro formali statuit donum creatum, quo per Spiritum sanctum in cordibus diffuso, in nobis recepto, et nobis inhaerente justi liamus, renovemur spiritu mentis nostra·, et non modo reputemur, sed vere justi nominemur et simus, secundum mensuram quam Spiritus sanctus partitur singulis, prout vult, et secundum propriam cujuscumque dispositionem ct cooperationem. Tum ita subjungit : Inde in ipsa justificatione cum remissione peccatorum heve omnia simul infusa accipit homo per Jcsum Christum, cui inseritur, fidem, spem, et charilatem. E.x his patet 1°. fidem, spem, ct charitatcm, quas asserit Concilium in justificatione infundi, non esse actus, sed dona ab actibus distincta; quia dc actibus dixerat cos esse dispositionem ad justificationem ct donorum susce­ ptionem ; actus autem nec sunt dispositio ad se ipsos, uti per se claret; nec ad alios similes actus ab adultis in ipsa justificatione eliciendos; quia nullos actus intervenire necessario Concilium exigit praeter cos, qui justificationem procedunt ut dispositio. Patet 2°. eosdem non esse dona transeuntia, sed permanentia aut permanentor inhærenlia ; tum quia Can. 28. dicitur : Si iptis dixerit, amissa per peccatum gratia, simul ct fidem amitti ; aut fidem quæ remanet non esse veram fidem, licet non sit viva...; anathema sil : tum quia, si essent transeuntia, forent vel actus, vel auxilia ad actus : primum dici non posse, modo ostendimus : nec secundum locum habere ex hoc ipso sequitur; cum auxilia transeuntia requirantur unice ad actus, et quidem tunc duntaxat quando illi sunt exercendi soleant infundi. Patet tertio, illas proinde esse virtutes seu habitus operatives actuum supernaturaliuni fidei, spei, ct charilalis : siquidem alias dari ratio non posset, cur dona vel permanentia vel necessaria sint. Prob. III. Ex auctoritate Patrum, ad quam provocavit Clemens V. supra cit.$ dum,sacro approbante Concilio, duxit sententiam, tanquam dictis Sancturum magis consonam, esse eligendam, quæ dicit tam parvulis, quam adultis com <1 11 I ■' 36 bÈ vinTvimus i'HEolugicis. ferri in baptismo informantem graliam et virilités. Alii porro eorum, quamvis generaliter de virlulibiis infusis aut specialiter de moralihtis loquantur, quin disertam theologicalum mentionem laciant, censendi sane non sunt has utpote nobilissimas vel ignorasse vel negasse : alii apcrlc theologicarum meminerunt, e quorum numero unus hic sufficiat S. Grêc. in Ezcehiel. L. 1. hom. ‘5. η. II. cujus verba e. II. Dist. 2. de l’œnit. reci­ tantur : In sanctorum cordibus juxta quasdam virtutes (Spiritus sanctus) semper permanet : juxta quasdam vero recessurus venit, ct venturus recedit. In fide etenim, spe atque charitate, el in bonis aliis, sine quibus ad cwlcslem patriam non potest perveniri.... perfectorum corda non deserit. In prophetice vero virtute, doctrine? facundia, miraculorum exhibitione, electis suis ali­ quando adest, aliquando se subtrahit. Prob. IV. Ex auctoritate Theologorum, quorum unanimis in malena dogmatica consensus, qualem adesse proxime notavimus, vini habel algumenti moraliter certi. Prob. Γ. Ex ratione : parlim quod homo gratia sanctificante instructus sit, in ordine gratiæ et ad Deum, tanquam finem suum ultimum supcniaturalem, secundum naturam perfectus et dispositus, per eamdem graliam factus naturæ divinæ consol's, filius Dei adoptivus ct ætcrnæ gloriæ haeres: parlim quod, donec adhuc est in statu viæ, per actus fidei, spei ct charitatis supcrnaturalcs ad eumdem finem tendere debeat : hinc vero maxime credi­ bile sit homini ejusmodi dari principia horum actuum non cxtrinscca duntaxat et mere transeuntia, sed etiam intrinseca ct permanentia. Sicut enim homini connaturaliter debentur talia principia suarum operationum, quibus tendit in finem suum naturalem; sic eliam, cum gratia sanctificans in ordine supernatandi habeat se per modum naturæ, ratione illius homini connaturaliter debentur eadem principia operationum, queisad finem suum supernaluralem feratur. His vero concessis, patet 1°. ex supra dictis, quod ejusmodi principia neque insint homini a natura, neque ab eo naturaliter acquiri possint; unde consequitur ea infundi debere a Deo : 2°. quod ca saltem omnia non sint realiter cum gratia sanctificante identificata. 46. Obj. Virtus definiri consuevit dispositio perfecti ad optimum; ita ut per το optimum intelligatur finis virtutis: per το perfecti denotetur subje­ ctum, quod secundum naturam dispositum est ad virtutis finem. Sed non datur dispositio perfecti sic expositi ad optimum seu finem villulis thcologicæ cl supernaturalis; ergo. IL I). M. Ita ut per τό perfecti intelligatur subjectum, quod secundum naturam vel essentialiter vel mere participative acceptam est dispositum ad finem virtutis C. ut intelligatur subjectum, quod secundum naturam essenti.ililer sumptam est dispositum .V. S. Tn. I. 2. q. 62. a. 1. ad I. sic ait: Dicendum quod aliqua natura potest attribui alicui rei dupliciter. Uno modo essentialiter, uti v. g. homo ca suis intrinsecis est animal rationale; et sic hujusmodi virtutes theologica! excedunt hominis naturam, .ilio modo parti­ cipative: sicut lignum ignitum participat naturam ignis, ct sic quodammodo fit homo particeps naturæ dirime : cl sic istœ virtutes conveniunt homini secundum naturum participatam. Itaque homo est ad finem virtutum theo­ logicarum dispositus secundum naturam participation; quia supponitur ΛΝ DENTUR ET EXISTANT VIRTUTES TIIEOLOGICÆ. haborc graliam sanctificantem, cui, tanquam naturæ, in suo ordine tum linis supernaturalis, Ium media ad eumdem finem connaturaliter debentur: non aulem secundum naturam essentialem præcise, quia in hac nonnisi dispositio mere negativa, seu capacitas quædam passiva, et pura non repu­ gnantia habetur id illi gratia conferatur, et hac mediante infundantur uilulcs; per quod dillerl homo a creaturis non rationalibus. Inst. 1. Virtutes theologicae in parvulis sont otiosæ; in adultis voro nec nocessariæ sunt ad actus theologicos; cum Deus naturaliter innotescat hominibusul finis ultimus ac summum bonum, adeoque affirmari, deside* rari et amari possit : nec ad actus supcrnaturalcs ; quia hi a peccatore habi­ tibus carente, tanquam dispositiones ad justificationem, connaturaliter eli­ ciuntur. B. Quoad lum. 1). In parvulis sunt otiosæ per se ct ex natura virtutum N. per accidens et ex defectu conditionis parvulorum C. Sicut plures aliæ facultates eliam a natura parvulis insunt, quamvis illis per accidens in ea ælate uti nequeant : sic eliam ubi parvulis gratia sanctificans necessaria ad salutem infunditur, tunc tanquam naturam in ordine supcrnalurali conse­ quuntur virtutes su pern a tu rales ut proprietates aut perfectiones connaturales; quod vero his habitibus parvuli uti per ætatem nequeant, per acci­ dens similiter est spectata natura virtutum. Quoad 2um. D. Non sunt necessariæ ad actus theologicos naturales C. supernalurales et anlonomaslice tales .V. Deus lumine naturæ nobis duntaxat innotescit ut naturæ auctor, per fidem aulem ut auctor gratiæ ac gloriæ ; si­ militer homo ex natura sua præcise ordinatur ad Deum ut finem naturalem; litantem feratur in Deum ul finem supernaluralem, requiruntur virtutes supernal n rales. Quoad 3“'“. Non sunt necessariæ simpliciter et absolute adactus supernaluralesC. connaturaliter .V. vel subd. connaturaliter imperfecte et secundum quid C. perfecte ct omnimodo connaturaliter .V. Potest quidem peccator habi­ libus carens dici connaturaliter operari, præcise spectando actus supernaturales, quatenus ad illos habendos sufficit potentiam osse elevatam per princi­ pium actibus proportionatum : omnimode tamen aut perfecte connaturaliter non agit, spectando simul ipsum subjectum. Ad hoc enim requiritur impri­ mis, ut subjecto insit forma, cui, vehit naturæ, in suo ordine debeantur tam actus ipsi quam proxima horum principia : deinde ut ca principia sint talia, qualia connaluralis formæ hujus exigentia postulat. Cum ergo peccator ante justificationem hac forma, nempe gratia sanctificante, careat; eadem vero in justo existons connaturaliter potat principia intrinseca ct perma­ nentia supcrnaturalium actuum : sequitur a peccatore non posse connalnralilcr proprie elici actum supernaluralem ; imo no. a justo quidem conna­ tural iter elici, nisi in quantum operatur dependentor ab habitu infuso. Inst. 2. Pelagiani gratiæ habitualis ct supcrnaturalium habituum necessi­ tatem negarunt probabiliter; nec unquam tamen cam ob rem leguntur reprehensi a Conciliis vel Patribus; ergo neque agnita ab his fuit eorum existcnlia. II. .V. Cons. Pelagiani adeo gratiæ habitualis et virtutum cxistonliain aperte non impugnarunt, ul maxime eamdem cum Catholicis loquendi formulam Jlic usurpaverint : Patres vero et Conçu n non habebant cur ad illam vir- M J 5 H de virtutibus theologicis. tutum e.xistentiam profitendam illos urgerent. Cum enim controversia inter ipsos versaretur solum do necessitate gratia· ad opera salutis in communi tum ante tum post justificationem, atque hinc etiam ad Initium fidei primamque ad fidem conversionem ; Patribus nec occasio nec necessitas fuit expressius asserendi aut urgendi gratia? sanctificantis cum infusis virtutibus extantiam : siquidem ha‘c gratia ante conversionem ad fidem non datur, neque virtutes etiam sine illa et ante justificationem infunduntur. Inst. 3. Trid. abstinuit in doctrina sua num. 45. recitata a vocibus vir­ tutum, habituum aut permanentia) ; ergo nec cx eo certi aliquid eruitur. B. Ex dictis clare patet rem et sensum qnæstionis nostræ salis fuisse a Tbidentino determinatum ; cui accedit quod , cum Tridentinum indefinite ac sine distinctione inter parvulos et adultos declarat unicam causam for­ malem nostræ justificationis, quam antecedenler dixerat osse sanctificatio­ nem per susceptionem gratia? et donorum, esse justitiam inhærcntem et in homine receptam, indeque infert fidem, spem et charitatem in justificatione infundi, quod, inquam, idem argumentum tractaverit, quod Cone. Vien­ nense, facta etiam virtutum mentione, proposuerat. Cur vero abstinuerit ab his vocibus, rationem forsan dare poterat verbale potius quam rcale dissi­ dium Theologorum circa nonnullas habituum et virtutum proprie talium conditiones, quibus assertis vel negatis consequenter asserendum vel negan­ dum erat fidem, spem etc. esse virtutes aut habitus proprie dictos ; tametsi certum foret eas esse dona infusa ab actibus distincta et permanentor inliærentia. Itaque cum prior illa quæstio omnino metaphysica sit cl ad Philo­ sophos spectet, non erat cur Concilium eam determinandam sumeret. inst. 4. Si valerent argumenta a nobis allata, probarent sententiam no­ stram de virtutum infusione in justificatione esse de fide: consequens vitie­ tur a nobis non admitti ; ergo. II. Transmissa M. a nobis dissimulari min. Communior inter Theologos sententia est, ante Tridentinum non fuisse communiter receptum in Eccle­ sia, ut certum fidei dogma, quod 1res illa.· virtutes in justificatione infun­ dantur; eo quod nec Scripturas nec Patrum auctoritas adeo clara sit, ut, sine alia Ecclesiae declaratione vel definitione, ad certam fidem faciendam per se sufficiat : post Tridentinum vero neque inter Theologos convenit esse dogma a Concilio hoc definitum, negantibus id scilicet Soto, Cano, Medina, Βλννεζ, Vasquez etc., affirmantibus vero Suarez, Valentia, RipaldA et Hecentioribus communiter. Hanc litem ut minus necessariam aliis diri­ mendam relinquere, et certitudinis gradu i a nobis asserto acquiescere ['as­ sumus : præsertim cum ea ad praxin parum referat; siquidem utrinque oriatur fere moral i ter eadern obligatio non contradicendi, adeo ut qui rem ipsam pertinaciter negaret, vel notam vel suspicionem saltem non effugere censeretur erroris. Quæres I. J/ι Virtutes Theologicas infundantur simul in justificatione? M. Nuta. Quœritur an sicut charitas nunquam infunditur nisi in justifi­ catione, sic neque fidei aut spei habitus extra illam infundatur, licet quis per actus fidei et spei ad illos habitus se disposuerit. In hac qu.TsIinneprima sententia statuit habitus illos s/ppe infundi sine gratia sanctificante et cha- AN 9IMUL INFUNDANTUR VIRTUTES 7ÏIE0L6C.ICÆ!, 39 Hiate, nempe ante justificationem ol slatim post elicitos actus : ita Suar. Vasq. Valent, et alii. Secunda tenet cos, licet non infundantur sinecharitate extra sacramentum, infundi tamen in baptismo suscepto cum fide quidem et spe actuali, sed simul cum obice ad gratiam ; ita Su rus, Aiuiagon. et pauci alii. Tertia negat unquam infundi habitus fidei et spei, sine gratia sanet ilicanteel charitale : ita communius Auctores, cum quibus •W. Dico. Fides ac spes nunquam infunduntur extra justificationem et seorslm a gratia sanctificante et charitale : adeoque virtutes theologiae infun­ duntur simul in prima justificatione adultorum teqiie ac parvulorum. Troi). I.\'a Auctoritate. Cone. Tridentinum, post enumeratas dispositiones, ijirvad justificationem praeparant, atque inter illas etiam actus fidei clspei recitatos, e. 7. subdit : Hanc dispositionem seu préparai tonem justificatio ipsa consequitur : qua' non est sola peccatorum remissio, sed ct sanctificatio rt renovatio interioris hominis per voluntariam susceptionem gratiœ et dono­ rum: per hæc autem dona ibidem intclligi habitum fidei, spei et charilatis, ostensum est; ergo infusio habitus fidei v. g. non filex sola dispositione fidei actualis; sed ex eadem dispositione, qua fil justificatio. Idem ibid, sub­ jungit : Hanc fidem ante Baptismi sacramentum, ex Apostolorum traditione, catechumeni ab Ecclesia petunt, dum petunt fidem, vitam ceternam prœstanlent: Sed catechumeni non petunt ab Ecclesia fidem actualem, quam jam habent; ergo dum petunt Baptismum petunt fidem habitualem; ergo luce non infunditur priusquam justificentur. Conf. 1. Ex Cone. Viennensi, quod supponens infundi adultis in bap­ tismo gratiam et virtutes, idem etiam probabilius dicit evenire in parvulis. Conf.%. Ex I).Thoma, qui I. 2. q. (>2. a. 4. in 0. docet quod , licet inter actus lidei, spei ct charilatis detur ordo prioris et posterioris, id tamen non sil inter habitus; nam habitus, inquit, simul infunduntur. Prob. II. Ex Ratione. Baptismus habet perse virtutem et efficaciam infun­ dendi adultis habitum fidei: sed hanc virtutem non haberet per se, si fides actualis esset sufficiens dispositio ad infusionem habitus fidei ; ergo. Maj. est certa ex dictis, præsertim cum Viennense hanc rationem pixeinittat: Yos attendentes generalem efficaciam mortis Christi, quee per baptismum applicatur pariter omnibus baptizatis etc. Min. prob. Baptismus per se exi­ git in adulto ut prius credat, quam ad illum accedat; ideoque baptizandus jubetur prius profiteri fidem juxta praeceptum Domini : Docete omnes gentes, baptizantes eos etc. Hem Qui crediderit et baptizalus fuerit ; ubi prius actualis fuies exigitur, quam homo baptizetur; ergo si fides actualis sufficeret, tanqnam dispositio ordinaria, ad infusionem habitus ; per se loquendo semper infunderetur habitus adultis ante baptismum, et baptismus per se non haberet virtutem infundendi adultis habitum fidei. Si ais 1°. Postquam Trid. 1. c. dixisset, virtutes theologicas homini in justificatione infundi, hæc subjicit : Nam fides, nisi ad eam accedat spes et rharilas, neque unit perfecte cum Christo, neque cor/mris ejus vivum mem­ brum efficit, Ergo supponit posse prius eam haberi, quam reliquas virtutes. 2·. S. An;. L. 1. ad Simplic. Q. 2. n. 2. In quibusdam, inquit , tanta est gratia fidei, quanta non sufficit ad oblinendum regnum calorum, sicut m catechumenis, sicut in ipso Cornelio antequuin Sacramentorum participatione Μ Ι>Ε VIHTCTini-S THEOLOGICIS. incorporaretur Ecclesia : in quibusdam vero lania est, ut jam corpori Christi et sancto Dei templo depalentur. I). Thomas autem 2. 2. q. Ii. a. 2. ad .Lait : Dicendum, 6. Trid. Sess. 6. c. 10. i la disserit: Sic ergo justificati et amici Dei ac iluineslici facti, euntes de virtute in virtutem renovantur, ut Apostolus (2. ad Cor. 4.16.) inquit, de die in diem; hoc est, mortificando membra carnis sua·, d(.ul Rom. 6. 19.) exhibendo ea arma justitia· in sanctifiedtionem, per obserraliuncin mandatorum Dei et Ecclesia}, in ipsa justitia per Christi gratiam accepta, coopérante fuie, bonis operibus crescunt, atque magis justificantur, sicut scriptum est (Apoc. 22.11.) Qui justus est, justificetur adhuc. Et iterum (Eccii. 18. 22.) A e verearis usque ad mortem justificari. Et rursus (Jac. 2. 24.) Videtis: quoniam ex operibus justificatur homo, et non ex fide tantum. Hoc tero justiliai incrementum petit Sancta Ecclesia, cum orat : Da nobis, Domine, fdri.spei, et charitalis augmentum. Item ibid. Can. 24. ila definiens: Si ipiis dixerit, justitiam acceptam non conservari, neque etiam augeri coram Deo per bona opera; sed opera ipsa fructus solummodo cl signa esse justifica­ tionis adeptœ, non autem ipsius augendœ causam ; anathema sit. Si ais 1°. Virtutes per se infusæ sunt potentias : potenliæ vero non viden­ tur posse intendi; ergo. 2°. Virtutes illæ non remittuntur; ergo ncc inten­ duntur. Ad 1UID. R. Axioma minoris valere de potentiis physicis ac naturalibus, quæ communius sunt indistinctæ a substantiis; non voro oblinere locum in supernaturalibus, quæ sicut ct ipsa natura in ordine supernatural!, nempe gratia sanctificans, ad genus accidentis pertinent. Jam vero si sanctitas suscipiat incrementum, ct dari etiam possit inajor naturæ divinæ partici­ patio, consequens est et gratiam sanctificantem et virtutes infusas, quibus .‘•inclitas et naturæ divinæ participatio continetur, intendi posse. /trfS*®. R. Quamvis remissio virtutum perse infusarum absolute loquendo non repugnet ; in hac tamen providentia ejusdem causa assignari nequit: per peccatum mortale enim virtutes illæ non remittuntur sed amittuntur; [■er veniale autem, sicut non remittitur gratia sanctificans, utpote cui non et oppositum, sic neque virtutes. E contrario causa non quidem physica sed moralitcr meritoria tam infusionis quam intensionis et grati® et virtutum Labetur cx Tridentino jn actibus salutaribus. DE VIRTI’Tini'S THEOLOGICIS. 51. Dico II. Virtutes lheologicæ augentur illis actibus, quibus augetur gratia sanctificans. Prob. Ex Trident, c. 10. citato patet idem esse incrementum virtutum theologicarum, quod est incrementum justitiæ ; ergo ct u Irumque per eos­ dem actus fieri sequitur. Conf. P Quando infunditur gratia sanctificans, etiam infunduntur vir­ tutes; ergo pariter quando illa augetur, hæ etiam intenduntur; quia sicut gratia v. g. intensa ut duo exigit virtutes ut duo , sic et gratia ut quatuor exigit virtutes ut quatuor, quibus integretur; quandoquidem quo perfectior est natura, eo perfectiores etiam sint proprietates, qu® illam consequuntur. Conf. 2. Ex S. Thoma, qui eamdem rationem insinuat p. 3. q. 89.a. 2. in 0. ; nbi cum præmisisset, graliam letbali peccato amissam interdum secundum motum liberi arbitrii in poenitentia intensiorem vel remissiorem recuperari in magna, interdum in minore intensione, subjungit : Et eadem est ratio de virtutibus, quæ ex gratia consequuntur. Si ais 1°. Per actus fidei in peccatore augetur habitus fidei, quin augea­ tur gratia sanctificans. 2°. Per actum meritorium, v. g. religionis, majus augmentum fit virtutis religionis, quam aliarum. 3*. Homo justus non red­ ditur per quemlibet actum salutarem magis fidelis ; ergo nec per solos nec per omnes actus, quibus gratia augetur, intenduntur virtutes per scinfusæ. Ad Ie®. R. _Y. A&s. Actus enim supernalurales etiam fidei sicut in pecca­ tore non præstant, ut infundatur virtus supernaluralis fidei, sic napie ejusdem pnebent incrementum : facilitas ex frequentatis hujusmodi actibus in peccatore nata nec ab habitu supernatural! intenso, nec a recens infuso oritur, ut num. 29. dictum est. d(/2um. R. .V. .4$«. Quia virtutum actus non augent proprios habitus causaJitate efficienti aut dispositione physica, sed morali ac meritoria, qua augent gratiam sanctificantem : postrema autem causalitas æqualem habet propor­ tionem cum omnibus virtutibus; quia hanc habent cum virtutibus me­ diante gratia sanctificante, quam actus meretur, et ilte necessitate æquali sequuntur. Ad 3um. R. .V. vel D. .1. Non redditur magis fidelis habilualiter A’. actualiter C. Sicut homo per baptismum potest constitui simpliciter fidelis, quamvis fidei actus non præcesscrit : sic ct potest fieri magis fidelis, quin actualem fidem eliciat. Qc.eres HI. In quibusnam subjectis non maneant Virtutes Theological 52. Nuta. Virtutes lheologicæ dupliciter possunt desinere in subjectis: 1°. ex oppositione peccati, destructionem virtutis vel expulsionem exigentis: 2°. ex cessatione objecti materialis aut formalis, vel alterius cujuscumque conditionis requisite defectu. 53. Dico I. Charilas amittitur per quodvis peccatum mortale: fides vero et spes non per qitodcumque, sed per mortale directe contrarium. Prob. P. pars. Tridenlinum Sess. G. c. 15. Asserendum, inquit, est non modo infidelitate, per quam ct ipsa fides amittitur; sed etiam quucu nupte alio mortali peccato, quamvis non amittatur fides, acceptam justificationis 'jra- • - I AN AMITTANTUR VIRTUTES THEOI.OGICÆ, 43 Horn amitti. Sed sive charilas cum mullis dicatur esse eadem cum gratia sancliflcanlo, sive dicatur juxta phires al» ca esse distincta, juxta omnes tamen charilas amissa gratia amittitur ; sicut hæc singulariter a Tridcn-s tino dicitur infundi cum gratia, dum ibid. c. 7. ait : Id tamen in hac impii justificatione /it, dum Sanctissima) Passionis merito per Spiritum sanctum charitas Dei diffunditur in cordibus eorum (pii justificantur, atque ipsis iuhœrel; ergo. Prob. 2\et 3*.· pars, de fide, ex eodem c. io. recitato, ex quo clarum est aliquod peccatum dari, quo non amittatur fides ; et fidem infidelitate amitti. Accedit pro parte 2’. ejusdem Concilii eadem Sess. sancitus Canon 28. : Si quis dixerit, amissa per peccatum gratia, simul et fidem semper amitti, aut friem quæ remanet non esse veram fidem, licet non sit viva ; aut eum, qui friem sine charitate habet, non esse Christianum ; anathema sit. Quod spem allinet,idem statuunt communiter Auctores ex paritate rationis; qui consen­ ts hic, ubi res potissimum decidenda est ex auctoritate, per quarn nobis innotescit voluntas Dei, optimi argumenti loco sufficere potest, quod spes etiam non destruatur, nisi vel destructa fide, cui tanquam fundamento inni­ titur. vel admissa desperatione, quæ spei immediate est contraria. Porro ratio congruentiai pro 2a. parte est ; quia fides ac spes sunt initium et radix conversionis, per quas nempe iit adversus peccata motus praeparatio, dc qua Trid. ibid. c. C. : pro 3S. autem parte est specialis oppositio infidelitatis et desperationis contra fidem ac spem, quæ proinde etiam hominem reddit illis habitibus supernaturalibus specialiter indignum. 51. Dico II. In Beatis remanet charilas ; cessat autem fidos, ac spes. Prob P. pars. Quia in coelo æque ac mullo magis charilas potest elicere suos actus, et 1. ad Cor. 13. 8. Charilas nunquam excidii ; in quem locum S. Hier, ait : id est, ipsa sola permanet in futuro ; S. Chrvsost. autem hom. 34. in cap. cit. n. 3. docet, Apostolum extollere charitatem supra fidem, eo quod ipsa semper duret, imo post mortem in futuro crescat : in quo conso­ nantes habet S. Aug. Ansel. ct alios. Prob. 2\ pars. Quia ibid. v. 9. dicitur: Ex parte enim cognoscimus et ex parte prophetamus : cum autem venerit quod perfectum est, evacuabitur quod exparte est, h. c. cum venerit visio inluitiva divinæ essentiæ in patria, ces­ sabit cognitio imperfecta fidei, ut explicant Patres ct Interpretes. Cui acce­ dit v. 12. Nunc cognosco ex parte, tunc autem cognoscam sicut et cognitus fam: ubi claram cognitionem obscurae, et sic lumen gloriæ habitui fidei successurum esse, indicatur. Ratio ulterior est, quia obscuritas fidei non stat cum inluitiva evidentia tum objecti materialis tum formalis; unde ct 2.Pelr. 1. 19. dictum est dc fide: Lucerna lucens in caliginoso loco, donec dies elucescat, et Lucifer oriatur. Prob.3a. pars. Quia dum S. Paulus 1. c. addit: Nunc autem manent fides, spes et charilas, per particulam autem videtur innuere diversitatem status 'iæ, in qua manent tria hæc, a statu patriæ, in qua manet sola charilas juxta vers. 8. Unde S. Chrvsost. : Fides ct spes, inquit, creditis speratisque rtbus adoenientibus cessant. Atque hoc quidem communius quoad actum spei primarium conceditur a picrisque, juxta illud ad Rom. 8. 2Î. Quod videt (pis, quid sperat ? Quoad actus vero secundarios ac ipsum præcipue habi- .E . ‘ 44 DE VIRTUTIBUS TIIEOLOG1ÇIS. tum spei discrepant inter se Theologi, adeo ut assertio data nonnisi ul pro­ babilis intelligi debeat. 53. Dico III. Iu auiinabus purgantibus manent virtutes theologica»omnes: in damnatis autem nulla. 1*. Pars quoad charitatem non habet adversarium: quoad /idem habet unum Hurtadum dubitantem; sed quia animæ purgantes necdum plene sunt in termino, ad eas quoque pertinet illud 2. ad Cor. 5. 7. dc percgrinantibus dictum : Per fidem ambulamus, et mm per speciem: ac prælerea cum nondum habeant visionem beatificam, neque, etiam de omnibus obje­ ctis, nequidem evidentiam in attestante, neque eorum status, utpote pœnusus, excludat obscuritatem; nihil prorsus obstat ne retineant fidei habitum supernaturalem, in via acceptum. Quoad spem similiter consentit commu­ nis eum S. Thoma; et ipsa ratio persuadet, cum possint Deum, quem nec­ dum possident, sperare possidendum. In eo autem actu, quamvis adjunga­ tur certitudo, nihil desideratur ad spem perfectam ; cum arduitas spei non stet in incertitudine, sed in eo quod res viribus nostris solis obtineri nequeat, ut alibi dicetur. 24. Pars de charitale est extra quaestionem, et sequitur ex num. 53. De /ide prob. Quia damnati imprimis indigni sunt ul donum hoc supernaturale retineant: deinde quia in eis impossibilis est actus fidei supernaturalis; tum quia perpetuo privantur auxilio supernatural!, cx parte intellectus, quo ad fidem excitentur : tum quia carent pia affectione e.x parte voluntatis ad actum tidei requisita. Unde Auctor L. de Divin. Nomin. c. 4. In quo, inquit, malos fieri dee mones dicimus, nisi in vacatione, h. e. evacuatione seu priva­ tione, divinorum bonorum. Et S. Alg. L. 9. de Civ. c. 21. scribit, dæmones non cognovisse Deum per lumen quod illuminat fideles, sed per alia divinæ virtutis effecta ct signa etc. hiem constat de spe; quia damnati ncc fidem nec ullam illustrationem supernaturalem ex dictis obtinent, ac praterea certi sunt se in æternum nihil operaturos boni, ncc Deo fruiluros: unde sicut desperatio sequitur, sic certo amittitur habitus spei. D ■i’ DISPUTATIO II. DE O1MIXTO FIDEI. CAPUT I. DE OBJECTO MATERIALI FIDEI IN GENERE. ARTICULUS I. QUODNAM IN GENERE SIT OBJECTUM MATERIALE FIDEI? Qmcslio principalis hic agitatur cum Hærclicis, qui triplicem lidem distin­ guunt, historicam nempe, miraculorum, ct promissionum, ct postremam subdividunt in generalem ct specialem; quarum priores duas ncc utiles nec ad salutem ct justificationem necessarias asserunt. Porro fidei historiae pro objecto tribuunt tum res omnes olim gestas, tum comminationes divinas, tum pœnas peccantibus inflictas, quæ in Scriptura perhibentur : fidei wnraculorum, omnipotentiam divinam, quæ omnia possit etiam naturam omnem creatam excedentia : fidei promissionum generali, promissam omnibus in Christum credentibus salutem : speciali, misericordiam Dei, seu remissio­ nem peccatorum ct justificationem, quam quilibet in individuo sibi per justitiam Christi imputatam confidat, seque justum et prædestiuatum pro certissimo habeat. Ita Calvinus L. 3. Inst. c. 2. 5G. Dico I. Objectum materiale fidei thcologicæ est omnis ac sola veritas aDeo revelata; sive ea sit divina seu dc Deo, ejus perfectionibus, aut decretis liberis, sive creata. Prob. 1’. p. Objectum materiale fidei thcologicæ est omne ac solum id quod propter solius Dei auctoritatem creditur; cum hanc solam ex dictis num. 13. fidem theologicam vocemus, quæ Deo dicenti exhibetur : sed om­ nem ct solam veritatem a Deo revelatam propter ipsius revelantis auctori­ tatem credimus, ul cx terminis liquet; ergo. Dixi : veritas; tum quia Deus falsum aut mendacium dicere ac revelare nequit : tum quia mendacium quidem subjectum fidei esse potest, minime vero propositio falsa aut men­ dax ul talis credi fide divina. Pars 2J. cx jam dicendis clarius patebit. 57. Dico II. Objectum materiale fidei ad justificationem el salutem requi- 16 bl. I Ibl. Ilh.HUH.h sila·, esi qnodcumquc a Deo revelatum cliam ad iidom historicam ct mira­ culorum pertinens. ΡπΛ. Γ. p. Omne id est objectum fidei requisitu·, quod negari salva fiilc non potest : sed quodcuinque a Deo revelatum est eaha Iule negari aon potest; ergo. 11 Mare. 16. 16. sine exceptione dicitur : Qui crediderit, salviucrit; d Apostolus nihil inter fidem ac fidem distinguens ad Ilebr. c. II. v, 6.Sine fide, inquit, mipatuMc < l)eo; ac ad Ephes, t. Inus Dcut, una fides, linum baptisma; ergo objectum materiale Iulei ad salulcin rcqtlhili* sunt omnia a Deo revelata. Pro6. 2*. />. Ad fidem historicam pertinent tum mysteria quasi specula­ tiva, quale est dc l»e> cxistcutc el remuneratore; tum practica seu actu im­ pleta, uti Incarnatio, passio Christi el similia: sed horum lides cliain iiccess.iria est ad salutem, ut patebit ex dicendis seq. cap.; ergo. Prob. .3'. p. Illa lides eat utilis ad salutem ab adullo oblinendam, dc qua Marc. 1. c. dicitur : Qui crediderit sub us erit : (pii non crediderit condemna­ bitur : sed hæc ipsa est ca fides, de qua Dominus continuo subdit : autem eos, (pii en fiderint, hæc sopientur etc., et quam llæretici vocant tidcin miraculorum ; ergo. Conf. l ides theologica cl ad salutem requisita cx ep. ad Hcbr. c. II. vj. est sperandarum substantia rerum : ergo eadem lides, quæ debet omnibus esse communis, cliam se extendit ad omnipotentiam divinam mirabilia operaturam, si expedit ; unde ibidem subjungit Apostolus : Sancti per fidem vicerunt regna, eætinæcrunt impetum ignis etc. 58. Dico III. Objectum materiale fidei theologica) ad salutem rcquisilæ, non (st specialis erga particularem hominem misericordia divina, condonans illi peccata. Prob. Nemo in individuo potest certitudine fidei thcolûgicæ credere se esse justum et salvandum, nisi in individuo habeat revelationem divinam, sibi in individuo el absolute applicari el convenire revelationem dc promis­ sionibus generalibus conditional!» factam. Sed lidclimn etiam nemo habet ejusmodi revelationem absolutam ac in individuo, saltem ordinarie, el sin­ gulari privilegio except·», quod Hærclici probare non possunt; ul iilieriii* ostenditur Ium do justificatione, in Tr. dc Gr. Ium de spiritu privato hic; ergo fides illa specialis nequidem esi theologica ; ergo nec objectum mate­ riale fidei theologiae ad salutem necessaria: potest esse illa misericordia divina. 39. Obj. contra Γ 1”. Potest Deus habere et alicui revelare hoc decre­ tum : nolo ad ullum fidei actum curri quacumque rationali creatura con­ currere: sed hoc ca-ai daretur aliquid a Deo revelatum, el tamen non cajet credibile ; ergo non omne revelatum est objectum materiale lidei. 2". Solns Deus est subjectum fidei, tum quia in omni aelu Iulei divina: creditur Deus: tum quia non idlest aliquid credi. nisi habeat ordinem ad Deuro. 3’. Non omnia revelata sunt a-que vera; quia divina sunt veriora creatis; ergo nec omnia sunt æque credibilia ; ac proinde saltem non omnia spectant ad obje­ ctum directum fidei, nec sunt immediate credenda. K. /Id 1"'”. ir. d. D. ( ons. Ergo, facta suppositione ejusmodi aut alia c.xo- tâfcs* .i Ct* ♦ tfr 47 tu i, non uinne levclatum c-d objectum materiale fidei (. ea omissa et scUE OWXCrO MAIEKIALI FlbEl, eundum ordinariam pncsculcmquc providentiam /V. dd2“". ,V. /h*. Ad prob. I",n. D. In omni actu creditur Deus ut objectum ('•runic C. ul objectum materiale distinctum a formali .V. Ad prob. 2*’". D. Nisi balteal ordinem intrinsecum cl autecedcntci actualem ad Deum >V. intrinsecum cl aptitudinalcm T. De facto quidem plurima revelata per se ordinantur ad finem supcrnaluralem ; aut illis proxime fiubonlinanlur ad lincm siipeniaturalcm, vel saltem a Deo ordinari possunt ad faciliorem Dei «gnilioncm : nihil tamen impedit cx parte actus fidei, cur etiam non ordi nabile, si a beo revelatum sil, actu theologico credatur. Prælcrea in his Deus tantum est objectum materiale indirectum, remotum , ct respective ad lidei actum se hnpcrtiucnlcr habens. /l(/3’“.I). A. Non sunt leque vera in se seu necessaria in essendo, aut prout per principia intrinseca possunt attingi C. non sunt roque vera in ratione crcdibililalis, el prout cognoscuntur per testimonium divinum. .V. Àdhæc objectum directum lidei dicitur, quod a revelante directe enuntiatur, cl a credente per se creditur; cui non obstat quod a loqucnte vel credente cognitio objecti ad aliud ordinetur. Porro sicut omne revelatum immediate substat auctoritati divina·; ita cl immediate creditur: ordo enim rerum inter se non variat ordinem scu conjunctionem immediatam revelationis cum revelato: unde et revelatum creditur proscindendo ab ordine rerum, etab ignorante hunc ordinem. GO. Obj. cont. 2""'. Einna fiducia aliquid supra vires oblinendi esi fides miraculorum : sed hæc fiducia non oritur ab eo habitu, a quo procedit fides dogmatica, scii lides theologica tum mysteriorum, Ium promissionum, tum minarum, tum gestorum ; ergo nec fides miraculorum est idem aut habet idemobjechiin materiale. Conf. 1. Fides theologica est communis et requi­ ritur in omnibus: sed lides miraculorum nec est communis, nec requiritur in omnibus; ergo. Conf. 2. Fides theologica debet esse in nostra potestate, cl incredulitas ei opposita facit hominem infidelem, habiliimque fidei expel­ lit: neutrum autem convenit fidei miraculorum ; tum quia patrare mira­ cula unii est in cujuslibcl potestate: tum quia si quis non crederet in his id illis circumstantiis non fore patrandum miraculum,non peccaret con­ tra fidem; cum nemo dixerit, Petrum, ubi super aquas ambulans timuit mergi, commisisse infidelitatem; ergo. II. I) M. Firma fiducia aliquid obtinendi supra naturæ vires est fides mira­ culorum in sensu tropico, sumendo effectum pro causa C. in sensu proprio et formali A’. Fides quatenus est assensus intellectualis ob auctoritatem Dei promissa sua revelantis, dicitur /ides miraculorum; quia prærcqniritur ad petendum cum fiducia miraculum, habelqiie pro objecto materiali omnipo­ tentiam el fidelitatem Dei in promissis, pro formali revelationem divinam, qoa Deus dixit se faclunirn quidquid iu Christi nomine petierimus, sicut plere Oportet. Ad hunc, fidei actum sequitur fiducia oblinendi miraculum, quæ in homineJusto immediate oritur cx habitu spei theologica,·, pro objecto materiali habens mirandum impetrandum, pro formali fidelitatem Dei in explendis suis illis promisais, si hic cl nunc ita sil conveniens, ct alite etiam conditiones cx parte nostra fuerint implelæ. 48 Î’K FIUB TflKOUXHCA. Ad Cunf. Γ*. I), min. Fides miraculorum quoad substantiam <Ί Mium cOectiim primarium non est communis, ncc requiritur in omnilHh ,v. quoad accidenlalia ct div* turn secundarium ('. Fiducia in prasenllbiis clr. cumsl.mliis ad petendum el impeti imdmn mirai illum applicata, Udem grin>. ralrni accidculalilcr rationi: firmitatis majorem ac intensam consequitur, n bpt'ciali instinctu Dei vel circumstantiarum prudenti runsideralionc π*ικί. lalur; qua· cum abesse possint cl «epe soleant, patet nec fiduciam illam fidei substantia: ense debitam, ncc ejusdem cflcctum cue primarium, nec omnibus necessarium aut convenientem. .P/Conf. 2*m. .V. min. \dprob. I“". It. Aliud esi fides,aliuddonum irdraculorum. Prima est in noslra |wilcnlale c\ nuper dictis. Secundum esi singu­ lam gratia gratis data a Deo nui vel alteri, cum potentia proxima impelnindi ipsum elVectum miraculosum ; quod utique in nostra potestate non est. .Id pc>b. 2‘®. R. I). Si ipiis non crederet, in Ids vel illis circumstantiis pallan­ dum fore miraculum, ille non peccaret contra fidem, si illa incredulitas pni-cisc sit defectus fiducie, aut firmitatis accidcnlaliler intense C. si sil defectus ipsius fidei quoad substantiam vel proprium objectum A’. Tum Petrus super aquam ambulans, tum J/ios/oh' in navicula jactati cla Christo ob modicam lidcm reprehensi retinuerant ipsam fidei substantiam dc pokiii· tia a< fidelitate Chrisli, ob levem solum firmitatis ac tiduciæ diininulioiicm, teste S. Ilir.n. in c. 17. v.2i. Matth., correpti. 01. Obj. tout.’.l""'. Fides cx Apostolo est In//tutas is tpera-nliuin, nt legit S. Aimmims; sedet hypostasis per se .significat exspectationem, qiiCtiiiidniodnm cx Ps. 38. v. K. cl cx ep. ad llcbr. 3. v. II. apparet, el per το sperum Hum determinatur ad significationem exspectationis ; ergo fides est cxs|sttatio ac proin fiducia ; ergo ct ejus objectum materiale singularis illa Dei misericordia. R. I Λ. min. .Nam cum imprimis ibidem addatur : aruumcidum non«///x/· renlium, ex hujus significatione etiam hypostasis ad significandam substan­ tiam determinatur, ut liquet cx n. cil. Deinde Ps, 38. v. 8. sic habet : El subitantia (hy po->tpcm, 70. Interp. rcctc reddiderunt sensum; cum ibidem non significetur aettuspei, sed res sperata, nempe Deus, quique hoc sensu jMiluil appellari sui/stantia nostra ; quam usurpationem cl rationem nemo /»«/ri tribuerit. Porro dum ad llcbr. 3. v. I i. dicitur : Si tamen initium suôstanlia· I hypostasis) ejus usque ad /inem teneamus ; inde tamen liypostasiu hic pro spe usurpatam non evincent fliercliei, licet addant in emi. cap. præmissa fuisse lia.'cin v. (i. ,S'< fiduciam ct f/biriain .spciejuu usque ad finem fir· inam retineamus, ijuar enim significatio hypostasis sil fidei applicata, docuit nos inter linctos cloqiienlissinms S. Chios, qui hom. 21. n. 2. in ep, ad llcb. Quiaca, inquit,//'"/· •.uni ttl ^/H· ( substantia ( άνοζ'ζττάτ-ζ ) rae putantur, fides ets tribuit substantiam (bn'/'Tiuc'.v) aut paliue ipsa eut ementia eorum, ut pula, mart echo nerdum factu est, et necdum est in subsimilia, bed fides (1) facit eam subsistere ,it anima noslra : id est ipiml dicit sub(1) IU legendum plane videtur cum EoihymU, Thcophy lacto allhquc, non, ul hlbent editions Chryiotlomi, ./e-i. DK ΟIU ECTO MATERIAM HO El. 49 ιΐιιιιΐκι (νηόστ'ζσις ) rerum * peraruiarum. Unde diam v, G. poüilt signate I>nii ver». 14. autem Ihh-s ut fundamentum RfMJÎ, flui aliud qüodvis «pccbifh ad eunidem finem. Postremo nec illud adjunctum Kjteraidiuni déterminai vomn hypostasi» ad idgniflcalloiiern cxspcetalidni»; CUm sensu» divenu» hac lectione non evadat, quia substantia rcrmn, qme sperantur, piwiipponitiir ut homo speret : prælcrqnam quod Novatore» communiter ferme nobiscurn legant : hypostasis rerum speratarum. II. t’. Trammi. Siilln(jininot .V. nil. Hint. Nam cum exspectatio sit futuivrum, fiducia uulcui, quam Novatore» fingunt, sit de re præwmli, nihil concluditur pro eorum errore. Imi. I.Ad fidem spectat credere />o, credere Deum, credere in Deum : wd credere hi Deum dicit actum voluntatis, neque alium «piam fiduciam ; erço. II. I'“. .V, P». />, min. Non enim significantur diversi actus, sed ejusdem jfliiü lidei diverse habitudines, connotai iones aut relatione». El quidem juxtaS. Tu. 2. 2. q. 2. a. 2. in 0. credere />o, dicitur actu» lidei, prout tendit in IteUrii ut objectum formale : credere Deum, prout allii mal Ileum ut olijcilum materiale expressum : credere in Deum videtur connolare habi­ tudinem ad Deum tanquam ad finem ultimum, ad quem voluntas tendens movet ad actum fidei ; quin tamen requiratur actualis molio solunlatis, cum salis esse, possit habitualis. Cum vero S. Epipiiam. el Cvkii.i.. Ilii.uos. cliam in Symbolo dicant : Credo in S. Ecclcxiam ; alii cum Scarez putant .••-eri posse, quod credere in Deum, solum counolet relationem ad Deum tmqiiam objectum formale. II. 2’. Trammi. IS p. X. 2”n. Tum quia ex modo dictis sufficit actus ten­ dens in Deum ut (hiem ultimum, quam expositionem etiam S. Λι.ο. Tr. 29. in Joan, permittit, ut peccator dicatur credere in Deum vel Christum : tum quia actus Ûduciæ non sufficit, si adoptetur alia explanatio S. Aixi.sii.xi I. c. ii.ii,, juxta quam credere in Deum vel Christum, est credendo amare, credendo diligere, credendo in eum ire, cl ejus membris incorporari ; quam ‘ciilciiliam dum I). Tu, 2. 2. q. I. a. 9. ad 3. seofnliir, simul dicit peccatores symbol i initium dunlaxat in persona Ecclesia; proferre, limi. 2. Justificatio in adultis non potest obtineri sine actu voluntatis; ergo Odes justificans, præter assensum revelatis datum, constituitur peractu» duritatis, quales a Calvini sectatoribus enumerantur I. assensus fiducialis d prodiens, quo homo Evangelium non tantum judicat verum, sed ct bonum amore dignum : 2. actus Tcfutjii, in voluntate ad propositam per Evangelium prtccipue hominis miseriam Deique gratiam ortus, quo homo rniicram suam conditionem agnoscens confugit ad Christum : 3. actus mirionis, quo homo gratiam Chrisli apprehendit, Christo adhærel, eiqiic sennit. Super hos demum actus ubi homo se reflectit, agnoscit se habere lidei» justificantem csscqne justificatum ; unde tandem consolatio el coiifidculia, tanquam elieclus fidei profluit. II. .V. Cnnx. Quia potius inferendum erat simpliciter; ergo præter fidem requiruntur ad justificationem actus voluntatis, quod esi verissimum. .V. cliam <«///>. Co/n,; quia dum dicitur a Novatoribus fides justificans, inlelligilui fidem /«-/ -· jo/m/t justificare; cum tamen non dicalui justificans, nisi IV. p. 2 4 H • ■ · · SO i DE HUE rUEOLUGlCA. quatenus est prima dispositio ad justificationem. Quod de lus recensitos attinet, negamus postremos haberi posse aut vocari actus fidei, sed de ultimo slatim plura. . <. Inst. 3. IT homo justificetur, debet apprehendere justitiam Christi: sed hanc debet apprehendere per fidem : non autem apprehendere potest per solam fidem historicam ; ergo per fidem specialem seu fiduciam. Conf. Actus receptionis est, quo homo amplectitur Christum et in ejus meritis unice confidit : sed hic actus non est spes, quia hæc non excludit timorem; ergo debet esse fiducia, utpote certa ct infallibilis. R. 1°. D. M. Debet apprehendere, justitiam Christi, h. e. debet scdispo­ nere ad justitiam a Deo accipiendam, eamque impetrare aut mereri de congruo C. h. e. debet sua actione quasi trahere ad se atque sibi unire jus­ titiam Christi .Y. Primus sensus est Catholicus, in quo actiones nostræ bonæ, justificationem praecedentes, statuuntur tanquam præparationes ct disposi­ tiones ad graliæ et sanctificationis donum, ab ipsa Christi justitia distinctum, quod Deus nobis el quidem per sacramenta, tanquam per manum suam invi­ sibiliter extentam dat. eoque nos formaliler justos constituit. Secundus est erroneus, tum quia supponit, quod homo justificetur formaliler per justitiam Christi homini imputatam ; tum quia actio hominis proprie non justificat; cum neque sit causa efficiens neque formalis justificationis. R. 2°. .V. min. .Nun enim sola fides est, quæ dispositio aut apprehensio activa in quocumque sensu dici queat; sed requiruntur etiam alii actus, spei nempe, charitatis, pœnilentiæ, etc. Quam parum vero inde quis illos actus cum fide confundere poterit, tam parum id licet respectu fiduciœ specialis, quam sine particulari revelatione nequidem prudenter esse possibilem, certum est. Ad Conf. Omisso interim falso Jf. supposito, R. .V. min. Ad prob. ,V. supp. quod spes ac fiducia nostra debeat excludere omnem timorem, cum apertum sit Apostoli monitum ad Philipp. 2.12. Cum metu et tremore vestram salutem operamini. .V. etiam suppos. Cous. Fiducia de sc nec certa est nec infallibilis, sed firma duntaxat, el certa solum dicitur, quatenus fundatur in actu intellectus certo ac infallibili : undenam autem hæc fides spécialiste fundamentum talis liduciæ habetur, qualem Novatores asserunt? Quamvis enim Deus nobis promiserit peccatorum remissionem vilamqueætemam, ac id revelaverit; non revelavit tamen quod ego sim veniam et vitam consecuturus absolute, neque absolute promisit; sed si cre­ didero ct fecero quæ Deus ad ea consequenda exigit, quorum tamen neu­ trum Deus revelavit. ARTICULUS II. Â5 VERITAS FORMALITER IMPLICITE REVELATA SIT fUUECTl.M MATERIALE FIDEI? 62. .Vota /. Illuti dicitur formaliler revelatum, quod ipsa locutione signi­ ficatur. seu quod a loqucnle dicitur vi siguificalionis terminorum, juxta sensum a loqucute intentum el intentionem manifestam; quæ postrema adjicimus, quia etiam Deusloquens adhibet metaphoras usitatas, in quibus proinde sensus est altcndcndus. Formaliter explicite revelatum dicitur, quod ipsi locutionis termini clare et signanter exprimunt : formaliter im· - - jdirile revelatum, quod formaliler continetur, sen formaliler idem est cuui explicite revelato ; sic continetur definitio in delinito, partes physicü «senlialcs in loto, propositio particularis in universali, conclusio in prae­ missis. Dicuntur autem ha c implicite revelata; quia licet formaliler con­ tinentur in explicite revelato, tamen proposita revelatione non slatim apparent, sed per aliam propositionem debet explicari sensus revelatio­ nis, el revelatio ad illis assenliendum applicari. Sic dum explicite reve­ latum est Christum esse hominem , omnibus hominibus statutum esse mori, omnes Apostolos die Pentecostes accepisse Spiritum sanctum, .Matthæumque esse Apostolum; implicite revelatum est Christum esse animal rationale el compositum ex corpore et anima, Petro statutum esse mori, Mallhæum dic Pentecostes accepisse Spiritum sanctum. Porro propositio exponens ct revelationem explicitam applicans, ipsa etiam potest esse reve­ lata, ut patet in exemplo de receptione Spiritus sancti ab Apostolis : vel esse iMlaphysice aut physice certa, ut liquet in exemplo dc statuto moriendi ad omnes homines pertinente : vel solum moraliter certa, ut in hoc syllogismb exhibetur: Omne legitimum Concilium habet assistenliam Spiritus sancti : Trident inum fuit Concilium legitimum ; ergo habuit Spiritus sancti assistenliain : vel denique tantum probabiliter nola, cujus exemplum exstat in se­ quenti discursu : Omnis contritus, legitime confessus et absolutus, est in statu graliæ: sed Petrus est contritus, legitime confessus et absolutus; ergo est in statu graliæ. C3. Nola II. Objectum fidei materiale etiam proximum aliud est title quoad se, aliud quoad nos. Primum est, quod est revera revelatum, quam­ vis notitia de tali revelatione non sit sufficiens ad illius objectum fide cre­ dendum : secundum est, dc cujus revelatione sufficientem notitiam nos habemus ad fidem. Hinc patet cur, revelata columba, licet etiam qüoad se sil revelata ejus definitio seu essentia metaphxsica ct partes physicæ essentiales, tamen ea non sint revelata quoad nos. Hem cur plurcs propositiones ob­ stiné ante definitionem Ecclesiæ fuerint duntaxat objectum materiale fidei (/«oedie^ postmoduin accedente decisione Pontificum vel Conciliorum evase­ rint etiam fidei objectum quoad nos. Similiter aliud est esse credibile, seu quod potest fide divina credi, aliud esse credendum, seu quod debet fide dinnacredi. Ad primum enim sufficit quod aliquid sit revelatum, liabcaturque de ejus revelatione sufficiens notitia ; cum hoc casu adsit objectum materiale et formale et sufficiens applicatio ulriusque, atque hinc omnia ad revelata, est quoad se objectum materiale fidei ct credibile. Prob. Aliquid esse credibile quoad sc ac esse objectum materiale fidei nihil aliud est, quam esse talem veritatem, quæ a Deo simpliciter et abso­ lute revelatur aut dicitur; ut patet ex tendentia fidei, «piro non attingit modum dictionis clarum el explicilnm, sed simpliciter sic fertur : Credo, quia Deus dixit. Sed dum aliquid a Heo explicite revelatur, etiam simplici­ ter ct absolute dicitur ac revelatur id, quod in illo formaliler continetur; nt. tini. theologica. quia alias, cum quod formaliler continetur iu alio sil formaliler idem cum alio, formaliler idem diceretur ct non diceretur, quod implicat ; ergo. Conf. 1. Revelatio seu locutio accipienda est in sensu obvio, morali, ct juxta intentionem tum usitatam lum debitam loquentia : sed revelatio in tali sensu sumpta formaliler significat quidquid formaliler in tali objecto continetur , ut patet tum ex communi loquendi modo, quo significamus definitionem per definitum, partes per totum, particulares per propositio­ nem universalem : lum quia formalis continentia talis est, ut vi termini con­ tinentis intellectus terminorum peritus statim hrec ac sine aliquo interce­ dente motivo objective alio percipiat ; ergo. Conf. 2. S. Grec.. Xaz. Or. 31. de Spiritu sancio n. 24, sic scribit: Site bis quinque aut bis septem dicente, decem aut quatuordeciin colligerem, aut « eo quod animal ratione preeditum et mortale diceres, hominem esse conclude­ rem, an tibi nugari viderer? nequaquam profecto ; cum tua dicerem. Ex qui­ bus constat, vere et proprie dici objectum aliquod in alio formaliter conten­ tum, si dicatur illud, quod quid formaliter continet. « t i fio. Dico 11. Lt ejusmodi veritas sit objectum materiale fidei et credibile quoad nos, requiritur, ut certitudine excludente prudentem formidinem certum sit, eam veritatem in explicite revelato formaliler contineri ; ncc sufficit, hoc tantum esse probabile. Prob. P. p. It aliquid quoad nos sit fide theologica credibile, sufficit, quod sit revera revelatum, cl existenlia revelationis sit nobis ejusmodi cer­ titudine certa: sed utrumque habetur, si certum sit certitudine excludente etiam formidinem prudentem, veritatem formaliler contineri in explicite revelato ; quia veritatem formaliler contineri in revelato est veritatem for­ maliter esse revelatam ac consequenter revelationem exislere; ergo. Conf. Qui certus est duo cl tria esse quinque, potest vi illius revelationis, quæ perhibet Christum quinque panibus saturasse quinque hominum millia, credere Christum duobus el tribus panibus totidem millia homi­ num saturasse, ut Arriaga, licet adversarius, concedit ; ergo idem dicendum est dc omni veritate formaliler contenta in revelato. Prob. 2*. p. Ex damnatis ab Ixxoc. XI. inter quas 21. nostræ assertioni contradictorie opposita hæc est : Assensus fidei supernaluralis et utilis ad salutem stat cum notitia solum probabili revelationis; imo cum formidine, qua quis formidet, ne non sit locutus Deus. Altera est 20. Potest quis pru­ denter repudiare assensum, quem habebat super naturalem. Ex hac sic argui­ tur : Per assensum fidei supernaluralis intellectus objecto credito ita firmiter adhærere debet, ut fidelis non possit illum assensum prudenter repudiare, imo potius vitam quam fidem velit deserere : sed si posset fide divina credi veritas probabiliter lanium in alio contenta, l"ro. facile fieret, si nempe probabiliores in oppositum occurrerent rationes:2,,ra. autem irrationabiliter piæstarctur, si pro incerto bono certum relinqueretur; ergo. Conf. Ex opposita sententia sequeretur, posse illum, qni probabilissime elicuit amorem Dei super omnia aut rite sit confessus el absolutus, credere fide divina, sc esse in gralia; quia universalis propositio est revelata, quod amans Deum super omnia aut rite confessus et absolutus gratiæ statum obti­ L EF. FORM ALITER REVELATIS. neat. Sed hæc sequela nequit admitti contraria Cone. Tridentino Sess. G. c. 9. Nullus scire valet certitudine fidei, cui non potest subesse falsum, se gratiam beiesse consecutum. Ergo. CG. Obj. I. cont. l",n. Christum cssc hominem est nna veritas revclabilis, elCIirislum esse animal rationale est alia veritas seorsim revelabitis ; ergo prior veritas revelari potest, quin alia reveletur ; ergo uno revelato non revelatur aliud in eo formaliler contentum. Conf. 1. Si revelato de Christo esse hominem, revelaretur esse animal rationale, etiam revelaretur essen­ tiam hominis esse animal rationale : hoc est falsum ; ergo. Conf. 2. Deus revelans Noe dimisisse columbam cx arca, non revelavit essentiam columbæ; elsimiliter loqui licet dc unione hypostatica, aliisque; ergo. R. b. 2lm. p. Ant. Ex supposito, quod animal rationale sit definitio ho­ minis, est alia explicite veritas C. alia formaliler implicite subd. seorsim explicite revelabilis C. illa explicite revelata, hæc est seorsim implicite non revelata aut revelabilis Ύ. .-!(/ Conf. rm. R. -V. M. Ratio est, quia ut reveletur animal rationale esse essentiam hominis, opus est ut id de prædicalo hujus propositionis: Christus est homo, etiam explicite reveletur, sic nempe : homo essentialiter est animal rationale. Quia vero de Christo non revelatur nudum hominis nomen sed essentia, quæ supponitur esse animal rationale, per revelationem, qua Christus dicitur esse homo, implicite revelatur esse animal rationale, eu nempe modo, quo homo implicite est animal rationale. Ad Conf. 23m. R. D. A. Non revelavit essentiam columbæ, h. e. non revelavit, quomodo cl per quæ prædicala columba sit definienda vel consti­ tuatur C. Non revelavit essentiam columbæ, h. c. ne quidem formaliler implicite revelavit de prædicalis essentialibus el constitutivis columbæ, quid­ quid revelavit de columba Ar. Inst. Deum aliquid revelare est Deum proferre verba seu aliquod signum manifestalivum objecti cum intentione, ut audiens inlclligat : sed dum heus profert verba cum intentione, ut audiens inlclligat objectum forma­ liter explicite manifestatum, non iioc ipso habet etiam intentionem, ut intelligal id, quod in objecto manifestato formaliler implicite continetur : imo potest habere intentionem contrariam ; ergo. Conf. 1. Potest defini­ tum esse proxime credibile quoad nos, quin definitio sil quoad nos proxime credibilis; ergo primum etiam potest quoad se esse credibile, quin secun­ dum etiam quoad se sit credibile. Conf. 2. Solum probabile est, formaliter implicite contentum in explicite revelato esse revelatum : sed de quo pro­ babile duntaxat est esse revelatum, id nequit credi fide divina, ut claret ex num. Go. ; ergo. R. b. P®, p. min. Non hoc ipso habet intentionem, ut audiens intelligal implicite id, quod in objecto manifestato formaliler implicite contine­ tur N. non habet hoc ipso intentionem, ut audiens id inlclligat explicite, nW. non habet intentionem absolutam C. conditionatam .Y. Cum cognitio explicita definiti sil implicita cognitio definitionis aut formaliler contenti, heus non potest velle ut audiens primum intelligal explicite, et non intel­ ligal implicite secundum ; quia alioquiu cognitionem aut fidem vellet ac 04 ΠΕ FIDE THlOLOGtCA. non vellet : unde 2*. p. tnin. simpliciter negatur. Potest quidem loquensnon habere intentionem absolutam, ut audiens explicite intelligat, quod loquens nonnisi implicite manifestat, et implicite tantum manifestato continetur; imo potest hoc loquens absolute nolle, et sic 2*. pars min. intellecta admit­ titur; idem tamen nequit habere intentionem conditionatam, qua velit, ut si audienti affulgeat cognitio explicita sensus impliciti revelationis, audiens non intelligat id, quod formaliter implicite revelavit, revera esse formal iter implicite revelatum. Quo sensu non potest habere intentionem oppositam condi tiona tam. Ad Conf. i*”. R. .¥. Cons. Disparitas est, quia ut quid sit credibile quoad nos, requiritur ut id per cognitionem certam nobis proponatur revelatum; potest autem hæc cognitio certa haberi de definito, et de definitione non haberi, eo quod nequidem cognitionem pnedicatorum essentialium veram et propriam teneamus: e contra ut quid sit credibile quoad se, sufficit quod sit absolute et simpliciter objectum immediatum revelationis : sed definitum nequit esse objectum immediatum revelationis, quin etiam sit definitio; quia alias de re formaliter eadem, qualis est definitum et definitio, verificarentur hæc contradictoria : esse et non esse objectum immediatum revelationis. Ad Conf. 2*“. R. D. Jf. Est probabile quoad Auctores sententiœ contrariæ T. quoad nos .V. Licet hic nobis proscindere ab improbabilitate abso­ luta contrariæ sententiae ; tum quia illa Innocentii damnatio non agit de quaestionibus reflexis circa certitudinis qualitatem inter Theologos contro­ versis, uti in aliis pluribus patet : tum quia, si rcipsa falleremur in eo quod certmn existimamus et actu fidei credere conamur, non habere nos assensum fidei supernaluralem ac verum, sed naturalem duntaxat et pure existimatum, ultro damus. 67. Obj. II. Propositio universalis æque non continet formaliter particu­ lares,. ac universale non continet individua; vel si contineat, tantum con­ fute significat propositiones particulares; ergo vi propositionis univérsalis revelatæ vel plane non, vel confuse c^intaxat et indeterminate credibiles sunt particulares. R. .V. llm. />. JnL Disparitas est, quia universale utpote a singularitatibus abstractum non potest continere singularia : propositio autem utpote pro singularibus supponens debet eas continere. 2JD1. p. D. Propositio univer­ salis quoad se et ex institutione vocis significat confuse particulares .V. quoad nos et ex defectu cognitionis de omnibus individuis C. I nde et 2sin. p. Cons. D. Ergo confuse tantum et indeterminate credibiles sunt quoad se, anisi nobis constent .V. quoad nos, quamdiu nempe nobis certo et distincte non innotescunt particulares propositiones earumque in universali continentiaf. Inst. f. Ut quis assentiatur propositioni particulari sub universali conlentæ, indiget discursu : sed in hoc discursu minor, exponens particularem contentam esse in universali, non semper est revelata, consequenter nec illa nec conclusio illi innixa est credibilis: aut si etiam est revelata, uti in his promissis : Omnis Apostolus accepit Spiritum sanctum, Matthæus est ApoApo­ stolus; tamen huic conclusioni : Ergo Matthæus accepit Spiritum sanctum; non assentior, nisi ob identitatem extremorum cum termino medio; ergo. DE FORMALITER REVELATIS. ·>Ο R. Transm. Maj. Quia si Ileus revelaret aliquid de omnibus in schola mihi pnusenlibus, possem id de Petro mihi prosente affirmare sine dis­ cursu, sed praevia duntaxat cognitione de Petri præsentia. .Id 1·®. p. min. .¥. seq. de conclusione. Quia hæc minor exponens non habet sciit motivmn fidei, sed tantum ut conditio, quæ explicat el applicat nobis revelationem ; unde etiam ad credibile quoad nos duntaxat perlinet; quoad se aulem conclusio est credibilis per hoc, quod sit revelata in uni­ versali. in qua formaliter continetur. .Id2j“. p. min. D. Tamen huic conclusioni : Ergo Matthæus accepit Spiri­ tum sanctum, non assentior nisi propter identitatem extremorum cum medio, si illi assenliar præcise ex motione promissarum C. si assentior ex motione revelationis divinæ .V. Possum nempe dupliciter assentiri eliam conclusioni ex promissis revelatis ; primo propter promissas, quæ revelatæ sunt, conlinentque formal iter conclusionem, et hic assensus est theologi­ cus : secundo non propter promissas sed tantum propter revelationem pro­ missarum, quæ implicita est revelatio conclusionis, utpote in illis formaliter contentio; et hic est assensus fidei. Inst. 2. Si veritas certo formaliter contenta in universali propositione revelata esset credibilis, quæcumque veritas naturaliter certa : v. g. nos nunc existere, esset tide divina credibilis. Consequens est absurdum ; ergo. Maj. prob. Hæc universalis est revelata : Quidquid Deus cognoscit ita esse, id ita est. Certum aulem est Deum cognoscere nos nunc existere; ergo. R. 1°. Juxta aliquos, quia ejusmodi veritates jam præsupponuntur anleccdcnler nolæ, quam divina scientia de illis proponatur, Deus non videtur illas revelare per propositionem universalem de sua omniscienlia el ex ea m ta certitudine de rerum existentia ; quamvis enim Deus suam existentiam, auctoritatem eliam prosuppositive jam nolam revelavit ; tamen id discrimi­ nis adhuc intercedit, quod postrema revelarit non ex uno fine manifestanda) hujus veritatis, sed fidei et ad fidem necessariæ certitudinis gratia; cum c contra pro revelandis in illa universali omnibus veritatibus naturalibus non haberi videatur alius finis, quam manifestatio ; qui tamen superfluus est nec necessarius, prosupposita jam earum veritatum certa notitia. Unde.V. J/. et ad prob. N. supp. quod Deus revelando illam universalem intenderit eliam revelare particulares propositiones seu veritates sub ea formal iter con­ tentas. R. 2°. D. seq. M. Omnes veritates naturales sumptæ indépendante!* aut seorsi m ab universali propositione revelatæ essent credibiles fide divina A’, sumptæ ab illa dependenter et per assensum illi revelationi innixum essent credibiles fide divina .Y. sumptæ ab illa dependenter et per assensum illi revelationi innixum essent credibiles subd. saltem quoad se C. semper eliam quoad nos .V. Ad hoc enim per modum præviæ dispositionis requiritur, ul nobis etiam veritas certo proponatur ut revelata. inst. 3. Licet de fide sil, omnem hominem ab Adamo generatione naturali descendentem esse conceptum in peccato originali; tamen de fide non est v.g. Ciceronem esse in peccato originali conceptum; ergo propositione uni­ versali revelata particularis non est de fide. Ant. prob. Si hoc esset de fide, foret eliam de fide, Ciceronem exlitissc: hoc non admittitur; ergo. Maj. prob. Revelato toto, revelatur etiam illius pars essentialis : sed para essen- ίϊ6 DE FIDE THEOLOGICA. liatis hujus propositionis : Cicero est conceptus in peccato originali, est illius existentia ; ergo. .Inte Responsionem suppono revelationes universales de subjecto complexo, h. e., ut aflecto aliqua circumstantia, maxime quæ ad pnedicatum condu­ cit, esse condit ionatas; quales sunt: homo vere contritus justificatur ; omnis hostia consecrata continet Corpus Christi; omnis homo cx Adamo descen­ dens etc. : has veru propositiones tantum formaliter conditionale continere singularia, v. g. si hic homo est vere contritus, justificatur ; si hæc hostia est vere consecrata etc. Ratio est, quia locutio condilionata est, quæ aliquid enuntiat dependentor a circumstantia quam non enuntiat : sic autem habere illas revelationes universales, liquet Γ. quia hæ propositiones etiam exten­ duntur ad individua, quæ absolute et reipsa non afficiuntur tali circumstan­ tia; cum vi primæ revelationis vera sit hæc condilionalis: si Judas vere fuisset contritus, fuisset justificatus : 2°. quia Deus non habet intentionem manifestandi, talem circumstantiam absolute convenire huic et illi indivi­ duo; cum frequenter sit impertinens ad fidem Catholicam aut necessariam vel utilem: 3°. quia alias negans illam circumstantiam dc particulari indivi­ duo satis notam, peccaret contra fidem. Quamvis vero purificata conditione propositio conditionata soleat fieri absoluta, et hinc etiam particularis, quæ purificatam conditionem involvit, contineatur sub universali conditionata, atque sic ob hanc revelatam illa etiam fide credibilis fiat ; tamen id imprimis saltem (pioad nos non fit, nisi p«.«st certam cognitionem de purificatione con­ ditionis. Deinde particularis est de fide duntaxat ex suppositione : denique illa quoad omnes suas partes scilicet subjectum seu conditionem non est de fide, sed tantum quoad pnedicatum seu conditionatum ; eo quod quamvis locutio el revelatio ejusmodi compleatur ac integretur, sicut votum aut pro­ missio, per conditionem positam; tamen hæc positio seu purificatio condi­ tionis dicta et revelata non fuit : quod autem revelatum non est, credi ne­ quit. Jam R. Ύ. .1. Quia, supposita Ciceronis existentia et descensu ex Adamo ejusque certa cognitione, nobis absolute credibilis est ejus conceptio in peccato ori­ ginali. Ad prob. .Y. J/. Quia hæc existentia non est revelata, sed solum natu­ raliter cognita. Ad ejus prob. D. M. Revelato sine ulla conditione tofo, coque quidditative et quoad omnes partes, etiam revelatur ejus pars essentialis, C. revelato sub conditione toto denominative tantum ct quoad aliquam ejus partem subd. Revelatur etiam pars essentialis, quæ se habet per modum conditional! C. quæ se habet per modum conditionis .Y. Propositio particu­ laris in has duas resolvitur : Cicero extitit descenditque ex Adamo; et fuit conceptus in peccato originali. Cum igitur propositio universalis, quod omnes ex Adamo descendentes peccaverint, sit conditionata, vi illius non fuit revelata prima propositio exponens, sed tantum secunda ex supposito existenliæ et descensus. Inst. 4. Juxta probabilem, per omnem actum fidei etiam creditur ipsa re­ velationis existentia et non tantum supponi prævie potest, illam existere; ergo etiam in hoc actu fidei: Cicero fuit conceptus in peccato originali ; Cice­ ronis existentia et descensus ex Adamo non tantum prævie supponi, sed de fide credi debet: quod tamen, cum non sjt revelata ejus existentia, fieri nequit. Ι>Ε FORMALITE R REVELATIS. 57 R. .V. Cons. Disparitas est, quia ex sentential illius principiis revelatio se ipsam exercite revelat, et hinc non est tanturn conditio, sed objectum for­ male quod actus fidei, unde per cum et affirmatur ct creditur: c contra existentia Ciceronis per revelationem propositionis non revelatur nec dicitur, sed solum attingitur per modum conditionis; unde fide divina credens, Ciceronem conceptum fuisse in peccato originali, non credit, sed quantum allinet ad objectum materiale hujus fidei, supponit ex parte subjecti Cicemum extitisse ct fuisse conceptum : ac si diceret : Cicero, conceptus et descendens naturali generatione ex Adamo, contraxit peccatum originale. Insl. 3. In propositione particulari de tertio adjacente in materia contin­ gente et prædicalione actualis denominationis, qualis est illa de Cicerone, affirmatur subjecti existentia ; ergo si creditur ejusmodi propositio, debet eredi subjecti existentia; sicut dum de fide est canem Tobiœ præcucurisse, de fide etiam est eum extitisse. R. D. Cons. Ergo si creditur absolute et sine facta suppositione, seu «eludendo etiam conditionem illam implicitam universali propositioni intrinsecam, debet etiam etc. C. siquidem absolute creditur, non tamen cum illa exclusione aut sine suppositione declarata .Y. Ad prob. Disparitas est, quia illa de cane Tobiœ est revelata immediate in seipsa et in particulari, absolutissime etiam et ex integro tam quoad sub­ jectum quam pnedicatum : alia de Cicerone est revelata mediate ac in alia quoad modum significandi, caque universali ac conditionata, adeoque non absolutissime, ex integro, et etiam quoad subjectum ; unde patet illam reve­ latam esse tam quoad secundum quam quoad tertium adjacens : hæc vero duntaxat est revelata quoad tertium adjacens et quidem ex supposito secundi adjacentis. 08. Obj. contra 2um. Potest dari fides theologica infirma ac imperfecta, ut patet in Petro, cui dixit Christus Matth. 14. Modicœ fidei, quare dubitasti? in patre Energumeni, qui Mare. 9. exclamavit : Credo, Domine : adjura incredulitatem meam. In quem locum S. Chrysost. Si credit, inquit, quomodo dicit : adjuva incredibilitatem meam? dicamus igitur quod multiplex est [des, introductoria scilicet, et perfecta. Sed talis dici potest fides, quæ con­ jungitur cum probabili solum cognitione revelationis divinæ ; ergo. R. D. M. Potest dari infirma et imperfecta fides theologica naturalis C. supernaturalis subd. infirma et imperfecta ex defectu motivi formalis et modi tendendi in illud propter formidinem prudentem Ar. ex defectu suf­ ficientis affectionis voluntatis aut liduciæ fidem subsequentis, aut propter formidinem indeliberalam C. Atque hoc ipsum constat ex testimoniis allatis: nara Petri fides primum supernaturalis erat, sed infirma ob deficientem postât fiduciam ; dein vero solum naturalis erat quando dubitabat, de quo audiendus est S. Aug. Serm. 14. de Verbis Dom. (al. in append. 72. n. 5.). Titubatio Petri quasi mors fidei fuit ; sed ubi exclamavit, fides iterum resur­ git. Non ambularet, nisi crederet, sed nec mergeretur, nisi dubitaret. Cf. dicta n. 60. In quonam incredulitas alterius fuerit, ostendunt verba ipsius priora, dum ait : Dixi Discipulis tuis, ut ejicerent spiritum mulum, et non pluerunt....... sed si quid pol es, adjuva nos. Itaque fides ejus perfecta et bona foil in eo quod Deo et in eum credenti omnia possibilia sint; quam Chri- η. || ■ ■H If. tw nr run·; tiimii.ogk.v, stm antceedenter al» illn poetulabat : inoredulita» autem nd|uvnndu veruabatin' in eu quod cum Apostolo» invocato nomine Jesu nihil prufcrlw advertisset, do ipsius etiam potestate ac divinitati* dubllarol, alquo hin» rjia Udes non quoad objectum Idiinale at Ih miliidincm, sed quoad objocliini materiale dullcerol ; atque hinc etiam requisitu ad mirmnhim coldldciillfi careret. In hunc sensum exponenda esi ild«‘», qua» a S. Cniivs. vocatur inbu ihictorm, cui scilicet opponitur /xr/celii Iam secundum objOClUlli fiirrntlli’ ac materiale, quam secundum cHecliiin llducim el vtdmiliilis nllrdiiiiii'in efllcacem. hist I. I Isi amor Del supernaturalis debeat esse supiir omnia, lauiflii non exdmlil amorem delectabilia Ileo leviter oppositi, el slate potest ( imi pis­ cato veniali; ergo etsi etiam titles debeat esse super omnia, lamen non excludit omnem formidinem de opposito, et sic start* potest emu nntlllii probabili de rexelatlnnis e\i lentia, ('ouf. Assemus lldei cum prohnliili tantum notitia non furet snpernalmalis, quia esset falsus : sed Iniis iism*hsiis quandoque po^et esse vet us ; ergo tum saltem posset esse snpeiuiiliiralla. II. I). I Amor siipernalmnlis Hei super omnia non excludit a sila drill amorem delectabilis Deo leviter oppositi, et in eodem potest stare peccatum vonialû A*, non excludit a subjecto amorem deleelnldlis, et sic pcccntiiin veniale simul in eodem subjecto stare potest (', Si actus amotis esset simul aclus h /iter pi ceam humus non posset essu snperiiiiliiriilis, ulpoto «piem Imnestiim ex omni parte oportet esse : quamvis vero ex dirt. 11. ,’IG. pecciiliiin veniale iam impediat, ne possit elici amor Dei super omnia; (111111*11 id ili* tide supernatural! non tenet : utpote qua* luibel modum tendendi Iu utrum· «pie suum objectum firmissimum, qui talis esse nequiret, stante dc revela­ tionis existeulia per alium etiam actum formidine. Ad (rilM,qtim tantum pariunl certitudinem cum Inlsllah· absolute ndliiir |>oihIbili'in : midi) llorel assensum lldei stiperniilurulem non esse liitnlllbilih i vcniiii; contra ae Cone.. I'rld. Sohs, G. c. 9. enuntiat, Ex quo liquet dam­ nationum minime nd nostram qmeslloncm perlinere. hid. I. SI credi nequit, de quo limium probabilité)* constat esso revela· Ium; ergo Infidelis, cui mysteria lldei nosfrie pne hiiIs erroribus lanium |iidbiihlliiiH videntur rcvehila, non tenetur credere : sed ab eodem Poiilillro ilamniilii c«l hme prop. 4. Al> in/idelilah· l'.rcuaabilur in/ldclii non crrdrns, ilurliit opiniotu· ininii.i probabili i ergo. II, /), miri,Non excusatur ab inlidelilale per Ime, quod non Hintlm el cum pnihaliili lanium nolilin revelationi» crctdiil .V. quod alia non Incini, ad qurj*<*x iiotithi rcvelnlionlH accepta tenetur ('. Inlldelia in hoc canil nec leurtin·, ncc potest credere, iit ex η. H0, pnlel ; quia Inmen homini cjimmodl lu\ alli|iia idliilgcl do vein tide, «pire e»l modium omnino iieccasariiiin nd xiduli'in, leiiehir diligenter inqulrcm et media ad cam obtinendam adhibere, qiilbiiH ridlilldllH Houh illi non deerit, pe.rducehpie ad notitiam Hiilllcienler (('rlaiii de revolutione. Quare lure. omllleiiH peceiil in maloria /idri, non ipiin non erudit, «ed quia veritatem non Inquirit, ut deberet ; cum Iu materia villulis non eolUm commlllnliir peccatum tunc, ipnmdo . R. Quamvis id coram imperito vulgo occasio posset osse scandali, tamen reipsa et coram Theologis scandalosum non est ; cum hire propositio nihil aliud sonet, ac non esse revelatum a Deo, hanc hostiam esse vero consecratam. Unde nec esset absolute martyr, qui pro hujus proposi­ tionis veritate moreretur. Ad prob. 2>m. R. Et praeceptum illud et actmn fidei esse absolutum relate ad existentiam Christi sub hostia vere consecrata, implicite condilionatum autem relate ad hanc numero hostiam. Inst. 6. Hostia, quæ ita probabiliter est consecrata, ut non detur motivum positivum prudens de opposito, est absolute adoranda ; ergo etiam absolute credi potest Christi ibidem praesentia ; tum quia adoratio æque exhibetur in obsequium divinum, ac actus fidei : tum quia ut hostia possit absolute ado­ rari, debet prius absolute credi, sub illa dari objectum adoratione dignum. R. C. .1. Quamvis enim adoratio hæc a quibusdam dicatur piæsuppositive conditionala, quatenus nempe præsupponit cognitionem, qua prudenter judicat esse hostiam vere consecratam et adesse Christum; non est tamen formaliter aut terminalive conditionata, quasi diceret: adoro te Christe, si forte es sub his speciebus. .V. Cons. Disparitas est. quia adoratio est actus virtutis moralis atque ad voluntatem pertinens, ac consequenter remote fundari potest in judicio solum probabili, ut proxime dictum fuit; de quo tamen ulterius adverte, judicio huic in praesenti casu nec positivum nec ne­ gativum dubium adjungi ; quia nec rationes in contrarium æquales iliis quæ adsunt pro vera consecratione, nec etiam nullas rationes pro ulraque parte habemus; potest nihilominus levis quaedam formido ex eo oriri, quod possibile sit hostiam non esse vere consecratam, vel cx defectu legilimæ ordinationis vel intentionis in Sacerdote; quæ tamen si prudenter impedire possent adorationem, omnes hostiæ ea carerent. His adde, quod, supposito etiam defectu consecrationis reipsa factæ, non committatur idololatria saltem formalis; quia non adoramus hic objectum, quodemnque ibi fuerit, sed ea refertur in Christum: unde licet intellectus invincibiliter erret judicando ibidem existentiam Christi, non enat tamen voluntas, quæ in solum Chri­ stum tendit, quem, quia judicatur ibi contineri, honestum decernit adorari. Ad proh. l,m. R. I). .-Eque, h. e. n torque actus exhibetur in obsequium divinum C. Æque, h. e. eodem modo .V. Diversissimum autem modum tendendi in actu fidei supcrnaturalis hactenus satis indicavimus, eumdem uberius infra declaraturi. Ad prob. 2Jm. .V. zi.vs. Nequidem enim certum judicium speculativum in hoc et aliis virtutum moralium actibus requiri, similiter dictum est supra. DE VIRTUALITER REVELATIS. 61 ARTICULUS 111. AN VERITAS VIRTUALITE!! SOLUM AC MEDIATE REVELATA SIT OBJECTUM MATERIALE FIDEI. 69. .Vola J. Pro ratione continentias unius prædicati vel propositionis in alio, dicitur aliquid formalitcr vel virlualiler revelatum : si aliquid sitformalitcr idem cum altero, uno revelato etiam aliud dicitur formalitcr reve­ lari; virlualiler vero dicitur revelari aliquid in alio , si quid tantum realiteridem est cum altero formalitcr revelato, cujusmodi sunt proprietates etiam metaphysical respectu essentias. Sicut vero formalis revelatio solet dici immediata, sic etiam virtualis dicitur mediata; quae quidem duplet est, scilicet vel mediata ex parte subjecti, ubi Deus non immediate per seipsum sed per Prophetas ct Apostolos aliquid revelavit ; quam tamen hic non usurpamus : vel mediata ex parte objecti, ubi aliquid nec in se ipso formalitcr etiam continetur in alio explicite revelato; sed tantum con­ tinetur virlualiler in alio tanquam in causa et radice, aut cum eo sic connectitur, ut per legitimam consequentiam ex eo necessario deducatur. 70. Nota II. Licet cognitio divina non possit esse præcisiva, adeoque Deus cognoscendo alicujus rei essentiam etiam debeat cognoscere illius pro­ prietates; revelatio tamen divina saltem externa potest esse præcisiva, adeo­ que Deus ad extra potest revelare essentiam, quin revelet ejus proprietatem metaphysicam aut physicam. Ratio utri usque est, quia Deus in cognoscendo est necessarius; unde quidquid est cognoscibile ratione suæ omniscicntias cognoscere debet : in revelando autem est liber, atque ad revelationem uti­ tur signis creatis aut vocibus secundum liberam institutionem manifeslativis; quæ cum exprimant unam formalilatem, quin aliam etiam realiter identificatam manifestent, etiam DcuS potest unam sine altera revelare. ITa-terea etiam , cum revelatio non sit manifestatio quæcumquè;, sed talis, quæ interposita loquenlis auctoritate tendit ad notitiam alicujus rei dandam audienti ; sequitur, voces ct signa ex se posse audientem deducere in cogni­ tionem cujusdam objecti, quin tamen illud proprie ac testando a loquente revelatum sit, ac consequenter credibile. 71. Dico. Veritas virlualiler duntaxat et mediale inaltero explicite rdvelalo contenta, non est objectum materiale fidei. Prob. Quod non creditur aut credi potest tantum vi loquenlis Dei ac reve­ lationis, non est objectum materiale fidei ; quia formalis tendentia actus fidei est hæc : Credo hoc, quia Deus dixit seu revelavit : sed veritas virlualiler duntaxat et mediate in altero explicite revelato contenta sic non creditur nec credi potest; nam actus fidei, quo crederem v. g. risibili tatem Christi, eo quod humanitas Ghrisli revelata fuit, imprimis non potest habere hanc tendcnliain : Credo Christum esse risibilem, quia Deus dixit eum esse ho­ minem; ut palet ex ipsis terminis, eo quod sic non importetur motivum fidei afficiens objectum materiale scu rislbililatcm : Deinde neque istam ; L * * \* * J>E UDE THEOLOGICA. Credo Christum esse risibilem, quia Deus dixit esse hominem, et omnis homo est risibilis; nam talis actus partialiter nititur illi rationi pliil<«sophicæ, quod omnis homo sit risibilis : Denique nec hanc : Credo Christum esse risibilem, quia Deus hoc dixit; nam supponitur Deum tantum dixisse, Christum esse hominem : dicere autem, Christum esse hominem, secundum se non importat intentionem ingerendi aliquem formalem conceptum de risibili, neque intentionem manifestandi formalem conceptum seu mentem de risibili, quæ tamen intentio saltem implicita requiritur ad propriam locu­ tionem ; ergo. Conf. 1. Revelatio Dei ad extra potest esse præcisiva, et etiam de facto est; quia prout ad nos pertingit, est signum vel vox, quæ formaliler et imme­ diate tantum nobis inferunt conceptum essentialem rei per ea significate; ergo e.x hoc quod Deus revelet formaliter essentiam, revelationi divinæ non substant proprietates et alia praedicata, formaliler et ratione ratiocinata distincta. Conf. 2. Ideo formaliler reve’ata præcise essentia, etiam proprietates essent de fide, quæ in illa virtualiter continentur; quia Deus illam explicite reve­ lando, has etiam implicite revelare intenderet : sed hoc nec constat eæsed vi ipsius revelationis probatur : ncc ex facto; cum potius inde sciamus llcmu proprietates etiam explicite revelasse, quales sunt possibilitas et mortalitas respectu Christi, dum eas credi voluit : nec ex /i ne; cum Deus specialem habere possit ct habeat sæpe finem ad revelandam essentiam, v. g. huma­ nitatem Christi, quam ad revelandam proprietatem, v. g. passibili talem vel risibilitatem ejusdem ; ergo. 72. Obj. I. Revelato aliquo prædicato, revelantur omnia cum ipsorealiter identificata, quia quidquid verificaturde uno, verificalur etiam de aliis rcalitcr cum illo identificatis ; ergo. R. .V. .1. Jdproh. D. Quidquid verificalur de uno formaliter accepto, velifi­ catur etiam de aliis rcalitcr cum illo identificatis .V. quidquid verificalur de uno rcalitcr accepto subd. verificalur etiam quomodocumque, nempe vel vi naturalis connexionis vel vi revelationis, de aliis rcalitcr identificatis C. verificatur præcise vi revelationis Ύ. .Minime autem ex his inferri posse con­ tradictionem, vel ipsi Adversarii probant, dum fatentur essentiam revelari formaliter et immediate, proprietates autem virtualité!* duntaxat et mediate. Quod porro nec formaliter reveletur proprietas, revelata formaliler essentia, et revelatio essent iæ sit præcisiva, ex superioribus satis liquet. Inst. 1. Deus revelando aliquam rem, eam revelat juxta suam naturam, qüam reipsa habet; tum quia revelatio Dei est manifestatio scientiae, quam habet Deus dc illa re : tum quia Deus revelando v. g. Christum essehominrm, non voluit dicere, eum esse hominem mctaphysicum seu mctaphysice sine proprietatibus sumptum : tum quia revelat juxta communem ct humanum niodurn loquendi, secundum quem quando dicitur v. g. homo, non solum dicitur ejus essentia, sed etiam ipsius connaluralis status, ut moles corporis cum sua extensione, quantitate cl organization i bus : tum quia revelato de Christo esse hominem, est de fide, Christum habuisse omnia ad statum connaturalem pertinentia, nisi specialis ratio vel fides ipsa nos cogat aliquid excipere; ergo. MR f>3 HE VIRTÜALIÎF.R REVELATIS. Adprob. 4am. D. Ex vi illius revelationis secundum sespeelatæ dc fide est Christum habuisse omnia etc. zV. simul cum aliis circumstantiis sumptæ, aut vi aliarum revelationum, ubi Christus ad Hebr. 4. dicitur homo nobis per omnia similis absque peccato C. Nempe quamvis ad propriam locutionem dc aliqua veritate requiratur, 1°. signum externum aptum ad illam formaliler manifestandam seu ingenerandam formalem ejus notitiam saltem implici­ tam, et 2°. loquentis intentio hoc faciendi; tamen cum utrumque locutioni possit convenire non tantum per se loquendo, sed etiam per accidens ratione circumstantiarum extrinsecus occurrentium, fit ut illa verba: Christus est homo, ut affecta aliis circumstantiis ac contextu, significent Christum habuisse corpus organicum perfectum, cum omnibus quæ ad connaturalem hominis statum pertinent. Inst. 2. Deus agendo ad extra nequit producere essentiam mclaphysicam, non producta ejus proprietate melaphysica ; ergo nec revelare: praesertim quia sicut ad extra operando operatur secundum rerum exigentiam, nisi velit patrarc miraculum, sic etiam debeat dici revelare. R. .V. Cons. Disparitas est, quia product io terminatur dd rem, prout hæc est aparté rei et in esse physico : revelatio autem terminatur ad rem prout substat interttioni loquentis ad cognitionem audientis direct® atque hinc in esse iotentionali ; undo quidem implicat produci rem sine altera sibi réalité!* identificata, quia idem alias esset ct non esset productum : non vero repu­ gnat unam formalilalem distinctam ab altera sine hac revelari. Ad rationem .V. supp. Cons. Quia ncc revelatio, ulpote quæ potest esse præcisiva, nec proprietas, tanquam formaliler distincta, exigunt ut reve­ lata essentia reveletur proprietas. Inst. 3. Revelata universali hac : omnis homo est mortalis, credi potest «I . ------ II. I). .1. Revclal secundum naturam, quam rcipsa habet, Cl in quantum cam revelatio externa exprimit C. simpliciter secundum naturam, quam reipsa habet .V. Equidem nihil revelat dc aliquo, quod rcipsa non habeat; non laincn omnia, quæ habet, revelat. .Id p”. R. D. Revelatio est manifestatio vel adaequata vel inadequate, scientiae, quam Deus dc aliqua re habet C. semper adæquata .V. .Id prob. 21"’. R. 1). Non voluit dicere Christum esse hominem metaphysi­ cian etc. h. c. noluit dicere Christum habere tantum essentiam metaphysicam hominis, non autem proprietates C. noluit vi hujus revelationis solum manifestare ac credendam proponere essentiam hominis mclaphysicam dc Christo .V. .Id prob. 3>m. R. D. Secundum communem loquendi modum, dum dicitur homo, per se loquendo dicitur etiam ejus status connaturalis etc. N. per accidens ct si ex circumstantiis loquentis intentio colligitur, dicitur etiam statusconnaturalis etc. C. Hoc postremo modo v. g. si interroganti, an sacri­ ficium missae sit cultus Deo gratus, quis responderet, ipse Christus id insti­ tuit. per hoc implicite omnino diceret id Deo placere, quamvis hæc com­ placentia solum sit terminus, quocum connectilur Christi institutio.· hinc Paulus I. ad Cor. Io. ex resurrectione Christi ut causce exemplaris ct meri· torte probat esse de fide nostram omnium resurrectionem, ut ibid, expli­ cat lect. 2. S. Thomas. ii 64 DE FIDE THEOLOGICA. hæc particularis : hic studiosus est mortalis, licet non includatur formaliler in illa ; cum hujus subjectum non includatur formaliter in subjecto illius, co quod homo formaliler non sit studiosus. Conf. Ex eo quod revelatum sit Christi Corpus ossein Eucharistia, de tide est juxta Trid. etiam ibi adesse sanguinem, animam et divinitatem vi naturalis connexionis et concomilan* tiæ ; ergo etiam ex eo quod Christum esse hominem sit revelatum, de tide erit eum esse risibilem. R. D. Particularis credi potest quoad pnedicatum C. credi potest quoad subjectum .V. Similiter illud additum I). particularis non includitur forma­ liter quoad praedicatum .V. quoad subjectum C. Patet ex dictis pr. artic. sub­ jectum propositionis particularis in universali contenue non credi sed sup­ poni, quia in universali non revelatur absolute subjectum sed dunlaxal pnedicatum ; cum vero hoc, nempe mortalitas formaliler sit idem in propo­ sitione particulari et universali, supposito ut certo, quod hic studiosus sil homo, possum fide credere quod sil mortalis. Ad Conf. D. J. De fide etiam est adesse sanguinem, animam et divinita­ tem præcise ac vi solitaria? connexionis et concomitantia? naturalis .V. vi connexionis ac concomitantia? ut substantis alteri revelationi C. Christi corpus in Eucharistia habere sanguinem et animam saltem formaliler implicite revelatum est in illo ad Rom. 6. 9. Scientes, quod Christus resur­ gens ex mortuis jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur. Quod habeat divinitatem similiter revelatum est in co Joan. 1. 11. Verbum caro factum est. Quæ bina cum illo Malth. 26. 26. Hoc est corpus meum, consti­ tuunt quasi præmissas revelatas, in quibus illa conclusio de præsentia san­ guinis, animæ ac divinitatis formaliler continetur. Vi autem verborum illorum, hoc est corpus meum, sicut juxta Trid. nequidem formaliler poni­ tur sanguis et anima, sic etiam non creditur. Inst. 1. Revelata re metaphysice connexa cum termino aliquo, revelatur etiam terminus; quia ex hoc Genesis 1. dicto: In principio creavit Deus cadum et terram, ubi revelatur actio, potest credi exislentia cœli cl terræ creata a Deo, tauquam effectus: sed terminus metaphvsicæ connexionis non continetur formaliter in re connexa ; ergo credi potest aliquid etiam formaliter non contentum in revelato. Conf. Revelato uno correlativo etiam reve­ latur alterum, quia correlaliva sunt simul natura et cognitione ; ergo etiam revelata essentia, revelantur proprietates, quia essentia radicans et pro­ prietates radicatæ sunt duo correlaliva. R. Ύ. M. Si enim non revelantur realiter identificata, multo minus ter­ mini metaphvsicæ connexionis revelantur. Ad prob. X. Cons. Nam dicere, Deus creavit coelum et terram, est formaliter dicere, quod Deus dederit esse et exislere cœlo et terræ, cum propositio activa et passiva formaliler idem enuntient. Revelationes autem non sunt accipiendæ in sensu grammaticali, sed morali et humano, secundum intentionem loqiieniis, prout ex contextu et aliis circumstantiis colligi potest. Si autem ita attendatur illud testimo­ nium Scriptune, absque dubio formaliler hic revelata significatur exislentia cœli et terræ a Deo creata. Ad Conf. R. ex modo dictis D. .1. et Cons. Revelato correlativoqua tali ct essentia qua radicante, revelatur saltem implicite aliud correlativum et pro- de virtualiter revelatis. 63 prietas radicata C. revelato illo, quod est correlativum aut essentia radi­ cans .V. 73. Obj. 11. Ad hoc ut aliquid sit de fide, sufficit ut illi possim assenliri propter testimonium Dei : sed si constet de identitate hominis cum risi­ bili, possum asssentiri risibili propter testimonium Dei revelantis hominem; ergo. Conf. 1. Quando revelatur proprietas aut actio unius, vi hujus revela­ tionis potest etiam credi illius essentia et exislentia ; ergo a contrario dum revelatur essentia, credi potest proprietas. Conf. 2. Ad fidem sufficit reve­ latio mediata ex parte subjecti; item connexio revelationis cum objecto revelato; ergo etiam mediata ex parte objecti, item connexio proprietatis cum essentia ut revelata. R. D.M. Sufficit ut illi possim assent iri propter testimonium Dei ut illud dicentis C. ut dicentis aliud, cui illud est identificatum' aut connexum Λ'. Sic enim non creditur propter testimonium, sed assentimur illi propter idenliiicalionem vel connexionem, unde quidem scientia theologica seu actus ad habitum Theologiae pertinens, non autem actus fidei theologica? sequitur. Ad Conf. P®. R. Ύ. Cons. Disparitas est, quia regulariter loquendo, si ex parte pradicatirevelatur proprietas vel actio, simul ex parte subjecti revelatur ejus essentia et exislentia; cum hae sint quasi prædicala superiora, qua? in inferioribus formaliler continentur : e contra, revelata essentia, proprietas nec ex parte prædicali nec cx parte subjecti revelatur; quia hæc in essentia æque parum, ac inferiora in superiori, formaliler continetur. Ad Conf. 2im. R. Disparitas est, quia revelatio ex parte subjecti mediata extendit se ratione sui ct formaliler ad objectum : quæ autem sc tenet ex parte objecti, non ratione sui objectum mediatum afficit, sed solum ratione identitatis realis aut naturalis connexionis connotai. Item quia prior con­ nexio est ipsa revelatio divina infallibilis adeoque fidei objectum formale ; posterior est vel identitas vel necessaria connexio, quæ objectum formale scientiœ, non item fidei esse possunt. Inst. 1. Ad habitum charilatis non solum pertinet, amare Deum propter se ipsum, sed etiam proximum propter Deum; ergo et ad habitum fidei, non solum credere essentiam propter revelationem divinam, sed proprie­ tatem quoque propter essentiam revelatam. Conf. 1. Quamvis creatura contineantur in Deo solum virtualiter, tamen earum cognitio in beatis perti­ net ad lumen gloria?; ergo et quamvis propriétés virtualiter duntaxal in essentia contineatur, tamen assensus de proprietate potest, facta essentia? revelatione, spectare ad habitum fidei. Conf. 2. Actus, quo detestor pec­ catum propter malitiam ejus ut offensa? Dei, est actuS theologicus perti­ nens ad charilatis habitum, licet eo immediate non attingam Dei bonita­ tem Unquam objectum formale quod; ergo et actus, quo credo risibilitatem ut realiter identificatam essentiæ revelata?, est actus proprie theologicus et pertinens ad habitum fidei, licet eam non credam immediate propter revelationem divinam. R. A'. Cons. Disparitas est, quia sicut proximus a bonitate divina essentia­ liter pendet ct ad eam refertur, sic etiam supponitur amari propter illam ; iv. p. < V w> 1»E HL»E THEOLOGICA. undo in amore proximi est motivum formale charitalis, ob quod amor ilk merito refertur ad charitalis habitum : e contrario revelatio divina non con nectitur cum proprietate, a qua dicens essentiam pnescindit ; adeoque nequit esse motivum ad eam credendam. Ad Conf. 1“. R. D. .1. Cognitio creaturarum in quocumque medio a beatis habita pertinet ad lucem glori® .V. formaliter in Verbo seu in divini essentia a beatis habita C. Quia vero ad hanc habendam requiritur, ut actus, quo cognoscitur essentia divina, idem sil, quo cognoscuntur creatura, ct pneterea Dei essentia sit ratio formalis ac motiva, cur creatura· cognoscan­ tur; patet hanc formalem in verbo cognitionem creaturarum omnino per­ linere ad lumen glori®; cum cx opposita ratione assensus proprietati prae­ stitus ad fidem pertinere nequeat. Ad Conf. 2*®. R. Ejusmodi actum detestationis (si supponatur tam obje­ ctum materiale scilicet peccatum , quam formale scilicet malitiam aversari, neque habere pro objecto formali ut quod, saltem partiali, bonitatem divi­ nam. quam prosequatur) non esse theologicum neque pertinere ad habitum charitalis, utpote cujus objectum formale, a quo tamen tam actus aversati vus quam prosecutivus virtutis specificari debet, ut quod non attingit. Si vero ejusmodi detestatio sit quidem aversativus objecti materialis, sed tamen vel partialiter vel totaliter prosecutivus, ratione objecti formalis, erit quidem theologicus et spectans ad charitatem ; sed quia hinc etiam pro­ prium motivum charitalis habet, aperte discrimen inter Ant. et Cons, elu­ cescit. Inst. 2. Multa sunt de fide quæ virtualiter tantum sunt revelata. Prob. Quæ Ecclesia definit, sunt de Gde : sed Ecclesia multa definivit, quæ tantum sunt virtualiter revelata, v. g. Christum habere duas voluntates, quod tan­ tum virtualiter revelatum erat in revelatione duplicis in Christo naturæ; ergo. Conf. Aegans Christum esse risibilem censeretur hæreticus, quia reve­ latum est Christum esse hominem ; imo esset formaliter hæreticus, quia qui negat proprietatem, negat etiam essentiam, et hinc, negata visibilitate, nega­ ret humanitatem revelatam ; ergo aliquæ veritates sunt de fide ex vi reve­ lationis, in qua virtualiter tantum continentur. R. .V. Jw. Ad prub. D. M. Quæ Ecclesia definit ut credenda, sunt de fide C. quæ definit tantum ut theologice certa N. Similiter D. m. Ecclesia multa definit ut credenda, quæ tantum sunt virtualiter revelata .V. ut theologice coria C. De fide credendum nihil Ecclesia proponit, nisi quod implicite sal­ tem est revelatum in verbo Dei scripto vel tradito : potest tamen id quod virtualiter in revelato continetur, proponere tanquam theologice certum, ita ut oppositum illi sentire sit temerarium et schismaticum, non vero hærelicum; duas enim in Christo esse voluntates revelatum est immediate in Scriptura. Ex hac constat Deum habere propriam voluntatem, et Christum esse Deum, ac consequenter habere voluntatem divinam : præter hanc au­ tem alleram adhuc fuisse in Christo voluntatem nempe humanam, similiter habetur in Sacris Litteris, ubi Christus Luc. 22. dixit : Aon mea voluntas, sed tua fiat. Cælerum hic non suscepimus definire in particulari, situe dc fide hæc vel illa veritas singularis. Ad Conf. R. D. l'la. />. -lut. Censeretur hæreticus, quia praesumeretur DE SYMBOLIS FIDEI. 1.7 negare humanitatem explicite revelatam C. quia et si praecise negaret aut connexionem idler humdnilatcdi ct risibililalcm aut revelationem risibililatis ,V. Circa hunc syllogismum : Omnis horno est risibilis : Christus est homo; ergo Christus est risibilis; triplex casus est possibilis : 1°. ut quis non penetret connexionem essentiæ ac proprietatis : quo casu ille negaret ma­ jorem, nec dici posset hæreticus, ut per se liquet : 2°. ut quis, penetrata con­ nexione illa et præinissis concessis, neget consequentiam; quo casu quia prasumitur negare conclusionem non ex eo quod neget evidentem illatio­ nem, neque etiam praemissam naturaliter evidentem ; sed quod neget præmissam revelatam, quæ est obscura, etiam praesumitur et arguitur esse hæreticus; quamvis si reipsa non negaret revelatam præmissam, revera non foret hæreticus : 3°. ut quis penetret illam connexionem et concedat etiam totum, sed neget consequens esse de fide ; et sic non foret nec præsumi pos­ set hæreticus, sed responderet secundum noslræ sententiæ principii. p. .V. Jss. el ejus prob. D. Qui negat proprietatem, negat etiam essentiam ul emanantem talem proprietatem C. negat eam absolute sum­ ptam, secundum se, et prout est revelata .V. Potest enim quis, ex proxime dictis, negare connexionem proprietatis cum essentia, adcoqiie negando pro­ prietatem non negare essentiam. 74. Observa. Ex priore præsentique articulo, corollarii more, inferi i decidiquesolet, num fuie divina credi possit, quod hoc numero Concilium reprae­ sentet Christi Ecclesiam : praesens Romanus Pontifex sit verus Papa ct Christi Vicarius : hic Sanctus solemniler a Papa canonizatus fruatur 'aeterna bcatiludine. Sed quia singulares sunt cum Hæreticis æqucac Catholicis con­ troversi» de Majore revelata et Minore naturaliter certa, quæ tanqiiam præmissæ afferuntur pro illis veritatibus in conclusione affirmandis ; hinc ad illas controversias in altera parte plenius respondere licebit. CAPUT H. DE OBJECTO MATERIALI FIDEI IN SPECIE. Nomine objecti materialis fidei in specie designamus hic articulos fidei Catholicae, qui id ultra objectum fidei materiale addunt, qiiod sint fidei propositiones de re ejusmodi, quæ perse ad fidem spectet, et specialem credendi difficultatem contineat. In hujus autem argumenti pertractatione primo quidem de Symbolis, utpote articulos fidei noslræ continentibus, tum de articulis ipsis, demum de quibusdam eorum allectionibus disse­ retur. —’ « <»x l'E b I bl· 111 HO LOGICS. AirriCI LI’S I. AN OBJECTI M MATERIALE HI'El CONVENIENTER TRADATUR IN STMBOI.1S FlDtl? 7.'». \<>ta. Symbolum, vi nominis. collationem significat, er usu sumilui pro indicio ac tessera ; prout fidei applicatum dicitur summa vel compre­ hensio lidei seu credendorum simplex, brevis ct plena : ul nempe simpli* cilas ruditati, brevitas memorîæ, plenitudo consulat dodrînæ. fïnfo sym­ boli hujuscemodi conficiendi generalim fuit triplex: 1°. ut docenteshalicrent unam eamdemque fidei regulam, quam omnibus proponerent : 2°. ul discen­ tes tenerent fidei formulam, quam memoriæ facile mandarent cl frequenter profiterentur : 3®. ut fideles secum invicem consentirent, ab infidelibus dis­ cernerentur et a falsis Doctoribiis luerentur. Symbolorum præcipuorumtria communius referuntur : Primum dicitur Apostolicum, habelque proauctori­ bus Apostolos, incipit : Credo in Deum Patrem omnipotentem. Secundum dici­ tur a S. Thomv symbolum Patrum, ab aliis Niceno-Constantinopolitaniji, quia a Patribus in Concilio Nicæno 1. inchoatum, in Constanlinopolitano I. auctum fuit, incipit : Credo in unum Deum. Tertium dicitur Athanasianti, atque tribuitur S. Athanasio episcopo Alexandrino, et incipit : Quicumque vult salvus esse. 76. Dico. Objectum materiale fidei in memoratis tribus Symbolis conve­ nienter traditur. Prob. Convenientia haec patet 1°. ex argumento symbolorum; tum quia in iis continetur, quidquid explicite credi debet : tum quia in iis ponitur, quod per se pertinet ad Dei beatitudinis nasiræ, Christi viæ salutis noslræ, alio­ rumque mediorum cognitionem, propter perfectionem et obedientiarn intel­ lectus, spem firmandam et excitandam charilatem : tum quia alii magis particulares fidei articuli in his generalibus virtualiter continentur. 2°. Ex particularibus symbolorum /înibus, qui in primo erat instructio fidelium, in secundo refutatio hæresum tunc natarum, in tertio major declaratio et mysteriorum explicatio. 3°. Ex auctoritate symbolorum, quam non Auctores eorum duntaxat, de quibus mox dicetur, sed et Ecclesiæ propositio conci­ liavit; cum ilia fecerit hæc symbola sua, ct Apostolicum omnibus fecerit commune, illud Patrum Singulis dominicis ct festis solemnioribus sacerdo­ tibus in Misse sacrificio, ministris autem Athanasianum in Officio Divino recitandum praeceperit. 77. Observa. Equidem lidei articuli omnes non in his symbolis, sed in professione fidei juxta praeceptum Concilii Tridcntini aperte continentur; verum nec illud symboli ratio permittebat, aut exigebat, nec necessitas erro­ rum oppositorum urgebat, nec ratio disciplinæ patiebatur. Hinc quamvis articulus de Eucharistia anlonornatiscc vocetur mysterium fidei, tamen iri nullo symbolorum vel de illo vel de alio Sacramento præter Baptismum fit mentio; quia Apostoli et Patres voluerunt duntaxat tradere compendium doclrinæ fidei de iis, quæ spectant ad fidem speculativam, et quæ indiscrimiualim, ab munibus adultis credi debent ante Baptismum , reliqua enim V.·’ |»E SVMBOI.IS F1DEÎ, 69 explicabantur tunc, quando per Baptismum erant facti aliorum Sacramen­ torum participes, et eorum urgebat pr.wplnrn ; quod ipsum de Eucharistia testatur S. Ai (i. Tr. II. in Joannem n. 3. Quod dissonantiam lectionum, prttsertim circa symbolum Apostolicum, attinet, aut ad particulas quasdam et verba ab hoc symbolo ornissa, ab alio asserta spectat, negandum non est, occasione posteriorum hæresum, nonnulla, doctrinæ substantiam nihil im­ mutantia, fuisse adjecta, vel, quia rudibus jam abunde nota neque turn controversa, subinde esse omissa. Hc Christi vero ad inferos descensu, quem David Psalm. 15. 10. Petrus Act. 11.22. prædicavit, notandum venit ipsum dogma ab antiquissima Patrum traditione confirmari, cum de eo testentur Irex. L. 5. adv. Hær. c. 31.η. I. et L. 4. c. 45. (al. 28. n. 2.), Clem. Alexaxo. Strom. L. 6. (opp. р. 637. C. edit. Morelli, Paris. 1G29.), Tertlll. de Anima c. 7. et 35., Orig. hom. 15. in Gen. n. 5. (opp. I. 2. p. 101. F.) et L. 2. cont. Celsum n. 43., Atrax. L. 2. cont. Apollin. de salut. Adv. Christi n. 15., Hilar. Pictav. in Ps. 53.n. 14., Basil, in Ps. 48. n. 9., Grec. Naziavz. hom. 45. de Pascb. n.24., Ehpha.x. hom. in Sepuleh. Christi (opp. t. 2. p. 2G7.), Arc. L. 20. de Civit. Dei с. 15., Hierox. in c. 2. Jonæ v. fi., I.eoM. Serm. 25. c. 5. et alii. Quanquam vero symbola Patrum de eo mentionem non faciant, id tamen articuli veri lati minime officit; tum quia cxlatin symbolo apud Cvrill. Hier. Calech. 4. n. 5. el apud Epiphax. L. 2. adv. hærcs. in compendio fidei, qui ambo floruerunt seculo quarto : tum quia si omissum est, testante RufiKo in exposit. Symbol, n. 18., id evenit quia videtur hic articulus intelligi in verbis prættdenlibus, mortuus et sepultus est : tum si recens adjectum fuit, id factum est ob majorem Apollinaristarum et Lucianistarum Arianorum, animam Christi negantium, confutationem ; quin tamen hunc articulum referre debe­ rent Patres Nicæni, qui dum adversus universam Arianorum sectam Christi cum Patre consubstantialitatem et passionem profiterentur, hoc ipso et Apollinaristarum ct Acacianorum errorem confodiebant. Qi eres I. Λn Apostoli condiderint Symbolum, quod dicitur Apostolicum? 78. Nota. 1. Triplici modo symbolum dici potest Apostolicum : 1°. quate­ rnis Scripturis et Apostolicæ doctrinæ non repugnat: 2°. quatenus ab Apo'lolorum temporibus jam traditum ac pervulgatum fuit : 3°. quatenus ita cstab Apostolis traditum, ut ab iis quoque conditum sit atque digestum. Quoad duplicem priorem usurpationem, consentiunt plerique omnes sym­ bolum recte dici Apostolicum ; unde et Calo. L. 2. Inst. c. 16. Neque enim dubium est, inquit, quin a prima statim Ecclesiæ origine, adeoque. ab ipso Apostolorum seculo, instar publicæ ct omnium calculis recepta· confessionis dilinuerit. Veritas autem ipsa patet ex testimoniis antiquissimorum Patrum, quærecitat Nat. Alex. Dissert. 12. Sec. I. ex qua sufficiat laudasse Irem. Τεπtul. ct Hierox. quorum primus L. 1. adv. hærcs. c. 10. n. 1. (al. c. 1 l.),de symbolo, cujus partem repetierat, ait, Ecclesiam per omnem terrarum orbem dispersam ab Apostolis eorumque discipulis accepisse eam fidem; alter L. de Prescript. c. 37. in ea, inquit, regula incedimus quam Ecclesia ab Apostolis, Apostoli a Christo, Christus a Deo tradidit; quod autem hæc de symbolo >ribat Tbrtvlliamus, patet ex !.. de vel, Virgin, c.1. ubi ait: Regula fidei Τθ DE fide theologica. una omnino est... credendi scilicet in unicum Deum omnipotentem, mundi conditorem, et Filium ejus J. C. etc. Postremus L. cont. Joann. Ilieros. n. 28. asserit, Symbolum fidei et spei nostra ab Apostolis traditum. Quoad ulti­ mam vero acceptionem, Apostolicum negant, contra unanimem fere Catholi­ corum sententiam, alii non pauci, inter quos, post Calvinum et Erasinum, prœcipui sunt Gerard. Vossius diss. 1. deS. Symbolis, Dupin in Nov. Bibliolh. Tom. 1., Auctor Anglus in Hist. Symb. Apost. r. |lj ■' 79. Nota II. A quaestione hae controversa distinguendæ sunt aliæ duæ, quæ versantur circa tempus et modum, quo symbolum ah Apostolis conditum fuit ; quamvis enim temporis, tinis ae modi cognitio admodum explorata non habeatur, id tamen ipsam rerum narratarum substantiam minime elevat; si quidem hæc non repugnat et validis testimoniis (innatur. De tem­ pore quidem senteuliæ præcipuæ sunt : 1°. quorumdam, qui editum symbo­ lum putant in eo cœtu centum et xiginti virorum, de quo Act. 1. mentio ha­ betur: 2°. Baroni i, ad an. 4-L, qui arbitratur conditum anno secundo Claudii paulo post mortem Jacobi Majoris : 3°. Rufini Præf. in exposit. sy mb. et Isidobi Hispal, de Eccles, offic. L. 2. c. 23. qui statuunt illud esse confectum slatim post adventum Spiritus sancti, ubi Apostoli ab invicem discessuri normam praedicationis, baptizandorum Catechesin, et Ecclesiarum institutionem in unam formulam conferendam existimarunt. De modo autem la. sententia est August. Serm. 115. de temp. (al. in Appen. serm. 241. n. 1.), Leos. M. in ep. 13. (al. 31. c. 4.) ad Pulcheriam, aliorumque, qui volunt singulos articulos symboli a singulis Apostolis esse statutos : 2a. est Ratberti Pascbasii et communior Recenliorum, qui putant Apostolos condidisse hoc symbolum in commune consulentes, ea ratione qua eduntur Canones in Synodis Epi­ scoporum. 80. Dico. Ipsi Apostoli Symbolum Aposlolicum condiderunt. Prob. Ex Patrurn testimoniis nurn. 78 laudatis, quibus accedunt S. Amdros. L. 1. ep. 7. (al. 42. n. 5.) ad Silicium, Coelestinus I. in epist. ad Nestorium (Labb. t. 3. p. 357. A.), Rufims et Leo M. locis cil., Cassias. L. fi. de Incarn. c. 3. el4.,S. Maxim, hom. de tradit, symb., Patres Cone. Epbesini iu Relatione ad Imp. de Nestorii depositione (Labb. t. 3. p. 570. D.), aliique, qui illud symbolum vocant Apostolorum, vel dicunt Apostolorum signatum senten­ tiis. vel per Apostolus traditum aut ab Apostolis traditum acceptumvc pronun­ tiant ; alque hæc quidem non ex proprio quasi invento, sed ex traditione prædeccssorum proferunt. Unde Rufims de symbolo præfalionem his verbis orditur: Tradunt Majores nostri; IIierox. vero, August, aliique symboli inter­ pretes illud tanquam vetustissimum et a primis Christianis acceptum laudant. Conf. Juxta S. Aug. regulam, L. 4. de Bapt. cont. Donat, c. 24. datam. Quod universa tenet Ecclesia, nec Conciliis institutum, sed semper retentum est, nonnisi auctoritate Apostolica, h. e. ab ipsis Apostolis auctoribus, tradi­ tum rectissime creditur. Sed Ecclesia universa imprimis tenet hoc symbo­ lum, ipsis Adversariis Calentibus : idem dein semper seu a primis jam secu­ lis retentum fuit, cum Patrum productorum quidam seculo secundo el tertio floruerint, et alii testentur de antiquitate symboli : ex quo denique liquet, idem non fuisse editum in Concilio DEcumenico, quorum primum seculo ili! T >9 [>Ε SYMBOLO APOSTOLORUM quarto habitum fuit. Præterea autem cum particulare Concilium nullum assignari possit, neque etiam ostendi quomodo a particulari editum fluxerit ad universam Ecclesiam, neque singularis aliquis auctor unquam fuerit proditus, aut cum fundamento alque auctoritate, ad universalem adeo re­ ceptionem necessaria, proferri queat; sequitur symboli originem nonnisi ab Apostolis repeti posse. ■ I i I I I 81. Nec dicas 1°. Si symbolum esset ab Apostolis compositum; Lucas hoc retulisset in Actis Apostolorum, vel Apostolus alius suis inseruisset epistolis. 2’. Deberet esse pars Scriptui·© ac Canonicum, licet ab aliis scriptum; uti sunt Epistolio Pauli, quarum illa ad Ephesios per Tychicum, ad Romanos per Phwben, ad Philippenses per Epaphroditum scripta est. 3°. Idem fuisset in omnibus Ecclesiis; cum tamen diversa sint, quæ Orientales habent, ab usurpatis in Ecclesia Occidentali, ct in hac etiam Romanum ab Aquileensi et Ravcnnalensi. R. .Y. seq. Ad 1‘"". R. S. Lucas, ut notat Hieron., multa prœtcrmisit histo­ riographi licentia, nec omnia ab Apostolis dicta aut facta perscripsit. Ratio vero cur ipse et alii in epistolis Canonicis praetermittere symbolum poterant, erat lum ejusdem divulgatio jam facta et ad omnes fideles perlata notitia, tum quod eo fine editum fuit ut non atramento aut charta scriberetur, sed in tabulis cordis, ac memoria retineretur, ut affirmant Hier. supr. cit. et August. Serm. 75. de diversis, (al. 212. n. 2). J(/2um. R. Ar. seq. quoad partem Scripturae, ex modo dictis; ex quibus uti et cx Rufixo 1. c. et Chrysologo Serm. 62. constat symbolum viva solum voce, non autem scripto, fuisse ab Apostolis conditum; quomodo autem quod tra­ ditum est et non scriptum, Scriptui·© pars dici potest? Ad vocem Canonicum D. deberet esse Canonicum hoc sensu, quo aliquid tale dicitur, quod est in Scriptui·© canone N. quo dicitur tale, quod est Canon sive regula fidei, qua ratione diam Traditiones non scriptae canonicae dicuntur C. Quæ de Scri­ ptoribus Paulianarum epistolarum adduntur, lapsus sunt Basnagii et divi­ nationes; cum memorati transtulisse quidem illas epistolas, non autem scripsisse legantur. dt/,3um.R. N.Seq. Diversitas autem symbolorum, quæ ad voces duntaxat aut quædam additamenta ex dictis perlinet, mira videri non debet, cum symbo­ lum, quod una duntaxat lingua, Hebraica scilicet aut Syriaca, compositum el sola traditione erat diu servatum, in diversarum linguarum translatione facile aliquam mutationem tulerit. Cæterum in Romana Ecclesia eadem forma, ordine ac sententia Apostolicum symbolum fuisse recitatum, quibus fuit conditum, testantur Rufinus, ct Amdros. ad Sirie. 82. Nec dicas 2°. Symboli 1. nec erat necessitas; quia hæc oritur ab hærcsibns, (piarum tamen null© Apostolorum tempore nalæ fuerant : nec usus; quia Patres primorum secutorum auctoritate hujus symboli nunquam conati sunt doctrinam contra hæreticos stabilire; unde videtur illis aut ignoratum, aut persuasum fuisse illud non fuisse editum ab Apostolis: neque œslimat io; cum in Missa non canatur symbolum Apostolicum sed Conslanlinopolitanum. 2. Tertullianus in relatione symboli (L. de vel. Vir­ gin. c. L) non refert articulos de Christi descensu ad inferos, de Spiritu ■ DE FIDE THEOLOGICA. sancto, de Ecclesia et sequentibus : Hieronymus vero et Rufinus notant sym· bolum Apostolicum concludi articulo resurrectionis, el sic postremum de vita æterna abesse : unde nec Romanum dici potest Apostolicum, nec illi possunt intelligi de Apostolico jam vulgato. 3. Vox Catholica, Ecclesiæ in symbolo addita, neque in Aquileensi habetur, nec legebatur a RufinocI S. Augustino; cum ille hanc vocem non exposuerit, iste autem declaratio­ nis tantum causa, in L. deSymb. ad Catechnm. c. G. n. 14. addiderit: quin nec verosimile est hanc vocem ab Apostolis esse appositam; tum quia modo post tempora Apostolorum Ecclesia fuit Catholica, h. e. univetsalis et per totum orbem diffusa : tum quia eo tempore Christiani necdum dicebantur Catholici, nec Ecclesia Catholica ; ul scribit S. Pacian. epist. 1. ad Sem­ pronianum n. 3. f Ad 1“®. R. _V. triplicem ejus partem. In specie autem, Ad lsm. p. R. Falsum est imprimis tum temporis non fuisse natas hæreses, cum grassarentur Simimiani, Cerinthiani et Ebionitœ, ct fidelibus obreperent pseudopro­ phetae ac falsi fratres, ut notat S. Paulus in suis epist. Deinde poterant ct volebant Apostoli fidei et Ecclesiæ consulere in futurum. Ad 2ara. p. R. Si­ militer falsum esse quod Paires symbolo non fuerint usi ad refellendos Hæreticos, cum contrarium manifestum sit ex S. Iren.eo et Tertul­ liano. Præterea cum Patres impugnarent Hæreticos ex Scriptura, quam fere unam isti ad probationem admittebant, quæque articulos symboli clare continet, opus non erat confutare hæreses ex symbolo. Ad 3ân‘. p. R. Cum symbolum Constantinopolitanum non sit diversum ab Apostolico, sed hujus tantum major explicatio contra novas hæreses, recitatione illius in Missa et hoc satis commendatur; quanquam Romana Ecclesia etiam Apo­ stolicum ter saltem quotidie in Divinis Officiis, et in privatis precibus fre­ quentissime recitet. Ad 2um. R. Non Tertullianus solum, sed et 1res. aliique, totum symbolum, ut ab Apostolis traditum, non exscribunt, sed præcipua aut plurima tantum capita, prout \idebantur contra Hæreticos necessaria, reddunt ; atque hinc etiam iidem variis in locis verba varia usurpant. Cæterum Tertullianum ex industria etiam omisisse memorata, probabile fit ex ejus cum Mcmtanistis commercio, qui peccata graviora irremissibilia contendebant, ct Ecclesiam Catholicam, quam vel in tribus laicis conservari posse dicebant, injurioso Psych iorum nomine infamabant. Vitam ætemam, quam non addunt Hier. el Rufinus, legerunt Ambros. el Chrysol. cum aliis. Præterea, ut notat S. Thomas 2. 2. q. 1. a. 8. inO., vita æterna pars est gloriæ spectans ad ani­ mam, quam profitemur per carnis resurrectionem de corpore ; quin el ipse Rufinus sic priorem de resurrectione articulum exposuit, ut in eo illum de vita æterna intelligi doceret. Ad 3αα. R. Concedunt aliqui τδ Catholicam non fuisse additum symbolo Apostolico, cum hæc non sil nota nascentis et quasi infantis Ecclesiæ. Alii communius id negant, cum et Cvr. Hier, in Calech. 18., Chrysologus Serm. 57. et Auctor Tr. deSymb. (al. de Trinit. opp. S. Ambros. t. 2. pari. 2*.) hanc vocem legerint. Poterant vero eam usurpare Apostoli; tum quod Catholicam non restringatur ad unam locorum universalitatem : tum quod Apostoli, præscii futuræ dilatationis per Orbem universum, hanc notam sine falsitate potuerint Ecclesiæ tribuere. Quantumvis autem salva maneat OF. SYMBOLO ATIIAXASIAXO. S. Paciaxi auctoritas, liquet tamen ex Eusebio L. 8. Hist. Eccl. c. 13. et 16. Christianorum Ecclesiam et a Smyriiensihus in epistola cncyclica, et ab Aiouixaiu lliEnopoL. jam ante nominatam fuisse Catholicam. Qc.eres II. Jn S. Athanasius auctor sit Symboli, quod incipit : Quicumque vult salvus esse etc. ? 83. Nota I. Quæstio hæc merï facti personalis est ac nullatenus, prout inter Cri ficos etiam Catholicos agitatur, cum fidei dogmate connexa. Qui enim ex illis negant symboli hujus auctorem esseS. Athanasium, contendunt nihilominus id esse certissimam fidei regulam, ab Ecclesia ct approbatam et fidelibus omnibus credendam propositam; ac præterea symboli hujus doctri­ nam omnem, quoad sensum, contineri in S. Athaxash operibus : qua ratione se distinguunt a Græcis schismaticis, qui olim impudenter dixerant symbo­ lum hoc ab Atiiaxasio ebrio atque aliorum Patrum omnium sententiam deserente fuisse conscriptum; item a Socinianis aliisque Romanæ Ecêlesiæ hostibus, qui id symbolum Satanasii sacrilega ignominia dixerunt. Porro Critici negantes, de alio auctore nec ipsi inter se conveniunt ; aliis nempe Anastasium Sinaitam ex vocabulorum vicinitate divinantibus, aliis Eusebium Vebcell. supponentibus, pluribus laudantibus Vigilium Tapsexsem in Africa Episcopum; qui circa finem seculi quinti florens, cum fateatur in præfatione cujusdam dialogi se Dialogum adversus Arianos aliosque hæreticos sub nomine Athaxash scripsisse, occasionem suspicandi dedit symbolum a se confectum nomine etiam Athaxash insignivisse; quamvis dc hoc nihil simile professus fuerit. 84. Λοία II. Nec hic disceptatur, aut argumentum quoddam deduci potest s tempore et modo seu fine, quo editum fuit hoc symbolum. Sicut enim ista controversia nihil obest veritati de symbolo ab Apostolis condito, neque etiam antiquitati symboli Quicumque, Vigilio aut alteri cuidam asserti ; sic necobstare debet sententiae, quæ symbolum postremum S. Atiiaxasio vindi­ cat. Porro quidam volunt sanctum hunc præsulem id conscripsisse in puteo Trevirensi, ubi diu latuerit ad Arianorum insidias declinandas : sed conve­ niunt pleriquc falsum hoc esse, ct natum ex historia Rufixi, qui L. 1. c. 18. scribit Atiiaxasium per sexennium in cisterna sicca, in Ægypto tamen non vero Treviris, latuisse. Verosimilius alii dicunt Athaxasilm id scripsisse, quando Romæ apud Julium Papam an. 339. ab Eusebiana factione petebatur calumniis, ac prater fas damnatus fuerat in Synodo Tyria ; finem autem habuisse hunc, ut, exposita uberius sua professione, el declararet fidem et calumnias retunderet et injustitiam Conciliabuli ostenderet ; ut innuunt Manuel Calecas L. 2. cont. Græcos et Baron, ad an. 340. fô. Dico. Omnino probabiliter teneri potest Symbolum memoratum a S. Athanasio fuisse conditum. /taboest, quia prater auctoritatemEcclesiæ Romanæ. quæ illud symbo­ lum in Officiis Divinis recitandum proponens, adhuc inscribit S. Athanasiq; præter consensum Ecclesiæ Constant i nopol i tanæ, Scrvianæ, Bulgaricæ, Russicæae Moscoviticæ, quæ, leste Joanne Sarmata in ep. 1. ad Calvin., idem H Lf * 74 ■> fl*; ·, ( DE FIDE THEOLOGICA. tenent tanquam genuinum et Athanasianum ; prrotcr sensum etiam com­ munem Auctorum post seculum duodecimum fero innumerorum cum S. Thoma in hoc conspirantium, stant pro auctore symboli S. Athanasio testes licet non antiquissimi, tamen et ab antiquitate et ab auctoritate vene­ randi. Inter hos,quos plures recensent Monachi S. Benedicti e Cong. S. Mauri in Diatribe ad hoc symbolum, Torn. IL oper. S. Athan. inserta, praecipui sunt : 1°. Patres Cone. Augustodunensis, anno 663. vel 670. sub S. Leodegario Ep. habiti, qui hunc Canouem ediderunt (Labb. t. S. p. 336. D.) : Si quit Presbyter, Diaconus, Subdiaconus vel Clericus symbolum, quod, inspirante sancto Spiritu, Apostoli tradiderunt, et fidem S. Athanasii Prœsulis irre­ prehensibiliter non recensuerit, ab Episcopo condemnetur. Quibus catenas jam praeluxerunt Patres Cone. Toletani IV. (Labb. t. 3. p. 1703.) quodc.l. quaedam ex hoc symbolo protulerint. 2°. Idem prroceptum dedere Ratio Basileensis Episcopus seculi noni ini­ tio, et sub ejus finem Hincmarus Archiep. Rhemensis ; Theodulphus vero Aurelian. Ep. seculo octavo et Ratramnus Corbeiens. Monachus et hoc symbolum Athanasio tribuunt, et ex eodem plura desumunt. 3°. Eodem, sub Athanasii nomine, usi sunt Apocrisiarii, quos Grec. IX. Conslantinopolim an. 1233. ad Grrocos Latinis conciliandos miserat (Labb. t. IL part. P. p. 326. C.). Denique Eugen. IV. in decreto de unione Armenornm (Labb. t. 13. p. 330. B. C.) an. 1439. commemorat compendiosam illam fidei regulam per Beatissimum Athanasium editam. Conf. Quia, prroterquam quod argumenta opposita pleraque sint negativa ac simili fere modo contra symbolum Apostolorum intorqueri possint, patianturque instantiam in aliis sententiis Auctorum (uti Clar. Sandini contra Xat. Alexandrum, in edita de symbolo hoc dissertatione, ostendit), ea non sunt ejusmodi quro probabili responsione nequeant dissolvi. 86. Xec dicas 1°. Stylus sermonisque contextus ostendit symbolum esse hominis Latini, non autem Grroci, qualis fuit S. Athanasius. 2°. Deest in hoc symbolo vox consubstantialis, quæ tamen tessera erat Catholic® fidei, cujusque professio urgebatur constanter a Catholicis. 3°. Ipse Athanasius in ep. ad Anliochens. n. 4. et 5. testatur procul se abesse a nova fidei formula con­ denda, et laudat Sardicenses Patres, quod sanciverint nullam fidei profes­ sionem novam edendam ; eo quod Symbolum Xicœnum sufficeret hoslesque fidei inde occasionem captarent criminandi, quasi Niccena fides foret imper­ fecta. 4°. Hærescs post Athanasiüm ortro, Nestoriana scilicet et Eutychîâna, diserte adeo et expresse refutantur in hoc symbolo, ut ejus auctor non potuerit non intendere illarum refutationem, atque hinc rotate posterior esse debeat. Ad Ium. R. Prroterquam quod in symbolo occurrant idiotismi grroci, quales sunt : resurgere habent, pro debent ; per omnia est veneranda, pro omnino; confiteamur quia Deus et homo est, pro Deum et hominem esse; certe si etiam symbolum dicatur latine scriptum, eo quod exemplaria latina con­ cordent, cum ex adverso grroca varient; nihilominus ab Athanasio condi potuit, utpotc «pii Latini roque ac grroci sermonis peritus fuit, ut constat ex Marcellino et Faustino seculi quarti scriptoribus, qui in Libello Precum DE SYMBOLO ATHANASIANO. 75 affirmant ab Athanasio libros Luciferi Calaritanl in græcum translatos fuisse. j veri seu evidentes in attestante, evidentia proprie tali excludente formidi­ nem diam imprudentem. /'ro6. Rudes et indocti nec penetrant nec considerant signa credibilitatis : quamvis vero auctoritas Parochi et Instructorum valeat plurimum apud illos, et forsan plus quam signa credibilitatis apud doctos; hæc tamen apparentia qiiaulacuinque non est stricta evidentia; tum quia non rapit intellectum ad assensum excludilque formidinem imprudentem : lum quia hac exclusione etiam gratis data, id non facit claritas signorum credibilitatis, sed inadverlentia rudium, et quod non occurrant moliva contraria : unde fit, ut, si alius æqualis auctoritatis proponat oppositum, rudis slalim hoc credat, vel formi­ det de veritate ipsi antea proposita. Si vero articuli fidei essent evidenter veri et revelati, evidentia stricta et propria, viris etiam cultioribus ct doctis, com­ muniter loquendo, 1°. non foret ipsis arduum credere: 2°. nullam experi­ rentur tentalionem contra fidem: 3°. difficilius illis accideret cohibere intel­ lectum ab assensu, quam ad hunc impellere: 4°. imo ex natura evidentiæ raperentur ad assensum fidei, et non requireretur imperium voluntatis ad firmiter et immobiliter credendum, nec esset libertas credendi : sed hæc omnia repugnant lum experientia) tum aliis principiis fidei ; ergo. Respondent I. Assensum fidei non esse quidem immediate liberum, qua­ tenus, supposita evidentia signorum et veritatis articulorum, pussil assent i re vel dissentire ; esse tamen mediate liberum, quatenus voluntas libere appli­ cat intellectum ad consideranda hæc signa. Sed contra est 1 °. quia pari ratione libera posset dici scientia seu actus scienlilicus ct evidentia, quæ ex visione oculorum habetur. 2°. quia ipse fidei assensus in se debet esse liber, ul liquet primo, ex Mare 16. ubi Christus exprobrat incredulitatem eorum, qui, dum viderant Christum et audierant signa credibilitatis de ejus resurrectione, non crediderunt : secundo, ex Cone. Arans. 11. Can. 5. ubi credulitatis affectus, quo credimus, dicitur donum Dei et gratia, quæ necessitatem non infert : tertio, ex Trid., quod liberam dicit fidem post auditam prædicalionem et consequenter penetrata credibi­ litatis signa; cum Sess. 6. cap. 6. sic loquatur ; Fidem ex auditu concipien­ tes, libere moventur in Deum credentes vera esse, quæ divinitus revelata et promissa sunt. Respondent II. Fidem manere calenus liberam, quatenus voluntas per piam (i/feclionem vel imperat assensum, non propter evidentiam signorum, sed propter solum testimonium Dei, ita ut voluntas parata sit credere, etsi non haberet illam evidentiam ; vel quatenus, in reverentiam auctoritatis divinæ, imperat assensum firmiorem, quam mereantur signa credibilitatis ; cum firmitas indefectibilitalis in actu fidei supematuralis major sil illa fir­ mitate, quæ provenit a naturali lanium evidentia objecti sive per se sive per credibilitatis signa. Sed contra utramque partem est, quod in evidentia, utpote nécessitante, rapiatur intellectus, quin imperium voluntatis in hoc negotio assensus par­ tem ullam habere possit : et si haberet locum, deberet semper elici actus duplex Iidci, alter nempe necessarius prout evidentiæ corresponde!, alter liber quoad assensum vel prœcise testimonio præslitum, vel cum majore firmitate indefectibilitalis elicitum ; quod quia non experimur, gratis omnino lingi convincitur. 86 DE FIDE THEOLOGICA. Singulariter vero contra par/. I ,m. esi, tum quod ejusmodi voluntatis imperium vix ullus nisi doctus, jac nonnisi in articulis ad doctrinam juris naturalis pertinentibus experiri solet : tum quod intellectus etiam liber non est ad testimonium Dei repudiandum vel amplectendum, cum supponatur esse evidens; adeoque etiam voluntas non possit eligere assensum propter hoc potius, scilicet testimonium, quam propter aliud : tum denique quod assensus lidei, communiter loquendo, est absolutus et directus, neque eam conditionem aut actum reflexum connotât, qua dicat voluntas : parata furem assent iri, etsi non haberem illam evidentiam. Contra 2·®. par/. est, tum quod intellectus per fidem non solum captiva­ tur ad firmissime sed etiam ad simpliciter assenliendum ; quod tamen hic non fieret per fidem liberam a Conciliis et Patribus absolute assertam, sed per evidentiam necessitantem : tum quod firmitas intensiva, seu quæ se tenet ex parte voluntatis majorem conatum in se firmanda adhibentis, non special ad substantiam et essentiam actus lidei etiam superuaturalis; firmi­ tas vero indefectibilitatis, quæ est in actu supernatural i, cui implicat subesse falsum, habetur unice ab infallibilitate objecti maxima atque connexione actus cum illa, non autem a voluntatis imperio et libertate; ulpote cui non datur discretio ac electio inter actum supernaturalem qui talem firmitatem infert, el naturalem, ex dictis num. 23. 98. Obj. I. Evidens credibilitas nostræ religionis est evidens credibililas supra omnes alias sectas, imo illas evidenter facit prudenter incredibiles: sed hoc ipso inferi evidentiam veritatis nostræ religionis; ergo. Minor con­ stat; quia hæc sunt duo principia evidentia : Religio in mundo cælcris cre­ dibilior est vora ; el illa religio est vera, quæ sola est prudenter credibilis; ergo si sola noslra evidenter sil prudenter credibilis, ac credibilior pra aliis, est evidenter vera. Ληί. tanquam fundamentum adversariorum prob. 1°. Evidens est Deum non posse permittere falsæ religioni tantam apparen­ tiam velitatis, aut majorem credibili talem, ac permisit nostræ, quæ vera esi; ergo. 2°. Evidens est quod non conqueramur de Deo tanquam de sedu­ ctore in materia religionis : sed evidens est nos posse conqueri de Deo tan­ quam seductore, si religio cælcris credibilior et sola prudenter credibilis esset falsa; ergo. 3°. Evidens est aliquam religionem in mundo esse veram: sed evidens est alias sectas esse falsas, ulpote prudenter incredibiles ; ergo. 4°. Evidens est Deum esse colendum, cliam speciali illo modo, quo ipse vult : sed evidens est modum, quo ipse xull coli, esse illum, qui nobis evi­ denter proponitur ut credibilior, el qui solus proponitur ut prudenter cre­ dibilis; ergo. B. .V. 7/i. /Idejus Ass. D. A. Hæc principia sunt evidentia absolute el sine facta suppositione prævia .Y. ex suppositione quadam praevie admissa C. Duo sunt, quæ supponere oportet, 1°. quod Deus instituerit aliquam reli­ gionem supernaturalem. quæ multa doceat prater illa, quæ sunt juris natu­ ralis, quodque illam voluerit esse necessariam ad salutem : 2°. quod nullum detur peccatum inficiens humanum genus, in cujus pœnam permittat, ut omnes etiam prudenter operando decipiantur. Gemina hac suppositione facia, evidens quidem est utrumque principium; quia si his suppositis falsa esset religio prudenter credibilior aliis, Deus sine ulla nostra culpa redderet ΛΝ EVIDENTEI1 VKIH SINT AR1ICVL1 FIDEI. K7 generi humano inevilabiliter impossibilem consecutionem ultimi finis, quod evidens absurdum est. Neutrum tamen absolute est evidens; quia utroque illa suppositio, antcccdenter ad fidem, solum est moraliter certa, tanquam geminus articulus cx articulis nostræ religionis : non enim evi­ dens est, Deum instituisse religionem supernaturalem ut medium necessa­ rium ad salutem; neque evidens est Deum, non permittere communem deceptionem in pœnam alicujus peccati communis: stante autem hac inevidenlia, nequit esso absolute evidens veritas religionis prudenter credibi­ lioris; quia ex hujus falsitale nullum apparet evidens absurdum, eo quod in hoc casu Deus non absque culpa ac merito injiceret necessitatem amit­ tendi finem ultimum. Sub simili distinctione R. ad probationes omnes, quæ non sunt nisi phrases diversæ de eadem re. De 3*. tamen prælerea notandum, illius M. osse veram, si sumatur inde­ terminate; non tamen evidens est, determinate hanc vel aliam esse veram, inulto minus autem hanc supernaturalem. dd P®. cliam I). m. Evidens est, modum, quo Deus reflexe vult coli, esse illum, qui nobis evidenter proponitur ut credibilior C. modum, quo directe vult coli .Y. Deus etiam reflexe vult coli per mendacium ab illo, qui invin­ cibiliter judicat hic ct nunc esse mentiendum ad Dei honorem .· directe tamen et per se non vult talem cultum. Quia nempe evidens est Deum velle, nos operari juxta dictamcn conscientiæ invincibiliter proponentis ali­ quem Dei cultum ut debitum, Deus reflexe vult coli cultu prudenter credi­ biliori; unde tamen non sequitur, evidens esse, quod Deus directe velit talem cultum, neque quod iste directe sit verus Dei cultus. 99. Obj. II. Ex Scriptura ct Patribus, Ecclesia et vora religio est visibi­ lis, potest discerni et inveniri : sed talis esse nequit, nisi sil evidenter vera; ergo. Conf. 1. Patres in libris, quos pro noslra religione scripserunt, con­ tenderunt demonstrare ipsius veritatem el evidenter convincere adversarios, ut patet ex S. Alg. L. dc vera Ilelig. c. 2., S. Ciirys. Or. quod Christus sit Heus. Aiinob. L. 2. cont. Genl., Origen. Iiom. 30. in Matth. aliisque, «pios recitat Elizalde; ergo. Conf. 2. Miracula et propheliæ evidenter ostendunt veritatem Calholicæ religionis; nam prælcrquam quod S. Tu. 2. 2. q. 3. a. 2. ctp. 3. q. 47. a. 5. hanc virtutem miraculis tribuat, ostenditur hoc, primo quia evidens est veram esse religionem, in cujus confirmationem facta sunt vera miracula et implclro propheliæ : sed evidens est hæc contigisse in con­ firmationem lidei nostræ; ergo. Secundo quia Jndæi videntes signa el mira­ cula facta a Moyse, evidenter cognoverunt veritatem suæ religionis; ergo idem dicendum est dc religione noslra. R. D. M. Ecclesia est visibilis, potest discerni etc. credibiliter seu per evi­ dentiam credibilitalis C. scientifiCe el per evidentiam veritatis ;V. Idem sen­ sus esi S. TiioM.E, dum q. 1. a. 4. ad 2. Dicendum, ait, quod ca, quas subsunt pilei, dupliciter considerari possunt. Uno modo in speciali; et sic non possunt (·«/' simul risa et credita ialio modo in generali, scilicet sub communi ratione credibilis; ct sic sunt visa ab eo qui credit. Ad Conf. lsra. D. /i. Contenderunt demonstraro religionis veritatem ut evidenter credibilem et credendam C. veritatem ipsam ut evidentem seu 88 DE FIDE THEOLOGICA. evidentiam veritatis .V. Idem est, si cum Bellaiim. L. 4. de Notis Eccles, c. 3. dicatur, contendisse quidem demonstraro veritatem evidentia conse­ quentia?, non autem consequentis. Illi enim, positis et admissis Scripturis, evidenter deducebant veritatem religionis nostra» contra Hærelicoe et Judæos Scripturarum receptores, cujus credibilitalem duntaxat ex signis aliis osten· debant. SS. Patras veritatis evidentiam non mtelligebanl talem, quit» formi­ dinem etiam imprudentem excludat et rapiat ad assensum, sed minus propriam tantum; tum quia ipsi se distinguebant a Manichœis, qui nihil credendum contendebant , nisi prius ratione demonstraretur tanquam verum, contra quem errorem, aliquando suum, S. Aug. agit L. de ulilit. cre­ dendi; tum quia ipsi commendabant laudabilem liberamque fidem, ad quam, evidentia credibilitatis ct obligationis credendi proposita, alios per­ ducere satagebant. fi/ Conf. 2*“. B. D. Ass. Miracula et prophetiæ evidenter cognita osten­ dunt evidenter veritatem C. non evidenter cognita, sen ut communiter cognoscuntur Λ’. Auctoritatem S. Τπο,μ.ε ad evidentiam credibilitatis tan­ tum pertinere, liquet ex textibus citatis. Ad prob. 24ro. .V. nun. Ad eviden­ tiam miraculorum uc prophetiarum, requiritur evidens cognitio quod sil vere miraculum aut vere praedictum spiritu prophetico ac Deo inspirante, cl quod simul facium fuerit aut inspiratum a Deo in confirmationem alicujus doctrinæ. Hæc autem evidentia communiter loquendo non habetur; cum miracula nobis solum proponantur a Scriptoribus sapientissimis quidem el sanctissimis ac Ecclesiasticis Historiis, sed quae solum faciant evidentiam credibilitatis ct moralem certitudinem de veritate miraculorum ac pro­ phetiæ, ac consequenter etiam de veritate religionis. Quin Cardinalis de Luco, non dissentiente Slaresio, judicat miracula etiam visa ab Apostolis elJudæis, v. g. resurrectionem Lazari, non attulisse illis strictam eviden­ tiam de veritate, per illa confirmata; tum quia videntes hæc imprudenter saltem formidare poterant, an essent vera miracula, an dæmonum praestigiae a Deo in pœnam alicujus peccati permissæ ; tum quia æque imprudenter formidare poterant de intentione Dei in patrando miraculo, eo quod evidens non sil quod Deus nequeat concurrrere ad verum miraculum, quo minister insensibili 1er abutatur in confirmationem falsae doctrinæ ; unde Jmlad, quamvis imprudentissime, dicebant Christo : Tu dœtnonium licites, cl in principe deemon iorum ejicis deemonia. Similiter de prophetiis non est evi­ dens, vaticinia V. T. esse veras prophetias; quia non est evidens illorum sensus, neque evidens est ea non fuisse mere casualiter impleta. Hinc ad 2jm. prob. potest .V. Ani. Sedeo etiam transmisso, nihil contra nos infertur: tum quia respectu nostri habetur apertum discrimen ; tum quia solum asserimus, commun tier loquendo non dari evidentiam. 100. Obj. III. Quæcumque argumenta proxime allata sunt contra evi­ dentiam veritatis, etiam pugnant contra evidentiam credibilitatis; ergo vel neutra, vel ntraque evidentia est asserenda. Conf. In materia religionis, quod est moraliter certum , est moraliter evidens ; tum quia omnis certi, ludo comparata per rationes est evidentia : tum quia certitudo moralis pro. ponit objectum ut indubitabile. Sed ex signis credibilitatis etiam juxta nos oritur moralis certitudo de veritate mysteriorum ; ergo. ___ _____ — AN EVIDENTER VERI SINT ARTICULI FIDEI. 89 Π. .V. .1. Disparitas est, quia ad hoc ut aliquid sit evidenter credibile., suf­ ficit adesse tam clara motiva, quibus convincatur intellectus , quod possit prudenter adhiberi lides. .Jam vero licet miracula v. g. absolute loquendo Icilii esse falsa vel imprudenter existimari esse permissa in confirma­ tionem falsi; tamen extorquere possunt illud judicium prudens de fide habenda, quia non illud tantum fide prudenti dignum est, quod absolute aliter esse nequii, sed etiam illud quod certo apparet ita esse, quamvis absolute aliter esse queat. E contra sicut ad veritatem rei requiritur, ul absolute aliter non sit, aut de facto esse non possit, ac actus enuntiat: ila ad evidentiam veritatis requiritur, ut motiva convincant intellectum, quod res aliter non sil, aut de facto esse non possit, ac motiva ostendunt : id vero prostare nequeunt motiva ejusmodi, quia ipsa forte falsa sunt, aut absolute falsa esse possunt, aut saltem imprudenter sic existimari queunt. .Id Conf R. .V. M. ul patet ex num. 90., et ex cujus supposito hic lanium liquimur. .Id prob. 13“'. D. Certitudo comparata per rationes evidentes est evidentiaC. per rationes inevidenlcs Ύ. Ad prob. 2am. 1). Certitudo moralis in materia religionis proponit objectum ul indubitabile quoad crcdibililalem C. quoad veritatem subd. indubitabilitale prudenliæ, h. c. ut prudenter indubitabile C. indubitabilitale scientiæ ac evidentiæ .V. 101. Obj. IV. Crédibilités mysteriorum est crcdibilitas cujuslibct mysterii ul veri, sicut amabilitas objecti est amabilitas objecti ut boni; ergo sicut eridens amabilitas infert evidentem bonitatem, ita evidens credibililas inferi evidentem veritatem. Conf. Evidens crcdibilitas mysteriorum lidei est evidens locutio, qua Deus nobis illa revelavit : item evidens eredenditas est evidentia de Dei præceplo, ul credamus ; ergo est etiam evidentia veri­ tatis, quia evidens est Deum, non posse revelare falsum, nec praecipere posse ut credatur falsum. 11. V. Conscq. Disparitas est, quia crcdibilitas mysterii ul veri nihil aliud est nisi apparentia veritatis exlrinseca seu proveniens ab argumentis rei «Irinsecis; cum autem veritas habeatur lanium exeo quod res ita se habeat in se ipsa, etiam evidens apparentia veritatis non infert veritatis evidentiam, siquidem res in se falsa aliquando habet magnam, imo evi­ dentem apparentiam veritatis. E contra amabilitas objecti est ipsa bonitas intrinseca objecti, aut saltem sic debet supponi ; si enim non hæc, sed eilrinseca duntaxat, et in molivis bonitatem objecti exlrinscce suadentibus posita, intelligalur, potest aliquid evidenter etiam apparere amabile, quin tamen in se sit bonum, atque hinc evidentia amabilitatis non inferat evi­ dentiam bonitatis. .!. D. Evidens eredenditas est evidentia de Dei præceplo ■r 3F 4 111 II I ·. DE FIDE THEOLOGICA. 90 an 102. Nola I. Credendum illud est, quod quis non tantum prudenter potest sed etiam tenetur credere. Sumitur vel negative vel positive; nega­ tive credendum est, quod quis negare non potest, vel quod cuiquam non permittitur liberum, ul credat vel non credat, assentiatur vel dissentiatur: positive credendum est, circa quod quis tenetur elicere assensum lldei. Porro fides elicientia potest esse vel explicita vel implicita; explicita est, qua quis aliquem articulum credit in particulari, eo quod in particulari sciat esse articulum revelatum; et sic credimus mysterium Trinitatis, Incarnationis etc. : implicita dicitur, qua quis aliquem articulum solum credit in communi, credendo scilicet quidquid Deus revelavit el Ecclesia credit, licet in particulari non sciat aliquod mysterium esse a Deo revela­ tum; et sic etiam simplex rusticus credit singula mysteria, licet aliqua in particulari ignoret. Fides explicita subdividitur in necessariam necessitate medii vel praecepti : necessaria necessitate medii est, quæ cx natura ipsius rei necessaria est ad justificationem ct salutem, seu quæ de aliquo explicite credendo ita requiritur, ut qui illud etiam invincibiliter ignorat, salutem non consequatur : necessaria necessitate prœcepti est, quæ solum expraceplo Dei positivo requiritur ad salutem, seu quæ dc aliquo explicite cre­ dendo positive quidem præcepta est, ita tamen, ut qui illud invincibiliter ignorat, non hoc ipso impediatur a consequenda salute. Jam vero convenit quidem inter Catholicos, paucos articulos necessario esse explicite credendi* necessitate medii, imo ne quidem omnes credendos explicite necessitate praecepti, sed sufficere /idem implicitam circa plures veritates a Deo reve­ latas; atque hoc sensu concedunt alios articulos dici posse fundamentales, nempe illosqui sunt necessario credendi necessitate medii; alios autem dici posse non fundamentales, qui nempe non sunt hac ratione necessario cre­ dendi : verum et unanimiter negant ullam veritatem a Deo revelatam dari; quæ non sil credenda negative, h. c., quam quis negare libere possit, aut affirmare vel inficiari cuiquam liberum sit. 103. Nola Ii. Diversus ab hac sententia error est non tantum Libertino­ rum seu Indifferentistarum quasi paganorum, qui quemlibet ducent in sua secla salvari posse, modo unum Deum agnoscat cumque juxta seelæ snæ leges seu propriam rationem colat; sed etiam Adiaphorislarum, Syncretistarum aut Indifferentistarum Christianorum, qui pro diversitate suarum classium vel articulos de Deo tantum el Christo confuse cognito, velmystcria etiam præcipua Christi et SS. Trinitatis, vel symboli Aposloliei aut etiam Athanasiani articulos vocant fundamentales, substantiales, essentiales, etad salutem consequendam necessarios; reliquos vero omnes vocant acciden­ tales, arbitrarios, âdiaphoros et non fundamentales, seu tales, quos credere 91 — ·* “ vel non credere quis possit pro libitu et citra periculum salutis. HoniTrt errores refutandi sunt. _____ vrticvli fidei catholice sint evidenter credendi? ■M an articuli fidei sint evidenter credendi. directo, ut credamus .V. de praecepto relievo C. Similiter etiam prob. 2«. Cons. D. Evidens est Deum non posse directe præcipere, ul falsum credamus C, non posse præcipere reflexe ,V, ARTICULUS IV. IKfli 101. Dico 1. Articuli nostrae fidei evidenter credendi sunt assensu firmis­ simo, seu explicilo seu implicito. Prob. Quoties est moraliter certum Deum aliquid revelasse, hoc credenJun; est assensu firmissimo : sed ex signis credibilitalis moraliter certum est Ileum revelasse articulos fidei nostræ; ergo credendi sunt assensu firmis­ simo etc. .1/oj. est evidens ex terminis, sicut evidens est, obediendum esse superiori, quando moraliter certum est illum aliquid præcipere; Deus enim dum aliquid revelat, sicut etiam homo dum loquitur, exercite exigit nos­ tram lidem : certum item est ex terminis irrogari injuriam illi, cui non creditur, si moraliter certum sit eum fuisse locutum. 105. Drèo II. Distinctio articulorum fidei in fundamentales ei non funda­ mentales, ex sensu Indifferentistarum facta, nullatenus est admittenda. Prub. 1. Omnes articuli a Deo revelati sunt æqualitcr veri ac certi; quia nituntur eadem auctoritate divina infallibili; ergo vel omnes vel nullum negare possumus, aut negative credere tenemur : quia qui negat articulum non fundamentalem, æque spernit Dei auctoritatem ac negans fundamen­ talem. Conf Quivis vere Christianus debet habere hunc actum : Credo omnia, //iwr Deus revelavit ; quia dum credit unum articulum fundamentalem, quia est revelatus, si revelatio divina vera sil causa cur hunc credat, hoc ipso implicite credere debet el alia revelata; alias locum habet illud S. Augu­ stin L. 17. cont. Faust, c. 3. Qui in Evangelio quod vultis creditis, quod ruitis non creditis, vobis potius quam Evangelio creditis. Ergo nullum arti­ culum, a Deo in Scriptura vel alibi revelatum excludere, potest a sua tide aut negare; quia alias sibi contradiceret, affirmata scilicet universali et negata particulari propositione. Prob. II. Distinctio articulorum in fundamentales et non fundamentales eorumque determinatio ncc potest ostendi cx Scriptura, utpote quæ nullam hujus rei mentionem facit : nec accepta est ab Ecclesia ; quia si hæc orthodoxa minatur, contradicit aperte : si autem confingatur cx omnibus sectis; jam Ixjsjam illos ct quidem contradictorie oppositos designat : neque repeti debet a spiritu privato, quia hic insanus est omnium errorum magisteret auctor dissensionum. Conf. Qiiicumquc statuuntur ab Indifferenlislis articuli fundamentales, sinit ejusmodi, præter quos Ecclesia Catholica alios adhuc credendos pro­ ponit; sicut in prioribus seculis contra Arianos, Nestorianos, Eulychia»<*dc. proposuit. Ergo et alii non fundamentales habili credendi sunt juxta illud Matth. 18. St Ecclesiam non audierit , sit libi sicut Ethnicus el l*ublitmus. 106. Dico III. Ad salutem non sufficit, ul quis credat articulos funda­ mentales, si inierim aliorum satis propositorum unum non credat, sed neget u*l discredat. Prob. I. Ad salutem non sufficit, ut quis servet plura præcepta, si vel TA 93 Λ.Ν AlvriCOLI FIDEI SIM EVIDEMtR CHEDEXD1. DE FIDE THEOLOGICA. unum violet, juxta illud Jac. 2. 10. Quicumque totam legem servaverit, of· fendal autem in uno, factus est omnium reus; qui enim dixit : non ιηπτύ Iteris, dixit et non occides. Ergo nec ad salutem sufficit hos vel illos articulos credere, si quis alios a Beo revelatos et salis propositos non credat; quia sicut ibi contemnitur Legislator, sic hic eliam, præter contemptum Ecclcsiæ illatum, spernitur fidei Auctor; neque tides in hoc casu perfecta esi ac in­ tegra, sicut nec in illo justitia seu obedientia; unde Arc., de Donat istis in Ps. 54. n. 19. sic inquit : In mullis mecum, in paucis non mecum : sed in his paucis in quibus non mecum, non eis prosunt multa in quibus mecum. Conf. 1. Nullus hœreticus potest salvari in sua hæresi juxta illud ad Tit. c. 3. 10. Hcerelicum hominem... devita, sciens, quia subversus est, el delinquit. El S. Aro. de Bapl. cont. Donatist. L. 7. c. 54. Habent, inquit, ac tradunt et hœrelici (baptismum)... quod quia recedendo non amiserunt, et tradere ma· nendo /xdurrunt : sed... infructuose ac inutiliter, el c. 39. Hoc quidem verum est, quod Baptisma salutare nonnisi in Ecclesia Catholica est. Potest enim esse et extra Catholicam; sed salutare non est ibi, quia non ibi operatur salutem. Sed qui dissentit cuicumque veritati a Deo revelatæ est hærelicus; ergo. Conf. 2. Si sufficeret ad fidem ac salutem credere articulos, quos vocant fundamentales; ergo Apostolus male scripsisset ad Galat. 5. 2. Si circum­ cidamini, Christus vobis nihil proderit : ct Concilia Palresque, a primordiis Ecclcsiæ usque ad hæc tempora, male dixissent anathema luereticis, quorum plurimi articulos fundamentales, h. e. symboli Aposlolici credebant; cum etiam ex S. Hilar. L. 2. n. 9. ad Constant, liqueat, Neminem lueret icorum esse, qui se non secundum Scripturam prœdicare ca, quibus blasphemat, men­ tiatur. Sed neutrum videtur prudenter admittendum; ergo. Prob. II. Eides ad salutem sufficiens et necessaria debet esse una, ut palet ex Apost. ad Ephes. 4. 5. Unus Dominus, una fides, unum baptisma; unde vera et salvifica fides eliam Dan. 2. 44. vocatur unum regnum, Matth. 24.15. una domus, Joan. 19. 16. unum ovile etc. Sed apud Indifferent istas, etiam symbolum Apostolicum credentes, non est una fides seu unitas in fide;crgn non potest esse fides ad salutem sufficiens ct necessaria. Afin. prob. 1°. Quia horum, utpote variis sectis addictorum vel ab omnibus sectis in Ecclesia Ca­ tholica se distinguentium, variae sunt in aliis articulis discrepanliæ ac con­ tradictiones : 2°. quia nec in ipsa symboli explicatione ac inlelligenlia est unitas, atque hinc nec una fides articulorum fundamentalium; ut palet ex articulis de Christi pro omnibus morte, do descensu ejusdem ad inferos, de Ecclesia, de remissione peccatorum etc. 3". quia apud hos negari posset ac e medio tolli tota Scriptura, supremum Ecclcsiæ Caput, aliaque adminicula ad fidei unitatem facientia. 107. Obj. Sacra Scriptura tribuit salutem credentibus articulos fondamen­ tales, nl patet 1°. ex Joan. 17, Hæc est vita æterna, ul cognoscant te solum Deum cerum, et quem misisti Jesum Christum. 2°. Ex Joan. 3. Ct umtiis, qui credit in ipsum (Christum) mm pereat, sed habeat vilain ceternam. Hem : Qui credit in Cilium, habet vitam œternam. 3°. Ex .Marc. ult. Qui crediderit et baplizalus fuerit, salvus erit; ergo. Conf. Latro in cruce solum Christum credidit, el tamen Lue. 23. audire meruit : /ludie mecum eris in Paradiso. Item Philippus Act. 8. Eunuchum Candacis baptizavit, quin verosimile sit illum tam modico tempore aliquid præter Christum fuisse doctum; ergo. H./λ d. Scriptura tribuit negative salutem credentibus articulos funda­ mentales, seu hoc sensu, quod sine hac fide seu implicita scu explicita non obtineatur sallis C. positive sen hoc sensu, quod obtineatur salus cum hac tide juW. Suppositis et adjunctis etiam cælcris, quæ aut credenda aut facienda sunt (’.sine illis .V. Sicut per alia Scriplur® testimonia, ubi virtuti cuidam auloperi promittitur vita æterna, non excluditur necessitas eliam aliorum ad bcalilutlinem consequendam requisitorum : sic idem est tenendum de lestimoniis fidei bcaliludinem promittentibus; maxime cum alias contra communiorem indiilerenlislarum opinionem articuli fundamentales ad duos lautum restringerentur. Ad Conf. R. /). J. Latro ct Eunuchus solum crediderunt explicite in Christum, et quoad animi praeparationem saltem implicite eliam credebant aut jam proposita aut proponenda sufficienter ad credendum C. Solum cre­ diderunt in Christum, ila ut alia sufficienter proposita negarent, ul faciunt sectarii, aut non haberent per animi præpàrationem fidem implicitam .V. Hinc eliam simpliciter 'V. Cons, ob manifestum inter illos ct sectarios dis­ crimen. Inst. 1. Nec in Judaica nec in Christiana Ecclesia impediebant quædam dissensiones fidei unitatem et Ecclcsiæ fundamentalem; ut patet de Judaica, quæconflata fuit praesertim sub finem ex Pharisæis, Sadducæis et Essenis, quibus unum erat templum et unus exspectabatur Messias : de Christiana xcro, vel sub ipsa primordia, patet ex dissensione Act. 15. inter Apostolos dc observatione circumcisionis et legalium : item, inter Paulum el Barnabam deMarco recipiendo; ex dissensione inter fideles, qui Actor. II. discepta­ runt contra Petrum, quod cum non circumcisis conversaretur el mandu­ caret: item ex dissensione Corinthiorum, quorum schisma recensetur t. Cor. L ct 3. R. D.Ass. Dissensiones in quibusdam factis moralibus vel eliam in rebus Iidei nondum definitis non impediebant unitatem fidei et Ecclcsiæ C. in rebus fidei jam definitis .V. Patet distinctio cx ipsis exemplis allatis. Nam P. Dissensio circa legalium observationem res erat necdum definita, neque lex, utut mortua, slalim ab initio Ecclcsiæ Christianæ erat mortifera. 2°. Pauli ctBamabæad diversa discessus agebatur de Marco in socium Evangclicæ praedicationis assumendo, ct hinc penitus fidem non tangebat. 3°. Fidelium dissension Petro, scandalum erat ex infirmitate eorum ortum nescientium adhuc, per Evangelium sublatas fuisse leges judaicas dc communione cum gentilibus vitanda. 4°. Schisma Corinthiorum de praestantia duntaxat eorum fuit, qui ipsis Evangelium annuntiaverant, dum alii dicerent : Ego sum Mi; alii : Ego Apollo; alii : Ego Cèphœ; aut si fuerat etiam circa res fidei, Corinthii tamen non erant pertinaces ad morem Sectariorum, sed docibiles el veritatis intelligcndæ cupidi, nunquamque ad separationem prosilierant. Porro quidquid sitdcJudæorum diversis sectis, fucrintnc Pharisa-i, Saddu(/ri, ct Essent omnes hærctici, de quo eruditorum diversa est sententia; id cerium est a Judaica Ecclesia ad Christianam argumentum el comparationem institui nec posse nec debere. Quamvis cnirn Sadducæi, spirituum ac resur­ rectionis negatores, in Judaeorum communione tolerabantur, Paulus tamen * • < ·· AN ARTICULI FIDEI 8INT EVIDENTER CREDENDI. DE HUE THEOLOGICA. <1 • 'J ? vt * cl ab Ecdesiæ communione rejecit el liilein perdidisse declaravit illos, qui aliquid diversum al» Ecclesia de resurrectione senserant ; sic enim scribit I. adTimoth. I. 19. el 20. llubens /idem et bonam conscientiam, quam (pidam repellentes, circa /idem naufragaverunt : e.r quibus est llijmcmrus cl Alexan­ der, quos tradidi Saturne. Et 2. ad Tini. 2. 17. Ex quibus esi Ihjnuntnis d Philetas, qui a veritate exciderunt, dicentes resurrectionem esse jam faciam, et subverterunt quorumdam /idem. Inst. 2. Qui credit ea quæ sunt necessaria necessitate medii el præccpli, potest salvari : sed qui credit symbolum Apostolorum, hæc omnia credit; quia ut dictum supra est ex S. An;, aliove Auctore sermonis I 15. de temp, symbolum hoc est regula fidei brevis et grandis; ergo. Atqui non Catholici duntaxat, sed el Sectarii plerique credunt symbolum ; ergo. Conf. I. Qu® Christus reliquit creditu libera, non debent obtrudi tanquam dogmata fidei necessaria : sed pleraque dogmata, quæ in symbolo non continentur, el inter Catholicos ac Sectarios controversa sunt, Christus reliquit creditu libeti; utpote quæ nec in Scriptura sunt clare expressa, nec in primis seculis cre­ dita; ergo. Conf. 2. Plura sunt dogmata, ile quibus antea dubitare licuit,et de facto quædam sunt, de quibus in Scholis Catholicis controvertilur: quin ipsi Catholici passim distinguunt articulos in necessarios el non necessarius, seu ut S. Bonav. L. 3. sent. dist. 25. in antecedentes, uti Scripturam eltei quædam attributa, constituentes, nempe articulos symboli, cl consequenta, hoc est, ex illis prioribus deductos: neque tamen determinare possunt,qui­ nam articuli sint necessarii necessitate medii, el quinam tantum necessarii necessitate præcepli ; ergo. R. D. M. Qui, quæ credenda sunt necessario, credit quomodocumque, potest salxari Y. qui credit eo modo, quo credi oportet C. Negatur autem Sectarios etiam articulos symboli modo, quo oportet, credere; tum quia eos non credunt in genuino sensu ac vero; lum quia potius ex motive humano, quam propter Dei auctoritatem credunt, cum alias deberent oniniaa beo revelata etiam credere; ex quo similiter constat ad veram iitlem requiri ne alia revelata expresse negentur aut discredantur, aut ne tenean­ tur articuli alii erronei, in quo utroque tamen fides Sectariorum delinquit. Ad Conf. P®. R. 1°. .Y. Supp. Al. quod Christus, modo a Sectariis intento, possit aliquid revelatum relinquere nobis creditu liberum; nam Deus,quæ revelat, ad ea nos obligat vel explicite xel implicite credenda, ut prob. n. 101. R. 2°. T. M. .Y. m. Quia quæ controversa sunt inter Nos ct Sectarios fidei dogmata, et ex Scriptura, ct cx Traditione, primorumque suculorum fide ostenduntur pro nostra parte, ut per decursum Theologiæ probatur. Ad Conf. 2aa. R. quoad lum. et 2"m. 1). Licuit ct licet dc facto dubitare de quibusdam, antequam et dum necdum definita erant aut sunt, atque hinc necdum quoad nos credenda C. postquam fuerunt definita, ct si etiam quoad nos sint credenda post declarationem Ecclcsiæ .Y. Hoc ipsum admit­ tendum est ab Adversariis communiter auctoritatem quatuor primorum Coociliorum OEcumcnicorum venerantibus : ante quæ licebat sine fidei detri­ mento de quibusdam nondum explicite declaratis dubitare, non quasi reipsa credenda non fuerint, aut implicite non crederentur, sed quia aperte non­ dum omnibus tanquam explicite credenda innotuerant. Quoad 3Dm. Constat imprimis ex num. 102. non hoc sensu negari a Catholicis articulos quosdam Τ’. I | 95 necessarius, ac si liberum foret eos negare aut discredere; sed quatenus emuni explicita confessio ac notitia non sil præccpta aut ad salutem obti­ nendam requiratur. Porro eamdem mentem fuisse S. Bosaventuile liquet cx ipsius ibidem doctrina, qua declarat illa dogmata, quæ antecedentia el constquenlia vocat, esse creditu necessaria non quidem ut articulos principa­ les, sed ut radicatos in symbolo Aposlolico. Demum quamvis nec inter Catho­ lica determinatum sit, quænam sit necessitate medii necessaria fides explicita, certum tamen inter eos ac determinatum est, tum quod aliorum articulorum fides explicita sit necessaria ex scipsa ad salutem, aliorum autem positive præccpta, tum quod fides implicita requiratur eorum quæ a Deo revelata sunt. Inst. 3. Inter res revelatas mulla sunt, quæ parvi aut nihili referunt an credantur; ergo in his licebit cuilibet salva fide et salute pro lubitu sen­ lire. Conf. 1. Catholici, non obstante ignorantia vel errore circa multos fidei articulos, possunt salvari ; ergo idem contingere potest Sectariis. Conf. 2. Sunt admodum pauci qui adhærenl Ecclcsiæ Romanæ; quia si lotus ten-arum orbis dividatur in viginli quatuor partes, vix quinque sunt Christianae : cx quibus si demantur hclerodoxi, pauci restabunt Catholici. Sed incredibile est quod tam pauci, attendendo præcise fidem, salventur; cum Deus serio velit omnes homines salvos fieri ; ergo, præter Catholicos et cum sola saltem tide fundamentalium articulorum, etiam aliis salus concedi debet. R. .Y, vel D. d. Mullæ sunt veritates quæ parvi referunt an credantur, spectando præcise notitiam carum C. spectando obedientiam, quam Deo loqucnii debemus, ct auctoritatem Dei, quam discredendo spernimus ;Y. Certe non parvi aut nihili refert, quod Deus verum aut falsum sil locutus, aut ejus auctoritati injuria et contra obligationem inobcdicnlia exhibeatur ; quæ tamen evenirent, si nobis sumeremus assenti re vel dissentire revelatis. Aii Conf. lam. R. Λ'. Cons. Disparitas est, quia Catholici in hoc casu credunt saltem generatim quidquid Ecclesia credit el credendum proponit, et, ei supposito, semper parati sunt errores deponere, ubi eis Ecdesiæ doctrina proponetur; unde, x i hujus dispositionis animi, habent fidem quamdam im­ plicitam eorum dogmatum , quæ ignorant. Nihil ejusmodi sullragalnr Se­ ctariis, si sua principia sequantur, nec statuantur duntaxat hærelici maleliilcs, cl enare cx ignorantia invincibili. drf Conf. 2am. T. M. Quia calculationem illam non admodum exactam ostendunt plures, qui Catholicos non in Europa duntaxat degere norunt, sed curum per alias orbis partes maximas Ecclesias cx ordine recensent. 1Y. min. Cum paucitas salvandorum potius Scripluræ plurimum sil conformis, quam ut imprudenter credibilis asseratur. Ad prob. R. Dei quidem salvandi omnes voluntatem esse seriam, non tamen absolutam sed condiiionalam, nempe si ct ipsi homines salvari velint, caque præslent quæ requiruntur. QrtRES : Jn Articuli Fidei successu temporis creverint? 108. Xola. Dividuntur fidei articuli in principales ct minus principales. Principales sive ob dignitatem sive ob necessitatem primo credendi, duo communiter referuntur generales, nempe de Dei existentia ac dc ejus circa ttlntem hominum providentia, el duo particulares, scilicet de Dei in Per- <4■ . &j 96 DE FIDE THEOLOGICA. sonis Trinitate et ile ejus circa salutem hominum per Christum procuran­ dam providenti dispensatione. Minus principales circa varia Dei praeopta positiva. Sacrificia et Sacramenta aliaque salutis media ac circnnislanlias Redemptoris nostri et Ecclesiæ versantur. Dicuntur autem articuli, sen eorum numerus, crescere \el simpliciter vel secundum quid : simpliciter crescunt, si aliquid de novo revelatur antea necdum revelatum : secundum quid, si aliquid ante revelatum incipit quoad nos esse credibile. Hoc autem fieri potest tripliciter: 1°. dum revelatio olim jam facta, sed obscura,per infallibilem interpretem magis explicatur : 2°. dum similis sed controversi, per infallibilem controversiarum Judicem eertiticatur : 3°. dum revelatio universalis per legitimam auctoritatem applicatur ad singularia. Porro sicut’ triplicem hanc potestatem Ecclesiæ convenire , sic similiter certum est Ecclesiam nihil iniquam definivisse fide divina credendum, nisi quod aut explicite aut formalitcr implicite fuerit revelatum. * l.i r ■< Hi 109. Dico I. Articuli principales fidei nunquam creverunt. Prob. Quia imprimis articuli duo generales jam ab ortu mundi consta­ bant omnibus fidelibus, eo quod teste Apostolo, sine fide impossibile sil pla­ cere Deo: Accedentem vero ad Deum oporteat credere, quia est, ct inquirenti­ bus se remunerator sit. Duo autem articuli particulares obscurius saltem jam in lege naturæ ac Moysis revelati fuerant et credebantur, praesertim dc Christo, explicite a Patriarchis. Magistris et Principibus populi Hebraeorum; a vulgo autem profitente fidem veræ Ecclesiæ credebantur implicite, quam­ vis distincte non cognoscerentur. Conf. Ex SS. Patribus, inter quos S. Iren.eus, cui consentit Nazianz. in Or. 15. de Mach. n. 1., fideles omnes ante Christum natum dicit fuisse vere Christianos., S. Aug. autem ep. 157. (al. 190. n. 6.) ad Optat, sic scribit: Eadem est fides nostra et illorum, quoniam hoc illi crediderunt futu­ rum, quod nos credimus factum. Et Tr. 45. n. 9. in Joan. Tempora, inquit, variata sunt, non fides ; quia et ipsa verba pro tempore variantur, cum varie declinantur: alium sonum habet, Venturus est : alium sonum habet, lenii. .Mutatus est sonus, venturus est, et venit : eadem tamen fides utrosque conjun­ git, et eos qui venturum esse, et eos qui eum venisse crediderunt. Si ais 1°. DeusExod. G. ait Moysi: Ego Dominus, qui apparui Abraham, Isaac, et Jacob in Deo omnipotente, et nomen meum Adonai non indicavi cis. David Ps. 118. dicit : Super senes intellexi. 2°. S. Paulus ad Eph.3. 5. Quod aliis, inquit, generationibus non est agnitum (Mysterium Christi) filiis homi­ num, simd nunc revelatum est sanctis Apostolis ejus et Prophetis in Spiritu. Et v. 9. Illuminare omnes, quæ sit dispensatio sacramenti absconditi a secu­ lis in Deo. 3°. Praeterquam quod nihil de Trinitatis Mysterio in V. T. aperte contineatur, Greg. M. in Ezech. L. 2. hom. 4. n. 9. notat per Testamen­ tum novum in corde fidelis populi fidem Trinitatis crevisse; ergo simpliciter crevisse dicenda est fides in Deum, Incarnationem et Trinitatem. R. Γ. Univcrsim X. Cons. Ex his enim duntaxat probatur, minus claram horum articulorum olim notitiam fuisse, quam post exortam Evangélii lucem, neque ita ad omnem etiam populum et quoscumque pervulgatam, ut postea factum est, dum Apostoli mittebantur ad docendas omnes gentes et praedicandum omni creaturae. A.N AhTICUI.I FlDEl CREVERINT. 97 11.2'. Speciatim ad lum. Sensum textus prioris esse : Ego Dens Patribus cognitus fui, et vocatus, Adonai, Elohim, El, Saddai, quæ nomina certam aliquam perfectionem instar qualitatis in Deo significant, nempe Domini, gubernatoris, fortis, liberalis, omnipotentis : libi vero nomen rncum essen­ tiale (ponitur enim, non Adonai, sed telragrammaton) revelo, quod ipsam substantiam meam in se et essentiæ rneæ significat; unde liquet, clariorem duntaxat Divinitatis cognitionem Moysi præ Abrahamo, Isaaco ct Jacobo datam fuisse, quemadmodum cum Gregor. M. hom. supr. cil. in Ezech. n. 12. aliisque Patribus, Interpretes exponunt. Textus posterioris sensus litteralis . est, Davidem adhuc juvenem sapientiorem fuisse multis senibus ob studium suuui assiduum in meditanda lege Domini. Quodsi vero praecellentiorem Dei cognitionem sibi ante Patriarchas antiquos his verbis tribueret David, nihil diceret nobis contrarium. Ad 2um. R. Contextum ostendere, quod Paulus non tam de mysterio Christi, sed de mysterio vocationis Gentium ad fidem ct gratiam Christi Ioqualm*. Itrumquc vero non aliter dicitur incognitum a seculis, quam quod tanta claritate itaque expressum ct circumstantiis vestitum non innotuerit Patriarchis ct Prophetis antiquis, atque experimento cognitum fuit ab Apo­ stolis Novique Testamenti Prophetis; eo quod Isaias aliique jam ante prophe­ taverint de vocatione gentium ad Christi fidem, ct Patriarch® olim ac Pro­ phetic notitiam de Christi incarnatione habuerint, ut Christus testatus est dc Abrahamo, Joan. 8. 56., Abraham Paler vester exaltavit, ut videret diem meum : vidit et gavisus est. -k/ 3"m. R. Tam in libris Moysis, quam in Psalmis et Prophetis^ non obscure revelatum fuit Mysterium SS. Trinitatis, ut videre est in Sacra Scriptura dogmatice et polemice explicata; apertius tamen in Evaugelio est annuntiatum, ut adeo merito et ratione hujus tempus Novæ Legis potuerit ab Apostolo dici lux, quæ noctem Veteris Legis subsecuta sit : atque hoc, non alio sensu inlclligendus est S. Gregorius. 110. Dico II. Articuli minus principales ab Adamo usque ad Christum ct Apostolos inclusive creverunt simpliciter. Prob. Quia, ut ex SS. Litteris manifestum est, Deus multa successive reve­ lavit Adamo, Abrahæ, Moysi, David, aliisque Prophetis; et vel maxime in Novo Testamento per Christum ct Apostolos: sed inter hæc non paucæsunt veritates, quas supra fidei articulos minus principales diximus; ergo. Si ais: Conclusio S. Thom.e 2. 2. q. 1. a. 7. hæc est : Articuli fidei tem­ porum successione creverunt, non quidem quantum ad substantiam, sed quan Ium ad explicationem et expressam professionem : nam quæ explicite et $ιώ majori numero a posteris credita sunt, eadem omnia a superioribus Patribus implicite et sub minori numero credita fuerunt; nempe in binis illis articulis generalibus. R. S. Tiiomam substantiam articulorum sumere valde gencratim et confuse, quatenus nempe omnes articuli reduci possunt aliqua ratione vel ad Deum, vel ad Dei providentiam ; non vero proprie et speciatim, quatenus omnes articuli secundum se ct veritatem suam singularem et specificam formalitcr etiam tantum implicite continerentur in illis binis articulis revelatis. Neque is etiam loquitur de mera et simplici explicatione, quæ sit declaratio, ccrli- 98 1»E EH»E niEOLOtilCA. ficatio aut applicatio veritatis cujusdam jam antea rexelalæ; sed de explica­ tione, quæ sit nova propositio el revelatio distincta ab omni alia priore revelatione; ut patet in articulis præsertim objecta contingentia habentibus, eo quod, eum v. g. hæc vel illa, septem vel tria Sacramenta dari, non magis pertineat ad veritatem revelata' propositionis de divina providentia, «piam septem præciseet hæc dari Sacramenta; nec ut definitio in delinito, nec ut pars in toto, nec ut particularis veritas in universali fuerit contenta el consequenter implicite revelata. Quare nec implicite credi poterant, nisi valde improprio et hoc dunlaxat sensu, quod fideles antiqui parati essent credere omnia objecta, quæ substare possent divinæ auctoritati revelanti. Λ· * V •Ά . 1 • £■ h 111. Dico III. Articuli iidei a tempore Christi ct Apostolorum non cre­ verunt simpliciter, sed tantum secundum quid. Prob. I*. pars. Quia Apostolis communicata fuit omnium veritatum fidei perfecta notitia ; ut palet 1°. ex Scriptura, ubi Christus Joan. 13. 15. Omnia, quacumque audi ei a Patre ineo, nota feci vobis. Et Joan. 16. 13. Cum venerit Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. 2°. Ex Patribus el Conciliis. Ex quibus sufficiat Epjph. hær. 66. n. 19. scribens, Apostolos accepisse donum, quo Spiritus sanctus omnia ipsis clare exposuerit : el Trid. Sess. 4. in decreto de Canonicis Scripturis Evangelium Christi proponit tanquam fontem omnis salutaris veritatis et morum disciplina; additque hanc veritatem et disci­ plinam contineri in libris scriptis et sine scripto traditionibus, quœ ipsius Christi ore ab Apostolis accepta, aut ab ipsis Apostolis, Spiritu sancto di­ ctante, quasi per manus traditœ ad nos usque pervenerunt. 3°. Ex eo quod fides Catholica sit simul Apostolica, atque ab Apostolis hæreditaria succes­ sione ad nos transmissa : item quod sit su per adificata, ut ad Ephes, c. 2.20. dicitur, super fundamentum Apostolorum et Prophetarum, ipso summo an­ gulari lapide Christo /esu: quæ non haberentur, si articuli fidei quidam fuissent illis incogniti. Conf. Quia, si crevissent post Apostolos articuli, per Ecclesiæ definitiones crevissent : atqui hæ non sunt novæ revelationes, sed dunlaxat explicationes secundum unum ex tribus supra citatis modis; et cx ipsa Ecclesiæ praxi li­ quet in definitionibus faciendis.juxlaS.Cvpni.vxi datum, ep. 74. ad Pompeium (opp.p. 132. ed. Rigalt. 1666.), monitum :Si in aliquo nutaverit et vacillaverit veritas, ad originem Dominicam et Euangelicam, et Apostolicam traditionem revertamur. Quod ipsum cx Actis Conciliorum omnium cognosci potest, ac manifeste declaravit Trid. Sess. 6. in fine Prooemii affirmans sc non aliud intendere, quam exponere omnibus Christi fidelibus veram sanamque doc­ trinam ipsius justificationis, quam sol Justitia' Christus Jesus fidei nostra Auctoret Consummator docuit, Apostoli tradiderunt, cl Ecclesia Catholica, Spiritu sam io suggerente, prrp-lm> retinuit. In quem sensum etiam loquitur Sess. 13. iu initio decreti de SS. Eucharistie Sacramento. Prob. 24. p. Quia experientia ct repetito sæpius usu constat, quod CX tempore Apostolorum, occasione hæresum vel alterius necessitatis, Ecclesia per varias definitiones multos fidei articulos ct traditiones clarius explicavit, aut quædam certo revelata esse pronuntiavit, aut revelationes ad objecta particularia, tanquam implicite revelata, extendit, assistente semper Spiritu sancto, ut alibi ostendetur, ne in ejusmodi decisionibus erraret; ergo. AN AIITIUULI FIDEI CHEVEKINT. iK) 112. Arc alter alteri velit communicare suam præseutiam, visionem inluitivam et amorem fruitivum ; unde licet amor auctoris naturæ possit osse superna­ turalis, non tamen foret arnor amicitiæ perfectus, neque cliarn posset esse iimus ct pel lectus, cum Deus se diligentes non soleat semper remunerari perbona vitæ praesentis. Ad Conf. l’m. II. .V. /iss. Tum quia talis lides esset falsa adeoque solum naturalis : tum quia amicitia ex ea orta non posset osse perpetua, qualis tamen requiritur, ul sit perfecta, appreticlque amicum amore super omnia firmo. Ad prob. R. D. Posset amare amore amicitiæ imperfecto C. perfecto et justificative .Y. Ex eo autem quod error sit inculpabilis, impeditur qui­ dem, ne fides aut amor ejusmodi sit vitiosus; non aulem praestatur, ut jusliliæ sortiatur effectum, quemadmodum in aliis etiam necessario ad aliquid efficiendum reipsa requisitis patet. Ad Conf. 2âm. R. D.ult.seq. Posset fundare amorem amicitiæ supernaturalem perfectum .V. imperfectum C. Cum enim fides præscinderel a supernalumlitalc ac ducatione aeterna, hoc ipso non proponeret Deum lanquam ami­ tum perfectum ac perpetuum, adeoque non posset fundare amorem amicitiæ justificativum ex duplici defectu. Item non requiritur cognitio supernaluralilatis quoad an est N. quoad quid est C. Requiritur enim et sufficit, ut fidelis credat vitam aeternam,quam viribus propriiselnaturalibus nequeat consequi. 120. Observa. Cum fides do remuneratore supernatural! dari nequeat sine fide immortalitatis animæ, ac necessitate graliæ ; communior etiam assertio Theologorum est, de his fidem necessariam esse necessitate medii. Quia limen qui credit et sperat remuneratorem supcmaturalem, satis hoc ipso etiam credit animæ perpetuitatem et necessitatem auxilii melioris ad salu­ tem, fides horum explicita et per distinctos conceptus non semper in re et acliialitcr necessaria existimatur. Qi.eres I. An etiam articuli de Christo et SS. Trinitate necessario necessitate medii sint explicite credendi? 121. Nota I. Conjungimus utrumque articulum, eo quod unus sine altero recte intelligi nequeat, ut consideranti facile perspicuum erit : illum autem de Christo alteri de Trinitate praeponimus, propterea quod qui primi necessilitem asserunt, inde posterioris necessitatem deducant, ut videre est in S.Tbom. hic q. 2. a. 8. Quaestio porro est 1°. de necessitate respective ad nnines, scilicet Gentiles, Judaeos et Christianos, in antiquo Testamento seu 'mte Christi adventum æqueae in Novo et post adventum Christi : 2° de fide explicita, non aulem de implicita tantum, qua nempe fidelis quilibet credit vera esse omnia, quæ divinitus sunt revelata, inter quæ etiam est Incarnatio Verbi et Mysterium Trinitatis : 3°. decerto gradu fidei explicita; habet ί-nimistapluresgradus secundum rationem magis cxplicili, ut passim obser­ unt Doctores. Inter hos de Christo primus est, si Deus creditur ut justificator d Salvator gencris humani per media at) eo ordinata, ignorando tamen media in particulari, quorum unum esi Incarnatio; atque hic gradus idem est cum fide de Dei providentia, seu Deo remuneratore : secundus, Si cre­ ditur aliquis redemptor, ct mediator inter Deum et homines, ad hos salvan­ dos, ignorando adhuc modum redemptionis, et an redemptor sit homo Deus: iΜ Ι»Ε ΠΠΕ THEOLOGICA. tertius, Si eroditur divinitas redemptoris, sed ignoratur eliamnirm modus redemptionis, per passionem scilicet, mortem et resurrectionem redemptoris divini : quartus, Si explicite etiam creditur humanitas ct divinitas Christi et modus proxime memoratus, quo redemptio completa fuit. 122. Nota II. Circa quaestionem sic expositam auctores abeunt in diversis sententias. Prima est, fidem penitus explicitam in Christum fuisse ad salu­ tem necessariam pro omni omnino tempore; ita quidam apud Bantus: secunda, talem fidem non quidem fuisse necessariam tempore V. T., esse tamen nunc in N. T. ; ita Valentia, Lorea cum pluribus Thomistis : tertia, fuisse semper necessariam fidem alicujus mediatoris secundum gradum, secundum supra expositum; ita Alex. Albert. Bonav. Scot. Becan. Simohti; qui iidein statuunt post adventum Christi ejus fidem in gradu quarto expli­ citam esse necessariam : quarta fidem omnino explicitam nunc quidem esse necessariam ad salutem consequendam, non autem ad ipsam justificatio­ nem; ita Canus, Ledesma, Castro, Bannez et nonnulli : quinta absolute docet, fidem explicitam de Christo mediatore ac redemptore nequidem in Novo Testamento et ad salutem consequendam esse necessariam necessitate medii; ita Suar., Ilaunold. et præter alios Lugo, qui eam inter Recentiores vocat communem, el Layman, qui hanc saltem æque probabilem censet. Statuitur vero ab universis explicitam in Novo Testamento utrimque ar­ ticuli fidem esse necessariam necessitate præcepti etiam primarii; mule et Suarez eam saltem in voto necessariam dicit necessitate medii, qua ra­ tione baptismus in volo necessarius enuntiatur ; eo quod fides hæc explicita esta Deo instituta tanquam medium ad salutem obtinendam, sicut bapti­ smus fluminis. 123. Dico I. Videtur certum, fidem explicitam Christi quoad divinita­ tem, humanitatem et modum redemptionis non fuisse medium ad salutem necessarium in V. T. Prob. Medium ad salutem absolute necessarium debet publice ita esse pro­ mulgatum aut notum, ut non a quibusdam dunlaxat sanctioribus et doctio­ ribus sed a multitudine et omnibus cognoscatur ; alioqui Deus sufficienter non provideret saluti omnium, neque voluntati seriae omnes salvandi satis­ faceret : sed in V. T. fides explicita Chrisli quoad divinitatem, humani­ tatem cl modum redemptionis sic nec promulgata nec nola erat omnibus; ut palet 1°. ex ipsa S. Scriptura, quæ Chr isli fidem valde obscuram significat in ep. ad Gal. 3. 23. Prius autem , quam veniret fides, sub lege custodieba­ mur conclusi in eam fidem, quœ revelanda erat. 1. Cor. 10. 4. Bibebant au­ tem de spiritali consequente eos petra ; Petra autem erat Christus. 2. ad Cor.3. 14. Usque in hodiernum diem id ipsum velamen in lectione Veleris Testamenti manet non revelatum, (quoniam in Christo evacuatur) sed usque in hodiernum diem, cum legitur Moyses, velamen positum est super cor eorum. 2°. Ex Trid.. quod cum Sess. G. c. 2. dicat, Christum et ante legem et legis tempore mullis sanctis Patribus declaratum ac promissum, clare innuit non omnibus fuisse revelatum. 3°. Ex ipsa notitia, cujus apud Gentiles vix ullum vestigium de­ prehendi potest : apud Judæos autem ita depravatum erat, ut vulgaris error esset, solum exspectari redemptorem corporum, non animarum. Qt'.E NRCESSAIHO CUF.DENDA. 107 124. .Ver dicax 1®. S. Acg. L. 18. de Civ. c. 47. scribit : Quod nemini con­ tusum fuisse credendum est, nisi cui divinitus revelatus est unus mediator Dd el hominum homo Christus Jesus, qui venturus in carne sic. antiquis santtis pmnunliabalur, quemadmodum nobis venisse nuntiatus est, ut una eailemque per ipsum fides omnes in Dei civitatem, Dei domum, Dei templum finidtslinatos perducat ad Deum. L. de nat. ct grat. c. 44. autem ait : Ea quippe fuies justos sanavit antiquos, quœ sanat et nos, id est, mediatoris Dei et homtnuin hominis Jesu Christi, fides sanguinis ejus, fides crucis ejus, fides mortis el resurrectionis ejus. Similia habet L. 2. dcGrat. Christi ct de pecc. orlg. c. 24. et alibi. 2°. S. Thom. 2. 2. q. 2. a. 7. Post peccatum, inquit, fuit erfilieilt creditum mysterium Incarnationis Christi, non solum quantum ad Incarnationem, sed etiam quantum ad passionem et resurrectionem, quibus humanum genus a peccato et morte liberatur. Aliter enim non prœfl(jurassent Chrisli passionem quibusdam sacrificiis et ante legem el sub lege. .Id lum. 11.S. AucfüST. cx omnibus Patribus maxime inclinare in contrariam sententiam, ad quam deligendam forte concitatus fuit a perpetua cum Pelagianis pro asserenda peccati originalis existentia concertatione, quamvis illud in Y. T. nonnisi implicite multitudini ccrle traditum esse constet. Ne lamen ob ejus auctoritatem divinam misericordiam ac in salvandis homi­ nibus liberalitem restringamus, benigne explicandus est dicendo nempe, assciïiîm ab eo fidem explicitam Chrisli ut Redemptoris ac etiam modi Redemptionis pro sanctioribus et doctoribus dunlaxat ; pro multitudine au­ tem fidem implicitam tantum Chrisli sub sologcncrico conceptu Salvatoris, nnn autem conceptu specifico Mediatoris, ct fidem implicitam sanguinis, cnicis, mortis, ct resurrectionis sub gcncrico conceptu medii aut modi Deo Salvatori convenientis ac liberi, non autem sub clara idea et modi determi­ nati ac Redemptori convenientis. Fundamentum aliquod huic explicationi, præter theseos rationes, præbel tum ipse status ac imperfectio Ëcclesiæ anti­ que; tum ipse S. Acg. qui L. 19. cont. Faustum c. 14. comparationem inter Legis Mosaicæ et Gratiæ fideles instituens, illorum fidem occultam, horum revelatam vocal; lum ex S. Tu. supr. cil. ad 3. ubi sic loquitur : Si qui lamen salvati fuerunt, quibus revelatio non fuit facta, non fuerunt salvati absque fide mediatoris : quia etsi non habuerunt fidem explicitam, habuerunt tamen fidem implicitam in divina providentia, credentes Deum esse liberato­ rem hominum secundum modos sibi placitos. Hinc d(/2e“. R. Similiter, præsertim quia S. D. post verba objecta subjungit : Quorum quidem sacrificiorum sign ifcatum explicite majores cognoscebant : minores autem sub velamine illorum sacrificiorum, credentes ea divinitus esso disposita de Christo venturo, quodammodo habebant velatum cognitionem. 12.J. Dice Π. Probabilius videtur, in V. T. nequidem necessariam fuisse necessitate medii fidem explicitam in Christum ut Mediatorem inter Deum el homines. /W. Generalia enim .S’. Scriplurœ dc Messia pronuntiata nihil edicunt de munere Redemptoris seu Mediatoris inter Deum el hominem, sed .•impliciter Salutare Dei aut Salvatorem proponunt, qualia habentur Ge­ nes. 49. 10. Hahae. 2. 3. Aggeæ. 2. 8. etc.; alia vero magis determinata non mediatorem dunlaxat, sed et prædicala illius singularia, divinitatem L 108 DF. FIDE THEOLOGICA, ijU.li NECESSARIO CREDfeNDA. ·_■ * · '7X 10i) scilicet ct humanitatem simul, modumque redemptionis declarant vel innuunt. Conf. S. Ciinvs., hom, 37. (al. 36. n. 4.) in Matlh. Qui ante Christum, inquit, obierunt, atque ideo ipsum non cognoverunt, si ab idolorum cultu recesserunt, ac Deum solum adorarunt, si prœterea honeste vitam perei/erunt, æterna bona et beatitudinem adipiscentur. possit, explItitam fidem de Deo tanquam primaria et unica causa efficiente situlis noslre requiri, implicitam vero sufficere de Christo tanquarn causa duntaxat morali; etiam citra injuriam dici potest magis necessariam esse fidem implicitam de animæ immortalitate et gratiæ necessitate, cum illa explicita de Deo tides haberi nequeat sine fide implicita de his. 126. Nec dicas 1°. S. Aug. locis supra cit. saltern intelligi debere de fide in Christum ut Mediatorem necessaria; co quod in hoc puncto habeat etiam alios Patres sui sequaces, inter quos Giieg. Naz. Or. 15. de Machabæisn. I. generatim sic pronuntiat : Quin etiam mystica quœdam et occulta ratio mihi quidem atque omnibus Dei amatoribus valde probabilis est, neminem eorum, qui ante Christi adventum martyrii) consummati sunt, id sine fide in Chri­ stum consequi potuisse. 2°. Est de fide, etiam docente Su.uiesio, quod sem­ per, et sic in omni lege, fuerit necessaria necessitate medii fides aliqua Christi ad justificationem et salutem adultorum : hoc vero dici nequit de fide implicita ; ergo de explicita. 3°. Magis necessaria est fides dc Christo, utpote de fundamento noslræ salutis, quam dc immortalitate animæ et gratiæ necessitate; contrarium enim dicere esset injuriosum Christo; ergo. .Id lum. R. .V. J.w. Quia vel cedendum est auctoritati S. Augustini etiam quoad illa, quæsignantibus verbis de fide in divinitatem et modum redem­ ptionis Christi docet ; vel si ejus verba explicare benignius quoad illa datur, idem concedendum quoad fidem in Christum. Ad Bat.D. Præter dicta superius, duplicem generatim ad textus SS. Patrum respondendi viam esse : prima pertinet ad cos textus, quibus dicitur siuc fide Christi neminem fuisse justificatum aut justificari posse, nempe sine fide Christi tanquam causa morali justificationis, hoc est, sine meritis Christi C. sine fide Christi tanquam objecto .V. vel subd. sine fide implicita et sub conceptu gcnerico Dei Salvatoris C. sine fide illius explicita ct sub conceptu Dei Mediatoris Λ’. Secunda ad textus alios spectat, qui asserunt, omnis per eamdem fidem fuisse justificatos et salvatos ; respondetur enim, id factum per eamdem fidem entilalive, scilicet superoaturaliler et ev meritis Christi collatam C. per eamdem fidem representative subd. quoad objectum genericum C. quoad objectum particulare V. Ad 2nm. R. .V. m. Fides enim Christi talis sufficit, qualis absolute loqu^du necessaria requiritur contra errores duos, Jud(eorum alterum, qui existima­ bant Christum esse duntaxat Redemptorem corporum, alterum Pelayii, qui negabat gratiæa peccato liberantis necessitatem, atque hinc Christum etiam Justis V. T. profuisse inficiabatur, cum ejus exempla et doctrinam non haberent. Uterque autem error convincitur etiam per hoc, quod Deussit Salvator necessario credendus, non corporum tantum sed animarum, non naturalis dunlaxat et per media naturæ debita, sed supernaluralis et per gratiam proprie dictam; quæ omnia per fidem Christi primo modo expli­ citait! creduntur. Plus requiri saltem pro multitudine et necessitate medii non evincit Simonet, aut contra priorem suam assertionem testimoniis ex Scriptura allatis probat etiam fidei quoad alia Christi predicate explicit! necessitatem. Ad 3uin. R. .V. Esse hoc Christo injuriosum; cum enim absque injuria dici 127. Dico III. .Eque probabile saltem est, ncc in N. T. fidem cxplicilam de Christo esse medium necessarium ad justificationem aut consecutionem salutis. l'riù. P. pars. Deus nihil exigit tanquam medium necessarium in adultis ad justificationem, nisi quod ex natura rei morali est necessarium necessi­ tate medii ad illam dc congruo merendam; tum quia in hoc conceptu sta­ tuenda est necessitas medii prout distincta a necessitate præcepli: lum quia Deus, quantum est dc se, vult omnes homines salvos fieri, atque hinc, duimuudo illi ponant, quantum ex natura rei necessarium est ad prome­ rendam justificationem, ipsos justificat. Sed fides in Christum explicita non est ex natura rei morali necessaria necessitate medii ad justificationem; lum quia hæc necessitas ex rei natura declarari nequit : tum quia sine illa ex sola fide Dei remuneratoris potest elici actus amiciliæ supernaluralis per­ fectus et justificati vus : tum quia potest stare fides sola Dei ut remuneratoris, ac consequenter etiam amor Dei, nondum habita fide Christi : nam quod dicaut adversarii, vel negare Deum suum concursum in hac providentia ad amorem Dei eliciendum sine præsupposita fide explicita in Christum, est petitio principii,· vel Deum homini, inter barbaros educato et illustrato fide in remuneratorem supernaluralem ac bene juxta legem naturalem viventi, missurum hominem vel etiam angelum, qui cum de incarnationis mysterio edoceat, hoc, inquam, est divinare, cum nullibi promissa sit tam extraordi­ naria et miraculosa instructio, ac rursus est petere principium; ergo. Conf. 1. Ut aliquid dicatur medium necessarium ad justificationem , si etiam id ex ipsa rei natura cognosci nequeat, debet saltem ut tale ita clare a Deo esse propositum ac promulgatum omnibus omnino hominibus, ut id nullius notitiam effugiat, ac dc eo nullus prudenter dubitare queat; quod patet lum ex paritate de primariis præccplis naturalibus, tum ex paritate præcepli posit ivi, quod sub dubia tantum promulgatione seu existentia non obligat. Sed fidem cxplicitam in Christum esse medium necessarium ad jus­ tificationem, ita clare non est a Deo propositum ct revolatum. Nam 1; cla­ rissimus locus Scripturæ de natura et absoluta necessitate fidei etiam in N. T. est ille S. Pauli ad Hebr. It. supr. cil., ubi tamen fides in Christum non requiritur, sed sola in Deum ut existentemet remuneratorem. 2. Alii textus explicari possunt aliter, quam de necessitate medii. 3. Dc hac necessitate non dubitant tantum, sed eam negant Patroni noslræ assertionis, iique multi doctrina et pietate commendati. Ne quid dicam de eo, quod fides illa nulli nota fiat, nisi solerter instituatur, hæc autem institutio ad plurimas gentes non pertingat. Conf. 2. Tum a paritate. Quia fides omnino explicita in Christum jlixia communissimam, ct hinc explicita quoad mediatorem in V. 7'. juxta probabi­ liorem, non fuit necessarium medium adjustiflcationcm; ergo nec fides omni­ mode explicita potest probabilius dici necessarium medium in N. T. ; tum HO HE FIDE THEOLOGICA. quia justificatio non debet diei facta esse difficilior, el bonitas divina ac sab vandi voluntas ad pauciores restricta post adventum Christi: tum quia justi, licalio jam inter gentiles a commercio Christianorum abscissos non debuit Iribui miraculo, quæ antea sine eodem et communius haberi poterat. Tui* a difficultate Mysteriorum Incarnationis ac Trinitatis, quæ vero aliquo con­ ceptu praesertim muti el surdi a nativitate vix apprehendere possunt, ac revera obscuritate excedunt apprehensionem remuneratoris etiam ul supernaturalis. Tum a fundamento necessitatis. Nam lides in Christum explicita nec est fonnalitcr justificati va, ul certum est contra Hærelicos; ncccx na­ tura rei requisita, ut ostensum est ; sed solum ideo necessaria, quia omnino decet, ut justificatus agnoscat auctorem et causam moralem suæ justificatio­ nis: atqui hæc decentia non arguit necessitatem medii, sed solum præccpli; cura sufficienter suppleri absolute queat per fidem remuneratoris Dei, qui prima et principalis causa justificationis est; ergo. Prob. 2*. pars. Iisdem argumentis ; tum quia nec Patres nec Scholastici antiqui distinguunt inter necessitatem ad salutem ultimam seu gloriam el inter necessitatem ad salutem primam scu gratiam ct justificationem: tum quia gratia dat jus ad gloriam, nec aliud est necessarium, quam ul illa ser­ vetur, quod juxta Trid. Sess. G. c. II. fieri potest saltem tempore brevissimo, si nempe justus slatim amentia perpetua vel morte corripiatur: tum quia, quamvis ad consecutionem vitæ ælernæ dicatur necessaria hæc fides; tamen non major evincitur necessitas hujus fidei quam baptismi, sine quo rcipsa suscepto tamen salus in aliquo casu obtineri valet : tum quia Scriptura textus qui pro adversa parte afieruniur, magnam partem spectant ad justi­ ficationem, de qua sermo est Act. 10.11.Io. 26. ad Galat. 2. ad Rom. 3. Ergo. Ex his infero, nec fidem explicitam SS. Trinitatis esse in N. T. medium necessarium ad justificationem et salutem; eo quod ailatæ rationes idem omnino evincant, et multo minora sint fundamenta Adversariorum pio hac parte, quam deducunt ex ratione de Christo, utpote cujus explicita fides quoad divinitatem nequit haberi sine cognitione hujus mysterii. 128. Nec dicas 1°. Sacra Scriptura pluribus textibus inculcat necessitatem fidei, quorum triplex classis statui potest. Ad lam. pertinent 1°. illud Joan. 11. 25. Ego sum resurrectio et vita, qui credit in me, etiamsi mortuus fuerit, vivet. 2°. ad Rom. 3. 22. Justitia autem Dei per fidem Jesu Christi in omnes ct super omnes, qui credunt in cum. 3”. Aci. 26. 18. une ego mitto te...., ut gentes) accipiant remissionem pec­ catorum el sortem inter sanctos per (idem, quæ est in me. Ad 2lm. spectant 1°. illud Joan. 3. 14. Sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exaltari oportet filium hominis, ut omnis qui credit in ipsum, non pereat. 2”. Aci. 4. 12. .\on est m alio aliquo salus ; nec enim aliud nomen est sub coelo datum hominibus, in quo oporteat nas salvos fieri. 3". Joan. 17.3. Hac est vita æterna, ut cognoscant te solum Deum verum, et quem misisti Jesum Christum. Ad 3”·'. referuntur 1°. illud Joan. 3. 18. Qui credit in eum (filium homi­ nis) non judicatur; qui autem non credit, jam judicatus est. quia non credit in nomine unigeniti Filii Dei. 2’. Verba Christi Joan. 8. 21. S7 non credide­ ritis, quia Ego sum, in peccato vestro moriemini. 3Q. Ad Gal. 2.16. Scientes, QL.E XECESSAIUO CUEDEXDA. HJ ijtiodiion jnsti/icatùr homo cx operibus legis, nisi [ter fidem Jesu Christi, et nas in Christo Jesu credimus, ut justificemur ex fide Christi, et non ex ope­ ribus legis; ergo. II. .Y. Ani. Quod nimium probat, nempe nec Veleris Testamenti homines sahiii i potuisse sine fide divinitatis ct aliorum prædicalorurn Christi, nec posse salvari de lacto ullum nisi post explicitam nominis Jesu confessio­ nem. Itaque, universim loquendo, Ie. classis probat duntaxat fidei in Chri­ stum efficaciam, 2a. necessitatem meritorum Christi, 3*. necessitatem fidei in Christum tantum de præcepto, ct ex supposito prædicationis de Christo, quam qui non susceperint, vel ob ignorantiam vincibilem vel ob defectum lidei imperat® peccant ac jure damnantur. Speciatim vero Jd Class. P"’. R. Et quidem ad ΓΙΓη. hic significari quid et Christus lanquarn causa meritoria, efficiens, exemplaris ct finis homini præstet, quid­ que fidos viva ac formata charitate in homine præstare valeat, quin tamen indicetur, quid in defectu hujus fidei vel ex natura rei, vel ex libera Dei ordi­ natione per præccptum manifestata, mali autpœnæ sequatur. Similiter ad 2“. efficacia duntaxat fidei in Christum declaratur, non autem absoluta ejus necessitas, nisi per fidem Christi intelligalur fides cx meritis ct doctrina Christi; sed hæc etiam est fides dc Deo remuneratore, quæsimpliciter neccssaria est. Eadem est Responsio ad 3um., ubi lides in Christum non tantum ad divinitatem, mortem et resurrectionem Christi restricta intelligitur, quod Adversarii contendunt ; sed etiam ad alia fidei objecta et singulares revela­ tiones, cum immediate hæc praemittantur : Ad hoc enim apparui tibi, ut constituam te ministrum et testem eorum, quee vidisti, et eorum quibus appa­ rebo tibi, eripiens te de populo et gentibus, in quas nunc ego mitto le etc. Ad Class. 2ïm. R. Quoad rim. primo hic exponitur necessitas mortis Christi ad salutem hominum comparandam ; secundo autem mortis hujus et fidei in Christum efficacia asseritur : cx hac tamen male argumentaris : Sicut olima serpentibus admorsus non sanabatur, nisi distincte aspexerit serpen­ tem æneum; ita nisi quis distincte crediderit Christum crucifixum, non salvatur. Nam hoc argumento fit progressus ultra litteram et sensum textus, cum nequidem sit omnimoda paritas hic instituta; alioquin et Christum corporaliter aspicere oporteret. Quoad 2"m. R. Praedicari hic a S; Petro Christum nostrum Redemptorem,cjusque meritorum necessitatem ad salu­ tem universi mundi, non autem necessitatem fidei in ipsum, nisi ex præ­ ceplo et pro iis,qui,sicut Judæi tum temporis, haberent occasionem discendi mysteria Christi. Quoad 3um. R. Cum S. Thomas p. 1. q. 12. a. 4. et 6. item 1.2. q. 3. a. 4. et L. 3. cont. gent. c. 61. ac alibi verba hæc accipiat in sensu formali, ideo cum illo mulli probabilius statuunt,textum hunc non intelligi de fide, sed dc visione beatifica Dei et Christi. Si vero verba etiam suman­ tur causaliter, necdum ostenditur hic adslrui aequalitatem necessitatis inter fidem ulriusque objecti, tum propter manifestam disparilatcm dc necessitate cv natura rei intercedentem inter duplicem hanc fidem, tum propter propor­ tionem fidei ad visionem beatificam, quæ postrema quoad essentiam haberi potest sine visione Christi, ut patet iu angelis ante Incarnationem beatis. Ad Class. 3im. R. Textus primus aperte loquitur de non credente culpa­ biliter iu Christum, cui sufficienter proposita est doctrina ejus et fides. Ul enim nihil dicam, quod opera aut omissiones solum culpabiles ad judicium, DL UDE THEOLOGICA. de quo hic sermo est, pertineant, verba subjuncta id manifestant : //oc «I judicium : quia lux, nempe Christus teslilicans de se ipso et prædicanf, venit in mundum, ct di texerunt homines, scilicet Judæi hæc videntes ac au­ dientes, tenebras magis quam lucem : erant enim eorum mala opera, li. c. avertebantur a Christi agnitione, quia ejus doctrina adversabatur eorum \ iliis, quibus quasi tenebris magis delectabantur. Idem de secundo dicendum constat ex contextu. Tertii textus sensus, ut ex toto capite patet, duntaxat loquitur, opera Judaica legis ad salutem nihil prodesse, sed absque his solani fidem Christi utilem esse. Porro quamvis necessitatem fidei hic sup­ ponat, eam tamen non extendit nisi ad eos, quibus Apostoli praedicarunt Evangelium, atque hinc ignorantia nullo modo patrocinari poterat. Hoc idem applica textibus ad Horn. 10. 8. Hoc est verbum fidei, quod prodi­ camus, (piia si confitearis in ore tuo Dominum Jesum et in corde crediderit, quia Dominus illum suscitavit a mortuis, salvus eris. Item Mare. 16. 15. ct 16. Euntes in mundum universum prœdicat e Evangelium omni creatura. Qui crediderit ct baptizatus fuerit, salvus erit ; qui vero non crediderit, condem­ nabitur etc. Hi enim omnes loquuntur duntaxat ex supposita praedicatione ct auditu. je & « 129. Xec dicas 2°. Pro necessitate absoluta fidei in Christum explicite stant Patres ; ergo. Prob. S. Athaxasils postquam in symbolo explicaverat articulos de SS. Trinitate et Mysteriis Christi, sic concludit : Hæc esi fida Catholica, quam nisi quisque fideliter ftrmiterque crediderit, salvus essenun poterit. S. Alg. L. de nat. etgr. c. 2. dicit : Si non gratis Christus mortuus est, ergo omnis humana natura justificari et redimi ab ira Dei justissima, hoc est, a vindicta, nullo modo potest, nisi per fidem ct Sacramentum San­ guinis Christi. L. de prædest. SS. c. 7. ait : Si posset (Cornelius) sine fide Christi esse salvus, non ad eum œdifteandum mitteretur architectus Apostolus Petrus. L. de cor. ct gr. c. 7. n. 11. Nemo, inquit, liberatur a damnatione, quæ facta est per Adam, nisi per fidem Jesu Christi ; ct tamen ab hac damna­ tione non se liberabunt qui poterunt dicere, non se audisse Evangelium, S. Thomas autem in 3ΠΒΙ. dist. 25. q. 2. a. 2. quaestiuncula 2. ait : Post adventum Christi, redemptionis mysterium omnes tenentur explicite credere; et q. 11. dc verit. a. 11. similiter dicit, tempore gratiæ tum majores tum minores teneri ad Trinitatis et Christi fidem explicitant habendam. R. A*. .1. Auctoritas S. Atha nasii probat necessitatem fidei explicit® dc judicio universali ac res u necti on e corporum, et consequenter nimium ; cum ct illi articuli cum aliis ibidem contineantur. Itaque dicendus est tantum velle, quod salvus esse nequeat, qui hæc mysteria culpabiliter ignorat, negat, aut ne implicite quidem sub conceptu gcncrico credit. De S. Acg. dici potest ad primum textum, per fidem Christi hic intclligi ejus merita, uti ex adjuncto de Sacramento sanguinis et ipso sensu palet. Ad secundum respondeo, indicari necessitatem fidei ex praecepto pro illis qui audire possint Evangelium, sicut Cornelius Centurio, ad quem Petrcs non ad fidem duntaxat sed et ad baptismum conferendum missus erat. Præterea eumdem Centurionem ante fuisse justificatum, quam Christum explicite crederet, satis declarat ipse Alg. L. 1. de bapt. c. 21. scribens: Esse cœperat justitia Cornelii priusquam ipse esset in plebe Christiana; L llUiOLOGICA. ritatem : sed tofum hoc haberi potest, ubi rmelatio duntaxat privata inter­ cedit; cum hæc nulli ex memoratis, prædicalo repugnet ; ergo. Conf. 1. Thu». sess. 6. c. 12. declarat, neminem posse certo scire, nisi per specialem revelationem, quinam sint a Deo electi ; el Can. 10. delinit, nemi­ nem certum esse posse certitudine absoluta et infallibili de sua gratia et perseverantia, nisi id ex speciali revelatione didicerit; ergo supponit priva­ tam revelationem posse conferre certitudinem fidei, haneque cx illa esse possibilem; cum alias inepta evadit exceptio Concilii, de quo contrarium testatur Catharinus, loco snpr. citato. Conf. 2. Scriptura, prosertim ad Hebr. 11., recenset plurimas revelatio­ nes factas Patribus V. T., et alibi similes profert B. Virgini, S. Joseph··, Zachariæ etc. indicatas; quas nemo dubitat ad fidem eorum theologicam suffecisse : Historia Eccles, addit non pauca exempla de ejusmodi revela­ tionibus privatis, circa prædestinalionem, et obitum sanctorum aliasque res plurimas; quibus fidem abnegare temerarium ac imprudens foret. i· 5 Vi m 153. -Vec dicas 1°. Eides theologica non potest habere aliud fundamen­ tum. quam Apostolorum et Prophetarum, ad Ephes. 2. 20. Sed hoc funda­ mentum est sola revelatio publica et toti Ecclesiæ facta ; ergo. Hinc etiam S. Tu. docet, fidem nostram inniti revelationi, Apostolis ac Prophetis, non autem aliis Doctoribus factæ. Conf. I. S. Aug. pluribus in locis censuit non posse fidem adhiberi nisi revelationibus publicis, seu per Ecclesiam propo­ sitis ; hincL. cont. epist. Eundam, c. 5. Evangelio, inquit, non crederem, nisi me Catholica Ecclesiæ commoveret auctoritas. Et in ep. 19. ad Hier. (al. 82. n. 3.) : Solis Scripturarum libris, qui Canonici appellantur, didici hunc ho­ norem (nempe fidei) deferre. Item in Enchir. c. 9. asserit, fide ea tantum credi, quæ ad religionem communem pertinent. Conf. 2. Concilium Latera­ nense V.Can. 11. prohibet, ne revelationes privat® prodicentur, nisi ab Ec­ clesia fuerint approBafæ; et Innoc. III. c. Cum ex injuncto, dcllærel., statuit, ut revelationi speciali fides non adhibeatur, nisi miraculo confirmetur; ergo judicarunt revelationes ejusmodi non sufficere ad fidem. B. D. M. Eides theologica, ut simul est positive Catholica, nequit habere aliud fundamentum C. praecise ut theologica est .V. Omnis quidem tides Catholica est theologica, sed non vice versa. Conveniunt enim in co, quod utraque nitatur divino testimonio; atque hoc fidei essentiale ac necessarium est : differunt vero, quod lides theologica proscindat a testimonio Dei pu­ blico vel privato; Catholica autem ut talis nitatur testimonio publico, h. e. vel ad totam Ecclesiam directo vel Ecclesia mediante proposito. Cum \eiO hæc differentia se habeat duntaxat vel ex parte subjecti fidei, vel cx parte modi aut medii recipiendi revelationem a Deo, eademque maneat ratione divinæ auctoritatis loquentis; manifeste sequitur, fidem manere substan­ tialiter unam ct unitate habitus ac objecti formalis, solamque differentiam esse accidentalem. Apostolus loquitur de doctrina, quam oportet esse publi­ cam in Ecclesia ct omnibus ejus membris communem; S. Thomas similiter hic loquitur de fide ul Catholica, quod abunde designat tum Joco primo, ubi ait: fides nostra, nempe communis el omnium fidelium; suppoiiitque aliis etiam revelationem fieri posse, atque lidem privatam esse possibilem; DE LOCUTIONE DIVINA. 133 Ium aliis locis n. 14H. laudatis, ubi propositionis per Apostolos aut Prophetas factæ non meminit. Ad Conf. rm. B. Similiter D. Censuit non posse adhiberi fidem Catho­ licam C. præclsé theologicam Ar. Cœterum in primo textu S. August, solum ostendit Ecclesiam esse regulam infallibilem, et medium ordinarium a Deo destinatum ad cognoscendum, quid sit pro Evangelio ct Scriptura Canonica recipiendum, Deumque, secundum ordinariam providentiam, de veritate Evangelii per Ecclesiam ejusque auctoritatem, non vero per privatas revela­ tiones instruere, atque hinc, ab illa proscindendo, non dari facile motivum sufficiens credibilitatis. Hoc autem non prohibet, quominus, si S. August. privatam de Evangelii veritate revelationem habuisset, eadem ad credendum Evangelio moveri potuisset, perinde ac plures Sancti. In secundo textu jure negat honorem fiefei thcologicæ exhibendum aliis scriptorum quorumcum­ que auctoribus, cum ipsi verbum Dei non loquantur. In tertio autem verba ipsa declarant, sermonem esse de fide Catholica. Ad Conf.2im. B. D. Cons. Indicarunt ejusmodi revelationes non sufficere ad tldcm eliciendam ab eo, cui a Deo immediate factæ et sufficienter propo­ sitae sunt .V. ad fidem eliciendam ab aliis C. Aliud est adhibere fidem revela­ tioni sibi factæ el salis propositæ, aliud eamdem prædicare publice, ac cre­ dendam aliis proponere. Primum nec prohibetur a Concilio, nec prohiberi potuit : secundum merito prohibitum est propter impios ct fanaticos, qui revelationem privatam sibi factam mentienles, commenta sua et errores cum praesenti seductionis alienæ periculo venditare solent: atque huic Ecclesiæ praecepto, quod audire a Deo ipso jubemur omnes, est obediendum, neque revelationes privalæ, etiam indubitato factæ a Deo, prædicandæ sunt, nisi prius fuerint ab ea examinatae et probalæ. Simili ratione inlelligc Jnnocenticm. 154. Nec dicas 2°. Ex thesi asserta sequuntur plura absurda : 1. Assensum revelationi privât® præstilum pertinere ad donum propheliæ : 2. Illum, cui revelatio facta et sufficienter proposita est, teneri credere : 3. Non credentem ejusmodi revelationi amittere habitum fidei, imo esse haereticum : 4. Infide­ lem, habitu fidei destitutum et reliquis articulis non credentem, posse cre­ dere fide theologica, si Deus privatim ipsi aliquid revelet. JJ l,Hn. B. .V. Seq. Nam prophetia latissime sumpta, seu instinctus pro­ pheticus, qui a Deo quidem immissus versatur maxime circa occulta et præ­ sertim futura contingentia, non lamen agnoscitur ossea Deo, aut unde pro­ veniat, aut quis verus sensus sil, satis per hæc manifeste discrepat a l'ide:ncc minus prophetia late, sumpta, quæ est manifestatio rei per actionem quamcumquc, etiam a locutione Dei diversam, nempe per scientiam supernafuralcm, aut lumen etiam naturale, angelum vel hominem propria au­ ctoritate loqucnlcm data, differta /ide divina. Quamvis vero prophetia stricte dicta sil manifestatio rei per locutionem divinam Deique auctoritatem inter­ positam, et hinc assensus illi a Propheta praestitus possit esse aclus fidei; lamen ncc omnis aclus fidei, etiam in revelatione privata fundatæ, est cogni­ tio prophetica, utpote quæ, tanquam gratia gratis data, immediate perlinet ad utilitatem aliorum; nec etiam omnis cognitio prophetica esi aclus fidei, cum illa possit esse evidens ac frequenter etiam habeat evidentiam in attestante. 134 DE FIDE THEOLOGICA. dd*". R. Illum teneri non discredere revelationi sufficienter proposita1, non tamen teneri eamdem assensu positivo ac elicito slatim credere, nisi interveniret speciale Dei præeeptum credendi slatim, vel aliquid ex illa exc­ ipiendi. Hinc, si Sara et Zacharias reprehensi sunt ob tarditatem in cre­ dendo revelationi privata*, id contigit vel ex dicto capite; vel quia aliquo modo discrediderunt ; vel quia per se loquendo est positiva imperfectio et veniale peccatum, revelationi hac ratione proposita) non slatim credere. Ad 3um. R. C. lim. Sey. Habitus enim fidei, ut ex Trid. Sess. 6. c. IX liquet, amittitur per infidelitatem positivam : est autem positiva infidelitas dissentire revelationi sufficienter propositæ ex impia voluntate non subji­ ciendi intellectum in Dei obsequium, ad quam nihil refert, an revelatio publica fuerit, an privata. Itaque negatur, hanc sequelam esse absurdam. Quoad â3®. Seq. Saxch., Vaso. et L.w.vivx negant ejusmodi infidelem dicen­ dum haereticum, cum talis stricte loquendo sit tantum is, qui pertinaciter negat, quæ proponit Ecclesia ; alii cum Suarez concedunt illum foreharelicum quoad culpam el iu foro Dei, non autem quoad pœnas et in furo externo Ecclesiæ : primum quidem; quia ille dissensus contrarie opponilm fidei el quidem cum pertinacia, resistendo revelationi sufficienter propositio : secundum; quia Ecclesia non punit nisi apostatas a sua, h. c. catholica fide. Quod si dissensus ille continet hunc alium : Prima veritas non est infalli­ bilis; vel continet solum interne, et sic poenis Ecclesiæ non subjicitur: vel etiam externe, prodendo scilicet se non credere revelationi divinæ, et sic erratur etiam in doctrina catholica. R. D. Infidelis ejusmodi posset credere fide habituali N. fide ac­ tuali, ex supposito praesentis auxilii necessarii transeuntis T. quod nego esse ahsmdum, sicut absurdum non est peccatorem habitu charitatis carentem, sed auxilio transeunto adjutum, elicere actum charitatis. Dixi tamen: Tran­ seat ; quia communis sententia tenet infidelitatem positivam ita opponi assensui fidei, ut dissentiens uni objecto, sufficienter proposita revelatione, non possit asscnliri alteri, in sensu composito prioris dissensus; eo quod divina fides importet voluntatem credendi Deo super omnia el ul summæ auctoritati in quacumque materia. y4 1 «u 155. Dico Π. Ad credendum fide theologica non requiritur revelatio pri­ vata seu singulis hominibus immediate a Deo facta. Prob. Ex praxi continua, <|uam in tradenda et propaganda vera fidei doctrina Deus constanter servavit. Et quidem in V. T. manifestum est reve­ lationes non omnibus promiscue fidelibus, sed paucis Patriarchis ct Pro­ phetis immediate fuisse factas, ab his vero communicatas deinde aliis: idem patet in praeceptis, queis Deus fideles antiquae Logis voluit specialilei sibi teneri obstrictos, quæ non omnibus ac singulis, sed certis duntaxat per sonis a Deo immediate projjosita sunt, per easdem aliis deinceps promul­ ganda ac tradenda. Hinc angelus de Abrahamo Genes. 18. 19. inquit : Sw, ytiod praceplurus sit filiis suis, ct domui suce post se, ul custodiant viam Domini, el faciant judicium et justitiam ; nempe secundum ea, quæ Deus ilii immediate praeceperat. Et Exod. 14. 31. dicitur : Crediderunt Domino el Moysi servo ejus; Deo nempe tanquam Joquenti immediate ad Moyseu, Moysi vero tanquam proponenti. quæ a Deo acceperat. Similiter in N. T. DE LOCUTIONE DIVINA, 438 missus est primo Joannes Baptista, ut testimonium perhiberet de Lumine, h. e. de Christo : postea Deus ipse in assumpta carne immediate, docuit eos, ad quos pervenerat; ad alios autem misit Apostolos juxta Matth. 28. 19. Euntes tri]» docete omnes etc. El Act. 1.8. Erilis mihi testes in Jerusalem et in omni Judwa et Samaria, ct usque ad ultimum terrœ. Conf. Si immediate ex parte Dei revelatio foret singulis credentibus neces­ saria, illa etiam sola sufficeret ; cum et debitam rationem objecti formalis habeat, el certitudinem etiam nancisci supponatur : sed ex hoc varia absurda atqueetnn moderna Dei providentia, in Scripturis revelata, pugnantia seque­ rentur; nempe frustra esse verbum Dei scriptum cl traditum, superfluas instructiones per Ecclesiæ ministros, vivam cl animatam fidei regulam nul­ lam necessariam, aliaque plura, quibus sublatis, fidei unitas cl erga legiti­ mos Pastores obedientia ac subjectio tolleretur, hærcscs e contrario ac divi­ siones inuumeræ nascerentur. Si ais 1°. Jerem. .31. 3.3. dicitur : Dabo legem meam in visceribus eorum, d in corde eorum scribam eam; ac v. 34. Non docebit ultra vir proximum suumel frater fratrem suum dicens : Cognosce Dominum; omnes enim cogno­ scent me. R. Legis Evangelicæ, de qua hic sermo est, promulgandae quidem iit promissio, quin tamen dicatur singulis immediate per Deum vel Christum eam esse revelandam, sed aliquibus immediate, aliis mediale per Apostolos el eorum Successores, quibus proinde mandatum illud Matth. 28. impo­ situm fuit. Porro Lex hæc dicitur scribenda in cordibus fidelium, non per revelationes immediate faciendas , sed per interna gratiæ auxilia , quæ externam propositionem et auditum supponunt, tantoque copiosius danda sunt, (pianto Lex Christiana præ Lege Mosaica est perfectior. Similiter per versum alium instructio externa, et mysteriorum per Apostolos et Ecclesiæ ministros propositio non excluditur,· sed significatur duntaxat, in doctrina Legis Novæ tum discenda tum opere complenda præcipuas fore parles divinæ gratiæ, quam abundantissimam supremus Magister Christus sua nobis murie promeruit, juxta illud 1. ad Cor. 3. Neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat, Deus. Si ais 2°. 1. Joan. 2. dicitur : Non necesse habetis, ut aliquis doceat vos : sedsicut unctio ejus docet vos de omnibus, et verum est, cl non est mendacium. II. Dictum hoc esse propter Pseudo-prophelas, significat ipse versu præcedente : Ilasc scripsi vobis de his, qui seducunt vos; quo monentur fideles cavere sibi a docloribus falsa dogmata spargentibus, et adhærere doctrinæ ah Apostolis tradilæ. Cnclionis autem nomine hic non venit immediata revelatio vel rerum credendarum propositio, sed interna illustratio el inspi­ ratio, qua homines excitantur ad ea credenda, quæ per Apostolos et Eccle­ siam credenda proponuntur : unde etiam præmiscral Apostolus: Pbs quod audistis ab initio, in vobis permaneat. br DE FIDE THEOLOGICA ARTICULUS III. AN AUCTORITAS ET LOCUTIO DIVINA ETIAM CREDATUR IN ACTU FIDEI DE MYSTEhlû REVELATO? 15C>. Nota. Omne judicium, nisi versetur circa veritatem ex terminis notam aut immediatam, affirmat vel negat objectum suum materiale propter ali­ quod motivmn seu objectum formale ; adeoque intellectus in ejusmodi actu motivurn attingit, et quidem intrinsece, si motivurn non tantum moveat intellectum ad judicium; sed ab ipso etiam judicii actu cognoscatur : uli fit in actu fidei, qui intrinsece attingit auctoritatem et locutionem divinam, utpote objectum formale proprium virtutis, ad quam perlinet, et a quo in ra­ tione actus theologici speeifieatur. Imo utramque intrincese ut quod attingit, quia utramque affirmat, cum ila tendat fides : Credo v. g. Trinitatem, quia Deus, qui est summæ auctoritatis, revelavit. Præterea alii statuunt motivmn fidei theologicæ ac præsertim auctoritatem divinam cognosci perse ac imme­ diate, atque hinc tanquam veritatem lumine naturæ notam affirmari : alii contendunt illud cognosci per aliud et sic mediate, nempe per revelationem, atque hinc tanquam veritatem etiam revelatam affirmari peractum fidei seu credi. Ad quod intelligendum præmillunt, dupliciter posse revelari tam auctoritatem quam locutionem divinam; 1°. quidem reflexe ac explicite; sic revelata est Dei omniscientia ad Hebr. 4. 13. Omnia nuda et aperta sunt oculis ejus; et veracitasad Rom. 3.4. Est autem Deus verax, et omnis homo mendax; ac revelatio facta Matth. 2. 15. Ct adimpleatur, quod dictum esta Domino per Prophetam : Ex /Egypto vocavi /ilium meum. 2°. Exercite ac implicite, quando nempe Deus revelans aliquod mysterium et proponens ut credendum, hoc ipso etiam implicite dicit se loqui et tide dignum esse, atque hinc suam locutionem et auctoritatem implicite et exercite revelat. De primo modo controversia nulla est, sed tantum de secundo. 157. Dico /. In actu fidei dc mysterio revelato non affirmatur auctoritas et locutio divina ul lumine naturali nota ; ncc sufficit eam sic affirmari. Prob. P. p. Quia partim multi fideles rudiores non habent evidentem cognitionem de auctoritate Dei ct falli et fallere nescia; cum etiam do­ ctiores quidam existimaverint, id non esse satis clarum : partim locutio divina non proponitur, neque ex ipso lumine naturali innotescit. Prob. 2*. p. Assensus fidei theologicæ est supernaturalis et altioris ordi­ nis; ergo fundari nequit in notitia ordinis naturalis : est etiam ratione sui inolivi certior quocumque alio assensu naturali; ergo similiter in minus certo niti minime potest. Si ais 1°. Deum esse veracem ct sapientem, est principium lumine naturæ notum; tum quia quivis facile intelligit, veram esse hanc propositionem, saltem in sensu indefinito : Densest summe sapiens ct verax : tum quia hæc condilionalis saltem est immediate nota : si Deus loquitur, verum loquitur; ergo. 2°. Assensus fidei ul supernaturalis non debet inniti uiotivo per assen­ sum supernaturalem asserto; tum quia supernaturalitas actus non desu­ mitur a mot i co ; tum quia non omnia ad fidei actum concurrentia debent ■ μώ •Art. DE LOCUTIONE DIVINA. 137 «sesupernaturaiia ; ut patet in potentia naturali ad actus supernaturales eliciendos concurrente ; ergo. 3°. Quamvis auctoritas et locutio divina co­ gnoscatur cognitione naturali, tamen per se ipsam habet Infallibilitalern objectivam; neque cognitio supernaturalis aut fidei tribuit illi majorem infallibili talem; ergo frustra requiritur assensus fidei auctoritati et locu­ tioni praestandus ad certitudinem obtinendam. 4°. Divina auctoritas et revelatio per actum iidei asseruntur in ordine ad mysteria per modum sup­ positi, seu exercite supponendo illas aliunde existere; tum quia multa in assensibus tantum supponuntur tanquam aliunde nota, ut per se patet, et S. August. Lib. 8. de Trinit. cap. u. docet : Credimus Dominum Jesum Christum natum de Virgine quœ Maria vocabatur : quid sil autem virgo, et quid sit nasci, et quid sit nomen proprium non credimus, sed prorsus novi­ mus: tum quia actus fidei v. g. hic : Credo Trinitatem, quia Deus summæ auctoritatis revelavit, sic exponitur : Certissimum mihi est Deum esse Tri­ num, quia, ut suppono, Deus summæ auctoritatis revelavit. dd lum. R. .V. A. Nam 1°. ncc rudis aut quilibet hoc etiam de Deo in sensu indelinito facile et evidenter intelligit : tum quia non quilibet de Deo cogi­ tans, eum sibi proponit sub conceptu omnipcrfecti entis, sed sub idea potius causæ primæ aut superioris, ex qua non ita colliguntur perfectiones illæ sapientiæac voracitatis. 2°. Hæc conditionalis ideam ejusmodi de Deo sup­ ponit, quæ saltem omnibus immediate et per se nota non est. Jd2uin. R. .Y. .1. Nam 1°. supernaluralitas actus non desumitur amotivo; exigit tamen illud affirmari assensu supernatural], sicut exigit illud super­ natural] illustratione proponi. 2°. Non omne, quod concurrit ad actum su­ pernaturalem, potest esse supernaturale, neque etiam supernatnralilalis rationem tribuit : e contra motivurn saltem ut propositum et assertum deliet esse supernaturale, quia est cogitatio sancta et objectiva molio ad actum supernaturalem ; præterea etiam est illud principium, quod in actum fidei transfundere debet formal i talem firmitatis super omnia. .Id3um. R. D. lara. p. Ant. Habet infallibilitalern objectivam quoad se C. quoad modum movendi ad assensum fidei firmissimum A’. Modum mo­ vendi auctoritas ct loculio divina acquirit ab illo actu, per quem intellectui credentis proxime applicatur et judicatur existere : nisi itaque judicetur existere actu firmissimo fidei, nequit movere intellectum ad assensum fidei firmissimum de objecto fidei materiali. Hinc etiam D. 2an’. p. Ant. Cognitio supernaturalis non tribuit auctoritati ct locutioni majorem infallibilitalern ut quod et ex parte ipsius objecti praecise C. ut quo at ex parte modi movendi ad assensum fidei firmissimum N. d(/4l“n. R. A’. Jss. Nam quæ asseruntur, exercite saltem debent vel prop­ ter sc vel propter aliud asseri; unde exercite saltem non lanium supponi, sed intrinsece et ut quod attingi debet vel propria evidentia, vel aliud moli­ um), propter quod asseruntur. Ad prob. la,n. D. Mulla in assensibus sup|>onunlur tanquam aliunde nola, quæ per illos assensus non asseruntur C. quæ asseruntur -V. Recte hinc quidem S. Aug. dixit, quod, dum credimus Christum natum dc Virgine Maria, non per hoc credamus, quid sit Virgo, quid sit nasci, quid sit nomen proprium : quia nempe Deus primum reve­ lando, non etiam locutive testatus est, quid sit nasci, virginem ac nomen proprium esse ; unde etiam sicut a nobis hæc non creduntur, sic etiam non 4 138 & DK FIDE THEOLOGICA. asseruntur : sed quia et motivum fidei, auctoritas scilicet et locutio, per actum fidei a nobis asseruntur, et quia Deus revelans aliquod mysterium auctoritatem suam et locutionem simul exercite revelat; hæc non supponi duntaxat, sed asseri ct credi possunt ac debent. J. P. p. Deus revelans aliquod mysterium, exercite simul revelat suam auctoritatem et locutionem; ergo utraque exercite credi potest in actu tidei de mysterio revelato. Ani. prob. Quandocumque Deus revelat aliquod myste­ rium, intenditnos obligare et obligat etiam reipsa ad illud infallibiliter creden­ dum propter auctoritatem et locutionem suam , adeoque per modum motiii interponit auctoritatem et locutionem : sed quando Deus sic nos obligare in­ tend i t elobligat ad credendum propter auctoritatem suam et locutionem inter­ positam, exercite ac implicite saltem revelat suam auctoritatem et locutionem : quia sic exercite revelat se hoc loqui, et scire rem quam loquitur, et \eiacem sein hac locutione esse; ergoquandocumque revelat Deus aliquod mysterium, exercite simul revelat suam auctoritatem et locutionem. Conf. Objectum formale, quod determinat ad cognoscenda vel amanda alia objecta, non indiget novo formali objecto distincto, ut ipsum cognoscatur vel ametur; sed est formalis ratio attingendi simul se et alia propter se; secus enim daretur processus in infinitum ; ergo et objectum formale tidei nempe auctoritas et locutio divina, quæ determinat ad aliud objectum cre­ dendum , non indiget novo objecto formali distincto, ut ipsum seu aucto­ ritas et locutio divina credatur ; sed potest esse ratio formalis attingendi simul se et alia propter se. Prob. 2·. p. Objectum formale non potest movere ad assensum, nisi ut cognitum ; ergo nec ad assensum certum, nisi ut certo cognitum ; ergo nec ad certum super omnia, nisi ut cognitum certo super omnia. Conf. Actus fidei tanquam virtualiter discursivus nequit esse certior sno motivo : sed si auctoritas et locutio divina non crederetur, ct quocumque naturali assensu affirmaretur, hoc ipso actus tidei certior esset, quam mo­ tivum; quia fidei certitudo excedit omnem certitudinem aliam ; ergo. Si ais 1°. Deus aliquid revelans manifestat suam auctoritatem et locu­ tionem solum materialiter, quiaetiam Deus revelans intendit nostram instru­ ctionem, quin tamen hæc locutio manifestet. 2°. Per actum fidei asseritur auctoritas et locutio solum in ordine ad mysterium ; ergo non habet actus tidei aliam certitudinem ex motivo, quam in ordine ad mysterium. 3°. As­ sensus tidei est mediatus : sed assensus motivi propter se non est mediatus; ergo non est assensus fidei. Denique mysterium quia est obscurum, non potest credi propter se, sed debet credi propter aliud ; ergo cum revelatio et auctoritas sit æque obscura, non potest propter se credi. Ad lum. Π. y. /t·?*·. Quamvis enim non omnibus signis externis et vocibus DE RESOLUTIONE ACTUS FIDEI. 130 etiam conveniat, ut formalitcr et locution se manifestent, sed tanlurn mate· rialiterflamen hoc dici nequit de revelatione tali, cui quis vult credi propter suam locutionem ct auctoritatem; quia hoc ipso virlualiler reflexe proponit et affirmat se loqui et fide dignum esse, sicut vult ct facit, ut cognoscamus illum loqui et ob auctoritatem mereri fidem. Instructio aliaque ejusmodi, sicut sunt finis extrinsecus tantum, sic etiam extrinsccc se habent tum ad Deum loquenlcm tum ad actum fidei : auctoritas vero et locutio pertinent intrinsece ad actum fidei, ct intrinseca tendentia revelationis etiam est ad obligandum ad fidem ; unde et utriusque manifestatio locutiva saltem exer­ cite fieri potest ac debet. .h/ 2U“. R. I). A. Per actum fidei motivum solum explicite et signate asseritur in ordine ad mysterium C. nequidem exercite et implicite in ordine ad se asseritur Ar. Constat ex dictis motivum non posse asseri fide divina in ordine ad mysterium, nisi asseratur etiam ipsum actu fidei : quod autem dicatur fideimotivum, uti omnia objecta formalia, asseri propter ma­ teriale non prohibet quominus etiam dicatur asseri propter se; quia το pro­ pter se. excludit duntaxat aliud motivum distinctum, non autem objectum materiale, quod una cum formali vel affirmatur lautum vel creditur. di/3uni. R. I). J/. Assensus fidei est mediatus respectu objecti materialis (’.respectu objecti formalis A’. Sicut enim actus fidei respectu objecti mate­ rialis, quod expresse revelatur, habet motivum a se distinctum, et hinc mediatus assensus est; sic respectu objecti formalis, ulpole quod exercite lautum revelatur, habet motivum indistinctum, et hinc mediatus esse nequit. Denique sicut motiva crcdibililatis immediate afficiunt revelationem, hac autem mediante tantum revelatum, et hinc non æque afficiunt utrum­ que; sic nec uirumque æque obscurum est, sed exlrinsece saltem notior revelatiopræ revelato : quippe mysterium, quod seipsum non revelat, non habet motivum in se credendi, adeoque propter se credi nequit : cum vero auctoritas et locutio exercite reveletur, rationem credendi a se indistinctam continet, atque hinc credi propter se potest : ab hoc autem non impedit obscuritas etiam motivo conveniens, eo quod ad assensum fidei non deter­ minetur intellectus ab evidentia objecti, sed, supposita crcdibililatis notitia, a voluntate, quam per speciale Dei auxilium præserlim adjutam, intellectus in obscuris sæpissime sequitur. ARTICULUS IV. IN QUID ULTIMO DESOLVATUR ACTUS FIDEI? 1X9. Nota. Analysis hic est reductio fidei ad rationem molivam, in qua uedeiis ultimato conquiescat, el cx qua sciens ac prudens valeat reddere rationem de sua fide, juxta illud I. Pel. 3. Parati semper ad satisfaciendum omid poscenti cos rationem de ea, quæ in vobis est, spe. Tota difficultas in eo est, ut fidei nostræ rationem poscenti quare credamus, respondeatur sine petitione principii ct circulo vitioso, sic ut prudenter dubitari non possit, quin actus credendi sit et prudentissimus, et certissimus. Quia vero in fidei negotio plures actus interveniunt, illa interrogatio : cur credis hoc myste­ rium? est aypiivoca, et spectari potest vel secundum hunc vel alium actum, I tO DE HESOLUTIONE ACTUS FIDEI. de eide theologica, aut fidem hoc vel illo modo sumptam, ita ut sensus sit .· quare assentiris huic mysterio et illud certum esse affirmas; vel quare vis credere, aut cur impe­ ras hunc assensum certissimum; vel quare judicas hoc mysterium esse credibile et credendum ut a Deo revelatum ? 160. Dico I. Fides creditive sumpta ultimo resolvitur in divinam auctori­ tatem et locutionem, exercite revelatam et per ipsum fidei actum creditam. Prob. In illud et illo etiam modo resolvitur ultimo actus fidei, sistendo intra terminos fidei proprios, quod et quo modo est tota et adaequata ratio formalis seu intrinseca assentiendi per fidem veritatibus a Deo revelatis. Sed hæc est auctoritas et locutio divina, et quidem intrinsece ut quod nun tan­ tum affirmata, sed etiam credita; ergo. 161. Dico II. Fides affective sumpta ultimo resolvitur in illam honesta­ tem objectivant, propter quam voluntas imperat assensum fidei. Prob. Fides affective sumpta resolvitur in illud motivum, propter quod credens vult credere : sed hoc motivum est honestas objectiva, propter quam voluntas imperat assensum ; ergo. Hæc honestas est illa, quæ relucet in ipso actu volendi assentin' divinæ revelationi sufficienter proposite; quia hæc est objectum formale proprium specialis virtutis, quam piam affectionem credendi vocamus. Quanquam cum actus fidei imperari possit ab aliis virtutibus, v. g. obedientia, charitatc etc. poterit quidem etiam resolvi in aliarum virtutum honestatem, sed minus proprie nec proxime. 162. Dico III. Fides dispositive sumpta ultimo resolvitur in signa credibilitatis. Prob. Fides sic sumpta est judicium credibililatis inducens ad actum fidei : sed hoc judicium ultimo resolvitur in signa credibililatis; quia si quis interrogetur, cur judicet mysteria fidei esse per fidem credibilia, ita respon­ debit , ut ultimo sistat in hac ratione objectiva per illud judicium attacta, nempe, quia dantur tot signa suadentia Deum illa revelasse : inde eliam est. cur Theologi cum Hœreticis et Paf/anis confligentes ad signa crcdibilitalis, per quæ nostra Ecclcsiæ credibilitas prie sectis oppositis demonstratur, recurrant ; ergo. 163. Observa. Ultima ratio alicujus assensus mediali, per se et manendo intra propriam lineam, non potest fieri nisi in motivum proprium intrin­ secum ac speci ficati vu m talis assensus in quo ultimo quiescit. Per accidens tamen el transeundo ad aliam lineam eliam fieri potest in motivum extrin­ secum; et hinc fides etiam proprie dicta, si transealur ad actum voluntatis seu piam affectionem credendi, aut ad actum judicii prævium crcdendilalis et credibililatis, potest resolvi in assignata motiva ulrique actui singularia el propria. Quamvis vero hæc nonnisi certa aut tantum naturaliter evidentia sint, nihil tamen id obest certitudini ac firmitati maximæ assensus fidei; cum ea tantum intelligantur esse motiva impellentia, de quibus ex damnata ab Ixxoc. XI. prop. 19. constat, quod pne eorum certitudine possit ipse fidei actus habere majorem firmitatem. Sunt ergo signa hæc nec motivum intrinsecum fidei ut tides est, cum eam secundum nullum pradicatum ] jj essentiale speci licent aut inlenlionaliler constituant; nec sunt motivum Iidei, ul certissima ac firmissima est, cum ab illis summa fidei certitudo ac firmitas non habeatur ; nec sunt motivum sub alia proprietate ; ergo nec iri illa fides vel partialiter etiam resolvi proprie ac intrinsece potest. Ql.ebes : Quidnam Ecclesiœ auctoritati in resolutione fidei sit concedendum. 161. Nota. Spectatur a Theologis duplex Ecclcsiæ auctoritas, humana ct divina. Humana dicitur, quam habet Ecclesia secundum se considerata, scii ul est congregatio hominum unam rerum divinarum doctrinam perpetua traditione profitentium, in qua plurimi fuerunt viri sanctitate, sapientia et miraculis clari; plurimi Martyres eamdem doctrinam sanguine profusi) sunt testati; aliaque ejusmodi suppetunt signa ex quibus illi congregationi conciliatur fides et auctoritas humana quidem, sed tamen longe major, quam quæ alloqui historicis probatissimis tribuitur. Divina est, quæ Ecclcsiæ debetur propter assistentiam Spiritus sancti specialem illi promissam, ac infallibilitatem in proponendis mysteriis fidei ; quæ utraque nobis constat ex verbo Dei seu revelatione divina ; de hac auctoritate præcipue quæritur. 16o. Dico I. Fides proprie ac creditive sumpta non resolvitur ultimato in auctoritatem Ecclcsiæ. Prob. Ultima resolutio fidei proprie sumptæ nequit fieri, nisi in motivum actui fidei intrinsecum : sed auctoritas Ecclcsiæ seu definitio ac propositio ejusdem, eliam ut habentis assistentiam Spiritus sancti, non est motivum Iidei intrinsecum : cum non sit moraliter verbum Dei aut revelatio reflexa de directa revelatione, sed solum propositio et applicatio externa infallibilis re­ velationis divinæ; ergo. Quippe Deus Ecclcsiæ aliquid definienti aut creden­ dum proponenti nec revelat novam veritatem, aut prius jam revelatam recens aperit, nec illi præcipit, ut ejusmodi revelationem nomine Dei pro­ ponat ; sed solum illi assistit, ue in revelationis olim faclæ sensu vero desi­ gnando, aut controversiam decidendo, aut particulari universalem appli­ cando erret. Conf. Si fides ultimo resolveretur in Ecclcsiæ auctoritatem divinam, reso­ lutio hæc committeret vitiosum circulum et foret petitio principii ; nam in­ terroganti : quare credis hoc mysterium? deberes primo respondere: quia Deus revelavit; urgenti: quare credis hoc Deum revelasse? secundo responderes: quia Ecclesia, cui infallibiliter assistit Spiritus sanctus, hoc credendum pro­ ponit; ulterius instanti : quare credis Ecclcsiæ assistere Spiritum sanctum? dicere oporteret : quia hoc Deus in Scripturis revelavit. Hæ vero Scriptura utCanonicæ cum deberent credi propter propositionem Ecclcsiæ sub Spiri­ tus sancti assistentia, ista autem assistentia vicissim propter Scripturas ; manifestum est fieri circulum vitiosum et principii petitionem. 166. Dico 11. Fides directive sumpta potest resolvi in auctoritatem Eccle­ siae, nun tamen ultimato. prob. 1*. p. Certum est, Ecclesiam esse regulam extrinsccam infallibiliter proponentem, quæ sint vel non sint a Deo revelata ; unde sequitur, quidquid illa proponit ut dictum a Deo. hoc ipso esse sufficienter credibile, adeoque 142 DE FIDE THEOLOGICA. voluntatem non solum prudenter posse, sed etiam debere assensum fidei im­ perare; ergo el fides directive sumpta in Ecclesiæ auctoritatem resolvi |M»tcjL Prob. 2·. p. Quia si dicas, te ideo hoc vel illud credere velle, quia Ecclesia ipsum a Ileo dictum esse testatur, atque ut tale credendum proponit ; rodit quæslio, cur credas aut unde scias, Ecclesiam id testanlem non errare? Huic ven> quæslioni non facies satis, nisi atterendo rationes alias, quæ intelle­ ctum tuum convincant, ut judices aut credas, Ecclesiam non posse errare; unde constat resolutionem illam non esse ultimam. 167. Dico 111. Resolutio fidei in auctoritatem Ecclesiæ, spectata præcise assensus fidei natura secundum se, non est absolute necessaria. Prob. Ad eliciendlm fidem alieujus mysterii nullus ex parte credentis actus requiritur, qui necessario nitatur auctoritate Ecclesiæ, rcvclatioueuia Deo factam proponentis; quia hic actus esset talis, quo judicamus rei datio­ nem esse factam, vel quo judicamus eam esse credibilem : sed imprimis neuter præ altero designari potest ; deinde si etiam alteruter vel uterque necessarius asseratur, asseri tui* falsum ; cum revelatio privata ad fidem suf­ ficiat; ergo. Conf. Quidquid ad fidem, cx ejus natura secundum se spectata, requiritur, sine eo nullus fidei assensus circa quamcumque veritatem haberi pulest:sed datur aliqua veritas, cujus assensus potest haberi independenler ab Ecclesiæ proponentis auctoritate, imo dependenter ab ea haberi nequii; nempehæc veritas: Ecclesia est infallibilis fidei regula, utpote quæ a Deo est rcvdala, ct tamen ab ipsa Ecclesia gentili ad fidem convertendo propoqi nequit; cum is adjudicandum hanc veritatem esse credibilem et credendam nequeat ex auctoritate Ecclesiæ de se id dicentis moveri ; ergo. & I *1 I & DISPUTATIO 111. DE ACTU uioui. % CAPUT 1. DE ACTIBUS FIDEM PRÆCEDENT1BUS. ARTICULUS 1. QU.E ET QUALES COGNITIONES PR.EV1Æ AD FIDEI ACTUM REQUIRANTUR? 168. Nota. Ordo actuum , qui in fide elicienda communiter interveniunt, hic ut plurimum assignatur. 1°. Proponitur mysterium, revelatio dc myste­ rio, et motiva crcdibililatis, seu rationes dc existentia revelationis circa pro­ positum mysterium. 2°. Hæc motiva ponderantur ct examinantur. 3°. Inde oritur notitia dc existentia revelationis. 4°. Hanc sequitur cognitio reflexa lum de crcdibilitate, tum de credenditate mysterii. 5°. Cognita hac cre­ dendi honestate el obligatione, voluntas ad tidem afficitur, imperatque intel­ lectui assensum præstandum. 6°. Consequitur actus, quo intellectus credit, h.e. veritati revelate assentitur, cum firmitate appreliative summa,propter auctoritatem et revelationem divinam. Hoc ex ordine cognitionem duntaxat de existentia revelationis, ac dc credibili tale ct credenditate mysterii, hic examinamus. Cognitiones præviæ sunt judicia, quorum primum vocari solet directum ct speculativum de revelationis existentia, alterum reflexum dpracticum, seu dictans honeste ac prudenter credi posse ac debere myste­ rium ob revelationem ; de his quæritur, an sufficiat esse probabilia, an vero requirantur certa, aut etiam evidentia? 169. Dico I. Requiritur ct sufficit, ut judicium speculativum actui fidei infusæ prævium sit moraliter certum. Prob. P. p. Ad assensum fidei infusæ non sufficit notitia solum probabilis de existentia revelationis, ut patet ex num. Go. ; ergo requiritur notitia certa. Sed certitudo omnium minima est in judicio moraliter certo ; ergo saltem judicium moraliter certum prærcquirilur. Conf. Assensus innixus revelationi solum probabiliter cognite vel habet certitudinem adhaesivam, vel non? Si primum ; ergo imprudens est ac teme­ rarius. siquidem assentialur cum omnimoda firmitate objecto ob motivum UE HDE IIIEÛLOGICA. y :v ·· •I r-. Λ 170. Dico 11. Prærequiritur etiam judicium practicum moraliter saltem certum : (juin et hoc absolute loquendo sufficere potest. /*rE UDE lilEoLOGICAi ei scientia· Dei. Porro modus adjumenti ab illustrationesupernalurali pro­ venientis triplex excogitari potest : primus est, si Deus per illam non solum intellectum directe circa signa credibililalis et cxistenliam revelationis præteritæ illustraret, sed etiam per illam actu interne et reflexe revelaret, se quondam hæc mysteria revelasse; quo casu illustratio foret nova revelatio, adeoque per se molivum et lunjen suasivum ut quod credendi : secundus est si Deus reflexe illustraret credentem, se habere tantam apparentiam inter­ nam et directam credibilitatem de revelatione divina vera, quantam Deus non potest dare aut permittere de revelatione solum existimata; quo casu illustratio rursus esset novum molivum ei lumen suasivum ut quod cre­ dendi, quia esset experimentale discerniculum, ut vocant, vel ratio, per quam credens discernat revelationem veram a pure existimata : tertius est, si per illam Deus nec actiialitcr revelet, mysteria hæc aliquando esse reve­ lata, nec reflexe illustret de tanta apparentia credibililalis interna, quan­ tam non potest permittere de revelatione pure existimata ; sed solum directe illustret circa vim motivorum credibililalis: quo casu illustratio est lumen suasivum duntaxal ut quo; quia solum subjective se habet, nec reflexe co­ gnoscitur, nec etiam reflexe cognita habet se per modum mot ivi obje­ ctif i aut luminis suashi ut quod : unde et hic distinguimus præscnlem illu­ strationem ab illo discerniculo ut quo, quod exercite facit talem propositionem articuli veri, ut nunquam detur similis propositio articuli falsi, quodque quidem Suarez dicit probabiliter asseri posse, communius tamen ab aliis negatur. <* 17i. Nota III. Sententia negans certitudinem credibililalis respecticam sufficere, duplici ratione ac via progreditur : secundum priorem enim requirit certitudinem absolutam; secundum posteriorem certitudinem qui­ dem respeclivam admittit esse sufficientem, non tamen se sola, sed una cum illustratione certitudinis defectum supplente. Quamvis vero a plerisque facile concedatur, Deum ordinarie pueros ac rudes per illustrationem juvare modo /ertio supra exposito; bina tamen Auctorum classis hoc certitudinis adminiculo non acquiescunt. 1*. Est llærcticorum, qui spiritum privatum pro fidei suæ regula applicante statuentes, exigunt illustrationis modum primum. 2*. Est Catholicorum quorumdam, qui alterum illustrationis modum lanquam necessarium adoptant. Inter hos, secundum Perez, rudis, pro[M»silo articulo vero, experitur in se, quod de eo dubitare non possit ; pro­ posito autem falso, quod nequeat non dubitare : secundum Pallacicinum, illustratio illa supernaturalisde sc ipsa, ubi verum articulum proponit,quad dicit : Ego sum vox Dei, a natura non imitabilis, et reddo te certum, quod instructor hunc articulum docens verum dicat: secundum Lsparzam, res ita procedit : propositio mysterii revelati, dum fit ab instructore fideli, est extrinsece et quoad modum supernaturalis, quatenus hæc substituitur fidei supernalurali, et conceptui supernalurali de divina doctrina, a quo illa etiam propositio oritur. Porro ex hac in audiente supematuraliterbene disposito nascitur cognitio illius conceptus in instructore existentis, scu illuminatio supernaturalis ct instinctus Spiritus sancti : hujus denique bene­ ficio rudis discernit , quod instructor verum mysterium docens proponat doctrinam divinam; unde tandem ad judicium credibililalis determinatur. DE ACTJBUS I'U.lZEbEMIBLS FIDEM. 147 175. Dico I. Sufficit certitudinem judiciorum, fidem infusam præcedcnliuiu, pro rudioribus esse respeclivam. Prol>. Sufficit ea judiciorum certitudo, quam Deus instituit, ct qua fideles semper acquieverunt in negotio fidei : sed Deus respectu rudiorum instituit certillidinem respectivain, et ea fideles semper acquieverunt; ergo. Pars. 1*. min. patet ex Levit. 10. Jl. et Dent. 1. ac 4., ubi Deus mandavit sacerdotibus docere populum legem et ceremonias; undc.Malach. 2. 7. dici­ tur: Labia sacerdotis custodient scientiam, et legem requirent exorcejus, quia angelus Domini exercituum est. Deinde idem officium injungitur parentibus Dent. G. 7. Narrabis ea filiis tiiis; ct 32. 7. dicitur minoribus : Interroga intrem tuum, et annuntiabit tibi, majores tuos, et dicent tibi. Denique Chri­ stus Mallii. 23. 1. Loculus est ad turbas et discipulos suos, dicens: Super cathedram Moysi sederunt Scriba! et Pharisxi. Omnia ergo quœcumque dixe­ rint vobis, servate et facite. Pars 2*. liquet ex plurimis exemplis credentium populi el parvulorum Ium in Veteri tum maxime in N. T., ubi ad simplicem verbi divini prædicationein, aut ad signa quædam certitudinem absolutam non præslantia, fides sæpe ali auditoribus habita fuit ; qualia in Act. Aposl. passim prostant. Accedunt quotidiana exempla conversorum ab hæresi vel infidelitate rudio­ rum ad fidem, apud quos vel ingenii hebetudo vel prædicationis ratio sæpe majorem respcctiva certitudinem aut non permittit, aut de se non affert. Conf. Tum cx testimoniis S. Aug. supra laudatis; lura ex efleclu hujus rcspectivæ certitudinis, qui est exclusio prudentis dubii ac formidinis de exislentia revelationis. 176. Nec dicas 1°. Certitudo respcctiva est communis articulo vero ct falso, ut patet in casu, quo Parochus eodem modo proponeret incarnationem Verbi et Spiritus sancti ; ergo non sufficit ad fidem infusam, sicut ad scien­ tiam non sufficit certitudo communis objecto scienlifico et non scienlifico. Conf. I. Certitudo et crcdibililas m/wciûahabet prædicalum,quod sicognoxeretur, fundaret prudentem formidinem, scilicet posse convenire articulo falso: sed non sufficit ad (idem infusam certitudo et crcdibililas, habens simile prædicalum ; tum quia alias sufficeret notitia tantum probabilis cum inadvertent ia probabilitatis oppnsikc : tum quia hæc certitudo fundatur in ignorantia; unde adveniente notitia de illo prædicato, prudenter repudiari posset assensus fidei supernaturalis, quod tamen proscriptura est ab Ixnoc. XI. in prop. 20. aliquoties jam recitata. Conf. 2. Ut aliquid credatur fide divina a lota Ecclesia, debet esse absolute certum ; ergo idem etiam dicendum est respectu cujuslibet fidelis. It. D. M. Certitudo respcctiva, prout est in se circa articulum, vgrum, est ~ communis articulo vero et falso 2V. prout discernibililcr nolns^appa'rêt C, Prior certitudo respcctiva importat illustrationem divinam tum directam de articulo ut revelato, tum reflexam de ipsius credibilitale ; hæc vero saltem diruta illustratio circa articulum falsum dari nequii. Cum vero credens non discernat inter illustrationem illam, ac naturalem cognitionem de eodem objecto falsam; hinc, prout certitudo et crcdibililas discernibililcr apparet, communis est articulo vero ac falso. Scientia’certitudo importat evidentiam veritatis, adeoque communis esse nequit objecto nun scienlifico: e contra HH df. ACTIBUS præcf.df.ntibus fidem. DE HUE 1 ilEOLOGICA. certitudo fidei potius evidentiam abesse desiderat; certitudo autem credibililatis evidentiam ex dictis non exigit, sed sufficiens agnoscitur, si pruden­ tem oppositi formidinem excludat. Ad Conf. l*m. R. 1. Μ. A. m. Nam 1ΰ. etsi hic el nunc non detur adver­ tentia ad probabilitatem oppositam, tamen qui probabiliter cognoscit, expe­ ritur se non cerlificari de objecto propter debilitatem motivorum, quibus nititur; si vero ratione inadvertontiæ contingat, intellectum firmiter adlrerere objecto ejusmodi ; jam non est cognitio forma liter probabilis, sed re­ spective certa, et cum prudenti formidine incompossibills. 2°. Certitudo Illa per accidens ct negative tantum fundatur iu ignorantia, per se autem cl positive fundatur in auctoritate instructorum, et quorumdam motivorum credibili tatis, quibus multum roboris addit divina illustratio. 3°. Sensus propositionis damnatæ, quo ab Auctoribus tradita fuit, teste Cardenas, obscurus est; et quamvis propter sententiam nimis generalem per se dam­ nari potuerit, tamen probabilius videtur fuisse hic: quod possit quis pru­ denter repudiare assensum fidei supernaturalem, quem prius habuit, quan­ tumvis maneat eadem, aut saltem æqualis apparentia veritatis et credibilitatis; ita enim colligitur ex contextu propositionis antecedentis, cum qua per particulam hinc connectitur, et sequentis. Nam prop. 19. hæc est: îoluntas non /ml est efficere, ut assensus fidei in sc ipso sit maf/is firmus, quam mereatur pondus rationum ad assensum impellentium ; 21. autem : Assensus fidei supernaluralis et utilis ad salutem stat cum notitia tantum probabili revelationis. Unde patet, sensum Auctoris fuisse, quod assensus’ fidei sit mere probabilis, adeoque possit prudenter repudiari non minus quam assensus probabilis, manente eadem apparentia veritatis ct credibiiitalis, præsertim cum repudiare non sit simpliciter dimittere aut amittere, sed nolle assensum, cum haberi aut retineri possit. Jam vero nec certitudo re­ spective est assensus probabilis, nec, stante certitudine respectiva, repudiari juxta nos potest fides; quin, sublata cliam certitudine illa, nequidem muta­ tio prudenter fieret circa assensum fidei vere talem ; nam prudentia perse exigit, ut rem semel pro articulo fidei habitam non facile deseramus, sed veritatem prius debita ratione indagemus. Hoc vero et quod in se est fa­ cienti Deus non deerit, sed illustratione sua aut medioalio juvabit, ut assen­ sum fidei supernaturalem semel elicitum possit prudenter relinere. Ad Conf. 2*“. R. Disparitas est, quia Ecclesia, ex Spiritus sancti assistentia, habet infallibile donum discernendi revelationem veram a falsa, quod donum cuilibet fideli minime datum est. 177. Nec dicas %'. Certitudo respectiva est solum neyalica, stans in eo quod rudis non habeat prudentem rationem dubitandi : sed hæc imprimis non sufficit ad eliciendum actum lidei, sicut non sufficit ad hoc, ut credat quis se esse in statu gratiæ: deinde non impedit, quominus possit rudis non credere ; cum negando assensum non negaret, quæ Deus dixit, sed tantum id esse a Deo revelatum, quod instructor proponit, atque hinc non faceret mendacem Deum, sed instructorem, nec contra fidem, sed contra pietatem peccaret: ergo. Conf. I. Budis, sub certitudine respectiva credens, ita credit, ut, si contrarium ipsi proponeretur ab eodem vel majore instructore, crede­ ret contrarium: sed sic credens non habet fidei firmitatem, quam requirit 149 Apostolus ad Calat, c. 1. scribens : Licet nos aut angelus de cu-la evangelizet robisprtPlcrtpiain quod evangelizavimus vobis, anathema sit ; ergo. Conf. 2. Multi infideles habent certitudinem respcctivam suorum dogmatum ; quia hæc illis per suos instructores eodem modo proponuntur , quo rudibus no­ stris proponuntur veritates Catholicae: ergo, si respectiva certitudo sufficit, cliam infideles tenentur firmissime credere sua dogmata ; ergo et illa credunt superna Spiritus sancti motione. 11. .Y. .V. Certitudo respectiva est positiva, licet non absoluta; quia rudis positive scit Parochum ad doctrinam coelestem docendum esse publice con­ stitutum, idem credere alios Christianos, ct parentes, quos ipsa natura ipsi Magistros constituit; adeoque positivum fundamentum, et hinc certitudinem positivam, licet respcctivam dunlaxat habet. Hinc Ad lum. Disparitas est, (pria ad fidem devora poenitentia aut statu gratiæ hominis particularis habendam non dantur positiva signa credibiiitalis, nec præceptum divinum hoc credendi, adeoque fides firmissima prudenter elici nequit; quæ tamen pro nostro casu interveniunt. .It/ 2um. R. Sicut Regi est injurius, qui legem sibi sufficienter propositam negat esse promulgatam, et quavis transgressione culpam admittit, etiamsi Regis auctoritatem ad leges condendas non neget; ita cum incredulis con­ demnabitur, qui negat revelationem in nostro casu rudibus sufficienter propositam, etsi voracitatem divinam non inficietur. Ad Conf. 1“'. R. 1). M. Rudis ita credit, hoc est, credit cum tali animo, ut, si contrarium proponeretur, illud crederet .V. ita credit, ul fundet in nobis hoc judicium, quod , si contrarium proponeretur, illud crederet C. Rudis; cx notitia respective certa de revelationis existentia non cogitat do illo casu, quo alius cum aequali apparentia instrueret illum de opposito, nec expedit, ul de illo cogitet : quin exercite supponit, talem casum esse impos­ sibilem. Nos tamen nihilominus prudenter judicamus, abeo tunc credendum esse falsum: sicut aliquando prudenter judicamus, pœnitentem esse rite dispositum.et is etiam firmissimum habet propositum non peccandi ; quamvis nihilominus etiam prudenter judicemus, eumdem,superveniente gravi lenlationc, iterum peccaturum. Ad textum Apostoli respondeo esse hyperbolen, et supplendum per conditionem hanc : si id fieri posset. Quare non intendit immobilitatem lidei pro illo casu impossibili, sed firmitatem de præsenli super omnia, ac præcipue super auctoritatem judaizantium, seu qui Judaismum prædicabant : hæc vero apud Galatas insufficiens erat ad extinguendam certitudinem etiam respcctivam, quam habebant ex prædicatione Apostoli. Ad Conf. 2am. R. C. A. de infidelibus idiotis D. lum. Cons. Tenetur firmis­ sime credere fide supernatural!, quæ scilicet essentialiter est vera N. fide naturali ac humana C. Hinc cliam D. 2U,U. Cons. Illa credunt superna Spi­ ritus sancti motione, quæ sit ad conatum ct imperium voluntatis T. qua? sil ad actum credendi, proponendo illius objectum ut verum .Y. Concedi­ mus itaque cum S. Aug. ct communiore sententia, dari interdum ignoran­ tiam invincibilem nostræ Religionis in pueris el idiotis educatis inter Hærclicos, iisque posse suam sectam proponi ab instructoribus ut moraliter respective certam; supponimus lamen, quod lacientibus quod est in se, Dens non deneget gratiam ad credenda saltem necessaria necessitate medii, j· -w *< , 1'0 DE FIDE THEOLOGICA. In eo etiam casu damus, quod infidelis ejusmodi debeat conari credere suam sectam ut revelatam a Deo, sicut invincibiliter judicans teneri se ad men. dacium pro vita proximi tuenda tenetur mentiri ; sed tunc nec fides subsequens erit, nisi naturalis et humana, nec hic intervenit illustratio divina, proponens objectum ut revelatum. » *T ?l" 178. Dico II. It certitudo respectiva in rudibus sufficiat, non requiritur discerniculum experimentale. Ρτοό. I. universim. Discerniculum hujusmodi gratis omnino statuitur; tum quia experientia illud non testatur, cum rudium nullus id se expertum esse unquam asserere est ausus, et quam certitudinem rudes fideles appel­ larent, ad eamdem etiam provocarent rudes sectarii : tum quia illud ratio nulla solida persuadet; partim quod ad firmitatem ac certitudinem fidei habendam sufficiat certitudo, excludens omnem formidinem prudentem a judiciis fidei actum præcedentibus, quæ per respeclivam certitudinem prastatur; partim quod firmitas fidei, utpote meritoria, non debeat provenire ex notitia experimental! revelationis divinæ, sed potius ex libero imperio voluntatis captu antis intellectum in obsequium auctoritatis divinæ obscure proposi tæ. Conf. Quia, hoc discerniculo admisso, sequeretur 1°. nec rudibus opus esse externa fidei regula; cum per illum instinctum discernere possent ve­ rum Scripturæ sensum a falso, sicut Parochi propositionem discernunt :nec aliis etiam necessarium esse controversiarum Judicem, cum ex unius pueri aut simplicis rustici responso res omnis decidi posset : 2°. illi Iteratos feliciores esse Theologis scientissimis, inter se non raro dissidentibus circa proposi­ tionem. an illa de fide sit, nec ne : 3°. nullum rudem posse in hæresin mere materialem deflectere; cum, stante hoc discerniculo, error non foret incul­ pabilis : 4°. instructorem ex inculpabili errore falsum dogma proponentem continuo posse erroris a rudi coargui etc. Prob. II. speciatim; ct quidem contra Perez: 1°. Haeretici tam parum sæpe dubitant de suis dogmatibus falsis, ac Catholici de veris, iliisque se adhaesisse appretiative super omnia etiam post conversionem serio testantur. 2°. Vel illa experientia patet, ac est discernibilis, vel ambigua est, ac di­ scerni nequit? secundum dici non potest ; alias non determinaret ad judicium evidens credibililatis : neque primum; quia fidelium nemo, secluso speciali gratiæ privilegio, in se experitur miraculosam hanc dubitandi aut formi­ dandi impossibilitatem. 3°. Nemo experiri potest, an possit vel non possit dubitare, nisi in ipso assensu fidei aut eo posito; cum ergo judicium crcdibililalis assensum fidei præccdal, illa indubitabilitas per discerniculum ne­ quit afficere judicium credibililatis. Contra Pallavicinum: 1°. Ejus discerniculum reipsa est revelatio privata,et quidem non mysterii, sed ct miraculi, aliorumque signorum, ab instructore naiTatorum in mysterii propositi confirmationem; unde proxime saltem accedit ad spiritum privatum Haereticorum. 2°. Si non est revelatio; eigo debet esse vel illustratio subjective tantum movens, ac non discernibilis; adeoque nihil a communi sententia eximium aut singulare dicitur : vel objective movet ac discernitur ; atque hinc argumentis, ad universim prohandinn allatis, opinio hæc jam (Invicta est. 3°. Vol Hides tenentur intel’ DF. ACTiniS PfOF.CEDENTIHVS FIDEM, Iccium, hoc instinctu illuminatum, submittere Ecclesiae, vel non ? si secun­ dum; pro rudibus inutilis est Ecclesiae infallibilitas : si primum; ergo ut credant, scire debent quod Ecclesia idem sentiat; adeoque ille instinctus, ut abstrahens a definitionibus Ecclesiæ, non sufficit rudi ad judicandum, articulum a Parocho propositum super omnia esse credendum. Contra Esparzam : 1°. Incredibile est, rudem hac via posse infallibiliter discernere supernatliraient assensum fidei in instructione, qnern hic ipso non nisi arguitive dicere potest, utrum supernaluralis sit. 2°. Rudis fide divina credere non posset articulum etiam revelatum, si instructor eum proponens tum temporis conceptum supernaluralem non haberet, aut Itereliciis foret occultus, quantumvis doctrinam Catholicam profiteretur. .KQnicuinque rudis, Scripturam sacram legens, certus fieret per similem instinctum de vero ejus sensu ; cum verbum scriptum non minus conce­ ptui substituatur, ac voce prolatum. 179. Xec dicas 1°. Illustratio supernaluralis habet rationem testimonii et veræ locutionis divinæ internae; hinc enim psal. 84. David dicit ’.Audiam, (ptid loejuqtur in me Dominus; et S. Aug. Tr. 3. in 1. Ep. Joan. n. 13. Sonus rerboruin nostrorum, inquit, aures percutit ; Magister intus est... si non sit intus qui doceat, inanis fit strepitus noster... quos Spiritus sanctus intus non docet, indocti redeunt; ergo est lumen suasivum ut quod. 2°. Objectum lidei proponitur a Parocho, non nomine proprio, sed nomine Dei revelantis ; ergo illustratio divina, vel ad ejusmodi propositionem, vel ad ejus perce­ ptionem pertinens, fungitur officio revelationis. 3°. Hoc ipso, quod illustratio dicatur aliquid conferre ad certitudinem, illa partialiter saltem facit judi­ cium certum ; adeoque rudis, supra hanc certitudinem reflectens, potest habere discerniculum articuli veri a falso per illustrationem. R. Ad lum. D. A. Illustratio prophetica aut alia extraordinaria habet rationem locutionis ac testimonii divini C. ordinaria et qualiscumque Subd. habet rationem locutionis proprie ct stricte talis, quæquc objective, et per modum motivi ac rationis formalis moveat Ar. habet rationem locu­ tionis minus proprie talis, quæquc subjective duntaxat et per modum comprincipii agat C. De illustratione primi generis loquitur David, eamque non Prophetis duntaxat et Apostolis, sed et Sanctis aliis, ac praesertim Martyri­ bus, etiam rudibus ac puerulis, in fide ejusque professione constantibus, non nego datam sæpe fuisse, juxta illud Christi promissum Matlh. 19. 20. Nolite cogitare, quomodo aut quid loquamini; dabitur enim vobis in illa hora, quid loquamini. Quin ct hujusmodi illustrationem locum habere in perpetuo surdis ac mutis, aut aliunde non habentibus sufficientem certitudinem credibililalis respeclivam (inter quos etiam Gentiles facientes quod in se est, sed homine instructore carentes, numerari possunt) maxime ad actum fidei circa necessaria necessitate medii eliciendum non abnuo: sed hæc extraor­ dinaria et rariora sunt, imo in ordine ad judicia fidei prævia accidere non debent aut possunt; cum ea alias statui deberent actus fidei formaliler tales. Desecandi generis illustrationibus sermo est apud Aügustimm, qui recte illustrationem non foris duntaxat sonantem, sed intus loquentem præter externas duntaxat gratias, a Pelagianis prius admissas, exigit, hi his vero asserendis minime S. Doctor laboravit, ut iis praedicatum novæ revelationis 1 »' 4 -q ·. 152 DE FIDE THEOLOGICA, aut discerniculi, aut motivi objecti tribueret ; sed potius vires illi ex parte subjecti vindicatum ibat, cum illustrationes non ad facilius, sed ad sim­ pliciter, modo salutari scilicet ac supernatural!, intelligenduin necessarias esse contenderet. Ad 2ura. R. .V. .1. Non enim requiritur, ut Parochus stricte loquatur nomine Dei, sicut Prophetic olim loquebantur; sed sufficit, quod proponat doctrinam a Deo revelatam, confirmatam per miracula, et ab Ecclesia Catho­ lica creditam : hac enim ratione rudis habere potest certitudinem respcdivam, quod Parochus veram doctrinam proponat. Ad 3asa. R. .V. 2*“. p. Ant. Quamvis enim rudis, supra certitudinem de rebus ab instructore doctrinæ cœlestis reflectens, possit habere discernicu­ lum suæ adha-sionis ad hanc veritatem potius, quam ad illam profanam ant ab alio propositam; id tamen non præstat talem certitudinem, quæ nequeat adaequari ad articulum fidei falsum ; hinc per reflexionem etiam factam articulus venis a falso discerni nequit. ARTICULL’S 111. AN PR.EVIE AD ACTUM FIDEI REQUIRATUR PIA AFFECTIO? 180. Dico. Ad omnem actum fidei supematuralis infusae requiritur pia affectio seu voluntatis imperium immediatum, positivum et directum. Ita cum Suar., Lug. et alii communiter. Prob. Auctoritate. Ad Rom. L 5. dicitur : Accepimus gratiam ad obedicndum fidei : obedientia aulem pertinet ad voluntatem; unde 1). Tuons in hunc locum Led. 2. citans Augustinum probat, quod his, quæ sunt fidei, voluntate consentiamus. Ad Rom. 10. 10. Corde creditur ad justitiam rubi nomine cordis significatur voluntas, ut explicat S. Tn. Lecl. ·!.; unde Act. 8. 37. Philippus dixit : S7 credis ea: luto corde, h. e. ev tota volun­ tate, sicut de amore Dei cx toto corde praecepto intelligitur. Quæ quamvis detorqueri soleant in alium sensum et explicentur aut de voluntate permit­ tente, aut de mediata ; tamen interpretatio hujusmodi, quæ nimis violenta perse intelligitur, aperte a S. Tu. hic q. 2. a. 9. ad 2. rejicitur. Abacs. II. c. o. docet, initium fidei esse credulitatis affectum, cumque inesse nobis per inspirationem Spiritus sancti; corrigentem voluntatem nostram ab infide­ litate ad fidem. Trid. Sess. 6. c. 6. ait : Fidem kc auditu concipientes libere moventur in Deum credentes : ubi libera voluntatis molio ponitur post con­ ceptam ex auditu fidem, h. e. post judicium credibilitatis. Aug. Tr. 26. in Joan. n. 2. Intrare, inquit, quisquam ecclesiam potest nolens, accedere ad altare potest nolens, accipere sacramentum potest nolens : credere non potest nisi volens. Et L. de Prœd. Sanctorum c. 5. n. 10. Aon quia credere vel non credere non est in arbitrio voluntatis humana?; sed quia in electis prœparatur voluntas a Domino. h .d; < K t\ rf 183. Nota. Primam mysterii, revelationis ac motivorum propositionem supcrnatiiralem esse, videtur communis acceptio probare, qua hæc nomim* illustrationis supernæ usurpatur : pro examine autem loquitur illiid Aci. 1G. I 4. de Lydia muliere testimonium : Cujus Dominus aperuit cor, intendere his, i/uce dicebantur a Paulo. Denique pro utroque judicio speculativo, Mcrb quidem affirmante revelationis existentiani, altero affirmante mysterii credibililatem, stat utri usque necessitas vel ad fidei actum ipsum, vel ad piam allectionem requisita. Agimus vero hic duntaxat dc pia voluntatis affecliont ct judicio credibilitatis practice seu proxime dirigente voluntatem ad impe­ randum fidei assensum supcrnatiiralem, quod alias judicium crcdentitatis appellatur. 184. Dico i. Pia affectio seu voluntas credendi est entitative et quoad sub­ stantiam supernaturalis. Ita communis Theologorum. Prob. Argumentis iisdem, quibus necessitatem piæ aflectionis ab auctori- I ■Ml |)R ACTIBUS PftÆCF.DENTlBÜS FlbEM. 1ÎJÎ5 late stabilivimus. Ilis, præter alia in Tr. deGr. allata, accedit testimonium S. Aicrsnxi I., dc Sp. el lit. c. 34. scribentis : Visorum suasionibus agit Deus, idwlimus, el ut credamus... Ilis ergo modis quando Deus agit cum anima rationali, ut ei credat; neque enim credere potest quod libet libero arbitrio, si nulla sit suasio vel vocatio cui credat ; profecto et ipsum velle credere Deus operatur in homine, et in omnibus misericordia ejus provenit nos etc. Conf. Tum quia voluntatis imperium per se disponit, et immediate ac necessario inducit ad actum fidei Supernaturaleni, adeoque juxta commu­ nissimam in Tr. de Gr. doctrinam debet el ipsum esse entitative superna­ tural·? : lumquia sicut actus fidei excedit vires naturæ, sic el voluntas efficax illum actum amplectendi easdem vires superat : lum quia hæc affectio cl de «e meritoria est, ct rationem meriti tribuit assensui fidei. 185. Necdicas 1°. Fides a Scriptilia et Patribus dicitur initium meriti et salutis;ergo affectio pia eamdem præcèdens nequit statui meritoria, ideoque supernatural is. Conf. Ad judicium crcdentitatis supernaturale non pnerequiritur voluntas supernaturalis imperans; ergo nec ante actum fidei supernaturalem requiritur. R. D. .1. Fides sumpta in abstracto, seu prout præcise est actus intellectus, dicitur meriti et salutis initium .V. Fides sumpta in concreto, seu prout fidei nomine intelligitur unum concretum morale, liberum ac meritorium, conslansscilicet ex actibus fidei pj-æviis, maxime actu voluntatis imperante, et intellectus imperato T. Patres initium meriti ac salutis tribuentes fidei non locutos unice fuisse de assensu intellectuali, vel una controversia cum Pelagio «jusque reliquiis agitata abunde demonstrat. Dixi : Transeat; parlim quia nec fidem sic acceptam esse primam gratiam ac initium merendi, patet ex propositionibus Quesnclli damnatis 26. Nullas dantur gratiæ, nisi per fidem. 27. Fides est prima gratia et fons omnium aliarum : parlim quia et ante fidem dispensantur infidelibus, tempore opportuno et urgente præceplo,suffi­ cientes gratiæ, uti ostendit damnata ab Alex. VIII. propositio : Pagani, Judai, ïïœretici, aliique hujus generis nullum omnino accipiunt a J. C. influxum : adeoquehinc recte inferes, in illis esse voluntatem nudam et inermem sine omni gratia sufficiente. Ad Conf. R. Ar. Cons. Disparitas est, quia judicium crcdentitatis, utpote actus plerumque evidens, non est obsequium intellectuale liberum respectu lici, quale tamen actus fidei lum a Scriptura, tum a Patribus statuitur; adeoque illud, ad imitationem hujus, nec requirit, nec præsupponit volun­ tatis imperium. Præterca diclanien illud spectat ad id genus actuum, quos in nobis Dens, sine nobis libere cooperantibus, operatur : e contra fides, utpote meritoria, nonnisi libere nobis cooperantibus ponitur ; cum vero libertatem hanc nec in seipsa formalitcr habeat, nec ab intellectu oblinere queat, vo­ luntatis imperium præirc necesse est, a quo et liberi el meritorii denomina­ tionem participet. 18C. Nec dicas 2°. Potest quis converti ad veram fidem propter regnum, divitias, aut alia commoda naturalia acquirenda, vel mala vitanda, ut expe­ rientia docet : sed talis intentio seu voluntas amplectendi fidem saltem non esi supernaturalis ; ergo. Conf. Ipsa voluntas, etiam supernaturalis, credendi IJ# :·! I Hl· DE FIDE THEOLOGICA potest imperari a voluntate venial i ter mala ; ergo et actus fidei poterit im­ mediate imperari a voluntate venialiter mala, ac consequenter naturali, R. I). M. Propter illa naturalia vel acquirenda vel vitanda potest quis mediate et remote converti C. immediate et proxime Subd. potest quis converti ad fidei confessionem externam, vel ad lidem mere humanam et naturalem C. ad lidem internam, eamque theologicam et supernatunilem .V. Possunt quidem illa motiva naturalia impellere hominem, ut indaget veritatem, et ex motivis credi hili tat is ad judicia fidei prævia pertingat, quæ tandem pia affectio ct tides subsequatur; ad ipsam vero tidem molivumseo objectum formale esse nequeunt, ut per se patet; neque etiam molivura impulsivum ex se sufficiens dici possunt. Cum enim capti vatio intdledu$et assensus firmissimus veritati obscuræ praestitus merito inter opera ardua el libertati æque ac nativae volubilitati repugnantia fere praecipuum locum obtineant; moraliter loquendo, impossibile videtur ut quis propter motira ejusmodi sola fidem internam ac veram suscipiat. Hinc S. Alg. L. de Calechiz. Rud. c. 5. Rarissime accidit, inquit, imo cero nunquam, ut quisquam veniat volens fieri Christianus, qui non sit aliquo Dei timore perculsus. Si enim aliquod commodum exspectando ab hominibus, quibus se aliter placi­ turum non putat, aut aliquod ab hominibus incommodum devitando.....vult fieri Christianus; non fieri vult putius quam fingere. Fides enim nonestrts salt andi (alii legunt salutantis, h. e. assensum gestu significantis) corporis, sed credentis animi. Ex eo autem capite inulto minus illa motiva sufficiunt ad tidem supernaturalem ; curn hæc non sit sine gratia, gratia autem ordi­ narie donetur tempore opportuno, quod certe non habetur per illas inten­ tiones prorsus terrenas, aut etiam pcccaminosas. Ad Conf. R. T. .1. Nam proprie loquendo actio supernaturalis non potest fieri ex fine malo, sed duntaxat cum malo fine aut affectu. Ύ. Cons. Disparitas est , quia in priori casu voluntas credendi honesta supponitur habere propriam libertatem et motivum honestum; adeoque de se, intrinsece el fonnaliter sicut honesta est, sic etiam supernaturalis esse potest, quamvis extrinsece ac denominative etiam mala ab actu praecedenti dici queat :cum vero ex adverso aclus fidei de se ac intrinsece liber non sit, ac proin ncc formaliter honestus ac meritorius ; nisi voluntatis imperium honestum, ac moraliter bonum praecedat, nec fundamentum quidem adest pro aclus fidei supernatural!late. 187. Xec dicas 3°. Si admittatur pia affectio supernaturalis, debet etiam statui supernaturalis illius habitus : sed dici nequit, qualis ille sit, et ad quam virtutem pertineat ; ergo. R. Λ'. m. Sicut dictum supra, specialem esse honestatem propositam pia· allectioni, quæ scilicet relucet in subjectione intellectus ad auctoritatem loquentis et in assensu revelationi præstando; sic etiam dicendum est. spe­ cialem dari virtutem moralem per se infusam, distinctam imprimis a reli­ quis virtutibus moralibus ob formale objectum diversum ; deinde etiam diversam ab habitu fidei, qui ad intellectum pertinet, cum illa sit propria voluntatis,quamvis mutuo conjungantur, nec unus sine altero habitu infun­ datur aut maneat; denique aliam omnino a charitale, utpote ab hac separa­ bilem. et ob defectum motivi divini non theologicam. DE ACTIBUS l'K/ECRDENTIBUS UDEM. 157 iss. Dieu II. Judicium credibilitalis practiciirn, seu diclainen credenditalis, est quoad substantiam supernaturale. fro6. Juxta Aposl. c. 2. ad Cor. 3. 5. Non sumus sufficientes aliquid •ixjilare ex nubis quasi ex nobis ; sed sufficientia nostra ex Deo est : quem lextuiii Concilia cl Patres communius interpretantur dc cogitatione per se ad justilicalioncm cl salutem pertinente ac disponente; qualis, præ aliis omuibus, dicenda est judicium praclicurn. Hinc Abacs. II. cap. 7. sic loqui­ tur : Si quis per naturæ vigorem bonum aliquid, quod ad salutem pertinet ritaatenue, cogitare ut expedit, aut eligere, sive salutari, id est, Evangcliwprœdicalioni consentire posse confirmât absque illuminatione et inspira­ ient Spiritus sanet i, lueret ico fallilur spiritu, non intelligent illud Apostoli : Son quod idonei sumus cogitare aliquid ex nobis etc. Similiter S. August. eumdein textum usurpans L. de Præd. Sanctorurii. c. 2. n. 5. judicium credibilitalis esse supernaturale contendit ; quin ex eodem evincit etiam alias cogitationes, allectionem voluntatis praecedentes, a Dei dono proficisci ; dum L. 2. ad Bonif. c. 8. n. 18. sic scribit : Cogitare aliquid, utique bonum; minus est autem cogitare quam cupere. Cogitamus quippe omne quod cupi­ mus, nec lamen cupimus omne quod cogitamus. Cum igitur minus sit cogi­ tarequam cupere : potest enim homo cogitare bonum quod nondum cupit ; el proficiendo postea cupere, quod antea non cupiendo cogitavit : quomodo ad ul quod minus est, id est, ad cogitandum aliquid boni non sumus idonei tan­ quam ex nobismet ipsis, sed sufficientia nostra ex Deo est; et ad id, quod est amplius, ul est, ad cupiendum aliquid boni sine divino adjutorio idonei minus ex libero arbitrio? Conf. 1. Sicut juxta Can. 4. Concilii Carlhag., quod nomine Milcvilani II. alias laudatur, donum Dei est, scire quid facere debeamus; sic idem etiam dicendum est de judicio practico credibilitalis, quo scimus, quid credere debeamus; cum gratiam non minus ad initium fidei, quam ad operis exor­ dium necessariam esse, constet ex dogmate Ecclesiæ contra Semipelag ianos ; ergo judicium illud supernaturale esse conficitur. Conf. 2. Inter omnes cogitationes præambulas nulla est, quæ magis disponat per se, ac positive inducat ad supernaturalem piam allectionem, quam judicium practicum crcdibililatis : sed nihil mere naturale per se ac positive disponere ac inducere potest ad supernaturale ; ergo. 189. Nec dicas 1°. Judicium illud non exigit concursum gratiæ ratione objecti; quia obligatio credendi naturaliter cognoscibilis ac evidens est : ncc ratione polentiœ: utpote quæ ex se vires sufficientes habet ad ejusmodi objectum cognoscendum : nec ratione pice affectionis; tum quia sufficere potest naturalis cognitio, voluntatem supernaturalem praecedens : tum quia Hijieniaturalitas piæ affectionis non desumitur a cognitione dirigente, sed a principio supernatural! influente. II. Permissa 1*. cl 2a. p. N. Cons. ; quia desideratur auxilium gratiæ ratione ipsius cogitationis salutaris ct ul expedit, quemadmodum Arausicanum loquitur. Ad 3am. p. N. Ass. Quoad Pm. prob. rursus .V. Jss. ob rationem in Conf. 2·. datam; cui accedit, tum quod sicut ad actum volun­ tatis spiritualem requiritur cognitio spiritualis, ad actura materialem poten­ tiae appetiti væ cognitio materialis; ita ad volitionem supernaturalem cognitio ΐ:>κ hi. I Ibl. HI 1.0 LOU 11 \ ejusdem ordinis præmilti délicat : turn quia alias ratio congruentia; non adesset pro necessitate iidei supermittirails ad placendum Deo contra Script, el Concilia ; cum etiam hic per cognitionem aut Udem naturalem povet quis moveri ad amandum Deum. Quoad 2·'". /»πΛ. C. J.w. sed .V. %/>., qnod inde supernaluralitatem pia· a Ilee lion is deducamus, aut hoc argumciiln utamur. Non enim arguimus sic : Cognitio pneviaesl supernaturalis; ergo et pia allectio : sed e conversu : Pia allectio est supernaturalis; ergo el cognitio practica, tanquam prævia dispositio ultima proporlionala. 190. .Vec diem 2°. Sive dicatur pia allectio sequi necessario ad judicium praclicum, sive non, potest colligi judicium hoc non esse supernaturale: nam in primo casu, quia nec pia affectio, nec fides essent libera; ac merito­ rio», consequenter nec supcrnaturalcs, frustra omnino requireretur superna­ tural itas judicii praevii : in secundo aulem, sequeretur voluntatem pos» negligere suasionem judicii praelucentis; unde, el ex supposita judicii supernaturalilale, proflueret hoc absurdum, quod horno simul haberet actum super naturalem, el simul esset infidelis. Conf. Ilursus pro hoc judicio statuen­ dus esset habitus supernaturalis; qui tamen vel assignari non potest, vel pro libitu assignatus auget numerum supcrnaturalium sine necessitate. K. .V. .·!.«. Permissa utraque probatione, nego in secundo casu evenire majus absurdum, quam exeo quod quis illustrationem ac motionem super­ nam, quam habet, non sequatur, aut inlelligens obligationem servandi pra­ eopta, ea nihilominus violet. Ad Conf. II. Assignari imprimis a nobis pro habilu specialem prudentiam infusam, dictantem debitum el obligationem credendi : hanc vero ab habilu prudentia; generalis infuso distinguimus; tum quia hic csl directives vir­ tutum moralium fidem sequentium, illa autem per se saltem Iidei habitum praecedit : tum quia prudentia generalis superna amittitur pereunto chartlate, ad cujus comitatum æque ac virtutes morales, pertinet ; specialis au­ tem nonnisi cum Iidei habilu, desinere videtur ex data proxime ratione. Deinde vero non multiplicari habitus sine necessitate, probat diversitas objecti formalis et modi tendendi. quæ non sinit hoc judicium praclicum reducere ad habitum Iidei, ut Thomiste; contendunt. U < \ MU J Λ II. IlhEl. CA PUT II. DE NATURA ACTES FIDEL AlVflCI LIS I. AM ACTCS J lhEI SCI-EUMAÎIKAI.IS NECKSSAIUO Sll h VERUS? |!i|. ,Vo/«. Naturæ nomine solet hic inlelligi tum ipsa rei essentia, tum proprietas. De Essentia iidei, h. e. de objecto materiali, formali et modo leiidaidi proprio dictum hactenus ; proprietates ejusdem sunt libertas, ho­ nestas, supernal malitas el meritum : magis autem conlroversæ sunt veritas, certitudo el obscuritas; eide his agendum. Falsilas fidei haberi potest vel ex objecto materiali non ita se habente, ul creditur, vel ex objecto formali non e:\isleiite, propter quod creditur. Inde hic duplex quaestio proponitur: 1*. An res a Deo revelata, etsi perse sit contingens, sit infallibililer vera, absoluta infallibilitate, ex hypothesi divinæ revelationis? 2*. An ad actum Iidei supernaluralis sufficiat revelatio apparens tantum et existimata? Prior porro dependet a gemino hoc quiesilo : An Deus non tantum nunquam falsum revelaverit, ant mentitus sit, sed ct falsum revelare aut mentiri dc potentia, ul vocant, absoluta nequeat; posterior aulem circa duos casus versatur, quibus revelatio reipsa non facta, existimari lamen ac apparere potest Unquam facta:alter nempe est, si objectum in se falsum vel impossibile, v.g. quod lota Trinitas sil incarnata, per errorem putatur esse revelatum a Deo: alter, si objectum quidem in se sit verum, non lamen a Deo revela­ tum, el nihilominus per errorem revelatum esse judicetur. ID2. Dito I. Deus falsum nunquam revelavit, ucc absolute revelare potest: adeoque sicut objectum a Deo revelatum infallibiliter verum est, sic eliam fidei divinæ aclus necessario est verus ex parte objecti materialis. Prob. 1*. p. Quamvis respectu creaturarum diversa et separabilia sini, dicere physice falsum, dicere moraliter falsum, ac formaliler mentiri; hæc lamen in Deo sunt realilcr idem, nec a se invicem separantur, quia 1". qui­ dem Deus necessario ct infallibiliter scit esse falsum, quod physice falsum est; adeoque illud dicens eliam scienter falsum diceret : 2°. aulem, quia Dens infallibiliter scit obligationem oriam ex diclainine suæ sapientia.·, quod nernpe sibi loquendum non sil contra voracitatem ac mentem suam, ne reddalsc tide indignum; adeoque dicens physice ac scienter falsum, menti­ retur formaliler. Atqui Deum nunquam esse mentitum, Scriptura testatur 5um. 2.3, 19. Aon esi Deus, quasi homo, ul mentiatur, neque ul /ilius homihii, ul mutetur. Di.iH cryo, /7 non faciet ? Loculus est, et non implebit Ad Tit, I. 2. Spes eiiœ (elernw, quam promisit, qui non mentitur, Deus. Ad ; S *λ AT* pin a » I >7· bi. HUE lilEOLOGICA. Rom. 3· 1. autem Deus vera.v : omnis autem homo mendax, sit ul senplum est : ΙΊ justificeris in sermonibus tuis, et rinças, cum judicaris. Ail He.br. (i. 17. et 18. In quo abundantius volens Deus ostendere pollididtionir haredibus immobilitatem consilii sui, interposuit jusjurandum : ul per duas res immobiles, quibus impossibile est mentiri Deum, fortissimum solatium habeamus etc.; ergo. Conf. Deus nunquam aliquid egit, quod repugnaret alicui perfectioni divinæ; quia, judiceS. Amur, in Numer. 23.,esi impossibile Deo, quod natura ejus contrarium est. Sed si Deus aliquod falsum revclasset, et ad illud cre­ dendum propter auctoritatem suam nos obstrinxisset, ut fieri implicite in omnibus a Deo revelatis alibi ostensum est. egisset contra veracilalcui ct sapientiam suam, ejusque dictamen ac obligationem; ci^go. Prob. 2*. p. Deus necessario ac essentialiter est infinite sapiens, verax ct bonus; tum quia hæ sunt perfectiones simpliciter simplices, necessario Convenientes Deo, tanquam enti secundum omnem rationem infinite per­ fecto : tum quia alioqui non foret Deus, seu ens, quo excogitari non posset melius ; cum ens, quod nec falli, nec fallere posset, Deo his perfectionibus destituto prastarel ; ei’go nec absolute quidem revelare falsum potest, lude enim illud est dictum Apostoli : Impossibile est mentiri Deum ; el Aug. !.. 22. de Civ. c. 23. Si volunt invenire quod Omnipotens non potest, haljenl prorsus; ego dicam, mentiri non potest. Conf. Si Deus posset revelare falsum, non esset summa fide dignus, neque nos teneremur illi firmissime credere; consequenter corruerent omnia lidei hostræ fundamenta, fides nostra foret inanis, spies incerta, cl securitas nulla. Sed Deu·; ob suas perfectiones simplices summa fide dignissimus est, atque hinc meretur firmissimam a nobis credulitatem; ergo. Si ais 1°. Sufficit ad fidei nostra certitudinem, quod Deus decreverit ve­ lum semper loqui. R. .V. Tum quia, ubi Deus dicitur verax, et omuis homo mendax, oppo­ sitio voracitatis divinæ et mendacitatis humanæ non habet se unice ratione actus secundi, quandoquidem et plures homines mentiti non fuerint; sed ratione polentiæ et actus primi : tum quia, admissa in Deo possibilitate revelandi falsum, certus omnino esse nequeo, an Deus hoc suum decretum revelando verum dixerit, nec ne. Si ais 2°. Sufficit Deum non tantum dixisse, se habere illud decretum, sed etiam gravi pracepto nos obligare, ul sibi hoc loqucnli credamus. R. N. 1Finn quia, si Deus falsum loqui potest, vel negata, vel non impediente perfectione divina, eadem aut similis non obstabit, quominus ad illud credendum nos etiam obligare possit : tum quia, sicut Deus in opposita sententia dicere potest, se habere decretum, quod rcipsa non habet; sic posset etiam dicere, se voluntatem nos obligandi habere, quæ tamen re ipsa illi non adesset : adeoque homo corius minime redderetur, utrum licte ac simulate, an vere ac serio Deus pracipiat. Quæ ratiocinatio congruit cum Illa S. Aug., qua L. dc mendacio c. 8. probat, omnem naturæ ac doclrïnæ institutionem destrui, si dicatur, mendacium aliquando esse licitum : Quo­ modo, inquit, credendum est ei qui putat aliquando esse mentiendum, ne forte et tunc mentiatur, cum preeeipit, ut credamus. Unde enim sciri potest, utrum et tunc habeat aliquam causam, sicut ipse putat, officiosi mendacii... life VERITATE Fllibl. 161 (hio genere admisso atque approbato, omnis omnino fidei disciplina, subver­ titur. 193. Dim 11. Actus fidei Iheologicæ siipernaluralis necessario requirit revelationem divinam actu exislenlein; adeoque est necessario venis cliarri M parte objecti formalis. Ha communissima. 1'rob. Nec lides proprie talis, nec fides theologica, necsupernàl mal is deni­ que haberi potest, ulii Deus rcipsa objectum non revelavit, aut non est locutus. Pars Γ. palet cx natura el motivo fidei; sicut enim vera scientia demonstrationem, ita fides locutionem requirit, tanquam spccilicativum suum essentiale; ergo, illa rcipsa deficiente, fidos proprie talis haberi non potest, sed credulitas duntaxat qiubdam et conatus vel affectus credendi. liquet cx supra dictis; quia fides theologica, quæ hoc prædicatiim saltem amotivo participare debet, non affirmat unum objectum materiale, sed elipsam revelationem divinam asserit ac credit; ergo, supposita revelationis absentia, cl destituitur prædicalo rationem actus theologici conferente, ct caret speciali sua tendentia ; adeoque non erit theologica. Pars 3*. prob. Sicut repugnat actus supernatural is pcccaminosus, sic etiam supcrnaturalis falsus implicat ; quia non minus in ordine divino per participationem, ad quem actus cntilalivc supcrnaturalis ab omnibus refertur, quam in eodem ordine per essentiam, imperfectio ct intellectualis cl moralis habere locum nequit; ergo actus lidei supcrnaturalis revelatione pure existimata niti non polest, cum in casu primo ratione ulriusquc objecti, in secundo autem sallein ratione objecti formalis actus falsus evaderet. Conf. Trid. Sess. G. c. 9. loquens de actu fidei circa statum gratiæ inquit: Cum nullus scire valeat certitudine fidei, cui non potest subesse falsum, se gratiam Dei esse consecutum : quibus verbis si non decernit, saltem suppo­ nit, nec cx parte objecti, nec ex parte motivi falsitatem in actu lidei theolo­ giae locum habere ; ergo cum falsus esset actus lidei saltem ex parte motivi, qui niteretur revelationi mere existimabo, verus fidei actus revelationem divinam actu existentem exigit. 194. 06/. I. coni. lum. Teste Scriptura, Deus decipit pscudo-prophelas, Ezcch. 14. Propheta cum erraverit, et loculus fuerit verbum, ego Dominai decepi Prophetam illum : Utitur spiritibus malis ad decipiendos homines iu peccati poenam, ut docet S. Aug. L. 83. QQ. q. 53. n. 2. el liquet cx L. 3. Rcg. 22. Dedit Dominus spiritum mendacii in ore omnium Prophetarum tuorum; et 2. ad Thcssal. 2. /deo mittet illis Deus operationem erroris, Ul crttlanl mendacio : Fefellit, licet bis consultus, Judic. 20., Israelites, eosqild in errorem ct cladem iteratam, aBenjamitis acceptam, induxit; ergo Deus videtur mentitus esse, aut revelasse falsum. Π. D. 1’m. p. Ani. Deus decipit pscudo-piOphelas negative ac permissive duntaxat C. positive et active, præcipiendtt scilicet, infundendo aut inten­ dendo mendacium vel deceptionem .V. Sicut in Tr. dc Pecc. cx infallibili Scripturarum fide, el natura divinæ sanctitate negavimus, Deum essecau­ sam propriam ac per se auctorcmque pcccali ; sic ex iisdem Scripturis ac sapientia vcracilatcquc Deo essentiali negandum, Deum esse causam pro­ priam et auctorem deceptionis vel mendacii. Porro ex dictis ibid, intelligilur iv. p. 2 11 » K'd ÜC r· > ?·■ ■■ ' i-i : * Ml· 4 1 1 1 UE HUE UIEOLOCICA. iversus modus, quo Deus so in rebus ejusmodi permittendis habere possit. ,tn. p. D. similiter. Quod S. Algist. attinet, is suum dictum Ibidem aperto pluribus pro nostra sententia explicat; ex his pauca ista sufficiant : AW itaque Deus deceptor est, quod credere nefariwn ac impium esse quis non intelligat? sed meritorum et personarum justissimus distributor; faciens quadam per seipsum, quœ illo solo digna sunt, eique soli conveniunt, sicut i est illuminare animas et seipsum eis ad perfruendum prœbendo sapientes beatasque prastare; alia per servientem sibi creaturam, integerrimis legibus promeritis ordinatam, qiuedam eorum jubens, qucedam permittens etc. Eadem est responsio ad3ua. p. quæ etiam simpliciter negari potest. Cum enim neu­ tra ex binis Israelitarum quaestionibus, quibus Deum consuluerant, versa­ retur de eventu praelii, clades iterato accepta divinæ deceptioni minime adseribi potest. Quod vero spem eorum erronee conceptam permiserit Deus, nec ejus veraci tat i nec sapientiæ repugnat ; quin illius permissionis justis­ sima ratio fuerit, ul nempe peccata idololatriæ ab Israelitis prius commissa, et eorum praefidentia culpabilis, quam cap. cit. versus 22. aperte docet, pcenis commeritis plecterentur. Inst. 1. Deus vel perse, vel per Prophetas multa prædixit, promisit aut comminatus est, quæ caruerunt effectu : sic i. Reg. 20. denuntiatum est Ezcchiæ: Morieris tu, et non vives. Genes. 4. Caino timenti, ne occideretur, promisit Deus : Nequaquam ita fiet. Jonæ 3. Propheta nomine Dei minatus est : Adhuc quadraginta dies, et Ninive subvertetur. R. D. A. Deus reipsa et absolute prædixit, promisit, aut comminatus est, quæ caruerunt effectu .V. vel reipsa non prædixit, vel conditiunate dun­ taxat C. Exemplum secundum pertinet ad illa, quæ Deus minime prædixit; Caino enim non promiserat simpliciter libertatem a morte violenta, sed solum, quod a quolibet primum obvio et impune non esset occidendus; sic Cnim textus habet, et quidem timori Caini respondens ; Nequaquam ita/id, sed omnis, qui occiderit Cain, septuplum punietur. Primum et tertium sunt exempla prædictionum conditionatarum; scilicet moriendum Ezcchiæ ct Ninivitis esse pereundum, nisi illius precatio humilis et horum seria pœnitentia intercessura sit. Tacitam autem conditionem hujusmodi tum promissio­ nibus tum minis dix inis fuisse sæpius adjunctam, probat ct ipsa conditionis expressa mentio in aliis Dei praedictionibus ct eventus rerum praedictioni specietcnus contrarius, ex quo vclut a posteriori innotuit, praedictionem non fuisse absolutam et a conditione praecisam; cum ex Scriptura perfeclionibiisquc divinis ejus infallibililasac fidelitas manifeste constet; 2. ad Tim. 2. 13. Ille fidelis permanet, seipsum negare non potest. Regula porro universa­ lis dignoscendi, num promissa aut rninæ divinæ sint absolutae ac universales, an conditione tacita affectæ vel cum quadam exceptione inlelligendæ (sæpiusculc enim occurrunt in Scriptura propositiones nonnisi in sensu morali universales, ubi, quod parum pro nihilo reputetur, vox omnis pro plerisqueaut fere omnibus usurpatur) dari non potest ; sed disci ac colligi deliciit vel ex ipsis promissionis aut comminationis verbis aut circumstan­ tiis, vel ex alterius Scripturae comparatione, vel ex gravi ac evidenti ratione, vel etiam ex traditione aut declaratione Ecclesiæ. Inst. 2. Angeli, Propheta·, et Viri sancti mentiti sunt. Primum accidit in Raphaële, qui Tobiæ comitem se offerens, dixit se nomine Azariam magni n »W> J*. DE \ Mil ΓΑΤΕ FIDEI, 163 Ananiœ lilium, unum esse ex liliis Israel, el quidem ex tribu Nephtali. Seeundum in .Micliæa, qui .3. Reg. 22. Regem Israel allocutus: Vade prospere, inquit, et (radet eam, urbem Galaad, in manus Degis. Item in Elisæo, qui j. Heg. 8. promisit sanitatem lienadad; quamvis eventus ulriusque dicti falsilalein probavit. Tertium in Abrahamo el Jacobo, quorum ille Genes. 14. cum iret ad montem, lilium immolaturus, ct hinc rediturus solus, tamen famulis dixit : Decertemur ml cos: hic vero pluribus mendaciis induxit Isaacuni, ul sibi benedictionem daret. Sed luce mendacia ipsi Deo videntur adseribenda, cum ea prolata fuerint ab illis instinctu Spiritus sancti ; ergo. H. Non omnia dicta vel facta quorumlibet etiam Sanctorum et Patriar­ charum, quæ in Scripturis narrantur, a mendacio vel peccato saltem mate­ riali excusari, Deoque proin inspiranti adseribi possunt. Adexcmpl. lum. Raphael vero sensu dicere poterat se esse Azariam, h. e. auxilium Dei ; lilium Ananiie, h. e. obnubilati seu latentis Dei ; unum ex liliis Israel, h. c. videntis Deum; ex tribu autem Nephtali et captivitate .Vmift’ Tobiam seque esse dicebat angelus, inlclligcns locum el terminum, a quo ambo venissent, conformando nempe responsum ad interrogationem Raguelis: Unde estis? Tob. 7. 3. Alii addunt : Tobiam juniorem reipsa ex hac tribu descendisse, angelum autem se ex eadem dixisse, non quod re­ ipsa esset, sed Azariam repræscnlarct, inde oriundum. Ad exempt. 2um. Micliæas hæc dixit per ironiam , quæ ex proferendi modo aliisque circumstantiis etiam audienti innotuit: unde Scriptura pro­ sequitur: dixit autem Dex ad eum: iterum atque iterum adjuro te, ut non loquaris mihi, nisi quod verum est, in nomine Domini. Elisæus autem recte dixit morbum Benadadi non esse lethalcm; adjunxit tamen cum obiturum, uempe cx Hazaelis scelere, unde sic respondit : Vade, dic ei, sanaberis. Torro ostendit mihi Dominus, quia morte morietur. Ad exempt. 3um. Abrahamum non esse conlra mentem locutum, duplex explicatio probat; vel enim de se duntaxat verba faciens more Hebraeorum, etnunc etiam Principum, plurali usus est loco singularis: vel fide cognovit aut certe speravit, Isaacum brevi post immolationem suscitatum iri, ut præ missiones de illo faclæ implerentur. Jacobum reipsa adeoque non cx inspi­ ratione divina, sed permissione tantum, mentitum esse, mullorum Patrum opinio est: a mendacio illum excusat S. Aug. L. cont. mend. c. 10. n. 2« co quod ipse typus ct figura Christi fuerit, atque hinc omnia ipsius fada el verba in illa historia figuratam ac mysticam significationem gerant Christi elEcclesiæ: S. Tiiom. autem in scripto secundo ad Hannibald. et in 3"'n. disl. 28. q. un. a. 2. ad 1. ex co capite eumdem a mendacio vindicat, quia id significare intenderit, ad quod Spiritus sancitis verba ordinabat» Jam vero cum Jacobus, secundum revelationem divinam Genes. 2ΰ. Rebcccæ factam : Major serviet minori, nossetse ordinatum ad benedictionem primogeniti re­ ferendam; dicere poterat, sc osse primogenitum représentai ice, seu secundum jus ct Dei dispensationem; fecisse quod sibi, ut hac ratione primogenito, Isaac praccpcrat ad obtinendam benedictionem : potuit etiam adhortari patrem ad comedendum de venatione sua, sub hac improprie sumpta intelligcndo carnem hædinam ad ferinæ imitationem paratam. Inst. 3. Christus ipse et Scriptura sacra videntur mulla falsa dixisse, el sibi sæpius contradixisse: Jean. 7. Aon ascendo ad dtem festum istum; i*. 5JX r.< Ο tnmi ii. W.V . ’ · ..<4tf i > » . n Mt * *· · r, dp !!h r if: in. i nn IIIIOl.oi.H x. quamvis postea ascendisse legatur. Preli. i'l. Prader David ct BzccMam d Josiam omnes peccatum commiserunt : cum tamen ct horum peccata qua dam alibi prodantur : Joan. *». S7 cqo testimonium perhibeo dc mc ipso, testimonium meum mm est rertlm, ct Joan. 8. Etsi ego testimonium perhibeo dc me ipso, verum est testimonium meum: Jercm. 22. de Jechouia: Scribe virum istum sterilem... nec enim erit de semine ejus vir, qui sedeat super solium David, ct potestatem habeat ultra in Juda; cum tamen I. Parai. 3. dicatur: Pilii Jcdmnia· fuerunt Asir, Salalhiel, Melehiram, l'hadaia etc.; ac I. Esd. 2. Aggæt et Matth. I. Zorobabel /ilius Salathicl legatur fuisso Dux Israelilaniin e captivitate redeuntium ; ergo. ■ II. .V. J. Id exempt. Γιη'. Christus unice dixit se non ascensurum co modo, quo ascendere rogabatur, scilicet in comitatu fratrum suorum se rogantium, ar. publice ad gloriam suam manifestandam; hinc mox subjicitur : Λ7 ipse ascendit ad diem festum non manifeste, sed quasi in occulto. Ad exempt. 2um. Hoc elogio non omne, sed idololatria· duntaxat peccatum excludebatur, quod, quia Geniis Hcbraxe quasi proprium et reliquis Bcgibus commune fuerat, hic ab Ecclesiastico per antonomasiam iiitelligilur. Ad exempt. 3um. Textus primi sensus hic est : si sidus ego de me testimo­ nium perliilierem. vestro quidem judicio (loquebatur enim Christus ad sententiam ei confessionem Judœorum) non foret verum, h. c. fide dignum : secundi autem sensus est, reipsa testimonium Christi esse verum ; tum quia ex sua natura falsum dicere non poterat, suamque ob auctoritatem mere­ batur omnem fidem : tum quia non ipse solus, sed Pater cum et dc ipso testabatur. Ad exempt. 4ua. Posteriora textus membra docent, nullam hic stlbcssc antilogiam; cum Deus non fuerit Jcchoniæ comminatus sterilitatem abso­ lutam ct corporis, qua negarentur proles qualescumque, sed respect i vam ct nominis, qua negabantur proles cl hærcdes potestatis regi® aut supremi magistratus in Juda. Id vero cx communi sententia contigit, eo quod in die­ bus Jedum ia· Ac semine ejus non fuit vir, h. c. filius, qui sederit super so­ lium David, et potestatem habuerit in Juda, Salathiclc scilicet absque digni­ tate ac in captivitate mortuo; quamvis Zorobabel ejus nepos prorogativam ducis in Judæarn reversorum sil nactus. Alii cum Herruijcr planius rem componunt, qui originem Salalhielis et Zorobabclis, quorum inter duces et progenitores Christi Aggæus et .Mallh.eus meminerunt, deducunt cx Jolianau, scii Jechouia, primogenito Josiæ lilio; non autem ex Jechouia Joakimi filio et Josiæ tantum nepote, quem mina· divinæ apud Jcrcmiam feriebant. Præterquam enim quod Deus non videatur praservasse singularem illam nasciluri olim Dei avorum prorogativam toties maledicta· illi generationi, quam nec minima quidem dignitate impostorum eximiam voluit ; agre profecto Genealogia a S. .Mxrni ro pertexta ct ab Aia, eo duntaxat indicata conciliari potest cum illa, quæ dc junioris Jcchoniæ posteris in Paralip. I. c. refertur. Plura dc his Interpretes, et Scriptura dogmatice, ac polemice explicata. l'.i.’j. Obj. II. Holus non est intrinsece mains; Inin quia dalur dolus piuS : turn quia a S. Pallo csl adhibitus dicente 2. ad Corinth. 12. If’». Gum essem aslutu*, dolo cos rppi · ergo nec mendacium intrinsece malum est ; ion se­ ·>· ‘ · I .7 * * fcV ·..»■' DK VERITATE ΠΙΠ’.Ι» 1 G« niiMler Dco est possibile. Conf. 1. Mendacium tantum cml malum, quia est l'roblblltim ; ergo seclusa prohibitione non erll malum : sed Dco nihil est Lhibitum ; cimi superiorem non habeat ; ergo mentiri Deft non csl malum. l'unf.2. Heus ( uni Jacobo dispensas il in lege non menliendi. ill Imioc. Ill, c. pudeamusde diversi» immit; ergo a fortiori poterit ipse mentiri. H. A’. /I. Id prob. 1"'". I). Dalur dolus improprie talis, qui dicitur bonus pinpler linciii bonum eo intentum C. Datur dolus pius, qui sil propria de­ cepi io .V. Neque hic etiam moraliler pius seu bonus dici potest, cmn tinis qiianlnnilibcl bonus non excuset medium malum. Adprob. 2“". .V. /Iss. llrcc enim ab Apostolo non dici asserendo, manife­ stum facit ipse contextus. Ad Conf. 1’"'. II. /). A. Mendacium est malum in creatura, quia est prohihilmn lege, scilicet tam naturali quam positiva C. csl malum in Deo .V. Equidem ubi non csl lex, ibi nec est prævaricatio ; adeoque cum respectu lici lex proprie talis locum non habeat, nec in eo proprie peççatum datur : quia tamen voluntas nec mentiendi nec fallendi necessaria, ex Dei essentia el perfectionibus promanans, eum a mendacio non mimis impedit, ac lex aliqua,si daretur, abstinere posset; inde csl, cur Deus non tantum nequeat mentiri, sed ct mendacium necessario prohibeat, a qua ratione mendacium formalitcr malum esse in Tr. de Aci. Ilum, ostenditur. Ad Conf. 2“'". K. Innocentium non dicere, dispensatum fuisse cum Jacobo, ut mentiretur, sed ipsum excusari posse a mendacio; quia divina revela­ tione illi concessum cral, ut ejus verba verum sensum haberent, ideoque sine mendacio ila loqueretur : unde idem Pontifex videtur supponere senIcntiam SS. Augustin et Tiiom.e tanquam veram, non autem in aliorum Patrum sensu esse loculus. lusi. 1. Deus potest mendacium prteciperc, ut palet in eo, qui invincibililer putat mendacium ad salvandam suam vitam licitum; quia hic lege naInrali, ac consequenter divina tenetur mentiri; ergo etiam ipse mentiri poterit. II. .V. /Lw. Aϊ; I J ■> DE FIDE THEOLOGICA. contrarium contineant ; quamvis eadem cum verbis quæ mente reticen­ tur conjuncta sensum verum, vel menti loquentia conformem exprimant. Restrictio pure mentalis est, quando sensus qui mente loquentia reline­ tur ab audiente, quantumvis attento et intelligente, percipi nullo modo potest, eo quod nec verbis a loquente exprimatur, ncc a circumstantiis hic cl nunc occurrentibus significetur, ut si quis rogatus, an Petrum a se visum viderit, respondeat, sc non vidisse, subiutclligcndo non pedibus, sed oculis vidisse. Non pure mentalis est, quando sensus mente loquentis retentus ah auditore attento ac perito, saltem ex circumstantiis, colligi potest, licet hu­ manis verbis non proferatur, ut si sacerdos rogatus de peccato in confes­ sione audito respondet, se non audivisse, subinlclligendo, se non audivisse ita ut alteri revelare possit : nam licet hunc sensum verba per se non signi­ ficent, ipsa tamen confessarii ct confessionis circumstantia est ejusmodi, ut prudens quilibet ac peritus hunc sensum cognoscere queat. Jam vero restri­ ctio pure mentalis a mendacio non differt, ut declaravit Isxoc. XII. damnans hanc ordine26. propositionem : S/ quis rei solus rei coram aliis, sive interro­ gatus, sive propria sponte, sire recreationis causa, sire quocumque alio finejuret, se non fecisse aliquid, quod revera fecit, intelligendo intra se aliquid aliud, quod non fecit, rei aliam viam ab ea , in qua fecit, vel quodvis aliud additum vrrum, revera non mentitur, nec perjufusesl. Nam in ejusmodi locutione verba de se, spectatis omnibus circumstantiis, sensum falsum, aut menti loquentis oppositum habere, per se liquet : eadem vero verba ut conjuncta cum eo, quod loquens occulte subintclligit, nec alium sensum faciunt; etenim quæ occulte omnino snbintcllignntur, sicut audienti per nihil innotescunt, ita pariter nihil significant ; adeoque mutare vel modificare nequeunt sensum locutionis externæ, ac consequenter utens tali locutione nequit prudenter intendere, nisi ut audiens habeat judicium falsum, idemque judicet esse in mente loquentis, quod ipse vi verborum intclligit. Unde iisdem argumentis evincitur, Deum non posse uti restrictione pure mentali, quibus supra ostensum, mentiri non posse : ob contrariam tamen rationem illi permissus est usus restrictionis non pure mentalis ; idcoqueis in omnibus Dei locutionibus, restrictionem mentalem connotantibus, sup­ poni potest ac debet, præsertim cum aliunde intelligamus , circumstantias plerumque aliquas Dei ac Prophetarum verba esse comitatas, quæ auditores facile in notitiam qualemcumque sensus in mente retenti ducerent. Sic Ninivitis non defuisse aliquid circumstantiarum, cx quo prudenter collige­ rent, decretum divinum de subvertenda urbe non esse absolutum, satis liquet tum ex edicto Regis Ninivitarum poenitentiam imperantis, tuin cx illa ejusdem clausula : Quis scit, si convertatur et ignoscat Deus, el reverta­ tur a furore iras sua·, ct non peribimus? Similiter Discipuli poterant cx cir­ cumstantiis prudenter colligere, quod Christus solum loqueretur de scientia extremi judicii ex ordinatione Patris communicabili, non autem de scientia simpliciter tali: ex una enim parte sciverant, Christum etiam secundum hu­ manitatem habere scientiam rerum omnium ad ejus dignitatem pertinen­ tium ; ex altera autem a Christo audiverant, Deum velle occultum habere, et Apostolis non esse conveniens scire judicii diem. Hinc S. Avgvstixcs L. 83. QQ. q. 60. scribit : Ideo bene accipitur, id quod dictum est, solum scire Patrem, sic dictum esse quia facit Filium scire : et quod dictum est, nescire »7 ill; DE VERITATE FIDEL '1 6'7 Filium, sic dictum esse quia facit nescire homines, id est, non prodit eis quod inutiliter scient. Inst. 3. Licet œquiüocalio ct amphibologia in loquendo repugnet sinceritati, et, illa admissa, non staret firmitas fidei nostrre, cum semper formidare possemus au Deus æquivocationc non fuerit usus, aliudqcte revelare inten­ derit ; ea tamen Deus juxta communissimam omnium uti potest ; ergo, non obstantibus rationibus fere similibus, Deus etiam mentiri poterit. II. 1“. C.Anl. cx supposito, quod non intendatur, et sic quod per se non se­ quatur deceptio, sed permittatur ea tantum et sequatur per accidens. Locutio vel amphibolugica ea dicitur, quæ verbis constat plures sensus ha­ bentibus, cx quibus quandoque contingit, unum esse verum et a loquente intentum, alterum falsum et ab audiente acceptum : item unum obvium et frequentem, alterum rarius usurpatum et infrequentem, unde perinde hic nobis est, an sil œquivocatio stricte dicta, ubi scilicet verbum prolatum Ux ipsa hominum institutione habeat duplicem significationem; an autem sitœquivocatio minus stricte dicta scu amphibologia, cujus duplex signifi­ catio ex alio capite, nempe circumstantia loci, temporis, rei aut personne accipitur, aut per tropos ac figuras etiam fit. Ex hac ipsa autem descriptione liquet, locutionem ejusmodi de se non osse mendacium, atque hinc cx isto capite ncc hominibus semper prohibitam, nec Deo indecentem. Quæ porro conditiones requirantur, ut hominibus licitus sit æqui vocation is aut amphibologiæ ct restrictionis etiam non pure mentalis usus, hujus loci non est definire : nobis hic sufficiat, in Scriptura a Christo aliisque Sanctis usur­ patas, ac per Patres plurimos, maxime S. Avgust., ab omni vitio liberatas esse locutiones 1. hyperbolicas, juxta illud Genes. 22. : Multiplicato semen tuum sicut stellas cadi et arenam, quœ est in Ultore maris; 2. dissimulatorias veritatis, juxta illud Abrahæ dicentis, Sarani sororem suam, et Samuelis : Ad immolandum Domino veni; 3. ambiguas, juxta illud Christi : Solvite tem­ plum hoc etc. Lazarus amicus noster dormit ; 4. figuratas, juxta illud Jacobi : Ego sum Esau etc. ; mysticas, juxta illud Raphaelis : Ego sum Azainas, magni Ananiœ filius; 6. cum restrictione non pure mentali con­ junctas, quales de Christo negante, se ad diem festum ascendere, ac judicii horam scire, supra explicavimus etc. R. 2°. xY. supp. Antec. Nam primo quidem, licet sinceritas obliget ad mentem clare aperiendam, si quis hanc alteri clare aperire aliunde tenea­ tur; tamen locutio ambigua sinceritati non repugnat, ubi quis mentem clare aperire non tenetur, sed potius prudentem finem habet eam occul­ tandi : qui quidem Deo negari nequit ad meritum fidei, Scripturarum stu­ dium, diversi sensus utilitatem præslandam; præsertim cum hujus rei admoneamur ab ipsa Scriptura. Secundo falsum est, fidei nostræ ex hoc aliquid firmitatis decedere. Non enim tenemur credere, nisi quæ Deus clare proponit, neque determinato credimus, nisi constet, ea determinate in sensu revelationis contineri : si quid vero circa fidei mysteria dubii sensus aut obscuri locutio habeat, tum sensus verus, tum certus haberi potest per Ecclesiam, utpote fidei regulam infallibilem ; unde formido locum habere nequit. Inst. 4. Deus potest homini infundere, aut in eo per se causare errorem saltem speculativum ; ergo ct potest hominem verbis decipere ac mentiri. N : ·· * ' · 1G8 DE FIDE THEOLOGICA. R. .Y. .1. Tum quia sicut repugnat prim® veritati, infundere homini mendacium, sic etiam videtur repugnare ut infundat errorem ; cimi error non minus ac mendacium veritatem primam dedeceat : tum quia perse ct scienter producens in alio errorem, virtualiter mentitur, cum virtualiter loquatur, licet ah audiente, non advertatur loqui. Hinc sicut, dum in Scri­ ptura dicitur Deus eacœcare hominem, Patres constanter exponunt de per missione divina, et directam aut per se factam excaecationem Deo minime convenire posse statuunt ; sic idem dicendum est de erroris productione, cum inter hanc et excæcalionem plane nullum discrimen rcperialur. 196. Obj.cont. 2um. Actus formalis virtutum moralium potest versari circa falsam existimationem, ut patet in largitione eleemosynæ pauperi dmifaxat putatitio fact®; ergo etiam actus fidei potest versari circa testimonium falso existimatum. Conf. Existimans revelatum esse quod beatitude consi­ stat in visione Dei oculis corporeis perficienda, circa hanc bealitudincm potest elicere spem theologicam et supernaturaiem; ergo etiam fidem ejus­ modi; cum spes theologica fidem divinam supponat. It. D. J. Potest versari circa falsam existimationem, quæ tamen relin­ quat sufficientem motivi et objecti formalis proprii rationem et applicatio­ nem ad movendam potentiam C. quæ eam tollat .Y. Primum quandoque contingit in actibus virtutis ad voluntatem spectantis, secundum vero in fide; unde et Disparitas est, nam quamvis judicium speculativum de vera pau­ pertate aut jejunii præcepto sit falsum, tamen judicium practicum proden­ ti® verum est, quod dicit honestum esse, dare eleemosynam homini, qui probabiliter videtur pauper ; cum itaque actus misericordi® tanquam actus practicus et virtutis moralis nec veritatem suam desumat a conform i la te sui cum ipsa re, sed cum recta ratione, nec pro objecto formali ac rnotivo ha­ beat paupertatis existentiam, sed honestatem illam expositam; etiam suppo­ sito judicio speculativo falso, adest sufficiens motivi vis et applicatio ad mo­ vendam potentiam. Fides e contra est actus speculativus et intellectualis, adeoque veritatem suam ab objecto verificationis,seu a conformitate cum ipsa re desumit, et pro objecto formali habet veritatem primam revelantem ; qnœ si reipsa non adsit sed existimetur duntaxat, falsa existimatio hoc ipso tollit motivi vim et applicationem ad potentiam movendam. Ad Conf. R. .Y. .1. Quia spes theologica et supernaturalis non se extendit, nisi ad ea, quæ sub ipsius objectum formale cadunt ; hæc autem ea una sunt, quæ vera fide theologica credimus a Deo esse promissa: unde sicut fide theo­ logica ac supernaturali credi non possunt, nisi vere revelata; ita nec spe theologica et supernaturali possunt exspectari, nisi vere promissa. Inst. 1. In casu, quo quis invincibiliter existimat Deum revelasse aliquid, quod in se est falsum, sirnulque judicat se ad id credendum obligari, sim­ plex ejusmodi tenetur credere,- ergo potest ; quia ad impossibile nemo tene­ tur. Conf. 1. Voluntas credendi in hoc casu est supernaturalis, in eainque influit habitus piæ affectionis ad fidem infusam ; ergo etiam assensus intel­ lectualis, qui per illum imperatur, foret supernaturalis, et ab habitu lidei infuso procederet. Conf. 2. Rudis hic eliciendo actum fidei haberet meritum; ergo et actum fidei supernaturaiem. R. D. Simplex ejusmodi tenetur credere eo modo, quo potest C. alifer, DE VERITATE FIDEI. 160 quam reipsa possit AT. Quamvis itaque putet se teneri ad achirn fidei verum et supernaturaiem, tamen reipsa non tenetur nisi ad actum naturalem et falsum. quem etiam elicere potest. Talem aulem ad falsum etiam obligatio­ nem indirectam et per arridens duntaxal invectam dari posse, constat ex Tr. de act. hum. ,td Conf. I1ID. Aliqui negant Deum in hoc casu ad credendi voluntatem concurrere, aut habitum piæ affectionis infusum hoc permittere, ulpote cujus natura sit, esse instrumentum Spiritus sancti moventis voluntatem ad veros,minime autem falsos fidei actus imperandos; unde juxta eosdem homo illa ignorantia vel errore laborans tenebitur credendi voluntatem elicere, qualem reipsa potest, nimirum naturalem. Communius tamen T. A. .Y. Cons. Disparitas eadem est, quæ num. pr. de actibus virtutum moralium data est, ad quod genus etiam allectio perlinet. Quare, cum illa credendi voluntas immediate non reguletur per existimationem revelationis sive veram sive falsam, sed per judicium prudentiæ infusæ de æquilate ct obligatione credendi, quod in præsenti casu practice applicatum, tametsi speculativum judicium falsum supponat, verum est; nullum inconveniens oritur, si volun­ tas credendi tum supernaturalis esse, tum ab infuso piæ allectionis habitu procedere dicatur ; cum tamen e contrario, præter illa in probationibus allata, sequeretur actum falsum esse a Deo ut auctore et causa per se, nosque nunquam certos in fide nostra fieri posse, si revelatio pure existimata ad fidem supernaturaiem sufficiat. AdConf. 2jm. R. D. Λ. Habet meritum ex ipso actu credendi .V. meritum « imperio voluntatis ortum, seu quatenus libere vult captivare intellectum in obsequium divinœ auctoritatis, quam quidem falso judicat esse locutam C..I. cl iV. Cons, quia cx dictis ipse assensus intellectualis non esset entitalivesupernaturalis, sed ad summum denominative, denominatione exlrinseca aliquo modo desumpta a prædiela pia allectione. Inst. 2. Poterant Judæi, ante Christi adventum, credere fide infusa, Chri­ stum esse venturum, et ille actus poterat perseverare post Christi adventum : sed post Christi adventum fuisset falsus; ergo actus falsus potest esse lidei supernaturalis. Conf. Si quis ex falsa revelationis propositione crederet, Filium ct Spiritum sanctum esse incarnatum, haberet actum falsum simul ct supernaturaiem ; ergo. ft. .V. m. Nam actus ille semper respexisset idem tempus, in quo fuit primo elicitus, et comparative ad hoc tempus Christum futurum affirmavit. S. Thomas hic q. I. a. 3. ait ; Dicendum, quod hoc ad fidem eredentis pertine­ bat post Christi nativitatem, quod crederet eum quandoque nasci: sed illa determinatio temporis, in qua decipiebatur,] non erat ex fide, sed ex conje'lura humana: possibile est enim ex conjectura humana, hominem fidelem falnim aliipiid œsthnare : sed quod ex fide falsum œslimet, hoc est impossibile. Ad Conf. R. Si ejusmodi credens habet duos actus distinctos de memoratis objectis, alter est verus ct supernaturalis, alter falsus et naturalis : si autem unico duniaxat actu indivisibili copulative objectum utrumque affirmat, is simpliciter falsus est, idcoque ex dictis minime supernaturalis. no DE FIDE THEOLOGICA, ARTICULUS 11. AN ACTIS FIDEI SÜPEHNATURXLIS SIT CERTIS? 197. Nota. Veritas desumitur a conformitale actus cum objecto : cnlitul. autem ab infallibilitate proficiscitur, quro excludendo formidinem reddit intellectum certum. Formalis est ineluctabilis ct necessaria conformité actus cum objecto, unde etiam certitudo inhatsiva seu inhæsionis, et infal­ libilitatis seu indefeclibililalis a vero dicitur. Subjectiva est imperturbabilis et immobilis alligatio veladhæsio intellectus a. R. IV. Assensus fidei quoad certitudinem adhœsicam non excedit assensus naturales metaphysice certos seu evidentes, et a voluntate independenles; quin excessus appretiationis in fide, supra hos assensus et itupossibilis est, nec ad certitudinem fidei necessarius aut utilis. Prob. t·. p. In vero metaphysice evidenti, tanquam in suo centro perfode possesso, immobiliter, ac omnino indubitabililer pondere naturalis sui appetitus sistit cl quiescit intellectus; ergo nequit adhæsio firmior in alh quocumque actu a voluntate imperari ; turn quia nulla ratio dicendi c$l, quod imperium voluntatis hoc in negotio plus possit, quam evidentia : tum quia intellectus magis adhærere nequii, quam excludendo titubationem omnem ac formidinem, el modo quidem appetitum suum proprie adæquateque satiante; id quod per evidentiam præstatur. Prob. 2*. p. Excessus appretiativus adhæsivæ certitudinis in fide non est possibilis respective ad el supra assensus, v. g. Quidlibet est, vel non ut; Totum est majus sua parte etc.; si credens non possit esse paratus ad hos assensus negandos, quando repugnare viderentur rei revelalæ : sed credens sic nequit esse paratus; tum quia non potest esse paratus negare,quod negare non est in ejus potestate : tum quia impossibile est, quod res pro­ ponatur ut fide credibilis, si in contrarium obstet certitudo mclaphysica seu evidentia ; ergo. Prob. 3*. p. Si excessus appretiationis in fide supra assensus metaphysice certos esset necessarius aut utilis, ergo per hoc, quod hac ratione intelligerctur ejus certitudo supra omnia : atqui ad hoc obtinendum vel intelligcn· dum non requiritur aut confert ille excessus; tum quia certitudo debet tantum esse supra omnia sibi absolute opposita, non autem supra omnia, quæ tantum sub hgpolhesi impossibili condilionate opponuntur, eo quod hæc cbimerica sibi vix ullus proponat, nec ullus proponere aut comparare teneatur: tum quia ad amorem Dei super omnia habendum non requiritur voluntas, qua dicam v. g. Odio prosequerer Deum si hoc ipsi placeret etc.; ergo. ;·· f U4 ARTICULUS HL AN ET QUOMODO ACTUS FIDEI SUPERNATURALIS SIT OBSCURUS? ·. r 206. Nota. Fidem aliquam ratione obscuram esse, unanimis fert Catholi­ corum sententia contra Ikerelicos lum antiquiores, tum rcccntiorcs; atque hæc quidem obscuritas vocatur præcisiva seu permissiva, quatenus nullum fidei pnedicatum cx natura sua evidentiam aliquam aut ex parte objecti materialis, aut ex parte rationis humante exigit. Præter hanc quidam non aliam videntur admittere fidei obscuritatem, quam respe ct ivam; eo quod fides ex parte moth i sui proprii perse requirat aut habeat evidentiam, atta­ que absolute, simpliciter ac positive clara sit, ct nequeat dici obscura, nisi DE OBSCURITATE FIDEI. 177 comparative et respective, quatenus non e.sl tam clara, quam evidentia phy­ sica aut melaphy sica. Alii tamen communiter assensum fidei divinæ ex natura suael positive obscurum statuunt, volunlquc eum per se esse actum inevidoiilein, qui exigat habere defectum seu negationem evidcnliæ, sive raliunc moli vi proprii et objecti formalis, sive ratione objecti materiàlis. Loquuntur autem omnes de fide theologice sumpta, qualis a nobis habetur in via,el elicitur ab habitu supernalurali proprio, de quo cx Scriptura, Con­ ciliis el Patribus notitiam habemus. 207. Dico. Assensus fidei divinæ supernaturalis cx ndlura sua et positive est obscurus. Prob. Apostolus ad Hebr. 11. 1. Est autem t inquit, fides sperandarum sub­ stantia rerum, argumentum non apparentium. In quem locum S. Chrys. sic couinieiilalur : Si fides est argumentum non apparentium, quid est, quod ea ruitis videre, ut a fide excidatis? Greg. M. autem hom. 26. in Evang. n. 8. Profecto liquet quia fides illarum rerum argumentum est quæ apparere non possunt : quæ etenim apparent jam non habent fidem, sed agnitionem. 1. Ad Cor. 13. 12. Videmus, ait, nunc per speculum in cenigmatc; tunc autem facie ad faciem : ubi videmus idem est accognoscimus, prout S. Thomas ad hunc locum notat : adeoque fides ænigmalica tantum, h. c. obscura cognitio esse convincitur. Denique2. Pct. 1. 19. fides appellatur Lucerna lucens in caligi­ noso loco, donec dies elucescat etc. ; quod Auctor L. dc Mystica Theol. e. 1. sic explicat : Nonnisi per sacræ caliginis tenebras humante mentes nec possunt necdebent divina contemplari mysteria. Accedunt lum illud Christi dictum : Beati, qui non viderunt, et crediderunt ; tum illud S. Tiiomæ Apostoli lactum, quo aliud vidit, aliud credidit; tum plura testimonia Patrum : quale illud S. Atiian. L. 2. cont. Apollinar. dc salui, adventu Christi n. 11. Neque enim fdesevidenter apparens fides dici potuerit ; verum fides est quæ quod impos­ sibile est (apparenter nempe aut negative) in potentia....... esse credit. El illa S. Augustini quæslio Tr. 40. in Joan. n. 9. Quid est fides, nisi credere, quod non vides? Nec minus assertio ejusdem Serm. 1. de Trin. de temp. ISO. (al. in append. 232. n. 2.) : Fidelis factus sum, credo quod nescio etc. Unde S.Thomasq. 14. dc Verit. a. 3. ad 6. respondet, veritatem primam nonusse objectum proprium fidei, nisi sub hac ratione, prout est non apparens. Conf. 1. Quamvis objectum fidei sit evidenter credibile, tamen noli est evidenter verum ; ergo el actus ipse fidei nequit esse evidens. Conf. 2. Eidus nostra est libera, honesta ac meritoria; ergo requirit im­ perium voluntatis : sed si fidei actus uc absoluto ac simpliciter quidem obscuras foret, hæc illi non competerent ; nam juxta S. Aug. Tr. 89. in Joan, n. 1. Hæc est laus fidei, si quod creditur non videtur; el juxta S. Grec. M. hom. 26. n. 1. in Evang. Fides non habet meritum, cui humana ratio prabel experimentum ; ct cx ratione liquet, nec libertatem nec voluntalis imperium locum habere, ubi evidentia oblinet ac necessitatem assen­ sui imponit; ergo. Conf. 3. Si actui fidei posset convenire evidentia, nulla foret ratio, cur habitus fidei infusæ non remaneret in Beatis; nam et in Boatis sunt judicia intuitiva auctoritatis divinæ el revelationum circa objecta, quæ nos credi­ mus, et olim ipsi crediderunt, donec erant in via; per quæ judicia ex natura IV. p. 2. * 178 DE OBSCURITATE FIDEI. 1)E FIDE THEOLOGICA. rei nequeunt non assent iri objectis revelatis propior illuti inollvuin : ied in communissima omnium sententia habitus Iidei infusæ non romand in Ilea· tis; ergo. 208. O&/. Obscuritas Iidei est solum respccliva, ea, scilicet, quæ comprata divino lumini, tenebra est; ut S. Tu. hic q. 5. a. 1. ad 2. docet, cl ipsi textus Scripturae enuntiant. Nam 1". ad Hebr. ελεγ/ος seu argumentum re· mm non apparentium significat demonstrationem et'convictionem, adeoque evidentiam. 2°. Visio per speculum designat visionem claram, cum specu­ lum non rei imaginem, ut vulgus putat, sed rem ipsam oculis cxhlbcal. .‘1°. Lucerna ex eo quod in caliginoso loco luceat, non potest dici positive obscura, cum Christus, qui Joan. L dicitur Lux, quæ in tenebris lucet, a S. HilarioL. 2. deTrin., nihilominus vocetur lux splendidissima, qnaminultæ tenebræ non possint vincere. R. .V. Jss. Hanc sane obscuritatis acceptionem nec Scriptune, nec Patrum praesertim phrasis innuere videtur, cum alias speciale quid ct ignotum nos minime doceret, et scientiam etiam naturalem obscuram faceret. Quarecnm S. Thom. ibid. q. 1. a. i. et 5. clarissime negat fidei claritatem demonstra­ tionis et scientiæ, illius obscuritatem tantum respectivam ad divinum lumen hic non asserit; sed ostendere intendit, illam obscuritatem non esse peccati pœnam, eo quod ratione limitationis crcatæ hæc ipsa etiam ante peccatum fuerit in homine et angelo. K Ad prob. Pm. R. I). Fides, ut argumentum rerum non apparentium, signi­ ficat demonstrationem et convictionem, si consideretur secundum judicia prævia ct crcdibilitatem C. si secundum se spectetur et ipsum assensum mysteriis praestitum subii. significat demonstrationem el convictionem, attendendo præcise effectum, nempe certitudinem infallibililatis ac firniilatis C. attendendo modum, nempe claritatem ac evidentiam AT. Sicut,dum ibidem fides dicitur ύ-οστασ-.ς, seu subsistentia et existentia, vel fundamen­ tum rerum sperandarum, non facitresipsas vere ac reipsa existere, sed id tan­ tum praestat, ul futura tam certo ac firmiter credamus, ac si jam subsisterent, eaquecoram haberemus; sic eliam, dum vocatur ελεγχο; seu demonstratio, non facit ea, quæ non apparent, evidentia et clara, sed praestat, ul nihilo magis de futuris atque a sensu remotis mysteriis obscurissimis dubitemus, quam si oculis conspecta vel ratione a nobis comprehensa forent. Ad prob. 2*"*. R. D. Visio per speculum qualiscurnquc est clara T. quia quamvis speculum rem ipsam oculis exhibet, id tamen non praestat per ra­ dium directum, sed reflexum, ideoque non proprie, clare, distincte, sed quasi procul, obscure et confuse rem repraesentat. Visio per speculum in ænigrnalc, h. c. obscura (quia ænigma est quaestio cum involucris verborum proposita) est clara .V. ΐΓσοπτρον, quod Vulgata v eri i L.speculum, juxta alius significat inspcctorium, seu medium alicujus rei videndae. Ad prob. 3,m. R. Ex eo quod lux omnis certo sensu et comparative ad alia possit dici clara, non sequitur eam positive obscuram non esse; cum Iujc dubia, maligna ct interfusa tenebris communi ac propria usurpatione etiam obscura vocari soleat. Quamvis itaque secundum phrasin liiumt Christus aut tides splendidissima lux dicatur, eo quod a tenebris extingui omnino ne­ queat ; tamen turn ex notione lucernœ, quæ lucem redam sonat, tum ex ' 170 itdjunclo loci caliginosi, qui lucis radios tenebris suis intercipit, atque hinc ejus vim debilitat, fides nec clara nec evidens, sed obscura ac inevidens pro­ prie ab Apostolo compellatur. Inst l. fides in Scriptura appellatur scientia, ct claritas : primum patet tuin ex verbis Samaritanorum: Jam non propter luam loquelam credimus; ipsi enim mid i vi mus el scimus, quia hic est Salvator. El ex I. Joan. 1. asseveratiouc: Quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, el manus nostra· conIrtclavcrunl dc verbo vita·... ct vidimus, et testamur, et annuntiamus vobis citam ælernam : tum ex episl. ad Ephes. 3., ubi dicuntur fideles scire supertminrnlcin charilalcm Christi; et iterum ex 1. Joan. 3. scire, quoniam cum apparuerit, similes ei erimus. Secundum liquet ex 2» ad Cor. 3., ubi transi­ tum a tide ad visionem beatificam intclligens Apostolus, Nos vero omnes, inquit, revelata facie gloriam Domini spéculantes in eamdem imaginem trans· formamur a claritate in claritatem ; el c. 4. loquens dc fide Christi, quam v. I. dixerat illuminationem Euangelii, v. 6. sic prosequitur : Quoniam Detis, ipd dixit de tenebris lucem splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris ad illuminationem scientiæ charitatis Dei; ergo obscura dici nequit. R. D. fides in Scriptura vocatur scientia et claritas in sensu proprio ct positivo .V. minus proprio et tantum comparativo C. Scientiæ nomen a sacris æque ac profanis Scriptoribus non raro usurpatur pro notitia ct cognitione rei qualicumque, eliam incerta ct inevidenli : Eides vero nomine scientiæ vestita in Scriptura nonnunquam sumitur pro objecto fidei, vel pro notitia cx fide orta, vel etiam pro conscientia de fide, ut S. Aug. L. 13. de Trin. c. I. adnotat. Ad primam acceptionem perlinent verba Samaritanorum, ubi scientia usurpatur pro fide, quin tamen inde claritas cognitionis probe­ tur, sicut dum 1. ad Cor. 8. dicitur : Sive scientia destruetur, intellecta per illam fides, solum dicitur γνωσις, id est, cognitio, ct quidem, teslcjCiiRYS., Τιιεοκ.,Τηεορπ., imperfecta, obscura clænigmalica : ad secundam spectat locus JoanniSjde humanitate Christi a se sensibus externis percepta loquentis, quæ fidei annuntialæ objectum erat : ad tertiam denique reducuntur reliqui textus, utpote de notitia ex fidei principiis hausta intelligcndi, quæ scientia ob cer­ titudinem quidem, non autem ob evidentiam, appellatur ad morem omnis conclusionis theologiae. Similiter claritas, quam quidam Interpretes locis cit. de fide exponunt, positiva ct propria non est, sed imperfecta et impro­ pria, ac comparativa duntaxat vel ad Legem Veterem, ubi plurima fidei my­ steria sub symbolorum ac figurarum velamine proponebantur involuta, cum nobis ca explicite ac distincte sint exposita, ct plurimis signis evidenter cre­ dibilia facta; vel ad tenebras ignorantiæ ct erroris, quibus collata cognitio omnis, praesertim vera ac certa, lumen ac illuminatio vocatur: atque gemi-1 næhuic expositioni geminus textus allatus c diametro corresponde!. Inst. 2. Actus, cujus objectum est tale, ut dicatur demonstratum, ut nullus, nisi insanus, negare possit, ut de eo aliquantulum dubitare sit praecipitis arroganliæ aut summae dementiae, positive obscurus dici nequit, sed clarus. Sed objectum iidei tale est, ut secundum priores conditiones asserit S. CumSOST. in orat, contra Geni., quam Demonstrationem quod Christus sit Deus, inscripsit; quoad postremam aulem docet S. Aug. L. dc util.crcd. c. 12.,ct Richard, a S. Victore L. 1. de Trin. c. 2. ; ergo. R. D. M. Actus ille nequit dici positive obscurus, cujus objectum, quate- Ihu 1>E ElbE TlIKOLOGtCÂ. nus prudenter credibile, est tale, ut dicatur demonstratum Ole. .V. cujus obje­ ctum, quatenus verum, est tale etc. C. .Iam vero mysteria fidei non sunt evi­ denter vera, sed evidenlerdunlaxalcredibilia. Prælerea nuIhmiahAdversaiiis lit discrimen inter evidentiam el certitudinem, quod lamen faciendum, Denique quamvis consequenter ad assensum fidei firmissimum libere elicitum debeat esse certum omnimode ac indubitatum, cl revelationem cxislcic cl mysterium ita se habere, ut aclus enuntiat ; antecedenler lamen ad fidei assensum et ex vi præcîse signorum ac molivorum de cxislenlia revelat luitis, talis certitudo summa non habetur, nec nisi dubium cl formido prudens excluditur. 20!). Observa. Ex dictis colligitur, actui fidei thcologicæ con naturalem esse modum tendendi in objectum obscurum. Obscuritas tamen objectiva in or­ dine ad eam (idem non habet se ul ratio formalis motiva ; cum ea, sicut in· certitudo aut fallibililas in molivo piobabili, ncc persuadeat, ncc allidat aut moveat ad assensum, sed potius retardet: adeoque est conditio duntaxat necessario requisita, ut fidei actus liber sil ac meritorius. Quamvis itaque dari possit, quod evidentia veritatis sil objectum formale partiale scienliœ, eo quod illa inadæquala sit causa et ratio assensus, id tamen cx opposita ratione negatur dc obscuritate. : Qu.eres I. .In obscuritas actus fidei compatiatur evidentiam perfectam in attestante ? 210. H. Non compatitur ; seu actus fidei thcologicæ supernaturalis cx natura sua sic est obscurus, ul nequeat esse cx evidentia objecti sui formalis, vel nili revelatione et auctoritate divina, cl utriusque connexione cum veritate objecti evidenter cognitis. Prob. Assensus fidei infusæ dicit aliquam obscuritatem ita ut incredendo nequeat esse evidens : sed assensus cx evidentia objecti formalis, nimirum divinæ auctoritatis ac revelationis, unice profluens , seu illi innixus soli, non est obscurus, sed evidens; ergo. Min. prob. Veritas innixa præmissis evidentibus ac bonitati illationis evidenti non obscura est, sed evidens; quia præter immediatam evidentiam objecti in scipso ab omnibus admittitur mediata, per (piam intellectus videt objectum in præmissis, el in istarum connexione cum objecto. Sed veritas, cui assenlimur cx evidentia auctori­ tatis ct revelationis divinæ, est veritas innixa præmissis evidentibus elboni­ tati illationis pariter evidenti, quia nititur his præmissis : Quidquid Dots revelat, verum est; sed Deus hoc revelat ; quæ præmissæ sunt evidentes, ul supponitur, earumque connexio cum veritate est pariter evidens, semel penetralis terminis ; adeoque veritas, quæ est com lusio objectiva, innititur præmissis ct bonitati illationis evidentibus; ergo non est obscura, sed evidens. Si ais. Plures de facto habuerunt fidem cx evidentia objecti formalis: Nam 1°. in angelis viatoribus, lesteS. Tiiojia hic q. 5. a. 1., erat fides: sed in iis ac præserlim in angelo supremo erat evidentia alteslanlis; quia hic evidenter cognoscebat, se non illuminari ab alia creatura, sed a Deo; ergo. 2°. Lumen propheticum juxta S. Tn. est evidens, ideoque Prophète dice- 181 quia Jaudala pnecipuc c. 11. nd llcbrmos : tum quia illis von videtur mcriIiiiii lldei negandum, quod aliis datur. 3°. B. Virgo cl Apostoli habebant lidem; et tamen ex miraculis, qu® in ipsis cl per ipsos flebant, cogno­ scebant evidenter, illas veritates esse divinas; ul iterum S. Tu. pluribus in locis affirmai. 4°. S. Paulus post raptum ad tertium co-lurn habuit pro­ babilissime lidem eorum, qu® vidit cl audivit; hanc autcrn aliunde non habuit, quam ex evidentia in attestante; quia evidenter recordabatur eorum qua· viderat et audierat; ergo.5°. h.Thomas Apostolus viso Christo, ct hineex evidentia, credidit, dicente ipso Domino : Quia vidisti me Thoma, credidisti. II. .V. J. Ad proh P"’. It. 1°. A'. M. Probabile enim est, ut Durand., Alens., iloiiiiv. aliique. docent, angelos non habuisse fidem obscuram et liberam, sed cognitionem fide altiorcm, vel, si ita loqui libet, fidem necessariam cl evidentem; (piorum aliqui idem docent de primo Parente, necessitatem fidei reducentes ad statum natur® laps®. Sub hac vero ratione intclligi potest Ductor Angelicus, cl stare etiam potest libertas merendi per actum ab ejus­ modi fide regulation ; proplcrea quod cognitio evidens præsnpposila ad omnem actum voluntatis non ideo voluntatem ncccssitet, quia ipsa est subjectitt necessaria; sod quia objective non est indifferens, h. e. objectum non repræsentat indifferenter, sed sub pura ratione boni amabilis, vel mali odi­ bilis. 11. 2°. .V. m. Cum enim angelus supremus sit talis duntaxat inter angelos actu cxistenles, non autem possibiles, poterat idem, saltem imprudenter, suspicari a Deo sibi oh allissimos fines occultari aliam creaturam se supe­ riorem; adeoque non habebat evidentiam illuminationis vel revelationis a Deo sibi immediate fact®. .Id prob. 21"’. It. I). P,n. p. Lumen propheticum est evidens quantum ad manifestationum signorum , qu® videntur et audiuntur C. quantum ad manifestationem tum locutionis divin® tum sensus propheli® N. Eviden­ tiam de ipsa cxislenlia locutionis divin® non fuisse necessariam Prophetis, sed satis fuisse evidentiam credibilitalis, conficitur tum ex fide nostra, tum ex obligatione ad fidem illis habendam, qu® evidenter credibilia sunt : non cniin tam ex evidentia veritatis, quam cx cognitione occultorum ac futuro­ rum Prophet® dicebantur Videntes, juxta illud Christi dc Abrahamo Joan. 8. E.iullavil ul videret diem meum, vidit et gavisus est. Prælerea vero Prophetas non cognovisse semper, qu® prophetarunt, docet S. Tu. hicq. 173. a. 4., cl expertus est Dan. 12. 8. et 9. Propheta, qui dixit : Et ego audivi; et non inlelkri ; ac ad quæslionem suam responsum accepit : Vade Daniel, quia clausi sunt signat ique. sermones usque ad pro'finitum tempus. •Id 2’m. p. H. A’. supp. Quod eorum fides orta sit ex evidentia locutionis divinæac veritatis revelat®; quia alias ut necessaria laudari non potuisset, nec similis noslræ foret. .Id prob. 3a,n. A'. 2am. p. Datio est Γ. quia cum laudetur duntaxat aclus liber, B. Virginis autem et Petri fides commendetur his verbis : Beata, qua: credidisti : Beatus es Simon Barjona, quia caro et sanguis non revelavit etc., non poterat illa fides cx evidentia profluere, adeoque necessaria esse, qu® tanta laude non foret digna : 2°. quia miracula etiam visa non faciunt evi­ dentiam veritatis, in cujus confirmationem fiunt, ut dictum est supra. Porro Is2 DE FIDE THEOLOGICA. quomodo et B. Virgo et ipsi etiam patratores miraculorum Apostoli dubitare prudenter saltem potuerint, explicat hic Disp. 2. Card, de Li go : quin nec fidem necessario inde ortam fuisse ostendit Judæ proditoris factum, qui fidem de Christi divinitate scelestissime abjecit, licet in ejus confirmatio­ nem ipse miracula sit operatus. Hinc D. Thom.e assertiones intelligi possunt vel de evidentia credibilitatis, vel de alia quapiam minus proprie ac stricte sumpta veritatis. Ad prob. Pm. R. T. quia, supposita veritate minoris, vel concedenda tantum est scientia eorum, quæ viderat, vel alia propositio obscura adjun­ genda, unde fides de eodem objecto etiam per scientiam cognito hftbcrefor. -V. min. Fundamentum negandi, ortam esse ex evidentia memoriam rerum visarum et auditarum et assensum, præbet ipse Apostolus, dum de alio ad­ juncto inevidentiam fatetur, 2. ad Cor. 12. 2. Scio hominem in Christo ante annos qualuordecim, sive in corpore nescio, sive extra corpus nescio, Deus scit, raptum hujusmodi ad tertium cadum; et simul etiam addit, se audivisse arcana verba : ex quibus plures statuunt, Apostolo nec olim accidisse visio­ nem intuilivam, sed abstractivam et ænigmatieam. Ad prob. S*“. R. Praeterquam quod, testeS. Gheg. M., Thomas dici possit aliud vidisse, aliud credidisse, aut pro fidei objecto formali vel totali vel partiali desiderasse visionem, ex quo plus etiam, quam Adversarii optant, sequitur; satis manifestum est, hic non intercessisse evidentiam metaphy­ sical» in attestante, sed locum fuisse formidatioui. Quæri hic etiam solet : an habitus fidei supcrnaturalis et scientiæ naturalis in eodem intellectu possint simul operari, tum in actus distinctos, tum in unum eumdemijuc actum influendo ; et his quidem verbis, Queues Π. An obscuritas fidei compatiatur evidentiam rei attestata·? « IX 4 4 : 211. R. I. Possunt in eodem intellectu circa eamdem veritatem, v. g. circa unius Dei existentiam simul stare actus fidei supcrnaturalis et scientiæ evidentis, sive infusæ sive naturaliter acquisita?. Prob. In Philosopho gentili, qui habens naturalem Dei unius demonstra­ tionem, velit accedere ad Deum, ut justificetur; nam, non obstantescientiæ naturalis habitu et actu, tenetur eamdem Dei unius existentiam fide super­ natural! credere; ergo potest credere, simulque stare actus supcrnaturalis fidei cum naturali scientiæ de eadem veritate assensu. Ant. liquet ex vulgata illa adilebr. 11. sententia : Accedentem ad Deum oportet credere, quia est; quibus verbis manifestum est, proponi verum praeceptum dc actuali fide Dei existent is : ut colligitur ex Trid. Sess. 6. c. 6., quod ex hoc textu docet fidem de existentia Dei esse dispositionem ad justificationem ; item er Ecclesia in symbolo omnibus praescribente communem illam credendi for­ mulam : Credo in unum Deum; denique ex damnata ab Lxxoc. XI. hac 23. Fides late dicta ex testimonio creaturarum simiUve motivo ad justificationem sufficit. Cons. est evidens. Si ais cum Thomistis 1°. τα credere accipi hic ab Apostolo pro quocumque assensu certo : 2°. ibi requiri fidem dc Deo ut auctore supernatural] : 3°. solum exigi praeparationem animi ad credendum : 4°. non esse sermo­ nem de habentibus evidentiam, ct in sensu composito evidentia?. £ ·' /v · i I t· DE OBSCURITATE FIDEI. 183 R. Nulla ex his tenet responsio : non prima, quia Apostolus præmiserat : Sine/ide impossibile esi placere Deo·, quibus continuo subjungit : Credere enim op/rtel : certum autem est in prioribus verbis de fide proprie tali disseri ; adeoque et posteriora verba eamdem usurpationem relinere, ul ex (Ininiidta manifestum esi. Pnelerea quia Concilium Tridentinurn cx iisdem verbis fuiem assignat tanquam dispositionem ad justificationem non aliter icspem, timorem, dolorem etc. ; sicut reliqui dispositionem aclus in sensu suo proprio sumuntur, sic el fidem accipere oportet. Secunda rejicitur; quia Apostolus duo requirit, credere nempe, quia est, et inquirentibus se. remunerator sil : primum aulem significat simpliciter Deumexistere secun­ dum interpretationem Patrum apud Suar. Disp. 3. sect. 9. ; unde et in svmbolo dicitur : Credo in Deum Creatorem cadi et terree ; ergo non solum de Deo, ut auctore supernatural i, sed ut auctore naturæ fides requiritur. Talia videtur æque aliena a mente Pauli et Tridentini ; nam Apostolus ait : Mere oportet, et Concilium : Credentes vera esse etc. : credere aulem assen­ sum significat, non vero solam animi præparationem ad credendum; sicuti sperare,diligere etc. in Tridenlino nequeunt de sola animi præparalione ad sperandum ct diligendum explicari. Quarta denique multo minus subsistit ; tum quia dici nequit quod præceptum Apostoli pertineat tantum ad idiotas d indoctos, cum sine omni discrimine inter doctos el indoctos a Scriptura proponantur credendæ perfectiones divinæ plures naturaliter demonstra­ biles, cl ex præceplo professio lidei omnibus facienda sit juxta symbolum : lum quia si pertineat præceptum credendi ad omnes, etiam illi, qui eviden­ tiam de Deo exislcnle habent, debent posse credere, adeoque conjungere actum fidei supcrnaturalis cum scientia naturali de eodem objecto; aut si id nun possent, et imprudenter obligarentur illo præcepto, ct fidei professio­ nem edentes vel mentirentur vel falsum dicerent, et præ indoctis forent conditionis deterioris, carentes prima ad justificationem ac summe neces­ saria dispositione. Nec juvat dicere, doctos debere mentem avocare a tali evidentia; turn quia hoc gratis ac sine fundamento petitur: turn quia hoc aliquando non est liberum. 212. Π. II. Eliam idem rcaliter actus potest esse fides theologica su pcrnaturalis el scientia evidens, sive infusa sive naturaliter acquisita. Prob. In casu jam posito possunt intellectui simul obVersari ambo motiva, nempe fidei motivum, quod est auctoritas divina revelans, et medium demonstrationis ; ergo possunt utraque simul operari, seu potius intellectus elicere assensum de exislentia Dei ex utroque motivo, tanquam in actu primo adæqualo. Prædicata invicem opposita non cadunt supra actum tutem modo consideratum, sed prout ille nititur diversis motivis. Utrum autem talis actus proprie dici possit fides theologica; ad modum loquendi perlinet. W. i JLSTIFICATIONF.M ET SAU'TRM? 213. Nota. Inter fidci affectiones ejus necessitatem ac op/xwVûmem referlnius.Fides potest intelligi vel stricte vel late: stricte sumpta nititur reve­ lationi divinæ formali, qua Deus libere loquitur et testatur aliquid nd extra: late sumpta vocari potest quæcumque illustratio supernaturalis, aut assensus, qui nititur revelationi divinæ solum virtual!, qua Deus quasi vir­ tualiter loquatur per creaturas qnascumqup, quatenus hœ indicant divinas perfectiones juxta illud Ps. IB. Cadi enarrant ijloriam Dei, ct Optra manuum ejus annuntiat ffrnutmenlum. Præterea fides spectari potest fonnalitcr el in actu aliquo, vel tantum virtualiter ac in voto.Qutcritur itaque 1°. nn tides, quam alibi jam ostendimus esse medium necessarium ad salutem, sil stride aut ta/r sumenda ? 2°. an fides ipsa formalis el in actu requiratur, vel suffi­ ciat ejus votum seu in alio. Quoti fides debjal esse actus internus ct supernaturalis, per se palet. 214. Dico I. Fides ad salutem necessaria debet stricte sumi, nec sufficit fides late accepta. Patet ex prop, ordine 23. ab Jnnocentio XI. damnata : Fides late dicta, ex testimonio creaturarum similivo motivo, ad justificatio­ nem sufficit. Prob. I. Fides, sine qua Apostolus ad liæbræos ll. dicit impossibile esse placere Deo, ab eodem antccedcnter definitur sperandarum substantia rerum, cl artpunentum non apparentium, ac postea, asseritur fuisse in Patriarchis, operatamque esse justitiæ opera ct prtemia : sed hæc de sola fide stride sumpta intelligi possunt, et ibidem etiam additis revelationibus declarata sunt ; ergo. C’en/'. Tridentinmn Sess. (>. c. (>. pro dispositione ad justificationem requirit fidem, qua credantur ea, quee divinitus revelata et promissa sunt ; simulquc addit: De hac dispositione scriptum est, accedentem cui Deum oportet cre­ dere, (plia est, cl quod inquirentibus sc remunerator sit; ergo patet tum ab Apostolo, tum a Concilio fidem stricte sumptam medium necessarium haberi. Prob. //. Assensus existentiæ Dei præstitusob testimonium creaturarum, est assensus scientiae, non vero fidei; tum quia pro motivo habet solam Connexionem creaturarum cum Deo : tum quia, producto etiam hoc uni- «MM·· QUALIS FIDftB KKCEMARU. j83 verso, cx qno relucent divina· perfectiones, potuit per illud suarn auctoriUlem, quam in loquendo habet, interponere vel non interponere, cum etiam virtualiter loqui ipsi sil liberum; quod autem eam interposuerit, ex creaturis intelligi nequit : tum quia hæc ipsa locutio virlualis per creaturas est solum melaphorica, el improprio sumpta, ct ne quidem ejusmodi, qualis fit per miracula in confirmationem veri edita; cum creatur® non producantur a Deo tanquam signum præcedenlis loquelæ, sed solum ut manifestatio materialis suæ omnipotenti®; ergo non est fides ad salutem saria. Conf. Bum Trid. Scss. (»..c. 8. Concilia ct Patres sccuturn, fidem vocat initium salutis, fundamentum et radicem omnis justificationis, illam non statuit tanquam dispositionem mere passivam, et prævie requisitam, sed tanquam meritum de conyruo ; ut palet tum cx timore, spe, amore, aliis­ que dispositionibus ibidem c. fi. fidei adjunctis, quibus omnes rationem meriti tribuunt : tum quia alias auxilium supernaturale prævium ad fidem putius dicendum erat initium, radix ct fundamentum : tum quia nec com­ mendanda a Concilio fidei libertas fuerat, ul tamen c. fi. el fi. facium : sed «Ia fides stricte dicta, utpote obscura, potest esse libera, ct habere rationem meriti dc congruo ; non vero fides lata, qu® cum sit evidens, nec libci a, ncc meritoria esse potest ; ergo. 215. Dico II. Eadem fides debet esse formalis cl actus reipsa elicitus, ita ut non sufficiat ejusmodi actus solum in volo. Prob. Si formalis actus fidei stricte surnptæ non foret necessarius ad salu­ tem; ergo fides late talis posset illi æquivalerc, ac illius defectum supplere : «d fides late dicta talis naturæ et efficaci® non est ; ergo. Maj. palet a paritate de Baptismo el Sacramento Pœnilenliæ, qu® ideo dicuntur in voto duntaxat necessaria, quia illis rcquivalenl quoad efficaciam, et eorum riefectmn supplere possunt amor ct contritio perfecta. Min. prob. Si fides late dicta posset supplere defectum fidei stricte talis, illud haberet vel cx ordi­ natione divina, vel cx ipsa sui natura : sed cx neutro capite illi hæc vis convenit; non enim ex primo, quia nullibi Scriptura hanc illi efficaciam hscril; neque cx secundo, quia omnis etiam supernaturalis cognitio, cx creaturis hausta dc Deo, solum est dc eo ul auctore naturæ; adeoque fun­ dare nequit arnorem amicitiæ perfectum ct justificativum. Conf. 1. Apostolus 1. c. fidei, quam antea dixerat ad salutem necessa­ riam, exempla proferens non alia recitat, quam quæ fuerunt actus reipsa (liciti fidei sir icte surnptæ. Item Christus, postquam Marc. 1 fi. Ifi. dixisset : Qui crediderit, el baptizat us fuerit, salvus aril; mox subjungit, nihil jam deBaplismo commemorans : qui vero non crediderit, condemnabitur ; unde; lligilnr, fidem magis ad salutem necessariam esse, quam Baptismum; ago licet hic sufficiat involo, fides tamen in voto non sufficiet. Conf. 2. Si fides in volo sufficeret, sequeretur fidem omnium articulornm esse œqualiler necessariam ; fides enim in voto virtualiter ct impliIile extendere sc debet ad omnes omnino articulos : sed fides de omnibus articulis non est aequaliter necessaria; quia pauca sunt necessaria necessitate medii, alia vero primario, alia secundario praecepta. Μι MM 180 ’ ? DE FIDE THEOLOGICA. 216.,Obj. cout. lum. Ad Rom. 10.17. Odes vora habetur ex audilu tsedad fldem ex auditu habendam sufficit testimonium virluale per creaturas; quia, quæ David Ps. 18. de cudis el firmamento v. S. dixerat, eadem hic assumit Paulus v. 18. dicens : .Vmm/m' y.· 192 DE FIDE TUEOLOGICÀ. ignorantiam sequente; cum in hujus consortio stare possit tum vohinla tum actus credendi articulos sufficienter propositos, el quorum ignorantia non adest : nec in negatione fidei externa aut perversione aliorum ad fal­ sam sectam, si negatio interna aut dissensus contra fidem absit; cum Iwc omnia, licet sint gravia contra fidem peccata, actui tamen fidei interno non opponantur ex parte objecti : nec in voluntate peccaminosa, qua quis universim nollet audire doctrinam aut fidem Christianam;ctun ea etiam stante dari simul queat voluntas efficax credendi illam doctrinam, quantum est ex parte objecti ; quia si in hoc casu vel fortuito vel coacte hauriret fidei notitiam, posset velle el etiam credere. Porro infidelitasproprie dicta nonnunquam cum hmresi confunditur;com­ muniter tamen universalius sumpta subdividitur in Paganismum, Jiulaismum et Hœresin. Denique apostasia universim sumpta est defectio a tide prius suscepta, atque ad unam ex memoratis infidelitatem, pro ratione sci­ licet tum recessus, tum fidei, reducitur : in specie autem ct per antonoma­ siam est transitus Christiani ad paganismum vel Judaismum; in quo sensu defectio a fide Catholica ad hæresin Calvini proprie non dicitur apostasia, 220. Nota II. Quæritur autem, an infidelitas positiva circa unum arti­ culum possit componi cum tide naturali vel supernalurali circa articulum alium, v. g. utrum Lulheranus negans arbitrii libertatem possit tide divina, in sensu composito hujus erroris, credere Incarnationem Verbi, quam veram et revelatam profitetur? Communis sententia negat, universim enuntians, non posse amorem efficacem aut assensum absolutum unius objecti propter motivum aliis commune componi cum odio aut dissensu alterius, quod sub eodem molivo continetur. Altera ex principio contrario, ct, facta inter actus virtutis perfectos ct imperfectos distinctione, cum Kipalda, Lug., Viva, Ulloa etc. tenet, culpabiliter in aliquo discredentem, h. e. infidelitate posi­ tiva circa unum articulum laborantem, posse simul credere alium fide divina imperfecta, etiam supernatural i. Ubi tamen Ripalda Disp. 131. advertit, bifariam hærelicum dissentire posse articulo fidei ; 1°. admittendo revelationem Dei, el negando illam esse infallibilem ; quo modo discredens articulum unum juxta omnes nequit alium articulum credere : 2°. admit­ tendo omnem Dei revelationem esse infallibilem, sed negando exislenliain revelationis alias sufficienter proposilæ. Praeterea autem observandum est, assensum imperfectum ct minus firmum non esse fidem simpliciter, talem quæ sufficiat ad justificationem honiincmqiie denominet fidelem; cum hujus nomine intelligamus, ex supra dictis, assensum appreliativim super omnia, qualis non est actus imperfectus, qui potius dicitur fides initialis vel Odei inchoatio. 221. Dico I. Discredens culpabiliter unum fidei articulum non potest simul credere alium, fide divina perfecta ct simpliciter tali. Prob. Fides divina perfecta ct simpliciter talis debet appretialive ferri super omnia divinæ auctoritati ac revelationi graviter opposita; ergo tam parum potest componi cum dissensu culpabili divinæ revelationis sufficienter pro­ positio de alio mysterio, quam parum actus perfectae charitalis stare potest cum culpabili et gravi transgressione alicujus præcepli. DE INFIDELITATE 198 Conf. Assensus lidei perfecta) ac simpliciter talis prærequirit voluntatem cilicacein subjiciendi el captivandi intellectum in omnibus divinæ aucto­ ritati loquenli; lum quia hoc requiritur ad credendum ex loto corde; tum quia hoc exigit propria el adtcqiiala intellectus capti vatio sued hæc voluntas componi nequit cum nolilione credendi aliquem articulum sufficienter pro­ positum, ut per se manifestum est; ergo. 222. Dico II. Discredens culpabiliter unum fidei articulum potest simul credere alium assensu fidei objective divinæ imperfecto, probabiliter etiam supernalurali. Prob. 1·. p. Potest quis prosequi aliquod objectum materiale virtutis ex molivo universali, ita ut non afficiatur erga motivum universale in tota sua latitudine, vclitque ex eo rem aliquam materiæ ac difficultatis minoris, quam accedente majore difficultate aut materia non praestaret; v. g. culpa­ biliter nolens restituere centum, potest simul velle restituere decem ex molivo justitiæ : potest amicus ea dilectione diligi, quæ quidem non patia­ tur negari illi pecunias, quamvis non parata sit pro eo subire famæ et vitæ periculum : potest cum violatione præcepli difficilioris stare Dei amor remis­ sus et imperfectus, vi cujus voluntas maneat determinata ad observanda faciliora praecepta; ergo pariter voluntas potest ita affici erga divinam au­ ctoritatem loquenlem, ut ei præbeat assensum solum in iis, quæ perfectionem praeficam religionis ac fidei facilem reddunt, non vero in iis, quæ reddunt difficilem ; aut circa ea, quæ sibi proponuntur his vel illis argu­ mentis credibilia, non autem quoad illa, quæ minoribus argumentis per­ suadentur. Prob.21. p. S. Aug. L. de Patientia cum quaesivisset, quantum Schismatici patientia pro Christo ac vero fidei articulo valeret, ct an donum Dei esset, cap. 27. sic respondet: Neque enim hoc non est bonum, ut credat homo æterna supplicio se esse puniendum, si negaverit Christum, el pro ista fide qualecumguesupplicium perferat et contemnat humanum. Proinde sicut negandum non Ut hoc esse donum Dei, ita inlelligendum est alia esse dona Dei /iliorum illius Jerusalem, quæ sursum libera est mater nostra; ergo fides hujusmodi horni*m’salium articulum negantis, palientiaque pro veritate illius est actus supernaturalis ; quia phrasi Augusliniana actum aliquem esse donum Dei idem cslac esse cum auxilio gratiæ supernæ elicitum, ut toto hoc libro aliisque in locis manifeste docet. Huic adde sententiam S. Ciirys. dc fide introduc Loria num. 68. recitatam et expositam ; item Aug. L. 1. ad Simplic. q. 2. fidem inchoatam el imperfectam distinguentis a perfecta el aucta, quam utramque tamen L. de Prædest. Sanet, c. 2. donum Dei esse contendit. Conf. Deus hærclicis ac infidelibus confert auxilia supernaturalia ad salutaliter operandum ; ergo etiam ad fidem tum articuli, quem positive discredunt, lum articuli, quem verum existimant ; ergo cum aliunde inter fidem istius imperfectam el alterius dissensum non detur repugnantia phy­ sica, possunt concipere ex auxilio supernalurali fidem unius articuli imper­ fectam ct alterius dissensum ; praesertim cum gratis ac sine fundamento asseratur lex Dei, negans supernaluralem concursum ad credendum unum, ubi aliud culpabiliter non creditur. Dixi : Probabiliter supernalurali; quia jv. p. 2. i3 fl IDi 1>E HUE THEOLOGICA. ad præscnlem quæstionem cliam sufficit, modo detur assensus nat uniis propter revelationem divinam, siquidem et hæc vera fides objective divina dici potest. 223. Obj. contra 1“«·. Actus perfectus v. g. temperantiæ in una materia, componi potest cum actu intemperantia? in alia materia; actus perfectus fidei humanæ, aut scientiæ stare potest cum positivo dissensu in alia pro­ positione, et sic de aliis; ergo idem pariter contingere potest circa fidem divinam. R. .V. Cons. Præterquam quod dentur diversa? specie temperantiæ; au­ ctoritas humana non aequaliter sit vel perspicax vel verax circa rem quamcumque; pro diversis conclusionibus requirantur diversa demonstrationis media ac principia; cum tamen auctoritas divina sit omnino eadem, et reve­ latio supponatur aequaliter satis proposita : universim Disparitas est, quia nec temperantia, nec fides humana, nec alia hujusmodi exigunt aut conno­ tant voluntatem efficacem universalem amplectendi omnia objecta mate­ rialia, quæ subsunt eidem motivo, cum appretiationem sui motivi super omnia non dicant : at vero actus fidei perfectœ ac simpliciter talis estappretiativus divinæ auctoritatis super omnia, atque hinc voluntatem importat efficacem ac universalem submittendi intellectum divinæ auctoritati, quo­ tiescumque Dei testimonium sufficienter proponitur; quia hoc sic proposi­ tum contemnere gravis est irreverentia, quæ cum illius summa appretiatione conciliari nequit. Inst. 1. Assensus intellectualis fidei ex se non est acceptatio ne quidem virtualis omnium revelationum, quæ sufficienter proponuntur; ergo neque pia affectio est ejusmodi acceptatio ; præsertim cum obsequium et cultus fidei erga divinam auctoritatem sil intellectualis ; adeoque, quod ad intel­ lectum non spectat, nec ad obsequium et cultum fidei erga divinam aucto­ ritatem pertinere censeatur. R. .V. Cons. Quamvis assensus fidei intellectualis implicite ac cirtualiter saltem affirmet, verum esse quidquid Deus revelavit, quatenus datur pro­ pter infinitam auctoritatem, ut in omnibus infallibilem; non lamen assenlilur etiam virtualiter tantum exislcntiæ cujuscumque revelationis suffi­ cienter proposite; tum quia interdum alias contingeret hunc assensum implicitum esse fais uni, sicut accidit subinde proponi sufficienter ut revela­ tum, quod reipsa revelatum non est : tum quia ejusmodi virtualitates in eo fundantur, quod motivum hujus actus commune sit actibus vel objectis aliis : jam vero cum motivum intrinsecum asscnlicndi divinæ revelationi sit exercita revelatio divina hæc reipsa existons; hæc vero non adsit cui­ cumque revelationi sufficienter proposite ; palet motivum asscnlicndi huic revelationi per actum fidei, non esse commune revelationi cuicumquc suffi­ cienter proposite. Itaque oppositio actus fidei perfecti cum infidelitate, farmaliter consistit in pia allectione ct voluntatis imperio universali, efficaci cl apprelialivo divinæ auctoritatis super omnia; atque hinc illud saltem cirtualiter dicit : Volo submittere intellectum cuilibet revelationi sufficienter proposite; licet actus lidei nequidem œqu ivalenter dicat : Amplector ul vere existenles omnes revelationes satis propositas. DE INFIDELITATE. 195 A<1 prob. H. Obsequium nihilominus dici posse intellectuale, licet in ipso assensu formaliter non consistat; quia saltem circa assensum tanquam ma­ teriam ipsius obsequii el cultus versatur. Inst, 2. Quamvis llærclicus faceret contra cultum divini testimonii, si illud admittens negaret veritatem revelatam, tamen contra hunc cultum non peccat, si neget exislerc testimonium divinum; sicut homini loquenli irreverens non est, qui dunlaxat negat cum fuisse locutum; ergo negatio hujusmodi componi potest cum assensu lidei perfecta alterius mysterii. H. .V. 2*m./). Ant. ct prob. Ad summam erga testimonium divinum reveicntiain intellectualem spectat recipere illud ubicumque sufficienter propo­ nitur credibile: sicut enim non absque irreverentia respueretur testimonium regis,ubi illud prudenter ct rationabiliter proponeretur esse regis; sic idem in nostro casu locum habet poliori jure, cum Deus fidem exigat,quotiescum­ que salis credibile est ejus testimonium; unde dissensum semper positivam irreverentiam esse colligitur. Inst. 3. Si actus lidei perfectus cum infidelitate non foret compossibilisj sequeretur, quod Zacharias discredens aut saltem hæsilans de futura prole, sibi ab angelo prænunliala , amisisset perfectam fidem circa alia mysteria, ad fidem Catholicam ct universalem perlinentia : sed hoc minime videtur diccudum ; ergo. R. .V. M. Zacharias in ea hæsilationc, quæ minus deliberata fuit, el cx inconsiderantia proficiscebatur, non peccavit graviter, ut Corn, a Lap. in c. L Lucre exponit ; adeoque illa non fuit positiva ct propria infidelitas, cui dunlaxat fides appretiati ve super omnia graviter opposita tendens contraria* tur. Idem responderi potest de Sara, Genes. 18., quæ dubitasse etiam, sed sine minoribus credibiiitalis molivis, de revelatione per angelum facta vi* detur. 1 224· Obj. coni. 2u,n. Apost. 1. ad Tim. 1. jacturam fidei comparat cdrrt naufragio, dicens : Quidam repellentes bonam conscientiam, circa /idem nau­ fragaverunt; etc. G. dc errantibus in uno articulo ait: Si quis aliter dicit, superbus est et nihil sciens. Nomine naufragii autem ct illa negatione nihil sciens videtur significari amissio omnis fidei et auxilii ad credendum. A .ce­ dunt S. Acg. Enchirid. c. 5. asserens apud Hærclicos qui se Christianos vo* cari volunt, non reipsa, sed solo nomine esse Christum; et S. Tho.mvs hic q. a. a. 3. in 0. sic concludens : Unde manifestum est, quod talis Ilœrelicus circa unum articulum fidem non habet de aliis articulis, sed opinionem quamdam secundum propriam voluntatem. R. .V. Hunc sensum erui cx Scriptura. Comparatio enim Hæreticorum ciinrt naufragantibus non est adæquata, quandoquidem alias illi destituerentur omni gratia et illustratione etiam ad resipiscendum aut ad eliciendum quodeumque bonum : consistit itaque hoc naufragium in jactura omnium habituum supcrnaluralium, ac difficultate appellendi ad salutis portum; quæ in Hærcficis major est ac in Catholicis. Idem respondcllir ad 2"ra. textum.· Hærelicus enim dicitur nihil sciens, turn quia licet subinde habeat adus, tamen spoliatus est habitu fidei et scientiæ superuaturalis: tum quia actus lidei cl assensus in illo adeo infirmi ct imperfecti sunt, ut scientiæ appellalioneinnon mereantur. Quod ad auctoritatem S. Acg. spectat, cum illocliam 1»' Μ 196 DE FIDE THEOLOGICA. nos consentimus; Christianus enim rcipsa is dunlaxat est, ac dici meretur qui milia in re a professione Christiana delicii. S. Thomas vero vel loquitur de Ikerelico, qui negat veritatem, fatendo esse revelatam, (plia non tenet revelationem metaphysice cum veritate connexam, ut exponit Ripalda, pn> plerea quod S. Doctor pro ratione assignat, quod is non adhærcat prima? veritati tanqiiam regula infallibili; vel solum negat fidem perfectam ei sim­ pliciter talem, ul indicat in responsione ad primum. Inst. I. Qui detestatur unum mortale ex inotivo universali, ac oinuiki' communi, implicite ac virtualiter detestatur omnia mortalia, atque hinc nequit simul habere complacentiam in aliquo mortali: cujus ratio esi, quid libertas voluntatis nequit separare virlualem inclusionem unius in altem; ut palet in efficaci amore /inis, circa quem licet libera sit voluntas ad aman­ dum. non tamen potest efficaciter amare finem, elsimul nolle ponere media; ergo pariter id obtinet in fide. R. D. Ant. Qui detestatur unum mortale efficaciter efficacia adæquala ct in lota latitudinemotivi etc. C. efficaciadunlaxat inadæquala et restricta.V. Ad rationem .V. Jw. universaliter sumptum, cujus exemplum tantum locum habet in efficaci amore finis, dicente efficaciam adaquatam : contrarium enim liquet ex aliis exemplis, et ex illo absurdo, quod alias actus quilibet honestus, ob conformi talem cum ratione elicitus, esset retractatio cujuslibet peccati prius commissi, nec conjungi posset cum actu rationi difformi. Inst. Ί. Qui discredit aliquid cum gravi irreverentia in divinam auctori­ tatem, non credit aliud mysterium cx solomotivo reverendi divinam aucturitatem, sed ex motivo v. g. majoris facilitatis, commodi etc. ; ergo talis assensus nequit esse supematuralis. Conf. Si assensus, quo Hæreticus credit incarnationem, foret supematuralis, in eo non destrueretur habitus iidci in­ fusus; cum in hoc casu non esset otiosus : sed hoc falsum esse constat ex Trid. Sess. 6.c. 15; ergo. R. .V. A. Facilitas illa vel commodum non est ratio moliva assensus,sed dunlaxat remotio impedimenti, quod alias vim motivant impediret; et limi­ tatio etiam assensus ex remissione efficaciæ in pia allectione provenit, sicut diffusio ejusdem secundum omnem motivi latitudinem ab adæquala affectus et voluntatis efficacia ortum habet : ex quo non minus quam cx allatis supra exemplis falsitas asserti detegitur. Ad Conf. .V. J/. Habitus fidei deperditur ab Hæretico demeritoric, cl ob specialem indignitatem; unde adjuncta ratio hic nihil evincit, praesertim quod id etiam ostendant exempla aliarum virtutum infusarum : habitu enim supematuralis lemperantiœ, misericordiæ etc. quamvis in peccatore otiosi non forent, nihilominus a nuUo restare dicuntur, libi vero in absentia habituum eliciuntur actus fidei, temperantia; etc., horum supernaluralilas habetur vel agratiœ auxilio transeunto, vel ab omnipotentia Dei specialiter applicata, prout in Tr. deGr. explicatum fuit. 7 Inst. .Ί. Aon dantur actus Iidci supernaturales. qui sint formidolosi ct fun­ dati lanium in nolilia probabili revelationis ; ergo nec dantur Iidci assensu? supernaturales imperfecti et minus efficaces. R. .V. Cons. Disparilas est. quia formido vel est culpabilis vel inculpabilis: si primum ; csl positiva infidelitas, quia securn importat judicium erroneum de incertiludine motivi; implicat autem actum fidei supernaluraleiu coeii- I>F. CENSERIS THEOLOGICIS. 197 siere infideli tali positivæ circa idem mysterium : si secundum, adhuc nequit stare cum lide supernatural! circa idem mysterium ; quia assensus fonnidolibiiscsl imperfectio essentialis ct intrinseca ipsius assensus, ner capti­ vati»· intellectus circa idem mysterium, cui assentitur; adeoque nec supernalnralilassimpliciter, nec fidei supernaliiralilas convenit ejusmodi assensui. Similia non sunt in actu fidei accidentaliter imperfecto, de quo nobis sermo bl; ac prætcrea palet, possibilem esse allectum snpernalnralem in aliqiwt materia, qui componatur cum amore prohibito circa aliam materiam, licet nequeat conjungi cum amore prohibito circa materiam eamdem. Qc.eres. Quis sensus sit Censurarum theologicarum? 225. Nota. Censura hic sumitur pro nota malæ doctrinæ; theologica dicitur, cum mala doctrinæ qualitas est nociva fidei; quia ut Theologiae munus est tueri fidem, sic etiam ad illam spectat doctrinas fidem lædentes notare: ex officio inuritur a Pontifice, Episcopis et Quæsiloribus fidei. Pro diversitate graduum, quibus propositio fidei opponitur, diversa etiam cen­ sura est, cujus varia; species et exempla extant in Concilio Const. Sess. 8. et 15. articulos Wiclef/i proscribente, in Bulla Leonis X. articulos Lulheri abolente, in damnatione propositionum Baianarum, ac in quibusdam Decre­ talibus Pontificum. Atque secundum hanc ipsam graduum diversitatem tri­ plicem censurarum classem statuimus; ubi ad primam reducimus proposi­ tionem hæret icam, erroneam, blasphemam, impiam ct schismaticum; ad itcundgm vero suspectam et proximam hæresi aut errori, sapientem hæresin;ad tertiam denique scandalosam, male sonantem, piarum aurium offensivam, simplicium mentium seductivam, seditiosam, ct temerariam. In harum explicatione non sensum qualemcumque, sed fidei dunlaxat opposi­ tum attendimus, el unum ab altero, qui ab aliis subinde confunditur, secer­ nimus, spectando ubique objectum magis, quam subjectum. 226. R. I. Propositio hcuretica est, quæ contrarie vel contradictorie oppo­ sita aperte est veritati, quam certo constat esse revelatam seu de fide. Erronea est, quæ opponitur veritati certæ certitudine theologica; sic atilcm cerla dicihir a plerisque veritas ea, qure est conclusio theologica seu evidenter illala ex propositionibus, quarum altera de fide, altera evidens est : ab aliis explicatur esse ea, quæ reipsa de fide non est definita, communi tamen consensu fidelium habetur lanquam contenta in SS. Litteris, aut Conciliis, aut traditione Λ post. Blasphema est, quæ injuriam et irreverentiam imme­ diate aut mediate contra Deum vel Sanctos continet; hæc si cum fidei arti­ culis simul pugnat, blasphema luerelicalis dicitur. Impia est, quæ contra verum ac debitum Deo vel Sanctis cultum pugnat, iliique detrahit. Schisma­ tice est. quæ nata est, quamvis sine hæresi, inducere vel promovere schisma , h e. separationem Ecclesiæ a suo Capite. 227. R. II. Propositio suspecta a quibusdam sumitur quasi genus respectu subsequent!um censurarum hujus classis, diciturque ea, quæ videtur innuere aliquam hæresin vel errorem : quod si proxime fiat, dicatur proxima vel Ivcresi vel errori; si remote tantum, dicatur sapiens hæresin vel errorem : «r 198 DE FIDE THEOLOGICA. ab aliis seorsim et tanquam singularis censura accipitur; inter quos tamen aliqui eam extenuant, ac infra illam, «pire sapii hæresin, diminuunt, voluntque eam dici, de qua tantum fundamentum adest suspicandi hæresin vel errorem : aliqui vero extollunt et proximam post erroneam pononi, dicnnlque eam, quæ opponitur doctrinæ sacra» non certo quidem et com­ muni consensu, sed probabilissime et juxta plerosque in Scriptura aut traditione contentae. Proxima hæresi vel errori est, quam quidem non omnes, plures tamen et graves Doctores cum gravi fundamento dicunt esse haereticam vel erroneam; quia ipsum proximitatis vocabulum maximam indicat propinquitatem, quæ aliter explicui nequit. Sapiens hæresin vel errorem est, quæ six e propter verba aut materiam, sive propter locum, tempus aut personam, sive propter circumstantias alias praebet fundamen­ tum probabiliter judicandi, aliquam hæresin vel errorem esse in auctore, ex qua vel quo talis propositio procedat. •3? 228. R. 111. Propositio scandalosa universim dicitur quæ affert occasio­ nem ruinæ vel facilitatem cadendi in hæresin, errorem, vel alia fidei oppo­ sita : magisque specialiter dicitur, quæ in individuo et praxi damnat bonos fidelium mores piasque consuetudines a Prælatis Ecclesiæ permissas et communi fidei instructione introductas. Male sonans est, quæ duos habet sensus proprios, alterum Catholicum, alterum haereticum vel quacumque censura damnabilem, sed in sensu damnabili frequentius sumitur, et nihilo­ minus absque explicatione vel exceptione profertur. Piarum aurium offensira est, quæ repugnat communi fidelium existimationi, in quam cx pietate doctrinæ sacræ conformi inducti sunt. Simplicium mentium seduetiva esi, quæ sub specie et velo pietatis ac doctrinæ sanæ seducit simplices animosa fidei doctrina. Seditiosa est, quæ in Ecclesia vel populo Dei viam sternit ad negandam vel diminuendam obedient ia m, maxime Ecclesiæ, Pontifici, Conciliis ac Prælatis circa res fidei ab iis propositas credendas debitam. Temeraria est, quæ communi Patrum sensui opponitur, aut sine sufficienti fundamento simili Doctorum consensui repugnat in materia theologica seu in rebus, quæ ab humana ratiocinatione ct illatione ex principiis naturalibus el fidei facta dependent. Hanc positive temerariam dicunt, cum aliaprinilice temeraria dicatur, quæ quidem Patribus aut Ductoribus, eo quod hi rem nec in communi nec in particulari traclarint, non contradicit, temere tamen ac imprudenter sententiam pronuntiat : sed postremam pleriquc confundunt cum improbabili, quæ tamen nola, nisi aliquid ex aliis supra enarratis participet, inter censuras theologicas non refertur. ' DISPUTATIO IV. CAPUT I. DE NATURA ET OBJECTO SPEI. ARTICULUS I. QD/ENAM SIT NATUBA ET NOTIO SPEI TIIEOLOGICÆ? *29. Nola. Spes proprie talis, sed in genere, juxta Γ). Tiiomam 1. 2. q. 40. a.2. in 0. describitur esse motus appel il i vce virtutis, consequens apprehen­ sionem boni futuri, ardui, possibilis adipisci. Ex hoc Theologi pleriquc pro naturaspei cognoscenda varias in objecto conditiones, et in actu formalilates exigunt. Conditiones quidem sunt, ut objectum 1°. sil bonum aliquod; quia spes tanquam actus prosecutiyus nonnisi bonum pro objecto habere potest, cum malum fugæ, non vero prosecutionis objectum sit : 2°. absens, scu quod necdum habetur; cum stulte speretur, quod jam possidetur, nisi forte ejus praesentia possidentem lateat per errorem : 3°. arduum seu cum aliqua diffi­ cultate in oblinendo conjunctum ; sicut enim non timetur malum,quod nullo negotio declinare vel depellere licet; ita nec sperare quis dicitur res mini­ mas, aut facillimas, quas obtinere slatim, ut voluerit, in potestate habet : 1°. possibile obtentu, et probabiliter oblinendum : quia quod quis cognoscit a se vel nullatenus obtineri posse, vel certo non obtentum iri, id quidem desperare potest, sperare autem nisi imprudenter nequit; cum actus spei prudenter conceptus non possit ferri in impossibile, vel in aliquid,quod certo cognoscitur non esse oblinendum : Possibile aulem, ut inquit I). Tu. 2. 2. q. 17. a. 1., est nobis quid dupliciter: uno modo per nosmelipsos, alio modo per alios. His vero objecti conditionibus quadruplex etiam formali tas in actu spei corresponde!. El quidem ratione primi, amor seu complacentia in bono sperato requi­ ritur, quia, ul S. Tu. 2. 2. q. 17. a. 7. notat, spes ct omnis appetitus motus cx amore derivatur : ratione secundi, desiderium; tum quia ad eamdem virtutem aut facultatem pertinet amare bonum, el amatum desiderare : tum quia spes, ex communissima acceptione, motum voluntatis tendentis ad boni absentis consecutionem sonat : ratione tertii, erectio animi scu efficacia volilionis cl conatus voluntatis, non obstante difficultate prosequendi bonum et 2(H) modia ad illud consequendum adhibendi ; eum enim spes nec objecti arduitalem, utpote quæ rationem boni non habet, appetat, nec eam etiam fugiat, aut ejus causa ab objecti prosecutione desistat ; debet contra illam appetitum erigere, ut verba Trid. Sess. fi. e. fi. innuunt, et confirmare, ut illam con­ temnat ac superet : atque ratione hujus spes, ut S. Th. 1. 2. q. StJ.a. I. in 0. ratiocinatur, quatenus supra desiderium addit quemdam conatum et animi elevationem ad bonum arduum consequendum, in appetitu irascibili residet, quia animus difficultatibus quodammodo iratus , quibus quasi septum pro­ ponitur bonum, stimulatur et accenditur ad illas superandas : ratione quarti, fiducia seu alacritas animi conjunctarum certitudine aut quielesaltem et exclusione timoris inordinati, ne difficultates reipsa non superentur, et bonum desideratum non obtineatur ; quia absque fiducia eaque prudenter concepta spes in temeritatem vel audaciam degeneraret, vel certe languida foret, ac proreus excideret. E\ his porro tres posteriores actui spei essen­ tiales sunt, amor autem et quidem concupiscentiæ, seu quo amatur aliquid ul nobis bonum, vel prwsupponitur vel includitur in desiderio tanquam genus in specie. 2.30. Dico I. Actus spei theologicæ est desiderium efficax ct fiduciate boni ardui ut a Deo obtinendi. Prob. Quia per hanc sive definitionem she descriptionem spei natura et essentiales nolæ satis exponuntur; actus spei distinguitur ab omni alio; ratio theologica sufficienter indicatur: nam 1°. Desiderium obtinet hic Jocum generis proximi, quod cum dicat motum appetitus rationalis, spem a pas­ sione necessaria ac sensitiva distinguit; cum dicat actum prosecutivum, distinguit a timore; cum dicat extensionem appetitus ad objectum, et a simplici complacentia et a gaudio distinguit. 2°. Efficax boni ardui praedi­ catum proprium el differentiate prius continet, tum quia per hæc vocabula indicatur animi erectio : tum quia per ea spes distinguitur parlim a deside­ rio inefficaci, parlim a desiderio simplici seu prosecutione boni absolute futuri, aut futuri sine omni difficultate ad libitum desiderantis. .3°. Didu­ ciale exprimit alterum praedicatum proprium ac dillerentiale; quia cl per hoc postrema formalitas diserte exprimitur, et spes a desperatione non minus, quam a temeritate, audacia et praesumptione distinguitur. 4°. Dici­ tur: lioniula Deo obtinendi ; per quod ratio actus theologici designatur juxta sententiam D. Th. hicq. 17. a. 1. in 0. dicentis: In quantum ergo sj>eramus aliquid ut possibile nobis per divinum auxilium, spes nostra attingit ad ipsum Deum, cujus auxilio innititur. 2.31. Dico II. Habitus spei theologicæ est virtus per se infusa disponens ct elevans potentiam ad actus spei supcrnaturalcs. Prob. Spes habitualis virtus est; tum quia facit bonum habentem se, juxta illud Ps. .3.3. 9. Beatus vir, qui sperat in eo : tum quia facit opus bonum, utpote honestum, ct regulae inorum conforme, ul infra ostendetur. Est per se infusa, ad Horn. 15. 13. Deus autem s/>ei repleat ros omni gaudio et pace in credendo : ut abundetis in spe et virtute Spiritus sancti. Porro ejusmodi virtutem disponere ac elevare ad actus supernaturales. palet ex natura habitus et virtutis. et ex Trid. Sess. fi, Can. .3. h I DE SPE THEOLOGICA. I DE OBJECTO MATERIALI SPEI. 201 232. Observa. Fidem esse virtutem a spe distinctam, satis ostensum est num. 43. ct 58. contra llærelicos fidem in fiducia speciali reponentes. Ah hoc errore quantumvis alieni, Catholici quidam spem faciunt esse vel actum solius intellectus, vel saltem potent iæ hujus non minus, quam volunr talis, sed perperam. Nam licet cl hi studeant distinguere actum hunc intel­ lectus a lide, el nos concedamus praemitti judicia de memoratis nuper objecti conditionibus ; ex nullo tamen capite spes actus intellectus dici potest : non quidem ratione desiderii, utpote cujus modus tendendi, scilicet prosecutivus, el objectum formale, nempe bonitas, plane discrepat a modo ten­ dendi expressivo et molivo intellectionis seu veritate : nec ratione erectionis mimi, utpote quæ actus est appetitus irascibilis generose assurgentis contra irduilatem boni, el oppositus tam timori quam desperationi; qui actus duo postremi cum, omnibus fatenlibus, ad voluntatem pertineant, spem quoque illuc referri necesse est; nec denique ratione fiducia: aut firmitatis, tum quia prior spei formalitas non est intellectualis, sive vivax lanium persua­ sio aut fides de bono possibili, sed affectiva, ct alacris volitio boni illam intellectualem persuasionem præsupponens: tum quia firmitas spei ac certiludo non est formalis, seu affirmandi aut negandi, sed illativa, aut ut S. Th. hicq. 18. a. 4. inquit, participata et competens voluntatis actibus, quatenus his et ad bonum immobiliter ferimur et contra difficultates in eo conse­ quendas erigimur. i ARTICULUS 11. QUODNAM SIT MATERIALE OBJECTUM SPEI THEOLOGICÆ? 233. Nota. Objectum spei materiale principale esse Deum seu bealitndinemohjectivam, communis ac certa est sententia, quam Scriptura manifeste declarat, Genes. 15. dicente Deo : Ego merces tua magna nimis; el Matth. fi. adhorlante Christo : Quœritc primum regnum Dei; atque ad Til. 2. scri­ bente Apostolo : Exspectantes beatam spem et adventum glorice magni Dei. Eadem constat ex testimonio Patrum, et multiplici ratione, ex qua hæc una «officiat : Objectum spei noslræ primarium est, quod est praecipuum bonum nobis promissum, et ad quod opera nostra omnia ordinantur : tale autem sine omni controversia est Deus et nostra beatitudo; ergo. Controvert i tur nihilominus, an beatitudo formalis sit objectum primarium, an objectiva ronnotans duntaxat formalem, an complexum ex utraque? De objecto autem secundario quæritur : quænam ad illud bona pertineant? circa quam quaslioncm inter Catholicos quidem controversia nulla intercedit : quamvis nonnulla iisdem cum fanaticis illis, quos Quiet istas vocant, esse possit, qui nihil determinati a Deo desiderandum aut petendum docent; sed omnia voluntati divinæ sic permittenda, ul homo paratus sit vel accipere, si Deus concedat, vel privari, si deneget. 234. Dico I. Objectum materiale primarium ut quod spei theologicæ est non tantum beatitudo objectiva, sed et formalis, seu complexum ex utraque. Ptob.Per spem attingitur Deus, non solum ut potens nos beare, sed eliam ntaclu nos beans; quia idem objectum materiale attingimus peractum, •pio speramus Deum nos beaturum, ac peractum, quo credimus Deum 1 202 DE SPE THEOLOGICA. de facto boare Sanctos ; ergo per spem non solum attingitur Deus, sed etiam id, per quod constituitur nos beans, quæ est bealitudo formalis. Conf. Actus spei est procuralivus et causativus sui objecti ; quia ejuscausa omnia fiunt, sicut et ipse fit : sed non est causativus Dei secundum se, sed solum Dei ut possidendi ; ergo. 235. Dico II. Objectum materiale spei théologie® secundarium sunt boni supernaturalia omnia beatitudini subordinata ; imo el bona naturalia ac temporalia, quantum hæc ad consequendam beatitudinem conducunt. Ad eamdem virtutem spectat velle finem el media, primario qui­ dem finem, media autem secundario; ergo cum spes versetur circa beatitadinem tanquam finem, et hinc illa sit objectum primarium; etiam versabi­ tur circa bona supernaturalia, præsertim gratiam divinam ct remissionem peccatorum, quæ sunt media necessaria; et circa bona naturalia, si et quantum hæc sunt media conducentia ad beatitudinem; adeoque hæc omnia sunt objectum secundarium. Conf. Spes theologica attingit Deum ut objectum formale ac materiale : sed quando speratur bonum ut conducens ad beatitudinem, attingitur Deus ut objectum formale et materiale, quando autem sub hoc respectu non speratur bonum, neque Deus etiam sic attingitur ; quia quando amatur bonum ut medium ad beatitudinem, hoc ipso etiam amatur bcatiludo, quæ importat Deum ut nobis bonum; et e contrario quando bonum sic non amatur, neque etiam bealitudo aut Deus illo actu amatur; ergo. Dixi: Bona naturalia, quatenus ad beatitudinem conducunt; lum quia naturalia bona, secundum se spectata, æque possunt esse impedimenta salutis ac adjumenta; nec illius consequendæ evadunt media, nisi ad eam fuerint a Deo ordinata : tum quia non possunt esse objectum perlinens ad virtutem spei, nisi illi conveniat etiam objectum formale, quod partiale, saltem est bonitas Dei respectiva seu Deus ut possidendus. 23G. Dico III. Utrumque objectum etiam determinate sperandum est. Patet ex propp. Mich. de Molinos ab Ixxoc. XI. damnatis, 12. : Qui suum liberum, arbitrium Deo donavit, de nulla re debet curam habere, nec de inferno, nec de Paradiso, nec debet habere desiderium propria· perfectionis, nec virtutum, nec■ proprice sanctitatis, nec propria salutis, cujus spem expur­ gare debet. 14. Qui divina voluntati resignatus est, non convenit, ut a beo rem aliquam petat, quia petere est imperfectio, cum sit actus proprie volun­ tatis et electionis, et est velle, quod divina voluntas noslra conformetur, d non quod divina etc. Prob. Quæ sunt petenda et roganda a Deo, hæc itidem speranda sunt, tum quia spei est orare, ut ex ipsa orationis natura et S. Aug. Enchir. c. 7. constat : tum quia juxta eumdem ib. c. 114. quæ in Oratione Dominica con­ tinentur, ad spem pertinent. Sed utrumque objectum a Deo petendum et rogandum est ; nam ex una quidem parte Christus precandi formulam septeni petitionibus distinctam dedit et præccpit, illis Matth. 6. verbis : Sic vos ora­ bitis: Pater noster, qui es in cœlis etc. Unde S. Ctpr. L. de Or. Dom. n. 2. eam ita necessariam dicit, ut aliter orare quam docuit non ignorantia solum sit, sed et culpa; et Aug. ep. 89 (al. 157. n. 2.) scribit : Omnibus necessaria DE OBJECTO MATERIALI SPEI. 203 tU Oratio Dominica, quam etiam ipsis arietibus gregis, id est, Apostolis suis Dominus dedit : cx altera vero parte constat, tam primarium quarn secun­ darium spei objectum quoad bona naturalia non minus, quam supernatu­ ralia tlisl inde ac determinate postulari in divina illa precandi formula; ergo. Conf. Nullum est spei objectum particulare et distinctum, de quo non habeantur exempla sanctorum tum V. tum N. T.,qui illud a Deo vel postu­ laverint, vel postulare sint jussi aut moniti; item, Ecclesia in precibus suis publicis objecta spei tam universim quam singillatim ac determinate petit et orat ; ergo. 237. Obj. contra lujn. Vel sola bealitudo formalis debet dici objectum pri­ marium el immediatum spei, vel simpliciter non potest dici objectum ut quod; ergo. Prob. 1*. p. Ut aliquid sil objectum spei, debet esse futurum ac arduum; ul sit immediatum, nihil inter illud et actum spei mediare debet : sed hæc soli beatitudini formali conveniunt ; quia bcatiludo objectiva sive Deus non habet rationem futuri, inter eam autem et actum spei debet me­ diare bealitudo formalis, cum, hac mediante, spes respiciat beatitudinem objectivam tanquam terminum et ultimum finem; ergo. Conf. Objectum jaudu immediatum in patria ct desperationis in via est sola visio; timoris objectum non est ipse Deus, sed malum, quod Deus infligit; ergo etiam ob­ jectum spei immediatum non est Deus, sed ejus possessio ; quia vel actuum sibi succedentium idem est objectum, vel contrariorum eadem ratio. Prob. ?. p. Solus Deus secundum se est summum bonum et finis ultimus ; visio autem Dei est tantum conditio sine qua non, sicut cognitio rei amatæ in actu amoris; ergo solus Deus est objectum spei adæquatum, et bealitudo formalis saltem non potest esse objectum spei ul quod. R. .Y. /1. ad prob. la0. p. D. M. Debet esse futurum et arduum secundum seet entitatem A'. secundum sui assecutionem el possessionem C. Licet aurum nonsitdenovo producendum, sed jam existât, tamen speratur ut oblinen­ dum; item, ut objectum sil immediatum, inter illud cl actum spei, nihil debet mediare ut quod C. ut quo AT. Eliam oculus immediate dicitur videre, licet visio mediet ut quo. Ad Conf. Quoad lum. R. Ar. J. Nam objectum gaudii est Deus ut possessus, quia sicut non sola possessio, sed etiam Deus est bonum, sic ncc sola illa delectat; similiter etiam desperatio versatur circa Deum possidendum, quia est nolitio formalis vel virtualis Dei possidendi, quatenus boni ardui et im­ possibilis. Quoad 2u,n. T. /1. 1V. Cons. Disparitas est, quia Deus in se malus non est, adeoque objectum timoris aut tristitiæ esse nequit; ut tamen Deus, utpotebonum, spei objectum est: potest tamen Deus ul puniens apparere malos, licet reipsa malus non sit, atque hinc etiam esse objectum timoris et tristitiæ. Adprob. %iC.p. R. D. Solus Deus secundum se est summum bonum abso­ lutum et suum C. respcctivum et nostrum, et fit tale sine visione seu bcatitmline formali N. Visio est ipsa finis possessio, seu finis ultimus ut quo, qui respectu spei, quæ est actus quasi reflexus, se habet ul quod; atque ita etiam cognitio rei amatæ est objectum partiale amoris, si ipsa cognitio ct objectum per aliam cognitionem proponatur ut bonum cognitum amabile. m i f J 204 [ * wT? DE SPE THEOLOGICA. 238. Obj. cont. 2um. Vel nulla bona temporalia, vel omnia sunt objectum spei; ergo. Prob. P. p. Nihil est objectum spei, ex dictis in thesi, nisi quod vel est beatitudo nostra vel ad illam conducit: sed bona temporalia necsuul béatitude nostra, nec ad eam etiam conducunt ; ergo. Adhœc spes, utpote virtus theologica, debet habere pro objecto materiali immediato aliquid divi­ num seu Deum. Prob. 2*. p. Objecta quæcumque, licet non conducentia ad Deum, possunt esse materia lldei ; ergo et quæcumque bona temporalia objectum materiale spei. Nonne aclus, quo quis, v. g. sperat sanitatem, se­ cundum se sumptam et a Deo conferendam ad intercessionem alicujus Sancti, est spes theologica, pro objecto habens omnipotentiam divinam auxiliatricem; ergo bonum temporale quodeumque seu non conducens ad beatitudinem potest esse spei objectum. R. D. 2ie. p. min. Bona temporalia non conducunt directe, per se aut per modum meriti ad beatitudinem C. ne quidem indirecte, per accidens, aut per modum occasionis, vel materiæ etiam, in qua exerceatur virtus aut me­ ritum .V. Ex eo autem quod spes sit theologica, sequitur duntaxat, ejus objectum formale debere esse quid divinum, et materiale principale esse Deum; non vero quod nihil creatum possit obtinere locum materiæ imme­ diate. -Ul prob. 2**. p. R. -V. Cons. Dispar itas est, quia quodeumque deditur propter revelationem divinam, creditur propter motivum lldei proprium, adeoque est materia fidei; quando autem aliquid speratur sine relatione illius ad bonitatem Dei respectivam seu Deum possidendum, non amplius adest motivum specificatis um fidei theologicæ ; cum hoc partialiter situm sit in bonitate Dei respecti va. Atque hinc etiam colligi potest, cur non omnis fidei objectum primarium et secundarium, sicut pro spe, statuant, quamvis concedant reliqua omnia ad unum Deum referri etiam in materia fidei posse. Ad spem theologicam, quæ essentialiter est desiderium, et ut desiderium pro motivo bonitatem divinam respectivam habet, actus ille cx dictis non pertinet, sed ad dilectionem propriam et fiduciam in Deum, quarum prima specificat actum in ratione virtutis moralis, cui æque ac aliis convenit posse efficaciter desiderare et sperare hunc actum et objectum : altera autem quamvis referat actum ad Deum, spem theologicam non constituit, cum non­ nisi inadæquatum spei motivum et se solo ad illam insufficiens importet. 239. Obj. cont. 3um. Fides tria docet : primum, neminem salvandum, nisi sil praedestinatus : secundum, non omnes esse praedestinatos : tertium, nemi­ nem posse esse certum de sua praedestinatione sine speciali revelatione; ergo ut in hoc dubio voluntas humana sil divinæ conformis, non debet suam salutem absolute petere, sed conditionate duntaxat, si ita Deus decre­ verit, cœterum parata illa privari. Conf. Juxta Apost. ad Rom. 8. Quid oremus, sicut oportet, nescimus; ergo nihil determinate petendum aut spe­ randum est. R. A'. Cons. Incertitude enim praedestinationis non dehet extinguere aut suspendere noslræ salutis desiderium, cum Deus, quantum est ex parte sua, velit serio omnium salutem, regnum cadorum vim patiatur, et violenti illud rapiant; culpa non praedestinatorum accidat, qtiod salutem non consequan­ tur; quia nempe noluerunt illam adipisci, nec pro viribus et fervore debito 4b* . —______________________- ■ ■ ■ I — : DE OWECTO MATERIALI SPEI. 205 ad illam contenderunt. Quin excitari potius inde nostrum desiderium, disciIIKISW2. Pel. I. Magis satagite, ut per bona opera certam vestram vocatiohciii d electionem faciatis. et ad Hebr. 12. Contemplantes, nequis desit gra­ tia Dei. .Id Conf. R. I). .4. Quid oremus, nescimus semper ct quoad omnia N. nescimus aliquando el quoad singula C. Quæ enim supcrnaturalia sunt, petere semper possumus cl debemus determinate et absolute,temporalia vero semper quidem coiidilionalcel indeterminate, non vero priori modo petenda sunt, nisi Spiritus in ct pro nobis postulet gemitibus inenarrabilibus. Inst.Temporalia bona non possunt esse materia orationis; tum quia ora­ tio est mentis ascensus ad Deum, appetitus vero temporalium est descensus ad inferiora : tum quia Orationis Dominicæ petitio quarta, quam nos circa victum ct vestitum versari existimamus, ad panem spiritualem^ testibus Temull. L. de Orat. c. G., Cypr. L. de Orat. Dom. c. 18. et Aug. de serm. Doni, in monte, L. 2. c. 7. n. 27., spectat : tum quia, ubi Christus Matth. 6; nos jussit quaerere regnum Dei ct justitiam ejus, nec sollicitos esse de neces­ sariis ad vitam, juxtaS. Aug. loc. cit. n. 25. : Aon ait utique, queer ite primum regnum Dei, et deinde ista quærite; sed, hæc omnia, inquit, vobis apponen­ tur, scilicet etiam non quœrentibus : tum quia determinate saltem tempo­ ralia peti non possunt, sicut supcrnaturalia ; ergo. R. .V. Jss. Ad prob. lam. R. D. Appetitus temporalium propter vitam æternam ct tanquam mediorum quomodocumque ad illam conducentium est descensus ad inferiora A\ temporalium propter seipsa appetitorum, ita utin illis plane sistatur C. Adprob. 2am. R. J). Orationis Dominicæ petitio quarta, imo ct septiina, perlinet ad panem spiritualem ct bona superna, cum exclusione nostrae interpretationis de victu et vestitu, de malorum item temporalium diininutioue aut depulsione A'. sine tali exclusione C. lidem enim Patres sensum utriusque petitionis etiam temporalibus tribuunt, et pro sufficientia ad vitam praesentem liberalioneque a pœnalilatibus hujus vitæ orandum sta­ tuunt. Ad prob. 3am. R. D. S. Aug. monet temporalia non esse quærcuda, exclu­ dendo sollicitudinem, qua avertamur a regni divini prosecutione, et deside­ rium, quo ferimur in bona temporalia unice propter se ac tanquam in finem ultimum C. excludendo omnem temporalium petitionem, ut condu­ centium ad salutem .V. Vid. S. Aug. loco cit. c. 16. et 17. Jc/ prob. 4,in. R. Discrimen inter utraque, bona postulanda palet ex dictis: sipernaluraliacnim absolute petimus, quia non obsunt accepta, cl piætcrca certi sumus, quod Deus paratus sit ea dare, cum toto corde quaesiverimus : temporalia vero conditionale lanium postulamus, quia prodesse possunt ct obese. ■ : •: I J I H I j < il I V 210. Observa. Controversum est inter Auctores num ct aliena hcatiludo formalis possit esse objectum materiale spei thcologicæ? Communior est, ct probabilior videtur nohis sententia negativa, nisi aliena bcatitudo intendatur ul ad propriam sperantis bealiludinem conducens, quam cl amplectiturI et insinuai insinuat S. Aug. in Enchir. c. 8. præter alias S. Tn. p. 3. q. 7. a. 1. ad 2., cl inter lidem et spem distinctiones, hanc quoque asserens . Spes autem non- >j I t- / i»; f 20(> DE OBJECTO FORMALI SPEI. DE SPE THEOLOGICA. nisi bonarum rerum est, nec nisi futurarum, et ad eum perlinentium,qui carum spem gerere perhibetur. Halio est, quia spes theologica est actus con­ cupiscent iæ circa bonitatem divinam respectivam, ut ipsi concupiscenti bonam ; tali autem actu quis non concupisceret beatitudinem ut sibi, sed ut atteri bonam: adeoque desiderium ejusmodi ad amorem benevolenti® rd amicitiæ, non autem ad spem theologicam perlineret. Alque hinc quidem patet imprimis discrimen, cur eodem habitu charilatis amemus Deum, nos ipsos, et proximum propter Deum, utpote ubi semper pro objecto formali attingitur bonitas divina absoluta ; quin tamen eodem spei habitu propriam el alienam beatitudinem sperare possimus, ob diversum scilicet motivum. Deinde vero constat, nonnisi improprie desperari de aliena salute ; quiaejusmodi desperatio potius fiduciæ in Deum, quam spei theologicæ opponilur. Denique sequitur, desiderium salutis et erectionem animi ad fundendas preces non ex eoncupiscentiæ amore, sed ex benevolentia proficisci etiam in illo casu, quo Deus promitteret viatori sancto, intuitu ejus piceum, a sc alteri peccatori concedendam veniam et salutem. ARTICULUS III. QUODNAM SIT OBJECTUM FORMALE SPEI THEOLOG1C.E? 241. Nota I. Sunt qui simplex pro spe objectum formale statuunt, onluitalem objecti sperati ; sed arduitas sc habet ad spem, sicut obscuritas ad fidem : adeoque non est ratio motiva, sed modus duntaxat objecto iuhæreus ac proprius, potius sæpe retrahens a sperando. Alii bonitatem Dei re­ spect icam statuunt; sed quamvis hæc bonitas ratio esse possit, cur rem quis cupiat; non tamen spei actus ultimato resolvitur in illam bonitatem,, adeo­ que ratio formalis saltem adæquata non est. Nec felicius assignant alii miwricordiam el omnipotentiam divinam; objectum enim ut possibile, sub qua ratione sperata res omnipotentiam connotai, voluntatem non allicit, sed ut bonum. Cum itaque ex his singulis nullum satisfaciat, ac præterea actus spei, utpote vel formalitcr vel æquivalenter triplex, possit au debeat habere diversas rationes formales; cum communiori jam Theologorum pro sin­ gulis spei fonnalitatibus singula objecta formalia designatum imus. 242. Nola II. Juxta Theologos,absoluta et respectiva bonitas dcsumilura diversa consideratione perfectionis in ordine ad subjecta, unde etiam diver­ sus amor nascitur; atque hinc absoluta dicitur, qua aliquod ens in se bonum est, et in ordine ad se spectatur; ex quo amor rest i ma lion is, benevolentis ac amicitiæ profluit : respectiva vocatur, qua ens alteri bonum est, et in ordine ad alios spectatur; cx quo oritur amor eoncupiscentiæ, prosecutionis ac desiderii : quia vero res alteri secundum diversa potest osse bona, alque hinc appetibilis, in bonitate Dei respectiva diversæ relationes attendi debent, inter quas pro ratione objecti spei primarii etiam primaria est, quæ in ordine ad visionem ct amorem beatificum habetur; unde et nomine hujus boni­ tatis Dei respeclivæ venit ejus possessio scu Deus possidendus, non præcise ut aliquod bonum creatum, sed ut donum Dei. prout nos uniens cum Deo, adeoque ut aliquid moraliter divinum. Similiter virtus Dei auxiliatrix non I dicit lanium omnipotentiam Dei et misericordiam, sed et auxilia ac media a Heo profecta ct necessaria sive utilia ad consecutionem boni sperati. 213. Dico I. Objectum formale spei theologicæ, prout hæc dicit formalitalem desiderii, est bonitas Dei respectiva. Prob. Prout spes dicit formalitalem desiderii, non tantum est actus virtutis theologicæ ad voluntatem spectantis, sed el amor eoncupiscentiæ. Atqui dum ut virlus voluntatis pro objecto habet bonitatem, ut theologica bonitatem divinam seu Deum qua bonum, debet ut amor eoncupiscentiæ pro molivo respicere bonitatem Dei respectivam ; cum amor eoncupiscentiæ per hoc distinguatur ab amore æslimalionis, bcnevolcntiæ ac amiciliæ seu a charilale.quod ille feratur in bonum, prout amanti bonum est, non autem prout praecise bonum est in se el absolute; ergo. Conf. Idem est objectum formale gaudii, quod est desiderii : sed objectum formale gaudii est divina bonitas respectiva sive Deus ut nobis per sui pos­ sessionem bonus ; ergo idem etiam est objectum spei, prout formalitatem desiderii importat. 2U. Dico II. Objectum formale spei theologicæ, prout hæc dicit formalitalem erectionis animi, est virtus Dei auxiliatrix. Prob. Illud est objectum formale spei secundum hanc formalitalem, quod est ratio formalis et immediata, cur voluntas audeat contra difficultates conari, ct earum sibi victoriam promittere; quia erectio ejusmodi est conatus quidam voluntatis ad superandas difficultates, cum exclusione desperationis ne illæ superentur : sed hæc ratio est villus Dei auxiliatrix; tum quia hæc praestat ratione omnipotentia?, ut victoria difficultatum sit absolute possi­ bilis, ratione misericordice autem, ut illa etiam sit nobis proxime possibilis: lum quia interrogatus : cur quis speret beatitudinem obtentu quantumvis difficilem, scu contra difficultates animum erigat? respondet, quia Deus potens valet auxilium ferre, ct misericors vult ferre, scu paratus est ad ferendum auxilium ; sicut æger ad quaestionem, cur sanitatem vehementer affiiclam reparandam nihilominus speret? reponit : quia præsto esi medicus peritusct ad medicinam salubrem dandam paratus; ergo. Conf. Scriptura sæpe proponit jam virtutem Dei auxiliatriccm, jam sin­ gulas hujus virtutis partes, misericordiam nempe ct omnipotentiam lum ad contestandam tum ad excitandam spei erectionem, ut patet ex Ps. 17. 3. Deus meus adjutor meus, et sperabo in eum. Genes. 15. 1. Noli timere: Ego protector tuus, et merces tua magna nimis Ps. 12. 6. Ego autem in misericordia tua speravi; Quæ verba David Ps. 51. 10. repetit. Isa. 26. 4. Sperastis in Domino Deo forti. 2. Reg. 22. 3. Deus fortis meus, sperabo in tum., etc. 245. Dico III. Objectum formale spei theologicæ, prout hæc dicit fidu­ ciam, est fidelitas Dei in promissis, vel omnipotentia ac misericordia Dei per promissionem obligata. Prob. Motivum spei secundum hanc formalitatem est illud, quod datur pro ratione formali et immediata, cur confidamus bona sperata nos esse obtenturos : sed hæc ratio est Dei promittentis fidelitas; quia, supposito 208 1>E SPE THEOLOGICA. quod Deus heatitudiuem et media ad illam nobis promiserit, silquc omni­ potens, et promissa servare valeat; ex eo præcise ac formaliler habetur fiducia bedliliidinis consequendæ, quod Deus promissa sua praestare velit, ner voluntatem mutet; quia ex hoc capite certo inferimus objectum fntilrimi; ergo. Conf. Spes, ratione fiduciæ, dicit firmitatem ctcertitudinem, indique ad Hebr. (>. vocatur anchora tuta et /irina; Tridentinum vero docet, omnes debere in auxilio Dei spem firmissimam ponere : sed hujus firmitatis moti­ vum in Scriptura assignatur fidelitas divina in promissis, ibid. 10. 23. Teneamus spei nostræ confessionem indeclinabilem ; fidelis enim est, i/tn repromisit. Et ad Tit. In spem vitœ æternæ, quam promisit, qui non menti­ tur, Deus; ergo. 246. Obj. cont. lum. Nullus actus resolvi potest in bonitatem rei sperata tanquam in molivum, cui innitatur ; ergo bonitas Dei respcctiva nequit esse objectum formale spei theologicae. Prob. Ant. 1°. Licet interroganti, cur aliquam reni amem vel desiderem vel de ea læler? recte respondeam, quia bona est ; tamen quærenti, cur sperem ? ita reponere non possum : qui enim postremum quærit. sciscitatur, qua re motus aut fretus in illius rei asse­ quendae spem veniam? Sicut qui quærit, cur credam? interrogat, qua re motus aut fretus præbeam assensum ? 2°. Licet bonitas rei sperata non sit indifferens, ut quis eam amet aut oderit, desideret aut fugiat, de illa gau­ deat aut tristetur; tamen secundum se est indifferens, sive ut cani speremus, sive ut dc ea obtinenda desperemus, ut experientia circa eamdem bcatitudinem respectu diversorum hominum probat ; ergo actus sperandi iu bonitatem tanquam molivum resolvi nequit. 3°. Molivum desperationis non est bonitas vel malitia rei, de qua desperatur, sed vel infirmitas virium vel defectus alieni auxilii ; ergo a contrario bonitas rei speratæ non est molivum formale spei, sed vel propria sperantis industria vel alicnæ potestatis auxi­ lium. R. A’. .·!. vel D. Nullus actus sperandi, sumptus secundum formalitalcm desiderii, resolvi potest in bonitatem etc. A*. sumptus secundum fonnalilalem erectionis animi aut fiduciæ T. Hinc Ad prob. l*ra. I). Ita non possum respondere quærenti, cur sperem, si actum sperandi considero, prout prosecutive tendit in objectum Ar. Si eumdem præcise sumo, prout tali modo tendit C. Quæslio illa, cur sperem, habet duplicem sensum : primum, cur velit assequi tale bonum? cui respondetur per specialem rationem motivam, sub qua illud vult, nempe bonitatem; secundum, cur tali modo tendat in objectum, id est, cur erigatur animo concipiatque fiduciam illud assequendi, quamvis arduum ac difficile? huic respondetur per motiva erectioni et iiduciæ propria. Atque hoc specialim etiam elucet in spe theologica ; nam si quæratur, cur tendamus ad Dei visionem, eamdem appetendo? apte respondetur : quia est summum bonum nostrum : si vero cur tali modo tendamus, per erectionem nempe animi ct fiduciam illius assequendæ? ratio recte datur, quia Deus paratus omnino est auxilium nobis dare, quantum sufficit, ut eam assequamur. Ad prob. 2JU1. A'. Cons. Sequitur enim duniaxat, voluntatem posse diver­ simode se habere circa idem objectum formale diversimode apprehensum ; de oijJecto formali Sl’EI. 200 neiiqw circa illud audendo ct animum erigendo, atque prosecutive tendendo, si apprehendatur ut possibile ac probabiliter futurum; vel c contrario abji­ ciendo animam ac diffidendo ct tendendo awrsalive, si apprehendatur ut impossibile aut nimis difficile. Aiiprob. 3“". D. J. Motivum desperationis, h. e. abjectionis animi ac diflidenfiæ non est bonitas vel malitia objecti C. motivurn desperationis, h. e. aversionis aut omissæ tendentiæ in objectum, non est bonitas Subd. secundum se sumpta ('. apprehensa ut impossibilis aut non obtinenda Ύ. lusi. i. Amor concupiscentiæ non perlinet ad constitutiva spei sed ad eamprasupponilur, sicut ad timorem praesupponitur amor rei, quam quis amittere timet; ergo bonitas respcctiva nullo modo potest esse objectum formale spei. H. D. .1. Amor concupiscenti® sumplus pro simplici complacentia aut affectu amoris cujuscumquc vel desiderii inefficacis non pertinet ad consti­ tutiva spei C. amor concupiscenti® proscculivus boni ardui ac futuri ct desiderio efficaci expressus .Y. Amor primo modo acceptus timorem æque ac spem praecedere debet aut potest; secundo modo acceptus ad spei essen­ tiam cx supra dictis pertinet. Inst. 2. Si bonitas respcctiva esset motivum actus spei, et hic esset simul actus concupiscenti® ; ergo spes non amitteretur solo peccato desperationis, sicut fides solo infidelitatis peccato juxta Tnm. Sess. 6. c. 15. deperditur; sd diam quocumque alio peccato mortali commisso cum advertentia, quod illud bono nostro supernalurali adversetur; cujusmodi tamen sunt omnia fere peccata mortalia Christianorum, quibus peccantibus id notissimum est ac fere semper occurrit memori® : hoc enim peccatum directe opponitur amori et desiderio boni supernaturalis non minus ac charitali ct amicitiæ erga Deum. Sequela est falsa ; ergo. R. .V. seq. quoad 2am. p. Quamvis enim, juxta plures, probabilius dicatur, spem amitti non tantum per peccatum desperationis, sed etiam per quotlcumque aliud peccatum mortale affectibus virtutis spei incompatibilité!· repugnans, illosque prorsus excludens a subjecto; cujusmodi statuitur voluntas deliberata nunquam sperandi, contemptus aut neglectus absolutus proprii boni supernaturalis, et peccatum mortale admissum cum adver­ tentia, quod tali bono graviter adversetur, aut nos illo privet, praesertim irrevocabiliter : falsum tamen imprimis est etiam in pTerisquc Christianis peccantibus vigere illam notitiam et adesse advertentium. Deinde vero discrimen oppositionis in peccato mortali cum charitale ac spe, ex alibi diclisest manifestum ; quandoquidem peccatum mortale est formalis offensa Dei. ejusque contemptum formaliler includit, qui sane cum Dei amicitia stare nequit ; cum e contrario, quamvis causaliter inducat privationem boni nostri supernaturalis, tamen hæc a peccantibus sæpe ignoretur, aut saltem non attingatur. 247. Obj. coni. 2",D. Virtus Dei. auxilialrix pertinet ad causam efficien­ tem objecti sperati, h. e. beat i lud in is; imo actus spei supernaturalis ; ergo non est motivnm seu causa objectiva; praesertim, cum alias daretur mutua naturae prioritas, quia auxilium divinum, quod speratur, causatur a spe, et tamen si illud motivum spei foret, spes ab eo auxilio causaietur. Conf. Ç ” w J H MI •S» Mm. 210 DE O1UECTO FQRMAU SPEI. DE SPE IDEOLOGIC A. .■I ■ ■ —■ 211 Eadem virtus, quacumque ratione spectetur, nequii esse motivurnspei, diam secundum formalilatem erectionis : si enim spectetur ut bona absolute, csl objectum charitatis; si ul bona respective, est objectum spei surnptæsecun­ dum rationem desiderii : si ut utilis ad obtinendam bealitudinem, non habet rationem objecti formalis, sed medii propter aliud amati; ergo. R. .Y. Cons. Patet enim contrarium in medico, qui motivurn speranda sanitatis unaque causa eam efficiens sæpius habetur. Ad id quod additur R. •V. Jss. .id rationem D. Idem numero, quod speratur, causatur a spe .V. aliud numero C. Auxilium divinum concurrens ad productionem actus spei est distinctum ab auxilio altero , quod in præmium spei conceditur: atque hoc licet possit esse causa finalis spei eliciendæ; tamen quia causa finalis, nec ut existons, nec ut futura causal, physice profecto et in eodem ordine prior non est suo effectu. .Id Conf. R. .Y. Cons. Virtus auxiliatrix, prout est objectum spei, specta­ tur præcise sub ratione efticaciæ sibi propriæ, qua rem speratam reddit pos­ sibilem et, non obstante quacumque ejus arduitate. probabiliter futuram, eo quod sub hac ratione voluntatem erigat, lirmetquein boni prosecutione. Cum hac responsione congruit aliorum enuntiatio, qui volunt spem versari circa virtutem Dei auxilialricem ut dignam, cui confidalur ; sicut fides ver­ satur circa veritatem primam, ut dignam, cui credatur, charitas circa bo­ nitatem Dei ut dignam, quæ ametur propter se. Inst. Si assertio nostra teneret, sequeretur e contrario, timorem yeheniiœ debere pro motivo suo habere Deum comminantem, adeoque etiam esse vir­ tutem theologicam: sicut enim interroganti: cur speras? respondemus: quia Deus paratus est per sua auxilia subvenire; sic etiam sciscitanti: cur times gehennam? respondendum foret: quia Deus illam comminatur;atque hinc Deus comminans non minus esset objectum formale timoris, ac Deus auxilians objectum spei dicitur. R. Quamvis timor Dei ut vindicis possit perlinere ad virtutem theologicam spei, sicut limor oflcnsæ Dei, ex motivo Dei summe dilecti conceptus,habetur pro actu secundario charitatis; propterea quod eadem virtus primario prosequitur proprium bonum, et secundario aversatur ac fugit malum suo bono directe oppositum : nihilominus .Y. seq. et prob. Imprimis enim falsum est, quod Deus comminans necessario statuendus sil pro motivo timoris gchennte; deindedisparitatem produnt prædicata divina; cum omnipotentia el bonitas Dei sit per se et ante nostra merita ad auxilia et vitam æternam dandam disposita, justitia vero vindicaliva et comminatoria non sil prona ad infligendam pœnam ante demerita, prætereaque hanc non intendat, uti bo­ nitas vitam æternam. Inde autem sequitur, quod interrogatus despe, debeat pro motivo primario reddere virtutem divinam auxilialricem ; timens autem pro eodem assignare malum pœnæ probabiliter imminens, et pro motivo solum secundario ac ex suppositione consequente comminationem divinam. a mediis etiam sibi cognitis: præscrlim cum alias etiam merita nostra fuient molivum spei theologicæ, si, quod ad rem active futuram per modum causæ vel conditionis spectat, necessario tanquam objectum formale consti­ tuendum esset. Sed beatitudo est formaliler futura persfiipsam ac præscindeiidoa fidelitate Dei in promissis vel omnipotentia Dei per promissionem obligata ; ergo. 11. J). M. Ad secure desiderandum acln spei quocumque aliquod objectum suflicilelc. C. ad secure desiderandum actu spei theologicæ Y. I I spes, etiam secundum rationem liduciæ, habeat veram notionem virtutis theological, non sufficit habere pro motivo futuritionem formalem bcalitudinis præsertim formalis, sed requiritur futurilio causalis, quæ, quoad possibile, ab omnipotentia, quoad certitudinem,a fidelitate Dei in promissis habetur. Hinc Id prob. 1ΛΙ“. palet disparitas. Ad 2am. prob. R* Communior sententia pro formali liduciæ motivo secundario statuit omnia illa media, quæ ad obtinendam beatitudinem sunt ordinata ; qualia sunt merita Christi Salva­ toris, accurata observantia mandatorum, pius ac frequens usus sacramen­ torum, exercitium virtutum, muluæ justorum in terris degentium preces, intercessio Sanctorum in coelis, pro quibus tam auctoritas quam ratio pugnat. Insl. Seclusa omni promissione, sufficiens molivum liduciæ habetur per ipsam potentiam, misericordiam, liberalilalem, justitiam remuneratoriam aliasque ejusmodi perfectiones divinas; prout hoc ipsum etiam patet a pari­ tate in humanis; ergo. Conf. Plura, nempe auxilium efficax, finalem gra­ tiam etc. el petimus el speramus a Deo, quæ tamen non sunt promissa ab eodem, atque hinc pro motivo fidelitatem divinam conuolare nequeunt; ergo. R. D. M. Seclusa promissione divina sufficiens molivum fiduciæadeo iirmæ, quam spes theologica importat, haberi potest A’. liduciæ qualiscunique C. Experientia, ad quam in humanis provocatur, potius ostendit contra­ rium, cum mcndiclis longe confidentius eleemosynam sibi promissam a divite ac liberali speret, quam ab allero æquali, qui nihil promisit : atque hinc etiam, quia iilæ perfectiones divinæ dicunt in Deo inclinationem ad concedenda sperata, non vero necessitatem, qua omne desideratum debeat dare ac obligetur; spes, quæ in Deo habita non confundit, fidelitati etiam inniti debet; id, quod ulterius declarant tot in Scripturis consignai® pro­ missiones divinæ , quæ sane forent superfiuæ, si tanta sine illis fiducia elici posset. Ad Conf. R. D. .1. Plura petimus et speramus, quæ a Deo non sunt pro­ missa promissione saltem generali, qua ille promisit adesse in nomine Christi petentibus, rogantibus, pulsantibus ct invocantibus so .Y. Promissione sem­ per particulari, specialiter ad tale objectum terminata C. inde vero actum spei linum præ altero ct confidcnliorem ct contra difficultates audcnliorem facile concedimus. 218. Obj. cpnlr. 3um. Ad secure desiderandum seu sperandum cum fiducia aliquod objectum suflicit illud esse futurum, præscindendo ab hoc vel illo medio, quo est active futurum; ut patet iu eo qui, cum mediis vel determi­ nate non cognitis, vel etiam perspectis, prudenter judicat vel scit se di­ gnitatem obtenturum, secure desiderare dignitatem potest,, quin moveatur 2I’J. Observa 1. Ex dictis palet, quodnam sil objectum adatquatum spei formale constituendum, Deus nempe ul remunerator seu ul nobis bonus, ut auxiliator, clui promissor fidelis : sicut enim pro fideimotivo auctoritatem Deiel revelationem simul statuimus, sic præter fidelitatem etiam promissio'· •► DE SPE THEOLOGICA. nem divinam hic in complementum motivi fiduciæ adjungendam censemus. Nec refragatur nobis D. Turnus auctoritas hicq. 17. a. 4.in 0. S/im respi­ cit , scilicet bonum quod obtinere intendit, et auxilium per quod illud bonum obtinetur; bonum autem quod aliquis sperat obtinendum, habet rat ionem caune finalis, auxilium autem, per quod aliquis sperat illud bonum oblinere, habet rationem causa efficientis : cum hic quæstionem nostram et sub his terminis non tractat, uniceque probat quod bonum speratum habeat rationem cause finalis, respectu virtutis spei ut prosequentis et enitentis illud assequi, auxi­ lium vero divinum rationem causa? efficientis, respectu assecutionis ejusdem boni ; quin neget auxilium esse id, ex cujus consideratione assurgat voluntas in spem, et fiduciam habeat : in Quæstionihus enim disputatis q. un. de spe. a. 1. in Conclus, aperte pro nobis definit scribens : Sicut formale objectum fulci est veritas prima,per quam sicut per quoddam medium assent it (intellectus) his, quæ creduntur... ita etiam formale objectum spei est auxilium divinæ pielatisct potestatis, propter quod tendit motus spei in bona sperata, quæ sunt objectum materiale spei. Atque his similia ibid, ad 4. et a. 4. repetit : quid? quod foco supra objecto a. 1. statuit, spem nostram attingere ad ipsum Deum, cujus auxilio, nempe ut objecto formali, inuitur. Ibi vero non adeo diserte divi­ nam in promissis fidelitatem adjungit, vel de spe minus adæquate nec se­ cundum perfectionem ccrtæ fiduciæ sumpta loquitur, vel potentiam Dei auxiliatricem promissione obligatam intelligit; quo postremo sensu etiam accipi debet illud Ps. 20. Hex sperat in Domino et in misericordia Allissimi non commovebitur : spem enim formaliter immobilem non facit misericor­ dia Dei secundum se ct inclinationem duntaxat ad bona concedenda expri­ mens, sed promissionis obligatione et fidelitatis vinculo determinata. •·· · Μ 4* m I 250. Observa 11. Spem esse virtutem a charitate distinctam, satis probat duplex distinctionis signum, scparabilitas scilicet et relationis oppositio. Liquet id præterea ex objecto formali utriusqoe, cum spes secundum for* malitatem amoris ac desiderii pro motivo respiciat bonitatem Dei respectiravi, charilas autem absolutam. Veritati huic ab omnibus alias recepte duplex Anctorum quorumdam genus repugnat. Alii enim amorem Dei ul nobis boni, vitii et male mutati ordinis insimulant, adeoque vel spem virtu­ tem negant, vel cum charitate confundendam jubent; sed contra hos agetur, ubi dc spei honestate. Alii e contrario contendunt, nihil posse a nobis amari, nisi illud sit nobis bonum; cum non sufficiat rem amandam esse simpliciter et absolute bonam, sed requiratur ut amanti sit bona el conveniens; adeo-, que charitatem a spe distinctam esse fictitiam : verum ct hoc, ubi de cbaritale loquemur, facile diluetur, et objectio allata sophismate laborat : si enim per voces illas, nobis bonum et conveniens, intelligatur quod res amata debeat pollere virtute amantem perficiendi , aut amans debeat esse ordinatus ad rem illam, vera omnino est propositio : si autem sensussil, rem illam, ut ametur, semper referri oportere ad ipsum amantem tanquam ad finem, propositionis falsitas tum ex obx iis exemplis turn ex infra dicendis perspicua est. r>F. CCRTITUDINF. SPEI. CAPUT 11. DE PROPRIETATIBUS ET AFFECTIONIBUS SPEI. ARTICULUS I. AN ACTUS SPEI TUEOLOG1C.E SIT SUMME CERTUS? 251. Nota. Inter spei proprietates est certitudo : honestas et necessitas ejusdem allectiones dicuntur. Certitudo alia est infallibilitatis seu indefectibililalis a vero , altera firmitatis seu indubitabililatis. Prior formaliter nequit haberi in actu spei et ratione sui, sed denominative tantum el par­ ticipative ab actu intellectus, a quo dirigitur, ut docet I). Thomas hicq. 18. a. 4. Certitudo invenitur in aliquo dupliciter, scilicet essentialiter et parti­ cipative : essentialiter quidem invenitur in vi cognoscitiva; participative autem in omni eo, quod a vi cognoscitiva movetur infallibiliter ad finem suum. Atque hæc spei certitudo participata vocari etiam potest infrustrabilitas. Posterior, quantum præcise dicit firmi talem el adhaesionem actus ad suum objectum, non actibus duntaxat intellectus sed et voluntatis convenit, cum hoc uno discrimine, quod firmitas intellectus excludat dubium el fluctua­ tionem intellectus, voluntatis autem firmitas timorem ac voluntatis fluctua­ tionem. Præterea, cum spei certitudo ex actu intellectus praevio dependeat, adverti debet circa objectum materiale spei duplicem Dei promissionem haberi, alteram absolutam de auxiliis supernaturalibus saltem sufficientibus, alleram conditionatam de bealiludine adultis conferenda, si nempe hi serio et efficaci 1er auxiliis ejusmodi cooperentur; atque hinc illam promissionem essentialiter esse infrustrabilem, hanc vero stepius frustrari , non quidem ex defectu infallibilitatis et virtutis divinæ, sed ex hominis defectu, nec positae àb eo conditionis. Porro secundum hæc Catholici omnes distinguunt turn inter objectum spei turn inter ejus certitudinem, quantum respicit vel Deum vel nos ; cum e contra Novatores, qui existimant fidem esse certam animi fiduciam, qua unusquisque indubitanter sibi applicat promissiones fiilüræ bealitudinis generatim factas, statuant unicuique firmiter esse spe­ randum, seu in erronea eorum phrasi, credendum, se esse ex numero piædeslinatorum ac certo salvandum. Contra quos 2o2. Dico 1. Actus spei lheologicæ, quantum ex parte Dei, est summe cer­ tus seu infrnslrabilis, ct summe firmus seu excludens omnem timorem. Prob. P. p. Ad Rom. 5. 5. Spes non confundit; Ps. 21. 3. Qui sustinent te, non confundentur ; et Eccli. 2. 11. Scitote, quia nullus speravit in Domino, et confusus est; 2. ad Tim. 1. 12. Scio cui credidi, et certus sum, quia /totens est depositum meum servare. Unde sic arguere licet : si spes ex parte Dei non foret summe certa, suo quandoque frustraretur effectu, aut frustrari certe I ■ DE SPE THEOLOGICA. posset ; si nempe Deus creaturis suis deesset ; adeoque spes confunderet, et confunderentur ii, qui sperant in Domino, nec Apostolus certus esse potuis­ set : sed enim hoc repugnat cit. textibus; ergo. Conf. Actus voluntatis est denominative ac participative certissimus, (pii dirigatur ab actu intellectus summo certo ac infallibili ; sed actus spei theo­ logico?, in ordine ad Deum spectatus, dirigitur ab ejusmodi actu intellectus, scilicet a fide divina, qua sperans credit Deum absolute quidem collalumm auxilia sufficientia, et conditionate beatitudinem ; tum quia spes supernaturalis ab eadem fide connaturaliter dependet, secundum illud ad Hebr. 11.1. Est autem fides sperandarum substantia rerum : tum quia hoc ipso, quod Deus aliquid promisit, potest homo ac tenetur credere rem promissam esse futuram, vel absolute vel conditionate, prout sensus est promissionis; ergo. Prob. 2\ p. Ad Hebr. 6. 18. Per duas res immobiles, quibus impossibile est mentiri Deum, fortissimum solatium habemus, qui confugimus ad tenen­ dam propositam spem, quam sicut anchoram habemus animæ tutam ac fir­ mam. Ps. 124. 1. Qui confidunt in Domino, sicut mons Sion : non commove­ bitur in œlernum etc. Unde Trid. Sess. 6. c. 13. inquit : In divino auxilio firmissimam spem collocare ct reponere omnes debent. Firmitas autem ejus­ modi deliberatum saltem timorem non compatitur; ergo. Conf. Ille actus est affective el appretiative super omnia firmus, qui habet motivum formale super omnia infallibile; desumit enim firmitatem a molivo, cui innititur : sed actus spei theologicæ habet tale motivum for­ male; ergo. Adde paritatem cum fide, de quaS. Thomas hic q. 17. a 6. inO. Spes autem et fides faciunt hominem inhœrere Deo, sicut cuidam principio, ex quo aliqua nobis proveniunt. De Deo autem provenit nobis el cognitio veritatis et adeptio perfecta bonitatis. Fides ergo facit hominem Deo adhe­ rere, in quantum est nobis principium cognoscendi veritatem : credimus enim ea vera esse quœ nobis a Deo dicuntur. Spes autem facit Deo adlicerere, prout est nobis principium perfecta· bonitatis, in quantum scilicet per spem divino auxilio innitimur ad beatitudinem obtinendam. 2S3. Dico II. Actus spei theologicæ, quantum ex parte nostra, et prout involvit absolutam exspectationem beatitudinis, seclusa speciali revelatione divina, nec est summe certus vel participative infrustrabilis, nec sumine firmus vel excludens timorem. Prob. F. p. Eccles. 9. 1. Nescit homo, utrum amore an odio dignus sit : std omnia in futurum servantur incerta. J.ad Cor. 10. 12. Qui se existimat stare, videat, ne cadat. Ergo cum absolutus nostræ salutis eventus dependeat ex fidei et gratiæ perseverantia, aliisque nostris meritis per modum co/iditionis ad coronam gloriæ requisitis; sicut dc his certi et infallibiles non sumus, sic nec spes noslra est infrustrabilis. Unde Tnm. Sess. 6. c. 12. Nemo, inquit, quamdiu in hac mortalitate vivitur, de arcano divinæ prœdest inationis mysterio usque adeo prœsumere debet, ul certo statuat, se omnino esse in nu­ mero prœdestinalurum........Nam, nisi ex speciali revelatione, sciri non potest, quos Deus sibi elegerit. ElCan. 16. sic statuit : Si quis magnum illud usque in finem perseverantia; donum se certo habiturum, absoluta ct infallibili certi­ tudine dixerit, nisi hoc cx speciali revelatione didicerit, anathema sil. DE CERTITL’DIXE SPEI. ■■ 215 Conf. Promissio divina dc danda nobis beatitudine, seclusa speciali reve­ latione, est solum conditionala, et quidem sub conditione fallibiii ; quia facta dunlaxat csl a Deo sub conditione præsertim perseverantiæ finalis, ut ex innumeris Scripturio testimoniis liquet : hæc autem non est certo, sed solum probabiliter futura ; ergo spes, prout includit exspectationem beatitudinis absolute, fnluræ, nequit esse summe certa el infrustrabilis; tum quia spes, secundum præsens objectum, dirigitur dunlaxat per judicium probabile de absoluta fuluritione beatitudinis, a quo denominari nequit certa : lum quia, licet præsupponatur actus fidei de fuluritione conditionata beatitu­ dinis, conditio tamen est incerta et frustrabilis. Prob. 2a. p. Spes theologica obtinendae beatitudinis non solum potest, sed et debet, seclusa speciali revelatione, simul componi cum timore superna­ tural! de ea non obtinenda, juxta illud ad Philipp. 2. 12. Cum metu et tremore vestram salutem operamini ; ad Rom. 11. 20. Tu autem fide stas : noli altum sapere, sed time; ad Cor. 4. 4. Nihil mihi conscius sum; sed non in hoc justificatus sum : qui autem judical me, Dominus est. Unde Tam. Sess. G. cap. 9. inquit : Sicut nemo pius de Dei misericordia, de Chrisli merito, deque sacramentorum virtute et efficacia dubitare debet : sic quilibet, dum seipsum suainque propriam infirmitatem et indispositionem respicit, de sua gratia formidare et timere potest. Cap. 13. Formidare enim debent, scientes quod in spem gloriœ, ct nondum in gloriam renati sunt, de pugna quœ superest cum carne, cum mundo, cum diabolo. Cap. 16. Quia in multis offendimus omnes ; unusquisque sicut misericordiam et bonitatem, ita severitatem et judicium ante oculos habere debet, neque seipsum aliquis, etiamsi nihil sibi conscius fuerit, judicare, quoniam omnis hominum vita non humano judicio exami­ nanda et judicanda est, sed Dei etc. Ergo hoc ipso spes ista, quantum ex parte nostri, et prout involvit exspectationem absolutam beatitudinis, nequit esse summe firma, speciali revelatione absente. Conf. Objectum formale secundarium spei sunt propria auxiliis divinis cooperatio, et alia supra recensita, quibus innixa non excludit timorem ; lum quia hæc media non inferunt infallibiliter salutem, quia perseverantia* donum, licet impetrari orando queat, juxta D. Tu. 1. 2. q. 114. a. 9. et com­ munem Theologorum sententiam,sub meritum nec proprium et condignum, nec infallibile cadit : tum quia viator adultus, seclusa revelatione speciali, nequit esse infallibiliter certus quod aut hæc media, cum effectu gratiæ sanctificantis in præsenti et gloriæ in futuro, adhibuerit, aut ob potentiam resistendi gratiis divinis cl voluntatis defeclibilitatem in posterum sit adhi­ biturus; ergo. Adde quod, si spes ex parte nostri foret absolute certa, posset ac proin teneretur quilibet certo credere, se esse ex prædcsl i natorum nu­ mero; sed consequens est contra ipsa Novatorum placita, quibus persuasum omnino est nec omnes etiam ex ipsis esse electos; ergo. 254. Obj. cont. lura. Spes, quantum etiam respicit Deum, pro motivo formali debet habere Deum auxiliatorem in ordine ad beatitudinem reipsa oblinendam : sed spes nixa tali molivo nequii esse summe certa el infru­ strabilis; cum cerium non sit an Deus sit daturus perseverantiae donum, el hinc nos adjuturus in ordine ad beatitudinem reipsa obtinendam ; ergo. Conf. Qui sperat beatitudinem, debet habere fiduciam de ipsa beatitudine 4 ·; ■Μ 216 Μ DE CERTITUDINE RPEI. DE SPE THEOLOGICA. absolute obtinenda : sed qui spe sua respicit Deum, sperat læatiltidineni; nec tamen potest habere fiduciam illam cum summa certitudine; ergo. 11. D. m. Spes talis nequit esse summe certa, quantum respicit Deum ab­ solute daturum auxilia sufficientia, et etiam beatitudinem ex hypolhesl positarum per hominem conditionum .V. quantum respicit nos et nostram cum auxiliis cooperationem, aut absolutam beatitudinis collationem C. .Ul Conf. R. D. M. Qui absolute atque sine omni conditione sperat beatitudinem, debet habere fiduciam etc. C. qui conditionate tantum ac sub •H hypothesi suœ simul cooperationis factæ vel faciendae sperat beatitudinem A”. vel subd. debet habere fiduciam ex omni parte summe certam A’, secun­ dum quid, nempe secundum primarium suum motivum, certam C. Qui Deum spe sua respicit, conditionate tantum non autem absolute oblinendam beatiludioeni respicit : et fiduciam habet probabilem duntaxat secundum molivum secundarium, quod est propria cooperatio ; certam tamen secundum primarium, seu Dei auxilium et promissionem. lust. Ad hoc ut spes sil summe firma allecti ve, debet excludere omnem timorem deliberatum de opposito, seu de non obtinenda bealiludine; quia in tantum datur firmitas affectiva voluntatis, in quantum excluditur formido de opposito; oppositum autem spei est non consecutio beatitudinis: sed spes hunc timorem non excludit ; ergo. Conf. Licet timor servilis ct supernaluralis adhæreat Deo, et sit appretiati ve super omnia firmus, secundum illud Matth. 10. : Timete cum, qui potest et animam el corpus perdere in gehen­ nam; non tamen debet esse allecti ve super omnia firmus ; ergo idem dicen­ dum est de spe. R. D. M. Ad hoc ut spes sit summe firma simpliciter et secundum omnem formalitalem, debet excludere omnem timorem deliberatum de opposito C. ut sit secundum quid, nempe secundum formalitalem solum fidticiæ prima­ ria.· ad Dei auxilium terminalæ, debet excludere etc. .V. Spes nempe theolo­ gica excludit timorem, secundum quam partem est summe firma, habetque sibi prælucentem fidem ; non vero secundum quam nec firma est, nec nisi probabile judicium prævium agnoscit. Ad Conf. R. A'. Cous. Disparitas est, quia voluntas per timorem servilem fugiendo ælernam poenam, per illam præcise ac proprie loquendo Deo non adliærel affective, sed tantum effective, quatenus per timorem a peccatis committendis retrahitur, et ad poenitentiam de commissis agendam impel­ litur; adeoque nec affectice summus est ; e contra spes proprie et affective adha-ret Deo. 2.w. Obj. cont. 2”®. Actus spei, prout dicit expectat ionem beatit ml inis, fun­ datur in tide supernatural i dc Deo remuneratore; ergo sicut tides hæc est infallibilis, sic ctiain spes illa est summe certa ; cum ob similem tidei condi­ tionem de Deo auxiliatore spes, ut dicit fiduciam in auxilia divina, sit summe certa. Conf. In homine prædeslinato non solum actus fidei remote précédons, sed etiam judicium de sua cooperatione et fuluritione salutis est certum et infruslrabile; ergo et spes in iis fundata. II. D. -I. Actus spei, prout dicit expcctalioncm beatiliidinis. fundatur pro­ xime et immediate in fide de Deo remuneratore A', remote solum et mediate C. Quia divina promissio beatitudinis est solum conditionala, ipsaquc bea» ! I I 217 liludo, ut corona, exigit meritorum perseverantiam, spes beatitudinis absoluleconsequendo) immediate ac proxime dirigi debet a judicio de futuriliono cooperationis ct perseveranti» finalis; quod cum absque speciali revelatione divina sit solum probabile, probabilem duntaxat spem etiam infert. Unde et discrimen inter fiduciam expcctalionis beatitudinis el expcctalionis auxiHorum sufficientium desu m i t ur. .Id Conf’. R. 1). A. In homine prædeslinato etiam judicium de coopera­ tione propria el fuluritione salutis est infruslrabile ab intrinseco, seu spectata suaentitale .V. solum ab extrinseco, seu ratione praedestinationis divinæ C. Licet igitur spes etiam hujusmodi possit extrinsece curta dici, non tamen infallibilis est intrinsece, aut ratione judicii a quo dirigitur. Inst. Eides theologica supcrnaturalis est simpliciter summe firma, licet solum sit moraliler certum revelationem divinam existere ; ergo et spes theologica potest esse simpliciter firma, etsi quis tantum moralem aliquam certitudinem de sua cooperatione ac salutis fuluritione habeat. Conf. Etiam fide certum est quod Deus omnibus adultis det auxilia sufficientia ad finaliter perseverandum aut poenitendum : perseverantibus autem aut pœnitenlibus sit colla turns vitam ælernam ; ergo in hac fide fundari potest firmitudo spei de beatitudinc. R. 1°. N.supp. Cons. Vel enim solum probabiliter futura est cooperatio propria ac perseverantia finalis, vel si qualiscumquc etiam admittatur circa illam certitudo, talis tamen non est, qualem signa crcdibililatis de fidei nostræ mysteriis generant, quæ prudens dubium de opposito excludunt. R. 2°. .V. Cons. Disparitas est, quia signa crcdibililatis dc revelationis ttislenlia, ex dictis, sunt motivum fidei solum mediatum et extrinsecum, et fides suam certitudinem trahit ab ipsa infallibililatc Dei exercite suam au­ ctori talem et loquelam revelantis : cooperatio autem ct perseverantia finalis sunt motivum tum proximum tum intrinsecum exspectationis absolut» bealiludinis; ergo licet hæc moraliler utcumque certa forent, tamen summam certitudinem spei non possent præslare. AdConf. R. D. A. Et simul etiam est certum adultos bene usuros gratiis .■mffiuienlibus, ac illis collatum iri donum perseveranliæ N. est hoc omnino incertum C. 256. Observa. Quamvis ex dictis spes respectu nostri summe certa dici nequeat, eam tamen simpliciter ct absolute, certam esse dicendam, constat Ium ex auctoritate I). TiioM.Ehic q. 18. a. 4. ad 2. el 3.; tum quia res quae­ libet æsli mari ct denominari debet cx iis quæ sunt ci propria, non vero ex his quæ ipsi per accidens adveniunt : certa autem est spes in ordine ad suum motivum formale, et sic secundum suam substantiam, cui non repugnant limor, incertiludo ac fluctuatio, quæ nostram spem comitantur, cum non cx ipsa spe, sed ex pravitate cordis ct defectu liberi arbitrii humani, vel ex anxietate nascantur. Quin limor iste adeo non remittit spem nostram, quasi sil incerta, ut illam potius acuat, et ad Deum confugere impellat; quia dum limemus ne ipse nos deserat, aut propter peccata a se rejiciat, pronum est recurrere ad cumdem, cujus natura est bonitas omnipotens, et opus mise­ ricordia; juxta illud Ps. 113. 11. Qui timent Dominum, speraverunt in Do­ mino: adjutor eorum et prolector eorum est. C ' 11 n i i J· •I 218 DE SPE THEOLOGICA. ARTICULUS IL DE HONESTATE SPEI. I i i inquit : Aon faciamus aliquid, nisi spe cadestium promiorum : ipsa enim til altitudo, no» hic queerer? mereedem, sed sursum; et in Ps. 120. : Noli facere nixi propter vitam ælernam ; ideo fac, et securus facies. * Thiu. Sess. (i. decernit opus bonum intuitu mercedis ælernæ esselicitnm, es late sumpta pro quocumque desiderio boni absentis et futuri ex quacumque ratione elicito T. spes stricte accepta pro quocumque desiderio boni ob nostrum commodum vel ejus nobiscurn convenientiam elicito N. $. Aie. vel de spe latius dicta, vel de motu a charitatc duntaxat imperato est accipiendus, ne charilatem cum spe tantum sed el curn fide, de qua æqualitcr in postremo textu loquitur, confundere videatur ; quod quam alienum linente tanti Docturis sit, abunde liquet ex alibi dictis. Ad Conf. 2*®. R. .V. m. Nam tendit in Deum ut suum finem ultimum, ut ali illo sibi bene sit, in Bloque oblenio suaviter conquiescat; sed qui in Deum tendit, hoc actu non diligit Deum gratis ct propter se solum, qui est character charitatis; ergo. Quæres: An timor servilis sil honestus ac licitus? 262. Nola I. Timor est actus voluntatis liber, fugiens malum quod immi­ net vel imminens apprehenditur. Mundanus est, qui fugit malum aliquod temporale ab hominibus inferendum : Divinus, qui fugit malum, quod vel Deus inferre potest, vel quod Deo malum est. Mundanus vel est comparative talis, quo quis magis timet malum temporale vel ab homine infligendum, quam æternum vel a Deo infligendum : vel simpliciter mundanus, quo quis precise malum ab homine inferendum timet sine illa comparatione. Divinus est 1°. servilis, quo quis timet malum pœnæ sive temporale sive æternum abeo inferendum, aut peccatum tanquam causam hujus pœnæ ; quam appel­ lationem habet, exeo quod servi ob timorem pœnæ obtemperare soleant: hic \'(A serviliter servilis, quo quis malum pœnæ magis timet quam malum culpæ; seu quo timetur peccatum propter pœnam. cum virluali saltem pro­ posito peccandi, si abesset pœna: vel simpliciter sercilis, quo quis præcise timet malum pœnæ; seu quo limetur peccatum propter pœnam, cl nulla voluntas peccandi includitur, si pœna abesset; 2°. filialis seu castus, quo quis timet malum culpæ seu peccatum, ut Dei malum est, quatenus scilicet est Dei offensa, contemptus, injuria; cujus nominis ratio est, quia filiorum, elsponsæ est timere ne offendant parentes et sponsum : hic vel imperfectus sen initialis est, quo quis limet malum pœnæ simul ct malum culpæ, ut hæc est Dei offensa et malum; ita dictus, quod incipientium mos sit ita ti­ mere peccatum quatenus malum Dei, ut etiam timeant quatenus causam pœnæ secuturae: vel perfectus, quo quis timet malum culpæ ut olTcnsam Dei sine adjutorio timoris servilis. 2<>3. Nola //.Supponimus 1°. timorem comparative mundanum esse inor­ dinatum ct noxium ; quia contra Dei et rationis ordinem humana divinis, temporalia ælernis præferl, ct ad peccandum inducit. Simpliciter munda­ num autem de se quidem esse indifferentem, atque si recta cum ratione habeatur, etiam fieri honestum, qualis est ille, quo quis secularem poteslatcm timet, quatenus a Deo est constituta vindex in iram ei qui malum agit, uladRom. 13. 4. Apostolus scribit. 2°. Serviliter servilem esse perver­ sum ct malum; quia et hic rectum ordinem pervertit, ac præterea a (Teclu m peccandi el voluntatem malam includit. 3°. Timorem Dei filialem tam per­ fectum quam imperfectum esse honestum ac licitum, quia piioi ex charitatc, f ί « ( f, — 1 n «i i ; 264. Dico. Timor simpliciter sen ilis est honestus et licitus. Prob. I. Script. Alalach. 1. 6. ail; Si ego Pater, ubi est honor meus? et si Dominus ego sum, ubi est timor meus? dicit Dominus exercituum ; Luc. 12.5. Ostendam autem robis, quem timeatis : timete eum, qui postquam occiderit, habet potestatem mittere in gehennam : ita dico vobis, hunc timete; Apocnl. 14.7. Timete Dominum, et date ei honorem, quia venit hora judicii ejus? Trid. Sess. Can. 8. sic definit : Si quis dixerit, gehenna melum, per quem ad mi­ sericordiam Dei, de peccatis dolendo, confugimus, vel a peccando abstinemus, peccatum esse, aut peccatores pejores facere : anathema sit. Aug. serm. 13. de verb. Apost. (al. serm. 156. c. 13. n. 1i. ) ait : Timor servus est, charilas libera est ; et ut sic dicamus, timor est servus charitalis. Ne. possideat diabolus cor tuum, prcecedat servus in corde tuo, et servet domina Centura locum : fac, fac vel timore pcenœ, si nondum potes amore justitia. Et in Psal. 127. n. 8. ad illud : Bcali omnes, qui timent Deum, sic scribit : Ille limor nondum castus preesentiam et pa nas limet, Umore facit quidquid boni facit, non timore amittendi bonum illud, sed timore patiendi illud malum : non limet, ne perdat amplexus pulchm rimi sponsi : sed timet, ne mittatur in gehennam : bomn est isle timor, utilis est. Rursus serm. 18. de verb. Apost. (al. serm. 161. c. 8. n. 8.) Modo cum dicis mihi, gehennam limeo, ardere timeo, inccternum — ■ 4' posterior cum charilate elicitur. Restat itaque dubium de solo timore divino simpliciter servili ; in quo aliqui duas distinguunt quæsliones, quorum primasil: an timor simpliciter servilis, v. g. gehenna; generatim ac secun­ dum se consideratus sit bonus ac licitus? secunda : &n idem timor hic ct nunc, ubi ex charilate non fit, aut ab ea ad Deum tanquam finem ultimum non refertur, sit bonus et licitus, ac non sit saltem peccatum omissionis? praeterea vero addunt primam a Novatoribus asseri, praesertim a Jansenio, qui illam L. 5. de Gr. Chr. c. 21. sibi propositam aiendo resolvit : secundum negari. Aerum id imprimis in Novatorum principiis non est necessarium, utpote qui inter vitiosam cupiditatem et laudabilem charitalem per Spiri­ tum sanctum in corde di trusam nullum amorem medium, aut alium volun­ tatis affectum admittunt : deinde nec prima qua slio a Novatoribus serio ac sincere affirmatur: Nam Luther, in Art. 4. ait: Imperfecta charilas morituri secuni feri ne­ cessario magnum timorem, qui se solo salis est facere pcenam purgatorii, et impedit introitum regni : quod in assert, confirmat. Janseniusvero antea vit. c. 27. scribit: Impossibile est, ul ille, qui in peccandi proposito constitutus est, sola pœnœ formidine ita mulet voluntatem peccalumque detestatur, ul non peccet: praeterea probandum suscipit in eod. Lib. c. 25. ct 26. timorem hunc, etiam supposita fide, non esse ex gratia Christi, sed ex naturæ viribus ;c. 28. non excludere animum peccandi; c. 29. esse invitum ct violentum; c.31. nasci ex amore sui ipsius, quod tanquam certum et conspicuum etiam c. 24. asseruerat. Item Jansenianormn erat propositio illa 14. ab Alex. Vlll. damnata : Timor gehennœ non est supematuralis. Quesnelli denique propo­ sitio, praeter septem alias de timore praecedentes, 67. a Clem. XI. damnatasic babel: Timor servilis non sibi reprcesenlal Deum, nisi ut Dominum durum, imperiosum, injustum et intractabilem. Lnde, vel omissa illa distinctione dubii in duasquæsliones, vel postrema ad disp. sequentem remissa, I L»E SI’E THEOLOGICA. DE TIMORE SEHVH.I. 225 puniri Inuro : quid diri urus sum? Male times? vane limes? Nmi audeo, ■. dixit.......... eum timete , qui habet'potestatem quandoquidem ipse Dominus de...· plant time, nihil melius limes ; nihil est, quod magis timere debeas. Ex his arguitur : Actus qui a Deo exigitur ct praecipitur, a Concilio expers pec­ cati declaratur, a S. Aug. velut bonus admittitur ctcommendatur, est hone­ stus ac licitus : sed talis est timor simpliciter servilis; ergo. /’roô. II. Script, rursus Exod. 20. 20. dicit : Ul jrrobarct vos, venit Domi­ nus, d ut terror illius esset in vobis : Psal. 118. 120. petit David : Confige timoreluo carnes meas ; a judiciis enim tuis timui; et ad Rom. 8. 15. Paulus ait : Xwi accepistis spiritum servitutis iterum in timore, sed accepistis spi­ ritum adoptionis /iliorum ; in quem locum D. Tiiom. inquit : Considerandum tsl, quod Spiritus sanctus duos effectus facit in nobis ; unum quidem timoris, alium amoris; timor autem facit servos, non amor........ Non iterum in Nova Lap,sicut in Veteri Lege fuit, accepistis spiritum servitutis in timore, scilicet [urnarum, quem Spiritus sanctus faciebat; sed accepistis spiritum charitalis, (|«i est adoptionis filiorum etc. Quæ expositio hausta videtur ex S. Aug. serm. 13. de verb. Apost. (al. 156.), et q. 5o. super Exodum. Trid. etiam Sess. 14. cap. 4. sic loquitur : Illam vero contritionem imperfectam, quæ attritio dicitur, quoniam vel ex turpitudinis peccati consideratione, vel ex gthennœ et panorum metu communiter concipitur, si voluntatem peccandi ejxludatfCum speveniœ; declarat, non solum non facere hominem hypocritam d magis peccatorem, verum etiam donum Dei esse et Spiritus sancti impulnnn; unde et Alex. Vlll. in damnatione prop. 14. et 15. tam timorem in­ ferni quam attritionem ex eo conceptam et a charilate Dei benevola sejun­ ctam, decernit esse bonum motum ac supernaturalem. Similiter Aug. L. de Gr. et lib. Arb. c. 18. n. 39. ait : Cavere debemus, ne nos arbitremur non accepisse spiritum timoris Dei, quod sine dubio magnum est Dei donum....... Illius timoris et spiritum accepimus, de quo dicit ipse Christus : Eum timéte, qui habet potestatem et animam et corpus perdere in gehennam. Ex quibus ita arguere licet : Timor, qui secundum Scripturam, Concilia et Patres est opus, effectus ct donum Dei, impulsus Spiritus sancti, et actus supematuralis ; est honestus et licitus : ejusmodi aulem est timor simpliciter servilis; ergo. Prob. III. Timor servilis 1°. efficaciter oppositus est peccato; palet tum ex 1'rov. 8.13. Timor Domini odit malum; ct Eccli. 1.27. Timor Domini expellit peccatum : tum ex Trid., quod duin loco nuper laudato dicit : Si voluntatem peccandi excludat; significat hunc effectum timori non tantum esse possibi­ lem sed etiam frequentem : tum ex Aug. in Psal. 187. n. 7. Alius non in hac terra pati timet sed gehennas timet, unde terruit et Dominus : audistis cum Evangelium legeretur : Ubi vermis eorum non moritur, et ignis eorum non eitinguetur. Audiunt hæc homines, et quia vere futura sunt impiis, timent et continent se a peccato timent quidem, sed nondum amant justitiam. 2’. Ctilis est ad varias virtutes acquirendas; ut patet tum ex Prov. 1 i. 27. Timor Domini fons vitee, ut declinet a ruina mortis; ct Eccli. 1. 16. Initium sapienliœ timor Domini : tum c\ Trid. Sess. 6. cap. 6. A divinat justitiis timore, quo utiliter concutiuntur, ad considerandum Dei misericordiam se convertendo, in spem eriguntur; et Sess. 14. cap. i. Hoc enim timore utiliter concussi Ninivitce, ad Jonce prœdicationem plenam /erroribus, pamitentiam egerunt : turn ex Aug. serm. 214. de tornp. (al. serm. 349. n. 1.) : Cum timeiv p. 2. «Λ iCL· -4.-..i. ~ζυ -, Ι>Ε SPE IHEÜLUGICI» lur pœna quam (Deus) minatur. discitur amari præmium quod pollicsturtac sic per timorem /xrme bona vita retinetur; per bonam vitam bona conscienti^ comparatur, ul per bonam conscientiam nulla poma timeatur. Quapropter discat timere, qw non culi timere : discat ad tempus esse sollicitus, qui semper vult esse securus. 3°. Deducit ad charitatem, justificationem ct gratiam sanctificantem; ut patet tum ex Eccli. 1. 17. el 18. Timor Domini, scientia' religiositas: llrligiositas custodiet et justificabit cor; et 2. 20. Qui timent Dominum, praqxitubunt corda sua, ct in conspectu illius sanctificabunt animas suas; tumes Tati»., quod Sess. 6. cap. G. timorem numerat inter aclus dispositionis et preparation's ad ipsam justitiam; et Sess. Ii. cap. 4. loquens de timore Ninivitarum subjungit : et misericordiam a Domino impetrarunt ; ac tandem ibid. can. 5. definit : Si quis dixerit, eam contritionem, quæ paratur |rr discussionem, collectionem et detestationem peccatorum, qua quis recogitat annos suos in amaritudine animæ suæ, ponderando........ amissionem a-tenue beahtudinis et œlernœ damnationis incursum... non esse verum et utilem do­ lorem, nec præparare ad gratiam,.... anathema sit ; tum ex Alg. , qui L. dc Calech. nid. c. 5. ait : De ipsa etiam severitate Dei, qua corda mortalium saluberrimo terrore quatiuntur, charitas cedificanda est; et Tr. 9. in ep. Joau. n. 4. inquit : Timor quasi locum praeparat charitati; comparatque ibidem timorem medicamento vulneranti et putredinem tollenti, quam sequatur cha­ ritas tanquam sanitas, et timorem setæ quæ sicut introducit linum, quando aliquid suitur, ita timor intrat, ul introducat charitatem etc. Sed actus effica­ citer oppositus peccato, utilis ad varias virtutes acquirendas, ac perducens ad charitatem, justificationem ct gratiam sanctificantem, est honestus ac licitus ; ergo. 265. Nec dicas 1°. Psal. 18. 10. dicitur: Timor Domini sanctus permanens in secutum scculi ; h. c. in patria : sed limor servilis non permanet in pa­ tria; ergo non est sanctus, seu honestus cl licitus. Conf. 1. Timor servilis opponitur charitati; quia cx 1. Joan. 4.18. Timor non est in charitate,scdper­ fecta charitas foras mittit timorem ; ergo. Conf. 2. Juxta S. Aug. L. cont. Adi­ mant. c. 17. n. 2. non est honestus : Hæc est, inquit, brevissima et apertissima differentia duorum Testamentorum, timor et amor : illud ad veterem, hoc ad novum hominem pertinet .-ergonunc saltem limor est inutilis, sinon illicitus. R. Ad Arg. N. Cons. Quia non sequitur ex eo quod aliquis timor sanctus permaneat iu patria, alium timorem non esse sanctum , quia in patria non manet. Qualis vero timor in patria maneat, differunt inter se auctores : alii enim intelligunt filialem, seclusis imperfectionibus quas habet in via, et qua­ tenus hic fuga est offensæ divinæ , non quidern secundum bcatiludinis sta­ tum, sed secundum sc et naturam creatam possibilis : alii improprium timo­ rem seu reverent ialem assignant, quatenus Beati cx consideratione divinæ excellent iæ profundissime demittunt sc in Dei praesentia, et quemdam velut horrorem dc illo concipiunt, vel quatenus cx admiratione dc divina excel­ lentia refugiunt curiosius investigare opera el consilia Dei. Ad Conf. lam. R. prob. D. Charitas perfecta foras mittit timorem serviliter servilem C. simpliciter servilem subd. illum tanquam contrarium expel­ lendo .V. illuni tanquam imperfectum vel excludendo vel ab imperfectione r. - ?*<> >· Ai »· ' · ■ ■■ i ■ — DE UMORE SERVILI. anxietatis liberando C. Qui charitatem perfectam habet, non operatur am­ plius ex timore sers ili, aut certe non ex eo tanquam molivo praecipuo; quod tinimein esse quid imperfectius charitale ostendit, non autem malum ct inutilem ; sicut ncc cx eo quod visio beatifica excludat fidem, hæc mala cl inutilis dici potest. Admitti etiam potest, manente timoris servilis substan­ tia, quæ iu fuga inferni vel privationis bcatiludinis consistit, anxietatem el sollicitudinem a timore servili profectam sensim minui crescente charitale; quia, crescente charitale, crescit spes ct fiducia in Deum: his autem crescen­ tibus, anxietatem decrescere el pacem conscientiæ generari necesse est. .Id Conf. 2am. R. A’. Cons. Sequitur tantum , in Veteri Lege timorem, in Nova amorem praevalere; non vero timorem jam penitus excludi, sicut ncc amor antea exclusus erat. Atque hoc ipsum testatur S. Doctor, de Morib. Eccles. L. 1. ubi c. 28. n. 56. ait : Hæc disciplina quæ animi medicina est... in duo distribuitur ; coercitionem et instructionem. Coercitio timore, instru­ ctio amore vero perficitur ejus, cui per disciplinam subvenitur........ In his duobus Deus ipse, cujus bonitate atque clementia fit omnino ut aliquid simus, duobus Testamentis Vetere et Novo nobis disciplinée regulam dedit. Quanquam tnim utrumque in utroque sit, prævalet tamen in Vetere timor, amor in Novo. 266. Nec dicas 2°. Timor servilis est pure naturalis et solis naturæ viri­ bus partus; ergo non est supernaturalis, donum Dei et impulsus Spiritus sancti. Prob. Ant. 1. Timor nascitur ex amore creaturae seipsain diligentis : sed hic amor omnino est naturalis, atque hinc ct timor inde ortus. Prob. 2. Juxta Aug. L. de Gr. Chr. c. 13. justitia legis dicitur justitia nostra et naturæ viribus comparata, non autem Dei et ex Deo; quia ortum habet ex formi­ dine pœnæ; ergo et timor pœnæ est ex nobis non ex Deo. Prob. 3. S. Aug. negat dari gratiam iis qui ex timore operantur, ut palet ex L. de Sp. et Lit. c. 8. n. 12. Quicumque faciebant quod lex jubebat, non adjuvante spiritu gratae, timore pœnæ faciebant; et c. 29. Timentibus pernam absconditur gratia; ergo cl ipse timor non est gratia. R. .V. A. Nam timor servilis est species timoris divini, respicitqucpœnas a Deo indigendas per fidem propositas ; adeoque pure naturalis non est, cum cognitio proponens objectum sit supernaturalis : dein licet concedamus dari posse timorem servilem naturalem; non tamen eo sensu est naturalis, quasi non posset aut non soleret etiam inspirari a Deo et ex gratiæ principio elici, eo quod vitiosus sit aut naturæ duntaxat debitus, prout Adversarii intendunt. Ad prob. lara. D. M. Timor nascitur cx amore creaturae seipsam dili­ gentis, h. e. bonum aliquod supernaturale sibi appetentis, vel malum ali­ quod supernatural! felicitati oppositum fugientis C. h. e. bonum aliquod mere naturale appetentis et aliud excludentis, vel malum huic felicitati duntaxat oppositum fugientis A’. similiter D. m. Amor prior est omnino naturalis iV. amor posterior C. m. sed A'. supp., talem necessario esse radi­ cem timoris servilis. Ad prob. 2am. D. Justitia legis dicitur nostra et naturæ viribus comparata, non autem Dei ct ex Deo, quia oritur ex formidine pœnæ serviliter servili C. simpliciter servili A. Sicut S. Doctor contra Pelagianos per justitiam Legis inlelligit opus justitiae cx sola externa Legis propositione, adeoque a t ■ ··- i· η MRS ... ,. r. ... I'h SFE IIIEOLOGICA. cogitatione et allectione interna mere naturali profectum; ac prælerta sæpius accipit justitiam solum externam cum allectu interno peccandi, seclusa pœna, conjunctam : sic el timorem serviliter servilem intelligerc debuit, quem non tantum mere naturalem sed et inhonestum ac perversum supposuimus. Ad prob. 3*“. />. Negat dari gratiam iis, qui ex timore serviliter servili operantur C. qui cx timore simpliciter servili operantur subi/. Negat dari gratiam propriam Evangelio C. gratiam Legi propriam, licet vere divinam ct proprie theologicam .V. Audivimus supra ex Air.., praevalere amorem in N. T., quod ideo lex amoris el simpliciter Lex gratiæ appellatur: ex quo tamen sicut non sequitur, aut a S. Docture assertum fuit, nullum amorem fuisse in T. V., sic ncc deduci potest, timorem omnem servilem carere principio gratiæ. 267. Nec dicas 3°. Qui culpam fugit propter pœnam, respicit se tanquam fmem ultimum ; cum unice consulat proprio commodo : sed se respicere tanquam fmem ultimum est inordinatum ct malum; ergo. Conf. Ut limor sit honestus et ordinatus, neccssc est ut culpa timeatur magis quam pœna: sed qui ex solo poenarum metu abstinet a peccato, c contrario plus limet pœnam, quam culpam ; ergo. R. .V. .1/. Neque enim ejusmodi homo respicit se tanquam finem simpli­ citer talem, sed tantum tanquam subjectum cui bonum vult : neque lanquam finem ultimum, quia ipsum bonum et commodum suum non est linis positive ultimus, a quo scilicet abstrahit, sed ad summum finis proximus, non tantum ulterius referibilis, sed ct virtual iter relatus, si ex amore con­ cupiscentiae ac spe beatitudinis ælernæ oriatur. Ad Conf. R. T. M. N. m. Primum quidem, quia Suarez cum aliis docet, neminem teneri semper et in omni statu fugere culpam magis quam pœnam. modo non excludat rectum ordinem ad finem ultimum scu Deum, nec fuga pœnæ impediat fugam culpæ simpliciter cl propter alias rationes. Secundum, tum quia non est necessario instituenda comparatio pœnæ cum culpa : turn quia ad hoc ut timor fugiat culpam propter pœnam, satiscstsi, natura prius cl independenler a fuga culpæ, fugiatur pœna, el non vicissim: tum denique quia sicut servus, dum diligit dominum propter cibum, non diligit cibum magis quam dominum; ct sicut fidelis, qui diligit Deum propter retributionem, non diligit retributionem magis quam Deum ; sic ncc qui fugit aut detestatur culpam propter pœnam, magis detestatur aut fugit pœnam quam culpam; cum intentio linis proximi et utilitatis non excludat finem ultimum etexcellentiæ. B 268. Nec dicas 4°. Timor qui non excludit voluntatem peccandi, sed eam potius supponit, bonus non est, nec honestus : sed limor pœnæ est talis, ut constat plurimis Aug. textibus, quos Jaus. L.de Gr. Ghr. c. 27. 28.29. congerit ; ergo. R. 1°. .V. J/. ; quia simili argumento probaretur actum fidei informem, seu a peccatore adhuc charitate destituto elicitum, esse malum; quia ncc isexsese voluntatem peccandi excludit. R. 2". .V. min.; quia limor, de quo hic loquimur, id omne potest ac debet PE Tl MOUE SERVILI. 220 excludere, sine quo ad finem quem intendit, nempe fugam ælernæ pœnæ, pervenire nequit : sed si actualem peccandi voluntatem vel allectum non excludat, pœnam quam limet effugere nequit; quia maxime actualis interior peccandi voluntas vel allectus udenio supplicio punitur; ergo, Aigustims, ne sibi ipsi in textibus supra laudatis timorem commendanti contradicat, loquitur de timore serviliter servili ; præsertim quia in locis a Jansenio allatis expresse designatur voluntas mala et allectus peccandi. 269. .Yrc dicas 5°. Voluntas peccandi, qua quis detinetur, deponi nequit, nisi ex contraria voluntate benefaciendi, ut docet S. Aug. L. 2. cont. Ad vers. Leg. elProph. c. 7. n. 28. : Desiderium peccandi........ non extinguitur, nisi contrario desiderio recte faciendi ; ubi fides per dilectionem operatur : sed talis voluntas nullo pacto haberi potest ex timore pœnæ, sed lanium habetur M dilectione justiliæ; ut docet idem ep. 144. (al. 14Γ». η. Γ».) ad Anast.scri­ bens : Tantum quisque peccatum odit, quantum justitiam diligit ; quod non poterit lege terrente per litteram, sed spiritu sanante per gratiam; ergo. R. 1°. .Y. M. Quia voluntas potest immediate excitari ad odium peccati, nulloprocedente amore absoluto et efficaci boni oppositi; cum sola peccati malitia immediate motiva sit odii, adusque odii sit in se immediate liber, adeo ut a voluntate fieri et cohiberi possit seorsim ab alio actu voluntatis libero procedente. Ad textum Aug. R. D. Desiderium peccandi non extinguitur contrarie, nisi contrario desiderio recte faciendi, ubi fides per dilectionem operatur T. non extinguitur contradictorie aut simpliciter iV. Præterea S. Docloris sco­ pus, quem hic per lotum cap. spectabat, fuit dunlaxat ostendere, Legem 1 cierem, quamvis bona cl sancta fuerit, quia tamen cx se gratiam adjuvan­ tem non habebat, sed dunlaxat mandatum et legem prohibentem, non fuisse medium sufficiens ad impediendum peccatum, sed potius occasionem pec­ candi; contrarium autem ob rationem oppositam esse in Lege Nova : unde mox subjungit : Hoc autem non prœstat littera jubens, sed spiritus juvans; non lexerç,o, sed gratia ; non Vetus Testamentum in servitutem generans,quod tsl Agar, sed Novum in quo non sunt ancillœ filii, sed liberte, qua libertate Christus nos liberavit. Quibus verbis sicut non excluditur universim omnis gralia cl amor salutaris a Veteri Lege ; sic ncc per verba objecta excluditur alius modus cxlingucndi desiderium peccati. R. 2°. A’, min. Quia timor non minus ad justiliæ amorem quam ad injuslithcscu peccati detestationem inducit. Cum enim timore gehennæ inten­ tate perculsus, videat se non posse pœnam illam evitare, nisi amorem in­ justitiae exuat, el induat amorem justiliæ; proxime ct efficaciter movetur ad detestandam injustitiam cl justitiam amandam. Ad textum Aug. D. Non poterit odisse peccatum ct diligere justitiam ex timore serviliter servili C. ex timore simpliciter servili subd. si lanium sil a lege terrente T. si simul sil a gralia, quæ ipsa etiam sæpius ad timorem datur .Y. Sermonem hic fieri de timore serviliter servili, constat c praemissis n. 4. ubi dicitur: Etsi non impletur foris negotium malœ cupiditatis, ipsa tamen mala cupiditas intus est hostis. Et postea : In ipsa voluntate reus est, pii vult facere quod non licet fieri, sed ideo non facit, quia impune non potest Γ! 230 DF. SPE THEOLOGICA. fieri etc. Cæterum in ulraquc responsione aliquid transmisimus; quia alibi examinatur, an peccatum vitari possit sine gratia divina aut charitalc. 270. A’ec dicas 6°. Quæ aguntur pure ex metu, secundum se* spectata sunt involuntaria, prout vero hic et nunc aguntur, sunt voluntaria, atque adeo ex utroque mixta; ergo agens pure ex metu voluntatis actum conjun­ ctum et praesentem habet, quo nollet facere, nisi impendentis mali rnclu cogeretur. Utrumque ostenditur ex Acu. in Comment, ad epistolam ad Calat, n. 43. Qui per charitatem servit libere servit obtemperans Domino, cum amore foetendo quod docetur, non cum timore quod cogitur; el superius: Timore ista implere cogebantur. R. D. J. Quæ fiunt ex metu, sunt involuntaria quoad affectum efficacem .Y. quoad allectum inefficacem subd. si allectus etiam tantum inefficax obstat fini per actionem vel omissionem ex metu imperatam obtinendo .Y, si non obstat C. Porro patet, ex dictis, allectum peccati inefficacem etiam obstare fini intento a metuente gehennam. Textus Ave. agit de specie timoris cum voluntate peccandi interna conjuncti, licet exterius a peccato abstinentis, de qua nobis sermo non est. neque ad nostram materiam est transferendus; cum Trio. Sess. 14. cap. 4 contra Novatores simili argumento utens dixerit: Falso docent, contritionem, quæ attritio dicitur, et ex gehenna ac pœnarum metu concipitur, esse extortam et coactam, non liberam et voluntariam; el can. 5. definierit: Si quis dixerit... illam, nempe attritionem ex metu pœ­ narum conceptam, esse dolorem coactum et non liberum ac voluntarium: ana­ thema sit. ARTICULUS 111. AN DETUR IN HAC VITA PERFECTIONIS STATUS, IN QUO ACTUS SPEI THEOLOGICE NON SIT NECESSARIUS, AUT LOCUM NON HABEAT? h’ I. 271. Nota I. Supponimus 1°. spem esse necessariam necessitate medii : tum quia hoc sequitur ex necessitate fidei, utpote quæ foret inanis sine spe, unde ad Hebr. 11. definitur in ordine ad spem, et frequenter in Scriptura cum spe conjungitur : tum quia partim adultus peccator sine spe justifi­ cationem oblinere nequit ; cum illa inter necessarias ad hanc dispositiones a Trid. Sess. G. cap. G. fuerit numerata: partim quia justus, seclusa spe, gratias ad perseverandum in bono necessarias nec postulare, ut par est, nec proinde assequi valet. 2°. Earndem esse necessariam necessitate prœcepli tam naturalis quam divini. Praeceptum naturale enim sequitur ex primo supposito; cum lex naturæ præcipiat, ut media ad salutem ac finem ultimum necessaria adhibeamus: divinum autem demonstrant tum expressa in Scri­ ptura mandala Psal. Gl. 9., Eccli. 2. 26.. Ose. 13. G., 1. Petr. 1. 13. : tum prop, ab Alex. VII. damnata : Homo nullo unquam vitæ suæ tempore tenetur elicere actum fidei, spei et charitatis, ex vi præceplorum divinorum ad eas virtutes pertinentium. 3°. Spei praeceptum negativum obligare pro semper; affirmativum autem aliquando per accidens. Prius enim docet ipsa negativi præcepli conditio, et materia etiam praecepti exigit, quæ est desperatio motivo spei opposita, el temeraria praesumptio nunquam licita, tanquam intrinsece mala : posterius declarat tum speciale praeceptum spei obliga- DE NECESSITATE SPEI. 23i tivnem eliciendi hujus actus per se, tum ejus ad alia virtutum necessaria­ rum exercitia necessitas obligationem illam per accidens inducens. ili. Nota II. Necessitatem ejusmodi negarunt exorti superiore seculo novi Mystici, a quiete ac indifferentia animæ dicti Quietistcp, qui certum perfe­ ctionis el amoris statum confinxere, ubi spes locum habere nec possit nec debeat. Auctor hujus doctrinæ, spurcissimis erroribus amplius depravatæ, fuit Jfic/iari de Molinos, presbyter Hispanus, in pago .Maniozzo Dioecesis Cæsaraugustanæ in Aragoniaan. 1G40. natus, et Romam an. 16G5. profectus: ubi sermone, litteris et libro Dux spiritualis inscripto, perniciosa mysticæ suæ scholæ dogmata sparsit, postmodum non in reliquam duntaxat Italiarn, sed et in Hispaniam et Gallias perlata. Eorum quasi principium erat, inter­ nam viam seu vitam spiritualem stare in annihilatione potentiarum animæ, quæ in nullo se debeat active gerere; in perfecta cum Deo unione, quam anima, illa annihilatione ad principium suum et originem redeundo, conse­ quatur; in totali sui derelictione et traditione, qua Deurn solum omnia agere sinat, elquæcumque circa se fieri non curet. Inde inferebatur 1°. studendum unice orationi quietis tanquam perfectissimæ, in qua per fixum fidei intui­ tum. qui sit cognitio a Deo solo creaturae tradita, habeatur contemplatio Dei sub conceptu universalissimo, et excludatur tum omnis reflexio, discursus eloperatio mentis, tum voluntatis etiam quicuinquc affectus pius; absitque tum memoria attributorum Dei, Trinitatis et Humanitatis Christi, tum phantasia imaginum, figurarum et specierum quarumcumque etiam sanctanim. 2“. Nihil a Deo petendum, et hinc etiam pro nullo gratias agendas; nullam ullius rei etiam virtutis, perfectionis, sanctitatis et salutis propriæ curam habendam, et hinc ab actibus virtutum et operibus bonis, ex propria electione et activitate factis, abstinendum ; non reflectendum ad dubia quæ de opere occurrunt, aut ad proprios etiam defectus, et hinc confessionem ac pœnitentiam omittendam. 3°. In tentationibus tam solarum cogitationum quam operationum, sive dæmonis instinctu a proprio corpore, sive sollicita­ tione aliena factarum, nec externe nec etiam eliciendo actus virtutum oppo­ sitarum, interne resistendum positive, sed tantum negative et in sua annihilatione permanendo. Ne citius doctrinæ hujus perversitas, et ex ejuspraxi renovata antiquorum Gnosticorum impuritas detegeretur, fecit tum ambi­ guus Magistri in docendo sensus, et hypocrisis in agendo famam pietatis ct auctoritatem adepta, tum discipulorum nequissima arcani observatio. Demum tamen indiciis captis, an. 4685. Molinos cum duobus fratribus germanis cognomine Leonibus Romæ inopinate detentus, ejus doctrina 68. proposi­ tionibus comprehensa, anno 1687. die 28. Augusti, Bulla, quæ incipit : Cœlextis Pastor, tanquam hæretica, suspecta, erronea, scandalosa,blasphema etc., ipse vero ad carceres perpetuos 3. Sept, ab Innoc. XI. damnatus fuit; ubi editis pœnitentiæ ac resipiscenti® signis, cum jam ante errores suos abjurasset, tandem 1696. obiit. Venenum Molinosismi quoad partem aliquam suxerat in Gallia nobilis qnædam Domina de Guyon nuncupata, corruptamque de vita spirituali ideam variis manuscriptis prodiderat; quæ cuin ad manus Benigni Bosiwt, Episcopi Melitensis, pervenissent, is, edito de Statibus Orationis libro, illusionum hujusmodi fallacias aperire, ct mala inde oritura praevertere est •. : 9 232 ΠΕ SPE THEOLOGICA. conatus. At ex adverso, sive in præfatæ mulieris defensionem, sive in doctrinæ, quam nullo infectam veneno existimabat, ampliorem apologiam, Archiepiscopus Cameraccnsis elucubravit opus, cui titulus : Explication du Maximes des Saints sur la vie intérieure. Auctor erat pietalc non minus quam doctrina celeberrimus Franciscus de la Motte-Fénelon ex nobilissima Feneloniomni stirpe in Galliis an. IGul. orlus, post susceptum sacerdo­ tium ad Huguenottos convertendos primum, tum ad conversos regendos adhibitus, Preceptor postea Duci Burgundiœ datus, ac tandem ad Archiepiscopalum Cameracensem evectus : doctrina vero jam damnatis in Michatk de Molinos erroribus admodum affinis; cum admissus ibidem status quidam habitualis divini amoris et charilatis pure excludat omnem actum et moli­ vum proprii interesse seu commodi etiam supernaturalis; exigat statum sanclæ indifierentiæ, in quo etiam partem inferiorem aninue percellere possit desperatio, regnante apud superiorem charitale ; faciatque animam in virtutum exercitatione non minus ac contemplatione fere passivam. Quare et piæfalus liber damnatus, et 23. propositiones inde excerpt®, an 1G99. die 12. Martii ab Innoc. XII. Bulla, quæ incipit : Cum ad A postotolatus Nostri notitiam, edita, fuerunt proscriptæ tanquam temerari®, scandalosæ, male sonantes, piarum aurium offensivee, in praxi pernicius®, ac respective erroneæ. Hoc Ecclcsiæ judicium quemadmodum human® fragi­ litatis in summo viro documentum exhibuit, sic et protulit pulcherrimum debitæ erga Ecclesiam humilitatis et obedienliæ exemplum. Adeo enim illus­ trissimus Praesul damnationem suam sincera cum poenitentia et submis­ sione suscipere non erubuit, ut ipse Pontificium Diploma suo gregi promulgarit, et edicto fuerit obtestatus, ne quisquam librum suum legeret aul servaret, sed sinceram obedienliam et intimam docilitatem secum Aposto­ lic® Sedi exhiberet. Cujus etiam virtutis deinceps dum viveret, plura docu­ menta edidit, tandem an 1715. pientissime defunctus. Foeminam vero memoratam, vanis deceptam illusionibus, vel ad radicem mali destruen­ dam, vel ad occasionem eripiendam judicatum est recludere. Porro propositiones huc spectantes præcipuæ sunt, Molinosi quidem P. : Non debet anima cogitare aut preemium. aut pamam, aut paradisum, aut infernum, aut œternitatem; et 12*. : Qui suum liberum arbitrium Deo donavit, de nulla re debet curam habere, ncc de inferno, nec de paradiso; nec desiderium debet habere propria? perfectionis, nec virtutis, nec propria? sanctitatis, nec propria? salutis, a cujus etiam spe purgare se debet. Similes fere sunt 13*. ct 14*. Cameraccnsis vero sunt, 1*. : Datur habitualis status amoris Dei, qui est charitas pura sine ulla admixtione proprii intéressé : neque timor pa narum, neque desiderium remunerationum habent amplius in co pariem : non amatur amplius Deus propter meritum, neque propter per­ fectionem, neque propter felicitatem in eo amando inveniendam ; et 2*. : In statu vita? contemplativa· seu uniliva? amittitur omne motivum inleressalum timoris el spei ; quibus correspondent i*. ct octo continua serie subjeci®. 273. Dico. Non datur perfectionis status, in quo actus spei théologie® locum non habeat, aut non necessarius sit. Drub. 1*. p. Scriptura describens perfectionis statum, et requisita ad homi­ nem perfectum proponens, desiderium ac spem salutis huic descriptioni ac ; - ifé jF·· * 5 ?.—--- Λ ΛLf-Xϊ* ------- . —ΓΣΣ it --- y-— DE NECESSITATE SPEI. 233 nquisilis inserit; ad Rom. 12. 9. Odientes malum, adhœrtnles bono : chari­ ot fraternitatis invicem diligentes : honore invicem provenientes : sollici1'hlinenon pigri : spiritu ferventes : Domino servientes : spe gaudentes elc. I. ad Cor. 13. 13. Nunc aulem manent fides, spes, charitas, tria hæc; ad Philipp. 3. 1 1. Ad destinatum persequor, ad braoium superna? vocationis in ChriiluJesu. Quicumque ergo perfret i sumus, hoc sentiamus ; ad-Coloss. 1.22. .Yunc aulem réconciliai·it in corpore carnis ejus per mortem, exhibere vos unctos et immaculatos i t irreprehensibiles coram ipso : si tamen permanetis in fide fundati et stabiles et immobiles a spe. Ecangelii ; 1. ad Thess. 5. 8. .V» autem, qui diei sumus, sobrii simus, induti loricam fidei et charilatis, tl galeam spem salutis; ad Tit. 2. 11. Apparuit gratia Dei Salvatoris nostri, indiens nos, ut abnegantes secular ia desideria, sobrie et juste et pie vivamus inioeseculo, exspectantes beatam spem etc.; ad Hebr. 3. G. Christus fidelis erat tanquam filius in domo sua: quæ domus sumus nos, ct fiduciam et gloriam ipi usque in finem firmam retineamus : et ibid. 10. 22; ergo in hac vita non datur chrislian® perfectionis status, in quo actus spei theologicæ locum non tabeat. Conf. 1. Viri in Scriptura a perfectione et amore in Deum celebratissimi foverunt actus spei theologicæ proprie talis, quales fuerunt in V. T. Abraboi, de quo ad Hebr. 11. 10. Exspectabat fundamenta habentem civitatem, fujus artifex et conditor Deus; Moyses, de quo ibid. v. 2G. Aspiciebat in Munerationem; David, qui de se ipso Psal. 118. 112. Inclinavi cor meum A faciendas justificationes tuas in œternum propter retributionem ; in N. T. Pmvs, qui 1. ep. 1. 3. scribit: Benedicius Deus et Paler D. N. J. C., qui mmdum misericordi am suam magnam regeneravit nos in spem vivam, per rmrrectionem Jesu Christi ex mortuis; Paulvs, qui ad Rom. 8. 25. inquit: Sed et nos ipsi primitias spiritus habentes, ct ipsi intra nos gemi­ nus, adoptionem filiorum Dei exspectantes, redemptionem corporis nostri: qetnim salvi facti sumus; Joannes, qui 1. ep. 3. 2. dicit : Nunc filii Dei fumus; et nondum apparuit quid erimus : scimus, quoniam cum apparuerit, 'imiles ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est. El omnis qui habet knc spem in eo, sanctificat se, sicut et ille sanctus est; ergo ratio status perfecti non impedit actum spei theologicæ : nec datur perfectionis status in tac vita, ubi spes theologica locum non habeat. Conf. 2. Si quis perfectionis status foret, qiii spei non permitteret locum, ago id oriretur vel ex spei imperfectione, vel ex charilatis puritate, vel ex indifferentia; circa propriam salutem necessitate; sed nihil ex his assignatis ' dici potest : non primum; quia licet actus spei theologicæ sit minus per­ fectus actu charilatis, est tamen honestus, supernaturalis et vere theolo­ gicus: non secundum ; tum quia actus spei cum actu charilatis potest in etdem subjecto conjungi, et homo, cui tanquam subjecto beatitudo deside­ ratur, seipsum potest referre ad Deum tanquam finem suum ultimum : tum quia, tametsi actus charilatis tendat in Deum propter bonitatem ejus abso­ lutam, non vero respectivam et nostri perfectivam, tamen neque in statu perfectionis omnis voluntatis actus debet esse ex charitale elicitus; neque prasentis vit® status, in quo amor concupiscenti® licitus partem nullam tabeat, S. Bernardo videtur possibilis, qui L. de dilig. Deo c. 15. n. 39. sic scribit: Nescio si a quoquam hominum quartus (gradus) m hac vita perfecte 13 IB Fl > ·»*.·*· T ·.) 234 DE SPE THEOLOGICA. apprehenditur, ut se scilicet diligat homo tantum propter Deum. AsMtinlhot si qui experti sunt : mihi, fateor, impossibile videtur. Erit autem procul dubio, cum introductus fuerit servus bonus et fidelis in gaudium Domini sui : deni­ que non tertium ; tum quia hujusmodi indifferentia nec est ad perfectionem necessaria; cum nullum de ea præccptum aut naturale aut positivum exstet, et latente Camcraeensi in prop. 22. nihil de eae Pastoribus antiquis sit pro­ positum passim multitudini fidelium ; imo hæc doctrina tum Scriptura lum Traditioni, præccptum spei ct emam salutis omnibus universim inculcanti, sil contraria : tum quia est perniciosa; ulpote quæ omne laboris salutaris studium extinguit, inertiam fovet, et ad præsumplionein ac praecipitium ducit; lum quia est fanatica ; cum singularis deceptio sit, animam puni amore allectam etiam desperando ac se reprobatam invincibili persuasione credendo, superiori parte sponso adhaerere, inferiore autem exspirare cum Christo, ut prop. 9. et 10. exponit Cameracensis. Prob. 2·. p. Spes est necessaria tum necessitate medii, tum necessitate præcepli tam naturalis quam divini, quod ut affirmativum aliquando et per se ct per accidens obligat ; ergo nequit dari perfectionis status, ubi spes simpliciter necessaria non sit. Conf. 1. Jubentur omnes ad beatitudinem aspirare, juxta illud Mattii. G. 9. Sic ergo vos orabitis........ Adveniat regnum tuum; eamdem qikærere, ibid, v. 33. ; Quærite ergo primum regnum Dei ; pro eadem operari, juxta illud 2. Pelr. t. 10. Magis satagite, ut per bona opera certam vestram vocationem el electionem faciatis : sed hæc sine spe ac desiderio non fiunt; ergo. . ■’.« •V ■ Conf. 2. Mandatum charitatis divinæ præcipit ut quisque diligat proxi­ mum sicut seipsmn;de quo Alg. serm. 43. de verb. Dom. (al. serm. 128. C. 3. n. u.) ait : Prius vide si jam nosti diligere teipsum; el committo libi proximum, (piem diligas sicut teipsum. Si autem nondum nosti diligere le; timeo ne decipias proximum tuum sicut te; ergo sicut ex mandatochari­ tatis nobis præccptum est desiderare salutem proximi, pro eodem orare ac laborare; sic et idem præccptum est respectu nostri, noslramqne nobis salutem desiderare cicurare debemus; ergo spei lheologicæ actus nobis necessarius est. Unde Aug. in Psal. 122. n. 1. scribit : Non praler spem esse debemus ; et serm. 16. de verb. Apost. (al. serm. 158. c. 8. n. 8.) Ipsa spes peregrinationi necessaria est........, Et spes quæ hic est, ad justitiam per­ tinet peregrinationis noslræ. Si ais 1°. Juxta Apost. i. ad Cor. 13. 5. Charilas non quærit quæsuasunt: sed si quæreret proprium inleresse,quœrerct quæ sua sunt; ergo. 2’. S. Bns. loc. cil. ait, peccatorem, cujus voluntatem gratia prævenit, a timore inci­ pere, tum in spem erigi ; ac tandem subdit : Inde transit ad tertium gradum, ut diligat Deum; non jam propter se, sed propter ipsum : sane in hoc gradu diu statur; ergo datur in hac vita status habitualis amoris puri. 3°. Moyse Exod. 32. 31. precatur : Obsecro, aut dimitte eis hanc noxam, aut si mm facis, dele me de libro tuo, quem scripsisti. Paulus vero ad Rom. 9. 3. ait: Optabam ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus meis ; ergo perfecta charilas etiam propriam reprobationem amori postponit. Ad 1“®. R. D. .t/. Charilas modo inordinato non quærit quæ sua sunt C. nullo modo quærit subi, charilas ipsa seu qui ex charitate agit, solo Dei DE NECESSITATE SPEI. 23t> intuitu in hoc suo actu movetur C. Qui habet charitatem, quandocumque Hquwlcumque agit, ex hoc motive operatur N. .Ii/2l,q. II. D. Cons. In hac vita datur status habitualis amori puri, h. c. excludens ab amore Dei aliquo motivum proprii intéresse C. excludens ab jpo amante et ab actibus ejus omnibus motivum propriæ utilitatis N. PriRtum cum Hehx., et omnibus Catholicis asserimus : secundum vero cum todem Doclore et cum Catholica Ecclesia, damnationem propositionum Moli· mûd Cameracensis reverenter amplexa, reprobamus. .tt,etactum amoris erga Deum præcipit, non quidem pro semper, sed tamen plus vice simplici per se obligare ; ut ex propositione inter duas 1. ab Alex. VIII., et cx propp. 5. 6. et 7. ab Innoc. XI. damnatis constat; ex qui­ bus et aliis principiis Moralist® tempora quædam determinata pro actu amoris eliciendo, partim certo, partim probabiliter definiunt, quos vide. 3*. Præceptum charitatis affirmativum obligare etiam hominem, ut seipsum mnesque vitæ suæ actiones referat ad Deum; quia juxta D. Thom. 1. 2. q. 100. a. 10. ad 2. Dicendum, quod sub prœcepto charitatis continetur, ul diligatur Deus ex foto corde; ad quod pertinet, ut omnia referantur in Deum; 't ideo præceptum charitatis implere homo non potest, nisi etiam omnia refe­ rantur in Deum. 4°. Relationis hujus species quatuor assignari. Earum prima dicitur formalis, consistens in actu voluntatis tam expresso et sensibili, ut homo ipse percipiat seu reflexe cognoscat se referre sua opera ad Deum : ‘Kunda habitualis, quæ stat in relatione formali prælerila et non revocata, ideoque moraliter saltem negative perseverante, eo quod nihil illi contra­ rium fiat: tertia est virtualis ex parte operantis, quæ rursus supponit rela­ tionem formalem ; consistit autem vel in actibus hujus relationis tenuibus ic remissis, vel in quopiam actu alio inde relicto opera relationem foimalem ? 4» f· r*. ûi 251 UE CHAIUTATE THEOLOGICA. sequentia comitante et ita afficiente, ut verum sit dicere hæc opera invir­ tute actus formalis praecedentis fieri, quantumvis ad illum non reflectamus: quarta est virtualisexparte operis, qiue in intrinseco ordine actus honestict virtutis ad Deum consistit; quaternis omnis actus, hoc ipso quod sit hone­ stus, ex natura sua non minus ordinatur ad Deum, quam Deus estomiib honestatis fons el origo. 5°. Concedi a nobis hominem teneri, ut omniael singula opera in Deum referat relatione tum habituali tinn virtituali ex parte operis : primum quidem; quia homo, ex dictis, tenetur aliquoties in vita omnia referre formaliter in Deum, nunquam vero licet aliquid illi con­ trarium facere, eamquesic retractare: secundum autem; quia quoties homo deliberate operatur, tenetur operari honestis et debitis cum circumstantiis. 6°. Male a nonnullis confundi nostram quæslionem cum hac : Ulruqi actus humanus, ut sit cx omni parte bonus, debeat referri ad Deum ? quia tametsi id concederetur, non inde sequitur, debere id fieri ex imperio aut molivo charitatis; cum præter charitatem etiam actus spei cx proprio molivo Deum attingat, et virtutes morales referre ad Deum sua opera queant. Proin quæstio sic instituenda est : an omnis actus humanus, ne malus sil, sed omni cx parte bonus, debeat referri ad Deum propter se dilectum, seu ei motivo amoris benevoli? *· ! « η 1 ù ίιΕ IMPERIO CIIAIUTATIS AI» OMNEM ACTUM. 299. Nota Π. Catholici non pauci, praesertim Schola' August inianœ addicti, tametsi nobiscum negent omnem actionem humanam cx charilate sive habi­ tuali sive actuali necessario esse eliciendam ; exigunt tamen ut saltem impe­ retur a charitate, sive ut ex molivo amoris benevoli fiat, et referatur ad Deuro propter se dilectum. Jidem vero, ut se a Novatoribus distinctos pro­ bent, monent 1°. non exigi a se imperium aut motivum charitatis perfecte, seu demum habitualis seu actualis dominans et justificans intelligatur; sed volunt sufficere etiam imperium aut motivum charitatis propriae quidem, sed imperfecte aut initialis; adeoque sufficere relationem ad Deum propter se præcise, licet non super omnia dilectum : 2°. hanc relationem sæpius quidem esse oportere formalem et actualem ; satis tamen etiam esse vic­ tualem simpliciter dictam, h. e. ex parte operantis talem : 3°. actionem, nec actualiter nec virtualiter ad Deum propter se dilectum relatam, non semper procedere ex cupiditate, nec intrinsecus in se et officio esse malam; cum spectato fine proximo et principio clicitivo, possit sæpius esse honesta et laudabilis : spectata tamen finis ultimi ratione, qua caret, volunt aliquid ei deesse, cujus causa nequeat simpliciter et cx omni parte dici bona; atque hinc hominem sine hujusmodi relatione deliberate operantem venia· liter saltem delinquere, cl peccati omissionis fieri reum. Sed enim licet primum eos forsitan discernere queat a Baii et Qucsnelli partibus, minime tamen eos inter et Jansenium distinguere videtur, cujus sententiam æque mitigatam supra exposuimus. Neque vero secundum pro discriminis ratione hic afferri potest; cum documento nullo probari queat, a Novatoribus illis actualem relationem necessario esse postulatam. Quin Jansenius L. 2. de Stat. nat. lap. c. 20. ita enuntiat : Hoc autem· certissi­ mum esi in Augustini sententia...... , vel actuali vel virluali intentione id esse praestandum; virtualis enim intentio in artibus humanis idem facit, quod actualis. Itaque circa tertium dunlaxat restai controversia : ubi examinare 255 linat, I*. quidem, an detur praeceptum et obligatio agendi semper ex imperio u‘l motivo charitatis propriæ, el hinc referendi omnes omnino actiones humanas ad Deum propter se dilectum? 2°. an Adversarii id asservutes salis distinguantur a Novatoribus damnatis, per discrimen ab iisdem adductum. Ml. Dicol. Ne actus humanus sit malus, non requiritur ul a charitate saltem imperetur. Prob. Nec datur præceptum, quo homo, saltem sub veniali omissionis peccato, teneatur singulas lotius vilæ suæ actiones deliberatas in singulis, queis Hunt, instantibus saltem virtualiter ex parte operantis referre in Deum propter se dilectum. Nec omnes ct singute actiones, ut ex omni parte bonæ sint, debent respicere motivum saltem cxtrinsccum charitatis propriœ ; ergo. Prob. P. p. Præceptum referendi omnes et singulas actiones ad Deum propter se dilectum continetur duntaxat in præcepto affirmativo amandi Deum super omnia; quia præter hoc maximum et primum mandatum nullum aliud hanc relationem magis urgens assignari potest : sed praece­ ptum amandi Deum affirmativum perse non obligat semper et pro semper; .t i Conf. Non datur præceptum referendi, actu charitatis theologicæ formali, suas actiones ad Deum propter se dilectum vel singulis diebus semel, vel quovis die sæpius, vel alternis fere ejusdem diei instantibus; quia universim talis præcepti mentio nulla habetur sive in Scriptura sive in Traditione; ergo nec datur præceptum dc virluali singularum actionum in singulis in­ stantibus relatione ad Deum propter sc dilectum; cum juxta Adversarios relatio virtualis ex parte operantis essentialiter præsupponat relationem for­ malem in aliquo instante praecedente factam. Prob. 2*. p. Dantur actus, nempe spei ct timoris, qui ex solo suo molivo vel imperio charitatis sunt liciti, boni et supernaturales; ergo non omnes actus, ne ex aliqua parte mali sint, debent respicere motivum saltem extrinstcum charitatis. ton/1. Sicut actus charitatis est perfectissimus, nobilissimus et præslantissimus, sic actus timoris ct spei est perfectus, praestans et nobilis; ergo sicut actus charitatis suam praecellentiam habet ex motivo sibi proprio, sic ct actus timoris et spei cx motivis suis suam perfectionem positivam oblinent, adeoque ut sint boni simpliciter et perfecti, non exigunt motivum extrinsecum charitatis. Antecedens patet ex S. Scriptura cit. et ex infinitis Patrum testimoniis, quorum quædam brevitatis gratia duntaxat hic recitamus. S. Greg. Naz. or. 40. n. 13. inquit : Tres enim eorum, qui salutem conse­ quuntur, classes esse scio, servorum videlicet, mercenariorum et /iliorum : si servus es, plagas metue: si mercenarius, mercedem duntaxat specta: sin autem supra hos assurgis ac filius es, ut patrem reverere. S. Greg. Nyss. hom. 1. in Cant. (opp. t. 1. p. 475. A.) ait : Qui vult omnes w. salvos, el venire ad agnitionem veritatis, ostendit hic perfectissimum et beatum modum salutis, eum dico qui /it per charitatem : nam nonnullis fit ftiam salus per timorem, quando intuentes ad minas supplicii gehenna·, sepa­ ramur a malo : sunt etiam aliqui, gui propter spem mercedis repositam eis ______ i » DE CHAHUATK I liEOLOGICA. * ! 1 qui pte vixerint, se recte et e.r virtute gerunt, non charitale bonum pan­ dentes, sed exspectatione remunerat ionis. S. BasilicsProœin. in regul. fusius tract, n. 3. (opp. t. 2.p.329. E.) ita loquitur : In summa aulem tria hæc ego video animi discrimina, quibus, eximvitabili quadam necessitate, ad obediendum compellimur. Aut enim supplicii metu a malo declinamus, versamurque in affectu servili; aut mercedis fru­ ctus requirentes, ob nostram ipsorum utilitatem mandata explemus, el hoc pacto mercenariis efficimur similes; aut ob ipsum honestum, charitalemqw erga Legislatorem nostrum...... et ita demum ut filii afficimur. Neque igitur is qui timore perficit mandata , semperque desidite pœnam suspectam haLd, alia quidem quæ sibi prtecepta fuerint, exsequetur, alia vero negliget; ad omnis inobedientiœ vindictam sibi ex tpquo metuendam suspicabitur. Et id­ circo beatus prœdicatur qui veretur omnia ob metum....... qui scilicet nihil eorum quæ ad officium pertineant, prœtermiltere velit........lino ne mercenarii» quidem quidquam eorum quæ præscripta sint, violare volet. Quomodo enin preemium feret ob vineæ culturam, si pacta omnia non servaverit ? Etenim si vel unum ex iis quæ necessaria exstiterint, defuerit, inutilem ipsam possessori reddiderit. S. Maximus L. de Mystag. c. 2L (opp. t. 2. p. 523.) hæc dc Diox. Areop. : Fideles virtuti deditos ac scientiam colentes vocabat....... servos, mercenarios, filios, tres nempe ordines eorum, qui salute donantur. Servi enim sunt fideles, qui minarum metu Domini mandata implent....... Mercenarii autem, qui bonorum promissorum cupiditate illecti, cum patientia pondus diei et œslum portant........ Filii denique, qui neque minarum metu neque promissorum cupi­ ditate, sed modo illo ac habitu, quo in bonum honestumque propensa animi voluntate tendant, a Deo nunquam separantur, velut filius ille, ad quem dictum est : Fili ! tu semper mecum es, et omnia mea tua sunt. Prob. utr. p. Ex contraria assertione sequuntur oppido falsa ct alias jam damnata. lum. Liberum arbitrium sine gratiæ Dei adjutorio nonnisi ad peccandum valet; quia sine gratiae adjutorio, juxta Adversarios, non habetur imperium vel motivum charilatis; sine imperio vel motivo charilatis autem nulla actio a peccato saltem veniali et omissione immunis : sed illud in prop. 27. Baii est damnatum. 2“m. Neccsse est infidelem in omni opere peccare; quia infidelis sicut Deum verum non cognoscit, sic nec amare eum aut sua opera ad illum re­ ferre potest, adeoque ex defectu hujus relationis necessario peccat: sed hæc est prop. 8. ab Alex. VIII. darnnata. 3D“. Eum non carere vitio, quisquis et quoties æternæ mercedis aut beatitudinis intuitu operatur, si charitale caruerit : sed hoc rursus ab eodem Summo Pontifice in prop. 13. est damnatum. 4Dm. Peccare eum, et si peccator fuerit, fieri magis peccatorem, qui odio habet peccatum mere ob ejus turpitudinem sine ullo ad Deum olfensum respectu; quandoquidem jarn ex solo defectu legitimi finis per charitalem intenti timor est venial i ter peccaminosus : sed prius in prop. 9. Alex. VIA., posterius Trid. Sess. 1 i. cap. i. el Sess. 6. can. 8. damnavit; ergo. Conf. Non minus ex opposito dogmate sequuntur contradictoria. Nam juxta Adversarios 1. sufficit imperium charilatis duniaxat imperfeclæ, et bE IMPERIO GNARITATIS ΛΙ» 0M5EJ1 ACTUM. 257 tamen juxta eosdem requiritur etiam charitas perfecta, quia requiritul· charitas talis, quæ omnes omnino actiones semper referat in Deum proptet’ se dilectum :scd charitas hujusmodi est amor Dei super omnia, hic autem estcharitas perfecta; ergo. 2. Defectus relationis ad Deum propter se dile­ ctum est peccatum duniaxat veniale omissionis, juxta Adversarios ; et etiam est peccatum mortale, ut probatur; nam omissio amoris Dei, ubi præceplum obligat, v. g. in articulo mortis, juxta omnes est mortale crimen : sed omissio relationis est omissio amoris Dei, ubi præceplum obligat; quia sub amoris prtecepto continetur præceplum relationis, ct hoc semper obligat; ergo. 3. Sequitur sufficere relationem xirlualcni, ut supponitur; et non sufficere, quia actualis requiritur; cum parlim alternis fere instantibus actualem relationem de die innovari oporteat; parlim præceplum, in quo actualis relatio ab Adversariis fundatur, actualem relationem exigit, sicut actum charilatis formalem imperat. 301. Dico II. Auctores Catholici, imperium charilatis ad quemlibet actum deliberatum a peccato immunem postulantes, non satis a Novatoribus se distinguere videntur. Prob. rejiciendo discrimina ab illis reddi solita. lum. Discrimen est, quod Novatores statuant actionem a charitale nec ortam nec imperatam esse reipsa peccatum et nominari peccatum; Catho­ lici autem concedant quidem hominem ea actione peccare, ipsam tamdn actionem in se peccatum non esse. Sed hoc 1°. est vanum; tum quia pa­ rum referi utrum aliqua actio per se dicatur, aut non dicatur peccatum, si conveniatur in eo quod actione hujusmodi homo reddatur culpabilis et pœna dignus : turn quia non minus damnati sunt ab Alex. VIII., qui dixe­ runt, infidelem in omni opere peccare, vel revera peccare eum, qui odio habet peccatum, mere ob ejus turpitudinem et disconvenientiam cum natura ratio? nali, sine ulla ad Deum offensum respectu ; quam illi qui dixerunt, omne quod non est ex fide Christiana supernaturali, quæ per dilectionem operatur, esse peccatum, vel intentionem qua quis detestatur malum, et prosequitur bonum, mere ni cœlestem gloriam obtineat, non esse rectam nec Deo placentem. 2°. Iloc etiam falsum est ; tum cx Adversariorum principiis, qui nullam ac­ tionem deliberatam in individuo indifferentem admittunt, cjuSniodi tamen actionem ad Deum non relatam nolunt fateri bonam : turn ex eo quod, sicut vitiosa est actio quæ in turpem finem refertur, quia repugnat præceplo negativo; sic etiam peccaminosa fit actio quæ non refertur ad Deum, siqui­ dem detur præceplum affirmativum illuc omnes actiones referendi; proptereaquod opus tam vitietur ex defectu finis præccpti quem habere debet, quam cx fine prohibito quem debet non habere, cum ulrobique divinum violetur præceplum. ί®. Discrimen est, quod Novatores dicant opera honesta defectu relationis intrinsece vitiari; Catholici autem id negent. Sed enim 1°. si per opera ho­ nesta intrinsece vitiata intclligalur,actionem quoad speciem seu officium esse malam, affingitur Novatoribus falsum; cum hi contrarium aperte doceant. Lulhcrusenim in rcsol. conlr. Conclus. Eckianas sic ait : Quis enim dubitat, quin meretrix tam bonum aurum gestet, quam pudica matrona, ct tam formosa diam membra habeat ? sed non tam bene gestat ct utitur. Eodem modo bona 17 11 t ♦I -oS < il vs φ i DE CHAillTATE THEOLOGICA. illa opera sapient ite, virtutum, donorum, cum sint gratuita dona Dei, buna sunt valde; sed quia non in finem debitum referuntur, bona faciunt, sed ntm bene. (Calcin. alvin. L. 3. Inst. e. Ii. §. 2. et 3. : Aon inficior esse dona Dei, quaxuin· (/ne in incredulis apparent egregiœ dûtes gue doles... sed quia scopum non respiciunt, quem Dei sapientia praescribit : tametsi o/ficio bonum videtur quod agunt, fine tamen perverso peccatum est. Baius L. 2. dc Virt. impior, postquam cap. 2, Sic inscripserat : Quod aliud sit disserere de virtutibus quam de virlulumofficus, in ipso autem cap. asseruerat : Aon itaque de officiis mihi qucesliocst, quee aliqua ex parte post lapsum in natura humana remanserunt integra, sed de virtutibus, quæ etiam finibus distinguuntur a vitiis ; tandem, cur omnia impiorum opera sint vera peccata, rationem dat in cap. 4. cujus ista est épi­ graphe : Quoti honestatis o/ficia, cum in Deum non referuntur, non sint vir­ tutes sed vitia. Jansenius tandem L. i; dc Stat. nat. laps. c. a. ita scribit; Bona ergo fuit ista continentia, sicut et non occidere, non adulterari, misereri pauperis, mutuum dare, el hujusmodi sine fine officia bona sunt, etiam tunc quando non bene fiunt ab hominibus malis : recti enim finis absentia non facit, ut ipsum officium in se spectatum non sit bonum. 2°. Si per opera honesta intrinsece non vitiata inlelligatur, actionem in individuo non esse malam, Adversarii ipsi assumunt sibi aliquod falsum. Quamvis enim actio quoad speciem sit bona, si tamen careat fine suo debito, hoc ipso est mala in individuo, ut, præter dicta in superiore discrimine, patet tum ex auctoritate S. Aug., qui L. i. cont Julian, c. 3. n. 24. ait : Quidquid boni fit ab homine, et non propter hoc fit, propter quod fieri debere vera sa­ pientia præcipit, et$i officio videatur bonum, ipso non recto fine peccatum est; et S. Τπομ.ε, qui 1. 2. q. 18. a. 9. in 0. ait : Oportet quod quilibet individua­ l’s actus habeat aliquam circumstantiam, per quam trahatur ad bonum vel malum, ad minus ex parte, intentionis finis. Cum enim rationis sit ordinare, actus a ratione deliberativa procedens, si non sit ad debitum finem ordinatus, ex hoc ipso repugnat rationi, et habet rationem mali : tum ex ratione, quæ instar axiomatis recepta est in scholis, quod sicut bonum est ex integra causa, ita malum ex quolibet defectu. 30,n. Discrimen est, quod Novatores asserant, actionem in Deum non rela­ tam oriri ex vitiosa cupiditate; Catholici autem id negent: sed Catholici vel negant hoc sine fundamento, vel illud negando nihil amplius aut minus docent quam Novatores. Prius sic ostenditur. 1°. Actus in individuo malus non oritur nisi ex principio malo; cum effectus causam et actus principium ex sua qualitate prodat : sed actio in Deum non relata est actus in individuo malus, ut nuper probatum est; ergo oritur a principio malo seu ex vitiosa cupiditate. 2°. Omnis actus deliberatus in individuo habet finem individualilcr vel bonum vel malum, quia sine fine aliquo determinato actio determinata non fit; ct sicut non datur, juxta Adversarios, actus ind i vidualis indiffe­ rens, sic ncc finis indi vidualis : sed actus ad Deum non relatus non habet finem individualcm bonum, quia ab Adversariis incusatur defectus el absen­ tia finis debili ; ergo habet finem individualcm malum. Atqui actus respi­ ciens finem malum non a virtute sed a cupiditate vitiosa tantum oriri potest, cum virtutes a vitiis non semper officiis, sed finibus discernantur; ergo. 3°. Ex Adversariorum sententia actus a charitate nec elicitus nec imperatus DE IMPEDIO C1IARITATI8 AD OMXEM ACTUM. 259 Kih.Tiel creaturæ ut fini ultimo; cum horno sistendo aut in honestate creata aut in amore proprio, nec ad Deum positive pergendo, dicatur peccare: sed actus inhærens creaturæ ut fini ultimo aliunde ortum non habet quam a cupiditate vitiosa ; ergo. Posterius sequitur ex hactenus dictis: vel enim Catholici negant actum ad Deum non relatum oriri ex vitiosa cupiditate, quia quoad substantiam seu speciem el officium manci adhuc honestus; sed hoc ipsum asserunt No­ vatores: vel quia absentia finis exlrinseci est tantum defectus operantis, non autem operis; sed præterquam quod hæc exceptio sit falsa, ipsi etiam Nova­ tores hac phrasi usi sunt. Luther, enim 1. c. ait : Quia non in finem debitum referuntur, bona faciunt, sed non bene. Calvin, autem §. 3. cit. addit : Con­ ditui! igitur Augustinus omnes Fabricios, Scipiones el Calones in illis suis [tradaris facinoribus hoc peccasse, quod, cum fidei luce carerent, non ad tum finem retulerunt·, ad quem referre, debuerunt; Baius vero in Libris de Virtu t. impior., ct Jansen, in L. 4. dc Statu nat. lapsæ, tametsi contendant opera impiorum ct infidelium esse vera ct propria peccata; tamen id non aliunde conantur evincere, quam quod homines illi peccent omittendo finem debitum, ad quem omnes actiones referre oportet. Vel denique quia inter cupiditatem malam et charitatem agnoscunt principium actionum medium ; sed enim si hoc inlelligatur tum de charitate sive eliciente sive imperante, lum de actionibus individualibus, falsum esse apparet ex hactenus probatis : si autem accipiatur de charitate præcise eliciente, ct de actione secundum speciem spectata, verum quidem est, non autem a Novatorum sententia alienum; siquidem ct juxta hos sufficiat actionem ex officio honestam fieri cxmotivo vel imperio charitalis, aut referri in Deum propter se dilectum, quin ubique aut actualis charilas aut relatio formalis exigatur. 302. Obj. L cont. luin. Præccptum charitalis Dent. G. et Malth. 22. est generale, juxta S. Aug. L. de Perf. just. c. S. Generalis prohibitio est, Non concupisces; et generalisjussio, Diliges : juxta S. Thom. 2. 2. q. 23. a. 4. ad 2. Chantasse ad actus lotius humanœ vitee per modum imperii extendit ; ct quia e.vdictis continet præccptum omnes omnino vilæ actiones referendi ad Deum dilectum propter se; ergo reliqua omnia præccpla implenda sunt ex motivo charitalis. R. 1°. Id etiam contra Adversarios probat nimium. Nam certum est quod præccptum charitalis in Scriptura propositum exigat amorem formalemDci el quidem super omnia dilecti : si vero esset generale ct obligaret pro sem­ per, non sufficeret initialis amor ct charilas Dei præcise propter se dilecti, ncc relatio victualis duntaxat. R. 2°. A'. A. S. Thom. enim 2. 2. q. 23. a. 4. charitatem statuit esse spe­ cialem virtutem : sed charilas nequit esse virtus specialis, quin ejus præceplum etiam sit speciale ct particulare. R. 3°. D. A. Præccptum charitalis negativum est generale C. præccptum charitalis affirmativum N. vel subd. est generale quoad obligationem pro semper urgentem .V. quoad finem el perfectionem omnium praeceptorum C. Præceptum charitalis, quatenus negativum, non tantum Dei odium sed omne charitali divinæ contrarium prohibet; el quia transgressio cujuscumquc præcepli contraria est charitali, ulpote quam destruit vel imminuit, omnem 261» ük ciiaiutate THEOLOGICA. quoque prohibet transgressionem : undo sequitur præceptum charitatis negativum esse generale, et ad observationem præccptomm omnium perti­ nere. Quatenus affirmaiivum est, dici etiam potest generale imprimis ratione /inis; quia, cum, teste Apostolo I. ad Tim. 1. 5. finis præcepti sit charilui, reliqua omnia præcepta ex se referuntur ad charitatem, el diversi virtutum actus ab illis imperati totidem sunt dispositiones el media quæ ad cliaiilalem nos conducunt : deinde etiam ratione perfectionis tum ipsius charitatis, quæ haberi nequit sine impletionc omnium præceptorum ; tum præceptoruin, quorum actus formantur ct quoad vim meritoriam perliciimlur a charitate. Hoc vero sensu charitatis præceptum affirmativum non esse generale, quod omni tempore sit eliciendus actus charitatis aut referenda sit actio ad Deum propter se dilectum, liquet ex dictis. Ad prob. 11BO. R. I). Generalis jussio est : diliges, sumendo dilectionem minus proprie ct pro quocumque actu bono C. sumendo dilectionem proprie subd. est jussio generalis ratione tinis vel perfectionis C. ratione obliga­ tionis .V. In duplici duntaxat sensu concesso assertam a S. Aug. sententiam patet ex contextu; primus enim apparet in verbis proxime subjectis: Unde breviter Paulus quodam loco utrumque complexus est. Prohibitio enim est : Nolite conformari huic scculo; jussio autem : Sed renovamini in novitate mentis vestræ : illud pertinet ad non concupiscere, hoc ad diligere; illud ad continentiam, hoc ad justitiam ; illud ad declinandum a malo, hoc ad facien­ dum bonum. Secundus autem in verbis immediate præmissis : Dominus, qui verbum consummans et brevians fecit super terram, in duobus prœceplis dixit Legem Prophetasque pendere ; ut in teli igeremus, quidquid aliud divi­ nitus præceptum est, in his duobus habere finem, et ad hæc duo esse referen­ dum : Diliges Dominum tuum ex toto corde tuo etc. et Diliges proximum tuum tanquam teipsum....... Quidquid ergo Dei lege prohibemur et quidquid jubemur facere, ad hoc prohibemur et jubemur ut duo ista compleamus. Ad prob. 2*m. R. D. Charitas ad actus totius vitæ humanæ extendit se per modum imperii habitualis C. per modum imperii actualis subd. cx necessitate finis proprii, et quando agit ipsa charitas C. cx necessitate finis alieni, et quando agunt virtutes aliæ A’. D. Tiiom. ibid, ait: Et ideo, quia charitas habet pro objecto ultimum finem humanæ vitæ, scilicet beatitudinem ælernam, extendit se ad actus totius vitæ humanæ etc. Ad prob. 3·“. R. D. Præceptum charitatis continet præceptum referendi semper ct omni momento actiones omnes ad Deum propter se dilectum A. referendi aliquando et certis temporibus, quando scilicet præceptum charilalis affirmativum urget amorem Dei super omnia elicere C. Inst. 1. Eccli. 13. 18. dicitur: Omni vita tua dilige Deum; et 1. ad Cor. 16. 1i. : Omnia vestra in char Hat e. fiant ; ergo omnia vel ex ipso amore vel ex ejus motivo profluere debent; præserlim quia S. Aug. L. 1. de Docl. Ghr. c. 22. n. 21. docet, nullam vitæ nostræ partem relinqui, quæ vacare debeat, et quasi locum dare, ut alia re velit frui, prælerquam Deo. R. A'. Cons. Hanc enim non evincit textus prior; tum quia in eodem additur : ct invoca illum in salute tua; quin tamen ex monito erui possitj nihil agendum, nisi orandum, ct omnem actionem præter orationem esse peccatum : tum quia hic amor Dei ct invocatio praescribuntur tanquam media contra sollicitationem a Principibus faciam; quæ sicut non semper t DE IMPERIO CHARITATIS AD OMNEM ACTVM. 201 ct quemlibet infestat, sic nec medium illi oppositum semper in usu esse neeessec$l. Deinde nec textus posterior; tum quia sensus est: Non in con­ tentione, non cum ambitione el schismate, quod alias Apostolus in eadem ep. monuerat, sed cum charitate Christiana vel mansuetudine facite : tmn quia, si charitas etiam proprie accipiatur, monet in charitate habituali seu statu grati® esse faciendum, cum similiter habitum virtutis intellexerit, ubi v. 13. dixerat : state in fide : turn quia, si de charitate actuali etiam accipiatur, consilium hoc monito continetur, non autem præceptum. Deni­ que Aug. agit de fruitione creaturœ, el prohibet duntaxat finem ultimum in creaturis ponendum, non autem earum usum. Inst. 2. Apost. 1. ad Cor. 10. 31. inquit : Sive manducatis, sive bibitis, tire aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite; et ad Coloss. 3. 17. Omne quodeumque facitis in verbo aut opere, omnia in nomine Domini Jesu Christi etc.; ergo datur præceptum, omnia et singula etiam omni tempore saltem virlualiler referendi ad Dei gloriam ; quia S. Bern. serm. 3. de divers, ad prius ait : Quidquid facimus, jubemur facere in gloriam Dei, etD. Thom. exponens testimonium posterius scribit : Quidam dicunt quod hoc est con­ silium; sed hoc non est verum. R. A’. Cons. Admisso etiam prœcepto in utroque textu, 1°. negativus textus prioris sensus hic est : Cavete omnino, ne quid faciatis divinæ gloriae adver­ sum, aut scandalum comestione idolothytorum vel alia re detis, quo Deus vituperetur; qui sensus ex contextu colligitur v. 28. Si quis autem dixerit : hoc immolatum est idolis ; nolite manducare propter illum qui indicavit, et propter conscientiam ; et v. 32. Sine offensione estote Judœis et Gentibus et Ecclesiæ Dei. Unde S. Ciirys. hom. 25. in 1. ad Cor. 10. v. 31.32. ait : Deus per omnia glorificetur. Sine offensione estote Judœis et Gentibus....... hoc est, non detis alicui ansam : frater enim offenditur, et Judœus te magis odio ha­ bebit, et te condemnabit, et Grœcus similiter te tanquam helluonein irride­ bit, etc., S. Aug. in Psal. 34. serm. 2. n. 16. inquit : Tota die Deum laudare (piis durat ? suggero remedium, unde tota die laudes Deum, si vis... Discedis ut reficiaris? noli inebriari et laudasti Deum : discedis ut dormias? noli surgere ad male faciendum, et laudasti Deum : negotium agis? noli fraudem [acere, et laudasti Deum. 2". Affirmativus ejusdem primi textus sensus est iste : Omnia fiant ordi­ nale et sint talia, unde Deus laudari valeat et ejus gloria promoveri; quem insinuat S. Aug. in enarr. in Psal. 146. n. 2. Cum manducas et bibis,psalle, non intermiscendo sonorum suavitates ad aures aptas, sed modeste et fruga­ liter et temperanter manducando ac bibendo; quia hoc dicit Apostolus : Sive manducatis, sive, bibitis etc. UndeS. Tiiom. cum priora Aug. verba retulisset Lcct. 7. in 1. ad Cor., sibi objicit : Contra ; ergo nullus actus est indifferens: Respondeo, inquit, Ilelatiohœc in gloriam Dei intelligitur vel in actu vel in aptitudine referendi; quæ non solum est in bum's, sed etiam in indifferentibus. Simili modo sensus textus secundi 1°. negativus est : Non propter Simo­ nem, non propter Moyseu, non propter angelos Novantium, sed propter Christum ejusque gloriam facile, ut Theod. el flieophyl. apud Corn, a Lapide exponunt. Hinc S. Thom. Led. 3. in hunc locum ait . Dicendum est quod non est necessarium, quod omnia referantur in Deum actu, sed habitu. Qui 262 DE CHARITATE THEOLOGICA. enim facit contra gloriam Dei et præcepla ejus, fucit contra hoc prawptum: venialiter autem peccans nun fucit contra hoc præceptum simpliciter. 2°. Affirmativus sensus est : Omnia vestra opera talia sint, quæcedere possint in gloriam Christi; Christnsque sit vitro vestros et actionum finis ulti­ mus, licet is singulis actionibus non attingatur, ul D. Franc. Sales. 1). Tuov.e sententiam exponit. L. 12. de Amore Dei c. 8. Hæc verba Apostoli, ul dicit Doctor Angelicus ea explicans, sunt in sufficienti usu et praxi, quando nos possidemus habitum sanctissimas charitatis; per quem, licet non habeamus expressam et activam intentionem faciendi quidquid facimus, propter Deum, habemus tamen implicite contentam in unione et communione, quam cum Deo habemus, perquam omne bonum, quod facere possumus, una nobiscum dedi­ catum est divinæ bonitati. Cæterum actualem vel virtualem relationem sua­ deri hic duntaxat, patet luculentius ex textu posteriori, cum juxta omnes sufficiat opera referri ad Deum, sine respectu ad Christum. 303. Obj. II. SS. Patres efficaciter pro necessitate relationis rejectæ pu­ gnant. Nam 1°. solis operibus ex charitate factis concedunt bonitatem; sic Aug. in Ps. 67. n. 41. ait : Ea quippe sola bona opera dicenda sunt, quæ fiunt per dilectionem Dei; et Bern. serm. 1. in Octav. Pasch. n. 7. Ambitionis vani­ tatem virtus charitatis excludet, quæ sola cast i/icat animam, sola purgat intentionem. 2°. Negant bonitatem operibus sine charitate factis; ut Arc. L. deGr. el lib. Arb. c. 18. Quidquid se putaverit homo facere bene, si fiat sine charitate, nullo modo /It bene; et L. de Gr. Chr. c. 26. Quid autem boni face­ remus, nisi diligeremus? Item Ciirys. hom. 19. in ep. ad Hebr. n. 2. Nullum est bonum, quod non per charitatem fiat. Eam igitur inter nos confirmemus. 3°. Præceptum de relatione operum ad Deum enuntiant; ita Alg. L. 1. de Doct. Chr. c. 22. n. 21. Hac regula dilectionis divinitus constituta est : Diliges Deum ex toto corde etc., ut omnes cogitationes tuas et omnem vitam cl omnem intellectum in illum conferas, a quo habes ea ipsa quæ confers; et C.elestlx, in ep. ad Gall. Episcop. c. 5. (Labb. t. 2. p. 1615.) : Omnia studia, et omnia opera ac merita sanctorum ad Dei gloriam laudemque referenda sunt. 4°. Opera relatione hujusmodi carentia declarant virtutes falsas el peccata; sic enim Alg. L. 5. de Civ. c. 12. n. 4. Neque enim est vera virtus, nisi quæ ad eum fmem tendit ubi est bonum hominis, quo melius non est; et L. 4. cont. Jul. c. 3. sup. cit. Quidquid boni /it ab homine, et non propter hoc /it, propter quoi fieri debere vera sapientia preeeipit, etsi officio videatur bonum, ipso non redo fine peccatum est; hunc autem fmem esse bonum œternum, creatorem vel glo­ riam Dei, tum ibidem lum alibi exponitur. R. .V. .1$$. Ad prob. lln*. D. Solis operibus ex charitate factis tribuunt boni­ tatem excellentem et summam C. qualemcumquc sive naturalem sive snpernaluralem .Y. Ratio cur sanet i Patres sola charitatis opera appellent per excel­ lentiam bona, petitur ex 1. ad Cor. 13. 3. Si charitatem non habuero, nihil ■mihiprodest ; scilicet quantum ad meritum vitœ æternæ. Hunc vero sensum esse ostendunt de primo textu verba præ missa : Credenti in eum, qui justi­ ficat impium, reputatur fides ad justitiam, ut deinde ipsa fides per dilectio­ nem incipiat operari ; ea quippe sola opera bona etc. : de secundo autem ipsa ratio ; cum castificari vel purgari non modo dicatur quod ex malo Iit bonum ; sed etiam quod ex bono melius efficitur, B#» • rz* DE IMPERIO CHARITATIS AD OMNEM ACTUM. 263 prob. 2’"’. D. Operibus sine charitate tam proprie quam improprio accepta factis C. operibus sine charitate proprie tantum accepta factis subd. negant bonitatem perfectam secundum quam actus est meritorius, ut D. Tu. in 2*“. Dist. 41. q. I. a. 2. ad 2. ail T. simpliciter omnem .Y. Priorem sensum convenire textui primo Aug., satis declarant verba ibid. c. 17. n. 34. prae­ missa: Ad Corinthios autem cum dicit, Omnia vestra cum charitate fiant; sutis ostendit, etiam ipsas corruptiones, quas asperas et amaras sentiunt qui corripiuntur, cum charitate esse faciendas : posteriorem autem secundo tex­ tui prodit subjecta sententia : Etsi enim Dei mandatum videtur aliquando non o diligentibus, sed a timentibus fieri; tamen ubi non est dilectio, nullum bonum opus imputatur. lJlrum([ue sensum applicari posse verbis Chrys. tum ratio, lum alia ejus testimonia, hom. 67. ad pop. Antioch, (al. in 2. ad Timolh. boni. 1. η. 4. cl in epist. ad Philipp, hom. 11. n.2.), probant. Praeterea illud sine charitate a Patribus nonnunquam usurpatur contrarie, aut emphatice, quo etiam modo Greg. hom. 13. in Evang. n. 1. dixit : Nec opus bonum est aliquod sine castitate, aut alii de humilitate loculi sunt. .id prob. 3a,“. D. Enuntiant bona omnia opera esse referenda ad Deum, h. e. Deo tanquam auctori tribuenda ct adseribenda C. h. e. ad Deum tan­ quam finem dirigenda subd. formalitcr vel virtualiter exparte operantis ct quidem cx charitatis motivo .¥. habilualiter vel virtualiter cx parte operis C. Priori sensu accipienda C.elestini verba docent tum quæ slatim subji­ ciuntur : Quia nemo ei aliunde placet, nisi ex- eo quod ipse, donaverit ; tum usurpatio aliorum etiam Patrum, qualis est illa Prosperi, inResp. ad Capit. Gall, ad obj. 13. : Dona ad largitorem cooperalorcmque eorum Deum, mala autem ad voluntariam rationalis creaturas nequitiam referenda sunt. Poste­ riori autem sensu quamvis Augustinum accipiendum dicamus, tamen impri­ mis nihil decernit dc modo referendi : deinde nec motivum charitatis pro­ prium exigit, cum toto illo capite commendans dilectionem loquatur de dilectione concupiscentiæ, amore spei ct eo quo frui Deo cupimus : denique nec illam praescribit regulam, qua homo simpliciter bonus aut non malus fiat, sed qua optimus ; unde ait : Tunc quippe est optimus homo, cum tota sua vita pergit in incommutabilem vitam, et toto affectu inhæret illi. Ad prob. 4ara. R. 1). Opera relatione hujusmodi contrarie carentia de­ clarat peccata ct virtutes falsas C. opera relatione hujusmodi mere nega­ tive carentia declarat peccata .Y. Declarat falsas virtutes subd. quatenus non sunt veræ virtutes in sensu theologico et more Christiano nec utiles ad veram felicitatem consequendam seu meritoriæ T. quatenus ne quidem intra latitudinem virtutum acquisitarum sunt virtutes veræ .Y. Distinctio prior insinuatur a D. Thoma 2. 2. q. 23. a. 7. ad 1. Actus alicujus charitate carentis, cum facit aliquid in ordine ad id per quod charitate caret, semper est malus : sicut Augustinus dicit in quarto contra Julianum, quod actus infi­ delis, in quantum est infidelis, semper est peccatum; etiamsi nudum operiat vel quidquid aliud hujusmodi faciat , ordinans ad fmem suæ infidelitatis. Ostenditur vero etiam ex ipso Aug. ; tum quia ibid. n. 22. subjungit : Bonum est ut subveniatur homini periclitanti, præsertim innocenti; sed ille qui hoc facit, si amando gloriam hominum magis quam Dei facit, non bene bonum facit, quia non bonus facit, quod non bona voluntate facit : absit enim ut sit vel dicatur voluntas bona, quæ in aliis vel in scipsa, non in Domino > · fes >·< ht CIlAHITATB THEOLOGICA. gloriatur. Posterior rursus insinuatur a I). Th. 1. 2. q. ii3. η. 2. ubi disfinguit inter virtutes morales acquisitas el infusas, et has vocat perfeelas tl simpliciter dicendas, quia bene ordinant hominem ad finem ultimum simpli· (iteri illas vero secundum quid virtutes, mm autem simpliciter, cum ordo nent hominem bene respectu finis ultimi in aliquo genere, non aulem respectu finis ultimi simpliciter, h. e. ul ibidem explicat, in ordine ad finem supcrnaturalem. Item declaratur a S. Aug. !.. 4. cont. Juliam c. 3. n. 19. ubi dicit : .Si ad consequendam ceram beatitudinem, quam nobis immortalem fides qua in Christo est cera promittit, nihil prosunt homini virtutes; nullo modo verœ possunt esse virtutes ; qui paulo supra referens ex Ciceronis L. 2. de Invent, definitionem virtutis, virtus est animi habitus, nolunt inodo atque rationi consentaneus, subjungit ; sed quid sit consentaneum libe­ randa ac beatificanda natura· mortalium nescierunt. Cæteruni prtecipiie negamus, peccatum esse actionem virtutis infusæ sive muralis sive theolo­ giae a charitate non imperatam; tum quia Aug. loquitur de actionibus infidelium naturaliter tantum honestis : tum quia mentionem non facit charitatis in sensu proprio accepta?. Inst. l.S. Thomas aperte docet, dari præceptum referendi omnia opera ad Deum ex motivo vel imperio charitatis : sed hoc male exponitur sive de relatione habituali, sive de præcepto affirmativo speciali et a charitatis obli­ gatione indistincto: l"w. quidem; quia D. Tiiom. q. 1. de charil. a. II. ad 2. ait: Omnia actu referre in Deum non est possibile, in hac vita; sed quod omnia virtute referantur in Deum, hoc pertinet ad perfectionem chari­ tatis, ad quam omnes tenentur; et ibid, ad 3. respondet : Unde habilualiter referre in Deum non cadit sub præceplo, sed virtualiter referre omnia in Deum cadit sub præceplo charitatis; cum hoc nihil aliud sil quam habere Deum ultimum finem : 2""*. vero; tum quia S. Doctor loquitur de præceplo charitatis et præcepto referendi omnia ad Deum tanquam de præceplis duobus : lum quia licet præccpta charitatis el relationis dicantur ab eodem affirmativa, posterius tamen ob universalitatem actionum æq u i valet nega­ tivo et sic pro semper obligat : lum quia, cum 1.2. q. 100. a. 10. in 0. dixis­ set : In hoc præcepto, Honora patrem, non includitur quod honoretur /xiter ex charitate; subjungit : Qui honorat patrem, licet non habeat charilatem, non efficitur transgressor hujus prœcepti, etsi sit transgressor prœcepli, quod est de actu charitatis ; propter quam transgressionem meretur pœnam; ergo. II. A'. m. Ad prob. Pe. p. II. 1°. I). S. Tu. loco cil. rejicit relationem habi­ tualem improprie acceptam C. acceptam proprie .V. Quid hic loci per habi­ tualem relationem S. Doctor inlelligal,exponit ibid, his verbis : Habilualiter enim refert in Deum, el qui nihil, nec aliquid aclualiter intendit, ut dormiens; quæ utique sub præceplo non cadit, sed impropria est ac diversa ab cade qua est quæstio : cum ista, quatenus relationem formalem prælcritam connotai, afficiatur præceplo affirmativo, quatenus perseverantiam negati­ vam dicit, negativo charitatis præceplo subjacere possit. R. 2°. D. Idem exigit relationem virliialem pro semper eamque subjicit præcepto charitatis negativo .V. exigit aliquando ct subjicit præceplo chari­ tatis affirmativo C. Quandoquidem D. ΊΊι. in Rcsp. ad 3. dicit, referre virlualiler omnia in Deum nihil aliud esse quam habere Deum ultimum finem, alibi salis déclarai præccplum hujus relationis non obligare pro semper, cum r de impeiium chahitatio au omnem actum. 2(;r> In 2“. dist. 41. q. I. a. 2. nd i. scribat : Non oportet ul actus infidelium, qui in finem illum non est ordinatus, semper sil peccatum; sed solum protem■ p.re illu, in quo tenentur actum suum in finem ultimum referre,. .Idprob. I·*". 2W. p. N. Ass. Contrarium D. ΊΊι. in 2U"’. Dist. 40. a. 5. ad (i. aperte docet : Si qiurratur quando oporteat actum referre, in finem tllimum, hoc nihil aliud est, quam qua-rerc quando oporteat habitum charilatisf.rire in actum : quia quandocumque habitus charitatis in actum exit, fl ordinatio totius hominis in finem, ultimum, el per consequens omnium eurum quæ in ipsum ordinantur ut bona sibi. .Id prob, 2im. A'. /Ii.s·.,· quia cum sil idem charitatis præccplum, quo Deum tenemur diligere super omnia, el quo tenemur omnia in ipsum tanquam ώultimum finem referre; sicut præccplum charitatis obligat lanium certis temporibus el non semper ad diligendum super omnia Deum, sic el certis duntaxat temporibus nec semper ad referendum omnia in Deum obligat. Ai.prob. 3,m. R. το etsi non esi affirmantis, eum qui patrem honorat, •Wr ct in omni casu, dum id sine relatione in Deum facit, esse Iranspessorem prœcepli de aclu charitatis; sed solum concedentis eum aliquando liujiis pncccpti esse transgressorem, si nempe tempore eodem obligat præceptiim dc amando Deo, quo obligat aliud de honorando parente : lum quia 1 S.Thomasseipsum diserte explicat ibid, ad 2 : Dicendum, quod sub præceplo charitatis continetur ut diligatur Deus ex loto corde, ad quod pertinet ut omda referantur in Deum : cl ideo præceptum charitatis implere, homo non fdal, nisi odiam omnia referantur in Deum. Sic ergo qui honorat parentes, Mur (‘.c charitate. honorare, non ex vi hujus prœcepli, quod est honora parentes; sed ex vi hujusprœcepti : diliges Dominum Deum tuum ex loto corde Ivuiel cum ista sunt duo præcepta affirmativa non obligantia ad semper, f^uiit pro diversis temporibus obligare; et ita potest contingere quod aliγιό implens præceptum de honoratione parentum, non tunc transgreditur jMKeplum omissione modi charitatis. bid, 2. Homini nunquam liccl in bono aliquo crcalo conslilucrc finem iillinimn : sed nisi virtualiter saltem referat actionem ad Dei gloriam, in boiiocrcato constituit finem ultimum : cum juxta Aug. L. 4. cont. Jul.c. 3. n. J.l. Sme amore ( récitons nullis quisquam bene utitur creaturis ; ergo. II. A. mm. Hujus falsilas I". palet in actibus supernaluralibus spei el amoris propriœ salutis, qui Deum lanquam finem ultimum attingunt, quamwfix charitate proprie tali non imperentur : 2°. in actibus etiam moraliter tuitum honestis, utpote qui, virlualiler sallem ex parle operis, referuntur ad Deum; <|iiod expositiones Patrum el Angelici Docroius allatæ salis convin•unl: quin 3°. vel in ipsis actibus venialiler pcccaminosis patet, utpote qui n.’ quidem fruitionem crealuræ aut creaturam pro fine ultimo habere fandi sunt. Sic enim S. Boxav. in 2UI". Dist. 42. a. 2. q. 1. loquitur : Ad dlud quod objicitur, quod amor venialis peccati est amor fruitionis, dicenlunM|uod falsum est, secundum quod frui accipitur proprie, videlicet quie­ sce in aliquo tanquam in fine ultimo. S. Tn. autem, ubi in 4um. Disl. 3l. 2. a. 3. ad 3. asseruerat, quod utens matrimonio propter delectationem pvecl venialiler, subjungit : Dicendum, quod quamvis delectationem non re· fæil netu in Deum, tamen non ponit in ea ultimum finem : cl ideo nunopurW quod creatura fruatur ; sed utitur creatura propter se, se aulem habitua- I I ! i ■■■nas 4 266 'ν'* DE CHARITATE THEOLOGICA. liter propter Deum. Unde patet utrumque convenire in eo quod negent peccatum veniale esse fruitionem creatnræ aut ejus pro tine ultimo usurpa­ tionem ; quamvis differant in hoc quod prior peccatum istud nolit dici frui­ tionem nec usum, sed abusum ; posterior aulem usum dici posse contendat. Ad prob. R. S. Aug. loqui hic de bonitate meritoria et utili ad salutem; unde subjungit : Hoc ergo amore opus est, ut bonum beatificum sit; ct paulo ante praemiserat : Quoniam saltem concedis opera infidelium, quæ tibi eorum videntur bona, non tamen eos ad salutem sempiternam regnumque perdio cere, scito nos illud bonum hominum dicere, illam voluntatem bonam, illud opus bonum , sine Dei gratia quæ datur per unum mediatorem Dei et homi­ num, nemini posse conferri, per quod solum homo potest ad œternum Dei donum regnumque perduci. 304. Obj. cont. 2“®. Relatio eleemosynæ in gloriam Dei, non est præeeptum ipsius operis, sed tantum operantis; relatio ejusdem autem in gloriam vanam est finis prohibitus non solius operantis, sed ipsius operis; ergo. R. Quod eleemosyna perse minus tendit in vanam, quam divinam glo­ riam; adeoque vana gloria multo minus est finis hujus operis cx se boni, quam sit gloria Dei; ergo si nihilominus in uno casu non sdllim operans sed et opus vitiatur per excessum finis prohibiti, etiam in allero casu ipsum opus vitiabitur per defectum finis præcepti. Inst. I. Eleemosyna, quando refertur in finem honestum, habet lotum id quod requiritur ad actum intrinsece moraliter bonum, licet ulterius non referatur in gloriam Dei, quæ tantum est tinis extrinsecus eleemosynæ; eigo. R. Quod pariter eleemosyna ad finem honestum relata habeat omne quod ad actum intrinsece honestum requiritur, licet simul referatur ad finem vanæ gloriæ, qui finis magis extrinsecus est eleemosynæ quam gloria divina, utpote ad quam ilia ex intrinseca sua honestate est referibilis. Inst. 2. Vana gloria est causa eleemosynæ : omissio autem relationis in Deum non est illius causa; ergo. R. Quod, juxta Adversarios, relatio in Deum sub obligatione peccati venia­ lis debeat esse causa eleemosynæ, sicut vana gloria sub obligatione peccati debet non esse illius causa; cur ergo vitiatur eleemosyna ex fine prohibito, in quem refertur per excessum, et non vitiatur ex privatione finis præcepti, in quem per defectum non refertur? Quamvis autem non sit eleemosynæ præceptum , ut seipsam referat in Deum, sed operanti ; neque eleemosynæ est prohibitum, ut seipsam referat ad finem vanæ gloriæ, sed tantum ope­ ranti, utpote qui solus subjectum legis esse potest. Praeterea cum, juxta Ad­ versarios, non referens actionem ad Deum sistat in creatura tanquam fine proximo, amor crealune erit etiam causa corrumpens ipsam actionem,sicut amor Dei est causa dignificans actionem ad Deum relatam. Inst. 3. Quod mancipium pingat imaginem elegantem, eamque domino inscio et invito vendat, peccat quidem : sed pictura ipsa non vitiatur; ergo similiter si quis eleemosynam faciat, eamque non referat in Deum, eleemo­ syna in se manebit bona, quamvis homo illam in Deum non referendo peccet. R. Si mancipio praecipiatur sub peccato ut actum pingendi in utilitatem DE NECESSITATE CHARITATIS AD MERITEM. 267 domini referat, actus pingendi est peccaminosus, non per scipsiim, sed quatenus non refertur in finem sub peccato præceptum : si vero id mantipiu non præciplatur, exemplum ad rem non spectat, cum mancipium etiam tunc non peccet pingendo aut picturam vendendo inscio domino. Ate apertum est discrimen, pictura ab arte naturam imitante, honestas ab objecto, circumstantiis, ac fine regulis morum conformi, desumenda est. ARTICULUS III. ΛΝ ACTUS HUMANUS UT SIT MERITORIUS, DEBEAT ESSE VEL ELICITUS VEL IMPERATUS Λ CHARITATE? 305. Nola. Damnatas sunt propp. 55. et 5G. Quesnelli enuntiantis, Deum wn coronare nec remunerari nisi charitatcm. Convenit aulem inter plerosqueCatholicos 1°. quod actus etiam infidelium naturaliter tantum honesti srpiusin hac vita obtineant a Deo retributionem temporalem : 2°. quod actus quicumque peccatorum supernaturales etiam ante justificationem eliciti dc congruo mereantur gratiam : 3°. quod actus justorum ex virtu­ tibus sive infusis, sive acquisitis, et gratiae auxilio profecti, licet a chari­ late nec eliciti nec imperati, de condigno mereantur gloriam saltem acci­ dentalem ac etiam aureolas. Dissentiunt tamen circa meritum condignum gloriæ essentialis ac praemii substantialis; quia alii hoc tribuunt aut solis actibus a charilate elicitis, aut actibus quidem aliarum virtutum, sed saltem a charilate imperatis : alii voro ad ejusmodi meritum nec physicum charitalis influxum nec imperium aut motivum exigunt. 306. Dico I. Ut actus supematuralis hominis justi sit condigne meritorius præmii substantialis gloriæ, non requiritur ut sit a charilate elicitus. Prob. I. Ex Scriptura, quæ non solum actibus a charilate elicitis, sed alia­ rum virtutum actibus proponit, promittit et designat præmium, quo sub­ stantia ct essentia gloriæ intelligitur; ad Hebr. 13. 16. Beneficentiœ et com­ munionis nolite oblivisci; talibus enim hostiis promeretur Deus. Matth. 23. 3 L lenite benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi : esurivi enim, et dedistis mihi manducare : sitivi, et dedistis mihi Libere : hospes eram, et collegistis me etc. Matth. 10. 16. interroganti : Quid bini faciam, ut habeam vitam œternam ? Christus respondet : Si vis ad itum ingredi, serva mandata; et mox subjungendo enumerat mandata moralia. 1. ad Tim. 6. 17. Divitibus hujus seculi praecipe....... bene agere; divites fieri in bonis operibus, facile tribuere, communicare, thesaurizare sibi fundamentum bonum in futurum, ut apprehendant veram vitam. Sed hic nienintur actus aliarum virtutum, et designatur, proponitur ac promitti­ tur præmium, quo substantia ct essentia gloriæ intelligitur ; ut patet ex similibus Scripturae locis : Gen. 15. ubi v. 1. dicit Deus : Ego protector tuus tum, et merces tua magna nimis; Joan. 3. 3. ubi Christus ait : Aisi quis renatus fuerit denuo, non potest videre regnum Dei....... . Aisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei ; aliisque innumeris V. et N. T. textibus vel vitam simpliciter vel cum addito a-tcrnam pro gloria essentiali usurpantibus. I 268 Γί* ■ e'.‘ Γ»Ε CHARITATE THEOLOGICA. Com/. Deus Ps. 61. 13., Eccli. 16. 13., Maith. 16. 27., nd Rom.2.6., 1. ad Cor. 3.8. dicitur judicaturus, redditurus, et daturus mercedem propriam secundum laborem et opera hominum, nempe bonum bonis, malum inalis: sed merces quæ redditur malis, est substantialis; ergo et qua* reddenda dicitur operibus bonis quibuscumque, erit substantialis. Prob. II. Ex Traditione. SS. Patres ad sermonem Christi de Ileatitudinibus communius virtutum illarum exercitio tribuunt substantiale meri­ tum : Alg. Tr. 51. in Joan. n. 12. et Bern. L. de Gr. el lib. Arb. extollunt singulariter meritum ministerii, quod exhibetur Christo in proximorum obsequiis : Hier, aliique Patres contra Jovinianum docent, pro meritorum multitudine majus præmium essentiale retribui ; ergo. Conf. Ex Trid. Sess. 6. cap. 16. et can. 32.; ubi non de solis charilalis actibus, sed et de aliarum virtutum operationibus sermo est; tum quia generatim ac indefinite de bonis operibus ubique loquitur, ac præterea eod. cap. laudat textum Apost. ad Cor. 15. Abundate in omni opere bono, scientes quod labor vester non est inanis in Domino, et illum 2. ad Tim. 4., ubi ώ fidem servatam el cursum consummatum reddenda dicitur corona justitia; tum quia de operibus bonis loquitur, quibus divinæ legi pro hujus vitee statu satisfacimus, quos inter non solus charitatis actus, sed alii etiam vir­ tutum aliarum actus a pneceplis divinis imperati necessario venire debent. Deinde vero agi de prœmio essentiali constat ex terminis gratiæ filiis promissce, mercedis ex Dei promissione meritis reddenda, coronce justitia,vita ælernœ cl gloriæ augmenti ; ergo. Prob. III. Ex Ratione. Hæc conditio, quod actus necessario sit eliciendus a charitate ut sit condigne meritorius beatitudinis essentialis, nec probatur ex aliqua lege Dei, cum talis nullibi repcrialur, imo contraria in Scripturis allegatis habeatur : nec ex natura rei, cum omnes aliarum virtutum opera­ tiones supponantur habere reliquas ad meritum hoc necessarias conditiones: præterea vero earum aliquæ, ut fides et spes, immediate attingunt Deum; aliæ, ut religio et obedientia, habent Deum saltem pro objecto cui; rcliqwe vero, quamvis Deum neutro modo attingant, cedunt tamen in gloriam Dei, el sunt media ultimo fini consequendo proportionala. Conf Si soli charitatis actus essent meritorii gloriæ substantialis ; ergo actus aliarum virtutum, etiam perfectiores aut intensiores, per se loquendo, nihil conferrent ad majus meritum vitæ ælernæ præ minus perfectis et in­ tensis; cum hi omnes fieri possint ex æquali amore Dei; item conducen­ tius ad salutem foret contemplando diligere Deum, quam munus suum im­ plere evangelizando et pro salute proximorum laborando : sed hoc nimium averteret voluntates fidelium ab usu et exercitio b morum operum, repugnatque sensui Patram ac Ecclesiæ ; ergo. n. 307. Dico II. Neque requiritur ut ejusmodi actus sit a charitate impera­ tus, seu actuali aut victuali relatione ad Deum propter se dilectum directus. Prob. Iisdem argumentis, nam sicut cx Scriptura ostenditur non requiri ad meritum condignum gloriæ essentialis actum a charitate elicitum,eo quod hoc meritum ab ea asseratur actibus aliarum virtutum; sic et evincitur,nec actum a charitate imperatum requiri; cum imperium charilalis non intelJigatur in actibus virtutum simpliciter appellatis, neque ad illorum sub· DE NECESSITATE CIIAIUTATIS Al» MERITUM. 269 sianliam vel essentiale complementum exigatur. Deinde Trid. locis cit. nec minimam imperii aut molivi charitatis mentionem facit ; et aperte declarat, bonis nihil amplius déesse ad rerum meriturù vitæ ætcrnæ, si fiant umtinbro vivo Jcsu Christi, h. c. ab homine justo clin gratia sanctificante constituto, ct /x*r virtutem et gratiam Dei antecedentem ac comitantem, h. e. tigrati® actualis auxilio et influxu. Demum quia neque ex natura rei neque ex aliqua Dei lege ad meritum requiritur etiam charitatis duntaxat imperium; ct rursus ex hoc priora absurda sequerentur. ConfJ. Charitatis imperium non est necessarium ad meritum condignum essentialis gloriæ ; vel enim illa necessitas fundatur in eo quod tale meri­ tum debeat esse proporlionalum prœmio; vel in eo quod debeat esse factum in Deo; vel in eo quod debeat esse factum in obsequium Dei : sed nullum tr his asseri potest. Non lum.; tum quia proportio hæc, ex dictis de Merito, potissimum repetitur ex gratia sanctificante, qua informari virtutum alia­ rum actus hic supponitur : tum quia sicut ad meritum non requiritur summa actus perfectio, sic ncc maxima proportio; aliqua autem ct satis congrua proportio inter supernalurales virtutum moralium actus et beatiludineni supernaturalem est admittenda , sicut similes actus naturales di­ cendi forent satis proportionali ad bealitudinem naturalem, si homo con­ deretur in statu naturæ puræ : tum quia saltem in actibus fidei et spei habetur illa proportio; cum fidei visio, spei fruitio beatifica correspondeat. Non 2™. quia salis in Deo fieri dicendum est, quod in gratia fit, ad quod Deus specialiter movet et adjuvat, quod natura sua in Deum ordinatur ac tendit. Non 3uni. tum quia rationem obsequii sufficientem generatim omnia bona opera sortiuntur a conform i tale intellectus ct voluntatis agentis cum prima veritate et rege æterna , et operum apliludine ac usu ad laudem et gloriam Dei : tum quia capti vatio intellectus in obsequium Christi ct obedientia specialim etiam rationem formalem obsequii contineant. Conf. 2. Modus operandi per imperium et relationem charitatis etiam lanium yirlualem est valde perfectus, nec communis justorum sed salis rarus, saltem in exercitio virtutum frequenti; ergo cum Deus non solum perfodis et perfecte operantibus, sed omnibus mandala servantibus pro­ miserit vitam æternam, hic modus non videtur ad meritum requisitus ; præsertim quia etiam cx praxi fidelium sua bona opera cx aliis molivis referen­ tium est minus cognitus, ncc sufficienter promulgatus. « ■ Γ 1 : 308. Obj. cont. l'lm. In Scriptura 1°. soli charilati promittitur et proponi­ tur merces, 1. ad Cor. 2. 9.: Oculus non vidit, ncc auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quæ præparavit Deus iis qui diligunt illum ; ct Jac. i. 12. Status vir, qui suffert tentationem : quoniam cum probatus fuerit, accipiet corowmvilœ quam repromisit Deus diligentibus se. 2°. Ratio meriti in virtutibus tribuitur charitati; ad Gal. 5. G. In Christo Jesu neque circumcisio aliquid told, neque praeputium; sed fides, quœ /»er charitatem operatur; ubi vox έκργουμένη commodius passive accipitur, el intelligitur fides per charitatem ficta, vel saltem imperata; et ad Rom. 5. 5. Spes non confundit ; quia cha­ rités Dei diffusa est in cordibus nostris etc. 3°. Nirlutibus sine charitate meritum negatur ; 1. ad Cor. 13. 3. Si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam, charitatem autem non habuero, nihil sum: et si distribuero in 11 i—i r 270 : 1»K CH MUTATE THEOLOGICA. cibos pauperum omnes facultates meas, et si IradidcfQ corpus meum, ita ut ardeam, charitatem autem non habuero, nihil mihi prodtsl ; ergo. H. Quoad Iun‘. zY. J.l. PKUDEMIA SEGUXUUH SE. DE PIll’DEMÎA. 289 ex Aristotele L. (>. Ethic, cap. 12 et 13. : lum quia posito allectu generali alicujus tinis per virtutem moralem, v. g. per intentionem vivendi tempe­ rate, prudentia proscribit quibus, et qualibus actionibus ad eum finem pertingas : tum quia in singulis actionibus, posito affectu recte operandi, praescribit circumstantias ad hoc necessarias. H. fnoM. a. (>. et obscure explicat Cajet. Nempe quia prudentia per se movet urliilcin moralem, non quidem ad allectum honesti in genere; (ad hoc iiiim movet synderesis, ul dictum est) sed ad allectum honesti in singulis actionibus, ostendendo cum quibus circumstantiis debeat operari, ul ho­ neste operetur. 20. Tertium munus est, recte imperare. Hoc imperium multi Thomislæ pu­ tant esse actum omnino distinctum a judicio, qui semper sit necessarius, ul voluntas interius, vel exterius libere operetur : etsi enim intellectus judicet bonum esse hoc facere ; tamen voluntatem non posse moveri, nisi intellectus imperet voluntati, interius dicendo : fac hoc; quo imperio posito, volun­ tatem non posse detrectare, sed necessario obedire. Sed 1. 2. q. 17. art. 1. d. 2. ostensum est tale imperium non esse necessarium, imo evertere libertatem. Itaque quando ab Aristotele. L. 6. Ethic, cap. 10. el D. Thom; a. 8. dicitur prudentiæ esse imperare vel prœcipere, non intelligitur imperium proprie dictum, (nisi loquamur de prudentia œconomica, vel politica quæ respicit inferiorem' nemo enim sibi ipsi proprie imperat, dum aliquid facit : sed dicitur imperare: quia prudentiæ est praescribere quid ct quomodo agen­ dum, et movere voluntatem ad consensum et ad opus. Praecipuus enim effe­ ctus, atque adeo finis prudentiæ est ut opus fiat, ut docet Aristoteles cap. 10. distinguens prudentiam asynesi, id est, perspicacia. Perspicaci©enim solum est judicare : sed prudentia non sistit in judicando; verum ulterius impe­ rat, seu movet voluntatem ul opus faciat. Inde quantumvis aliquis recte judicet, si tamen non ita judicat in particulari ut reipsa voluntatem moveat opusve faciat, non dicitur prudens, sed imprudens, et imprudenter agere. Non quod aliquis actus elicitus prudentiæ illi desit, vel etiam quod inter­ veniat aliquod judicium imprudens : (etsi enim plerumque, el fere semper tale judicium interveniat, quando non sequimur judicium prudenti® in agendo; tamen absolute non est necessarium : ut palet cx dictis 1.2. q.9. a. 1.) sed quia ultimus effectus, et tinis prudentiæ deest; et consequenter, quia aliquid fit, vel omittitur contra judicium prudenti©. Quod autem recte dicatur prudentia imperare, et procipere ratione hujus motionis, paid: lum quia proscribere quid agendum, ct ita movere, est munus imperantis, et superioris : turn quia ideo dicitur ratio imperare appetitui inferiori, et anima corpori ; nempe quia aliquo modo movet, (non autem ratione imperii proprie dicti) ; ergo cum prudentiæ munus sit, instar superioris suo modo movere voluntatem, eamque in exeeutione operis dirigere, recte dicitur ejus esse imperare. Hinc sequitur, hoc imperium non fieri per aliquem actum distinctum a judicio, sed formaliter per actum judicii, quo prudens judicat hoc opus cum talibus circumstantiis esse faciendum. Nam hoc judicium omnino sufficit ex parte intellectus ad movendam voluntatem : non tamen habet rationem imperii efficacis, nisi reipsa moveat voluntatem. Consistit igitur hoc impe­ rium in causali late, et veluti efficientia, quam actus judicii habet in actum voluntatis: de quo plura diximus 1. 2. q. 9. a. I. Ex his facile intelligi potest quomodo prudentia praecipiat virtuti morali, non praestituendo illi finem, sed disponendo de his qme sunt ad finem, ut ait 21. Dices. Virtus moralis potius debet procipere prudentiæ, quam pru­ dentia ipsi; quia virtus moralis versatur circa finem, prudentia autem Circaea quæ sunt ad finem, ul dictum est : atqui virtus, quæ versatur circa finem,imperat virtutibusquæcirca media; ars enim militaris imperat arti­ bus quæ conficiunt arma ; ergo. Respondet Cajet, virtutem moralem non versari circa finem auctorilalive, et ideo non posse imperare prudentiæ. Quod non versetur auclorilalive, probat, quia virtus moralis non perficit primo intentionem finis, sed ele­ ctionem mediorum. Sed hæc solutio non videtur vera. Primo, quia virtus moralis per sc primo est affectus habitualis honesti, v. g. temperate vivendi ; quia est affectus boni per se amabilis; ergo primo perficiet intentionem linis. Antecedens probatur ex D. August. L. de moribus Ecclesiæ c. 15. ubi docet omnem virtutem esse amorem boni: amor autem perse primo lendit in finem, non in media. Secundo, quia propositum seu intentio temperate urendi est actus virtutis, cum sil difficilis, reel© rationi consentaneus ct kudo dignus : atqui non potest esse actus secundarius virtutis; tum quia est adaequatus virtuti temperanti© : tum quia non supponit ullum alium actum an allectum, unde sequatur ; est ergo primarius actus virtutis temperanti©. Tertio voluntas primo et immediate inclinatur in allectum boni in genere; ergo virtus moralis inclinatur primo et immediate, in affectum honesti sui generis sibi adaequati ; quia omnis potentia ct habitus primo et per se respicit objectum sibi adæqualum. Quarto, si virtus moralis, v. g. temperantia, non facit per se primo intentionem rectam circa finem, id est, circa vitem tem­ peratam, quid est, quod illam rectam facit? Non enim natura sua est recta; debet ergo fieri recta ab aliquo habitu accessorio : qui habitus sine dubio est virlus, neque alia quam temperanti©. Et quamvis valde probabile sil alium ese habitum circa finem abstracte consideratum, alium circa media; sicut inscientiis alius ponitur habitus circa principia, alius circa conclusiones; (nulla enim est ratio, quæ contrarium convincat, et proportio quæ est inter finem el principia, inter conclusiones et media id videtur postulare) tamen habitus circa finem, non est ponendus distincta virtus ab habitu circa media : sed ulerque junctus, est una integra et completa virtus moralis, tendeus in unum finem adæqualum, qui est honesta vita in tali materia. Sicut etiam habitus principiorum ct conclusionum sunt una integra ct completa virtus intellectus, loudens ad unum finem , qui est perfecta veritatis inlelligcnlia. Dicuntur aulem duo habitus et du© virtutes intellectuales, sed partiales, el essentialiter incomplet©. Omissa ergo sententia Cajet. Respondeo, virtutes morales etiam quodam modo praecipere seu imperare prudentiæ, sed aliter quam prudentia praeci­ piat ipsis. Ratio est, quia intellectus movet voluntatem, el vicissim voluntas intellectum. Prudentia igitur praecipit virtutibus moralibus, ostendendo, ct proscribendo quomodo, ct in quid ferri debeant; ct ita nioxendo c.x parte IV. p. 2. 9-1 DI. PRUDENTIA SECUNDUM SE. 290 DE PRUDENTIA. objecti ad speciem actus. \ irlus muralis praecipit prudentiæ, volendo ut pru­ dentia hoc vel illud consideret, cl ita applicando e.\ parte subjecti ad exer­ citium actus. Hoc tamen non potest facere, nisi ante mola sil a prudentia, vel certe a synderesi. Itaque potius prudentia dicitur praecipere virtutibus moralibus, quam lue virtutes prudentia' : tum quia omnis motio incipit a prudentia; non enim voluntas potest movere, nisi ante mola per inlellvcluiii: tum quia motio prudentiæ est sublimior. .Movet enim per inodum Onisci specilicanlis actum voluntatis; voluntas solum per modum applicantis extrinsecus : unde ejus molio sæpe non est necessaria. DUBITATIO IV. UTRUM PRUDENTIA PENDEAT A VIRTUTIBUS MORALIBUS ET QUOMODO. /Ha inl·' 22. Respondeo, prudentiam in suis functionibus pendere ordinarie a vir­ tutibus moralibus. Colligitur cx Aristot. L. 6. Ethic, c. S. ct 13. Probatur, quia prudentiæest, id quod in singulis actionibus est honestum apprehendere, seu judicare tan­ quam hic cl nunc conveniens : atqui virtus moralis in voluntate existons, facit ut id quod est honestum videatur intellectui conveniens, et hic el nunc acceptandum. Quisque enim judicat prout est aflcclus : iracundus enim apprehendit intellectu vindictam tanquam convenientem , et intemperans voluptatem , avarus habere copiam pecuniarum : servare autem in his modum rationis, non apprehendunt ut conveniens sibi hic ct nunc, sedati summum, ut conveniens in genere, vel pro alio tempore ct statu rennn. Sicut enim in animalibus, varii instinctus et propensiones naturæ faciunt ut phantasia apprehendat varias res tanquam convenientes vel repugnantes: ita in hominibus, varii affectus sive voluntatis sive appetitus inferioris sive habitu sint, sive actu, sunt causa cur phantasia et intellectus aliquid apprehendant ut conveniens vel disconveniens. Morales itaque virtutes in voluntate latentes, faciunt ut intellectus bonum honestum in actionibus judicet esse conveniens hicct nunc fieri : idque praestant, partim quia com­ primunt passiones, quæ rationem perturbant in consideratione honesti, cl bonum delectabile ostentant : partim quia subjectum ita disponunt, ut opus honestum sit ei quam maxime congruum, sicut sitienti potus, esurienti cibus: unde mirum non est intellectui statim ita videri. Consensio enim illa, quæ est inter objectum et affectum, causa est ex parte objecti, ut appre­ hendatur per modum convenientis ; sicut e contra dissonantia est causa cur intellectus apprehendat ut dissentaneum. Unde apparet quantam vim habeat affectus in omnibus judiciis praclicis nostrarum actionum directivis. Idque experientia quotidiana comprobat. Vide 1. 2. q. 9. a. 2. ctS. Dixi, ordinarie, quia aliquando, etsi rarius, iit ut aliquis de honesto hic ct nunc prudenter judicet, quamvis voluntas sil prave ad illud affecta; ebriosus enim interdum judicat bonum esse, ut hoc temfyre el loco, iu hoc convivio rationis mensuram servet; etsi affectus ad hoc non inclinet : et moechus, ut se hic ct nunc contineat; quamvis affectus in con­ trarium tendat. Ratio est, quia ut intellectus possit comprehendere honestum sub ratione convenientis hic et nunc, sufficit consensio, quam illud habet 291 cum natura rationali, in qua vcluti in radice omnes virtutes morales conti­ nentur; pravi enim affectus non possunt illam consensionem et congruen­ tiam tollere, quamvis eam multum obscurent, ct obvolvant. Unde moraliter fieri nequit, ut quis crebro prudenter judicet in particulari, sine virtute morali. 23. Dices. Virtutes morales supponunt prudentiam, quia sunt habitus declivi secundum diclamen prudentiæ; ergo prudentia non supponit vir­ tutes morales ; essent enim seipsis priores ac posteriores, et sibi ipsis cause ct effectus. Respondeo, virtutes morales completas supponere prudentiam completam tanquam magistram, et direclriccin, quæ in singulis functionibus ostendat quid, cl quomodo agendum. Inchoatas voro (nempe ut solum sunt aflcclus honesti in genere, v. g. temperate vivendi, cuique quod suum est red­ dendi) supponere prudentiam inchoatam, per synderesin, quæ est rudimen­ tum quoddam, inchoatio, et principium prudentiæ; sicut aflcclus ille honesti est inchoatio virtutis moralis. Al prudentia secundum illam suam inchoa­ tionem non supponit ullo modo virtutem moralem, sed est causa virtutis moralis inchoalæ : secundum vero suum complementum, quod habet ut secxlendat ad actiones singulas, supponit virtutem moralem, saltem in­ choatam. 21. Adverte tamen prudentiam posse dici dupliciter completam; primo essentialiter, cum se non tantum extendit ad principia moralia, et conclusio­ nes generales, sed etiam ad plerasquc actiones individuas alicujus virtutis: Furnio extensive, cum potest facile in omni casu occurrente judicare. Simili modo virtus moralis potest dupliciter dici completa, essentialiter el exten­ sive; essentialiter, cum extendit se ad aliquas functiones suæ maleriæ prompte obeundas ; extensive, cum ad omnes. Priori modo prudentia non supponit virtutes morales, nisi inchoatas; neque omnes, sed eas tantum, iu quarum materia versatur. Altero modo supponit omnes virtutes mondes diam completas; quia nemo potest in omni casu prudenter judicare, v. g. in materia lemperanliæ, nisi aliis quoque virtutibus sit instructus : si enim caieat fortitudine, non recte judicabit de honesto temperantiae, mortem intentante tyranno; si justitia, non recte judicabit quando jus alterius per temperantiam violaretur, negando debitum conjugi. Itaque perfecta pru­ dentia requirit omnes virtutes morales : singulæ quoque virtutes morales, siperfeclæ sint, supponunt prudentiam; ita tamen ut prudentia prius sc extendat ad quamvis actionem in individuo, quam virtus moralis se ad illam proferat. Nam judicium prudentiæ semper præil affectum virtutis moralis circa unum cuindemque actum individuum. Sed dc his plura 1. 2. q. 58. Ex his intelligi potest in quibus sit prudentia, de quo D. Tiiom. a. 13. perfecta enim prudentia non potest esse nisi in viris probis, qui affectum in omni materia virtutis recte dispositum habent. Ili enim soli recte judi­ care in omni negotio occurrente possunt. In hominibus improbis, vel alicui vitio deditis, non potest esse nisi imperfecta prudentia ; quia pravus aflcclus, quo laborant, non sinit eos prudenter in materia virtutis oppositae judicare. I Fi-tl r * ‘ii Λ :λ' g • . 292 DE NU. DEMlX. • ♦.* CAPUT II. DE PARTIBUS PRUDENTIÆ ET VITIIS OPPOSITIS. DUBITATIO 1. Ql.E SINT PARTES SUBJECT.E PRUDENTI.E, ID EST, IN QUAS SPECIES DlVlDAIin. D. Thom. quœst. 48. et 50. 25. Notandum est. D. Thom. q. 78. constituere triplices partes prudenliæ; nempe subjectivas, potentiales, et intégrales. Subjectivas vocat species seu inferiora; quo modo homo et brutum dicuntur partes animalis. Potentiates vocat virtutes quasdam adjunctas, quæ ordinantur ad aliquos secundarios actus vel materias; ita ut non habeant totam vim principalis virtutis, quo modo polcntiæ anima? dicuntur animæ partes apud Philosophos. Integrantes vel quasi integrantes vocat ca, quæ necesse est concun-ere ad perfectum actum virtutis. Hic quærimus dc partibus subjectivis, in quas tanquam iu inferiora dividitur. 26. Respondeo igitur prudentiam posse recte dividi, primo in naturalem ct supernaluralem, sive in acquisitam et infusam. Naturalem voco,quæ uou excedit limites rationis naturalis. Hanc solam Philosophi agnoverunt. Pendet ex synderesi, quæ est notitia principiorum practicorum, ut Decalogi cl similium; et ex virtutibus moralibus sui ordinis; comparatu rque usu : nascitur enim ex actibus. Supernaturalis est, quæ limites notitia? naturalis excedit; pendet ex fide et ex virtutibus moralibus sui ordinis. Sicut enim sunt aliquæ virtutes morales coinmcnsæ prudenliæ naturali, et tendcnlcs ad honestum naturale, quod est consentaneum naturæ rationali qua talis est : ita etiam videntur esse quædam virtutes morales commensa? dictamini prudenliæ infusæ, tendentes in honestum supernaturale, quod est consenta­ neum statui hominis supernatural! : nimirum hominis Christiani filii adoptivi Dei, etc. de quo plura I. 2. q. 58. 27. Secundo dividitur immediate in prudentiam personalem, seu solitanam et in gubernatricem. Gubernatrix dividitur in quatuor species ; eecononomicam, civilem, legislalricem et militarem. Itaque in universum ponuntur quinque species prudentia?. Ex quibus quatuor priores proponit Aristoteles L. 6. Etli.c. 8. et vocat partes prudentia?; quintam addit D. Tn. quæst. 50. art. 4. Solitaria seu personalis est, qua quis in singulis actionibus spectat, quid agere deceat, proprium intendens bonum. Œconomica, qua quis recte gubernat familiam, ejus bonum solum spectans. Civilis seu politica est, qua •piis recte administrat civitatem, legesque servari curat. Legislatrix seu DE PARTIBUS PRVDENTIÆ. 293 nomothelica est, qua quis idoneas leges condit. Militaris, qua militia rite administratur. r ■<·, Ratio harum spccieruin esi, quia prudentia generatim accepta est pro­ curare bonum hominis operationum directione : hoc autem procuratur vel directe, vel indirecte, scilicet amoliendo mala, quæ bonum hominis impe­ diunt. Si indirecte, hoc Iit per prudentiam militarem, qua hostes bonum publicum el privatum perturbantes avertuntur. Si directe, vel procuratur bonum proprium, vel communitatis : si proprium, erit prudentia personalis: si vero communitatis, tum vel familiæ, vel reipublicæ : si familiæ bonum intendatur, erit œconomica : si reipublicæ, id fiet vel ferendo leges, quod proprium est supremi Principis, et sic erit legislatrix; vel curando proxime ul mandentur execution!, quod fit per magistratus immediatos, et sic erit prudentia civilis. Per civilem enim non intelligit Aristoteles virtutem subdi­ torum, qua legibus parent, ut D. Tu. videtur accipere; sed magistratuum, qua curant leges servari, el totam rempublicam gubernant, ut recte Euslralius exponit. Nam Aristoteles ponit duas hujus paries, consultricem et judicatricem : illa præbet in dubiis consilium, hæc exercet judicia in tribu­ nalibus; quorum ulrumque pertinet ad personam publicam. Adde non esse opus peculiari prudentia in cive, ut legibus communibus pareat, sicut nec in domesticis, ut præceptis patrisfamilias. 28. Hic tamen notandum est 1°. solam prudentiam personalem absolute dici prudentiam, et hominem facere absolute et simpliciter prudentem, ut docet Aristoteles c. 8. Quia is solus absolute prudens est dicendus, qui sua præ cæteris omnibus curat, seipsum omni virtute exornans. Prudentia enim per se primo curat bonum suum, id est, sui subjecti. Cæteræ vero prudenti® species non vocantur absolute nomine prudenliæ ; sed secundum quid, seu cum adjuncto, ut prudentia œconomica, vel civilis, vel legislatrix, vel mili­ taris; quia non spectant bonum suum, sed alienum : unde neque necessario postulant, neque faciunt affectum habentis rectum; sed potius affectum alienum, præsertim œconomica, civilis et legislatrix; quia intendunt bonum communitatis; nempe ut familia vel respublica secundum virtutem degat. Nam militaris potius videtur esse ars quædam disponendi exercitum ad praelium, quam species prudentiæ; sicut ars nautica, ais negotiandi, et similes : unde quidam de arte militari scripserunt. Potest tamen poni species pnidentiæ, quatenus disponit et curat ut milites fortiter et cum virtute militares functiones obeant; hoc enim videtur proprie officium prudentiæ militaris : unde supponit artem militarem, eique addit rationem dirigendi milites secundum virtutem. 2°. Singulas species dictas posse rursus in mullas alias vel species, vel potius partes veluti integrantes dividi. Probabile enim est prudentiam per­ sonalem tot habere partes specie distinctas, quot sunt species virtutum. Non enim qui prudens est in functionibus justitiæ, slalim est prudens in functionibus temperanti®, vel fortitudinis; quamvis ut absolute dicatur pru­ dens, debeat in omni materia virtutis passim occurrente prudens esse. Item dicendum de prudentia civili, œconomica, législatrice et militari. Varia cnim sunt genera militiæ, el gubernationis civilis et domestic®, ratione variarum circumstantiarum, tum loci, tum personarum, tum finium adjun- ,Vr ■■■■BMI 294 ΠΕ PRUDENTIA. ctorum, ut commodorum vel incommodorum, quæ diversissimam rationem agendi postulant, ut bonum exitum habeant. Prudentiam personalem quodammodo complecti omnes alias prudenti® species; quia potest se extendere ad omnes illarum functiones, dictando de eisdem actionibus de quibus ipsa?, sed sub alia'ratione. Quidquid enim ordinat vel jubet paterfamilias per prudentiam oeconomicam, spectans bonum familiæ, potest ordinare et jubere per prudentiam personalem, spectando bonum honestum suæ actionis; nempe ut officio suo satisfaciat. Quatenus enim in agendo spectat ut familia recte sit disposita, dirigit suam actionem prudentia oeconomica ; ut vero intendit satisfacere suo officio, vel agere id quod decet suam personam, dirigit eam prudentia personali. Idem dicendum de civili, militari et législatrice. Itaque prudentia personalis omnino completa, qua quis in omni statu, seu officio potest se gerere ut decet, includit illas prudentias tanquam partes, superaddens illis respectum ad proprium bonum, quod est honeste agere. Neque enim Rex potest habere prudentiam suæ persona? necessariam, el facere omne id quod se decet, nisi norit leges utiles ferre; el ita requirit prudentiam legislatricem. Neque Magistratus officio suo satisfacit, qui non novit Rempublicam administrare, judicia exercere, bono civium consulcre;et ita requirit civilem. Et hoc est quod vult Aristoteles c. 8. in principio, cum ait : Prudentiam et civilem (-ολιτικην) esse eamdem habitum, sed non habere eamdem rationem seu idem esse. Prudentia enim completa includit civilem et reliquas tanquam sui partes: refert tamen illarum materiam ad suum finem ; et ita distinguitur ratione formali. Vide Giraldum in L. Ethic, q. 14. Si tamen prudentia personalis accipiatur ut dirigit hominem constitutum extra publicum officium, sic non includit illas; sed est species omnino distincta a cæteris. ’· ** |1> DUBITATIO IL QUÆNAM SINT PARTES INTEGRANTES PRUDENTIÆ. - DE PARTIBUS PRUDENTIÆ. 295 dentia?, memoriam, intelligenliam, docilitatem, solertiam, providentiam, rationem, circumspectionem, cautionem, e quibus solerlia et docilitas maxime juvant ad acquirendam prudentiam; memoria, inlelligenlia, providentia, ratio potissimum adjuvant usum prudentiæ in consultando et judicando; cautio et circumspectio ad executionein operis, quæ dicitur fieri imperio prudentiæ. Memoriam vocat recordationem eorum, quæ legimus, audivimus, vidimus, aut aliter experti sumus. Ex his enim sæpe numero facile colligimus quid in præsenli negotio expediat; plurimum enim valent tum exempla aliorum, tum experientia ipsa ad prudentiam. Intelligent iam vocat notitiam praesentium : ut enim prudenter judices, neccsse est praesentem statum rei tibi esse probe perspectum. Potest etiam hoc nomine significari notitia principiorum moralium. Providentia dicitur consideratio futurorum eventuum, qui possent sequi ex opere. Halio dicitur promptitudo quædam ratiocinandi, et aliud ex alio colligendi. Docilitas accipitur pro allectu et promptiludine ad discendum. Solerlia (quam Arist. vocat αγχίνοιαν et melius latine diceretur sagacitas) est species bonæ conjectationis (quæ ipsi dicitur ευστοχία); est enim solerlia seu sagacitas, medii, id est rationis alicujus cur res sit probanda vel impro­ banda inventio tempore brevissimo , ut idem Aristoteles docet L. 2. prior. Analvl. » Circumspectio est consideratio circumstantiarum, ne qua desit in opere. Cautio est cura ut vitentur incommoda, quibus res est exposita, v. g. ne proximus offendatur, ne incidas in adversam valetudinem : poterat hæc sub circumspectione comprehendi. Notandum est, non omnes hos actus a diversis habilibus proficisci. Cautio enim, circumspectio, providentia et inlelligenlia sunt actus prudentiæ; quia intrinsece includuntur in prudenti judicio, ct executionc. Memoria, ratio, solerlia, et docilitas tantum requiruntur ad acquirendam prudentiam, vel ad acquisitae perfectiorem usum. D. Thom, quœst. 49. DUBITATIO III. ‘1 • d I r K i 29. Notandum est partes integrantes prudentiæ posse dupliciterponi. Primo, ut parles integrantes dicantur illae, ex quibus veluti membris prudentia tota proprie constat. Non enim prudentia est simplex aliquis habitus, sicut neque scientiæ spcculativæ ; sed constat multis partibus instar totius heterogenei, respicientibus diversam rationem honesti, quæ est in diversis virtu­ tibus. Aliis enim regulis et notionibus diriguntur functiones justitiæ, aliis temperantia?, aliis fortitudinis et patientiae : quæ tamen omnes neccssariæ sunt ad integram et absolutam prudentiam. Dicitur autem prudentia una virtus, sicut Theologia et Physica dicitur una scientia : nempe quia respicit unum objectum generale, quod est vivere secundum virtutem ; idquesubuno eodemque modo tendendi, qui est considerare singulas actiones cum omni­ bus circumstantiis, de quo plura 1. 2. q. 57. Verum D. Tu. non loquitur hoc modo de partibus prudentiae ; quia non videtur tales ponere. Secundo, ut partes integrantes prudenti® dicantur quaedam functiones, sine quibus non habetur perfectus usus prudentiae. Hoc modo D. Th. ponit octo partes prn- r | QUÆ SUNT PARTES POTENTIALES PRUDENTIÆ. D. Thom. quœst. 51. 30. Despondeo, valde ingeniose a D. Tu. poni 1res partes potentiates prudenliæ; eubuliam, synesin, el gnomon. Percubuliam intelligit habitum quemdam, qui præbcl facultatem recte consultandi, id esi, inveniendi bonum consilium in rebus ambiguis et perplexis. Per synesin, habilum recte judicandi de consultatis, idque ex consideratione communium principiorum praclicorum, scilicet legum naturalium et positivarum, ct finium illarum, quos fines legis­ lator spectavit. Per gnomon, habitum recte judicandi cx principiis quibus­ dam allioribus contra tenorem verborum legis, juxta tamen mentem legislatoris ; vide Cajet, q. 120. art. 5. et 2. Vocat autem has paries potentiates prudentiæ; quia prudentia his ulitiq* ad suum finem, xeluti membris qui·» - 29o DE VITIIS PRUDENTIÆ OPPOSITIS. DE PRUDENTIA. bnsdam suis; vel ut anima utitur suis potentiis ad suum finem. Sicut enim in singulis animæ potentiis elucet vis, et conditio animæ, etsi non plene: ita in istis facultatibus, earumqne functionibus elucet natura ct conditio prudentia?, etsi non adequate. Utrum sint habitus distincti ab habitu prudenti®, dubitari potest. Proba­ bilius est non esse ab illa distinctos realiter, sed esse ipsam prudentiam inadæquate consideratam ; nempe ut sc ad hanc vel illam functionem exten­ dit, ut probat Giraldus L. 6. q. 13. Probatur, quia prudenti® proprium est inquirere media ad finem idonea : atqui hoc fit bona consultatione; ergo bona consultatio est actus proprius prudentiæ. Unde recte Aristoteles ait c. 7. L. 6. Prudent ice maxime opus esse dicimus, recte consulture. Κα­ ίριο satisfacit, si dicatur : prudentiæ proprium est bene consultare, quod imperet illam; nam consultatio de mediis non imperatur proprie a pru­ dentia, seda cognitione et amore finis. In qua cognitione finis non Iam cer­ nitur prudentia quam synderesis. Cernitur autem primo in consultatione, si bene fiat; ergo bona consultatio est prima functio in qua prudentia elu­ cet. Quod etiam recte judicare sive ex ipsis legibus, et earum finibus, quod facit synests, sive ex altiori consideratione, quod faci I gnome, sit aclus prudenti® elicitus, patet ; quia per hunc actum prudentia imperat voluntati, eamque et potentias inferiores in exeeutione dirigit, ut supra ostensum est. 297 aliquid fleret contra aliam legislatoris intentionem, et contra bonum publi­ cum vel privatum. Universales enim regula? in rebus praeficis patiuntur mullas exceptiones ; hæ exceptiones quia verbis legum comprehendi non poterant, relictae sunt judicio prudentum, ct vocantur το ίπιειζε'ς, id est, (equum ct bonum. Judicium vero quo de illis judicatur, vocatur gnome, quod latine benignam sententiam possumus nominare : hoc autem peti debet exaltiori consideratione, ob quam verba legis non sunt servanda. In legibus pmlibus dicitur συγγνώμη, id est, venia, vel pœnæ mitigatio. Exempli gratia, lex universe prœcipit : qui occidit, occidatur. Tu tamen invasus ab alio, occidisti : vir æquus, per γνώμην judicat verba legis hic non esse ser­ vanda, teque non esse morte puniendum : quod judicium pendet ex alia consideratione, quam præceptum legis illius. Virtus vero quæ in voluntate respondet huic judicio, dicitur έπιείζεια. Unde sicut επιείκεια se habet ad justitiam, ita γνώμη se habet ad prudentiam. Est igitur pars potenlialis pru­ denti®, sive prudentia ipsa, ut versatur circa æquum et bonum : sicut επιείκεια est pars justitia?, cl justitia qnædam, ut recte Aristoteles c. illo 10. docet; quod quomodo verum sil dicetur infra c. 47. dub. 9. DUBITATIO IV. QUOT ET QU1DUS MODIS PECCETUR CONTRA PRUDENTIAM. 31. Dices, Aristotelem per synesin non videri significare pariem aliquam prudentiæ, seu judicium prudentiae praecedens executionem; sed perspicaciam quamdam ingenii in alio, qui de judicio et factor prudentis acute judi­ cat, ut exponit Eustratiusin c. 10. L. 6.; dicitur enim συνετός και εύσυνεΐος, teste Aristotele ibidem, qui altero aliquid dicente vel faciente statim potest percipere, rectene an secus dictum faclumve sil : sicut discipulus dicitur ξυνιε'ναι et εύσυνετος, qui statim percipit quod magister docet. Lude apud Graecos ξυνιεναί saepe usurpatur pro μανδάνειν, quod est percipere quod alius dicit. Despondeo, verum esse Aristotelem quidem hoc pacto synesin ibi accipere: non tamen negat quin similis facultas in prudente requiratur circa inventa per consultationem. Unde recte D. Tu. posuit partem prudentiæ. Imo ipsemct Aristoteles L. 1. Magnor. moral, c. 33. expresse docet synesin esse pru­ dentia? partem; quamvis interdum esse possit in eo qui non est prudens. Per γνώμην idem intelligit Aristoteles, quod D. Thom. ; nam L. 6. Ethic, c. 11. dicit gnomen esse rectum judicium æqui et boni. .Equum et bonum, quod Græcis dicitur το est, quod cum sit contra verba legis, ctsi non contra mentem Legislatoris, judicio prudentis definitur; vel ut Aristol. L. 3. c. 10. definit, est correctio legis, quatenus deficit ob universalem locu­ tionem. Eodem pertinet sententia I). Tiiosle, cum ait gnomen judicare ex principiis extraordinariis contra verba legis ; idem enim valent corrigere legem ubi deficit ob universalem locutionem, quod proprie ad gnomen per­ linet, ac judicare ex altiori principio contra verba legis. Ratio autem cur interdum opus sit hac correctione legis, el consideratione altioris principii, quam sit finis proximus legis, est quia leges universaliter lalæsunf, ut legis* lator finem proximum, quem per illam intendit, ut plurimum assequatur: quo fit ut mutti casus occurrant, in quibus non expedit eas servari, quia D. Thom. quœst. 33. 34. 33. .12. Dico I. Generalim loquendo, omne peccatum est contra prudentiam. Palet, quia omne peccatum est contra judicium prudentia?, sicut omne opus bonum est secundum judicium prudentia?. Adverte tamen non esse necessarium, ut sicut omne opus bonum sequitur ex judicio prudenti, ita omne opus malum sequatur ex judicio imprudenti ; potest enim sequi ex judicio indifferenti, quo aliquid judicatur non quidem esse honestum, vel turpe, sed esse delectabile, vel molestum. Hoc enim judicium sufficit, ut voluntas possit illud opus velle, aut nolle, ut ostensum est 1. 2. q. 9. a. 1. dub. 4. el 3. 33. Dices. Omnis peccans est imprudens, imo et ignorans, teste Aristotele ; oigo omne peccatum sequitur cx errore, vel ignorantia. Resp. Negandam consequentiam. Dicitur imprudens, non quod semper imprudenter judicet ; sed quia imprudenter, id est, contra prudentia? dictamen, operatur. Dicitur ignorans, non quod necessc sit ut ignoret rem esse turpem, vel noxiam saluti ; sed quia vel ignorat, vel non satis considerat illam turpitudinem, quam si consideraret, ut par est, non faceret. Et quamvis fieri possit ut aliquis plenissime rei turpitudinem considerans, eam nihilominus faciat, propter voluntatis libertatem, quæ sicut bonum honestum etiam clare propositum non necessario amplectitur, sed potest repudiare, ob molestiam annexam ; ita objectum turpe clare propositum non necessario repudiat, sed potest amplecti ob voluptatem annexam : tamen hoc rarissime fit. Unde universe dici potest, omnem peccantem esse ignoigno­ rantem. ΒΓ ίί 1 298 DE PRUDENTIA. 34. Dico II. Si magis speciatim loquamur, dupliciter contra prudentiam peccatur, juxta I). Thon., per excessum, et per defectum. Probatur, quia sicut objecta aliarum virtutum consistunt in medio, ita etiam objectum prudentiæ : idem enim est objectum circa quod versatur prudentia consultando, et judicando, ac aliæ virtutes inclinando; ergo sicut contra alias virtutes potest peccari per excessum et defectum, ita contra prudentiam. 33. Dico III. Per defectum contra prudentiam peccatur quadrupliciter, prœcipitatione, inconsideratione, inconstantia et negligentia. Probatur, quia ea peccata sunt proprie contra piudentiam, quæ sunt contra regulas prudentiæ, quas ipsa in suis functionibus servare debet; item quæ sunt contra functiones proprias prudentiæ: atqui hæc peccata sunt talia; ergo. Minor patet : Prima enim regula prudentiæ est, ut prius­ quam opus aggrediaris, vel judicium feras, deliberes de mediis, de modo, el ordine exequendi, de cavendis impedimentis, etc. ; contra hanc regulant est prœcipitalio, quæ proposito aliquo fine statim opus aggreditur, vel certe judicat de mediis, et modo exequendi, omissa deliberatione. Secunda est. ut rem dc qua judicandum est,ejusque circumstantias diligenter inspicias; contra hanc est ineons iderat io, quæ judicat, omissa diligenti inspectione. Tertia est, ut rebus deliberatis, et recte judicatis inhæreas, neque te sinas ob leves ratiunculas divelli; contra hanc est inconstantia, qua sine ulla, vel certe sine justa causa mutas sententiam. Quarta est, ut rem deliberatam et judicatam, opportuno tempore mandes execution! ; contra hanc est négligeaHa. Hæc tamen dupliciter potest considerari : primo, ut est omissio diligentiæ requisite in ipso opere externo, et sic non est directe confia pruden­ tiam, sed contra virtutem, in cujus materia versatur; ut negligentia in orando, est contra religionem ; in solvendo debito, contra justitiam. Secundo, ulcsl omissio diligentiæ requisite in actu intellectus excitantis et dirigentis voluntatem et vires externas ad execulionem; et sic est contra prudentiam. Prœcipilatio igitur est directe contra consilium: inconsideratio contra judi­ cium : inconstantia contra judicii firmitatem : negligentia contra rationis vigilantiam in exequendo. Est enim omissio actuum rationis, qui necessarii sunt, ut opus suo tempore fiat. f! Ii· 36. Notandum est 1°., prœcipitationem et inconsiderationem non esse pec­ catum mortale, nisi ratione periculi alicujus peccati mortiferi, cui se homo exponit, praecipitanter vel inconsiderate judicando vel agendo: quia sicuti in actibus prudentiæ non quæritur rectitudo propter ipsos actus, sed propter opus quod illis actibus est dirigendum : (quia in regula non quæritur recti­ tudo propter ipsam regulam, sed propter id, quod regulæ est conforman­ dum) ita pravitas imprudentiae æstimanda est ex opere, quod inde sequitur. Inconstantia nunquam est peccatum mortale, nisi quis ex voto, vel præcepto teneatur persistere in sententia, vel ob aliquam causam exlrinsecam, ut ad vitandum scandalum, etc. Idem dico de negligentia; hæc enim non est peccatum mortale, nisi negligas id, ad quod sub peccato mortali teneris, vel ita sis animo remisso ad ea quæ salutis sunt, ut evidenti periculo ali­ quid tale negligendi te exponas. de vinis prudentiæ oppositis. 299 2*. Ad prædicta peccata reduci alia quædam, quæ non sunt tam directe confia prudentiam, ut obliriositatem, indocilitatem ct defectum ratiociMiidi. ad prœcipitationem : defectum inlelligenliœ, caulelœ ct circumspe(lionis, ad inconsiderationem ; ad eamdem referri potest improvidentia, et defectussolerliœ; etsi I). Tu. referat ad inconstantiam, et negligenliam; sed res est parvi momenti. 37. Dico IV. Per excessum, vel potius quadam specie et imagine prudenliæ, peccatur contra prudentiam sex modis, juxta D. Tu. Prudentia carnis, astutia, dolo, fraude, sollicitudine temporalium, et sollicitudine futu­ rorum. Prudentia carnis dicitur, qua quis vivit secundum carnem : ut colligitur «Apostolo ad Rom. 8. ubi opponit prudentiam carnis prudentiæ spiritus; etsapere secundum carnem, ei quod est sapere secundum spiritum. Nam finis prudentiæ carnis est vivere secundum carnem, sicut finis prudentia.· spiritus est vivere secundum spiritum. Vicere autem secundum carnem est sopii instinctus et motus naturæ corrupte; seu, est facere opera carnis, quæ sunt fornicatio, immunditia, impudicitia, et caetera, quæ Apostolus recenset c. 5. ad Galat. Itaque prudentia carnis est , quæ excogitat idonea media ad opera carnis complenda : sicut p/rudentia spiritus est, quæ exco­ gitat idonea media ad opera, seu fructus spiritus; de quibus Apostolus agit eodem capite. Sicut enim omnis virtus habet suam prudentiam, qua tan­ quam regula in suis functionibus dirigatur, ut opus suum honestum reddat, quod est ejus tinis intrinsecus; ita omne vitium habet suam quamdam falsam prudentiam, qua dirigatur ad obtinendum bonum delectabile, quod est ejus tinis; hæc dicitur prudentia carnis. 38. Notandum autem est 1°. Sicut prudentia vera supponit, et includit appetitum honesti, sine quo appetitu nuda illa notitia intellectus non habet rationem prudentiæ : ita prudentia carnis, quæ est falsa prudentia, supponit, cl includit allectum operum carnis, sine quo allectu non dicetur prudentia carnis. Supponit quidem; quia judicium omnis prudentiæ sive veræ, sive falsæ plurimum pendet ex allectu ; qualis enim quisque est, ita judicat, ut Aristoteles ait, id est, quisque judicat convenienter suis affectibus. Includit vero; quia prudentia non significat qualemcumque notitiam mediorum, sed directam el ordinatam ad opus : itaque includit allectum operis. Unde Apo­ stolus nomon prudentiæ seu φρονησεως vel φρονήματος passim usurpat pro affectu alicujus boni honesti, aut delectabilis* movente intellectum ad exco­ gitationem mediorum quibus illud obtineatur : vel pro cogitatione intelle­ ctus, quæ ab allectu scu intentione ad illud bonum ordinatur. Sic c. 8. ad Itoni.Sapere secundum carnem mors est: φρονεϊν κατά σάρκα, id est, habere affectum el cogitationes intentas ad opera carnis. Simili modo accipit, cum ait: Prudentia spiritus vita, et pax. Et ad Philipp. 2. Hoc enim sentite in idjifi, quod et in Christo Jesu, græcc, τούτο φρονείσΟω έν &μ«ν, id est, talis sit in vobis allectus, vel talis cogitatio, ex allectu procedens. 2°. Prudentiam carnis imitari veram prudentiam; quia sicut bæcquærit, el invenit media vere idonea ad finem honestum ; ita illa quærit, et invenit inedia vere idonea ad finem delectabilem, ad honores, etc. Unde non est 3ÛÛ DE PRUDENTIA. necessarium in judicio hujus prudentiæ esse errorem, seu falsitatem ; quia non est necesse ut media non sint idonea ad finem, vel ut judicet illa kw absolute bona : sed satis est si judicet esse convenientia ad finem propositam, ad quem vere idonea sunt. Potest tamen tale judicium dici practice falsum, quia est causa pravæ electionis ; sive quia non est consentaneum appetitui recto. 3°. Prudentiam carnis non esse peccatum, nisi ratione allectus pravi, cui subest. I nde si hic sit peccatum mortale, erit peccatum mortale; si veniale, erit veniale, ut patet ex dictis 1.2. q. 17. a. ult. Consilium enim et judi­ cium sunt actus imperati ab intentione. Unde accipiunt suam bonitatem vel pravitatem ab intentione. γτ·;< ‘ 39. Astutia generatim, est ratio aliquid agendi modo occulto. Dicuntur enim astuti in contractibus et negotiis, qui norunt modos agendi non passim obvios, quibus vel alios decipiunt, vel cavent ne decipiantur. Videtur ab Aristotele vocari δεινστης (solertiam quidam interpretantur), quam ipse etiam in malis ponit, ut patet L. 1. Magnorum moralium c. ult. ubi dicit om­ nem prudentem esse οεινον, id est, astutum vel soler tem, sed non contra; quia malus etiam, δεινός, solers est, sicut Aient itor qui videbatur quidem δεινός (solers), non tamen erat prudens. Itaque astutia generatim accepta,cst quid communius quam prudentia. Verum hic accipitur magis speciatim; nempe pro notitia pravorum mediorum ad fallendum idoneorum, cum affectu exequendi conjuncta. Hoc modo accipit D. Augustinus L. 4. contra Julianum c. 3. n. 20. eum ait, omnibus virtutibus quædam vit ia esse similia; sicut astutia prudentia similis est, quee tamen est vitium. Et Apostolus 2. ad Corinth. 4. Non ambulantes in astutia, græce έν πανουργία,. quo nomine pro­ prie significatur hæc vitiosa astutia : quia astuti omnia tentant, in omnem partem se vertunt, utrem conficiant. Continet artem simulandi et dissimu­ landi. Habet locum in iis functionibus quæ proximum respiciunt : nemo enim sibi ipsi aliquid occultat, vel in modo agendi sibi aliquid occultum optat ; sed tantum proximo. Videtur hæc astutia species quædam prudentiæ carnis. Hi enim maxime videntur prudentes secundum carnem, qui modus norunt occultos obtinendi temporalia, fallendo alios. Est peccatum mortale, vel veniale, pro ratione allectus cui subest, et nocumenti quod proximo sequitur : si enim expresse vel implicite grave nocumentum intendas, erit peccatum mortiferum: sicut mendacium perni­ ciosum. Item si grave malum sequatur, idque adverteris vel facile advertere potueris: tunc enim est intentio tacita, seu interpretaliva. Si autem nullum sit nocumentum vel modicum, erit veniale ; sicut mendacium officiosum, ct jocosum. Vide Cajetanuin in Summa, verbo Astutia. 40. Dolus est astutiæ execulio, sive verbis, sive factis : est enim hoc nomen generale. Tantum habet locum erga proximum, el potissimum in materia justitiæ, ut in contractibus et distributionibus. Duobus modis, secundum jurisperitos, dolus venit in contractum. Primo, dando causam contractui. Dicitur autem dare causam contractui, quando si dolus abfuisset, alter nullo modo voluisset contrahere. Secundo, non dando causam; sed solum inci­ dendo in contractum: ut quando contractus fuisset quidem initus, sed non HE Villis 1’HUDENTI/E oppositis. 3(H cu pretio, verum majori aut minori. Utrum autem et quando dolus contracliinivel aliam dispositionem irritam reddat, el quando non, dicemus L. 2. c, 17. dubii. 5. Porro ignorantia juris , etsi crassa sit, semper excusat a dulo, ct consequenter a pœna legis, quando ad eam incurrendam lex requi­ rit dolum seu præsumptionem ; quia ignorantia crassa dolus non est. Nec obstat quod culpa lata dicatur æqu i parari dolo : hoc enim solum est verum (piando lex non requirit dolum, præsumptionem, aut scientiam ; sed simpliciter loquitur : el in actionibus descendentibus ex contractu, vel quasi contractu, ut notat Sylvester verbo Culpa q. 3. et 11. ex BartolOj Cyno, el aliis. 41. Fraus est execulio astutiæ per facta, ut cum mensura est mi nor justo; tum moneta est adulterina : unde est quid .contractius et minus commune quam dolus. Itaque dolus et fraus se habent ad astutiam, sicut pactiones el actiones justæ ad prudentiam. Sicutenim hæc diriguntur judicio et regu­ lis prudentiæ, ita illa judicio et regulis astutiæ. Quare hi modi agendi contra prudentiam non sunt distincti al) astutia, sed exeeutiones tantum, seu actus externi astutiæ. De his duobus dici solet : Fraus et dolus nemini debet patro­ cinari. Habetur c. Ex tenore. 16. de Rescriptis. Item : Fraudem non fieri ei, qui scit et consentit. L. Nemo r.. de regulis juris. Dicitur etiam fraus fieri, vel contra legem, vel ipsi legi. Contra legem, quando fit contra id quod lege praecipitur vel vetatur, absque colore et arti­ ficio, quo violatio illa legatur. Legi vero, quando artificio quodam ita agitur contra mentem legis, ut videamur illi non repugnare; hoc autem fit potis­ simum tribus modis, vel juxta Sylv. v. Fraus, quatuor. Primo, supponendo personam pro persona; ut si conjux volens donationem facereconjugi, quod non potest per leges, supponat aliam personam cui donet, cum onere trans­ ferendi in conjugem. Si tutor volens emererem pupiUi. quod per leges non potest, interponat aliam personam quæ emat. Secundo, supponendo rem pro re; ut si filio familias volens dare mutuum, loco mutui des triti­ cum vendendum, ut pretio fruatur ; nimirum ut hac arte eludas vim L. 1. ~. de senatusconsul. Macedon, ubi statuitur, ut filius familias ex mutuo non teneatur. Tertio, supponendo contractum pro contractu ; ut si uxor in speciem vendat viro, quod intendit donare : si beneficiarius specie mutui accepti vel etiam gralitudinis, solvat centum aureos ei a quo beneficium accepit : si mulier, quæ fidejubere nou potest (per L. 2. z. ad SC. Vclleianum), faciat se principalem debitricem. Qui his ct similibus modis agunt, dicuntur facere fraudem legi, vel in fraudem legis, et non excusantur coram Deoa præva* ricationc legis, etsi coram hominibus videantur legem servare. (3.. Sollicitudo temporalium est nimia mentis occupatio in illis conquirendis vel conservandis, proveniens ex inordinato habendi amore, vel amittendi timore. Itaque tria in hoc vitio includuntur : primum est, nimius affectus ad bona temporalia : secundum, timor el anxietas quædam, ne vel conatus nostri in iis corradendis non salis bene succedant, vel damnum aliquod inter­ veniat : tertium, nimia occupatio mentis in illis cogitandis et tractandis. Sollicitudo futurorum est nimia animi occupatio circa futura, maxime ut vilæ necessaria habeantur, conjuncta cum anxietate ct parra fiducia dhhiæ · «·· ίϊϊ ·· · A ______________ ■ ■ : re ■ ·β·β 302 UE PHl'hEXTIA. providentia?; ut cum quis plus quam par est sollicitus est de victu, vestitu, aliisqiie rebus necessariis, in futurum annum, mensem, vel diem; est spe­ cies sollicitudinis temporalium. 4 ζ3 5 r' < '* jJ. r A*t I IBi 30/4 Ex his colligas quanti hæc res sit momenti; vide Chrtsost. hom. 22. in Matth. Eamdem velat Lucie 21. Attendite ne forte graventur corpora vestra in crapula, el ebrietate, el curis hujus vitai; el superveniat in vos repentina dies illa. Omitto alia Scripturae loca plurima. 45. Petes, An ergo sil peccatum mortiferum? Respond. Non semper esse peccatum mortiferum ; sed tunc solum, quando quis propter temporalia reipsa violat, vel paratus est violare aliquod prae­ ceptum in re gravi, omittendo, vel committendo: alias solum est veniale; tamen ob causam supradiclam summopere, cavenda; vide D. Τηομλμ a. G. q. S5. Adverte tamen moderatam sollicitudinem temporalium ct futurorum non velari, sed commendari. Proverb. G. Vade ad formicam, o piger, el considera das ejus, el disce sapientiam : quæ cum non habeat ducem, nec praeceptorem, nec principem, parat in (estate cibum sibi, et congregat in messe, quod cu­ mulat. Provexi. 10. Qui congregat in messe, filius sapiens esi; qui autem stertit astate, filius confusionis. Ratio est, quia non vult Dominus, ut omnia vitæ huic necessaria homini sponte, absque ulla cura ipsius et sollicitudine, proveniant; id enim ipsi esset occasio otii et desidiæ, quæ maximorum malorum est origo, et merito pulvinar diaboli esse dicitur : sed vult ab eo laborem et sollicitudinem adhi­ beri; ut hoc exercitio occupatus avocetur a libidinibus, aliisque peccatis quæ otium parit. Verum hæc sollicitudo debet esse moderata, ct commensa rebus quibus impenditur; ut non sit nimis anxia, quasi Deo non essemus curæ : nec major tribuatur corpori quam spiritui, rebus temporalibus quam aeter­ nis, humanis quam divinis, vel saltem ne hæc præ illis negligantur. .ir-mw.·*:' U 43. Hæ sollicitudines, si modum justum excedant, max ime sunt noxirosaluti. Primo, quia includunt cupiditatem rerum temporalium, quam Aposto­ lus I. adTimolh. G. vocat radicem omnium malorum. Radix, inquit, omnium malorum est cupiditas: quam quidam appetentes erraverunt a fide, et inseruirunt se doloribus multis; de qua intra L. 2. c. 47. Secundo, quia impediunlaiiimum a seria cogitatione rerum ad salutem perlinentium : quo nihil potest esse magis perniciosum ; bona enim spiritalia nisi attente ct crebro cogiten­ tur, non cognoscitur eorum dignitas ct pulchritudo; quod aulem non cogno­ scitur, non aestimatur; quod non aestimatur, non amatur, non quæritur, facile negligilur et contemnitur. Pari modo, peccatorum malignitas el damna im­ mensa, nisi attenta consideratione, non cognoscuntur ; quo lit ut etiam non horreantur, nec vitentur ut par est. Et sane, si quis diligenter advertat animum. deprehendet omnes fere lapsus et peccata hominum cx defectu considerationis provenire; ut merito dixerit Aristoteles omnem peccantem esse quodammodo ignorantem. Nam omnes, vel fere omnes ideo peccant, quod malitiam peccati, et pœnam ipsi debitam, vel non considerent,vel non satis considerent; quantum videlicet in tali articulo conveniret. 4-4. Hinc Scriptura vocat peccatores stultos, fatuos, insensatos, insipientes; non tamen hinc inferas omne peccatum esse ex ignorantia : hoc enim pos­ tulat ut nesciatur esse peccatum. Tertio, quia bonas inspirationes impediunt ne fructum pariant. Unde Matth. 13. dicitur, sollicitudines seculi, tanquam spinas quasdam, semen verbi divini suffocare. Itaque cum hujus in consi­ derando defectus causa sit, maxima ex parte, temporalium sollicitudo, per­ spicuum est illam esse valde perniciosam, et vitandam. Unde Dominus multis rationibus conatur eam nobis eximere, Matth. G. Jdeo, inquit, dico Vobis, nt solliciti sitis animæ vestrœ quid manducetis, neque corpori vestro quid indua­ mini. Idque confirmat primo, quia qui animam dedit, quæ longe est prastantior quam esca, dabit etiam escam : et qui corpus dedit, dabit vestimen­ tum. Secundo, si Deus, qui est pater vester, pascit aves cœli, quæ neque serunt, neque metunt, neque congregant in horrea; quanto magis pascet vos suos filios? Tertio, si pulcherrime vestit lilia et fœnum agri, quomodo patietur vobis vestes necessarias deesse? Ex his concludit, rursus repetens quod ante dixerat : Nolite ergo solliciti esse dicentes, quid manducabimus, aut quid bibemus, aut quo operiemur1! Deinde addit novas rationes. Prima est, quod Gentium sit divinam pro­ videntiam et paternam Dei curam ignorantium, hæc anxie inquirere. Se­ cunda, quod Pater noster coelestis sciat nos his omnibus indigere : ac proinde, si ante omnia quaeramus regnum Dei, et justitiam ejus, quod ipse a nobis requirit, hæc omnia tanquam vilia et parvi momenti nobis adji­ cienda; sicut in emptione rerum pretiosarum, vilia quædam manlissæ loco adjici solent. Tertia, quod crastinus dies, cum praesens fuerit, sollicitus erit sibi ipsi; sufficere enim diei suam malitiam, id est afflictionem et sollicitu­ dinem ipsi congruentem ; nec oportere eam ex futuris diebus accersere ct praecipere. l>E VITIIS VRUUENTI.tt OPPOSITIS. ■ LlliElî SR CE N b [J S. CA PUT 1. DE FORTITUDINE SECUNDUM SE ET EJ US FUNCTIONIBUS. DUBITATIO I. QUID FOHTITUDO, ET Qü.E ILLIUS OFFICIA. D. Thom. quasi. 123. I” If». Notandum, hoc nomen dupliciter accipi, ut docet D. Thom. ari. 2. 1°. Pro firmitate animi in bono honesto ; hoc modo vel est virtus generalis, nimirum objecto ct extensione maleriæ, quamvis specialis essentia ct habitu, sicut amor honesti in genere; ut enim possum habere firmum propositum sequendi in omni negotio bonum honestum, quod recta ratio dictabit; ita etiam perstandi in eo firme, nec sinendi ab eo ullis incommodis me avelli : quod propositum habitu permanens, videtur esse virtus quædam. Hoc modo accipit Ambros. L. 1. de Officiis c. 3G. cum ait : In duobus generibus fortitudo spectatur animi. Primo, ut externa corporis pro minimis habeat, el 'past superflua despicienda magis, quam expetenda ducat. Secundo, ut (a, (pia; summa sunt, omnesque res in quibus honestas et illud πρέπον cernil'ir> prœclara animi intentione usque ad effectum persequatur. Itaque fortit’ïdo, juxta Ambrosium, complectitur contemptum divitiarum, honorum, et voluptatum, et firmum propositum inhærcndi bono honesto, sic ut nullis roalis te sinas ab eo divelli, ut idem fusius prosequitur. Vel certe est con­ ditio omnis virtutis : nam omnis virtus facit nos firmiter inhærere suo f,bjecto, si tamen perfecta sit; qui enim perfecte temperans est, ita amat tonum temperantim in opere suo, ut nullis malis impelli possit ad illud 'iolandum. tlixi, s/ perfecta sit, seu in gradu heroico; quia etsi omnis virtus, qua ''abitus, aliquam firmitatem tribuat, juxta Aristotelem; hæc tamen facile ^Pugnabitur, nisi alia perfectio accedat, qua bonum suum omnibus com* m°dis et incommodis anteponat, idque firmo et inexpugnabili proposito, Quo cum pervenerit, dicitur esse in gradu heroico. Ii I 7 I.i I I 30., quia virtus ex perfectioribus actibus suis metienda est. Notandum 4°. Hanc moderationem fieri imperio virtutis fortitudinis, me­ diante consideratione rationis ct imaginatione phantasiæ: non enim aliter appetitus inferior a superiore moveri potest; ut ostensum est 1. 2. q. 17. a. 7. Considerandum igitur est, primo, mortem non esse tantum malum, quantum vulgo putatur, ut quæ tot malis hominem liberet, et maxima bona, si recte obita fuerit, conciliet. Secundo, melius esse gloriose mori, quam ignominiose vivere. Tertio, proponenda exempla Sanctorum et Domini nostri etc., talibus enim cogitationibus minuitur timor, excitatur fiducia; audacia, si nimia sit, comprimitur consideratione periculi, et quod vita non sit sine causa projicienda. 50. Ex dictis perspicuum est quid sit fortitudo: est enim virtus, quæ motus animi in rebus terribilibus, præserlim periculis mortis sustinendis vel re­ pellendis, moderatur. D. Augustinus L. 83. quæst. q. 31. cx Cicerone illam definit consideratam periculorum susceptionem et laborum perpessionem : ubi per consideratam intellige prudentem, congruam viro forti, et eo nomine amatam. Si enim suscipias periculum amore patriae, erit actus justitiae lega­ lis, vel pietatis : si amore rectæ fidei, erit confessio fidei : si amore commodi, vel honoris,non erit opus virtutis, sed amoris sui commodi: si ex audacia ct timoris vacuitate, erit temeritatis. Itaque ut sit formaliter opus fortitudi­ nis, debes adire periculum amore boni fortitudinis, quod in illo opere ob­ jective relucet, nimirum ut illud effective in eo ponas ; quod bonum silum est in congruentia illius operis cum statu et conditione viri fortis, qua for­ tis, id est, cum virtute, unde dicitur fortis. Passim tamen in Scripturis et Patribus non tam stricte hoc nomen usurpatur; sed fortes dicuntur, qui ex quavis causa honesta opus fortitudinis praestant, ut infra dicetur. DUBITATIO II. UTRUM MARTYRIUM SIT OPUS FORTITUDINIS. D. Thom. qucest. 124. art. 2. 51. Martyrium in genere idem est quod testimonium. Verum hoc loco el passim apud scriptores Ecclesiasticos accipitur pro tcstimwwio veritatis fidei vel alicujus virtutis per mortis tolerantiam ; nimirum cum-quis pro veritate fidei, vel opere virtutis mortem subit. Hoc autem dupliciter fieri potest. DE FORTITUDINE QUOAD MARTYRIUM. 309 1‘rimn, cum aliquo actu, quo mors ipsa propter illum finem acceptetur, quo modo agitur in adultis ratione utentibus; et hoc est martyrium perfectum ct formale; quia sequitur ex intentione testificandi. Secundo, absque ullo actu, sicut in parvulis propter Christum occisis; (pios in honorem marlyrum receptos veneratur Ecclesia, ut ait D. August. L. 3. de libero arbitrio, cap. 23. et Diogenes hom. 3. in varios Evang. locos, ubi etiam dicit eos esse primos martyres pro Domino occisos, ct primitias martyrum : sed hoc erat solum martyrium materiale; nam inlelligcnlia rei testificandae ct voluntas aberat; quia tamen illa mors propter Christum inferebatur et tolerabatur, testimonium, quod nondum poterant sermone, perhibebant passione, et sufficit causa testimonio, licet non eloquio distinguatur; ul pulchre ait auctor ser­ monis de stella ct Magis apud Cyprianum. Idem significat Ecclesia in Collecta, Deus, cujus praeconium Innocentes martyres non loquendo, sed moriendo con­ fessi sunt, etc. Unde Deus acceptat illam mortem instar formalis martyrii ; nimirum ut sicut voluntas et peccatum Adam illis obfuit, ut nascendo ex ipso contraherent peccatum ; ita voluntas ct meritum Christi illis prodesset, ut renascendo per ipsum consequerentur justitiam. Supplet igitur Christi meritum defectum propriæ voluntatis; quia dum pro ipso patiuntur, singulari modo ipsi conformantur, ct ad ipsum, tanquam membra ad caput perlinent ;.el ita voluntas Christi, qui est caput, ipsis veluli membris tribuitur, cum ipsa aliam habere nequeant. 52. Verum hac specie martyrii omissa, cum constet non esse opus virtu­ tis in parvulis, quæstio est de martyrio adultorum; de quo Martinus apud Cajetanum ari. 2. contendit non esse opus fortitudinis, sed virtutis, quæ im­ pugnatur, in gradu heroico constituite; quod sic probari potest. Nam quae­ libet virtus in eo gradu est sufficiens ut amore sui honesti mortem conte­ mnat : in eo enim gradus heroicus virtutis magna ex parte consistit, quod voluntatem ita firme honesto faciat inhaerere, ut illud vitae anteponat. Itaque cum quis solo amore Dei eligit mortis tolerantiam, erit actus charitalis; cum amore fidei, erit actus fidei; cum amore castitatis, erit actus tempe­ rantiae. Confirmatur primo. Quia ejusdem virtutis est amare finem, ct medium ad finem necessarium: atqui amare castitatem est virtutis temperantiae ; ergo el amare mortem, eamque subire, quando hæc ad castitatem conser­ vandam est necessarium medium, est opus virtutis temperantiæ. Ad hoc respondet Cajetanus, Majorem non esse veram, quando medium el finis sunt diversi generis : tunc enim amorem finis el medii non perlinere adeamdem virtutem ; quare cum perpessio mortis sit bonum alterius generis, quam castitas ; amorem illius, el amorem castitatis non esse virtutis unius, sed diversarum. Sed hæc solutio solum probat, ipsam secundum se perpes­ sionem mortis osse actum materialem alterius virtutis, et posse formaliter ab illa procedere, si fiat amore propriæ honestatis, non autem si fiat amore castitatis : si enim illam perpessionem solum consideres ul hic et nunc est medium servandæ castitatis, eamque sic eligas, haud dubie hæc electio est virtutis temperantiæ, quia immediate ex vi amoris castitatis procedit; ct consequenter ipsa perpessio externa sequens illam electionem formaliler temperantiæ opu® erit; intentio enim finis, electio medii, el exeeulio ex vi t A ··■ 310 DE FORTITUDINE. electionis secula, ad eumdom habitum pertinent ; ut constat ex 1. 2. q. 12. a. 4. Nec refert utrum medium per se sit ejusdem generis ac ipse finis, an diversi; quia non consideratur per se et secundum propriam honestatem; sed solum ut medium utile ad finem, et propter illum expetendum. Confirmatur secundo. Si possum moderari timorem mortis, camque velle sustinere allectu boni fortitudinis, quod salis obscure se ostendit, cur non etiam allectu castitatis, religionis et aliarum virtutum, quando evidens est id esse medium ad earum bonum tuendum necessarium? non enim minus efficaces sunt allectus boni illarum virtutum, quam boni fortitudinis; nec minus perpessio mortis illo casu est necessaria ad bonum illarum, quam ad Imnum hujus. 53. I læ rationes convincunt, perpessionem mortis posse procedere ab aliis virtutibus, absque formali actu specialis virtutis fortitudinis; non est tamen negandum, quin aliquando et plerumque ipsa virtus fortitudinis se immis­ ceat. ita ut martyrium etiam cx proprio illius allectu procedat : quia raro virtutes eum gradum perfectionis habent, ut sola? ad hoc sufficiant ; undo aliarum adminiculo opus habent : el tunc idem actus externus a diversis vir­ tutibus internis, prout in actu illo externo per se, vel in ordine ad diversos fines, diversæ rationes honesti possunt considerari, procedit : quod ut intelligatur in re proposita, nii I 54. Notandum est, in martyrio tria considerari posse. Primum est, irro­ gatio mortis, odio fidei vel virtutis. Secundum, acceptatio. Tertium, perpessio. Primum non est opus virtutis, sed impietatis, et injustitiae: semper enim est contra justitiam, quia fit gravis injuria proximo, dum sine causa occi­ ditur; est etiam contra eam virtutem quæ impugnatur, et cujus udio suppli­ cium infligitur. Nec obstat quod aliquae mulieres seipsas amore virtutis occiderint, quæ tamen ut martyres coluntur; de quibus Eusebius L. 8. hist. c. 12. et 17. et Ambrosius L. 3. de Virginibus, ante medium : quia etiam hæ a tyrannis occisae censentur ; cum ad hoc quodammodo ab illis compulsæ fuerint, stu­ pri timore incusso, cui impulsioni merito potuerunt cedere, seipsas interfi­ ciendo, Deo id illis suo instinctu permittente; non enim minus testimonium perhibet virtuti, qui ejus relinendæ causa, alio moliente auferre, seipsum occidit, si id ei licitum sit, quam si ab alio se patiatur occidi ; quod in pri­ mis locum habere potest in castitate, quæ et vi nobis invitis eripi potest, qua parte ad corpus pertinet, et in cujus ereptione est magnum discrimen salutis, ob voluptatem. Secundum el tertium ad varias virtutes pertinere potest; si enim accepta­ tio et perpessio mortis consideretur quatenus fit ad testandam fidei verita­ tem in seipsa, vel in opere virtutis elucentem ( quo modo semper a marty­ ribus mors acceptari et sustineri solet ; hinc enim martyrium dicitur); sic est confessio fidei, procedens a virtute Iidei; ejusdem enim virtutis est, ali­ quid interius credere, el exterius profiteri. Si spectetur ut fit ad placendum Deo, est actus charitatis: si ut praecepto divino obedias, est obedienliæ:si ut sit conformités inter signa externa et judicium internum, est actus veri­ tatis. Denique si fiat quia in tali rerum peristasi decet virum fortem aece- DE FORTITUDINE QUOAD MARTYRIUM. 314 piare cl sustinere mortem, sic proprie procedit a virtute fortitudinis : hæc enim operatur ex affectu proprii boni, quod est similitudo seu conformilas cum habitu a quo fortis dicitur, ut supra ex Aristotele ostensum est. Simi­ liter moderatio timoris et tristitiæ, qua; etiam necessaria est ut mors fortiter sustineatur, ct cohibitio animi intra limites patientiæ, potest fieri affectu varia) virtutis: nec procedit a virtute fortitudinis, nisi fiat affectu proprii boni; nempe quia hoc per sc honestum est, el congruum viro forti. Iu pravi autem, omnes supradiclœ rationes et aliæ similes considerando; sunt, el mora propter omnes et singulas acceptanda et sustinenda, passioque timoris el tristitiæmoderanda; sicque formaliler hi actus ad varias virtutes pertinebunt. 55. Advertendum tamen, sive hi actus, scilicet acceptatio et perpessio mortis causa fidei, itemque timoris el tristitiæ in illis malis moderatio, procedant ab allectu specialis virtutis fortitudinis, sive alterius virtutis; semper tamen secundum communem modum loquendi Patrum, esse dicen­ dos actus fortitudinis ; idque ob duas causas. Prior est, quia in his potissi­ mum actibus robur et firmitas animi in bono elucet; unde etiam sunt propria fortitudinis materia. Altera est, quia ieipsa procedunt ev summa animi in bono honesto firmitate: atqui ea firmitas, qua quis ita alicui bono honesto inhaeret, ut paratus sit pro eo retinendo mortem oppetere, passim a Patribus vocatur fortitudo, ut constat ex Ambrosio L. 1. dcOfficiis c. 36., Alglstixo L. 1. de moribus Ecclesiæ c. 22. et 23. ct aliis; nullus enim Pa­ trum, fortitudinem ad eas angustias restringit, ut solum id, quod decet vi­ rum fortem, respiciat, ejusque solius intuitu operetur. 56. Ex quibus perspicuum est, martyrium vere et proprie esse actum for­ titudinis, etiamsi solius charitatis el fidei affectu subeatur ; non simplicem el vulgarem, sed excellentissimum, quia in nobilissima fortitudinis materia (ut etiam ex Aristotele L. 3. Ethic, cap. 6. colligitur), nimirum in periculis bellicis, iisque pulcherrimis versatur. In martyrio enim est bellum con­ tra tyrannum pro defensione fidei el religionis (juxta illud Apostoli ad Hebr. 11. Fortes facti sunt in bello, ut divus Thomas interpretatur), quod non invadendo, sed tolerando conficiendum est: at multo difficilius tolerare quam invadere, ut docet Aristoteles supra, idque ob tres causas. 1°. Quia qui tolerat, veluti a fortiore invaditur et opprimitur : qui invadit, aggredi­ tur tanquam fortior; difficilius autem est cum fortiore pugnare quam cum debiliore. 2°. Qui tolerat, jam sentit malum præsens: qui invadit, æslimat tanquam futurum. 3°. Tolerantia diu durat: invasio fit motu repentino: unde Proverb. 16. Melior est patiens viro forti ; et qui dominatur animo suo, expugnatore urbium; et D. Ambb. L. 1. Offic. c. 41. fuse ostendit, fortitudi­ nem plus in tolerando quam in vincendo constare. Idem eleganter prose­ quitur Ciirvsostomus hom. 83. (al. 8i.) in Mallh. 312 DE FORTITUDINE. DUBITATIO in. 4. QILENAM AD MARTYRIUM REQUIRANTUR. 57. Respondendum cum distinctione martyrii parvulorum et adultorum : nam ad martyrium parvolorum non requiritur aliud, quam ut in odium Christi, aut religionis Christian® occidantur. Est communis sententia Do­ ctorum et sensus Ecclesiæ, quæ Innocentes pueros pro martyribus colit, eo quod occisi sint propter Christum, de quo supra num. 51. Si enim hi cen­ sendi sunt martyres ob hanc causam, cum tamen nullam aliam relationem ad Christum haberent, quam quod Christus putaretur inter eos esse, et posse eorum indiscreta cæde involvi ; non minori jure etiam censendi, qui majorem conjunctionem cum illo habent; ut sunt illi, qui occiduntur quia Christiani, quia baptizati, quia filii Christianorum, etc. Hi enim occiduntur quia inest illis certa cum Christo conjunctio, vel ad illum respectus; et ita ipsa mortis perpessione dant testimonium Christo et religioni ejus. il, 58. Ad martyrium adultorum, ul sit quale oportet ad salutem, requi­ runtur quinque : primo, mortis irrogatio : secundo, acceptatio ejusdem ex pia causa : tertio, ut non resistat tyranno : quarto, ut fide teneat veritatem pro qua patitur : quinto, status gratiæ. 1°. Requiritur ut mors inferatur odio Christi, vel religionis Christianae, vel alicujus veritatis fidei, vel propter opus virtutis. Martyrium enim est testimonium externum, quod Christo vel doctrinae ejus praebetur, per hoc quod mortem pro ea subimus. Hoc autem fieri non potest, nisi aliquis mor­ tem inferat, ut Christum vel ejus doctrinam nobis auferat. Hinc haeretici, etiamsi putent se pro doctrina Christi occidi, non sunt martyres, quia mors illa non infertur illis odio doctrinae Christi, sed hæreseos, quæ Christi doclrinæ repugnat. Unde recte D. Augustinusserm. 2. in Psalm. 34. n. 13. ait: Martyres non facit poma, sed causa. Nam si pœna martyres faceret, omnia metalla martyribus plena essent, omnes catence martyres traherent, omnes qui yladio feriuntur coronarentur.See refert, quod ipsi putent se justam causam habere; tum quia est errore culpabilis ; tum quia supplicium non irrogatur odio veritatis, et ita moriendo non dant testimonium veritati. Sed dubium est, utrum necesse sit reipsa mortem sequi. Martinus con­ tendit id non esse necessarium, imo propositum sustinendae mortis sufficere; quia martyrium est actus virtutis, hic autem a nostra libertate pendet : reipsa autern mortem subire, non est in nostra potestate, sed pendet ab arbitrio tyranni, e Verum hoc bene refutat Cajelanus art. 4. Inde enim sequeretur, omnes illos, qui tale habent propositum, esse martyres ; quod est contra commu­ nem sensum Ecclesiæ. Neque mirum est, fieri martyrem non esse in sola nostra potestate; quia est opus externum, supponens tyrannum in nos sævientem. Simili modo sæpe lit, ut non sit in potestate hominis baptizari, confiteri, ordinari, dare eleemosynam, etc. Dicendum igitur est, quatuor gradus martyrii distingui posse. Primus et supremus est martyrium omnino completum : hoc requirit ut moro reipsa [)E FORTITUDINE QUOAD MARTYRIUM. 313 sequatur, per hanc enim iit extrema et sumrna testificatio veritatis. Quamdiu enim vita superest, semper restat aliquid, per quod ulterius testari possimus. Secundus est, cum martyrium completum est ex parte causæ proximæ et intrinsecus penetrantis ; ut quando inflicta sunt vulnera lethalia, quæ nulla ri naturali prohiberi possunt a morte inferenda: hoc enirn censendum verum martyrium , etiamsi contingat mortem divinitus impediri ; quia est proxima et necessaria ad mortem dispositio. Tertius est, cum est completum ex parte tantum causæ extrinsecus appli­ cate, etiamsi martyr nihil inde incommodi sentiat; tale fuit S. Joannis, cum in dolio ferventis olei positus fuit : hoc enim est subire mortem in causa [er « efficaci, et naturaliter impediri nescia; unde non est minus efficax testimonium veritatis apud homines quam si revera mors secuta fuisset : qninimo quod mors divinitus impediatur, auget vim testimonii, nam per b« omnibus fit manifestum, Deum illius causam approbare. Quarius est, quando martyrium seu perpessio mortis solum est inchoata per tormenta ; ul quando quis propter confessionem fidei coram tyranno, Mentis non lethalibus afflictus est; nam et tales passim a Cypriano, Terruiaxo, et aliis martyres vocantur, et distinguuntur a confessoribus qui tbi Christum confessi essent, nondum fuerant tormentis subjecti, quamvis io carcerem conclusi, vel in exilium ejecti essent. Vide Cyprianum ep. 9. (al. 8.) quæ inscribitur Martyribus et confessoribus, et 10. (al. 9.) Honorem martyrum, d confessorum pudorem turbare conatur. Et infra : Hi sublato honore, quem idiisbeali martyres cum confessoribus servant, contempta Dei lege, quam Udem irbjres ct confessores tuendam mandant, etc. Idem aperte colligitur ex epi­ stola 15. 30. 37. 81. et aliis. Tertullianus scripsit librum ad martyres, quos diam vocal c. 1. designatos martyres : et paulo post,mariyres; cura ait : Quam pacem quidam in Ecclesia non habentes, a martyribus in carcere exorare con­ fecerunt. El L. adversus Praxeam, dicit c. 1. Praxeam de jactatione martyrii fuisse inflatum, ob breve carceris tædium. Interdum iidem vocantur etiam mftssc/res, ut patet ex epistola 17. (al. 16. inter Cyprian.) quæ est Luciani, et 18. (al. 17.) Cyprian., etc. Nam martyrium etiam est confessio : quia tamen esi eximia et qualificala, ordinarie distinguitur a nuda confessione. Er his patet, martyrium omnino perfectum requirere mortem, reliqua non. Posteriore tamen ævo non vocantur martyres, nisi qui mortem per tormenta, vel afflictiones pro Christo inflictas obierunt. 59. 2°. Requiritur mortis acceptatio ob causam honestam et piam. De acceptatione probatur, quia sicut adultus non potest absque suo consensu contaminari peccato, ita neque consequi justitiam. Unde nec baptismus qui­ dem adulto prodest, nisi in illum consentiat, eumque acceptet. Non tamen *tnecessarius consensus præsens; sufficit praecessisse, nec esse revocatum mutatione propositi. Unde si quis ob fidem conjectus in vincula, statueret ipudse, perpeti potius mortem, quam fidem negare; ct ille postea in mnis odio fidei interficeretur, esset vere martyr, et haberet martyrii co­ ronam, sicut patet in simili de baptismo : nam illam mortem acceptavit; qosque perpessio est ei voluntaria, quatenus pendet a voluntate praece­ dente, ct in habitu perseverante. Si tamen nihil de morte antea cogitarat, verisimilius est non esse proprie martyrem : sicut cum quis baptizatur in 314 DE FORTITUDINE QUOAD MARTYRIUM. DE FORTITUDINE, somnis, vel amentia, qui nihil de baptismo cogitavit, hic non est vere baptizatus ; quia defuit consensus. 60. Dices : Datur Eucharistia et extrema Unctio in periculo mortis ei, qui repente prhatns est usu rationis, etiamsi antea hæc non petierit; et hæc sacramenta in illo vim habent, quia ille bona vita sua et modo vivendi Christiane, censetur petiisse ; ergo similiter martyrium vim habebit si homo justus in somnis interficiatur : nam hoc ipso quod juste vixit, videtur salis acceptasse mortem pro Christo sustinendam,si articulus necessitatis urgeret. Hæc ratio facit hanc sententiam non improbabilem, eamque insinuat Cajetanus3. p. q. 87. a. 1. et tenent aliqui recentiores. Contraria tamen videtur verior, ob rationem allatam, unde R. Esse magnum discrimen : nam illa sacramenta sunt remedia salutis ordinaria quæ omnes Christiani in extremis petere solent, si ratione utan­ tur ; et antequam incidant in morbum, habent propositum illis utendi in eo articulo: quod propositum manet eliam dum ratione non utuntur; quia nunquam fuit revocatum. Ipso etiam usu sacramentorum per vitam, salis declarant quid sibi fieri velint in morte. At perpessio mortis pro fide non est remedium ordinarium, nec omnes ita sunt comparati ut id desiderent; neque ipso modo vivendi satis declarant se id cupere. Deinde etianisi quis sæpe optaret mori pro Christo extra periculum positus, hoc tamen non suf­ ficeret; tum quia qui extra periculum id optant, sæpe in mediis periculis animum mutant; tum quia de hac morte, quæ ei inopinato infertur in somnis, nihil cogitavit, nec eam acceptavit. Hæc enim acceptatio in eo con­ sistit, quod quis proposita morte et fidei negatione, vel alia impietate, eli­ gat mortem tanquam minus malum : hoc autem ille non fecit, cum id ei propositum non fuerit. 61. Debet etiam hæc acceptatio fieri ob causam honestam, alioquin ipsa perpessio mortis non erit opus virtutis, nec grata Deo. Ut si quis statueret mortem pro fide subire ad vanam gloriam, v. g. ad famam patienti® aut sanctitatis, vel ad nobilitandam familiam. Et quamvis per se non sil pec­ catum mortale, hujusmodi finem intendere in mortis discrimine subeundo, si alias causa sit justa, ( quia quando opus per se licitum est, non est pec­ catum mortale, si quis ad illud ob finem indifferentem aut venialem se applicet, et per illud hujusmodi finem quærat; ut patet in milite bello justo operam dante); tamen in proposito vix sine peccato mortali fieri potest: nam in hujusmodi negotio tenetur se ad Deum convertere, et robur ab eo flagitare, ut susceptum agonem decore decertet, quod quomodo faciet, nisi opus illud tanquam Deo gratum praestare velit? Deinde in hujusmodi negotio occurrunt homini multæ rationes ob quas mors sit acceptanda; ut prae­ ceptum divinum, præmium vitæ æternæ, evitatio damnationis, exemplum Christi et Sanctorum, dignitas religionis Christianæ, et similia; atqui moraliter fieri vix potest, ut quis omnibus istis praetermissis, sola vana gloria moveatur in illo necessitatis articulo, nisi illas causas contemnat, et hanc unam tanti faciat, ut ob eam paratus sit mori, quamvis alia causa non subesset. Loquor enim in eo eventu, in quo vana gloria vel similis finis est integram motivum hominis. 316 Gi. Denique debet esse causa pia, id est, quæ cum vora religione et fide conjuncta sil, verbi gratia, ut placeat Deo, ne Deurn offendat, ne a Christi Mina recedat, ne a vita æterna excidat, etc. Unde 1. Petri 4. dicitur : Si aprtbramini in nomine Christi, beati eritis; quoniam quod est honoris, partie, et virtutis Dei, et qui est ejus spiritus, super vos requiescit. Nemo mtan vestrum patiatur ut homicida, aut fur, aut maledicus, aut alienarum appetitur : si autem ut Christianus, non erubescat : glorificet aulem Deum in ùlùnomine. Quibus verbis salis explicatur, causam patiendi debere esse piam. Ratio est, quia alioquin non erit martyr Christi, sed seculi vel philo­ sophia? : martyr enim Christi dicitur, qui dat testimonium doctrinæ Christi ; quædoctrina omnia quæ ad pie vivendum pertinent complectitur. Itaque si quis pro aliqua assertione philosophica mortem sustineat, non erit vere martyr, quia Christus eam non tradidit : secus si pro vitando in ea re men­ dacio, quatenus id est contra doctrinam Christi, qui docuit omne men­ dacium esse vitandum; vel quatenus id displicet Deo. Simili modo si quis pateretur pro aliqua virtute absque ullo respectu ad Christum vel Deum, non esset martyr Christi ; quia non pateretur ut Christianus, ut cultor Dei, sed ut philosophus, more Stoico : ut si quis nollet mentiri, vel pejerare, quia id dedecet philosophum, sectatorem Epicteti aut Zenonis : secus si quia inde­ cens Christiano seu cultori Christi. Idem dicendum de cæteris virtutibus, ubi Advertendum est. hoc ipso, quo quis patitur pro opere virtutis, cum respectu ad Christum vel religionem Christianam, pati eliam pro veritate Iidei, quæ tale opus approbat ut Deo gratum, et contrarium improbat ut ei displicens. Itaque martyr semper dat testimonium doctrinæ fidei, el patitur pro illa: nimirum in scipsa nude, vel in opere virtutis (cujus ipsa est re­ gula) spectata, ut recte D. Thomas art. υ. q. 124. 03. Dices : Quid si mors inferatur propter opus bonum jam factum ; sicut sancto Joanni Baptistæ accidit? R. Tunc eam ita acceptari debere, ut malis eam subire, quam factum Inum improbare : improbare enim opus bonum, est contra doctrinam fidei, quæ habet, tale opus esse laudabile et Deo gratum : unde nolendo impro­ bare, pro fide pateris, oique testimonium tua morte præbes. Nec est contra rationem martyrii, etiamsi doleas te id fecisse, si ex praecepto non teneba­ ris, ob incommoda quæ idcirco perfers, (quamvis id gloriam operis non­ nihil obscuret) modo in eo perstes esse opus bonum, et malis mortem oppe­ tere, quam id negare ; quia in hoc testimonium veritatis silum est. fil. Petes 1°. Utrum actus acceptandi debeat esse supernaturalis ? R. Haud dubie debere esse aliquo modo supernaluralem, seu ex motione Spiritus sancti ; quia solis naturæ viribus non potest quis subire marty­ rium sicut oportet ad salutem, sicut nec alia pietatis opera facere : estque in martyrio peculiaris ratio ob summam difficultatem; et quia fidei Chri­ stian® professionem continet, quam nemo sine auxilio Dei profiteri potest ; ul cx Scripturis constat : Corde enim creditur ad justitiam, ore aulem con­ fessio fit ad salutem; actus autem quo quis salutem consequitur, sine gratia fieri nequit. H DE lOiniTUDINE QUOAD MARTYRIUM. 316 DE FORTH UDINE. 65. Petes 2e. Utrum hæc acceptatio debeat procedere ex dilectione Dei super omnia? Ita videtur sentire Cajetan. art. 2. ubi contra Martinum ce­ natur ostendere, martyrium ex genere suo esse actum charitatis impera­ tum : ratio ipsius est, Quia, inquit, qui ponit vitam pro Christo, ipso facte præponit Christum vitæ suæ, ac per hoc omnibus bonis vita minoribus; el consequenter omnibus bonis exterioribus, opibus, honoribus, gloriæ, faniæ. Sed contrarium est verius. Primo, quia multæ sunt aliœ causæ piæ, ob quas mors illa acceptari potest; ut præceptum divinum, dignitas Odei, exemplum Christi, æditicatio proximi, promissio vitæ ætcrnæ, comminatio damnationis : multi enim Martyres elegerunt mortem pro fide Christi, ne vita æterna exciderent , et æternam mortem pro momentanea incurre­ rent; ut ex gestis Martyrum constat. Sic Elcazarus L. 2. Machab. c. 6. Etsi in præsenli tempore suppliciis hominum eripiar, sed manum Omnipotentis nec vivus, nec defunctus effugiam. Et hæc est praecipua ratio, quam Dominus ipse nobis ob oculos ponit, cum ait Marci 8. : Qui voluerit animam salvam facere, perdet eam ; et qui perdiderit animam suam propter me et Evange­ lium, salvam faciet eam. Quibus verbis efficacissime nos deterret, ne in tor­ mentis, vitæ salvandæ causa, fidem negemus, proposito ætemo exitio; et animat ad constanter vitam temporalem profundendam, proposito vitæ ætcrnæ præmio. Igitur qui hæc sibi in martyrio proponit, etex hisse firmat in confessione contra tormenta, facit ex mente Christi. Idem patet ex multis aliis Scripturae locis, quibus excitamur ad patientiam in tribulationibus, per remunerationem, Lucæ 21. ad Hebræos 10. Jacobi 5. etc. Secundo. Quia quando aliquid per se pium et religiosum est, nulla est necessitas ut id ex allectu charitatis fiat, ut patet in actu fidei, spei, reli­ gionis; quia satis per se placet Deo : atqui eligere mortem pro fide Christi est per se pium, est enim opus fidei et fortitudinis Chrislianæ; ergo. Tertio. Matth. 10. Dominus ait : Omnis qui confitebitur me coram homi­ nibus, confitebor et ego eum coram Patre meo. Ubi non requirit ut hæc con­ fessio procedat ex dilectione Dei super omnia. 66. Fateor tamen, ordinarie hanc acceptationem etiam ex charitate pro­ cedere, quia fit allectu placendi Deo, eique gratum obsequium exhibendi, qui affectus est charitatis : quo modo intellige D. Thomam art. 2. ad 2. Mar­ tyrium esse actum charitatis ut imperantis : imperari enim a charitate nihil est aliud, quam procedere ex affectu charitatis. Hic tamen affectus non est idcirco dilectio Dei super omnia, quia non omnis allectus charitatis in Deum est dilectio super omnia : hæc enim inclu­ dit propositum servandi omnia mandata propter Deum, quod propositum non includitur in simplici allectu illi placendi per martyrium: aliud enim est velle placere Deo in illo opere, aliud velle placere in omnibus præccptis observandis. Unde etiam velle ponere vitam pro fide Christi non est dilectio Christi super omnia, ut vult Cajetanus. Primo, nam ex vi hujus solius voluntatis non est paratus servare omnia praecepta : multi enim mallent mori, quam fidem Christi negare; non tamen idcirco deserunt fornica­ tionem, ebrietatem et similia peccata, quæ ipsi minoris aestimant, quam Christi negationem : quod signum est, illam voluntatem non includere propositum servandi omnia mandata; ac proinde non esse dilectionem Dei 317 juperomnia. Confirmatur, quia qui horret majora peccata, non statim hoc i[W etiam horret minora : el qui ita detestatur abnegalionein Christi ut praoplct mortem, simul potest habere propositum fornicandi. Secundo, si uteactus esset dilectio Dei super omnia, statim per eum homo conseque­ retur remissionem peccatorum, nec opus ei esset contritione; quia dilectio illa justificat hominem, conformans cum perfecte legi divinæ, et delet anuria peccata mortifera : atqui non est probabile, eo ipso peccatorem jusliticari, quo statuit secum potius mortem subire, quam fidem negare; quia cum illo proposito potest consistere voluntas minoris peccati; ergo boe propositum non est dilectio Dei super omnia. Tertio, esse paratum mori pro aliquo, non est illum diligere supra omnia; tum quia vita corpo­ ralis non est maximum hominis bonum, (multi enim pluris faciunt hono­ rem, famam, posteritatis splendorem) ; tum quia qui pro amico vitam ponit, non diligit eum supra omnia ; non enim habet illum pro ultimo fine suo. 67. Dices : Qui paratus est vitam fundere pro Christo, paratus etiam est estera omnia, etiam voluptates suas, quibus fruilur in vita, propter ipsum deserere, atque adeo reipsa deserit illas, mortem acceptando ; ergo acceptatio illa est dilectio Christi supra omnia. R. Inde ut summum sequi, illum malle omnia deserere quam Christum negare; non autem velle absolute omnia deserere ut Christo placeat : unde non est dilectio super omnia; cujus signum est, quod possit quis velle mori, ne fidem datam amico violet : hic tamen non ideo diliget ami­ cum super omnia. Simili modo possum affici in Christum absque dile­ ctione super omnia. Nec obstat illud Domini, Joan. 15. Majorem hac dile­ ctionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis ; quia hoc est inlelligendum, quando absque intuitu proprii commodi, sola dilectio amici, nt eum a malis liberes, vel bonis cumules, te ad ponendum animam impellit : tunc enim ponere animam pro amicis, est signum maximæ dile­ ctionis, non simpliciter, (non enim ideo diligit amicum super omniaj sed quæ honeste ipsi impendi possit; quod si proprium commodum ad hoc inci­ let, ne talis quidem maximæ dilectionis signum erit. Hinc patet, ponere animam pro Christo, non esse per se infallibile signum dilectionis Christi super omnia : quanquam fatendum sit, inter signa dilectionis divinæ, quæ homines exterius dare possunt, martyrium esse vel maximum ; quia etsi per se illa mortis acceptatio non sit dilectio super omnia, hæc tamen illi ordinarie est conjuncta; tum quia Deus singulari modo hominem in illo articulo constitutum ad eam excitat ; tum etiam quia homo se quantum potest disponit, et omnium virtutum præsidia ad illum agonem accersit. Similiter non obstat illud Apostoli I. ad Corinth. 13. St tradidero corpus meum ita ut ardeam, charitatem autem non habuero, nihil mihi prodest ; quia solum vult docere, cætcra omnia nihil prodesse, nisi charitas adsit in eodem homine ; non autem omnia cx charitate debere procedere. Itaque hinc solum colligitur, martyrium non prodesse, nisi saltem circa finem, dum adhuc durat, charitas adsit; simili modo dicere potuisset, baptismum sine charitate non prodesse. 31S DE lOliriTUWNE QUOAD MARTYRIUM. 319 1»L ΓΟΙΙΙΙΠ UINL. B8. 3·. Requiritur ulnon resistat tyranno; hinc milites, quamvis pro tidu pugnent et inultum mereantur, si pura intentione id faciant, non tamen sunt martyres, cum in bello occumbunt; nec Ecclesia unquam talespm martyribus coluit. Ratio est, quia martyr Christi debet in patiendo imitari Christum cujus passio est exemplar martyrii; unde sicut ille dedit testi­ monium veritati patiendo, non repugnando; cum enim pateretur, non com­ minabatur, sed tanquam ovis coram tondente se, sine voce; ita omnes, qui volunt esse martyres Christi, non debent persecutori armis repugnare, sed sinere se tranquille occidi, Confirmatur, quia qui pugnans moritur non eligit pro tide mortem perpeti, sed inferre; unde revera non acceptat mor­ tem, nisi indirecte, quatenus se periculo exponit. Deinde moriendo non dat testimonium veritatis fidei ; quia non videtur mori ut Christianus, sed ut miles victus ab hoste : nec mortem eligit voluntarie, sed patitur necessi­ tate, eo quod non potuit illam hosti inferre : erit tamen martyr, si jam vietus, odio religionis occidatur, et ille ob eam causam mortem acceptet. 69. i°. Requiritur ut tide supernatural! veritatem illam credat, pro qua potissimum tuenda mortem eligit. Primo, quia si proprio judicio illam teneat, sicut haeretici, non tam tuetur doctrinam et auctoritatem Christi, quam suam : non enim quia Christus ita docuit, sic sentit; sed quia ipsi ratione aliqua infirma ita videtur. Confirmatur, quia eadem ratione, qua illam veritatem credit, etiam suas hærcses credit, et pro illis paraliis est niori : quod est signum, illum revera non moveri auctoritate Christi, aut alia pia ratione ad ita firmiter credendum, et mortem pro sua fide acceptan­ dam sufficiente, licet exterius ita videatur. 70. Dices : Fieri potest ut patiatur mortem pro aliqua veritate fidei, quarn ratione naturali novit esse veram ; ut pro confessione unius Dei, vel detes­ tatione idolorum, etc. quæ notitia et'sufficicns est ad firmiter credendum, et ad mortem subeundam. R. Etsi hæc notitia sit sufficiens, tamen non ideo proprie erit martyr Christi, quia non credit propter auctoritatem Christi, vel Dei, sed propter rei perspicuitatem. Secundo probatur, quia Patres docent, hæreticos, etiamsi pro nomine Christi mortem subeant, non esse veros Christi martyres; et extra Eccle­ siam martyrium nihil prodesse : idque tum quia Christo per veram fidem non sunt conjuncti ; tum quia charitate, quæ sine vera fide esse non potest, et sine qua mors pro Christo, juxta Apostolum, nihil prodest, sunt desti­ tuti. Cyprianus epist. 73. ad Jubaiamim : Numquid potest vis baptismi esse major aut potior quam confessio , quam passio, ut quis coram hominibus Christum confiteatur,et sanyuine suo baptizetur? El tamen neque hoc baptisma hœrctico prodest, quamvis Christum confessus, et extra Ecclesiam fuerit occisus; nisi si haereticorum patroni et advocati hæreticos in falsa confessione Christi interfectos, martyres praedicant, etc. vocat falsum confessionem, quia non procedit ex vera fide, sed simulata et falsa. Idem docet epist. 32. ad Antonianum, et alibi sæpe. Idem tradunt D. Augustinus epist. 61. et 167., L. 3. contra Crescon. Grammat. c. 47., L. 4. contra Donatistas cap. 17., Hieronym. in c. 1. ad Galatas, Chrysostomus Oratione prima contra Judæos; • MS 71. ;?. Requiritur status gratiæ, vel saltem legitima ad gratiam dispositio : min ul ex Apostolo t. Cor. 13. et Patribus citatis constat, martyrium sine charitate nihil prodest. Nec refert quod absque statu gratiæ possit esse adus martyrii, si solam operis substantiam spectes; quia cum hic nihil prosit, nec Christus tales pro suis agnoscat, merito non habentur pro veris martyribus. Sed difficultas est, queenam sit illa dispositio; dc qua sit DUBITATIO IV. QV.EXA5! DISPOSITIO IN PECCATORE SIT NECESSARIA, UT MARTYRIUM EI PROSIT AI» SALUTEM. 72. Sunt tres senlentiæ : 1*. Est, necessariam esse veram contritionem, ei dilectione Dei super omnia profectam. Ratio est, quia putant auctores hujus senlentiæ, martyrium non conferre gratiam per se et vi sua, sed silum cx upere cl affectu patientis ; quare sicut peccator extra martyrium uon potest justificari sine vera contritione, nisi sacramentum pœnitcntiæ suppleat, ita nec in martyrio. Ita sentit Paludanus in 4. d. 4. q. 3. a. 1. ubidicil: Ad baptismum sanguinis non sufficit attritio, sed requiritur con­ tritio. Ad baptismum aquœ sufficit attritio; et causa est, quia ille justificat ex opere operato, iste ex opere operante. Nec obstat quod paulo post dicat, martyrium œquipollere baptismo aquœ in duobus effectibus privativis, qui sunt. amotio omnis culpœ, et remissio omnis pœnœ ; quia tribuit illi hos effectus ratione charitatis ex qua procedit. Bonavcntura eadem dist. p. 2. quæst. 2. Baptismus sanguinis solum a veniali liberat, a mortali non; quia prœsupponit charilatem; aliter nihil valeret ad lalutem. Et infra : Gratiam non tribuit, sed consummat. Alex. Halensis 4. p. quæst. 22. memb. 5. art. 1. Virtute martyrii non confertur gratia, sed col­ luta confirmatur, etc. eamdem sententiam sequitur Canus rclcct. de pœnit. part. 3. Probatur primo, quia non est sacramentum; ergo non habet vim ex opere operato, sed solum cx interno motu animi. Secundo, quia Aposto­ lus 1. Corinth. -13. ait : Si tradidero corpus meum ita ut ardeam, charitatem autem non habuero, nihil mihi prodest. 2". Est, sufficere voluntatem patiendi pro Christo, nec opus esse alia poeni­ tentia, etiamsi homo recordetur suorum peccatorum. Ratio est, tum quia hæc voluntas est virtualis quædam dilectio Dei super omnia, et peccatorum detestatio; tum quia non expedit, hominem tunc occupari circa peccata sua, sed lotum intentum esse martyrio sustinendo. Ita Vega L. 6. in Cone. Tridenlinum cap. 36. sub finem ; ubi addit hanc rationem ; Quando duo sunt remedia salutis per se sufficientia, possumus eligere ulrumlibet ; sed mar­ tyrium per se est sufficiens; ergo possumus illud amplecti, omissa formali poenitentia. 31. Est, requiri saltem attritionem, si homo sil conscius peccati. Pro solutione notandum est, contritionem posse dupliciter requiri ad fru­ dum martyrii ; primo directe, tanquam necessariam dispositionem: secundo indirecte, "tanquam opus necessarium ad vitandum novum peccatum His positis, 320 DE FORTITUDINE. 73. Duo I. Si is, cui martyrium imminet, sit in peccato mortifero, ne­ cessaria est illi ad fructum martyrii contritio indirecto, vel saltem atti-ilio. quæ putetur esse contritio, tanquam opus necessarium ad vitandum novum peccatum, quod fructum illius impediret. Prob. 1°. Quia si unquam obligat præceptum contritionis, maxime in periculo mortis : atqui is, qui subiturus est martyrium, est in periculo mor­ tis; ergo ratione illius præcepti tenetur tunc contritionem concipere : quare si id voluntarie omittat, peccat mortifere, et continenter manet in actuali peccato, quamdiu omittit : unde martyrium ei prodesse non potest, impos­ sibile enim est hominem justificari, quamdiu manet in aflectu peccati. Unde patet, contritionem requiri, si non per se ut dispositionem, saltem ulopus necessarium ad vitandum novum peccatum contra præceptum contritionis; quod tunc obligat, non propter fidei confessionem , sed generatim ob peri­ culum mortis, ex quacumque causa id impendeat. Deinde attritionem, si putetur esse attritio, non sufficere, quia per eam non satisfit præceplo con­ tritionis ; secus vero si bona fide putetur legitima contritio, quia ita ei satisfit ut contra illud non peccetur. 7-1. Dices : Contritio non requiritur in periculo mortis, nisi propter justi­ ficationem : atqui probabile est, attritionem cum martyrio sufficere ad justi­ ficationem, sicut sufficit cum baptismo et poenitentia, ut statim dicemus; ergo sufficit attritio, etiam cognita pro tali. Confirmatur: ille enor non potest juvare ad justificationem; ergo est impertinens. R. Etsi sit probabile, attritionem sufficere cum martyrio ad justificatio­ nem, tamen non est certum, quia multi Doctores tenent contrarium; in illo tamen extremo æternæ salutis discrimine homo non potest sequi vias dubias, relictis certis, sed tenetur eligere certam quantum fieri potest : alioquin sine causa exponit se periculo damnationis : nam si illa opinio non sit vera, ejus probabilitas non supplebit defectum necessariæ dispositionis, et ita mar­ tyr ille non salvabitur. Secus est in baptismo et poenitentia ; tum quia cer­ tius est attritionem ibi sufficere : tum quia non subest periculum praseus damnationis ; loquimur enim extra casum mortis. Satis tamen probabile est, in simili discrimine, etiam in his opus esse contritione. Ad confirmationem : ille error juvat ad justificationem per accidens; quia excusat a violatione præcepti contritionis. Itaque cum non peccet contra praceplum, si alias attritio est legitima dispositio, homo per martyrium justi­ ficabitur. 7î>. Prob. 2°. Martyrium non est institutum ut remedium delendi peccati, sicut baptismus ctpcenilcntia, sed est opus heroicum, supponens horaiucm bene constitutum ad mortem subeundam ; est enim voluntaria mortis per­ pessio; ergo non tollit obligationem remediorum ordinariorum, sed potius ex se requirit, ut homo quantum in sc est, faciat omnia quæ Deus proscri­ psit ad gratiam ante mortem consequendam ; unde si non est baplizatus, tenetur quatenus ei facultas suppeditat, procurare baptismum; si non sup­ peditat, tenetur converti in Deum per dilectionem super omnia, et concipere contritionem. Pari modo, si baptizatus est conscius peccati mortiferi, tene­ tur confiteri : si non potest, tenetur concipere contritionem : hæc enim I»E FORTITUDINE QUOAD MARTYRIUM. 321 bunii tempore fuit medium necessarium ad remissionem peccati, praesertim quando sacramentum externum ad hunc effectum institutum, quod con­ tritionis vicem suppleat, adhiberi nequivit. Tlj. Dico II. Contritio non est necessaria per se et directe ut dispositio ad fructum martyrii, sed sufficit attritio. Est sententia D. Τπομ.ε 3. p. q. 78. 1 I.ad2. Passio, inquit, pro Christo suscepta obtinet vim baptismi, et ideo purgat ab omni culpa veniali et mortali, nisi aclualiler voluntatem peccato invenerit inhœrcntem. Idem docet Cajelanus ibidem, el passim Thoinislæ sequuntur. /'rob. 1*. />. Quia fundamentum conlrariæ sentenliæ, scilicet martyrium perse nullam vim habere ad remissionem culpæ morliferæ, sed solum cx interno aflectu patientis, videtur omnino falsum. 1°. Quia alioquin etiam in parvulis sanctificandis nullam vim haberet; quod etsi Alexander Halcnsis loco citato concedat, ct Adrianus in 4. q. ultima dc baptismo ad 3. probabile putet; est lamen contra sensum Ecclesiæ, quæ Innocentes pro Christo occisos semper tanquam martyres sanctos coluit : et contra communem Doctorum et Patrum sententiam, qui docent, illos, dum pro Christo occiduntur, esse factos martyres Christi, consecutos statum melioris vitæ, regnum coelorum, gloriam martyrii, esse factos consortes Agni etc., ut supra ostensum est. Neque dici potest, parvulis esse facium parliculare privilegium piæ adul­ tis : quia privilegium annexum martyrio non est concessum intuitu per­ sonae, sed causæ; id est, non quia erat martyrium plrvulorum , sed quia erat passio pro Christo, et conformatio cum Christo patiente; quæ causa perfectius cernitur in adultis, quam in parvulis. 2°. Quia illud fundamentum non est consentaneum doctrinae Patrum, qui martyrium adultorum, in vi delendi peccati, æquant baptismo. Clemens L. o. Constitutionum Apostolicarum c. 3. Qui martyrio habitus est dignus, is lœtitiam in Domino percipiat, quod tantam coronam adeptus sit, ct quod propter confessionem ex hac vita exeat, et si catechumenus sit, recedat ad Deum lœlus; cruciatus, quo propter Deum afficitur, erit ei verior baptismus ; quod is quidem experientia ipsa mortis commoritur Christo, reliqui Cero mystica reprœsentatione : ubi non actum internum, sed ipsam mortem exter­ nam pro Christo obi tam præfert baptismo quoad efficaciam , quia est realis configuratio cum Christo. Tertullianus in Scorpiaco c. G. Martyribus nil jam reputari potest; quibus in lavacro vita ipsa deponitur, et in Apologet, sub finem : Quis non pati exoptat ut totam Dei gratiam redimat, ut omnem veniam ab eo compensatione sui sanguinis expediat ? omnia enim huic operi delicta donantur: quibus locis causam remissionis peccatorum et justifica­ tionis tribuit passioni ct morti. Cyprianus epistola 73. Numquid potest vis baptismi esse major aut potior quam confessio, quam passio, ut quis coram hominibus Christum confiteatur, ct suo sanguine baptizetur? Sane si passio pro Christo non haberet vim nisi ex opere operantis, longe major esset vis baptismi, qui per sc ad salutem valet. D. Augustinus L. 13. de Civit, c. 7. Quicumque, etiam non percepto regenerationis lavacro, pro Christi confes­ sione moriuntur, tantum iis valet ad dimittenda peccata, quantum si ablue­ rentur sacro fonte baptismatis: quod sic probat : Qui enim dixit, Si quis iv. p. 2. 21 ■I I i i S E 1 •'i ' - i I 322 UE FORTITUDINE. )um renatus fuerit ex aqua etc. , etiam dixit : Qui mc confessus fuerit eorum hominibus, confitebor el ego eum coram Patre meo :..... et qui perdi­ derit animam suam propter me, inveniet eam. Addit : Hinc est quod seriptum est, Pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum ejus. Quid enim pre­ tiosius quam mors, per (piam fit ut et delicta omnia dimittantur, et merita cumulatius augeantur? Denique toto eo capite morti tribuit hoc privilegium el c. 6. Si pro pietate justitiaque pendatur, (mors) /it gloria renoscentis, rt cum sit mors peccati retributio, aliquando impetrat. ut nihil retribuatur peccalo. Idem docent alii Patres. Ibi notandum est, ipsam mortis perpessionem secundum se comparari cum baptismo, eique non minorem vim tribui in peccatis abluendis, quam baptismo; neque hanc vim tribui interniB contritioni, sed operi externo; ergo sicut baptismus non requirit contritionem ut gratiam conferat, ita ncc martyrium. 3°. Si contritio esset necessaria, nunquam martyrium posset conferre primam gratiam justificationis ; nam hæc haberetur jam per ipsam disposi­ tionem ; hoc tamen est contra sententiam Patrum, qui non minus omnem culpam per martyrium deleri volunt, quam per baptismum. 4°. Si solum haberet vim ex opere operantis, non magis deleret peccatum quam exilium pro Christo, career, direptio bonorum, eleemosyna Christi amore data : quod est contra Patres supradictos, et communem sensum Ecelesiæ. 3°. Non esset certum, martyrio defunctos regnare cum Christo, imo pos­ set merito sæpe de eo dubitari ; quia si quis multa commiserit peccata, opus est longa satisfactione, vel ferventissimis actibus internis, ut ex opere operantis omne debitum pœnæ tollatur. Sæpe autem Iit ut martyr parum patiatur, et actus internos parum ferventes habeat. Itaque temere faciet Ecclesia, quod illos statim pro martyribus sine ullo discrimine habeat el pro illis orari nolit. Neque recte dixerit Innocentius 111. c. Cum Marlhæ, de ce­ lebrat. Missarum, §. finali, ex D. Avgvsti.no, Injuriam facit martyri, qui orat pro martyre. 77. Dices, Martyrium in adultis habere id privilegii, ut perse tollat om­ nem pœnam, quia adimit tempus necessarium ad satisfactionem, non autem ut per se tollat omnem culpam; hanc enim momento temporis tolli posse per actum proprium hominis, dilectionem vel contritionem : unde non fuisse opus ut ipsi martyrio per sc hoc privilegium daretur; ut enim martyrium deleat omnem culpam et pœnam, statimque coelo inferat sicut facit bapti­ smus, salis esse, si ratione actus interni qui ordinarie adest, deleat culpam; ct ratione passionis externæ, reatum pœnæ. In parvulis autem habere privilegium delendæ culpæ originalis; turn quia hæc aliena voluntate con­ tracta est; tum quia illi non sunt capaces actus proprii : unde ut aliquem fructum possent ex martyrio reportare, necessarium fuit ut id ei concede­ retur. R. Hic modus dicendi non videtur improbabilis, ct juxta illuni defendi posset sententia D. Bo.nave.ntur.e, Paludam, ct aliorum, qui requirunt actum charitalis vel contritionis. Verum Patres citati amplius velle videntur, dum ipsam perpessionem DE FORTITUDINE QUOAD MARTYRIUM, 323 inorlis non minorem vim ad salutem habere volunt, quam baptismum : quod verum proprie non esset, nisi etiam per se haberet vim sanctificandi. Deinde non distinguunt dc culpa et poma, et generatim docent, omnem culpam etiam originalem, per illam passionem voluti per baptismum san­ guineum deleri; idque quia est realis configuratio Christi. Si enim baptisiuusaquæ, qui est tantum configuratio mystica, tantam vim habet; quo­ modo martyrium, quod est configuratio realis, non habebit? Denique, alioquin siepe valde incertum esset an martyr esset salvus; quia sæpe Iit ut non tam perfectos actus internos habeat, ut per eos omnia pec­ cata deleri queant. 78. Prob. 2*. p. Ex his facile probari potest altera pars, nimirum sufficere attritionem. Si enim non est necessaria contritio ut peccatori prosit marty­ rium ad salutem , ergo sufficit attritio ; nam post contritionem et dilectio­ nem Dei super omnia, non potest esse melior dispositio quam attritio. Quod confirmatur primo, quia attritio sufficit ut baptismus prosit; ergo etiam ut martyrium ; cum hoc non minorem vim habeat, ut patet ex dictis. Secundo, nisi attritio sufficeret, nunquam martyrium deleret peccata mor­ tifera; hoc autem non est consentaneum sententiis Patrum; ergo. Tertio, martyrium per se habet vim augendæ gratiæ; ergo conferet primam justi­ ficationis gratiam peccatori non ponenti obicem. Consequentia patet a simili in Sacramentis omnibus, quæ conferunt primam gratiam non ponenti obi­ cem, ut communiter Doclores tradunt; idque ideo , quia per se et vi sua gratiam conferunt : atqui non ponitur obex, sed tollitur per attritionem ; quia per hanc affectus absolute recedit a peccato, ct convertitur ad justitiam; ergo sufficit attritio ad fructum martyrii. Confirmatur, quia attritio est ultima dispositio ad gratiam, inter eas, quæ per sc gratiam non includunt vel adducunt; ergo est sufficiens, ut martyrium, quod per sc gratiæ est effi­ cax, superveniens primam justificationis gratiam conferat. Quarto, mulli acceptant martyrium timore damnationis æternæ, et ex eadem causa dolo­ rem peccatorum concipiunt : hi tamen coluntur pro sanctis martyribus, tum solum habuerint attritionem. Neque dici potest, Ecclesiam praesumere omnes, qui patiuntur pro Christo, si in peccatis sint, concipere perfectam contritionem; quia satis constat experientia, plurimos perstare metu damnationis, idque sufficere ad fructum supra ostensum ex verbis Domini, Qui amat animam suam, etc. Notandum tamen, si martyr advertat suum dolorem esse imperfectum^ ob metum gehennae, debere conari ad excitandum perfectiorem, quo certiori modo se disponat, ut ante dictum est. Si autem non advertit, excusatur, et attritio per sc sufficit. 79. Dico III. Etsi voluntas patiendi pro Christo, per se sufficiens sit ad frudum martyrii in justis : non tamen videtur satis esse in peccatore; ct primum, si est sibi conscius peccati mortiferi, videtur certum; quia tenetur excitare in sc dolorem, el petere veniam, ut Deo reconcilietur: poenitentia enim est medium per se necessarium ad reconciliationem, quando homo advertit sc esse in peccato : cujus ratio est, quia qui cupit reconciliari, debet facium suum, quo offendit, quantum in se est, abolere et reddere infectum j ππ y 3x4 DE FORTITUDINE. quod non Iit. nisi illud detestando, et de eo dolendo, cum proposito emen­ dationis : atqui martyrium non tollit obligationem adhibendi remedia salutis ordinaria, si adhiberi possunt; sed potius facit ut illa obligatio hic et nunc vigorem habeat, cum hominem in periculo mortis et extremi cer­ taminis constituat. Neque ille dolor distrahet animum, aut debiliorem reddet circa martyrium; sed magis excitabit et confirmabit. Consideratio enimel dolor peccatorum efficiet, ut libentius mortem pro Christo feras; tumui ingratitudinem praeteritam corrigas; lum ut pro peccatis satisfacias, ut patet exemplo Bonifacii martyris, et aliorum. Neque enim marhr ita debel esse intentus cogitationi mortis pro fide subeundæ, ut non cogitet varias rationes et motiva cur eam subire et amplecti debeat. Quod si non advertat se esse in peccato, est major difficultas. Sed utendum distinctione : si enim voluntas patiendi pro Christo talis sit, ut ex vi illius necessario sequeretur contritio vel attritio, occurrente peccato; sufficiet cum martyrio : quia est contritio vel attritio x irtualis. Si autem non sit talis per se, credibile est non sufficere. Exemplum hoc esse poterit. Sit Catholi­ cus aliquis fervens pro religione, sed vitio carnis vehementer deditus : hic ab haereticis interceptus, repente jubeatur abnegare fidem Ecclesiæ Romanæ, et jurare in sectam Calvini ; el ille amore fidei orthodoxæ et odio hæresis eligat potius mori, et priusquam alia cogitet, occidatur; non enim illa voluntas moriendi pro fide videtur esse talis, ut ex ea necessario secuturus sit dolor de peccatis carnis, si illa memoriæ occurrerent. 80.Contra objici potest 1°. Dominus generaliter dixit Matth. 10.32.: Omnis, qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo. Et Mare. 8. 33. Qui autem perdiderit animam suam propter me, et Evange­ lium, salvam faciet eam: atqui hic confitetur Christum, et perdidit animam suam propter illum ; ergo. 2°. Quia D. Thomas 3. p. q. 87. a. 1. ad 2. dicit: Passio pro Christo suscepta, purgat ab omni culpa et veniali et mortali, nisi actualiter voluntatem peccato invenerit inhaerentem. : atqui hinc non invenit voluntatem actualiter peccato inhærentem ; ergo. 3°. Nisi talis sit salvus, merito poterit Ecclesia de multis martyribus dubitare ; ac proinde etiam pro illis orare, quod est contra dictum Innocentii supra allatum. 4°. Decet divinam bonitatem, ut illam voluntatem acceptet pro dispositione ad hoc sufficiente ut per realem conformationem cum Christo patiente gratiam consequatur. Nec refert quod ad baptismum requiratur attritio formalis vel virlualis, uec sufficiat illa voluntas; tum quia hæc voluntas non sufficit, nisi conjuncta cum opere externo, cui annexum est illud privilegium : tum quia Patres majorem vim tribuunt martyrio quam baptismo: tum denique quia illa acceptatio mortis pro Christo in illis terroribus et doloribus, cen­ seri potest virlualis quædam dilectio Dei opere ipso exhibita; ex qua seque­ retur actualis dolor, si peccatum memoriae occurreret. R. Ob has rationes est satis probabile, hanc voluntatem sufficere in casti proposito, et quotiescumque non advertit quis se esse in peccato : et sane ea videtur esse mens D. Γπομ.ε, et Cajet, supra, et Soti in 4. dist. 4. q. unica a. 11. ubi dicit, martyrium in eo solum differre a baptismo flaminis, quod sola contritione vel dilectione supra omnia cum voto baptismi con­ stat, quod illud non requirat formalem detestationem, sed solum hunc actum: DE FORTITUDINE QUOAD MAhTYftlüM, 323 Volo mortem pro Christo perpeti : hunc enim actum cum opere exteriori suffi­ cere ad plenissimam indulgentiam omnium peccatorum quoad culpam et penum, si non opponatur obex complacentia! ullius criminis. Hic tarnen in duobus falli videtur. Primo, quod videatur existimare cum Vega martyrium non requirere formalem detestationem, etiamsi peccata memoriæ occurre­ rent; quod sine dubio falsum est. Secundo, quod putet illud solum operari per modum meriti, ut palet cx verbis Soti, quæ paulo ante habet eodem ari. Inde enim sequeretur, peccatorem, dum vult pali pro Christo, mereri remissionem peccati mortalis; quod sane falsum est; nisi quis improprie et large, dc merito loquatur, ut se extendit etiam ad dispositionem non ultimam et aplitudinem, cum qua consistere possit peccatum. Eamdem probabilem censet noster Suarez dispul. 39. sect. 3. de Sacramentis. Facile tamen argumenta proposita solvi possunt. Unde .•Id lum. Dicendum est : Generales hujusmodi sententias habere tacitam conditionem vel limitationem, si necessaria dispositio, et alia requisita adsint, ut mullis exemplis ostendi potest. Simili modo dicitur de baptismo: Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit : et tamen requiritur saltem attritio. .•Id2“m. D. Thomas ibi nonplus tribuit martyrio quam baptismo, ait enim : Passio pro Christo suscepta obtinet vim baptismi : unde purgat ab omni culpa, etc. Itaque supponit aliquam formalem vel virtualem poeni­ tentiam præcessisse; sicut in baptismo est necessarium. Ad 3um. Ecclesia non statim habet aliquem pro sancto martyre, nisi constet illi quomodo in confessione et passione se gesserit. Adde, rarissi­ mum esse ut non adsit saltem virlualis attrilio, quia Deus singulari modo tunc opitulatur, juxta illud Matth. 10. Dabitur vobis in illa hora quid loqua­ mini; non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loqui­ tur in vubis. DUBITATIO V. QUAM VIM HABEAT MARTYRIUM, ET QUANDO CONTERAT SUUM EFFECTUM. 81. In martyrio duo sunt consideranda,actus interni, et externa perpessio. Actus interni, sunt affectus varii , ex quibus passio acceptatur; potest enim hæc acceptari ex allectu charitatis, vel obcdienliæ, vel religionis, vel fidei, vel spei, vel fortitudinis Christianæ; quo posito Dico 1. Hi affectus et acceptatio ex vi illorum proveniens in justis, sunt meritorii vitæ ælcrnæ. Prob. Sunt enim opera pietatis Christianæ, et delent omnes culpas venia­ les, quarum continent victualem detestationem; debitum poenarum per sc non tollunt integre, sed non nihil minuunt, sicut omnia bona opera, praesertim laboriosa ct poenalia. In peccatoribus vero solum disponunt ad gratiam justificationis, idque vel proxime, ut allectus dilectionis super omnia; vel remote, ut cæleri. 82. Dico II. Externa perpessio pro fide suscepta, per sc et quasi ex opere operato habet vim delendi omnem culpam, et conferendi gratiam justifica­ tionis subjecto debite disposito, ct tollendi omnem reatum pœnæ , ut i 'i I i l·· 1 ’ 326 DE FORTITUDINE QUOAD MARTYRIUM. DE FORTITUDINE. colligitur ex testimoniis Patrum et D. Thom.f. supra. Idem docet Durandtu in 4. d. 4. q. 8. n. 6. et 14., Richard, eadem dist. ait. 2. q. 3. in fine, Major ibidem q. 3., Suarez disp. 39. et plerique alii recentiores. Ratio est, quia si vis delendae omnis culpæ et pœnæ collata est baptismo, eo quod sit mystica quædam configuratio mortis Domini, ut ex Apostolo ad Rom. 6. constat, multo magis conveniebat hanc vim tribui martyrio, quæ est talis conformatio eum Christo inoriente. Hanc rationem aperte habet Clemens L. 5. c. 5. et reliqui Patres, qui martyrium vocant baptismum san­ guinis. Unde recte Durandus supra, num. (». Aon minus, inquit, o/mtur passio Christi ad salutem in eo, qui ei conformatur secundum realem susce­ ptionem, quam in eo, qui conformatur ei solum secundum figuralem repne>entationem. Et in fine : Martyrium non solum habet efficaciam a charitale patientis, licet illa requiratur secundum Apostolum; sed ex causa patiendi, et ex conformitate ad passionem Christi : propter quæ virtus passionis Christi æque plene vel plenius communicatur martyrio quam baptismo: ubi nota, Durandum requirere charitatem, non ex qua martyrium procedat, sed quæ adsit una cum martyrio, saltem in fine; quam ipsum martyrium adducere potest : quænam autem ad hoc dispositio requiratur in peccatore, patet ex dubit. 4. 83. Hinc sequitur, martyrium in homine justo habere vim augcndæ gratiæ, et tollendæ omnis pœnæ : si enim habet vim delendi peccati, et conferendæ gratiæ instar baptismi, ubi non invenit impedimentum ; maxime eam confert justis, qui nihil habent gratiæ infusioni repugnans : ac proinde in ipsis gratia augebitur. Confirmatur , quia justitia est melior dispositio ad suscipiendum incrementum sanctitatis, quam attritio, quæ simul con­ sistit cum peccato, ad primam sanctificationem ; ergo si homini attrito con­ fert gratiam, multo magis justo confert. Denique ipsum significant Patres supra citati. 8-4. Petes, Utrum deleat etiam culpam omnem venialem? R. Si affectus nullo modo ei inhæret, valde probabile est deleri ; quia tunc voluntas patiendi pro Christo potest censeri sufficiens dispositio, ut acce­ dente ipsa passione, illa peccata deleantur : quod sane mullo credibilius est de venialibus, quam de mortiferis. Si vero affectus illi actu inhæret, quidam putant adhuc deleri, non qui­ dem eo ipso tempore quo inhæret, hocenirn contradictionem implicat; sed postea, vel saltem post mortem; ut si allectus ille peccati venialis duret toto tempore martyrii. Ita Gregorius a Valentia disp. 8. quæst. 2. p. 2. Idem videtur sentire Cajetanus 3. p. quæst. 87. a. 1. ubi dicit : Si quis ivisset dormitum cum proposito dicendi mane mendacium officiosum, et interim dor­ miens occideretur pro Christo : crediderim ego ex divina largitate etiam illius peccati plenissimam remissionem per martyrium consequi; quamvis per bapti­ smum illius remissionem non consequeretur, propter voluntatem actualiler aclualitate virtuali inhærentem. Sed hæc sententia non videtur consentanea D. Thomæ, qui eodem loco ad 2. satis insinuat, martyrium non habere majorem vim delendi peccati, quam baptismum; nec delere peccatum veniale, si voluntatem invenerit ei 321 aelualiter inhærentem, sicut hic invenit, saltem actu virtuali, nt Cajelamis fatetur. Neque etiam veritati, quia ad remissionem peccati actualis, cessanto jam actuali vel virtuali inhæsione, semper requiritur aliquis mo­ tus animi, quo peccatum illud actu vel virtute displiceat; ut aperte docet 1). Thomas supra, q. 87. a. 2. ad 2. qualis est contritio, attritio, displi­ centia peccati, dilectio Dei supra omnia, voluntaria susceptio ejus quod peccati est remedium, v. g. susceptio baptismi, pœnitentiæ, extremes unctio­ nis, cl aliorum Sacramentorum, juxta D. Thomam eadem q. a. 3., denique acceptatio martyrii; sed de hoc plura alibi. Quod allinet ad momentum temporis, quo martyrium suum effectum confert, Cajetanus2. 2. q. 124. a. 4. ad 2um. argumentum Martini, insinuat conferri in instanti vitæ terminativo. Ratio ipsius est, quia in eo instanti martyrium terminatur, et adhuc existit veluli in termino, et homo tunc adhuc meretur veluli in termino ; ergo tunc effectum suum confert. Con­ firmari potest hæc sententia; quia sicut Sacramenta conferunt gratiam in instanti terminativo, quo perficiuntur, ita etiam martyrium : atqui hoc in martyrio est instans mortis; ergo, etc. Sed hæc sententia non videtur probabilis, si illud momentum ponatur ■ vitæ exlrinsecum, sicut Cajetanus ponit. Primo, quia posset anima mereri el accipere gratiæ augmentum, jam separata a corpore. Secundo, fieri posset ut ipsa toto tempore, quo unita est corpori, fuerit in peccato, et carueril fide, spe, charilate, ct primo momento, quo desinit esse in corpore, consequatur fidem, gratiam et remissionem, ct immediate post illud momen­ tum videat Deum ; ut patet in parvulis ante baptismum pro Christo occisis. Tertio, non omnes essent judicandi secundum statum, quem habuerunt in corpore; quod non est consentaneum illi sententiæ Apostoli 2. ad Cor. 5. quemque relaturum propria corporis prout gessit, sive bonum, sive malum ; nam id, quod ille in corpore gessit vel passus est, non est tale ut possit delere peccatum, aut efficere dignum vita æterna : nisi accedat aliquid post unio­ nem corporis, quod jam non est in ipso homine, sed in partibus ejus, anima ct corpore, nimirum privatio unionis. 85. Dices, Hanc ipsam privationem tribui homini, quia illam in vita acceptavit, et supplicia ad illam necessario ducentia sustinuit. Sed 1°. Hoc non habet locum in parvulis. 2°. Si ideo hoc dicitur gessisse in corpore, quia illud adhuc vivens acceptaverit ; ergo acceptatio illa et passio quam sustinuit in vita, erat digna vita ælerna et gratia, ante sepa­ rationem animæ; ergo tunc data fuit gratia : Deus enim ne momento qui­ dem temporis differt condignum præmium ad quod salis dispositi sumus. 3°. Quia juxta hanc sententiam dabitur aliquod momentum in quo anima poterit consequi gratiam et remissionem peccatorum, non tamen peccare ; et ita status merendi el demerendi non erunt pares: quæ omnia sunt parum consentanea Scripturis ct sensui Ecdesiæ et SS. Patrum. Si tamen illud momentum ponatur vitæ intrinsecum, ita ut homo desinat per ultimum sui esse, quæ sententia non est improbabilis ; sic valde proba­ biliter dici potest, martyrium conferre gratiam in illo instanti ; quia idem in­ stans est terminus intrinsecus martyrii : consentaneum est autem ut effectum suum conferat in termino, sicut Sacramenta, quæ non in termino extrinscco 32R DE FORTITUDINE. sed intrinseco complentur, el gratiam conferunt. Si vero illud Instans, quo vita terminatur, ponatur esse extrinsecum, ita ut homo desinat per primunt non esse sui, sicut communior sententia habet; dicendum est gratiam eonferri non in illo instanti, tum ob rationes dictas, turn quia illud instans non est intrinsecum (Missioni hominis et vitor, sed vel in aliquo instanti, quod imperceptibilité!' mortem antecedit, vel certe (piando homo ex pas­ sione ita est constitutus, ut sine miraculo mors impediri nequeat. Itu ducet Vega L. (>. in Cone. Trident, c. 37. in tine, Suarez 3. p. disputat. Stl. sect. 3. cl passim recenliores; ratio est, quia tunc martyrium censetur con· summatum, mors enim extat in causa proxima et necessaria. Dices : Tunc adhuc potest peccare ct consequenter damnari. II. Moraliter non posse peccare, quia credibile csl corpus ita esse per­ turbatum, ut homo non possit uti ratione, vel si potest uti, adest magna gra· tiæcopia, qua» illum custodiat, ita non ul peccet. Accedit, quod confecto jam pene certamine, cl preesente ælemo prætnio, vix aliquid possit occurrere, quod hominem ad peccandum moveat ; quod si miraculo curetur et super­ vivat, verisimile est singulari gratia custodiri, ne qui jam erat vehit in januis cadi, el prramium pene manibus tenebat, occasione miraculi excidat. Idem probabile est de justis a mortuis excitatis : alioquin si in eodem incerto versaturi essent, magnum incommodum ex illo beneficio reportarent : nec qiiisquam est, qui non summopere illud deprecaretur. DUBITATIO VI. QUE VITIA OPPONANTUR FORTITUDINI, ET QUALE IN IUS PECCATUM. D. Thom. quasi. 125. 12G. 127. Ir ΐϊΛ RG. Respondeo, Tria censeri a D. Thoma, el Aristotele L. 3. Ethicorum c. 7. timiditatem, quam Aristoteles vocat δειλίαν, id est, ignaviam: iniimiditatem, quam ille άοοβίαν, id est. timoris vacuitatum; ct audaciam. Timid Has seu iynaoia est vilium excedens in timendo, timet enim quod non oportet, vel quando non oportet, vel plusquam oportet; et deficiens in audendo, ut recte Aristoteles supra , non enim audet aggredi quando ratio dictat, aut sicut didat : et hac consideratione apud Latinos vocatur iynaria, priore vero timiditas. Hoc vitium si in seipso sistat, nec ad alium pravum affectum vel consensum impellat, est solum peccatum veniale, sicut excessus aliarum passionum, qui nullam aliam noxam infert, nisi quod mentem perturbet, el curis cogitationibusque inutilibus impleat. Si vero impellat ad alterius peccati consensum, erit peccatum mortiferum, vel veniale, pro conditione illius ad quod impellit : ut si timore mortis, id est, ut mortem quam times evadas, paratus sis aliquid facere vel omittere, cujus commissio vel omissio est peccatum mortiferum, erit peccatum mortiferum : si veniale, erit veniale. Et hoc esi quod vult D. Thomas art. 2. quæst. 125. Hunc timo­ rem vetuit Dominus, Luc. 12. cum ait : .Ve terreamini ab his qui occidunt corpus, et [tost hæc non habent amplius quid faciant. «7. Notandum est, non omnem inordinatum timorem opponi virtuti speciali fortitudinis, sed eum tantum, qui est circa pericula mortis, vel I>E VITIIS FORTITUDINI OPPOSITIS, pldum calamitatum : in his enim solis fortitudo vemtnr, ut supra dubit. 1. ostensum esi ; ac proinde etiam vilia fortitudini adversa. Itaque alii timores nuli ad alia vitia pertinent: sicut enim in omni virtute est inordinatus unor, el consequenter etiam inordinatus limor; omnis enim limor nascitur ei amore boni amati et omnis amor paril timorem, si bonum amatum palest amitti ; ul ex 1. 2. q. 25. a. I. et 2. constat; ita in omni vitio hjbitnali csl inordinatus amor alicujus boni creati, et consequenter inordi­ natus linior; unde intemperans timet amittere suas voluptates, avarus pecunias, ambitiosus honores : solus autem timor inordinatus amittendo» like in periculis mortis adversatur fortitudini. X8. Intimiditas, vel potius vacuitas justi timoris est alterum vitium forti­ tudini oppositum, deficiens in timendo : non enim timet quando timendum anlqiiæ timenda. Fortitudo enim non solum reprimit timorem, ne excedat, sed interdum etiam excitat, ut malum declinetur; ut quando illud vires superat, nec est justa ratio cur sustineatur : tale est terne motus, fulmen, naufragium, vis hostilis longe superior, denique omnia manifesta pericula mortis,quando deest causa subeundi. In hujusmodi ergo non timere, vitio­ sum est, quia est causa cur malum non declinetur : timere autem, lauda­ bile, quia est causa declinandi. Huc perlinet securitas perniciosa eorum, qui manifestis periculis mortis, cum in peccato mortifero sunt, exponunt, nec æternam mortem liment. Provenit autem hoc vitium ex triplici causa. 1°. Exeo quod vitam suam minoris faciat, quam oportet ; qui enim aliquid parvi æstimal, non mullum limet illud amittere, etiamsi periculo sit expositum : sicut autem vitiosum est, pluris facere vitam quam oportet, ul cum anteponitur virtuti; ita etiam vitiosum esi, eam minoris facere quam oportet, ul cum vanæ gloriæ vel rerum temporalium causa manifesto periculo objicitur : est enim bonis temporalibus longe præslantior ; tum quia res temporales sunt propter vitam humanam, ad eam fovendam, solandam, ornandam ; tum quia vita ista temporalis facultatem justiliæ el meritorum vi tæ æternæ suppeditat. Ex superbia ; hæc enim facit ul homo sibi præfidal et alios contemnat, quasi ab illis lædi non possit ; et ita non limet, juxta illud Job. 41. Factus al ut nullum timeret : omne sublime videt. 3’. Exanimi stoliditate; unde Aristoteles L. 3. Elhie. c. 7. ait furiosos nihil timere: sic quidam milites nihil liment ; quia per vecordiam non concipiunt animo quid sil mors, et quæ mortem sequantur. Hoc vilium est peccatum mortale vel veniale, pro ratione mali cl periculi, cui se defectu timoris exponit : si enim sil magnum malum, v. g. mors, cui sine justa causa se objicit, erit peccatum mortale, nisi forte per stuporem animi excusetur; si autem malum sil parvinn, vel periculum non sit notabile, erit veniale; u'dc Cajelamim in Summa .verb. Intimiditas. Hæc tamen timoris vacuitas non est distinctum peccatum ab eo, quo quis se periculo exponit ; solum mini est peccatum quatenus csl causa illius, continens tacitum in illud peri­ culum consensum. 89. Audacia seu temeritas hic accipitur pro excessu In audendo, et aggre­ diendo; cum quis, ut malum imminens repellat, aggreditur aliquid quod 330 non convenit, vel quando non convenit, vel quo modo non convenit. Oritur hoc vitium ex iisdem causis ex quibus vacuitas timoris, quæ est maxima dispositio ad temeritatem ; plerumque tamen ex cupiditate vanæ gloriæ sicut et jactantia, cui ut plurimum hoc vitium est connexum : nam audaces fere sunt jactabundi, et volunt videri fortes, cum non sint; hinc fit ut plerique talium etiam sint timidi; quos Aristoteles θρασύδειλους vocat, quasi dicas audacitimidos; quia audaciam eum timiditate conjunctam habent. Initio enim, ut idem Aristoteles ait, sunt prœproperi, et antequam res urgeat, adire, pericula volunt; in ipsis autem periculis cedunt et absistunt; at viri fortes, in factis ipsis sunt acres et celeres, ante facta sedati et quieti. Quando vero cupiditati vanæ gloriæ simul conjunctus est vitæ contemptus, vel stoliditas animi mortem non apprehendentis, tunc se in pericula cæco quodam impetu projiciunt, et persistunt, etiamsi parva sit spes victoriæ; hos Aristoteles vocat ^ψοχινδυνους, id est, projectæ audaciæ homines, qui mortis pericula lusum laciunt et jocum, et instar belluarum depugnant: hoc vitium est peccatum pro ratione mali et periculi, cui se exponunt; sicut dictum est de timoris vacuitate. 90. Circa praedicta adverte, etsi solum tria vilia fortitudini opposita numerentur, revera tamen esse quatuor : sicut enim fortitudo moderatur timorem, ita etiam audaciam; unde siculi peccatur contra fortitudinem excessu et defectu timoris, ita etiam excessu et defectu audendi. Verum defectus audendi continetur sub timiditate, qua parte hæc consistit in eo, quod (juis refugit aggredi quando oportet ; et vocatur proprie ignavia: sed sicut inter timoris vacuitatem et temeritatem est magna affinitas, ita etiam inter excessum timendi et defectum audendi. Hinc apud Aristotelem eodem nomine continentur : utrumque enim δειλίαν vocat. Latini habent nomina distincta ; illud vocant timiditatem, hoc ignaviam. CAPUT IL DE VIRTUTIBUS FORTITUDINI CONNEXIS, ET VITIIS OPPOSITIS. r. DE PARTIBUS FORTITUDINIS. DE FORTITUDINE. DUBITATIO I. » » QC.E SINT PARTES FORTITUDINIS. D. Thom. quæst. 128. 91. Notandum ex D. Thoma, virtuti triplices partes assignari posse, subje­ ctivas, integrantes, et potentiales. Subjectivas fortitudo proprie, juxta D. Thomam, non habet ; quia ipsa est species specialissima, cum versetur circa pericula mortis, quæ omnia sunt ejusdem generis, etsi alia aliis majora. Hoc tamen intellige de fortitudine unius ordinis : nam si diversos virtutum 331 ordines speciemus, duplex erit fortitudinis virtus : alia enim est ordinis naturalis, qualis esse potest sine fide; hæc timorem mortis temperat, peri­ cula el acerbitates sustinet, hac tantum consideratione, quia decet hominem ratione prffid itum, vel Philosophiae praeceptis imbutum, vel illustri familia clarisque majoribus ortum. Alia supematuralis, quæ fidem et affectum supcmaturalem supponit, et prudentia supernatural! ul regula utitur. Hæc eadem sustinet, quia decet Christianum, crucis Christi cultorem, immorta­ litatis candidatum, etc., elsi enim istæ fortitudines circa eadem pericula el circa easdem passiones moderandas, ac proinde circa eadem objecta ver­ sentur; tamen non eamdem prorsus rationem formalem in illis spectant : unde nec ob eamdem causam ad suas functiones moventur, sed ob diversam, elaffectibus plane diversis; qua ratione etiam in fortitudine naturali discri­ men specificum fortasse inveniri posset. 92. Partes integrantes vocat, non ex quibus ipse habitus intrinsece coale­ scat, sed quæ necessariæ ad integrum fortitudinis officium. Potentiales vero, quæ virtutem fortitudinis in materia minus difficili imitantur. Porro hujus­ modi partes quatuor numerantur a D. Augustino L. 83. qq. q. 31. ex Cice­ rone : Fortitudo, inquit, est considerata periculorum susceptio, et laborum perpessio. Ejus partes magnificentia, fidentia, patientia, perseverantia ; quod D Thomas optime declarat q. 128. art. unico in Θ. et ad 5. Officium enim fortitudinis in duobus silum est; in aggrediendo et in sus­ tinendo. Ad aggrediendum autem duo requiruntur. Primo, promptitude) animi ad periculum suscipiendum : hanc præstat fidentia; qui enim confidit se malum imminens superaturum, facile periculum suscipit. Secundo, stre­ nuitas in exeeutione; hanc tribuit magnificentia, quæ teste D. Augustino, ex Cicerone, est rerum magnarum et excelsarum, cum animi ampla quadam et splendida propositione, cogitatio et administratio, itaque hæ duæ virtutes, quatenus versantur in periculis mortis, sunt partcs.integrantes fortitudinis, concurrentes ad actum aggressionis. Similiter ad sustinendum, qui est alter fortitudinis actus, duo requirun­ tur. Primum est, ne animus difficultate et asperitate malorum frangatur; ad hoc valet patientia, quæ tristitias et dolores moderatur, animumque continet ne hisce passionibus victus, a redo et decoro decidat. Alterum est, ne diuturnitate malorum fatiscens, cœpta bona abrumpat et desinat ; el ad hoc est perseverantia : quo nomine hic intelligimus non eam, quæ est juslitiæ usque ad finem continuatio, sed propositura durantibus malis in ccepto perseverandi. Ex his patet, qua ratione hæ quatuor virtutes dicantur partes integrantes fortitudinis; nimirum si considerentur ut versantur in propria fortitudinis materia, id est, in periculis mortis; sic enim ad integrum illius ofliciutn concurrunt, suntque veluti quædam illius membra. Si vero spectentur in aliis quibusdam materiis minus difficilibus, dicentur partes fortitudinis potentiales, quia fortitudinem imitantur, licet ejus perfe­ ctionem non assequantur; vide supra c. 4G. dubit. 1. Sic fidentia est virtus, ijoaein aliis rebus difficilibus extra pericula mortis, promptum animum praestat; magnificentia, quæ talia splendide e.xequitur; patientia, quæ tales difficultates tolerat; perseverantia, qua? in finem in illis perdurat. ■■ Γ; 'ii DE VIRTUTIBUS FORTITUDINI ANNEXIS. 332 Λ DE FORTITUDINE. incilet; magna enim virtus abstinenliæ, ad magna jejunia; magna religio, ad magna in Deum pietatis officia impellit : quia aliam rationem formalem, seu aliud motivum intrinsecum aliæ virtutes in suis objectis spectant, aliud magnitudo animi. Hæc enim inclinat ad opera magna virtutum, non quia in illis clueri honestas peculiaris illius vel illius virtutis, v. g. bonum abslinenliæ, vel religionis; sed quia magna sunt et ardua, id est, quia consen­ tanea animo magno cl generoso, magnis gratiæ præsidiis adjuto, magna rerum coelestium cognitione instructo, magnis pnemiis illecto, magnis exem­ plis provocato ; qui enim hæc perpendit, facile videt, magna virtutum officia sibi congruere, el decorum esse nonnisi magna cogitare, aestimare, affectare, moliri. Itaque esse magnum seu arduum in operibus virtutum aliarum, est ratio formalis objectiva hujus virtutis, ob quam ad illa inclinat, et quam in illis efficere et veluti in sua materia imprimere conatur. Reliquæ vero vir­ tutes, si perfect® sint, seu in gradu heroico, inclinant ad opera magna sui generis; non ratione magnitudinis, sed ratione peculiaris honestatis, quam habent ex sua materia, quæ honestas in magnis operibus est illustrior. Itaque magnitudo operum non se habet tanquam motivum principale seu formale illarum virtutum, sed ut circumstantia objecti, ratione cujus ho­ nestas objecti magis elucet; el ut circumstantia operis, in exeeutione re­ spondens circumstantiae quæ est in causa ; sicut enim magnus ignis magnum calorem generat, ita magna virtus justitiæ, fortitudinis, temperantiæ, magna opera sui generis. 93. Notandum est 1°. Praedictis partibus fortitudinis tres alias adjici a Macrobio L. i. in somnium Scipionis; magnanimitatem, securitatetn, άcon­ stantiam. Verum magnanimitas et securitas sub fidentia possunt compre­ hendi; fidentia enim continet credulitatem mali superandi vel boni conse­ quendi, et spem conficiendi : utrumque parit magnanimitas ; facit enim ut id, quod arduum est, videatur confici posse, et simul ejus desiderium injicit. Sxuritas est perfectio quædam fident ice, excludens timorem et anxiam curam; tunc enim securus est animus, quando ita confidit ut non amplius timeat vinci a malo, vel excidere a bono; item quando nudum est supera­ tum. Constantia ad perseverantiam pertinet; quid enim est aliud perseve­ rantia quam constantia usque in finem ? eodem pertinet longanimitas, quæ ob mali diuturnitatem non sinit animum a recto desciscere. Notandum 2°. Non omnes praedictas partes esse virtutes distinctas, sed satis esse ut sint actus distincti : ejusdem enim habitus est præbere se ma­ gnanimum et confidentem in periculis, et securum absque anxietate. Item ejusdem virtutis est efficere patientem, constantem, longanimem et perse­ verantem. Caetera vide apud D. Tuomam in respons. ad G. ubi corrupte in multis exem­ plaribus legitur lenia pro lema, græce λημα; quod non patientiam aut tole­ rantiam, sed animi confidentiam el promptam audaciam significat. Ple­ rumque accipitur in bonum ; aliquando etiam in malum, ut ex Graecis auctoribus constat; hinc ληματίας, vir strenuus et animo confidenti, qtiod est virtutis; vel etiam præfidenti, quod est vitii. 1 DUBITATIO II. QUID SIT MAGNANIMITAS, ET QUI EJUS ACTUS. D. Thorn. queest. 129. 94. Magnanimitas, seu magnitudo animi, græce μεγαλοψυχία, est virtus ad opera magna et heroica in omni virtutum genere inclinans. Magnus enim dicitur animus, qui ad magna adspirat, eaque sola æslirnat el cogitat, parva negligil vel despicit : ex affectu enim et studio rerum magnarum vel parva­ rum, animus magnus vel parvus dicitur; nihil autem vere magnum in rebus humanis, præter virtutem, quæ sola est hominis bonum, et ornamen­ tum qua homo est, animum perficiens, et æternum permanens, æternamque vitam concilians: cætera omnia, ut divitiæ, voluptates, honores hujus mundi, parvi sunt momenti, utpote ad vitam istam corporalem duntaxat et temporalem pertinentia. Et quamvis omnia virtutum opera ad res tempo­ rales collata magna sint bona; tamen non omnia in suo genere sunt magna vel ardua : sunt enim minora et majora, facilia el difficilia ; proprie aulepi dicuntur magna, quæ in singulis virtutum generibus magna seu ardua cen­ sentur, magnoque honore sunt digna; ut sunt magnæ abstinenliæ, magna vitæ austeritas, magni labores pro salute animarum, eximia patientia in magnis calamitatibus, eximium orationis studium, etc. Itaque virtus illa, quæ magnitudo animi dicitur, ad hæc inclinat. Nec obstat, quod omnis virtus, si perfecta sit. ad opera magna sui generis 333 95. Hinc patet, virtutem hanc, etsi ad opera illustriora aliarum virtutum inclinet; lamen ab illis distingui specie, ct esse virtutem specialem : habet enim distinctum objectum formale, a quo suam speciem accipit ; et illa opera solum se habent instar materiæ, cui suam formam inserat, quæ est esse magnum et arduum. Hanc doctrinam expresse tradit Cajetanus q. 129. a. 1. et 4. et est D. Thom.e ibid.; sed clarius in 3. c. L. 4. Ethicorum, exponens illa verba Aristotelis : Etiam viri magnanimi esse videatur quod in quaque virtute magnum est; ubi dicit : Per hoc magnitudo est specialis virtus distincta ab aliis, quia tendit ad rationem magni in cujuslibet virtutis opere; v. g. fortitudo intendit fortiter agere; magnanimitas intendit magna operari in fortiter agendo, et sic de aliis. Idem docet q. 134. a. 1. ad 2. Eadem est mens Aristotelis in verbis allatis; cl infra cum ait: Videtur animi magnitudo quasi quoddam virtutum omnium ornamentum; nam et majores eas ainplioresque facit, et sine illis constare nullo modo potest. I I i! II : 96. Dices : Aristoteles c. illo 3. et D. Thomas q. 129. a. 2. 3. el 4. docent magnanimitatem versari circa magnos honores, ideoque esse virtutem specialem ; ergo non extendit sc ad actus eximios aliarum virtutum. R. Negando consequentiam : aliter enim versatur circa honores, aliter circa actus virtutum. Circa honores enim versatur, non quidem cos prop­ ter sc expetendo, hoc enim laudabile non esset; sed tanquam circa mate­ riam remotam, moderando appetitum honorum, ut eis recte utamur, nec pluris, quam par est æslimeinus : sicut liberalilas versatur circa divi­ tias, et fortitudo circa pericula mortis ; circa vero actus virtutum versatur - 331 DE VIRTUTIBUS FORTITUDINI ANNEXIS. DE FORTITUDINE. tanquam circa objectum materiale, seu materiam propinquam, magnitudi­ nem et excellentiam quamdam in illis appetendo, procurando et efficiendo. Sicut enim fortitudo moderatur timorem et audaciam in periculis, ul for­ titer agat; et liberalitas amorem pecunia’, ul ea recte uti possit, et facile donare ubi ratio dictat : ita magnitudo animi temperat appetitum magno­ rum honorum, ut opera magna sincero allectu designet, ne vel si honor absit, desistat; vel si adsit, ejus allectu potissimum moveatur. Qui enim magna praestare in aliquo virtutum genere student, potissimum infestantur appetitu honoris, qui illustria facta comitari solet, et vehementer allectum ad se trahit; itaque eget moderatione, quam efficit hac virtus; ejusdem enim virtutis est bonum opus operari, et intrinseca ejus impedimenta, quæ ratione materiæ proveniunt, tollere: tale autem impedimentum est honoris immodicus appetitus. Neque solum in honoribus moderationem animi parit hæc virtus, sed etiam in contumeliis et omni fortunæ conditione; ut Aristoteles loco citato docet : Maxime, inquit, in honoribus versatur vir magnanimus ; verumtamen in divitiis quoque et principatu, in omni denique secunda et adversa fortuna quidquid acciderit, in eo se moderatum prcebebil: neque in rebus secundis lætitia efferetur, neque in adversis mccrore contrahe­ tur; nam ne in honorem quidem sic animatus est, qui tamen quam maxima res est. 97. Ex his perspicuum est 1°. Quodnam hujus virtutis sit officium : prin­ cipale enim munus ejus, quod ipsa potissimum intendit, est opera magna, seu quæ magno honore sint digna efficere, non propter honorem hujus mundi (non enim est vera virtus, quæ honorem humanum sibi propositum habet, ut docet D. Augustinus L. 5. de Civit, c. 12. n. 4. quia est res caduca, fragilis, fallax, bonis et malis communis) sed propter ipsorum operum excellentiam, ratione cujus honore sunt digna. Secundum munus ejus est, appetitum honorum moderari, ita ut eos neque multum appetat, neque plus quam par est refugiat : si deferantur, iis non extolli, non exultare lætitia, sed moderate se gerere ; unde Aristoteles ait : Magnis honoribus et iis qui a viris bonis deferentur, modice delectabitur, tanquam sibi accommodatis : qui autem a vulgo et ob res parvas tribuentur, prorsus contemnet. Tertium, in omni prospera et adversa fortuna moderate agere; cum enim nihil magni æstimet, nisi quod vere magnum est, fit ut omnia temporalia parvi pendat, ac proinde non multum curet illorum secundos vel contrarios successus. Quamvis autem magnanimus honorem hujus mundi parvi æstimet, neque propter illum operetur; maximi tamen facit honorem cœlestcm, ut apud Deum et angelos magnus habeatur et sit : hic enim honor est pars nostra felicitatis, et praemium virtutis; ct inter bona nostra externa maximum. Itaque propter illum honeste operari potest, et ad ardua virtutum connili: unde 2. Corinth. 10. dicitur : Qui gloriatur, in Domino glorietur; non enim qui seipsum commendat, ille probatus est, sed quem Deus commendat; et Joan. 5. v. 44. aperte indicatur, gloriam, quæ a solo Deo est, esse quae­ rendam. Patet 2°. Hanc virtutem maxime reperiri in iis, qui spretis omnibus quæ in mundo sunt, Christi consilia sunt secuti, et ad ejus imitationem vitam componunt : magnitudo enim animi potissimum in duobus sita est ; in con- 33 S teinplu earum rerum, quæ maximi vulgo restimanlur, et qurenmtur, ut sunt divitiæ, voluptates, et honores; et in conatu, nisuque ad ca, quæ sunt maxime ardua et honore coelesti digna; ut sunt consilia Domini, perfectio vite Christiano). Patet 3°. Ad hanc virtutem pertinere fidentiam ct securitatem. Fidentiam quidem, quia non potest quis ardua generose aggredi, nisi multum con­ fidat se posse conticere. Deinde fidentia oritur ex eo quod quis advertat sibi suppetere vires cl auxilia ad res arduas peragendas, et quod earum perfi­ ciendarum desiderio teneatur; quorum ulrnmque est in hac virtute. Secu­ ritatem vero, quia qui res humanas non mullum curat, et solis æternis est intentus, ad quas satis opis et praesidii a Deo se habere sentit, mullis curis est solutus, ct magna animi securitate fruilur; magna quoque confidentia securitatem parit. DUBITATIO III. QUÆ VITIA MAGNANIMITATI ADVERSENTUR. D. Thom. quœst. 130. 131. 98. Opponuntur magnanimitati tria vitia per excessum, præsumptio, ambi­ tio, et inanis gloria. Præsumptio respicit proprie opus aliquod, ambitio honorem, inanis gloria; opinionem et famam. L’num per defectum, pusilla­ nimitas, quæ tamen illis tribus respondet. Præsumptio, quam etiam preefidentiam Latini vocant, est nimia suarum virium confidentia, qua fit ut quis aggrediatur aliquid, vel paratus sit aggredi, quod est supra ipsius vires. Fires ipsius intellige quas vel in seipso, vel in aliis paratas habet; quod enim per amicos possumus, nos ipsi posse dicimur: consistunt autem vel in facultate naturali, vel in virtute aliqua infusa, aut acquisita, vel in arte aliqua, vel in gratia gratis data, vel in potestate ordinis, vel in potestate jurisdictionis: nam ratione horum omnium si quis aliquid supra suam facultatem tentet, erit vilium praesumptionis ; ut patet ex Cajetano v. Præsumptio, in Summa. Hoc vitium in intellectu supponit opinionem falsam de suis viribus, ex. cul­ pabili ignorantia vel inconsiderationc ortam : si enim hæc non esset culpa­ bilis, neque opinio inde nascens, neque alfectus voluntatis consequens cul­ pabilis esset ; ul cum quis bona lide ignorans rei conditionem, aliquid supra suam facultatem leniat. In voluntate vero requirit affectum vel absolute exequendi tale opus; vel sub conditione, si nimirum res ad se perlineret si tempus ct locus posceret, etc. Hoc modo praesumptuosi ct praefidentes censendi : hærctici, qui Scripturas audent exponere non praevio longo studio, vel sanctorum Patrum lectione: qui tentant miracula vel futurorum praedictionem, absque dono miracu­ lorum vel prophetiæ : qui solis naturae viribus putant se posse bene vivere et legem implere. Item qui absque debita peritia suscipiunt officium medici, advocati, parochi, confessoris, etc. : qui usurpant sibi potestatem, quam non habent, vel majorem quam habent ; ut si diaconus vellet offerre sacrificium, absolvere, baptizare coram sacerdote; si judex secularis cognoscere de causis Ecclesiasticis. ·. u '336 £ bB l'ORTITt'DlNE'. Hoc autem peccatum esse probati». Thomas, quia per illud violatur let naturæ, orta e\ lege æterna, quam omnes res naturales tenent : hæenitn omnes ex divina ordinatione hanc servant legem, ut nihil tonentur supra suam facultatem; sed solum inclinent ad opera viribus suis commensa: praesumptio vero impellit ad id, quod est supra facultatem. Est peccatum mortiferum, quando fit cum periculo xcl injuria alterius, sicut praesumptio medici, judicis, confessoris; vel quando provenit cx errore contra fidem, sicut praesumptio hærclicorum in mullis actibus : extra tales eventus fere est peccatum veniale. Ha Cajetanus supra. Prœsumptio de misericordia Dei, quæ dicitur peccatum in Spiritum san­ ctum, qua quis non curat divinam justitiam, confidens Deum ipsi præstilurum veniam, etiamsi non sil sollicitus de conversione vitæ, potius opponitur spei quam magnanimitati ; excedit enim modum in sperando, indebite confidens dc divina bonitate, non de sua virtute; sicut desperatio delicii, non salis de ea confidens : nisi forte hæc prœsumptio proveniat quod sibi tale Dei beneficium deberi putet ; tunc enim immediate præsumit el pitcfidit de sua virtute, per eam volens consequi id, quod longe illam superat; et sic erit contra magnanimitatem. 99. Ambitio est inordinatus appetitus honoris : honor autem est testimo­ nium excellenti® ; quod multis modis deferri potest, ut detectione capitis, inclinatione corporis, genuflexione, concessione loci honoratioris, erectione slatuæ, delatione officii, magistratus, principatus, etc., ut dictum est supra c. 36. dubit. 3. Hos omnes modos respicit ambitio: qui enim aliquid horum sibi inordinate appetit deferri, est ambitiosus. Porro honor tripliciter inordinate potest appeti. Primo, si appetas hono­ rem ob rem quæ tibi non convenit, vel notabiliter majorem quam par sil; ut si quis velit honorari ob gradum vel doctrinam, quam non habet:si laicus velit praecedere sacerdotem aut Episcopum : si adspires ad officium honorabile, quo es indignus, aut velis præferri multo dignioribus: si ratione divitiarum velis tibi magnum honorem haberi. Secundo, si quæras hono­ rem ex re quæ tibi convenit, sed illicita, v. g. ex rebellione, quod audeas resistere tuo Principi; ex arte magica, etc. Tertio, si ita ames honorem, ut paratus sis Deum offendere causa illius acquirendi vel conservandi; ut si episcopatum compares per simoniam, principatum per bella iniqua : si ut officium retineas, iniquum præstes jusjurandum, etc. In primo est peccatum veniale lanium, nisi appetatur cum injuria alte­ rius. In secundo est peccatum mortale vel veniale pro ratione materiæ, ex qua honorem captat. In tertio similiter, pro ratione mediorum, quibus utitur vel paratus est uti. Reprehenditur hoc vilium a Domino, Matth. 23. Amant primos recubitus in cienis, et primas cathedras in synagogis, et salutationes in foro, et vocari ab hominibus Rabbi : vos autem nolite vocari Rabbi, etc. El Ecclesiastici 7. Noli quœrere a domino ducatum, nec a rege cathedram honoris. Oritur hoc vitium ex superbia : sicut enim superbia est inordinatus appe­ titus excellentiæ; ita ambitio est inordinatus appetitus honoris, qui est te­ stimonium cxceïlentiæ; unde omnes ambitiosi sunt superbi, elomnes superbi w» |»h VIHrtJTIBUS FOHTITUDIMI AXXKXIS. 331 ambitiosi; habet enim sc ad superbiam ut propria passio, xcl ut efiectus adæqualus. ■ Si autem honor appetatur moderate ex re bona, nullum erit peccatum, etiamsi nullus alius finis specietur, ut colligitur ex D. Thoma q. 131. a. 1. ad 3. quia per se est objectum indillcrens, proxime accedens ad rationem honesti, cum sil testimonium cl imago qutedam virtutis. 100. Inanis gloria, (piam Græci ζενοοοςίαν vocant, hoc loco accipitur pro vanie gloria; cupiditate :^dioqui proprie ipsa non est peccatum, sed peccati objectum in alio existons. (Horia est clara cum laude notitia, inquit Cicero : puta de excellentia alicujus. Itaque complectitur opinionem ct laudem, cl consequenter famam, quia bona fama in laude consistit : supponit autem excellentiam aliquam veram his dignam, tanquam materiam ct objectum opinionis ct famce; unde palet, gloriam ab honore distingui, cl consequenter ambitionem a ccnodoxia seu vanæ gloriæ cupiditate. Gloria enim in notitia excellentiæ alterius, et laude, quæ verbis agitur, sila est. Honor vero in dignitatibus, magistralibus, cl aliis testimoniis cxceïlentiæ, quæ signis exhi­ bentur; quando tamen vana gloria statuitur vitium capitale, etiam ambitio hoc nomine inlclligcnda est. Potest autem gloria tripliciter esse vana in proposito : i°. Si de simulata excellentia quæratur opinio vel lama; sicut faciunt hypocritæ, ct omnes, qui sc lingunt peritos alicujus disciplines, cum non sint : 2°. Si major quæralur quam par sit, aut dc rebus alias indignis; sicut faciunt jactabundi, ct omnes qui de opibus et rebus frivolis gloriantur : 3°. Si apud cos qui de re­ bus non possunt recte judicare; sicut si quis coram imperitis disputaret, ut sapiens ab cis habeatur : nisi forte id ad ulteriorem finem honestum referret. Erit autem hæc cupiditas peccatum mortale : 1°. Si hæc vana gloria appe­ tatur cx facto, quod est peccatum mortiferum, ut de magia, dc adulterio, de duello, de homicidio; nam talis gloriatio includit facti approbationem: si tamen non de ipso facto, sed de robore corporis, audacia, ingenio , quæ tali facto patefiunt, gloria quaereretur, non esset per se peccatum mortale; quia cum eo stare potest facti pravi detestatio : 2°. Si ob illam acquirendam vel relinendam negligat ea quæ ad salutem sunt necessaria, vel aliter para­ tus sil mortifere peccare : quales erant mulli cx primoribus Judæorum, dc quibus Joannis 12. dicitur : Dilexcrunt gloriam hominum magis, quam glo­ riam Dei; cl Joannis o. Quomodo vos potestis credere, qui gloriam ab invicem accipitis, et gloriam, quœ a solo Deo est, non quieritis? Extra hos casus solum est veniale, ut docet Cajetanus verb. Gloriæ humanœ appetitus : nam perse veniale est, neque fit mortale, nisi ratione alterius peccati, quod in­ terdum in affectu vanæ gloriæ involvitur. Numeratur vana gloria inter vilia principalia scu capitalia, a I). Ghegobio’ L. 31. Moralium cap. 31. quem sequitur D. Thomas q. 132. art. 4. el ΰ. et actori doctorcs; quia vitium capitale dicitur cx quo tanquam radice viru­ lenta, multa alia vilia voluti propagines venenatæ nascuntur; talia sunt quæ versantur circa objectum valde appetibile, cujus causa pleriquc mortalium parati sunt multa mala facere ct pati ; ut circa gloriam, sub qua etiam fa­ mam et honorem inlclligc, divitias, voluptates gustus, voluptates tactus; 22 iv. p. 2. ’/a.- .W de lüiuiivniM., hinc vitia capitalia sunt cupiditas eanœ gloriæ, avaritia, gula ei luxuria. Item quso versantur circa objectum valde molestum, saltem in imaginatione, cujus mali pellendi. vel molestia' solandæ causa, etiam multa mala facere solent, ut sunt invidia, ira ct tristitia. Sic igitur van® glori® cupiditasest vitium capitale; ex qua nascunturhæ septem filia?, juxta D. Gregorich, inobedientia, jactantia, hypocrisis, con­ tentiones, pertinacia·, discordia·, et novitatum prœsumpliones. Ratio est, quia vana gloria consistit in manifestatione suæ excellenti® six e ver®, sive flctæ. Dupliciter autem excellentiam luam inordinate patefacere potes. Primo. directe, idque vel per verba, et sic est jactantia ; vel per facia : quæsi vera sint, el aliquid admirationis habeant, erit prœsumptio novitatum; has enim solent homines magis admirari : si falsa sint, erit hypocrisis. Secundo, indi­ recte, quatenus videlicet vis ostendere te non esse altero minorem, idque quadrupliciter. Primo ratione intellectus; quod iit pertinacia, qua quis nimis inhæret suæ sententiae, nolens cedere meliori. Secundo, ratione vo­ luntatis; quod fit discordia, qua quis non vult alteri consentire. Tertio, quoad verba; sicquc est contentio. Quarto, quoad facta; dum quis non vult exequi præceptum superioris, ne videatur minor, quod fit per inobedientiam; vide D. Thomah art. 5. q. 132. 101. Quod autem hæc tria vitia magnanimitati adversentur, perspicuum est ex dictis. Magnanimitas enim versatur circa tria. Primo et principaliter circa magnum opus, ad quod juxta mensuram suarum virium tendit; hac ratione adversatur ei prœsumptio, quæ ad idem supra vires tendit. Secundo, versatur circa honorem , tanquam materiam, cujus appetitum moderatur; sic opponitur ei ambitio, quæ immodice in honorem tendit. Tertio, circa gluriam, laudem et famam, quorum etiam moderatur affectum ; hæc enim ad eamdem virtutem, ad quam honor, perlinent; sic opponitur ei cupiditas vanœ gloriæ, quæ ex quibusvis rebus, etiam ex mustaceo, et apud quosvis gloriolam captat. Aristoteles non expressit distincte omnia vitia, quæ ma­ gnitudini per excessum opponuntur, sed solum unum, quod ille χαυνάτητα vocat, quo is, qui est indignus, seipsum dignum magnis honoribusajstimat, splendoreque vestium et opum ostentatione honores ubique captat. Hos vocat χαύνους quasi dicat, laxos aut tumidos, vel προς τάς τιμάς κεχωάτες, hono­ ribus inhiantes; χαύνον enim a χαίνειν hiare, ductum; eosdem dicit esse stolidos, ct seipsos ignorare. Pusillanimitas, quam Aristoteles μικροψυχίαν vocat, est alterum extre­ mum magnanimitati directe oppositum; hoc vitium supponit apprehensio­ nem, qua quis omnia tanquam nimis magna, et suam facultatem vel digni­ tatem excedentia concipit : unde fit ut diffidens viribus suis refugiat officia ad quæ probe est idoneus, et detrectet bona opera aliquid difficultatis ha­ bentia, quæ facile alioquin posset præstare. Si vocetur a Deo ad religio­ nem, imaginatur rem esse nimis gravem, tristem, intolerabilem ; ncc audet capessere. Rursus considerans suam conditionem, putat sc indignum honore, qui defertur, quasi honor sit magnum quiddam, nec vult illum admittere, etiamsi recta ratio aliud postulet ; seque nimium abjicit, non habita ratione officii vel gradus, in quo est constitutus. Eodem modo se habet etiam ad gloriam, laudem et famam, etsi his vere sit dignus; unde perspicuum est, de vuviUTintfi pôrtitudiM annexis. 33'J hoc vitium respondere in altero extremo tribus illis vitiis explicatis, præsuraplioni, ambitioni, cl van® gloriæ; ut enim nimium refugit opera ct ofticiasuis viribus commensa, repugnat præsumptioni : ut nimis honorem, ambitioni : ut veram gloriam el famam, van® gloriæ. Hoc vitium est peccatum mortale, si id, quod detrectat, tale sit, ut ad illud suscipiendum sub peccato mortifero teneatur; si autem solum teneatur sub veniali, erit veniale. Idem dicendum etiamsi res sit consilii tantum; nam etsi non tenearis amplecti, tamen cx pusillanimitate animi refugere, quasi vires, quas Deus libi dedit vel paratus est dare, superet, malum est. Adversus pusillanimitatem facit consideratio divini auxilii, quod in iis, quæ ad salutem aut vocationem nostram pertinent, nobis præsto est, exem­ pla Sanctorum, magnitudo praemiorum, ct alia quæ fiduciam augent. I DUBITATIO IV. QUID MAGNIFICENTIA, ET QUOD VITIUM El ADVERSETUR. D. Thom. quœst. 134. 135. 102. Nomen Magnificentia dupliciter accipi potest, ut colligitur exi). Thoma, q. 134. art. 1. Primo in genere, pro quavis virtute, quæ facit res magnas; sive illae sint actiones, quas Græci πράξεις vocant ; sive res effect®, quæ ζο-.ητά. Facere enim aliquando generatim sumitur, ut actiones el effectiones comprehendat; hoc modo magnificentia non est virtus specialis, et convenit etiam Deo ct Christo; cerniturque in opere creationis, redemptionis, gu­ bernationis, sanctificationis, glorificationis; hæc enim valde magna sunt, el horum ratione Scriptura tribuit Deo et Christo magnificentiam, 1. Paralip. 29., Psal. 8. 110. 144. ct alibi. Secundo, pro virtute humana, quæ magnis sumptibus in externa materia aliquid magni efficit; hoc modo est pecu­ liaris virtus, quam explicat hic D. Thomas, ct Aristoteles L. 4. Ethicorum cap. 2. eamque vocat μεγαλοπρέπειαν, scilicet magnidecentiam. Distinguitur a magnanimitate, secundum Cajetanum art. 2., quod hæc intendat magnitudinem in actione virtutis; hanc enim vult magnam et splendidam efficere: unde dicit Aristoteles, ipsam esse omnium virtutum ornamentum, nimirum quia carum actiones illustriores facit; illa voro intendit magnitudinem in opere externo, quatenus est opus artis, vel usibus humanis accommodatum, magnos sumptus requirens; ut in exstruendis templis, monasteriis, collegiis, in constituendis piis fundationibus, in epulo publico exhibendo, quando ratio postulat. Dc hujusmodi intellige defini­ tionem Ciceronis, quam refert D. Augustinus, L. 83. QQ. q. 31. Magnifi­ centia est rerum magnarum et excelsarum, cum ampla quadam el splendida propositione, cogitatio atque administratio. In iisdem tamen versari etiam potest magnanimitas, si spectentur ut sunt magna virtutum opera, ut expresse docet 1). Thomas art. 2. ad 2. cum ait : .Id magnanimitatem pertinet· non solum tendere in magnum, sed etiam in omnibus virtutibus magnum operari, vel faciendo, vel qualitercumque agendo, ut in 4. Ethic, dicitur. Ita­ que magnificentia videtur vel pai-s quædam esse magnanimitatis, vel parum ab ea distingui, ut versatur in tali materia. *· ‘Λ­ 340 hi. tOhUILOLXE. 1(13. Officium primarium hujus virtutis est, res magnas, ad quas magno sumptu opus est, officere; quando ratio id postulat, vel suadet. Deinde hujus rei causa affectum copiosæ pecuniæ ad id nccessariæ moderari, neper illum, vel opus non audeat suscipere quando oportet, vel susceptum relin­ quat; vel non decore perficiat; tota enim difficultas in hujusmodi splendidis Operibus suscipiendis et perficiendis, provenit cx allectu pecuniæ non me­ diocris, sed grandis, et ingentis summæ, quæ impendenda ; hic enim affe­ ctus facit ul homini valde difficile sit tantam copiam profundere, quantum opus postulat. Itaque requiritur aliqua virtus quæ hanc difficultatem vinbat; neque ad IrtJt sufficit liberalitas, quia hæc solum moderatur allectum circa mediocres el ordinarias expensas; tollilque difficultatem, quam homo iu illis sentire solet, non ex allectu magnitudinis summa?, sed simpliciter ex affectu pecuniæ : at longe alia sentitur dum magnæ expensio faciendæ; unde opor­ tuit majorem quamdam esse virtutem, quæ id præstet in magnis, quod libe­ ralitas in mediocribus : hanc magnificentiam vocamus. Simile cernitur in honoribus : affectum enim in magnis honoribus regit magnanimitas; in mediocribus virtus ανώνυμος, quam φιλοτιμίαν vocare possumus, hoc nomine in bonam partem accepto; vide Aris tot. L. 4. Ethic, c. 4. et D. Tiiomam, quæst. 129. art. 2. !- r U. ? 10 L Petes, Cur non simili modo ponitur duplex virtus circa voluptates corporis, altera circa maximas, altera circa mediocres? R. Quia illa virtus, quæ affectum moderatur in maximis voluptatibus, sufficiens est ul illum moderetur etiam in mediocribus, v. g. ciborum vel vencrcorum; cujus ratio est, quia idem molivum, scu objectum formale in utrisque spectatur : sive enim cibi sint multum delicati, sive parum, hoc tantum agitur ut eorum usus externus sit temperatus, et interna affectio sub hac ratione in eorum usum feratur. Itaque solum opus est una virtute abstinentiæ, quæ sicut affectum et usum temperat in magnis ciborum volupta­ tibus, ita ct in pan is. Similiter in rebus venereis moderandis idem molivum spectatur, sive magna in illis sit voluptas, sive parva : unde eadem virtus castitatis utrique moderandæ sufficit. Pari modo fortitudo, quæ maximos timores mortis temperat, etiam ad mediocres pertinet : ct mansuetudo, quæ maximas iras domat, etiam mediocres regit. Isfæ enim virtutes non spe­ ctant nisi unum objectum formale, sive passio magna sit, sive mediocris. Cum enim voluptates maximæ, et timores magni, et iræ magnæ omnibus sint commîmes ; nec in his magnitudo ct mediocritas diversum faciant ho­ minis statum, sufficit una ratio honesti in quoque horum genere, quæ prin­ cipaliter moderetur affectum in magnis, ct secundario se extendat ad mode­ randum in mediocribus. Secus vero res habet in affectu pecuniæ et honoris : magni enim honores et magnæ divitiæsunt paucorum; unde diversum efficiunt statum, ct con­ sequenter mutant rationem decori cl honesti. Hinc fit ut qui magnis hono­ ribus sunt digni, vel magnas expensas facturi sunt, aliam rationem honesti in moderando affectu, ct in usu talium honorum vel opum spectent et adhi­ beant, quam passim solent homines in mediocribus. Itaque alia est virtus, circa magnos honores, alia circa mediocres. Confirmatur, quia magni ho­ nores pertinent ad cos tantum qui magna cogitant et moliuntur; hi enim ΓΓίβΛβ DE VIRTUTIBUS FORTITUDINI ANNEXIS. 3U soli magnis honoribus sunt digni : atqui magna moliri est proprium magna­ nimitatis; ergo moderatio allectus circa magnos honores, ct rectus eorum usus perlinet ad magnanimitatem. Simili modo expensio magnarum opum secundum rectam rationem non solet fieri nisi ad magnifica opera externa, quæ magnos sumptus requirunt; talia autem perlinent ad magnificentiam : unde etiam ad eamdem pertinet affectum in hujusmodi sumptibus regere. Longe autem aliud spectant ho­ mines ul moderentur allectum in mediocribus tum honoribus, tum sumpti­ bus, ut per se satis constat. Non tamen negaverim, quin ex eodem motivo, quo magnæ opes vel magni honores contemnuntur, possint etiam contemni parvi. Verum quia plerumque aliud molivum respicitur, quando de magnis agitur, aliud quando de mediocribus; ideo ad usum humanum et moralem diversa virtute opus fuit. Vide D. Thom. q. 129. art. 2. ubi tamen paulo aliter hæc explicat, etsi in re non sit discrepantia. ίθο. Opponuntur magnificentiæ duo vitia. Altorum per excessum, quod Aristoteles vocat βαναυσίαν, id est, operariam et indecoram diligentiam in sumptu faciendo; ut cum quis de industria sumptus auget supra quam res poscat, aut decorum patiatur; sicut faciebat ille, qui in lilii epulo natali, omnes cibos cum patinis argenteis, cum referrentur c mensa, projiciebat in Tiberim. Item qui in res parvas sumptus magnos facit, aut inconcinne splen­ dorem et magnificentiam ostentat; sicut ille, qui scenæ præposilus subster­ nebat histrionibus purpuram; et mercator, qui convivis ad cœnam vocatis, cum hiems esset, faciebat ignem ex cinnamomo, etc. Hos etiam απειρόκαλους vocat Aristoteles, id est, decori inexpertos el ignaros. Alterum per defectum, quod Aristoteles vocat μικροπρέπειαν, D. Thomasparvidecentiam, cum quis præ angustia animi, operi magno pares sumptus non exhibet : ulsi templo, vel cœnobio, quod extruendum suscepit, vellet facere parietes cratitios, aut tectum stamineum, ut minus expendat. Hic, ut Ari­ stoteles *ait, magna pecunia consumpta, in parca honestum omne perdet et extinguet : quidquid facturus est, procrastinans et cunctabundus efficiet, ct qua ratione quam minimo sumptu id conficere possit, considerabit ; et in his lamentabitur, et ingemiscet, omniaque se efficere, majora quam oportet arbi­ trabitur. lloc vitium per se non est nisi peccatum veniale; nisi forte cx voto, testa­ mento, vel alia ratione ad opus illud magnificum, in quo perficiendo delicii, sit obstrictus. DUBITATIO V. QUID PATIENTIA ET LONGANIMITAS, ET DE ILLIUS GRADIBUS. D. Thom. quæst. 136. 106. Patientia dupliciter, juxta D. Tiiomam, accipitur. 4°. Pro virtute, quæ firmat animum adversus timores, ct dolores mortis, et malorum mortem inferentium; quæ enituit maxime in martyribus: hæc est pars fortitudinis integratis, vel ipsa virtus fortitudinis inadæquate concepta; de qua supra c. L dub. 1. hujus libri tertii. 2°. Pro virtute, quæ in aliis malis animum DE FORTITUDINE, confirmet, moderando mœroresqui ex illis percipi solent ; ne videlicet pro­ pter hos a præscriplo rationis recedat, seu aliquid indecori agat, ut in morte parentum, filiorum, amicorum; in exilio, in damnis, in morbis, in contu­ meliis, aliisque id genus malis : ha'c enim magnos mœrorcs ad ferre solent qui hominem sæpe ab arce rationis, et officio virtutis deturbant, et ad ma­ lum concitant; hoc modo est virtus annexa fortitudini, ut secundaria prin­ cipali. Prtanma igitur hujus virtutis materia est tristitia ct afflictio animi ob mala praedicta incidere solita : hanc enim vel plane comprimit, vel moderatur, ei quamdam sui similitudinem veluti formam imprimens, et ita eam tem­ perans ut recta ratio praescribit, et virum patientem decet; nimirum, ut rationem plene sui compotem relinquat, nec virtutes alias in suis officiis impediat. Remota, sunt actiones, verba, et gestus externi, quæ ita regit, ut interna moderatio in eis eluceat ; ita ut per tristitiam nihil indecori foris agat, sed mala se æquo animo ferre ostendat. Remotissima autem, sunt ipsa mala : hæcenim dicuntur materia patientiæ, non quod patientia illis for­ mam, seu modum virtutis imprimat ; hanc enim solis affectibus internis, et actionibus externis communicat : sed quia sunt objectum ct causa tristitia), quæ proxima patientia* est materia. Simili modo pericula mortis dicuntur materia fortitudinis. 107. Sed notandum est, hanc moderationem posse fieri dupliciter. 1°. Ex aflectu solius honestatis, quæ in illa relucet; moderari enim tristitiam, el mentem in quadam æquanimitale conservare, statumque externum corpo­ ris huic conformem reddere, per se bonum est el honestum; et hoc modo patientia est virtus specialis, a cæteris distincta. 2°. Ex aflectu alicujus pecu­ liaris virtutis, quæ per tristitiam et afflictiones oppugnatur; et hoc modo, quod ad internum affectum actualem vel habitualem attinet, non est virtus distincta a cæteris ; nam quævis virtus sicut amat honestum sui generis, ita ex vi hujus amoris resistit iis, quæ illi directe vel indirecte repugnant, ani­ mumque adversus ea firmat : hoc modo passim accipitur in Scripturis, et Patrum scriptis, el in sermone vulgari; quicumque enim affectu alicujus virtutis moderate fert afflictiones, patiens dicitur. Hoc modo definitur a D. Augustino L. 83. QQ. q. 31. ex Cicerone, cum ait: Patientia est, honestatis aut utilitatis causa, rerum arduarum ac difficilium voluntaria ac diuturna perpessio; ubi illud honestatis, intellige gencralimde omni honesto, quod propter se expolitur ; utilitatis, de eo, quod ad aliud honestum utile est, ut si patiaris pecuniæ consequendæ causa, quam solvas creditori: nam solius utilitatis causa, si utile ab honesto distinctum sil. pati, non est virtutis patientiæ. Voluntaria, non quod semper sit in potestate non pali ; sed quia in potestate est malle pali, quam ab officio rationis desciscere, quam improbe vel indecore agere. Diuturna, intellige vel in re vel in animi praeparatione; debet enim patiens esse animo comparatus ad patiendum longo tempore, si opus sit. Eodem perlinet descriptio D. Augustini, quam habet L. de Patientia, quem ex Indiculo constat esse ipsius, etsi Erasinus reclamet, c. 2. Patientia hominis est, (pia mala œquo animo toleramus, ne animo iniquo bona deseramus, per quæ ad meliora perveniamus. DE VIRTUTIBUS FORTITUDINI ANNEXIS. 343 Ex his perspicuum est, quam patientia sil necessaria ; tam enim est ne­ cessaria ad salutem, quam est necessarium, hominem per hujus vitæ mala, quæ vel nostra mortalitas invehit, vel ab aliis irrogantur, a bono non abstrahi, aut ad malum non impelli ; ct quia hujusmodi mala maxime oppugnant Christianos ut rectam religionem deserant, aut juxta ejus prae­ scriptum non vivant; ideo his maxime necessaria est, juxta illud Domini : In patientia vestra possidebitis animas vestras; quo significatur, salutem animæ non nisi per patientiam acquiri posse; possidere phrasi Hebraea accipi tiu' pro acquirere; sicut ibi, possedi hominem per Deum, Genesis 4., et Dominus possedit me in initio viarum suarum, Proverb. 8. Parum apte hunc locum explicat Marlinus de perfecto animæ dominio per patientiam ; non tamen referi utrum hæc tolerantia malorum affectu solius honestatis, quæ proprie ad hanc virtutem pertinet, an illius, quæ oppugnatur, an utriusque fiat; nihil enim horum peculiariter est præceptum : expedit tamen quamplurimas rationes sibi propositas habere, ob quas mala fortiter sint perfe­ renda; efficacius enim multa bona, quam unum movent. 108. Longanimitas, quam Grœci μακροΟυμίαν vocant, potius est pars patien­ tiæ, vel ipsa virtus patientiæ inadæquatc concepta, ut ex D. Thoma art. ϋ. col­ ligitur, (piam virtus distincta: nam inter mala, quæ patientia æquanimiler tolerat, unum est molestia, quæ percipitur ex rei expeclatæ dilatione; hujus autem mali, seu incommodi tolerantia vocatur longanimitas. Itaque longa­ nimitas nihil est aliud, quam patientia, ut circa tale malum versatur, spe­ ctata. Sic Deus longanimis dicitur, quatenus dum nos ad poenitentiam invi­ tat cl expectat, moras nostras et tergiversationes tolerat, quæ illi quodammodo molestiam ad ferunt. 109. Vitia patientiæ adversa, sunt insensibilitas et impatientia. Illud per defectum : non enim est laudabile, nec naturæ humanæ consentaneum, nullis malis neque tuis, neque proximorum tangi ; id enim signum est vel brutæ stoliditatis, vel inhumanae duritiei: nec congruit amicitiae et vitæ politicæ. Hoc vero per excessum: ut cum quis nimium dolet, aut etiam ex dolore a recto discedit. Quicumque enim oh dolorem vel moerorem, ul illum vitet, pellat, aut soletur, animoque suo sic affecto indulgeat, aliquid mali facit, impatiens est; justum dolendi modum, quem patientia præscribit, exsuperans. Impatiens etiam dici solet, qui ira vel indignatione excedit, præ­ serlim si hunc motum animi sui foris ostendat; nam ira etiam tristitiam et afflictionem includit: c contrario, qui non facile irascitur, patiens; quam­ vis hic potius mansuetus sil dicendus, alter iracundus. Est autem hoc vitium per sc peccatum veniale tantum; quia solum est excessus in dolore, vel iracundiae motu, signo externo expressus; potest lamen esse mortiferum vel ratione scandali, vel ratione mali, quod quis cx impatientia facit. Insensibilitas seu durities raro est peccatum mortale; certe per se non potest esse nisi veniale. 110. Quod ad gradus patientiæ attinet, variis modis assignari possunt. 1°. Ex parte malorum quæ quis patitur: ct sic primus gradus est, cum patientiam retinemus in damnis fortunarum. Secundus, in detrimentis __________ ____________________________ 312 344 DE FORTITUDINE. fama. Tertius, in detrimentis corporis et vitæ; quo pertinet patientia Job. et sanctorum Martyrum, et in primis Christi Domini, 2°. Ex parte modi perferendi : sic primus gradus est tolerare sino mur­ muratione. Secundus, sine lamentatione et quærimoniis apud alios. Tortius, cum gaudio; sicut Apostoli, qui ibant /punientes a conspectu concilii, ipwniam diffni habiti sunt pronomine Jesc contumeliam pali. Ad hunc hortatur Apostolus Jacobus capite 1. sua' epistolae; Omne gaudium existimate, fratres, etc. 3°. Ex parle causa) ipsius mali, quod patimur. Hoc modo primus gradus est, si patienter feramus mala, quæ pro culpis nostris, sive a Deo sive ab hominibus irrogantur. Secundus, si absque nostra culpa ab inimicis, vel aliis, qui nobis obstricti non sunt, illa patiamur. Tertius, si inferantur ab iis, qui multis beneficiis a nobis affecti fuerunt : illa enim ingratitudo maxime auget injuriæatrocitatem, et provocat iram; unde difficillimum est erga tales retinere patientiam. Quartus est, hujusmodi injurias non solum æquo, sed etiam libenti animo perferre, ct etiam desiderare; ut sic aliquo modo Dominum nostrum imitemur, qui omnia injuriarum et afflictionum genera ab iis quos summis beneficiis affecerat, patientissime sustinuit, et pro iisdem etiam Patrem rogavit. DUBITATIO VI. DE PERSEVERANTIA, ET CONSTANTIA, VITIISQUE OPPOSITIS. D. Thorn, quasi. 137. 138. 111. Perseverantia dupliciter accipitur. 1°. Pro continuatione justitiæ usque ad mortem ; et sic non est peculiaris virtus, sed conditio quædam, seu circumstantia virtutis, in eo consistens, quod justitia adhærcat homini usque ad mortem. Hanc perseverantiam nemo habet complete et in actu secundo, nisi in termino vitæ : estque magnum illud donum proprium ele­ ctorum, de quo D. Augustinus L. de bono Perseverantiae. 2°. Pro piOposito perseverandi in bono opere, quamdiu ratio dictabit; hoc autem dupliciter fieri potest. Primo, ex affectu peculiaris honestatis, quæ in illo opere spectari potest; ut cum quis vult perseverare in jejunio Quadragesimae usque ad finem, vel ut carnem domet, vel ut pro peccatis satisfaciat, vel ut obedial Ecclesiae, etc. ; aut in aliquo alio pio exercitio, bonaque consuetudine, ob peculiare bonum illius; liac ratione etiam non est una aliqua virtus, sed omnis; nam omnis virtus ex affectu proprii boni potest velle operis sui continuationem el durationem usque ad finem : omnis autem volilio, quæ ex affectu peculiaris boni alicujus virtutis oritur, ad illam virtutem pertinet : electio enim et intentio ejusdem sunt virtutis. Secundo, præcise ex affectu ipsius perseverantia» et continuationis; nam usque ad finem constitutum in bono opere perseverare ct continuare, per sc honestum est, pcculiaremque laudem meretur : hoc modo perseverantia est virtus peculiaris, de qua hoc loco J). Thomas; sicut enim magnanimitas est peculiaris virtus, quia in opere virtutis peculiarem rationem honesti intendit et efficit, (nimirum ut magnum sit, el animo generoso congruens), DE VIRTUTIBUS FORTITUDINI ANNEXIS. 34ΰ el impedimentum ex honoris immodico affectu proveniens tollit : ita persereranlia, cum in opere virtutis intendat, ct officiat peculiarem rationem honesti, nimirum diuturnitatem et continuationem usque in finem ; vini-alque tædium el molestiam, quæ ex diuturnitate obrepere solet, est virtus peculiaris. 112. Hujus igitur virtutis principalis materia est opus bonum cujttsvis virtutis; forma, quam huic inserere intendit, est illius continuatio usque In finem, quem ratio praescripserit; sive ille sil finis vitæ, sive certi negotii, vel temporis præfiniti. Continuationem voco, non qua opus nunquam inter­ pelletur (hæc enim homini ad longum tempus non est possibilis) sed qua suis temporibus repetatur, ct non omittatur, dum statæ vices recurrunt. Secundaria autem materia est molestia animi, quæ ex illa diuturnitate rei laboriosa) ct difficilis capitur : hanc enim moderate fert et vincit hæc virtus; sicut patientia vincit molestias aliorum rnalorum. Dixi, materiam stcundariam, quia præcipuum officium hujus virtutis cernitur circa opera bona; unde ct nomen ab his contraxit, non a molestiis, quas sustinet: secus in patientia, cujus cum præcipuum munus sit mala æquanimiler ferre, ab illorum perpessione etiam nomen sortitur. Quæ tamen hic Martinus apud Cajetanum contra D. Thomam disputat, parvi sunt momenti, sicut et alia pleraque ejusdem auctoris, cum D. Thomam oppugnat : est cnijn in illis ut plurimum vel mera logomachia, vel aliena inlelligentia. 113. Constantia parum a perseverantia differre videtur, in caque includi; quid enim est aliud perseverare, quam usque in finem constantem esse, sibiquein bono constare? nisi forte quis ita velit distinguere, quod con­ stantia vincat difficultatem continuandi boni, quæ provenit ex naturali quadam animi mutabilitate, ct impedimentis extrinsecis incidentibus : ut sunt blandiliæ, promissiones, displicendi timor, placendi cupiditas, etc. perseverantia vero difficultatem , quæ ex diuturnitate rei molcslæ et laboriosæ oritur. Sed hæc distinctio neque ab auctoribus, neque vulgo servari solet; estque in re morali satis minuta : nam proprie ille etiam constans dicitur, qui in re ardua usque ad finem perstat; et perseverans, qui ab externis impedimentis non vincitur. Distinguuntur tamen ratione et con­ ceptibus : ratio enim constant iœ in eo sila est, quod homo sibi in bono pro­ posito constet, sibique similis permaneat contra omnes difficultates occur­ rentes, idque quamdiu ratio dictabit. Perseverantia vero in eo, quod in coeptis pergat, eaque usque ad finem continuet. 114. Ilis virtutibus duo extrema adversantur, pertinacia et mollities animi, vel inconstantia : hæc per defectum, illa per excessum; qui enim perseverat et firmus manet in proposito sive sentiendi, sive agendi ubi non oportet, vel plus quam oportet, pertinax dicitur : Aristoteli 7. Ethic, c. 9. σ/υ^γνώμων, quod fortius æquo suæ sentenliæ inhæreat, et ΐοωγνώρων, quia suæ sententiæ amantior : estque hoc veniale vel mortale, pro malcriæ gra­ vitate; ut cum quis non vult mutare fidem aut religionem falsam, quam semel suscepit, ne videatur inconstans; cum Princeps non vult revocare locem, quam usus deprehendit perniciosam, etc. 34<î * DE FORTITUDINE. Qui vero facile mutat propositum, vocatur inconstans; si id facial lædlo diuturnitatis, vel similis incommodi, mullis. Est peccatum mortiferum, si tenebaris ex voto, vel pnecepto, ct materia sit gravis; ut cum quis deserit Institutum religiosum, etc. : si vero sit levis, veniale. Si nullo modo tene­ baris, non erit peccatum mutare propositum, et relinquere primum exer­ citium : nisi forte id liat ex inordinata aliqua passione; tunc enim inordinate a bono proposito desistis; ut recte Cajetanns verbo Inconstantia : de quo ride Gregor i um homilia3. in Ezechidem, sub finem. LIBER TERTIUS. I>i: 'TEMPISRA VTIA CAPUT I. DE TEMPERANTIA, EJUSQUE PARTIBUS IN GENERE. DUBITATIO I. QUID SIT TEMPERANTIA, ET QUOD EJUS OFFICIUM. 1). Thom. quœst. 141. 1 I I lo. Temperantia, græce σωφροσύνη, dupliciter accipitur, ut notat D. Tho­ mas art. 2. in 0. 1°. Secundum amplitudinem suæ significationis, pro vir­ tute, quæ refrænat affectum ab his, quæ ipsum contra præscriptnm rationis alliciunt. Temperantia enim insinuat quamdam temperiem et moderatio­ nem, quam ratio actionibus et affectibus humanis imponit ; quo modo non est virtus specialis; nam omnis virtus moralis id præstat. Justitia enjm retrahit affectum a furtis, a rapinis, ab iniquis contractibus, el similibus, quæ ipsum ratione lucri ad se trahunt : fortitudo, a fuga : magnanimitas, a sectandis reluis caducis, et honoribus humanis, etc. 2°. Stricte, et κατ’ έςο/ήν, pro virtute, quæ refrænat appetitum in his quæ maxime alliciunt : et sic est virtus magis specialis, ct cardinalis, dc qua hic agendum. MG. Hujus virtutis materia sunt delectationes corporales, non omnes, sed qnæ tactu percipiuntur ex esculentis, et poculentis, et rebus venereis. Ubi notandum est ex Aristotele 3. Ethicorum c. 10. quasdam delectationes esse spiritales, quasdam corporales. Spiritales dicuntur quæ sequuntur opera­ tionem mentis, vel phanlasiæ, ut sunt omnes, quæ ex contemplatione rerum divinarum, vel naturalium, vel cujusvis veritatis nascuntur: item cx honoribus, et fabularum narratione etc. Circa hujusmodi non est pro­ prie temperantia : nemo enim dicitur temperans, aut intemperans, quod hujusmodi oblectationes moderate, vel præter modum quierat, sed vel curiosus, vel ambitiosus, vel alio nomine; improprie tamen et metaphorice possunt dici intemperantes, qui in rebus spiritualibus sensibilem quamdam suavitatem nimium sectantur, quasi h;ec sit præcipuus illius fructus; non 348 DE ΤΕΜΡΕΠΛΝΤΙΛ. quod tails delectatio ait mala, vel prohibita; sed quia pluris, quam oportet, æstimatur, el solidos virtuti præponitur. Corporales sunt quæ capiuntur per sensus externos; sed neque circa has omnes versatur ha*c virtus : quia nemo judicatur temperans, aut intempe­ rans, quod aspectu cœloruni et figurarum , aut cantu, aut odoribus mode­ rate aut immodice delectetur ; nisi quatenus hæc incilant ad delectationes gustus, vel tactus. Restant igitur duorum sensuum voluptates, inter quas ct illas hæc est differentia, quod lue sint homini cum reliquis animalibus communes, reliquorum vero sensuum homini proprios ; solus enim homo delectatur coloribus, el vocibus, el odoribus, propter ipsam objectorum sua­ vitatem, et perfectionem, absque ullo respectu ad voluptates tactus aut gustus : cætera vero animalia nequaquam, sed solum ut hæc imaginatio­ nem cibi aut commixtionis ingerunt, hommque simul cupiditatem exci­ tant; non enim lupus delectatur figura ovis perse, aut balatu, aut odore; sed esca, et illis per accidens tantum, quatenus apprehensionem escæ vicina? concitant. Sic aves cantu, non ob dulcedinem el proportionem, sed ut exci­ tat ad conjunctionem ; cujus signum est, quod non delectentur nisi voce sui generis; non enim passer cantu lusciniæ, sed suæ speciei gaudet, oique respondet. Igitur temperantia primario versatur in voluptatibus gustus et tactus moderandis : hæ enim et vehementissimæ sunt, et a ratione longissime abducunt; sunt enim nobis cum bestiis communes, el ea parte, qua cum iliis convenimus, percipiuntur : unde etiam maxime turpitudinem, et dede­ cus conjunctum habent, cum similes brutis faciant; (piare maxime neces­ saria fuit virtus quæ has fnenaret, el secundum rationis præscriptum, quæ humanarum actionum est mensura, ut homine sint dignæ, moderaretur. Secundario tamen etiam in oblectatione aliorum sensuum; nimirum quate­ nus horum objecta ad voluptatem tactus vel gustatus, mediante imagina­ tione, incitant: ejusdem enim virtutis est moderari finem, e l ea quæ sunt ad finem. Adverte tamen voluptatem gustatus, si per se ct solitarie spectetur, non esse sufficientem materiam temperanliæ ; turn quia hæc non magni (esti­ mator, neque magnam difficultatem affert, ut patet in iis, qui una piobandi causa degustant, aut obsonia condiunt; turn quia non dicitur quis intemperans, Gnecis ά χολ αστός, quod in deliciis ciborum, et saporum oblectamentis excedat, si in aliis modum servet; sed delicatus ct: tum quia præcipua oblectatio cibi el potius non est in gustando, sed in fruendo; quæ fruitio Iit per contactum, maxime dum trajiciuntur per oesophagum. Unde helluo quidam, Philoxenus nomine, optabat sibi collum longius collo gruis, ut qui contactu cibi, quam gustatu magis delectaretur; ut Aristoteles L. 3. Ethic, c. 10. refert. Raque hæc voluptas non sufficit, nisi accedat ea, quæ est per sensum tangendi. Verum quia etiam ex saporibus persensum gustatus magna voluptas capitur, ct propter hanc multi intem­ peranter edunt et bibunt, utramque ad materiam temperanliæ dicimus pertinere; maxime cum gustatio fiat per contactum, ct Aristoteles dicat gustatum esse quemdam tactum. bl. TEMPERANTIA SECL'NUUM SE. 349 117. Ex his patel 1". quæ »H proxima hujus vhluliB malcria, cnisuarn kiiiani imprimit : cum onini circa delectabilia lacliis, id cel, esculenta, piculenla, d venerea versetur, ut in horum appetitione, delectatione ct IHU externo modum rationis servemus ; sequitur proximam temperanliæ nulüriani esse horum appetitionem ct delectationem : in’s enim animd jlkvlilms immediate modum rationis imponit, eos frœnando el coercendo, ne debitum modum excedant, ne vim menti inierant; sed tales sint, ut ani­ mum sui compotem, suieque spontis relinquant. Remolior, est ipse externus usus : huic quoque niodmn imponit, faciendo ut talis sil, qualis temperan­ tem virum decet. Remotissima autem, sunt ipsa objecta delectabilia. llaquo officium temperantia} est, moderate se habere in illis delectabili­ bus, non solum usu el actu externo, sed etiam affectibus internis ; nimirum interius appetendo quantum, quale, ubi, quando, ct quo modo oportet, ct dniijiler exterius usurpando; sicut principale officium fortitudinis, fortiter agere, non solum exterius in opere, sed etiam interius in affectibus. Idem docet I). Augustinis L. de morib. Eccles, c. 19. Munus ejus, temperanliæ, at in coercendis sedandisque cupiditatibus f quibus inhiamus in ea, quæ nos atcrliinl a legibus Dei, et a fructu bonitatis ejus, quod est beata vita. Fusius et distinctius officium hujus virtutis expressit 1) Prosper (al. Jul. Pomerius) L.3. de vita contemplat, c. 19. Temperantia, inquit, temperantem facit, abstinen­ tem, parcum, sobrium, moderatum, pudicum, tacitum, serium, verecundum; hac virtus si in animo habitat, libidines frœnat, affectus temperat, desideria wncta multiplicat, vitiosa castigat, omnia intra nos confusa ordinat, ordinata corroborât, cogitationes pravas removet, inserit sancias, ignem libidinosa voluptatis extinguit, animi leporem desiderio futura remunerationis accen­ dit, mentem placida tranquillitate componit, ct totam semper ab omni viliorum tempestate defendit, etc. ubi quasdam functiones tribuit temperanliæ, ut, cogitationes sanctas inserere, desideria sancta multiplicare, animi teporem accendere, mentem ab omni viliorum tempestate defendere, non quod ipsa hos actus eliciat, sed quia est optima dispositio, hominem ad cos præparans, cl expeditum reddens: facit cnim mentem maxime idoneam rerum divinarum meditationi; cx meditationeaulem ct cx consideratione omnes reliquo) vir­ tutes procedunt : nam omnia pene vilia ct peccata proveniunt ex defectu considerationis, quod bona ct mala pro meritis non expendantur; unde vide­ mus, omnes pene Sanctos per abstinentiam ad virtutum culmen pervenisse, camque esse cælerarum veluli fundamentum; undo Philo in libello de supplicuin virtutibus : Continentiam primum tanquam fundamentum in anima collocant, deinde caleras virtutes superstruunt; el Menander ipsam αρετής τααεΐον, penum virtutis vocat; quia omnis virtus ex illa facile veluli cx quo­ dam penu depromitur. Patel 2°. Temperantiam merito dici virtutem cardinalem seu principa­ lem; sicut enim fortitudo est virtus cardinalis, quia confirmai animum adversus ca, quæ inter omnia ardua contra rationem maxime absterrent; ita temperantia , quia coercet in iis, quæ inter omnia delectabilia maxime con Ira rationem alliciunt: sicut enim illa versatur iu principali arduo ct terribili, animum contra illud confirmando; ila hæc in principali delecta­ bili, appetitum coercendo. .1 1 :A ' 9 »· DE ΤΕΜΙ’ΕΙΙΛΜΙΑ. DUBITATIO 111. QU E SIT 11EGUI.A TEMPERANTLE STATUENDA. I). Thum, quæst. 1 il. art. 6. • / 118. Resp. Hanc a sanctis Patribus el Scriptura sacra statui in ipsa rerum ad hanc vitam et hujus vitæ officia perlinentium necessitate. Ita D. Au­ gustinus L. de moribus Ecclesiæ c. 21. Habet, inquit, vir temperans, in hujusmodi rebus mortalibus et fluentibus, viter regulam, utroque Testamento firmatam ; ut eorum nihil deligat, nihil per se appetendum putet; sed ad vitæ hujus atque officiorum necessitatem, quantum satis est usurpet, utentis mo­ destia, non amantis affectu; ubi nola illud, vitæ et officiorum necessitatem. Hieronvm. in e. 14. Ezech. explicans illud, Et dices ad exasperantem : Caro similiter circumciditur, ut nequaquam faciamus terrena opera, quæ pro ne­ cessitate corporis facere compellimur ; cibum capere, ct potum et somnum, et uti vestibus : quæ tunc circumcidimus, si non ad delicias et ad luxuriam, et ad inertiam* sed ad necessitatem naturæ, et corporis istius sustentaculum cuncta faciamus; (pii bibit vinum modicum propter stomachum et frequentes •J infirmitates, et odit ebrietatem, circumcidit carnem suam, etc. Idem tradunt alii. Hic tamen sub necessitate intelligunl etiam utilitatem ct convenientiam : non enim illud solum dicitur necessarium vitæ humante, ejusque officiis, sine quo vivere, aut ea officia obire non potes; sed etiam sine quo non potes commode ct convenienter tuo statui, speciata conditione loci, personarum quibuscum vivis, et negotiorum occurrentium. Eodem pertinent mullæ sêntentiæ Scripturarum, Ecclesiastici 29. Initium vitæ hominis aqua et panis, et vestimentum, et domus protegens turpitudinem : initium, id est, caput el summa eorum, quæ vitæ hominis sunt necessaria. Simili phrasi dictum esi Psal. 110. Initium sapientia· timor Domini. Et Psal. 118. Principium ver­ borum tuorum veritas. 1. ad Cor. 7. Hoc itaque dico, fratres : tempus breve est : reliquum est ut et qui habent uxores, tanquam non habentes sint..., et qui gaudent, tanquam nnn gaudentes..., et qui utuntur hoc mundo, tanquam non utantur : præterit enim figura hujus mundi; ct 1. ad Tim. G. Habentes ali­ menta, et quibus tegamur, his contenti simus ; ct similia. Ut autem clarius quænam sil temperantiæ regula intclligatur, 119. Notandum est, aliam esse ejus regulam ut versatur in esculentis et poculenlis; aliam ul in venereis: nam alius debet esse finis in horum usu, alius in illorum. Ut igitur circa cibum ct potum versatur, ejus regula sumenda est ex fine, ob quem illa usurpantur : hic autem est bona corporis valetudo, et mentis ad suas functiones idonea dispositio ; (piorum utrumque indicavit D. Augustinus illis verbis , ad vitæ et officiorum necessitatem ; ob hanc enim causam, el quatenus ad hunc finem expedit, secundum rectam rationem est edendum el bibendum; non amplius, nec alio modo, nisi forte in aliquo casu, ubi id necessarium foret ad finem majoris mdmenti, v. g. ad evadendam mortem, vel aliud grave malum; nec etiam minus, DE TEMPERANTIA bECUNDlM SE Iiisi obsimilem causam, vel nisi linis altior intendatur, v. g. satisfactio pro peccatis, etc. Halio est, quia cibus et potus, et omnis voluptfcs quæ est in illis, a natura, seu a Deo naturæ conditore ordinata est ad corporis assiduas, quas calor efficit, ruinas sarciendas ; illudque quantum ista mortalitas patitur, in sua integritate et vigore conservandum : corporis aulem bona constitutio est propter anima; functiones ; nam si corpus corruptibile aggravat animam, et terrena inhabitatio deprimit sensum mulla cogitantem; multo magis id faciet si mala affectio accesserit ; quare mensura in appetitione, de­ lectatione ct usu ciborum servanda, cx hoc fine sumenda est. Itaque qui plus comedit aut bibit, vel sæpius, vel alio modo, vel res alias quam congruit valetudini, aut mentis functionibus, non servat temperantiæ regulam. Idem dicendum de eo, qui solius voluptatis causa ; ut ex testimonio D. Augustini colligitur: appetere enim vel facere aliquid solius voluptatis causa, etiamsi ea licita sil, non est opus virtutis, aut ulla laude dignum ; quia hoc motivum non est per se honestum, sed inferioris ordinis ; quale etiam in brutis locum habeat. Qua vero parte versatur in re venerea, temperantiæ regula extra conju­ gium est, ab his penitus abstinere : in conjugio catomis uti, quatenus expe­ dit prolis causa, non voluptatis ; vide D. Augustinum L. de bono conjugali cy - i DUBITATIO 111. QU.E VITIA TEMPERANTLE IN GENERE ADVERSENTUR. D. Thom. quæst. 142. 120. Respondeo. Hæc duo ei adversarij intemperantiam ct stuporem : hoc I). Thomas vocat insensibilitatem; id enim sonat αναισθησία, quod latine usi­ tatius stupor dicitur; stupidi enim dicuntur, qui parum sentiunt. Illud oppo­ nitur temperantiæ per excessum, hoc per defectum. Stupor enim est, cum quis ita aversatur ct fugit delectationes tactus et gustus, ul nolit cis uti, quando, vel ubi, vel quantum secundum rectam rationem oportet : quod vitium rarum est; pauci enim in voluptatibus ideo peccant, quod parum eas expetant, ut Aristoteles ait L. 2. Elhic. c. 7. Erit peccatum mortife­ rum, si ex eo praetermittat quis id, ad quod sub peccato mortifero obli­ gatur ; quale est reddere debitum conjugi exigenti, sumere cibum ad vitam necessarium : veniale, si ad illud obligetur sub veniali. Vide Cajelanum verbo Insensibilitas. Denique peccatum erit, saltem veniale, quamvis non obli­ getur, si omnem delectationem gustatus fugere velit, tanquam per se malam ct peccatum ; nisi ignorantia excuset : quia hoc judicium est contra rectam rationem , et ex falso fundamento procedit; est enim delectatio illa perse bonum indifferens; non autem bonum vel malum morale. Secus, si ob ali­ quam justam causam, v. g. causa castigandi corporis, satisfaciendi pro pec­ catis, etc. sicut multi Sanctorum fecere. 121. Intemperantia (Aristoteli ακολασία) est excessus in concupiscendis vel fruendis delectationibus gustus vel tactus : ut cum appetuntur, vel usur- r l»t lE.Ul’EHAMlA. pantur, quando, vel ubi non οροί let, vel plusquam oportet, vel non co modo quo oportet, vel quas non oportet; calque peccatum mortiferum, aut veniale, pro conditione materia? in qua versatur. Notandum autem Γ. hoc vilium inter omnia vitia humana esse maxime probrosum et infame ; nt docet Aristoteles L. 3. Ethic. c. 12. Halio esi, Ium quia homo vincitur a delectationibus intimis, quas cum brûlis habet commu­ nes; el ita similis fit brutis, el in eorum ordinem redigitur, humanæjialliiw dignitate, et rationis luccveluti cx tincta*; 111 mancipium ventris et gula·, el renim vilissimarum servus : a quo enim quis vicius est, hujus et sen us e/ficilur, Apostolo teste; tum quia in illis voluptatibus fruendis, nihil, sicut in aliis vitiis, elucet ingenii, nihil industrial, nihil generositatis, nihil quod hominem deceat; sed brutus sine ratione impetus, et cæca sui ad pastum ct venerem abjectio. Divi, inter vitia humana, id est, quæ hominis naturæ ali­ quo modo sunt conformia, quia magis probrosa sunt quæ a natura humana prorsus abhorrent; ut delectari esca carnis humanæ, vel brutorum aut masculorum concubitu : quæ vilia Aristoteli L. 7. Ethic, c. i>. non sunt humana, sed ferina, vel morbosa; quia ex prava dispositione, ct corrupta phantasia fit ut videantur delectabilia, a quibus natura alias maxime abhor­ ret; et ideo sunt pejora quam simplex intemperantia : non lamen negat ca ad intemperantiam pertinere; sed potius vult in illis summam intempe­ rantiam esse, ut quæ modum humanum excedat. Notandum 2°. idem vilium ab Aristotele L. 3. Ethic, c. 12. ad puerilia vitia referri, quia concupiscentia est similis puero; idque ob quatuor causas, quas ibi attingit. Primo, qiiia sicut puer impetu fertur ad ca, quæ oblectant, absque rationis directione; ita concupiscentia. Secundo, puer si suo arbitrio permittatur, crescit in propria voluntate, magisque fit in dies rebellis, juxta illud Ecclesiastici 30. Equus indomitus evadit durus, et filius remissus evadit prœceps : concupiscentia, si suis molibus sinatur, augetur in dies, magisque iit rationi refractaria. Tertio, puer emendatur, si coerceatur : concupiscentia, si coerceatur et comprimatur, ad debitum honestatis modum perducitur. Quarto, puer delæt vivere ex praescripto pædagogi ; concupiscens animæ facultas, ex imperio rationis. DUBITATIO IV QU E SI.XT PARTES TEJIPERA.VTLE» I). Thom. queest. 143. 122. Divus Thomas parles triplices statuit hujus virtutis, sicut supra for­ titudinis; integrantes, subjectivas, et potcntiales. Integrantes duas, verecun­ diam et honestatem : nam integrum officium temperantia} duabus partibus constat; fuga turpitudinis intemperantia», el amore decoris tcmperanliæ : ad fugam turpitudinis juvat verecundia : ad amorem decoris, honestas. Ibi adverte, verecundiam non esse proprie virtutem, sed passionem; dici lamen late virtutem, quatenus laudabile est fugere turpia et probro digna, quod facit hæc passio; est enim timor probri ex consideratione rei vel facti turpio seu probrosi, itaque cum probrum fugiat, facit etiam ul vitemus ea i d DE ΤΚΜΡΒΚΛΜΤΙΛ SECUNDUM SE1 353 quæ probro sunt digna; qualia maxime sunt peccata, intemperantia: : et hac ratione juvat virtutem temperantia!, cStquc aliqualis ad eam dispositio. Honestum in moralibus dupliciter accipitur : I"· Generatiin, el sic convenit onini operi virtutis : nam ratio honesti moralis consistit in conformi late tum judicio rectæ rationis, tanquam regula operationis naturæ rationalis, clcuin ipsa natura rationali ut fundamento illius rcgulæ. Hæc autem conforniitas rationem virtutis constituit in operibus humanis, ac proinde repe­ ntur in omni actu virtutis; differt aulem a ratione delectabilis, quæ est in eodem opere, consideratione. Kalio enim delectabilis in eo sila est, quod aptum sit parere delectationem ; ratio honesti, in conformitate cum judicio redo. Verum hæc est causa el fundamentum illius in opere virtutis: quia delectatio sequitur cx eo, quod objectum sil conforme. Itaque honestum, cum sit conforme rationi, erit eliam delectabile rationali parti; sicut ca, tpre sensibus sunt consentanea, sunt delectabilia parti sensitiva: : omnis enim delectabilitas nascitur ex conformitate el consensione, vel cum ratione, vel cum sensu, vel cum natura, vel cum aliqua dispositione ingenita aut acquisita naturæ sentientis, aut intelligcntis. 2°. Capitur honestum stricte, pro eo in quo peculiariter elucet decor temperanliæ; hic autem decor elucet : Primo, in operibus tcmperantiæ: hæc enim habent peculiarem pulchritudinem, quatenus excludunt ca, qua: homi­ nem maxime dedecorant; ut sunt voluptates brutorum. Secundo, in ipso habilu virtutis, quatenus ad opera tcmperantiæ inclinat. Tertio, in quadam inclinatione speciali, quam quidam habent ad castitatem et alia tempe­ rantia: opera : videntur enim quidam natura casti el sobrii. Si primo modo spectetur, est conditio quædam operum tcmperantiæ. Si secundo modo, sic potest dici pars tcmperantiæ ; quia reipsa non videtur distingui ab habitu, sed esse ipsemet habitus tcmperantiæ inadæqualc conceptus; quatenus nimirum inclinat ad honestum sui generis : sicut enim sunt duo officia hujus virtutis, fugere turpia, ct sectari honesta; ita eliam possunt duæ ejus partes statui ut ad hæc sc extendit. Si tertio modo, sic etiam potest dici pars temperantiae, quia juvat ad sectandum tcmperantiæ decus; sicut verecundia juvat ad fugiendam ejus turpitudinem. Vide 1). Thomam q. 145. art. 4. ubi salis breviter el obscure hanc rem expedii. 123. Paries subjectivae, seu species tcmperantiæ, sunt abstinentia, sobrie­ tas, castitas, ct pudicitia : quod ex D. Thoma sic ostendi potest. Species cnini virtutum, distinctionem accipiunt ex ordine ad diversa objecta vel materias; materia autem tcmperantiæ sunt delectationes tactus, quarum duo suat genera : quædam enim pertinent ad alimentum, quod constat cibo cl potu; et in bis quoad cibum, est abstinentia, quoad polum, sobrietas. Aliæ delectationes perlinent ad vim gignendi; quarum alia est principalis ex ipsoaclu conjunctionis; el circa hanc versatur castilas; aliæ secundariae, ex osculis, tactibus, amplexibus : circa lias est pudicitia. Ex quibus patet, temperantiam, secundum 1). Tjiomam, non sic esse virtu­ tem specialem, quasi sit species specialissima; (cum alias species sub se complectatur) sed quia non est communis, sicut quando significat commu­ nem virtutis conditionem; nec ad materiam alterius generis se extendit. iv p. 2. 23 d /2 H K'T ΙΓ3' ‘9 Ï7. I » K h ϊ ί » \ fS I•i ’ j'j I Λ* « 11) : ■4 Affari ■ '■»»*: 3»4 DE TEMDEHANTIÀ. 124. Parles potentiates temperantiæ sunt virtutes quædam secundari», quæ modum illum, quem temperantia servat in frenanda cupiditate circa maximas et principales voluptates, retinent circa materias secundarias. Itaque omnis virtus refranans appetitum in aliquid inordinate tendentem, fit efficiens in aliqua materia moderationem, potest dici para temperanti», seu virtus ei adjuncta. Tribus autem modis potest fieri hæc moderatio : Primo, in motibus animi internis. Secundo, in molibus externis. Tertio, in rebus externis. Motus interni, quibus anima prosequitur aliquid, (prater concupiscentiam, quam moderatur temperantia) sunt 1res. Primus, est motus voluntatis concitate impetu passionis : cl hunc refrænat continentia: qua Iit ul licet para inferior patiatur magnos impetus concupiscentia}, superior tamen non vincatur. Secundus, est motus spei, tendentis inordinate in excel­ lentiam aliquam : hunc refrænat humilitas. Tertius, est motus ira tendens in vindictam : hunc coercet mansuetudo, cui affinis est clementia. Externa autem quæ moderatione indigent, sunt duo, motus externi, et cultus exter­ nus. Motus externos (sub quibus etiam verba intellige) temperat virtus !I£ quædam, quæ modestia morum dici potest. Cultum autem externum et omnem apparatum externum regit alia virtus , quam modestiam cultus vocare possumus. Itaque partes potenliales temperantiæ sunt continentia, humilitas, mansuetudo, clementia, et modestia duplex. Interdum tamen modestia accipitur generalius, ut contineat etiam humilitatem ct sludiositatem, ut palet ex D. Thoma q. 143. et 160. ari. 2. ubi quatuor ponit species modeStiæ. CAPUT IL DE SPECIEBUS TEMPERANTIÆ, ABSTINENTIA, SOBRIETATE, CASTITATE, PUDICITIA, : DUBITATIO I. QUID SIT ABSTINENTIA. D. Thom, quœst. 146. tir!Ii 12». Abstinentia in materia temperantiæ significat proprie alimentorum subtractionem, quæ major sit, quam ratio temperantiæ per se postulet; non enim qui temperate bis vescitur carnibus per diem, sumpto forte mane jen­ taculo, dicitur abstinere vel esse abstinens, sed temperans: unde proprie significat majorem quemdam ct insigniorem virtutis temperantiæ, circa cibos versantis, actum, et hanc ipsam virtutem, qua parte ad talem actum sc extendit : hoc modo passim accipitur a Patribus, qui de abstinentia loquun­ tur, et 2. Pel. 1. Ministrate... inscientia abstinentiam. Tamen D. Thomas hoc loco accipit hoc nomen ut significet integram virtutem temperantiæ enta ·- 3 .. DE SPBCIBilUS TEMI’EHANTLE. . k... « . —* - _ - _ — t 355 cilios; quæ alioquin nomine specifico caret, ct sold nomine communi tem­ peranti® appellari. Abstinentia igitur hoc modo accepta, est virtus cupiditates et delecta­ tiones esculentorum inordinatas refrœnans, cl in ipso usu debitam modera­ tionem constituens. Inordinata autem illæ esse possunt, vel quia trahunt ad id quod est illicitum, v. g. ad vescendum cibo vetito, vel loco, aut tem­ pore incongrno; vel ad nimiam quantitatem; vel ad modum indecorum ; vel quia nimis sunt vehementes et importunai, non sinentes hominem aliud quam de cibo cl ventre cogitare. Hæc igitur omnia resecat et tollit virtus abstinentiae; facit autem hoc co modo, quo ratio ct appetitus superior ra­ tioni conformis, appetitum inferiorem regere ct coercere solet. Debita moderatio in ipso usu requisita est, quæ valetudini et officiis mentis congruit; undcD. Augustinus L. 10. Confess, c; 31. n. 41. Hoc me docuisli, ut quemadmodum medicamenta, sic alimenta sumpturus accedam ; vel certe qüæ congruit castigationi corporis et carni subjugandæ spiritui, absque noldbili valetudinis læsionc : etsi enim delectationes ciborum non sint appclcndæ aut usurpandae, nisi quatenus valetudini corporis et idoncæ dispositioni mentis ad suas functiones obeundas congruit, (nisi forte in casu aliquo par­ ticulari, ob causam cxtrinsecam ratio aliud poscat) ; tamen htec mensura non semper est servanda in illis subtrahendis: possunt enim occurrere circum­ stantial et justæ causæ, ob quas expediat abstinere etiam plus quam valetu­ dini congruit, v. g. ut caro castigetur et spiritui subjiciatur, ut pro peccatis satisfiat, etc. etiamsi vires corporis minuantur ; modo tamen non graviter brevi tempore valetudo frangatur , ita ut mens reddatur ad suas functiones ineptior : ea enim bona est corporis valetudo, quæ optime menti servit; nam corpus est propter animæ functiones. Notandum tamen est, quando abstinentia est major, quam ratio tempe­ rant iæ per se postulat, non semper illam fieri cx affectu virtutis, quæ sit species temperantiæ ; ac proinde nec esse semper actum talis speciei forma­ liter : si enim fiat tantum affectu placendi Deo, erit formaliter opus charilatis; si ut satisfacias pro peccatis, erit opus pœnitentiæ;si ut carnem sub­ jicias spiritui, erit opus castitatis; hujus enim est frangere libidinem, ac motus carnis inde sequentes, et facere illam rationi parere: si autem quia congruit tibi ad hoc ut mens sit magis idonea ad suas functiones, sic erit proprie actus hujus virtutis. Ex ciijuscumque tamen virtutis affectu proce­ dat, semper dicetur actus temperantiæ et abstinentiæ; quia est actus vir­ tutis in materia abstinentiæ. Porro qui abstinentiæ sunt dediti, his duo vilia potissimum vitanda sunt, impatientia ct superbia; ut eleganter docet D. Gregorius, 3. parte Pastora­ lis, admonit. 20. Impatientia quidem, quia abstinentia exsiccat corpus, hu­ mores accendit, et biliosos efficit. Superbia vero, quia magni aestimantur ab hominibus : est enim res vulgo ardua, foris apparens, et speciem eximiae sanctitatis præ se ferens; vide plura hac de re loco notato, et apud D. Augu­ stinum L. 10. Confess, cap. 30. F < tà S| η ι»ε ιέμιέπαμιλ. DUBITATIO 11. ytin SOBRIETAS, ET QUOD EJUS OFFICIUM. D. Thom. quasi. 149. 126. Hoc nomen tripliciter accipitur : 1°. Generatim pro virtute tempe­ rantia·: Sap. 8. Sobrietatem el prudentiam ducet, ubi græce est σωφροσύνην, id est, temperantiam. Simili modo accipitur ad Titum 2. Sobrie, et juste, et pie vivamus; græce σωφρόνως. 2“. Magis stricte, pro temperantia cibi et polus; ita vulgo dicuntur sobrii, non solum qui parce bibunt, sed etiam qui parum comedunt. 3®. Strictissime et proprie pro moderatione potus valentis inebriare; proprie enim sobrii dicuntur (græce νηφάλιοι), qui in potu inebriante ita sibi temperant, ut judicii serenitatem conservent; sicut c contrario ebrii, qui debitam mensuram excedunt; ita ul judicium notabi­ liter offuscetur : sic accipitur crebro in Scripturis; Ecclesiastici 31., ad Til. 2., 1. Pet. 3. et alibi. Hoc modo accepta sobrietas est virtus, quæ affectum et usum polionis inebriare valentis debite moderatur. Affectum, quia cum sit species tempe­ rantiae, versatur immediate circa passiones. Usum, quia in usu externo materiæ perficitur opus virtutis moralis : nimirum quando formam suam, hoc est rationis regulam, non soliun affectui, interno, sed etiam operi externo imprimit, ul supra sæpius ostensum est. Imo ideo formantur allectus interni ad virtutis nonnam, ul illorum moderatio in opera externa redundet. Potus inebriare valentis. Hæc enim est propria materia, etsi remota, hujus virtutis; si non possit inebriare, non pertinebit ad hanc virtutem: neque excessus erit contra sobrietatem; sed contra virtutem abstinentiæ, ut recte D. Thomas art. 2. ad 1. ut si quis excedat in potu aquæ ob voluptatem, quam percipit vel ex refrigerio, vel ex ejus dulcedine, si sit sacchara ta. Debile moderatur. Ut hæc moderatio debito modo liat, debet congruere serenitati mentis et judicii, ita ut eam nullo modo lædat, aut notabiliter obtenebret; hoc enim proprie est officium hujus virtutis, ea mensura uti potu inebriante, quando eo utendum est, quæ mentis functiones non im­ pediat, vel offendat. 127. Dices : Ergo hæc virtus non distinguitur a virtute abstinentiae, quia etiam hujus officium est, uti moderate cibo el potu, ut congruit valetudini et functionibus mentis. R. Si nomen abstinentiæ sumatur ut vulgo solet, et sicut a sanctis Patri­ bus passim usurpatur, sobrietas est pars abstinentiæ : nemo enim dicitur habere virtutem abstinentiæ, qui est intemperans vini, vel alterius polus inebriantis, quantumvis alioquin sit moderatus in usu cibi et polus imbe­ cillioris. Si vero hoc nomen strictissime sumatur, ut accipit D. Thomas, sic potest inveniri aliqua distinctio; nam congrua moderatio in usu vini, (sub vini nomine intelligc omnem potum vinosum el inebriantem) habet peculiarem difficultatem, quæ non est in moderatione cibi et polus alterius; lum quia DE SPECIF.BUS TEMPERANTE?.. 3.57 homines passim sunt magis proclives ad excessum in vino, quam in cibo; tum quia excessus in illo esi mullo facilior ; lum denique quia est gravior, el majorem noxiam inferi; ut Proverb. 23. dicitur : Ingreditur blande, sed in novissimo mordebit ut coluber. Hinc Iit ut in ejus usu requiratur peculiaris virtus, quæ hæc prœstet; quam proprie vocamus sobrietatem,a servanda bria; quæ vox mensuram vini significat, juxta Donatum, eo quod maxime in usu vini,moderatio seu mensura sit adhibenda. Quæ vero moderationem adhibet in usu cibi el polus alterius, v. g. aquæ, vel lactis, in qua non est tanta dif­ ficultas, nec tantum periculi, communi nomine dicitur abstinentia. 128. Petes, In quibus maxime hæc virtus requiratur? R. Esse quidem aliquo modo necessariam omnibus, peculiari tamen ratione episcopis, principibus, et senibus ; præterea feminis, et adolescen­ tibus, ut recte I). Thomas art. 4. 1*. Pars patet, tum quia omnes debent resistere tentationibus carnis, quas absque hac virtute moraliter impossibile est vivere : Luxuriosa enim res vinum, ut ait Sapiens, Proverb. 20. nimirum si immoderate sumatur; et Apostolus ad Ephcs. 5. Nolite inebriari vino, in quo est luxuria : tum quia omnes debent esse vigilantes, et excubare animo adversus insidias diaboli, quod absque hac virtute fieri nequit; unde apostolus Petrus epist. 1. c. 5. Sobrii estote, græce νηψατε, et vigilate, quia adversarius vester diabolus, tan­ quam leo rugiens circuit queerens quem devoret, cui resistite, fortes in fide; ct •1. ad Thessal. 5. Nos autem, qui diei sumus, sobrii simus ; græce νηοω<χεν· tum denique quia neque ebriosi... regnum Dei possidebunt, 1. ad Cor. 6. 2a. Pars probatur : Episcopi enim, principes, el senes præ cæterisad fun­ ctiones sibi proprias requirunt mentis serenitatem, quam præstat sobrietas. Episcopi quidem, sub quibus intelligendi cæteri Ecclesiæ ministri, ut notati). Thomas, quia ipsorum est vacare orationi, lectioni sacrae, erudiendo populo, et sacramentorum administration!; quæ omnia mentem puram, serenam, el pervigilem requirunt. Unde Apostolus inter caetera, quæ in episcopis requirit, ponit sobrietatem. Principes, quia debent populum sibi subditum juste gubernare : ad quod summa vigilantia opus est, tum ul idoneos ministros constituant ; tum ut jam constitutis invigilent, ut hi officium praestent, ne privatis potius com­ modis, quam bono publico studeant; tum denique ut peculari 1er curent ne causae pauperum negligantur, vel pervertantur. Unde Proverb. 31. 4. Noli regibus, o Lemuel', noli regibus dare vinum ; quia nullum secretum est, ubi regnat ebrietas; et ne forte bibant ct obliviscantur judiciorum, ct mutent cau­ sam /iliorum pauperis. Vide de hoc plura apud Alexandrum ab Alexandro Denique senes, quia in his ratio vigere debet ad aliorum eruditionem; nihil enim turpius ebrioso et fatuo sene : unde Apostolus ad Til. 2. jubet moneri senes ut sobrii sint. 3*. Pars patet; adolescentibus enim est necessaria sobrietas, ob fervo­ rem illius retatis : unde ante annum trigesimum vinum bibere, etiam viris, apud Romanos criminosum erat, ut Alexander ab Alexandro loco citato refert. ■ 5 358 DE TEMPERANTIA. Feminis vero ob judicii debilitatem, quod facile usu vini perturbatur ; co vero perturbato, facile aliquid indecori committunt : unde olim apud Roma­ nos mulieribus vinum bibere non licebat, teste Plinio L. IL c. 13. el Vide? pio ,Max. L. 2· c. 1. DE SPECIEM» TF.MPERANTIÆ. 359 tum ad functiones mentis, facitque similiorem spiritibus angelicis; et hac ratione est objectum virtutis castitatis. Unde castilas perfecta videtur spe­ cie distingui a castitate conjugali (quod etiam insinuat D. Thomas q. 152. art. 3.); quia alia ratio honesti ct laudabilis reporitur in absoluta absti­ nentia, alia in moderato usu. DUBITATIO III. QUID CASTITAS, ET IN QUIBUS REBUS VERSETUR. D. Thom. qimst. ISI. 129.Castitas proprie significat puritatem quamdam, a voluptatibus et acti­ bus carnalibus, in quibus est peculiaris quædam turpitudo et impuritas, alie­ nam. Generatim vero, vel potius per metaphoram, puritatem animi ab oinni amore et delectatione inordinata creaturarum, atque adeo ab omni labe peccati, quæ in amore creaturarum male ordinato consistit ; quo modo dixit Apostolus 2. ad Corinth. 11. Despondi enim vos uni viro, virginem castam exhibere Christo. Sic D. Augustinus L. de mendacio, c. 20. n. 41. Cast itas enim est amor ordinatus, non subdens majora minoribus; el hanc dicit pudiciliæ cor­ poris anteferendam. Verum nos hic de castitate proprie loquimur, quæ circa voluptates carnis versatur. Igitur sicut abstinentia moderatur affectum el usum in esculentis, sobrietas in poculentis; ita castitas in venereis, ne plus, alio tempore, loco, modo illis delectemur, vel utamur, quam reclæ rationis praescripto secundum praesentem statum congruit. Est autem castitas alia perfecta, alia imperfecta. Perfecta est quæ ab omnibus voluptatibus carnis, tam licitis quam illicitis, perpetuo abstinere proponit : unde etiam affectum nuptiarum excludit. Imperfecta est, quæ vel solum ad tempus id proponit, vel solum ab illicitis abstinere, el licitis moderate uti, ut in matrimonio. Hæc autem moderatio consistit in debito loco, tempore, modo, et fine; qui enim cum hisce circumstantiis matrimonio utitur, ab aliis abstinet, castitate conjugali præditus est. v ■ *· ··? ! TV” * Γ μ it 130. Dices : Etsi abstinere a voluptatibus illicitis, et in licitis adhibere debitam moderationem,sit per se honestum, ac proinde virtutis objectum; tamen non videtur per se honestum abstinere licitis et moderatis ; tum quia nemo in statu innocentiæ ab illis abstinuisset, cum pertineant ad speciei humanæ propagationem; tum quia usus illarum est actus virtutis, ac proinde abstinentia illarum non potest esse virtutis opus ; quia virtus virtuti non est contraria. R. Si per se honestum dicatur id, quod in omni statu, et cum quibusvis circumstantiis honestum est; sic abstinere ab illis voluptatibus non est per se honestum; quia initio mundi, genere humano nondum satis propagato, honestum non fuisset : sicut neque jejunia, aliæquc afllicliones honestæ fuissent in statu innocentiæ. Si vero per se honestum dicatur, quod in prae­ senti statu cum circumstantiis nunc passim occurrentibus, absque relatione ad linem extrinsecum, honestum est; sic abstinere a licitis voluptatibus matrimonii csl per se honestum, quia non solum quatenus iit propter Deum est honestum, sed etiam ex propria ratione, quatenus id per se hominem liberat multis rerum seculariumcuris, et reddit magis idoneum ct expedi- 131. Ex dictis facile intelligas quæ sit castitatis materia, et quod officium. Proxima enim materia sunt interni concupiscenti® motus ; hos enim vel comprimit, vel secundum rationis normam componit, Remolior, sunt actus externi, qui vel sunt praevii conjunctioni, ut aspectus, oscula, tactus, vel sunt ipsa conjunctio. Et quidem ut hæc virtus circa ipsam conjunctionem versatur, affectum ab ea avocando, vel debito modo ea utendo, vocatur castitas : ut vero circa actus praevios simili modo sc habet, pudi­ citia, ut D. Thomas annotavit ; est tamen una eademque virtus circa praevia, ct circa principale. Vel certe dicitur castitas, quatenus inordinatum affedum et usum venereorum resecat ; pudicitia, quatenus pudori, qui in usu illorum esse solet, est conformis. De laude castitatis vide D. Augustinum in serm. passim. DUBITATIO IV. QUID SIT VIRGINITAS. D. Thom. qwest. 152. 132. Virginitas a virore dicta putatur, quia denotat immunitatem a concupiscenti® adustione : quæ adustio Gt cum homo illius motibus con­ sentit. Dupliciter hoc nomen accipitur: 1°. Pro carnis integritate,libidinosæ con­ tagionis expert® : et sic non est virtus, sed quid naturale, cum quo nasci­ mur; quod etiam inviti perdere possumus. 2°. Pro voluntate et proposito illius integritatis et puritatis servandæ, vel perpetuo, vel saltem usque ad tempus conjugii : et hoc modo virtus est ; et quidem si usque ad tempus conjugii duntaxat, non est proprie virginitatis virtus (nam simul consistit cum proposito virginitatis et integritatis violandæ), sed status quidam castitatis, ut inquit Cajctan. art.. 1. §. Ad evidentiam, ubi ad virginitatem, ut deno­ tat statum castitatis, duo requirit : ex parte quidem corporis, non esse voluntarie pollutum : ex parte animi, propositum ita se servandi, nisi matri­ monio jungatur. At virtus virginitatis prorsus tale propositum excludit : quia neque in re, neque in affectu cum violatione stare potest. Hanc D. Augustinus L. de sancta Virginitate c. 13. n. 12. sic definit: Virginitas est in carne corruptibili in corruptionis perpeluce meditatio. Itaque hæc virtus in subjecto supponit et connotai integritatem carnis, el immunitatem a contagio libidinis, et formalitcr in eo sila est, quod hanc perpetuo tueri intendat, omnia illi contraria vitando. Meditationem vocat, quia csl propositum mul­ lam curam el meditationem postulans, ut illum thesaurum conservet. 133. Dices : Illa integritas et puritas est quid naturale ; ergo ejus conser­ vatio non est virtus, sed quiddam per se indifferens. Confirmatur, quia 3G0 DF. TEMPERANTIA. habere illam non est objectum per se honestum; ergo circa Illam per se non versatur aliqua virtus; omnis enim virtus est amor et affectus boni perse honesti. R. Illam integritatem carnis dupliciter spectari posse : 1°. VI osta natura, vel ut ejus conservatio non est in nostra potestate : et hoc modo non est objectum hujus virtutis, quia non est laude aut vituperio digna ; cl hac ratione recte dixit D. Thomas art. I. integritatem carnis per accidens se habere ad virtutem virginitatis; nam sine hujus virtutis amissione potest amitti. 2°. I t subest nostræ potestati : et sic est objectum virtutis; quia lauda­ bile est, cum in potestate tua fuerit libidinis contagione inquinari, non esse tamen inquinatum : sicut laudabile est, cum potueris transgredi, non esse transgressum, el servasse innocentiam : nam illud ipsum per se est dignitas quædam et ornamentum naturæ rationalis, per quod et longius recedit a conditione brutorum, ct propius accedit ad similitudinem angelorum, ut dictum est de castitate. Dices .· Innocentia, quæ consistit in nunquam peccasse mortifere, est res laudabilis, et magnum ornamentum naluræ; non tamen requirit aliquam peculiarem virtutem, sed sufficiunt illæ virtutes, quæ impediunt peccata, quibus amittitur innocentia; ergo similiter integritas illa non requirit ali­ quam virtutem, præter eam, quæ impedit actus carnales, quibus illa amit­ titur, quæ est castitas. R. Hoc argumento recte probari, virtutem virginitatis non distingui a ca­ stitate, nisi connotato, sed esse ipsam virtutem castitatis in subjecto incor­ rupto; utriusque enim officium est vitare omnem libidinis contagionem, el subjectum servare immune in posterum a tali labe. Sed virginitas ulterius connotât hoc subjectum nunquam antea fuisse libidine contaminatum : quod non includit ratio castitatis. Itaque virginitas, ut est virtus, nihil est aliud quam castitas perfecta, integritati et puritati carnis conjuncta. Perfectam voco, quæ consistit in proposito abstinendi perpetuo ab omni voluptate car­ nali tam licita quam illicita. Imperfecta enim est, quæ solum ab illicita, vel ad tempus abstinere proponit. Nec obstat, quod D. Thomas art. 3. in (j. dicat virginitatem se habere ad castitatem sicut magnificentia ad liberalitalem ; quia loquitur de castitate imperfecta, quatenus dicit propositum abstinendi a voluptatibus illicitis,seu ab inordinatione venereœ voluptatis, ut ipse inquit : respectu enim hujus virginitas habet quamdam excellentiam; sicut magnificentia ad liberalilatem : quia sicut liberalitas versatur circa sumptus et opera mediocria , ma­ gnificentia circa magna; ita castitas illa solurn mediocre aliquid præstal, dum illicitas duntaxat voluptates abdicat; virginitas vero magnum quid­ dam et arduum, etiam concessas perpetuo repudians. Proportio tamen non tenet in omnibus; quia virginitas non respicit suum objectum sub ratione magni et ardui, sicut magnificentia : neque hoc D. Thomas intendit, ut recte Cajetanus art. 3. contra Marlinum. ν,'.Λ, . ■ > r.< * i i I < tk 1 lb 134. Notandum est, etiamsi objectum virginitatis, nempe conservatio integritatis ct puritatis carnis, perse honestum sit; tamen quia est valde dillicile, et nuda ratio honestatis, quæ illi per se inest, non satis virium habet DE SPF.C.IEDUS TEMPERANTIÆ. 301 ad animos hominum absque majoris boni spe alliciendos, raros vel forte nullos in inundo esse, qui solo intuitu honestatis illius, rem tam difficilem amplectantur. Itaque plura motiva, el consequenter plures virtutum rationes concurrunt ad animum promovendum, v. g. quia Ileo gratum; quia ipsi, voto dicatum ; quia praebet facultatem melius Deo serviendi; quia liberat a mullis inutilibus et superfluis cui is. Unde ad diversas virtutes iste inte­ gritatis allectus pertinere potest. El hac ratione D. Thomas indicat virgini­ tatem, ut est virtus, importare, propositum integritatis perpetuæ voto firmatum (sub hac enim consideratione passim colitur); quo modo formaliter ad religionem, ct ratione solum materiæ ad temperantiam pertinet. Non tamen negat D. Thomas, quin virginitas etiam sit virtus absque volo, ratione propriae honestatis, ct pulchritudinis sui objecti. 8' DUBITATIO V. ÜTIttJM VIRGINITAS SIT PR.ESTANTIOR MATRIMONIO. D. Thom. quœst. 152. ari. 4. 135. Comparatio fit non inter Sacramenlum matrimonii (quod consistit in ipso contractu) et virginitatem, sed inter statum matrimonii ct statum virginitatis, ut diversas vivendi formas continent. In statu virginitatis generalim coelibatum inlcllige. Jovinianus etsi fateretur, propter hujus vitæ necessitatem, ne conjugales patiamur molestias, virginitatem esse præfcrendam; unde nec ipse uxo­ rem habere volebat, ut refert Ü. Augustinus hæresi 82.. tamen apud Deum hos status pares fecit, affirmans non majoris esse meriti cultum virginita­ tis, quam matrimonii. Dicit, inquit Hieronymus L. 1. contra Jovinianum, virgines, viduas, et maritatas, quœ semel in Christo lotce sunt, si non discre­ pent coieris operibus, ejusdem, esse meriti. Eadem docent haeretici nostri temporis, quibus addunt etiam deteriora : 1°. Virginitatem non solum non esse majoris meriti apud Deum ; sed esse impiam superstitionem, si cum opinione cultus, id est, voluti obsequium Deo gratum servetur. Quia, inquiunt, omnis cultus a Deo non praeceptus est superstitio. 2°. Si servetur ob hujus vitæ commoditatem, vel ob Evangelii praedicationem commodius obeundam, non esse quidem per se malam; stultum tamen esse se ad illam obstringere, aut illam velle servare, nisi quis habeat singulare quoddam donum continentiæ, quod paucissimis datur, et sciat se illud habere. Ita Lulhcrus in libello, quem inscripsit Epithalamium ; et Calvinus L. 4. Insti­ tutionum capite 13. §. 17. 18. et 19. 13G. Sed fide tenendum est, statum virginitatis conjugio esse præferen(him, non solum ratione commoditatis hujus vitæ, sed etiam propter fru­ dum spiritalem et majus meritum apud Deum, atque adeo propter vitam æternam. Probat id fuse D. Hieronymus L. 1. contra Jovinianum, et D. Au­ gustinus L. de bono conjugali, et L. de sancta Virginitate. Nos prtecipua duntaxat argumenta adducemus. Prob. J. Ex Scripturis. .Matlh. 19. cum discipuli dixissent : Si ita est causa r* tl· DE TEMPERANTIA. .J .> & I» Ί » hominis cum uxore, non expedit nubere; Dominus dixit illis : Non omnes cupiunt verbum istud, sed quibus datum est : sunt enim eunuchi, qui dt matris utero sic nati sunt; et sunt eunuchi, qui facti sunt ab hominibus; et sunt eunuchi, qui se ipsos castraverunt propter regnum calorum. Qui potest capere, capiat. Ex hoc loco tria perspicue colliguntur : 1°. Virginitatem esse conjugio præferendam ; approbat enim Dominus quod dixerant discipuli, Non expedit nubere. Si non expedit nubere, ergo expedit non nubere, ut Hiero­ nymus inquit ; melior ergo virginitas nuptiis. 2°. Virginitatem esse praeferendam propter regnum coelorum, id est, vitam æternam, et non tantum propter vitæ hujus commoditatem. Haere­ tici per regnum calorum intelligunt praedicationem Evangelii. Sed contra. Quia sic castratio illa, quam Christus commendat, non pertineret ad feminas (his enim non competii Evangelii praedicatio); sed ad solos viros, eosque paucissimos, nimirum verbi divini praedicatores ; quod repugnat ipsi Calvino, qui supra num. 18. et 19. professionem cœlibalus etiam femi­ nis, sed senioribus permittit. Deinde est contra communem sententiam Patrum, qui hic præmium vitæ æternæ intelligunt. Hieronymus L. 1. con­ tra Jovinianum , n. 12. exponens hæc verba, Proponit, inquit, άγονοΟετης præmium, invitat ad cursum, tenet in manu virginitatis bracium, ostendit purissimum fontem, et clamitat : Qui sitit, veniat el bibat. D. Augustinus L. de sancta Virginie cap. 23. Quid veracius, quid lucidius dici potuit ? Christus dicit, Veritas dicit, eos qui pio proposito ab uxore ducenda se continuerint, castrare seipsos propter regnum calorum : et contra humana vanitas impia temeritate contendit (nolent hoc haeretici), eos, qui hoc faciunt, praesentem tantummodo necessitatem molestiarum conjugalium devitare, in regno autem coelorum amplius quidpiam cæteris non habere. Chrysostomus homil. 63. (al. 62. n. 3.) in Matth. Ilis omnibus ad optandam eligendamque virginitatem inducit. Possibile namque id esse hominibus, hoc fere modo confirmat. Cogita tecum, si aut a natura eunuchus esses, aut injuria hominum sic effectus : quid faceres, cum et hujusmodi voluptate careres, et nullam carendo mercedem con­ sequereris? Gratias igitur Deo agas, quia magna præmia, rulilantesquc coro­ nas habebis, si ita vives, quemadmodum sine aliquo prœmio illi, etc. D. Basi­ lics L. de vera Virginitate, n. 57.de istis spadonibus loquens : Ipsi semel propter regna calorum ad virginitatis prœclarum certamen exercent : conju­ giumque et simul omne seculam , ejus servandæ causa, contemnunt, regnum cæleste cum sudore et gloriosis laboribus capessunt. Omitto cæteros; omnes enim idem docent. 3°. Colligitur virginitatem præponi omnibus, illamque servare, per gra­ tiam Dei esse in nostra potestate : omnes enim ad illam invitat, cum ait : Qui potest capere, capiat; sicut omnes invitat ad tidem et doclrinæsuæ considerationem, cum ait : Qui habet aures audiendi, audiat. Ita docent Patres omnes, Hieronymus ct Chrysostomus in verbis allatis, et idem Ciirysost. homilia illa 63. (al. 62. n. 3. 4.) explicans illa verba : Qui potest capere, capiat. Ita, inquit, magis animat atque incendit, vel quia magnitudi­ nem virtutis ostendit; vel quia inaestimabili misericordia sua noluit rem in necessitatem legis concludere. Et ad hæc, possibile id esse monstrat, ul eli­ gendi cupiditas crescere possit. Deinde objicit : S» electionis opus id est, inquies, quo modo dixi : Non omnes capiunt, sed quibus datum est? Respon- DE SPECIEBUS TEMPRRANTIÆ. 363 del : Ut singulare id esse ceriamen perdiscas, non ul sorte datum nécessitaItn suspiceris; his cnim datum est, qui sponte id eligunt; quod idco dixit, ut ostenderet superiore auxilio nobis opus esse ; quod quidem omnibus paratum at, si volumus in hac lucta superiores evadere; solitus quippe est, quando res ardua proponitur, uti hoc modo dicendi. Similia habet Cyprianus L. de habitu Virginum : Basilics L. de vera Virginitate, et alii, qui docent gene-r raliui omnes ad continentiam invitari. Dices:Si omnes id possunt capere, quo modo dicit Dominus : Qui potest capere, capiat? R. Capere hoc loco est practice intelligerc, id est, judicare hoc sibi expediens esse ad salutem, ita ut allectus quoque in id trahatur. Itaque non omnes possunt capere, nimirum potentia propinqua et sufficiente : quia non omnes salis sunt instructi ut tantum bonum inlelligant, ncc divi­ nitus excitati ul illud ament ; omnes tamen possunt capere potentia remota, quæ in actum reduci valeat, si velint; omnes enim (de Christianis loquor) eum audiunt virginitatis fructus praedicari, possunt petere a Deo ut illumi­ nentur, et illam valeant amplecti. Simili modo, omnes qui audiunt fidei praedicationem, possunt credere, quamvis fides non minus sit donum Dei, quam continentia ; cur autem tali modo loquendi utatur, supra explicatum ex Curysostomo. Eadem veritas probari potest ex 1. ad Corinth. 7. ubi multa in hanc sententiam habentur. Apostolus cnim quaestionibus Corinthiorum respon­ dens, dicit : 1°. Bonum est homini mulierem non tangere; unde refert Hieronymus; ergo malum est tangere, id est, minus bonum. Ncc obstat quod subdit Apostolus : Propter fornicationem autem unusquisque suam uxorem habeat, et unaquœque suum virum habeat. Non cnim vult dicere ut quisque propter fornicationem ducat uxorem; alioquin ul recte Hieronymus ait : Hac excusatione libidini frœna laxasset, ut quotiescumque uxor moritur, toties ducenda sit alia, ne fornicemur : sed suam, inquit, habeat, id est, sua utatur, quam habebat antequam crederet, quod sequentibus verbis fusius explicat : uxori vir debitum reddat, etc. 2°. ΓοΙο omnes vos esse sicut meipsum, id est, opto vos omnes esse cœlibes; præfert ergo cœlibatum con­ jugio. 3°. Dico autem non nuptis et· viduis ; bonum est illis, si sic permaneant, sicut ct ego. Hic rursus cœlibatum præfert. 4°. De virginibus præceptum Domini non habeo (nimirum ut maneant in virginitate) ; consilium autem do tanquam misericordiam consecuius a Domino, ut sim fidelis. Nec obstat quod subdit : Existimo enim hoc bonum esse propter instantem necessitatem ; quasi virginitatem præferat propter necessitates hujus vitæ : nam per instantem necessitatem inlelligit necessitatem moriendi quotidie impendentem, et vitæ hujus brevitatem, ut ipsemet paulo post explicat, cum ait : Hoc itaque dico, fratres, tempus breve est; reliquum est, ut qui habent uxores, tanquam non habentes sint, etc. ut ergo tempus redimamus, ut breve illud incertum­ que spatium vitæ, quod nobis superest, saluberrime expendamus, nobis utilissima est virginitas. 6°. Solutus es ab uxore, noli queerere uxorem, etc. 6°. Qui matrimonio jungit virginem suam, bene facit; et qui non jungit, melius facit. Beatior erit, si sic permanserit (nimirum libera a viro) secundum meum consilium : puto autem quod ct ego Spiritum Dei habeam. Denique probat id ipsum Apostolus hac ratione; Mulier innupta et virgo 3C4 DE TEMPERANTIA. cogitai qua Domini sunt, ut sit sancta corpore et spiritui qwv autem nuptu est, cogitat quæ sunt mundi, quo modo placeat viro, etc. ubi rationem affert cur virginitas matrimonio sit præstantior : nimirum quia illa liberat homi­ nem vinculis seculi et præbel facultatem perfecte serviendi et vacandi Deo, hoc vero secali vinculis astringit, et istam facultatem eripit. Idem probatur Apocalypsis 14. Nemo poterat dicere canticum, nisi illa centum quadraginta quatuor millia, qui empti sunt de terra. Ili sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati : Virgines enim sunt. Hi sequuntur Agnum quocumque ierit. Ubi insinuatur eximium quoddam præmium præparatum virginibus, quod aliis non dabitur; quem locum eleganter tractat Augustinus L. de sancta Virginitate, cap. 27. 28. et 29. et Hieronymus supra. Prob II. Ex Patribus, quorum testimonia sunt infinita, nec bærelici diffi­ tentur. Vide Augustinum, et Hieronymum locis citatis, Cyprianum de habitu virginum, Ambrosium L. L de Virginibus, Basii., de vera Virginitate. Prob. III. Ratione. 1°. Conjugium per se non est bonum virtutis, sed naturæ, et indifferens, per se nulla laude dignum. Unde Hieronymus : Non peccat, inquit, st ducit uxorem ; non tamen bene facit, si duxerit : intellige non bene facere per se loquendo, nempe si nihil aliud quam ipsum matri­ monium, ejusque commoda, voluptates et sobolem spectaverit, ut passim homines solent : nam ncc amor sobolis et posteritatis per se est virtutis, sed naturæ tantum allectus : unde omnibus communis; et nemo inde praecise laudem meretur. Idem colligitur ex !.. 3. hypognost. ubi inter cætera quæ de bono naturæ oriuntur, et adiaphora censentur, numeratur velle ducere uxorem. Virginitas vero est bonum honestum, eximiæ virtutis objectum, adeo ut apud omnes gentes semper in admiratione fuerit habitum, quasi humanam conditionem superans, et soli numini dicandum, ut constat de Vestalibus Romanorum, de Bonziis Japonensium et Sincnsium, de Monachis Tureorum. 2°. Matrimonium quoad usum el inclinationem convenit homini secun­ dum portionem inferiorem, qua similis est brutis: virginitas autem conve­ nit homini magis secundum portionem superiorem, qua similis est angelis. Etsi enim integritas incorruption is sit in carne ; inclinatio tamen ad illam ctalfectus non inest carni, sed spiritui; neque est naturalis, sed supcrnatu­ ralis, ct coelestis, ut pulchre explicat Ambrosius L. 1. de Virginibus. Unde similes facit angelis, juxta illud Domini, Matth. 22. In resurrectione neque nu­ bent, neque nubentur, sed erunt sicut Angeli Dei in coelo. Et D. Augustinus L. dc sancta Virginitate cap. 13. n. 12. Habeant conjugia bonum suum, non quia filios procreant, sed quia honeste, quia licite, quia pudice, quia socialiter procreant, et procreatos pariter, salubriter, instanter educant, quia tori fidem invicem servant, quia sacramentum connubii non violant : hæc tamen omnia humani officii sunt munera. Virginalis auteni integritas, et per piam conti­ nentiam ab omni concubitu immunitas, angelica portio est ; et in carne corru­ ptibili, incorruptionis perpetua meditatio. Cedat huic omnis fæcunditas carnis, omnis pudicitia conjugalis, etc. 3°. Actus proprius et præcipuus matrimonii habet conjunctam maximam verecundiam: unde etiam requirit secretum ; nec quisquam est tam impu­ dens, quin testes omnes, famulos, cognatos, paranymphos, etiam suos liberos, qui sunt ipsius matrimonii fructus, abesse velit, quando illi actui dat ope- DE SPHCIEUUS TEMPERANTIÆ. 365 ram; ul docet D. Augustinus L. 14. de Civil, cap. 18. et 20 ; quod est evidens signum, in hoc opere inesse turpitudinem et dedecus, illudquc minus decere hoinincin, qua homo est : non enim nisi de re turpi ct dedecorosa erubesci' mus. Halio est, tum quia prætcrquam quod isle actus convenit homini, qua parle similis est brutis, membra in illo non obcdiuiil rationi: de qua inobedientia, cum sit pœna peccati, inflicta propter iuobedientiam mentis erga Deum,erubescit animus; ul docet l). Augustinus dicto L. 14. c. 17· se­ quentibus. Quanquam non dubitaverim, etiam in statu naturæ nud;e talem verecundiam fuisse futuram. Turpe enim est animo, carnem suam regere uen posse: tunc tamen non fuisset pœna peccati, sed naturæ imperfectio. Deinde quia in actu illo pene, omnis acies et quasi vigilia cogitationis obrui­ tur, ul Augustinis ait. Indecorum aulem est menti, ita a camis voluptate vinci, ul quasi sui compos, suique juris non sil. 1°. Matrimonium implicat hominem voluptatibus carnis, quæ maxime mentem a studio orationis cl rebus spiritualibus impediunt; ut enim D. Au­ gustinus L. Ii. deCiv. Dei c. 16. docet, illa voluptas hominem intrinsecus cl extrinsecus sibi vindicat, lotumque commovet, animi simul allectu cum camis appetitu conjuncto atque permixto: unde animus efficitur carnalis, plenus cogitationibus et affectibus carnalibus. Itaque Apostolus 1. ad Cor. 7. monet abstinere ab usu conjugii, quando orationi vacandum. Et Hieronymus, Oro te, inquit, quale illud bonum est quod orare prohibet ? quod corpus Christi accipi non permittit? quandiu impleo mariti officium, non impleo Chri­ stiani, etc. S°. Implicat sollicitudinibus hujus seculi. Primo, ut alter alteri placeat. Secundo, ul ipsi cum familia honorate inter suos vivant. Tertio, ut proles decenter educent. Quarto, ut amplam hæreditalem illis relinquant: quibus in rebus videmus conjuges passim adeo occupari, ut vix dimidiam horam per hebdomadam servitio divino impendere queant. Colligitur ex Apostolo supra. Declarat hoc D. Basilics L. de vera Virginitate n. 23. : Quæ, inquit, mortali connubio.conjuncta est, ad suam ipsius curam, viri quoque altera adjecta, geminam in una anima ex conjuncto sibi corpore sollicitudinem ne­ cessario sustinet : nec ea unius tantum corporis causa laborat, sed in una anima, et ad suum, et ad viri corpus curandum jugiter intenta dividitur. Ubi vero filios post cubiculi solemnia, et secreta commercia parturire, ac in lucem edere coeperit, per unumquemque nascentem animo scinditur, et preesentibus miseriis, nascitur i cura semper adjicitur, etc. β°. Affert intolerabile onus vivendi semper cum eodem conjuge, et ei in officio conjugali obsequendi. Nisi enim summa sit morum consensio, diu­ turna illa cohabilatio parit mutuum fastidium : et multæ incurrunt offen­ siones, quæ animos divellunt, et veluli antipathiam quamdam ingenerant, utsæpe mutuum conspectum vix ferre possint: nihilominus matrimonii nexu tanquam compedibus vincli, non possunt se invicem effugere, sed co­ guntur semper una manere, una vivere, comedere, bibere, dormire, ct vel inviti in actu conjugali sibi mutuo obsequi; ut merito dixerit Sapiens, Ecclesiaslæ 7. 27. Inveni amariorem morte mulierem. Ex his discriminibus possumus sic ratiocinari. Id est melius ct Deo gratius, per quod homo magis avocatur a voluptatibus carnis ct curis hujus seculi : sed virginitas est talis ; ergo est præstantior cl gratior Deo quam conjugium. 366 DE ΊΜΙΡΕΙΙΛΜΊΛ. Secundo, id est melius el Deo carius, quod maxime praibel facullâteni orandi, el Deo serviendi: sed virginitas talem facultatem maxime prwbet, ct matrimonium eamdem impedit, ut palel ex dictis, el docel expresse Apo­ stolus I. ad Corinth. 7. ergo, elc. Tertio, id est melius et Deo carius, per quod hom» propter Deum abstinet a maximis carnis voluptatibus, ct se totum Deo consecrat, quam id per quod sc totum rebus seculi ct voluptati­ bus immergit: atqui talis est virginitas; ergo, etc. Denique, id est melius, quod Dominus noster, quod Apostoli, et præcipui Sanctorum complexi sunt: sed hi complexi sunt virginitatem, vel si aliqui eorum juncti erant matri­ monio, abstinuerunt ab usu conjugii, ul Hieronvhis dc Apostolis ait; ergo,etc. ·: w.ï fΆ - ; ? i: Λ·’ : .'·!!- : ? I1‘ 137. Obj. I. Genes. 1. Crescite, ct multiplicamini, ct replete terram. Hic Dominiis videtur dare præccpllirn conjugii, ac proinde vetare virginitatem. Continuatur cx Apostolo I. ad Timuth. 5. Colo juniores nubere, filios pro­ creare, mal resfani ilias esse. H. 1°. Præcepto illo Geneseos non imponi obligationem singulis, sed primo el per se ipsi multitudini, seu generi humano ; unde non tenentur singuli illud exequi, sed sufficit satis mullos esse in genere humano, qui huic officio non desini, quantum nimirum opus est ad generis humani propagationem. Ita D. Thomas art. 4. ad I. El sane si hoc argumentum aliquam vim haberet, sequeretur, Christum Dominum, utruinque sanctum Joannem, ct praecipuos Sanctorum contra præceptum divinum fecisse. R. 2°. Illis verbis non tam significari præceptum, quam benedictionem, per quam tribuit eis generandi facultatem et fœcundilatem ; quod aperte indicant illa verba: Bencdixitque illis Deus, et ait : Crescite et multiplica­ mini, et replete terram, et dominamini piscibus maris, etc. Sunt ergo verba benedicentis, fœcunditatem et dominium tribuentis, non pnecipiculis. Simili modo paulo ante benedixit piscibus ct avibus, dicens: Crescite et multipli­ camini, el replete aquas maris, avesque multiplicentur super terram; vide D. Augcstimm L. 14. dc Civ. Dei c. 21. Fateor tamen, initio mundi non vi illius præcepli, sed jure naturali ob necessitatem propagandes naturæ singulos ad matrimonium contrahendum fuisse obstrictos: qua necessitate, propagato jam satis humano genere, cessante, cessavit etiam obligatio illius præcepli ; sicut cessante necessitate et inopia pauperis, desinit obligatio præcepli naturalis eleemosynæ. Desinit, inquam, non in actu primo; (ma­ net enim semper habitualis obligatio pro tempore, quo posset incidere neces­ sitas), sed in actu secundo; quia hic et nunc non tenemur ad opus. Pari modo non tenemur hic et nunc ad matrimonium, nisi forte posita tali neces­ sitate, qualis erat initio mundi, et slatim post diluvium. Ad locum Apostoli respondeo, illum loqui de juniori bus feminis, maxime viduis, quæ sc nun continebant; ul patet ex illis verbis : Nullam occasionem dare adversario maledicti gralia ; id est, ne male vivendo ct fornicando dent occasionem gentilibus male loquendi de Christianis, et eorum religionem calumniandi ; has expedit nubere, quia id melius est, quam sub specie cœlibalus mala vita religionem Christianam infamare. Obj. II. Id est melius, quod plus boni confert mundo: sed matrimonium plus boni in mundum adducit, quam virginitas: parit enim multas proles, quæ postea piæ instituts: multa ad gloriam Dei acluræ sunt, et Deum perpe- DE Si’ECIBUUS TEMPERANTLE. 36" hio in beat i Imi i i nî laudatu ræ. Confirmatur, quia totum bonurn generis hu­ mani est ex matrimonio: sublato enim matrimonii officio periret mundus, ct omnia buna opera conciderent. H. Si hoc argumentum valeret, probaret etiam, opus matrimonii omnibus aliis operibus bonis esse praeferendum; quia sine illo cætcra omnia conci­ dent: prius enim quisque debet nasci, quod iit per usum matrimonii, quam possit aliquid boni operari ; unde etiam expediet ducere quam plurimas uxo­ res, ulplurimae proles suscipi possint, quæ postea salvæfiant; vide I). Alt.Usiim m de sancta Virginitate c. 9. ubi hoc argumentum solvit. Primum igitur negari potest major in sensu ad nostrum propositum accommodato. Melius enim hic vocamus, quod est magis salutare, magisque expediens homini ad salutem: quo modo non semper est melius, quod plus boni confert mundo , ul palet in cura pastorali, in admiuislralionc regni, aliisque functionibus publicis, per quas etsi mullum boni possit fieri in mundo, tamen melius et perfectius est servire Deo iii religione. Sic qui pecunia sua emit mullos ser­ vos ethnicos ul eos facial Christianos, non audebit pecuniam suam comparare numeri sacne virginitatis, ul Augustinus ait. Id enim melius, quod homi­ nem magis cum Deo conjungit, eique magis gratum efficit: quale non est matrimonium, sed virginitas. Secundo, negari potest minor: matrimonium enim non plus boni confert mundo, quam virginitas, sed multo minus; matrimonium enim per se solum producit peccatores ct filios iræ, virgini­ tas autem producit eosdem in esse Christiani ct filii Dei : sanctificatio enim illorum per sacramenta, ct pia institutio fit per ministros Ecclesiæ, qui vir­ ginitatem seu coelibatum colunt. Deinde plus boni est vacare Deo, ejusque obsequio lotum esse addictum, quod facit virginitas, quam vacare liberorum procreationi ; minimum enim bonum divinum majoris est momenti, quam lotum bonum creaturarum. Denique Deus, inundo jam satis repleto, non quæril qui filios hominum el peccatores procreent, quorum satis magnus est numerus, sed qui illos convertant et regenerent in filios Dei ; ad quod aptissima dispositio est virginitas, non matrimonium : sicut enim matrimo­ nium est institutum ad replendam terram, ita virginitas ad replendum coe­ lum, ut Hieronymus ait L. 1. contra Jovinianum , et Tertullianus L., de monogamia. Ad confirmationem. Bonum virtutis est ex matrimonio solum remote, quatenus natura supponitur graliæ : unde non potest ex hoc colligi ejus per­ fectio; sicut nec perfectio carnis aut sensuum externorum, ex eo quod sine his concideret mundus, el non possemus mereri. Addo, virginitatem esse proferendam per se, et quamdiu non est periculum, delectu conjugii peri­ turum mundum. Obj. III. Nihil assumendum in cultum, nisi quod Deus præccpit; juxta illud Deuteronomii 12. Quod praeipio libi, hoc lanium facito Domitio, nec addas quidquam, nec minuas : sed Deus virginitatem non præccpit; ergo non potest assumi ad colendum, et gratum obsequium Deo exhibendum, quinimo est superstitio et έΟελόΟρησχεία. It. Majorem esse non solum falsam, sed etiam fatuam, ct omni specie veritatis destitutam ; ul alibi ostensum est. Obj. IV. Nemo potest continere nisi habeat donum continontkc; Matth. |E TEMPERANTIA. videntur esse solum quinque supradiclæ, quia inordinatio, quam inducunt, non repugnat proprie alteri virtuti quam abstinentiae. Circumstanti® voro, quæ inducunt inordinationem repugnantem alteri virtuti, non constituunt speciem gulæ, sed alterius vitii, ad quod illa inordinatio per se pertinet; v.g. cx eo quod cibus sit noxius, non constituitur species gulæ; quia nocere iialunc suæ non est contra virtutem abstinentiae sed contra charitatem sui. Undo iu usu talis cibi non est alia inordinatio propria gulæ, quam quod cibus nimis ardenter appetatur, ita ut ex ejus affectu homo velit nocere valetudini. Itaque in casibus propositis non constituitur distincta species gulæ, sed inordinatio gulæ, quæ in illis reperitur, pertinet ad aliquem ex modis prædiclis ; etsi in quibusdam, alterius speciei malitia sit conjuncta. Itaque in primo casu est species gulæ, quatenus comeditur prœpropere, seu quia conveniens tempus utendi tali cibo prævenitur. Cajetanus respon­ dens Martino refert ad primum modum, ubi cibus ratione substantiæ non congruit homini : sed hic revera congruit ratione substantiæ, sed solum ratione temporis non congruit ; sicuti cum debitum tempus prævenitur. In secundo similiter prævenitur tempus conveniens. Vel dicito potius e peccatum sacrilegii quam gulæ, quia non tam peccat tunc comedendo, quam volendo post cibum communicare. In tertio casu, cum in loco incongruo, si id fiat affectu gulæ, ut quia non potest differre donec venerit domum, reducitur ad prœpropere, vel nimis ardenter. Circumstantia autem loci illius non constituit speciem propriam gulæ, quia non inducit inordinationem contra abstinentiam, sed contra reli­ gionem vel modestiam. De quarto, cum quis cibo notabiliter noxio utitur, jam dictum est. In quinto non tam est vitium gulæhumanum, quam feritas belluina, prava consuetudine contracta, vel affectio morbida, aut belluinæ naturæ consti­ tutio. Ex his fere solvas mullas minutias, quas contra istos quinque modos objicit Martinus. Utrum vero istæ inordinationes sint species ultiroæ, ut vult Cajetanus; au alias sub se habeant, ut contendit Martinus, parvi est momenti, et nihil facit ad negotium morale. 140. Quod ad alteram partem dubitationis attinet, (piale peccatum sit gula; dicendum est esse peccatum mortiferum, si quis in illa delectatione ultimum finem constituat. Hoc autem fieri potest tripliciter. 1°. Expresse; ut cum quis expresse seu in actu signato illam voluptatem summum esse bonum judicat, sicut olim Epicurei. 2°. Implicite; cum id quidem expresse non judicat, tamen erga illam sic afficitur, ut paratus sit propter illam omnia humana ct divina jura violare. Tales sunt multi hoc tempore hæreseos ministri, qui sanam doctrinam ct religionem propter ventrem adulterant, cauponanlcs verbum Dei : de qualibus dicit Apostolus ad Philipp. 3. Quorum Deus venter est. 3°. Interpretative; ut cum quis affectu gulæ paratus est non quidem quodvis, sed aliquod peccatum mortiferum admittere. Hic enim, etsi minus perfecte et proprie ponat ultimum finem in voluptate ciborum, quam secun­ dus, qui omnia ad illam refert; tamen aliquo modo id convincitur facere : nam hoc ipso, quod mortifere peccat, Deum propter voluptatem deserit, et UE VITIIS TEMl'ERAKTI.E OPPOSITIS. 371 hanc illi suo facto praeponit: unde etiam de talibus dici potest, quorum Deus venter est. Sed de hoc plura 1. 2. quæst. 1. art. 5. Pono tertius iste modus in mullis casibus locum habet. Primo, quando propter gulæ voluptates aliquis furatur, vel iniquos contractus facit. Secundo, cum omittit id, ad quod ex praecepto divino tenebatur; ut si non solvat cre­ ditoribus ut opipare victitet. Tertio, quando violat jejunia Ecclesiæ, vescendo carnibus, vel sæpius comedendo. Quarto, quando cx gula gravem noxam inferi valetudini, id advertens, vel saltem suspicans eventurum. Si nocu­ mentum non sit grave, erit solum peccatum veniale. Quinio, si cum scandalo proximi : unde Apostolus 1. Cor. 8. Si esca scandalizat fratrem meum, non manducabo carnem in œternum, ne fratrem meum scandalizem. Sexto, quando probabiliter timetur aliquod peccatum mortiferum, ex quantitate vel qua­ litate cibi sumpti committendum ; ut si experientia nosses te inde ad turpia solere concitari ct consentire. Si tamen omnino putares te satis firmum ad resistendum, ct solius gulæ affectu vescereris, non esset mortiferum, imo quando quis ex certo genere cibi aut potus putat se nocturnam pollutionem passurum, non peccat mortifere, si non eo fine utatur, nec sit ei periculum consensus in delectationem, ut post Navarrum et alios docet Tolelus de septem peccatis mortalibus, c. 60. Septimo, si quis vesceretur carnibus humanis. .Numeratur etiam gula inter peccata capitalia, quia ex hoc vitio, tanquam radice, mulla aliavelut rami pullulant, quæ gulæ filiæ appellantur. Cibus enim et potus, circa quæ gula versatur, duplici ex causa trahunt affectum hominis, et maximi æstimantur. Primo, per se; quatenus sunt media neces­ saria conservandae vitæ, quæ homini præ cæteris rebus est cara. Secundo, ratione voluptatis, quæ, quia est quædam felicitatis proprietas, etiam maxime appetitur. Hinc fit, ut horum causa homines plurima et facere et pati soleant; adeo ut lotus fere labor humanæ vitæ ad cibum ct potum referatur, juxta illud Ecclesiastæ 6. Omnis labor hominis in ore ejus. 141. D. Gregorius L. 31. c. 31. (al. 45. η. 88.) quinque gulæ filias recenset ; quarum ratio sic accipi potest. Gula consistit in eo, quod immoderato usu cibi et potus superflua delectatio quæratur; ergo ea vitia inter filias gulæ nu­ meranda sunt, quæ ex tali immodico usu nascuntur : porro ex immodico usu cibi et potus et superflua delectatione conjuncta, primum in intellectu nasci­ tur hebetudo mentis; idque tum ratione vaporum, quibus cerebrum oppletur ; tum quia affectus ct imaginatio est tota in ollis et patinis, nec de aliis men­ tem cogitare sinit. Deinde in appetitu nascitur inepta lœlitia, et alii moins animi, qui ad hanc referuntur. Cum enim mens hebetata non percipit alliora, et in voluptate illa magnum bonum imaginatur, exultât animus, tanquam pariem quamdam felicitatis in cibo et potu adeptus, et exterius per risum et alia signa lælitiæ se effundit. Tertio, in ore par i t stultiloquium ct scurrilitatem. Stultiloquium, quia ratio cibi ct potus suffusa vaporibus,et voluptati intenta, non considerat quid dicat, sed facile quidquid videtur jucundum effutit. Scurrilitatem, quia inepta lætitia excitat ad indecora vel turpia agenda vel dicenda, risus movendi causa. Denique in corpore parit immunditiam ; tum quia ex saturitate nascuntur vitia carnis; tum quia gula sæpe parit vomitus, el alias superfluorum foedas excreliones. Vide I). Thom. q. 148. art. G. Nec obstat quod idem a. 5, dicat ista vitia oriri cx gula secundum rationem - fee ?>. S 5C^'· ·* 372 DE TEMPERANTIA, finis, cum potius videantur nasci ex ea secundum rationem causa) efficientis : quia etiamsi ista vilia per se non liant propter gulam tanquam propter finem , ac proinde neque ut media, neque ul electiones mediorum ex ipsa sequantur; tamen eorum acceptatio et permissio, ex allectu guku sequitur : nam cx affectu voluptatis guke tit, ut quis paratus sit illa vilia in se per­ mittere eaque acceptare, ut recte explicat Cajctanus. DUBITATIO 11. QUID EDR1ETAS, ET QUALE PECCATUM. I). Thom. quasi. 150. 142. Ebrietas dupliciter accipitur, ut notat D. Thomas art. 1.1°. Pro defectu USUS rationis, nimio potu inducto, unde dicitur quis ebrius; et sic non est peccatum proprie, sed peccati effectus. 2'·. Pro ipsa potatiotie, quæ hunc defectum efficit; sic est peccatum, ct definiri potest hoc modo : Ebrietas est excessus in potando causa voluptatis, usque ad violentam usus rationis privationem; vel sic: est violenta rationis interceptio per ni­ mium potum, causa voluptatis assumptum. Hæc definitio habet tres partes. Prima, est excessus in potando : sicut enim gula consistit in excessu in cibo et potu non inebriante ; ita ebrietas in excessu vini, velcujusvis alterius potus inebriantis. Hinc ebrietas, juxta I). Thomam, dicta est quasi extra briam, quod debitam vini mensuram excedat. Unde dum quis odore lupuli salictarii, vel suffitu tabaci, vel opio, aliisque narcoticis privatur usu rationis, non est ebriolas; quia hoc non fit excessu potandi. Secunda, causa voluptatis : si enim causa medicinæ, ex præscripto medi­ corum, non esset ebrietas, etiamsi usque ad interceptam mentem sumeretur, ut recte docet Cajctanus art. 2. ad 3. ct in Summa verbo Ebrietas, Silvester verbo Jejunium, q. 3.,Navarrusc. 23. n. 119. ut si in subito pestis terrore, aliis remediis æque commodis non suppetentibus, magnus haustus vini generosi sumatur; vel adversus venenum frigidum (ut opium, solanum, cicutam, hyoscyamum) aut contra cantharides magna vini copia bibenda, ex qua rationis usus sit impediendus, proscribatur ; non enim est excessus respectu talis subjecti, et ad talem finem ; neque causa delectationis gustus vel tactus, palati, vel oesophagi sumitur : unde non repugnat temperantiæ, quæ circa tales delectationes versatur. Ob eamdem non peccat peccato guke, qui judicio medicorum varia edulia inordinate et copiose ingerit, ad vomitionem mo­ vendam ; quia neque ob delectationem id agitur, neque modus rationis re­ spectu talis subjecti exceditur. Tertia, usque ad violentam, etc. Dupliciter aufertur rationis usus, modo naturali, ct violento : naturali per somnum, spiritibus animalibus in cen­ trum retractis, ct nervis sensoriis, qui in sensuum externorum organa ter­ minantur, vapore quodam frigido occupatis. Hic modus a natura est insti­ tutus ad spirituum, ct consequenter ad virium instaurationem : nam per quietem nulla iit dissipatio, ct copiosa novorum spirituum generatio. I7olente aufertur, quando tanta vaporum copia cerebrum implet, ut etiam in vigilia ratione uti non possit. Idem interdum accidit vel ex nimio spirituum fervore, ut in phrenitide ; vel ex humore maligno, cerebrum per idiopathiara de vitiis temperantiæ oppositis. 373 assidue occupante, ul in melancholia primaria; vel cx vapore noxio, cere­ brum per intervalla petente, ul in melancholia hypochondriaca. 143. Quod nd alteram pariem allinet, dicendum est talem ebrietatem, si voluntaria sit, esse peccatum mortiferum. Ita I). Thomas ari. 2. quem omnes alii sequuntur. Est autem voluntaria, primo, directe, quando quis ebrieta­ tem intendit. Secundo, indirecte, ul quando quidem expresse non cupit inebriari, sed lanium bibit, quantum potest, non curans an sequatur ebrietas, an non. Item quando advertit se inebriandum, si pergat potare, nihilominus non desistit. Nunc probatur id esse peccatum mortiferum. I. Ex Scripturis, Proverb. 23. Cui vœ? cujus patri vœ? cui rixœ? cui fovea· ? cui sine causa vulnera? cui suffusio oculorum ? nonne his, qui commo­ rantur in vino, et student calicibus epotandis ? ubi breviter attinguntur mala, quæ ebrietas etiam in hac vita infert. Est igitur et ipsa grave malum in moribus. Ibidem, Are intuearis vinum quando flavescit, cum splenduerit in vitro color ejus : ingreditur blande, sed in novissimo mordebit ut coluber; et sicut regulus venena diffundet : nimirum quia sicut illa venena sunt cor­ pori lolhifera, ita vinum in fine mortem aeternam adfercl animæ el corpori. Sequitur, Oculi tui videbunt extraneas, et cor tuum loquelur perversa. Ubi significatur, ex multo vino sequi fornicationes el adulteria, maledicta et blasphemies, etc. Ecclesiastici 19. Vinum et mulieres apostatare faciunt sapientes, et arguent sensatos, id est, facient reprehensioni obnoxios. Et cap. 31. Vinum mullum potatum, irritationem, el iram, et ruinas mullas facit. Vide plura ibidem. Isaiæ S. Vœ qui consurgitis mane ad ebrietatem sedandam, et ad potandum usque ad vesperam; el infra : Vœ qui potentes estis ad bibendum vinum, et viri fortes ad miscendam ebrietatem, quasi dicat, qui strenue incumbitis compotationibus; vœ aulem in Scripturis passim comminationem damnationis ælernœ significat. 1. ad Corinth. 6. Nolite, errare : neque fornicarii, neque idolis servientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubitores, neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapaces regnum Dei possidebunt. Hic ebrietatem connumerat aliis vitiis mortiferis, et pari modo a regno excludere affirmat. Nec obstat, quod ebriosus, non ebrium, sed deditum ebrietati designet, ac proinde requirat consuetudinem ; ebriosus enim dicitur non qui semel aut bis ebrius est, sed qui ebrietati est deditus : hoc, inquam, non obstat, quia grace est μέθυσος, quod ebrium significat, et idem valet ac μεΟυων: unde sicut is, qui alia illa vilia vel semel commiserit, excludetur a regno, nisi poenitentiam egerit ; ita etiam qui vel semel ebrius fuerit. Ad Galat. t». ebrietates ponuntur inter opera carnis, quæ a regno Dei alienum reddunt. II. Ex Patribus, D. Augustin, serm. 231. de tempore, (al. 294. in app.) sæpius dicit, per ebrietatem perire animam, hominem Deo fleri inimicum, et reum in die judicii. Similia habent alii Patres, ul S. Basilics homil. in ebrie­ tatem, D. Ambrosius de Elia ct jejunio cap. 14., S. Ciirysost. hornil. contra luxum et crapulam ; et alii. Præterea I). Augustinus sermone illo citato sic ait : Qui contra coalwnnam et amicam suam ebrietatem loquenlibus irascun­ tur, libera a nobis voce audiunt ; quia quicumque ebriosus pirnitentiam de ipsa non egerit, sed usque qd mortem suam in ipsa ebrietate permanserit, inœternum _ Μ· p» . I » tt R t ; i 1 I ! .4 e •I i > ί>ι4 ‘1 DE TEMPERANTIA. profeclo peribit ; quia non mentitur Spiritus sanctus per Apostolum dicens, Neque ebriosi regnum Dei possidebunt. Deinde docet quomodo auxilium divi­ num sit ebrioso implorandum, ut eripiatur de luto fæcis, et cloaca ebrietatis, nimirum dicendo totis anirnæ viribus cum Propheta : Eripe me de luto, ut non inhœream, et; Non me demergat tempestas aqua, neque absorbeat me profundum, neque urgeat super me puteus os suum. Et rationem subdens, cur ita illam vocet, addit : Ebrietas enim quasi inferni puteus, quoscumquc susceperit, nisi digna subvenerit ρα-nitentia, et emendatio fuerit subsecuta, ita fortiter sibi vindicat, ut eosdem ipsos de inferni tenebroso puteo, ad castitatis vel sobrietatis lucem redire penitus non permittat. Idem serm. 232. (al. 295. in app.) Qui credit ebrietatem esse parvum peccatum ; si se non emendaverit, et pro ipsa ebrietate poenitentiam non egerit, cum adulteris et homicidis æterna illum pœna cruciabit. Idque probat ex Apostolo, 1. Corinth. 9., ad Ephes. 5. Dices : D. Augustin, serm. 41. de Sanctis, (al. 104. in app.) crimina enume­ rans capitalia. non ponit ebrietatem absolute, sed cum restrictione : Ebrietas, inquit, s» assidua sit, etc. ubi videtur insinuare, si non sit assidua, sed rara, non esse peccatum mortiferum. R. 1). Augustinum sedum enumerare ibi aliqua crimina capitalia, de qui­ bus non poterat esse controversia apud populum : nam simili modo ponit iracundiam; si lungo temp&re, inquit, teneatur iracundia; ct tamen certum csl, etiam brevem iracundiam, si plene sit voluntaria, et grave malum imprecetnr, esse crimen capitale, seu mortiferum; vel certe, ut D. Thomas art. 2. ait, addit illam restrictionem, ut indicet se loqui de ebrietate plene voluntaria : qui enim raro inebriantur, non videntur id voluntarie, sed prater mentem pati, nimirum ex eo quod ignorent vim potus, vel debitam mensuram, aut non advertant ebrietatis periculum. 111. Ratione 1°. Quia se inebrians privat se violente, non solum usu ratio­ nis, sed etiam potestate propinqua utendi; impedimentum et veluti vincu­ lum menti suæ injiciendo, ut etiam vigilans ratione uti nequeat, idque causa voluptatis: unde propter voluptatem se ad brutorum abjicit stoliditatem; hoc autem censetur maximum malum et gravis inordinatio; quia praeci­ puum bonum hominis, et quo a brutis distinguitur, est posse uti ratione, el sua omnia hac regula dirigere : quod valde ponderat D. Basilics, et alii Patres, ul infra dicemus. Continuatur, quia si quis alteri hanc potestatem eliain ad aliquot horas eriperet, gravem inferret illi injuriam, et peccaret mortifere ; ergo etiam qui sibi ipsi illam adimit. Dices 1°. Est dispar ratio, quia quisque cedere potest jure suo, el nemo sibi ipsi facit injuriam ; sed non potest cedere jure alterius. R. Etsi quisque possit cedere jure, quod habet ad usum rationis hic et nunc adhibendum; el ita possit se illo usu privare, dormiendo, vel nolendo mentem applicare; tamen non potest cedere jure, quod habet ad potestatem utendi : hujus enim non est dominus; sicut nec integritatis membrorum,aut sensuum. Unde non minus peccat dum sibi hanc potestatem eripit, quam dum alteri id facit : etsi enim non sit proprie injuria, dum sibi hanc pote­ statem adimit, cum non fiat nolenti; est tamen contra charitatem, cl debi­ tum custodiendi sui, et suæ naturalis integritatis. Hinc palet responsio ad objectionem de somno : etsi enim somnus privet usu rationis, non tamen potestate propinqua utendi; quia relinquit organa |»E VITIIS TEMPERANTIA. OPPOSITIS. expedita, ul slalim secula vigilia mens possit ratione uti : ebrietas vero ita ligat cl obsidet, ut etiam secula vigilia, ratione uti nequeat. Accedit quod somnus est institutus in bonum naturæ, ul illa quiete vires turn sensit i væ, lum motiva; reficiantur, corpus roboretur, cl officiis mentis instrumentum debitum, id csl, spiritus animalis reparetur. Unde eliarnsi usus rationis in somno tollatur; tamen hoc detrimentum multis commodis compensatur. Dices 2°. Suffitu peti seu tabaci tollitur violento potestas utendi ratione; similiter odore hipuli, si quis in eo cubet; el tamen in his non est peccatum mortiferum. R. Illo suffitu non tolli potestatem utendi extra somnum, sicut per ebrie­ tatem ; sed solum in somno (qui modus csl naturalis) sua facultate refrige­ rante et constringente inducendo soporem : est enim ex genere narcoticorum, sicut ct hyoscyamus; unde etiamsi suffitus ille hauriatur causa voluptatis, quam Indi dicuntur in illo sapore percipere, non erit mortiferum. Odor hipuli turbat quidem caput, non tamen puto plane inebriare; si revera ine­ briaret, sicut ipse potus, putarem eodem modo vitandum; maxime quando nulla est in eo cubandi necessitas. Probatur 2°. Ebrietas multa alia gravia mala secum trahit, ob quæ merito grave crimen censeri debeat. Primo, facultates exhaurit, Proverb, c. 21. Qui amat vinum et pinguia non ditabitur; et cap. 23. Noli esse in conviviis potato­ rum, nec in comessationibus eorum, qui carnes ad vescendum conferunt : quia vacantes potibus, et dantes symbola consumentur, et vestietur pannis dormitatio. Hinc sequitur gravis familiae afflictio, liberorum neglectus, creditorum fraudatio, furta, latrocinia, etc.; ut quotidiana experientia docet. Secundo, corpus foedum, imbecillum et morbidum efficit : hinc enim est oculorum lippitudo, narium coryza, oris graveolentia, anima foetida, mem­ bra tremula; hinc capitis destillationes, tusses, foedique screatus; hinc apo­ plexia, et paralysis membrorum, articulares morbi. D. Chrysostomus homil. contra crapulam tomo 5. (Edit, vet.) Oculi, nares, et os, coryza, muco et putre­ dine, et his, quæ intus generantur cœnosis et impuris affectibus sunt plena : et ipsa carnis substantia laxior [it, quam naturæ proportio requirat, et foetida, ac inutilis, atque ad omne opus bonum inepta. Confirmat similitudine : Etenim et terra aquarum abundantiœ oppressa, innatum perdit calorem, perdit et suas vires, neque ad suum opus vel procreationem est idonea; hinc et incurabilibus ct difficillimis implicatur morbis, tremoribus, palloribus, podagra, chiragra, et aliis pluribus, etc. etc. addens, tanta esse illa mala, ul etiamsi nulla esset gehenna, nullumve aliud incommodum, merito propter illa ebrietas sit fugienda. D. Augustinus serm. 231. Est in illis oculorum caligo, vertigo, fatigatio, et dolor capitis, suffusio vultus, membrorum omnium tremor, anirnæ ac mentis stupor. In talibus impletur quod scriptum est : Cui va>, cui tumul­ tus, cui irce, cui rixœ, cui sine causa vulnera, cui suffusio oculorum? nonne his, qui morantur in vino, et student calicibus epotandis? Similia habet D. Rasiliushomil. in ebrietatem, circa medium, et S. Ambrosius de Elia et jejunio cap. 16. Tertio, reddit hominem ad bonum inutilem, nimirum non solum ad opera pietatis; sed etiam ad studia litterarum, ad politica, ad mechanica; denique ad omnem vito usum. Docet hoc pulcherrime D. Augustinus supra : Quia, inquit, corpora nostra terrena sunt; quo modo pluvia nimium grandis i 61 ii f f ! i II 37fi DE TEMPERANTIA. et diuturna si fuerit, tetra infunditur, et in lutum resolvitur, ut nulla in ea cultura fieri possit : sic et caro nostra quando abundanliore. potu fuerit ine­ briata, nec spiritalem culturam accipere, nec fructus aninue necessarios po­ terit exhibere. Unde infert, quod si velimus ut ager corporis nostri bonos fructus proferat, non plus bibendum quam oportet ; .Ve /x-r nimiam, inquit, ebrietatem ipsa corporis terra relut in paludem conversa, magis vermes et ser­ pentes vitiorum generare, quam fructus bonorum possit a/ferre, Deinde subdit: Omnes ebriosi tales sunt, quales paludes esse videntur : totum enim quod ibi (in paludibus) nascitur, nullum frudum habere cognoscitur; nascuntur ibi serpentes, sanguisuga· ; nascuntur ibi ranae, et diversa genera vermium, quai magis horrorem possint generare, quam aliquid quod ad vicium proficiat exhi­ bere: ista·enim herbee, vel arbores, quæ aut in ipsis paludibus, aut circa ripas earum nasci solent, nihil utilitatis habere videntur, in tantum ut annis singu­ lis incendio concrementur. Videte, quia quod de ebrietate nascitur, igni preeparatur. Eamdem similitudinem attingit D. Chrysostomvs loco citato. D. Ba­ silics homil. in ebrietatem: Periculum, o miser, est, ne pro homine aenum lutumque fias : sic penitus vino deditus marcescis, ac quotidianam crapulam haud aliter quam vasa putida oles. Quarto, facit hominem bestiis similem , et etiam viliorem. D. Augustinus supra : Considerent ebriosi, si non pejores animalibus judicandi sunt; cum enim animalia amplius quam eis opus est, bibere nolint, illi et duplum, et triplum quam eis expedit, potum accipiunt : et unde trium vel quatuor dierum refectionem poterant habere, uno die cum grandi peccato contendunt perdere potius quam expendere. Et utinam potum tantummodo perderent, et non etiam tps/ perirent! D. Basilics sup. Qua in re dic homo miser, a brutis differs? nonne rationis munere, quam a Deo omnium conditore accepisti, reliquœ creat urce factus dominus et imperator? hoc igitur te mentis lumine per ebrie­ tatem privans, inter bestias ratione carentes numerari poteris, et illis similis videri. Hæc sane est præcipua injuria, quam ebrietas per se et proxime dignitati natura rationalis, qua parte est imago Dei, infert; ob quam maxime diximus esse peccatum mortiferum. Addit S. Basilics : Imo et bestiis longe pejores exist imaverim eos, qui ab ebrietate superantur ; cum illæ coeundi statas habeant leges ct horas; hi vero nullius temptor is et horœ rationem ha­ bentes, nequissimis complexibus et amoribus inter se utuntur. Idem ostendit ex usu sensuum : Nec solum eo pejores brutis, quod mente insani, sed etiam (piod sensibus longe infra illa deficere videantur. An non umbras sœpenutiiero tanquam fossas, vel loca prorupta transiliunt? aures terrifico sonitu, tan­ quam fluctuantis maris refertas habent, terra interdum insurgere et in rectum erigi, montes vero circumagi videntur? etc. His somni sunt graves, ac revera morti vicini : vigiliœ vero somnis stupidiores. Insomnium quoddam est vita ipsorum, etc. D. Ciirysostomus homil. 58. (al. 37.) in Matth. Quanto melior asi­ nus ebrioso est? quanto canis preestantior? omnes certe animantes, qua? ratio­ nis expertes sunt, cum bibunt aut comedunt, ultra quam satis, etiamsi mille homines cogerent, nunquam elabantur; pejores igitur irrationabilibus vos estis, qui inebriamini ; quod fusius deinde prosequitur. Quinto, secreta prodit. Proverb. 31. Nullum secretum est ubi regnat ebrie­ tas. Hujus rei multæ extant historice ; hinc Horatius : Reges dicuntur magnis urgere culullis, * DE VITUS TEMPERANTIÆ OPPOSITIS. 377 Et torquere mero, quos perspexisse laborant. D. Ambrosius de Elia cl jejunio cap. 17. Plcrique etiam vino utuntur ut quuleo; et quibus tormenta non eliciunt vocem proditionis, eos tentant biteiuli>i ul patria· statum, salutem cil ium, defensionis sua· prodant consilia ijuis inter cyathos texit quod latere cupiebat**. Sexto, ad mores absurdos et gravia crimina excitat ; hos exprimit ex parte I). Basilics supra. I). Hieronymus in c. 1. epist. ad Titum, explicans illud, Aon vinolentum, ait : Longum est ire per singula, et insanias, quas ebrietas suggerit, explicare. Videas alios pocula in tela vertentes, scyphum in faciem jacere conviva : alios scissis vestibus in vulnera aliena proruere, alios cla­ mare, alios dormitare; qui plus biberit, fortior computatur : accusationis occasio est, adjuratum per Regem, frequentius non bibisse; vomunt ut bibant, bibunt ul vomant; digestio veniris et guttur uno occupantur officio. Deinde addit: Hoc nunc dixisse sufficiat, quod secundum Apostolum, in vino luxuria est, et ubicumque saturitas atque ebrietas fuerint, ibi libido dominetur. Specta ventrem et genitalia; pro qualitate vitiorum, ordo membrorum; nunquam tgo ebrium castum putabo. Nota gravissima verba tanti Doctoris. D. Ambro­ siis de Elia et jejunio c. 1G. Ebrietas fomentum libidinis, ebrietas incenti­ vum insania, ebrietas venenum insipientia ; hac sensus hominum mutat et formas; per hanc fiunt, ex hominibus egui adhinnientes; si quidem naturali vapore corporis calidi, et pra ter naturam, vini calore flammati cohibere se non queunt, et in bestiales libidines excitantur : clcælcra, quæ elegantissime persequitur. Similia habes c. 12. ct apud D. Ciirysostomum homil. 58. (al. 57.) in Matth. sub tinem. S. Basilics homil. in ebrietatem : Ebrietas darnon est voluntarius, ex voluptate animabus nostris inditus. Ebrietas malitia mater est, virtutis inimica, fortem virum reddit ignavum, ex temperato lascivum, justitiam ignorat, prudentiam extinguit, etc. Septimo, difficillime curatur : ratio est, quia vinum corporis habitum immutat, hepar accendit, fauces exsiccat, et siticulosos reddit; quo fit ut sitis bibendo augeatur, faucibus magis et magis arescentibus. D. Basilics, Denique hujus mali finis est nullus : ipsum tamquam merum inexplebilem continuo sitim addit; nec necessarium queer it usum, sed ad alium irrefragabiliter potum invitat, cum ardentes ebrios ct semper bibendi cupidiores reddit. D. Ambrosius c. 14. Merito Deus per Moyscn non solum veneno, sed etiam draconum veneno vinum comparavit, dicens : Furor draconum vinum eorum, et ira aspidum insanabilis, et pulchre addidit, insanabilis : multi enim a reliquo serpenlum veneno curantur, nemo ab ebrietate. Ubi adverte, locum illum Dcuteronom. 32. positum ab Ambrosio juxta editionem 70. Nostra lectio sic habet, Fel draconum vinum eorum, et vene­ num aspidum insanabile. Quomodo autem his curalio adhiberi possit, docet pulchre D. Augusti5vs serm. 231. Qui se de hoc malo desiderat liberare, quo modo sibi inter­ vallo dierum potum addendo, ad ebrietatis tenebras pervenit; ita paulatim subtrahendo ad sobrietatis lucem redeat; qui si simul totum, quod amplius accipiebat, subtraxerit, ubi nimia sili caper H exardescere, cum grandi ama­ ritudine clamet et dicat, malle se mori, quam sibi bibendi ct inebriandi con­ suetudinem tollere : nec attendit quod tolerabilius erat illi carne mori, quam in anima per ebrietatem interfici. Et ideo ut nec ardorem nimium patiatur, ct U. •__ 378 DE TEMPERANTIA, de tam gravi malo liberetur, per intervalla dierum, sicut diximus, aliquid de nimietate potus subtrahat, quousque ad rationabilem bibendi consuetudinem redeat. Hæc paulo fusius ex Patribus dixerim, propter foedam hujus ævi apud multas gentes sese inebriandi consuetudinem; plura licet videre apud cita­ tos, maxime Ambrosium cIBasilium. r,j'! 144. Petes 1°. Utrum ea, quæ homines in ebrietate committunt, sint peccata, ita ut imputentur ad culpam. 'A R. Vel ebrietas est voluntaria, seu culpabilis, vel non est voluntaria. Rur­ sus, vel malum inde secuturum poterat praevideri, vel non poterat. Si non est ullo modo voluntaria, ita ut sit prorsus inculpata, quidquid ex ea secu­ tum fuerit, etiam culpa vacat; non minus quam id, quod committitur ab amente. Ratio est, quia nullo modo est liberum: nec enim per sc liberum est; nam cum agitur, deest usus rationis: nec etiam in causa; quia suppo­ nimus causam non esse voluntariam ; talis erat nuditas Noe, ex ebrietate inculpata, consecuta : ignorabat enim vini efficacitatem, ut Patres docent. Ita communiter D. Thomas q. 150. a. 4. Cajetanus ibidem, D. Bonavextura in 2. d. 22. art. 2. q. 3. ad ultimum, et alii. Si vero ebrietas sit aliquo modo culpabilis, et malum praevideri poterat, (ut si alias erat expertus, in simili dispositione tale quid a se commissum; vel si dubitans non adhibuit sibi custodem, vel aliam cautionem) etiam ipsum ad culpam imputabitur. Et quidem si solum venialiter peccavit se inebriando, malum inde secutum solum erit veniale : si vero mortaliter, mortale. Ratio est, quia illud malum, v. g. homicidium in ebrietate com­ missum, non est in seipso voluntarium seu liberum, cum ab eo patretur, qui jam usu rationis caret; sicuti quod fit a dormiente : sed solum est voluntarium in causa, quæ est ebrietas; ergo non potest majorem contra­ here culpam, quam ipsa causa hic et nunc habeat, atque adeo quam volun­ tas illa, a qua ebrietas illa dicitur voluntaria ; ergo si hæc voluntas solum est venialis, illud malum, etiamsi forte sit homicidium, non imputabitur nisi ad culpam venialem. Confirmatur, quia tota culpa est in illa voluntate; et solum per denominationem extrinsecam tribuitur· ebrietati et effectui secuto : nam ebrietas, et opus secutum solum imputatur ad culpam, quate­ nus ab illa voluntate pendet. Unde evidens est, non posse esse majorem culpam in opere secuto, quam in voluntate illa prævia ebrietati. Unde palet fieri non posse ut ebrietas sit peccatum veniale; et opus ex eo secutum im­ putetur ut mortiferum. Fieri tamen potest ut ebrietas sit mortifera, et malum ex ea secutum, etiam alias per se gravissimum, non imputetur ad culpam, vel saltem non nisi ad venialem : Ad nullam culpam, si malum nulla ratione prævideri poterat; quod enim nullo modo est cognitum, nullo modo censetur volilum, aut voluntarium, ut si nihil ei occurrit quod excitaret dubitationem vel timorem talis mali eventuri : quod facile accidit ei, qui nihil tale est antea expertus; vel si occurrit, humano modo sufficientem cautionem adhi­ buit : quo modo incestus Loth videtur fuisse inculpatus, etsi forte ebrietas ejus excusari non possit. Unde D. Augustinus L. 22. contra Faustum c. 44. dicit : Inebriaverunt eum, et se nescienti miscuerunt: quapropter culpandus MM DE VITIIS TEMPERANTI/E OPPOSITIS. 370 eft quidem, non tamen quantum illa incestus, sed quantum illa meretur ebrie* tas. hiem docet S. Chrysostomls homil. 4k in Genesim. .It/ venialem imputabitur, si aliquo modo prævideri poterat, ut si aliqua levis de eo dubitatio incessit animum cl per venialem negligcnliam major consideratio fuit prætermissa. Halio est, quia etsi tenebatur ebrietatem sub peccato mortifero vitare, ob intrinsecam ipsius malitiam, ejus periculo satis animadverso; non tamen pari obligatione tenebatur illam vitare ob malum, v. g. homicidii; eo quod non salis ejus periculum adverterit, sed solum leviter; cl in co neglectu non peccaverit nisi venialiter, uti suppono. Con­ tinuatur, quia in homicidio casuali potest esse peccatum veniale, ob defe­ ctum considerationis necessariæ ad culpam let halem : atqui tale homicidium est casuale respectu illius hominis et voluntatis præccdcntis; ergo, etc. Quando aulem perfecte quis advertit periculum mali ; si hoc malum grave sil, tenetur sub peccato mortali vitare periculum. Unde si hoc etiam perse sil peccatum mortiferum, sicut est ebrietas; in voluntate illa praevia, qua periculum acceptat vel non vitat, erit duplex malitia mortalis; altera quatenus terminatur expresse vel implicite ad ebrietatem ; altera ut respicit malum inde secuturum : quarum alleram habet ab ebrietate, ut per se spectatur, alteram ab eadem, ut est causa continens periculum alterius mali. Utrum autem ebrietas, ut rationis defectum denotat, ct mala secuta dicenda sint peccata, potius ad modum loquendi, quam ad rem ipsam per­ tinet; quia constat totam malitiam moralem et culpam esse in voluntate, quæ ebrietatem antecessit. Si tamen proprie loqui velimus, potius dicenda sunt effectus peccatorum, quam formaliler peccata. Ratio est, quia non dependent a voluntate ul actiones liberæ, sed ut effectus consequentes, qui posita semel causa, non sunt amplius in nostra potestate; posito enim potu largiore vini, coque in stomachum infuso, non est in nostra potestate ut non sequatur mentis defectus; et posito tali defectu, non sunt in nostra potestate opera quæ inde sequuntur : atqui de ratione peccati est esse libe­ rum et in nostra potestate. Confirmatur, quia aliter actiones ex tern æ pecca­ torum dependent a voluntate libera, aliter hæc opera ; illae enim ita depen­ dent, ut omni momento sit in nostra potestate eas inchoare, vel non inchoare, et inchoatas abrumpere, vel continuare. Unde ipsæ per se sunt proprie volunlariæ, laudabiles, vel vituperabiles, peccata, vel merita : quia secundum se assidue a voluntate pendent, et conservantur; et consequenter ab ca informantur, et veluti animantur ad unum perfectum opus morale constituendum. Hæc vero non sic, sed remote solum a voluntate libera pen­ dent, nimirum quatenus libere facta est applicatio causæ : qua posita, neces­ sario sunt secutura, nec amplius est in potestate nostra ea inchoare vel differre. Unde per sc non sunt peccata, sed solum ut considerantur in libera applicatione causæ inebriantis, in qua dicuntur voluntaria. Quod ut melius intelligatur, notandi sunt in proposito quatuor actus. Primus est, Voluntas illa, qua quis expresse vel implicite vult se inebriare; etiamsi videat periculum ex ebrietate impendere. Secundus, Actus potandi. Tertius est, Operatio vini, qua tollitur usus rationis. Quartus est, Homici­ dium cx ebrietate commissum. Primus est fons lotius mali, ct in eo residet tota culpa. Secundus est actio libera, assidue pendens ex illa voluntate : unde cum illa constituit integrum ct completum opus morale. Tertius est Λ 380 bE TEMPERANTIA. eiTectus secundi, qui posito secundo naturaliter el necessario sequitur. Quarius sequitur ex tertio. Itaque cum tertius et quarius per se non pendeant a voluntate libera, sed solum ratione secundi; non sunt etiam perse peccata, sed solum ut continentur in secundo, ut in causa. Idem dicendum de omissione, quando ex aliqua causa libera sequitur necessario, ita ut non maneat amplius libera : ut cum ex ebrietate omittitur Sacrum, vel lectio precum ; vel abjecto sponte Breviario lectio facta est impossibilis. Verum de his fusius agendum. 1. 2. q. 20. 445. Petes 2°. Quibus signis cognosci poterit an quis fuerit ebrius? R. 1°. Quando quis postridie non meminit quid dixerit, egerit; quomodo domum venerit, aut cubitum concesserit, a quo deductus, vel adjutus, alias autem id probe meminisse solet; magnum signum habet hesternæ ebrie­ tatis. Ratio est, quia dum quis ratione utitur, reflectit mentem super suos actus, et ita retinet gestorum memoriam. Unde si non retinuit memoriam, non videtur rationis compos fuisse. 2°. Si commisit quæ nunquam integra mente solet : ut si loculus aut fecit turpia et absurda, cum alias sit castus et prudens: si juravit, blasphcmavit, uxorem et familiam turbavit, cum alias sit modestus et benignus: indicia enim hæc sunt rationem el prudentiam fuisse consopitam, et hos insolitos motus, ex vino perturbata imaginatione processisse. 3°. Qui novit discernere inter bonum et malum, licitum et illicitum, vitare mala ac eligere bona, non videtur esse ebrius, etiamsi non recta incedere, et omnes domus ei verti videantur : talis enim discretio non potest cum defectu rationis consistere. Pari modo si adhuc solita officia possit utcumque exequi, etsi cum vertigine, et difficultate. Vide Cajetanum verbo Ebrietas, el alios Summistas. ». DUBITATIO III. QUID LUXURIA, ET QUALE PECCATUM. D. Thom. quœst. 153. 14G. Luxuria vel luxuries a luxu dicitur, et ab Auctoribus æque genera­ tim accipitur : quo modo significat omnem excessum non solum in re vene­ rea; sed etiam in vestitu, epulis, unctionibus, ct similibus deliciis. Gneci «χσωτίαν vocant. Stricte autem, pro excessu in re venerea accipitur : nam luxuriosus dici­ tur, leste D. Thoma, quasi luxatus et solutus in voluptates : maxime autem animum hominis dissolvunt voluptates venercæ. Hoc modo passim usurpa­ tur a Theologis, el opponitur castitati, el vocatur ab Apostolo ad Galatas S. ασελγεια, quod intemperantiam libidinis significat. Porro hoc vitium genere suo est peccatum mortiferum, et praeterea vilium capitale. Esse peccatum mortiferum colligitur ex Apostolo ad Galatas 5. ubi luxuria ponitur inter opera carnis, dc quibus ibidem affirmat Apostolus, quod qui talia agunt, regnum Dei non possidebunt. El probatur ratione : Usus rei venercæ ex natura sua est opus necessarium ad naturam propagandam »· « UE VITIIS TEMPERAMkE oppositis. 381 et perennandam, sicut usus ciborum ad conservandum individuum; nam, ut inquit D. Augustixcs de bono conjugali cap. G. Quod est cibus ad salutem hominis, hoc est concubitus ad salutem generis; ergo hic usus censetur res gravis el magni momenti in rebus humanis; ergo inordinatio in hoc usu, est in re gravi, ac proinde ex genere suo est mortifera. Confirmatur: quo enim bonum est excellentius, quod cx opere provenit, eo majoris momenti censetur illud opus; ct majus peccatum el gravior error, qui in opere com­ mittitur : atqui propagatio naturæ el conservatio generis est bonum excel­ lentius quam conservatio individui; ergo inordinatio, quæ committitur circa opus illud, est gravior, quam quæ circa cibum et potum. Sed de hoc plura infra, cum de speciebus agetur. Esse autem luxuriam vilium capitale, docet D. Gregorius L. 31. Moral, cap. 31. cl ratio est, quia ex hac, tanquam cx fonte, plura alia vitia manant : nam ex allectu dclcclatiouis venercæ homo multa alia peccata facit; vel certe sinit se in illa incidere, ut recte hic explicat Cajclanus a. 4. non enim est necesse ut omnes filiæ alicujus vitii capitalis oriantur cx affectu illius, sicut electiones mediorum cx allectu finis, ut objicit Martinùs; quia quædam vilia non sunt media ad consequendam v. g. delectationem luxuriæ, vel gulæ, quæ tamen ponuntur illarum liliæ : sed sufficit ut homo cx affectu illius paratus sit alia illa vitia incurrere. Si tamen mentem B. Gregorh speciemus, non est opus filias vitiorum capitalium restringere ad modum nascendi secundum rationem finis; nam quædam multo evidentius nascuntur secun­ dum rationem causæ efficientis, aut disposilivæ ; ut cæcitas mentis, et simi­ lia, ex luxuria : mentis hebetudo et scurrilitas, etc. ex gula. Sed hæc res est parvi momenti. 147. Numerantur filiae luxuriæ octo a D. Gregorio supra, quarum ratio­ nem reddit eleganter D. Thomas art. 5. nimirum cacitas mentis, praecipita­ tio, inconsideratio, inconstantia, amor sui, odium Dei, affectus praesentis seculi et horror futuri. Ratio horum sic accipi potest : quatuor priora perli­ nent ad intellectum : quatuor posteriora ad voluntatem. In intellectu enim sunt quatuor operationes. Prima est, simplex consideratio, v. g. boni spiri­ talis, per quam homo dicitur bene apprehendere ct intelligere quam bonum sit recte vivere, servire Deo, relinquere seculum, et similia. Secunda est, bona consultatio dc mediis ad hoc excquendum. Tertia, examen et judicium de modis et mediis occurrentibus. Quarta, imperium, quo ratio dat operam ut mandentur execution!. Hæ quatuor functiones turbantur et impediuntur per luxuriam; lum quia voluptas illa est vehementissima, el consequenter impedit considerationem et attentionem circa spiritalia, utpotc lotam ani­ mam et omnes ejus vires ad se violente rapiens ; tum quia est infima, et secundum infimum sensum, et communis cum brutis: unde etiam mentem maxime deprimit, et in brutalcm indolem format, perversa phantasia, et allectu hominis. Et quidem ut mentem reddit ineptam ad considerationem rerum spiritalium, earumque dignitatem apprehendendam, generat caeci­ tatem mentis : ut ad consultandum dc mediis, praecipitationem; immersus enim rebus carnalibus, ineptus redditur ad consultandum non solum de modo recte vivendi, sed etiam de aliis rebus ; ct ita præcipitantcr omnia agit. Ut autem reddit ineptum ad recte judicandum de mediis salutis, caqueexpen- 382 DE TEMPERANTIA. denda, generat inconsidcrat ionrm : ut vero mollem et debilem ad evequenda bona proposita, ob speciem quamdam difficultatis, inconstantiam : etsi enim sæpe aliquid boni proponant, tamen quando animus imperare debet e.veentionem, statim retrocedunt, asperitatis specie territi; ut pulchre D. Aigcstints sui exemplo ostendit L. 8. Confess, e. 5. et 11. Hinc patet, hoc vitio maxime everti prudentiam : nam actus supradicti ad prudentiam pertinent, et totam ejus vim et functionem comprehendunt; quod confirmatur cx Aristotele L. 7. Ethic, c. 11. Prudens indolentiam perse* quilur, non voluptatem.Deinde prudentiam impediunt voluptates, eoque magis, quo quisque magis delectatur : qualis est ea. quœ esc rebus venereis percipitur: in hac enim neminem posse quid intelligere. Hinc palet quam perniciosum sit hoc vitium omnibus, qui prudentia vel sapientia cæteris antecellere debent; ut sunt praelati, principes, gubernatores, judices, consiliarii, doctores, paro­ chi, et similes. In voluntate sunt operationes duæ, intentio tinis, et electio mediorum. Intentionem pervertit hoc vitium, voluntatem trahendo ad delectationes camis, et sic ingenerando amorem sui : quod intcllige, non tantum quia homo hoc ipso, quod appetit voluptates vencreas, inordinate sc amat; sed etiam quia ita sensim æstimat carnem suam, ejusque voluptates, ut in eis finem ultimum collocet, omnes suas cogitationes et curas ad eas conse­ quendas referendo. Hinc mox sequitur odium Dei, qui voluptates illas gra­ viter prohibet et punit. Electionem pervertit, ingenerando amorem hujus seculi, id est, vite praesentis, ct rerum hanc vitam oblectantium, quo ita istis inhærcnt, ut hic perpetuo manere exoptent; unde statim nascitur horror ct desperatio futuri. Horror quidem, quia norunt sc ibi his volupta­ tibus privandos, et earum loco pcenas gravissimas subituros. Hinc nemo magis horret mortem, quam homines voluptuarii; juxta illud Ecclesia­ stici 41. 0 mors, quam amara est memoria tua homini pacem habenti in substantiis suis : viro quieto, ct cujus vice dircctce sunt in omnibus, etadhuc valenti accipere cibum! Desperatio, quia vinculis eoncupiscentiæ constricti, desperant posse sese eripere, et salutem consequi. 148. Praeter has luxuriæ filias, quæ internae sunt, ponuntur ab Isidoro quatuor externæ, turpiloquia, scurrilia, ludicra, stultiloquia. Turpiloquia, quia cx obundantia cordis os loquitur, ut Dominus ait Matth. 12. ; cor autem hominis luxuriosi (id est, cogitatio el allectus) turpi­ tudine plenum est. Scurrilia sunt verba aut facta parum honesta, risum moventia : hæc ex eodem nascuntur fonte : sicut enim foedi homines delectantur verbis tur­ pibus, quibus actus venerei exprimantur ; ita etiam aliis, eodem, etsi remo­ tius, pertinentibus, iisque risum movere student. Nec solum parum honestis, sed etiam ludicris, alias indifferentibus quæ ad jocos perlinent, impensius delectantur ; unde videmus quosdam libidini addictos cx variis libris colligere turpes, scurriles, ct ludicras narrationes ct facta, ut ea in promptu habeant, cum in consortio sunt aliorum. Stultiloquium sequitur ex cæcilate mentis; ruens enim libidine cæca, DE VITIIS TEMPERANTIÆ OPPOSITIS. 383 multa stulta, seu ratione carentia effutit. Vide D. Thoma.m art. 5. ad 4. ct 1). Hieronymum in c. 5. ad Ephesios, ubi explicat quid sit stultiloquium, el scurrilitas. DUBITATIO IV. QUÆ SIXT LUXURIÆ SPECIES. I i D. Thorn. quœst. 154. art. 1. 149. Divus Thomas ex Gratiano 30. q. 1. c. Lex illa, sex species luxuriæ assignat; fornicationem, adulterium, incestum, stuprum, raptum ct vitium contra naturam ; cujus numeri ratio ut intclligatur, notandum est,principa­ lem actum venereum, ad quem reliqui referuntur, esse sperrnatisin, seu seminationem ; in quo dupliciter potest committi inordinatio. Primo, quoad substantiam illius actus; ut cum non fit in organo naturali, vel cum per­ sona legitima. Secundo, quoad modum, vel alias circumstantias; ut cum inter conjuges in eo tantum peccatur, quod debitus modus in congressu, aut debita moderatio, vel congruum tempus, aut locus non servetur, etc. Luxu­ ria generat i m utramque inordinationem complectitur ; sed hic accipitur et assignantur ei species ut dicit inordinationem quoad substantiam actus : hæc enim absolute vocatur luxuria , estque peccatum secundum speciem suam lelhale. Inordinatio quoad modum, per se est solum luxuria secundum quid, et peccatum veniale in ratione luxuriæ ; quamvis ratione sacrilegii annexi, vel scandali, vel pravi affectus possit esse mortifera ; ut bene ostendit Cajetanus in art. 1. Hinc solvas plurima, quæ hic objicit Martinus. Ratio autem harum specierum sic accipi potest : vel enim est inordi­ natio circa actum principalem , quod ita fiat ut non possit sequi generatio ; et sic est peccatum contra naturam : aut quia ita fit ut non possit sequi com­ moda institutio et promotio prolis usque ad statum perfectum ; et ita est simplex fornicatio, quæ est soluti cum soluta : aut quia fit cum persona incongrua ; idque quadrupliciter. Primo, quia nimium propinqua; ct ita est incestus. Secundo, quia alteri juncta ; et sic est adulterium. Tertio, quia sub potestate parentis; et ita est stuprum. Quarto, quia non consentit; et sic est raptus. Simili fere modo D. Thomas art. 1. Sacrilegum concubitum refert D. Thomas ad adulterium ; quia personæ sacræ connubio quodam spiritali Deo sunt conjuncte. Inordinatio, quæ in tactibus el osculis impuris sita est et impudicitia dici solet, refertur ad illam speciem, ad quam disponit ; ut si fiat cum alterius conjugc, refertur ad adulterium; si cum consanguinea, ad incestum. 150. Dices: Siculi propinquitas facit ut persona sit incongrua, ita etiam nimia distantia, ut si discrepet religione; majus enim peccatum est habere commercium cum Judæa, quam cum meretrice Christiana; ergo est sta­ tuenda aliqua species ratione discrepantia·, sicut ratione propinquitatis. R. Hoc peccatum perlinere ad sacrilegium : quia illa conjunctio est pro­ hibita in honorem Christianismi ab Ecclesia. Simili modo, quando cx ali­ qua alia causa est inhabilités scu impedimentum dirimens constitutum M i>E TEMPERANTIA. ratione peculiaris inordinationis, quæ repentur in copula, ad aliquam ex prædictis speciebus reducitur; v. g. si est inhabilitas ratione publica» hone­ statis. ad incestum , ob speciem quamdam aftinitatis : si ratione cognationis spiritalis, ad incestum, vel ad sacrilegium : si ratione cognationis legalis, quæ ex adoptione, ad incestum : si ratione impolenliæ, ad peccatum contra naturam. I bi autem inhabilitas illa non est inducta ob peculiarem inordi­ nationem in copula . sed ob aliam causam , v. g. ob crimen , ignorantiam, metum; est simplex fornicatio : ut cum est impedimentum criminis, vel metus, vel erroris pcrsonæ, aut conditionis servilis, vel raptus. Circa prae­ dicta, 151. Notandum ex Cajet, art. 1. adulterium, incestum, raptum, stuprum,el sacrilegium non esse proprie et melaphysice species luxuriae, sed solum morali ct vulgata ratione loquendi, qua minus communia species dicuntur, etiamsi solum per accidens communem aliquam rationem contrahant. Nam deformitas, quam addit circumstantia illa pcrsonæ vel loci luxuriam con­ trahens, non est contra castitatem, sed contra aliam virtutem : in adulterio, raptu, el stupro, contra justitiam : in sacrilegio, contra religionem : in incestu, contra pietatem, quæ parentibus et sanguine junctis debitam reve­ rentiam defert. Fieri autem nequit ut circumstantia vel deformitas, quæ est contra aliud genus virtutis, ita contrahat malitiam luxuriæ, ut simul cum ea proprie dictam speciem constituat ; una enim species non potest esse in diversis generibus ; nec imum genus potest contrahi per dilferentiam alte­ rius generis : itaque circumstantia propriam luxuriæ speciem constituens debet addere deformitatem, quæ solum sit contra castitatem, qualis est circumstantia vasis indebiti,et personarum debito vinculo non connexarum. Hinc infert Cajetan. hujusmodi actus proprie esse sub duplici genere : adulterium enim ratione injuriæ, quæ fit conjugi, esse speciem injustitiæ : ratione carcntiæ vinculi conjugalis inter personas, esse speciem luxuriæ. Idem dicendum in cæteris. Dicuntur tamen species luxuriæ potius quam injuslitiæ vel sacrilegii, ob duas causas. Prior est, quam all'crt D. Thomas, quia luxuria magis est formalis, cum se habeat in illis peccatis per modum finis; injustitia vero el sacrilegium magis se habet materialiter et per accidens; adulterium enim committitur non ut liat injuria , sed propter voluptatem carnalem : similiter sacrilegium, ct aliae species. Quod si quis adulterium committeret eo fine ut contumeliam inferat marito ; vel sacrilegum concu­ bitum, ul injuriam Deo vel rebus sacris, etc.; tunc potius dicerentur species injustitia*, vel irreligiositatis, quam luxuriæ : quia tinis non esset luxuria, sed injuria et violatio rei sacræ ; luxuriæ autem peccatum se haberet instar medii. Altera causa est. quia illa peccata committuntur in malcria luxuriæ, et per actum ejus, et ita potius dicuntur species luxuriæ, quam injusti­ tiæ, etc. ; luxuria enim magis ibi elucet. In raptu tamen res paulo aliter.se habet; nam injuria præcedit, et luxuria sequitur. Ex dictis sequitur, malitiam luxuriæ in prædictisspeciebus naturalibus, quæ aliis virtutibus opponuntur, si precise consideretur qua castitati repu­ gnat, esse ejusdem rationis, el perlinere ad fornicationem, quamvis ex parte allectus humani diversam gravitatem sortiatur, ut ex D. Thoma art. 1. colli­ gitur ; nam quo quis plura vel graviora peccata in se admittere paratus est DE VITIIS TEMPERANTI.E OPPOSITIS. 38i> allectu venereæ voluptatis, eo affectus ille est pejor; nam in illo tanquam in causa continentur ; unde inferi, illas circumstantias; etsi sint contra alias virtutes, non tamen omnino per accidens sc ad luxuriam habere\ vide Cajelanum. DIBIT ATIO V. UTRUM FORNICATIO SIT PECCATUM MORTIFERUM. 152. Quidam hærclici docuerunt fornicationem non esse peccatum. Ita Nicolailæ, el mulier illa, quæ se Propheten dicebat temporibus Apostolorum; de quibus Apocalyp. 2., et Gnostici, qui etiam alias impuritates admittebant; unde dicti Borboritæ ; dc quibus Epipiianius hæresi 26. et Græci schisma­ tici, teste Guidone in Catalogo. Denique nostri temporis Anabaptislæ, qui non solum fornicationem, sed etiam promiscuum concubitum, spiritu insti­ gante, permittunt ct patrant. Sed fide tenendum est, esse peccatum mortiferum. Probatur 1°. ex Scri­ pturis : 1. ad Corinth. 6. An nescitis quia iniqui regnum Dei non possidebunt? Nolite errare; neque fornicarii, neque idolis servientes, neque adulteri, neque molles, etc., regnum Dei possidebunt. Ad Galat. S. Manifesta sunt opera car­ nis : quæ sunt fornicatio, immunditia, impudicitia, luxuria, etc., quæ prœdico vobis, sicut prœdixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non posside-1 bunt. Ad Ephes. 5. Hoc enim scitote intelligentes, quod omnis fornicator, aut immundus, aut avarus, quod est idolorum servitus, non habet hœreditalcm in regno Christi et Dei ; nemo vos seducat inanibus verbis, etc. Idem docent omnes Patres, ct Doctores scholastici. Nec obstat, quod aliqui jurisperiti concubinatum dicant esse coitum legi­ timum: ita Bartolus in L. penult, π. dc Concubinis, et quidam alii; quia solum volunt dicere, legibus permitti, ct non puniri: ut enim in d. L. penult, dicitur, quia concubinatus per leges nomen assumpsit, extra legis pœnam est; unde melius dicerent esse lege permissum, quini legitimum ; ut notat Cou. de sponsalibus, p. 1. c. 4. n. 8. 153. Ut autem ratione probetur, Notandum est, sicut Deus instituit id quod erat necessarium ad prolem concipiendam et pariendam, nimirum vim generandi cl organa opportuna, ita etiam instituit id, quod erat necessarium ad prolem recte educandam, ct promovendam ad perfectum statum hominis; nam finis generationis humanæ est proles perfecta: hoc autem est vinculum insolubile maris et feminæ, posito mutuo consensu, quod matrimonium vocamus : sine enim tali vinculo, humano more fieri non poterat ut proles recte educaretur, cum ad hoc non solum materna, sed etiam paterna cura sit necessaria ; unde etiam in aliis animantibus, ubi utriusque parentis cura ad sobolis educationem requiritur (ul iu feris quibusdam, et in avium ge­ nere) videmus quamdam matrimonii speciem in maris et feminæ societate, nec eas uti vago concubitu. El sane nisi hunc instinctum el inclinationem accepissent, non fuisset illis in necessariis ad speciem propagandam cl con­ servandam salis prospectum: nam fere semper soboles moreretur, cum mater illi educandæ et foveudæ sola non sufficiat. Simili modo nisi in genere iv. p. 2. 25 386 UE TEMPERANTIA. humano esset illud vinculum, proles raro bene posset educari, et ad statilm hominis perfectum adduci; nam cura paterna plerumque abesset, ut expe­ rientia docet. His positis, sic possumus ratiocinari : In fornicatione prælernuttitiir illa conditio, quam naturæ lex in generatione humana ad ejus finem, qui est bona prolis institutio, obtinendum requirit ; ac proinde ipsa repugnat illi fini : atqui hæc inordinatio est gravis et in re gravi ; ergo est peccatum mor­ ti ferum. Nec refert quod incommodo prolis edùcandæ alia ratione possit occurri ; ul si cum certa pensione constituatur vir probus, qui curam prolis suscipiat: lum quia in paucioribus, id locum habet, nimirum in divitibus; et ita his solis non autem pauperibus licita, vel non mortifera erit fornicatio, ct quo quis erit ditior, eo cum pluribus fornicari poterit ; quæ sunt absurda : tum quia id non tollit inordinationem quam actus per sc habet, quatenus in eo prætermiltitur illa conditio personarum quam ipsa natura instituit, et re­ quirit in illo actu ad prolis suscipiendæ perfectionem. Confirmatur, quia siculi esset gravis inordinatio in natura rerum, si animantes, quæ habent instinctum ut certis utantur conjugiis, inciperent vago modo conjungi; ita etiam censenda est gravis inordinatio, si homines vago concubitu utantur: sicut enim natura humana est sublimior quam brutorum, et ejus conveniens propagatio, institutio et perfectio est maximi momenti ; ita etiam vinculum conjugii est sublimius, et magis necessarium ad actum generationis; ac proinde major erit perversio recti ordinis, si ille actus sine eo fiat. Hinc sequitur, fornicationem jure naturæ non solum esse malam, sed etiam esse grave malum, et consequenter peccatum mortiferum : quia caret convenienti ordine ct habitudine, quam natura requirit ad prolis educatio­ nem ct perfectionem; quæ habitudo est magni momenti, sicut et prolis bona instructio. Durandus in 4. dist. 33. q. 2. n. 10. fatetur, fornicationem jure naturæ esse quidem malam et inordinatam ; non tamen esse malum, quod sit pec­ catum mortiferum, sed hoc habere a lege positiva Dei. Ratio,ipsius est : Nam fornicatio simplex non meretur mortem œternam secundum legem natu­ ralem ; quia lex naturalis nihil dicit, nec nominat aliquid de morte ceterna: ct ideo quod fornicatio simplex sit peccatum mortale, hoc procedit ex jure divino pluribus locis expresso. Ejusdem sententiæ est Marlinus a Magistris apud Cajelan. art. 2. licet non ob rationem Durandi ; sed quia, quando educationi prolis aliunde prospicitur, non videtur gravis inordinatio. Confirmatur, quia neque est contra dilectionem Dei, neque proximi, neque sui ipsius. Sed satis ostensum est hanc inordinationem esse gravem, cum sit omissio debiti ordinis, quæ jure et instituto naturæ est necessaria in illo actu ad prolis complementum. Et sane si levis esset jure naturæ, jus divinum super­ veniens non efficeret gravem, sed relinqueret earn in suo gradu ; nam Deus prohibens aliquid jure naturæ illicitum, non facit illud pejus, sed ejus mali­ tiam inculcat, et expressius proponit : non cnim ideo malum est quia pro­ hibetur; sed quia malum, ideo prohibetur; ut patet in mendacio, verbo otioso, et similibus, quæ ex genere suo levia sunt. Ratio autem Durandi nullius est momenti : ex ea enim sequeretur, nec homicidium, nec adulterium, nec sodomiam fore peccata mortifera, nisi 38^ DE VITIIS TEMPERANTI/E OPPOSITIS. jure divino positivo essent prohibita. Imo seposito jure positivo nullum esse peccatum mortale: quod omnino absurdum est. Ncc est necesse, nt ratione naturali non constet tale peccatum mereri mortem ælernam ; sufficit ut illa dictet esse grave peccatum, ct Deo gravi­ ter displicere ; indeenim ratione naturali est conjicere, graves pœnas, et quæ offensioni lantæ majestatis respondeant, mereri. Ad confirmationem : Reducitur ad ea peccata, quæ sunt contra charitatem proximi, cum sit contra bonum prolis nasciluræ, ul inquit I). Thom. art. 4. Ncc refert, quod illi, qui conveniunt, forte sint steriles, idque sciant: quia actus ex se talis est, ut carcat ordine debito, quem natura propter bonum prolis requirit, sive reipsa sit secutura proles sive non. Dices Γ’. Melius est proli sic esse, quam non esse : atqui in potestate parentum erat ut non esset, abstinendo ab illo actu; ergo non videntur ei nocuisse. Deinde possunt impedire, ne id nocumentum reipsa sequatur ; sicut non magnam infert injuriam, qui accendit domum, sed statim cavet ne comburatur, incendio extincto. R. Etsi melius sit proli sic esse quam non esse ; tamen si parentes velint dare operam generationi, debent id ita facere, ut opus habeat convenientem ordinem non solum ad prolem suscipiendam, sed etiam ad educandam ct instruendam: unde si carcat illo ordine, privant quantum est ex vi actus prolem hoc bono ; nam hoc ex tali actu non est natum sequi, sed contra­ rium. Ncc. obstat quod illud nocumentum possit aliquando impediri, quia id per accidens est; nec impedit quin illi quantum est ex vi operis censeantur proli nocuisse, prætermittendo in eo illam conditionem, quam propter bo­ num prolis tenebantur adhibere: quando enim aliquid ob certum finem est absolute præceptum, qui illud omittit, facit contra illum finem, etiamsi alia ratione illum procurare nitatur. Alia argumenta objicit Marlinus, quæ vide apud Cajelan. art. 3. Dices 2°. Dominus Oseæ 1. præcipit Prophetæ his verbis: Sume tibi uxo­ rem fornicationum, el fac filios fornicationum ; ergo non est semper illicita. R. 1°. Inde ut summum sequi, divina dispensatione posse fieri licitam ; nt inquit D. Thomas art. 2. ad 2. 2°. Et melius, ibi solum praecipi ut sumat meretricem, seu mulierem, quæ valde dedita fuerat fornicationi, in uxorem, (id enim Hebraismo illo significatur) et ex ea procreet filios, qui suis nomi­ nibus ct ordine nascendi repræsentaturi sint filios Israel, (qui erant vere filii fornicationum, per assiduam et multiplicem idololatriam fornicantes a Deo) cl ultionem divinam illis impendentem : unde hic non agitur de actu carnali fornicationis permittendo. 154. Porro præter ea,quæ diximus, quatuor hic sunt notanda: Primo, For­ nicationem in Christianis habere peculiarem deformitatem, ratione Baptismi ct Confirmationis, quibus corpora nostra facta sunt membra Christi, ct iu templum Spiritui sancio consecrata. Unde Apostolus I. Corinth. 6. Nescitis quoniam corpora vestra membra sunt Christi ? tollens ergo membra Christi, faciam membra meretricis? Absit, etc., cl infra : An nescitis quoniam mem­ bra vestra templum sunt Spiritus sancti, qui in vobis est, quem habetis a Deo, et non estis vestri ? Empti enim estis pretio magno·, ubi Iribus argumenti __ 388 DE TEMPERANTIA. deterret a fornicatione. Ex quibus colligitur., in hoc actu, dum a Christia­ nis Iit, cssc peculiarem ingratitudinem, et irreverentiam in Deum ; ct con­ sequenter speciem quamdam sacrilegii, latius accepto hoc nomine : unde est mullo gravius peccatum in illis quam in ethnicis. Secundo, Fornicationem non esse gravius peccatum, quam cætera, quæ sunt contra Deum vel proximum, ut recte ostendit D. Thomas art. 3. Gravi­ tas enim peccati per se spectatur ex magnitudine boni, cui ipsum opponitur: majus autem est bonum dix inuni quam humanum ; unde peccata, quibus bo­ num divinum contemnitur, ut ea quæ repugnant directe virtutibus theolo­ gicis vel religioni, sunt deteriora secundum suam speciem, quam fornica­ tio, quæ bono humano repugnat. Rursus inter ea, quæ bonum humanum violant, pejora sunt quæ tendunt in nocumentum vitæ hominis, quam quæ in damnum fortunarum ; et quæ contra vitam hominis nati, quam quæ con­ tra vitam nascituri; unde infert D. Thomas: Cum fornicatio ex se tendat ad Iasionem vitæ, ct quidem certæ prolis, nimirum quæ ex hoc actu nasci potest, est deterior furto, quo solum fortunæ læduntur: minor tamen est homicidio ; quia per hoc læditur vita hominis jam nati, per illam nascituri. Hæc tamen comparatio furti et fornicationis non parum habet difficultatis. Primo, quia furtum est contra justitiam, fornicatio solum contra castitatem: atqui peccatum est eo gravius, quo præstanliori virtuti opponitur, ut constat ex 1. 2. q. 72. art. 4. Secundo, per furtum læditur homo jam exislens in re actu possessa: per fornicationem nemo proprie læditur; nam proles non est, et nihil ei detrahitur, irno melius est ei sic esse quam non esse... Solum In eo peccatur, quod actus ille carcat convenienti ordine ad prolis fu tura educationem, cujus ordinis carentia est contra castitatem, non contra justi­ tiam : quod signum est non esse proprie laesionem. Ob hæc et alia argumenta Martinus apud Cajelanum tenet contrarium: cujus sententia est etiam valde probabilis. Nec obstat quod fornicatio in Christianis præ se ferat speciem sacrilegii; quia simile quid etiam in reliquis illorum peccatis invenitur, etiamsi spiri­ talia sint: sicut enim membra nostra sunt membra Christi, et templum Spiritus sancti; ita etiam spiritus noster est unum cum Christo; {Qui autem adhæret Deo, unus spiritus est, 1. ad Corinth. G.) et est templum Spiritus sancti. Tertio, Etsi fornicatio non sit ex maximis peccatis mortalibus, tamen quadam ratione posse dici maximum; quia hominem maxime detinet, et difficillime superatur; idque propter concupiscentiam homini congenitam, cujus motus sunt maxime importuni. Unde D. Isidores L. 2. de summo bono (al. L. Sententiarum) cap. 39. n. 21. dicit: Magis per carnis luxuriam hu­ manum genus subditur diabolo, quam per aliquod aliud peccatum. Et D. Au­ gustinus, de honestate mulierum cap. 2. (al. in app. serm. 293. n. 2.) Inter omnia Christianorum certamina, sola duriora sunt proelia castitatis, ubi quo­ tidiana pugna, et rara victoria; unde præcipua industria in eo collocanda, ut hoc vitium superetur. ■ \ π?.··*- '*■ f>E PARTIBUS TEMPERANTS POTF.NTÎALIRES ET VITIIS OPPOSITIS, 389 CAPUT HI. DE PARTIBUS TEMPERANTIÆ POTENTIALIBUS, CONTINENTIA, MANSUE­ TUDINE, CLEMENTIA, MODESTIA, ET VITIIS OPPOSITIS. DUBITATIO I. QUID SIT CONTINENTIA. D. Thom. quœst. 453. 155. Nomen continentia dupliciter accipitur. 1°. Ut significet virtutem quamdam, qua quis sese ab omni delectatione venerea cohibet; quomodo passim accipitur in Scriptura sacra, et apud sanctos Patres : nec differt a castitate. Et hac ratione tres continentiae gradus a Doctoribus ponuntur, vir­ ginalis, vidualis, et conjugalis. 2°. Ut significet firmitatem animi contra impetus passionum. Hanc Aristoteles L. 7. Ethicorum vocat εγκράτειαν, et de ea, sicut et de ejus opposito, fuse toto eo libro disputat. Hoc modo accipitur in bac quaestione : et nihil est aliud quam firmum propositum animi, quo quis se continet in bono rationis contra impulsus concupiscentiae, quibus ad voluptates tactus, et præsertimvenereas, impellitur. Est propositum, quia omnis virtus et bona dispositio voluntatis consistit in proposito seu affectu honesti ; in hoc enim sita est hujus potentiae perfectio : atqui continentia est virtus vel dispositio voluntatis, et in ea sedem suam habet, ut docet D. Thomas art. 3. Debet autem hoc propositum esse /irmum; quia alioquin facile concupiscentiae motibus expugnabitur; sicut in eo qui est incontinens, qui etiam bonum propositum habet, sed infirmum : unde facile suis cupi­ ditatibus cedit. Isto proposito se continet voluntas in bono rationis; quatenus vult inhaerere ei quod ratio dictat, nec sinere se impetu concupiscentiae abripi ad illicita, quorum alterum ex altero sequitur. Ex eo enim quod quis firme alicui rei inhaeret, consequens est ut a contrariis non sinat se aliorsum abduci. Contra impetus concupiscenliœ, etc. Quia hi motus maxime voluntatem ad bona sensibilia contra rationis praescriptum alliciunt; et propensioni naturali, quae homini ad conservationem individui ct speciei insita est, sunt maxime conformes. Itaque in iis, qui nondum virtutem moralem, qua isti motus comprimantur, adepti sunt, præcipne opus fuit quadam dispositione animi, qua voluntas se in bono contineret, ne ab illis ad illicita abriperetur; quam continentiam vocamus. 156. Dices : Etiam aliae passiones magnam vim habent voluntatem a rationis praescripto abducendi, ut cupiditas honorum, opum, vindicte, et similes : 300 DE TEMPERANTIA. ergo in quibus per virtutes morales ill® passiones nondum sunt compress®, iis etiam opus est continentia, qua' illis resistat, et voluntatem a recto dis­ cedere non sinat. R. Hoc argumento recte prolxui similem quamdam animi dispositionem contra illos affectus ponendam : hæc tamen non vocatur absolute continentia, neque ab ea dicitur quis simpliciter continens, sed secundum quid, seu cum restrictione; ut continens ira?, continens cupiditatis honorum, opum, etc. Ratio est, quia ista? passiones neque sunt ita conscntaneæ naturali propen­ sioni, ut concupiscenti® delectabilium tactus (unde etiam non sunt tam importun® et assidu®); neque hominem ita ad turpia trahunt. Quare in continendo se ab istis non est illa peculiaris laus et difficultas, qu® est in resistendo gulæ, el venereis cupiditatibus. 157. Petes, Utrum continentia distinguatur a temperantia,et qua ratione? Videtur enim non distingui, quia versatur circa eadem, circa quæ tempe­ rantia , ut docet Aristoteles L. 7. Ethic, cap. 4. et idem officium præstat : nam etiam temperantiae est, voluntatem in bono honesto continere adversus voluptates. R. Continentiam absolute dictam non distingui a temperantia, nisi ut imperfectum et inchoatum a perfecto et completo, et sicut dispositio distin­ guitur ab habitu ; ut docet D. Thomas art. 4. in 0. et Cajetanus in art. 3. Temperantia enim consistit in firmo proposito continendi se in bono ra­ tionis, per quod passiones jam sunt domitæ, et rationi subjects; unde includit, saltem in obliquo, habitum illum appetitus inferioris, quo motus hujus appetitus rationi conformantur. Continentia vero est propositum simile, sed quod nondum eo pervenit ut passiones domuerit, et rationi sub­ jecerit : unde adhuc pugnat cum hoste ; cum temperantia de illo victoriam obtinuerit, et subjecerit servituti. Quare continens similis est illi, qui feras agrestes cicurandas accepit ; temperans ei, qui jam cicuravit. Per tempe­ rantiam bonum rationis descendit non solum in voluntatem, sed etiam in appetitum inferiorem : per continentiam, in solam voluntatem. Unde patet, continentiam esse inchoatam quamdam temperantiam. Quod maxime locum habet in sententia eorum, qui sedem temperantiae et fortitudinis faciunt ipsam voluntatem, et has virtutes non pertinere ad appetitum inferiorem, nisi per quamdam extensionem, et veluti ramum sui. Hæc tamen non sic intelligenda sunt, quasi temperans nullos amplius concupiscentiae motus patiatur (hoc enim non est hujus mortalitatis), sed quod rarius patiatur, el ordinarie non tam vehementes : est enim intrin­ secus multo melius compositus quam continens ; tum quia habitus volun­ tatis est firmior; tum quia præter hunc includit habitum appetitus inferio­ ris, per quem, compressis passionibus, appetitus iste rationi subjicitur. Hinc fit ul ab intrinseco non possint magnæ passiones exurgere. Ikec tamen interdum excitari possunt a causa extrinseca; ut a dæmone, humores ct spiritus commovente, el objectum delectabile assiduephanlasiæ proponente : quo casu virtus temperantiae sese exeret, et munus continentiae praestabit, perfectiori tamen modo quam ipsa. Quod attinet ad continentiam secundum quid, quæ circa alias passiones versatur, hæc eodem modo se habet ad virtutes illarum passionum mode- DR PABTIDUS TEMPEBANTI/F. POTENTIALÏBUS ET VITIIS OPPOSITIS. 391 ratrices, sicut schabet continentia simpliciter dicta ad temperantiam. Itaque continentia iræ nihil est aliud quam inchoatio mansuetudinis : continentia cupiditatis honorum vel opum nihil est aliud quam inchoatio magnani­ mitatis, inagnihcentiæ, liberalilatis ; ut aperte colligitur cx D. Thoma, et Cajelano, art. 2. Eædcm enim virtutes, quæ, ubi compleke fuerint, appe­ titum inferiorem rationi subjectum et passiones compressas tenent, jam primum inchoalæ et quasi in cunabulis constitutio passionibus nondum edomitis resistunt, et voluntatem in bono rationis adversus illas continent, idque ejusdem honesti amore. 158. Ex dictis intelligi potest, utrum continentia sit dicenda virtus. Si enim virtus dicatur habitus complete potentiam circa aliquam materiam (v. g. circa passiones) perficiens; continentia non tam est virtus, quam virtutis inchoatio et rudimentum. Unde Aristot. L. 4. Ethic, cap. ultimo in fine, dicit continentiam non esse virtutem, sed quiddam virtutis habere admixtum. Nimirum quia voluntatem quidem rationi conformat, sed appe­ titum inferiorem, contra quem pugnat, rationi non subjicit, et ita a perfe­ ctione virtutis moralis deficit. Si tamen nomen virtutis accipiatur communius (ut passim solet) pro dispositione animi ad opus reclæ rationi consonum, seu pro principio laudabilium operum, ut inquit D. Thomas, sic continentia est virtus: disponit enim voluntatem ad rationis dictamen sectandum, et passionibus repugnandum, quod est honestum el laude dignum. Notandum tamen est, continentiam posse constitui virtutem quamdam generalem (non essentia et attributione, sed objecto et extensione) qua voluntas bono rationis in genere contra quaslibet passiones inhærere decernit : illud enim objectum habet quamdam communem rationem ho­ nesti per se expetendam, ac proinde potest constituere virtutem, atque adeo certam virtutis speciem : affectus enim et propositum voluntatis ex ordine ad tale objectum certam speciem contrahit; et hæc virtus ex eo quod volun­ tatem in bono honesto contra passionum illecebras et impetus continet, recte continentia dicetur. Quamvis hoc nomen præcipue ei conveniat, qua­ tenus delectationibus tactus resistit. Hoc modo videtur explicari continentiæ ratio a Martino; sed non cx mente Aristotelis, ut recte ostendit Cajetanus art. 2. Neque hic modus est consentaneus praxi : non enim solent homines ex nudo illo ct generali motivo honesti passionibus resistere; sed ob particu­ larem aliquam boni honesti rationem, quæ pro diversitate materiæ se offert. DUBITATIO II. QUID SIT INCONTINENTIA, ET QUALE PECCATUM. D. Thorn. quœst. 1S6. 159. Incontinentia, ut opponitur continentiae supra explicatae, est, quando passio, praesertim ea quæ versatur circa delectationes tactus, vincit ratio­ nem, usu rationis manente. Dico, rationis usu manente: dupliciter enim passio rationem vincere potest. 1°. Si adeo sit vehemens, ul judicium ίl·· M2 DE TEMPERANTIA. rationis impediat, et consequenter moralem libertatem adimat : sicut iit in iis qui amore iiunt amentes ; quo casu non est proprie incontinentia. Sicut enimbestiæ non dicuntur incontinentes : ita nec illi, qui rationis usum amiserunt, quantums is turpia committant. Confirmatur, quia incontinens est, qui non continet se in bono rationis, cum possit et debeat : atqui talis non potest; ergo, etc. Dicitur enim incontinentia quasi per privationem continentiae : privatio autem locum non habet nisi ubi et quando habitus adesse deberet. 2°. Si rationis usum non tollat ; et tunc locum habet incon­ tinentia, si voluntas passionem sequatur. Ratio est, quia manente rationis usu, semper potest homo passionibus resistere, et in rationis praescripto se continere, quantumvis illae vehementes fuerint; ut recte docet D. Thomas q. 156. art. 1. Si potest, ergo debet : si debet continere et non facit, jam est incontinens : deest enim continentia, ubi et quando debebat inesse. Porro dupliciter passio rationem vincit, manente rationis usu; ut colligi­ tur ex Aristotele L. 7. Ethicorum cap. 7. et D. Thoma art. 1. Primo, si impetu suo rapiat ad se voluntatem, priusquam ratio consultet, aut exactius deli­ beret; et hæc vocatur ctTrænata concupiscentia, et incontinentia. Accidit autem hoc vel ob passionis celeritatem, ut in cholericis ; quia humor iste ob tenuitatem et calorem facilis est moveri et accendi : vel ob illius vehe­ mentiam, ut iit in melancholicis, qui ob siccam et terrestrem constitutio­ nem vehementem accenduntur. In hujusmodi igitur voluntas non diu cunctatur, neque sinit negotium ratione expendi, sed statim cedit; salis tamen in confuso advertens malum esse quod proponitur. Secundo, si volun­ no rationis inhæreat : tunc enim etsi passio magnum impe­ tas tenuiter tum non habeat, facile tamen voluntatem ad se trahit ; ut fit in mulieribus, et iis quorum constitutio mollior est et feminea : ut sunt phlegmatici, teste D. Thoma art. 1. ad 2. et Aristot. supra. 1 GO. Petes, Quomodo passio potest vincere rationem, manente rationis usu, quo res judicatur esse illicita. R. Rationem non ita vinci quin possit resistere, et ideo merito illi impu­ tari, quod se vinci sinat, vel potius quod sponte cedat et consentiat. Passio enim solum allicit, blanditur, et suadet per modum propositionis objecti ; facit enim ut objectum appareat valde suave et conveniens homini. Hinc per sympathiam potentiarum intellectus simili modo illud apprehendit, et voluntati proponit. Et quamvis ex altera parte judicet illud esse illicitum, nihilominus quia apprehensio delectabilis est vehementior magisque sen­ sibilis, ac naturalis, et ex ratione illiciti non cernitur præsens periculum, vincit ista apprehensio, et voluntati persuadet ut delectabile hic ct nunc honesto præponat, passionique consentiat. In potestate tamen voluntatis erat se continere, et illam delectationem contemnere, lum quia satis per rationem advertit esse illicitam, tum quia minime sibi necessariam. 161. Ex his colligitur. 1°. Incontinentiam esse peccatum; tum quia turpe est rationem vinci a passione, et voluntatem deserere bonum rationis, ut inhæreat bono delectabili ; tum quia voluntas trahitur ad infimas delecta­ tiones, quæ homini cum brutis sunt communes ; unde etiam hoc vitium peculiarem turpitudinem continet ; ut docet D. Thom. art. 2. et Aristoteles 1 DE PABTIBVS TEMPERANTIÆ POTENTI ALIBIS ET VITIIS OPPOSITIS. 393 L. 7. Ethic, cap. 8. ; est autem mortale vel veniale pro ratione materiae. 2°. Incontinentiam cæteris paribus esse minus malum quarn intemperan­ tiam. Primo, quia intemperans non peccat ex passione, sed spontanea electione, et propriæ voluntatis malitia : incontinens vero ex impulsu pas­ sionis, tanquam ab intrinseco contra suam voluntatem incitatus : nam et ante et post passionem voluntati displicet opus, coque commisso statim poenitentia ducitur. Secundo, intemperans habet intellectum prave dispositum quoad judicium objecti (non enim reputat illud inhonestum, vel certe parvi æslimat, tanquam exiguum malum), ct voluntatem prave dispositam habitu vitioso, et appetitum inferiorem similiter : incontinens vero judicium habet rectum et voluntatem rectam extra passionem, et appetitus inferior non est adeo corruptus. Nec refert quod incontinens sæpe vincatur ; ex actibus autem frequentatis nascatur habitus : quia etsi dum labitur, aliqua prava dispositio voluntati et appetitui inferiori per actus pravos veluti affricetur; hoc tamen paulo post displicentia et dolore commissi abstergitur, ut in habitum solidum non facessat. Denique intemperans multo difficilius emendatur quam incontinens, propter judicii et voluntatis inolitam longa consuetudine perversitatem. 3°. Incontinentiam concnpisccntiæ plus habere probri et dedecoris, quam incontinentiam iræ; turpius enim est a voluptatibus quam ab ira superari : idque propter quatuor ratio­ nes, quas profert Aristoteles L. 7. Ethic, cap. 6. et D. Thomas art. 4. Prima est, quia motus iræ habet aliquam speciem et imaginem rationis (offert enim se vindicta menti specie justitiae) ; sed in eo deficit, quod modum, qui a ratione præscribitur, non attendat; sicut veloces famuli, qui simul atque dominum aliquid imperantem audiunt, anticipant, et priusquam totum imperium perceperint, ruunt ad exeeutionem. Motus aulem concupiscentiæ nullam habet rationis speciem, sed totus est secun­ dum sensum, totus mollis, femineus, carnalis, ad hoc solum tendens ut carni et sensualitati serviatur. Secunda, quia motus iræ magis sequitur corporis temperamentum, et humoris conditionem, propter cholcræ (quæ huic passioni servit) tenuita­ tem et calorem. Hinc enim fit, ut posita apprehensione injuriæ, humor biliosus statim effervescat, et concitetur ad vindiciam : concupiscentiæ vero deservit sanguis et pituita, quorum motus lentior, nec ita accenduntur. Itaque motus iræ magis est venia dignus quam concupiscentiæ, qui non ita ratione corporalis dispositionis concitatur. Tertia, quia ita quærit manifeste operari, quasi in opere nihil sit dede­ coris; concupiscentia vero quærit latebras, veluti conscia suæ turpitudinis. Quarta, quia concupiscentia quærit voluptatem superfluam; ira vero repellit malum immeritum. Plus autem habet excusationis qui in malo a se depellendo modum rationis excedit, quam qui in voluptate superflua adsciscenda. Incontinentia tamen iræ plus habet periculi, propter malum proximi, ad quod irrogandum ita prosilit; hinc enim seditiones, bella, cædes, incendia, ct tota fere generis humani turbatio; unde ut plurimum incontinentia iræ absolute est gravior. : R ii . fl '1 » 394 DE TEMPERANTIA. DUBITATIO 111. DE MANSUETUDINE. D. Thom. qucest. 157. 162. Mansuetudo (quæ gracis πραότης et ήπιότης dicitur) est virtus irarum moderatrix : vel, ut Glossa in cap. 5. Matthæi explicans illud, Beati mites, ait : Mansuetudo est dulcedo animi, quam non vincit amaritudo. Sicut enim temperantia moderatur cupiditates delectationum gulæ el veneris, appetitum inferiorem ita rationi subjiciens, ut etiam oblatis occasionibus non plus quam par est concupiscat : ita mansuetudo moderatur iram, subji­ ciens rationi appetitum inferiorem, ita ut oblatis irritantibus, in motum ira non prorumpat, vel saltem justum modum in eo teneat. Proxima igitur materia hujus virtutis est ira, cui modum a ratione- praescriptum veluti formam quamdam imponit; nimirum, ut irascamur quando, et cui oportet, quam ob causam, quantum, et quomodo oportet ; et cum non ita irascen­ dum, iram omnino comprimamus. Hæc virtus multis locis commendatur in Scripturis, ut Ecclesiastici 10. Fili, in mansuetudine serva animam tuam, et da illi honorem secundum meri­ tum suum. Psal. 36. Mansueti autem hœreditabunt terram, et delectabuntur in multitudine pacis ; el Matth. 5. Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. DUBITATIO IV. DE IRA ET IRACUNDIA. D. Thom. qucest. 158. 163. Mansuetudini, sicut et aliis virtutibus, quæ passiones moderantur, duo vitia opponuntur ; ira vel potius iracundia (quæ actum et habitum vitiosum irascendi designat) per excessum, et lenitudo per defectum. Ira per se nec bona est, nec etiam mala, sed quiddam indifferens, quo bene el male uti possumus, sicut et reliquae passiones. Malam non esse vel cx eo constat, quia natura est apprime utilis ad ardua facta, et ad sui conservationem. .Sicut enim passio arnoris data est homini ad boni prosecutionem; ita passio ira ad repulsionem malorum et nocentium, ne ea in re natura sit torpida, et languida. Itaque habet eum locum in homine, quem miles in Bepublica. Unde pulchre Nemesius L. de natura horninis cap. 21. dixit, ότι δ Ουμδςτο δορυφοριχον εστι του λογισμού, iram esse satellitium rationis. Nec obstat quod rationem turbet, et sanum consilium ad judicium de rebus impediat; quia non debet excitari nec adhiberi nisi post consilium ; nimirum quando ve­ niendum est ad exeeutionem : sicut miles non adhibetur nisi post senatus vel principis decretum; sed jubetur quiescere, donec accersatur ad opus. Deinde ira nihil est aliud quam appetitio vindictæ : atqui vindicia bona est, si debito modo liat. di: partibus temperantia: potf.ntiauBus et vitiis oppositis. 395 161. Erit peccatum, si modum a ratione pncscriplum non servet, et tunc dicetur proprio iracundia, quam Aristoteles vocat ύργιλότητα, distinguens cama simplici ira, quæ 3ργή dicitur. Dupliciter autem fieri potest ut ira proscriptum rationis non servet : 1°. Ex parte objecti, si injustam vindictam appetas; ut ob causam non legitimam, vel majorem (piam oportet, vel absque publica auctoritate cxcquendam. Et hoc modo cx genere suo est peccatum mortiferum ; quia contra proximi charitatem et justitiam. Potest tamen esse veniale ob imperfectio­ nem actus, quæ spectatur vel ex parte voluntarii, ut cum motus iræ perfe­ ctum rationis judicium prævertil; vel ex parte objecti seu materiae, ut cum quis modicam vindictam appetit ; v. g. si parum trahas puerum per capil­ los, ut inquit D. Thomas : modicum enim instar nihili reputatur. Nec obstat quod ex genere suo dicatur mortifera; quia hoc inlelligendum de actu per­ fecto tam cx parte voluntarii quam ex parte objecti, ut recte explicat Cajetanus; nimirum ut actus silex pleno judicio rationis, ct objectum sit nota­ bilis quantitatis : hoc enim modo accipiendus est actus, cum cx genere suo dicitur mortalis vel venialis. 2°. Potest praescriptum rationis non servari ex parte ipsius motus; ut si nimium interius ira exardescas, vel exterius eam per signa nimium pate­ facias. Hoc modo non est quidem ex genere suo mortale, potest tamen esse mortale, vel ratione affectus et praeparationis animi, quam inducit; ul si lanium ira accendaris, ut paratus sis aliquid facere, quod sil peccatum mor­ tale : vel ratione scandali; ut interdum accidere potest in praelatis, vel iis qui in infidelibus convertendis occupantur. 165. Dices: Omnis ira videtur esse peccatum mortiferum; nam Dominus Matth. 5. generatim dicit : Omnis qui irascitur fratri suo, reus erit judicio. Quibus verbis significatur, illum mereri condemnationem morti', nimirum æternæ : nam reus judicio llebrais dicitur, qui dignus est condemnatione, puta mortis : illa enim est praecipua, ct absolute dicitur condemnatio, et judicium : unde translata ad tribunal Dei, designat damnationem æternam. R. Dominum ibi loqui non de omni ira ; sed de ea, quæ tendit ad homici­ dium : complet enim illud præceptum, Non occides; addens, non solum externum homicidium esse peccatum mortiferum in judicio divino, sed etiam occultam iram, qua quis proximi mortem optat : ut recte D. Thomas art. 3. ad 2. De eadem ira inlelligendum id, quod sequitur, Qui dixerit fratri suo raca, qui dixerit fatue, etc. nimirum ex ira, qua mortem illius desiderat : ul idem D. Thomas art. 5. ad 3. ; ponit enim Dominus tres gradus ad homici­ dium. Brimus est, ira interna optans mortem proximi. Secundus, eadem ira prorumpens in contumeliam, sed leviorem. Tertius, eadem erumpens in contumeliam gravem. In quarto est ipsum homicidium, et quodlibet aliud grave nocumentum. 166. Ut autem quale sit peccatum iræ, melius intclligatur, notandum est, illud per se minus esse peccatum, quam odium vel invidiam, ul docet I). Thomas art. 4. Odium enim appetit malum proximi, quia malum, et eo duntaxat fine ut ei sit male ; illi enim male esse apprehendit tanquam suum M Ü! -’vi'-- & 396 DE TEMPERANTIA. bonum. Hinc fit ut nulla mali mensura satietur; quia quæ per se appetun­ tur, sine mensura el termino appetuntur; sicut avarus appetit divitias, et voluptuarius delectationes sine termino. Ira vero appetit malum alterius sub ratione justæ vindietæ : nimirum, ul qui offendit, sentiat et dolcat se male fecisse, el ita fiat compensatio. Unde non appetit malum alterius nisi secun­ dum certam mensuram ; nimirum ad æqualilatcm injuria», ut pœna sit com­ mensa culpæ; cujus signum est, quod si vindicta hanc mensuram exces­ serit, ira vertatur in misericordiam. Itaque spectat in objecto imaginem quamdam justitiae, ut justitiam vindicativam imitari videatur. Sicut enim hæc appetit malum proximi sub ratione justæ vindietæ; sic ira sub specie et imagine justæ vindietæ: sed in eo est discrimen, quod justitia illa rega­ tur vera prudentia ; ira non vera, sed imagine duntaxat prudentiæ : unde etiam in objecto non spectat veram rationem justæ vindietæ, sicut justitia vindicativa; sed speciem tantum justæ vindietæ. Invidia dolet de bono alte­ rius, quatenus id aliquo modo propriam excellentiam videtur obscurare. Unde desiderat illi malum, nempe illius boni privationem, ul suam existi­ mationem et excellentiam illibatam conservet; ac proinde affectu proprii boni movetur. Unde patet, invidiam, quæ non appetit alteri malum ut ei sit male, sed ut sibi sit bene, esse minus quidem malum quam odium, quod solum appetit ut alteri sit male; majus tamen quam iram : nam ira spectat imaginem justitia»; et omnis irascens justam causam iræsuæ prætcndit, qua se excuset. Unde etiam judicio generis humani minus probrosa aut inhonesta quam invidia, quæ nullam juslitiævel honesti speciem præfert. Ob eamdem causam ira censetur honestior ; seu minus dedecorosa quam concupiscentia, ut supra dubit. 2. n. 116. dictum est. 167. Notandum L Etsi ira ex parte objecti formalis sit minus mala vel minus dedecorosa quam odium, invidia, et concupiscentia; tamen ex parte modi, cum quo fit, habet præ reliquis passionibus peculiarem quamdam inordina­ tionem. 1°. Quia maxime rationem perturbat. 2°. Quia maximum in agendo habet impetum. 3°. Quia corpus maxime immutat, adeo ut hominem fnriosæ belluæ similem efficiat, i nde Proverb. 27. Ira non habet misericordiam, nec erumpens furor; et impetum concitati ferre quis poterit? Et Gregorys L. S. Moralium cap. 31. (al. c. 43. n.78.) Per iram sapientia perditur, ut quid, quove ordine agendum sit, omnino nesciatur, sicut scriptum est : Ira in sinu stulti requiescit, quia nimirum intelligentiœ lucem subtrahit, cum mentem per­ movendo confundit. Et infra : Nam iræ suœ stimulis accensum cor palpitat, corpus tremit , lingua se preepedit, facies ignescit, exasperantur oculi, et nequaquam recognoscuntur noti : ore quidem clamorem format, sed sensus quid loquatur, ignorat. In quo itaque iste ab arreptitiis longe est, qui actio­ nis suœ conscius non est ? etc. Ratio est, 403 DUBITATIO VI. QUID MODESTIA ET QUÆ EJUS SPECIES. I). Thom, quœst. IGO. 177. Modestus vocari solet, qui intra modum cl limites sui status, ingenii, et forlunæ se continet, suo modulo contentus. Unde modestia est virtus qua (piis hanc mediocritatem in sc amat et præslal, moins suos internos clexteinos, el omnem rerum suarum apparatum, intra mensuram sibi congruam coercens. Hinc patet, modestiam osse affinem el annexam temperantiae. Sicut enim temperantia moderationem adhibet in iis in quibus difficilli­ mum est adhibere, nimirum in delectationibus tactus : ita modestia in aliis quibusdam modum ponit, ubi id minus quidem est difficile, tamen ad recte praestandum opus est virtute. D. Thomas hujus virtutis quatuor statuit spe­ cies : humilitafbm, studiositatem, modestiam motuum exteriorum, et mode­ stiam externi apparatus. Moderatis enim delectationibus carnis per tempe­ rantiam, et impetu irae per mansuetudinem, quatuor supererant, quæ potissimum moderatione quadam, et intra certos limites restrictione egere videbantur; interquæ primum est, motus animi ad excelsa, ad quem coercen­ dum est humilitas. Secundum, nimium desiderium cognitionis, præsertim curiosæ : hoc refrænat sludiosilas. Tertium, motus et gestus externi cor­ poris : hos componit modestia morum. Quartum, externus cultus et appa­ ratus in vestibus, conviviis, supellectili : hunc moderatur alia quædam modesliæ species, quæ modestia cultus dici potest. DUBITATIO VII. QUID StT HUMILITAS, ET QUOD EJUS OFFICIUM. D. Thom. quœst. 161. 178. Humilitas ab humo dicitiir, quia per illam ad ima, et veluli ad humum usque deprimimur. Dupliciter autem id fieri potest. 1°. Si contra voluntatem ab alio depressus sit; ct hoc modo humilitas est pœna : sicqué dictum est. Omnis qui se exaltat, humiliabitur. 2°. Si quis sua sponte cx Consideratione suorum defectuum se deprimat; et hoc modo est virtus; quæ variis modis definiri potest. D. TiiOM.art. l.ad 1. Humilitas, inquit, est virtus, qua quis defectum suum considerans, se in infimis secundum modum suum continet. Idem ad 2. Est laudabilis sui ad ima dejectio. Joannes Rusbrochius L. de præcipuis viri. c. 1. Humilitas est animi demissio, id est, interna quœ· dam et profunda cordis et animi coram celsissima Dei majestate inclinatio et submissio. Aptissime D. Bernardus L. de gradibus humilitatis, in principio : Humilitas est virtus, qua quis verissima sui cognitione sibiipsi vilescit. Ex quibus patet, humilitatem supponere cognitionem sui, id est, suæ imperfectionis, suique defectus, llæc.su/ cognitio comparatur, dum quis se coram Deo et Angelis constituens, considerat qualis sil lum animo, tum cor- KH DE TEMPERANTIA. pore : quam ignorans, quam ad malum pronus, ad bonum lenius et infir­ mus,quam rebus intimis addictus, quam levis el instabilis : quantis peccatis obnoxius, quantis miseriis subjectus, quam in Deum ingratus : præterea sc ex se nihil boni habere, nihil posse, nihil esse : sua omnia assidue a divina bonitate pendere, sicut imago in speculo pendet ab objecto, sicut pondus suspensum in aere a manu tenentis; sicut lumen a sole, et sicut umbra a corpore : denique sine assiduo Dei influxu sc in nihilum ruere. Dixi, coram Deo hanc considerationem faciendam ; quid ad illud lumen veritatis constitutus homo, seipsum ct sine dissimulatione inspicit, et sine palpatione dijudicat, ut inquit D. Bernardus serm. 42. in Cantica, n. G. Sicut, ut quis nævos omnes sui corporis perspectos habeat, seipsum soli exponit, ut in ejus lumine omnia detegantur. 171). Hac cognitione posita in intellectu, sequuntur in voluntate mulli alle­ ctus ct motus, qui sunt humilitatis actus ct functiones. 1°. Vilipensio ct con­ temptus sui, per quem se, quoad ea quæ ex seipso habet,.nihil æslimet. 2°. Reputat se omnibus Dei donis indignum, el ad omnia ineptum : idque sine falsitate, ut docet D. Thomas art. G. ad 1. talis enim revera est secundum ea, quæ ex seipso habet. 3°. Hinc sequitur, ut veritatis amore impulsus, non cupiat ab aliis magni æstimari, honorari, vel laudari ; quia videt id sibi non congruere, sed eia quo omne bonum accepit. Unde cum Apostolo dicit: Regi secularum immor­ tali et invisibili, soli Deo honor et gloria. Non enim imago vel pictura laudem meretur, sed pictor : nec olla, sed plastes. P. Quantum in ipso est, desiderat etiam vilis haberi, et ab aliis contemni. Talem enim cupit se ab aliis judicari et æstimari, qualem se veritatis senten­ tia, et in oculis Dei novit esse. Unde D. Bernardis serm. 16. in Cantica n. 10. ferus humilis vilis vult reputari, non humilis prœdicari : gaudet contemptu sui, hoc solo sane superbus, quod laudes contemnit. Dixi, quantum in ipso est; quia non semper expedit ut alii nostros defectus noverint, aut nihili nos æslimcnt; propter ædificationcm, ct fructum aliorum : utD. Bernardus serm. 42. n. G. in Cantica notat. 5°. Cum videt se magni fieri vel honorari, dolet, nec illum honorem in animo sibi attrahit, imo nec admittit, nisi forte ratione officii aut doni, quod habet; et ita illum in Deum, saltem implicite, refert. 6°. Conferendo se aliis, censet se omnibus viliorem et deteriorem : consi­ derat enim se juxta ea, quæ ex seipso habet; alios vero secundum ca, quæ ipsi cx Deo, et sic illos sibi præponit; ut bene D. Thomas art. 3. declarat. Hoc cnim est ingenium humilitatis, in se intueri sua mala, in aliis, eorum bona. Sicut c contrario superbke indoles est, intendere in sua bona, ct in aliorum mala. Quisque antem secundum sua est deterior quam sunt alii secundum ea quæ sunt Dei ; ut bene docet Anselmus L. de Similitudini­ bus cap. 100. et D. Thomas art. G. ad 1. ct Cajetanus ibidem contra Martinum. 7°. Subjicit se Deo veluti infimum mancipium, vel potius, sicut testa figulo, ct opus suo factori, ut desc disponat pro suo beneplacito in omnibus, præserlim quæ ad hanc vitam perlinent; verbi gratia, quod ad paupertatem vel divitias, sauilatem vel morbum,infamiam vel gloriam, mortem vel vitam nr. partibus tempf.rantiæ potestialibi:* f.t vitiis oppositis. 40K attinet. Unde 1. Petri a. Humiliamini sub potenti manu Dei, ul vos wallet in tempore visitationis. 8°. Subjicit se hominibus propter Deum ; sinens sc ab illis tanquam instru­ mentis Dei gubernari. 1'nde 1. Pethi 2. Subjecti estote omni humante crea­ tura· propter Deum, sive llegi, quasi prœcellenti, etc. 9°. Denique in externis rebus el functionibus, quantum in scest, ample­ ctitur semper id quod est abjectius ct minus honoratum, v. g. locum inferio­ rem in consessibus, latus sinistrum in congressibus,socios simpliciores, officia Milgo minus honorata, vestes, supellectilem, etc. In usu lamen externo debet habere rationem decoris et officii, quod gerit, ut ante dictum est. Hæ sunt actiones humilitatis, cl hoc fere ordine ad ipsam virtutem compa­ rantur, ab caque procedunt. 180. Dices 1°. Humilitatis est cohibere affectum, ne feratur ad excelsa supra conditionem et proportionem hominis : atqui idem præstat magnani­ mitas; ergo non videtur distingui a magnanimitate. Ob hoc argumentum Marlinus ponit humilitatem virtutem rcipsa non discrepantem a magnanimitate; sed fallitur, ut recte ostendit Cajetanus. Primo, quia virtutes ex principalibus functionibus suis distinguendae sunt : atqui principalis functio magnanimitatis est, non coercere affectum, sed impellere ad ardua et magna, quibus homo est dignus; secundario autem retrahit ab his, quæ dignitatem ipsius superant. Humilitatis autem prima­ rium munus est non impellere, sed retrahere animum inordinate ad excelsa tendentem, et intra suam mensuram coercere, ul iis, quæ hominis vilitati congruunt, acquiescat. Itaque hæ virtutes contrario modo procedunt ; ma­ gnanimitas impellendo ad ardua, quæ sua difficultate animum absterrent, et desperationem injiciunt : humilitas retrahendo a magnis, quæ splendore el excellentia sua animum alliciunt. Itaque ad quod magnanimitas affectum impellit, ab eo humilitas retrahit, licet sub diversa ratione. Deinde etiamsi magnanimitas secundario a quibusdam animum retrahat, a quibus retrahit etiam humilitas , sub alia tamen ratione formali id facit. Illa enim retrahit animum a quibusdam excelsis, quatenus superant proportionem,quam habet homo ad illa ex parte donorum Dei (non enim vult magnanimus majora quam ipsi ratione donorum, quibus prædilus est, congruant) : hæc vero retrahit animum ab omnibus excelsis, quatenus superant proportionem, quam habet horno ex parte sui. Datio itaque coercendi el retrahendi animi est diversa, nimirum excessus objecti respectu ejus,quod homo habet a Deo : ct excessus objecti respectu ejus, quod homo habet ex seipso. Hunc respicit humilitas, illum magnanimitas. Vide Cajetanum art. 1. ad 2. Dices 2°. Si humilitas coercet affectum ne feratur ad aliquid, quod est supra proportionem et mensuram hominis, quam ex seipso habet; ergo non permittet hominem quidquam magni agere, conari vel appetere : quia omne bonum superat hanc proportionem, ac proinde impediet præeipuam fun­ ctionem magnanimitatis. It. Non posse hominem quidquam appetere, vel conari, tanquam ipse per ea quæ præcise ex se habet, eo sit dignus, aut illud possit efficere : potest lamen, quatenus per id quod accepit a Deo, sufficientem ad illud propor­ tionem habet. Hinc fit ut is, qui ex se est humillimus, ex dono Dei sit summe de temperantia. magnanimus. Etsi enim ex se nihil possit, nulloque Imno aut honore dignus sil; tamen ex dono et auxilio Dei plurima potest (juxta illud Apostoli: Omnia possum in eo, qui me confortat) et maximis bonis, honoribusque dignus est, et se dignum judicat. Declarat hoe Gregorius!.. G. in 1. Regum cap. 3. explicans illa verba cap. 16. Adhuc reliquus est parvulus, et pascit oves. Merito, inquit, parvulus iste dicitur oves pascere; quia electus quisque humilis est, et sterilis non est, qui quotidie magna agit, sed de se magna non sentit. Merito ergo non solum parvulus, sed pastor asseritur; quia qui vere humiles sunt, foris se dejiciunt, sed per internam societatem in summis et cctcrnis pascuis immorantur; nam scriptum est : Deus superbis resistit, humi­ libus autem dat gratiam, (hue autem gratia, nisi ut summa videant et cogno­ scant, cognoscant et diligant, atque ad ipsa delecta quasi forteset pingues cur­ rant. Idem cernitur in omnibus beatis; sunt enim ct ex se humillimi, et ex donis Dei summe magnanimi. Imo nulli sunt magis magnanimi quam illi qui vere sunt humiles. Cum enim non suis viribus, sed Dei tantum auxilio, cui se penitus subjecere, nitantur, ejusque omnipotentiam et bonitatem assidue cogitent; nihil est quod hac ratione illis impossibile aut valde arduum appa­ reat; ac proinde etiam quidvis aggredi, cum honor Dei postulat, non dubi­ tant. Exemplo nobis sunt maximi quique Sanctorum, et in primis Apostoli, qui stupenda, Deo confisi, sunt aggressi, et perfecerunt. Itaque humilitas non reddit segnem, aut timidum, aut pusillanimem, sed ad veram animi magnitudinem disponit ; mundi magnanimitas, quia suis viribus nititur, superbia potius est, quam magnanimitas. 481. Ex dictis colligi potest 1°. Fundamentum humilitatis esse notitiam sui, quæ, ut sit perfecta, postulat etiam cognitionem Dei : unde iit ul conjnnctissimæ sint humilitas et charitas; sicut cognitio sui et cognitio Dei non possunt a se invicem separari : humilitas enim sequitur cognitionem sui, charitas cognitionem Dei. Itaque recte dictum a D. Augustino : Noverim te, noverim me; ut amem te, et contemnam me. 2°. Hanc virtutem esse non in intellectu, sed in voluntate. Inclinat enim voluntatem ut se intra mensuram sui suppositi contineat, nec ad aliquid per motum spei vel desiderii supra illam feratur. 3°. Objectum hujus virtutis esse id, quod congruit nostræ vilitati; hoc enim est quod per humilitatem et interius appetitur, et exterius agitur. Dices : Hoc non esse appetibile; esse enim vile vel probrosum, non est bonum neque laudabile, ac proinde non potest esse objectum virtutis; quod delict esse honestum et honore dignum. Hæc res non videtur satis a Doctoribus explicata. Bespondeo, id quod vile est, non esse quidem per se expetendum, aut ho­ nestum ; posse tamen sub alia consideratione, honesti rationem induero. Primo, si spectetur ut est congruens nostræ conditioni : honestum eniin est amplecti sibi congruentia. In hac tamen congruentia non consisti) lotum bonum ct honestum humilitatis : non enim per se est magnæ laudis vilem vilia amplecti, quod hæc ipsi congruant. Itaque adhuc ulterior ratio formalis requiritur, respectu cujus prior illa se habeat instar fundamenti quasi mate­ rialiter. Secundo igitur, id quod vile est, seu amplecti vilia, potest honesti rationem induere, ut est professio quædam seu testificatio nostri nihili, qua DE PARTIBUS TEMPERANTIÆ POTENTIALIDUS ET VITIIS OPPOSITIS. 407 profitemur nos ex nobis nihil boni habere, nihil posse, nihil esse; et conse­ quenter omne bonum nostrum esse ex Ileo, ad ipsum voluti auctorem omnia referenda, in ipsum omnem laudem ct honorem, qui nobis tribuitur, refun­ dendum. Hoc ipso enim quod nostram vilitatem profitemur, tacite etiam significamus omne bonum nostrum Ileo assignandum. Sub hac igitur ratione vilia et probrosa sunt objectum humilitatis, quatenus nimirum per illa no­ stram sortem, et tacite divinam in nos benignitatem testamur : quod sane honestum est, cl valde laudabile ; tum quia est professio veritatis, maxime in vita neccssariæ, juxta illud, Nosce te ipsum : tum quia id redundatio honorem Dei, ut dictum est. 4°. Hinc patet, humilitatem sic recte definiri : Humilitas est virtus incli­ nans nos ad nostram vilitatem signis vel factis profitendam. Signis sive internis, sive externis; ut locutione spiritali, vel corporali submissione cor­ poris, prostratione humi, genuflexione, etc. Factis, ut humilibus obsequiis, humili loco, humili sodalitio, etc. Nec obstat, quod humilitas non solum inclinet in hanc professionem, ul procedit ab ipsius supposito, sed etiam amet illam ut procedit ab alio, et aversatur quod illi est contrarium (humilis enim non solum se ipse vilipendit, et variis modis suam vilitatem testatur; sed etiam gaudet et amat contemni ab aliis, et laudari dolet); hoc, inquam, non obstat : quia virtus bonum sui objecti amat non solum in suo supposito, sed etiam in quovis alio, et ubicumque illud invenerit, quamvis primario in illud inclinet, ut a proprio subjecto procedit. Juxta hanc definitionem facile est omnes supradictos actus humilitati assignare, et ostendere quomodo ab ea procedant; in omnibus enim illis est professio suæ vilitatis, vel certe inclinatio et amor in illam, juxta modum nunc explicatum. o°. Colligitur humilitatem esse virtutem valde excellentem. Primo, quia inclinat ad subjiciendum nos Deo in omnibus, et nostris Superioribus tan­ quam Dei instrumentis. Cum enim inclinet generati m ad omnia, quibus nostram vilitatem testamur, maxime inclinat in hanc subjectionem, per quam universalius nostrum gradum profitemur. Hoc modo intelligendus est D. Thomas articulo S. cum excellentiam humilitatis in eo constituit, quod ordinationi justitia legalis faciat hominem bene subjectum in universali quantum ad omnia; cum qualibet alia virtus moralis id faciat solum quan­ tum ad aliquam materiam specialem. Secundo, quia, ut dictum est, eo ipso, quod profitemur nostram vilitatem, ct nihil boni nos habere ex nobis, impli­ cite testamur omne bonum nostrum essé a Deo; et ita Deum honoramus. Itaque humilitas inclinat ad quosdam actus, qui tacitam continent reli­ gionem, cum implicite Deum honorent, etsi non ex formali affectu reli­ gionis procedant : sicut enim actus religionis primario el formaliter conti­ nent professionem divina} excellentiæ, secundario vero et quasi materialiter professionem nostræ vilitatis, ct. ut ita dixerim, infirmitatis; ita e con­ trario praecipuus actus humilitatis (qui est vilipensio sui et veluti annihilalio coram divina majestate) continet formalitcr ct primario professionem nostræ vilitatis; secundario vero et ex consequenti, professionem divinae excellentiæ. Tertio, denique signum excellentiæ virtutis hujus est, quod Philosophi eam non agnoverint. Non enim intellexerunt, nisi forte per- I1 ili fi I( liî 408 DE TEMPERANTIA. pauci, quo modo homo nihil ex se boni, sed solum defectum et malum habeat; et quo modo omne bonum ex liberali Dei munere dependeat. 182. Adverte tamen, hanc virtutem non esse præstantiorein theologicis; quia lue proxime nos Deo conjungunt : neque religione quia; præstttntius est Deum colere, eiqtie honorem el reverentiam exhibere, quam suam abjectionem profiteri, et cohibere se ab inordinato atlectn excellentiae. Ob eamdem causam non est praestant ior obedientia ; quia hæc bene ordinat allectum ad totam legem, illum legi conformans : neque justitia legali; quia vel hæc non distinguitur ab obedientia; vel si distinguitur, respicit bonum connnune, et ad omnia, quæ ad bonum commune pertinent recte nos ordi­ nat. Humilitas vero non conformat nos formaliter legi, neque intendit ho­ mini commune; sed facit hominem bene subjectum Superiori, et ordinationi tum legis tum justitiæ legalis, ut D. Thomas a. a. in 0. judicat. Est tamen pnestantior fortitudine et temperantia, ut docet Cajetan. art. 5, sub finem, ex sententia D. Thom.e; quia in illa majus bonum rationis cernitur; reddit enim humilitas hominem subditum et patulum bono rationis, non in hac vel illa materia, sed universe : quoi! est præstantius quam recto se habere circa pericula mortis vel voluptates tactus. Ob eamdem rationem videtur etiam præstantior justitia particulari, etsi Cajetanus dissentiat. Notandum tamen, has virtutes non posse exacte inter se comparari, cum habeant pro­ prias excellentias diversorum generum, quibus se mutuo excedunt, el exce­ duntur; unde quæ una ratione videtur præstantior, altera est inferior. DUBITATIO VIII. QUID SIT SUPERBIA, ET QUOMODO AB ALUS VITIIS DISTINGUATUR, ITEM DE NIMIA SUI ABJECTIONE. D. Thorn, quæst. 1G2. 483. Humilitati opponuntur duo extrema vitia; superbia, per excessum; et nimia sui abjectio, per defectum. Superbia dicitur o. super, et eo: quod supra suam mensuram eat, juxta illud Psalm. 130. Neque ambulavi in magnis, neque in mirabilibus super me. Definitur a D. Augustino L. 14. de Civit, cap. 13. η. I. Quid est, inquit, superbia, nisi pervertie celsitudinis appetitus? et a Prospero sententia 292. (al. 294.) Superbia est amor excellent ice proprice, nempe inordinatus. ·■»··* Perversam celsitudinem vocat, non quæ in scipsa, sed quæ respectu appe­ tentis perversa sit; eo quod ipsi non congruat. Unde cum dicitur, perversce celsitudinis appetitus, idem valet ac si diceretur, appetitus perverse excel­ lendi; superbus enim appetit excellere, sed perverso modo, id est qui sit contra rectam rationem; unde et ipse appetitus perversus est. Si enim objectum est pravum, etiam appetitio ejus prava est. Sed difficultas est quo modo excellentia hic accipiatur, absolute an relate; id est, utrum superbia sit appetitus excellendi absolute, an solum praecellendi aliis. Martiuus, ut refert Cajetanus. putat superbum solum appetere pracel» DE PARTIBUS TEMPERANTIÆ POTENTIAfJBL’S ET VITIIS OPPOSITIS. 409 Iere aliis, unde definit superbiam amorem excellentia despcclivœ, id est, quo ita amat excellere, ill alios prae se contemnat. Sed verius est, superbiam ad hoc non esse restringendam, ut recte ostendit Cajetanus. Potest enim quis esse superbus, etsi nemini explicite sc praeferat. Superbia enim est æquare se majoribus, et non solum illis se praeferre; quamvis implicite in actu superbite semper aliqua contineatur pr.elalio. Effert enim se supra se, ac consequenter supra alios ejusdem sortis; unde fit ut quotiescumque se cum æqualibus confert, se illis etiam expresse praeferat : sed de implicita illa praelatione hic non est quæstio ; explicita vero non habet locum nisi in qui­ busdam actibus. Itaque objectum superbite adaequatum, est excellentia in genere, ut extendit se ad excellentiam absolutam et relativam, ab utraque tamen per se abstrahens; sicut objectum Melaphysicæ est ens communiter se habens ad absolutum et relativum, ut inquit Cajetanus. Dices : Etiam quædam alia vitia spectant excellentiam tanquam objectum. Prœsumptio, in functionibus; inclinat enim ad functiones, quæ proprias vires superant : ambitio, in dignitatibus et honoribus, tendens ad dignitates proportionem subjecti excedentes : denique cenodoxia in fama et gloria. Virtus quoque magnanimitatis in iisdem rebus magnitudinem et excellen­ tiam spectat; inclinat enim ad excellentes functiones, ad excellentes digni­ tates et honores, ad excellentem famam ct gloriam, ut patet ex dictis supra de Fortit. cap. 2. dubii. 3. Quomodo ergo ab his distinguitur superbia; cum hæc quoque excellentiam spectent et pro objecto habeant? R. Superbiam ab istis vitiis distingui, quod ipsius objectum sit in genere excellentia pcrsonæ : istorum vero, excellentia non pcrsonæ, sed functionis, vel dignitatis, vel famæ, applicata nimirum ratione excellenti® et magni­ tudinis ad certam materiam. Quod ut melius intelligalur, 184. Notandum est, personam posse tripliciter ad virtutes et vitia com­ parari; primo, ut subjectum; secundo, ut objectum; tertio, ut mensuram objecti, sive ut terminum commensurationis illius, quæ in objecto spe­ ctatur. Primus modus est communis omnibus virtutibus et vitiis. Persona enim scu suppositum se habet ad omnia tanquam subjectum; cum ipsa nihil sint aliud quam bona vel mala dispositio suppositi ad suum opus. Ter­ tius modus est communis respectu omnium virtutum et vitiorum, in quibus medium constituitur in objecto ex ordine ad proprium suppositum; ul in temperantia, quæ inclinat ad cibum et potum secundum eam mensuram, quæ congruit supposito; et in magnanimitate, quæ inclinat ad magnas vir­ tutum functiones, tamen juxta mensuram propriæ pcrsonæ : prœsumptio vero inclinat ad magnas functiones, sed supra pcrsonæ mensuram; intem­ perantia ad cibum et potum, sed supposito non commensum. Secundus modus est proprius superbiæ ct humilitatis, hæc enim respiciunt suum sup­ positum per modum objecti : superbia enim intendit illius exaltationem, humilitas depressionem. Unde in definitione superbiæ signate dicitur excel­ lent iœ propriæ, id est, quæ primo et per se circa personam consideretur. Confirmatur, quia per superbiam ipsa persona sese inflat et extollit; et si quid in operibus externis magni vel splendidi faciat, huc refert, nimirum ut ipsa magni fiat. Itaque generati m excellentia pcrsonæ est objectum super- 410 np. TEMPERANTIA. biæ: praesumptionis vero objectum est excellentia operis : ambitionis excel­ lentia in dignitate : et inanis gloriæ in famæ opinione. Adverte tamen, hæc vitia non ita distingui a superbia, quin ipsius sint fructus, qui ex ipsa nascantur, eamque supponant. Nam ex inordinato appe­ titu excellenti® personæ fit ut quis aggrediatur opera præsumptuosa, et ad magnas dignitates, honoresque supra suam proportionem adspiret. Ideo enim hæc appetuntur ut ipsum suppositum excellens videatur; itaque ex affectu superbiæ procedunt, et ad illius finem ordinantur : el sic ad super­ biam pertinent, saltem tanquam actus imperati, ex natura rei illi maxime conjuncti. Magnanimitas manifeste a superbia distinguitur; tum quia non appetit principaliter magnitudinem personæ, sed operis; tum quia magnitu­ dinem illam non appetit, nisi secundum præscriptum reclæ rationis, et cnmmensionem ad proprium subjectum; quorum utrumque contrario modo se habet in superbia. I 18a. Porro ut natura et functiones superbiæ melius intelliganlur, notan­ dum est, quod sicut humilitas supponit considerationem suæ imperfectionis, ct ex ea oritur; ita superbia considerationem suæ perfectionis (sub qua intellige quidquid ullo modo ad excellentiam facit), et ex hac consideratione nascitur. Dum enim quis suam perfectionem considerat, dissimulatis im­ perfectionibus, et non advertit se illam a Deo habere, videtur sibi multo excellentior quam revera sit : sicut et merces præstantiores videntur empto­ ribus, quando vitia non considerant. Nam purum bonum multo est excel­ lentius quam imperfectionibus permixtum. Hinc nascitur amor istius excellentiæ apprehensae, quo illa placet homini, et homo propter illam sibi plus quam oportet : ex his vero aestimatio sui, qua pluris se facit quam oportet. Atque hic est primus superbiæ actus in animo completus. Sicut enim primus actus humilitatis est vilipensio sui ; ita primus superbiæ est magnipensio sui, qua quis seipsum æstimat supra id quod est : qui actus non consistit in solo judicio vel apprehensione, sed etiam in allectu, quo erga se tanquam quid magnum afficitur, et talem quodammodo se facit, qualem apprehendit. Unde superbus dicitur seipsum inflare, tumefacere, exaltare : quia quantum in se est, allectu ct apprehensione, ut affectui servit, majorem se facit ct celsiorem quam reipsa sit. Dixi esse primum actum completum, quia affectio illa voluntatis, quæ præcedit hanc æslimationcm, non est actus completus, a quo quis dicitur superbire et se elevare; sed est inclinatio interna ad actum completum; sicut inclinatio religionis ad cultum Dei non est actus comple­ tus religionis, sed ipse actus colendi; est igitur hic ordo actuum animi. Primo, est consideratio perfectionum conjuncta cum defectu considerationis imperfectionum, et dependentiæa Deo. Secundo, apprehensio majoris excel­ lenti® quam insit. Tertio, amor illius, seu simplex complacentia. Quarto, aestimatio sui ex illa apprehensione et amore orta. Amor enim accedens illi apprehensioni, facit excellentiam majorem videri ct pluris æslimari. Hæc igitur aestimatio sui est primus actus superbiæ completus, et funda­ mentum cæterorum qui superbiæ tribuuntur. 2°. Hinc sequitur, utæstimet se dignum et idoneum rebus magnis, suamque mensuram excedentibus. 3°. Ut inordinate appetat dignitates, ct alia quæ ad excellentiam pertinent, tanquam sibi congruentia. 4°. Ut ab aliis quoque velit magni fieri, honorari, I>R PARTIBUS TEMPERANTLE l’OTENTIALIIlUS ET VITIIS OPPOSITIS. 411 ct laudari. 5®. Si videat id se non obtinere, indignatur, irascitur, dolet. 6°. Conferendo sc aliis, censet se meliorem, doctiorem, potentiorern, etc.; unde et alios contemnit, et quæ ab aliis fiunt parvipendit. Ad suos enim defectus clausos habet oculos, ct ad suas perfectiones apertos : contrario vero modo gerit se in iis, quæ sunt proximi. Hinc fit ut sua pluris æstimet, et præferat rebus proximorum, el seipsum personæ proximi. 7°. Recusat se subjicere Superioribus, quasi id ipso sil indignum ; persuadens sibi, se illis esse prudentiorem, et melius seipsum gubernaturum. 8°. Recusat etiam se Deo subjicere, apprehendens illud tanquam sit contra suam dignitatem, etc.; volens suo arbitratu vivere, quasi Deo opus non habeat. Hi actus hujus vitii, et hoc fere ordine ab illo procedunt. 186. Ex dictis colligitur, hoc vitium esse speciale : habet enim speciale objectum per quod a cæteris distinguitur, ut ostensum est; ct speciales fun­ ctiones, pias modo recensuimus : quadam tamen ratione potest dici vitium generale, nimirum potestate causandi ; quatenus ex superbia quodvis pecca­ tum nasci potest. Id autem fieri potest dupliciter, ut explicat D. Thomas art. 2. Primo, directe, ut si quis peccet eo fine ut videatur excellens et neminem curare, neminem timere; tunc enim directe ex affectu superbiæ illud peccatum imperatur. Secundo, indirecte, ct quasi per accidens, scilicet removendo prohibens, quatenus semel per superbiam divina lege, qua a pec­ cando prohibebatur,abjecta, veluti remoto fræno, facilis est homo in quodvis peccatum ruere, juxta illud Jeremiæ 2. Confregisti jugum meum, rupisti vin­ cula mea, et dixisti, non serviam : priore modo peccatum est ex contemptu; hoc vero ex affectu voluptatis, commodi, honoris, etc. Ilis adde quadam ra­ tione posse dici generale essentia et attributione; quia omne peccatum taci­ tam quamdam superbiam continet ipso opere : magna enim est præsumplio audere Deum offendere, et veluti contra se lacessere, non timere fulmen maledictionis, non curare præsentem majestatem. Simili modo omne pec­ catum est quidam Dei contemptus inlerprctalivus. 187. Alterum vilium humilitati oppositum est inordinata sui abjectio. Humilitas enim etsi inclinet ad sui abjectionem, non tamen quovis modo, sed prudenter; nimirum, cum iis circumstantiis, quibus debet : debet enim ita fieri ut non redundet in injuriam status, vel officii quod geris, vel talenti quo prœdilus es, aut in eorum incommodum, quibus prodesse potes vel debes. Si ergo aliqua talis circumstantia desit, erit vitium humilitati oppo­ situm per defectum ; quatenus nimis parum tuam dignitatem et excellen­ tiam curas : ut si Sacerdos subjiciat se judicio seculari : si Superior flexis genibus petat veniam ab inferiore : si Episcopus præponat sibi Sacerdotem vel Diaconum, etc. Dices: Talis abjectio sui videtur opponi humilitati per excessum : nimium enim se humiliat. R. Humilitatem dupliciter posse considerari. Primo, quatenus refrænat appetitum excellentiæ; et hoc modo superbia ei opponitur per excessum, nimia vero abjectio per defectum. Sicut enim superbia nimium appetii ea, quæ ad excellentiam pertinent; ita nimia sui abjectio nimis parum. Humi- .1 DE TEMPEDANTIA, litas vero inter hæc extrema medium rationis tenet. Secundo, quatenus inclinat ad ea, quibus suam vilitatem profitetur : hoc modo nimia sui abje­ ctio opponitur humilitati per excessum, superbia vero per defectum ; quamvis deformitas superbiae magis consistat in nimio excellentiae appetitu, quam in humilitatis defectu. Nec obstat quod nimia sui abjectio videatur perlinere ad pusillanimita­ tem, quæ Opponitur non proprie humilitati, sed magnanimitati : quia si fiat ex nimio affectu ad se dimittendum, opponitur humilitati : si vero ex nimia honoris, tanquam rei nimis rnagnœ, fuga; opponitur magnanimitati, et perlinet ad pusillanimitatem: quale autem hoc sit peccatum, patet ex dictis de Fortit. capite S. dubii. 3. lestimandum enim est ex injuria quæ iit statui, et incommodo quod sequitur, etc. DUBITATIO IX. DE SPECIEBUS SUPERBIÆ, ET QUALE PECCATUM SIT SUPERBIA. D. Thom. art. 4. et seqq. queest. 1G2 1BR. D. Gregorius L. 23. Moralium capite 7. quatuor species superbiæ constituit. Quatuor, inquit, sunt species, quibus omnis tumor arrogantium demonstratur, cum bonum aut a semet ipsis habere se (estimant : aut si sibi datum desuper credunt, pro suis se hoc accepisse meritis putant : aut certe cum jactant se habere quod non habent: aut despectis cœteris singulariter vi­ deri appetunt habere quod habent. Ratio harum specierum est. Superbia con­ sistit in eo quod homo se æstimet excellentiorem quam revera sit : hoc autem fieri potest tripliciter. 1°. Si putet se esso causarn sui boni : magni enim refert ad excellentiam, si sua industria vel meritis bonum illud sit consecu­ tus. 2°. Si putet se habere bonum, quod non habet. 3°. Si putet se habere tam excellenti gradu, ut id, quod est in cœteris, quasi nihili reputet respectu boni sui. El quidem si putet se causam sui boni ; vel censet sc causam illius physicam (v. g. se industria, ingenio el labore suo id comparasse, cum aliunde acceperit), et sic erit prima species ; vel causam meritoriam, et sic erit secunda species. Si putet se habere bonum, quod non habet, vel in eo sitam excellentiam, quæ non est. ct inde se extollat, erit tertia species. Deni­ que si putet se illud habere tam excellenti gradu, respectu aliorum, ut illo­ rum bona non videantur ipsi cum suo posse conferri, erit quarta species. Ubi adverte, non esse necessarium ad istas species, ut quis apud animum suum serio judicet se bona a se habere, aut suis meritis absque Dei gratia obtinuisse (sic enim deberet esse hterelicus) : sed salis est ut apprehendat illa tanquam sua et a se dependentia, absque formali judicio, et simul non consideret quo modo illa acceperit; tunc enim poterit se ita gerere, et in animo se extollere, ac si sola sua industria haberet : ut patet in paupere, qui alienis opibus affatim fruens, non aliter se effert, quam si essent suæ, vel sua industria partæ ; quia non meminit, vel certe non advertit esse bene­ ficium alterius; quamvis expresse id non neget, nec contrarium judicet. |»E PAHTIBÜS ΤΕΜΙΈΙΙΑΝΠΛί l'OTEX TIAI.IHLS EI VITIIS OPPOSITIS. 413 189. Dices : Si indignus alludet Docloralum vel Episcopatum propter di­ gnitatem, committit peccatum superbite, el tamen in nulla dictarum specie* runi ; similiter si tanti Doctorat tun jam obtentum faciat, ut malit peccare mortifere quam illum gradum perdere. II. Priorem modum pertinere ad tertiam speciem. Dum enim adspirat ad gradum, quo est indiguus, intumescit de bono, quod non habet: quia effert ct gerit se tanquam idoneum, cum sil ineptus. De allero modo respondet Cajetan. eum non comprehendi speciebus enumeratis; eo quod in illo non sit inordinatio ex parte objecti, sed solum ex parte appetentis: species autem istæ sunt assignalæ ex parte objecti. Posset tamen referri ad tertiam spe­ ciem: quia qui tanti facit gradum, tribuit illi excellentiam, quam revera non habet. Siculi cum dives sese effert propter divitias, el parem facit aliis sa­ pientia vel sanctitate conspicuis, tribuit sibi per divitias sua æstimatione quod non habet in veritate. 190. Notandum est, supradictas species singulas posse quatuor modis exerceri. 1°. Si æslimes bonum tuum juxta aliquam istarum specicrum in animo tuo, et ibi te extollas, verbi gratia, te illud industria tua parasse, vel cx meritis habere, vel illud majus esse quam sit, vel cæteris te per hoc longe praestare. 2°. Si velis ut ita etiam æstimetur in animo alterius. 3°. Si coneris illud ipsum opere declarare: ut si ita te opere externo geras, ita loquaris, ac si illud bonum tali modo, tali gradu ac perfectione haberes. 4°. Si adver­ tens te tali modo non habere, optes saltem ita habere ut inde te possis extol­ lere ct gloriari: item si desideres id aliis esse persuasum; vide aliqua in hanc sententiam apud Toletum L. dc septem peccatis inorlalib. cap. 4. 191. Quod ad alleram partem dubitationis attinet, quale peccatura sit super­ bia, I). Thomas art. 5. docet cx genere suo esse peccatum mortiferum ; el art. 6. docet esse gravissimum peccatorum. Sed hoc intelligendum est de superbia in gradu completo, quæ omnem humilitatem ct subjectionem excludit; ut cum quis tantum sese effert, ut nolit etiam Deo et legi divinæ esse sidijectus, qualis est in diabolo, et in hominibus quibusdam pessimis. Hæc sola est su­ perbia completa: quia quamdiu homo vult manere Deo subjectus, adhuc habet aliquid humilitatis, ac proinde superbia ejus est adhuc imperfecta. Dicitur gravissimum peccatorum, non quod inter omnes peccatorum spe­ cies sit gravissimum, cum odium Dei sit gravius: sed quia ad genus gravis­ simorum pertinet, nempe eorum in quibus aversio a Deo est directe volitat Itaque dicitur gravissimum respectu eorum in quibus aversio solum censetur volita interpretative; ut sunt quæ ex ignorantia, infirmitate, vel alicujus boni temporalis amore committuntur, ut recte D. Thomas art. G. docet. Quod autem aversio directe sit volita in superbia, palet; quia nolle subjici Deo, est directe avertere voluntatem ab ejus subjectione, ct consequenter ab ejus obedientia el regimine, ac nolle illum habere superiorem ac rectorem. Pro­ venit autem hæc aversio ex amore pervers® excellentiae, quam affectat per hoc, quod est esse plane liberum el sui juris: cui libertati repugnat omnis subjectio; itaque recusat subjectionem, quatenus hæc repugnat excellenti® libertatis, quam quærit. Potest etiam ista aversio provenire ex ira in Deum, NBI 414 1»E TEMPERANTIA. vel odio; sicut ex iisdem causis potest quis recusaro subjectionem dlicujus Principis terreni. Si vero loquamur de superbia incompleta, hæc non semper est peccatum mortale, nisi quatenus nobis est causa ali cujus peccati mortalis; verbi gratia, violandi alicujus alterius praecepti divini, vel subtrahendi se ab obedicnlia Ecdesiæ aut alterius Superioris, vel in integrum, vel ex parte; quoad aliquod præceplum obligans sub mortali : vel si tiat cum notabili injuria aut con­ temptu proximi. Extra hos casus superbia solum est peccatum veniale : ut docet Navarr.cap.23. n. (>., Toletus de peccatis mortal, cap. 4., Caje tan. verbo Superbia, el passim alii; nam in genere pluris se facere quam oporteat, per se non est gravis inordinati;·. Est tamen hoc peccatum valde periculosum, quia facile parit contemptum aliorum, et inobedientiam erga Superiores, redditque hominem ineptum ad bonam instructionem capessendam, el ad functiones aliarum virtutum, quæ absque humilitate vix fiunt. 192. Notandum est 1°. Superbiam esse primum mundi peccatum: Eccle­ siastici 10. Initium omnis peccati est superbia :qui tenuerit illam, et adimple­ bitur maledictis, et subvertet eum in finem. Et Tobiæ 4. Superbiam nunquam in tuo sensu, aut in tuo verbo dominari permittas; in ipsa enim initium sumpsit omnis perditio : nam primum peccatum fuit Luciferi, qui peccavit superbia, divinam similitudinem perverse appetendo. Colligitur Isaiæ 1 L et Ezechiclis28. ;a peccato autem Luciferi reliqua manarunt tum in alios ange­ los, qui etiam primo superbia creduntur peccasse ; turn in genus humanum, cujus etiam primum peccatum superbia fuit, ut communiter Theologi tra­ dunt. Nec obstat quod 1. ad Tim. 6. cupiditas omnium mulorum radix dicatur: non enim vult Apostolus cupiditatem opum, de qua ibi loquitur, esse pri­ mum peccatum gencris humani ; sed ex hac cupiditate omne genus peccati committi posse, ct pleraque in genere humano reipsa committi. Notandum 2°. Superbiam a 1). Gregorio L. 31. Moralium cap. 31. (al. 45. η. 87.) non annumerari aliis vitiis capitalibus, sed poni reginam et matrem omnium vitiorum, propter universalem ejus influentiam, quam habet in omnia vilia; et quia interpretative in omni vitio includitur, ut superiori dubitatione ostensum est. Unde Gregorys loco citato, Tentantia, inquit, vitia, quæ invisibili contra nos preelio regnanti super se superbiœ militant) alia more ducum prœeunt, alia more exercitus subsequuntur. Et infra : Ipsa namque viliorum regina superbia, cum devictum plene cor ceperit , mox illud septem principalibus vitiis, quasi quibusdam suis ducibus devastandum tradit. Rursum infra : Radix cuncti mali superbia; primœ autem ejus soboles, septem nimirum principalia vilia, de hac virulenta radice proferuntur. A qui­ busdam tamen, ut a Cassiano L. 5. cap. 1. numeratur inter vitia capitalia, caque octo statuuntur : sed modus Gregoru est magis receptus. i DE PARTIBUS TEMPEKAXTI.E POTEXTIAI.IIJLS ET VITIIS OPPOSITIS. 415 1 DUBITATIO X. î; I κ DE STUD1OS1TATE ET CURIOSITATE. 1). Thom. quæst. 166. 167. 193. Sludiositas est virtus, secundum I). Tiiomam , quæ affectum el stu­ dium cognoscendi juxta recke rationis normam temperat. Proxima hujus materia non est ipsa per se cognitio (hæc enim non est libera, nec eget ulla moderatione ut in se sit qualis esse debet); sed studium cognoscendi : hoc enim est actus liber, elicitus vel imperatus a voluntate, ct rationis mode­ ratione indigens ut sit actus virtutis. Nam studium cognoscendi nihil est aliud quam vehemens animi applicatio ad aliquid cognoscendum ; quæ applicatio Iit per voluntatem; hujus enim est reliquas potentias, quarum liberum est exercitium, ad suas functiones applicare, iisque ad suum finem uti. In ista aulem applicatione duo aclus*continenlur ; aifectus sciendi, et conatus. Affectus est in voluntate, et vocatur usus activus : nam per ipsum velle, potentiæ active applicantur. Conatus est in ipsis potentiis cognitivis, et dicitur usus passivus vel formalis ; quo ipsæ potentiæ intrinsece et forma­ liler applicantur ad suum opus. Nihil enim est aliud quam ipse actus cogni­ tionis, vel certe productio ejus, ut voluntati subest : ut colligitur ex I. 2. quæst. 16. art. 1. Itaque studium hoc loco continet el usum activum, quo voluntas active potentias cognitivas ad suas functiones applicat; nimirum oculos ad legendum, aures ad audiendum, phantasiam ad imaginandum el apprehendendum, intellectum ad considerandum et judicandum : et usum passivum, nimirum aclus istarum potentiarum vel actuum productiones, ut usui activo subsunt, ab coque dependent, et moraliter informantur ; hi enim proprie studium dicuntur. 194. Officium igitur hujus virtutis est 1°. Moderari appetitum sciendi, ut quis non velit plura aut aitiora scire, quam ipsius conditioni ct capacitati conveniat ; nec pluris faciat scientiam, quam oportet, præponendo illam virtuti, aut rebus ad salutem necessariis; sed ut illam æstimel et amet in suo gradu. 2°. Moderari ipsum studium, et conatum animi in acquirenda scientia, vel ea utenda, reelæ rationis regulam illi imponendo; nimirum iit studeamus ea diligentia qua oportet, ct eo fine quo oportet, et illis rebus quibus oportet, illis adminiculis, illis etiam locis ct temporibus quibus oportet. 3°. Non solum refrænarc afiectum ct moderari studium; sed etiam interdum utrumque impellere ct incitare : nempe quando quis ob laborem conjunctum, studium sibi necessarium vel congruum refugit, vel in eo lan­ guide se gerit, vel si congrua adminicula non adhibeat. Et quiahoc plerisque accidit (plures enim in rebus necessariis vel utilibus addiscendis deficiunt quam excedunt), ideo hæc virtus potius ab impellendo quam a refrænando dicitur. Ex his colligitur, hanc virtutem, qua parte refrænat afiectum ne nimium scientiarum studium feratur, annexam esse temperanliæ; cujus mimus est moderari affectum ne nimium in voluptates corporis se effundat : magna ii ■· DE TEMPERANTIA. Jil. PARTIUUS ΤΕΜΡΕΠΛΧΤΙ/Ε I’OTENTIAI.UlUS ET VITIIS OPPOSITIS. enim est voluptas cognitionis ; unde et omnes homines naturaliter scire desi­ derant, Aristotele teste : itaque oportuit hunc affectum aliqua virtute tem­ perari et veluti cohiberi, ne modum excedat ; qua vero contra laborem impellit, posse reduci ad fortitudinem. Opus enim est aliquo animi robore ad difficultates studiorum superandas : quod robur non debet alteri virtuti assignari quam huic; quia ordinatus sciendi affectus ad illud sufficit. Studiositat i duo vitia opponuntur, curiositas ct negligentia ; illa per exces­ sum, hæc per defectum. salutem prælerinillanlur, tamen appetitum cl studium sciendi propter nu­ dum scire non esse laude dignum , ac proinde neque opus virtutis : sed per­ linere ad quamdam curiositatem, si non malam, al certe adiaphoram. Nec referi quod scientia! dicantur virtutes; quia non sunt virtutes simpliciter qua· hominem reddant probum, sicut justitia, temperantia, fortitudo: sed secundum quid ; quia perficiunt intellectum ad suas operationes, et in ordine ad proprium objectum : alioquin inter bona naturalia et adiaphora censendæ sunt, sicut vivere, sentire, intelligere, propter quæ nemo laude, vel vituperio dignus est, etsi hæc per sc sint expetenda. Unde patet, curiositatem esse, si quis majorem partem cogitationum ct curarum suarum in hac tanta vitæ brevitate el incerlitudine, in illas expendere velit, nisi ad meliorem usum referantur : quia revera tanta temporis et induslriæ jactura non sunt per se dignæ, et hæc videtur mens 1). Augustini. Neque solum in cognitione intellectus, sed etiam in notitia sensuum curio­ sitas locum habet ; nimirum, cum quis appetit videre, audire, olfacere, gu­ stare, tangere, sciendi, judicandi, vel discernendi causa, ea, quorum ndtilia ad ipsum nihil attinet. Dico sciendi vel judicandi causa, quia si non causa notitiæ, sed volupta­ tis, quæ ex ipsa re percipitur, vel actionis, videre vel alio sensu apprehen­ dere quid velis; non erit proprie curiositas; sed poterit esse alterius generis peccatum, vel etiam quid adiaphorum : ut si musicam audire velis, non ut judices de vocibus, symphonia vel alia re simili, sed ut voluptatem auribus captes. Simile est in aliis sensibus, etiam in taclu; aliud enim est tangere causa noscendi, ut discernas inter calidum et frigidum, humidum et siccum, durum et molle, elatum et depressum, aliasquc qualitates tactiles ct figuras ; aliud voluptatis causa. Itaque sensuum usus pertinet ad curiositatem, qua­ tenus ordinatur ad nudam notitiam, et discretionem sensibilium; nec per illum quærilur voluptas illa, quam ipsa ros per se affert; cujus signum est, quod ex curiositate non minus ea quæ offendunt, quam quæ delectant, sen­ tire velimus. Unde facile est distinguere utrum aspectus vel contactus ad libidinem, an ad curiositatem attineat. ilb 195. Curiosus generatim dicitur, qui majorem curam circa rem aliquam inutilem cognoscendam, vel efficiendam, vel comparandam adhibet, quam ratio postulet; sic dicimus aliquem curiosum in vestibus, in suppellectili, in sermone, in rebus peregrinis conquirendis, in arte sua, ct similibus. Itaque curiositas generatim denotat superfluam diligentiam circa res inu­ tiles. vel qualitatem carum minime necessariam. Proprie vero locum habet in studio ct amore cognitionis nihil ad nos perlinentis : nimirum cum quis superfluam diligentiam adhibet, ut aliquid sciat, quod nihil ad ipsum scire attinet, vel quod captum ipsius superat , idque allectu solius cognitionis; tales enim proprie curiosi dicuntur : ut sunt qui res alienas scire cupiunt et investigant, tantum ut illas sciant. Quod si non allectu cognitionis, sed operationis scire conentur ; verbi gratia, ut aliis noceant, vel sibi consulant, non erit proprie curiositas, nec illi dicentur curiosi. Unde patet, non omnem inordinatum affectum sciendi, nec omnem excessum in studiis esse curiositatem; sed illum, qui tendit in ipsam scientiam propter se, maxime in eam, quæ est homini inutilis. Et quia omnis fere nostra cognitio parvi est momenti, si in sola specula­ tione maneat, nec ad usum vitæ, vel ad recte vivendum, Deumque cogno­ scendum adhibeatur; ideo curiosi etiam dicuntur, qui cognitionem aliquam philosophicam , vel etiam theologicam quarunt, ut in sola sterili specula­ tione sistant ; unde D. Augustinus L. de vera Religione c. 29. ait : Non frustra el inaniter intueri oportet pulchritudinem coeli, ordinem siderum, candorem lucis, dierum et noctium vicissitudines, lanee menstrua curricula, anni quadrifariam temperationem quadripari ilis danent is congruentem, tan­ tam vim seminum species numerosque gignentium, et omnia in suo genere modum proprium naturamque servantia. In quorum consideratione non vana et peritura curiositas exercenda est ; sed gradus ad immortalia et semper per­ manentia faciendus. Ubi aperte D. Augustinus talem cognitionem curiosam vocat. Dices : Talis cognitio, v. g. Physica vel Mathesis, est virtus intellectus; ergo per se appeti polest ; ergo illam per se appetere, et in illa sistere non est curiositas. • R. Aon esse curiositatem, saltem vitiosam, illam per se appetere, modo aestimetur in suo gradu, seu non pluris qunrn oportet : secus vero si ita ap­ petatur ct quæratur quasi in ea magna quædam felicitatis portio consistat; sicut fit a vanis hominibus et philosophis ethnicis. Item si sic quæratur ut Dei vel rerum ad salutem perlinentium cognitio xel cura negligatur. Hoc igitur modo in illa sistere curiositatis est. Addo, etiamsi æslimelurin suo gradu, nec ita quæratur ut necessaria ad 417 196. Petes, Quale peccatum sit curiositas. R. Per se solum esse veniale : quia non est magna inordinatio quod homo appetat scire quæ ad se non pertinent, aut superfluam in hujusmodi rebus operam ponat, modo necessaria non negligat. Ratione tamen circumstan­ tiarum potest esse mortale. 1°. Ratione prohibitionis; ul si tale quid legere, audire, spectare sit pro* hibitum : ut si quis legat libros vetitos : si spectet duella, vel ludos spectari vetitos : si velit audire vel cognoscere quæ dicuntur in confessione, absque consensu pœnitcnlis : si religiosus exeat monasterio ut audiat jus civile, vel medicinam : similiter si sacerdos vel beneficiarius habens dignitatem, vel personatum, easdem disciplinas publice audiat ; et sunt hi 1res ipso facto cxcommunicati, si per duos menses continuent ; ul patel ex cap. Aon ma­ gnopere. 3. ct cap. Super specula. 40. -Ve Clerici vel Monachi negol. secui, et cap. 1. eodem, in Sexto. Non tamen peccant si isti privatim ob bonum finem hujusmodi disciplinis vacent. Crediderim quoque aspectum duelli, vel alte­ rius spectaculi prohibiti non esse mortale peccatum, si quis casu aliquo cx iv. p. 2. 27 r Il· • 1 Î1 HS iiE TÊ.UΙΈΠλ.ΝΊΐΛ. occulto spectet, ac proinde talem non esse excommunicatum per Concilium Tridentin. Sess. 2'5. cap. 19. ubi spectatores duellorum excommunicantur : quia talis inter spectaturos non censetur; nani spectatores vocari non solent, nisi qui in publico se exhibent, el sua prtesentia spectaculum cohonestant : et alias pœnæ sunt restringendre. 2°. Ratione materia», idque tripliciter : vel enim materia est perse illicita; ut si contineat occultum paetum cum dæmone, ut sunt omnia magica, ct pleraque astrologies, chiromantica, hydromantiea, et similia ad pïædictiones futurorum, vel patefactionem occultorum pertinentia : hæc enim propriis­ sime dicuntur curiosa : quia omnino supervacanea, plena superfluis curis, ct vanis imaginationibus, de quibus Actor. 19. Multi ex iis, qui fuerant curiosa sectat^ contulerunt libros, et combusserunt coram omnibus. Vel ma­ teria est periculosa , utpote inductiva in peccatum : hoc modo lectio cu­ riosa de rebus amatoriis potest esse peccatum mortiferum, ob probabile periculum consensus: similiter visus et contactus curiosus. Vel est intel­ lectui improportionata; ut sunt mysteria Iidei, quæ si quis ingenio suo scrutari velit, ct de illis judicium ferre, erit mortifera curiositas : qualis est in hæreticis, qui nihil volunt credere, nisi prius a se examinatum deprehenderint suis phantasiis conforme. Hanc curiositatem vitare monemur Ecclesiastici 3. Altiora te ne queesieris, et fortiora te ne scrutatus fueris : nempe animo illa perfecte capiendi, aut de illis judicandi, aut nimio studio aut conatu; sed quer prœcepit tibi Deus, illa cogita semper, et in pluribus operibus ejus ne fueris curiosus. Et infra : Multos quoque supplantavit su­ spicio illorum, et in vanitate detinuit sensus illorum, id est, multi decepti sunt, et vani effecti, cum putarent se capere quæ non intelligebant. Graea hic paulo aliter habent, sed sensus eodem redit. Huc etiam pertinet illud Proverb. 2o. Qui scrutator est majestatis, opprimetur a gloria; eC illud Apo­ stoli ad Romanos cap. 12. Non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem : et unicuique sicut Deus divisit mensuram fidei. 3°. Ratione mediorum; ut si quis illicitis mediis notitiam aliquam parare velit : verbi gratia, arte notoria, vel magisterio dæmonis. Item si non possis scire nisi alterum ad malum inducas; ut si velis scire arcanum alteri com­ missum, vel quod ipse patefacere non potest, præsertim si juramento pro­ hibeatur. Si, ut spectes mira, altem m inducas ut magia utatur, vel desi­ deres, vel consentias ut utatur. Secus si tibi non placeat ipsum ista facere, nec possis impedire. 4°. Ratione pravi finis; ut si intentione decipiendi, vel alicui notabiliter nocendi aliquid scire velis. Quamvis proprie tunc non sit curiositas, nisi materialiter; quia non allectu sciendi quærilur notitia, sed operandi. 5°. Ratione incommodi connexi ; ut si ita alicui studio minus utili incum­ beret, ut ea quæ necessaria sunt ad salutem discere vel exequi prætermitteret; vel si cum scandalo aliorum studium aliquod tractaret. 6°. Quandocumque appetitus sciendi est illi causa committendi alicujus peccati mortiferi; quacumque ratione id fiat, est peccatum mortiferum. 197. Alterum extremum est negligentia studiorum; quæ nihil est aliud quam voluntaria omissio discendi illius, quod discere vel scire tenetur : ut si quis negligat discere articulos Iidei. et alia ad salutem necessaria : si DE PARTIBUS TEMPEIUNTIÆ f'OTENTIAUBES ET VITIIS OPPOSITIS. 419 Medicus, Advocatus, Parochus, Epicopus, ncgligant ca discere, quæ suum cujusque officium attingunt; si studiosus negligat sua studia. Est aulem hæc negligentia per se, quatenus procedit ex tædio laboris, el defectu amoris ad cognitionem sibi congruentem, peccatum veniale; sæpe tamen potest esse mortale ratione materia*, nimirum si sub peccato mortali ad eam discendam, jure divino vel humano erat obstrictus. Quod si solum sub veniali tenebatur, erit veniale. DUBITATIO XL DE MODESTIA IN MOTIBUS EXTERNIS. D. Thom. quœst. 1G8. 198. Modestia, a modo scientiæ quid deceret hominem appellata est, teste D. Ambrosio L. 1. Offic. cap. 18. n. 78. vel a modo nostris motibus imponendo. Graeci vocant ευταξίαν; a Stoicis apud Ciceronem L. 1. Offic. sic definitur : Modestia est scientia earum rerum, quæ aguntur aut dicuntur loco suo collo­ candarum. Dicunt esse scientiam, quia virtutes omnes scientias esse potant, co quod prudentia est omnium bonarum actionum regula. Melius sic definietur : Modestia est virtus, externos motus et gestus corporis ex prae­ scripto rectœ rationis temperans; vel sic : est virtus decorum in externis motibus ct gestibus servans. & 199. Materia ergo hujus virtutis est motus corporis et gestus exterior sen­ sibus obvius ; ut incessus, statio, sessio, motus capitis, contractio et explanatio vultus, membrorum jactatio , vox, risus, aspectus. Unde Cicero L. 1. Offic. Ex oculorum obtutu, superciliorum aut contractione, aut. remissione, exma·Stilia, ex hilaritate, ex risu, ex locutione, ex reticentia, ex contentione vocis, ex submissione, ex exteris similibus facile judicabimus quid apte eorum fal, quid ab officio naturaque discrepet. Ratio est, quia motus externi membrorum sunt liberi; ac proinde subsunt rationis ordinationi. Id autem quod subest rationis ordinationi, cum recte et prave ordinari possit, est materia virtutis et vitii. Forma vero quam huic materiæ modestia imprimit, est congruentia ad personam spectatam tum absolute, tum in ordine ad cos, cum quibus, vel coram quibus agitur; ct ad locum, tempus, ct negotia, dc quibus agitur. Primum enim debent hi motus el gestus ita fieri, ut congruant personæ, cujus sunt. Decorum enim est, quod congruit naturæ rationali in co, cui inesl : seu quod secundum rectam rationem congruit ei, cui decorum dici­ tur. I nde Ambrosius L . 1. cap. 19. Hoc est, inquit, pulchritudinem virendi tenere, convenient ia cuique sexui et personæreddere. Debet etiam congruenter fieri ad alios; quia pro diversitate personarum, quibuscum agitur, diverso quoque modo tota conversatio, cl ratio agendi est moderanda. Similiter pro diversitate temporis el loci. Unde Stoici modestiam in eo constituebant, ut omnia suis temporibus et locis agantur et dicantur ; quod Cicero explicans; Tanta, inquit, vis est et temporis et loci, ut si quis cum causam sil acturus, in itinere aut in ambulatione secum ipse meditetur, non reprehendatur : at hoc idem si in convivio faciat, inhumanus videatur, inscientia temporis, 1 420 ? nr. temperantia. 2Û0. Oflicium igitur hujus virtutis est ista omnia sic moderari, ut con­ gruant persono?, tum in se considerate, tum ut habet ordinem et respectum ad circumstantes, ad locum, tempus, et negotium praesens. Et quidem quod ad gressum, qualis esse debeat in viro gravi, docet lucu­ lente Ambrosiis L. 1. Oflie. cap. 18. n. 75. ubi inter cætera ait : Est etiam gres­ sus probabilis, in quo sit species auctoritatis, gravitatisque pondus, tranquillita­ tis vestigium; ita tamen st studium desit, atque affectatio : sed motus sit purus ac simplex (nihil enim fucatum placet}, motum natura informet. Si quid sane in natura vitii est, industria emendet, ul ars desit, non desit correctio. Quod postremum in cæteris externis formandis tanquam regula est adhibendum. De voce cap. 19. n 81. sic ait : J'txr ipsa non remissa, non fracta, nihil femineum sonans, qualem multi gravitatis specie simulare consueverunt ; sed formam quamdam et regulam, ac succum virilem reservans.El infra : Ul mol­ liculum et infractum, aut vocis sonum, aut gestum corporis non probo; ita neque agrestem aut rusticum : naturam imitemur; ejus effigies, formula disci­ plina, forma honestatis est. Oratio qualis esse debeat, sive in colloquiis, sive in tractatu seu concione, docet cap. 22. n. 99. his verbis : In utroque servandum ne sit aliqua pertur­ batio ; sed tanquam mitis et placidus, benevolentia? plenus et gratia?, sine ulla sermo ducatur contumelia : absit pertinax in familiari sermone contentio. Et infra : Disceptatio sine ira, suavitas sine amaritudine sit, monitio sine aspe­ ritate, hortatio sine offensione. EL infra, qualis esse debeat oratio concionatoris : Oratio sil pura, simplex, dilucida, atque manifesta, plena gravitatis el ponderis : non affectata elegantia, sed non intermissa gratia. Vide plura apud eumdem ad hujus virtutis officium perlinentia. 201. Ex quibus constat quanti hæc virtus sit momenti, utpote necessaria ad bonum nomen, ad proximi ædificationem, et ad amicitiam, vitamque communem. Nam ut idem Ambrosiis cap. 18. n. 71. ait : Habitus mentis in corporis statu cernitur : hinc homo cordis nostri absconditus, aut levior, autjactantiur, aut turbidior : aut contra gravior, et constant ior, et purior, et maturior œstimatur. Hague vox quadam est animi, corporis motus. Idem insinuat illud Ecclesiastici 19. Ex visu cognoscitur vir ; et ab occursu faciei cognoscitur sensatus. Denique in hac totum fere externum decorum. et pulchritudo vitæ consistit. Notandum tamen, hanc externam moderationem ex diversarum virtu­ tum allectu praestari posse, eaque ratione ad diversas pertinere virtutes. Si enim externam modestiam praestes, ut talem te foris exhibeas, qualem te intus esse putas, pertinebit ad virtutem veritatis : sicuti hypocrisis est aliud loris simulare, aliud animo gerere. Si id facias ut te aliis commodum, et suavem in conversatione exhibeas, erit oflicium amicitiæ, seu affabilitatis; si ul reverentiam rebus sacris habeas, erit officium religionis. Ratione tamen materiæ semper dicetur modestia: ad quam etiam formaliter pertinebit, si liat allectu congruentia?, quam habet ad ipsam personam, cui inest, cum circumstantiis occurrentibus spectatam. /J 202. Contia hanc virtutem peccatur per excessum et defectum. Per exces­ sum, cum plus agitur, quam praescriptum rationis habeat. Primo, si externi ·* ‘f·. L ’ * 1i I ; I DE PARTIBUS TF.MPERAKTLE POTEKTIALIBUS ET VÏTIIB OPPOSITIS. 421 motus vel gestus communem modum excedant ; hoc vocatur vulgo petu­ lantia vel insolentia. Secundo, si alienum modum tibi non congruentem assumas; ut si religiosus utatur moribus aulicis : quo pertinet mollities quædam in voce, gressu, gestibus, quam D. Ambrosius saepe reprehendit. Tertio, si ficto animo modum aliquem assumas; quod est hypocrisis. Cæterum in his non est peccatum mortale, nisi ratione pravi finis, vel scandali, vel alterius gravis nocumenti. Per defectum peccatur contra hanc virtutem, morum ruditate et rustici­ tate : hæc per se non est peccatum nisi veniale ; per accidens tamen morlale esse potest : v. g. ob scandalum vel ollensionem, cum alii putant se tali ratione contemni. DUBITATIO XII. DE EUTRAPELIA. D. Thom, quæst. 168. art. 2. 3. i. 203. Omnes molqs gestusque externi vel serio fiunt, vel ludi jocive causa. Serio fieri dicuntur, cum non ad ludum vel jocum. Ludus proprie in factis, jocus in verbis est. Generatim tamen ludi nomine etiam jocum inlelligimus : nam verbis quoque ludere dicimur, et ludere hominem, et in hominem. Si serio agantur, eorum moderatio ad virtutem, quæ communi nomine dicitur modestia, perlinet. Si ludi causa, moderatio quidem ad modestiam perlinet ; tamen ut sil distinctio inter hanc modestiam, quæ est in ludicris, et illam, quæ in seriis, hæc proprio nomine vocari solet εύτρτπελία, ct qui ea præditi, ευτράπελοι, quasi ευτοοποι (ul Aristoteles L. 4. Ethic, cap. 8. ait), id est, flexibili ac versatili ingenio : quia dicta et facta quædam, dextre ad recreationem animi convertere norunt. Est igitur eulrapelia species modestiæ. Unde definiri potest, ut sit modestia in ludicris; vel hoc modo: eulrapelia est virtus quæ ludis et jocis rationis modum imponit ; vel sic: quæ in ludicris decorum servat. Aliter hoc nomine utitur Apostolus ad Ephes. 5. nimirum pro scurrilitate; facilis enim in jocis ad scurrilitatem lapsus. 204. Itaque materia hujus virtutis sunt actiones ludicra, sive in factis, sive in dictis sitæ : sunt enim islæ actiones liberte, ut constat, et per se non illicitae, sed indifferentes, ac proinde capaces ordinis recti vel pravi, a ratione imponendi, in quo ratio virtutis et vitii consistit. Quod autem etiam viris gravibus tales actiones interdum illicitæ non sint, palet : quia sicut corpus fatigatur corporali labore, propter consumptionem spirituum, ct membrorum exsiccationem; ita anima rebus seriis intenta fatigatur labore spiritali: cogitando enim attente, consumuntur spiritus animales, quibus ipsa utitur ad functiones, non quidem ipsius per se intellectus, sed phantasiæ, a quibus omnis functio intellectus dependet. Ipsum quoque cerebrum incalescit ct exsiccatur: unde sicut corpus eget quiete ad refectionem spiri­ tuum, et virium instaurationem; ita etiam anima sua quiete opus habet : quies autem animae propria est ludus et jocus, quia in his non laborat, cum magnam attentionem non requirant, et voluptate quadam sensus internos afficiant : et interca dum animus ita recreatur, natura novos 1 W 1 N DE TEMPERANTIA. spiritus suppeditat, ct organa ad temperiem priorem reducit. Hinc Cicero L. 1. Officior. Ludo, inquit, ct joco uti illo quidem licet, sed sicut somno, ct quiete, tum cum gravibus seriisque rebus satisfecerimus, Unde sequitur, eos, qui gravibus studiis, et rebus spiritualibus mullum intendunt, boe solalio subinde uti posse; quod etiam docet Cassianus Collai. 24. seu ultima cap. 20. idque confirmat cap. 21. exemplo et responso B. Joannis Evange­ list® qui similitudine arcus assidue intenti et nunquam laxati hanc rem declarabat. Idem insinuat D. Augustinus L. 2. de Musica, in fine, cum ait : lo/o tandem tibi parcas : sapientem enim interdum remittere aciem* rebus agendi intentam, decet. Constat igitur materiam istam licitam esse. Forma quam hæc virtus ludo inserit, est congruentia ad personam luden­ tem, tum in se spectatam, nimirum ut ejus dignitati non repugnet; lum in ordine ad alios, et ad locum, tempus ac negotium præsens. Facit eiiim ut ludus sil congruens persona? cum istis circumstantiis special® ; sicut mo­ destia reliquos motus et gestus convenienter personte disponit. 205. Porro tria hic sunt maxime cavenda. 1°. Ut absit omnis injuria, obscœnitas, et illiberalitas. Unde Cicero supra : Ut pueris non omnem licen­ tiam ludendi damus, sed eam, quœ ab honestatis actionibus non sit aliena : sic in ipso joco aliquid probi ingenii lumen eluceat. Deinde explicans quales joci vitandi , addit : Duplex omnino est jocandi genus ; alterum illiberale, petulans, flagitiosum, obsccenum : alterum elegans, urbanum, ingeniosum, facetum. Illiberale vocat, quod homine ingenuo est indignum; quale auri­ garum, nautarum, et similium, ex hominum fæce, qui sordibus et nugis delectantur. Petulans, quod habet contumeliam. Flagitiosum, quod blasphemiam, vel aliud grave crimen implicat. Obscœnum, quod impuritatem. 2°. Ne nimium in ludicra simus profusi. Unde Ambrosius L. 1. Offic. cap. 20. n. 85. Caveamus, ne dum relaxare animum volumus, solvamus omnem harmoniam , quasi concentum quemdam bonorum operum. Et Cicero : Ipsum genus jocandi non profusum, nec immodestum ; sed ingenuum et facetum esse debet. 3°. Ne ista adhibeantur in rebus sacris, verbi gratia, in concionibus; neque per sacra exerceantur; quod, juxta D. Tiiomam, insinuat Ambrosius L. 1. Offic. cap. 23. n. 102. cum ait : Nam licet interdum honesta joca ac sua­ via sint, tamen ab ecclesiastica abhorrent regula. Et sane grave peccatum est, in sacris concionibus, jocos adhibere : est enim contra reverentiam cl attentionem verbo divino debitam ; nam in joco est remissio attentionis, ct reverentia?, in eoque assumitur quædam libertas, et tanquam si cum æqualibus de nullo serio negotio ageretur. Est etiam contra fructum ct aedi­ ficationem : quia vis verbi divini in animis auditorum vclut retunditur, el impressio mentibus eorum facta evanescit. Denique concionator existima­ tionem suam amittit, ct vanitatis a populo damnatur. Similiter grave pecca­ tum est, verbis sacris ad jocos et facetias uti; unde Concilium Trident. Sess. 4. in tine mandat et preeeipit, ne de catero quisquam ullis saerte Scri­ ptura locis utatur ad scurrilia, fabulosa, vana, adulationes, detractiones, superstitiones, impias et diabolicas incantationes, divinationes, sortes, libellos etiam famosos, el jubet eos puniri per Episcopos; sæpe tamen ex levitate materiæ, vel ratione inconsiderationis, hujusmodi joci sunt peccata venialia. t HE PAIvriOUS TEMI’EllAMLE 1‘OTESTI ALIKE'S ET VITIIS OPPOSITIS. 423 20G. Porro sicul in ludis cl jocis potest esse moderatio : ita excessus et defectus. Excessus est, cum quis amplius in istis sibi indulget quam ratio recta permittit. Defectus, cum minus. Dupliciter autem potest esse excessus, .. ut docet D. Thomas ari. 3. 1°. Ex ipsa specie actionum, quæ ad ludum assumuntur, ncc tamen ad hoc sunt idoneæ : idque vel quia per se sunt peccata (ut cum ludi jocive causa quis utitur verbis vel factis obscœnis, vel proximo noxiis) ; vel quia sunt sacra, ct majorem reverentiam postulant. Quod si verba illa vel facta purse sint peccata mortifera, excessus erit lelhalis; quia non ideo propriam malitiam amittunt, quod ad ludum et recreationem ordinentur. Si autem illa per se tantum sint venialia, erit excessus venialis : quia ordinatio ad ludum superveniens, non addit culpam lelhalcm. Unde simplex turpilo­ quium cx joco profectum non est peccatum mortale, ut recte Cajet, art. 3. Secus, si animo trahendi ad libidinem. Si verba sint sacra, el absit scurri­ litas, contumelia, infamalio, jocus plerumque est venialis; nisi forte esset magnus excessus, ita ut gravis videatur irreverenti^. 2°. Potest esse excessus ex circumstantiis, scilicet personæ, loci, temporis, linis, qualitatis ludi, et modi ludendi. Primo, ratione circumstantiæ per« sonæ; ut si propter dignitatem dedeceat personam sic ludere: sic alea» ludus vetatur Clericis ob dignitatem personae. Non tamen est peccatum mortife­ rum, si absque scandalo, recreationis causa interdum fiat ; quia usus per­ mittit : neque etiam si ob pecuniam ; modo scandalum absit, et de ea libere pdssinl disponere. Secus tamen si aleæ sint dediti ; de quo vide Navarrum in Enchiridio cap. 20. n. 3. Ob eamdem causam illicitus est illis larvarum usus, quamvis non videatur peccatum mortale, si scandalum et pravus finis absit, ut indicat Cajetanus in Summa v. Larvarum usus. Secundo, ratione loci, ut si fiat in loco sacro; non tamen erit peccatum mortiferum, nisi vel ratione scandali, vel quia divina officia impediuntur, vel quia speciatim prohibitum est talem ludum ibi fieri; sicuti vetitum est dc ludis theatrali­ bus, ut patet capite Cum decorem. 12. de vita ct honest. Cleric. Tertio, ra­ tione temporis ; ut si quis bonam diei festi pariem ludis absumat. Hoc tamen non erit mortiferum, si Sacrum, et si quod aliud officium divinum praece­ ptum sit, non omittat : ut docet Navar. cap. 20. num. 3. ct Cajetanus art. 3S Ludus enim, etsi operosus sit ct laboriosus, ut Indus pilæ, prælii umbratilis, cl similes, tamen non est opus servile, aut alias speciatim ob cultum festi prohibitum. Quarto, ratione finis; ut si quis ludat animo ad malum pertra­ hendi. Si finis principalis sit lucrum, erit peccatum, juxta Cajelanum art. 3, Silvcst. v. Ludus, q. 4. cl alios quosdam; quorum ratio est, quia cum ludus natura sua ad recreationem ct animi quietem referatur, abusio est illum ordinare ad lucrum; unde etiam hujusmodi lucrum volunt esse sordidum et illiberale, utpote acquisitum per id, quod natura alio destinavit. Fatentur tamen non esse peccatum mortiferum. Contrarium tamen est verius; nam ludus etiam includit vel supponit contractum, estque illius exeeutio. Itaque possunt eo sic uti, qui rerum suarum liberam habent administrationem : quare nullum per se est peccatum , illo ad lucrum uti ; plerumque tamen quando quis ad talem finem utitur, est aliquod peccatum, ratione immodicæ cupiditatis,ex qua ordinarie tunc procedit. Quinto, ratione qualitatis materia» prohibitæ ad ludum usurpari. Sic olim ludus alearum (quo nomine omnes 3 ■ ί r·/' U- DE ΤΕΜΙΈΠΛΝΤΙΛ. 424 fortuitum eventum habentes continentur) prohibitus erat ob varia incom­ moda, quæ inde sequebantur; illa tamen lev jampridoin contrario usu est abrogata. laies enim ludi maxime rationem ludi habent; quia aninuim attentione non fatigant, el incerto eventu excitant ac recreant. Qui aulem multa attentione opus habent, ut est ludus latrunculorum, pessimi sunt ad finem Indi, ut Cajetanus ait ; ad vitandum tamen otium optimi. I nde hujus­ modi nunquam veliti ; quia vitatio otii maxime necessaria. Se.rfo, ratione modi; ut si quis utatur fraude contra leges ludendi. Defectu quoque in his peccari potest. Primo, quando quis eget hac animi remissione, ct eam prie austeritate animi non vult admittere. Secundd, quando aliis sua austeritate molestum se exhibet, honestos eorum ludos et jocos non admittens : hoc tamen vitium minus est peccatum quam excessus: sicuti minus malum est nimis aspernari voluptates, quam nimis easdem sectari, laies vocat Aristoteles L. f. Ethic, cap. 8. σχληοους xott aypiouç, duros et agrestes: et qui jocis excedunt, βωρ,ολόχους, scurriles. ο. A. M. D. G. CONSPECTUS TOMI QUARTI PARS POSTERIOR. TRACTATUS DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS DISPUTATIO 1. DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS IN GENERE. CAPUT I. — DE ENTE, ACTU ET HABITU SUPERSATURALl. Artic. I. — Quid sit ens supernaturale ?........................................................... — Ens supernaturale, philosophice spectatum, est quod excedit omnes vires substanliæjimitatæ cujuscumque, hinc simpliciter indebitum naturæ . Π. — Supernaturale, theologice spectatum, est ens naturæ simpliciter indebi­ tum, quod ex intrinseca sua perfectione pertinet ad unionem cum Ddo quidditative sumpto........................... ......................................... I. Quæres : possibilis sit substantia supernatural is?.......................... Repugnat creatura rationalis, cui ex intrinsecis naturæ principiis connaturaliter debita sit gratia sanctificans, lumen gloriæ et visio beati­ fica................................................................................................................ Artic. II. — An et unde actus salutares entitative sint supernalurales ? . I. . — Sunt entitative ct quoad substantiam supernalurales............................... — Supernaturalitatem suam participant a principio effectivo supernatural!. Quæres : An actus etiam universaliter et necessario desumant suam supernaturalitatem ab objecto? ............ — Objectum materiale potest esse idem respectu actus tam supcrnaturalis quam naturalis, nec ab objecto materiali desumitur supernaturalitas . — Formale sub quo cxtrinsecum, seu cognitio proponens objectum tum ma­ teriale tum formale quod, aliud est respectu actus supcrnaturalis, quam respectu naturalis..................................................................... Hl. — Idem potest esse objectum formale quod actus supcrnaturalis et natu­ ralis; adeoque non distinguitur actus supcrnaturalis a naturali per re­ spectura ad objectum formale quod : nec actus dcsuu.il universaliter ct necessario suam supernaturalitatem ab objecto formali quod. . . . Artic. III. — Quid et quotuplex sit habitus supcrnaturalis ? . ... I. — Habitus seu virtus supcrnaturalis est virtus per se infusa, dans simplici­ ter posse, et elevans potentiam ad connaturaliter eliciendos actus supernaluralcs iv. p. 2. L· Pag. 3 CONSPECTUS TOMI QUARTI. H II. — Communiter dividitur in Theologicam et Moralem; accuratius tamen in Theologicam et non Theologicam. ............................................ Qv.eres : .hi facilitas relicta post frequentatos actus supemalurales virtutum supernaturaliurn, sit supcrnaturalis vel naturalis? . . — Habitus ejusmodi nec est habitus prior supcrnaturalis factus intensior : nec habitus novus supcrnaturalis et per accidens infusus............ IL — Est naturalis ; quin tamen cum quibusdam debeat diei generatus abacti­ bus naturalibus, qui semper cum actibus supernaturalibus simul eli­ ciantur ........................................................................................... CAPUT IL — 20 21 22 23 Qv.eres : An de ratione virtutis Theologicœ sit, Deo adhœrere super omnia? ..................... 27 Est, ut adhæreat appreliative Deo super omnia repugnantia illi prædicato divino, quod est objectum formale quod actus theologici. . . . 28 Artic. IL — Quæ et quot sint virtutes Theologicœ?...................................... 20 Fides, Spes, et Charitas sunt virtutes Theologicae, inter se realiterdis­ tinctae : nonnisi tres.............................................................. ..... 29 Qu .eres : Quæ sit fidei proprie huc pertinentis notio ?........................... 32 Fides ad justificationem et salutem requisita debet esse assensus intelle­ ctualis, libere elicitus ct veritati revelatæ præstitus propter auctorita­ tem Dei revelantis.................................................................................. 33 .·.... 34 Certius est, quam ut sine temeritate negari possit...................................... 34 Quæres I. An virtutes Theologicce infundantur simul in justifica­ tione ?.................................................................................................. 33 Fides ac spes nunquam infunduntur extra justificationem et seorsim a gratia sanctificante et charitate........................................................ 39 Quæres IL An et per quid augeantur virtutes Theologicœ? . 41 Artic. UL — An dentur et existant virtutes Theologicœ? I 20 DE VIRTUTIBUS SVPERNATURALIBIS THEOLOGICIS. Artic. I. — Quid sit virtus Theologica ? ............ Est habitus virtutis per se infusus, immediate attingens Deum, tanquam objectum formale quod saltem inadæquatuin....... ... •* Pag. . . — Eas augeri et intendi certum est ex fide................................................... IL — Augentur illis actibus, quibus augetur gratia sanctificans..................... 41 42 Qu.eres III. In quibusnam subjectis non maneant virtutes Theologicœ? — Charitas amittitur per quodvis peccatum mortale : fides vero et spes non per quodeumque, sed per mortale directe contrarium.................. IL — In beatis remanet charitas ; cessat autem fides ac spes.............................. *. III — In auimabus purgantibus manent virtutes Theologicœ omnes : in damna­ tis autem nulla . 42 43 44 PAKS POSTERIOR. HI DISPUTATIO II. DE OHJECTO FIDEI. CAPUT I. DE OBJECTO materiali fidei in genere. Artic. I. — Quoduam in genere sit objectum materiale fidei?..................... — Omnis ac sola veritas a Deo revelata ; sive ea sit divina seu de Deo, ejus perfectionibus, aut decretis liberis, sive creata...................... Π. — Fidei ad justificationem et salutem requisitæ objectum est quodeumque a Deo revelatum, etiam ad tidem historicam et miraculorum pertinens . 111. — Non specialis erga particularem hominem misericordia divina condo­ nans illi peccata............................................................................... Pag. 45 I. Artic II. — An veritas formaliter implicite revelata, sit objectum materiale fidei ?........................................................................................... 45 45 46 50 1. — Veritas formaliter contenta in aliqua propositione explicite rcvelata, est quoad se objectum materiale fidei et credibile...................... JI. — Ad hoc requiritur, ut certitudine excludente prudentem formidinem certum sit, eam veritatem in explicite revelato formaliter contineri ; nec sufficit, hoc tantum esse probabile...................................... 52 Artic. III. — Vévitas virtualiter solum ac mediate revelata non est objectum materiale fidei................... 61 CAPUT II. — 51 de objecto materiali fidei in specie. Artic. I. — An objectum materiale fidei convenienter tradatur in symbolis fidei ? . */................................................................................ 68 I. — Triplex symbolum: Apostolicum, Patrum, Athanasianum..................... II. — In memoratis tribus symbolis convenienter traditur................................ 68 68 Qitæres 1. An Apostoli condiderint symbolum, quod dicitur Aposto­ licum ? ..................... 69 Ipsi Apostoli condiderunt.............................................................................. 69 Qværes II. An S. Athanasius auctor sit symboli, quod incipit : Quicnmquc vult salvus osse etc................................................................. Omnino probabiliter teneri potest, symbolum memoratum a S. Atbanasio fuisse conditum................................................................................ 73 . 76 I. — Sunt evidenter credibiles assensu firmissimo tanquam a Deo revelati, evidentia propria et simpliciter tali, seu excludente omnem formidi« nem etiam imprudentem.............................................................................. II. — Etiam comparative considerati ad alias sectas sunt simili ratione eviden­ ter credibiles.............................................................................................. 78 Artic. III. — An Articuli fidei Catholicœ sint etiam evidenter veri? . 84 _ Communiter loquendo non sunt evidenter veri seu evidentes in atte­ stante, evidentia proprie tali excludente formidinem etiam impru­ dentem ....................................................................... . . . 84 Artic. II. — An Articuli fidei Catholicœ sint evidenter credibiles? . I. . . t I l· K> U. a IV CONSPECTIS TOMI QUARTI. Artic· IV. — An Articuli fide Catholieæsint evidenter credendi? . . P.>iL . 90 I. — Evidenter credendi sunt assensu firmissimo seu explicite seu implicito . II. — Distinctio Articulorum fidei in fundamentales et non fundamentales, ex sensu indilferentislarum facta, nullatenus est admittenda . . . . III. — Ad salutem non sufficit, ut quis credat Articulos fundamentales, si inte­ rim aliorum satis propositorum unum non credat, sed neget vel discre­ dat ................................................................................................................ 91 91 91 Qr.EREs : A» Articuli fidei successu temporis creverint?..................... 95 — Principales nunquam creverunt..................................................................... II. — Minus principales ab Adamo usque ad Christum et Apostolos inclusive creverunt simpliciter..................................................................................... III. — Articuli fidei a tempore Christi et Apostolorum non creverunt simplici­ ter, sed tantum secundum quid ... .......................................... 96 97 98 Artjc. V. — Quinam Articuli sint necessario credendi necessitate medii ? 101 I. II — Articuli de Deo ut existente, et ut remuneratore explicite credendi . . 101 Articulus necessario credendus de Deo ut remuneratore, intelligitur de remuneratore supernatural! 102 .............................. Qr.EREs I. An etiam Articuli de Christo et SS. Trinitate necessario necessitate medii sint explicite credendi ?........................................ 105 — Videtur certum, fidem explicitam Christi quoad divinitatem, humanita­ tem et modum redemptionis, non fuisse medium necessarium in Veteri Testamento..................................................................................................... 106 II — Probabilius >idetur, in Veteri Testamento nequidem necessariam fuisse necessitate medii fidem explicitam in Christum ut Mediatorem inter Deum et homines......................................................................................... 107 JII. — Æquc probabile saltem est, nec in Novo Testamento fidem explicitam de Christo esse medium necessarium ad justificationem, aut consecu­ tionem salutis................................................................................. 109 Qu.eres. II. Quænam necessario credenda sint necessitate praecepti? . 116 — Quoad speculabilia quilibet adultus cx gravi obligatione præcepli tene­ tur explicite nosse et credere omnes Articulos symboli Apostolorum, 116 saltem quoad substantiam ................................................................. II. — Quoad operabilia adultus quilibet similiter tenetur scire 1°. præcepta De­ calogi : 2° præcepta Ecclesiæ, saltem illa quæ quemvis concernunt: 3°. Sacramenta, saltem ea, quoad substantiam, quœ quis suscipere de­ bet, qualia pro omnibus sunt Baptismus, Pcenitentia, Eucharistia : 4°. his adjungitur communiter notitia formandæ crucis, et orationis Dominicæ............................... 117 CAPUT III. — DE OBJECTO FORMALI FIDEI. Artic. I. — Quodnam sit objectum formale fidei divinæ ?.......................... 117 1. — Auctoritas Dei est constitutive seu in recto ohjectum formale fidei di­ vinæ .............................................................................................. H. — Auctoritas Dei in loquendo est objectum fonr.ale fidei divinæ . . . . 118 120 Ql'.eres l.jPer quœnam praedicata formaliter constituatur Auctoritas Dei in loquendo?·................................................................................. 123 pars posteriôr. v Pag. I. _ Formaliler constituitur per sapientiam......................................................... 123 II. — Idem præstat etiam voracitas...............................................................................12i Qu.eres II. An Auctoritas Dei, in sapientia et voracitate consistens, sufficiat pro quacumque locutione divina et fide Theologica ? . . ■. L — Univcrsim sufficiens est motivmn fidei Theologicæ cujuscumque. ; . ; II. — Specialim etiam sufficit tanquam motivurn fidei Theologicæ circa reve­ lationes decretorias......................................................................... 124 Artic. II. — An et qualis locutio præter Auctoritatem Dei sit objectum for­ male fidei ? ............. ...... 124 124 125 — Locutio sou revelatio divina constitutive pertinet ad motivurn fidei, et est ejusdem objectum formalcTpartiale................................................ ..... — Locutio constitutive pertinens ad objectum formale divinæ fidei comple­ ctitur tam activam, quam passivam locutionem..................................... Qu.eres : An Revelatio privata pertineat ad objectum formale fidei Theologicæ ? ................... — Ad assensum fidei divinæ sufficit revelatio privata, sufficienter propo­ sita, de quacumque materia.......................................................................... II. — Ad credendum fide Theologica non requiritur revelatio privata, seu sin­ gulis hominibus immediate a Deo facta..................................................... AllTIC; IU- — An Auctoritas et locutio divina etiam credatur inactu fidei de Mysterio revelato ?.................................................................................. In actu fidei dc Mysterio revelato non affirmatur auctoritas et locutio divina ut lumine naturali nota; ncc sufficit eam sic affirmari. . . . II. — Exercite credi potest ct debet..................................................................... Anne. IV. — In quid ultimo resolvatur actus fidei ?............................... . It. III. 136 138 . Fides creditive sumpta ultimo resolvitur in divinam auctoritatem ct locutionem, exercite revelatam et per ipsum lidei actum creditam . . 140 Affective sumpta ultimo resolvitur in illam honestatem objectivam, pro­ pter quam voluulas imperat assensum fidei....................................... 140 Dispositive sumpta ultimo resolvitur in signa credibilitatis . . . . . 140 Qu.eres : Quidnam Ecclesiæ auctoritati in resolutione fidei sit conce­ dendum ?.......................................................................... i . . . . Fides proprie ac creditive sumpta non resolvitur ultimato in auctorita­ tem Ecclesiæ...................................................... ..... II. - Directive sumpta potest resolvi in auctoritatem Ecclesiæ, non tamen ultimato... ;................................................................................ III. — Resolutio fidei in auctoritatem Ecclesiæ, spectata præcise assensus fidei natura secundum se, non est absolute necessaria . ....... IV. p. i. (OWECTIS iomi QUARTÏ. DISPUTATIO III. DE ACTI’ FIDEI. CAPUT I. — DE ACTIBUS FIDEM PH-ECBDENTIRUS. Pag. Artic. I. — Quæ et quales cognitiones prævie ad fidei actum requirantur? 143 Requiritur et sufficit, ut judicium speculativum actui fidei infusa? prævium sit moraliter certum....................................................................... 143 Π. - Prærequiritur etiam judicium practicum moraliter saltem certum : quin et hoc absolute loquendo sufficere potest........................................ 144 ARTIC. II. II. — Qualis debeat esse certitudo judiciorum actum fidei praeceden­ tium? ........................................................................................................ 145 Sufficit pro rudioribus res pecti ns va................................................................ 147 Ut sufficiat, non requiritur discerniculum experimentale..................... 150 Artic. III. — -In prævie ad actum fidei requiratur pia affectio? . . . . 152 Ad omnem actum fidei supernaturalis et infusae requiritur pia affectio, seu voluntatis imperium immediatum, positivum el directum . . . 152 Artic. IV. — An actus, fidem praecedentes, sint entitative supernaturales? 154 — Pia affectio seu voluntas credendi est entitative et quoad substantiam supernaturalis............................................................................................... 154 II. — Judicium credibilitalis practicum, seu dictamen credenditatis est quoad substantiam supernaturale.......................................................................... 157 I. CAPUT II. — de natura actis fidei. Artic. I. — An actus fidei necessario sit verus ?................................................ 159 — Deus falsum nunquam revelavit, nec absolute revelare potest: adeoque actus fidei est necessario verus ex parte objecti materialis .... 159 II. — Actus fidei Thcologicæ supernaturalis necessario requirit revelationem divinam actu existentem ; adeoque est necessario verus etiam ex parte objecti formalis............................................................................................... 161 I. Artïc. II. — Au actus fidei supernaturalis sit certus?................................ 170 — Est certus certitudine infallibilitalis ac indubitabilitatis........................... — Actus fidei supernaturalis aliquo vero sensu est utraque certitudine cer­ tior cognitionibus naturalibus certis................................................... 170 II Qi'æres: In quonam stet excessus certitudinis fidei supra alias cogni­ tiones naturales certas ?....................................................................... 171 174 — Excessus ille supra cognitiones moraliter vel physice certas est formalis, 174 cl stat in eo, quod actus fidei sit mctaphysice infallibilis............. Π. — Supra cognitiones mctaphysicecertas est tantum radicatis, stans in eo, quod actus lidei cx sua intrinseca perfectione et ex pluribus principiis sit infallibilis............................... III. — Assensus fidei quoad certitudinem adhaesivam excedit excessu appretiationis intellectualis omnes assensus naturales, dependentes a voluntate, 175 sj non sint ne quidem putatitie assensus fidei divinæ............ PARS POSTERIOR. VH IV. _ Quoad certitudinem adhaesivam non excedit assensus naturales mclaphysice certos sou evidentes, et a voluntate independent s; quin excessus apprelialionis in fido supra hos assensus ct impossibilis est, nec ad cer­ titudinem fidei necessarius aut utilis............................................... 176 Artic. 111. — J/ι et quomodo actus fidei supernaturalis sit obscurus? . . Pag. 176 Ex natura sua ct positive est obscurus............................................................... 177 Quæres I. An obscuritas actus fidei compatiatur evidentiam perfe­ ctam in attestante? ............................ 180 Non compatitur; seu actus fidei Theologicæ supernaturalis ex natura sua sic est obscurus, ut nequeat esse ex evidentia objecti sui formalis, vel niti revelatione et auctoritate divina, et utriusque connexione cum veritate objecti evidenter cognitis................................................................. 180 Quæres II. An obscuritas fidei compatiatur evidentiam rei attestatae? 182 — Possunt in eodem intellectu circa eamdem veritatem, v. g. circa unius Dei existentiam, simul stare actus fidei supernaturalis ct scienliic evidentis sive infusæ sive naturaliter acquisitae..........................................................182 II. — Etiam idem rcaliter actus potest esse fides Theologica supernaturalis et scientia evidens, sive infusa sive naturaliter acquisita................................ 183 I. GAPÜT III. — de quibusdam affectionibus actus fidei. Artic. I. — Qualis fides necessaria sit necessitate medii ad justificationem et salutem?...................................................................................... 184 I. — Fides ad salutem necessaria debet stricte sumi, nec sufficit fides late accepta................................... II. — Eadem fides debet esse formalis et actus reipsa elicitus, ita ut non suf­ ficiat ejusmodi actus solum in voto.................................................. 185 184 Artic. II. — Quomodo opponatur fides infidelitati?......................................... 191 — Discredens culpabiliter unum fidei articulum non potest simul credere alium fide divina perfecta et simpliciter tali............................................... 192 II. — Potest tamen simul credere alium assensu fidei objective divinæ imper­ fecto, probabiliter etiam supcrnalurali .................................................... 193 I. Quæres : Quis sensus sit censurarum Theologicarum?..........................197 DISPUTATIO IV. DE SPE. CAPUT I. — DE NATURA ET OBJECTO SPEI. Artic. I. — Qucenam sit natura et notio spei Theologicæ? ...... 199 — Actus spei Theologicæ est desiderium efficax et fiduciale boni ardui ut a Deo obtinendi................................................................................................... 200 II. — Habitus spei Theologicæ est virtus per se infusa disponens ct elevans potentiam ad aclus spei supernaturales. .......................... 200 I. PARS POSTERIOR. CONSPECTUS TOMI QUARTI. VIII Pag. Artic. — Π. Quodnam sit materiale objectum spei?..........................................201 Pag. 111. — Homo quilibet etiam relato ad se ipsum perlinet ad objectum secunda­ rium charitalis......................................................................................241 M Artic. III. — Quodnam sit objectum formale charitalis Theologicœ? . . 242 I. — Bonitas Dei absoluta.......................................................................................... 242 II. — Etiam bonitas absoluta singillatim sumpta, seu qu.elibet perfectio divina scorsim accepta, est sufficiens objectum formale charitalis theologici. 242 — Primarium ut quod spei Théologie® est non tantum béatitude objectiva, sed et formalis..................................................................................................... 201 II. — Secundarium sunt bona supernaturalia omnia beatitudini subordinata; imo et bona naturalia ac temporalia, quantum hæc ad consequendam bcatitudinem conducunt.................................................................................... 202 III. — Utrumque objectum etiam determinate sperandum est............................... 202 I. Artic. III. — Quodnam sit objectum formale spei Theologicœ ? 206 .... CAPUT II. — I. — Proiit bæc dicit formalitatem desiderii, est bonitas Dei respective. . . 207 II. — Prout hæc dicit formalitatem erectionis animi, est virtus Dei auxiliatrix. 207 III. — Prout dicit fiduciam, est fidelitas Dei in promissis, vel omnipotentia ac misericordia Dei per promissionem obligata. ;.......................................... 207 CAPUT II, — I. — Amor Dei, ex quo necessario ortum volunt Novatores omnem actum humanum, ne pcccaminosus sit, secundum Jansenimn videtur quidem intelligi charilas proprie dicta, non tamen perfecta; secundum Baium perfecta sed non habitualis ; secundum Quesnellum autem perfecta si­ mul et habitualis vel dominans ct plene justificans.................................... 246 II. — Ne actus humanus sit pcccaminosus, non requiritur, ut prodeat ex cha­ ritate proprie dicta quamvis imperfecta, multo autem minus ex per­ fecta sive actuali sive habituali..................................................................... 248 213 — Quantum ex parte Dei est summe certus seu infrustrabilis, et summe fir­ mus seu excludens omnem timorem ............................................................. 213 II. — Quantum ex parte nostra, et prout involvit absolutam exspectationem beatitudinis, seclusa speciali revelatione divina, nec est summe cer­ tus vel participative infrustrabilis, nec summe firmus vel excludens timorem............................................................................................................... 214 I. Artic. II. — An actus spei Theologicœ sit honestus et licitus ? Artic. II. — An omnis actus humanus, ne sit malus, debeat saltem esse a charitate imperatus ?................................................................. . 253 I. — Non requiritur, ut a charitate imperetur..........................................................255 II. — Auctores Catholici, imperium charitalis ad quemlibet actum delibera­ tum a peccato immunem postulantes, non satis a Novatoribus se distin­ guere videntur.................................................................................................... 257 21S .... I. — Licitum est operari opus bonum intuitu mercedis æternæ.......................... 218 II. — Desiderium beatitudinis, seu amor concupiscenti®, quo Deum ut sum­ mum nostri bonum prosequimur, est honestus et licitus.......................... 219 Artic. III. — An actus humanus, ut sit meritorius, debeat esse vel elicitus vel imperatus a charitate ?......................................................... 267 Qij.eres : An timor servilis sit honestus ac licitus?..................................... 223 I. — Ut actus supernaluralis hominis justi sit condigne meritorius præinii substantialis gloriœ, non requiritur, ut sit a charitate elicitus. . . . 267 II. — Neque requiritur, ut ejusmodi actus sil a charitate imperatus, seu actuali aut virtuali relatione ad Deum propter se dilectum directus .... 268 Timor simpliciter servilis est honestus et licitus.......................................... 224 Artic. III. — Non datur in hac vita perfectionis status, in quo actus spei Theologicœ non sit necessarius, aut locum non habeat ?.......... 230 DISPUTATIO V. APPENDIX DE CHARITATE. CAPUT I. — DE VIRTUTIBUS CARDINALIBUS. DE NATURA ET OBJECTO CIIARITATIS. Artic. I. — Quænam sit notio et natura charitatis Theologicœ ? de necessitate ciiaritatis. Artic. I. — An omnis actus humanus, ne peccatum sit, debeat esse ex cha­ ritate elicitus ?.................................................................................. 245 DE PROPRIETATIBUS ET AFFECTIONIBUS SPEI. Artic. 1. — An actus spei Theologicœ sit summe certus ? ....... IX Prooemium. — Brevis explicatio et divisio virtutum................................................... 277 ... . 237 L ■*■ '.. LIBER PRIMUS. — Chari las actualis est amor, quo Deum propter se, etcætcra propter Deum diligimus..............................................................................................................238 II. — Actualis perfecta non est amor simplicis benevolentiae, sed amicitiæ . . 238 III. — Habitualis est virtus per se infusa, disponens et elevans voluntatem ad actus charitatis proxime descriptos eliciendos............................................... 238 I. Artic. II. — Quodnam sit objectum materiale charitatis Theologicae ? . . 240 I. — Deus et proximus : ille quidem primarium ; iste vero secundarium . . 240 II. — Nomine proximi hic intelligitur omnis creatura rationalis re aut spe beata................................................................................................................... 240 i vi ■ -■ · DE PRUDENTIA. CAPUT I. — Dubitatio i _ I _ _ I. n. ni IV. — — — — DE PRUDENTIA IN SE SPECTATA. Quid sit prudentia........................................................................ 281 Quomodo prudentia ab aliis virtutibus distinguatur . . . 285 Quænam sint functiones prudentiæ.............................................. 286 Utrum prudentia pendeat a virtutibus moralibus, el quo­ modo .............................................................. 290 I CONSPECTIS TOMI QUARTI. Pag CAPIT II. — DE PARTIBUS PRUDENT!.E ET VTHI§ OPPOSITIS. — Qua1 sint partes subjects prudentiæ, id est, in quas species dividatur.................. ... .............. 299 H. — Quænam sint partes integrantes prudentiæ........................... 294 III. — Quæ sint partes potentiates prudentia*...................................... 295 IV. — Quot et quibus modis peccetur contra prudentiam .... 297 Dubitatio I. — — — LIBER SECUNDUS. DE FORTITCDIXE. CAPUT I. — Dubitatio — — — — — DE FORTITUDINE SECUNDUM SE ET EJUS FUNCTIONIBUS. 305 Quid fortitudo, et qua? illius officia . 308 Utrum martyrium sit opus fortitudinis 312 Quænam ad martyrium requirantur. Quænam dispositio in peccatore sit necessaria, ul martyrium 319 ei prosit ad salutem................................... V. — Quam vim habeat martyrium, et quando conferat suum effe­ ctum...................................... 325 VI. — Quæ vitia opponantur fortitudini, et quale in his peccatum . 328 1 II. III IV. — — — — CAPUT II. — DE VIRTUTIBUS FORTITUDINI CONNEXIS, ET VITIIS OPPOSITIS. — Quæ sint partes fortitudinis...................................... 330 Quid sit magnanimitas, et qui ejus actus . . . . 332 Quæ vitia magnanimitati adversentur.....................335 Quid magnificentia, et quod vitium ci adversetur . 339 Quid patientia ct longanimitas, et de illius gradibus 341 De perseverantia et constantia, vitiisque oppositis . 344 Dubitatio I. II. III IV * LIBER TERTIUS. DE TEMPER ΑΧΤΙ A. CAPUT I. — ? Dubitatio I. — II. — III. — IV. — CAPUT II. — Quid Quæ Quæ Quæ DE TEMPERANTIA EJUSQUE PARTIBUS IN GENERE. sit temperantia, et quod ejus officium . . . . sit regula temperantiæ statuenda........................... vitia temperantiæ in genere adversentur . . . sint partes temperantiæ.......................................... 347 350 351 352 DE SPECIEBUS TEMPEBANTIX, ABSTINENTIA, SOBRIETATE, CASTITATE, PUDICITIA. Dubitatio I. — II. — III. — IV. — — Quid sit abstinentia................................................ Quid sobrietas, et quod ejus officium . . . . Quid castitas, et in quibus rebus versetur . . . Quid sil virginitas.................................................... Utrum virginitas sit præstantior matrimonio. . . 354 . 356 . 358 . 359 . 361 H PAHS POSTERIOR. CAPUT III. — Xi DE GULA, EBRIETATE ET LUXCRlA. Pag. Dubitatio I. — Quid gula, ct quale peccatum......................................................... 368 — 11. —Quid ebrietas, et quale peccatum...................................................... 372 — III. — Quid luxuria, ct quale peccatum..................................................... 380 — IV.— Quæ sint luxuriæ species............................................................... 383 — V. — Utrum fornicatio sit peccatum mortiferum.................................... 385 CAPUT IV. — DE PARTIBUS temperantiæ POTF.NTIAL1BUS, continentia, mansue­ tudine, CLEMENTIA, MODESTIA, ET VITIIS OPPOSITIS. Dubitatio — — — — — — — — — — — — Quid sit continentia..................................................................... 389 — Quid sit incontinentia, ct quale peccatum................................. 391 — Dc mansuetudine............................................... ; . . . 394 — De ira et iracundia...................................................................... 394 — De clementia, ct crudelitate....................................................... 399 — Quid modestia, et quæ ejus species........................................... 403 — Quid sit humilitas, ct quod ejus officium................................ 403 — Quid sit superbia, et quomodo ab aliis vitiis distinguatur. Item de nimia sui abjectione............................................... 408 IX. — De specicbus superbiæ, et quale peccatum sit superbia. . 412 X. — Dc sludiositate et curiositate.................................................... 415 XI. — De modestia in motibus externis..........................................419 XII. — De cutrapelia ............................................................................... 421 I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII.